Вы находитесь на странице: 1из 539

LATAIQUIꞌ LOYAꞌAPA IȽE

AL CꞌA LIXPICꞌEPA ȽANDIOS

El Nuevo Testamento
en el chontal de la sierra de Oaxaca

La Liga Bíblica
Las Sagradas Escrituras para Todos
El Nuevo Testamento
en el chontal de la sierra de Oaxaca

La Liga Bíblica 5C primera edición 1991 [chd]


La Liga Bíblica versión electrónica 2009

Publicado por
© La Liga Bíblica 1991
Se permite copiar, distribuir y comunicar públicamente esta obra bajo las
siguientes condiciones:

‣ Reconocimiento. Reconozca a la Liga Bíblica los derechos que tiene en la


impresión o distribución de esta obra, deslindándola de responsabilidad alguna por
cualquier uso que se le de a la presente publicación.

‣ No comercial. No puede utilizar esta obra para fines lucrativos.

‣ Sin obras modificadas. No se puede alterar, transformar o generar una obra a


partir de ésta.
Aclaraciones

El alfabeto chontal de la sierra de Oaxaca

En la primera edición del Nuevo Testamento en el chontal de la sierra


de Oaxaca los sonidos de esta lengua se escriben de la siguiente manera:
Las consonantes: b, c, ch, d, f, g, h, j, l, ƚ, m, n, p, q, r, s, t, x, y, ꞌ. Las
vocales: a, e, i, o, u. Cuando es necesario, las vocales llevan acento igual
que en español.
Con esas letras, a veces en combinación, se pueden escribir todos los
sonidos que el chontal ofrece, aun los que son distintos del español.

Sonidos distintos

1. La l sorda es un sonido muy común en el chontal y se escribe así:


ƚ (l con barra). Se pronuncia soplando levemente con la lengua
detrás de los dientes superiores, como si se pronunciara la l.

Ejemplos:
ƚanDios Dios aƚinca verdad
iliƚpa escribió lecaƚ el hueso

2. La n y la g se unen para crear el sonido ng, que suena parecido a la


ng en la palabra pingüino del español.

Ejemplos:
ƚunga la lumbre ¿Apangiya? ¿Está en casa?
ƚangiti el gallo o ¿Hay gente?
(ƚangola)

3. También se juntan la t y la s para formar el sonido ts. No es sonido


propiamente del español, pero se encuentra en la palabra tsetsé,
una mosca africana cuya picadura es venenosa.
Ejemplos:
al tsapo la memela tutsi está moliendo
afantsi tres personas

3
4. La x representa un sonido igual al de la palabra Xola, no como la x
de la palabra México.

Ejemplos:
al xapu el jabón cal xans el hombre
tixmay duerme al mulux el totopo

5. Ahora nos falta hablar del saltillo. Es el sonido más común en el


chontal y se escribe con el apóstrofo (ꞌ). Se pronuncia con un
brevísimo cierre de la garganta y suena como si se cortara la voz.
Su lugar en la palabra puede ser al principio, al final o en medio.

Ejemplos:
alꞌahua la calabaza ƚahuaꞌ el viento
ƚaꞌhua el chico al jeꞌe el papel
timiꞌma le dirá iꞌnijꞌmimꞌmelo echaron adentro

Cuando se presenta enseguida de las consonantes c, ch, f y la


combinación ts siempre hace que esas letras suenen fuertes. Delante de la
c (cꞌ), el saltillo cambia aun el valor de la letra a una k fuerte, y en medio
de la t y la ƚ hace que la ƚ suene fuerte. Un hablante del chontal facilmente
verá la diferencia en las siguientes palabras; algunas tienen la consonante
sola, y otras con el saltillo.

Ejemplos:
ƚaca el pájaro acꞌa (es) bueno
Chepe José ¡Chꞌix! ¡Cállate!
ifapa sembró ifꞌajpa subió
cal tsetseꞌ la ardilla atsꞌe (es) nuevo
cal mejuƚ la hamaca lajutꞌƚ la casa

Puntuación

A continuación se presenta la puntuación que se usó en la primera


edición del Nuevo Testamento en el chontal de la sierra de Oaxaca.

. punto
, coma
; punto y coma
: dos puntos
... puntos suspensivos
¿ ? signos de interrogación
¡ ! signos de admiración
“ ” comillas
‘ ’ comillas sencillas
- guión
— raya

Cada signo tiene su valor y jamás debe ser ignorado. Leer sin hacer caso
de la puntuación es hacerlo sin darle sentido a la lectura.

2. Breve explicación de los signos de puntuación según el uso que se


les da en el Nuevo Testamento en chontal, y citas donde se encuentran
algunos ejemplos:

Punto (.) Este pequeño signo es de suma importancia, y significa el fin


de una oración (1). (Véase San Mateo 1:18.)
Al llegar al punto es necesario hacer una pausa (2) y preguntarse: “¿He
entendido lo que acabo de leer?”

Coma (,) Separa frases (3) o palabras en una oración (1). (Véase San
Mateo 1:24.)
Indica una pausa (2) breve.

Punto y coma (;) Sirve para separar frases en una oración (1). (Véase
San Juan 13:13.)

Indica una pausa (2) un poco más larga que la coma.

Dos puntos (:) En el Nuevo Testamento en chontal se usan para


introducir (es decir antes de) una cita (4), una enseñanza o una carta.
(Véase San Lucas 3:8, 4:4, 5:27 y Los Hechos 23:25.)
Indica una pausa (2) más larga que la del punto y coma.

Puntos suspensivos (. . .) Se usan cuando lo que se cita (4) no está


completo. (Véase San Mateo 1:17.)

Signos de interrogación (¿ ?) Estos signos indican una pregunta. Son


dos; uno se pone al principio y otro al final de la pregunta. (Véase San
Lucas 4:36.)

Signos de (5) admiración (¡ !) Con ellos se expresa admiración (5), y


también se da énfasis (6). Un signo se pone al principio y el otro al final de
la frase (3). (Véase San Lucas 1:63, San Lucas 2:15, San Lucas 4:35.)
Comillas (“ ”) Señalan lo que alguien dice, ha dicho o ha escrito. (Véase
San Lucas 14:18, San Mateo 11:14.)

Comillas sencillas (‘ ’) Al igual que las “comillas”, las “comillas


sencillas” señalan lo que alguien dice, ha dicho o ha escrito; pero se
usan cuando esa cita (4) está dentro de otra, es decir, cuando ya ha sido
necesario usar las otras comillas. (Véase Apocalipsis 2:1-7.)

También se usa la comilla sencilla (la que cierra la cita) para señalar
que, aunque sea un nuevo párrafo (7), la misma persona sigue hablando, o
es parte de la misma cita. (Véase San Mateo 5:4-11.)

Guión (-) En el Nuevo Testamento en chontal se usa para dividir dos


letras de una palabra, y así sea más fácil pronunciarla.

Ejemplos:
iƚojn-napa se quitó (San Mateo 9:5)
aimifel-laique no engaña (San Juan 1:14)

(Véase también: San Mateo 24:38, San Lucas 17:27, 20:34, 24:39 y
Apocalipsis 18:23.)

Raya (—) En el Nuevo Testamento en chontal la raya significa el


comienzo de un diálogo (8). (Véase San Lucas 1:34.)

3. Breve explicación de términos gramaticales (es decir, algunas de las


palabras que se usan aquí).

Esas palabras están anotadas en el orden en que se presentan en la


explicación de la puntuación, cada una con su número de identificación.

(1) Oración

Según la gramática, esta palabra significa una declaración completa. Esa


declaración, por lo general, empieza con mayúscula y termina con punto.

Ejemplo: Estamos estudiando gramática.

(2) Pausa

Se usa para dar a entender que se debe dejar de leer por algunos
segundos. A la vez, se toma la oportunidad de pensar: ¿Qué significa lo que
he leído?
(3) Frase

Así nombramos a un grupo de palabras que forman parte de una oración


(declaración) (1). Se usa la coma para separar las frases.

Ejemplo: Todos los días, empezando a las ocho de la mañana, estudiamos


gramática.

(4) Cita

Esta palabra se refiere a lo que otra persona (personas) ha dicho o


escrito, o está diciendo o escribiendo. Hay muchas “citas” en el Nuevo
Testamento. Cuando Jesús habla de lo que dice Moisés u otro profeta está
“citando” del Antiguo Testamento. (Véase San Mateo 4:4,7 y 10.)

(5) Admiración

Quiere decir que alguien siente sorpresa o gratitud. También sirve para
dar énfasis (6).

(6) Énfasis

La palabra quiere decir “llamar la atención”, como cuando se da una


orden.

Ejemplo: ¡Ven!

(7) Párrafo

Es una sección o parte de una conversación, explicación o cita (4).


Empieza algunos espacios más adentro que la línea anterior, no en el
mismo margen izquierdo. (Véase San Mateo 4:12.)

(8) Diálogo

Significa conversación, es decir, que alguien está hablando con otra


persona.
Índice

San Mateo ......................................................................................... 1


San Marcos ..................................................................................... 65
San Lucas ...................................................................................... 103
San Juan ........................................................................................ 170
Los Hechos ................................................................................... 219
Romanos ....................................................................................... 285
1 Corintios .................................................................................... 318
2 Corintios .................................................................................... 348
Gálatas .......................................................................................... 368
Efesios .......................................................................................... 380
Filipenses ...................................................................................... 392
Colosenses .................................................................................... 400
1 Tesalonicenses ........................................................................... 408
2 Tesalonicenses ........................................................................... 415
1 Timoteo ...................................................................................... 419
2 Timoteo ...................................................................................... 428
Tito ................................................................................................ 434
Filemón ......................................................................................... 438
Hebreos ......................................................................................... 440
Santiago ........................................................................................ 464
1 Pedro .......................................................................................... 472
2 Pedro .......................................................................................... 481
1 Juan ............................................................................................ 487
2 Juan ............................................................................................ 495
3 Juan ............................................................................................ 497
Judas .............................................................................................. 499
Apocalipsis .................................................................................... 502
LATAIQUI' LINIȽPA SAN
MATEO LOYA'APA IȽE AL C'A
LIXPIC'EPA ȽANDIOS

1 Jifa'a iƚniya ƚiƚpuftine


litatahueló Jesucristo
ƚecui'impa ƚi'hua cal rey David:

Joram i'ailli' Uzías.
9 Uzíasi'ailli' Jotam.
Jotam i'ailli' Acaz.
Abraham itatahuelo David. Acaz i'ailli' Ezequías.
2 Abraham i'ailli' Isaac. 10 Ezequías i'ailli' Manasés.
Isaac i'ailli' Jacob. Manasés i'ailli' Amón.
Jacob iƚ'ailli' Judá jouc'a Amón i'ailli' Josías.
lipimaye. 11 Josías iƚ'ailli' Jeconías jouc'a
3 Judá iƚ'ailli' Fares y Zara, lipimaye.
quiƚ'máma' iƚniya cuftine Lan xanuc' iƚniya quiyouyomma
Tamar. ƚamats' Babilonia ilecom'mola'
Fares i'ailli' Esrom. cal rey Jeconías jouc'a lixanuc',
Esrom i'ailli' Aram. icuai'entsola' ƚamats' Babilonia.
4 Aram i'ailli' Aminadab. 12 Jeconías i'ailli' Salatiel,
Aminadab i'ailli' Naasón. iƚque nipajnyota ƚamats'
Naasón i'ailli' Salmón. Babilonia.
5 Salmón i'ailli' Booz. Qui'máma' Salatiel i'ailli' Zorobabel.
Booz cuftine Rahab. 13 Zorobabel i'ailli' Abiud.
Booz i'ailli' Obed. Qui'máma' Abiud i'ailli' Eliaquim.
Obed cuftine Rut. Eliaquim i'ailli' Azor.
Obed i'ailli' Isaí. 14 Azor i'ailli' Sadoc.
6 Isaí i'ailli' cal rey David. Sadoc i'ailli' Aquim.
David i'ailli' Salomón. Qui'máma' Aquim i'ailli' Eliud.
Salomón iƚque ƚaca'no' ate'a 15 Eliud i'ailli' Eleazar.
ilecopa cal xans Urías. Eleazar i'ailli' Matán.
7 Salomón i'ailli' Roboam. Matán i'ailli' Jacob.
Roboam i'ailli' Abías. 16 Jacob i'ailli' José. Iƚque José
Abías i'ailli' Asa. ipe'ailli' María. Maƚque
8 Asa i'ailli' Josafat. María ƚipo'nopa Jesús, iƚque cuftine
Josafat i'ailli' Joram. cal Cristo.

1
San Mateo 1​, ​2 2

17 Toxhuej'metsola' liƚputine ―José, ima' otatahuelo cal


litatatahueló cal Cristo, iƚne liniƚiya rey David. Itsiya camihuo':
jifa'a, toxhuej'me'mola' oquej nuxans Aimoxhueƚmot'ƚe'ma. Tapenufla'
oquexi'. María copeno. A'i xans ƚitai'ipa
Topangocoƚa' Abraham, cocuaiya María. Ma cal Espíritu Santo itai'ipa.
cal rey David, joupa oxhuej'mepola' 21 Tipo'no'ma ƚi'hua amijcano. Ima'

imbamaj malujxi litatahueló cal tacui'i'ma Jesús. Iƚque tunƚu'e'mola'


Cristo. lixanuc'. ȽanDios aimecani'eyacola'.
Ti'hua toxhuej'metsola', Iƚe lipuftine lofmecui'iya
topangococonƚa' David, cocuaiya tuhuaƚquemma: Ƚonƚu'eyale.
petsi loya'apa: “… ilecom'mola' 22 Iƚe li'ipa María enanƚpa lataiqui'

cal rey Jeconías jouc'a lixanuc', linespa cal profeta luya'apa linespa
icuai'entsola' ƚamats' Babilonia”. ȽanDios, tuya'e':
Jiƚpe joupa oxhuej'mepola' ocuenaye 23 ¡Toƚcuejle! Ƚahuats' ti'i'ma
imbamaj malujxi litatahueló cal quinnay, tipo'no'ma qui'hua.
Cristo. Iƚque ƚi'hua tecui'im'me Emanuel.
Tijouƚa' topangococonƚa' petsi Lipuftine lacui'inyacu
liniƚiya: “… ilecom'mola'… tuhuaƚquemma: Fa'a tipa'a ȽanDios,
icuai'entsola' ƚamats' Babilonia”, aƚmana' anuli.
ti'hua toxhuej'metsola', cocuaiya 24 José imaf'i'ma, itsahuemma,

liniƚiya loya'apa: “… María i'e'ma ma to limipa ƚepaluc ȽanDios.


ƚipo'nopa Jesús, iƚque cuftine cal Epenuf'ma María. Ileco'ma lejut'ƚ.
Cristo”, jiƚpiya joupa oxhuej'mepola' 25 Mi'huaijma tipajntsi cal te'a

ocuenaye imbamaj malujxi qui'hua María, tama imajm'me anuli


litatahueló cal Cristo. lajut'ƚ, aiqui'eyoƚtsi anuli. Lipajntsi
18 Itsiya cu'i'molhuo' li'ipa
  ƚamijcano, José ecui'i'ma lipuftine
licuai'ma Jesucristo fa'a li'a ƚamats'. Jesús.
María ti'i'ma qui'máma' Jesús.
Iƚquiya joupa epi'ipa cataiqui' José.
Iƚniya aiquejonƚiyoƚtsi. María ma'
2 Iƚniya ƚitiné, micuxe cal rey
Herodes, Jesús ipajnyotsi liƚya'
cuftine Belén, lopa'a al distrito
ahuats', iximpoxi innay. Toƚta'a Judea.
li'e'epa cal Espíritu Santo. 19 José
  Maƚniya ƚitiné lan xanuc'
liximpa innay María, ¿te co'eya? linxingufale icuaitsa al distrito
Iƚque José tihuequi lataiqui' Judea, al cuecaj quiƚya' Jerusalén.
locuxepa ȽanDios. Iƚe lataiqui' (Iƚniya tecui'innila' lam Mago.)
ticua: “Iƚniya lan xujc'a cacaƚ'no' Quiyouyomma ƚilemats' pe liyuf'maj
tocuftsola'”. José ixim'ma cuanuc' 'ora. 2 Icuitsuf'me. Timinnila' lan

María, aimicua micufya. Ticua: xanuc' nomana' Jerusalén:


“A'i cacufya. Aicuya'aya. Ma le'a ―Imanc' unc'ijudío, ¿pe copa'a
aicalecoya.” ƚamijcano iƚque ƚoƚrey? Aƚsimpá
20 Micua toƚta'a lipicuejma' José
  liyuf'ma ƚixamna ƚoya'apa joupa
ipaiyo'ma. Imaxcaitsi anuli ƚepaluc ipajnta iƚque cal rey. Aƚcuai'me
ȽanDios. Iƚque ƚapaluc timi: laxc'onƚingoƚai'me.
3 San Mateo 2

3 Licuej'ma iƚe lataiqui' cal rey 10 Ixoconni quileta lam Mago


ixhueƚconni. Jouc'a ixhueƚconca lixim'me cal xamna. 11 Itsulfoƚai'me

jahuay lan xanuc' nomana' jiƚpe lajut'ƚ, ixim'me ƚamijcano


liƚya' Jerusalén. 4 Cal rey ijoc'i'mola'
  jouc'a María, iƚque i'máma'.
lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' jouc'a Exc'onƚingoƚai'me ƚamijcano.
lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa Exi'e'me liƚcaxax, icuf'i'me
ȽanDios. Icuis'e'mola', timila': ƚamijcano liƚtaic'. Tipa'a al 'oro,
―Al Paxi Liniƚingiya, ¿te tipa'a al 'incienso, tipa'a laceite
quicuapa? ¿Pe copajnyoya cal ipitali juaiconapa, tujuej c'a,
Cristo? lipuftine mirra.
5 Iƚniya timiyi:

12 Lam Mago ipaiyo'me. ȽanDios

―Cal Cristo tipajnyota liƚya' Belén, timila':


lopa'a al distrito Judea. Toƚta'a ―Aimoluyalaiconata pe lopa'a cal
licuapa cal profeta liniƚpa linespa rey Herodes.
ȽanDios, tuya'e': 6 Ima' Belén, miƚya'
  Licuej'me toƚta'a, ocuena cane
lofpa'a al distrito Judea, iyena'me, icuainatsa liƚpiƚya'.
aimetets'i'mo' iƚne nocuxempola' 13 Liyena'me lam Mago, José

lan xanuc' nomana' ƚamats' ipaiyocona'ma. Ixim'ma anuli


Judá. ƚepaluc ȽanDios. Ƚapaluc timi:
Ima' ti'i'mo' quipiƚya' anuli cal ―Totsahuenni. Tolecotsola'
cuecaj nocuxeya. ƚamijcano jouc'a qui'máma'. Iƚque
Iƚque ac'a ticuxe'mola' laixanuc', cal rey Herodes tumme'mola'
iƚniya lixanuc' Israel. lixanuc' tehue'me ƚamijcano
7 Herodes i'e'moxi ch'ix. Ijoc'i'mola'
  tima'anƚe. Aimicoƚ'molhuo' tonƚeƚe
iƚne linxingufale, iƚne lam Mago, ƚamats' Egipto. Toƚmajntsa jiƚpiya.
timila': Iya' cu'ito' te quitine toƚpailinacu.
―¿Te quitine limaxcaita cal 14 José itsahuenni iƚe lipuqui',

xamna? Lu'iƚa'. ileco'mola' ƚacamijcano jouc'a


8 Iƚniya u'i'me. Cal rey Herodes
  qui'máma'. Iye'me, icuaitsa ƚamats'
umme'mola' tiyeƚe liƚya' Belén. Egipto. 15 Jiƚpe imajnhuo'me.

Timila': Timanƚa' cal rey Herodes iƚne


―Tonƚeƚe, jiƚpe liƚya' tolahuetsa tipailinacu, ticuainata ƚilemats'. Iƚe
ƚamijcano. Litine toƚsintsa, lo'iya tenanƚ'ma luya'apa cal profeta,
alu'i'ma. Iya' jouc'a ca'hua'ma. iƚque uya'apa locuapa ȽanDios,
Caxc'onƚingaita. ticua: “Aijoc'ipa ƚai'hua, tipanni
9 Lam Mago iquimf'e'me cal rey
  jiƚpe ƚamats' Egipto”.
limipola', iye'me. 16 Lixim'ma cal rey Herodes lam

Miƚmana' ƚilemats' iƚne iximpá Mago lifel'mipa, ixtunni juaiconapa.


limaxcaita cal xamna. Itsiya I'nujuaitsi lu'i'me lam Mago. Iƚne
maƚque cal xamna i'huaj'me'mola'. ines'me: “Itsiya joupa uyaipa to
Licuaitsi lajut'ƚ pe lopa'a ƚamijcano, oquej camats' laƚsimpa limaxcaita
imaxcaiconno, ecaxemma al toncay. cal xamna”.
San Mateo 2​, ​3 4

Cal rey umme'mola' lixanuc' ipajm'ma pe ailopa'a quiƚya'. Jiƚpe


tima'antsola' lan tsocay camijcanó tuya'e', 2 tu'ila' lan xanuc':

limajnyota liƚya' Belén jouc'a ―Imanc' toƚsuej'menanca, ȽanDios


ƚiƚeloƚya' lomana' huejnca. cal Rey icuaico'ma, timajm'me anuli
Tima'antsola' jahuay laicamijcanó, lixanuc'.
ja'ni lixhuaitola' oquej camats', o 3 Cal profeta Isaías inesco'ma Juan

ja'ni aiquixhuaiyila', ma' anuli Bautista ƚocuaicoya, tuya'e':


tima'antsola'. 17 Toƚta'a enanƚ'ma
  Petsi ailopa'a quiƚya' tuya'e'
linespa cal profeta Jeremías, tuya'e': anuli cal xans, tu'ila' lan
18 Jiƚpe ƚamats' Ramá ticuequinni xanuc':
anuli ƚaca'no' tijoqui, tija'e'. “Toƚƚanc'eƚe lipene ƚaƚPoujna.
Iƚquiya Raquel, tijoqui, Toƚ'e'eƚe aƚijca lane pe
tixhueƚma li'ipola' linaxque'. loyaicoya.”
Aimicua miƚonc'e'enyacu 4 Lipijahua' Juan ipuficoya

lipixhuejma', linaxque' joupa ipimij camello. Lifi'ecoyoxi ixmi.


ima'ampola'. Ƚitejua' axa'mut'ƚ, acujua c'ec.
19 José mipa'a ƚamats' Egipto

5 Axpela' lan xanuc' itsehuo'me

imana'ma Herodes. Ipaiyocona'ma, pe lopa'a Juan. Iƚniya lan xanuc'


ixim'ma anuli ƚepaluc ȽanDios. quiyouyomma liƚya' Jerusalén,
20 Ƚapaluc timi:
  jouc'a quiyouyomma locuenaye
―Totsahuenni. Tolecotsola' quiƚeloƚya' al distrito Judea, jouc'a
ƚamijcano jouc'a qui'máma'. quiyouyomma jiƚpe lihuojma' al
Toƚpailinanca, tonƚenƚe ƚolamats' cuecaj pana' Jordán. Icuaitsa pe
Israel. Joupa imanapola' iƚne lopa'a Juan. 6 Luya'a'me liƚjunac',

nehuepá tima'anƚe ƚamijcano. Juan epo'i'mola' al pana' Jordán.


21 José itsahuenni, ileco'mola'

7 Axpela' lan xanuc' fariseo

ƚamijcano jouc'a qui'máma'. jouc'a lan saduceo icuaitsa pe


Ipailinanca, ticuainata ƚilemats' lapo'iyaleyopa Juan. Lixim'mola'
Israel. 22 Licuaitsa jiƚpe José
  Juan timila':
icuej'ma: “Arquelao, ƚi'hua Herodes, ―Imanc ti'onƚcospolhuo' to
ticuxe al distrito Judea”. Ixpaiconni. lacaƚpo', a'ijc'a loƚ'ejma'. ¿Te ja'ni
Ticua: “Jiƚpe al distrito Judea, u'impolhuo': “Tolapoliƚe. Toƚta'a
aimi'iya maƚeyacu”. aimoƚteƚcoyacu al cueca' cateƚcoya
Ipaiyocona'ma. ȽanDios u'i'ma locuaicoya”? 8 Iya' camilhuo': A'i

lo'eya. Iye'me, ticuainata al distrito toƚta'a molunƚulyacu. Ticuicomma


Galilea. 23 Icuaitsa, iye'me liƚya'
  tonƚ'eƚe al c'a, ma to mi'eyi iƚniya
Nazaret, jiƚpe imanenca. Toƚta'a nixhuej'menamma.
enanƚco'ma linespa lam profeta, 9 ’Imanc' toƚcuayi: “Abraham

iƚne uya'apá loyaicoya Jesús. aƚtatahuelo. Illanc' ixanuc' ȽanDios.


Icuapá: “Iƚque tecui'im'me ƚas Iƚquiya aimalacani'eyaconga'.” Iya'
Nazaret”. camilhuo': ȽanDios aimehue'eyacola'

3 Iƚniya ƚitiné Juan Bautista


icuaitsi al distrito Judea,
quixanuc'. Iƚna'a lapic' nipajnya
ti'e'e'mola' quinaxque' Abraham.
5 San Mateo 3​, ​4

4
10 ȽanDios ti'onƚicolhuo' to al 'ec. Cal Espíritu Santo i'hua'a'ma
Joupa ipo'nompa cal hacha huejnca Jesús, icuai'etsi pe ailopa'a
ƚime al 'ec. Ja'ni ti'atsi a'ijc'a ƚi'as, quiƚya', ailopa'a xanuc'. Jiƚpiya ƚonta'a
tetequinam'me, tixanc'onnata ƚunga. Satanás ehuaitsi. 2 Micoƚi oquej nuxans

11 ’Ja'ni joupa oƚsuej'menamma


  quitine, oquej nuxans quipuqui',
lixcay lonƚ'epa, iya' capo'ico'molhuo', aimitesma, ixnet'ƚ'ma. Lixhuaitsi iƚne
capaxneco'molhuo' aja'. Ticuaihuo ƚitiné, unle'enni juaiconapa. 3 Licuaitsi

ocuenaj cal xans, iƚque xonca ƚonta'a, iƚque ƚinahuaiyalepa, timi:


acueca'. Iya' aimaƚ'onƚspa iƚque, ni ―Ima' ja'ni i'Hua ȽanDios
aimi'iya catac'ueya lic'eji'. Iƚque tocuxe'etsola' iƚna'a lapic'.
tepo'iyaleco'ma cal Espíritu Santo Tomitsola': “Ti'itsolhuo' ca'i”.
jouc'a ƚunga. 12 Iƚque ticuaiyunni

4 Jesús italai'e'e'ma, timi:

ti'onƚcospa to cal xans tifus'ma ―Al Paxi Liniƚingiya ticua: “Ƚoteja


ƚitrigo. Ti'noƚ'ma lofuscoya, cal xans aimites'miya lipitine.
tequeyof'ma ƚitrigo, tiƚojm'ma Ticuicomma jouc'a Litaiqui' ȽanDios,
ƚipifuc cal trigo. Cal c'a trigo jahuay lonespa iƚque.”
ti'huejnata lihua. Ƚipifuc tipi'enghua 5 Ƚonta'a ileco'ma al Paxi Quiƚya'

petsi ƚunga aimipica. Jerusalén. Icuai'etsi pe lopa'a al


13 Jesús lipanni al distrito Galilea
  cuecaj xoute', xonca al toncay. Jiƚpe
icuaitsi al pana' Jordán, jiƚpe copa'a ecaxu'ma. 6 Timi:

Juan Bautista. Timi: ―Ima' ja'ni i'Hua ȽanDios, taiyuƚa'


―Lapo'iƚa'. al 'ocay. Al Paxi Liniƚingiya ticua:
Juan aimicua. Ticua aimi'iya. ȽanDios tumme'mola' lepaluc'
14 Timi Jesús:
  titoc'i'mo'.
―Ticuicomma ima' lapo'iƚa' iya'. Tipulnuf'mo' liƚmane, toƚta'a
¿Te co'iya caifnepo'icoyaco' ima'? lapic' cane ailopa'a co'eyaco'.
15 Jesús italai'e'e'ma, timi:
  Aimixcai'eyaco'.
―Itsiya' to'eƚa' laifxahue'epo'. 7 Jesús timi:

Jahuay al c'a laƚcuxe'eponga' ―Al Paxi Liniƚingiya jouc'a


ȽanDios laƚ'eyacu ticuicomma ticua: “Aimahuai'ma ȽanDios iƚque
lanant'ƚiƚe. omenDios”.
Juan i'e'ma lixahue'e'ma Jesús. 8 Ƚonta'a ehuaicona'ma. I'hua'a'ma

Epo'i'ma. al toncay anuli ƚijuala xonca


16 Lijoupa lepopa Jesús
  i'nof'quiya. Imuc'i'ma jahuay lan
aiquicoƚ'ma, ipanni laja'. Maƚpe nación jouc'a ƚiƚ'huexi. 9 Timi Jesús:

'hora itsaƚquenni lema'a. Ixim'ma cal ―Laxc'onƚingaiƚa'. Iya' capi'ina'mo'


Espíritu Santo ti'onƚcospa to anuli comane. Tocuxena'ma jahuay iƚiya.
cal ja'mu', icuaico'ma timumma 10 Jesús timi:

tihuoxaf'caita. 17 Tipalay jipu'hua


  ―Ima' monta'a to'huanƚa'.
lema'a, ƚamats' icuequim'me, ticua: Aƚpo'noƚa' caituca'. Al Paxi
―Iƚca'a ai'Hua, ca'ay capic'a Liniƚingiya ticua: “Taxc'onƚingaiƚa'
juaiconapa. Latenƚma lipicuejma' ȽanDios iƚque omenDios. Ma le'a
jouc'a li'ejma'. iƚque tomi'ma: Ima' unCueca'.”
San Mateo 4​, ​5 6

11 Ƚonta'a i'huana'ma. Ipanenni 20 Pedro y Andrés aiquicoƚ'mola'.


quituca' Jesús. Icuaiyunca lapaluc' Ipo'no'me ƚiƚxami, ihuej'me Jesús.
quema'a. Itoc'i'me, ites'mi'me. 21 Jesús uyai'ma nihuata,

12 Licuej'ma Jesús: “Juan Bautista


  ixim'mola' ocuenaye oquexi'
itats'iya”, itsecona'ma Galilea. lapimaye, iƚniya inaxque' Zebedeo.
13 Ux'maspa lipiƚya' Nazaret,
  Liƚpuftine Jacobo y Juan. Iƚniya
i'hua'ma ipajntsi jiƚpe liƚya' cuftine quiƚ'ailli' Zebedeo ticusc'oƚanna
Capernaum. Iƚe liƚya' copa'a ƚema al barco. Tenaj'mot'ƚiyi ƚiƚxami
al cuecaj quin'nuhua', jiƚpe ƚilemats' ti'noƚcota latuye. Jesús ijoc'i'mola',
Zabulón y Neftalí. 14 Toƚta'a enanƚpa
  timila':
linespa cal profeta Isaías. 15 Iƚque
  ―¡Lihuejla'!
inescopa lo'iya jiƚpiya “… ƚilemats' 22 Aiquicoƚ'mola'. Ipo'no'me al

Zabulón y Neftalí, lane lotsepa barco jouc'a quiƚ'ailli'. Ihuej'me


ƚema caja, ƚamats' locuena quiju' al Jesús.
pana' Jordán, Galilea pe lomana' 23 Jesús ti'huaf'cay jahuay al

lan xanuc', iƚne pe aimimetsaicoyi distrito Galilea. Ti'hua timuc'iyale


ȽanDios”. 16 Jouc'a ticua:
  jiƚpiya ƚajut'ƚi pe lafoƚyomma.
Lan xanuc' nomana' jiƚpiya Tuya'e' te ts'i'ic' lixpic'epa
tocomma tiyelocoyi al ȽanDios, iƚe lataiqui' loya'apa al
muf, iƚne ixim'me al cueca' c'a. Tixaƚ'mela' lan xanuc' jahuay
quepalc'o'. liƚpumla, jahuay liƚcuana. Iƚe
Jiƚpe ƚamats' ti'hua lamaya, litaiqui' loya'apa ticua: “Icuai'ma
tunxamu'ela', tixpaic'ela'. ȽanDios cal Rey. Timajm'me anuli
Itsiya iƚic'enapa, epalc'onapola'. lixanuc'.” 24 Jahuay ƚamats' Siria

17 Licuaitsi jiƚpiya al distrito


  lan xanuc' icuej'me lo'epa Jesús.
Galilea, Jesús ipango'ma uya'a'ma Icuai'enca jahuay lilefcualƚay, jouc'a
Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa noxingufcopá ƚiƚpumla, jouc'a
ȽanDios. Timila' lan xanuc': litsuflai'ila' contahue, jouc'a lan
―¡Toƚsuej'menanca! Itsiya icuai'ma mac'ojay, jouc'a luhuaƚqueya. Jesús
cal Cuecaj Rey Nopa'a lema'a. ixaƚ'mena'mola'.
Ticuxela' lixanuc'. 25 Ihuej'me axpela' lan xanuc' lun

18 Anuli litine Jesús ti'hua ƚema


  Galilea, jouc'a lan xanuc' ƚiƚpiƚeloƚya'
al cuecaj quin'nuhua' Galilea. cuftine lan Decápolis, jouc'a lun
Ixim'mola' loquexi' lapimaye, Simón Jerusalén, jouc'a lan xanuc' nomana'
y Andrés. Iƚque Simón ƚecui'impa ni petsi al distrito Judea, jouc'a
Pedro. Iƚne in'noƚpá catuye. nomana' locuena quiju' el cuecaj
Tecajm'miyi ƚiƚxami lin'nuhua'. pana' Jordán.

5
19 Jesús timila':
  Jesús ixim'mola' axpela' lan
―¡Lihuejla'! Itsiya toƚ'noƚyi catuye. xanuc' tihuejyi, if'aj'ma ƚijuala.
Iya' capi'i'molhuo' ocuena coƚpenic'. Jiƚpiya icutshuai'ma. Iƚoc'oƚai'me
Tolahuetola' lan xanuc', iƚniya ts'ilihuequi. 2 Ipango'ma imuc'i'mola',

lihuejla'. timila':
7 San Mateo 5

3 ―Lan xanuc' ts'iƚsina' tehue'ela' 13 ’Imanc' ma moƚmana' li'a ƚamats'


juaiconapa, iƚne ƚinca tuyalaicoyi ti'onƚcospolhuo' to ƚo'hue. ¡Toƚe
al c'a. Maƚniya timajm'me anuli tipajnla'! Aimi'i'molhuo' to ƚo'hue
ȽanDios ƚiƚRey. ƚuyaipa lic'a. Iƚque ƚo'hue aimi'iya
4 ’Lan xanuc' nohuotsopá, iƚne
  milajn‑naya. Lan xanuc' tejuajaispá
ƚinca tuyalaicoyi al c'a. Maƚniya ƚuna, ti'huailequinna.
tiƚonc'e'em'mola' liƚpixhuejma'. 14 ’Moƚmana' fa'a li'a ƚamats'

5 ’Lan xanuc' pe aimi'e'eyoƚtsi tsila',


  imanc' ti'onƚcospolhuo' to
iƚne ƚinca tuyalaicoyi al c'a. Maƚniya lepalc'o', ti'onƚcospolhuo' to
ixanuc' ȽanDios, iƚque tepi'i'mola' liƚya' lilajmpa al toncay ƚijuala,
quiƚmane ticuxe'me fa'a li'a ƚamats'. aiquemiya. 15 Munai'im'me lepalc'o'

6 ’Lan xanuc' nojanajpá


  aimic'ommumiquinni anuli c'ec.
latenƚcocopa ȽanDios, nocuapá: Tipo'nonni pe lopiyopa. Toƚta'a
“ȽanDios aƚ'e'etsonga' ƚijca tepalc'o'ila' jahuay nomana' lajut'ƚ.
laƚpicuejma'”, iƚne ƚinca tuyalaicoyi 16 Ma toƚta'a ti'iƚa' loƚ'ejma' imanc'.

al c'a. Maƚniya ti'e'em'mola' ƚijca Tolapalc'o'itsola' loƚf'as xanuc'.


liƚpicuejma'. Tonƚ'e'etsola' al c'a. Toƚta'a ticua'me:
7 ’Lan xanuc' noximpá cuanuc'
  “Acueca' conƚ'Ailli' Nopa'a lema'a.
liƚpimaye, iƚne ƚinca tuyalaicoyi Ac'a iƚque.”
al c'a. Maƚniya tixinim'mola' 17 ’¿Te aga toƚnesyi: “Jesús

acuanuc'la. icuaicoco'ma fa'a li'a ƚamats' teteƚƚa'


8 ’Lan xanuc' ts'anuli liƚpicuejma',
  locuxepa ȽanDios, iƚe lataiqui'
iƚne ƚinca tuyalaicoyi al c'a. liniƚijmpa Moisés, jouc'a liniƚijmpa
Maƚniya tixim'me ȽanDios. lam profeta”? A'i. Aicuaicoco'ma
9 ’Lan xanuc' nocuapá: “Catoc'i'ma
  canant'ƚiƚa' locuxepa ȽanDios,
ƚaipima. Tuyaiƚa' al c'a iƚque”, iƚne aicateƚya. 18 Iya' camilhuo' al

ƚinca tuyalaicoyi al c'a. Maƚniya ƚinca: Ma mipa'a lema'a li'a ƚamats',


timetsaicom'mola' inaxque' ȽanDios. aimehue'eya ni anuli ƚainila'
10 ’Lan xanuc' noteƚcopá mihuejyi
  xonca ƚaca'hua, ni toƚta'a anuli
al ƚijca cane, iƚne ƚinca tuyalaicoyi ƚacumi. Iƚe litaiqui' ȽanDios jahuay
al c'a. Maƚniya timajm'me anuli tipanehuo. Ma' mi'hua menanƚi
ȽanDios ƚiƚRey. lixpic'epa ȽanDios, jouc'a ti'hua
11 ’Imanc' ts'alihuequi, ja'ni
  tipanehuo litaiqui'. 19 Anuli cal

lan xanuc' titaletsolhuo', ja'ni xans ja'ni aimihuejma iƚiya litaiqui'


timilojtsolhuo' cataiqui', ja'ni ȽanDios locuxepa, tama lataiqui'
titeƚ'mitsolhuo', ja'ni tinesc'etsolhuo' xonca aca'hua, ja'ni timuc'itsola'
ma mifel'miyaleyi, imanc' ƚinca toƚta'a lif'as xanuc', iƚque cal xans
tuluyalaicoyi al c'a. 12 Toƚta'a imanc'
  tixinim'me xonca aca'hua pe
ti'onƚcotolhuo' to lam profeta. lomana' lan xanuc' naihuejcopá
Luyaipa quitine ma toƚiya liteƚcopa cal Rey Nopa'a lema'a. Ƚocuena
iƚniya. ¡Toliyuc'tseƚe tixojla' cunlata! cal xans naihuejcopa ȽanDios,
Jipu'hua lema'a tipa'a al cueca' timuc'itsola' lan xanuc' tihuejcoƚe,
lapi'inyacolhuo'. iƚque tixinim'me acuecaj xans pe
San Mateo 5 8

lomana' lan xanuc' naihuejcopá U'impola': “Aimoxhuico'ma ƚipeno


ȽanDios cal Rey Nopa'a lema'a. ƚof'as xans”. 28 Iya' camilhuo': Cal

20 ’Iya' camilhuo':
  xans mehuelonge anuli ƚaca'no', ja'ni
Aimoƚ'onƚico'moƚtsi to lam fariseo ticua lipicuejma': “Caxhuicoƚa'”,
ni lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa iƚque cal xans joupa itaipa lajunac'.
ȽanDios. Tonƚ'eƚe xonca al c'a. Tocomma to joupa ixhuicopa.
Ti'iƚa' xonca al ƚijca loƚ'ejma'. Ja'ni 29 ’Camihuo': Ja'ni iƚe

a'i, aimoƚtsuflaiyacu pe lomana' lofmehuelojmpa timenac'ihuo',


naihuejcopá ȽanDios, iƚque cal Rey topulcufla' lo'u, taca'niƚa' aculi',
Nopa'a lema'a. tama iƚiya lo'u al c'a camane.
21 ’Imanc' oƚsina' lataiqui'
  Toƚta'a ma le'a anuli lo'u tejac'ma
lu'impola' lan xanuc' iƚniya aimimef'minyaco' ƚunga. 30 Ja'ni  

nimajmpá luyaipa quitine. lomane timenac'ihuo', tama iƚiya


U'impola': “Aimoƚma'ahuale'me. al c'a comane, tatejla', taca'niƚa'
Naitsi noma'ahualepa titai'ma aculi'. Toƚta'a ma le'a anuli lomane
lijunac'. Tecani'em'me.” 22 Iya'
  tejac'ma, aimimef'minyaco' ƚunga.
camilhuo': Cal xans ja'ni ti'hua 31 ’Luyaipa quitine uya'ampá: “Cal

tixtuc'o ƚipima, titai'ma lijunac'. Cal xans nixpic'epa tux'masla' ƚipeno,


xans ja'ni timilojla' cataiqui' ƚipima, tepi'iƚa' lije'e, tijouƚa' tux'masnaƚa'”.
tilecom'me pe lafoƚyomma lan 32 Iya' camilhuo': A'i. Cal xans

xanuc' noxpijpá lataiqui'. Cal xans aimi'iya mux'masya ƚipeno. Ja'ni


ja'ni tetets'iƚa' ƚipima, timiƚa': “Ima' ƚaca'no' joupa ihuejpa ocuenaj
uncue camac'ta”, iƚque titeƚcota xans, ƚipe'ailli' nipajnya tux'masla'.
ƚunga pe lopa'a al muf. Ja'ni a'i aimi'iya. Iƚque ƚaca'no'
23 ’Tocuaitsi pe lotsufcoyompa
  joupa ƚux'masquimpa ja'ni tihuejla'
ȽanDios, ma mopa'a jiƚpiya pe ocuenaj xans, titai'ma lajunac'.
loftsufcoyoya, ja'ni to'nujuaitsi Naitsi nolecoya ƚaca'no' jouc'a
ƚopima tixtuc'ohuo', 24 topo'noƚa'
  titai'ma lajunac'.
jiƚpiya ƚoftsufcoya, to'huaƚa' toxintsi 33 ’Jouc'a oƚsina' lu'impola' lan

ƚopima. Topac'etsi lipoyac' ƚopima, xanuc' nimajmpá fa'a luyaipa


toƚmajnle al c'a, toƚpac'enatsoƚtsi. quitine, ticuayi: “Ja'ni o'epa
Tijouƚa' topainanni, tocuainata pe jurar, aimopai'i'ma jiƚiya lotaiqui'.
loftsufcoyoya, totsufcoƚa' ȽanDios. Lotaiqui' joupa o'epa jurar ȽanDios,
25 ’Iƚque naixtuc'opo' ja'ni
  tanant'ƚi'ma. Ja'ni aimanant'ƚi,
ti'hua'atso' cal juez, aimicoƚ'mo', totai'ma lajunac'.” 34 Iya' camilhuo':

topac'eƚa'. Topalaic'oƚa' ma monƚeyi Aimo'e'ma jurar. Aimocua'ma: “Por


lane. Ja'ni a'i, iƚque ticufto' cal juez, lema'a”. Jiƚpiya ticutsu ȽanDios cal
cal juez ticuto', lapaluc' titats'e'mo'. Cuecaj Juez. 35 Aimocua'ma: “Por

26 Iya' camihuo' al ƚinca: Ma mi'hua


  li'a ƚamats'”. Li'a ƚamats' tocomma
cotaiyinge, tama tutani le'a, jiƚpiya to ƚipitas ȽanDios lacaxaf'i'ipa
topajnta, aimaipaya. li'mitsi'. Aimocua'ma: “Por al
27 ’Imanc' oƚsina' lu'impola' lan
  cuecaj quiƚya' Jerusalén”. Jiƚpiya
xanuc' nimajmpá luyaipa quitine. ipiƚya' ȽanDios cal Rey. 36 Jouc'a

9 San Mateo 5​, ​6

aimocua'ma: “Por ƚaijuac”. Ima' ticuxe'e ƚi'ora tepalc'o'itsola' jahuay


cotuca' aimi'iya mocuxe'eya ƚojuac. lan xanuc'. Ja'ni lan c'a xanuc', ja'ni
Anuli lajuac lumi aimi'iya mo'eya lixcay xanuc' tepalc'o'ila'. Jouc'a
fujca. Jouc'a lajuac al fujca aimi'iya ticuxe'e ticuiƚa' ni petsi lomana' lan
mo'eya umi. 37 Aimo'e'ma jurar. Ma
  xanuc', petsi no'epá al c'a, jouc'a
le'a tocua'ma: “Toƚta'a ca'e'ma”, o petsi no'epá lixcay, ma' anuli ticui'e.
“A'i, aica'eya”. Aimoƚof'i'ma cataiqui'. 46 Ja'ni toƚ'etsola' capic'a ma le'a iƚne

Ja'ni toƚof'i cataiqui' a'i ȽanDios no'epolhuo' capic'a, ¿te cululijpa?


micuxe'ehuo' iƚiya lofnespa. Ma le'a Ma toƚta'a mi'eyi lin'najts'i'iyale.
ƚonta'a ticuxe'ehuo'. 47 Ja'ni ma le'a toƚnonnila' loƚpimaye,

38 ’Oƚsina' luya'ampá luyaipa


  ¿te ma tonƚ'eyi xonca al c'a? A'i. Lan
quitine, ticuayi: “Anuli cal xans xanuc' pe aimimetsaicoyi ȽanDios
ja'ni joupa ipa'empá anuli li'u, iƚque toƚe mi'eyi. 48 Coƚ'Ailli' Nopa'a

mipai'iconghua, tipa'econa'ma lema'a ti'ay pangay al c'a. Imanc'


ma le'a anuli li'u. Ja'ni anuli cal jouc'a tonƚ'eƚe pangay al c'a.
xans tipa'em'me anuli li'ay, iƚque
mipai'iconghua, tipa'econa'ma ma
le'a anuli li'ay.” 39 Iya' camilhuo':

6 ’Ja'ni imanc' tolapi'i'mola'
lan xanuc' quiƚtomí,
aimoƚcua'me: “Aƚsintsonga' lan
Ja'ni a'ijc'a lo'epo', aimocuanaj'moxi. xanuc'. Limetsaico'monga' ninc'ic'a
Ja'ni tuntafhuo' lopeque al c'a xanuc'.” Ja'ni toƚe toƚcuayi ailopa'a
camane, tocufiƚa' lopeque loxa capi'iyacolhuo' coƚ'Ailli' Nopa'a
camane tuntafcontso'. 40 Ja'ni   lema'a. 2 Monlapi'ila' quiƚtomí lan

ticuxecotso', texic'e'mo' lotsamalo, xanuc' pe aiquiƚ'hueca, aimoƚ'e'me


tommi'iƚa' lotsamalo jouc'a to mi'eyi lan xanuc' iƚne no'e'epoƚtsi
tommi'iƚa' lopuquiya. 41 Ja'ni
  to joupa ixanghuaitola' liƚpicuejma'.
ts'ipenic' ticuxe'etso' timitso': Iƚne micu'me al tomí tifus'miyi
“Lacanumf'eta cane oquej liƚtrompeta, ticuayi: “¡Aƚsinƚa'! Iya'
kilometro. Aƚtoc'iƚa' ƚainitay”, ima' capi'i'ma quitomí iƚca'a cal xans,
tacanumf'eta amalpu kilometro. iƚque aiqui'hueca.” Toƚta'a mi'eyi
42 Naitsi noxahue'epo', tapi'iƚa'.
  mimana' ƚajut'ƚi pe lafoƚyomma
Ja'ni tixahue'etso', timitso': lan xanuc' o miyeyi lexpats'qui
“Lapi'iƚa', tijouƚa' cacuai'enaco'”, cane, toƚta'a mi'eyi. Iƚniya
aimocuanaj'ma. ticuayi: “Alimetsaicontsonga'
43 ’Imanc' oƚsina' luya'ampá
  xonca ac'a laƚpicuejma', laƚ'ejma'”.
luyaipa quitine, ticuayi: “To'e'ma Iya' camilhuo': Ne', ¡toƚe
capic'a ƚopima. Aimo'e'ma capic'a timetsaicontsola'! Ailopa'a
naixtuc'opo'. Iƚque to'e'ma laic'.” capi'iyacola' ȽanDios. 3 Ima' toƚta'a

44 Iya' camilhuo': Tonƚ'e'mola' capic'a


  aimo'e'ma. Ja'ni tapi'itsola' quiƚtomí
naixtuc'opolhuo'. Toƚsahue'eƚe lan xanuc' pe aiquiƚ'hueca, to'eƚa'
ȽanDios titoc'itsola' iƚniya ch'ixca. Aimoya'a'ma lof'eya. Ni ima'
noteƚ'mipolhuo'. 45 Ja'ni toƚe loƚ'ejma'
  cotuca' aimo'nujuais'ma locupa. Ni
aƚinca ti'i'molhuo' inaxque' ȽanDios, loxa camane mixim'ma lo'epa al
iƚque coƚ'Ailli' Nopa'a lema'a. Iƚque c'a camane. 4 Toƚta'a aimixininyaco'

San Mateo 6 10

motoc'ila' iƚne lan cuanuc'la. Pu'hua lema'a jahuay


Co'Ailli' Nopa'a lema'a iƚque ƚinca tihuejcohuo', toƚta'a
tehuelojnhuo' iƚe lof'epa jiƚpe petsi tihuejcotso' fa'a li'a ƚamats'.
aimehuelojnhuo' lan xanuc'. Iƚque 11 Ƚaƚtepa itine itine, lapi'itsonga'
tepi'i'mo' lofmulijya. itsiya.
5 ’Ma' moƚpalaic'oyi ȽanDios,
  12 Illanc' joupa limenc'e'ecopola'
aimoƚ'e'e'moƚtsi to iƚniya lan xanuc' iƚne ts'aƚtaiyinc'enga'.
no'e'epoƚtsi to joupa ixanghuaitola' Ima' jouc'a limenc'e'ecotsonga'
liƚpicuejma'. Iƚniya mipalaic'oyi iƚe laƚtaiyinc'ehuo'.
ȽanDios tecaxoƚanna jiƚpiya ƚajut'ƚi 13 Aimaƚƚeco'monga' petsi
pe lafoƚyomma lan xanuc'. Jouc'a lalahuaiyonyaconga'.
tipalaic'oyi ȽanDios mecaxingoƚaiyi Ja'ni tiƚoc'huai'ma pe
pe ƚatenuficopa ƚaneya. Ma toƚta'a laƚmana' ƚixcay xans, ¡ima'
iƚpic'a. Ticuayi: “¡Aƚsintsonga' lan lunƚu'etsonga'!
xanuc' maƚpalaic'oyi ȽanDios!” 14 ’Imanc', ja'ni tolimenc'e'ecotsola'

Iya' camilhuo': Ne'. Joupa loƚf'as xanuc' iƚe lo'epolhuo',


ixinimpola'. Joupa tipa'a lolijyacu. jouc'a coƚ'Ailli' Nopa'a lema'a
Ailopa'a xonca. 6 Ima' aimo'e'ma
  timenc'e'eco'molhuo' iƚe
to iƚniya. Ja'ni topalaic'o'ma lixcay lonƚ'epa. 15 Ja'ni imanc'

ȽanDios totsufai'ma lomejut'ƚ, aimolimenc'e'ecola' loƚf'as xanuc'


tati'i'ma lopuerta. Jiƚpiya cotuca' lo'epolhuo', coƚ'Ailli' Nopa'a lema'a
topalaic'o'ma co'Ailli', iƚque jouc'a aimimenc'e'ecoyacolhuo'
Nopa'a petsi lan xanuc' aimi'iya lixcay lonƚ'epa.
mixinyacu. Iƚque co'Ailli' ƚinca 16 ’Imanc' moƚsnet'ƚyi

tehuelojnhuo' lof'epa, iƚe to'ay petsi aimoƚtetsoyi, aimonƚ'e'me to lan


aimehuelojnhuo' lan xanuc'. Ma' xanuc' iƚne no'e'epoƚtsi to joupa
iƚque tepi'i'mo' lofmulijya. ixanghuaitola' liƚpicuejma'. Iƚne
7 ’Imanc' moƚpalaic'oyi ȽanDios
  mixnet'ƚyi aimitetsoyi, ti'e'eyoƚtsi
aimoƚ'e'me to mi'eyi lan xanuc' to nohuotsopá. Tupaxc'eyoƚtsi liƚ'a,
pe aimimetsaicoyi ȽanDios. Iƚne tixinintsola' lan xanuc' tixnet'ƚyi
mixahue'eyi lilendiosla' timiyi axpe' iƚniya. Iya' camilhuo': Ne'. Joupa
cataiqui'. Aiquiƚsina' te locuapa. ixinimpola' toƚiya. Joupa tipa'a
Ticuayi: “Aƚmitsola' axpe' cataiqui', lolijyacu. Ailopa'a xonca. 17 Ima'

toƚta'a lalandiosla' aƚquimf'e'monga'”. moxnet'ƚqui, to'huaƚcufla' al c'a


8 Imanc' aimoƚ'onƚico'moƚtsi to
  ƚojuac, to'ot'ƚiƚa' laceite, tapajla'
liƚ'ejma' iƚnu'hua. Coƚ'Ailli' ixina' iƚe lo'a. 18 Toƚta'a tixinim'mo' to

lahue'epolhuo' ai'a toƚsahue'e'me. aimoxnet'ƚqui, tocomma ma


9 Moƚpalaic'oyi ȽanDios toƚmiƚe:
  totesma. Ma le'a co'Ailli' tixina,
Ima' aƚ'Ailli' cofpa'a lema'a, iƚque Nopa'a pe lan xanuc' aimi'iya
timetsaicontso' apaxi lopuftine. mixinyacu. Iƚque ƚinca tehuelojnhuo'
10 Ticuaitsi litine petsi jahuay lan lof'epa jiƚpe petsi aimixinghuo'
xanuc' timetsaicotso' ima' lan xanuc'. Ma' iƚque' tepi'i'mo'
iƚRey. lofmulijya.
11 San Mateo 6

19 ’Imanc' aimolafot'ƚe'me ¿ja'ni aimi'nujuaitsilhuo' imanc'?


coƚ'huexi fa'a li'a ƚamats'. Jifa'a iƚe Ƚinca, xonca ti'nujuaitsilhuo',
ƚoƚ'huexi tijouna'ma. Lan huoxmi tixinnilhuo' xonca acueca' loƚpitali.
tite'me o tunxilai'ma, o lan namats' 27 Imanc' tama toƚsueƚ'mecoyi

titsuflai'me lomejut'ƚ, tinantsej'mo'. juaiconapa, ¿te aga ti'i'ma


20 Ma moƚmana' fa'a li'a ƚamats'
  tonƚ'e'e'moƚtsi xonca unc'itoƚqui? A'i.
xonca tonƚ'eƚe ti'iƚa' ƚoƚ'huexi Aimi'iya ni huata.
jipu'hua lema'a. Jiƚpe aimiteji lan 28 ’¿Te coƚsueƚcocopa? Toƚcuayi:

huoxmi, ailopa'a. Aimunxilaiya. “¿Te quijahua' caƚpo'noyacu?”


Ni lan namats' aimitsuflaiyacu Toƚsinƚe ƚaiquitamqui ƚotojpa
lomejut'ƚ minantsejyaco'. Jiƚpiya cal 'ec'. Tipa'a ƚaiquiƚpipa'. Iƚne
ailopa'a. 21 Pe lopa'a ƚoƚ'huexi
  ƚaiquitamqui aimucuiyi, aimi'eyi
maƚpiya copa'a loƚpixojma cata. canic'. 29 Ma ȽanDios tiju'ecojma

22 ’Lo'u tepalc'o'ihuo'. Ja'ni ac'a lo'u


  ƚaiquipipa'. Iya' camilhuo': Cal
toxim'ma pe lof'huaya, toxim'ma iƚe cuecaj rey Salomón, lipo'nopa
lof'epa. 23 Ja'ni a'ijc'a lo'u topanehuo
  al c'a lipijahua', tama i'huáqui
al muf. Ma' anuli ja'ni to'ehuale juaiconapa acueca' quincuxepa,
laic', joupa i'ipa a'ijc'a lopicuejma', iƚquiya aiqui'onƚi to ƚaiquipipa'
aimepalc'o'ihuo'. Ja'ni joupa ƚaiquitamqui. 30 ȽanDios tiju'e'ela'

imufc'opa lopicuejma', ¡acueca' juaiconapa ac'a ƚaiquitamqui cal 'ec'.


juaiconapa iƚe al muf! Iƚne ƚaiquitamqui aimicoƚila'. Anuli
24 ’Cal xans ticuicomma ma
  litine titoquila' ac'a, locuena quitine
le'a anuli ƚipoujna. Ja'ni oquexi' tiyaxquemma, tipi'enni lapa. Imanc',
tixtuc'o'ma anuli, ƚocuena ¿te ȽanDios aimiju'eyacolhuo'? Ah
ti'e'ma capic'a. O tixinc'ne'ma imanc', huata toƚ'huaiyijnyi ȽanDios.
anuli, tetets'i'ma ƚocuena. Imanc' 31 ’Aimoƚsueƚco'me. Aimoƚnes'me:

jouc'a ticuicomma ma le'a anuli “¿Petsi caƚsi'neyacu caƚtejacu,


ƚoƚPoujna, iƚque ȽanDios. Aimi'iya caƚsnayacu? ¿Petsi caƚsi'neyacu
molihuejcoyacu al tomí jouc'a. caƚpijahua'?” 32 Lan xanuc' pe

25 ’Iya' camilhuo':
  aimimetsaicoyi ȽanDios tuyalaicoyi
Aimoƚsueƚmot'ƚe'me lapajnya tehueyi iƚna'a. Coƚ'Ailli'
lonluyalaicoyacu lapajnya fa'a Nopa'a lema'a ixina' te ts'i'ic'
li'a ƚamats', ja'ni ti'i'ma o aimi'iya. lahue'epolhuo'. Iƚque tepi'i'molhuo'.
Aimoƚcua'me: “¿Te caƚtejacu? ¿Te 33 Toƚpo'noƚe loƚpicuejma'

caƚsnayacu? ¿Te caƚju'ecoyacoƚtsi?” tolihuejcoƚe ȽanDios cal Cuecaj Rey,


Loƚcuerpo ƚinca xonca acueca' tonƚ'eƚe al c'a ma to locuxe'epolhuo'.
lipitali, loƚju'ecoyacoƚtsi aijtine. Tijouƚa' tepi'i'molhuo' jahuay.
Jouc'a ƚoƚ'alma xonca acueca' lipitali, Aimehue'eyacolhuo', ni toƚta'a.
ƚoƚtejacu aijtine. 26 Toƚsinƚe lacaƚ'hui

34 ’Aimoƚsueƚmot'ƚe'me.

naiyulpá lema'a. Iƚniya aimifayi, Aimoƚcua'me: “¿Te caluyalaicoyacu


aimefot'ƚeyi, ailopa'a quiƚ'huecoƚma mouqui?” Mouqui toƚsim'me
mi'huejyacu ƚotejacu. Coƚ'Ailli' lo'iyacolhuo'. Ma' itsiya tipa'a
Nopa'a lema'a tites'mila'. Iƚque, loƚteƚcopa. Ja'ni toƚsueƚcoyi lo'iya
San Mateo 6​, ​7 12

mouqui xonca ipime toƚsim'me 12 ’Ja'ni aimetenƚcocolhuo'


itsiya. lo'e'epolhuo' loƚf'as xanuc',

7 ’Imanc' aimoƚnesc'e'mola'
loƚf'as xanuc', toƚta'a
aiminesc'econayacolhuo'. 2 Ma to 
aimoƚ'e'me jouc'a imanc' toƚiya. Ma
toƚta'a loya'apa locuxepa ȽanDios,
jouc'a lomuc'iyalepa lam profeta.
imanc' toƚpalaicola' loƚf'as xanuc' 13 ’Toƚtsulfoƚaitsa iƚe al tansca

ma toƚta'a tipalaicom'molhuo'. al puerta. Tipa'a ocuena al puerta,


Ma to moƚspif'caleyi, ma toƚta'a jiƚiya expats'qui, jiƚpiya copa'a
tixpif'quim'molhuo'. 3 Ima', ¿te
  lotsufaicopa lexpats'qui cane. Jiƚe
cofmehuelojncopa ƚopima mipa'a lane lotsepa pe lajac'eyacola'. Iƚe al
anuli ƚaquifuc li'u? Ima' aicoxina' puerta lexpats'qui axpela' noximpá.
to jipu'hua anuli laxma tipa'a 14 Ma le'a oquexi' afantsi noximpá

lo'u. 4 Mipa'a laxma jiƚpe lo'u, ¿te


  locuenaj al puerta, iƚiya atansca,
cofmicoya ƚopima: “Lapi'iƚa' lane lotsufaicopa al tansca cane. Jiƚe
quipa'e'e'mo' ƚaquifuc ƚopa'a lo'u”? lane lotsepa pe lolijyacu al ts'e
5 Ma le'a to'e'eyoxi xonca unc'a.
  liƚpitine aimijouya.
Ate'a' taipa'aƚa' laxma lopa'a lo'u. 15 ’¡Toƚ'e'etsoƚtsi cuenna!

Tijouƚa' ja'ni joupa mipa'apa, ti'i'ma Ticuaicu pe loƚmana' lam profeta


toxim'ma ƚaquipifuc ƚopa'a li'u nofelaiquepá. Iƚniya ti'onƚcospola'
ƚopima, taipa'e'ena'ma. to lam mot'ƚ. Tocomma ailopa'a
6 ’Aimolapi'i'mola' lan tsiƚqui
  co'epa iƚniya. A'ij ƚinca. Ituca'
ƚi'huexi ȽanDios. Lajune' liƚ'ejma'. Iƚniya oyac'la to lan lobo,
lilanc'ecompa aperla, iƚniya acueca' iƚne linneja notepá lam mot'ƚ.
lipitali, aimolacani'i'mola' lijná. 16 Iƚne liƚ'ejma' timuc'i'molhuo'

Iƚniya ti'huailej'me lam perla, te ts'i'ic' liƚpicuejma'. Al 'ec ƚi'as


tijouƚa' tits'aletsuftolhuo' imanc'. timuc'i'molhuo' jale c'ec iƚta'a. ¿Te
7 ’Ti'hua toƚsa'hueƚe, tijouƚa'
  litac cantsinni ti'as'ma a'uva?
tepi'im'molhuo'. Ti'hua tolahueƚe, ¿Te litac al xumi ti'as'ma a'higo?
tijouƚa' toƚsim'me. Ti'hua tolumf'asle A'i, aimi'iya. 17 Jahuay al c'a c'ec

al puerta, tijouƚa' texi'em'molhuo'. mi'atsi, ac'a ƚi'as. Lixcay c'ec mi'atsi,


8 Lan xanuc' noxa'huepá, tepi'im'me.
  ixcay ƚi'as. 18 Al c'a c'ec aimi'iya

Jouc'a nahuepá, tixim'me. Jouc'a mi'asya ƚixcay qui'as. Lixcay c'ec


nomf'axpá, texi'em'me. aimi'iya mi'asya cal c'a qui'as. 19 Al  

9 ’Imanc' unc'ixanuc', ja'ni


  'ec, ja'ni a'ijc'a ƚi'as, tetequim'me,
tixahue'etsolhuo' ƚa'i loƚnaxque', tixanc'onna ƚunga, tipi'enna. 20 Iya'

¿te tolapi'i'mola' ƚapic? 10 Ja'ni


  camilhuo': Tolahuelojntsola' iƚne
tixahue'etsolhuo' ƚatu, ¿te tolapi'i'mola' lam profeta te ts'i'ic' liƚ'ejma'. Toƚta'a
ƚainofaƚ? Ƚinca ailopa'a no'eya toƚta'a. tolimetsaicona'mola' infel'miyale.
11 Imanc', tama tipa'a loƚjunac', tipa'a

21 ’Lan xanuc' tama aƚmiƚa':

loƚpicuejma', tonlapi'i'mola' al c'a “¡MaiPoujna, maiPoujna!”, a'i


loƚnaxque'. Conƚ'Ailli' Nopa'a lema'a, jahuay iƚniya mitsuflaiyacu
xonca acueca' iƚque lipicuejma'. Toƚta'a pe locuxeyopa ȽanDios, iƚque
tepi'i'molhuo' al c'a ja'ni toƚsahue'eƚe. Nopa'a lema'a. Pe naihuejcopá
13 San Mateo 7​, ​8

lixpic'epa cai'Ailli' Nopa'a lema'a, 2 Icuaiyunni anuli cal xans iteca


iƚne ƚinca titsuflaita. Locuenaye cahui. Iƚe al cuana cuftine lepra.


aimitsuflaiyacu. 22 Ticuaitsi iƚe al
  Exc'onƚingai'ma Jesús, timi:
Cuecaj Quitine axpela' aƚmi'ma: ―Maipoujna, ima' nipajnya
“¡MaƚPoujna, maƚPoujna! Illanc' latufc'enƚa', caxinxoxi aƚ'inƚa' limpio.
oxanuc', toƚta'a aluya'apá lonespa ¿Ja'ni to'e'ma?
ȽanDios, jouc'a lipa'apola' lontahue, 3 Jesús i'nij'ma limane, iƚaf'ma

jouc'a aƚ'epá axpe' acueca'.” Iya'


23   ƚafcuana, timi:
catalai'e'e'mola', cami'mola': “Iya' ―Ca'e'ma. Ti'intso' limpio.
aicainimetsaicolhuo'. ¡Tonƚeƚe! Aiquicoƚ'ma, iƚojn‑na'ma lehui.
¡Tonƚolijnle! Imanc' aimonƚ'eyi I'ina'ma limpio. 4 Jesús timi:

locuxepa ȽanDios.” ―Aimoya'a'ma iƚe lai'e'epo'.


24 ’Cal xans ƚaƚquimf'epa
  ¡To'huanƚa'! Jiƚpe al cuecaj xoute'
laitaiqui' jouc'a lihuejma, iƚque tomujtoxi ƚa'ailli'. Totsufcota ma to
ipicuejma' cal xans. Ca'onƚico'ma licuxepa Moisés. Toƚta'a aƚsim'monga'
to cal xans nolanc'epa lejut'ƚ. illanc' lihuejcoyi iƚe lataiqui'.
Ipucufpa qui'huajcopa ƚapic, jiƚpiya 5 Jesús itsufai'ma liƚya'

itsahue'emma lejut'ƚ. Lijoupa


25   Capernaum, icuaiyunni anuli
lilanc'epa lejut'ƚ icui'ma juaiconapa. nocuxepola' amaxnu lisoldado.
Ixpe'ma laja' cal panay, ipac'o'ma. Tixa'hue Jesús titoc'iƚa'. 6 Timi:

I'hua'ma ƚahua'. I'hua'ma ujfxi, ―Maipoujna, ƚaimozo textafque,


unajm'ma lajut'ƚ. Iƚe lajut'ƚ aits'ifentsi, tunouya lainejut'ƚ. Joupa
aiquecangenni. Joupa ilajmpa pe uhuaquemma. Tixina acueca' cumla.
litsahueyomma apic. Ailopa'a qui'ipa. 7 Jesús timi:

26 ’Cal xans ƚaƚquimf'epa laitaiqui',


  ―Ai'huapa, caxaƚ'menna.
ja'ni aimalihuejma, iƚque a'i 8 Iƚque nocuxepola' lisoldado timi:

quipicuejma' cal xans. Ca'onƚico'ma ―Maipoujna, aimo'e'ma toƚta'a. A'i


to cal xans nilanc'epa lejut'ƚ caxa'huehuo' mo'huaya motsufaiya
litsahueyomma acuixa. 27 Icui'ma
  lainejut'ƚ. Iya' caxinyoxi juaiconapa
juaiconapa. Ixpe'ma laja' cal panay, na'hua xans. Ma le'a tocuaƚa':
ipac'o'ma. I'hua'ma ujfxi ƚahua', “Tixaƚconaƚa' ƚomozo”, tijouƚa'
unajm'ma lajut'ƚ. Eteƚquemma. ma tixaƚcona'ma. Toƚta'a aixina'.
Ecanipa nulemma. 9 Iya' jouc'a quihuejma ƚaƚcuxepa,

28 Lijou'ne'ma Jesús iƚna'a ƚitaiquí


  cacuxela' laisoldado. Cami'ma
lan xanuc' ticuayi: anuli: “To'huaƚa'”, iƚque ti'hua'ma.
―Ƚinca acueca' iƚe litaiqui' Ƚocuena cami'ma: “To'huanni”,
laƚmuc'iponga'. 29 Lomxiye
  iƚque ti'huamma. Cami'ma ƚaimozo:
nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios “To'eƚa'”, iƚque ti'e'ma.
a'i mimuc'iyaleyi to lomuc'iyalepa 10 Licuejpa Jesús toƚta'a linespa

Jesús. Iƚque ƚinca joupa epi'impa ƚincuxepa, etenƚcoco'ma juaiconapa.


limane timuc'iyaletsi, iƚniya a'i. Timila' iƚne ts'iƚenc'e:

8 Limunanni ƚijuala Jesús


ihuej'me axpela' lan xanuc'.
―Imanc' ixanuc' Israel olimetsaijma
ȽanDios. Iƚca'a cal xans lixanuc'
San Mateo 8 14

aimimetsaicoyi ȽanDios. Camilhuo' ―Momxi, ni petsi loftseya, iya'


al ƚinca: Ni anuli imanc' caixina to jouc'a quihuej'mo'.
iƚca'a cal xans. Iƚca'a ƚinca xonca 20 Jesús timi:

ti'huaiyinge ȽanDios. 11 Camilhuo':


  ―Lan t'ƚeya tipa'a liƚpunts'ejay.
Ticuaita locuenaye lan xanuc', iƚniya Lacaƚ'hui naiyulpá lema'a tipa'a
nomana' pe liyuf'ma cal 'ora, jouc'a liƚpuxiƚ'na. Iya' iƚque cal Xans
lan xanuc' nomana' pe lof'acaiyopa Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a,
cal 'ora. Jouc'a loƚtatahueló Abraham, iya' ailopa'a caifxmai'eya.
Isaac, y Jacob, ticutsoƚaita anuli pe 21 Ocuena cal xans mihuequi

locuxeyopa ȽanDios, iƚque cal Cuecaj Jesús timi:


Rey. 12 Ituca' lo'iyacola' iƚniya nocuapá:
  ―Momxi, lapi'iƚa' lane ca'hua'ma.
“Ma' illanc' inaxque' ȽanDios cal Rey”. Quimaf'i cai'ailli' capajnta jiƚpe
Iƚne tihuescufinnola' ƚuna, jiƚpiya al lainejut'ƚ. Tijouƚa timanƚa', caminna,
muf. Maƚpe tijolijta, ti'ilc'ta liƚ'ay. quihuejcona'mo'.
13 Timi nocuxepola' lisoldado:

22 Jesús timi:

―Ima' aƚ'huaiyijmpa, tonesqui: ―Lihuejla' itsiya. Lomapola' ti'i'ma


“Tixaƚcona'ma ƚaimozo”. To'huaƚa'. temitsa liƚf'as lomapola'.
Ma to lonespa, toƚta'a ti'iƚa'. 23 Itsufai'ma al barco. Ts'ilihuequi

Maƚe 'hora ixaƚcona'ma ƚimozo itsuflai'me jouc'a. 24 Muyalaicoyi


iƚque nocuxepola' lisoldado. ipanni ujfxi ƚahua'. Ƚaja


14 Jesús icuaitsi lejut'ƚ Pedro, jiƚpe
  titsahuemma, tuyanc'ne al barco.
ixim'ma ƚi'maco Pedro tunouya Tixc'uaf'caispa caja'. Jesús tixmay.
textafque, tepi'i quinu'. 15 Jesús

25 Ts'ilihuequi Jesús icuaiyunca,

i'noƚ'e'e'ma limane. Iƚojn‑na'ma ummef'me, timiyi:


ƚipinu'. Iƚque ƚaca'no' itsahuenanni, ―Maƚpoujna, ¡lunƚu'etsonga'!
ites'mi'mola'. ¡Aƚma'monga'!
16 Lummuhuaitsi i'hua'am'mola'

26 Jesús timila':

pe lopa'a Jesús axpela' lan xanuc' ―Ah imanc', ¿te


litsuflai'ila' contahue. Jesús coxpailijcopolhuo'? Ma' ahuata
ma le'a icuxe'e'mola' lontahue aƚ'huaiyinge.
tipalunca, iƚniya ipalumma. Jouc'a Itsahuenni, itale'mola' ƚahua', ƚaja.
ixaƚ'mena'mola' jahuay lafcualƚay. Jahuay i‑ch'ixco'mola'. 27 Ts'ilihuequi

17 Toƚta'a enanƚcopa linespa cal


  ixim'me acueca' iƚe li'epa Jesús.
profeta Isaías luya'apa: “Ma iƚque Timiyoƚtsi:
aƚsaƚ'meponga' laƚtafc'eponga', ―¿Naitsi iƚca'a cal xans?
liƚonc'e'enaponga' laƚcuana”. Ticuxe'ela' ƚahua', ƚaja, tihuejcoyi.
18 Lixim'mola' axpela' lan xanuc'

28 Icuaitsa locuena quiju' al

ts'iƚenc'e, Jesús timila' ts'ilihuequi: cueca' quin'nuhua'. Jiƚpiya ilemats'


―Ƚepá, aƚquiepá al cueca' iƚne lan xanuc' gadareno. Oquexi'
quin'nuhua'. ipalunca pe lamu'empola' lomapola',
19 Ai'a tiye'me icuaitsi anuli ƚomxi
  icuai'me pe lopa'a Jesús. Lontahue
nomuc'iyalepa locuxepa ȽanDios, joupa itsuflaipá iƚne loquexi'.
timi Jesús: I'ipola oyac'la. Lan xanuc' aimi'iya
15 San Mateo 8​, ​9

muyalaicoyacu jiƚe lane. 29 Iƚniya



4 Jesúsixina' locuapa jiƚpe
loquexi' tija'ayi, timiyi Jesús: liƚpicuejma' iƚne lan xanuc', timila':
―Ima' i'Hua ȽanDios, ¿te ―Imanc', ¿te coƚcuacopa quixcay
cocuaiyoco'ma fa'a laƚmana'? ¿Te jiƚpe loƚpicuejma'? 5 ¿Ja'ni toƚsinyi

ts'opic'a? Itsiya aimaƚteƚ'miyaconga' ipime iƚiya laimipa cal xans:


ȽanDios. Aiquicuaiya litine, tehue'e. “Lojunac' joupa iƚojn‑napa”? Ja'ni
¿Te itsiya ima' aƚteƚ'mi'monga'? camiƚa': “Totsahuenni, to'huaƚa'”,
30 A'ij culi' jiƚpiya timana' axpela'
  ¿te toƚsim'me a'i quipime iƚe
lijná titeji quiƚpitamqui. 31 Lontahue
  lataiqui'? 6 Itsiya camuc'i'molhuo'

ixa'hue'me Jesús, timiyi: icueya laimane. Iya' iƚque cal Xans


―Ja'ni lipa'a'monga' iƚniya lan Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a.
xanuc', lapi'itsonga' lane aƚtsuflaita Ma capa'a fa'a li'a ƚamats' nipajnya
iƚne lijná. quiƚonc'e'e'mola' lan xanuc' liƚjunac'.
32 Jesús timila':
  Timi ƚuhuaqueya:
―Ne', tonƚeƚe. ―Totsahuenni, tonif'la'
Lontahue ipalunca lan xanuc', ƚohuijm‑ma'. To'huanƚa' lomejut'ƚ.
itsuflai'me lijná. Jahuay iƚniya lijná 7 Cal xans itsahuenni. I'hua'ma lejut'ƚ.

inul'me liculhuo, i'nijmoƚaitsa laja', 8 Lan xanuc' ixim'me acueca' iƚe li'epa

unxaƚac'mola'. Jesús. Tix'najtsi'iyi ȽanDios, ticuayi:


33 Nohuic'ipola' lijná inul'me.
  ―Ƚinca, ȽanDios epi'ipa toƚta'a
Iyena'me, icuaitsa liƚya', uya'atsa limane iƚque cal xans.
jahuay li'ipa, iƚe li'ipola' loquexi' 9 Jesús tuyaipa jiƚpiya. Mi'hua

lan xanuc' litsuflai'ila' contahue. lane ixim'ma anuli cal xans


34 Licuej'me jiƚiya, ipalunca
  lipuftine Mateo. Ticutsu pe
jahuay lan xanuc' nomana' liƚya', lo'najtsi'iyaleyompa. Jesús timi:
italefcuftsa Jesús. Lixim'me, ―¡Lihuejla'!
ixa'hue'me ti'huanƚa', tipananni Mateo itsahuenni, ihuej'ma Jesús.
ƚilemats'. 10 Jesús jouc'a ts'ilihuequi icuai'me

9

Jesús if'aj'ma al barco, lejut'ƚ Mateo. Jiƚpiya titetsoyi


uyaicona'ma al cueca' anuli axpela' lan xanuc', iƚniya
quin'nuhua'. Icuaitsi lipiƚya'. 2 Jiƚpiya
  in'najtsi'iyale jouc'a ocuenaye xanuc'
icuai'entsa anuli cal xans textafque, pe aimihuejcoyi locuxepa ȽanDios.
uhuaquemma licuerpo. Tunafya 11 Lan xanuc' fariseo ixim'me Jesús

cal huijm‑ma'. Jesús ixim'mola' ticutsu jiƚpe. Icuis'e'me, timinnila'


iƚne lan xanuc' ti'huaiyijnyi, timi ts'ilihuequi Jesús:
ƚuhuaqueya: ―Imanc' ƚoƚpomxi, ¿te cotetsocopa
―Mai'hua, aimoxhueƚmot'ƚe'ma. anuli iƚniya lan xanuc'? Iƚne
Joupa iƚojn‑napa lojunac'. in'najtsi'iyale jouc'a ocuenaye xanuc'
3 Licuej'me toƚta'a lonespa
  pe aimihuejcoyi locuxepa ȽanDios.
Jesús oquexi' afantsi lomxiye 12 Jesús icuej'mola' iƚne

nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios laicuitsufpa, timila':


timiyoƚtsi: “Iƚque cal xans Jesús ― Lan xanuc' pe ailopa'a
ti'e'eyoxi to ȽanDios”. quiƚcuana aimicuicomma no'eyacola'
San Mateo 9 16

cafxi. Laxtafpola' ƚinca ticuicomma ―Ƚai'hua caca'no' ji'hua imanapa.


no'eyacola' cafxi. 13 Imanc' tonƚenƚe,
  Ƚepá. Toxpayaf'ta lomane,
tolihuic'itsa lohuaƚquemma iƚe timaf'inna.
lataiqui' liniƚiya loya'apa lonespa 19 Jesús itsahuenni, iyejmale'me cal

ȽanDios, ticua: xans jouc'a ts'ilihuequi. 20 Miyeyi lane


Imanc' ti'hua aƚtsufma icuaiyunni anuli ƚaca'no' textafque.


loƚpinneja loƚma'apola'. I'ipa imbama' coque' camats' ti'hua
Iya' xonca latenƚcoco'ma cajuats' licu'u. Iƚoc'huai'ma lixpula'
toƚtsintsola' cuanuc'la iƚne Jesús. Iƚafc'e'e'ma laquiju' lipijahua'.
loƚf'as xanuc'. 21 Ticua: “Ja'ni caƚafc'e'eƚa' Jesús, ma

Iya' aicuaicoco'ma fa'a li'a ƚamats' le'a laquiju' lipijahua', aƚsaƚcona'ma”.


cajoc'itsola' pe ts'iƚtaic' quiƚjunac', 22 Jesús ipai'e'moxi, ehuelojm'ma

tixhuej'menanca. Aicajoc'ila' pe ƚaca'no', timi:


ailopa'a quiƚjunac'. ―Mai'hua, aimoxhueƚmot'ƚe'ma.
14 Ts'ilihuequi Juan Bautista
  Aƚ'huaiyinge, toƚta'a ixaƚconapo'.
icuaitsa pe lopa'a Jesús, timiyi: Maƚe 'hora ƚaca'no' ixaƚconapa.
―Illanc' aƚsnet'ƚyi, aimaƚtetsoyi. 23 Jesús icuaitsi lejut'ƚ ƚincuxepa.

Ma' anuli liƚ'ejma' lan xanuc' fariseo. Ixim'mola' lo'epa lan xanuc' nomana'
Iƚniya lihuejhuo', ¿te cotetsocopa, jiƚpiya lajut'ƚ. Tunayi, tijolijyi,
aimixnet'ƚyi? tixingufcoyi al cueca' quixhuejma',
15 Jesús italai'e'e'mola', timila':
  tija'ayi. 24 Timila':

―Mipa'a ƚamijcano lijuic lipemaná, ―Tolipalunca imanc', ƚahuats'


iƚniya lijoc'impola', ¿te tihuotso'me? aiquimac'. Ma le'a tixmay.
Ticuaitsi litine texic'e'entsola' Lan xanuc' ixoco'me. 25 Jesús

ƚamijcano namaneya, iƚe litine ipa'a'mola' lan xanuc'. Itsufai'ma pe


ƚinca tihuotso'me, aimitetsoyacu, lopa'a ƚahuats'. I'noƚ'e'e'ma limane.
tixnet'ƚ'me. Ƚahuats' itsahuenanni, imaf'ina'ma.
16 ’Ja'ni tanajmot'ƚiƚa' anuli lafane

26 Ni petsi jiƚpe ƚamats' lan xanuc'

quijahua', aimi'iya moxhuicoya icuej'me li'epa Jesús.


al ts'e quijahua'. Lafane quijahua' 27 Jesús jiƚpiya ipayomma, ti'hua

aimi'ommaiya. Tits'aƚquemma lane. Ihuej'me oquexi' lan fohue.


xonca. 17 Al ts'ej vino aimoc'ej'miya
  Tija'ayi, timiyi:
lafane pontalay quixmi. Ja'ni toƚta'a ―Ima', ƚacui'impo' i'Hua David,
lof'epa tits'aƚ'mola' lam pontalay aƚsintsonga' ninc'icuanuc'la.
quixmi, tic'ejaiquehuo al vino, 28 Jesús itsufai'ma lajut'ƚ. Lan

timinsco'mola' ƚixmi. Al ts'ej vino fohue ihuej'me, itsuflai'me jouc'a.


toc'ej'mi'ma al ts'e ponta quixmi. Jesús icuis'e'mola', timila':
Toƚta'a aimecaniyacola' al vino ni al ―¿Te imanc' aƚ'huaiyinge? ¿Ja'ni
ponta quixmi. toƚcuayi: “Ƚinca Jesús aƚtoc'i'monga',
18 Jesús mipalay toƚta'a icuaitsi
  aƚsaƚ'me'monga' laƚ'u'”?
anuli cal xans, iƚque nocuxepa Iƚniya italai'e'e'me, timiyi:
lajut'ƚ pe lafoƚyomma lan xanuc'. ―Maƚpoujna, aƚ'huaiyijnhuo'.
Exc'onƚingai'ma pe lopa'a Jesús, timi: Ti'i'ma to'e'ma.
17 San Mateo 9​, ​10

29 Jesús iƚafc'e'e'mola' liƚ'u', timila': ―Ƚinca acueca' ƚafoƚya. Tehue'ela'


―Imanc' aƚ'huaiyinge. Ma to nafot'ƚeyacu. 38 Camilhuo':

loƚcuapa toƚta'a ti'itsolhuo'. Toƚsa'hueƚe ƚiPoujna caifa. Toƚmiƚe:


30 Ixaƚ'me'mola' liƚ'u'. Jesús
  “Ima' tommetsola' no'eyacu canic'
ixc'ai'i'mola' juaiconapa, timila': jiƚpe ƚomemats'”.
―Aimoluyout'ƚe'me iƚe
lai'e'epolhuo'. Aimicuej'me lan
xanuc'.
10 Jesús ijoc'i'mola' limbamaj
coquexi' ts'ilihuequi
ticuaiyunca pe lopa'a. Epi'i'mola'
31 Iƚniya ipalunca, ni petsi jiƚpe
  liƚmane tipa'antsola' lontahue, jouc'a
ƚamats' tuya'ayi li'e'epola' Jesús. tixaƚ'mentsola' lafcualƚay, jahuay
32 Mipalumma iƚniya, icuai'entsa
  liƚcuana, jahuay liƚpumla. 2 Iƚniya

pe lopa'a Jesús anuli cal xans limbamaj coquexi' lecui'impola' lan


ƚitsufaipa anuli ƚiponta'a Satanás. Apóstole. Jifa'a iniƚiya liƚpuftine:
Iƚque cal xans aimi'i mipalay. Cal te'a Simón, iƚque ƚecui'impa
33 Lijoupa lipa'apa Jesús ƚiponta'a
  Pedro, jouc'a Andrés iƚque
Satanás cal xans tipalay. Lan xanuc' ipima Simón.
etenƚcoco'mola', ticuayi: Jacobo i'hua Zebedeo, jouc'a
―¡Xinƚa'! Acueca' lo'epa Jesús. Fa'a Juan, iƚque ipima Jacobo.
ƚalamats' illanc' ixanuc' Israel, a'i 3 Felipe, jouc'a Bartolomé,
caƚsina' toƚta'a, ni anulemma. Tomás, jouc'a Mateo iƚque
34 Lan xanuc' fariseo a'i
  in'najtsi'iyalepa.
metenƚcocola' lo'epa Jesús, Jacobo i'hua Alfeo, jouc'a Tadeo.
timiyoƚtsi: 4 Ƚocuena Simón, ai'a tihuej'ma
―Iƚque Jesús tipa'ala' lontahue. Jesús iƚque anuli liƚpicuejma'
Ma ƚincuxepa contahue lepi'ipa lan xanuc' nocuapá:
limane ti'eƚa' toƚta'a. “Lunƚu'e'me ƚalamats'”,
35 Jesús ti'huaf'cay jahuay
  jouc'a Judas Iscariote, iƚque
ƚiƚeloƚya' al distrito Galilea, lan nocuya Jesús.
tsila' quiƚeloƚya' jouc'a lan tsocay 5 Jesús umme'mola' iƚniya

quiƚeloƚya'. Timuc'iyale jiƚpe ƚajut'ƚi limbama' coquexi'. U'i'mola' lo'eyacu.


pe lafoƚyomma lan xanuc'. Tuya'e' Timila':
lixpic'epa ȽanDios. Iƚe lataiqui' ―Aimonƚe'me petsi
loya'apa al c'a, tuya'e' te ts'i'ic' micuxe aimimetsaicoyi ȽanDios.
ȽanDios cal Rey. Ixaƚ'me'mola' lan Aimoƚtsuflai'me ƚiƚpiƚeloƚya' lun
xanuc', jahuay liƚcuana, jahuay Samaria. 6 Tonƚeƚe pe lomana'

liƚpumla. 36 Ixim'mola' juaiconapa


  lixanuc' Israel, iƚniya laƚpimaye
axpela' lan xanuc' ihuej'me. Tixinnila' ti'onƚcospola' to lam mot'ƚ lejac'pola'.
acuanuc'la. Ixim'mola' tihuotsoyi, 7 Tulu'itola': “ȽanDios cal Cuecaj

titafquemmola'. Ti'onƚcospola' to Rey Nopa'a lema'a itsiya ti'hua


lam mot'ƚ, iƚne lam mot'ƚ lahue'epola' tijoc'ila' lixanuc'. Tolapenufle.”
quiƚpoujna, ailopa'a. Ailopa'a 8 Imanc' toƚsaƚ'metola' lafcualƚay,

no'eyacola' cuenna. 37 Timila'


  toƚmaf'i'itola' limanapola'.
ts'ilihuequi: Toƚsaƚ'metola' litejpola' cahui lepra,
San Mateo 10 18

timanenca limpio. Tolipa'atola' lo'onƚcospola' to lan lobo, iƚne


lontahue iƚne litsuflaipá lan oyac'la quinneja. Toƚta'a
xanuc'. Iya' nepi'ipolhuo' loƚmane. ticuicomma ti'iƚa' acueca'
A'i cai'najtsi'ilhuo'. Imanc' jouc'a loƚpicuejma' to ƚainofaƚ. Ƚinca
aimoƚ'najtsi'i'mola' lan xanuc', ma aimi'onƚcotolhuo' loƚ'ejma' to
le'a toƚsaƚ'metola'. lainofat'ƚ liƚ'ejma'. Imanc' xonca
9 ’Jiƚpe loƚfi'ejma' loƚxinidoƚ,
  ti'onƚcotsolhuo' to lam paloma,
aimoƚtai'me tomí, ni axpe', ni iƚniya aimi'eyi quixcay.
huata. 10 Aimoƚtai'me ponta lane.

17 ’Tonƚ'e'etsoƚtsi cuenna.

Aimoƚtai'me oque' loƚtsamalo. Aimoƚ'huaiyijm'mola' loƚf'as


Aimoƚtai'me coƚc'eji'. Aimoƚtai'me xanuc'. Iƚne ticu'molhuo' ticuaita
colummejcofcoyacu. Ticuanni: quiƚmane lan xanuc' noxpijpá
“No'epa canic' tepi'im'me ƚoteja”. lataiqui'. Tileco'molhuo' ƚajut'ƚi petsi
Jouc'a imanc' aimehue'eyacolhuo'. lafoƚyomma. Jiƚpe titeƚ'mitolhuo',
11 ’Ni petsi quiƚya' loƚtsuflaiyacu,
  titajncotolhuo' ixmi. 18 Imanc'

ja'ni al cueca' quiƚya' o ja'ni ts'alihuequi, tileconnolhuo',


a'hua quiƚya', tolahueta lejut'ƚ ticuai'ennolhuo' pe lomana'
anuli cal c'a xans. Moƚmana' nocuxepá, jouc'a pe lomana' lan
jiƚpe liƚya' ma le'a jiƚpe lajut'ƚ tsila' quincuxepá. Imanc' tolu'itola'
toƚmajnta. 12 Moƚtsuflai'me lajut'ƚ
  naitsi iya'. Toƚta'a tolu'itola'
toƚnontsola' lan xanuc' nomana' locuenaye xanuc' pe aimimetsaicoyi
jiƚpiya. Toƚmitsola': “ȽanDios ȽanDios. 19 Ja'ni ticutsolhuo'

tipaxnetsolhuo'”. 13 Ja'ni jiƚpe


  aimoƚsueƚmot'ƚe'me, aimoƚcua'me:
timana' lan c'a xanuc' ȽanDios “¿Te caƚmiyacola' iƚniya? ¿Te
tipaxne'mola'. Ja'ni a'i, ȽanDios caƚtalai'ecoyacu?” Ticuaitsi al
tipaxne'molhuo' ma le'a imanc'. 'hora loƚpalaiyacu, maƚpe 'hora,
14 Ni petsi liƚya' o ni petsi
  tolapenuf'me coƚtaiqui'. 20 Iƚe  

lajut'ƚ ja'ni aimepenufinnilhuo', lataiqui' loƚpalaiyacu a'i coƚtaiqui'


aimiquimf'ennilhuo', tolipalunca imanc', toƚpalai'me lataiqui'
jiƚpiya. Tolunafle loƚ'mitsi', lomiyacolhuo' ƚi'Espíritu Santo
aimitaƚijm'molhuo' loƚ'mitsi' ni coƚ'Ailli'.
toƚta'a ƚepi camats'. 15 Iya' camilhuo'

21 ’Ƚapima ticu'ma ƚipima

al ƚinca: Ticuaihuo al Cuecaj tima'anƚe. Cal xans ticu'ma ƚi'hua.


Quitine titeƚ'mim'mola' lan xanuc' Lanaxque' titsolicu ti'e'me laic'
nimajmpá Sodoma y Gomorra, quiƚ'ailli' quiƚ'máma', ticu'me, lan
iƚniya lixcay quiƚeloƚya'. Iƚe xanuc' tima'antsola'. 22 Ni petsi

Litine xonca titeƚ'mim'mola' lan loƚmanc'eyacu ti'e'molhuo' laic',


xanuc' nomana' ƚiƚeloƚya' petsi imanc' ts'alihuequi. Toƚ'ommoƚaitsa
aimepenufinnilhuo' imanc'. lo'iyacolhuo', ti'hua toƚ'ommoƚaitsa,
16 ’Imanc' laixanuc' ti'onƚcospolhuo'
  tijouƚa' tolunƚul'me. 23 Ja'ni jiƚpe

to lam mot'ƚ, iƚne aimi'iya anuli liƚya' tihuetsoquinnilhuo',


mipa'neyacoƚtsi. Iya' cummelhuo' ti'ennilhuo' lixcay, aimicoƚ'molhuo'
tonƚe'me pe lomana' lan xanuc' tunƚeƚe locuena quiƚya'. Iya' iƚque
19 San Mateo 10

cal Xans Ƚiximpa cal profeta anuli. 31 Aimoƚsueƚmot'ƚe'me,


pu'hua lema'a. Camilhuo' al ƚinca: aimixpailij'molhuo' lo'iyacolhuo'.


Aimoƚ'ommaiyacu moƚcuaiyacu ȽanDios tixinnilhuo' acueca'
jahuay ƚipiƚeloƚya' ƚamats' Israel, ma loƚpitali. Tama axpela' lacaƚ'hui
mehue'e cacuaiconanni. aimi'iya mulijyacolhuo'.
24 ’Cal xans mihuequi ƚipomxi,

32 ’Ja'ni anuli cal xans timitsola'

ja'ni iƚque ƚomxi titeƚcoƚa', cal xans lif'as xanuc': “Iya' nimetsaijma
jouc'a titeƚco'ma. Jouc'a ƚapoujna Jesús”, iya' ninJesús jouc'a
y ƚimozo ma' anuli tuyalaico'me. quimetsaico'ma iƚque cal xans.
25 Ja'ni tuyaicoƚa' ma to muyaicojma
  Camita cai'Ailli', iƚque Nopa'a
ƚipomxi, tixoj'ma queta iƚque cal lema'a: “Iƚque lihuequi iya'”. 33 Ja'ni

xans. Jouc'a cal mozo, tixoj'ma anuli cal xans timitsola' lif'as
queta ja'ni tuyaicoƚa' ma to xanuc': “Iya' aicainimetsaijma
muyaicojma ƚipoujna. Ja'ni timinƚe Jesús”, iya' jouc'a aiquimetsaicoya
ƚapoujna cajut'ƚ: “Ima' monta'a iƚque cal xans. Camita cai'Ailli',
Beelzebú”, ƚinca xonca lixcay iƚque Nopa'a lema'a: “Iƚque
tinesc'e'em'mola' lixanuc'. aicalihuequi iya'”.
26 ’Aimoƚsueƚmot'ƚe'me.

34 ’Aimoƚcua'me: “Iƚque Jesús

Aimoƚcua'me: “Lan xanuc', ¿te icuaicoco'ma fa'a li'a ƚamats'


caƚ'eyaconga'?” Ticuaita litine ti'e'e'mola' anuli lan xanuc'”. A'i.
texiquim'me letamuyiya, tixim'me Aicuaicoco'ma tifuli'i'moƚtsi.
jahuay lemiya. 27 Iƚe laifmipolhuo'

35 Aicuaicoco'ma tenajtsoƚtsi. Cal

lipuqui' imanc' toluya'aƚe litine. xans tixtuc'o'ma qui'ailli'. Ƚahuats'


Iƚe loƚquimf'epa mixolai'innilhuo', tixtuc'o'ma qui'máma'. Ƚahuahua
imanc' toluya'aƚe ujfxi al toncay tixtuc'o'ma ƚihuahua. 36 Cal xans,

ƚajut'ƚi. 28 Aimoƚsueƚmot'ƚe'me.
  ma lipimaye tixtuc'o'me, ti'e'me laic'.
Aimoƚcua'me: “¿Te caƚ'eyaconga' lan 37 ’Cal xans xonca no'epola' capic'a

xanuc', ilne noma'ahualepá?” Iƚniya qui'ailli', qui'máma', iƚque aimi'iya


ma le'a tima'ayi al cuerpo. Ƚoƚ'alma malihuejya. Jouc'a ja'ni xonca
aimi'iya mima'ayacu. Toƚspaic'eƚe no'epola' capic'a ƚi'hua camijcano o
iƚque ƚacani'eyacola' lan xanuc' ƚi'hua cahuats' aimi'iya malihuejya.
jipu'hua ƚunga. Jiƚpe timajnta, 38 Iya' ƚinca cateƚco'ma. Cal xans

liƚcuerpo jouc'a ƚiƚ'alma. noxpic'epa aimiteƚco'ma, iƚque


29 ’Oquexi' lan gorrión
  nocuapa: “Aicapenufya lainencruz”,
ticuquinnila' ma le'a to oquej iƚque aimi'iya malihuejya. 39 Cal

centavo. Tama ahuata liƚpitali xans ts'ipic'a tixinƚa' al c'a capajnya


iƚne lacaƚ'hui coƚ'Ailli' aimetets'ila'. iƚque tejac'ma lipitine. Cal xans
Ja'ni anuli tecangemma ƚalihuequi tama tima'anƚe, iƚque
ƚamats' coƚ'Ailli' ixina' iƚe tulij'ma lipitine.
li'ipa. 30 Xonca ti'nujuaitsilhuo'

40 ’Cal xans ƚapenufpolhuo'

imanc'. Joupa ixhuej'meya lapenufinga' iya'. Iƚque ƚalapenufpa


tojua mipa'a ƚajuac quitefque lapenufinga' iƚque Ƚalummepa.
ƚoƚjuac, ixina' ja'ni tecangemma 41 Lapi'inyacu anuli cal profeta, ma'

San Mateo 10​, ​11 20

anuli tepi'im'me cal xans ƚepenufpa 7 Iyena'me loquexi' ts'ilihuequi


cal profeta, ticua: “Iƚque tuya'e' Juan. Jesús ipango'ma ipalaico'ma
lonespa ȽanDios”. Lapi'inyacu cal iƚquiya. Timila':
xans naihuejpa lataiqui' locuxepa ―¿Te coƚtsecohuo'me jipu'hua pe
ȽanDios ma' anuli tepi'im'me iƚque ailopa'a quiƚya'? ¿Te coƚsinhuo'me
ƚepenufpa. 42 Cal xans nopalaicopola'
  jiƚpiya? ¿Te oƚnespá oƚsinhuo'me
iƚna'a lan tsocay, nocuapa: “Iƚna'a anuli al jaxa tife'ne ƚahua'?
ilihuequi Jesús”, tijouƚa' tuhui'i al 8 Ja'ni a'i, ¿te coƚtsecohuo'me?

c'a caja' tixnaƚa' anuli iƚniya, iƚque ¿Naitsi coƚsinhuo'me jiƚpiya?


nocupa caja' ƚinca ti'najtsem'me. Al ¿Te oƚsinhuo'me anuli cal xans
ƚinca iƚta'a laifmipolhuo'. nopo'nopa al c'a lipijahua', acueca'

11 Jesús ixc'ai'i'mola' limbamaj


coquexi' ts'ilihuequi ipanni
jiƚpiya. Ti'huaf'caita locuenaye
lipitali? A'i. Lan xanuc' nopo'nopá
liƚpijahua' acueca' al c'a timajnyi
ƚilejut'ƚi lan rey.
quiƚeloƚya' Galilea. Timuc'itola' lan 9 ’¿Te coƚtsecohuo'me? ¿Naitsi

xanuc', tuya'ata te ts'i'ic' lixpic'epa coƚsinhuo'me? ¿Te oƚsinhuo'me


ȽanDios, iƚe lataiqui' ac'a loya'apa. anuli cal profeta? Aƚinca
2 Iƚne ƚitiné Juan Bautista
  oƚsinhuo'me anuli cal profeta, iƚque
itats'iya. Icuej'ma lo'epa cal Cristo. Juan. Iƚque tuliquila' lam profeta,
Umme'mola' oquexi' ts'ilihuequi, xonca acuecaj xans. 10 Al Paxi

timila': Liniƚingiya joupa ipalaicopa Juan


―Tonƚeƚe. 3 Tolicuis'etsa Jesús,
  ticuaihuo. Ticua:
toƚmitsa: “Itsiya aƚ'huaicoyi ¡Aƚquimf'eƚa'! Cumme'ma
ƚocuaiya anuli Ƚommeya ƚainepaluc.
ȽanDios. ¿Te ma' ima'? o ¿te ti'hua Iƚque ti'huaj'me'mo', tuya'a'ma
aƚ'huaico'me ƚocuaiya?” ima' tocuaihuo.
4 Toƚta'a icuis'e'me Jesús. Iƚque
  Tilanc'e'e'mo' lopene, pe
italai'e'e'mola', timila': lofmuyaicoya.
―Ne'. Tonƚeƚe, toƚcuaitsa pe lopa'a 11 Camilhuo' al ƚinca: Iƚque Juan

Juan tolu'itsa loƚcuejpa, loƚsimpa. acueca' xans. Ailopa'a caca'no'


Toƚmitsa: quipo'nopa ƚi'hua to iƚquiya. Tama
5 Tehuetsaleyi lan fohue, tiyenayi aimi'iya mi'onƚyacola' to Juan, ja'ni
lan coxo, joupa itsufaipa petsi locuxeyopa
tixaƚconnala' ts'ilehui lepra, ȽanDios Nopa'a lema'a, tama xonca
ti'inala' limpio, aca'hua xans, iƚque cal xans joupa
ticuejnayi lan taƚpe, timaf'inayi ulijnapa Juan.
limanapola', 12 ’Lan xanuc' niquimf'epá

lan xanuc' pe aiquiƚ'hueca loya'apa Juan Bautista ehue'me


tu'innila' Lataiqui', iƚe loya'apa te co'iya mepenufyacola' ȽanDios
al c'a lixpic'epa ȽanDios. cal Rey Nopa'a lema'a. Itsiya
6 Jouc'a toƚmitsa Juan: “Cal xans
  ma' anuli tehueyi, iƚpic'a
natenƚcocopa lai'ejma', iƚque ƚinca tepenuftsola'. 13 Li'huamma Juan

ac'a loyaicoya”. enanƚcopa lataiqui' loya'apa


21 San Mateo 11

lo'iya, iƚe liniƚijmpa Moisés jouc'a loƚxanuc' ixim'me al cueca' lo'epa


liniƚijmpa lam profeta. 14 Iniƚijmpá:
  ȽanDios, aiquiƚsuej'meya. Luyaipa
“Ticuaicohuo cal profeta Elías”. quitine lan xanuc' nomana' ƚiƚeloƚya'
Joupa enanƚpa iƚe lataiqui'. Juan Tiro y Sidón ja'ni coƚa' ixim'me
Bautista ma' iƚque Elías. Ja'ni toƚta'a iƚniya coƚa' tixhuej'menacu,
tolapenuf'me laifmipolhuo' tipo'no'me liƚpijahua' ayolca,
toƚsim'me toƚta'a. 15 Naitsi nocuejpa
  timet'ƚi'me capi' liƚ'a, timujco'moƚtsi
aƚquimf'eƚa' iya' laitaiqui'. ixhuej'menamma liƚjunac'. 22 Al  

16 ’¿Te caif'onƚicoyacolhuo'
  Cuecaj Quitine Locuaicoya ȽanDios
imanc' moƚmana' itsiya'? ¿Te titeƚ'mi'mola' iƚne ƚiƚeloƚya' Tiro
ts'i'ic' loƚ'ejma'? Ca'onƚico'molhuo' y Sidón jouc'a liƚxanuc', xonca
to jipu'hua laica'uhuay titeƚ'mi'molhuo' imanc' miƚeloƚya'
nocutshuoƚanna pe locucaleyompa. Corazín y Betsaida.
Tijoc'iyi, timinnila' liƚf'as ca'uhuay: 23 ’Ima' miƚya' Capernaum, ¿te

17 “Illanc' aƚfus'mipá laƚjaxa, aƚpic'a


  to'nof'e'moxi xonca al toncay?
toƚsouƚe. Aicoƚsahua'. Lunac'lipá ¿Te ti'onƚcoto' to ȽanDios? A'i.
ihuotsoqueya, aicoƚjoliqui'.” Ti'oc'em'mo'. Toxinnoxi jiƚpe
18 ’Ma toƚta'a imanc' loƚ'ejma'.
  al muf. Jiƚpe liƚya' loƚxanuc'
Ailopa'a catenƚcocoyacolhuo'. Juan ixim'me al cueca' lo'epa ȽanDios,
Bautista aimitesma to moƚtetsoyi, aiquiƚsuej'meya. Luyaipa quitine
aimixnay vino. Toƚcuayi: “Iƚque lan xanuc' nimajm'me liƚya' Sodoma,
itsufaipa ƚiponta'a Satanás”. 19 Iya'
  ja'ni coƚa' ixim'me toƚta'a iƚniya
iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta tixhuej'menacu, coƚa' a'i mecaniya
pu'hua lema'a. Iya' aicuai'ma fa'a liƚpiƚya'. 24 Iya' camilhuo': Al Cuecaj

li'a ƚamats' catesma to moƚtetsoyi Quitine Locuaicoya, ȽanDios


imanc', caxnay al vino. Imanc' titeƚ'mi'mola' liƚya' Sodoma jouc'a
aƚnesc'e'e, toƚcuayi: “¡Toƚsinƚe! Iƚca'a lixanuc', jouc'a titeƚ'mi'molhuo' ima'
cal xans intetsopa, in‑xnatsaipa. miƚya' Capernaum jouc'a loxanuc',
Liƚejmale in'najtsi'iyale jouc'a xonca titeƚ'mi'molhuo'.
locuenaye lan xanuc' pe 25 Iƚniya ƚitiné Jesús ipalaic'opa

aimihuejcoyi locuxepa ȽanDios.” qui'Ailli', timi:


’Ƚinca ȽanDios acueca' ac'a ―Mai'Ailli', ima' iƚPoujna lema'a y
lipicuejma', toƚta'a timujyi iƚne pe li'a ƚamats'. Cax'najtsi'ihuo' lof'epa.
naihuejcopá, jouc'a acueca' ac'a Tomuc'ila' laixanuc', iƚne lo'onƚcospola'
liƚpicuejma'. to la'uhuay. Mepi'ipola' liƚpicuejma',
20 Jesús ipango'ma inesco'mola'
  ticuec'eƚe laitaiqui'. Lan xanuc'
iƚne ƚiƚeloƚya' petsi li'ehuo'ma axpe' ts'iƚsina', xonca nixhuepá, aicomepi'ila'
acueca'. Ipalaico'mola' iƚne lan toƚta'a liƚpicuejma'. Iƚniya iximpá
xanuc' pe aiquiƚsuej'meya. Ines'ma ipime laitaiqui', to emiya. Aimi'i
te ts'i'ic' loyalaicoyacu. Ticua: muhuaƚcufyi. 26 Aƚinca mai'Ailli',

21 ―Ima' miƚya' Corazín, ¡acueca'


  toƚta'a loxpic'epa, toƚiya latenƚcocopo'.
lofteƚcoya! Jouc'a ima' miƚya' 27 ’Cai'Ailli' jahuay lapi'ipa

Betsaida, ¡acueca lofteƚcoya! Jiƚpiya cacuxe'etsola'. Iya' i'Hua ȽanDios


San Mateo 11​, ​12 22

lan xanuc' aimi'iya maƚsingufya Imanc', ¿te aicoƚsuec' iƚe lataiqui'?


iya' laipicuejma'. Ma le'a cai'Ailli' Itine conxajya iƚniya ti'eyi canic'.
aƚsingufi. Lan xanuc' jouc'a aimi'iya Tama itine conxajya ailopa'a
mixingufyacu cai'Ailli' te ts'i'ic' quiƚjunac', maƚpe al cuecaj xoute'
lipicuejma'. Ma le'a iya' ƚi'Hua ti'eyi canic'. 6 Iya' camilhuo': Fa'a

aixingufi. Iya' caxpic'e naiƚne tipa'a anuli xonca acueca'. Iƚque


laifmuc'iyacola', iƚne camuc'ila' te tuliqui al cuecaj xoute'.
ts'i'ic' lipicuejma' cai'Ailli'. Iƚne ƚinca  
7 ’Imanc' aicoƚcueca litaiqui'

timetsaicoyi cai'Ailli'. ȽanDios lonespa:


28 ’Imanc', ja'ni joupa ixojtolhuo',
  Imanc' tama toƚma'ala'
ja'ni toƚsinyi ipime lapajnya, linneja, aƚsufco'ma,
tonƚouyunca, capenuf'molhuo'. aimalatenƚcocojma iƚe
Iya' cunxac'i'molhuo'. Tuyai'ma lonƚ'epa.
ƚoƚpixoqui. Cunxoc'i'molhuo' Xonca aipic'a toƚsintsola'
cunlata. 29 Lihuejcoƚa', iya'
  cuanuc'la loƚf'as xanuc'.
camuc'i'molhuo'. Iya' a'i noyac'. Iya' Coƚa' oƚcuej'me jiƚiya lataiqui'
nin manxu. Catinu'ena'molhuo' aimoƚcufyacola' lalihuequi, iƚniya
ƚolunxajma'. Aimoƚsinconayacu ailopa'a toƚta'a quiƚjunac'. 8 Iya'

ipime ni acumta lapajnya. 30 Iƚe   iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta
laitaiqui' laifcuxe'eyacolhuo' a'ij pu'hua lema'a. Ma iya' cacuxe litine
cumta, jouc'a laifmuc'iyacolhuo' a'i conxajya. Ti'hua laimane cu'itsola'
quipime lananƚcoya. laixanuc' lo'eyacu iƚe litine.

12 Iƚniya ƚitiné, anuli litine  


9 Jesús uyaico'ma jiƚpiya. Icuaitsi

conxajya, Jesús jouc'a lajut'ƚ pe lafoƚyomma lan xanuc',


ts'ilihuequi tuyalaicoyi jiƚpe lifayiya itsufai'ma. 10 Jiƚpe tipa'a anuli

cal trigo. Ts'ilihuequi tunle'eyi. cal xans ijuƚpa limane. Jouc'a


Ipango'me ipa'a'me ƚixpaj trigo, timana' lan xanuc' tehueyi te co'iya
titeji. 2 Lan xanuc' fariseo ixim'me,
  micufyacu Jesús. Iƚne icuis'e'me,
timiyi Jesús: timiyi:
―¡Toxinƚa' lo'epa ts'ihuejhuo'! ¿Nai ―Litine conxajya, ¿te ȽanDios ticu
lepi'ipola' lane ti'e'me toƚta'a? Itsiya lane tixaƚ'mentsola' lan xanuc'?
litine conxajya. 11 Jesús timila':

3 Jesús timila':
  ―Anuli imanc', ja'ni ƚimoƚ
―Imanc', ¿te a'i coƚsuec' li'epa cal timefmaitsi al pu'hua litine
rey David, munle'eyi juaiconapa conxajya, ¿te a'i mipa'aya? Ƚinca
iƚque jouc'a liyejmalepá? 4 David
  tipa'a'ma. Tama itine conxajya
itsufai'ma lejut'ƚ ȽanDios, itepa ailopa'a nonesya, aimiminyacu:
lam paxi ca'í ƚopa'a jiƚpe, epi'i'mola' “Aimi'iya”. 12 Cal xans aimi'onƚspa to

ƚa'i liƚejmale, itepá jouc'a. Iƚque cal moƚ, xonca ipitali iƚque. Litine
ƚa'i ma' i'huexi ȽanDios. Aimi'iya conxajya ƚinca tipa'a lane aƚ'eƚe al
mitejnyacu. Ma le'a la'aillí notepá. c'a.
5 ’Al Paxi Ƚiniƚingiya tuya'e'

13 Lijoupa linespa toƚta'a, timi cal

lo'eyacu la'aillí litine conxajya. xans:


23 San Mateo 12

―To'nijla' lomane. Toƚta'a luya'apa cal profeta Isaías.


Cal xans i'nij'ma limane. 22 Ilec'mentsa Jesús anuli cal xans

Ixaƚcona'ma. Ilajn‑na'ma limane, ma ƚitsufaipa anuli ƚiponta'a Satanás.


to locuena limane. Ƚonta'a i'e'epa cal xans afo', jouc'a
14 Lan xanuc' fariseo ipalunca
  aimipalay. Jesús ixaƚ'mena'ma cal
jiƚpe lajut'ƚ. Efot'ƚe'moƚtsi, tixpic'eyi xans. Ipalaina'ma, ehuetsalena'ma.
lo'eyacu tima'anƚe Jesús. 23 Lan xanuc' ixoconni quileta.

15 Jesús ixina' lonespa iƚne lam


  Ticuayi:
fariseo, i'huana'ma. Axpela' lan ― ¡Xinƚa'! Iƚque Jesús ti'ay al
xanuc' ihuej'me. Ixaƚ'mena'mola' cueca'. ¿Te aga iƚque ƚacui'impa
jahuay lafcualƚay. 16 Ixc'ai'i'mola',
  ƚi'Hua David?
timila': 24 Lan fariseo icuej'me iƚe lonespa

―Aimoluyout'ƚe'me lai'e'epolhuo'. lan xanuc', ticuayi:


17 Iƚe li'ejma' Jesús tenanƚi lataiqui'
  ―Iƚque cal xans, epi'ipa limane
loya'apa cal profeta Isaías, iƚe nocuxepola' lontahue cuftine
lataiqui' tuya'e' lonespa ȽanDios, Beelzebú, toƚta'a tipa'ala' lontahue.
ticua: 18 Jifa'a ƚai'huijf'epa, iƚca'a

25 Jesús ixina' locuapa liƚpicuejma',

ƚo'epa laipenic'. timila':


Ma iƚca'a ca'ay capic'a, ―Anuli al cuecaj nación, ja'ni
latenƚcocojma lipicuejma'. tenajtsoƚtsi lixanuc', iƚiya al nación
Capi'i'ma ƚai'Espíritu Santo. tejac'ma. Jouc'a anuli liƚya', o anuli
Tuya'a'ma pe lomana' lajut'ƚ, ja'ni tenajtsoƚtsi liƚsanuc',
locuenaye lan xanuc', iƚne iƚiya liƚya' o jiƚniya lan xanuc'
aicalimetsaijma, aimipajnya quiƚpujfxi, tijou'mola'.
tu'i'mola' pe lopa'a al ƚijca cane. 26 ’Ma' anuli Satanás ja'ni iƚque

19 Aimifulecoya cataiqui' ni
  tipa'ala' lipontahue joupa enajpoƚtsi
aimipalaiya ujfxi. iƚniya. Coƚa' aimipajnya quipujfxi.
Aimicaxhuaiya lane mija'aya Ja'ni toƚta'a li'ipa, ¿tej co'huacopa
ujfxi. 20 Iƚque juaiconapa
  limane itsiya?
amanxu, aimunƚajyacola' 27 ’Iya' ja'ni iƚque Beelzebú

nulemma iƚniya lo'onƚcospola' nalapi'ipa laimane, ja'ni toƚta'a


to lix'meya jaxa. quipa'ala' lontahue, ¿naitsi
Jouc'a aimipic'eyacola' nepi'ipola' liƚmane iƚne loƚxanuc'
liƚpepalc'o' tama timufqui. naipa'apá lontahue? Ma iƚniya
Ma muliquila' no'epá laic', loƚxanuc' timuc'i'molhuo' imanc'
timuj'ma nulemma te ts'i'ic' al imenajpolhuo'. 28 O ¿te ja'ni ȽanDios

c'a cane. nalapi'ipa ƚi'Espíritu quipa'atsola'


21 Itsiya timana' lan xanuc' a'i lontahue? Ja'ni toƚta'a laimane, ti'iƚa'
calimetsaijma, coƚsina' jifa'a tipa'a ȽanDios cal
iƚniya ti'huaiyijm'me iƚca'a Cuecaj Rey. Iƚque ticuxe.
ƚai'huijf'epa, 29 ’Nij naitsi mi'iya mitsufaiya

tines'me: “Iƚca'a ƚinca lejut'ƚ cal xans ts'ipujfxi,


lunƚu'e'monga'”. miƚonc'e'eya ƚi'hueca. Ate'a
San Mateo 12 24

tifi'e'mola' limane', li'mitsi' iƚque unc'ic'a xanuc'. Ja'ni oƚnes'me


cal xans ts'ipujfxi. Tijouƚa', ƚinca lixcay, ȽanDios aimepenufyacolhuo',
nipajnya titsufai'ma lejut'ƚ, tixinnolhuo' a'ijc'a.
tiƚonc'e'e'ma ƚi'hueca. 38 Oquexi' afantsi lan xanuc'

30 ’Naitsi aicalihuequi, iƚque aƚ'ay


  fariseo, oquexi' afantsi lomxiye
laic'. Naitsi aimefot'ƚela' lan xanuc' nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios,
to laif'epa, iƚque tica'nennala'. italai'e'e'me Jesús, timiyi:
31 ’Iya' camilhuo': Jahuay lixcay
  ―Momxi, aƚpic'a aƚsinƚe ja'ni
li'epa, jahuay linesc'epoƚtsi lan aƚinca lepi'ipo' lomane ȽanDios.
xanuc', ti'i'ma timenc'e'ecom'mola'. Aƚmihuo': To'eƚa' al cueca'.
Le'a nonesc'epá cataiqui' cal Espíritu 39 Jesús italai'e'e'mola', timila':

Santo aimi'iya mimenc'e'econyacola'. ―Lixcay xanuc' pe necanujpá


32 Cal xans naƚnesc'e'epa cataiqui',
  ȽanDios, pe aimihuejyi, ma le'a
ti'i'ma timenc'e'ecom'me. Cal xans iƚpic'a aƚsinƚa' ca'eƚa' al cueca'. Ma
nonesc'epa cataiqui' cal Espíritu toƚta'a imanc' loƚ'ejma'. Ailopa'a
Santo, iƚque aimimenc'e'econyacu. caifmuc'iyacolhuo'. To li'ipa cal
Mipa'a fa'a li'a ƚamats' o jipu'hua profeta Jonás luyaipa quitine,
locuenaj quitine, iƚquiya titai'ma ma toƚta'a aƚ'i'ma iya'. Iƚe ƚinca
lijunac'. toƚsim'me. 40 Jonás icoƚ'ma afane

33 ’Ja'ni tolimetsaicoyi ac'a


  quitine afane quipuqui' jiƚpe licu'u
ƚi'as, jouc'a tolimetsaicoƚe ac'a cal cueca' catu ƚinuc'ma. Iya' iƚque
al 'ec. O ja'ni tolimetsaicoyi cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua
a'ijc'a ƚi'as, jouc'a tolimetsaicoƚe lema'a. Aƚcoƚta afane quitine afane
a'ijc'a al 'ec. Al 'ec ƚi'as timuj'ma quipuqui' licu'u ƚamats'.
te ts'i'ic' iƚe al 'ec, ja'ni ac'a c'ec 41 ’Ticuaitsi al Cuecaj Quitine

o a'ijc'a. 34 Imanc' loƚpicuejma'


  imanc' tolacaxingoƚaita ȽanDios cal
ti'onƚcospa to lipicuejma' ƚacaƚpo'. Cuecaj Juez. Jouc'a tecaxingoƚaita
Imanc' unc'ixcay xanuc'. ¿Te co'iya lan xanuc' nimajmpá liƚya' Níneve,
moƚpalaiyacu al c'a cataiqui'? Ma jiƚpiya Jonás luya'ahuo'ma litaiqui'
to lipicuejma' cal xans, ja'ni al c'a o ȽanDios. Iƚniya lun Níneve
ixcay, ma toƚta'a lopalaicoya. 35 Cal
  ticuftolhuo'. Iƚne iquimf'e'me
c'a xans tipalaijma al c'a litaiqui', lu'i'mola' Jonás, ixhuej'menanca.
ma to mipa'a lipicuejma'. Cal xans Itsiya imanc' toƚquimf'eyi anuli
ts'ixcay quipicuejma' tipalaijma xonca cal cueca', aimoƚsuej'memma.
ixcay litaiqui' ma to mipa'a 42 ’Jiƚpe al Cuecaj Quitine

lipicuejma'. lan xanuc' tecaxingoƚaita


36 ’Iya' camilhuo': ¡Toƚpo'noƚe
  ȽanDios cal Cuecaj Juez. Imanc'
cuenna te ts'i'ic' loƚnesyacu! tolacaxingoƚaita. Jouc'a tecaxhuaita
Ticuaitsi al Cuecaj Quitine ȽanDios ƚaca'no' nicuxepa anuli ƚamats'
cal Juez ticuis'etolhuo' anuli juaiconapa aculi' al 'ocay. Iƚque
anuli, timitolhuo': “¿Te coƚnescopa ƚaca'no' ticuftolhuo'. Xonca al c'a
toƚta'a?” 37 Ja'ni oƚnes'me al c'a,
  li'ejma' iƚque. I'hua'ma juaiconapa
ȽanDios tepenuftolhuo', tixinnolhuo' itoqui lane. Icuaitsi icuej'ma
25 San Mateo 12​, ​13

locuapa cal rey Salomón. Iƚque tecaxc'o jiƚpe laja', jahuay lan
acueca' lipicuejma'. Itsiya, imanc' xanuc' tecaxoƚanna ƚema al cueca'
tama toƚquimf'eyi anuli cal cueca' quin'nuhua'. 3 Jesús axpe' i'onƚico'ma

xonca, tolatets'iyi. lo'epa ȽanDios fa'a li'a ƚamats'.


43 ’Anuli ƚixcay conta'a, lipanni
  Timila':
licuerpo cal xans, ti'hualeco'ma ―Cal xans ipanni ica'nehuo'ma
pe ailopa'a caja'. Tehue petsi lam fanuj trigo. 4 Mica'ne lam

conxac'eya, aimixina. 44 Ticua:


  fanu' hualca ecangoƚaitsa lane.
“Aipainamma. Ai'huanapa lainejut'ƚ Lacaƚ'hui naiyulpá lema'a icuaitsa,
pe lainipayomma.” Licuaitsi jiƚpiya itejn‑na'me.
tixim'ma ixcuajma', itaf'uyiya, 5 ’Hualca lam fanu' i'nif'coƚaitsa

i'huáqui al c'a. 45 Tixinƚa' toƚta'a


  jiƚpiya ƚixmi capic, tejuaf'ya huata
ti'hua'ma, tilecotola' ocuenaye ƚacamats'. Ma axolof ƚacamats'
acaitsi lontahue xonca ixcay. aiquicoƚ'ma, lam fanu' ila'ma.
Titsuflai'me jiƚpiya licuerpo cal 6 Lif'aj'ma cal 'ora, epatsi ƚinu',

xans, timajm'me. Toƚta'a xonca lam fanu' lilapa ipi'e'mola'. Huata


acueca' loyaicoya iƚque cal xans. Al ilanc'epoxi ƚaiquime, ijuƚna'ma.
te'a le'a anuli ƚonta'a i'hueca, tijouƚa' 7 ’Hualca lam fanu' itsuc'huaita

ti'i'mola' apaico lontahue. Toƚta'a pe lopa'a ƚitac'. Iƚque ƚitac' itoj'ma,


loluyalaicoyacu imanc' moƚmana' ejec'ona'ma ƚilapa cal trigo.
itsiya. A'ij ƚijca loƚpicuejma'. 8 ’Hualca lam fanu' etojmoƚaitsa

46 Jesús mipalaic'ola' lan xanuc',


  cal c'a camats'. Iƚne ƚinca ila'ma,
icuaiyunca qui'máma' jouc'a itoj'mola', ipanni ƚixpa. Anuli
lipimaye. Ecaxoƚ'me ƚuna. Iƚpic'a ipammaitsi amaxnu, ocuena
tipalaic'oƚe. ipammaitsi afanej nuxans, ƚocuena
47 U'im'me Jesús, imim'me:
  ipammaitsi anuxans quimbama'.
―Icuai'me co'máma' jouc'a 9 ’Naitsi nocuejpa, aƚquimf'eƚa' iya'

lopimaye. Tecaxoƚanna ƚuna. Iƚpic'a laitaiqui'.


tipalaic'otso'. 10 Ts'ilihuequi Jesús iƚoc'oƚai'me.

48 Jesús italai'e'e'ma, timi:


  Icuis'e'me, timiyi:
―Fa'a, ¿ja'ni ailopa'a cai'máma', ―Ima', ¿te cofmuc'icopola' toƚiya?
ailomana' laipimaye? Aimo'ila' acuajmaica cataiqui'.
49 Tenats'ila' ts'ilihuequi, ticua:

11 Jesús italai'e'e'mola', timila':

―Jifa'a comana' cai'máma' jouc'a ―Imanc' ȽanDios epalc'o'ipolhuo'


laipimaye. 50 Iƚque naihuejcopa
  loƚpicuejma'. Oƚcueca lipime
Cai'Ailli' Nopa'a lema'a, ma jiƚque cataiqui'. Oƚcueca lo'iya jiƚpiya
aipima o ai'máma'. petsi lan xanuc' tihuejcoyi ȽanDios,

13 Maƚpiya litine Jesús ipanni


jiƚpe lajut'ƚ, icutshuai'ma
ƚema al cueca' quin'nuhua'. 2 Axpela'

iƚque cal Cuecaj Rey Nopa'a lema'a.
Locuenaye lan xanuc' aiquiƚcueca.
12 Cal xans ja'ni ticueca, xonca

lan xanuc' icuaitsa pe lopa'a ticuej'ma, tuyaf'ma lipicuejma'. Cal


Jesús. Iƚque if'aj'ma anuli al barco, xans ja'ni aiquicueca, tejac'e'ma iƚe
icutsmai'ma jiƚpiya. Iƚe al barco lixina'. 13 Iƚne: “Tama tehuelojnyi,

San Mateo 13 26

aimixinyi; tama tiquimf'eyi, lataiqui', iƚiya lifapa lipicuejma' cal


aimicuejyi.” Toƚiya laifpalaic'opola' xans.
iƚniya a'ij cuajmaica cataiqui'. 20 ’Iƚe huata ƚacamats' lifaf'impa

14 Jiƚne lo'ipola' enanƚcopa luya'apa


  jiƚpe ƚixmi capic ti'onƚcospa
cal profeta Isaías, ticua: to cal xans micuej'ma lataiqui'
Toƚquimf'e'me, ti'hua loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa
toƚquimf'eyi, aimoƚcuec'eyacu. ȽanDios, tepenuf'ma, tixojco'ma
Tolahuelojm'me, ti'hua queta. 21 Iƚque tihuequi le'a oque'

tolahuelojnyi, aimoƚsinyacu. fane' quitine, lataiqui' aimif'acay


15 Al ƚinca liƚpicuejma' iƚne lan ƚime jiƚpe lipicuejma'. Ticuaitsi
xanuc' i'ipa ta. lixhuejma', o lan xanuc' tixtuc'oyi
Tama tipa'a liƚs'mats'i', afule mihuequi iƚe lataiqui', iƚque
micuec'eyi. aimihuejcoya, tenaj'moxi.
Ixpoƚ'mipá liƚ'u'. 22 ’Ƚamats' lifampa jiƚpiya litojpa

Ja'ni coƚa' aimi'e'me ƚitac' ti'onƚcospa to ƚocuena cal


toƚta'a tixingo'me liƚ'u', xans. Iƚque tiquimf'e lataiqui'
tiquimf'eco'me liƚs'mats'i', loya'apa al c'a lixpic'epa ȽanDios.
laitaiqui' titsufai'ma liƚpicuejma', Tijouƚa' tixhueƚma juaiconapa,
aƚcuec'e'ma, ticua: “¿Te caifnuyaicoya laipitine?”
tipailinacu, titsuflaina'me al c'a O tifel'mi'moxi quituca', tijanaca
cane, tulijla' axpe' qui'huexi. Iƚe
toƚta'a caxaƚ'mena'mola', lataiqui' lopa'a lipicuejma' ejec'opa,
quiƚonc'e'ena'mola' liƚjunac'. aiquipammaic'.
16 ’Imanc' ƚinca tuluyalaicoyi al

23 ’Cal c'a camats' lifampa

c'a. Toƚsinyi, toƚquimf'eyi. 17 Iya'


  ti'onƚcospa to ƚocuena cal xans,
camilhuo' al ƚinca: Luyaipa quitine iƚque tiquimf'e lataiqui' loya'apa iƚe
axpela' lan xanuc' tijanajyi coƚa' al c'a lixpic'epa ȽanDios, ticueca.
tixinƚe iƚe loƚsimpa itsiya imanc'. Iƚe lataiqui' ipammaita. Iƚque cal
Iƚniya lam profeta jouc'a locuenaye xans lo'iya ti'onƚcospa to li'ipa cal
lan xanuc' naihuejpá locuxepa fanuj trigo ƚipammaita amaxnu,
ȽanDios, aiquixim'me. Tijanajyi o ƚipammaita afanej nuxans, o
coƚa' tiquimf'eƚe iƚe loƚquimf'epa ƚipammaita anuxans quimbama'.
itsiya imanc'. Aicu'innila' iƚiya 24 Jesús i'onƚiconapa lo'epa

lataiqui'. ȽanDios fa'a li'a ƚamats', timila':


18 ’Aƚquimf'eƚa'. Cuhuaƚc'e'e'molhuo'
  ―Anuli cal xans eca'ni'ma lan
lataiqui' loya'apa te ts'i'ic' li'ipa c'a fanuj trigo ƚemats', li'ipa jiƚpe
jiƚpiya leca'nimpa cal trigo. 19 Itsiya
  ti'onƚcospa to lo'iya petsi ȽanDios
ȽanDios cal Rey Nopa'a lema'a tijoc'ila' lan xanuc' tihuejcoƚe.
tijoc'ila' lan xanuc' tihuejcoƚe. Cal Iƚque cal Cuecaj Rey Nopa'a lema'a.
xans noquimf'epa iƚe lataiqui' 25 Joupa eca'nipa lan c'a fanuj

ja'ni aimicueca ti'i'ma to li'ipa trigo, mixmaiyi lan xanuc', icuaitsi


jiƚpiya ƚecangemma lane lam fanu'. no'epa laic' iƚque cal xans, eca'ni'ma
Ticuaihuo ƚonta'a, tipa'ena'ma ocuenaj fanu'. Iƚque ƚixcay fanu'
27 San Mateo 13

eca'ni'ma maƚpe pe leca'nimpa lan ―Anuli ƚaca'no' ilai'i'ma ƚilevadura


c'a fanuj trigo. I'huana'ma. axpe' ƚi'harina. Li'i'ma cal harina
26 ’Itoj'mola' cal trigo jouc'a
  ƚilai'ipa cal levadura ti'onƚcospa to
ƚixcay quitamqui. Lipanni ƚixpa lo'iya petsi ȽanDios cal Cuecaj Rey
imetsaicom'me uhuantsi ƚixcay Nopa'a lema'a tijoc'ila' lan xanuc'
quitamqui. 27 Icuaitsa limozó
  tihuejcoƚe. Iƚe cal levadura ti'hua
ƚipoujna camats'. Icuis'e'me tilai'i cal harina. Lijou'ma umfunni
ƚiƚpoujna, timiyi: “Maƚpoujna, ¿te jahuay ƚax'e.
aicomeca'ni cal c'a fanuj trigo 34 Toƚta'a limuc'iyalepa Jesús.

ƚomemats'? ¿Pe qui'huayomma Ma le'a i'onƚicopa lo'epa ȽanDios.


iƚquiya ƚixcay quitamqui?” Aimimuc'ila' acuajmaica cataiqui'.
28 Ƚapoujna italai'enni, timila':

35 Toƚta'a enanƚcopa linespa cal

“Toƚta'a li'epa naƚ'epa laic'”. Limozó profeta. Iƚque uya'a'ma linespa


icuis'e'me, timiyi: “¿Te caƚ'eyacu? caƚ'Ailli', ticua:
¿Te aƚyaxta iƚque ƚixcay quitamqui?” Capalaic'o'mola' lan xanuc',
29 Ƚiƚpoujna timila': “A'i, aimi'iya.
  ca'onƚico'ma lo'epa ȽanDios.
Ja'ni toƚyaxtsa, jouc'a tiyaxc'ehuo Lilajnyopa li'a ƚamats', emiya
cal trigo. 30 Ma toƚe tipanenni.
  iƚiya lataiqui'.
Titojtsola' ma' anuli cal trigo jouc'a Itsiya cu'i'mola' lan xanuc'.
ƚixcay quitamqui. Ticuaitsi litine 36 Jesús ipo'no'mola' lan xanuc'

tefot'ƚenƚe, iya' cami'mola' no'eyacu nomana' jiƚpiya. Ts'ilihuequi


canic': Tonƚeƚe, ate'a toƚyaxtsa iƚoc'oƚai'me, timiyi:
jiƚe ƚixcay quitamqui, toƚfi'ot'ƚetsa ―Lu'itsonga', luhuaƚc'etsonga'
atotsa atotsa tipi'em'me. Tijouƚa', lataiqui', iƚe loya'apa te ts'i'ic' li'ipa
tolafot'ƚetsa cal trigo, toƚ'hua'anca jiƚpe ƚemats' cal xans pe litojyopa
fa'a lainejut'ƚ.” ƚixcay quitamqui.
31 Jesús ti'hua ti'onƚiconghua

37 Jesús timila':

lo'epa ȽanDios fa'a li'a ƚamats'. ―Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa
Timila': cal profeta pu'hua lema'a. Iya'
―Anuli cal xans itai'ma anuli aƚ'onƚcospa to iƚque cal xans
ƚajfanu' juaiconapa aca'hua cuftine neca'nipa lan c'a fanu'. 38 To ƚemats'

sinapí, ifatsi ƚemats'. Li'i'ma iƚque lifapa cal xans toƚe ti'onƚcospa
cal fanu' ti'onƚcospa to lo'iya petsi iƚca'a li'a ƚamats'. Naihuejcopá
ȽanDios cal Cuecaj Rey tijoc'ila' lan ȽanDios, iƚque cal Cuecaj Rey,
xanuc' tihuejcoƚe. 32 Iƚque cal fanu'
  iƚne ti'onƚcospola' to lan c'a
xonca aca'hua, titoj'ma tulij'ma fanu'. Naihuejcopá ƚonta'a, iƚne
jahuay lofampa jiƚpe ƚaqueya. Iƚque ti'onƚcospola' to ƚixcay quitamqui,
xonca titoqui. Ti'i'ma to al 'ec. iƚe ƚitamqui lifapa iƚque ƚin'ehuale
Lacaƚ'hui naiyulpá lema'a jiƚpe al 'ec laic' cal xans. 39 Ƚonta'a Satanás,

tilanc'e'me liƚpuxi'na, timajm'me. iƚque ƚin'ehuale laic'. Li'i'ma litine


33 Jesús ti'hua ti'onƚiconghua
  lafot'ƚeya ti'onƚcospa to lo'iya
lo'epa ȽanDios fa'a li'a ƚamats'. Lijoujma Quitine. Nefot'ƚepá
Timila': trigo, iƚne ti'onƚcospola' to lapaluc'
San Mateo 13 28

quema'a, maƚniya tefot'ƚem'mola' lipitali, i'hua'ma icujtsi jahuay


lan xanuc'. ƚi'huexi. Iƚe lulij'ma i'naco'ma iƚque
40 ’Ma to miyaxquim'me ƚixcay
  cal perla.
quitamqui, tipi'em'me, ma toƚta'a 47 ’To li'ipa petsi lin'noƚpá catuye

lo'iya Lijoujma Quitine. 41 Iya'


  lecajm'mi'me ƚiƚxami al cuecaj
iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta quin'nuhua', toƚta'a ti'onƚcospa to
pu'hua lema'a. Iya' cumme'mola' lo'iyacola' lan xanuc' noquimf'epá,
lainepaluc' quema'a. Ma to naihuejcopá ȽanDios lojoc'ipola',
miyaxquim'me ƚixcay quitamqui, iƚque cal Cuecaj Rey. Iƚque cal
toƚta'a tepa'am'mola' lomints'eyalepá xami i'noƚpola' jahuay latuye, iƚne
liƚpicuejma' lan xanuc'. Jouc'a lotempola' jouc'a pe aimitejn‑nila'.
tipa'am'mola' pe aimihuejcoyi 48 Namma i'i'ma cal xami, lin'noƚpá

locuxepa ȽanDios. Iƚniya catuye ipa'a'me laja'. Icuscoƚenca,


aimimajnyacu anuli naihuejcopá i'huijf'e'me lan c'a catuye, ti'nij'miyi
ȽanDios, iƚque cal Cuecaj Rey. liƚtsiquihuit'ƚ. Locuenaye latuye,
42 Iƚne lixcay xanuc' ti'nij'mim'mola'
  iƚne pe aimitejn‑nila', eca'ni'me.
al cuecaj capa lonajpa ƚunga. 49 Toƚta'a ti'i'ma Lijoujma Quitine.

Jiƚpiya lan xanuc' tijolijta, ti'ilc'ta Ticuaicu lapaluc' quema'a,


liƚ'ay, tixinna acuecaj cumla. 43 Lan
  tenaj'mola' lan xanuc'. Ti'huijf'e'mola'
xanuc' naihuejcopá locuxepa lan xanuc' naihuejcopá
ȽanDios, ma iƚniya timanecu pe locuxepa ȽanDios. Lixcay xanuc'
locuxeyopa ȽanDios iƚque quiƚ'Ailli'. tipa'am'mola'. 50 Tecajm‑mim'mola'

Jiƚpiya ti'huájtola' to mi'huájta cal lapa petsi lonajpa ƚunga. Jiƚpe lan
'ora tuyaiƚa' ƚummahuay. xanuc' tijolijta, ti'ilc'ta liƚ'ay.
’Naitsi nocuejpa, aƚquimf'eƚa' iya' 51 Jesús icuis'e'mola', timila':

laitaiqui'. ―¿Te oluhuaƚpá lainu'ipolhuo'?


44 ’To li'epa anuli cal xans liximpa
  Iƚne italai'e'e'me, timiyi:
axpe' al tomí lemuyiya ƚamats', ―Ma luhuaƚpá.
toƚta'a ti'onƚcospa to lo'eyacu lan 52 Timila':

xanuc' noquimf'epá, naihuejcopá ―Imanc' unc'omxiye, joupa


ȽanDios lojoc'ipola', iƚque cal olihuic'ipá te ts'i'ic' lo'iya petsi
Cuecaj Rey. Cal xans liximpa iƚe al ȽanDios timujyoxi, iƚque cal
tomí emucona'ma. Tixoqui queta Cuecaj Rey Nopa'a lema'a. Toƚiya
i'hua'ma icujtsi jahuay ƚi'huexi. Iƚe ti'onƚcospolhuo' to lapoujnalá
lulij'ma i'naco'ma ƚamats' jiƚpe cajut'ƚi. Iƚque ƚapoujna cajut'ƚ
lamuya al tomí. tipa'e, timuqui ƚi'huexi. Tipa'e
45 ’To li'epa anuli cal xans
  ƚafane ƚi'huexi, jouc'a tipa'e cal ts'e,
ƚincucale mehuay lam perla, iƚniya timuc'ila' lan xanuc'.
acueca' liƚpitali, toƚta'a ti'onƚcospa 53 Lijoupa limuc'iyalepa iƚne

to lo'eyacu lan xanuc' noquimf'epá, ƚataiquí, ipanni jiƚpiya. 54 Icuaitsi


naihuejcopá ȽanDios lojoc'ipola', lipiƚya' pe litojyopa. Ipango'ma


iƚque cal Cuecaj Rey. 46 Cal xans
  imuc'i'mola' lan xanuc' jiƚpe lajut'ƚ pe
iximpa anuli cal perla acueca' lafoƚyomma. Iƚne lan xanuc' ticuayi:
29 San Mateo 13​, ​14

―¡Xinƚa'! Acueca' juaiconapa 6 Ixhuaitsiƚemats' Herodes i'e'ma


lonespa jouc'a lo'epa. Iƚque cal xans, juic. Jiƚpe efoƚyomma Herodes
¿naitsi nimuc'ipa? Juaiconapa ixina'. lijoc'ipola'. Ixou'ma ƚi'hua caca'no'
¿Naitsi nepi'ipa limane ti'eƚa' toƚta'a? Herodías. Juaiconapa icuaitsi
Iƚque ti'ay acueca' to lo'epa ȽanDios. quipic'a Herodes. 7 Icuaj'mipa

55 Iƚque i'hua cal xans ƚinc'alhuaƚpa,


  ȽanDios, epi'ipa cataiqui', timi
María i'máma'. Jacobo, José, Simón ƚahuats': “Itsiya, ¿te caifnepi'iyaco'?
y Judas ipimaye. 56 Lipimaye
  Aƚsahue'eƚa'.” 8 Ƚahuats' ihuejco'ma

cacaƚ'no' jouc'a timana' fa'a. ¿Naitsi qui'máma' lixc'ai'i'ma, timi:


nimuc'ipa lonespa? ¿Naitsi nepi'ipa “Aƚtai'etsi ƚijuac Juan Bautista.
limane? Tipo'nof'intsa laxpef' pime.”
57 Iƚne ixim'me Jesús to jipu'hua

9 Herodes ixhueƚconni. ¿Te

ni naitsi xans. Ixtulenca. Aimicuayi co'eya? Joupa icuaj'mipa ȽanDios,


mepenufyacu. Jesús timila': icupa cataiqui'. Lijoc'ipola' jouc'a
―Cal profeta mipa'a lipiƚya' o icuejco'me licuaj'mipa. Aimi'iya
lejut'ƚ, jiƚpiya aimepenufyacu. Ja'ni micuanac'eya ƚahuats'. Icuxe'ma
ti'hua'ma ocuena quiƚya', jiƚpe ƚinca ti'enƚe to lixahue'epa ƚahuats'.
tepenufta. 10 Umme'ma anuli cal soldado

58 Ma' ahuata al cueca' li'e'ma


  pu'hua lacarza tetec'entsa ƚejoc'
Jesús jiƚpe lipiƚya'. Lan xanuc' Juan. 11 Ipo'nof'intsa ƚijuac laxpef'

aiquiƚ'huaiyinge. pime, i'hua'anni, uhui'itsi ƚahuats'.

14 Iƚniya ƚitiné Herodes icuejpa


lo'epa Jesús. Jiƚque Herodes
ticuxe jiƚpe ƚamats' Galilea. 2 Timila'

Iƚque itai'ma, uhui'itsi qui'máma'.
12 Icuaiyunca ts'ilihuequi Juan.

Itaina'me licuerpo emunatsa. Iye'me


lixanuc': u'itsa Jesús.
―Iƚque aJuan Bautista. Imaf'inapa, 13 Jesús, licuej'ma li'ipa Juan,

ipanamma pe lomana' lamizhua. if'aj'ma al barco, i'hua'ma petsi


Toƚiya tipa'a limane, ti'ay al cueca'. ailopa'a quiƚya' ni cajut'ƚ. Aicu'ila'
3-4 Toƚta'a licuapa Herodes
  lan xanuc'.
i'nujuaitsi li'e'epa Juan. Li'i'ma quiƚsina' lan xanuc', iƚne
Iƚque Herodes ilecopa ƚi'maxi ipalunca ƚiƚpiƚeloƚya', iye'me liƚ'mis.
cuftine Herodías, exic'e'epa ƚipima Ticuaitsa pe licuaita Jesús. 14 Jesús

Felipe. Juan Bautista italepa iquie'ma al cueca' quin'nuhua',


Herodes. Timi: “Ima' o'epa lixcay. icuaitsi locuena liju'. Lipanni al
Aimoƚmajncona'me anuli ima' barco ixim'mola' axpela' lan xanuc'
ƚaca'no'.” Herodes aits'etenƚcoco'ma joupa icuaita jiƚpiya. Ixim'mola'
iƚiya lines'ma Juan Bautista. acuanuc'la. Ixaƚ'mena'mola'
Ixtuc'opa, i'noƚpa, ifi'ecopa lilefcualƚay.
acadena, i'nicopa lacarza. 5 Ticua:

15 Joupa ummuhuita, ts'ilihuequi

“Cama'a'ma”. Aiquima'e. Tixpaic'ela' Jesús iƚoc'oƚai'me. Timiyi:


lan xanuc' aga tixtulecu. Jahuay ―Jifa'a ailopa'a quiƚya', ailopa'a
ticuayi: “Juan aprofeta. ȽanDios cajut'ƚ. Joupa ummuhuita.
ummepa.” Toxc'ai'itsola' lan xanuc'. Tomitsola'
San Mateo 14 30

tiyenƚe ƚaiquiƚeloƚya', ti'natsa laja'. 26 Ts'ilihuequi ixim'me


ƚotejacu. mi'huayaf'que laja'. Juaiconapa


16 Jesús timila':
  ixpailij'mola'. Tija'ayi, ticuayi:
―¿Te coyecoyacu? Imanc' ―Icuaico'ma cal cueca'
toƚtes'mitsola'. quinxpaic'ale.
17 Iƚniya timiyi:
  Tija'ayi caxpaiqui'.
―Jifa'a tipa'a ma le'a amaque' la'í y 27 Aiquicoƚ'ma. Jesús

oquexi' latuye. ipalaic'o'mola', timila':


18 Timila':
  ―Aimixpailij'molhuo'. Ma' iya'.
―Toƚ'hua'anca fa'a. Aimoƚsueƚmot'ƚe'me. Ailopa'a tintsi.
I'hua'a'me. 28 Pedro timi:

19 Jesús icuxe'e'mola' lan xanuc'


  ―Maipoujna, ja'ni aƚinca ima',
ticutsoƚaiƚe ƚaiquitamqui. Epef'mola' aƚmiƚa': “To'huanni”. Iya' ca'hua'ma,
lam maque' la'í, loquexi' latuye. ca'huailetsaf'la' laja', cacuaitsi pe
Ehuelojm'ma al toncay lema'a, lofpa'a.
ix'najtsi'i'ma ȽanDios. Ixquenuf'mola' 29 Jesús timi:

la'í, epi'i'mola' ts'ilihuequi. ―To'huanni.


Ts'ilihuequi eca'nem'mola' lan xanuc'. Pedro emunni al barco,
20 Jahuay itetso'me ixhuaitsola'.
  i'huailetsaf'tsi laja' ticuaitsi pe
Ts'ilihuequi Jesús efot'ƚe'me lopa'a Jesús. 30 Lixim'ma ƚahua'

ƚaijhualcay ƚipanecomma. Ima'ni'me ti'hua juaiconapa ipujfxi, ixpaiconni.


imbama' coque' lan tsiquihuit'ƚ. Ipango'ma if'acaina'ma laja'. Ija'a'ma,
21 Iƚniya litetso'me tixhuaispola'
  timi Jesús:
oquej nuxans quimbama' maxnu ―Maipoujna, ¡lunƚu'eƚa'!
lan xanuc'. Jouc'a itetso'me lacaƚ'no' 31 Aiquicoƚ'ma. Jesús i'nij'ma

jouc'a la'uhuay. limane, i'noƚ'ma Pedro, timi:


22 Aiquicoƚ'ma. Jesús icuxe'e'mola'
  ―Ima' le'a ahuata aƚ'huaiyinge.
ts'ilihuequi, timila': ¿Te qui'ico'po' a'ij nuli lopicuejma'?
―Toƚf'ajliƚe al barco. Toƚquieƚe al 32 Jesús jouc'a Pedro if'ajli'me al

cuecaj lin'nuhua'. barco. Ipanenanni ƚahua'. 33 Iƚne


Iƚque tipanenni tixc'ai'ila' lan nomana' al barco exc'onƚingoƚai'me


xanuc' tiyenƚe ƚilejut'ƚi. 23 Lijoupa
  Jesús, timiyi:
lixc'ai'ipola' lan xanuc' Jesús if'aj'ma ―Ima' ma' i'Hua ȽanDios.
quituca' ƚijualay, tipalaic'otsi 34 Ti'hua tiquieyi al cueca'

ȽanDios. I'ipa quipuqui', tipa'a lin'nuhua'. Icuaitsa ƚamats' Genesaret.


quituca' jiƚpiya. 24 Ts'ilihuequi

35 Iƚne lun Genesaret imetsaico'me

noyecopá al barco joupa icuaita Jesús, ummem'mola' lilepaluc' tiyeƚe


aculi'. Ƚamats' canujnca ailopa'a. ni petsi jiƚpiya ƚamats', tuya'atsa
Afule mi'hua al barco. Ƚahua' ti'hua joupa icuai'ma Jesús. Licuej'me
titalecufi. Itsahuemma laja', ujfxi toƚta'a lan xanuc' icuai'enca jahuay
tipange al barco. lilefcualƚay. 36 Ixa'hue'me ma le'a

25 Liƚic'ejma icuainatsi
  tiƚafc'eƚe ƚema lipijahua' lafcualƚay.
jiƚpiya Jesús, ti'huailetsaf'que Jahuay niƚafc'e'me ixaƚcona'mola'.
31 San Mateo 15

15 Lan xanuc' fariseo jouc'a


lomxiye nomuc'iyalepá
locuxepa ȽanDios, quiyouyomma
Tama alaxc'onƚingaiƚa',
aimalatenƚma iƚe liƚ'ejma'.
10 Jesús ijoc'i'mola' lan xanuc'

Jerusalén, icuaitsa pe lopa'a Jesús. ticuaiyunca, timila':


Icuis'e'me, timiyi: ―¡Aƚquimf'eƚa'! ¡Aƚcuec'eƚa' iƚe
2 ―Iƚniya laƚtatahueló tipa'a
  laifmipolhuo'! 11 Cal xans lo'nicoya

liƚ'ejma' tulouyi liƚmane ai'a lico, iƚe aimi'iya mixis'meya.


titetso'me. Ts'ihuejhuo', ¿te Laipayomma lico, iƚe litaiqui'
aimulouyi liƚmane? ¿Te co'ecopa locuapa, ja'ni ixcay cataiqui', iƚe
toƚta'a? ¿Te aimihuejcoyi liƚ'ejma' ƚinca tixis'me'ma cal xans.
laƚtatahueló? 12 Ts'ilihuequi icuaiyunca pe lopa'a

3 Jesús italai'e'e'mola', timila':


  Jesús, timiyi:
―Imanc' xonca tolihuejyi liƚ'ejma' ―¿Te conescopa toƚta'a? Lan
loƚtatahueló, oƚpic'a. Toƚta'a xanuc' fariseo juaiconapa ixtuc'opo'.
tolatets'iyi locuxepa ȽanDios. ¿Te 13 Jesús italai'e'e'mola', timila':

conƚ'ecopa toƚta'a? 4 ȽanDios ticuxe,


  ―Al 'ec pe aiquifac' cai'Ailli',
ticua: “Taihuejco'mola' co'ailli', iƚque Nopa'a lema'a, iƚe al 'ec
co'máma'. Totoc'i'mola'.” Jouc'a ticua: tiyaxquim'me. 14 Timajnle.

“Cal xans nomipola' cataiqui' qui'ailli' Aimoƚquimf'e'mola'. Iƚne afohue,


qui'máma' tipa'a lijunac'. Tima'anƚe.” ti'huaj'me'eyi liƚf'as fohue. Ja'ni cal
5-6 ’Ituca' loƚcuapa imanc'.
  fo' ti'huaj'me'eƚa' ƚif'as fo', loquexi'
Toƚcuayi: “Cal xans a'i mitoc'i'mola' timefmoƚaita lina.
qui'ailli' qui'máma'. Ma le'a 15 Pedro timi:

timitsola': Aimi'iya catoc'iyacolhuo'. ―Luhuaƚc'e'etsonga' iƚe lataiqui'.


Iƚe ƚai'hueca coƚa' catoc'icotsolhuo' 16 Jesús timila':

joupa nenajpa, catsufcota ―Imanc' jouc'a, ¿te ailopa'a


ȽanDios.” Ƚinca tolihuejyi liƚ'ejma' coƚpicuejma'? 17 Cal xans lo'nicopa

loƚtatahueló. Litaiqui' ȽanDios lico, iƚe aimitsufaiya lipicuejma',


locuxepa aimolanant'ƚiyi. Toƚ'e'eyi titsufay licu'u, tijouƚa' tipanamma.
to ni naitsi cataiqui'. ¿Te aicoƚsina' toƚta'a? 18 Laipayomma

7 ’Imanc' aijc'a loƚ'ejma'. Ma le'a


  lico cal xans, iƚe lataiqui'
toƚ'e'eyoƚtsi, imanc' a'i cunc'ic'a qui'huayomma lipicuejma', iƚe ƚinca
xanuc'. Cal profeta Isaías tixis'me'ma iƚque cal xans.
inescopolhuo'. Iƚe litaiqui' tuya'e' 19 ’Jahuay lonespa, lo'epa cal

lonespa ȽanDios, ticua: xans tipayomma lipicuejma'.


8 Iƚniya lan xanuc' aƚmi: “Ima' Maƚpiya qui'huayomma jahuay
alanDios, ima' unCueca'”. lixcay. Jiƚpe liƚpicuejma' lan
Jiƚpe ƚilunxajma' latets'i, xanuc' tixpic'eyi ti'eƚe lixcay.
aimalihuequi. Tixpic'eyi tima'ahuale'me.
9 Lataiqui' lomuc'iyalepa iƚniya, a'i Tixpic'eyi tif'iltsaicoƚe ƚipeno ƚiƚf'as
laitaiqui'. xans. Tixpic'eyi tixhuico'mola'
Timuc'iyaleyi iƚiya locuxepa lan locuenaye cacaƚ'no' a'i ƚiƚpeno.
xanuc'. Tixpic'eyi tinantse'me. Tixpic'eyi
San Mateo 15 32

tifelƚaique'me. Tixpic'eyi ―Maca'no', acueca' aƚ'huaiyijmpa.


tixahuale'me. Ma to laƚsahue'epa, toƚe ti'iƚa'.
20 ’Jahuay iƚna'a ti'e'e'mola' xujc'a,
  Maƚe 'hora ixaƚcona'ma ƚi'hua
toƚta'a tixis'me'mola'. Cal xans ja'ni ƚaca'no'.
aimulouhuo limane to liƚ'ejma' 29 Jesús ipanni jiƚpiya. Ti'hua

litatahueló, ma le'a titetso'ma, a'i ƚema al cuecaj quin'nuhua'


toƚta'a mixis'meya. Galilea. If'aj'ma ƚijualay, licuaitsi
21 Jesús ipanni jiƚpiya. I'hua'ma
  icutshuai'ma jiƚpiya. 30 Icuaiyunca

ƚilemats' iƚne ƚiƚeloƚya' Tiro y axpela' lan xanuc'. Icuai'etsa axpela'


Sidón. 22 Icuaiyunni pe lopa'a Jesús
  lilefcualƚay, iƚne lan coxo, latumane,
anuli ƚaca'no' qui'huayomma jiƚpe lan fohue, jouc'a ocuenaye lan
ƚamats'. Iƚque a'ij judía. Litatahueló xanuc' iƚne aimi'i mipalaiyi, jouc'a
cuftine lan cananeo. Lan xanuc' ocuenaye lafcualƚay. Ipo'nom'mola'
judío tetets'innila' iƚne lan cananeo. huejnca li'mitsi' Jesús. Iƚque
Ticuayi: “Atsiƚqui iƚniya”. ixaƚ'mena'mola'. 31 Lan xanuc'

Ƚaca'no' tija'e', timi Jesús: ixim'me iƚe li'ipola' lafcualƚay. Iƚne


―Maipoujna, ima' tecui'inghuo' pe aimipalaiyi ipalaina'me. Iƚne
i'Hua David, ¡aƚsinƚa' nincuanuc'! latumane joupa ixaƚconapola'.
Ƚai'hua caca'no' titeƚma juaiconapa. Lan coxo tiyenayi. Lan fohue
Itsufaipa anuli ƚiponta'a Satanás. tixinalenayi. Lixim'me toƚta'a lan
23 Jesús aiquitalai'e'. Ts'ilihuequi
  xanuc' timiyoƚtsi:
iƚoc'oƚai'me, timiyi: ―¡Xinƚa' ja'a! Iƚque Jesús ti'ay al
―Iƚca'a ƚaca'no' ti'hua tija'e' cueca'.
lihuequinga'. Tocuxe'eƚa' ti'huanƚa'. Ix'najtsi'i'me ȽanDios, ƚilenDios
24 Jesús italai'e'ma, timi ƚaca'no':
  iƚne lan xanuc' Israel.
―ȽanDios lummepa catoc'itsola' 32 Jesús ijoc'i'mola' ts'ilihuequi,

lixanuc' Israel, iƚne lo'onƚcospola' ticuainanca. Timila':


to lam mot'ƚ lejac'pola'. Aimi'iya ― Iya' caxinnila' cuanuc'la iƚna'a
catoc'iyacola' locuenaye lan xanuc'. lan xanuc'. Ixhuaita afane' quitine
25 Ƚaca'no' iƚoc'huai'ma
  maƚmana' anuli fa'a. Ailopa'a
exc'onƚingai'ma, timi: cotejacu. Aimi'iya cummeyacola'
―Maipoujna, ¡aƚtoc'iƚa'! toƚta'a. Aimi'iya miyeyacu
26 Jesús italai'e'e'ma, timi:
  ƚiƚpiƚeloƚya'. Titafquecola' lane.
―Aimi'iya miƚonc'e'enyacola' ƚile'i 33 Ts'ilihuequi timiyi Jesús:

la'uhuay, meca'ni'enyacola' lan ―Jifa'a ailopa'a quiƚya'. ¿Petsi


tsiƚqui. caƚsi'neyacu ƚa'i ƚotejacu iƚna'a
27 Ƚaca'no' timi:
  axpela' lan xanuc'?
―Maipoujna, al ƚinca lotaiqui'. 34 Jesús icuis'e'mola' ts'ilihuequi,

Iya' cacua: Iƚniya lan tsiƚqui, tama timila':


atsiƚqui, iƚne titeji laijhualcay ca'i ―¿Tojua mipa'a ƚola'i?
lacangemma limesa ƚiƚpoujna. Timiyi:
28 Licuej'ma jiƚiya lataiqui' Jesús
  ―Acaitsi la'í, oquexi' afantsi
timi: latuye.
33 San Mateo 15​, ​16

35 Jesús timila' lan xanuc': 5 Iquiecona'me al cueca'


―Toƚcutsoƚaiƚe ƚamats'. quin'nuhua' Jesús jouc'a ts'ilihuequi.
36 Epef'mola' lan caitsi la'í
  Jiƚniya ts'ilihuequi aiquiƚtaic' quile'i,
jouc'a latuye. Ix'najtsi'i'ma imenc'ecopá. 6 Jesús timila':

ȽanDios. Ixquenuf'mola', ―Toƚpo'noƚe cuenna.


epi'i'mola' ts'ilihuequi. Ts'ilihuequi Aimolapenuf'me liƚƚevadura
eca'neyale'me. 37 Jahuay itetso'me,
  lam fariseo, ni aimolapenuf'me
ixhuaitsola'. Ts'ilihuequi efot'ƚe'me liƚƚevadura lan saduceo.
lan hualcay lipanecomma. 7 Iƚniya timiyoƚtsi:

Imantsi acaitsi cal tuc'pay. 38 Lan


  ―¿Te caƚmicoponga' toƚta'a? O
xanuc' nitetsopá tixhuaispola' ¿iƚque inescopa aicaƚtaic' cala'i?
oquej nuxans maxnu. Lacaƚ'no', 8 Jesús ixina' locuapa iƚniya,

la'uhuay itetsopá jouc'a, timila':


aiquixhuej'mem'mola' iƚniya. ―¿Te coƚmicopoƚtsi: “Illanc'
39 Jesús ixc'ai'ina'mola' lan xanuc'
  aicaƚtaic' cala'i. ¿Te caƚ'eyacu?”?
tiyenƚe ƚiƚpiƚeloƚya'. If'aj'ma al barco, Imanc' huata aƚ'huaiyinge.
i'hua'ma ƚamats' pe lopa'a liƚya' 9 ¿Te olimenc'ecopá lam maque'

cuftine Magdala. la'í litempa loquej nuxans

16 Lam fariseo jouc'a lan


saduceo icuaitsa pe lopa'a
Jesús. Ehuai'me. Timiyi:
quimbama' maxnu lan xanuc'? ¿Te
olimenc'ecopá tojua lan tsiquihuit'ƚ
loƚma'ne'mola' cal hualcay ca'i
―To'eƚa' al cueca' to lo'eya ȽanDios, ƚipanecomma? 10 ¿Te jouc'a

iƚque Nopa'a lema'a. Toƚta'a olimenc'ecopá lacaitsi la'í litempa


aƚ'huaiyijm'mo'. lam malpuj mil lan xanuc'? ¿Te
2 Jesús italai'e'e'mola', timila':
  olimenc'ecopá tojua lan tuc'pay
―Mif'acai'ma cal 'ora, ja'ni loƚma'ne'mola' cal hualcay ca'i
tunxaƚc'o lema'a, toƚcuayi: “Mouqui ƚipanecomma? 11 ¿Te aimoƚcuejcoyi

ti'i'ma ac'a quitine”. 3 Mi'i'ma quitine


  laitaiqui' laimipolhuo'? Iƚe laitaiqui'
toƚcuayi: “Xinƚa', tunxaƚc'o lema'a, laimipolhuo': “Toƚpo'noƚe cuenna.
unxamuhua, ti'hua'ma ƚahua', Aimolapenuf'me liƚƚevadura
ticui'ma”. Imanc' a'i cunc'ic'a xanuc', lam fariseo. Ni aimolapenuf'me
ma le'a tonƚ'e'eyoƚtsi. Toƚsuef'yi liƚƚevadura lan saduceo”, iya'
lema'a, tijouƚa', aimi'iya coƚsina' te aicapalaijma ƚa'i.
ts'i'ic' lomuc'ipolhuo' ȽanDios itsiya 12 Itsiya ts'ilihuequi Jesús iƚcueca

litine. iƚque limipola'. Jesús tipalaicola'


4 ’Lan xanuc' nomana' itsiya
  lam fariseo jouc'a lan saduceo
ux'maspá lipene ȽanDios. Mi'eyi lomuc'iyalepa. Aimipalaijma cal
al xujc'a timiyi: “Aƚmuc'itsonga' al levadura iƚe ƚolai'impa cal harina
cueca'”. A'i mimuc'inyacola'. Ƚinca milanc'em'me ƚa'i.
ti'i'ma to li'ipa cal profeta Jonás 13 Jesús jouc'a ts'ilihuequi icuaitsa

mipa'a luyaipa quitine. Iƚiya lo'iya ƚemats' iƚe liƚya' cuftine Cesarea
tixim'me. de Filipo. Jiƚpe Jesús icuis'e'mola'
Ipo'no'mola' i'huana'ma. ts'ilihuequi, timila':
San Mateo 16 34

―Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa 21 Ipangocopa iƚe litine Jesús tu'ila'
cal profeta pu'hua lema'a, ¿te ts'ilihuequi te ts'i'ic' lo'iya. Tu'ila'
limetsaijma lan xanuc'? ¿Te ticuicomma titeƚco'ma, ti'huana'ma
cocuapa iƚniya? ¿Naitsi iya'? Jerusalén. Jiƚpiya iƚniya lan
14 Iƚniya timiyi:
  xanuc' noxpijpá lataiqui', lixanuc'
―Timana' iƚne nocuapá ima' cal cuecaj ca'ailli' jouc'a lomxiye
unJuan Bautista. Ocuenaye ticuayi nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios,
ima' umprofeta Elías. Locuenaye titeƚ'mita juaiconapa. Tima'ata.
ticuayi ima' umprofeta Jeremías o Afane' quitine timaf'ina'ma.
mocuenaj profeta. 22 Pedro aiquetenƚcoco'ma iƚe

15 Jesús timila':
  lines'ma Jesús. Ileco'ma lijuqueya,
―Imanc', ¿te coƚcuapa? ¿Naitsi iya'? itale'ma, timi:
16 Pedro italai'e'e'ma, timi:
  ―Maipoujna, aimocua'ma toƚta'a.
―Ima' unCristo, ƚummepo' Aimi'iya mi'iyaco' toƚiya.
ȽanDios. Ima' i'Hua ȽanDios Ƚimaf'i'. 23 Jesús ipai'e'moxi, timi Pedro:

17 Jesús timi:
  ―¡To'huanƚa'! ¡Tanajxoxi fa'a! Ima'
―CunSimón, i'hua Jonás, ima' monta'a. Ima' opic'a aƚsnic'e'eta
ipaxnepo' ȽanDios. A'ij xans laipene. Ima' toxpic'e to mixpic'eyi
ƚimuc'ipo' toƚta'a. Ma le'a cai'Ailli' lan xanuc'. Ituca' tixpic'e ȽanDios.
Nopa'a lema'a, iƚque ƚinca imuc'ipo'. 24 Jesús tipalaic'ola' ts'ilihuequi,

18 Iya' camihuo': Ima' umPedro.


  timila':
Iƚe lopuftine ja'ni tuhuaƚcufinƚe, ―Cal xans, ja'ni lihuejla',
tecui'im'me Apic. Itsiya omujpoxi to aimicuxeyacoxi quituca'. Iya'
ƚapic petsi laifpo'nof'iya lainejut'ƚ, lapaƚts'inginna lancruz. Naitsi
iƚe lolanc'ecoya axanuc' pe nalihuejya titaiƚa' lencruz jouc'a.
laifnefot'ƚeyacola'. Iƚniya ni lamaya Tixpic'eƚa' tixnet'ƚƚa' lateƚcoya.
aimulijyacola' nulemma. 19 Capi'i'mo'
  Toƚta'a lihuejla'. 25 Naitsi no'epoxi

lomane tomuc'itsola' lan xanuc' cuenna juaiconapa, ja'ni aimicua


ti'iƚa' quiƚsina' pe loƚtsuflaiyacu, miteƚcoya, iƚque cal xans
tiyenƚe lipene ȽanDios, ticuaitsa tecani'e'moxi. Naitsi nocuyacoxi
pe locuxeyopa ȽanDios, iƚque lateƚcoya, nalihuejya, tama
Nopa'a lema'a. Pu'hua lema'a ja'ni tima'anƚe, iƚque tulij'ma lipitine, iƚe
ticuanni: “Ailopa'a lane, aimi'e'me”, al ts'e lipitine aimijouya. 26 Cal xans

toƚta'a ima' jouc'a tomi'mola' lof'as nulijpa jahuay lopa'a fa'a li'a ƚamats',
xanuc': “Aimo'e'ma. Ailopa'a lane. ja'ni tecani'exoxi ¿te tixhuico'ma
Aimi'iya mo'eya toƚta'a.” Pu'hua iƚe lulijpa? A'i, aimi'iya. ¿Te ti'i'ma
lema'a ja'ni ticuanni: “Ne', ti'i'ma ti'najtse'ma, ti'e'econa'moxi ac'a
ti'e'me”, ima' jouc'a tomi'mola' lof'as lipicuejma'? A'i. Aimi'iya.
xanuc': “Ti'i'ma to'e'ma, tipa'a lane. 27 ’Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa

Ne', to'eƚa'.” cal profeta pu'hua lema'a.


20 Ixc'ai'i'mola' ts'ilihuequi, timila':
  Cacuaiconanni jifa'a li'a ƚamats',
―Aimonluya'a'me naitsi iya', iya' aƚejmalecu lainepaluc' quema'a.
ninCristo. Toƚta'a aƚsim'ma iya' nincueca',
35 San Mateo 16​, ​17

aƚ'onƚcota to ȽanDios cai'Ailli'. Iƚe 8 Iƚniya ehuelojm'me. Ixim'me ma


litine iya' ca'najtse'mola' lan xanuc'. le'a quituca' Jesús. Moisés y Elías
Anuli anuli tepenuf'me lolijpa, ja'ni ailomana'.
al c'a o lixcay. To li'epa jifa'a li'a 9 Mimulnamma ƚijuala, Jesús

ƚamats' ma toƚta'a ca'najtse'mola'. ixc'ai'i'mola', timila':


28 Iya' camilhuo' al ƚinca: Iya' iƚque
  ―Itsiya aimoluyout'ƚe'me loƚsimpa.
cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua Nij naitsi nocuejya. Iya' iƚque cal
lema'a, cacuxe'mola' lan xanuc'. Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua
Hualca imanc' nolacaxhuoƚanna fa'a lema'a. Ticuaitsi litine camaf'inƚa',
itsiya, ai'a timana'molhuo' toƚsim'me quipayonahuo pe lomana' lamizhua,
toƚta'a laif'epa. iƚe litine tolu'i'mola' lan xanuc'

17 Uyai'ma acamts'us quitine


Jesús ileco'mola' Pedro
jouc'a loquexi' capimaye Jacobo
loƚsimpa.
10 Ts'ilihuequi icuis'e'me, timiyi:

―Lomxiye nomuc'iyalepá
jouc'a Juan. If'ajli'me quiƚtuca' locuxepa ȽanDios tinesyi: “Elías
ƚi'nof'quiya ƚijuala. 2 Licuaitsa
  ticuaiconahuo ate'a, tijouƚa'
jiƚpe ipaico'ma lixans Jesús. Iƚne ticuaihuo cal Cristo”. ¿Te conescopa
ts'ilihuequi ixim'me li'a tunts'ifi toƚta'a?
to cal 'ora. Lipijahua' i'i'ma afujca, 11 Jesús italai'e'e'mola', timila':

ti'onƚcospa to lipepalc'o' litine. ―Al ƚinca lonespa iƚniya: “Elías


3 Ixim'me imaxcaitsola' Moisés
  ticuaiconahuo ate'a”. Iƚque tixanu'ma
y Elías. Ts'ilihuequi ixim'me jahuay. 12 Iya' camilhuo': Elías joupa

mipalaic'oyi Jesús. 4 Pedro timi


  icuai'ma. Iƚniya aiquilimetsaijma.
Jesús: Iteƚ'mipá, i'e'epá ma to ts'iƚpic'a. Ma
―Maipoujna, ma jifa'a aƚmanecu. toƚta'a to ts'iƚpic'a, aƚteƚ'mi'ma iya'
Toƚta'a luyalaico'me al c'a. Ja'ni jouc'a. Iya iƚque cal Xans Ƚiximpa
opic'a calanc'e'ma afane' lihuoxqui, cal profeta pu'hua lema'a.
anuli ima', anuli Moisés, anuli Elías. 13 Ts'ilihuequi Jesús icuec'e'me

5 Mipalay Pedro, imunni


  tipalaijma Juan Bautista, iƚque
ƚummahuay, ummaf'cai'mola'. ti'onƚcospa to Elías.
Ƚummahuay tunts'ifi. Ts'ilihuequi 14 Icuainatsa pe lomana' axpela'

Jesús icuej'me tipalay nolojmay lan xanuc' lafoƚyomma. Anuli


cummahuay, timila': cal xans icuaitsi pe lopa'a Jesús,
―Iƚca'a ai'Hua, ca'ay capic'a exc'onƚingai'ma, timi:
juaiconapa, latenƚma lipicuejma'. 15 ―Maipoujna, toxinƚa' cuanuc'

¡Toƚquimf'eƚe! ƚai'hua. I'huajcopa mac'ojay. Titeƚma


6 Licuej'me iƚiya lataiqui',
  juaiconapa. Camna tecajm‑maispa
ts'ilihuequi Jesús ixpailij'mola' ƚunga, o camna tecajm‑maispa
juaiconapa. Ixpats'huoƚai'me ƚamats'. laja'. 16 Aicuai'e'ma pe lomana'

7 Jesús icuaitsi pe loxpats'huoƚanna,


  ts'ihuejhuo'. Iƚne aimi'i mixaƚ'meyi.
iƚaf'mola', timila': 17 Jesús italai'e'ma, ticua:

―Toƚtsolinanca. ―¡Ah imanc'! Aimoƚ'huaiyijnyi


Aimixpailij'molhuo'. ȽanDios, a'ij ƚijca loƚpicuejma'. ¡Coƚa'
San Mateo 17​, ​18 36

aicapajncona'ma pe loƚmana'! ¿Te ―Ƚopomxi, ¿te ti'najtse'e


iya' ti'hua caxnet'ƚ'ma xonca? loxa'huempa al cuecaj xoute' o a'i?
Timi cal xans: 25 Pedro italai'e'e'mola', timila':

―Aƚƚec'metsi ƚo'hua. ―Ti'najtse'e.


18 Jesús itale'ma ƚiponta'a Satanás,
  Icuaitsi lajut'ƚ. Jesús ixina'
iƚque ƚitsufaipa ƚamijcano. Ipanni. licuis'epa iƚne lin'najtsi'iyale.
Aiquicoƚ'ma, ixaƚcona'ma ƚi'hua cal Ipalaic'o'ma Pedro, timi:
xans. ―Simón, ¿naitsi iƚne no'najtsepá
19 Ts'ilihuequi icuaitsa quiƚtuca' pe
  impuesto? Iƚe al tomí lapenufyacu
lopa'a Jesús, timiyi: lincuxepá nomana' fa'a li'a ƚamats',
―Illanc', ¿te aiqui'ic' calipa'e ¿te liƚnaxque' lincuxepá ti'najtseyi?
ƚonta'a? o ¿locuenaye lan xanuc'?
20 Jesús timila':

26 Pedro timi:

―Imanc' aicoƚ'huaiyinge ȽanDios. ―Locuenaye lan xanuc'


Toƚta'a aiqui'ic' colipa'e ƚonta'a. Iya' no'najtsepá, liƚnaxque' a'i.
camilhuo' al ƚinca: Tama ajhuata Jesús timi:
iƚe loƚ'huaiyijncopa ȽanDios, tama ―Al ƚinca lofcuapa. Liƚnaxque'
ti'onƚcospa to anuli cal fanu' xonca aimi'najtseyi. 27 Iya' i'Hua ȽanDios,

aca'hua, ja'ni toƚ'huaiyijnyi ti'i'ma iƚne aimi'iya maƚmiya: “To'najtseƚa'


toƚ'e'me al cueca'. Toƚcuxe'e'me iƚque lejut'ƚ ȽanDios”, iƚe ejut'ƚ cai'Ailli'.
ƚijuala, toƚmi'me: “Aimopajm'ma Tama al ƚinca iƚe laifcuapa, itsiya
xonca fa'a. To'huanƚa' pu'huanni.” camihuo': Aƚ'najtse'me. Ja'ni a'i
Ma toƚta'a ti'i'ma. 21 Jouc'a
  ticua'me latets'ila'. To'huaƚa' al
camilhuo': Lontahue to iƚcu'hua cuecaj quin'nuhua', tacajm'mitsi
afule mipalumma. Ticuicomma ƚomecuxa. Cal te'a catú tinuc'la'
toƚsnet'ƚƚe, toƚsa'hueƚe ȽanDios, ƚacuxa, to'noƚƚa'. Tacuaf'etsi lico,
toƚta'a tolipa'e'mola'. taipa'atsi al tomí lopa'a jiƚpe lico
22 Miyelocoyi al distrito Galilea,
  ƚatu. Totaitsi, to'najtse'etsola' iƚe
Jesús jouc'a ts'ilihuequi, iƚque laƚsahue'emponga'.
timila':
―Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal
profeta pu'hua lema'a, aƚcunna.
18
timiyi:
Iƚne ƚitiné ts'ilihuequi Jesús
icuaitsa, icuis'e'me Jesús,

Lan xanuc' aƚ'e'eta to mixpic'eyi ―Jiƚpiya pe lomana' iƚniya


liƚpicuejma'. 23 Aƚma'ata. Afane'
  naihuejcopá cal Rey Nopa'a lema'a,
quitine camaf'ina'ma, quipayohuo ¿naitsi xonca cal cueca'?
pe lomana' lamizhua. 2 Jesús ijoc'i'ma anuli ƚahuac'hua.

Licuej'me jiƚiya lataiqui' Ecaxu'e'mola' ts'ilihuequi, 3 timila':


ts'ilihuequi Jesús ixhueƚconca ―Iya' camilhuo' al ƚinca:


juaiconapa. Ticuicomma toƚsuej'menca,
24 Icuaitsa liƚya' Capernaum.
  toƚ'etsoƚtsi to jiƚca'a ƚacahuac'hua.
Jiƚpe iyouyunca lin'najtsi'iyalepá Ja'ni a'i, aimoƚsuflaiyacu pe
al cuecaj xoute'. Icuis'e'me Pedro, lomana' naihuejcopá ȽanDios,
timiyi: cal Rey Nopa'a lema'a. 4 Ja'ni cal

37 San Mateo 18

xans ti'oc'exoxi, ti'onƚicoxoxi to iƚque Nopa'a lema'a. 11 Iya' iƚque


iƚca'a ƚacahuac'hua, iƚque cal cal Xans Ƚiximpa cal profeta


xans ti'i'ma xonca cal cueca' pe pu'hua lema'a. Aicuaicoco'ma fa'a
lomana' naihuejcopá cal Rey Nopa'a li'a ƚamats' cunƚu'e'mola' lan xanuc'
lema'a. 5 Cal xans nocuapa: “Jesús
  lejac'pola'. Iƚe ma' aipenic'.
ti'ela' capic'a la'uhuay”, tijouƚa' 12 ’¿Te coƚcuapa? Anuli cal xans

tepenufi anuli iƚna'a, iƚque cal xans timana' amaxnu limot'ƚ, ja'ni
lapenufinga' iya'. anuli tejac'la', ¿te co'eya? Iƚque
6 ’Cal xans naimenac'iya anuli
  tipo'no'mola' lam malpuj nuxans
iƚna'a laica'uhuay naƚ'huaiyijmpa, quimbamaj pelƚa jiƚpiya ƚimuc'o,
acueca' titeƚ'mim'me. Iƚque coƚa' ti'hua'ma tehueta ƚejac'pa. 13 Ƚinca

ifi'em'me ƚejoc', coƚa' ifinc'im'me cal lam malpuj nuxans quimbamaj


cuecaj capic, ecajm'mintsa lin'nuhua' pelƚa limot'ƚ, iƚne pe aiquejac'ila',
coƚa' unxaƚac'ma, ima'ma. Toƚta'a iƚniya tixoc'iyi queta cal xans.
ticuicomma lo'iya iƚque cal xans. Tixinnatsi ƚimoƚ ƚejac'pa, xonca
7 Micoƚi li'a ƚamats' ti'hua timajm'me
  tixoc'i'ma queta. 14 Toƚta'a

lan xanuc' naimenac'iyacu liƚf'as lipicuejma' coƚ'Ailli', iƚque Nopa'a


xanuc', toƚta'a aimunƚuya li'a ƚamats', lema'a. Iƚque ticua: Aimejac'mola'
titeƚ'mim'me. Ma' anuli cal xans laitsocay ca'uhuay, ni anuli.
naimenac'iya ƚif'as xans a'ijc'a 15 ’Ja'ni a'ijc'a li'epo' ƚopima,

loyaicoya, jouc'a aimunƚuya. to'huaƚa' ima' cotuca' pe lopa'a iƚque.


8 ’Ja'ni lomane o lo'mis
  Tomitsi: “¿Te caƚ'ecopa toƚta'a?”
timenac'ihuo' najmay tatejla', Ja'ni ticueca joupa oxanu'epa.
taca'niƚa'. Ja'ni tecajm'minno' petsi Toƚpalaic'ona'moƚtsi, ailopa'a
aimipica ƚunga, ¿te cof'ecoyacola' tintsi. 16 Ja'ni aimicueca, topo'noƚa',

oque' lomane, oque' lo'mitsi'? to'huaƚa', tahuetsola' anuli o


Najmay totsufaitsi jiƚpiya pe oquexi' lapimaye. Tolecotsola' pe
lotsuflaiyacu iƚne nepenufpá al lopa'a ƚopima. Toƚta'a to'e'ma ma
ts'e liƚpitine aimijouya, tama le'a to loya'apa al Paxi Liniƚingiya,
anuli lomane o anuli lo'mis. 9 Ja'ni
  ticua: “Ticuicomma oquexi' afantsi
anuli lo'u timenac'ihuo', taipa'aƚa', lan xanuc' ticuejcota lotalai'ecoya
taca'niƚa' aculi'. Ja'ni tecajm'minno' anuli cal xans”. 17 Ja'ni iƚque ƚopima

al muf pe lonajpa ƚunga, ¿te aimicueca, ja'ni aimiquimf'ela'


cof'ecoyacola' oque' lo'u'? Najmay iƚniya, to'hua'ma, to'itola' lapimaye
totsufaitsi jiƚpiya pe lotsuflaiyacu jiƚpiya pe lafot'ƚeyopoƚtsi. Ja'ni
iƚne nepenufpá al ts'e liƚpitine ti'hua aimicueca, aimiquimf'ela',
aimijouya, tama le'a anuli lo'u. ima' aimaimetsaico'ma xonca,
10 ’Imanc' toƚpo'noƚe cuenna.
  jiƚque cal xans a'i copima. Ima'
Aimonlatets'i'mola' iƚna'a aimonƚejmaleyacu lan xanuc' pe
laica'uhuay. Iya' camilhuo', jiƚpe aimimetsaicoyi ȽanDios, jouc'a pe
lema'a timana' lilepaluc' iƚna'a aimihuejcoyi locuxepa ȽanDios
laica'uhuay. Iƚne lapaluc' quema'a aimonƚejmaleyacu. Ma toƚta'a
itine itine timana' anujnca cai'Ailli', aimonƚejmalecona'me iƚque cal xans.
San Mateo 18 38

18 ’Iya' camilhuo' al ƚinca: Pu'hua ƚimozo. Jouc'a ticuquintsola' ƚipeno,


lema'a ja'ni ticuanni: “Ailopa'a linaxque', jahuay ƚi'huexi. Toƚta'a
lane, aimi'e'me”, toƚta'a imanc' ti'najtseco'ma litaiyinc'e. 26 Cal mozo

jouc'a toƚmi'mola' loƚf'as xanuc': exc'onƚingai'ma, ixa'hue'ma ƚipoujna,


“Aimo'e'ma. Ailopa'a lane. Aimi'iya timi: “Ti'iƚa' c'a ƚomunxajma'.
mo'eya toƚta'a.” Pu'hua lema'a ja'ni Aƚ'huaicoƚa'. Ca'najtse'ena'mo'
ticuanni: “Ne', ti'i'ma ti'e'me”, imanc' jahuay laitaiyinc'ehuo'.” 27 Ƚapoujna

jouc'a toƚmi'mola' loƚf'as xanuc': ixim'ma acuanuc' ƚimozo.


“Ti'i'ma to'e'ma, tipa'a lane. Ne', Imenc'e'ecopa litaiyinc'enni.
to'eƚa'.” Ux'mas'ma.
19 ’Jouc'a camilhuo': Moƚmana' fa'a

28 ’Ipanni cal mozo

li'a ƚamats', ja'ni oquexi' imanc' ti'iƚa' ƚimenc'e'ecompa litaiyinge.


anuli loƚpicuejma', ja'ni toƚsahue'eƚe Italecuf'ma anuli ƚif'as mozo.
cai'Ailli' Nopa'a lema'a tepi'itsolhuo', Iƚque itaiyinc'e huata. Cal mozo
iƚque tepi'i'molhuo' iƚe loƚsahue'epa. ƚimenc'e'ecompa litaiyinge
20 Petsi lafoƚyomma oquexi' afantsi
  i'noƚ'ma ƚif'as mozo. Ipango'ma
lan xanuc' naƚ'huaiyijmpa, iya' ummit'ƚe'e'ma ƚejoc', tija'e', timi:
jouc'a capa'a. “¡Aƚ'najts'e'eƚa' laƚtaiyinc'e!” 29 Ƚif'as

21 Pedro i'hua'ma pe lopa'a Jesús,


  mozo exc'onƚingai'ma, tixahue'e,
icuis'e'ma, timi: timi: “Ti'iƚa' c'a ƚomunxajma'.
―Maipoujna, ¿tojua Aƚ'huaicoƚa'. Ca'najtse'ena'mo'
quimenc'e'eco'ma lijunac' ƚaipima, jahuay laitaiyinc'ehuo'.” 30 Iƚque cal

iƚque a'ijca' ƚaƚ'e'epa? Iya' cacua mozo aiquicuac'. I'hua'ma icuxe'ma


tixhuaitsi acaitsi. titats'entsa, tipajntsi lacarza. Ticua:
22 Jesús timi Pedro:
  “Ma caƚtaiyinc'e tipajnla' jiƚpiya”.
―Iya' camihuo': A'i nica acaitsi 31 ’Locuenaye lam mozó ixim'me

taimenc'e'eco'ma li'e'epo' lixcay li'i'ma. Ixhueƚco'me. Iye'me


ƚopima. Cojouya lan caitsi u'itsa ƚiƚpoujna jahuay li'i'ma.
ti'hua taimenc'e'eco'ma afanej 32 Ƚapoujna, iƚque cal cuecaj

nuxans quimbama', tijouƚa' quincuxepa, ijoc'i'ma cal mozo,


ti'hua taimenc'e'eco'ma, aimi'iya iƚque ƚimenc'e'ecompa litaiyinge,
moxhuej'meya. itale'ma, timi: “Ima' mixcay mozo.
23 ’Micuxe ȽanDios cal Cuecaj
  Ima' aƚsa'huepa, iya' nimenc'e'ecopo'
Rey Nopa'a lema'a, iƚque li'ejma' lotaiyinge jahuay. 33 Iya' aiximpo'

ti'onƚcospa to li'ejma' anuli uncuanuc'. Ima', ¿te aicoxina'


cal cuecaj quincuxepa. Iƚque cuanuc' ƚof'as mozo?” 34 Ƚapoujna

ixpic'epa ti'najtsi'itsola' limozó. ixtuc'o'ma juaiconapa iƚque ƚimozo.


24 Lipangopa li'najtsi'ipola' limozó,
  Icuxe'mola' ti'hua'anƚe pe lomana'
ate'a icuai'entsa anuli cal mozo lin'noƚale ti'noƚta, titeƚ'minna. Ma
xonca itaiyinge acueca'. 25 Iƚque
  mi'hua mitaiyinge, ti'hua titeƚ'minna.
cal mozo aimi'iya mi'najtseya. ¡Ti'najtse'eƚa' jahuay litaiyinc'e!
Ƚipoujna, iƚque cal cuecaj 35 ’Imanc' jouc'a ja'ni

quincuxepa, icuxe'ma ticuquintsa aimolimenc'e'ecoyacola' nulemma


39 San Mateo 18​, ​19

loƚpimaye li'e'epolhuo', toƚiya ihuejpa ocuena' cal xans. Ja'ni


titeƚ'mi'molhuo' cai'Ailli' Nopa'a a'i, aimi'iya mecanaiya. Cal xans
lema'a. necanaipa ƚipeno, ja'ni ilecopa

19 Lijoupa lu'ipola' iƚiya


lataiqui', Jesús ipanni jiƚpe
al distrito Galilea, i'hua'ma ƚamats'
ocuenaj caca'no', iƚque cal xans i'epa
lixcay, titai'ma lijunac'.
10 Ts'ilihuequi Jesús timiyi:

lopa'a locuenaj liju' al pana' Jordán. ―Ja'ni toƚta'a cal xans aimi'iya
2 Axpela' lan xanuc' tihuejyi, jiƚpe
  mecanaiya ƚipeno, xonca ac'a
ixaƚ'me'mola'. loyaicoya cal xans ja'ni aimilecoya
3 Icuaitsa lan xanuc' fariseo
  caca'no'.
tehuaiƚe. Icuis'e'me, timiyi: 11 Jesús timila':

―Cal xans, ja'ni ƚipeno tipa'a li'epa, ―A'i jahuay lan xanuc' mi'iya
¿te tipa'a lane tecanai'ma iƚque mepenufyacu iƚe lataiqui'
ƚaca'no'? O ¿aimi'iya? loƚnescopa. Tepenuf'me iƚne lan
4 Jesús italai'e'e'mola', timila':
  xanuc' joupa lepi'ipola' toƚta'a
―¿Te aicoƚsuec' iƚe li'epa liƚpicuejma' ȽanDios.
ȽanDios lilanc'epa li'a ƚamats'? 12 ’Timana' iƚne aimilecoyi caca'no',

Ilanc'epola' oquexi', anuli cal toƚta'a liƚsans. Ocuenaye, liƚf'as


xans anuli ƚaca'no'. 5 Lijoupa
  xanuc' i'e'empola', toƚta'a aimi'iya
lilanc'epola' iƚne loquexi', ȽanDios milecoyacu caca'no'. Jouc'a timana'
uya'a'ma: “Cal xans tipo'no'mola' iƚniya quiƚtuca' ixpic'epá aimileco'me
quiƚtuca' qui'ailli' qui'máma', caca'no', inespá: “Capajm'ma caituca'.
tileco'ma ƚipeno. Ti'e'e'moƚtsi Toƚta'a xonca ca'e'ma lipenic' ȽanDios
anuli.” 6 Ai'a tileco'moƚtsi timana'
  cal Cuecaj Rey Nopa'a lema'a.”
oquexi'. Lijou'ma i'i'mola' anuli. ’Naitsi ti'i'ma tepenuf'ma iƚta'a
ȽanDios toƚta'a ejonƚipola'. Imanc' lataiqui', ne', tepenufla'.
unc'ixanuc', aimonlanaj'mola'. 13 Icuai'entsola' la'uhuay pe lopa'a

7 Lan xanuc' fariseo icuis'e'me,


  Jesús. Ticuayi tixpayaf'tsola' Jesús
timiyi: limane ƚiƚjuac la'uhuay, tixa'hueƚa'
―Moisés inesco'ma: “Cal xans ȽanDios titoc'itsola'. Ts'ilihuequi
tiniƚ'ma al je'e lacanaicoya ƚipeno, ixtulenca, italem'mola' iƚniya
tijouƚa' ti'i'ma tecanai'ma”. Ja'ni cal nocuai'espá liƚnaxque'. 14 Jesús

xans aimi'iya mecanaiya ƚipeno, ¿te timila':


quinescopa toƚta'a Moisés? ―Tolapi'itsola' lane
8 Jesús italai'e'e'mola', timila':
  tiyouyunca la'uhuay pe laifpa'a.
―Moisés iximpolhuo' Aimoƚcuanac'e'mola'. Pe
imanc' loƚpicuejma'. Imanc' lo'onƚcospola' to iƚna'a la'uhuay, iƚne
unc'incuejlocale. Toƚta'a epi'ipa lane ƚinca titsuflai'me pe locuxeyopa cal
cal xans tecanaiƚa' ƚipeno. Al te'a a'i Cuecaj Rey Nopa'a lema'a.
toƚta'a licuxepola' ȽanDios. 15 Ixpayaf'mola' limane. Lijou'ma

9 ’Iya' camilhuo', cal xans aimi'iya


  ti'hua tuyaipa.
mecanaiya ƚipeno. Tipa'a lane 16 Anuli cal xans icuaitsi pe lopa'a

tecanaiƚa' ma le'a ja'ni ƚaca'no' Jesús, icuis'e'ma, timi:


San Mateo 19 40

―Momxi, aipic'a culijla' al ts'e mitsufaiya pe locuxeyopa ȽanDios


laipitine pe aimijouya. ¿Tej c'a cal Cuecaj Rey Nopa'a lema'a.
caif'eya? 24 ’Ticuanni: “Cal camello, iƚque

17 Jesús italai'e'e'ma, timi:


  inneja juaiconapa acueca', jiƚquiya
―Ima', ¿te calicuis'ecopa te aimi'iya muyaicoya laquipihuo
ts'i'ic' al c'a? Anuli ma le'a cal C'a, ƚacuxa”. Iya' camilhuo' ocuenaj
iƚque ȽanDios. Ja'ni totsufai'ma cataiqui': Xonca ipime cal xans
pe lofmepenufya al ts'e lopitine ts'i'hueca acueca' mitsufaiya pe
aimijouya, taihuejcoƚa' locuxepa locuxeyopa ȽanDios.
ȽanDios. 25 Licuej'me iƚiya lataiqui'

18 Cal xans icuis'e'ma, timi:


  ts'ilihuequi Jesús juaiconapa
―Iƚne ƚataiquí loya'apa locuxepa ixpailij'mola'. Timiyoƚtsi,
ȽanDios, ¿jale iƚe caifnihuejcoya? icuis'e'moltsi:
Jesús timi: ―¿Te caƚmicoponga' toƚta'a?
―“Aimoma'ahuale'ma. Aicaƚcueca. ¿Te ailopa'a conƚuya?
Aimoxhuico'ma ƚipeno ƚof'as xans, 26 Jesús ehuelojm'mola', timila':

ma le'a quituca' ƚopeno toxhuico'ma. ―Lan xanuc' quiƚtuca' aimi'iya


Aimonantse'ma. Ja'ni topalaicotsola' munƚu'eyacoƚtsi. ȽanDios ƚinca
lof'as xanuc' tonesla' al ƚinca, nipajnya tunƚu'e'mola'. Nipajnya
aimofel'miyale'ma. 19 Taihuejco'mola'
  ti'e'ma jahuay.
co'ailli', co'máma', totoc'i'mola'. 27 Pedro italai'e'e'ma, timi Jesús:

Ima' to'eyoxi capic'a, ma toƚta'a ―¡Toxinƚa'! Illanc' aƚpo'nopá


to'eƚa' capic'a ƚof'as xans, naitsi jahuay ƚaƚ'huexi, lihuejnahuo'. ¿Te
ƚoftalecufya.” calapi'inyaconga'?
20 Ƚamijcano timi:

28 Jesús timila':

―Laƚtojyomma iƚe lataiqui' ―Iya' camilhuo' al ƚinca. Ticuaihuo


canant'ƚi, ti'hua canant'ƚi. ¿Te litine jahuay tipaico'ma, ti'i'ma al
calahue'epa? ts'e. Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal
21 Jesús timi:
  profeta pu'hua lema'a. Cacutsai'ma
―Ja'ni ma tanant'ƚi'ma locuxepa laicuecaj asiento, cacuxena'ma to
ȽanDios, to'huanƚa', tocujtsi ȽanDios. Jiƚpe ti'i'mola' locuenaye
ƚo'huexi, iƚiya al tomí lofmulijya limbamaj coque' lan cuecaj asiento.
tapi'itsola' lan xanuc' pe ailopa'a Jiƚpe toƚcutsoƚaita imanc' ts'alihuequi.
quiƚ'hueca. Toƚta'a ti'i'ma acueca' Toƚspijta cataiqui', toƚcuxe'mola'
ƚo'huexi jipu'hua lema'a. To'eƚa' ma loƚpimaye iƚne jouc'a liƚxanuc'
to laifmipo', tijouƚa' topaiconanni, limbamaj coquexi' linaxque' Israel.
lihuejla'. 29 ’Cal xans ninespa: “Iya'

22 Licuej'ma jiƚiya lataiqui',


  quihuej'ma Jesús”, ja'ni ux'maspola'
ƚamijcano ihuotsonni, i'hueca lejut'ƚ o lipimaye, o qui'ailli' o
juaiconapa ƚi'huexi. I'huana'ma. qui'máma', o linaxque' o ƚemats',
23 Jesús timila' ts'ilihuequi:
  iƚque cal xans tulij'ma xonca axpela'
―Iya' camilhuo' al ƚinca: Cal xans iƚna'a, jouc'a tulij'ma al ts'e lipitine
ts'i'hueca acueca' tixim'ma ipime aimijouya.
41 San Mateo 19​, ​20

30 ’Itsiya timana' lan xanuc' 8 ’Joupa


if'acoƚaipa. Ƚapoujna
tocomma xonca lan tet'ƚa. camats' petsi ƚifayiya ƚi'uva,
Locuaicoya quitine axpela' iƚniya ijoc'i'ma nocuxepola' lam mozó,
ti'i'mola' lijoucola'. Jouc'a itsiya timi: “Tojoc'itsola' no'epá canic'.
timana' iƚne tocomma lijoucola'. Aƚ'najtse'mola', lapi'i'mola' quiƚtomí.
Locuaicoya quitine axpela' iƚniya Lijoucola' aƚ'najtse'mola' ate'a, lan
ti'i'mola' lan tet'ƚa. tet'ƚa aƚ'najtse'mola' tijouco'ma.”

20 ’Toƚta'a micuxe ȽanDios, 9 ’Icuaiyunca iƚne nitsuflaipá lanic'


iƚque cal Cuecaj Rey Nopa'a ma mehue'e anulij hora tif'acai'ma


lema'a. Iƚque li'ejma' ti'onƚcospa to cal 'ora, i'epá canic' le'a anulij
li'ejma' anuli cal xans ehue'mola' hora. I'najtse'mola', epi'i'mola' to
no'eyacu canic'. Iƚque cal xans lo'najtsempa no'epá canic' anuli
apoujna, tipa'a ƚemats', ifapa cal 'uva. litine.
Li'i'ma quitine ipanni, ixim'mola' lan 10 ’Lijou'ma icuaiyunca lan

xanuc' tehueyi quiƚpenic'. 2 Imi'mola':


  tet'ƚa. Iƚniya ticuayi: “Xonca
“Ca'najtse'molhuo' to muliqui aƚ'najtse'monga'”. I'najtse'mola' to
anuli litine cal xans no'epa canic'”. lepi'ipola' lijoucola'. 11 Lepenuf'me

Umme'mola' ti'etsa canic' jiƚpiya pe liƚtomí aiquetenƚcoco'mola'.


lifayiya ƚi'uva. Timiyi ƚapoujna: 12 “Illanc' xonca

3 ’Joupa uyaipa ma to afanej 'hora


  lulijle. Aƚ'epá canic' jahuay litine.
ipaiconanni. Ixim'mola' ocuenaye Aƚsnet'ƚpá ƚinu'. Iƚniya lijoucola'
tecaxoƚanna locucaleyompa. i'epá canic' ma le'a anulij hora,
Tecaxoƚanna le'a, ailopa'a quiƚpenic'. o'najtsepola' ma to lalulijpa illanc'.”
4 Timila': “Imanc' jouc'a tonƚeƚe,

13 Ƚapoujna italai'e'e'ma anuli

tonƚ'etsa canic' jiƚpiya pe ƚaifapa jiƚne lan tet'ƚa, timi: “Maipima,


ƚai'uva. Iya' ca'najtse'molhuo' to aicafel'mihuo'. Aimipo': To'huaƚa',
mi'najtsenni.” Iye'me. to'etsi canic'. Ca'najtse'mo' to
5 ’Al menac'o ipaiconanni ƚapoujna,
  muliqui anuli litine cal xans no'epa
jouc'a ipaiconanni mexaiƚma cal canic'. Ima' aƚmipa: Ne', ai'huapa.
'ora. Ixim'mola' no'eyacu canic', Ca'eta canic'. 14 Tapenufla' lotomí,

imipola' jouc'a: “Ca'najtse'molhuo' to to'huanƚa' lomejut'ƚ. Joupa ai'epa


mi'najtsenni”. iƚe laixpic'epa. Ai'najtsepa ƚijoujma
6 ’Tehue'e anulij hora tif'acai'ma
  ma to lai'najtsepo' ima'. 15 ¿Te

cal 'ora. Ipaiconanni. Ixim'mola' iya' aimi'iya caxpic'eya te ts'i'ic'


ocuenaye tecaxoƚanna. Icuis'e'mola', caxhuicoya laitomí? O, iƚe laif'epa
timila': “Imanc' tunlacaxoƚanna fa'a al c'a, ¿te ima' aƚ'e'e laic'?”
jahuay litine. ¿Ailopa'a coƚpenic'?” 16 ’Toƚta'a lo'iya. Lijoucola' ti'i'mola'

7 Italai'e'e'me, timiyi: “Nij naitsi


  lan tet'ƚa, lan tet'ƚa ti'i'mola'
naƚmiponga': Toƚ'eta canic'.” lijoucola'.
Ƚapoujna timila': “Jouc'a imanc' 17 Jesús tiyeyi lane jouc'a

tonƚeƚe, tonƚ'etsa canic' jiƚpiya ts'ilihuequi, ticuaita al cuecaj


ƚifafiya ƚai'uva. Ca'najtse'molhuo' to quiƚya' Jerusalén. Miyeyi lane
mi'najtsenni.” Jesús ileco'mola' limbamaj coquexi'
San Mateo 20 42

ts'ilihuequi, ipalaic'o'mola' quiƚtuca', Cai'Ailli' joupa ixpic'epa naitsi


timila': iƚne nocutsoƚaiyacu jiƚpe. Toƚta'a
18 ―Itsiya aƚf'ajlijyi liƚya'
  tepi'i'mola' iƚniya.
Jerusalén. Iya' iƚque cal Xans 24 Locuenaye limbamaj ts'ilihuequi

Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. Jesús iƚsina' iƚe loxahue'epa Jacobo
Jiƚpiya liƚya' Jerusalén aƚcunna. y Juan. Ixtuc'om'mola' iƚne loquexi'
Iƚne lixanuc' cal cuecaj ca'ailli', lapimaye. 25 Jesús ijoc'i'mola' jahuay

jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá iƚniya ts'ilihuequi, timila':


locuxepa ȽanDios, aƚ'eta to ―Imanc' oƚsina' lo'ipa jiƚpiya
mixpic'e liƚpicuejma', aƚcuxecota petsi lan xanuc' aimimetsaicoyi
aƚma'anƚa'. 19 Aƚcunna, aƚtaluntseta,
  ȽanDios. Liƚpincuxepá ti'e'eyoƚtsi
luntafquinna quixmi laixpula' to jipu'hua quiƚpoujnalá, lan
iƚne lan xanuc' pe aimimetsaicoyi tsila' quiƚpenic' ticuxenai'ennila'
ȽanDios. Tijouƚa' lapaƚts'ijnta juaiconapa. 26 Imanc', aimonƚ'e'me

lancruz, aƚma'ata. Afane' quitine toƚta'a. Ja'ni anuli imanc' tixpic'e


camaf'ina'ma, quipayonahuo pe ti'e'exoxi cal cueca', iƚque titoc'itsola'
lomana' lamizhua. lipimaye. 27 Ja'ni anuli imanc'

20 Icuaitsi quiƚ'máma' Jacobo


  tixpic'e ti'e'exoxi cal te'a, iƚque
y Juan, iƚne inaxque' Zebedeo. ti'e'exoxi to cal mozo. 28 Iya' iƚque

Quiƚ'máma' ilecola' loquexi', cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua


exc'onƚingai'ma Jesús, tixa'hue'ma. lema'a. Imanc' tonƚ'eƚe to laif'epa.
21 Jesús timi ƚaca'no':
  Iya' aicuaicoco'ma jifa'a li'a ƚamats'
―¿Te ts'opic'a? catoc'itsola' lan xanuc'. Aicainesqui:
Ƚaca'no' timi: Aƚtoc'iƚa' iya'. Aicuaicoco'ma cacuƚa'
―Aipic'a tapi'itsola' lainaxque' laipitine, ca'najtseƚa' liƚjunac' axpela'
quiƚpenic'. Ima' tocuxe'ma to cal lan xanuc', cunƚu'etsola'.
Cuecaj Rey. Ticuxeƚe jouc'a iƚna'a. 29 Jesús jouc'a ts'ilihuequi ipalunca

Anuli ticutsai'ma al c'a camane, jiƚpe liƚya' Jericó. Ihuej'me axpela' lan
ƚocuena ticutsai'ma loxa camane. xanuc'. 30 Jiƚpe liju' cane ticutsoƚanna

22 Jesús ipalaic'o'mola' loquexi'


  oquexi' lam fohue. Icuej'me tuyaipa
lapimaye, timila': Jesús. Ija'a'me, timiyi:
―Imanc' aimoƚcuejyi te ts'i'ic' ―¡Maƚ'ailli', ima' ƚacui'impo'
iƚe laƚsahue'epa. ¿Te nipajnya i'Hua cal rey David, aƚsintsonga'
toƚteƚco'me ma to iya' cateƚco'ma? ninc'icuanuc'la!
¿Te nipajnya toƚsnet'ƚ'me lateƚcoya? 31 Lan xanuc' ixtulenca. Timinnila'

Timiyi: lam fohue:


―Nipajnya. ―¡Ti‑ch'ixcotsolhuo'!
23 Jesús timila':
  Iƚniya ti'hua tija'ayi, timiyi:
―Ma to iya' laifteƚcoya, ma toƚta'a ―¡Maƚ'ailli', ima' ƚacui'impo'
imanc' toƚteƚco'me. Iya' aimi'iya i'Hua cal rey David, aƚtsintsonga'
camiyacolhuo': “Aƚcutsingaiƚa', ninc'icuanuc'la!
ima' al c'a camane, ƚopima loxa 32 Jesús ecaxhuenni, ijoc'i'mola'

camane”. Aimi'iya caxpic'eya toƚta'a. lam fohue, timila':


43 San Mateo 20​, ​21

―¿Te ts'oƚpic'a? ¿Te ―¡Hosana! ¡ȽanDios tunƚu'enatso'!


caif'e'eyacolhuo'? Ima' ƚacui'impo' i'Hua cal rey
33 Timiyi:
  David. Joupa lu'iponga' tocuaihuo
―Maƚ'ailli', ¡alaxi'enatsonga' laƚ'u'! ima', aƚminga' ma ȽanDios
¡Alahuetsaleƚe! ƚaƚPoujna tummeto'. Itsiya ocuai'ma.
34 Jesús ixim'mola' acuanuc'la
  ¡Aƚs'najtsi'ihuo' juaiconapa! Iƚne
juaiconapa. Iƚafc'e'mola' liƚ'u'. nomana' lema'a xonca al toncay
Aiquicoƚ'ma, ehuetsalena'me. tinesle: ¡Hosana! ¡ȽanDios
Ihuej'me Jesús. tunƚu'enatso'!

21 Icuaitsa liƚya' Betfage 10 Jesús itsufai'ma Jerusalén.


jiƚpiya ƚijuala cuftine Jiƚpiya jahuay lan xanuc' tipailoyi,


Ƚijuala Olivo. Jerusalén ahuejnca. ticuitsufyi:
Jesús umme'mola' oquexi' ―¿Naitsi iƚca'a?
ts'ilihuequi. 2 Timila':

11 Liƚejmale Jesús italai'enca,

―Tonƚeƚe liƚya' lehuoc'ocojma. timinnila':


Toƚtsuflaitsa, toƚsinna tifijnya ―Iƚca'a cal profeta Jesús,
anuli ƚacaca'no' burro, jouc'a ƚi'hua qui'huayomma liƚya' Nazaret, jiƚpe
tecaxijnya liju'. Toluhuaiƚta ƚaca'no' al distrito Galilea.
burro, aƚƚec'me'etsi jouc'a ƚi'hua. 12 Jesús itsufai'ma pe lopa'a

3 Ja'ni tinanc'ontsolhuo', toƚtalai'eta,


  al cuecaj xoute'. Ihuescuf'mola'
toƚmita: “Ƚiƚpoujna ipicuicoya. jahuay iƚniya no'najualepá
Tijouƚa' tixhuicotsi ticuai'enacola', jouc'a nocucalepá nomana' jiƚpe.
aimicoƚya.” Ejualaif'e'e'mola' liƚmesa pe
4 Ti'iƚa' toƚta'a tenanƚ'ma locuapa
  nopai'ipaj tomí, jouc'a liƚbanco
cal profeta, iƚque luya'apa linespa nocujpá paloma. 13 Timila':

ȽanDios, ticua: ―Al Paxi Liniƚingiya tuya'e':


5 Tomitsola' lan xanuc' nomana' “Lainejut'ƚ tecui'im'me: Lajut'ƚ petsi
liƚya' Sión: lan xanuc' tipalaic'oyo'me ȽanDios”,
“¡Toƚsinƚe! Icuai'ma fa'a ƚoƚRey. itsiya imanc' toƚ'onƚicoyi iƚta'a lajut'ƚ
Iƚque amanxu, enaf'caic' cal to jipu'hua lafoƚyomma lan namats'.
burro, 14 Mipa'a Jesús jiƚpe pe lopa'a al

i'hua ƚinneja ƚintaipa caitay.” cuecaj xoute' icuaitsa lam fohue,


6 Iye'me ts'ilihuequi. I'e'me to
  jouc'a lan coxo, ixaƚ'mena'mola'.
lixc'ai'i'mola' Jesús. 7 Ilecotsa ƚaca'no'

15 Jiƚpe timana' la'uhuay tija'ayi,

burro jouc'a ƚi'hua. Ixpef'i'me timiyi Jesús: “¡Hosana! ¡ȽanDios


liƚpuquiya ƚaca'hua burro. Jesús tunƚu'enatso'! Ima' ƚacui'impo' i'Hua
enaf'cai'ma. 8 Axpela' lan xanuc'
  cal rey David.”
ixpou'me lane liƚpuquiya. Ocuenaye Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' jouc'a
etej'me limane' cal 'ec' ixpou'me lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa
lane jiƚpe pe loyaicoya Jesús. ȽanDios ixim'me acueca' lo'epa
9 Lanxpela' ts'iƚejme, jouc'a lanxpela'
  Jesús, iquimf'e'me la'uhuay noja'apá,
ts'iƚenc'e tija'ayi ma' anuli timiyi: ixtulenca. 16 Itale'me Jesús, timiyi:

San Mateo 21 44

―¿Te ima' aimocueca locuapa ―¿Naitsi nepi'ipo' lomane toƚta'a


jiƚnu'hua la'uhuay? to'e'ma? ¿Naitsi nummepo'?
Jesús italai'e'e'mola', timila': 24 Jesús italai'e'e'mola', timila':

―Cacueca. Imanc', ¿te aicoƚsuec' ―Iya' jouc'a tipa'a


al Paxi Liniƚingiya loya'apa? Ticua: laifnicuis'e'eyacolhuo'. Aƚtalai'eƚa',
Iƚniya la'uhuay jouc'a lan tsocay tijouƚa' cu'i'molhuo' naitsi nalapi'ipa
notupá, laimane ca'eƚa' toƚta'a laif'epa.
ima' ManDios ocuxe'epola' 25 ¿Naitsi nummepa Juan tepo'itsola'

tunac'cotso'. lan xanuc'? ¿Te ȽanDios o cal xans


17 Jesús ipo'no'mola' quiƚtuca'.
  nummepa?
Ipanni jiƚpe liƚya'. I'hua'ma liƚya' Iƚne ipalaic'o'moƚtsi quiƚtuca',
Betania. Jiƚpe ipanenni lipuqui'. timiyoƚtsi:
18 Liƚic'ejma ipaiconanni,
  ―¿Te caƚmiyacu? Ja'ni aƚmiƚe:
i'huacona'ma Jerusalén. Mi'hua “ȽanDios ummepa”, iƚque
lane tunle'e. 19 Ixim'ma anuli al 'ec
  alicuis'e'monga', aƚmi'monga':
icux jiƚpe liju' cane. Iƚoc'huai'ma. “Imanc' ¿te aicolapenufi?” 26 Ja'ni

Ixim'ma alilopa'a qui'as, pangay aƚmiƚe: “Cal xans nummepa”,


quipela. Timi al 'ec icux: tixtulecu lan xanuc'. Jahuay ticuayi
―Aimi'ascona'mo'. Juan aprofeta, ȽanDios ummepa.
Aiquicoƚ'ma, al 'ec icux ijuƚna'ma. 27 Timiyi Jesús:

20 Ts'ilihuequi Jesús lixim'me jiƚe al


  ―Illanc' aicaƚsina'.
'ec icux, timiyi: Jesús timila':
―¡Xinƚa'! Jiƚiya al 'ec icux ―Iya' jouc'a aicu'iyacolhuo' naitsi
aiquicoƚi, joupa ijuƚnapa. ¿Te nalapi'ipa laimane ca'eƚa' toƚta'a.
qui'ipa? 28 ’Imanc' aƚquimf'eƚa'

21 Jesús timila':
  laifnu'iyacolhuo'. Tijouƚa' alu'iƚa' te
―Iya' camilhuo' al ƚinca: Imanc' coƚcuayacu.
ja'ni aimoƚnesyi: “¿Te ti'i'ma o ’Anuli cal xans timana' oquexi'
aimi'iya?”, ja'ni toƚ'huaiyijnle linaxque'. I'hua'ma pe lopa'a
ȽanDios, jouc'a nipajnya tonƚ'e'me cal te'a qui'hua, timi: “Mai'hua,
to lai'e'epa al 'ec icux. Xonca al itsiya to'huaƚa' to'etsi canic' jiƚpe
cueca' tonƚ'e'me. Ja'ni toƚmi'me ƚainemats' pe ƚaifapa ƚai'uva”.
iƚca'a ƚijuala: “To'huanƚa', 29 “A'i, aica'huaya”, timi. Lijou'ma

to'nij'mixoxi ƚaja”, ma toƚta'a lixhuej'menni, i'hua'ma i'etsi canic'.


ti'i'ma. 22 Moƚjoc'iyi ȽanDios ja'ni

30 ’Qui'ailli' i'hua'ma pe lopa'a

toƚ'huaiyijnle, jahuay loƚxahue'epa ƚocuena qui'hua, ma' anuli lataiqui'


tepi'im'molhuo'. imitsi. Iƚque italai'e'ma: “Ne',
23 Jesús itsufaicona'ma pe lopa'a
  mai'ailli', ai'huapa”. Aiqui'huac'.
al cuecaj xoute'. Mimuc'ila' lan 31 ’Itsiya lu'iƚa', iƚne loquexi'

xanuc' icuaitsa lixanuc' cal cuecaj linaxque' cal xans, ¿naitsi ni'e'ma
ca'ailli' jouc'a lan tsilaj xanuc' licuxe'epola' quiƚ'ailli'?
noxpijpá lataiqui'. Icuis'e'me, Italai'e'e'me, timiyi:
timiyi: ―Cal te'a.
45 San Mateo 21

Jesús timila': 38 ’No'epá canic' lixim'me


―Iya' camilhuo' al ƚinca. Itsiya icuaico'ma ƚi'hua ƚapoujna camats'
timana' lan xanuc' jouc'a lacaƚ'no' timiyoƚtsi: “Iƚca'a tulij'ma jahuay
tuliquilhuo' imanc'. Iƚniya lan xanuc' ƚemats' qui'ailli', iƚque ƚapoujna
lin'najtsi'iyale jouc'a lacaƚ'no' notepá camats'. ¡Ƚepá! ¡Aƚma'ata! Iƚque
liƚcuerpo, maƚniya tihuejconayi ƚamats' tipanenno, alulijna'me
ȽanDios, titsuflaiyi petsi locuxeyopa illanc'.” 39 I'noƚ'me, eca'ni'me lixpula'

cal Cuecaj Rey Nopa'a lema'a. leti'icoya ƚamats' pe ƚifayiya 'uva,


32 ’Icuai'ma Juan Bautista
  ima'a'me.
imuc'i'molhuo' al c'a lane, 40 ’Ticuaiyunni ƚipoujna camats'

aicolapenufi imanc'. Lin'najtsi'iyale petsi ƚifayiya 'uva, ¿te co'e'eyacola'


jouc'a lacaƚ'no' notepá liƚcuerpo, iƚne no'epá canic'?
iƚniya ƚinca epenufpá. Imanc' 41 Timiyi:

oƚsimpola' iƚnu'hua iƚsuej'menamma, ―Tima'atola', tijou'netola'


aimoƚsuej'memma, aicolapenufi nulemma iƚniya lixcay xanuc'.
Juan. Ƚemats' joupa ifayiya cal 'uva,
33 ’Aƚquimf'eƚa'. Ca'onƚicocona'ma
  tepi'i'mola' ocuenaye xanuc',
lo'epa ȽanDios fa'a li'a lamats'. tixhuico'me ƚamats', tepi'i'me ƚo'iya
’Anuli cal xans ƚipoujna camats', onƚca ƚaipammaiya.
ifapa cal 'uva. Eti'icopa apic. Ipupa 42 Jesús timila':

pe lotsuj'miyacu, loxoc'eyonyacu ―Imanc', ¿te aicoƚsuec' te loya'apa


lan 'uva, tipa'a'me laquija'. Lijou'ma al Paxi Liniƚingiya? Iƚe tuya'e':
ilanc'e'ma anuli litoqui cajut'ƚ, Ƚapic ƚetets'ipa nolanc'epá lajut'ƚ
jiƚpe tipajm'ma no'epa cuenna joupa i'ipa xonca ƚaicuicoya.
ƚamats'. Lijou'ma icu'ma ƚemats', Iƚque ƚapic xonca tilanc'e ƚaitaƚ,
epi'i'mola' lan xanuc' ti'eƚe canic'. aimecangeya lajut'ƚ.
Ƚaipammaiya tepi'im'me onƚca. ȽanDios ƚaƚPoujna iƚta'a
Lijou'ma i'hua'ma aculi' camats'. ƚecuej'micopa.
34 ’Joupa tixpinaf'quiya litine
  Illanc' aƚsinyi acueca' iƚe li'ipa.
timaj'ma lan 'uva. Ƚapoujna 43 Camilhuo': Ƚinca ȽanDios joupa

umme'mola' limozó pe lomana' epi'ipolhuo' loƚpenic', icuxe'epolhuo'


no'epá canic', titaita ƚo'iya onƚca. toluya'aƚe: “Maƚque ȽanDios cal
35 Iƚniya no'epá canic' i'noƚ'e'e'me
  Cuecaj Rey ticuxela' lan xanuc'”.
lummepola'. Untaf'me anuli, ocuena Itsiya texic'e'molhuo' iƚe loƚpenic'.
ima'a'me, ƚocuena ipa'me capic, Aimoƚtsuflaiyacu pe locuxeyopa
ima'a'me. ȽanDios, iƚque Nopa'a lema'a. Iƚe
36 ’Lijou'ma ƚapoujna
  loƚpenic' tepi'i'mola' locuenaye.
ummecona'mola' ocuenaye xonca Iƚniya ƚinca tenant'ƚi'me iƚe lataiqui'
axpela'. Iye'me pe lomana' no'epá locuxe'eyacola'.
canic', i'econa'me ma' anuli. 44 ’Cal xans ja'ni tixc'uaƚaf'caitsi,

37 ’Lijouco'ma umme'ma ƚi'hua.


  tecanaf'caitsi cal Cuecaj Capic,
Ticua: “Iƚca'a ai'hua. Ƚinca iƚque cal xans tixquelequehuo. Ja'ni
tixpaic'eta.” Ƚapic tecangenni tetof'caitsi cal
San Mateo 21​, ​22 46

xans, iƚque cal xans tuxpats'i'ma ƚamaneya ƚai'hua. Laijoc'ipola' joupa


nulemma. imujpoƚtsi a'ijc'a xanuc'. Etets'ipá
45 Toƚta'a i'onƚico'ma Jesús lo'epa
  ƚaitejua'. Aiquiƚcuaiya. 9 Itsiya

ȽanDios. Licuej'me iƚiya litaiqui' tonƚeƚe lotalejmaleyopa ƚaneya.


lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' jouc'a Jahuay lan xanuc' loƚsinyacola'
lan xanuc' fariseo i'i'ma quiƚsina' toƚjoc'itsola', toƚmitsola': Ƚepá lejut'ƚ
Jesús ma tinescola'. 46 Ehuepá
  ƚincuxepa, ti'i juic, temane'ma
te co'iya mi'noƚyacu. Aiquiƚ'noƚi. ƚi'hua.”
Tixpaic'ennila' lan xanuc', iƚne 10 ’Lam mozó ipalunca ipa'netsa

ticuayi: “Jesús aprofeta. ȽanDios ƚaneya. Efot'ƚem'mola' iƚne


ummepa”. lixinim'mola', ja'ni lan c'a xanuc',

22 Jesús ti'hua ti'onƚijma.


Timila':
2 ―ȽanDios cal Cuecaj Rey Nopa'a

ja'ni lixcay xanuc', ma' anuli
efot'ƚem'mola'. Lajut'ƚ imantsi xanuc'.
11 ’Itsufai'ma ƚincuxepa

lema'a, licuxejma ti'onƚcospa to tixinguftsola' iƚne notetsopá


li'ejma' anuli cal cuecaj quincuxepa jiƚpiya. Ixim'ma anuli cal xans
nopa'a fa'a li'a ƚamats'. a'i quetejyoxi, aiquipo'nohuo al
’Litine lemane'ma ƚi'hua, ƚincuxepa ts'e lipijahua' to liƚpo'nohuo iƚne
icuxe'ma imac'ot'ƚem'me ƚotejacu nomana' jiƚpe al juic ƚamanepa.
al juic. 3 Umme'mola' limozó

12 Icuis'e'ma, timi: “Maipima,

iye'me tilecontsola' lijoc'ipola'. aicopo'nohuo al ts'e lopijahua' to


Iƚniya lijoc'ipola' aiquiƚcuac', liƚpo'nohuo iƚne nomana' fa'a al
aiquicuaiyunca al juic. juic. ¿Te qui'ipa lotsufaiyumma
4 ’Ummecona'mola' locuenaye
  fa'a?” Cal xans aiquitalai'e. Ailopa'a
limozó. Timila': “Tonƚeƚe, quitaiqui'. 13 Ƚincuxepa ijoc'i'mola'

toƚƚecotsola' laijoc'ipola'. Tolu'itsola': limozó no'huapá pime maƚpe al


Joupa ima'ampola' laihuacax jouc'a juic. Timila': “Iƚque cal xans toƚfi'eƚe
locuenaye linneja lifujmpola'. limane li'mitsi'. Tolaca'nitsa jipu'hua
Aimac'epa ƚaƚtejacu. Ailopa'a al muf. Jiƚpe lan xanuc' tijolijta,
cahue'epa. Tonƚouyunca al juic ti'ilc'ta liƚ'ay.”
temane'ma ƚai'hua.” 14 ’Ƚinca, axpela' lijoc'impola',

5 ’Iƚniya lijoc'ipola' aiquiƚcueca.


  ahuata li'huijf'empola'.
Iyena'me ocuena cane. Anuli 15 Iye'me lam fariseo. Ixpic'e'me te

i'hua'ma ixintsi ƚemats'. Ƚocuena co'iya mi'noƚyacu Jesús. Timiyoƚtsi:


i'hua'ma petsi locucaleyopa. ―Licuis'e'me, aƚtalai'e'monga',
6 Locuenaye i'noƚ'e'e'me limozó
  toƚta'a aƚcufta.
ƚincuxepa, ixcai'em'mola', 16 Ummem'mola' liyejmalepá.

ima'am'mola'. Jouc'a iye'me lixanuc' cal rey


7 ’Ƚincuxepa ixtuc'o'mola'.
  Herodes. Icuaitsa pe lopa'a Jesús,
Umme'mola' lisoldado tima'antsola' timiyi:
iƚne linma'ahuale, tipi'entsa ―Momxi, aƚsina' ima' tocua al
liƚcuecaj quiƚya'. 8 Timila' limozó:
  ƚinca, a'i ma le'a metenƚcoyacola'
“Joupa imacoƚpa ƚaƚtejacu lijuic lan xanuc'. Tomuc'iyale lipene
47 San Mateo 22

ȽanDios. Ma' anuli topalaic'ola' aiquixina' qui'hua. Ƚimapa ƚipima


jahuay. Aimahuelongila' ja'ni ileco'ma ƚi'maxi. 26 Ma to li'ipa cal

ts'iƚ'hueca o aiquiƚ'hueca. 17 Itsiya


  te'a, ma toƚta'a li'ipa ƚipima, jouc'a
lu'itsonga'. ¿Te cofcuapa? ¿Te toƚta'a li'ipa ƚocuena. Ma' anuli
aƚ'najtse'me cal cuecaj quincuxepa li'i'mola' lan caitsi. 27 Lijou'ma

César? ¿Aƚcu'me al tomí imana'ma ƚaca'no'.


laƚsahue'eponga'? o ¿aimaƚcuyacu? 28 ’Lan caitsi capimaye ilecopá

¿Nipajnya o aimi'iya? anuli ƚaca'no'. Ticuaitsi litine


18 Jesús imetsaico'mola' ixcay
  timaf'iconƚe limanapola', ¿naitsi
liƚpicuejma', timila': co'iya ƚipe'ailli' ƚaca'no'?
―¡Imanc' cunc'infel'miyale! ¿Te 29 Jesús italai'e'e'mola', timila':

caƚmicuapa toƚta'a? Aixina' le'a ―Imanc' timenaquilhuo'. Aicoƚsina'


lahuaijma. 19 Aƚmuc'iƚa' anuli al
  loya'apa al Paxi Liniƚingiya,
tomí loƚcuyacu. aicolimetsaijma al cueca' lo'epa
Imuc'i'me al tomí. 20 Icuis'e'mola',
  ȽanDios.
timila': 30 ’Jiƚpe litine timaf'inƚe

―¿Naitsi iƚca'a ts'i'a? ¿Naitsi iƚta'a limanapola', aimemalƚiyacu, ni lan


ts'ipuftine? xanuc' ni lacaƚ'no'. Ti'onƚcotola' to
21 Iƚniya italai'e'e'me, timiyi:
  lapaluc' quema'a. 31 Imanc' toƚcuayi

―Li'a César, lipuftine César. aimimaf'iyacu limanapola'. ¿Te


Timila': aicoƚsuec' lomipolhuo' ȽanDios jiƚpe
―Ja'ni i'huexi César, tonlapi'iƚe Lipaxi Liniƚingiya? Jiƚpe tuya'e':
César; ja'ni i'huexi ȽanDios, 32 “Iya' NanDios, ilenDios Abraham,

tonlapi'iƚe ȽanDios. Isaac, Jacob”. Ja'ni anulemma


22 Licuej'me toƚta'a iƚniya icuapá:
  imanapola' Abraham, Isaac, Jacob,
―¡Xinƚa'! Iƚque Jesús acueca' ȽanDios aiminesya: “Iya' ilenDios
lipicuejma'. iƚniya”. ȽanDios ilenDios ts'iƚmaf'i',
Ipo'no'me quituca', iyena'me. a'i limanapola' nulemma.
23 Maƚe litine lan xanuc' saduceo

33 Licuej'me jiƚiya licua'ma Jesús,

icuaitsa pe lopa'a Jesús. Iƚniya lan xanuc' ticuayi:


lan xanuc' saduceo ticuayi: ―¡Xinƚa'! Acueca' litaiqui'
“Lan xanuc' timala' anulemma, lomuc'iyalepa iƚque Jesús.
aimimaf'iconayacu”. Iƚniya tehuaiyi 34 Lan xanuc' fariseo icuej'me

Jesús, ticuis'eyi, 24 timiyi:


  Jesús i‑ch'ixc'epola' lan xanuc'
―Momxi, Moisés uya'apa: “Timaƚa' saduceo. Lijou'ma, lam fariseo
cal xans ja'ni ailopa'a qui'hua, efot'ƚe'moƚtsi, iye'me pe lopa'a
ƚimanapa ƚipima tileco'ma ƚi'maxi. Jesús. 35 Anuli iƚniya, iƚque ƚomxi

Tipajntsi cal te'a quiƚ'hua, iƚque nomuc'iyalepa locuxepa ȽanDios,


tecui'i'me to lipuftyne ƚimapa. ehuai'ma Jesús, icuis'e'ma, timi:
Ti'i'ma ma to qui'hua ƚimapa, 36 ―Momxi, jiƚpe litaiqui'

ƚi'huexi ƚimapa tulij'ma.” locuxepa ȽanDios, ¿te t'ƚe cataiqui'


25 ’Illanc' alimetsaicola' acaitsi
  xonca al cueca'?
lapimaye. Cal te'a emanepa, imapa, 37 Jesús italai'e'e'ma, timi:

San Mateo 22​, ​23 48

―“To'nujuaisla' ȽanDios ƚoPoujna, ―Lomxiye nomuc'iyalepá


iƚque omenDios. Taihuejla' jahuay locuxepa ȽanDios, jouc'a lan
ƚomunxajma', jahuay ƚo'alma, xanuc' fariseo, tipa'a liƚmane
jahuay lopicuejma'.” 38 Toƚta'a
  timuc'iyale'me licuxepa Moisés.
loya'apa al te'a litaiqui', iƚiya xonca 3 Imanc' tolihuejcoƚe jahuay

al cueca' cataiqui' locuxepa ȽanDios. locuxe'epolhuo'. Liƚ'ejma' iƚniya


39 Locuena lataiqui' lihuequi ma'
  aimolihuej'me. Iƚniya ma le'a tinesyi,
anuli ti'onƚspa, ticua: “Ima' to'eyoxi aimi'eyi.
capic'a. Ma toƚta'a to'eƚa' capic'a 4 ’Tetonc'iyi lataiqui' locuxepa

ƚof'as xans, naitsi ƚoftalecufya.” ȽanDios. Ticuxennila' lan xanuc'


40 Ja'ni tolihuejcoyi jiƚta'a loque'
  tenant'ƚiƚe jahuay iƚta'a liƚtaiqui'.
ƚataiquí, ƚinca tolanant'ƚiyi jahuay Lan xanuc' tixinyi ipime jiƚiya
locuxepa ȽanDios, jahuay linespa liƚtaiqui'. Ti'onƚcospa to cal cumta
lam profeta. caitay lipo'no'impola' liƚspula'. Afule
41 Mefot'ƚeyoƚtsi jiƚpe lan xanuc'
  mixnet'ƚyi. Maƚniya lomxiye jouc'a
fariseo, 42 Jesús icuis'e'mola', timila':
  lan xanuc' fariseo aimenant'ƚiyi
―Imanc', ¿te coƚcuapa? Cal Cristo, lataiqui' locuxepa tenant'ƚiƚe liƚf'as
¿naitsi ƚitatahuelo? xanuc'. Tixinyoƚtsi to ailopa'a
Iƚniya italai'e'e'me, timiyi: nocuxeyacola'. Ticuxeyoƚtsi
―David itatahuelo cal Cristo. quiƚtuca'.
43 Jesús timila':

5 ’Jahuay lo'epa iƚniya ti'eyi

―Maƚque David inescopa cal ma le'a tehuelojnle lan xanuc',


Cristo, ticua “… ƚaiPoujna”. Ja'ni tixinintsola' lan c'a xanuc'. Iƚpic'a
David itatahuelo cal Cristo, ¿te tixinintsola' menant'ƚiyi locuxepa
quinescopa toƚta'a? Cal Espíritu ȽanDios. Iƚniya lomxiye jouc'a lam
Santo icuxe'epa toƚta'a licuapa, fariseo tilanc'eyi xonca lexpats'qui
luya'apa, ticua: iƚe laca'hua caxax lofi'ecopa liƚmane
44 ȽanDios tipalaic'o ƚaiPoujna, o ƚilepali. Jiƚpe lacaxax ti'nico
timi: hualca al Paxi Liniƚingiya. Ti'e'eyi
“Tocutsaiƚa' jifa'a al c'a camane. itoqui ƚocuits' ƚema liƚpijahua'.
Topanehuo jifa'a, iya' mi'hua Ticuayi liƚpicuejma': “Lan xanuc'
culiquila' lo'epo' laic'. aƚsintsonga' ninc'itsila' comxiye”.
Tijouƚa', ima' tocuxena'mola'.” 6 ’Mixmucota ticutsoƚaita jiƚpe

45 Ja'ni David itatahuelo cal


  petsi locutsoƚaiyacu lan tsilaj
Cristo, ¿te quinescopa, ticua “… xanuc'. Toƚta'a iƚpic'a. Ƚajut'ƚi
ƚaiPoujna”? pe lafoƚyomma lan xanuc', iƚne
46 Ailopa'a cotalai'ecoyacu, ni
  ticutsoƚaita lan tet'ƚa asiento.
anuli lataiqui'. Lipangopa jiƚe litine 7 Miyelocoyi locucaleyompa iƚpic'a

aimicuis'mot'ƚeconayacu. Iƚsina' lan xanuc' tinonintsola', timintsola':


tulijna'mola' Jesús. “¡Rabí, Rabí!” (Iƚe lataiqui'

23
2 Timila':

Jesús ipalaic'o'mola' lan
xanuc' jouc'a ts'ilihuequi.
lohuaƚcuf'ipa ticua: Nomuc'iyalepa.)
8 ’Imanc' aimecui'im'molhuo'

“Rabí.” Tipa'a ma le'a anuli


49 San Mateo 23

Nomuc'ipolhuo', imanc' unc'apimaye. xanuc' tihuequintsolhuo'. Tonƚeyi


9 Fa'a li'a ƚamats', ja'ni anuli cal xans
  ni petsi li'a ƚamats', toƚqueyi ƚaja.
a'i coƚ'ailli', aimoƚmi'me “Mai'ailli'”. Toƚsintsa ma le'a anuli cal xans
Tipa'a ma le'a anuli coƚ'Ailli', iƚque naihuejyacolhuo' tolixoc'i'moƚtsi
Nopa'a lema'a. 10 Aimecui'im'molhuo'
  conlata. Tijouƚa' iƚque tulij'molhuo'.
imanc' “Momxi”. Imanc' a'i Imanc' loƚpicuicoya tonƚe'me
cunc'omxiye. Ma le'a iya' ƚoƚpomxi, pu'hua al cuecaj capa. Iƚque xonca
iya' ninCristo. 11 Imanc', naitsi
  lipicuicoya ti'huaƚa' pu'hua.
xonca cal cueca' ti'iƚa' to cal 16 ’A'ijc'a lo'iyacolhuo' imanc'

mozo, titoc'itsola' lipimaye. 12 Cal


  unc'ifohue. Imanc' aimi'iya
xans no'e'epoxi acueca', iƚquiya moƚmuc'iyacola' lan xanuc' al c'a cane.
ti'oc'em'me. Naitsi no'e'epoxi Imanc' toƚcuayi: “Cal xans nocuaj'mipa
aca'hua, ti'e'em'me xonca acueca'. al cuecaj xoute' ja'ni aimenant'ƚi
13 ’A'ijc'a lo'iyacolhuo' cunc'omxiye,
  litaiqui' ailopa'a tintsi. Ƚocuenaj cal
imanc' noƚmuc'iyalepá locuxepa xans nocuaj'mipa al oro lopa'a jiƚpe al
ȽanDios, jouc'a imanc' cunc'ixanuc' cuecaj xoute', ƚinca tenant'ƚiƚa' litaiqui',
fariseo. Le'a toƚ'e'eyoƚtsi, imanc' a'i ja'ni a'i titai'ma lijunac'.”
cunc'ic'a xanuc'. Miquimf'ennilhuo' 17 ’¡Imanc' unc'ifohue! Tocomma

loƚmuc'iyalepa, lan xanuc' tixinyi ailopa'a coƚpicuejma'. ¿Te jale xonca al


to joupa eti'iya al puerta. Tixinyi cueca', ja'ni al oro o al cuecaj xoute'?
aimi'iya mitsuflaiyacu jiƚpe pe Aƚinca xonca acueca' al xoute'. Iƚe al
locuxeyopa ȽanDios cal Cuecaj oro ja'ni ailopa'a jiƚpe al cuecaj xoute'
Rey Nopa'a lema'a. Ƚinca imanc' aimi'iya qui'huexi ȽanDios. 18 Jouc'a

aimoƚtsuflaiyi, jouc'a aimolapi'ila' toƚcuayi: “Cal xans nocuaj'mipa cal


lane lan xanuc'. Iƚne ts'iƚpic'a altar, ja'ni aimenant'ƚi litaiqui' ailopa'a
titsuflaiƚe, imanc' toƚpa'nela'. tintsi. Ƚocuena cal xans nocuaj'mipa
14 ’A'ijc'a lo'iyacolhuo' imanc'
  lotsufcompa jiƚpe cal altar, ƚinca
cunc'omxiye noƚmuc'iyalepá tenant'ƚiƚa' litaiqui', ja'ni a'i titai'ma
locuxepa ȽanDios, jouc'a imanc' lijunac'.” 19 ¡Imanc' unc'ifohue! ¿Te

unc'ixanuc' fariseo. Le'a toƚ'e'eyoƚtsi, jale xonca al cueca', lotsufcompa o


imanc' a'i cunc'ic'a xanuc'. Imanc' cal altar? Ƚinca xonca acueca' cal
tolaxic'ela' ƚiƚ'huexi lam potsateya altar. Ja'ni lotsufcompa ailopa'a jiƚpe
cacaƚ'no'. Moƚ'eyi toƚta'a ticoƚilhuo' cal altar aimi'iya qui'huexi ȽanDios.
moƚpalaic'oyi ȽanDios. Toƚcuayi: 20 Cal xans nocuaj'mipa cal altar

“Aƚsinintsonga' illanc' lihuejcoyi jouc'a tipalaijma jahuay lopa'a jiƚpiya


ȽanDios”. Imanc' xonca acueca' cal altar. 21 Ja'ni icuaj'mipa al cuecaj

loteƚminyacolhuo'. xoute', jouc'a tipalaijma ȽanDios iƚque


15 ’A'ijc'a lo'iyacolhuo' imanc'
  Nopa'a jiƚpiya. 22 Ja'ni nocuaj'mipa

cunc'omxiye noƚmuc'iyalepá lema'a tipalaijma lema'a pe locutsaf'ya


locuxepa ȽanDios, jouc'a ȽanDios jouc'a tipalaijma ȽanDios
imanc' cunc'ixanuc' fariseo. Le'a iƚque Nocutsaf'ya jiƚpiya.
toƚ'e'eyoƚtsi, imanc' a'i cunc'ic'a 23 ’A'ijc'a lo'iyacolhuo' imanc'

xanuc'. Imanc' tolahuela' lan cunc'omxiye noƚmuc'iyalepá


San Mateo 23 50

locuxepa ȽanDios jouc'a imanc' 27 ’A'ijc'a lo'iyacolhuo' imanc'


cunc'ixanuc' fariseo. Ma le'a cunc'omxiye noƚmuc'iyalepá
tonƚ'e'eyoƚtsi, imanc' a'i cunc'ic'a locuxepa ȽanDios, jouc'a
xanuc'. Imanc' jahuay ts'oƚ'hueca imanc' cunc'ixanuc' fariseo. Le'a
tipa'a loƚtsufcoyacu ȽanDios. Ja'ni toƚ'e'eyoƚtsi, imanc' a'i cunc'ic'a
ti'iƚa' amaxnu, toƚtsufcoyi imbama', xanuc'. Ti'onƚcospolhuo' to cal
ja'ni ti'iƚa' imbama' toƚtsufcoyi puƚ'hua li'e'empa afujca juaiconapa.
anuli. Toƚta'a monƚ'eyi, tama Licu'u al pu'hua imanna quecala
ƚaiquitamqui xonca atsocay, ja'ni camizhua, imanna axisca.
al xaimu, ja'ni al anís, ja'ni al 28 Ma' anuli imanc'. Tocomma to

comino, toƚtsufcoyi anuli ȽanDios. tolihuejcoyi locuxepa ȽanDios. A'ij


Lataiqui' locuxepa ȽanDios ƚinca. Ma le'a ixcay loƚpicuejma'.
ticuxe'elhuo' tonƚ'eƚe al c'a xonca al Jiƚpe toƚspic'eyi toƚ'e'eyoƚtsi, imanc'
cueca'. Ticuxe'elhuo' tonƚ'eƚe al ƚijca, a'i cunc'ic'a xanuc', aimolihuejcoyi
toƚsintsola' cuanuc'la loƚpimaye, locuxepa ȽanDios.
tonlanant'ƚiƚe loƚnesyacu. Iƚe 29 ’A'ijc'a lo'iyacolhuo' imanc'

lataiqui' aimonlihuejyi. Ƚinca ac'a cunc'omxiye noƚmuc'iyalepá


lonƚ'epa moƚtsufcoyi ƚaiquitamqui. locuxepa ȽanDios jouc'a imanc'
Ticuicomma tolanant'ƚiƚe jahuay cunc'ixanuc' fariseo. Le'a
locuxe'epolhuo' ȽanDios, tonƚ'eƚe toƚ'e'eyoƚtsi, imanc' a'i cunc'ic'a
al c'a xonca. 24 Imanc' aimi'iya
  xanuc'. Imanc' toƚƚanc'e'ela' liƚpu'hua
moƚmuc'iyacola' lan xanuc' al c'a limanapola' iƚne lam profeta jouc'a
cane. ¡Unc'ifohue! Tipa'a lataiqui' lan xanuc' naihuejcopá locuxepa
loya'apa: “Toƚtsaic'oyi al vino ȽanDios. 30 Imanc' toƚcuayi:

aimoƚnuc'me calxc'huiƚ. Tijouƚa' “Laƚtatahueló ima'a'me lam profeta.


aimoƚsinyi cal cuecaj quinneja, Ja'ni coƚa' illanc' aƚmana' jiƚpe litine,
iƚque cal camello, toƚnuc'yi.” Toƚta'a aimaƚ'eyacu toƚta'a.” 31 Moƚnesyi

ma ti'onƚcospolhuo' to loƚ'ejma' “Laƚtatahueló… ”, le'a toƚcufyoƚtsi,


imanc'. tonlimetsaicoyoƚtsi imanc' iƚnaxque'
25 ’A'ijc'a lo'iyacolhuo' imanc'
  iƚniya nima'a'me iƚne lam profeta.
cunc'omxiye noƚmuc'iyalepá 32 Ne'. ¡Ti'hua monƚ'eyi jiƚiya lixcay

locuxepa ȽanDios, jouc'a imanc' to li'epá loƚtatahueló! ¡Toƚjou'neƚe


cunc'ixanuc' fariseo. Ma le'a nulemma!
toƚ'e'eyoƚtsi, imanc' a'i cunc'ic'a 33 ’Imanc' ti'onƚcospolhuo' to

xanuc'. A'ijc'a loƚpicuejma'. Ti'hua lacaƚpo'. Imanc' loƚpicuejma'


toƚjanajyi tepi'intsolhuo' xonca. ti'onƚcospa to lipicuejma'
Tonlaxic'ela' liƚtomí loƚf'as xanuc', ƚainofaƚ. Ƚinca tejac'ennolhuo',
toƚta'a toƚma'neyi loƚtaza, loƚpime. tecajm'minnolhuo' ƚunga ƚopa'a
Tijouƚa', ma to moƚ'eyi, tolapajyi al muf. O ¿te ti'i'ma tolunƚulta?
liƚspula' loƚtaza, loƚpime. 26 Ima'
  A'i. Aimi'iya. 34 Cumme'elhuo' lam

umfo' fariseo, ate'a taipa'aƚa' al xujc'a profeta, iƚne noya'apá loxpic'epa


lopa'a jiƚpe licu'u lotaza, lopime. ȽanDios. Cumme'elhuo' lan xanuc'
Tijouƚa' liƚspula' ti'i'ma limpio jouc'a. acueca' liƚpicuejma'. Cumme'elhuo'
51 San Mateo 23​, ​24

lomxiye. Imanc' toƚma'a'mola' hualca Ticuaihuo litine jahuay teteƚquehuo.


iƚniya lan xanuc', tolapaƚts'ijm'mola' Ni anuli ƚapic mi'nif'queya ƚipima
lancruz. Locuenaye toƚƚeco'mola' capic.
ƚajut'ƚi pe lafoƚyomma lan 3 Micutsuya Jesús ƚijuala Olivo,

xanuc', jiƚpe toluntaf'e'e'mola'. icuaitsa quiƚtuca' ts'ilihuequi,


Tolihuejtso'mola' iƚya' iƚya'. 35 Toƚta'a
  icuis'e'me, timiyi:
imanc' toƚtai'me liƚjunac' iƚne ―Lu'itsonga', ¿tej hora mi'iya
loƚxanuc' nima'a'me naihuejcopá toƚta'a? ¿Te co'iya maƚsinyacu ja'ni
locuxepa ȽanDios. Cal te'a ima' tocuaiconahuo? ¿Te co'iya
ƚima'ampa iƚque cal c'a xans Abel, maƚsinyacu ja'ni tijou'ma li'a
ƚijoujma Zacarías ƚi'hua Berequías, ƚamats'?
ƚima'ayompa jiƚpe al cuecaj xoute' 4 Jesús italai'e'mola', timila':

lixpula' cal altar, jiƚpe lotsuflaiyacu ―Toƚpo'noƚe cuenna. Ja'ni


al Paxi Lugar. 36 Iya' camilhuo' al
  aimoƚpo'noyi cuenna
ƚinca: Jahuay iƚe lajunac' toƚtai'me tifel'mim'molhuo'. 5 Ticuaicu axpela'

imanc' noƚmana' fa'a itsiya litine. linfel'miyale. Anuli anuli tines'ma:


37 ’¡Miƚya' Jerusalén! ¡Miƚya'
  “Iya' ƚinca cunƚu'e'molhuo'. Iya'
Jerusalén! Loxanuc' inma'ahuale, ninCristo. ȽanDios alummepa.”
ima'a'me lam profeta, tipannila' Iƚniya tifel'miyale'me axpela'.
capic', tima'ayi lixanuc' ȽanDios, 6 Litine toƚcuejle: “Pu'hua

iƚniya lummepola' jiƚpiya. Iya' tifulenni”, o “Ƚu'hua tifulem'me”,


axpe' canesqui: Cafot'ƚe'mola' aimixpailij'molhuo'. Toƚta'a lo'iya.
jahuay loxanuc' ma to mi'ay cal Ticoƚ'ma locuaicoya Lijoujma
tsana mefot'ƚe'mola' laiquipuyu, Quitine. 7 Lan xanuc' anulij nación

mipuxc'i'mola' lixaƚ. Ima' aicocuac'. tixtuc'om'moƚtsi locuenaj nación,


38 Miƚya', ¡tahuelojnla' locuecaj
  tifule'me. Lan tsilaj quincuxepá
xoute'! ȽanDios ipo'nopa quituca'. tixtuc'om'moltsi, tifule'me. Ni
Tocomma joupa eteƚquemma. petsi tixim'me cumemma, tinu'ma
39 Iya' camilhuo' lo'iya. Ticuaitsi
  ƚunanto. 8 Iƚe lateƚcoya ti'onƚcota to

litine aƚmiƚa': “Ima' unC'a. ȽanDios ƚaca'no' ƚinnay ƚipumla. Tumlej'ma


ƚaƚPoujna ƚinca ummepo'”, iƚe litine ate'a, tijouƚa' tipajnta cal ts'e
aƚsingona'ma. Ai'a ticuaita iƚe litine qui'hua. Fa'a li'a ƚamats' ate'a
aimaƚsingonaya. tipango'ma lateƚcoya, tijouƚa' ti'i'ma

24 Jesús ipayonni jiƚpe al


cuecaj xoute', icuaitsa
ts'ilihuequi. Iƚniya ts'ilihuequi
al ts'e lema'a, ti'i'ma al ts'e li'a
ƚamats'.
9 ’Imanc', ticum'molhuo', ticuaita

ipalaico'me ƚajut'ƚi al cuecaj xoute'. quiƚmane lan xanuc', iƚne


Timiyi: titeƚmi'molhuo', tima'a'molhuo'.
―Toxintsola' ilangila' juaiconapa Imanc' ts'alihuequi, toƚiya ni
iƚna'a ƚajut'ƚi. petsi loƚmanc'eyacu fa'a li'a
2 Jesús italai'e'mola', timila':
  ƚamats' lan xanuc' tixtuc'o'molhuo'.
―Itsiya tolahuelojnyi ƚajut'ƚi iƚniya 10 Axpela' ts'alihuequi tipai'i'me

ilangila'. Iya' camilhuo' al ƚinca: liƚpicuejma', ti'e'moƚtsi laic'


San Mateo 24 52

liƚpimaye ts'alihuequi. Ticuf'me. litine. Tijouƚa' jiƚta'a lateƚcoya


11 Ticuaicu axpela' lam profeta aimixinconayacu lateƚcoya to jiƚta'a.
nofelƚaiqueyacu, tifel'miyale'me 22 ȽanDios tixinnila' cuanuc'la

axpela' lan xanuc'. 12 Lan xanuc'


  lixanuc', jiƚne li'huijf'epola', toƚiya
xonca tenaj'moƚtsi, aimihuej'me ixpic'epa aimicoƚya jiƚe lateƚcoya,
lataiqui' locuxepa ȽanDios. Ti'e'me tetec'oyehuo. Ja'ni coƚa' ticoƚ'ma
ma le'a lixcay. Aimipalaic'oyacoƚtsi iƚe lateƚcoya, ailopa'a conƚuya,
to li'ipa, aimi'eyoƚtsi capic'a. 13 Cal
  coƚa' jahuay tima'mola'. Aimicoƚya
xans ja'ni tixnet'ƚƚa' lateƚcoya, ja'ni lateƚcoya.
ti'hua tihuejla', iƚque ƚinca tunƚu'ma. 23 ’Iƚniya ƚitiné ja'ni timintsolhuo':

14 Jahuay li'a ƚamats' tuya'ata


  “¡Toƚsinƚe! Jifa'a icuai'ma cal Cristo”, o
lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa “Jiƚpe icuaita”, aimolapenuf'me iƚiya
ȽanDios. Ni petsi lomana' lan xanuc' lataiqui'. 24 Ticuaicu linfel'miyale.

tuya'ata te co'iya mitsuflaiyacu pe Tecui'i'moƚtsi: “Iya' ninCristo”, o


lopa'a ȽanDios, iƚque cal Cuecaj Rey “Iya' ninprofeta, cuya'e' lixpic'epa
Nopa'a lema'a. Tijouƚa' ticuaihuo ȽanDios”. Iƚniya ti'e'me al cueca',
Lijoujma Quitine. axpe' timuj'me. Tines'me: “Lan
15 ’Ma to luya'apa cal profeta
  xanuc' limetsaicotsonga' ȽanDios
Daniel luyaipa quitine toƚta'a lummeponga'”. Ma le'a tifel'miyaleyi.
toƚsim'me lo'iya. Iƚe pe ȽanDios Coƚa' tifel'mintsola' jouc'a li'huijf'epola'
tilaiqui topo'nom'me al cuecaj ȽanDios. Aimi'iya mifel'minyacola'.
xoute'. Tijouƚa' ȽanDios tipo'no'ma 25 ’Joupa aimipolhuo' iƚe lo'iya.

quituca' iƚe al cuecaj xoute'. Naitsi Aimolimenc'eco'me iƚe laimipolhuo'.


noxhuef'iyacola' lipimaye jiƚta'a Ma to lo'iya, toƚta'a nu'ipolhuo'.
lataiqui' ticuec'eƚa'. 26 Ja'ni timintsolhuo': “Icuaita cal

16 ’Iƚniya ƚitiné ja'ni toƚmana' al


  Cristo pu'hua. Tipa'a petsi ailopa'a
distrito Judea tolinul―le, toƚf'ajliƚe quiƚya'”, aimonƚe'me pu'hua. O ja'ni
ƚijualay. 17 Ja'ni cof'nif'ya al toncay
  ticuanni: “Icuai'ma fa'a, itsufaipa
lomejut'ƚ, aimicoƚ'mo'. Aimaipa'a'ma lajut'ƚ”, imanc' aimolihuejco'mola'.
iƚe lopa'a lomejut'ƚ, le'a taimunni, 27 ’Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa

tainuƚa'. 18 Ja'ni to'ay canic'


  cal profeta pu'hua lema'a.
jiƚpe ƚimuc'o', aimopaiconahuo Cacuaiyoconanni jahuay aƚsim'ma
mommaiya lopuquiya, ma tainuƚa'. ma to moƚsinyi lixcuaflay
19 ’Iƚniya ƚitiné juaiconapa
  mixcuaf'ma jiƚpiya liyuf'maj 'ora.
titeƚco'me linnaila cacaƚ'no', jouc'a Lixcuaflay tepalc'o'i a'i ma le'a jiƚpe
lacaƚ'no' notu'ipá liƚnaxque'. Iƚniya liyuf'maj 'ora. Lepalc'o' ticuaita pe
afule minulyacu. 20 Toƚsahue'eƚe
  lof'acaiyopa cal 'ora. 28 Pe lopa'a

ȽanDios ticuaitsi lateƚcoya ƚimac' jiƚpiya tefot'ƚe'moƚtsi lapote.


aimi'i'ma ƚitiné caxita, ni litine 29 ’Tuyaiƚa' iƚniya ƚitiné lateƚcoya:

conxajya. Jiƚpiya aimi'iya Timufco'ma cal 'ora, cal mut'ƚa


molinulyacu. 21 Lan xanuc' nomana'
  aimepalc'o'iya,
fa'a li'a ƚamats' aiquiƚsingufma lan xamna nomana' lema'a
lateƚcoya to loxinyacu jiƚpiya tecangoƚecu ƚamats',
53 San Mateo 24

jahuay lopa'a jiƚpe lema'a Jouc'a iya' i'Hua ȽanDios, aicaixina'.


tife'nem'mola'. Ma le'a cai'Ailli', iƚque ƚinca ixina'.
30 Iya' iƚque Cal Xans Ƚiximpa

37 ’Ma to li'ipa luyaipa quitine

cal profeta pu'hua lema'a. Iƚe mipa'a Noé fa'a li'a ƚamats', toƚta'a
litine jipu'hua lema'a lan xanuc' lo'iya litine cacuaicohuananni li'a
tixim'me iƚe lomuc'iyacola' joupa ƚamats'. 38 Milanc'e Noé al arca, lan

aicuaicocona'ma. Ni petsi li'a xanuc' tuyalaicoyi liƚpepajnya ma to


ƚamats' lan xanuc' tijolij'me, mi'eyi. Titetsoyi, tixnayi, temalƚiyi,
aƚsim'ma cacuaiconno cacutsafya ticuyi liƚnaxque' temalƚiƚe. Litine
ƚummahuay quimumma. Aƚsim'ma Noé litsufai'ma al barco toƚta'a ti'eyi.
iya' ninCuecaj Rey, aƚ'onƚcospa 39 Iƚne aiquiƚsina' lo'iyacola', ticui'ma.

to ȽanDios. Iya' iƚque cal Xans Ma' icui'ma ƚaxpaiqui' cacui. Ƚacui
Ƚiximpa cal profeta pu'hua ileco'mola', ima'a'mola'.
lema'a. 31 Iƚe litine tifus'mi'me al
  ’Iƚe li'ipa ti'onƚcospa to lo'iya
cuecaj trompeta, iya' cumme'mola' cacuaiconanni iya'. Lan xanuc'
lainepaluc' tiyeƚe tefot'ƚentsola' aimi'iya quiƚsina' lo'iyacola'.
laixanuc' lai'huijf'epola'. Ni petsi 40 Oquexi' lan xanuc' timajm'me

lomana' tileconnola': Iƚniya nomana' ƚimuc'o'. Anuli tilecom'me, ƚocuena


layuf'maj 'ora, iƚniya nomana' tipanehuo. 41 Oquexi' lacaƚ'no'

lof'acaiyopa cal 'ora, iƚniya nomana' tutsi'me anuli. Anuli tilecom'me,


pe lo'huayomma ƚahua', iƚniya ƚocuena tipanehuo.
nomana' pe lotsepa ƚahua', ni petsi 42 ’Imanc' toƚ'huaicoƚe, toƚpo'noƚe

canumicay li'a ƚamats' tileconnola' cuenna. Aicoƚsina' te quitine


laixanuc'. ticuaihuo ƚoƚPoujna. 43 Ƚipoujna

32-33 ’Ja'ni toƚpo'noƚe cuenna


  cajut'ƚ ja'ni ixina' tej hora ticuaihuo
iƚe lo'ipa al 'icux ti'i'ma coƚsina' cal namas, iƚque ƚapoujna
icuaico'ma ƚinu'. Toƚta'a aimixmaiya, tipo'no'ma cuenna,
timuc'i'molhuo' al 'icux tuxcuaf'eƚa' ticuanajco'ma lejut'ƚ, cal namas
limane', tilaƚa' laxhuaica lipela. Ma' aimi'iya mitsufaiya. 44 Imanc'

anuli ja'ni toƚpo'noƚe cuenna iƚe toƚpo'noƚe cuenna. Ticuaitsi al


lo'iya fa'a li'a ƚamats' ti'i'ma coƚsina' 'hora aimoƚ'huaicoyi, toƚnesyi:
joupa cacuaiconno. Ti'iƚa' ma to “Aimicuaiya”, maƚpe al 'hora
laimipolhuo', joupa aicuai'ma al cacuaihuo. Iya' iƚque cal Xans
puerta. 34 Iya' camilhuo' al ƚinca:
  Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a.
Litine ti'iƚa' to laimipolhuo', lan 45 ’Ƚapoujna ti'huaƚa' aculi',

xanuc' nomajnyacu fa'a li'a ƚamats' tepi'i'ma quipenic' ƚimozo. ¿Te


ti'i'ma liƚ'ejma' to liƚ'ejma' lan xanuc' co'eya iƚque cal mozo? Ja'ni cal
nomana' fa'a itsiya litine. 35 Lema'a
  c'a mozo, ja'ni tipa'a lipicuejma',
y li'a ƚamats' tipaico'mola'. Laitaiqui' tenant'ƚi'ma lipenic', iƚe lipo'no'ipa
aimipaiya, tipanehuo. ƚipoujna. Ti'e'mola' cuenna
36 ’Nij naitsi ts'ixina' litine ni al
  locuenaye lam mozó nomana'
'hora cacuaicoconanni li'a ƚamats'. jiƚpe lajut'ƚ. Ti'huajcoƚa' al 'hora,
Jouc'a lapaluc' quema'a aiquiƚsina'. tites'mi'mola'. 46 Ticuainatsi ƚipoujna,

San Mateo 24​, ​25 54

tixim'ma ƚimozo ti'ay to licuxe'epa. laƚpepalc'o' joupa tipica.


Iƚque cal mozo loyaicoya al c'a. Aƚc'i'itsonga' tutani calaceite.”
47 Camilhuo' al ƚinca: Ƚipoujna

9 Lahuats'la ts'iƚpicuejma' italai'e'me,

tepi'i'ma xonca al cueca' lanic'. timinnila': “A'i. Aimi'iya. Ja'ni


Tepi'i'ma quimane ticuxeƚa' jahuay aƚc'i'itsolhuo' illanc' lahue'e'monga'.
ƚi'huexi. 48 Ja'ni ixcay xans, cal
  Tonƚeƚe petsi locuquimpá, toƚ'natsa
mozo timi'moxi: “Ƚaipoujna ticoƚi, colaceite.” 10 Miyeyi ti'nata

aimicuaiya”. 49 Tipango'ma tifule'ma,


  quileceite, icuaiyunni ƚamaneya.
tuntaf'mola' lif'as mozó. Titetsoyi, Lahuats'la ts'iƚpicuejma' iyejmale'me
tixnayi anuli lif'as quisnaye. ¿Te ƚamaneya. Itsuflai'me jouc'a
co'iya iƚque cal mozo? 50 Anuli   lamaneyoya. Ix'nifcom'me al puerta.
litine, jiƚpe litine aimi'huaijma 11 Icuaitsa locuenaye lahuats'la.

ƚipoujna, jiƚe al 'hora aimixhueƚma, Ija'a'me, timiyi: “Maƚpoujna,


ticuainahuo ƚipoujna. 51 Tetetsuf'ma,
  maƚpoujna, laxi'e'etsonga' lopuerta”.
tecajm'mita pe lomana' linfel'miyale, 12 Ƚamaneya timila': “Iya' camilhuo'

jiƚpe tijolijta, ti'iƚc'ta liƚ'ay. al ƚinca: Aicainimetsaicolhuo'.”

25 ’Licuaitsi litine ticuaihuo 13 Jesús timila' ts'ilihuequi:


cal Cuecaj Rey Nopa'a ―Imanc' ti'hua toƚpo'noƚe cuenna.


lema'a, tepenuftsola' lixanuc', iƚne Aicoƚsina' ni litine ni al 'hora
naihuejcopá, ti'i'ma to li'ipa litine cacuaiconanni.
lipalunca imbama' lahuats'la. Iƚe 14 ’Lo'iya ti'onƚcospa to li'ipa

litine titalecufta, tecanna ƚamaneya, ti'hualecotsi aculi' anuli cal xans.


ticuai'ecu jiƚpiya lo'iyoya lijuic Ai'a ti'hua'ma ijoc'i'mola' limozó
lamaneyoya. Anuli anuli iƚtaic' ticuaiyunca. Epi'i'mola' quiƚ'huexi,
liƚpepalc'o'. 2 Amajxi lahuats'la
  iƚne tixinƚe lo'e'eyacu. 15 Anuli

ts'iƚpicuejma', locuenaye amajxi epi'i'ma amaquej tomí, ƚocuena


lahuats'la ailopa'a quiƚpicuejma'. epi'i'ma oquej tomí, ƚocuena
3 Lamac'ta lahuats'la, litai'me
  epi'i'ma ma le'a anuli, ma to mipa'a
liƚpepalc'o' aiquiƚtaic' quileceite liƚpicuejma'. Lijou'ma ipanni,
timanumf'eta liƚpepalc'o'. i'hua'ma aculi'.
4 Lahuats'la ts'iƚpicuejma' itai'me

16 ’Cal mozo ƚepenufpa amaquej

liƚpepalc'o' jouc'a iƚtaic' lileceite. tomí ixhuico'ma al tomí, ulij'ma


5 Ticoƚi ƚamaneya, aiquicuaiyunni.
  i'nif'caitsi amaquej tomí. 17 Cal

Jahuay lahuats'la icuinni quilehui, mozo ƚepenufpa oquej tomí jouc'a


ixmai'me. i'nif'caitsi oquej tomí. 18 Cal mozo

6 ’Nolojmay quipuqui' icuej'me


  ƚepenufpa anuli al tomí itai'ma,
tija'anni, ticuayi: “Icuaico'ma i'hua'ma, ipu'ma ƚamats', emu'ma iƚe
fa'a ƚamaneya. Tunƚouyunca, al tomí lepi'ipa ƚipoujna.
aƚtalecufta.” 7 Jahuay lahuats'la

19 ’Axpe' quitine icoƚhuo'ma

imaf'i'me. Etuf'me liƚpepalc'o', ƚiƚpoujna lam mozó. Lijou'ma


inai'i'me. 8 Lamac'ta lahuats'la
  icuainanni. Icuis'e'mola',
ipalaic'om'mola' ts'iƚpicuejma', timila': “¿Te conƚ'ecopa al tomí
timinnila': “¡Toƚsinƚe! Iƚna'a lainepi'ipolhuo'?” 20 Cal mozo

55 San Mateo 25

ƚepenufpa amaquej tomí itaic' ne'. ¿Te comemucopa laitomí?


imbamaj tomí. Timi ƚipoujna: Najmay mecantsi al banco. Toƚta'a
“Maipoujna, alapi'ipa amaque' al capainanni, capenufna'ma jouc'a
tomí. ¡Toxinƚa'! Nulijpa amaque', lulijpa laitomí. 28 ¡Texic'enaƚe al

i'ipa imbama'.” 21 Ƚipoujna timi:


  tomí! Tepi'inaƚe iƚque ts'i'hueca
“Ac'a lo'epa. Ima' unc'a mozo. imbama' al tomí. 29 Pe ts'i'hueca

Latenƚcocopa ima' lo'ejma'. Tama iƚe lulijpa, xonca tepi'im'me. Iƚque


ahuata lainepi'ipo', ac'a oxhuicopa. ti'huej'ma xonca. Pe aiqui'hueca,
Itsiya capi'i'mo' comane tocuxeƚa' aiculiqui, texic'em'me iƚe lepi'impa.
xonca axpe'. Iya' tixoqui neta 30 Iƚca'a cal mozo pe aiqui'aic' canic',

juaiconapa. To'huanni. Jifa'a tolacanguf'me pe lopa'a al muf.


aƚmajm'me anuli. Tixoj'ma calata.” Jiƚpe tijolijta, ti'ilc'ta liƚ'ay.”
22 ’Icuaitsi cal mozo ƚepenufpa

31 ’Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa

oquej tomí. Timi ƚipoujna: cal profeta, cacuaiconanni


“Maipoujna, alapi'ipa oquej aƚsim'ma aƚ'onƚcota to ȽanDios.
tomí. ¡Toxinƚa'! Nulijpa oque', Jahuay lainepaluc' aƚejmalecu.
i'ipa amalpu'.” 23 Ƚipoujna timi:
  Cacutshuai'ma laicuecaj asiento,
“Ac'a lo'epa. Ima' unc'a mozo. iya' ninCuecaj Juez. 32 Jiƚpiya  

Latenƚcocopa ima' lo'ejma'. Tama tefot'ƚena'moƚtsi lan xanuc'


ahuata lainepi'ipo', ac'a oxhuicopa. quiyouyomma ni petsi li'a ƚamats',
Itsiya capi'i'mo' comane tocuxeƚa' jahuay lan nación. Ma to ƚapoujna
xonca axpe'. Iya' tixoqui neta mot'ƚ tenaquila' lipinneja, iƚne
juaiconapa. To'huanni. Jifa'a ihuantseyoƚtsi lam mot'ƚ jouc'a lan
aƚmajm'me anuli. Tixoj'ma calata.” chivo, ma toƚta'a iya' canaj'mola'
24 ’Lijoujma icuaitsi cal xans
  lan xanuc'. 33 Al c'a camane

ƚepenufpa anuli al tomí. Timi capo'no'mola' lam mot'ƚ. Loxa


ƚipoujna: “Maipoujna, ima' camane capo'no'mola' lan chivo.
aiximhuo' te ts'i'ic' lopicuejma'. 34 Tijouƚa' iya' ninRey

Aiximhuo' ima' untá xans. Aimoxina' capalaic'o'mola' iƚniya nomana' al


cuanuc'. Ima' aimofaya, tijouƚa' c'a camane, cami'mola': “Imanc',
tapenuf'ma jahuay ƚaipa'ampa. cai'Ailli' joupa ipaxnepolhuo'.
Aimaca'neya cal trigo, tijouƚa' Tunƚouyunca. Tolapenufle
jahuay lafot'ƚeya tapenuf'ma. lapi'iyacolhuo' ȽanDios.
25 Lai'nujuaitsi toƚta'a lo'ejma', iya'
  Tepi'i'molhuo' loƚmane toƚcuxeƚe.
aƚspaicunni, ai'hua'ma nemutsi Lilanc'epa li'a ƚamats' toƚta'a
ƚamats' al tomí, iƚe lalapi'ipa. joupa ixpic'epa ȽanDios. Itsiya
¡Toxinƚa'! Iƚta'a ja'a lotomí. tepi'i'molhuo'. 35 Luyaipa quitine

Tapenufnaƚa'.” 26 Ƚapoujna timi


  aƚtoc'ipa, itsiya lo'iyacolhuo' al c'a.
ƚimozo: “Ima' mixcay mozo. Mahui. Iya' ma cunle'e, imanc' aƚtes'mipa.
¿Te aƚinca oxina' aicafaya, tijouƚa' Iya' micui caija', imanc' aluhui'ipa
capenuf'ma jahuay ƚaipa'ampa? ¿Te caija', aixnapa. Iya' nipayomma
oxina' aicaca'neya cal trigo, tijouƚa' aculi', laicuaita loƚpiƚya' imanc'
jahuay lafot'ƚeya capenuf'ma? 27 Ne',
  lapi'ipa cainejut'ƚ. 36 Iya' ma lahue'e'

San Mateo 25​, ​26 56

caipijahua', imanc' alummi'ipa coja'? ¿Te quitine laƚsimpoƚtsi ima'


caipijahua', aipo'nopa. Iya' o'huayomma aculi', ocuaita laƚpiƚya',
lalaxtafpa, imanc' aƚ'epa cuenna. o ailopa'a copijahua', o textafhuo',
Iya' ma capa'a lacarza, imanc' o topa'a lacarza, y aicaƚtoc'ihuo'?”
alahuejnhuo'ma.” 45 Iya' catalai'e'e'mola', cami'mola':

37 ’Iƚne lan xanuc' naihuejcopá


  “Iya' camilhuo' al ƚinca: Imanc'
locuxepa ȽanDios aƚmi'ma: olatets'ipola' iƚna'a laipimaye,
“Maƚpoujna, ¿te quitine laƚsimpoƚtsi aicoƚtoc'ila', toƚta'a latets'iponga'
ima' tonle'e, aƚtes'mipo'? ¿Te iya'. Tama xonca aca'hua iƚque
quitine laƚsimpoƚtsi ima' ticui ƚolatets'ipa, ma latets'iponga'
coja', luhui'ipo', oxnapa coja'? iya'.” 46 Iƚniya tiyena'me petsi

38 ¿Te quitine laƚsimpoƚtsi ima'


  lateƚcoya aimijouya. Lan xanuc'
mipayomma aculi', locuaita naihuejcopá locuxepa ȽanDios,
laƚpiƚya' lapi'ipo' comejut'ƚ? ¿Te ituca' loyalaicoyacu iƚniya. Jiƚne
quitine laƚsimpoƚtsi ima' ailopa'a titsuflai'me petsi liƚpitine aimijouya.
copijahua', lummi'ipo' copijahua'
opo'nopa? 39 ¿Te quitine laƚsimpoƚtsi

ima' textafhuo' o topa'a lacarza


26 Jesús lijoupa limipola'
ts'ilihuequi iƚniya ƚataiquí,
ipalaic'ocona'mola', timila':
lahuejnhuo'mo'?” 40 Iya' ninRey

2 ―Joupa oƚsina' tehue'e' oquej

catalai'e'e'mola', cami'mola': quitine ti'i'ma al juic Pascua.


“Iya' camilhuo' al ƚinca: Imanc' Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal
loƚtoc'ipola' iƚna'a laipimaye, tama profeta pu'hua lema'a. Aƚcu'ma,
anuli xonca aca'hua iƚque ƚoƚtoc'ipa, lapaƚts'inginna lancruz.
ƚinca aƚtoc'iponga' iya'.” 3 Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli'

41 ’Tijouƚa' iya' capalaic'o'mola' iƚne


  jouc'a lan tsilaj xanuc' noxpijpá
nomana' loxa camane, cami'mola': lataiqui' efot'ƚe'moƚtsi lejut'ƚ cal
“Imanc' joupa ecanipolhuo'. cuecaj ca'ailli' cuftine Caifás. 4 Jiƚpe

Tonƚolijle pe laifpa'a. Tonƚeƚe petsi ixpic'e'me lataiqui' tifel'mi'me Jesús,


ƚunga aimipica. Ti'hua tunaqui. ti'noƚƚe, tima'anƚe. 5 Ticuayi:

Iƚque ƚunga ȽanDios ipo'nopa ―Mi'i juic aimaƚ'noƚyacu, tixtulecu


titeƚ'mitsola' ƚonta'a Satanás lan xanuc', titsolhuicu.
jouc'a lepaluc'. 42 Imanc' aicaƚtoc'i,

6 Jesús tipa'a liƚya' Betania, lejut'ƚ

itsiya ixcay lo'iyacolhuo'. Iya' ma Simón, iƚque ƚixaƚconapa lehui lepra.


cunle'e, imanc' aicaƚtes'mi. Iya' 7 Jiƚpe anuli ƚaca'no' icuaitsi pe lopa'a

micui caija', imanc' aicaluhui'i. Jesús. Itaic' lipulu ilajncopa apic


43 Iya' nipayomma aculi', laicuaita
  cuftine alabastro. Iƚe lipulu tinango
loƚpiƚya' aicalapi'i cainejut'ƚ. Lahue'e' laceite tujuej c'a, acueca' lipitali.
caipijahua', imanc' aicalummi'i. Iya' Micutsuya Jesús titesma ƚaca'no'
ma laxtafpa, ma capa'a lacarza, iƚoc'huai'ma, ic'ef'i'i'ma ƚijuac iƚe laceite.
imanc' aicalahuenge.” 8 Lixim'me toƚta'a lo'epa ƚaca'no',

44 ’Iƚne lan xanuc' titalai'e'me,


  ts'ilihuequi Jesús ixtulenca. Ticuayi:
aƚmi'ma: “Maƚpoujna, ¿te quitine ―¿Te quecani'ecopa laceite?
laƚsimpoƚtsi ima' tonle'e, o ticui Acueca' lipitali. 9 Coƚa' icule'ma. Jiƚe

57 San Mateo 26

al tomí lolijya tepi'im'mola' lan 19 Ts'ilihuequi i'ehuo'me to


xanuc' pe aiquiƚ'hueca. licuxe'e'mola' Jesús. Ilanc'ehuo'me
10 Jesús ixina' lonespa. Timila':
  calxmocojma al juic Pascua.
―¿Te coƚsueƚ'micopa ƚaca'no'? Ac'a 20 Joupa ummuhuita, Jesús

iƚta'a li'epa. Latenƚma. 11 Jahuay


  tixmocoyi jouc'a limbamaj coquexi'
ƚitiné ma fa'a timana' lan xanuc' pe ts'ilihuequi. 21 Mitetsoyi, Jesús

aiquiƚ'hueca. Iya' aicapajnconaya. timila':


Aimaƚmajnconayacu anuli. ―Iya' camilhuo' al ƚinca: Anuli
12 Laƚc'if'ipa iƚta'a laceite lojuepa
  imanc' aƚcu'ma.
ac'a, joupa enanƚpa iƚe laƚ'e'enya 22 Iƚniya ixhueƚconca juaiconapa,

ai'a laminna. 13 Iya' camilhuo' al


  ihuotsonca. Anuli anuli timiyi:
ƚinca: Aimimenc'ecoyacu li'epa ―Maipoujna, ¿te iya'? Iya' a'i.
iƚca'a ƚaca'no'. Ni petsi li'a ƚamats' 23 Jesús italai'e'e'mola', timila':

loya'anyacu Lataiqui' loya'apa iƚe al ―Ma maƚtetsoyi nalacajm'miyacu


c'a lixpic'epa ȽanDios, tuya'am'me laƚmane al pime anuli, iƚque
jouc'a iƚe li'epa iƚca'a ƚaca'no'. Lan ƚaƚcuya. 24 Iya' iƚque cal Xans

xanuc' ti'nujuaisnata. Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a.


14 Anuli iƚniya limbamaj coquexi'
  Tama ca'hua'ma laipene ma to
ts'ilihuequi Jesús, iƚque cuftine loya'apa al Paxi Liniƚingiya, iƚque
Judas Iscariote, i'hua'ma, icuaitsi pe cal xans ƚaƚcuya, a'ijc'a loyaicoya.
lomana' lixanuc' cal cuecaj ca'ailli'. Juaiconapa acueca' titeƚco'ma
15 Timila':
  iƚque, ticuaj'moxi, ticua'ma: “Coƚa'
―¿Tojua lapi'i'ma ja'ni cacu'ma aicaipajntsi iya'”.
Jesús? Imanc' toƚ'noƚta. 25 Judas, iƚque ƚocuya Jesús timi:

Iƚniya inefo'me ti'najtse'e'me ―Momxi, ¿te iya'?


anuxans quimbamaj tomí aplata. Jesús italai'e'e'ma, timi:
16 Maƚpe 'hora Judas ipango'ma
  ―Al ƚinca lofcuapa.
ehue'me te co'eya micuya Jesús. 26 Mitetsoyi Jesús epef'ma ƚa'i,

17 Joupa icuai'ma litine titem'me


  ix'najtsi'i'ma ȽanDios, ixquetsuf'ma,
ƚa'i aiquilajncojma levadura. (Toƚta'a epi'i'mola' ts'ilihuequi, timila':
mi'i al juic Pascua.) Ts'ilihuequi ―Tolapenufle. Toƚteƚe. Iƚta'a
icuaitsa pe lopa'a Jesús, icuis'e'me, aicuerpo.
timiyi: 27 Uhuaf'ma al vaso,

― ¿Petsi caƚƚanc'eyoyacu ix'najtsi'icona'ma, uhui'i'mola'


caƚsmocoyoyacu al juic Pascua? ¿Te ts'ilihuequi, timila':
cofcuapa? ―Toƚsnaƚe jahuay imanc'.
18 Timila':

28 Iƚta'a aijuats' tiƚinc'i'ma al ts'e

―Tonƚeƚe liƚya' Jerusalén, lejut'ƚ cataiqui' ȽanDios lopo'no'ipola'


anuli cal xans, toƚmitsa: “Ƚaƚpomxi lixanuc'. Caxcuajai'ma laijuats'
timihuo': Joupa icuaico'ma toƚta'a cunƚu'e'mola' axpela' lan
laifteƚcoya. Lomejut'ƚ aƚsmocoyo'me xanuc', tiƚonc'e'em'mola' liƚjunac'.
al juic Pascua, iya' jouc'a 29 Iya' camilhuo', jifa'a li'a ƚamats'

ts'alihuequi.” aicaxnaconaya al vino. Litine


San Mateo 26 58

tixinƚe cai'Ailli' ȽanDios ticuxe, iƚe ȽanDios. Imanc' aƚtoc'i'ma. Ma


litine caxnaconna. Iƚiya al ts'e vino fa'a toƚpalaic'o'me ȽanDios jouc'a.
aƚsnata anuli. Aimoƚsmai'me.
30 Unac'li'me anuli al salmo,

39 Uyai'ma nihuata, ixpats'huai'ma

ipalunca. Iye'me ƚijuala Olivo. ƚamats', tixa'hue ȽanDios, timi:


31 Jesús timila' ts'ilihuequi:
  ―Mai'Ailli', ja'ni nipajnya ti'i'ma
―Iƚta'a lipuqui' imanc' liƚonc'e'eƚa' iƚta'a laifteƚcopa. Ja'ni
tonlanaj'moƚtsi. Aƚpo'no'ma caituca'. aimi'iya, ne', ti'iƚa' lofxpic'epa, a'i to
Ti'i'ma to muya'e' al Paxi Liniƚingiya, iya' lalatenƚcocopa.
ticua: “Caxcai'e'ma ƚiƚpoujna lam 40 Ipainanni, icuai'ma pe lomana'

mot'ƚ, iƚque tima'ma. Lam mot'ƚ ts'ilihuequi. Ixim'mola' tixmaiyi.


tica'ne'moƚtsi.” 32 Camaf'ina'ma.
  Timi Pedro:
Tijouƚa' ti'iƚa' toƚta'a ca'hua'ma ―¿Te ailopa'a coƚpujfxi? ¿Ni' anulij
al distrito Galilea. Jiƚpe hora aimi'iya moƚmaf'iyacu? ¿Te
ca'huaicotolhuo'. aimi'iya maƚtoc'iya? 41 Toƚmaf'iƚe.

33 Pedro timi Jesús:


  Aimoƚsmai'me. Toƚsahue'eƚe ȽanDios
―Tama tixtuc'otso' jahuay titoc'itsolhuo', aimehuaiyim'molhuo'.
laipimaye, tenajtsoƚtsi, iya' a'i. Iya' Imanc' toƚcuayi: “Aƚsnet'ƚ'me”. A'i,
ma quihuej'mo'. loƚcuerpo aimitoc'ilhuo'. Aimi'iya
34 Jesús italai'e'e'ma, timi:
  mijucoya.
―Iya' camihuo' al ƚinca: Iƚta'a 42 I'huacona'ma, ixa'huecona'ma

lipuqui', ai'a tija'a'ma ƚangiti, ȽanDios, timi:


ima' tones'ma afanemma: ―Mai'Ailli', ja'ni aimi'iya
“Aicainimetsaijma Jesús”. maliƚonc'e'eya laifteƚcopa, ja'ni
35 Pedro timi:
  joupa oxpic'epa cateƚco'ma, ma
―Tama aƚma'atsonga' anuli, toƚta'a ti'iƚa'. Ne', tixhuaitsi
aicanesya: “Aicainimetsaijma laifteƚcopa.
Jesús”. 43 Ipaiconamma pe lomana'

Ma' anuli licua'me jahuay ts'ilihuequi. Ixingona'mola'


locuenaye ts'ilihuequi Jesús. tixmaiconayi. Tixinyi
36 Jesús jouc'a ts'ilihuequi icuaitsa
  timufquemma liƚ'u'. Ticui quilehui.
jiƚpe cuftine Getsemaní. Jesús 44 Ipo'nocona'mola' quiƚtuca'. Joupa

timila': i'ipa afanemma mipalaic'o ȽanDios.


―Imanc' toƚcutsoƚaiƚe jifa'a. Ma' anuli tixa'hue. 45 Icuaiconanni

Iya' ai'huapa ƚu'hua, capalaic'ota pe lomana' ts'ilihuequi. Timila':


cai'Ailli'. ―¿Te ti'hua toƚsmaiyi? ¿Te
37 Ileco'mola' Pedro jouc'a loquexi'
  ti'hua tulunxajyi? ¡Toƚsinƚe! Joupa
linaxque' Zebedeo. Ipango'ma icuai'ma lai'hora. Iya' iƚque cal Xans
ihuotso'ma. Tixina ipime jiƚe lo'iya. Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a,
38 Timila':
  joupa aƚcumpa. Icuaita quiƚmane
―Juaiconapa cahuosma, lan xanuc' pe aimihuejcoyi ȽanDios.
tocomma aƚma'a'ma lixhuejma'. 46 ¡Toƚsolinca! ¡Ƚenapá! Toƚsinƚe

Toƚmanenca fa'a. Jiƚpe capalaic'ota jiƚcu'hua icuaico'ma ƚaƚcuya.


59 San Mateo 26

47 Mipalay Jesús icuaitsi Judas, lopa'a al cuecaj xoute', camuc'ila' lan


iƚque anuli iƚniya limbamaj coquexi' xanuc', a'i caƚ'noƚi. 56 Ne'. Tenanƚƚa'

ts'ilihuequi Jesús. Ilecola' axpela' liƚtaiqui' luya'apa lam profeta.


lan xanuc', iƚtaic' liƚ'espada, liƚ'ec. Iƚniya joupa uya'apá laƚ'iya toƚta'a.
Ummempola' lixanuc' cal cuecaj Lixanuc' Jesús inulai'me,
ca'ailli' jouc'a lan tsilaj xanuc' ipo'no'me Jesús quituca'.
noxpijpá lataiqui'. 48 Iƚque nocuya

57 Lan xanuc' li'noƚ'me Jesús

Jesús joupa imipola' iƚne lan xanuc': ileco'me pe lopa'a cal cuecaj
“Iya' camuc'itolhuo' naitsi Jesús. ca'ailli' cuftine Caifás. Jiƚpe joupa
Iƚque ƚaiftuc'oya maƚque Jesús. efot'ƚeyoƚtsi lomxiye nomuc'iyalepá
¡Toƚ'noƚƚe!” 49 Aiquicoƚ'ma. Judas
  locuxepa ȽanDios, jouc'a lan tsilaj
icuaitsi pe lopa'a Jesús, inom'ma, xanuc' noxpijpá lataiqui'. 58 Pedro

timi: ihuej'ma aculi'. Licuaitsi lejut'ƚ cal


―¡Momxi! cuecaj ca'ailli' itsufai'ma ƚipuna
Ituc'o'ma. quejut'ƚ, icutsingai'mola' lepaluc' al
50 Jesús timi:
  cuecaj xoute'. Ti'huaico'ma lo'iya.
―Maipima, iƚe lof'eya, ¡to'eƚa'! 59 Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli'

Lan xanuc' icuaitsa, i'noƚ'me Jesús. jouc'a lan tsilaj xanuc' noxpijpá
51 Anuli ƚiƚejmale Jesús ipa'a'ma
  lataiqui' iƚpic'a tixpic'enƚe tima'anƚe
li'espada, ixcai'e'ma ƚimozo cal Jesús. Tehuennila' nofelƚaiquepá
cuecaj ca'ailli', etec'e'e'ma lix'mas. ticufle, tinesle: “Toƚta'a, toƚta'a
52 Jesús timi:
  lo'epa”. 60 Axpela' linfel'miyale

―Tamuf'minƚa' lo'espada icuf'me Jesús. Iƚniya aiqui'ic'


licubierta. Jahuay noma'ahualecopá quilecani'e. Icuaitsa oquexi'
a'espada, iƚne tima'acom'mola' linfel'miyale. 61 Iƚniya icuf'me Jesús,

jouc'a a'espada. 53 Iya' nipajnya


  ines'me:
cajoc'i'ma cai'Ailli', iƚque aimicoƚya, ―Iƚca'a cal xans icuapa: “Iya'
tumme'mola' lepaluc' quema'a, cateƚ'ma lejut'ƚ ȽanDios. Ti'iƚa' afane'
ticuaicu pe laifpa'a. Juaiconapa quitine, iya' joupa ailanc'enapa.”
axpela' tumme'mola', tixhuaispola' 62 Ecax'ma cal cuecaj ca'ailli', timi

to imbamaj coquexi' lincuxepa Jesús:


jouc'a lanxpela' lilepaluc', o xonca. ―Iƚne lan xanuc' ticufhuo'. ¿Te
Lunƚu'ena'ma. ¿Te aicoƚsina' toƚta'a? aimotalai'eyacola'?
54 Iya' aicajoc'iya cai'Ailli'. Ja'ni

63 Jesús i‑ch'ixco'ma. Cal cuecaj

cajoc'iƚa', ¿te co'iya menanƚya ca'ailli' timi:


al Paxi Liniƚingiya loya'apa? Iƚe ―ȽanDios Ƚimaf'i' joupa lapi'ipa
lataiqui' tuya'e' toƚta'a laƚ'iya. laimane cacuxe'e'mo', lu'itsonga'.
55 Jesús ipalaic'o'mola' lanxpela'
  Aƚmiƚa' ¿te ima' unCristo i'Hua
xanuc' licuaiyunca ti'noƚƚe. Timila': ȽanDios?
―¿Te coƚcuaiyoco'me fa'a 64 Jesús timi:

oƚtaic' loƚ'espada, loƚ'ec aƚ'noƚƚa'? ―Al ƚinca lofcuapa. Iya' camilhuo'


¿Te toƚcuayi iya' ninma'ahuale, jahuay imanc', ticuaihuo litine
nin‑namas? Itine itine cacutsay pe imanc' aƚsim'ma ma cacutsu al c'a
San Mateo 26​, ​27 60

camane cal Cuecaj CanDios. Iya' ―Ma' aƚinca ima' onƚejmale Jesús.
iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta Ma to mipalaiyi lun Galilea, jouc'a
pu'hua lema'a. Imanc' aƚsim'ma ima' topalay. Ima' mas Galilea.
quimuhuo lema'a, cacuaiyoconno 74 Pedro i'econa'ma jurar, timila':

ƚamats' nolojmay cummahuay ―Iya' camilhuo' al ƚinca. Ja'ni a'i,


lema'a. aƚma'aƚa' ȽanDios. Aicainimetsaijma
65 Licuej'ma jiƚiya licuapa
  iƚque cal xans.
Jesús, cal cuecaj ca'ailli' its'aƚ'ma Aiquicoƚ'ma. Ija'a'ma ƚangiti.
lipijahua'. Toƚta'a imujpa lipoyac'. 75 Pedro i'nujuaitsi iƚe lu'i'ma

Aiquetenƚcoco'ma licuapa Jesús. Jesús, limi'ma: “Ai'a tija'a'ma


Ipalaic'o'mola' lixanuc', iƚne nomana' ƚangiti, ima' tones'ma afanemma:
jiƚpe, timila': Aicainimetsaijma Jesús.” Ipanni,
―Iƚque cal xans tetets'i ȽanDios. ijojpa talay ƚunxajma'.
Ixcay linespa. ¿Te calahuecoyacola'
ocuenaye xanuc' ticufle? Joupa
oƚcuejpá imanc' linespa, etets'ipa
27 Li'ipa quitine, lixanuc'
cal cuecaj ca'ailli' jouc'a
lan tsilaj xanuc' noxpijpá lataiqui'
ȽanDios. 66 Imanc', ¿te coƚcuapá?
  efot'ƚecona'moƚtsi. Ixpic'e'me
Iƚne italai'e'e'me timiyi: tima'anƚe Jesús. 2 Ifi'e'me Jesús,

―Tipa'a lijunac'. ¡Tima'anƚe! ileco'me jiƚpiya pe lopa'a cal


67 Ipango'me itsuƚco'me li'a,
  gobernador romano cuftine Pilato.
untaf'me, ete'me. 68 Timiyi:

3 Ƚicupa Jesús, cuftine Judas,

―Ima' unCristo, tocua'aƚa' naitsi lixim'me tima'anna Jesús,


luntafpo'. Ima' lu'itsonga'. ixhuej'menni li'epa. Itai'ma al
69 Pedro ticutsu ƚuna. Iƚoc'huai'ma
  nuxans quimbama' tomij plata,
anuli ƚahuats', timi: icuaitsi pe lomana' lixanuc' cal
―Ima' jouc'a unƚejmale Jesús ƚas cuecaj ca'ailli' jouc'a lan tsilaj
Galilea. xanuc'. Icufintsola' liƚtomí. 4 Timila':

70 Pedro icuanaj'ma, timi:


  ―Aiximpa ixcay lai'epa. Aicupa
―Aicaicueca lofnespa. iƚque cal xans tima'anƚe. Ailopa'a
Lan xanuc' nomana' jiƚpiya quijunac'.
icuej'me locuapa. Iƚne italai'e'e'me, timiyi:
71 Pedro enaj'moxi, i'hua'ma jiƚpiya
  ―Illanc', ¿te caƚ'eyacu? Ima' cotuca'
lotsufaicompa lane. Jiƚpe ocuena o'epa. ¡Toxinƚa' ima'!
ƚahuats' ixim'ma. Iƚque ipalaic'o'mola' 5 Judas eca'nipa al tomí al cuecaj

lan xanuc' nacaxoƚanna, timila': xoute'. Ipanni, i'hua'ma ijujnyoxi.


―Iƚque cal xans iyejmalepa Jesús 6 Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli'

ƚas Nazaret. epef'napá liƚtomí. Timiyoƚtsi:


72 Pedro inescona'ma,
  ―¿Te caƚ'e'eyacu iƚta'a al tomí? Iƚta'a
icuanajcona'ma. I'e'ma jurar, timi: aƚ'najtse'ecopá Judas ticuƚa' Jesús
―Aicainimetsaijma iƚque cal xans. tima'anƚe. Aimi'iya maƚ'huantsiyacu
73 Uyai'ma nihuata. Iƚne
  al tomí ƚi'huexi al cuecaj xoute'.
nacaxoƚanna iƚoc'huai'me maƚpe 7 I'e'moƚtsi anuli liƚpicuejma'.

lacaxu Pedro. Timiyi: Timiyoƚtsi:


61 San Mateo 27

―Iƚta'a al tomí aƚ'naco'me ƚemats' ¿oƚpic'a Jesús, iƚque ƚacui'impa cal


ƚintalhuaƚpa capixu. Jiƚpe lamutola' Cristo? ¿Te coƚcuapa?
lan xanuc' noyouyomma ocuenaye 18 Toƚta'a licuapa Pilato,

nación. timetsaicola' iƚniya lan xanuc'


8 Jiƚpe ƚamats' ecui'impá ocuena
  liƚpicuejma', iƚne nicuai'eta Jesús.
quipuftine, ecui'ipá: Amats' cajuats'. Ixina' ma ti'eyi laic'.
Itsiya litine toƚta'a tecui'inni. 19 Micutsu Pilato ti'ay lipenic' to

9 Toƚta'a enanƚpa licuapa cal profeta


  cal juez, ƚipeno umme'ma cataiqui',
Jeremías luya'apa: “Epef'na'me ticua: “Ima' topo'noxoxi cuenna.
al nuxans quimbama' tomij plata. Iƚque cal xans ailopa'a quijunac',
Jiƚpiya pe lomana' lan xanuc' Israel aimo'e'e'ma ni tintsi. Lipuqui'
iƚiya al tomí ti'ommaita lo'nacompa aipaiyocopa iƚquiya. Aƚspaijpa
anuli cal xans. 10 Lijou'ma maƚe al
  juaiconapa.”
tomí i'nacopá ƚemats' ƚintalhuaƚpa 20 Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli'

capixu. Toƚe laƚcuxe'epa ƚaƚPoujna jouc'a lan tsilaj xanuc', joupa


ȽanDios.” ixc'ai'impola' lan xanuc', imimpola':
11 Jesús tecaxu pe lopa'a Pilato,
  ―Toƚsahue'eƚa' Pilato, toƚmiƚe:
cal gobernador romano. Iƚque “Tox'masla' Barrabás, tocuxeƚa'
icuis'e'ma, timi: tima'anƚe Jesús”.
―¿Te ima' unrey? ¿Te ima' 21 Pilato icuis'e'mola', timila':

tocuxe'mola' lan xanuc' judío? ―Iƚna'a loquexi' litats'ila', ¿naitsi


Jesús italai'enni, timi: caifnux'masya? ¿Nai ts'oƚpic'a?
―Al ƚinca lofcuapa. Italai'enca, timiyi:
12 Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' jouc'a
  ―¡Barrabás!
lan tsilaj xanuc' noxpijpá lataiqui' 22 Pilato icuis'econa'mola', timila':

icuf'me Jesús. Iƚquiya aiquipalaic', ―¿Te caif'e'eya Jesús, iƚque


aiquitalai'e. 13 Pilato icuis'e'ma, timi:
  ƚacui'impá cal Cristo?
―¿Te aimocueca locuapa iƚniya? Jahuay italai'enca, timiyi:
Juaiconapa ticufhuo'. ―¡Tapaƚts'ijnla' lancruz!
14 Jesús aiquitalai'e. Ailopa'a

23 Pilato icuis'econa'mola', timila':

quitaiqui'. Pilato ixhueƚco'ma. ―¿Te qui'epa? ¿Te


Icuapa lipicuejma': “Iƚca'a Jesús, ¿te caifnepaƚts'ijncoya lancruz?
qui'icopa aimitalai'e?” Lan xanuc' xonca ujfxi ija'a'me,
15 Ajuic ajuic Pascua cal
  timiyi:
gobernador romano tux'masqui ―¡Tapaƚts'ijnla' lancruz!
anuli ƚitats'iya, to mixahue'eyi lan 24 Pilato ixina' aimulijya. Ixim'mola'

xanuc'. 16 Iƚe litine tipa'a anuli cal


  ixtulenca, epat'ƚ‑tola' liƚpicuejma'.
xans ƚitats'iya cuftine Barrabás. Icuxe'ma ti'hua'anca quija' tulouco'ma,
Iƚque jahuay imetsaiconni. tixinƚe lan xanuc' iƚe lo'eya. Timila':
17 Lijoupa lefoƚunni, Pilato
  ―Ja'ni imanc' toƚspic'eyi tima'anƚe
icuis'e'mola', timila': iƚca'a cal ƚijca xans, iya' aicataiyinge
―¿Naitsi caifnux'masya? ¿Naitsi lajunac'. Imanc' ƚinca toƚtaiyijm'me
ts'oƚpic'a? ¿Oƚpic'a Barrabás? O loƚjunac'.
San Mateo 27 62

25 Jahuay italai'enca, timiyi: 37 Al toncay ƚijuac Jesús


―Ne'. Aƚtaiƚe laƚjunac' illanc' epaƚts'ingimpa lacaxma, jiƚiya
jouc'a laƚnaxque'. ¡Tima'anƚe! iniƚiya licufcopa. Tuya'e': “Iƚca'a
26 Pilato ux'masna'ma Barrabás,
  Jesús, ƚiƚrey lan xanuc' judío”.
ma to lixahue'e'me lan xanuc'. 38 Jouc'a Jesús epaƚts'ingila' oquexi'

Icuxe'ma tipaƚe Jesús. Lijou'ma lan namats'. Anuli tipa'a al c'a


icu'ma Jesús tileco'me lan soldado, camane, ƚocuena loxa camane. 39 Lan  

tepaƚts'ijnta lancruz. xanuc' luyalaico'me jiƚpiya imiloj'me


27 Iƚniya lisoldado cal gobernador
  cataiqui', ife'ne'me ƚiƚjuac, 40 timiyi:

ileco'me Jesús, itsufai'e'me lejut'ƚ ―Ima' nofmeteƚya al cuecaj


Pilato. Jiƚpiya efot'ƚe'moƚtsi xoute', tuyaiƚa' afane' quitine joupa
jahuay liƚf'as soldado. 28 Ipa'e'me
  olanc'enapa, ¡itsiya tonƚu'exoxi!
lipijahua', ipo'no'i'me anuli litoqui Ja'ni ima' i'Hua ȽanDios, ¡taimunni
lijahua' unxali, to lopo'nopa lan lancruz!
rey. 29 Ipuf'me anuli al corona

41 Toƚiya ixoco'me jouc'a lixanuc'

quitac, ic'ommof'i'i'me ƚijuac. Al cal cuecaj ca'ailli', jouc'a lomxiye


c'a camane i'noƚ'i'i'me anuli al jaxa. nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios,
Exc'onƚingai'me, ixoco'me, timiyi: jouc'a lan tsilaj xanuc' noxpijpá
―Aƚnonghuo', ima' unrey. Ima' lataiqui', tinesyi:
tocuxe'mola' lan xanuc' judío. 42 ―Iƚquiya unƚu'e'mola' locuenaye.

30 Itsuƚco'me. Exic'e'ena'me al jaxa,


  Itsiya aimi'i munƚu'eyoxi. Illanc'
ipango'me untaf'e'eco'me al jaxa ƚijuac. ixanuc' Israel, ja'ni iƚque aƚrey,
31 Lijoupa lixocopa, ipa'ana'me lijahua',
  ¡timunni lancruz! Toƚe ƚinca
ipo'no'icona'me ma lipijahua'. Ileco'me lapenuf'me. 43 Iƚquiya ti'huaiyinge

petsi lapaƚts'ijnyoyacu lancruz. ȽanDios. Ticua: “Iya' i'Hua ȽanDios”.


32 Lipalunca, licuaitsa lane,
  Ne'. Ja'ni ȽanDios timetsaicojma,
italecuf'me anuli cal xans cuftine tunƚu'eƚa'.
aSimón. Iƚque cal xans a'i quipiƚya' 44 Loquexi' lan namats'

jiƚpe Jerusalén. Lipiƚya' lipuftine lepaƚts'ingila' jouc'a, iƚniya ixoco'me.


Cirene. Iƚque icuxe'e'me titaiƚa' 45 Al menac'o imufc'o'ma lema'a.

lencruz Jesús. Ni petsi jiƚpiya ƚamats' tocomma


33 Icuaitsa petsi cuftine Gólgota,
  ipuqui'. Afanej hora icoƚpa al muf.
iƚta'a lataiqui' lohuaƚquemma: Pe 46 Ixhuaitsi to al fanej hora, Jesús

lopa'a ƚecoye. 34 Jiƚpiya icufim'me


  ija'a'ma ujfxi, ticua:
Jesús al vino uhuantsi acuaj ―Elí, Elí, ¿lama sabactani?
c'ec. Tixnaƚa' iƚe al vino aijtine Iƚiya lataiqui' luhuaƚquemma: Ima'
mixingufcoya ƚumla. Jesús mainenDios, ¿te calacanujcopa?
ixnac'opa, lijoupa aiquixnaic'. 47 Lan xanuc' nacaxhuoƚanna

35 Epaƚts'ingim'me lencruz.
  jiƚpiya, oquexi' afantsi iƚniya
Iƚniya lan soldado no'epaj cuenna icuej'me lines'ma Jesús, ines'me:
Jesús if'ilco'me, ixim'me naitsi ―Tijoc'i' cal profeta Elías.
nolijya lipijahua'. 36 Icutsoƚai'me,

48 Anuli iƚniya aiquicoƚ'ma, inu'ma,

i'e'me cuenna. itaitsi anuli al esponja, ijac'eco'ma


63 San Mateo 27​, ​28

al cuxac vino, icants'i'ma lupa al lopa'a Pilato. Ixahue'etsi tepi'inƚe


jaxa, i'nof'e'ma, icuai'etsi lico Jesús, licuerpo Jesús. Pilato icuxe'ma
titsif'la'. 49 Ocuenaye ticuayi:
  tepi'inaƚe. 59 José epenuf'ma

―¡Toƚe! Aƚsim'me ja'ni ticuaihuo licuerpo Jesús, iju'e'ma anuli al ts'e


Elías tunƚu'e'ma. lijahua' ipuficoya alino. 60 I'hua'a'me

50 Jesús ija'acona'ma ujfxi.


  lamu'enyacu Jesús, iƚe unts'eja',
Ummena'ma ti'huanƚa' ƚi'espíritu, ats'e. Maƚque José ipuc'opa ƚapic,
imana'ma. 51 Jiƚpe al cuecaj xoute'
  ilanc'epa ƚunts'eja'. Jiƚpiya i'nicotsi
al paxi lajut'ƚ lotsufaicompa Jesús. Imelfai'etsi anuli cal cuecaj
etemf'icoya anuli lijahua'. capic teti'ico'ma lico cunts'eja'.
Limana'ma Jesús, iƚe lijahua' I'huana'ma. 61 Jiƚpe ticutsoƚanna

its'aƚnuf'i'ma, ijof'ico'ma al toncay, María ƚas Magdala y ƚocuena María,


xejmay i'i'ma. Inu'ma ƚunanto, tehuelojnyi al pu'hua cunts'eja'.
ixquetsuf'i'ma lapic'. 52 Iƚna'a

62 Jiƚpe litine avispera. Lihuequi

liƚpu'hua limanapola' exinni. litine ti'i'ma itine conxajya. Iƚe


Axpela' limapola' imaf'ina'me, iƚne litine conxajya lixanuc' cal cuecaj
ma li'huijf'epola' ȽanDios. 53 Iƚne
  ca'ailli' jouc'a lam fariseo iyehuo'me,
ipalunca liƚpu'hua. Limaf'ina'ma ixintsa Pilato. 63 Timiyi:

Jesús iƚniya itsuflaipá Jerusalén, iƚe ―Maƚpoujna, aƚ'nujuaisyi linespa


al paxi quiƚya'. Axpela' lan xanuc' iƚque ƚinfel'miyale. Mipa'a iƚque
ixinim'mola' iƚniya nimaf'inapá. ines'ma: “Tuyaiƚa' afane' quitine
54 Ƚiƚpincuxepa lan soldado, jouc'a
  camaf'ina'ma, quipayonno pe
lan soldado iƚne no'epá cuenna lomana' lamizhua”. 64 Itsiya 

Jesús, lixingufco'me ƚunanto, aƚsahue'ehuo' tocuxeƚa' tiyeƚe


jouc'a jahuay li'i'ma, tixpailiquila' ƚunts'eja', ti'entsa cuenna afane'
juaiconapa, timiyoƚtsi: quitine. Ja'ni a'i, aga tiye'me lipuqui'
―Ma aƚinca iƚca'a cal xans i'Hua ts'ilihuequi tinantsenna, tipa'anna.
ȽanDios. Tijouƚa' tu'innola' lan xanuc': “Iƚque
55 Jiƚpe timana' axpela' lacaƚ'no'.
  imaf'inapa, ipanamma pe lomana'
Huata caj culi' tecaxoƚanna, lamizhua”.
tehuelojnyi lo'ipa. Iƚne lacaƚ'no' 65 Pilato timila':

itoc'ipá Jesús. Ipalunca al distrito ―Ne'. Tonƚenƚe. Toƚsinna loƚ'eyacu.


Galilea, ihuej'me Jesús, icuaitsa Toƚƚecoƚe coƚsoldado. Ti'etsa cuenna
Jerusalén. 56 Anuli iƚniya lipuftine
  jiƚpiya.
María ƚas Magdala, ƚocuena cuftine 66 Iye'me. Jiƚpe ƚapic ƚopa'a lico

María, iƚque iƚ'máma' Jacobo y José. cunts'eja' ipa'ninc'itsa ƚisello cal


Jouc'a tipa'a quiƚ'máma' Jacobo gobernador romano. Imanenca lan
y Juan, iƚniya loquexi' quiƚ'ailli' soldado i'e'me cuenna. Ticuayi:
Zebedeo. ―Aimexi'em'me.

28
57 If'acoƚaipa. Icuaitsi anuli cal
  Joupa uyaipa litine
xans ƚas Arimatea, cuftine aJosé. conxajya. I'ipa quitine
Iƚque cal xans acueca' qui'huexi. al te'a quitine al xamano. María
Ihuequi Jesús. 58 I'hua'ma pe
  ƚas Magdala jouc'a ƚocuenaj María
San Mateo 28 64

iye'me ixintsa ƚunts'eja'. 2 Licuaitsa


  ipalaic'om'mola' lixanuc' cal cuecaj
nungay ƚunts'eja' iximpá joupa ca'ailli', uya'a'me jahuay liximpa.
inupa acuecaj cunanto. 12 Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' jouc'a

Li'ipa ƚiya imunni lema'a anuli lan tsilaj xanuc' noxpijpá lataiqui'
ƚepaluc ƚaƚPoujna ȽanDios. Iƚque efot'ƚepoƚtsi. Ixpic'e'me lo'eyacu.
ƚapaluc quema'a joupa icuaita Epi'im'mola' lan soldado acuecaj
pe lopa'a ƚunts'eja', iƚonc'epa tomí. 13 Icuxe'em'mola', timinnila':

ƚapic ƚeti'icompa lico cunts'eja', ―Toluya'a'me: “Li'ipa lipuqui'


icutsafcaic'. 3 Li'a tunts'ifi to
  icuaita ts'ilihuequi Jesús,
lixcuaflay. Lipijahua' ma afujca to ipa'ahuona'me. Illanc' aƚsmaipá.”
cal nieve. 4 Lixim'me lan soldado

14 Cal gobernador romano, ja'ni

ixpailij'mola', iyu'mola', imanenca to ticuejla' imanc' oƚsmaipá, illanc'


limac'la. aƚpalaic'ota. Imanc' ailopa'a
5 Licuaitsa jiƚpe lacaƚ'no', ƚapaluc
  co'e'eyacolhuo'.
quema'a ipalaic'o'mola', timila': 15 Lan soldado epenuf'me al tomí,

―Aimixpailij'molhuo'. Aixina' uya'a'me ma licuxe'empola'. Itsiya


naitsi conlahuepa. Tolahueyi Jesús, litine ma' anuli tinesyi lan xanuc'
iƚque ƚepaƚts'ingimpa lancruz. judío.
6 Fa'a ailopa'a. Ma to luya'apa

16 Limbamaj nuli ts'ilihuequi

joupa imaf'inapa. Tonƚouyunca. Jesús iye'me Galilea, icuaitsa


Toƚsinna pe lipo'no'empa. 7 Tijouƚa'
  ƚijuala petsi iƚque limipola'
aimicoƚ'molhuo' tonƚeƚe pe lomana' tiyeƚe. 17 Jiƚpiya ixim'me Jesús.

ts'ilihuequi. Toƚmitsola': “Jesús Jahuay exc'onƚingoƚai'me. Hualca


imaf'inapa. Ipayonamma pe lomana' ixhueƚco'me, ticuayi: “¿Te maƚque
lamizhua. I'huanapa Galilea. Imanc' Jesús o ocuena?”
tonƚeƚe jiƚpiya. Toƚsinnata.” Toƚta'a 18 Jesús iƚoc'ai'mola', timila':

laitaiqui', joupa nu'ipolhuo'. ―Joupa lapi'impa laimane,


8 Lacaƚ'no' aits'icoƚ'mola' jiƚpiya
  cacuxe jahuay lopa'a lema'a,
ƚunts'eja', ipailinanca. Iye'me jahuay lopa'a li'a ƚamats'. 19 Itsiya

tinulyi tu'innola' ts'ilihuequi camilhuo': Tonƚeƚe jahuay li'a


Jesús. Tama tixpailiquila' tixoqui ƚamats'. Ni petsi lomanc'eyacu
quileta. 9 Miyeyi lane italecuf'mola'
  lan xanuc' tolu'itsola' laitaiqui',
Jesús. Iƚque inom'mola' ma to lihuejla'. Tolapo'itsola' ti'itsola'
mi'ay. Lacaƚ'no' iƚoc'oƚai'me, ixanuc' cai'Ailli' ȽanDios, jouc'a
exc'onƚingoƚai'me, i'noƚ'e'e'me aixanuc', iya' i'Hua ȽanDios,
li'mitsi'. 10 Jesús timila':
  jouc'a ixanuc' cal Espíritu Santo.
―Aimixpailij'molhuo'. Tonƚeƚe. Toƚiya toƚcuaj'mi'me lam fane'
Toƚmitsola' laipimaye tiyeƚe Galilea. ƚaftine. 20 Toƚmuc'itsola' tihuejcoƚe

Jiƚpiya aƚsinnoƚtsi. jahuay ƚataiquí laicuxe'epolhuo'.


11 Lan soldado, iƚne ni'epá cuenna
  Aicapo'noyacolhuo' coƚtuca'. Itine
ƚunts'eja', joupa iyenapá. Miyeyi itine aƚmajm'me anuli. Ticuaitsi
lacaƚ'no' hualca iƚniya lan soldado Lijoujma Quitine ma toƚta'a
icuainatsa ate'a Jerusalén. Jiƚniya aƚmajm'me.
LATAIQUI' LINIȽPA SAN
MARCOS LOYA'APA IȽE AL
C'A LIXPIC'EPA ȽANDIOS

1 Fa'a tipa'a liniƚiya lixpic'epa


ȽanDios. Iƚe lataiqui' ac'a
loya'apa, tipalaijma Jesucristo,
iye'me, icuaitsa pe lopa'a Juan.
Uya'a'me li'epa lixcay. Ticuayi:
“Aƚsuej'menamma”. Juan epo'i'mola'
iƚque ƚi'Hua ȽanDios. Cu'i'molhuo' al pana' Jordán.
te ts'i'ic' lipangopa luya'ampá iƚe 6 Iƚque Juan lipijahua' ipufcompa

lataiqui'. Jiƚpe lije'e cal profeta



2 ipimij camello. Lifi'ejma ixmi.
Isaías iniƚijmpa lo'iya. Iƚe liniƚpa Ƚitejua' ƚotepa axa'muƚ y acujua c'ec.
tuya'e' te ts'i'ic' linespa ȽanDios, 7 Tuya'e', tu'ila':

ticua: ―Iya' aicuai'ma ate'a. Tijouƚa'


¡Aƚquimf'eƚa'! Iya' cumme'ma ticuaihuo ocuena xonca acueca'.
ƚainepaluc, Iya' aimaƚ'onspa to iƚque, caxina
iƚque ticuaita ate'a, tilanc'e'eto' alaic'ata, aimi'iya cuhuaƚc'eya
lopene. lic'eji'. 8 Iya' capo'icolhuo' aja', iƚque

3 Pe ailopa'a quiƚya' iƚque ticuaiyunni tepo'ico'molhuo' cal


tuya'ata, tu'itola' lan xanuc' Espíritu Santo.
lafot'ƚeyacoƚtsi, 9 Iƚne ƚitiné Jesús ipanni al

tu'itola': “Toƚƚanc'e'eƚe lipene distrito Galilea, jiƚpe liƚya' Nazaret.


ƚaƚPoujna. Icuaitsi al pana' Jordán jiƚpe Juan
Toƚ'e'eƚe aƚijca lane pe loyaicoya.” epo'i'ma. 10 Lipanni Jesús laja',

4 Licuaiyunni Juan Bautista enanƚpa


  ixim'ma eximma lema'a, ixim'ma
iƚe lataiqui'. Maƚque Juan epaluc cal Espíritu Santo ti'onƚcospa to
ȽanDios ƚipalaicopa Isaías. cal fujca ja'mu', imunni, icuaitsi
Icuaitsi Juan al pana' Jordán pe pe lacaxu, ihuoxaf'caitsi. 11 Jesús

ailopa'a quiƚya'. Jiƚpe tepo'iyale. icuej'ma jiƚpe lema'a tipalay, timi:


Tu'ila' tixhuej'menanca lo'epa lixcay. ―Ima' mai'Hua, ca'ehuo' capic'a
Tepoliƚe. ȽanDios tiƚonc'e'e'mola' juaiconapa. Latenƚma lopicuejma'
liƚjunac'. 5 Lan xanuc' ni petsi
  jouc'a lo'ejma'.
lomana' al distrito Judea, jouc'a 12 Lijou'ma aiquicoƚ'ma, cal

jahuay lan xanuc' nomana' liƚya' Espíritu Santo i'hua'a'ma Jesús,


Jerusalén, ipalunca ƚiƚpiƚeloƚya', icuaitsi pe ailopa'a quiƚya'. 13 Jiƚpiya

65
San Marcos 1 66

ipajntsi oquej nuxans quitine 23 Jiƚpiya pe lafoƚyomma tipa'a


pe lomana' lan ximalo quinneja. anuli cal xans ƚitsufaipa conta'a. Cal
Ƚonta'a Satanás ehuai'ma. Icuaitsa xans ija'a'ma ujfxi. 24 Timi:

lapaluc' quema'a, itoc'i'me. ―Ima' conJesús mas Nazaret, ¿te


14 Lijoupa litats'empa Juan Bautista,
  cof'epa? ¿Te cotsufaicomma ima'
Jesús ipanni al distrito Judea. fa'a pe laƚmana'? ¿Te aga ocuai'ma
I'hua'ma al distrito Galilea. Jiƚpe fa'a ma le'a aƚjou'ne'monga'? Iya'
tuya'e' lixpic'epa ȽanDios, iƚe lataiqui' nimetsaicohuo'. Ima' umPaxi,
ac'a loya'apa. 15 Tu'ila' lan xanuc':
  o'huayomma ȽanDios.
―Fa'a li'a ƚamats' ȽanDios cal 25 Jesús itale'ma, timi:

Cuecaj Rey ticuxela' lixanuc'. ―¡Ti‑ch'ixcotso'! ¡Taipanni iƚca'a


Toƚsuej'menca. Tolapenufle Lataiqui' cal xans!
loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios. 26 Ƚonta'a ife'ne'ma ujfxi cal xans,

16 Anuli litine Jesús ti'hua ƚema al


  ija'a'ma ujfxi, ipananni. 27 Lan xanuc'

cuecaj quin'nuhua' cuftine Galilea. nomana' jiƚpe lajut'ƚ ixim'me acueca'


Ixim'mola' Simón jouc'a Andrés, li'ipa. Icuis'e'moltsi, timiyoltsi:
iƚque ipima Simón. Iƚne lapimaye ―¿Te jale iƚta'a lataiqui'? Iƚca'a
in'noƚpá catuye, tecajm'miyi ƚiƚxami Jesús ituca' lomuc'iyalepa. Icueya
ƚaja. 17 Jesús timila':
  limane, jouc'a lontahue ticuxela',
―¡Lihuejla'! Capi'i'molhuo' ocuena iƚne ticuec'eyi.
coƚpenic'. Aimolahueconayacola' 28 Aiquicoƚ'ma. Ixpehuaitsi

latuye. Tolahuetola' lan xanuc' lataiqui' loya'apa li'epa Jesús. Ni


lihuejla'. petsi al distrito Galilea icuej'me
18 Aits'icoƚ'mola'. Simón jouc'a
  li'ipa.
Andrés ipo'no'me ƚiƚxami. Ihuej'me 29 Jesús jouc'a ts'ilihuequi,

Jesús. iƚniya Simón, Andrés, Jacobo


19 Iye'me nihuata, Jesús ixim'mola'
  y Juan, ipalunca lajut'ƚ pe
Jacobo i'hua Zebedeo, jouc'a lafoƚyomma, iye'me lilejut'ƚ
Juan, iƚque ipima Jacobo. Iƚne Simón y Andrés. 30 Ƚi'maco Simón

ticusc'oƚanna al barco, tipufmot'ƚeyi tunouya textafque. Tepi'i quipinu'.


ƚiƚxami. 20 Aiquicoƚ'ma, Jesús
  Aiquicoƚ'ma, u'i'me Jesús textafque
ijoc'i'mola'. Iƚniya ipo'nom'mola' ƚaca'no'. 31 Jesús iƚoc'huai'ma pe

Zebedeo quiƚ'ailli' jouc'a no'epá canic' lopa'a ƚaxtafpa. I'noƚ'e'ma limane.


imanenca al barco. Ihuej'me Jesús. Icutsu'ma ƚafcuana. Iƚojn‑na'ma
21 Iye'me liƚya' Capernaum. Litine
  ƚipinu'. Ixaƚcona'ma. Itsahuenanni,
conxajya i'hua'ma Jesús lajut'ƚ pe ites'mi'mola'.
lafoƚyomma. Jiƚpiya imuc'i'mola' lan 32 Iƚe litine joupa if'acoƚaipa

xanuc'. 22 Iƚne lan xanuc' ixim'me


  i'ipa ipuqui', lan xanuc' iƚtaic'
ac'a lomuc'iyalepa Jesús, ixim'me lilefcualƚay, jouc'a litsuflaiyila'
icueya limane. Ticuayi: contahue. 33 Jahuay lan xanuc'

―Acueca' iƚque litaiqui'. nomana' liƚya' icuaiyunca, efoƚunni


Laƚpomxiye nomuc'iyalepá locuxepa lico lajut'ƚ. 34 Jesús ixaƚ'mena'mola'

ȽanDios, iƚne aimi'onƚspola' to Jesús. axpela' lan xanuc', axpej cuana.


67 San Marcos 1​, ​2

Jouc'a icuxe'mola' lontahue 45 Iƚque ƚixaƚconapa i'hua'ma,


tipalnanca lan xanuc'. Lontahue ipango'ma uya'a'ma li'e'epa Jesús.


imetsaico'me Jesús. Iƚque ticua: Toƚta'a Jesús aimi'iya mitsufaiya
“Lontahue aimuya'acona'me”. Toƚiya ƚiƚeloƚya'. Tipanemma petsi ailopa'a
i‑ch'ixc'e'mola'. quiƚya'. Lan xanuc' quiyouyomma
35 Icuaitsi liƚic'ejma ma' aquipuqui',
  ni petsi ƚiƚeloƚya', tiƚcuaiyumma pe
Jesús itsahuenni, ipanni liƚya', lopa'a Jesús.
i'hua'ma petsi ailopa'a quiƚya'. Jiƚpe
ipalaic'o'ma ȽanDios. 36 Simón jouc'a

liƚejmale ehue'me Jesús. 37 Ixim'me,



2 Lijoupa luyaipa oquej fanej
quitine, Jesús ipainanni,
itsufaicona'ma liƚya' Capernaum.
timiyi: Lan xanuc' icuej'me Jesús tipa'a
―Lan xanuc' tehuehuo'. lajut'ƚ. 2 Aiquicoƚ'ma icuaiyunca

38 Jesús timila':
  axpela' lan xanuc', efot'ƚe'moƚtsi.
―Ƚepá. Ƚepá ƚaiquiƚeloƚya' lan Imantsi lajut'ƚ jouc'a lico cajut'ƚ.
huejnca lomana'. Ticuicomma Jesús tu'ila' Lataiqui' loya'apa iƚe al
cu'itsola' jouc'a iƚniya Lataiqui' c'a lixpic'epa ȽanDios. 3 Ocuenaye

loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios. lan xanuc' icuaiyunca jiƚpe


39 Ti'huaf'cay jahuay al distrito
  ƚuna. Amalujxi iƚniya iƚtaic' anuli
Galilea, ƚajut'ƚi pe lafoƚyomma lan ƚuhuaqueya xans. 4 Ipa'ne'mola'

xanuc', jiƚpe tu'iyale iƚe Lataiqui'. lefoƚya, aimi'iya muyalaicoyacu,


Tipa'e'ela' lan xanuc' liƚpontahue. micuaiyacu pe lopa'a Jesús.
40 Anuli litine icuaitsi pe lopa'a
  If'ajli'me lajut'ƚ, enai'e'me luhua'e
Jesús anuli cal xans iteca cahuí, lajut'ƚ jiƚpe al toncay pe lacaxu
iƚe al cuana cuftine al lepra. Iƚque Jesús. Maƚpiya ecajm'mi'me cal xans
exc'onƚingai'ma. Tixahue'e, timi: ƚonafya ƚihuijm‑ma', ipo'ningaitsi
―Ja'ni ima' opic'a, nipajnya li'mitsi' Jesús. 5 Jesús ixim'mola'

aƚsaƚ'mena'ma laicuana. Aƚ'inƚa' iƚniya ti'huaiyijnyi, ticuayi:


limpio. “Tixaƚ'mena'ma”. Timi ƚuhuaqueya:
41 Jesús ixim'ma acuanuc' ƚafcuana.
  ―Mai'hua, joupa iƚojn‑napa
I'nij'ma limane. Ixpayaf'ma, timi: lojunac'.
―Ne', aipic'a. Iya' caxaƚ'me'mo'. 6 Ticutshuoƚanna jiƚpiya hualca

¡Tixaƚcontso'! ¡Ti'intso' limpio! lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa


42 Aiquicoƚ'ma, iƚojn‑na'ma lehui,
  ȽanDios. Iƚniya ticuayi liƚpicuejma':
ixaƚcona'ma. 43 Aiquicoƚ'ma, Jesús

7 “Iƚque cal xans, ¿te conescopa

ixc'ai'i'ma, 44 timi:
  toƚta'a? Ma le'a quituca' ȽanDios
―Aimo'itola' lan xanuc' iƚe nipajnya tiƚonc'e'e'mola' liƚjunac'
lai'e'epo'. Aimoyout'ƚe'ma. Nij naitsi lan xanuc'. Iƚque ti'onƚicoyoxi to
nocuejya. To'huanƚa', tomujxoxi ȽanDios.”
pu'hua ƚa'ailli'. Totsufcota ȽanDios 8 Jesús aiquicoƚ'ma i'i'ma quixina'

to Moisés licuxe'epola' ts'iƚƚepra, te lonespa lan xanuc'. Timila':


iƚne joupa i'inapola' limpio. Toƚta'a ―Imanc', ¿te coƚnescopa toƚta'a
aƚsim'monga' lihuejcoyi iƚe litaiqui' loƚpicuejma'? 9 ¿Pe copa'a xonca

Moisés. lipime? ¿Te cataiqui' caifmiya


San Marcos 2 68

ƚafcuana? ¿Camiƚa': “Lojunac' aimihuejyi locuxepa ȽanDios.


joupa iƚojn‑napa”, o camiƚa': Timinnila' ts'ilihuequi Jesús:
“Totsahuenanni, tonif'naƚa' ―Toƚsinƚe, ƚoƚpomxi titetsoyi
ƚohuijm‑ma', to'huanƚa'”? 10 Itsiya
  anuli lin'najts'i'iyale y locuenaye
camuc'i'molhuo' icueya laimane. Iya' lan xanuc'. Jahuay iƚniya aimihuejyi
iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta locuxepa ȽanDios.
pu'hua lema'a. Ma capa'a fa'a li'a 17 Jesús icuej'ma lonespa iƚniya.

ƚamats' ti'i'ma quimenc'e'eco'mola' Timila':


liƚjunac' lan xanuc'. ―Lan xanuc' ja'ni a'i mextafquila'
Ipalaic'o'ma ƚuhuaqueya, timi: aimicuicomma mi'e'enyacola'
11 ―Iya' camihuo', totsahuenanni,
  cafxi. Lafcualƚay ƚinca ticuicomma
tonif'naƚa' ƚohuijm‑ma', to'huanƚa' no'eyacola' cafxi. Iya' aicuaicoco'ma
lomejut'ƚ. cajoc'i'mola' ts'iƚjunac'.
12 Ƚuhuaqueya aiquicoƚ'ma
  Aicajoc'iyacola' petsi ailopa'a
itsahuenanni, inif'ma ƚihuijm‑ma'. quiƚjunac'.
Mehuelojnyi lan xanuc', ixim'me 18 Anuli litine tixnet'ƚyi

ipanni, i'huana'ma. Ixpailij'mola', aimitetsoyi ts'ilihuequi Juan


tinesyi: Bautista jouc'a lan xanuc' fariseo.
―Acueca' juaiconapa li'epa Icuaitsa lan xanuc' pe lopa'a Jesús,
ȽanDios. Toƚta'a li'ipa aicaƚsina', ni timiyi:
anulemma. ―Ts'ilihuequi Juan jouc'a lan
13 I'huacona'ma Jesús ƚema al
  fariseo tixnet'ƚyi, aimitetsoyi. Iƚne
cuecaj quin'nuhua'. Jahuay lan lihuejhuo', ¿te aimixnet'ƚyi?
xanuc' iye'me pe lopa'a. Timuc'ila'. 19 Jesús italai'e'e'mola', timila':

14 Lijoupa limuc'iyalepa, ti'hua


  ―Ma mipa'a ƚamijcano
tuyaipa, ixim'ma anuli cal xans ƚamaneya, ¿te tixnet'ƚ'me,
cuftine Leví, i'hua Alfeo. Iƚque Leví aimitetsoyacu ts'iƚejmale? A'i.
ticutsu petsi lo'najts'i'iyaleyompa. Anuli miƚmana' ƚamaneya, aimi'iya
Jesús timi: mixnet'ƚyacu. 20 Ticuaihuo litine

―Lihuejla'. aimimajnconayacu anuli, iƚe litine


Leví itsahuenni, ihuej'ma Jesús. ƚinca tixnet'ƚ'me.
15 Jesús jouc'a ts'ilihuequi

21 ’Al ts'e quijahua' aimi'iya

icuaitsa lejut'ƚ Leví, ticutshuoƚanna, manajmot'ƚicoya lafane quijahua'.


titetsoyi. Titetsoyi jouc'a axpela' Ja'ni toƚta'a to'eƚa', al ts'e
lin'najtsi'iyale jouc'a ocuenaye quijahua' tetehuo, tijouƚa' lafane
lan xanuc'. Jahuay iƚniya a'i quijahua' tits'aƚquehuo xonca.
mihuejyi locuxepa ȽanDios. 22 Aimoc'ej'miya al ts'e vino

Axpela' iƚniya tihuejyi Jesús. petsi lafanej ponta quixmi. Ja'ni


16 Lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa
  to'etsi toƚta'a, al ponta quixmi
ȽanDios jouc'a lan xanuc' fariseo tits'aƚquehuo, timinsco'ma al vino,
ehuelojm'me Jesús titetsoyi timinsco'ma jouc'a al ponta quixmi.
anuli lin'najts'i'iyale y locuenaye Al ts'e vino tic'ej'minni al ts'e ponta
lan xanuc'. Imetsaiconnila' iƚne quixmi.
69 San Marcos 2​, ​3

23 Anulilitine conxajya, Jesús ―Lu'iƚa', litine conxajya, ¿te


jouc'a ts'ilihuequi tuyalaicoyi lapi'inga' lane aƚ'eƚe al c'a? O
nolojmay cal trigo. Muyalaicoyi, ¿aƚcuxe'enga' aƚ'eƚe lixcay?
ts'ilihuequi ipango'me ipa'a'me ¿Nipajnya lunƚu'e'me lipitine cal
ƚixpaj trigo. xans o aƚma'a'me?
24 Lam fariseo timiyi Jesús:
  Iƚniya aiquiƚtalai'e. Ch'ix le'a.
―¡Toxintsola' lihuejhuo'! Itsiya 5 Jesús ehuelojm'mola' iƚne lam

itine conxajya. Ailopa'a lane fariseo. Tixtuc'ola'. Tixhueƚma,


mi'eyacu toƚta'a. ixina' iƚniya joupa ipo'nopá
25 Jesús timila':
  liƚpicuejma', aiquiƚcueca.
―Imanc', ¿te a'i coƚsuec' liniƚiya Jesús timi cal xans:
loya'apa li'epa cal rey David? ―To'nijla' lomane.
Icuaitsi litine unle'enca iƚque jouc'a Cal xans i'nij'ma limane.
liƚejmale, ailopa'a cotejacu. 26 David
  Ixaƚcona'ma. 6 Lam fariseo

itsufai'ma lejut'ƚ ȽanDios. Jiƚpe aiquicoƚ'mola', ipalunca, iye'me


tipa'a lam paxi ca'í. Iƚne la'í tipa'a ipalaic'otsa lixanuc' cal rey Herodes.
lane tite'me ma le'a la'aillí, a'i lan Tehueyi te co'iya mima'ayacu Jesús.
xanuc'. David ite'ma jouc'a epi'i'mola' 7 Jesús i'huana'ma. Iƚque jouc'a

liƚejmale, ite'me. Toƚta'a i'ipa mipa'a ts'ilihuequi iye'me al cuecaj


Abiatar cal cuecaj ca'ailli'. quin'nuhua'. Iyenc'e'me axpela' lan
27 Jesús ti'hua tipalaic'ola' lan
  xanuc' quiyouyomma al distrito
xanuc', timila': Galilea. 8 Lan xanuc' ni petsi

―ȽanDios ate'a ilanc'epa cal xans, lomana' icuej'me al cueca' lo'epa


lijou'ma enaj'ma litine tunxajla' cal Jesús. Icuej'me iƚne nomana' al
xans. A'i quenaqui litine ate'a. 28 Iya'
  distrito Judea jouc'a nomana' al
iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta cuecaj quiƚya' Jerusalén, jouc'a
pu'hua lema'a. Iya' cacuxe'ela' nomana' ƚamats' Idumea, jouc'a
laixanuc' te lo'eyacu iƚe litine nomana' ƚu'hua quiyay al pana'
conxajya. Jordán, jouc'a nomana' ƚilemats'

3 Ocuena quitine conxajya,


Jesús itsufaicona'ma lajut'ƚ
petsi lafoƚyomma lan xanuc'. Jiƚpe
ƚiƚeloƚya' Tiro y Sidón. Axpela'
iƚniya icuaiyunca pe lopa'a Jesús.
9 Lixim'mola' axpela' quefoƚya

tipa'a anuli cal xans ijuƚpa limane. Jesús icuxe'e'mola' ts'ilihuequi


2 Lam fariseo tehuelojnyi Jesús.
  ti'hua'anca anuli al barco, tipo'noƚe
Ti'huilaic'oyi ja'ni tixaƚ'me'ma cal ƚema al cuecaj quin'nuhua'. Ja'ni
xans iƚe litine conxajya. Tehueyi lan xanuc' tipango'me titantsi'me
te co'iya micuxecoyacu. 3 Jesús
  Jesús, iƚque titsufai'ma al barco.
ipalaic'o'ma cal xans, iƚque ts'ijuƚ 10 Joupa axpela' ixaƚ'mepola', toƚiya

quimane. Timi: itsiya jahuay lafcualƚay, axpej


―To'huanni fa'a. Tacaxla', cuana, tummetsaiyoƚtsi, tiyeƚe
tahuoc'ocotsola' lan xanuc'. ahuejnca Jesús, tiƚafle. 11 Lan xanuc'

4 Icuis'e'mola' lam fariseo, timila':


  pe litsufaiyila' contahue, lixim'me
San Marcos 3 70

Jesús, ecanghuoƚaitsa li'mitsi'. ―Jesús itsufaipa ƚonta'a cuftine


Lontahue tija'ayi, timiyi: Beelzebú. Iƚque nocuxepola'
―Ima' i'Hua ȽanDios. contahue epi'ipa limane Jesús
12 Jesús itale'mola' ujfxi. Timila':
  tipa'atsola' lontahue.
―Aimunlu'itola' lan xanuc' toƚta'a. 23 Jesús ijoc'i'mola' iƚniya lomxiye,

13 Lijou'ma if'aj'ma ƚijuala. Joupa


  timila':
ixpic'epa naiƚniya ts'ilihuequi ―¿Te caƚtalai'e'eya imanc'? ¿Te
tiyouyunca. Ijoc'i'mola'. Icuaitsa aga ƚonta'a Satanás tihuescuf'ma
pe lopa'a. 14 I'huijf'e'mola'
  ƚipima conta'a?
imbamaj coquexi' timajnle anuli. Ti'hua tipalaic'ola'. I'onƚicopa to
Tumme'mola' tuya'ata Lataiqui' lo'ipa. Timila':
loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios. 24 ―Ja'ni tenajtsoƚtsi lan xanuc'

15 Epi'i'mola' liƚmane tipa'ata


  anuli al nación, ja'ni ti'etsoƚtsi
lontahue litsufaiyila' lan xanuc'. oque', iƚe al nación tijou'ma lipujfxi.
16 Jifa'a tipa'a liƚpuftine iƚniya

25 Ja'ni lan xanuc' nomana' anuli

limbamaj coquexi': lajut'ƚ tenajtsoƚtsi, ja'ni ti'etsoƚtsi


Simón, ƚecui'impa Pedro, oque', aimimajnconayacu anuli,
17 Jacobo y Juan, inaxque' jiƚpe teca'nena'moƚtsi, ailopa'a
Zebedeo. Iƚne loquexi' Jesús co'eyacu. 26 Ƚonta'a Satanás

lecui'ipola' Boanerges. ja'ni joupa ehuoc'huaipola' lif'as


Iƚe laftine locuajmaispa: Iƚne contahue, itsiya coƚa' aimi'hua
noquimf'epá, nocuec'epá limane.
lonespa ȽanDios. 27 ’Ja'ni anuli cal xans ixpic'epa

18 Andrés y Felipe, titsufaiƚa' lejut'ƚ ocuena cal


Bartolomé y Mateo, xans juaiconapa ipujfxi, ja'ni
Tomás y ƚocuena Jacobo, iƚque ixpic'epa tiƚonc'e'eƚa' ƚi'huexi, iƚque
i'hua Alfeo, notsufaiya, ate'a tifi'eƚa' iƚque cal
Tadeo y ƚocuena Simón, iƚque xans ts'ipujfxi, tijouƚa' nipajnya
ƚecui'impa cal cananeo, titsufai'ma, tiƚonc'e'eta ƚi'huexi. Ja'ni
19 jouc'a Judas Iscariote, iƚque aimifi'e, aimi'iya mitsufaiya lajut'ƚ,
nocuya Jesús. miƚonc'e'eya ƚi'huexi.
20 Jesús itsufaipa anuli lajut'ƚ.

28 ’Iya' camilhuo' al ƚinca: Jahuay

Efot'ƚecona'moƚtsi axpela' lan lo'epa o lonespa cal xans, ti'i'ma


xanuc'. Jesús jouc'a ts'ilihuequi timenc'e'ecom'me. 29 Ma le'a ja'ni

aiqui'i'ma quitetso'me. 21 Licuejpá


  aimimetsaicoyi lo'epa cal Espíritu
lipimaye Jesús toƚta'a li'ipa, Santo, iƚniya aimiƚonc'e'enyacola'
ines'me: Jesús iminscopa liƚjunac'. Titai'me nulemma.
lipicuejma'. Ipalunca, iye'me, 30 Toƚta'a Jesús limipola' iƚniya

tileconna Jesús. nonespá: “Jesús itsufaipa conta'a”.


22 Jiƚpe pe lopa'a Jesús timana'

31 Icuaiyunca qui'máma' jouc'a

hualca lomxiye nomuc'iyalepá lipimaye Jesús. Ecaxoƚ'me ƚuna.


locuxepa ȽanDios, quiyouyomma Iƚojf'i'me anuli cal xans tijoc'itsi
liƚya' Jerusalén. Iƚniya ticuayi: Jesús. 32 Jesús ticusc'o nolojmay

71 San Marcos 3​, ​4

cajut'ƚ, timuc'iyale. Jiƚpiya timana' 8 ’Ocuenaye lam fanu' etojmoƚaitsa


axpela' lan xanuc' ticutshuoƚanna cal c'a camats'. Ila'mola', itoj'mola',
tiquimf'eyi lomuc'ipola' Jesús. i'ipola' quixpa. Anuli ƚajfanu'
Timiyi: ipammaitsi anuxans quimbama',
―Co'máma' jouc'a lopimaye ocuena cal fanu' ipammaitsi afanej
timana' ƚuna tehuehuo'. nuxans, ocuena'ya ipammaitsi
33 Jesús timila':
  amaxnu.
―¿Naitsi cai'máma'? ¿Naiƚne 9 Lijoupa luya'apa iƚe litaiqui',

caipimaye? Jesús timila':


34 Ehuelojm'mola' lan xanuc'
  ―Naitsi nocuejpa, aƚquimf'eƚa' iya'
nocutshuoƚanna, ticua: laitaiqui'.
―¡Toƚcuejle! Jifa'a ticutshuoƚanna 10 Lijoupa liyeyoƚnapá lan xanuc',

cai'máma' jouc'a laipimaye. imanenca Jesús jouc'a limbamaj


35 Pe naihuejcopa ȽanDios, iƚquiya
  coquexi' y locuenaye ts'ilihuequi.
aipima xans, o aipima caca'no', o Iƚniya ixa'hue'me Jesús, timiyi:
ai'máma'. ―Lu'itsonga', luhuaƚc'e'etsonga' iƚe

4 Mipa'a Jesús ƚema al cuecaj


quin'nuhua', ipango'ma
imuc'icona'mola' lan xanuc'.
lotaiqui'.
11 Jesús timila':

―ȽanDios epalc'o'ipolhuo' imanc'


Efoƚunni juaiconapa axpela'. Jesús loƚpicuejma', toƚta'a toƚcuec'eyi
if'aj'ma anuli al barco. Icutshuai'ma lipime cataiqui'. Iƚe lataiqui' tuya'e'
jiƚpiya. Al barco texpef'que. Lan lo'ipa petsi lan xanuc' tihuejcoyi
xanuc' efoƚumma ƚema caja. ȽanDios, iƚque cal Cuecaj
2 Juaiconapa imuc'i'mola' lan xanuc'.
  Rey. Ocuenaye lan xanuc' petsi
Ipalaico'ma lo'epa ȽanDios fa'a li'a aimihuejcoyi ȽanDios, iƚne ma le'a
ƚamats'. I'onƚico'ma. Timila': tiquimf'eyi. Iƚe lataiqui' lo'onƚicopa
3 ―Aƚquimf'eƚa' imanc':
  lo'epa ȽanDios iƚne lan xanuc'
’Icuai'ma litine cafaya, i'hua'ma aimi'iya mihuaƚc'eyacu. 12 Toƚta'a

cal xans tifata. Eca'nitsi lam fanuj ti'iƚa' to loya'apa al Paxi Liniƚingiya,
trigo. 4 Meca'ni lam fanuj trigo,
  ticua:
oquej afane' lam fanu' ecangenni Ti'hua tehuelojnle, tijouƚa'
lane. Icuaiyunca lacaƚ'hui naiyulpá, aimixinyacu.
itejn‑na'me. Ti'hua tiquimf'eƚe, tijouƚa'
5 ’Oquej afane' lam fanu'
  aimicuejyacu.
i'nif'coƚaitsa ƚixmi capic, tipa'a Ja'ni a'i toƚta'a liƚ'ejma'
ahuata ƚacamats'. Lam fanu' tixhuej'menacu, ȽanDios
aiquicoƚ'mola' ila'mola'. 6 Lijou'ma
  timenc'e'eco'mola' lixcay li'epá.
ipammaiyunni cal 'ora, ƚinu' 13 Jesús ti'hua tipalaic'ola', timila':

ipi'epola' lilapola' lam fanu'. ―Ja'ni aicoƚcueca iƚe laitaiqui'


Ijuƚnapola'. Aiquif'acaic' ƚime. lai'onƚicopa lo'epa ȽanDios fa'a li'a
7 ’Hualca lam fanu' itsuc'huaita
  ƚamats', ¿te co'iya moƚcuec'eyacu
jiƚpe ƚitac'. Litoj'ma ƚitac', ejec'opola' ja'ni ca'onƚico'ma xonca lo'epa
laifa'. Aiquixpaj'ma. ȽanDios?
San Marcos 4 72

14 ’Cal xans nofapa ti'onƚcospa to 21 Jouc'a timila':


iƚquiya noya'apa litaiqui' ȽanDios. ―Imanc' molunai'i'me loƚpepalc'o',
15 Ƚamats' lane pe lecangeyonni
  aimoƚc'ommumijyacu alxpicoƚma
lam fanu' ti'onƚcospa to lan xanuc' c'ec, ni aimoƚ'nicoyacu licu'u
iƚniya ma le'a tiquimf'eyi litaiqui' hualfa. Toƚ'nof'e'me pe loƚxu'epa.
ȽanDios. Aimicoƚya ƚonta'a Satanás. 22 Ticuaihuo litine ti'huájta lemiya,

Ticuaihuo, tiƚonc'e'e'mola' lataiqui' jouc'a ti'huájnata letemiquiya,


lifayipa liƚpicuejma'. tixinim'me.
16 ’Ƚaj huata ƚacamats' ƚopa'a ƚixmi

23 ’Naitsi nocuejpa, aƚquimf'eƚa'

capic ti'onƚcospa to locuenaye lan iya' laitaiqui'.


xanuc' miquimf'eyi litaiqui' ȽanDios 24 Ti'hua timuc'iyale, tu'ila':

tixoqui quileta tepenufyi. 17 Iƚe


  ―Toƚpo'noƚe cuenna laifmipolhuo':
Lataiqui' aimifayiya liƚpicuejma', Imanc' iƚe loƚspic'ecopola' locuenaye,
oquej fanej quitine tihuejcoyi. toƚta'a iƚniya tepi'icona'molhuo'.
Ticuaitsi lixhuejma', o liƚf'as xanuc' Xonca axpe' tepi'im'molhuo'. 25 Cal

tixtuc'ontsola' iƚniya naihuejpá xans ts'i'hueca, xonca tepi'im'me.


litaiqui' ȽanDios, iƚne aimicoƚyacola', Ƚocuena, ja'ni aiqui'hueca,
tenajna'moƚtsi, aimihuejconayacu. texic'ena'me.
18 ’Ƚamats' pe ƚopa'a ƚitac'

26 Jouc'a tu'ila':

litsuc'huaita lam fanu' ti'onƚcospa to ―Iƚe li'ipa anuli cal xans ƚeca'nipa
locuenaye lan xanuc' noquimf'epá lam fanuj trigo ƚemats', ti'onƚcospa
litaiqui' ȽanDios. 19 Iƚne
  to lo'ipa petsi ȽanDios cal Cuecaj
xonca tixhuej'mecoyi te co'iya Rey tijoc'ila' lan xanuc' tihuejle.
muyalaiyacu lapajnya. Tifel'miyoƚtsi, 27 Lijoupa leca'nipa ƚitrigo, cal xans

ticuayi: “Lulijle acuecaj caƚtomi. ti'hua tuyaijma lapajnya. Lipuqui'


Toƚta'a luyalaico'me al c'a.” O tixmay, litine titsahuemma, lam
tixhuej'mecoyi te co'iya mulijyacu fanu' tilá, titoqui ƚaifa'. Cal xans
xonca quiƚ'huexi. Ma to ƚitac' aiquixina' te co'ipa mitoj'ma ƚaifa'.
ejec'opola' ƚaifa', a'i quixpaj'ma, ma 28 Ƚamats' quituca' timaf'i'i' ƚaifa'.

toƚe iƚne lan xanuc' li'ipola'. Tama Ate'a titoqui, tijouƚa' tixpaqui,
joupa ifapa liƚpicuejma' litaiqui' tijouƚa' tumfumma lixpa, titoqui
ȽanDios, tiƚmanemma toƚta'a, ƚifanu'. 29 Lunta'amma lixpa cal xans

tocomma a'i quilepenufi iƚe lataiqui'. ixina' joupa icuai'ma litine tefot'ƚeta
20 ’Cal c'a camats' pe lifampa
  cal trigo. Aimicoƚya, tetejta.
ti'onƚcospa to locuenaye lan 30 Jouc'a tu'ila':

xanuc' noquimf'epá litaiqui' ―¿Te caƚ'onƚicoyacu lo'ipa


ȽanDios. Iƚne tepenufyi iƚe lataiqui', petsi ȽanDios tijoc'ila' lan
tipammoƚaispa liƚpepajnya. Hualca xanuc' timetsaicoƚe, tihuejle
ti'onƚcospa to ƚamats' petsi cal fanu' iƚque cal Cuecaj Rey? ¿Te ts'i'ic'
ƚipammaita anuxans quimbama', maƚ'onƚicoyacu?
locuenaye petsi ƚipammaita afanej 31 ’Lo'ipa jiƚpe ti'onƚcospa to

nuxans, locuenaye petsi ƚipammaita lo'ipa cal fanu' sinapí. Mifam'me,


amaxnu. i'huáqui tuquini ƚajfanu'. Petsi
73 San Marcos 4​, ​5

jahuay cal fanu' ƚofampa ƚamats',


ailopa'a xonca caca'hua. 32 Lijoupa

lifampa tila'ma, titoj'ma acueca'


5 Icuaitsa ƚocuena ƚema caja
jiƚpe ƚilemats' lan xanuc'
gadareno. 2 Ipanni Jesús al barco.

ƚaifa'. Ailopa'a quitamqui mitoqui to Aiquicoƚ'ma, icuaico'ma anuli


iƚta'a lifampa. Ƚimané itoqui, atsila'. cal xans qui'huayomma jiƚpiya
Lacaƚ'hui naiyulpá tunxajyoyi jiƚpe lamuhuoƚanna lomanapola'. Iƚque
lipunxahua. cal xans ƚitsufaipa conta'a. 3 Lipanga  

33 Ma to iƚna'a ƚataiquí toƚta'a


  jiƚpe lamu'empola' lomanapola'.
juaiconapa i'onƚico'ma lo'epa fa'a Aimi'iya mifi'enyacu ni cadena
li'a ƚamats' ȽanDios cal Cuecaj catejma'. 4 Tifi'econni acadena,

Rey. Lo'huajcocoyacola' liƚpicuejma' inic'e'econni atejma' limane li'mitsi'.


toƚta'a timuc'ila' Jesús. 34 Ti'hua
  Iƚque tits'aƚquinghua lan cadena,
ti'onƚijma iƚe lo'epa ȽanDios. tixquetsufinghua latejma'. Ailopa'a
Aimipalay acuajmaica. Jesús y cal xans ts'ipujfxi xonca. Ailopa'a
ts'ilihuequi limanenca quiƚtuca', nolijya. 5 Ipuqui' itine tipa'a pe

iƚque tuhuaƚc'e'ela' lataiqui'. lamu'empola' lomanapola', jouc'a


35 Maƚe litine joupa if'acoƚaipa
  pe ƚijualay, tija'e', tits'aƚyoxi capic,
timila' ts'ilihuequi: tixcai'eyoxi. 6 Cal xans ixim'ma

―Aƚqueƚe al cuecaj quin'nuhua'. icuaico'ma Jesús aculi'. Aiquicoƚ'ma,


36 Jesús joupa icutshuaipa al barco.
  i'hua'ma italecuftsi, exc'onƚingai'ma
Ts'ilihuequi Jesús ipo'nom'mola' li'mitsi' Jesús. 7 Ija'a'ma ujfxi, timi:

lan xanuc' lefoƚya jiƚpiya, if'ajli'me ―Jesús, ima' i'Hua cal Cuecaj
jouc'a al barco. Ipango'me iquie'me ȽanDios Nopa'a lema'a, ¿te
al cuecaj quin'nuhua'. Ocuenaye lam cocuaiyoco'ma? ¿Te ts'opic'a fa'a?
barco jouc'a tiquieyi. 37 Aiquicoƚ'ma,
  Iya' cacuaj'mi'ma lipuftine ȽanDios,
i'hua'ma ujfxi ƚahua'. Itsahuenni caxa'huehuo' aimaƚteƚ'mi'ma.
laja', ic'ejmaitsi caja', imantsi al 8 Toƚta'a linespa ƚonta'a. Jesús

barco. 38 Jesús tunouya lipo al barco.


  joupa imipa:
Tixmay, unaf'caipa al ponta quijahua'. ―¡Ima' monta'a, taipanni iƚca'a cal
Ts'ilihuequi ummef'me, timiyi: xans!
―Momxi, aƚma'a'monga' laja'. ¿Te 9 Jesús icuis'e'ma, timi:

aimaƚsueƚcoconga'? ―¿Te muftine?


39 Jesús itsahuenni, itale'ma ƚahua',
  Italai'e'e'ma, timi:
timi laja': ―Laipuftine Legión. Illanc'
―Ch'ixca. Aimofe'necona'ma. ninc'xpela'.
I‑ch'ixco'ma ƚahua'. Ipanenni. (Lataiqui' “legión” tuya'e', ticua:
40 Jesús timila' ts'ilihuequi:
  Axpela'.)
―¿Te coxpailijcopolhuo'? ¿Te 10 Juaiconapa tixa'hue Jesús, timi:

qui'ipolhuo'? ¿Te aimaƚ'huaiyinge? ―Aimalipa'a'monga' jifa'a.


41 Ixpailijpola' juaiconapa iƚniya

11 Jiƚpe ƚaquemala timana'

ts'ilihuequi. Timiyoƚtsi: juaiconapa axpela' lijná tehueyi


―¿Naitsi xans iƚca'a? ¡Jouc'a ƚahua', quiƚtejua'. 12 Lontahue ixahue'me

ƚaja ticuec'eyi iƚque locuxe'epola'! Jesús, timiyi:


San Marcos 5 74

―Lummetsonga' pe lomana' iƚne Cuftine Jairo. Lixim'ma Jesús,


lijná. Jiƚpe aƚtsuflaita lijná. exc'onƚingai'ma li'mitsi', 23 tixa'hue

13 Jesús epi'i'mola' lane. Lontahue


  juaiconapa, timi:
ipalunca iƚque cal xans, itsuflai'me ―Ƚai'hua cahuats' juaiconapa
lijná. Iƚniya lijná timana' to oquej textafque. Timana'ma. Ƚepá. Ma le'a
mil. Inul'me, imul'me al'ocay. toxpayaf'ta lomane, toxaƚ'menna,
If'alcoƚai'me laja'. Unxaƚac'mola'. ti'hua tipajnla'. 24 Iye'me Jesús jouc'a

14 Lan xanuc' linhuic'ipola' quijná


  Jairo. Axpela' lan xanuc' ihuej'me.
inul'me. Jiƚpe liƚpiƚya' jouc'a I'i'mola' atansca, titantsinni
calx'huiyaƚma' uya'atsa iƚe' li'ipa. Jesús. 25 Jiƚpe tipa'a anuli ƚaca'no'

Lan xanuc' ipalunca tehuelojnta. textafque. Imbamaj coque' camats'


15 Icuaitsa pe lopa'a Jesús, ixim'me
  ti'hua cajuats' licu'u. 26 Iteƚcopa

cal xans, iƚque coƚta ƚitsufaipa juaiconapa. Axpela' lin'e'ehuale


axpela' contahue, ticutsu, ipo'nohuo cafxi iteƚ'mipá. I'najtsepola'
lipijahua', i'inapa lipicuejma'. Lan iƚniya, joupa ijou'nenapa li'hueca.
xanuc' ixpailij'mola'. 16 Iƚne niximpá
  Aiquixaƚma. Ti'hua titsípa licuana.
li'ipa uya'a'me te qui'ipa lixaƚconapa Iƚque ƚaca'no' icuejpa lo'epa Jesús.
cal xans, iƚque ƚitsufaipa contahue. 27 Nolojmay xanuc' iƚoc'huaipa

Uya'a'me te qui'ipola' lijná. lixpula' Jesús. Iƚafc'e'e'ma lipijahua'.


17 Lan xanuc' ipango'me

28 Iƚque tinesqui lipicuejma':

ixa'hue'me Jesús tipanni ƚilemats', “Ma le'a lipijahua' caƚafla', toƚe


ti'huanƚa'. 18 Jesús if'ajna'ma al
  aƚsaƚcona'ma”. Tot'ƚiya iƚafc'e'epa
barco, ti'huana'ma. Cal xans li'ipa lipijahua' Jesús. 29 Aiquicoƚ'ma,

ƚitsufaipa contahue tixa'hue, timi: ipanenni licu'u. Ixim'moxi


―Aƚƚecoƚa' jouc'a. ixaƚconapa. Aimiteƚcoconaya.
19 Jesús aiquepi'i' lane. Timi:

30 Aiquicoƚ'ma, Jesús ixingufco'ma

―To'huanƚa' lomejut'ƚ, jiƚpe lipaxi ixaƚ'meyalepa. Ipai'e'moxi


lomana' lopimaye. To'itsola' al cueca' nolojmay xanuc', icuis'e'mola',
li'e'epo' ȽanDios. Tomitsola' te ts'i'ic' timila':
liximpo' cuanuc'. ―¿Naitsi ƚaƚ―lafpa?
20 Cal xans i'huana'ma, itsehuo'ma

31 Ts'ilihuequi italai'e'e'me, timiyi:

petsi lecui'impa: Limbamaj ―Ima' oxina' jifa'a axpela'


Quiƚeloƚya'. Jiƚpiya u'i'mola' lan lan xanuc' titantsihuo', ¿te
xanuc' li'e'epa Jesús. Lan xanuc' cofmicuitsufcopa: “¿Naitsi
ixim'me acueca' li'epa Jesús, ƚaƚ―lafpa?”?
ixpailij'mola'. 32 Jesús ti'hua tehuetsale ƚijuihuay.

21 Jesús iquiecona'ma al cuecaj


  Tehuay naitsi iƚque ƚiƚafpa.
quin'nuhua'. Licuaiyocontsi al 33 Ƚaca'no' tixpaiqui juaiconapa,

barco ƚocuena ƚema, icuaitsa tiyu, iximpoxi ailopa'a quicuana.


axpela' lan xanuc', efot'ƚe'moƚtsi Iƚoc'huai'ma, exc'onƚingai'ma li'mitsi'
anuli Jesús ƚema caja. 22 Jiƚpiya
  Jesús. Imi'ma Jesús al ƚinca. Tuya'e'
icuaitsi anuli cal xans ipenic' te ts'i'ic' lixaƚconapa, timi:
lajut'ƚ pe lafoƚyomma lan xanuc'. ―Aiƚafpo' lopijahua'.
75 San Marcos 5​, ​6

34 Jesús timi: Lijoupa limipola' toƚta'a,


―Mai'hua, aƚ'huaiyijmpa, toƚiya icuxe'e'mola', timila':
ixaƚconapo'. Aimoxhueƚmot'ƚe'ma. ―Toƚtes'miƚe ƚahuats'.
Iƚe al cuana aimiteƚ'miconayaco'.
35 Ma mipalaic'o ƚaca'no',

icuaiyunca lan xanuc' quiyouyomma


6 Jesús ipanni jiƚpiya, icuaitsi
lipiƚya'. Jouc'a ts'ilihuequi
iye'me. 2 Licuaitsi litine conxajya

lejut'ƚ Jairo, iƚque ts'ipenic' lajut'ƚ pe itsufai'ma lajut'ƚ pe lafoƚyomma


lafoƚyomma lan xanuc'. Timiyi Jairo: lan xanuc'. Jiƚpe ipango'ma
―Joupa imanapa ƚo'hua. ¿Te ti'hua imuc'iyale'ma. Licuej'me iƚe litaiqui',
cofxoc'icoya ƚomxi? axpela' lan xanuc' etenƚcoco'mola',
36 Jesús icuej'ma lu'impa Jairo.
  timiyoƚtsi:
Timi: ―Iƚque cal xans, ¿naitsi
―Aimixpaij'mo'. Ma le'a lepi'ipa lipicuejma'? 3 ¿Te maƚque

aƚ'huaiyijnla'. ƚinc'alhuaƚpa? O ¿a'i iƚque? ¿Te


37 Jesús ileco'mola' Pedro, Jacobo,
  iƚque i'hua María? ¿Te a'i iƚquiya
jouc'a Juan, iƚque ipima Jacobo. iƚpima Jacobo, José, Judas y
Timila' locuenaye xanuc' aimiyoucu. Simón? Fa'a jouc'a timana' lipimaye
38 Icuaitsa lejut'ƚ cal xans, iƚque
  cacaƚ'no'.
ts'ipenic' lajut'ƚ pe lafoƚyomma Iƚniya lan xanuc' aiquicuaitsi
lan xanuc', Jesús ehuelojm'mola' quiƚpic'a lo'epa Jesús, etets'i'me.
lo'epa lan xanuc', tijolijyi, tija'ayi. 4 Jesús timila':

39 Itsufai'ma lajut'ƚ, timila':


  ―Anuli cal xans ƚummepa
―¿Te coƚja'acopa? ¿Te coƚjolijcopa? ȽanDios, mipa'a ocuena quiƚya' pe
Ƚahuats' aiquimac', ma le'a tixmay. lomana' locuenaye lan xanuc', iƚniya
40 Aiquiƚ'aic' ƚinca. Ma le'a
  ticuaispa quiƚpic'a lo'epa iƚque.
ixoco'me. Jesús timila': Tipainanni, ticuaitsi lipiƚya' pe
―Jahuay imanc' tolipalunca. lomana' lixanuc', lopa'a lejut'ƚ, jiƚpe
Ileco'mola' qui'ailli', qui'máma' ƚinca tetets'ita.
ƚahuats', jouc'a lam fantsi 5 Mipa'a Jesús lipiƚya' aiqui'aic'

ts'ilihuequi. Itsuflai'me pe lonouya cueca' jiƚpe. Ma le'a ixpayaf'mola'


ƚahuats'. 41 Jesús i'noƚ'e'e'ma limane
  oquexi' afantsi lafcualƚay,
ƚahuats', timi: ixaƚ'me'mola'. 6 Ixim'mola' iƚne

―Talitá kumi. lipiƚya' xanuc' aiquiƚ'huaiyinge.


(Iƚe lataiqui' lohuaƚquemma ticua: Ixhueƚco'ma juaiconapa.
Macahuats', camihuo', totsahuenni.) I'hua'ma ehuentsola' ƚaiquiƚeloƚya'
42 Aiquicoƚ'ma, ƚahuats'
  anujnca. Jiƚpe imuc'itsola' lan
itsahuenanni, ipango'ma i'hua'ma. xanuc'.
Ixhuaita imbamaj coquej ƚemats'. 7 Iƚne ƚitiné ijoc'i'mola' limbamaj

Iƚne lan xanuc' lixim'me li'ipa coquexi' ts'ilihuequi. Iƚne


ixpailij'mola' juaiconapa. 43 Jesús
  icuaiyunca, ipango'ma umme'mola'
juaiconapa ixc'ai'i'mola', timila': tiyeƚe oquexi' oquexi'. Epi'i'mola'
―Aimoluya'ata lai'e'epa ƚahuats'. liƚmane tipa'atsa lontahue.
Nij naitsi nocuejya. 8 Tixc'ai'ila', timila':

San Marcos 6 76

―Tonƚeƚe, toƚtai'me ma le'a cuftine Herodías. Ilecopa. Juan


loƚpaluc. Aimoƚtai'me cumla'i. timi Herodes: “O'epa quixcay. ¿Te
Aimoƚ'nij'mi'me tomí jiƚpe loƚfi'ejma comexic'e'ecopa ƚipeno ƚopima?
loƚcu'u. 9 Toƚc'uaicoƚe ƚoƚc'ejí.
  ¿Te colecocopa? Iƚque a'i copeno.
Aimoƚpo'no'me oque' loƚtsamalo, Ipeno ƚopima.” Juan limi'ma
ma le'a anuli. 10 Lajut'ƚ petsi
  toƚta'a ixtunni Herodes. Icuxepa
tepenuftsolhuo', moƚmana' jiƚpiya i'noƚintsa, ifi'entsa, itats'entsa.
liƚya', maƚpe toƚmajntsa. 11 Ja'ni

19 Ƚaca'no' Herodías ti'ay quipilaic'

toƚcuaitsa petsi aimepenufinnilhuo', Juan. Ijanaj'ma tima'anƚe. Aiqui'ic'.


ni aimiquimf'ennilhuo', imanc' 20 Cal rey Herodes tixpaic'e Juan.

tulunafle loƚ'mitsi', tipanni iƚque Imetsaico'ma ac'a xans. I'epa


ƚamats' ƚitaƚijmpa loƚc'eji'. Toƚta'a cuenna. Ti'hua tiquimf'e lonespa
ti'iƚa' quiƚsina' ma iƚne quiƚtuca' Juan. Tama aiquicueca, ticuaispa
ti'najtse'me liƚjunac'. quipic'a litaiqui' Juan.
12 Ts'ilihuequi ipalunca, uya'a'me

21 Herodías joupa iximpa lo'eya

Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a tima'anƚe Juan.


lixpic'epa ȽanDios. U'iyale'me Herodes lixhuaita ƚemats' i'e'ma
tixhuej'menanca lixcay lo'epa. juic. Iƚiya lipuqui' titetsoyi anuli
13 Ipa'a'me axpela' lontahue.
  lijoc'ipola', iƚne lan tsila' quiƚpenic',
I'ot'ƚi'me laceite axpela' lafcualƚay. jouc'a lincuxepá soldado, jouc'a
Iƚniya ixaƚcona'mola'. lan tsila' xanuc' nomana' al distrito
14 Ni petsi lomana' lan xanuc'
  Galilea. 22 Jiƚpiya lefoƚya itsufai'ma

tipalaicoyi lo'epa Jesús. Cal rey ƚi'hua caca'no' Herodías. Ixau'ma.


Herodes jouc'a icuej'ma lo'epa. Icuaitsi quiƚpic'a Herodes jouc'a
Timana' lan xanuc' nocuapá: lijoc'ipola', iƚne nocutshuoƚanna
―Jesús iƚquiya aJuan Bautista, jiƚpiya. Cal rey timi ƚahuats':
joupa imaf'inapa ipanamma “Aƚsahue'eƚa' jale ts'opic'a, capi'i'mo'”.
pe lomana' limanapola'. Toƚta'a 23 I'e'ma jurar, icuaj'moxi: “Iƚe

juaiconapa apaxi iƚque, ti'ay acueca'. laƚsahue'eya, tama ti'iƚa' onƚca


15 Ocuenaye ticuayi:
  laifcuxepa, capi'i'mo'”.
―Iƚque aElías, icuaiyocona'ma fa'a 24 Ipanni ƚahuats'. I'hua'ma,

li'a ƚamats'. icuaitsi pe lopa'a qui'máma', timi:


Ocuenaye ticuayi: “¿Te caifxahue'eya?” Qui'máma'
―Iƚque aprofeta ƚummepa ȽanDios, timi: “Toxahue'etsi tepi'intso'
ti'onƚcospa to lam profeta limajmpá ƚijuac Juan, tetoj'minƚe al cuecaj
fa'a luyaipa quitine. pime”. 25 Aiquicoƚ'ma, ƚahuats'

16 Li'i'ma quixina' Herodes iƚe


  ipanni, i'huacona'ma ixintsi cal rey.
lonespa lan xanuc', iƚque ines'ma: Ixahue'e'ma, timi: “Lapi'iƚa' ƚijuac
―Iƚque ma Juan Bautista. Ƚinca Juan Bautista, to'nij'miƚa' anuli
aicuxe'ma etec'em'me ƚejoc', joupa al pime”. 26 Cal rey ixhueƚconni

imaf'inapa. juaiconapa. ¿Te co'eya? Aimi'iya


17-18 Herodes joupa exic'e'epa
  micuanac'eya loxahue'epa ƚahuats'.
ƚipeno ƚipima Felipe. Iƚquiya ƚaca'no' Lan xanuc' nocutshuoƚanna
77 San Marcos 6

jiƚpiya joupa icuejpá licuajpoxi. 35 Joupa if'acoƚaipa, ts'ilihuequi


27 Aiquicoƚ'ma, umme'ma anuli
  Jesús iƚoc'oƚai'me, timiyi:
ƚisoldado, icuxe'ma, timi: “Totaitsi ―Jif'a'a ailopa'a quiƚya'. Joupa
ƚijuac Juan”. Cal soldado i'hua'ma, if'acoƚaipa. 36 Tommetsola'

icuaitsi la carza, etec'etsi ƚejoc' Juan, lan xanuc' tiyeƚe. Pu'huanni


28 i'nij'mitsi al pime ƚijuac, uhui'i'ma
  calx'uiyaƚma' o ƚiƚeloƚya' ti'nata
ƚahuats'. Ƚahuats' i'hua'ma pe lopa'a ƚotejacu.
qui'máma', uhui'itsi. 37 Jesús timila':

29 Ts'ilihuequi Juan icuej'me toƚta'a


  ―Imanc' toƚtes'mitsola'.
li'ipa. Icuaitsa pe lima'ayompa Juan, Italai'e'e'me, timiyi:
itaina'me licuerpo, emunatsa. ―Ticuicomma axpe' ƚa'i, lipitali to
30 Ts'ilihuequi Jesús icuainanca
  lolijya cal xans no'eya canic' apaicoj
pe lopa'a Jesús, efot'ƚecona'moƚtsi. mut'ƚa. ¿Te tipa'a caƚtomí aƚ'nacota
Joupa iyehuo'me uya'a'huo'me toƚta'a ƚa'i? Aimi'iya maƚtes'miyacola'.
Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa 38 Jesús icuis'e'mola', timila':

ȽanDios. U'i'me jahuay li'ehuo'me, ―¿Tojua tipa'a ƚa'i? Tonƚeƚe,


jahuay limuc'iyalehuo'me. 31 Jesús
  toƚsintsa.
timila': Iye'me, ixintsa. U'icona'me, timiyi:
―Ƚepá illanc' caƚtuca'. Ƚepá ―Tipa'a amaque' la'í, jouc'a oquexi'
pu'huanni pe ailopa'a quiƚya'. latuye.
Lunxajta. 39 Jesús icuxe'e'mola' ts'ilihuequi

Jiƚpe pe lomana' Jesús jouc'a ticuxe'entsola' lan xanuc'


ts'ilihuequi, lan xanuc' tiƚcuaispa, ticutsoƚaiƚe jahuay jiƚpe calxhuaica
tiyenayi. Aimi'iya mitetsoyacu, ni pajac. 40 Enaj'moƚtsi lan xanuc'

Jesús ni ts'ilihuequi. 32 If'ajli'me


  amaxnu amaxnu, jouc'a oquej oquej
anuli al barco, iye'me quiƚtuca' nuxans quimbama', icutshuoƚai'me.
ticuaitsa pe ailopa'a quiƚya'. 41 Jesús epef'ma lan maquej la'í

33 Axpela' lan xanuc'


  jouc'a loquexi' latuye, ehuenaf'ma
quiyouyomma jahuay ƚiƚeloƚya' lema'a, ix'najtsi'i'ma ȽanDios.
ixinim'mola' lif'ajli'me al barco. Ixquenuf'ma ƚa'i, epi'i'mola'
Imetsaico'mola'. Iƚne lan xanuc' ts'ilihuequi, iƚne eca'nem'mola'
iye'me, inul'me, icuaitsa ate'a pe lan xanuc'. Jouc'a loquexi' latuye
lotseyacu Jesús jouc'a ts'ilihuequi. ixquenuf'mola', epi'i'mola' lan xanuc'.
34 Jesús jouc'a ts'ilihuequi icuaitsa

42 Jahuay itetso'me, ixhuaitsola'.

ƚocuena quema caja, ipalunca 43 Ts'ilihuequi efot'ƚena'me


al barco. Jesús lixim'mola' iƚne lipanecomma ƚa'i jouc'a latuye.


axpela' lan xanuc' efot'ƚeyoƚtsi Imantsi imbamaj coque' lan
jiƚpiya, ixim'mola' acuanuc'la. tsiquihuit'ƚ. 44 Lan xanuc' litetso'me

Ixim'mola' to lam mot'ƚ, iƚne lam tixhuaispola' oquej nuxans


mot'ƚ lahue'epola' quiƚpoujna. quimbamaj maxnu. Jouc'a timana'
Ailopa'a nohuic'iyacola'. Ipango'ma lacaƚ'no', la'uhuay.
imuc'i'mola'. Axpe' ƚataiquí 45 Aiquicoƚ'ma, Jesús icuxe'e'mola'

imuc'i'mola'. ts'ilihuequi tif'ajliƚe al barco,


San Marcos 6​, ​7 78

tiquieƚe al cuecaj quin'nuhua', Jesús, lan xanuc' iƚtaic' lilefcualƚay


ticuaitsa pe lopa'a liƚya' Betsaida. jiƚpe pe lafoƚyoya. Tixahue'eyi Jesús
46 Iƚque ixc'ai'ina'mola' lan xanuc',
  tepi'itsola' lane lilefcualƚay tiƚafle,
if'aj'ma ƚijuala, tipalaic'ota ȽanDios. tama ma le'a lipijahua'. Jahuay
47 Muyalaicoyi ts'ilihuequi icuaitsa niƚafpá, tixaƚconala'.

7

nolojmay quin'nuhua' imufc'o'ma. Lam fariseo icuaitsa pe lopa'a


Jesús tipa'a ƚamats' quituca'. 48 Jiƚpe
  Jesús, jouc'a icuaitsa lomxiye
ehuelojm'mola' ts'ilihuequi nomana' nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios.
al barco. Ixim'mola' juaiconapa Iƚne quiyouyomma al cuecaj quiƚya'
tipa'ayi cafxi tiquieƚe, aimi'i Jerusalén.
miquieyi. Italecuf'me ƚujfxi cahua'.  
2 Ti'huilaic'oyi lo'epa ts'ilihuequi

Al fanej hora lipuqui' joupa uyaipa, Jesús. Ticuayi: “Iƚne titetsoyi


tehue'e' micuaiya al camts'us 'hora. aiquilulahua al c'a liƚmane'.
Icuaico'ma Jesús ti'huayaf'que Aimepenufyacola' ȽanDios.”
laja'. Icuaitsi pe lopa'a al barco,  
3 Lan xanuc' fariseo tihuejyi

ti'hua mi'hua, tocomma tuyaicota. liƚtatahueló liƚ'ejma'. Tepajyi


49 Ts'ilihuequi ixim'me, ticuayi:
  liƚmane' ticuaispa liƚƚuxluc.
“Acuecaj quinxpaic'ale”. Ija'a'me.  
4 Miye'me laplaza, miyelocota,
50 Jahuay ixim'me. Ixpailij'mola'
  micuainacu lilejut'ƚ ate'a tepo'me,
juaiconapa. Jesús aiquicoƚ'ma, tijouƚa' titetso'me. Tihuejyi axpe'
ipalaic'o'mola', timila': quiƚ'ejma'. Tipa'a liƚ'ejma' mepaj'me
―Aimixpailij'molhuo'. Toƚ'etsoƚtsi liƚpime, liƚcatsitu, ƚilepixú,
acueca' ƚolunxajma'. Ma iya'. lolanc'ecompa atejma' cuftine
51 If'aj'ma al barco pe lomana'
  acobre, jouc'a liƚhualfa. Ticuayi:
ts'ilihuequi. I‑ch'ixcona'ma ƚahua'. “Toƚta'a ipic'a ȽanDios”.
Ixim'me acueca' iƚe li'epa Jesús.  
5 Iƚne icuis'e'me Jesús, timiyi:

Aiquiƚcueca. 52 Tama joupa iximpá


  ―Iƚne lihuejhuo', ¿te co'ecopa
al cuecaj li'epa Jesús iƚe litine aimihuejyi laƚ'ejma' iƚe
lites'mi'mola' lan xanuc', ite'me ƚa'i, laƚmuc'iponga' laƚtatahueló? Mane
iƚne ts'ilihuequi aimicuec'eyi. Amuf titetsoyi, aimepajyi al c'a liƚmane'.
liƚpicuejma'.  
6 Jesús italai'e'e'mola', timila':
53 Lijou'ma liquie'me al cuecaj
  ―Imanc' ma le'a tonƚ'e'eyoƚtsi to
quin'nuhua', icuaitsa ƚamats' unc'ic'a xanuc'. Luyaipa quitine
Genesaret. Jiƚpiya ifijm'me al barco. cal profeta Isaías uya'a'ma linespa
54 Ipalnanca. Aiquicoƚ'ma, lan xanuc'
  ȽanDios te ts'i'ic' loƚpicuejma'.
imetsaico'me Jesús. 55 Ni petsi
  Ticua:
jiƚpe ƚamats' icuej'me lan xanuc': Iƚne lan xanuc' aƚmi: “Ima'
“Icuai'ma Jesús, pu'hua o ƚu'hua malanDios”, ma le'a
tipa'a”. Iyec'oƚaitsa tehueyi Jesús, tipaloƚaiyi.
iƚtaic' lilefcualƚay tunaf'coƚanna Iƚniya aimaƚcuec'e, ma ti'eyi
liƚpuxcuif'que. 56 Jiƚpiya lan tsocay
  quiƚtuca' ts'iƚpic'a.
quiƚeloƚya', o lan tsila' quiƚeloƚya', 7 Tama laxc'onƚingaiƚa'
o calx'huiyaƚma', ni petsi licuaitsi aicapenufila',
79 San Marcos 7

iƚne timuc'iyaleyi ma le'a ixa'hue'me tuhuaƚc'e'etsola' iƚe


locuxepa lan xanuc', a'i lataiqui'.
laifcuxepa. 18 Timila':

8 ’Toƚe loƚpicuejma' imanc',


  ―¿Te imanc' jouc'a ailopa'a
tolatets'iyi ȽanDios, tolihuequila' coƚpicuejma'? Cal xans
lan xanuc' liƚ'ejma'. no'nicopa lico al xujc'a, tinuc'a,
9 Jouc'a timila':
  aimixis'meyacoxi toƚta'a. ¿Te
―Imanc' xonca tolihuequila' aicoƚcueca? 19 Iƚe loyaicopa lico,

loƚtatahueló liƚ'ejma', toƚta'a aimitsufaiya lipicuejma'. Ticuaispa


tolatets'iyi litaiqui' ȽanDios. licu'u, tijouƚa' tipanamma.
10 ’Moises icuxepa:
  Minesqui toƚta'a Jesús ipalaicopa
“Taihuejco'mola' co'ailli', co'máma', ƚotempa fa'a li'a ƚamats'. Ticua
totoc'i'mola'”. Jouc'a icuxepa: jahuay iƚe ac'a. Aimi'iya minesyacu:
“Cal xans nomipola' cataiqui' “Iƚe axujc'a, aimi'iya catec'oya”.
qui'ailli' qui'máma', tipa'a lijunac'. 20 Ti'hua timila':

¡Tima'anƚe!” ―Al xujc'a laipa'apa lipicuejma',


11 ’Imanc' ituca' loƚmuc'iyalepa.
  iƚe ƚinca tixis'me'ma cal
Ja'ni anuli cal xans timitsola' xans. 21 Jiƚpe liƚpicuejma', lan

qui'ailli', qui'máma': “Aimi'iya xanuc' tixpic'eyi ti'eƚe al xujc'a.


catoc'iyacolhuo'. Jahuay ƚai'huexi Tihuennaiquila' cacaƚ'no', tinantseyi,
joupa nenajpa, iƚe catsufco'ma tima'ahualeyi, tixhuicoyi liƚpenoye
ȽanDios.” 12 Imanc' toƚcuayi: “Ne',
  liƚf'as xanuc', 22 tijanajyi ti'huejle

iƚque aimitoc'i'mola' qui'ailli' xonca, ti'eyi al xujc'a liƚf'as xanuc',


qui'máma'”. tifel'miyaleyi, tipalaiyi o ti'eyi petsi
13 ’Iƚe lataiqui' lolihuejpa ma le'a
  aimetenƚcocojma, ti'e'ehualeyi laic',
liƚtaiqui' loƚtatahueló limuc'ipolhuo', tinescoyi liƚf'as xanuc', tetets'iyaleyi,
iƚiya coƚmuc'ipola' lan xanuc'. Ma' tixinyoƚtsi xonca lan tsila' xanuc',
anuli toƚta'a axpe' tonƚ'eyi. Litaiqui' ti'eyi pangay camac'ta. 23 Jahuay

locuxepa ȽanDios toƚsinyi to nij iƚna'a tipa'a liƚpicuejma'. Ja'ni


naitsi cataiqui'. tipa'aƚe, ti'eƚe toƚta'a, tixis'me'moƚtsi,
14 U'icona'mola' lan xanuc'
  ti'e'e'moƚtsi xujc'a.
lefot'ƚepoƚtsi jiƚpiya, timila': 24 Jesús ipanni jiƚpiya. I'hua'ma

―¡Aƚquimf'eƚa' anuli anuli imanc'! icuaitsi ƚamats' huejnca liƚya'


¡Aƚcuec'eƚa'! 15 Fa'a li'a ƚamats' tipa'a
  cuftine Tiro. Itsufai'ma anuli lajut'ƚ.
iƚe pe imanc' lolacui'ipa axujc'a. Iya' Ticua: Nij naitsi nocuejya. 25 Anuli

cacua a'i. Ja'ni anuli cal xans titeƚa', ƚaca'no' icuej'ma jiƚpe tipa'a Jesús.
ti'nicoƚa' lico, tinuc'la', ailopa'a Icuaitsi, exc'onƚingai'ma li'mitsi'
co'iya, aimixis'meyacoxi. Al xujc'a Jesús. Iƚque ƚaca'no' tipa'a ƚi'hua
laipa'aya lipicuejma' cal xans, iƚe cahuats' ƚitsufaipa conta'a. 26 Ƚaca'no'

ƚinca tixis'me'ma. 16 Naitsi nocuejpa,


  a'i judía, qui'huayomma maƚpiya
aƚquimf'eƚa' iya' laitaiqui'. ƚamats' cuftine Sirofenicia. (Lan
17 Jesús ipo'no'mola' quiƚtuca' lan
  xanuc' judío tetets'innila' iƚniya lun
xanuc', itsufai'ma lajut'ƚ. Ts'ilihuequi Sirofenicia. Tecui'innila' atsiƚqui.)
San Marcos 7​, ​8 80

Ƚaca'no' tixahue'e tipa'aƚa' ƚonta'a, 37 Imetsaico'me acueca' juaiconapa


tixaƚ'meƚa' ƚi'hua. 27 Jesús timi:
  lo'epa Jesús. Ticuayi:
―Ate'a aƚtes'mi'mola' laƚnaxque'. ―¡Toƚsinƚe! Tixaƚ'menala' lan
Aƚtoc'itsola' laƚxanuc'. ¿Te ja'ni ac'a taƚpe iƚne ticuejnayi. Tixaƚ'menala'
laƚ'eyacu laxic'e'mola' ƚile'i la'uhuay, jouc'a lan ta'ay, iƚne tipalainayi ac'a.
tijouƚa' laca'ni'i'mola' lan tsiƚqui? Jahuay lo'epa juaiconapa ac'a.

8
28 Ƚaca'no' titalai'e'e, timi:
  Jiƚne ƚitiné lan xanuc'
―Mapoujna, tama al ƚinca efoƚconanni pe lopa'a Jesús.
lofnespa, iya' cacua lan tsiƚqui titeji Ailopa'a cotejacu. Jesús ijoc'i'mola'
ƚaiquepi' ca'i ƚopa'a licu'uj mesa, ts'ilihuequi, timila':
loc'aiƚpa la'uhuay. 2 ―Iya' caxinnila' cuanuc'la iƚne

29 Jesús timi ƚaca'no':


  lan xanuc'. Joupa ixhuaita afane'
―Iƚta'a laƚmipa icuaicota caipic'a. quitine maƚmana' fa'a, iya' jouc'a
Ma to'huanƚa'. Ƚonta'a joupa iƚniya. 3 Timana' quiyouyomma aculi'.

ipanamma ƚo'hua. Aiquiƚtesma. Aimi'iya miyeyacu. A'i


30 Ƚaca'no' i'huana'ma, icuainatsi
  cummeyacola'. Ticuaitsa nolojmay
lejut'ƚ ixim'ma ƚi'hua tunouya. cane timatola' cumemma.
Ƚonta'a joupa ipanamma. 4 Ts'ilihuequi italai'e'e'me, timiyi:

31 Jesús ipanni pe lopa'a liƚya'


  ―Jifa'a ailopa'a quiƚya'. ¿Petsi
Tiro, uyaicotsi liƚya' Sidón, jouc'a caƚtac'ueyacu ƚa'i tinajntsola' iƚniya
pe lopa'a Limbama' Quiƚeloƚya'. lan xanuc'?
Icuaicontsi al cuecaj quin'nuhua' 5 Jesús icuis'e'mola', timila':

Galilea. 32 Jiƚpiya i'hua'a'me anuli


  ―Imanc', ¿tojua mimana' lola'í?
cal xans atape, afule mipalay, ata'ay. Iƚne italai'enca, timiyi:
Ixa'hue'me Jesús tixpayaf'la' iƚque ―Tipa'a acaitsi lala'í.
cal xans. 33 Jesús ileco'ma lijuqueya

6 Jesús icuxe'e'mola' lan xanuc'

jiƚpe pe ailopa'a xans. Ecajm'mi'ma ticutshuoƚaiƚe ƚamats'. Epenuf'ma


lidedó anuli anuli lix'mats'i' cal lan caitsi la'í, ix'najtsi'i'ma ȽanDios,
xans. Itsuƚof'i'ma ƚipaƚ cal xans. ixquenuf'ma ƚa'i, epi'i'mola'
34 Ehuenaf'ma lema'a, ixnalif'ma
  ts'ilihuequi. Iƚniya eca'nem'mola' lan
acueca' timi: xanuc'. 7 Timana' jouc'a oquexi' afantsi

―¡Efata! laicatuye. Jesús ix'najtsi'icona'ma


Iƚe lataiqui' locuajmaispa ticua: ȽanDios, timila' ts'ilihuequi:
¡Texinanni! ―Tolaca'netsola' lan xanuc'.
35 Aiquicoƚ'ma. Cal xans

8 Jahuay itetso'me. Inajntsola'

iximpoxi exinamma lix'mats'i', al c'a. Lefot'ƚe'me lipanecomma,


ux'masquenanni ƚipaƚ. Ipango'ma imantsi acaitsi lan tsangay. 9 Iƚne

ipalai'ma ac'a. 36 Jesús icuxe'e'mola'


  lan xanuc' litetso'me tixhuaispola'
lan xanuc' aimuyout'ƚe'me. Nij naitsi to oquej nuxans maxnu.
nocuejya. Iƚniya aimicuec'eyi. Tama Jesús ixc'ai'ina'mola'.
Jesús timila': “Aimuluyout'ƚe'me, 10 Aiquicoƚ'ma, if'ajli'me al barco

nij naitsi locuejya”, iƚne lan jouc'a ts'ilihuequi. Iye'me icuaitsa


xanuc' xonca tuya'ayi lo'epa. ƚemats' liƚya' cuftine Dalmanuta.
81 San Marcos 8

11 Icuaiconanca lan xanuc' fariseo. Italai'e'e'me:


Ipango'me icuis'mot'ƚecona'me Jesús. ―Acaitsi.
Ixa'hue'me ti'eƚa' al cueca', iƚe to 21 Timila':

lo'eya ȽanDios. Tehuaiyi. 12 Jesús


  ―Itsiya, ¿te aimi'iya
ixnalif'ma acueca', ticua: moƚcuec'eyacu?
―Lan xanuc' nomana' itsiya, ¿te 22 Icuaitsa liƚya' Betsaida.

caƚsa'huecopa ca'eƚa' al cueca'? Iya' Icuai'e'entsa Jesús anuli cal fo'.


cacua: Ƚinca aicamuc'iyacola', ni Ixa'hue'me tixpayaf'la' li'u' cal
toƚta'a. fo'. 23 Jesús exaƚ'ma cal fo', iye'me

13 Ipo'no'mola' quiƚtuca',
  lema quiƚya'. I'otƚi'ma ƚitsulu li'u',
if'ajcona'ma al barco. Iye'me, ixpayaf'ma limane, icuis'e'ma, timi:
iquie'me al cuecaj quin'nuhua'. ―Itsiya, ¿te nipajnya tahuetsale?
14 Ts'ilihuequi aiquiƚtaic' ca'i.
  ¿Toxina?
Imenc'ecopá. 15 Jesús ixc'ai'i'mola'

24 Cal xans ipango'ma

iƚniya, timila': ehuetsale'ma, timi:


―Toƚpo'noƚe cuenna. ―Caxinnila' lan xanuc', tiyelocoyi.
Aimolapenuf'me ƚiƚƚevadura lan Ti'onƚcospola' to lan 'ec'.
xanuc' fariseo, ni ƚilevadura cal rey 25 Jesús ixpayaf'cona'ma li'u' cal

Herodes. xans. Iƚque ixim'moxi exilinamma


16 Iƚne aiquiƚcueca iƚe limipola'
  li'u'. Ehuetsale'ma. Tehuelonge
Jesús. Timiyoƚtsi: jahuay. 26 Jesús umme'ma ti'huanƚa'

―¿Te caƚmicoponga' toƚta'a? O lejut'ƚ, timi:


¿aƚminga': “Imanc' olimenc'ecopá, ―Aimotsufai'ma liƚya'. Aimo'itola'
aicoƚtaic' ca'i”? lan xanuc'. Nij naitsi nocuejya li'ipo'.
17 Jesús ixina' lonespa, timila':

27 Jesús jouc'a ts'ilihuequi iye'me,

―Imanc', ¿te coƚnescopa: “Ailopa'a ticuaitsa ƚaiquiƚeloƚya' lomana' jiƚpe


cala'i”? ¿Teaicoƚcueca laimipolhuo'? al distrito cuftine Cesarea de Filipo.
¿Te aicolapaic' cuenna lai'epa? O Miyeyi lane Jesús ticuis'ela', timila':
¿i'ipolhuo' muf loƚpicuejma'? 18 ¿Te
  ―¿Te conespa lan xanuc'? ¿Naitsi
unc'ifohue? ¿Te aimoƚsinyi loƚ'u'? iya'?
¿Te unc'itaƚpe? ¿Te aimoƚcuejyi 28 Italai'e'e'me:

loƚs'mats'i'? ¿Te olimenc'ecopá ―Timana' nocuapá ima' umJuan


lai'epa? 19 Lu'iƚa': Jiƚpe litine
  Bautista. Ocuenaye ticuayi ima'
laixquenuf'ma lam maque' la'í umprofeta Elías. Ocuenaye tinesyi
lolaca'nepola' iƚne lam maquej mil ima' mocuenaj profeta.
lan xanuc', ¿tojua lan tsiquihuit'ƚ 29 Icuis'econa'mola':

loƚma'ne'me lipaneconni? ―Imanc', ¿te coƚnespa? ¿Te


Italai'e'e'me, timiyi: coƚcuapa? ¿Naitsi iya'?
―Imbamaj coque'. Pedro italai'e'e'ma, timi:
20 ―Laixquenuf'ma lan caitsi
  ―Ima' unCristo. ȽanDios ummepo'.
la'í lolaca'nepola' lam malpuj mil 30 Jesús u'i'mola':

lan xanuc', ¿tojua lan tsangay ―Aimolu'i'mola' lan xanuc'. Nij


loƚma'ne'me lipaneconni? naitsi nocuejya.
San Marcos 8​, ​9 82

31 Ipango'ma imuc'i'mola' 38 ’Itsiya


litine lan xanuc'
loyaicoya. Timila': enajpoƚtsi ȽanDios, ti'eyi al xujc'a.
―Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal Cal xans noximpa calaic'ata,
profeta pu'hua lema'a. Cateƚco'ma ja'ni tinesla': “Iƚne laif'as xanuc'
juaiconapa. Lan tsila' xanuc' lahuelonge, aiquihuejya Jesús,
noxpijpá lataiqui', jouc'a lixanuc' aicapenufya litaiqui', aimi'iya”;
cal cuecaj ca'ailli', jouc'a lomxiye litine cacuaiconanni fa'a li'a
nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios, ƚamats', iya' jouc'a aicapenufya
iƚniya latets'i'ma, aƚcu'ma aƚma'anƚa'. iƚque cal xans. Iya' iƚque cal Xans
Afanej quitine camaf'ina'ma, Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a'.
catsahueno. Cacuaiyoconno. Aƚcuaiconacu iya'
32 Acuajmaica u'ipola': “Aƚma'a'ma”.
  jouc'a lam paxi capaluc' quema'a.
Pedro aiquicuaitsi quipic'a iƚe Jiƚpe litine aƚsim'ma ninCueca' ma
lines'ma Jesús. Ixoulai'ipa, itale'ma, to ȽanDios cai'Ailli'.
timi:
―¿Te cofnescopa toƚta'a?
33 Jesús ipai'e'moxi, ehuelojm'mola'

9 Ti'hua timila':
―Iya' camilhuo' al ƚinca:
Jifa'a timana' lan xanuc' tixim'me,
ts'ilihuequi, itale'ma Pedro, timi: timetsaico'me lo'eya ȽanDios
―To'huanƚa'. Tanajxoxi fa'a. Ima' micuxe fa'a li'a ƚamats'. Toƚta'a
topalay ma to minesqui ƚonta'a tixim'me ai'a tima'mola'.
Satanás. Ima' toxpic'e to mixpic'eyi 2 Luyaipa acamts'us quitine Jesús

lan xanuc'. Ituca' tixpic'e ȽanDios. ileco'mola' Pedro, Jacobo jouc'a


34 Ijoc'i'mola' lan xanuc' jouc'a
  Juan. Tiyeyi ma quiƚtuca'. If'ajli'me
ts'ilihuequi tiquimf'eƚe, timila': ƚi'nof'quiya ƚijuala. Mehuelojnyi
―Cal xans ja'ni ipic'a lihuejla', Jesús iƚque ipaicomma lixans.
aimicuxe'moxi quituca'. Iya' 3 Lipijahua' i'i'ma afujca juaiconapa,

lapaƚts'inginna lancruz. Naitsi tunts'iflay. Fa'a li'a ƚamats'


nalihuejya titaiƚa' lencruz jouc'a. tama tepajle lijahua' aimi'iya
Tixpic'eƚa' ticuxoxi titeƚcoƚa'. mi'onƚiyacu toƚta'a. 4 Ts'ilihuequi

Toƚta'a lihuejla'. 35 Cal xans ja'ni


  Jesús ixim'me imaxcaitsola'
ti'exoxi cuenna juaiconapa, ja'ni lam profeta Moisés jouc'a Elías.
aimicua miteƚcoya, iƚque cal xans Tipalaic'oyi Jesús. 5 Pedro timi

tecani'e'moxi. Cal xans ts'ipic'a Jesús:


tihuejla' Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a ―Momxi, ¡ac'a fa'a maƚmana'!
lixpic'epa ȽanDios, toƚta'a lihuej'ma Aƚƚanc'e'me afanej lihuoxqui, anuli
iya', iƚque ƚinca ticu'moxi lateƚcoya. ima', anuli Moisés, locuena Elías.
Tama tima'anƚe, iƚque tulij'ma 6 Pedro aiquixina' te ts'i'ic' iƚe

lipitine aimijouya. 36 Cal xans


  licuapa, ma le'a tipalay. Iƚne lam
nolijpa jahuay lopa'a fa'a li'a ƚamats', fantsi ts'ilihuequi Jesús ixpailij'mola'
tijouƚa' tecani'exoxi, ¿te tixhuico'ma juaiconapa. 7 Ixim'me ipoxc'i'mola'

iƚe lulijpa? 37 ¿Nipajnya ti'najtse'ma


  cummahuay. Icuej'me tipalay maƚpe
tunƚu'eƚa' ƚi'alma? A'i, aimi'iya. ƚummahuay, timila':
83 San Marcos 9

―Iƚca'a ai'Hua, ca'ay capic'a 14 Icuaitsa pe lomana' locuenaye


juaiconapa. Toƚquimf'eƚe iƚque ts'ilihuequi Jesús, jiƚpe ixim'me
lonespa. juaiconapa axpela' lan xanuc'
8 Ehuelojncona'me Jesús, iƚque
  efot'ƚeyoƚtsi canumicay. Jouc'a
tecaxu quituca'. Moisés y Elías timana' lomxiye nomuc'iyalepá
ailomana'. Ma ejac'na'mola'. locuxepa ȽanDios. Iƚne lomxiye
9 Mimulnamma ƚijuala Jesús
  tifuli'iyi cataiqui' ts'ilihuequi
ipalaic'ocona'mola', timila': Jesús. 15 Lixim'me Jesús lan xanuc'

―Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa ixoconni quileta. Aiquicoƚ'mola',


cal profeta pu'hua lema'a, ma iyouyunca, inontsa.
capa'a fa'a li'a ƚamats' aimoluya'ata 16 Jesús icuis'e'mola' lomxiye

loƚsimpa jiƚpe ƚijuala. Nij nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios,


naitsi nocuejya. Aƚma'a'ma, timila':
catsahuenahuo quipayonahuo pe ―Imanc', ¿te colicuis'epola' iƚne
lomana' limapola', tijouƚa' ti'iƚa' lalihuequi?
toƚta'a tolu'i'mola' lan xanuc'. 17 Jiƚpiya lefoƚya anuli cal xans

10 Iƚne ts'ilihuequi Jesús


  ipalai'ma, timi Jesús:
ma quiƚtuca' tipalaic'oyoƚtsi, ―Momxi, ailec'mehuo' ƚai'hua.
i'nujuaista iƚe lixinghuo'me ƚijuala. Itsufaipa conta'a. Iƚque ƚonta'a
Ticuis'eyoƚtsi: i'e'epa ata'ay. 18 Ƚonta'a mulij'ma

―¿Te cataiqui' lonespa Jesús? ƚai'hua tecanghuaispa. Tijouƚa'


Ticua: “Catsahuenahuo, quipano pe ƚai'hua ti'i quipehuoxco lico, ti'ilc'a
lomana' limapola'”. li'ay, tuhuaquemma. Aixa'hue'mola'
11 Icuis'e'me Jesús, timiyi:
  lihuejhuo' tipa'aƚe ƚonta'a. Aiqui'ic'
―Lomxiye nomuc'iyalepá quilipa'e.
locuxepa ȽanDios ticuayi: “Ate'a 19 Jesús italai'e'ma, ticua:

Elías ticuaiyoconno fa'a li'a ƚamats'. ―Itsiya litine imanc' noƚmana' fa'a
Tijouƚa' ticuaihuo cal Cristo.” ¿Te li'a ƚamats' aimoƚ'huaiyijnyi ȽanDios,
conescopa toƚta'a? olanajpoƚtsi. Iya' cacua, coƚa'
12 Jesús timila':
  aicapajncona'ma pe loƚmana'. ¿Te
―Al ƚinca lonespa iƚniya lomxiye iya' ti'hua caxnet'ƚ'ma? Aƚƚec'metsi
iƚne nocuapá: “Ate'a ticuaihuo Elías. ƚo'hua.
Iƚque tixanu'ma jahuay.” Jouc'a 20 Ilecontsa ƚamijcano.

tipa'a liniƚiya loya'apa te ts'i'ic' Aiquicoƚ'ma, lixim'ma ƚonta'a Jesús,


laifnuyaicoya iya'. Iya' iƚque cal ife'ne'ma ujfxi ƚamijcano. Iƚque
Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua ecanghuaitsi, ti'huaƚtsay, ipa'a'ma
lema'a. Tuya'e' iya' cateƚco'ma ipehuoxco lico. 21 Jesús icuis'e'ma

juaiconapa, lan xanuc' latets'i'ma. qui'ailli' ƚamijcano, timi:


13 ’Iya' camilhuo', joupa i'huamma
  ―¿Tojua camats' toƚta'a mi'i
Elías. Lan xanuc' ma to lixpic'epa ƚo'hua?
toƚta'a i'e'epá iƚque. I'e'epá ma Italai'e'e'ma timi:
to muya'e' jiƚpe al Paxi Cataiqui' ―Caca'hua. 22 Ƚonta'a tummetsay,

Liniƚingiya. tecajm‑maispa laja' jouc'a titanc'aispa


San Marcos 9 84

ƚunga. Tehuay te co'iya mima'aya. aƚ'noƚ'ma lan xanuc', aƚma'a'ma.


Itsiya ja'ni nipajnya, ¡aƚtoc'itsonga'! Afane' quitine, camaf'ina'ma.
¡Aƚsintsonga' ninc'icuanuc'la! 32 Iƚne aiquiƚcueca iƚe lonespa

23 Jesús timi cal xans:


  Jesús. Aiquilicuis'e. Tixpailiquila'.
―¿Te caƚmicopa: “Ja'ni nipajnya”? 33 Icuaiyocontsa liƚya' Capernaum.

Ja'ni ima' aƚ'huaiyijnla', ti'i'ma. Mimana' lajut'ƚ, Jesús icuis'e'mola'


Naiƚne laƚ'huaiyijmpa aƚsim'ma iya' ts'ilihuequi, timila':
nipajnya, aƚsim'ma jahuay ti'i'ma ―¿Te cataiqui' coƚfuli'icopoƚtsi
ca'e'ma. maƚeyi lane?
24 Aiquicoƚ'ma, qui'ailli' ƚamijcano

34 Iƚniya aiquiƚtalai'e. Miyeyi lane

ija'a'ma ujfxi, timi Jesús: tifuli'iyoƚtsi cataiqui' naitsi iƚque


―Ca'huaiyijnhuo', ¡aƚtoc'iƚa' xonca cal te'a. 35 Jesús icutshuai'ma,

ca'huaiyijntso' xonca! ijoc'i'mola' limbamaj coquexi',


25 Ixim'mola' Jesús
  timila':
tiƚoc'oƚaiyumma xonca lan xanuc', ―Cal xans ts'ipic'a ti'iƚa' cal te'a,
itale'ma ƚonta'a, timi: ti'e'exoxi ƚaquijoujma, ti'e'exoxi to
―Ima' monta'a, ima' o'e'epa ƚaquintahuaicopa lif'as xanuc'.
atape y ata'ay iƚca'a ƚamijcano. 36 Exaƚ'u'ma anuli ƚahuac'hua.

Iya' cacuxe'ehuo', ¡taipanni iƚca'a Ecaxu'e'mola' ts'ilihuequi. Ipulc'o'ma,


ƚamijcano! Aimotsufaicona'ma. timila' ts'ilihuequi:
26 Ƚonta'a ija'a'ma. Ife'ne'ma ujfxi

37 ―Naitsi napenufya anuli

ƚamijcano. Ipananni. Ƚamijcano ƚahuac'hua to iƚca'a, ja'ni tinesla':


i'i'ma to ƚomapa. Axpela' lan “Jesús ti'ay capic'a iƚca'a ƚahuac'hua,
xanuc' ticuayi: “Joupa imanapa”. iya' jouc'a capenuf'ma”, iƚque ƚinca
27 Jesús i'noƚ'e'ma limane icutsu'ma
  lapenufi iya'. Naitsi nalapenufpa iya'
ƚamijcano, iƚque ecaxna'ma. a'i ma le'a iya' lapenufi, lapenufinga'
28 Lijou'ma litsuflai'me lajut'ƚ Jesús
  jouc'a Ƚalummepa.
jouc'a ts'ilihuequi, mimana' quiƚtuca' 38 Juan timi Jesús:

iƚne icuis'e'me, timiyi: ―Momxi, aƚsimpá anuli cal xans


―Illanc', ¿te caƚ'icoponga' tipa'ala' lontahue. Iƚque ticuaj'mi
aicalipa'e ƚonta'a? lopuftine. Illanc' aƚcuanac'epá.
29 Italai'e'e'mola', timila':
  Iƚque a'i caƚejmale.
―Ticuicomma toƚsa'hueƚe ȽanDios, 39 Jesús timila':

aimoƚtetso'me, toƚsnet'ƚƚe. Ja'ni ―Aimoƚcuanac'e'me. Anuli cal


a'i, aimi'iya molipa'ayacola' iƚniya xans no'epa acueca' micuaj'mi
lontahue. laipuftine, iƚque cal xans
30 Ipalunca jiƚpiya. Tuyalaicoyi
  aimaƚnesc'eya cataiqui'. 40 Iƚne lan

al distrito Galilea. Jesús ticua: xanuc' ja'ni aimaƚ'enga' laic' tama a'i
“Aimicuej'me lan xanuc' pe laifpa'a”. maƚejmaleyi, iƚne ƚinca aƚtoc'inga'.
Ipic'a timajnle quiƚtuca' iƚque y 41 ’Iya' camilhuo' al ƚinca: Cal

ts'ilihuequi. 31 Mimuc'ila' timila':


  xans naimetsaicopolhuo' imanc'
―Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal alihuequi iya', ja'ni tinesla': “Iƚne
profeta pu'hua lema'a. Aƚcu'ma, ilihuequi cal Cristo. Cuhui'i'mola'
85 San Marcos 9​, ​10

quiƚja'”, iƚque cal xans tipa'a lolijya,


ȽanDios tipaxne'ma.
42 ’A'ijc'a loyaicoya cal xans

10 Jesús ipanni al distrito
Galilea, icuaitsi al
distrito Judea. Iƚe ƚamats' locuena
naimenac'iya anuli iƚna'a la'uhuay, liju' al cuecaj panaj Jordán.
iƚne aƚ'huaiyinge iya'. Coƚa' Icuaiyocona'me axpela' lan xanuc'
ifinc'im'me ƚejoc' anuli cal cuecaj jiƚpe pe lopa'a Jesús. Iƚque ma to
capic molino, coƚa' ecajm'mim'me mi'ay timuc'iyale. 2 Icuaiyunca

ƚaja. Coƚa' ima'ma ate'a ai'a ti'e'ma jouc'a lam fariseo. Ehuaicona'me,
iƚiya lixcay. icuis'e'me:
43 ’Ja'ni lomane ti'e'ma lixcay,
  ―¿Te cal xans nipajnya tecanai'ma
¡tatejla' nulemma! Ja'ni tocuaitsi ƚipeno, o aimi'iya?
al muf petsi ƚunga aimipica, ¿te 3 Jesús italai'e'e'mola', timila':

cof'ecoya oque' lomane'? Tama le'a ―¿Te quiniƚpa Moisés? ¿Te


anuli lomane, ja'ni ti'i'ma totsufaita coya'apa lonƚ'eyacu?
petsi lopitine aimijouya, xonca al 4 Italai'e'e'me, timiyi:

c'a toyaicota. ―Moisés iniƚpa: “Cal xans tiniƚƚa'


44-46 ’Ja'ni lo'mis ti'hua'a'mo' petsi
  anuli lije'e lacanaicoya ƚipeno.
to'e'ma lixcay, ¡tatejla' nulemma! Tijouƚa' tecanai'ma.”
Ja'ni tecajm‑mitso' al muf, ¿te 5 Jesús timila':

cof'ecoya oque' lo'mitsi'? Tama le'a ―Moisés ixina' ata loƚpicuejma'


anuli lo'mis, ja'ni ti'i'ma totsufaita imanc', toƚta'a quiniƚcopa. 6 Al te'a

petsi lopitine aimijouya, xonca al a'i toƚta'a licuxeyalepa ȽanDios.


c'a toyaicota. Lilanc'epa li'a ƚamats' ȽanDios
47-48 ’Ja'ni lo'u timenac'ihuo',
  ilanc'e'mola' “… cal xans y ƚaca'no'”.
¡taipa'aƚa'! Ja'ni tecajm'mitso' al muf 7 Icua'ma: “Cal xans tipo'no'mola'

petsi lapimí aimimala', ti'hua titeji, qui'ailli' qui'máma', tileco'ma ƚipeno.


petsi aimijaf'que lateƚcoya, aimipica Tejonƚi'moƚtsi. 8 Loquexi' ti'e'e'moƚtsi

ƚunga, ¿te cof'ecoya oque' lo'u'? to anuli le'a.” Toƚta'a i'ipola' anuli, a'i
Tama ma le'a anuli lo'u, ja'ni ti'i'ma oquexi'. 9 ȽanDios ixpic'epa toƚta'a

totsufaita petsi tihuejcoyi ȽanDios, tejonƚi'mola', toƚta'a ti'e'e'mola' anuli.


iƚque cal Cuecaj Rey, xonca al c'a Lan xanuc' aimi'iya menajyacola'.
toyaicota. 10 Licuaitsa lajut'ƚ ts'ilihuequi

49 ’Jahuay ƚotsufconyacu ȽanDios


  Jesús icuis'e'me to joupa licuis'epa
ticuicomma tetenƚinƚe, toƚiya lan xanuc' fariseo. 11 Jesús timila':

ti'em'me co'hue, toƚe ȽanDios ―Tama cal xans tecanaiƚa' ƚipeno,


tepenuf'ma. Jouc'a lan xanuc' ma' ipeno. Ja'ni tilecoƚa' ocuena
liƚpicuejma' ticuicomma tetenƚintsola', caca'no', ixcay iƚe lo'eya. Ma' anuli
ticuicomma titeƚco'me, toƚe ȽanDios lo'eya to iƚne nahuepá quilecaƚ'no'.
tepenufna'mola'. 50 Ƚo'hue ipenic'.

12 Jouc'a ƚaca'no'. Tama tecanaiƚa'

Ja'ni tejac'la' lic'a, ¿te conƚ'ecoyacu ƚipe'ailli', ma' ipe'ailli'. Ja'ni tihuejla'
ƚo'hue? Imanc' aimi'i'molhuo' to iƚque ocuenaj xans ixcay iƚe lo'eya. Ma'
ƚo'hue ƚejac'pa lic'a. Aimoƚfuli'i'moƚtsi anuli lo'eya to lacaƚ'no' nahuepá
cataiqui'. Toƚnanc'otsoƚtsi. quiƚxanuc'.
San Marcos 10 86

13 Jiƚpiya pe lopa'a Jesús Al tomí lofmulijya tapi'itsola'


ticuai'enspola' la'uhuay. Tixa'hueyi pe lahue'epola'. Toƚta'a ti'i'ma
tixpayaf'tsola', tipaxnetsola'. co'huexi jipu'hua lema'a. Tijouƚa'
Ts'ilihuequi Jesús italem'mola' tocuaicoconno pe laifpa'a, lihuej'ma.
iƚniya ts'iƚejma quiƚnaxque'. 14 Jesús

22 Licuej'ma jiƚe lataiqui'

lixim'mola' ts'ilihuequi toƚta'a lo'epa ic'ommai'ma. Acueca' juaiconapa


aiquetenƚcocojma, ixtuc'o'mola'. ƚi'huexi. I'huana'ma tixhueƚma.
Timila': 23 Jesús ehuelojm'mola'

―Aimoƚpa'ne'mola' la'uhuay. ts'ilihuequi, timila':


Tiyouyunca pe laifpa'a. Lan xanuc' ―Lan xanuc' ts'iƚ'hueca juaiconapa
notsuflaiyacu pe locuxeyopa afule mitsuflaiyacu pe locuxeyopa
ȽanDios ti'onƚcospola' to iƚna'a ȽanDios.
la'uhuay. 15 Iya' camilhuo' al ƚinca:

24 Ts'ilihuequi aiquiƚcueca

Cal xans ja'ni jahuay ƚunxajma' jiƚe lines'ma Jesús. Ticuayi:


tihuequi litaiqui' ȽanDios locuxepa, “¿Te conescopa toƚta'a?” Jesús
ma to laihuejpa la'uhuay, iƚque cal timiconala':
xans titsufai'ma pe lopa'a ȽanDios. ―Cunc'ainaxque', lan xanuc'
Ja'ni a'i, aimitsufaiya. no'huaiyijmpá ƚiƚ'huexi afule
16 Jesús ipulc'o'mola' la'uhuay,
  mitsuflaiyacu pe locuxeyopa
ixpayaf'mola', ipaxne'mola'. ȽanDios. 25 ¿Te aga cal camello

17 Ipango'ma ti'hua'ma Jesús,


  tuyaico'ma laquipihuo ƚacuxa?
icuaico'ma anuli cal xans tinu. Iya' camilhuo': Cal xans ts'i'hueca
Exc'onƚingai'ma Jesús, icuis'e'ma: juaiconapa tixim'ma xonca lipime
―Cunc'a comxi, ¿te caif'eya culijla' mitsufaiya pe locuxeyopa ȽanDios.
laipitine aimijouya? 26 Licuej'me toƚta'a ts'ilihuequi

18 Jesús timi cal xans:


  Jesús ixim'me ipime juaiconapa iƚe
―¿Te caƚmicopa iya' ninc'a? Le'a lataiqui'. Imicona'moƚtsi:
ȽanDios copa'a cal C'a. Ailopa'a ―Aicaƚcueca iƚe lataiqui'. ¿Te
cocuena. 19 Ima' oxina' locuxepa
  ailopa'a conƚuya?
ȽanDios. Iƚe lataiqui' tuya'e': 27 Jesús ehuelojm'mola', timila':

“Aimoxhuico'ma ocuena caca'no', ―Lan xanuc' quiƚtuca' aimi'iya


ma le'a ƚopeno. Aimoma'ahuale'ma. monƚu'eyacoƚtsi. ȽanDios ƚinca
Aimonantse'ma. Ja'ni topalaicotsola' nipajnya tunƚu'e'mola'. Iƚquiya
lof'as xanuc' tonesla' al ƚinca, jahuay nipajnya ti'e'ma, aimixina
aimofel'miyale'ma. Taihuejco'mola', quipime.
totoc'i'mola', co'ailli', co'máma'.” 28 Pedro timi Jesús:

20 Cal xans timi Jesús:


  ―Illanc' aƚpo'nonapá jahuay,
―Momxi, caƚtojyomma ca'ay lihuejhuo'.
toƚta'a, jahuay iƚiya. 29 Jesús italai'e'e'mola' ts'ilihuequi,

21 Jesús ehuelojm'ma cal xans,


  timila':
etenƚcoco'ma lipicuejma', timi: ―Iya' camilhuo' al ƚinca: Cal
―Ƚinca, tipa'a lahue'epo'. xans nocuapa: “Quihuequi Jesús,
To'huanƚa', tocujtsi jahuay ƚo'hueca. jouc'a quihuequi Lataiqui' loya'apa
87 San Marcos 10

lixpic'epa ȽanDios”, ja'ni joupa 38 Jesus timila':


ipo'nopa lejut'ƚ, ipo'nopola' lipimaye ―Imanc' aicoƚsina', aicoƚcueca
o qui'máma' qui'ailli' o linaxque' o iƚe laƚsahue'epa. Aƚmiƚa': ¿Te
ƚemats', 30 iƚque cal xans mipa'a fa'a
  imanc' nipajnya toluyalaico'me to
li'a ƚamats' tulij'ma amaxnu xonca. iya' laifnuyaicoya? ¿Te nipajnya
Tama tihuetsoquinƚe tulij'mola' toƚteƚco'me to laifteƚcoya?
axpela' qui'máma', quipimaye, 39 Iƚniya timiyi:

quinaxque', quejut'ƚi, quemats'. ―Nipajnya.


Ticuaitsi locuaicoya quitine tulij'ma Jesús timila':
lipitine aimijouya. 31 Axpela' lan
  ―Ma' aƚinca imanc' toluyalaico'me
tet'ƚa xanuc' ti'i'mola' lijoucola'. to iya' laifnuyaicoya. Toƚteƚco'me
Jouc'a lijoucola', axpela' iƚniya, to iya' laifteƚcoya. 40 Iya' aimi'iya

ti'i'mola' lan tet'ƚa. camiyacolhuo': “Aƚcutsingaita


32 Miyeyi lane tif'ajliyi Jerusalén
  anuli al c'a camane, ƚocuena loxa
Jesús i'huaj'me'mola' ts'ilihuequi, camane”. Ailopa'a toƚta'a laimane.
iyenc'e'me iƚniya. Tixhueƚmot'ƚeyi, ȽanDios joupa ixpic'epa naiƚne
ticuayi liƚpicuejma': “¿Te co'iya nocutsoƚaiyacu jiƚpiya. Ma' iƚniya
Jesús?” Lan xanuc' locuenaye tihuejyi ticutsoƚaita.
tixpailiquila'. Jesús iƚojf'i'mola' 41 Locuenaye limbama' ts'ilihuequi

limbamaj coquexi', u'i'mola' loyaicoya Jesús icuej'me loxahue'epa Jacobo y


maƚque quituca'. 33 Timila':
  Juan. Ipango'me ixtulenca. 42 Jesús

―Imanc' oƚsina' aƚf'ajliyi al cueca' ijoc'i'mola', timila':


quiƚya' Jerusalén. Iya' iƚque cal Xans ―Imanc' oƚsina' liƚ'ejma' lan
Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. xanuc' pe aimimetsaicoyi ȽanDios.
Jiƚpiya aƚcunna. Lixanuc' cal cuecaj Iƚne liƚpincuxepá ti'e'eyoƚtsi to
ca'ailli', jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá lapoujnalá. Ts'iƚpenic' ticuxenaiyi
locuxepa ȽanDios, alacani'eta juaiconapa. 43 Imanc' aimonƚ'e'me

aƚma'anƚa' locuenaye xanuc', iƚniya a'i toƚta'a. Ja'ni anuli imanc' ipic'a
judío. 34 Iƚniya aƚtaluntseta, aƚtsuƚc'ota
  ti'e'exoxi xonca acueca', iƚque
lai'a, luntafquinna, aƚma'ata. Afanej titoc'itsola' lipimaye. 44 Ja'ni

quitine camaf'ina'ma. anuli imanc' ipic'a ti'e'exoxi cal


35 Jacobo jouc'a Juan, iƚne
  te'a, tixpic'eƚa' titoc'itsola' jahuay
linaxque' Zebedeo, iƚoc'oƚai'me pe lif'as xanuc'. 45 Iya' iƚque cal

lopa'a Jesús, timiyi: Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua


―Momxi, aƚpic'a ima' lapi'itsonga' lema'a. Laicuai'ma fa'a li'a ƚamats'
ma to laƚsahue'eyaco'. aicanesqui: “Lan xanuc' aƚtoc'iƚa'
36 Jesús timila':
  iya'”. Aicuaicoco'ma catoc'itsola',
―¿Te ts'oƚpic'a? ¿Te cacuƚa' laipitine. Ca'najcuf'mola'
caifnepi'iyacolhuo'? liƚjunac' axpela' lan xanuc',
37 Iƚniya timiyi:
  cunƚu'e'mola'.
―Lapi'itsonga' lane aƚcuxeta anuli 46 Icuaitsa liƚya' Jericó.

ima'. Aƚcutsingaito', anuli illanc' al Uyalaico'me liƚya', ipalunca. Axpela'


c'a camane, ƚocuena loxa camane. lan xanuc' tihuejyi Jesús. Jiƚpe lema
San Marcos 10​, ​11 88

cane ticutsu anuli cal fo'. Tixa'hue Iƚque cal burro aiquenafcaiyinni.
quitomí. Iƚque cuftine Bartimeo, Toluhuaƚtsa. Toƚ'hua'anca. 3 Ja'ni

i'hua Timeo. 47 Icuej'ma tinesyi


  ticuis'entsolhuo', timintsolhuo': “¿Te
lan xanuc': “Icuaico'ma Jesús ƚas culuhuaƚcopa cal burro?”, imanc'
Nazaret”. Cal fo' ipango'ma ija'a'ma, toƚtalai'e'e'me, toƚmi'me: “ȽaƚPoujna
timi: ipicuiya tixhuicota. Tijouƚa'
―¡Jesús, ima' otatahuelo cal rey ticuai'enacu.”
David! ¡Aƚsinƚa' nincuanuc'! 4 Iye'me ts'ilihuequi. Ixintsa ƚa'hua

48 Axpela' lan xanuc' itale'me,


  burro tifijnya lane pe lopa'a al
timiyi: puerta. Uhuaƚ'ma. 5 Oquexi' afantsi

―¡Ti‑ch'ixcotso'! tecaxoƚanna jiƚpiya icuis'e'me,


Tija'e' xonca ujfxi, ticua: timinnila':
―¡Ima', otatahuelo cal rey David! ―Imanc', ¿te culuhuaƚcopa cal
¡Aƚsinƚa' nincuanuc'! burro?
49 Jesús ecax'ma, icuxe'e'mola' lan

6 Ts'ilihuequi Jesús italai'enca ma

xanuc', timila': to limipola'. Lan xanuc' icu'me lane,


―Toƚjoc'iƚe cal fo'. ileco'me.
Ijoc'i'me, timiyi: 7 Icuai'etsa ƚa'hua burro pe lopa'a

―Aimixpaij'mo', Jesús. Ixpefi'me liƚpijahua' lixpula'


aimoxhueƚmot'ƚe'ma. Totsahuenni. cal burro. Jesús icutsafcai'ma.
Tijoc'ihuo'. 8 Axpela' lan xanuc' ixpou'me lane

50 Cal fo' eca'ni'ma lipuquiya,


  liƚpijahua', ocuenaye ixpou'me
iyuf'conni, ecax'ma. I'hua'ma imane' c'ec joupa ixquejpá. 9 Lan  

icuaitsi pe lopa'a Jesús. 51 Jesús


  xanuc' iƚej'me jouc'a ts'iƚenc'e tija'ayi,
icuis'e'ma cal fo', timi: ticuayi:
―¿Te caif'e'eyaco'? ¿Te ts'opic'a? ―¡Hosana! ¡ȽanDios tunƚu'enatso',
Cal fo' timi: tipaxnetso'! ȽanDios ummepo'.
―Momxi, aipic'a cahuetsaleƚa'. 10 ¡Ima' aƚcuxe'monga' al c'a!

52 Jesús timi:
  ¡Aƚcuxe'monga' to cal rey David
―To'huanƚa'. Joupa aƚ'huaiyijmpa, licuxepola' laƚtatahueló! ¡Toƚta'a
ixaƚconapo'. aƚpaxne'monga' ȽanDios! Iƚne
Aiquicoƚ'ma, exilinanni li'u'. nomana' lema'a jouc'a tinesle:
Ipango'ma ihuej'ma Jesús pe “¡ȽanDios tunƚu'enatso'!”
lotsepa. 11 Jesús itsufai'ma liƚya' Jerusalén.

11

Tiyeyi lane ticuaita I'hua'ma al cuecaj xoute'. Joupa


Jerusalén. A'ij culi' iƚe if'acoƚaipa. Ehuelojm'mola' lan
liƚya'. Icuaitsa ƚijuala Olivo pe xanuc', te ts'i'ic' lo'epa jiƚpiya.
lopa'a ƚiƚeloƚya' Betfagé jouc'a Ipanni. Jouc'a limbamaj coquexi'
Betania. Jesús umme'mola' oquexi' ts'ilihuequi iye'me lane liƚya'
ts'ilihuequi, 2 timila':
  Betania.
―Tonƚeƚe liƚya' lehuoc'ocojma. 12 Lihuequi litine ipalunca jiƚpe

Jiƚpe loƚtsuflaiyacu liƚya' toƚsinna liƚya Betania ipailiconamma


tifijnya anujnca anuli ƚa'hua burro. Jerusalén. Miyeyi lane Jesús
89 San Marcos 11

tunle'e. 13 Tehuelonge aculi' ixim'ma


  ijuƚnapa jouc'a ƚime. 21 Pedro

anuli la'icux. Ixim'ma tipa'a ƚipela. i'nujuaitsi lines'ma Jesús, timi:


I'hua'ma ixintsi al 'ec. Licuaitsi ―Momxi, ¡toxinƚa' la'icux! Ima'
pe lopa'a al 'ec ixim'ma le'a ipela. omi'ma cataiqui', joupa ijuƚnapa.
Aiquicuaiya litine mimaqui ƚi'as 22 Jesús italai'enni, timila'

icux. 14 Jesús timi la'icux:


  ts'ilihuequi:
―Nij naitsi noteja ƚo'as icux. ―Imanc', ti'hua toƚ'huaiyijnle
Aimi'ascona'mo'. ȽanDios. 23 Iya' camilhuo': Cal

Ts'ilihuequi Jesús icuej'me xans no'huaiyijmpa ȽanDios


lines'ma Jesús. nipajnya ticuxe'ma iƚca'a ƚijuala,
15 Licuaicontsa Jerusalén Jesús
  timiƚa': “To'huaƚa', to'nij'mixoxi
itsufaicona'ma pe lopa'a al cuecaj ƚaja”. Ja'ni ma ti'huaiyinge, ja'ni
xoute'. Jiƚpiya ipango'ma ipa'a'mola' ailopa'a conesya, iƚque tixim'ma
nocucalepá jouc'a no'najualepá. ti'i'ma ma to licuxe'epa. 24 Iya'

Ejualaif'e'e'mola' liƚmesa iƚne camilhuo': Ja'ni toƚ'huaiyijnyi


nopai'ipaj tomí. Jouc'a nocujpá lan ȽanDios, ja'ni toƚcuayi: “Joupa
cucú ejualaif'e'e'mola' liletayats'. lapi'iponga' laƚsahue'epa”, iƚiya ƚinca
16 Iƚne liƚtaic' locujyacu aiquepi'ila'
  tepi'i'molhuo'.
lane muyalaiyacu ƚuna xoute'. 25 ’Moƚpalaic'oyi ȽanDios, ja'ni

17 Timuc'ila' lan xanuc' nomana'


  tolixtuc'oyi anuli ƚoƚpima aimi'hua
jiƚpiya, timila': molixtuc'ocona'me. Iƚque ƚoƚpima
―Lataiqui' loya'apa locuxepa tolimenc'e'ecoƚe lixcay li'e'epolhuo'.
ȽanDios ticua: “Jiƚpe lainejut'ƚ Toƚta'a coƚ'Ailli' Nopa'a lema'a
ticuaicu lan xanuc', iƚne timenc'e'eco'molhuo' jouc'a lixcay
tiyouyunca ni petsi li'a ƚamats', loƚ'epa. 26 Ja'ni aimolimenc'e'ecoyi,

jiƚpe aƚpalaic'o'ma”. ȽanDios coƚ'Ailli' Nopa'a lema'a jouc'a


ecuej'micopa iƚta'a lejut'ƚ. Itsiya aimimenc'e'eyacolhuo'.
tocomma a'i quejut'ƚ ȽanDios. 27 Icuaiyocontsa liƚya' Jerusalén

Ti'onƚcospa to ƚunts'eja' pe Jesús ti'hua jiƚpe ƚuna al cuecaj


lafoƚyomma lan namats'. Toƚta'a xoute'. Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli',
lonƚ'epa imanc'. jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá
18 Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' jouc'a
  locuxepa ȽanDios, jouc'a lan xanuc'
lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa noxpijpá lataiqui', iƚoc'oƚai'me pe
ȽanDios icuej'me locuapa Jesús. lopa'a Jesús, 28 timiyi:

Tixpaic'eyi Jesús, ticuayi: ―¿Naitsi nummepo' to'eƚa' toƚta'a?


―Jahuay lan xanuc' iƚpic'a ¿Naitsi nepi'ipo' lane?
lomuc'iyalepa iƚque. 29 Jesús timila':

Ehue'me te co'iya mima'ayacu. ―Iya' quicuis'e'molhuo' jouc'a.


19 Lif'acoƚaijma Jesús jouc'a
  Aƚtalai'eƚa'. Tijouƚa' cami'molhuo'
ts'ilihuequi ipalconanca liƚya'. naitsi nalapi'ipa laimane ca'eƚa'
20 Lihuequi litine uyalaicocona'me
  toƚta'a. 30 Lu'iƚa': ¿Naitsi nepi'ipa

maƚe lane. Ixim'me la'icux joupa limane Juan tepo'itsola' lan xanuc'?
San Marcos 11​, ​12 90

¿Ja'ni ȽanDios nepi'ipa o ma le'a lan 6 ’Ipanenni ma le'a anuli naitsi


xanuc' epi'i'me? ƚommeya. Iƚque i'hua, ti'ay capic'a
31 Iƚniya ticuis'eyoƚtsi, timiyoƚtsi:
  juaiconapa. Umme'ma. Icua'ma:
―Ja'ni aƚmiƚe: “ȽanDios epi'ipa “Tixpaic'eta ƚai'hua”. 7 Lin'epá canic'

limane”, Jesús aƚmi'monga': “¿Te timiyoƚtsi: “Iƚque i'hua ƚipoujna


aicolapenufi iƚque?” 32 O ¿aƚmiƚe:
  camats'. Aƚma'aƚe. Tijouƚa' aƚma'aƚe
“Lan xanuc' epi'ipá limane”? illanc' ticuainata caƚmane cal
A'i, aimi'iya maƚmiyacu toƚta'a. 'huexi.” 8 Iƚne i'noƚ'me ƚamijcano,

Lixtuc'o'monga' lan xanuc'. lima'a'me, ipa'a'me iƚe ƚamats' pe


Iƚne lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' lifapa ƚaifa'.
jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá 9 ’Ƚipoujna camats', ¿te

locuxepa ȽanDios tixpailiquila'. co'e'eyacola' iƚne lin'epá canic'? Iya'


Lan xanuc' ticuayi: “Juan Bautista camilhuo': Ƚapoujna ti'hua'ma pe
aprofeta, ȽanDios ummepa”. lomana' iƚniya lan xanuc', tima'atola'.
33 Italai'e'e'me Jesús, timiyi:
  Ƚemats' lifapa ƚaifa' uva tepi'i'mola'
―Aicaƚsina'. ocuenaye lan xanuc'.
Jesús timila': 10 ’¿Te a'i coƚsuec' al Paxi

―Iya' jouc'a aicamiyacolhuo' naitsi Liniƚingiya loya'apa te ts'i'ic' lo'iya?


nalapi'ipa laimane. Ticua:

12 Jesús ipango'ma i'onƚico'ma


lo'epa ȽanDios fa'a li'a
ƚamats'. Timila':
Ƚapic ƚetets'ipa nolanc'epá lajut'ƚ,
i'ipa xonca ƚaicuicoya.
Iƚque ƚapic xonca tilanc'e ƚaitaƚ
―Anuli cal xans ifapa ƚemats' aimecangeya lajut'ƚ.
ƚaifa' uva. Eti'ico'ma aitaƚ. Ipupa pe 11 ȽanDios ƚaƚPoujna toƚta'a
lotsuj'miyacu loxoc'eyonyacu lan ƚecuej'micopa.
'uva, tipa'a'me laquija'. Ilanc'e'ma Illanc' aƚsinyi acueca' iƚe li'ipa.
anuli li'nof'quiya lajut'ƚ, jiƚpiya 12 Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' jouc'a

tipajm'ma no'eya cuenna lan 'uva. lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa


Icu'ma ƚemats' lan xanuc' ti'etsa ȽanDios ixtuc'o'me Jesús, ticuayi:
canic', tulij'me onƚca ƚaipammaiya. “Iƚque Jesús aƚ'onƚiconga' to iƚne
Aculi' i'hua'ma. 2 Licuaitsi litine
  lixcay lin'epá canic' jiƚpe ƚamats'
lipammaitsi lan 'uva umme'ma lifampa cal 'uva”. Ehue'me te co'iya
anuli ƚimozo. Timitola' lin'epá mi'noƚyacu Jesús. Ailopa'a qui'e'epa.
canic': “Lapi'iƚa' ƚi'huexi ƚaipoujna”. Tixpaic'ennila' lan xanuc'. Ipo'no'me
3 Lin'epá canic' i'noƚ'me cal
  jiƚpe. Iyena'me.
mozo. Ummena'me. Aiquilepi'i. 13 Ummem'mola' lan xanuc' fariseo

4 Ƚapoujna ummecona'ma ocuena


  jouc'a lixanuc' cal rey Herodes.
quimozo. Licuaitsi jiƚpiya lin'epá Ticuis'mot'ƚeta Jesús. Tehuaita.
canic' ixcai'e'me ƚijuac, imiloj'me Ehue'me te co'iya micufyacu.
cataiqui'. 5 Ummecona'ma ocuenaj

14 Icuaitsa, timiyi Jesús:

mozo. Iƚque cal mozo ima'a'me. ―Momxi, aƚsina' ima' tonesqui


Ummecona'mola' axpela' ocuenaye. al ƚinca. Aimahuay latenƚcocopola'
Untafem'mola' jouc'a ima'am'mola'. lan xanuc'. Ma' anuli topalaic'ola'
91 San Marcos 12

jahuay. Aimahuelongila' ja'ni Imanapa. 21 Ƚipima ƚimanapa


i'hueca o aiqui'hueca. Tomuc'iyale ileco'ma ƚi'maxi. Ailopa'a quiƚ'hua,


lipene ȽanDios. Itsiya licuis'ehuo', jouc'a imana'ma. 22 Jouc'a ƚocuena

¿te aƚ'najtse'eta al tomí ƚipima ileco'ma ƚi'maxi. Ma' anuli


laƚsahue'eyaconga' cal cuecaj uyaico'ma. Locuenaye amalujxi
quincuxepa, iƚque César? O lipimaye ma toƚta'a luyalaico'me.
¿aimaƚ'najtse'eyacu? Alu'itsonga', Jouc'a ileco'me ƚiƚ'maxi, anuli anuli
¿nipajnya o aimi'iya? imana'mola'. Aiquiƚsina' quiƚ'hua.
15 Jesús ixina' te ts'i'ic' liƚpicuejma'
  Lijou'ma imana'ma ƚaca'no' jouc'a.
iƚniya. Iƚpic'a tifel'miƚe. Ma le'a 23 Lan caitsi joupa ilecopá ƚaca'no'.

ti'e'eyoƚtsi to lan c'a xanuc'. Timila': Itsiya lu'itsonga': Ticuaitsi litine


―¿Te calahuaicopa? Aƚtai'etsi timaf'inaƚe limanapola', ¿naitsi
anuli al tomí, caxinƚa'. co'iya ƚipe'ailli'?
16 Itai'etsa. Jesús icuis'e'mola',

24 Jesús timila':

timila': ―Imanc' timenaquilhuo'. Aicoƚsina'


―Iƚta'a al tomí, ¿naitsi iƚca'a ts'i'a? loya'apa al Paxi Liniƚingiya,
¿Naitsi iƚta'a ts'ipuftine? aicolimetsaijma al cuecaj lo'epa
17 Italai'e'e'me, timiyi:
  ȽanDios. 25 Timaf'inƚe lan xanuc'

―Li'a César, lipuftine César. tipalnacu pe lomana' limanapola',


Jesús timila': iƚniya aimemalƚiyacu, ni lacuƚhue
―Ja'ni i'huexi César, tolapi'iƚe ni lacaƚ'no'. Ti'onƚcotola' to lapaluc'
César. Ja'ni i'huexi ȽanDios, quema'a.
tolapi'iƚe ȽanDios. 26 ’Imanc' toƚcuayi:

Licuej'me Jesús litalai'epola' “Aimimaf'iyacu limanapola'”. ¿Te


icuapá: aicoƚsuec' liniƚpa Moisés? Jiƚpe
―¡Xinƚa'! Acueca' lipicuejma' Jesús. tuya'e' li'ipa litine lonajpa lac'ec.
18 Lijou'ma icuaitsa pe lopa'a
  Iƚe litine ȽanDios timi: “Iya'
Jesús lan xanuc' saduceo. Iƚne NanDios, ilenDios Abraham, Isaac
naihuejpá lataiqui' loya'apa: “Lan y Jacob”. 27 ȽanDios a'i quilenDios

xanuc' tima'mola' nulemma, limanapola'. Iƚque ilenDios ts'iƚmaf'i'.


aimimaf'iyacu”. Jouc'a tehuaiyi Imanc' juaiconapa timenaquilhuo'.
Jesús, icuis'e'me, timiyi: 28 Jiƚpe tipa'a anuli ƚomxi

19 ―Momxi, pe liniƚpa Moisés


  nomuc'iyalepa locuxepa ȽanDios.
aƚcuxenga', tuya'e': “Cal xans Tiquimf'e iƚnu'hua laicuis'mot'ƚepa
timaƚa', ma' imaf'i' ƚipeno ailopa'a Jesús, ticueca Jesús titalai'e'ela' al
qui'hua, ƚipima tileco'ma ƚi'maxi. c'a. Ipalaic'o'ma Jesús icuis'e'ma,
Tipajntsi quiƚ'hua tecui'i'me timi:
lipuftine ƚimanapa. Timetsaicom'me ―¿Te copa'a xonca al cueca'
to qui'hua ƚimanapa. Tepi'im'me lataiqui' locuxepa ȽanDios?
ƚi'huexi ƚimanapa.” 20 Itsiya lu'i'mo'

29 Jesús italai'e'ma, timi:

li'ipa. ―Iƚe lataiqui' xonca al cueca'


’Timana' acaitsi lapimaye. Cal te'a tuya'e': “Aƚquimf'eƚa', imanc' ixanuc'
ileco'ma ƚipeno. Ailopa'a quiƚ'hua. Israel. ȽanDios, ƚalanDios, ma' iƚque
San Marcos 12 92

anDios. Ailopa'a cocuena. 30 Ima'


  “Tocutsaiƚa' jifa'a al c'a camane.
to'nujuaitsi ȽanDios ƚoPoujna. Topanehuo fa'a, iya' mi'hua
Iƚque omenDios. Taihuejla' jahuay culiquila' lo'epo' laic'.
ƚomunxajma', jahuay ƚo'alma, Tijouƚa', ima' tocuxena'mola'.”
jahuay lopicuejma', jahuay lopujfxi.” 37 Maƚque David inesco'ma cal

31 Locuena lataiqui' locuxepa


  Cristo, ticua “… ƚaiPoujna”. Ja'ni
ȽanDios tuya'e': “Ima' to'eyoxi David itatahuelo cal Cristo, ¿te
capic'a. Ma toƚta'a to'eƚa' capic'a conescopa toƚta'a?
ƚof'as xans, naitsi ƚoftalecufya.” Axpela' lan xanuc' noquimf'epá
Iƚna'a atsila' cataiquí. Xonca atsila' lomuc'iyalepa Jesús icuaitsi
ailopa'a. quiƚpic'a juaiconapa litaiqui'.
32 Ƚomxi timi:

38 Mimuc'iyale Jesús tu'ila':

―Momxi, ac'a lotaiqui' lonespa. ―Toƚpo'noƚe cuenna,


Ma' al ƚinca lofcuapa. Tipa'a aimifel'mi'molhuo' lomxiye
anuli ȽanDios, ailopa'a cocuena. nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios.
33 Aƚ'nujuaisle ȽanDios, alihuejle
  Iƚniya iƚpic'a tipo'noƚe liƚpijahua'
jahuay ƚalunxajma', jahuay axehuay, tiyelocota to lan tsilaj
laƚpicuejma', jahuay laƚpujfxi. xanuc'. Miyelocota jipu'hua
Aƚ'etsola' capic'a laƚf'as xanuc' pe lomana' axpela' lan xanuc',
ma to maƚ'eyoƚtsi capic'a. Ja'ni iƚpic'a tinonintsola'. 39 Ƚajut'ƚi pe

toƚta'a aƚ'eyi, ticuaispa quipic'a lafoƚyomma lan xanuc' iƚpic'a


ȽanDios. Ja'ni aimaƚ'eyacola' capic'a ticutsoƚaiƚe xonca jipu'hua li'huáqui.
laƚf'as xanuc', tama aƚtsufcoƚe Ja'ni tijoc'innila' tixmocota iƚpic'a
lopi'epa jiƚpe al altar, iƚe laƚ'ejma' ticutsoƚaiƚe petsi locutsoƚaiyacu
aimicuaispa quipic'a ȽanDios. lan tsilaj xanuc'. 40 Tijoutsaf'ennila'

34 Jesús ixim'ma ƚomxi ac'a


  ƚiƚ'huexi lacaƚ'no' lam potsateya.
lipicuejma'. Italai'e'e'ma, timi: Mi'eyi toƚta'a ti'e'eyoƚtsi to lan c'a
―Ahuata lahue'epo' motsufaiya xanuc'. Ticoƚi tipalaic'oyi ȽanDios.
pe locuxeyopa ȽanDios, iƚque cal Tijouƚa', xonca titeƚ'mi'mola'
Cuecaj Rey. ȽanDios.
Lijou'ma ailopa'a quicuis'epa, ni 41 Jesús ticutsu al cuecaj xoute'

anuli. Iƚsina' tulijna'mola' Jesús. tehuelongila' lan xanuc' mi'nij'mi'me


35 Mipa'a Jesús pe lopa'a al cuecaj
  liƚtomí jiƚpe al caxax. Axpela' lan
xoute' ti'hua timuc'ila' lan xanuc'. xanuc' ts'iƚ'hueca xonca ti'nij'miyi
Timila': acueca'. 42 Icuaitsi jiƚpiya anuli

―Lomxiye nomuc'iyalepá ƚaca'no' apotsate. Ailopa'a caquitomí.


locuxepa ȽanDios ticuayi: “Cal rey I'nij'mi'ma oque' al tomí acobre.
David itatahuelo cal Cristo”. ¿Te Ailopa'a quipitali. 43 Jesús ijoc'i'mola'

conescopa toƚta'a? 36 Ituca' lonespa


  ts'ilihuequi, timila':
iƚque cal rey David. Muya'e' lataiqui' ―Iya' camilhuo' al ƚinca: Iƚque
lu'ipa cal Espíritu Santo tuya'e': cal potsate, aiqui'hueca, ulijpola'
ȽanDios ipalaic'o'ma ƚaiPoujna, locuenaye. Etoj'mipa xonca.
timi: 44 Locuenaye ni'nij'mipá liƚtomí jiƚpe,

93 San Marcos 12​, ​13

iƚniya aimehue'ela'. Tipanemma 9 ’Toƚpo'noƚe cuenna.


acueca' liƚtomí. Iƚquiya ƚaca'no' Ticum'molhuo', ticuaita liƚmane
ailopa'a quipaneya, etoj'mipa jahuay, lan tsilaj xanuc' noxpijpá lataiqui'.
ailopa'a co'nacoya ƚoteja. Tilecom'molhuo' ƚajut'ƚi pe

13 Mipalumma al cuecaj xoute'


Jesús jouc'a ts'ilihuequi,
anuli ts'ihuequi timi Jesús:
lafoƚyomma lan xanuc'. Jiƚpe
tipam'molhuo'. Imanc' ts'alihuequi,
toƚta'a lan xanuc' tixtuc'o'molhuo'.
―Momxi, ¡toxinƚa'! ¡Atsila' iƚne Tilecom'molhuo' pe lomana'
lapic' lilanc'ecompa al xoute'! ¡Atsila' lincuxepá jouc'a pe lomana' lan rey.
ƚajut'ƚi! 2 Jesús timi:
  Toƚta'a iƚne lan xanuc' ti'iƚa' quiƚsina'
―Itsiya toxina iƚnu'hua atsila' naitsi iya'. Imanc' tulu'i'mola'.
ƚajut'ƚi. Ticuaihuo litine jahuay 10 ’Ai'a ticuaihuo Lijoujma

teteƚquehuo. Ni anuli ƚapic Quitine ni petsi li'a ƚamats'


mipo'nof'queya ƚocuena capic. tuya'am'me te ts'i'ic' lixpic'epa
3 Micutsu Jesús ƚijuala Olivo,
  ȽanDios, iƚe lataiqui' ac'a
al huenajmay al cuecaj xoute', loya'apa. 11 Litine ti'noƚintsolhuo',

Pedro, Jacobo, Juan jouc'a Andrés tilecotsolhuo' pe lomana'


iƚoc'oƚai'me pe lopa'a. Icuis'e'me, lincuxepá, aimoƚsueƚmot'ƚe'me.
timiyi: Aimoƚcua'me loƚpicuejma': “¿Te
4 ―Lu'itsonga', ¿te quitine mi'iya
  caƚtalai'e'ecoyacu?” Maƚpe
lofnespa? ¿Te co'iya mi'iya caƚsina' al 'hora ȽanDios tepi'i'molhuo'
aimicoƚya lo'iya iƚiya? ¿Te jale loƚpicuejma' toƚtalai'eco'me al c'a.
maƚsinyacu? Iƚe loƚnesyacu a'i coƚtaiqui' imanc',
5 Jesús ipango'ma u'i'mola' timila':
  ma' itaiqui' cal Espíritu Santo. Iƚque
―Toƚpo'noƚe cuenna. Ja'ni a'i tipo'no'i'molhuo' loƚpicuejma'.
tifel'mi'molhuo'. 6 Ticuaicu axpela'

12 ’Ƚapima ticu'ma ƚipima

linfel'miyale, tines'me anuli anuli: tima'anƚe. Cal xans ticu'ma ƚi'hua.


“Iya' ninCristo, ȽanDios alummepa”. La'uhuay titsolicu, tixtuc'o'me
Iƚniya tifel'miyale'me. Axpela' lan quiƚ'ailli' quiƚ'máma'. Ticu'moƚtsi,
xanuc' tepenuf'me liƚtaiqui'. tima'antsola'. 13 Imanc' ts'alihuequi

7 ’Imanc' toƚcuej'me
  ni petsi loƚmanc'eyacu lan
tifulenni jouc'a tifulem'me. xanuc' ti'ejco'molhuo' laic'. Ja'ni
Aimixpailij'molhuo'. Ma toƚta'a toƚsnet'ƚ'me, ticuaitsi Lijoujma
ti'i'ma. Ticoƚ'ma locuaicoya Lijoujma Quitine tolunƚul'me.
Quitine. 8 Lan xanuc' nomana' anuli

14 ’Ma to luya'apa cal profeta

al nación tixtuc'o'me, tifule'me lan Daniel toƚta'a lo'iya. Iƚe pe ȽanDios


xanuc' locuenaj nación. Lixanuc' tilaiqui tipo'nom'me petsi ailopa'a
anuli cal cuecaj quincuxepa lane mipo'nonyacu.
tifule'me lixanuc' ƚocuena cal (Naitsi noxhuef'iyacola' iƚta'a
cuecaj quincuxepa. Ni petsi tinu'ma lataiqui' ticuec'eƚa'.)
ƚunanto, ti'i'ma cumemma. Ma ’Ti'iƚa' toƚta'a lo'iya, ja'ni toƚmana'
ti'onƚcota to ƚipumla ƚaca'no', toƚta'a al distrito Judea, tolinul―le,
tipango'ma al cueca' lateƚcoya. toƚf'ajle ƚijualay. 15 Ja'ni topa'a

San Marcos 13 94

al toncay lomejut'ƚ aimaimuhuo pu'hua lema'a. Cacuaiconanni


motsufai'ma lomejut'ƚ. Aimocua'ma: ƚummahuay quimuyohuo. Aƚsim'ma
“Tipa'a laifpa'aya”. Aimicoƚ'mo'. Ma ninCuecaj Rey. Aƚsim'ma aƚ'onƚspa
tainuƚa'. 16 Ja'ni topa'a pu'huanni cal
  ma to ȽanDios. 27 Jiƚe litine

'ec, aimopaiconahuo mommaf'huo cumme'mola' lainepaluc' quema'a


lopuquiya. Ma tainuƚa'. tiyeƚe tefot'ƚentsola' laixanuc'
17 ’Acuanuc'la lacaƚ'no' linnaila'
  lai'huijf'epola'. Tileconnola' ni petsi
jouc'a notoc'alepá. Iƚe litine lomana', iƚne nomana' lo'huayomma
juaiconapa titeƚco'me. 18 Toƚsa'hueƚe
  ƚahua', nomana' lotsepa ƚahua',
ȽanDios aimicuaihuo lateƚcoya nomana' pe liyuf'ma cal 'ora,
ƚitiné caxita. nomana' pe lof'acaiyopa cal 'ora.
19 ’Li'a ƚamats' tama joupa ixhuaita
  Jahuay lipitoqui lipexpats'qui li'a
axpe' camats' mipa'a, lan xanuc' ƚamats' tileconnola'.
nomana' aiquiteƚma to loteƚcoyacu 28 ’Lo'ipa al 'ec 'icux ti'onƚcospa

iƚe locuaicoya quitine. Tijouƚa' to lo'iya. ¡Toƚcuejle! Toƚsinƚe


aimiteƚcoconayacu toƚta'a. 20 Ja'ni
  tuxcuaf'eƚa' limane' al 'ec 'icux
ȽanDios tixpic'eƚa' ticoƚtsola' iƚne ti'i'ma coƚsina' icuaico'ma ƚinu'.
ƚitiné ailopa'a conƚuya. Joupa 29 Jouc'a litine toƚsinƚe lo'ipa ma to

ixpic'epa aimicoƚyacola' iƚne ƚitiné. lainu'ipolhuo' ti'iƚa' coƚsina' joupa


Tixinnila' cuanuc'la lixanuc' jiƚne aicuaico'ma. 30 Iya' camilhuo' al

li'huijf'epola', ipic'a tunƚul―le. ƚinca: Ƚitiné ti'iƚa' to laifmipolhuo',


21 ’Jiƚne ƚitiné ja'ni timintsolhuo':
  lan xanuc' nomajnyacu fa'a li'a
“¡Toƚsinƚe! Jifa'a icuai'ma cal Cristo”, ƚamats' ti'onƚtola' to lan xanuc'
o “Jipu'hua icuaita”, aimoƚ'e'me nomana' fa'a itsiya litine. Anuli
ƚinca liƚtaiqui'. 22 Ticuaicu lan xanuc'
  ti'i'ma liƚpicuejma'. 31 Lema'a jouc'a

nonespá: “Iya' ninCristo”, o “Iya' li'a ƚamats' tijou'mola'. Laitaiqui'


ninprofeta. Iya' canesqui lalu'ipa aimijouya.
ȽanDios.” Iƚniya infel'miyale. 32 ’Nij naitsi ts'ixina' litine ni

Ti'e'me al cueca'. Iƚpic'a tinesle al 'hora cacuaiconaya. Aiquiƚsina'


lan xanuc': “Iƚque ƚinca ummepa lapaluc' quema'a, ni iya' i'Hua
ȽanDios”. Ma le'a tifel'miyaleyi. ȽanDios aicaixina' jouc'a. Ma le'a
Coƚa' tifel'mintsola' jouc'a cai'Ailli' ƚinca ixina'.
li'huijf'epola' ȽanDios. Aimi'iya 33 ’Imanc' toƚpo'noƚe cuenna.

mifel'minyacola'. 23 Toƚpo'noƚe
  Ti'hua toƚmaf'iƚe. Aimi'i'molhuo' to
cuenna. Joupa nu'ipolhuo' jahuay noxmaipá. Tipantsi cumlata. Ti'hua
iƚe lo'iya. toƚsa'hueƚe ȽanDios. Aicoƚsina' te
24 ’Tijoutsola' iƚne ƚitiné cateƚcoya
  quitine cacuaiyoconno. 34 Itsiya

ticuaihuo litine: “Timufc'o'ma cal lo'ipolhuo' imanc' ti'onƚcospa to


'ora, cal mut'ƚa aimepalc'o'iya. 25 Lan
  li'ipola' lam mozó mi'huana'ma
xamna timefcoƚecu lema'a, jahuay ƚiƚpoujna. Iƚque ƚapoujna epi'ipola'
lopa'a jiƚpe lema'a tife'nem'mola'.” liƚmane ti'eƚe cuenna lajut'ƚ.
26 Tijouƚa' aƚsim'ma iya'. Iya' iƚque
  Epi'ipola' liƚpenic', anuli anuli. Anuli
cal Xans Ƚiximpa cal profeta ixc'ai'ipa ti'eƚa' cuenna al puerta,
95 San Marcos 13​, ​14

timi: “Aimoxmai'ma”. 35-36 Jouc'a


  al c'a. Latenƚcocopa li'epa. 7 Imanc'

imanc' aimoƚsmai'me. Toƚpo'noƚe tiƚmana' loƚpiƚya' xanuc' petsi


cuenna. Ja'ni a'i cacuaiyunni aiquiƚ'hueca. Aimijouyacola' iƚniya.
ca'huajcoco'molhuo' toƚsmaiyi. Jahuay ƚitiné ti'i'ma toƚspic'e'me
Aicoƚsina' te quitine cacuaiyoconno te co'iya moƚtoc'iyacola'. Iya' a'i.
iya' oƚPoujna. Aicoƚsina' te 'hora, Iya' aimaƚcoƚya capajnconaya fa'a
ja'ni if'acoƚaipa, ja'ni nolojmay li'a ƚamats'. 8 Iƚca'a ƚaca'no' i'epa

quipuqui', ja'ni mija'a'ma ƚangiti, ma to li'ommaita. Ai'a aƚma'ma


ja'ni liƚic'ejma'. aƚ'huaf'impa laceite laicuerpo.
37 ’Ma to laifmipolhuo' imanc'
  Joupa aƚƚanc'epa ai'a laminna.
jouc'a laifnu'ipola' jahuay, camila': 9 Iya' camilhuo' al ƚinca: Ni petsi

“Tipantsi cumlata, aimoƚsmai'me”. loya'anyacu Lataiqui' loya'apa iƚe

14 Tehue'e ma le'a oquej quitine


ti'i'ma al juic Pascua. Iƚne
ƚitiné titem'me ƚa'i petsi aiquilai'inni
al c'a lixpic'epa ȽanDios, jouc'a
tuya'acom'me li'epa iƚca'a ƚaca'no'.
10 Judas Iscariote, iƚque anuli

levadura. Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' limbamaj coquexi' ts'ilihuequi


jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá Jesús, i'hua'ma pe lomana' lixanuc'
locuxepa ȽanDios ixpic'e'me cal cuecaj ca'ailli', ticuta Jesús.
tifel'miyale'me. Tehueyi te co'iya 11 Iƚniya la'aillí licuej'me locuapa

mi'noƚyacu Jesús, tima'aƚe. 2 Ticuayi:


  Judas ixoconni quileta juaiconapa.
―Tijouƚa' al juic. Itsiya efoƚumma Epi'i'me cataiqui' ti'najtse'me. Judas
axpela' lan xanuc', tixtulecu. ipango'ma ehue'ma te co'iya micuya
3 Jesús tipa'a liƚya' Betania lejut'ƚ
  Jesús, ticuaita quiƚmane la'aillí.
Simón, iƚque ƚixaƚconapa licuana 12 Icuaitsi al te'a litine al juic. Iƚiya

cuftine lahui lepra. Ticutsu Jesús al juic titem'me ƚa'i aiquilai'inni


titesma. Icuaitsi anuli ƚaca'no' levadura. Jiƚe litine tite'me lam
itaic' al pulu capic alabastro. Al mot'ƚ loma'anyacola' jiƚpe al juic.
pulu tinango laceite tujuej c'a Ts'ilihuequi Jesús timiyi:
ilanc'ecompa anardo, acueca' ―¿Pe ts'opic'a caƚsmocoyoyacu al
lipitali. Ƚaca'no' ixquej'ma ƚejoc' al juic Pascua? Aƚƚanc'eta jahuay.
pulu. Ixcua'fi'ma laceite ƚijuac Jesús. 13 Jesús umme'mola' oquexi'

4 Oquexi' afantsi mimana' jiƚpe


  ts'ilihuequi, timila':
ixtulenca, timiyoƚtsi: ―Tonƚeƚe al cueca' quiƚya' Jerusalén.
―Joupa ejac'pa laceite. ¿Te Jiƚpiya toƚtalecufta anuli cal xans
qui'ecopa toƚta'a ƚaca'no'? 5 Acueca'
  itaic' lijuti caja'. Tolihuejtsa. 14 Iƚque

lipitali, to mulij'ma cal xans no'epa titsufaitsi anuli lajut'ƚ, imanc' jouc'a
canic' afane' maxnu quitine. Ja'ni toƚsuflaitsa. Toƚmita ƚipoujna cajut'ƚ:
coƚa' icuj'ma, coƚa' epi'i'mola' lan “ȽaƚPomxi ticuis'ehuo': ¿Pe copa'a
xanuc', iƚne petsi aiquiƚ'hueca. lajcuarto pe laƚsmocoyoyacu al juic
Tipalaicoyi quixcay ƚaca'no'. Pascua, iya' jouc'a ts'alihuequi?”
6 Jesús timila':

15 Timuc'itolhuo' anuli al cuarto lopa'a

―Toƚe ti'iƚa'. ¿Te coƚpo'nocopa al toncay, joupa ixhueya. Imanc'


quixhuejma' ƚaca'no'? Iƚque i'epa toƚtaita ƚaƚtejacu, jiƚpiya aƚsmocota.
San Marcos 14 96

16 Iye'me ts'ilihuequi, itsuflai'me ―Iƚta'a lipuqui' imanc'


al cuecaj quiƚya', ixim'me jahuay to tolanaj'moƚtsi, aƚpo'no'ma caituca'.
limipola' Jesús. Ilanc'e'me ƚotejacu Ti'i'ma to muya'e' al Paxi Liniƚingiya,
alxmocojma al juic. ticua: “Caxcai'e'ma ƚiƚpoujna
17 Lif'acoƚaipa icuaiyunca
  lam mot'ƚ, iƚque tima'ma. Lam
Jesús jouc'a limbamaj coquexi' mot'ƚ teca'ne'moƚtsi.” 28 Tijouƚa'

ts'ilihuequi. 18 Micutsoƚanna,
  camaf'inaƚa' ca'hua'ma al distrito
mixmocoyi, Jesús timila': Galilea. Ca'huaicotolhuo' jiƚpiya.
―Camilhuo' al ƚinca: Anuli imanc' 29 Pedro timi Jesús:

aƚcuna'ma, anuli jifa'a ƚoxmocopa. ―Tixtuc'otso' jahuay laipimaye,


19 Ts'ilihuequi ixhueƚmot'ƚe'me.
  tama tenajtsoƚtsi, iya' a'i.
Anuli anuli icuitsuf'ma, timiyi: 30 Jesús timi Pedro:

―¿Te aga iya'? Iya' a'i. ―Cami'mo' al ƚinca: Itsiya lipuqui'


20 Jesús timila':
  ai'a tija'a'ma ƚangiti oquemma,
―Unc'imbamaj coquexi' anuli ima' tones'ma afanemma:
imanc' aƚcu'ma. Iƚque aƚjac'eyi “Aicainimetsaijma Jesús”.
ƚala'i anuli al pime. 21 Iya' iƚque cal

31 Pedro ti'hua tipalaic'o Jesús,

Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua ihui'ipa, timi:


lema'a. Cuyaico'ma ma to micua ―Tama aƚma'atsonga' iya' ima',
al Paxi Liniƚingiya. Tama toƚta'a aicanesya: Aicainimetsaijma Jesús.
laifnuyaicoya, cal xans ƚaƚcuya Ni anulemma canesya toƚta'a.
a'ijc'a loyaicoya iƚque. Juaiconapa Ma' anuli ines'me jahuay
acueca' titeƚco'ma, ticua'ma: “Coƚa' locuenaye.
aicaipajntsi iya'”. 32 Icuaitsa al lugar cuftine

22 Mitetsoyi Jesús epef'ma


  Getsemaní. Jesús timila'
anuli ƚa'i, ix'najtsi'i'ma ȽanDios, ts'ilihuequi:
ixquenuf'ma. Epi'i'mola' ts'ilihuequi, ―Imanc' toƚcutsoƚaiƚe fa'a. Iya'
timila': capalaic'ota ȽanDios.
―Toƚteƚe. Iƚta'a aicuerpo. 33 Ileco'mola' Pedro, Jacobo jouc'a

23 Ihuof'ma al vaso. Lix'najtsi'i'ma


  Juan. Ipango'ma tixina acueca'
ȽanDios, uhui'i'mola' ts'ilihuequi. juaiconapa iƚe lo'iya, tixhueƚma
Jahuay ixna'me. 24 Timila':
  juaiconapa. 34 Timila' lam fantsi:

―Iƚta'a aijuats', tiƚinc'i'ma al ts'e ―Juaiconapa cahuosma, ma


quitaiqui' ȽanDios lopo'no'ipola' tocomma aƚma'ma quixhuejma'.
lixanuc'. Iya' caxcuajai'ma Toƚmanenca jifa'a. Aimoƚsmai'me.
laijuats' tunƚul―le axpela'. 25 Iya'

35 Uyai'ma huata, ixpats'huai'ma

camilhuo' al ƚinca: Jifa'a li'a ƚamats' ƚamats'. Tixa'hue ȽanDios ja'ni ti'i'ma
aicaxnaconaya vino. Ticuaitsi litine tuyaicotsi jiƚe al 'hora. 36 Timi:

lan xanuc' tixinƚe ȽanDios micuxe, ―Abba, mai'Ailli', ima' jahuay


jiƚe litine caxnacona'ma al ts'e vino. nipajnya to'e'ma. Liƚonc'e'eƚa' iƚta'a
26 Lijoupa lunac'copa ȽanDios
  laifteƚcopa. Ma caxa'huehuo' toƚta'a
ipalunca. Iye'me ƚijuala Olivo. jouc'a camihuo': Ti'iƚa' lofxpic'epa
27 Jesús timi ts'ilihuequi:
  ima', a'i latenƚcocopa iya'.
97 San Marcos 14

37 Ipaiconanni, icuaitsi pe lomana' ―¡Momxi!


lam fantsi ts'ilihuequi. Ixim'mola' Ituc'o'ma. 46 Lan xanuc' i'noƚ'me

tixmaiyi. Timi Pedro: Jesús. Aicux'mas'me.


―Simón, ¿ima toxmay? ¿Te 47 Tipa'a anuli ts'ihuequi Jesús

aimi'iya momaf'iya ni anulij tecaxu jiƚpe. Iƚque ipa'a'ma li'espada,


hora? 38 Toƚmaf'iƚe jahuay imanc'.
  ixcai'e'ma ƚimozo cal cuecaj ca'ailli',
Toƚsa'hueƚe ȽanDios titoc'itsolhuo' etec'e'e'ma lix'mas.
aimehuaiyim'moƚhuo'. Imanc' 48 Jesús ipalaic'o'mola' iƚniya

toƚcuayi: “Aƚsnet'ƚ'me”. A'i, aimi'iya. licuai'me ti'noƚƚe, timila':


Loƚcuerpo ailopa'a quipujfxi. ―¿Te coƚcuaiyoco'me fa'a oƚtaic'
39 I'huacona'ma, tixa'hueconata
  loƚ'espada jouc'a lonƚ'ec? ¿Ja'ni
ȽanDios. Ma' anuli ixahue'econa'ma. toƚna'a aƚ'noƚƚa'? ¿Aga toƚcuayi:
40 Ipaiconanni icuaiyocontsi pe
  “Iƚque inma'ahuale”? 49 Itine itine

lomana' lam fantsi, ixingona'mola' aƚmajmpá anuli jiƚpe al cuecaj


tixmaiconayi. Tixinyi timufquemma xoute', aicaƚ'noƚi. Ne', ti'iƚa' ma
liƚ'u'. Ticui quilehui. Aiquiƚsina' te to loya'apa al Paxi Liniƚingiya.
cotalai'e'eyacu Jesús. Ticuicomma tenanƚƚa' jahuay iƚe
41 I'huacona'ma. Ipaiconanni.
  lataiqui'.
Joupa i'ipa afanemma. Icuaiyocontsi 50 Lixanuc' Jesús inulai'me,

pe lomana' lam fantsi. Timila': ipo'no'me Jesús quituca'.


―Imanc', ¿ti'hua toƚsmaiyi? 51 Jiƚpe tipa'a anuli ƚamijcano

¿Tolunxajyi? Ne', ti'iƚa'. Ixhuaita ihuequi Jesús. Iƚque ƚamijcano


lai'hora. Iya' iƚque cal Xans iju'eyoxi ma le'a lisábana. Jouc'a
Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. i'noƚim'me. 52 Ƚamijcano ipanenni

¡Toƚsinƚe! Aƚcu'ma. Aƚ'noƚ'ma lan lisábana, inu'ma amila.


xanuc', iƚne aimimetsaicoyi ȽanDios. 53 Ileco'me Jesús pe lopa'a cal

42 ¡Toƚsolinca! ¡Ƚepá! Joupa


  cuecaj ca'ailli'. Jiƚpiya efot'ƚe'moƚtsi
icuaico'ma iƚquiya ƚaƚcuya. lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' jouc'a
43 Mipalay Jesús icuaitsi Judas, iƚque
  lan tsilaj xanuc' noxpijpá lataiqui',
anuli limbamaj coquexi' ts'ilihuequi jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá
Jesús. Ilecola' axpela' lan xanuc' iƚtaic' locuxepa ȽanDios. 54 Pedro

liƚ'espada jouc'a liƚ'ec. Iƚne lan xanuc' i'huanc'e'ma aculi'. Itsufai'ma ƚipuna
ummempola' lixanuc' cal cuecaj quejut'ƚ cal cuecaj ca'ailli'. Jiƚpe
ca'ailli' jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá icutsingai'mola' lepaluc' cal cuecaj
locuxepa ȽanDios, jouc'a lan tsilaj ca'ailli'. Jiƚpe ƚunga tifununc'eyoƚtsi
xanuc' noxpijpá lataiqui'. 44 Iƚque
  anuli.
ƚocuya Jesús joupa u'ipola' te ts'i'ic' 55 Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli'

mimetsaicoyacu Jesús. Joupa imipola': jouc'a jahuay noxpijpá lataiqui'


“Cal xans ƚaiftuc'oya jiƚque toƚ'noƚƚe. tehueyi naitsi nocufya Jesús.
Toƚƚecoƚe. Aiminuc'e'molhuo'.” Toƚta'a ti'i'ma tima'anƚe. Aiqui'ic'.
45 Licuaitsi jiƚpiya Judas

56 Axpela' lan xanuc' tuyout'ƚecoyi

aiquicoƚ'ma iƚoc'huai'ma pe lopa'a Jesús, ma le'a tifelƚaiqueyi. Anuli


Jesús, timi: anuli, ituca' ituca' tinesqui. Aiqui'ic'
San Marcos 14​, ​15 98

anuli liƚtaiqui' lonespa. 57 Oquexi'


  Lepaluc' cal cuecaj ca'ailli'
afantsi itsolinca uya'a'me ocuena ipets'me camane jouc'a.
lafelƚaiqueya, timiyi: 66 Pedro ipanenni al 'ocay, ticutsu

58 ―Illanc' aƚcuejpá iƚque linespa,


  ƚuna. Uyai'ma anuli ƚicriada
ticua: “Iya' nulemma cateƚ'ma cal cuecaj ca'ailli'. 67 Ixim'ma

iƚta'a al cuecaj xoute' lilanc'epa lan Pedro tifununc'eyoxi jiƚpe ƚunga.


xanuc'. Tuyaiƚa' afane' quitine iya' Ehuelojm'ma, timi:
joupa ailanc'econapa ocuena. Iƚe a'i ―Ima' jouc'a omihuequi cal xans
quiƚƚanc'e'e lan xanuc'.” ƚas Nazaret, iƚque Jesús.
59 Ni iƚne nonespá aiqui'ic' anuli

68 Pedro icuanajpa, timi:

liƚtaiqui'. ―Aicaixina'. Aicaicueca lofnespa.


60 Itsahuenni cal cuecaj ca'ailli',
  Ipanni, ecax'ma pe lopa'a al
icuis'e'ma Jesús, timi: puerta. Ija'a'ma ƚangiti.
―¿Te ima' aimotalai'ecoyacoxi? 69 Ƚajcriada nopa'a jiƚpe

¿Te onespa iƚe lataiqui', o ixim'ma Pedro. Ipalaic'o'mola'


aiconesqui? nacaxhuoƚanna, timiconala':
61 Aiquitalai'e. Ailopa'a quitaiqui'.
  ―Iƚca'a anuli iƚniya ts'ilihuequi
Cal cuecaj ca'ailli' icuis'econa'ma, Jesús.
timi: 70 Pedro icuanajcona'ma. Uyai'ma

―¿Te ima' unCristo? ¿Te ima' i'Hua ni huata, iƚne nacaxhuoƚanna


cal Paxi CanDios? jiƚpiya timiyi Pedro:
62 Jesús timi:
  ―Ima' jouc'a mihuequi Jesús. Ima'
―Ma' iya'. Iya' iƚque cal Xans mas Galilea.
Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. 71 Pedro ipango'ma i'e'ma jurar,

Imanc' aƚsim'ma cacutsuya al c'a timila':


camane cal Cuecaj Rey. Aƚsim'ma ―Iya' camilhuo' al ƚinca. Ja'ni
quimuyohuo lema'a, cacuaiyoconno a'i, ¡aƚma'aƚa' ȽanDios! Iya'
ƚamats' nolojmay cummahuay aicainimetsaijma iƚque cal xans
lema'a. ƚoƚpalaicopa.
63 Cal cuecaj ca'ailli its'aƚ'ma

72 Aiquicoƚ'ma, ija'acona'ma

lipijahua', imujpa lipoyac'. ƚangiti. Pedro i'nujuaitsi limipa


Aiquetenƚcocojma locuapa Jesús. Jesús: “Ai'a tija'a'ma oquemma
Timila' lixanuc': ƚangiti, ima' tones'ma afanemma:
―Itsiya, ¿te calahuecoyacola' Aicainimetsaijma Jesús.” Li'nujuaitsi
ocuenaye lan xanuc' ticufle? iƚe lataiqui' Pedro ijoj'ma.

15
64 Imanc' oƚcuejpá lonespa. Etets'ipa
  Liƚic'ejma lixanuc' cal
ȽanDios. ¿Te coƚcuapa imanc'? cuecaj ca'ailli', lan tsilaj
Jahuay icuxeco'me Jesús, ticuayi: xanuc', lomxiye nomuc'iyalepá
―Tipa'a lijunac'. ¡Tima'anƚe! locuxepa ȽanDios jouc'a jahuay
65 Oquexi' afantsi ipango'me
  noxpijpá lataiqui' ixpic'e'me
itsuƚco'me, ifi'e'eco'me ijahua' li'u', lo'e'eyacu Jesús. Aiquicoƚ'ma,
untaf'me li'a, ipa'me, timiyi: ifi'e'me, ileco'me pe lopa'a Pilato,
―Tocua'aƚa', ¿naitsi lipa'mo'? iƚque incuxepa romano. Jiƚpe
99 San Marcos 15

icu'me. 2 Pilato icuis'e'ma Jesús,


  Ija'a'me ujfxi, timiyi:
timi: ―¡Tapaƚts'ijnla' lancruz!
―¿Ima' iƚrey lan xanuc' judío? 15 Pilato ipic'a tetenƚcocotsola'

Jesús italai'e'e'ma, timi: lan xanuc'. I'e'ma to lixa'hue'me.


―Al ƚinca lofcuapa. Ux'masna'ma Barrabás, icuxe'ma
3 Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli'
  tipalojle Jesús. Epi'ipola' lan
icuf'me juaiconapa. 4 Pilato   soldado tepaƚts'ijnta lancruz.
icuis'econa'ma, timi: 16 Lan soldado ileco'me Jesús

―¿Te ima' aimotalai'ecoyacoxi? ƚuna lejut'ƚ cal gobernador. Jiƚpiya


Joupa ocuejpa. Ticufhuo' acueca' ƚuna cuftine al Pretorio. Jiƚpiya
lo'epa. efot'ƚe'moƚtsi jahuay liƚf'as soldado.
5 Jesus aiquitalai'e. Pilato aiquixina'

17 Itats'mi'me Jesús lunxali cumi

te cocuaya. Icuapa lipicuejma': “Iƚca'a quijahua', ma to liƚpijahua' lan


Jesús, ¿te aimitalai'e?” rey. Ipuf'me anuli al corona
6 Ajuic ajuic Pascua, Pilato ticu
  quitac, ic'ommof'i'i'me ƚijuac Jesús.
lane lan xanuc' tixahue'eƚe anuli 18 Ipango'me inom'me, ija'a'me:

ƚitats'iya, tux'mas'ma. 7 Iƚta'a al  ―¡Aƚnonghuo', ima' iƚrey lan


juic tipa'a anuli ƚitats'iya cuftine xanuc' judío!
Barrabás. Iƚquiya i'noƚinc'innila' 19 Tuntaf'e'eyi ƚijuac ajaxa,

jouc'a liyejmalepá. Iƚniya itsolimma titsuƚc'oyi. Exc'onƚingai'me.


ehuoc'huaipá cal gobierno romano. 20 Lijoupa lixocopa, ipa'e'e'me lunxali

Ima'apá lan xanuc'. 8 Icuaitsa lan


  cumi quijahua', itats'micona'me ma
xanuc' pe lopa'a Pilato. Ixa'hue'me lipijahua'. Ileco'me ipa'anca lema
ti'eƚa' ma to mi'ay. 9 Pilato
  quiƚya', tepaƚts'ijnta lancruz.
icuis'e'mola', timila': 21 Miyeyi lane italecuf'me anuli

―¿Nai ts'oƚpic'a? Imanc' unc'ijudío, cal xans cuftine Simón, ƚas Cirene.
¿te cux'mas'ma ƚoƚrey? Iƚque iƚ'ailli' Alejandro jouc'a Rufo.
10 Toƚta'a licua'ma Pilato,
  Icuaico'ma qui'huayonamma cal 'ec.
imetsaicola' iƚne lixanuc' cal cuecaj Icuxe'e'me titaiƚa' lencruz Jesús.
ca'ailli'. Ixina' te ts'i'ic' liƚpicuejma'. 22 Icuai'etsa Jesús petsi cuftine

Ixina' ti'eyi laic' Jesús, toƚiya joupa Gólgota, luhuaƚquemma: Ƚamats'


icupá. Quecoye. 23 Jiƚpiya icufi'me al vino

11 Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli'


  ihuantsi al mirra. Ja'ni tixnaƚa'
icuxe'me, imi'me lan xanuc' timiƚe aijtine mixingufcoya ƚumla. Jesús
Pilato tux'masnaƚa' Barrabás. aiquixnaic'. 24 Epaƚts'ingim'me

12 Pilato icuis'econa'mola', timila':


  lancruz. Lan soldado if'ilco'me
―Iƚque ƚolacui'ipa oƚrey, ¿te lipijahua', naitsi nolijya. Anuli anuli
caif'e'eya iƚquiya? tulij'ma locuaiya quimane.
13 Ija'acona'me, italai'e'me, timiyi:

25 Ixhuaita al pelƚa 'hora

―¡Tapaƚts'ijnla' lancruz! lepaƚts'ijm'me Jesús lencruz.


14 Pilato icuis'e'mola', timila':

26 Ipo'nompá lacaxma loya'apa

―¿Te caifnepaƚts'ijncoya lancruz? licuxecompa Jesús, ticua: “Iƚca'a


¿Te quixcay qui'epa? iƚrey lan xanuc' judío”.
San Marcos 15 100

27 Jesús epaƚts'ingimpola' oquexi' 37 Jesús ija'a'ma ujfxi. Exnalif'ma,


linma'ahuale. Anuli tipa'a al c'a imana'ma. 38 Lijahua' lojujnya al

camane, ƚocuena loxa camane. cuecaj xoute' its'aƚquenni quituca',


28 Ma toƚta'a enanƚcopa al Paxi
  al toncay itejmay ƚamats'. Iƚe lijahua'
Liniƚingiya loya'apa: “I'e'empá ma lipa'ne jiƚpe Lajut'ƚ Xonca al Paxi.
to lo'e'enyacola' lan xanuc' ni'epá 39 Nocuxepola' lan soldado tecaxu

lixcay”. anujnca lencruz Jesús, tehuelonge.


29 Lan xanuc' noyalaicopá jiƚpiya
  Ixim'ma Jesús lima'ma ma mija'e'
imiloj'me cataiqui', ife'ne'me ƚiƚjuac, toƚta'a. Ticua:
timiyi: ―Ma' aƚinca iƚca'a cal xans i'Hua
―Ima' lofmeteƚya al cuecaj ȽanDios.
xoute', tijouƚa' afane' quitine joupa 40 Timana' lacaƚ'no' tecaxoƚanna

olanc'econapa, 30 ne', taimunni


  aculi', tehuelojnyi. Tipa'a María ƚas
lomencruz. ¡Tonƚu'exoxi! Magdala, tipa'a María quiƚ'máma'
31 Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli',
  Jacobo y José. Iƚque Jacobo
jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá ƚecui'impa: Ƚijoujma. Jouc'a tipa'a
locuxepa ȽanDios ixoco'me, ƚaca'no' cuftine Salomé. 41 Mipa'a

timiyoƚtsi: Jesús al distrito Galilea iƚniya


―Iƚque unƚu'epola' locuenaye. lacaƚ'no' ihuejpá Jesús, itoc'ipá,
Itsiya aimi'iya munƚu'eyacoxi. ites'mipá. Maƚpiya tehuelojnyi Jesús
32 Illanc' ixanuc' Israel, ja'ni iƚque
  mipa'a lencruz timana' locuenaye
aƚrey, ja'ni aCristo, ¡timunni lencruz! lacaƚ'no' jouc'a. Iƚne y Jesús anuli
Aƚsinƚe illanc', tijouƚa' lapenuf'me. icuaiyunca Jerusalén.
Iƚniya lepaƚts'ingimpola' Jesús 42 Iƚe litine avispera. Lihuequi

imiloj'me cataiqui'. litine itine conxajya. Joupa


33 Li'i'ma menac'o imufc'o'ma
  if'acoƚaipa. 43 Anuli cal xans

jahuay lema'a. Ni petsi li'a ƚamats' cuftine José, ƚas Arimatea,


tocomma ipuqui'. 34 Al fanej hora
  i'hua'ma ixintsi cal gobernador
lummuhuijma' Jesús ija'a'ma ujfxi, Pilato. Iƚque José acuecaj xans,
ticua: anuli pe iƚniya nafot'ƚepoƚtsi
―Eloí, Eloí, ¿lama sabactani? noxpijpá lataiqui'. Iƚque i'huaijma
Iƚiya lohuaƚquemma ticua: “Ima' ticuaitsi litine jahuay lan xanuc'
mainenDios, ¿te calacanujcopa?” tihuejcoƚe ȽanDios ƚiƚCuecaj Rey.
35 Timana' lan xanuc' nacaxoƚanna
  José i'e'e'moxi acueca' ƚunxajma'.
jiƚpiya icuej'me lines'ma Jesús, Itsufai'ma pe lopa'a Pilato,
iƚniya lines'me: ixahue'etsi tepi'inaƚe licuerpo Jesús.
―¡Xinƚa'! Tijoc'i cal profeta Elías. 44 Pilato ticua: “Ma' imaf'i' Jesús,

36 Anuli cal xans icuaiconni tinu,


  aiquimac'”. Ijoc'i'ma nocuxepola' lan
ijac'eco'ma al esponja acuxac vino. soldado. Icuis'e'ma ja'ni joupa imapa
Icants'i'ma al jaxa, i'nof'e'ma lico Jesús. 45 Nocuxepola' lan soldado

Jesús, titsif'la'. Iƚque cal xans ticua: timi: “Ƚinca, joupa imapa Jesús”.
―¡Toƚe! Aƚsim'me ja'ni ticuaihuo Pilato epi'i'ma lane José tilecotsi
Elías, tipuƚna'ma lencruz. licuerpo Jesús.
101 San Marcos 15​, ​16

46 José ipuƚna'ma licuerpo lontahue. 10 Iƚque i'hua'ma u'itsola'


Jesús jiƚpe lencruz. Iju'eco'ma liyejmalepá Jesús. Iƚniya tihuotsoyi,


afujca quijahua' lilanc'ecompa tijolijyi. 11 María timila':

alino, i'na'apa ats'e. I'nicohuo'ma ―Jesús imaf'i'. Iya' aiximpa.


anuli ƚunts'eja', ipuc'o'iya ƚapic. Iƚniya aiquiƚ'aic' ƚinca locuapa.
Imef'ma anuli cal cueca' capic, 12 Jesús imujcona'moxi pe lomana'

ipa'neco'ma lico ƚunts'eja'. 47 María   oquexi' ts'ilihuequi. Jiƚniya tiyeyi


ƚas Magdala, jouc'a María qui'máma' lane ticuaita cal 'ec. Imuj'moxi
ƚocuenaj José, ehuelojm'me pe tocomma ipaicomma. 13 Iƚne loquexi'

lipo'no'enghuo'me licuerpo Jesús. ipailiconanca, licuaitsa pe lomana'

16 Luyai'ma litine conxajya


María ƚas Magdala, María
qui'máma' Jacobo, jouc'a ƚaca'no'
liƚpimaye, uya'a'me liximpa Jesús.
Liƚpimaye inescona'me: “A'ij ƚinca”.
14 Lijou'ma Jesús imuj'moxi pe

Salomé, iye'me i'natsa laceite tujuej lomana' limbamaj nuli ts'ilihuequi.


c'a ti'huof'ita licuerpo Jesús. 2 I'i'ma
  Iƚniya titetsoyi. Itale'mola' iƚniya
quitine al te'a quitine al xamano. nonespá: “A'ij ƚinca iƚe loya'apa
(Iƚiya adomingo.) Tipammaiyumma laƚpimaye. Aiquimaf'i' Jesús.”
cal 'ora, icuaitsa ƚunts'eja'. 3 Timiyoƚtsi:
  Ixim'mola' ata liƚpicuejma'. 15 Jesús

―¿Naitsi laliƚonc'e'eyaconga' ƚapic timila':


ƚeti'icoya lico cunts'eja'? ―Tonƚeƚe ni petsi li'a ƚamats'.
4 Lixim'me lico cunts'eja' ixim'me
  Toluya'atsa Lataiqui' loya'apa iƚe al
joupa iƚonc'empa ƚapic, ipo'nompa c'a lixpic'epa ȽanDios. Tolu'itsola'
jiƚpe anuli liju'. Iƚque ƚapic juaiconapa jahuay lan xanuc'. 16 Iƚne napenufyacu

acueca'. 5 Itsuflai'me ƚunts'eja',


  Lataiqui', tepoliƚe, iƚniya tunƚul'me.
ixim'me al c'a camane ticutsu anuli Naitsi aimepenufi Lataiqui', iƚque
ƚamijcano. Afujca lipijahua', axehuay. tecani'ma.
Ixpailij'mola'. 6 Ƚamijcano timila':

17 ’Tixinim'me al cueca' lo'eyacu

―Aimixpailij'molhuo'. Tolahueyi iƚne napenufyacu Lataiqui'. Tipa'a'me


Jesús ƚas Nazaret, maƚque lontahue litsuflaipá lan xanuc',
ƚepaƚts'ingimpa. Ilque ailopa'a fa'a. tipalai'me ituca' liƚtaiqui'. 18 Ja'ni

Joupa imaf'inapa. ¡Tolahuelongunca! ti'noƚƚe lainofat'ƚ o tixnaƚe cafxi


Jifa'a lipo'no'empa licuerpo. 7 Imanc'
  cummaiya ailopa'a co'e'eyacola'.
tonƚenƚe, tolu'itsola' ts'ilihuequi Tixpayaf'me liƚmane lafcualƚay, iƚne
Jesús, jouc'a Pedro, toƚmitsola': “Jesús tixaƚcona'mola'.
ti'hua'ma Galilea. Toƚcuaitsa jiƚpiya 19 Lijoupa limipola' toƚta'a caƚ'Ailli'

toƚtalecufta ma to limipolhuo'.” Jesús if'ajna'ma lema'a. Jiƚpe


8 Lacaƚ'no' ipalunca ƚunts'eja'. Inul'me.
  icutsingaitsi al c'a camane ȽanDios.
Juaiconapa tixpailiquila', tiyula'. Nij 20 Ts'ilihuequi Jesús ipalunca. Ni

naitsi lu'ipa. petsi uya'atsa Lataiqui', iƚe loya'apa


9 Jesús imaf'ina'ma liƚic'ejma' al te'a
  al c'a lixpic'epa ȽanDios. ȽanDios
quitine al xamano, iƚiya adomingo. liyejmalepa, i'e'ma acueca'. Toƚta'a
Imuj'moxi ate'a María ƚas Magdala, imuc'i'mola' lan xanuc' aƚinca
iƚque ƚaca'no' ƚipa'empa acaitsi Lataiqui' loya'apa ts'ilihuequi Jesús.
102

LATAIQUI' LINIȽPA SAN


LUCAS LOYA'APA IȽE AL C'A
LIXPIC'EPA ȽANDIOS

1   Ima' cumTeófilo, iya' Aarón. 6 Loquexi' ac'a xanuc',


1-4  

ninLucas cumme'ehuo' coje'e. tihuejcoyi jahuay locuxepa


Iƚta'a al je'e tuya'e' li'ipa fa'a ƚamats'. ȽanDios, jahuay loya'apa litaiqui'
Laƚpimaye nepenufpá liƚpenic' ȽanDios. Aiquimenaquila'. 7 Tama 

tuya'ayi Lataiqui', iƚe loya'apa al etenƚcocopa ȽanDios iƚniya


c'a lixpic'epa ȽanDios. Iƚniya joupa liƚ'ejma' ailopa'a quiƚ'hua. Elisabet
lu'iponga' li'ipa, iximpá. ijuiqui caca'no'. Loquexi' joupa
Axpela' lapimaye joupa iniƚpá itsilojnapola'.
liƚje'e loya'apa toƚta'a li'ipa. Iya' 8 Icuaitsi litine ti'eta canic' lixanuc'

jouc'a aixpic'epa quiniƚ'ma Abías, Zacarías i'hua'ma al cuecaj


laije'e. Cacua: Iƚque Teófilo joupa xoute', ti'eta canic' ma to locuxepa
imuc'impá litaiqui' Jesucristo. Jouc'a ȽanDios, iƚque a'ailli'. 9 Zacarías

ipic'a quije'e loya'apa te ts'i'ic' li'ipa. ec'aiƚmaita lipenic' titsufai'ma


Iya' joupa aixhuepa jiƚe li'ipa, al paxi cajut'ƚ, tipi'eta ƚipac'ec.
aipalaic'opola' lapimaye ts'iƚsina' Toƚta'a mi'eyi la'aillí jiƚpe al cuecaj
te ts'i'ic' li'ipa iƚniya ƚitiné. xoute'. 10 Locuenaye lan xanuc'

Aixpot'ƚenapa lataiqui'. Cuya'e' te aimitsuflaiyi al paxi cajut'ƚ. Ailopa'a


ts'i'ic' lipangopa, jouc'a cuya'e' te lane. Iƚniya tiƚmanemma ƚuna.
ts'i'ic' lijoucopa. Ima' toxhueƚa', Jiƚe litine mipi'e ƚipac'ec Zacarías,
toƚta'a ti'i'ma coxina' te ts'i'ic' axpela' lan xanuc' comana' ƚuna
Lataiqui' limuc'impo', iƚe tuya'e' al jiƚpe al paxi cajut'ƚ.
ƚinca. 11 Maƚpiya lajut'ƚ imaxcaitsi

5 Micuxe Herodes al distrito Judea


  anuli ƚapaluc quema'a ƚummepa
tipa'a anuli ƚa'ailli' cuftine Zacarías. caƚ'Ailli' ȽanDios. Ƚapaluc quema'a
Iƚque jouc'a lif'as ca'aillí ti'e'me canic' ecax'ma al c'a camane al altar petsi
al cuecaj xoute'. Mi'huajco'mola' lopi'eyompá ƚipac'ec. 12 Lixim'ma

munaitola' ti'e'me canic'. Iƚniya ƚapaluc quema'a Zacarías


ixanuc' Abías. ixhueƚconni. Ticua: “¿Te iƚca'a?”
Zacarías ƚipeno cuftine Elisabet. Ixim'ma axpaiqui' juaiconapa.
Iƚque Elisabet ƚitatahuelo cuftine 13 Ƚapaluc quema'a timi:

102
103 San Lucas 1

―CunZacarías, aimixpaij'mo'. al ƚinca iƚe laimipo'. Tixhuaitsi


ȽanDios joupa icuejpa loxahue'epa. litine tenanƚ'ma laitaiqui'.
Elisabet ƚopeno tipo'no'e'mo' 21 Lan xanuc' nacaxhuoƚanna ƚuna

co'hua amijcano. Ima' tacui'i'ma iƚ'huaijma tipanni Zacarías ticuayi:


Juan. 14 Iƚque ƚa'hua tetenƚcoco'mo'
  “¿Te qui'ipa? ¿Te cocoƚcopa?”
juaiconapa, tixoc'i'mo' meta. 22 Lipanni Zacarías aimipalay, aimi'i.

Tipajntsi iƚque tixoj'ma quileta Ipanenni ch'ix. Toƚta'a i'ipa quiƚsina'


axpela' lan xanuc'. te ts'i'ic' li'ipa jiƚpe al paxi cajut'ƚ.
15 ’Titojla' iƚque ȽanDios
  Jiƚpe iximpa limucaipa ȽanDios.
timetsaico'ma acueca' xans. Itsiya Zacarías le'a timuc'icola'
Aimixnaya al vino, jouc'a limane. Aimipalay.
aimixnaya mimeyojya. Iƚque Juan, 23 Mi'ay lanic' Zacarías ipanenni

ma litine tipajntsi, joupa ticuxe jiƚpe al cuecaj xoute'. Lijou'netsi


lipicuejma' cal Espíritu Santo. lipenic' i'huana'ma lejut'ƚ. 24 Lijou'ma

16 Tilanc'e'e'mola' liƚpicuejma' axpela'


  ixim'me innay ƚipeno Elisabet.
lan xanuc', iƚniya ixanuc' Israel. Amaquej mut'ƚa emi'moxi, ipajm'ma
Toƚta'a tihuejcona'me ƚilenDios. lejut'ƚ. 25 Ticua: “Iƚe laƚ'ipa aƚ'e'epa

17 Ti'huaj'me'ma caƚ'Ailli' ȽanDios.


  caƚ'Ailli' ȽanDios. Iƚque aƚsimpa
Lipicuejma' ti'onƚcota to lipicuejma' nincuanuc', liƚonc'e'epa laipelaic'ata.
cal profeta Elías. ȽanDios tepi'i'ma Lan xanuc' aimalatets'iconaya.”
quimane ma to lepi'ipa limane 26 Lixhuaitsi acamts'us mut'ƚa

Elías. Tilanc'e'e'mola' liƚpicuejma' ȽanDios icuxe'epa ti'huaƚa' ƚapaluc


lan xanuc' jouc'a liƚnaxque', ti'itsola' quema'a cuftine Gabriel. Umme'ma
anuli. Tilanc'e'e'mola' liƚpicuejma' liƚya' Nazaret lopa'a al distrito
lincuejlocale, ti'i'ma aƚijca Galilea. 27 Jiƚpe Nazaret tipalaic'otsi

liƚpicuejma', tihuejcoƚe ȽanDios. anuli ƚahuats'. Joupa inanc'opoƚtsi


Toƚta'a caƚ'Ailli' ȽanDios tixim'mola' temalƚi'me anuli cal xans cuftine
ixanuc' joupa ixanghuaitola' José. Cal rey David itatahuelo
liƚpicuejma', timetsaico'mola'. iƚque José. Ƚahuats' cuftine
18 Zacarías icuis'e'ma, timi ƚapaluc
  María. 28 Icuaitsi ƚapaluc quema'a,

quema'a: itsufai'ma pe lopa'a María, timi:


―¿Te ts'i'ic' mi'iya caixina' ja'ni ―CumMaría, canonhuo'. Cu'ihuo'
lo'iya to laƚmipa? Iya' joupa aƚtojpa, linespa ȽanDios. Iƚque titoc'i'mo'
jouc'a ƚaipeno joupa itojpa caca'no'. acueca', etenƚcocopa lopicuejma',
19 Ƚapaluc quema'a italai'e'ma timi:
  aimecanujyaco'. Ima' xonca acueca'
―Iya' ninGabriel. Itine itine lipaxnepo'. Toƚiya aiquipaxnela'
cacaxu pe lopa'a ȽanDios. Iƚque lof'as cacaƚ'no'.
nalummepa capalaic'otso', cu'itso' 29 Licuej'ma iƚe lataiqui' Maria

iƚta'a lataiqui', iƚe loya'apa al c'a ixhueƚco'ma juaiconapa. Timiyoxi:


lixpic'epa ȽanDios. 20 Itsiya cami'mo'
  “¿Te caƚnonacopa toƚta'a?”
lo'iyaco'. Aimopalaiconaya. Tijouƚa' 30 Ƚapaluc quema'a timi:

tipajntsi co'hua topalaina'ma. Tama ―María aimixpaij'mo'. Ƚinca


ima' aimaƚcuec'e laitaiqui', toxim'ma titoc'i'mo' ȽanDios. 31 Ima'

San Lucas 1 104

toxim'moxi minnay. Tipajntsi ―Ima', xonca acueca' lipaxnepo'


co'hua tacui'i'ma Jesús. 32 Iƚque
  ȽanDios. Toƚta'a aiquipaxnela' lof'as
ti'i'ma acueca' xans. Tecui'im'me: cacaƚ'no'. Joupa apaxi ƚo'hua ƚo'nico
Ƚi'Hua ȽanDios, iƚque cal Cuecaj locu'u. 43 Itsiya aixina' acueca'

Xonca. ȽanDios tepi'i'ma quimane laƚ'ipa. Iya' ni naitsi caca'no'. Ima'


ticuxe'ma to licuxepa cal rey ƚotaic' ƚaiPoujna, ti'i'mo' i'máma'
David, iƚque itatahuelo. 33 Ƚo'hua
  iƚque. Itsiya ocuai'ma pe laifpa'a,
ticuxe'mola' lixanuc', iƚne ixanuc' lahuenge. 44 ¡Xinƚa'! Laicuejpa

Jacob. Nij naitsi naipa'eya limane. laƚnompa, jiƚpe 'hora, ƚai'hua ƚo'nico
Locuxeya aimijouya. laicu'u iyuf'comma. Juaiconapa
34 María icuis'e'ma ƚapaluc
  ixocomma queta. 45 Al ƚinca, ima'

quema'a, timi: toyaijma al c'a. Mepenufpa linespa


―¿Teƚe co'iya? Iya' nahuats'. ȽanDios, iƚe limipo'. Onespa: “Iƚe
Ailopa'a caipe'ailli'. lataiqui' tenanƚ'ma”.
35 Ƚapaluc quema'a italai'e'ma

46 María ines'ma:

timi: Iya' cax'najtsi'i caƚ'Ailli' ȽanDios.


―Cal Espíritu Santo timuhuo pe 47 Tixoqui neta ca'nujuaitsi
lofpa'a. Toxinguf'moxi lipepaxi ȽanDios, iƚque Ƚalunƚu'eya.
ȽanDios, iƚque cal Cuecaj Xonca. 48 Iya' tama ni naitsi cahuats' iƚque
Ƚo'hua ƚopajnya ma' i'huexi ȽanDios. aicalatets'i', aƚpaxnepa.
Tecui'im'me: Ƚi'Hua ȽanDios. Lan xanuc' ticua'me: “Iƚque
36 Ƚopima Elisabet, tama itojpa
  María al c'a tuyaijma”.
caca'no', itsiya innay. Luyaipa Toƚta'a tines'me lan xanuc'
quitine tinescoyi, timiyi: “Ima' nomana' itsiya, jouc'a
mijuiqui”. Itsiya ixhuaita acamts'us nomajnyacu locuaicoya
mut'ƚa' innay. 37 ȽanDios aimixina
  quitine.
quipime. Jahuay nipajnya ti'e'ma. 49 Cal Cuecaj CanDios aƚtoc'ipa
38 María timi:
  juaiconapa aƚpaxnepa.
―Ne'. ȽanDios aiPoujna. Ma Ma' iƚque cal Paxi CanDios.
to laƚmipa, toƚta'a ti'iƚa'. Toƚta'a 50 Iƚque tixinnila' acuanuc'la
cuyaicoƚa'. jahuay lixanuc', iƚne
Ƚapaluc quema'a ipanni pe lopa'a noxpaic'epá.
María, i'huanapa. Iƚne nomana' itsiya litine, jouc'a
39 Iƚniya ƚitiné ipanni María
  nomajnyacu locuaicoya
lipiƚya'. Aiquicoƚ'ma, i'hua'ma quitine.
ƚijualay, ticuaita anuli liƚya' lopa'a 51 Iƚne lan xanuc' nonescopoƚtsi:
al distrito Judea. 40 Icuaitsi liƚya'
  “Illanc' ninc'tsilaj xanuc'”,
itsufai'ma lejut'ƚ Zacarías, inom'ma ȽanDios joupa eca'nepola' ni
Elisabet. 41 Jiƚpe al 'hora licuej'ma
  petsi li'a ƚamats'.
Elisabet tinoninni, ƚi'hua ƚo'nico Toƚta'a imuc'ipola' acueca'
licu'u iyuf'conni. Cal Espíritu lipujfxi, acueca' lo'epa.
Santo ticuxe lipicuejma' Elisabet. 52 Iƚonc'e'epola' liƚmane lan tsilaj
42 Ipalai'ma ujfxi, timi María:
  quincuxepá.
105 San Lucas 1

Lijoupa epi'ipola' liƚmane lan ―¿Te cofcuapa? ¿Te caftine


xanuc' xonca a'ojca. calacui'iyacu ƚamijcano?
53 Pe nonle'epá ites'minapola' 63 Zacarías ixahue'e'ma tini'inƚe

xonca ixhuaitola'. anuli la'hua caxma tiniƚ'ma.


Iƚne pe ts'iƚ'hueca acueca' Ini'im'me. Iƚque iniƚ'ma: “Lipuftine
quiƚ'huexi, aJuan”. Lan xanuc' aiquiƚcuec'e
ummenapola' ixcuajma liƚmane, li'ipa. Ticuayi:
ailopa'a quepi'ipola'. ―¡Toƚsinƚe! ¡Iniƚpa: “Juan”!

54-55 ȽanDios ƚaƚPoujna 64 Aiquicoƚ'ma, ixaƚna'ma lejoc'

aƚtoc'iponga', Zacarías, uhuaƚquenamma ƚipaƚ,


illanc' ixanuc' ƚaƚtatahuelo Israel, tipalay. Ix'najtsi'i'ma ȽanDios. 65 Lan

iƚque inieto Abraham. huejnca lan xanuc' ixpailij'mola'.


ȽanDios joupa inespa: Ixim'me acueca' li'ipa. Lan xanuc'
“Caxim'mola' acuanuc'la, ni petsi ƚijualay al distrito Judea
catoc'i'mola' iƚniya Abraham, tuya'ayi li'ipola' Elisabet y Zacarías.
ƚi'hua jouc'a linaxque' ƚi'hua. 66 Licuej'me ticuis'eyoƚtsi, timiyoƚtsi:

Catoc'i'mola' jahuay lixanuc' ―Iƚque ƚamijcano: ¿Te co'eya? y


Abraham, iƚque itatahuelo ¿te co'iya?
iƚniya.” ȽanDios itoc'i'ma ƚamijcano,
ȽanDios aiquimenc'ejma iƚiya ipaxne'ma.
litaiqui' limipola' laƚtatahueló. 67 Cal Espíritu Santo icuxe'ma

Ma to limipola', toƚta'a li'epa. lipicuejma' Zacarías. Ma to Ƚandios


56 María ipajnhuo'ma to afanej
  mimi, ma toƚta'a Zacarías tuya'e'.
mut'ƚa lejut'ƚ Elisabet. Lijou'ma Tuya'e':
i'huana'ma ipainanni lejut'ƚ. 68 ¡Aƚs'najtsi'i'me ȽanDios, iƚque
57 Lixhuaitsi al pelƚa mut'ƚa
  ƚalanDios illanc' ixanuc'
Elisabet ipo'no'ma ƚi'hua. Ipajntsi Israel!
amijcano. 58 Lan huejnca lan
  Aƚtoc'iponga', tocomma
xanuc' jouc'a lipimaye Elisabet aluhuaƚponga' petsi iƚne
icuej'me li'epa ƚaƚPoujna ȽanDios, laƚ'e'eponga' laic'.
iƚque iximpa cuanuc' Elisabet, Iƚniya aimalulijyaconga' illanc'
acueca' litoc'ipa. 59 Lixhuaita al
  ixanuc' ȽanDios.
paico quitine efot'ƚunni ti'e'me 69 ȽalanDios, iƚque iPoujna
ma to liƚ'ejma'. Coƚa' tecui'i'me cal rey David, lapi'iponga'
Zacarías ma to lipuftine qui'ailli'. Ƚalunƚu'eyaconga'.
60 Qui'máma' italai'e'e'mola' timila':
  Maƚque cal rey David itatahuelo
―A'i. Lacui'i'me Juan. iƚque.
61 Italai'e'me, timiyi:
  70 Luyaipa quitine ȽanDios u'ipola'
―¿Te colacui'icoyacu Juan? lipaxij profeta toƚta'a lo'eya.
Laƚpimaye, ailopa'a quecui'impa Iƚniya u'iyale'me, u'im'mola'
toƚta'a. laƚtatahueló.
62 Ipalaic'oco'me le'a liƚmane
  71 Iƚe litaiqui' ȽanDios tuya'e' te
qui'ailli' ƚahuac'hua. Icuis'e'me: ts'i'ic' laƚtoc'iyaconga'.
San Lucas 1​, ​2 106

Ticua: “Cunƚu'e'molhuo'; 79 Toƚta'a


tulif'ena'mola' lan xanuc',
iƚne naixtuc'opolhuo' maƚniya itsiya aiquepalc'o'ila'.
aimulijyacolhuo'. Iƚniya tocomma amuf
Jouc'a no'epolhuo' laic' ailopa'a liƚpicuejma', ti'huaicoyi ma
co'eyacolhuo'.” le'a lamaya.
72 Ticua: “Iya' aiquimenc'ecoyacola' Aƚƚecona'monga' al c'a cane,
laixanuc'”. jiƚpe aimaƚsueƚmot'ƚeconayacu.
Iƚne lixanuc' ȽanDios maƚniya 80 Ƚamijcano ti'hua titoqui. I'i'ma

aƚtatahueló illanc'. acueca' lipicuejma'. Ai'a ti'e'ma


ȽanDios i'nujuaitsi lipaxi lipenic' ȽanDios, iƚque Juan
cataiqui', iƚe lipo'no'ipola' aiquimujyoxi. Tipa'a pe ailopa'a
lixanuc'. q 73-75 Joupa
  quiƚya'. ȽanDios tu'i'ma te litine
inespa lunƚu'e'monga', timuj'moxi. Tuya'a'ma litaiqui'
aimalulijyaconga' iƚniya ȽanDios, tiquimf'eƚe lipimaye, iƚne
nalixtuc'oponga'. lixanuc' Israel.
ȽanDios toƚta'a limipa
ƚaƚtatahuelo Abraham.
Joupa icuapa aƚpo'no'monga' pe
2 Iƚniya ƚitiné cal cuecaj
quincuxepa cuftine César
Augusto. Ni petsi lomana' lan xanuc'
ailopa'a caxpaiqui', jiƚpiya ticuxe'ela' tiyenƚe ƚiƚpiƚeloƚya' pe
laxc'onƚingoƚai'me ƚalanDios. limajnliyota liƚtatahueló. Jiƚpiya
Jahuay ƚalunxajma' lihuej'me tiniƚinginnola' liƚpuftine. 2 Toƚta'a

ȽanDios, aimaƚ'econayacu lipangopa lan censo fa'a li'a ƚamats'.


lixcay. Li'ipa aimi'eyi toƚta'a. Iƚniya ƚitiné
Maƚmana' fa'a li'a ƚamats', jahuay ƚincuxepa cuftine Cirenio ticuxe
laƚpitine, luyalaico'me to ƚamats' Siria.
luyalaicopa lixanuc' ȽanDios, 3 Jahuay lan xanuc' itsehuo'me

iƚque cal Paxi. ƚiƚpiƚeloƚya' liƚtatahueló,


76 Ima' mai'hua Juan, tecui'im'mo' iniƚinginhuo'mola' liƚpuftine.
umprofeta. 4-5 José y María ipalunca liƚpiƚya'

Toya'a'ma litaiqui' ȽanDios, Nazaret lopa'a al distrito Galilea.


iƚque cal Cuecaj Xonca. Iye'me al distrito Judea, liƚya' Belén,
Ima' to'huaj'me'ma ƚaƚPoujna, tiniƚinginnola' jiƚpiya liƚpuftine. Iƚe
tolanc'e'ma lipene. liƚya' Belén ipiƚya' ƚitatahuelo José,
77 Tomuc'i'mola' lixanuc' ȽanDios. iƚque cal rey David. Iƚniya José
Toƚta'a ti'i'ma quiƚsina' y María inonc'opoƚtsi temalƚi'me.
ȽanDios tunƚu'e'mola', Aiquejonƚiyoƚtsi. María innay.
timenc'e'eco'mola' li'epa. 6 Mimana' liƚya' Belén, ixhuaitsi

78 ȽanDios aƚsimponga' litine tipajnta ƚi'hua María. 7 Jiƚpiya


ninc'icuanuc'la. ipo'no'ma cal te'a ƚi'hua, iƚque


Tiyuf'tsi cal 'ora amijcano. Iju'e'ma quijahua',
lapalc'o'i'monga'; ma toƚta'a unaj'mi'ma pe lotetsoyopa linneja.
lapalc'o'iponga' ȽanDios, iƚque José y María epi'impola' lajut'ƚ
Nopa'a lema'a. pe loxmaipa linneja. Locuena
107 San Lucas 2

lajut'ƚ imanna xanuc', ailopa'a petsi lotetsoyopa linneja. 17 Liximpá


comanc'eyacu. ƚapími' nohuic'ipá mot'ƚ uya'a'me


8 Maƚpiya liƚya' Belén, ma'
  limipola' ƚapaluc quema'a, iƚque
ahuejnca, timana' nohuic'ipá ipalaicopa ƚacapími'. 18 Lan xanuc'

mot'ƚ. Iƚe lipuqui' comana' ƚimuc'o', licuej'me loya'apa nohuic'ipá mot'ƚ


ti'eyi cuenna liƚmot'ƚ. 9 Pe lomana'
  ticuayi: “¡Xinƚa'! Acueca' li'ipa.”
iƚniya nohuic'ipá mot'ƚ icuai'ma 19 María ailopa'a quicuapa. Jahuay

anuli ƚepaluc caƚ'Ailli' ȽanDios. ti'nujuaitsi. Itine itine ti'nujuaitsi,


Epalc'o'i'mola' al cueca' al paxi timiyoxi: “Toƚta'a toƚta'a li'ipa”.
lipepalc'o' ȽanDios. Lixim'me, Aiquimenc'ejma.
ixpailij'mola' juaiconapa. 10 Ƚapaluc

20 Nohuic'ipá mot'ƚ ipailinamma,

quema'a ipalaic'o'mola', timila': ticuaita pe lomana' liƚmot'ƚ.


―Aimixpailij'molhuo'. Cu'i'molhuo' Miyeyi lane tix'najtsi'iyi ȽanDios.
al c'a li'ipa. Ni petsi lomana' lan Tix'najtsi'iyi liximpa, tix'najtsi'iyi
xanuc' tixoj'ma quileta. 11 Itsiya jiƚpe
  lataiqui' licuejpa. Ticuayi:
liƚya' pe lipajnyota cal rey David, “ManDios, acueca' ima', acueca'
maƚpiya ipajnta Ƚonƚu'eyacolhuo'. lof'epa”.
Iƚque aCristo ƚaƚPoujna. 12 Jiƚpe liƚya'

21 Lixhuaitsi al paico quitine i'e'me

toƚsinna ƚaca'hua camijcano, iju'eya circuncidar ƚamijcano, ipo'no'i'me


quijahua', tunouya pe lotetsoyopa quiseña licuerpo. Ecui'im'me
linneja. Toƚsintsa toƚta'a ti'i'ma Jesús. Toƚta'a laftine ƚapaluc
coƚsina' lainu'ipolhuo' al ƚinca. quema'a lu'ipa ma quinnay María.
13 Aiquicoƚ'ma ixim'me axpela'

22 María ihuejco'ma litaiqui' Moisés,

lapaluc' quema'a icuai'me jiƚpiya pe i'huej'moxi. Lixhuaita iƚniya ƚitiné


lopa'a ƚapaluc ƚummepa ȽanDios. María y José ileco'me ƚa'hua Jesús,
Iƚniya tix'najtsi'iyi ȽanDios ticuayi: i'hua'a'me al cuecaj xoute' lopa'a
14 Jahuay nomana' xonca al toncay Jerusalén. Timuc'ita ȽanDios
lema'a tix'najtsi'iƚe ȽanDios, ƚaƚPoujna, tipaxneƚa'. 23 Ti'e'eta ma

timiƚe: to licuxepa ƚaƚPoujna ȽanDios. Iƚe


Ima' manDios, ƚinca umCueca'. lataiqui' liniƚijmpa Moisés, tuya'e':
Lan xanuc' nomana' li'a “Cal te'a ƚo'hua ƚopajnya, iƚque
ƚamats', iƚniya pe i'huexi ȽanDios”. 24 Jouc'a titsufcota

latenƚcocopa ȽanDios, ma to loya'apa lataiqui' petsi


aimixhueƚmot'ƚecona'me. liniƚijmpa locuxepa ȽanDios. Jiƚpe
15 Lapaluc' quema'a ipailinamma
  ticua: “Totsufco'ma oquexi' laijcucú,
lema'a. Nohuic'ipá mot'ƚ o oquexi' lan jaƚmu'”.
ipalaic'o'moƚtsi, timiyoƚtsi: 25 Jiƚpe al cuecaj quiƚya'

―¡Cuej! ¡Ƚepá liƚya' Belén! Jerusalén tipa'a anuli cal xans


ȽaƚPoujna ȽanDios joupa aƚmiponga' cuftine Simeón. Iƚque aƚijca xans,
te ts'i'ic' li'ipa. ¡Ƚepá, aƚsinna! ihuequi jahuay locuxepa ȽanDios.
16 Aiquicoƚ'mola' iye'me. Licuaitsa
  I'huaijma ticuaitsi litine ȽanDios
Belén ixintsa María jouc'a José acueca' titoc'iconatsola' lixanuc',
jouc'a ƚacapími', iƚque tunouya iƚniya ixanuc' Israel. Cal Espíritu
San Lucas 2 108

Santo ticuxe lipicuejma'. 26 Iƚque


  al cutsilo titsufai'ma ƚomunxajma',
cal Espíritu Santo joupa lu'ipa: tixcai'e'mo'.
“Toxim'ma cal Cristo. Toxim'ma ai'a ’Hualca aimetenƚcocoyacola'
tima'mo'.” ƚo'hua, iƚne tejac'mola'. Hualca
27 Cal Espíritu Santo umme'ma
  tetenƚcoco'mola', iƚne tuyalaico'me
Simeón ti'huaƚa' al cuecaj xoute'. al c'a. Jiƚpe tixinim'me te ts'i'ic'
Maƚpiya al 'hora icuaitsa José y liƚpicuejma' axpela' lan xanuc', iƚne
María, iƚejma ƚa'hua Jesús. Ti'e'me ixanuc' Israel. Timuj'moƚtsi ja'ni ac'a
ma to micua locuxepa ȽanDios. o ja'ni ixcay liƚpicuejma'.
28 Simeón lixim'ma ƚa'hua Jesús

36 Iƚniya ƚitiné tipa'a jiƚpiya al

ipulai'ma, ix'najtsi'i'ma ȽanDios, cuecaj xoute' anuli ƚaca'no' lipuftine


timi: Ana. Qui'ailli' cuftine Fanuel, joupa
29 ManDios maiPoujna: imanapa. Ƚitatahuelo cuftine
Itsiya lapi'iƚa' lane, iya' Aser. Ƚaca'no' Ana aprofeta, tuya'e'
aicaxhueƚcoconaya, aƚmanƚa'. lixpic'epa ȽanDios. Joupa itojnapa
Joupa enanƚpa lotaiqui' ima' caca'no'. Iƚque Ana apotsate,
lalu'ipa. ilecopoƚtsi ƚipe'ailli' acaitsi camats',
30 Cahuelonge iƚca'a ƚomummepa, joupa imanapa. 37 Itsiya ixhuaita

iƚca'a Ƚalunƚu'eyaconga'. amalpuj nuxans malpuj camats'


31 Mummepa, icuai'ma fa'a li'a apotsate. Aimipamma al cuecaj
ƚamats'. xoute'. Itine ipuqui' jiƚpiya texc'onƚu.
Ni petsi lomana' lan xanuc' ti'iƚa' Aimitesma, tipalaic'o ȽanDios.
quiƚsina' toƚta'a li'ipa. 38 Mipalay toƚta'a Simeón icuaitsi

32 Iƚque Epalc'o', tepalc'o'i'mola' jiƚpiya Ana. Ixintsi ƚahuac'hua Jesús,


liƚpicuejma' lan xanuc', iƚne ix'najtsi'i'ma ȽanDios.
aimimetsaicohuo' ima' Jiƚpe al cuecaj xoute' timana'
manDios. lan xanuc' ts'iƚ'huaijma ȽanDios
Illanc' oxanuc', ima' malanDios, tunƚu'eƚa' lipiƚya' Jerusalén. Ticuayi:
iƚque lixoc'i'monga' acueca' “Aimaƚcuxecona'monga' laƚ'eponga'
calata. laic'”. Ana ipalaic'o'mola' jahuay
Aƚnes'me: “Illanc' ixanuc' Israel, iƚniya, ipalaico'ma Jesús.
iƚque aƚpiƚya' xans”. 39 Jiƚpe al cuecaj xoute' José y

33 José jouc'a qui'máma' Jesús


  María i'e'me locuxepa ȽanDios,
ticuayi: “¿Te copalaicocopa toƚta'a enant'ƚipá jahuay. Lijou'ma
ƚa'hua? Aicaƚcueca.” ipailinamma, icuaitsa Nazaret
34-35 Simeón ipaxne'mola', timi
  liƚpiƚya' lopa'a al distrito Galilea.
María qui'máma': 40 Ƚamijcano ti'hua titoqui, jouc'a

―ȽanDios joupa ixpic'epa lo'iya lipicuejma'. ȽanDios ti'hua tipaxne.


iƚca'a ƚo'hua. Ummepa fa'a li'a 41 Amats' amats' micuaita al juic

ƚamats' ȽanDios tipa'a lomuc'iyacola' Pascua José jouc'a qui'máma' Jesús


lan xanuc'. Iƚne aimepenufyacu, tiyeyi liƚya' Jerusalén. 42 Ixhuaitsi

tinesc'e'me. Ima' jouc'a toteƚco'ma Jesús imbamaj coque' ƚemats'


acueca' cumla, toxim'ma to lix'ay itse'me al juic ma to liƚ'ejma'.
109 San Lucas 2​, ​3

Ileco'me Jesús. 43 Lijou'ma al juic


  Poncio Pilato ticuxe al distrito
Jesús ipanenni Jerusalén. José y Judea; Herodes ticuxe al distrito
qui'máma' Jesús aiquiƚsina'. Tiyeyi Galilea; Felipe ipima Herodes,
lane ticuainata liƚpiƚya'. 44 Ticuayi:
  ticuxela' lan distrito Iturea jouc'a
“Laƚpimaye iƚejmale Jesús”. Anuli Traconite. Lisanias ticuxe al distrito
litine tiyeyi lane. Lijou'ma Abilinia.
ehue'me Jesús. Ehue'me pe loyepa Mimana' lan tsila' la'aillí Anás
liƚpimaye, jouc'a limetsaicoyoƚtsi. y Caifás ȽanDios ipalaic'opa Juan.
45 Aiquixim'me. Ipailiconamma.

3 Juan ihuejcopa limipa ȽanDios,

Icuaicontsa Jerusalén ehuetsa jiƚpe. ipanamma pe lopa'a, ti'hua jahuay


46 Ehuehuo'me afane' quitine.
  ƚamats' ƚemaj panaj Jordán. Tuya'e',
Ixinghuona'me jiƚpe al cuecaj tu'ila' lan xanuc':
xoute' pe lomana' lan tsilaj comxiye. ―Toƚsuej'menanca loƚ'epa lixcay.
Tiquimf'ela', ticuis'ela'. 47 Jahuay
  Tijouƚa' capo'i'molhuo'. ȽanDios
noquimf'epá timiyoƚtsi: “¡Xinƚa'! tiƚonc'e'ena'molhuo' loƚjunac'.
Acueca' lipicuejma'. Ac'a juaiconapa 4 Luyaipa quitine cal profeta Isaías

titalai'e.” 48 Lixim'me qui'máma'


  inescopa Juan, uya'a'ma te ts'i'ic'
y José ticuayi: “¿Te qui'ipa? ¿Te lo'eya iƚque. Toƚta'a tuya'e' litaiqui'
co'ecopa toƚta'a?” Quimáma' timi: liniƚingiya lije'e, ticua:
―Mai'hua, ¿te caƚ'ecoponga' Petsi ailopa'a quiƚya' tuya'e'
toƚta'a? Co'ailli' jouc'a iya' anuli cal xans, tu'ila' lan
juaiconapa lahuehuo'. Aƚsueƚcoyi xanuc':
juaiconapa. “Toƚƚanc'eƚe lipene ƚaƚPoujna,
49 Jesús timila':
  toƚ'e'eƚe aƚijca lane pe
―Imanc', ¿te calahuecopa? loyaicoya.
Ticuicomma iya' capajm'ma lejut'ƚ 5 Jahuay ƚiculhuay tima'nim'me,
cai'Ailli'. ¿Te aga aicoƚsina' iƚta'a? jahuay ƚijualay ti'oquehuo,
50 Iƚniya aiquiƚcuec'e lomipola'.
  lan juentsolay ƚaneya ti'ina'mola'
51 Lijou'ma, iyena'me jouc'a
  ƚijca,
Jesús. Icuainatsa liƚpiƚya' Nazaret. ƚaneya petsi juaiconapa capic,
Jesús ihuejco'mola'. Qui'máma' tilajn‑na'mola'.
aiquimenc'ecojma li'ipa. Jahuay 6 Jahuay lan xanuc' tixim'me
i'huejpa lipicuejma'. ȽanDios munƚu'ela' lixanuc'.”
52 Jesús ti'hua titoqui. Ti'hua

7 Icuaiyunca axpela' lan xanuc'

ti'i xonca acueca' lipicuejma'. iƚpic'a tepo'itsola' Juan. Juan timila':


Etenƚcoco'ma ȽanDios, lan xanuc' ―Imanc' ti'onƚcospolhuo' to
jouc'a etenƚcoco'mola'. lacaƚpo'. A'ijc'a lonƚ'ejma'. ¿Naitsi

3  Juan, i'hua Zacarías, mipa'a limipolhuo' toƚcuaiyunca tolapoƚe?


1-2

pe ailopa'a quiƚya' ȽanDios Imanc' toƚcuayi: “Lapo'itsonga'.


ipalaic'o'ma, u'i'ma te ts'i'ic' lo'eya. Toƚta'a aimaƚteƚco'me al cueca'
Iƚniya ƚitiné ixhuaitsi imbamaj cateƚcoya locuaicoya.”
maque' camats' micuxe cal cuecaj 8 ’Iya' camilhuo': Ja'ni

quincuxepa cuftine Tiberias César. oƚpic'a tolunƚul―le, tonƚ'eƚe


San Lucas 3 110

al c'a ma to mi'eyi petsi al Santo jouc'a ƚipaƚ cunga. 17 Iƚque


ƚinca lixhuej'menamma. ticuaiyunni ti'onƚcospa to cal xans


Aimoƚnescona'me: “Abraham nofusya ƚitrigo. Ti'noƚ'ma lofuscoya,
aƚtatahuelo. Iƚque tequeyaf'ma ƚitrigo, tiƚojm'ma
aimalacani'eyaconga'.” Camilhuo': ƚipifuc cal trigo. Cal c'a trigo
ȽanDios aimehue'e' lixanuc'. Iƚna'a ti'huejnata lihua. Ƚipifuc tipi'enghua
lapic' nipajnya ti'e'e'mola' inaxquej petsi ƚunga aimipica.
Abraham. 9 ȽanDios ti'onƚicolhuo'

18 Toƚta'a Juan ixc'ai'i'mola' lan

to al 'ec. Joupa ipo'nompa xanuc'. Ti'hua tixc'ai'ila'. Jouc'a


ƚatef'conyacu huejnca ƚime al 'ec. tu'ila' Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a
Ja'ni ixcay ƚi'as, tixanc'onata ƚunga. lixpic'epa ȽanDios. 19 Juan jouc'a

10 Lan xanuc' icuis'e'me, timiyi:


  ixc'ai'i'ma Herodes. Iƚque Herodes
―¿Te caƚ'eyacu illanc'? exic'e'epa ƚipeno ƚipima. Ƚaca'no'
11 Juan italai'e'e'mola', timila':
  cuftine Herodías. Juan itale'ma
―Ja'ni tipa'a oque' lotsamalo, Herodes toƚta'a li'epa. Jouc'a titale
anuli tommi'iƚa' petsi aiqui'hueca. jahuay nixpiya lo'epa. 20 Herodes

Ja'ni tipa'a ƚofteja, tapi'i'ma pe i'e'ma xonca acueca', itats'etsi Juan,


ailopa'a coteja. i'nicotsi lacarza.
12 Jouc'a icuaiyunca lin'najts'i'iyale,

21 Ai'a titats'em'me Juan iƚque

iƚpic'a tepo'itsola' Juan. Icuis'e'me, tepo'ila' lan xanuc'. Mepo'iyale


timiyi: icuaitsi Jesús. Jouc'a epo'i'ma.
―Momxi, illanc', ¿te caƚ'eyacu? Jesús mijoc'i ȽanDios eximma
13 Juan timila':
  lema'a. 22 Cal Espíritu Santo imunni

―Toƚ'najtsi'iyaleƚe al ƚijca. ihuoxaf'caitsi Jesús. Iƚque cal


Aimoƚfel'miyale'me. Espíritu lixans to anuli cal ja'mu'.
14 Jouc'a lan soldado icuaiyunca,
  Lema'a tipalay, timinni Jesús:
icuis'e'me, timiyi: ―Ima' ai'Hua ca'ehuo' capic'a
―Illanc', ¿te caƚ'eyacu? juaiconapa. Latenƚma lopicuejma'
Timila': jouc'a lo'ejma'.
―Aimoƚnantsej'mola' lan xanuc'. 23 Lipango'ma Jesús lipenic'

Aimoƚcuf'mola' lan xanuc' petsi ixhuaita to anuxans quimbama'


ailopa'a co'epa. Tetenƚcocotsolhuo' ƚemats'. Lan xanuc' ticuayi i'hua
lo'najtsempolhuo'. José. Ƚi'ahuelo José cuftine Elí.
15 Lan xanuc' timiyoƚtsi:
  24 Elí i'hua Matat,
―¿Te co'iya itsiya? ¿Naitsi xans Matat i'hua Leví,
iƚca'a Juan? ¿Te iƚca'a aCristo, iƚque Leví i'hua Melqui,
Ƚommeya ȽanDios? Melqui i'hua Jana,
16 Juan timila':
  Jana i'hua José,
―Iya capo'icolhuo' aja'. Ticuaihuo 25 José i'hua Matatías,
ocuena iƚque xonca acueca'. Iya' Matatías i'hua Amós,
aimaƚ'onƚspa to iƚque. Aimi'iya Amós i'hua Nahum,
cuhuaƚc'e'eya lic'eji'. Iƚque Nahum i'hua Esli,
tepo'ico'molhuo' cal Espíritu Esli i'hua Nagai,
111 San Lucas 3​, ​4

26 Nagai i'hua Maat, Isaac i'hua Abraham,


Maat i'hua Matatías, Abraham i'hua Taré,
Matatías i'hua Semei, Taré i'hua Nacor,
Semei i'hua Josec, 35 Nacor i'hua Serug,
Josec i'hua Judá, Serug i'hua Ragau,
27 Judá i'hua Joanán, Ragau i'hua Peleg,
Joanán i'hua Resa, Peleg i'hua Heber,
Resa i'hua Zorobabel, Heber i'hua Sala,
Zorobabel i'hua Salatiel, 36 Sala i'hua Cainán,
Salatiel i'hua Neri, Cainán i'hua Arfaxad,
28 Neri i'hua Melqui, Arfaxad i'hua Sem,
Melqui i'hua Adi, Sem i'hua Noé,
Adi i'hua Cosam, Noé i'hua Lamec,
Cosam i'hua Elmodam, 37 Lamec i'hua Matusalén,
Elmodam i'hua Er, Matusalén i'hua Enoc,
29 Er i'hua Josué, Enoc i'hua Jared,
Josué i'hua Eliezer, Jared i'hua Mahalaleel,
Eliezer i'hua Jorim, Mahalaleel i'hua Cainán,
Jorim i'hua Matat, 38 Cainán i'hua Enós,
30 Matat i'hua Leví, Enós i'hua Set,
Leví i'hua Simeón, Set i'hua Adán,
Simeón i'hua Judá, Adán i'hua ȽanDios.
Judá i'hua José, Joupa icula'apa.


José i'hua Jonam,
Jonam i'hua Eliaquim,
31 Eliaquim i'hua Melea,
4 Jesús ipainamma pe lopa'a
al panaj Jordán, cal Espíritu
Santo ticuxe lipicuejma'. Maƚque cal
Melea i'hua Mena, Espíritu i'hua'a'ma pe ailopa'a quiƚya',
Mena i'hua Matata, ailopa'a xanuc'. 2 Mipa'a jiƚpe ƚonta'a

Matata i'hua Natán, Satanás ehuai'ma. Oquej nuxans


32 Natán i'hua Davíd, quitine oquej nuxans quipuqui'
Davíd i'hua Isaí, icoƚ'ma lehuaipa. Jahuay iƚniya ƚitiné
Isaí i'hua Obed, aiquitesma. Lixhuaitsi iƚne ƚitiné
Obed i'hua Booz, unle'enni juaiconapa. 3 Ƚonta'a timi:

Booz i'hua Sala, ―Ima' ja'ni i'Hua ȽanDios


Sala i'hua Naasón, tocuxe'etsi iƚca'a ƚapic. Tomiƚa':
33 Naasón i'hua Aminadab, “To'exoxi ca'i”.
Aminadab i'hua Admin,  
4 Jesús italai'e'e'ma, timi:

Admin i'hua Arni, ―Al Paxi Liniƚingiya ticua: “Ƚoteja


Arni i'hua Esrom, cal xans aimites'miya lipitine.
Esrom i'hua Fares, Ticuicomma jouc'a jahuay litaiqui'
Fares i'hua Judá, lonespa ȽanDios.”
34 Judá i'hua Jacob,  
5 Lijou'ma ƚonta'a ileco'ma anuli

Jacob i'hua Isaac, ƚi'nof'quiya quijuala. Jiƚpe imuc'i'ma


San Lucas 4 112

nulemma jahuay lan tsilaj nación 16 Icuaitsi liƚya' Nazaret pe


lomana' li'a ƚamats'. 6 Timi:
  litojyopa. Jiƚpe i'e'ma ma to mi'ay.
―Capi'i'mo' comane, tocuxena'ma Litine conxajya itsufai'ma lajut'ƚ pe
jahuay iƚna'a. Timetsaicom'mo' lafoƚyomma lan xanuc'. Ecax'ma
umcuecaj xonca. Itsiya iya' tixhue'ma al Paxi Liniƚingiya.
cacuxela', joupa lapi'impa 17 Ini'im'me lijuisquiya je'e

laimane. Ja'ni caxpic'eƚa' ticuxeƚa' liniƚingiya litaiqui' cal profeta Isaías.


ocuena iya' capi'i'ma quimane, Ux'malaif'ma al je'e, tixhuef'i'mola'
iƚque ticuxena'ma. 7 Ima' ma le'a
  liniƚingiya, ticua:
laxc'onƚingaiƚa', tijouƚa' tocuxena'ma 18 ȽanDios alapi'ipa ƚi'Espíritu Santo.
jahuay. Aƚ'huijf'epa, aƚfajpa cu'itsola'
8 Jesús italai'e'e'ma, timi:
  Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a
―Ima' monta'a to'huanƚa'. Al Paxi lixpic'epa ȽanDios.
Liniƚingiya ticua: “Taxc'onƚingaiƚa' Tiquimf'eƚe lan xanuc' pe
ȽanDios, iƚque omenDios. Ma le'a aiquiƚ'hueca.
iƚque tomi'ma: Ima' umCueca'.” Lummepa camitsola' litats'ila':
9 Lijou'ma ƚonta'a i'hua'a'ma liƚya'
  “Cuhuaƚna'molhuo'”.
Jerusalén. Icuai'etsi pe lopa'a al Jouc'a cu'itsola' lan fohue:
cuecaj xoute', xonca al toncay. Jiƚpe “Caxaƚ'mena'molhuo',
ecaxu'ma, timi: tolahuetsalena'me”.
―Ima', ja'ni i'Hua ȽanDios taiyuƚa' Pe noximpá ipime lapajnya
al 'ocay. 10 Al Paxi Liniƚingiya ticua:
  quiƚonc'e'e'mola' cal cunta.
ȽanDios tumme'mola' lepaluc' 19 Alummepa camitsola' lan
quema'a, titoc'i'mo', ti'e'mo' xanuc': “Itsiya ƚinca
cuenna. ȽanDios titoc'i'molhuo',
11 Tipulnuf'mo' liƚmane, toƚta'a tepenuf'molhuo'”.
lapic' cane ailopa'a co'eyaco'. 20 Lijoupa lu'ipola' iƚiya,

Aimixcai'eyaco'. ijuitsaf'ina'ma al je'e, ini'ina'ma


12 Jesús italai'e'e'ma, timi:
  notoc'iyalepa jiƚpe lajut'ƚ.
―Jouc'a ticua: “Aimahuai'ma Icutshuaina'ma. Jahuay nomana'
ȽanDios; iƚque omenDios.” jiƚpe lajut'ƚ tehuelojnyi Jesús.
13 Ƚonta'a lijou'nepa lehuaipa

21 Iƚque timila':

Jesús ipo'nona'ma quituca'. ―Imanc' joupa oƚcuejpá iƚe


Aimehuaiconaya. laixhuepa. Itsiya enanƚcopa jiƚe
14 Jesús ipainamma, icuaita al
  lataiqui' liniƚiya.
distrito Galilea. Jiƚpe ixinguf'moxi 22 Jahuay etenƚcoco'mola'

acueca' lipaxnepa cal Espíritu lonespa Jesús. Icuaitsi quiƚpic'a.


Santo. Jiƚpe ƚamats' ni petsi Ticuis'eyoƚtsi, timiyoƚtsi:
lomana' lan xanuc' iƚniya icuej'me ―Iƚque, ¿te ma aƚinca i'hua José?
lo'epa, lonespa Jesús. 15 Ƚajut'ƚi pe
  o ¿a'i?
lafoƚyomma lan xanuc' judío, jiƚpiya 23 Jesús timila':

timuc'iyale. Jahuay ticuayi ac'a ―Imanc' aƚmi'ma: “Ima' oxina'


lipicuejma'. ƚafxi, ¡toxaƚ'mexoxi cotuca'!”
113 San Lucas 4

Aƚmi'ma: “Aƚcuejpá lo'epa liƚya' 33 Lajut'ƚ pe lafoƚyomma lan xanuc'


Capernaum. Jouc'a to'eƚa' toƚta'a jiƚpe tipa'a anuli cal xans itsufaipa
jifa'a lopiƚya'.” conta'a. Cal xans ija'a'ma ujfxi, timi
24 Jouc'a timila':
  Jesús:
―Iya' camilhuo' al ƚinca: Ja'ni 34 ―Ima' cunJesús, mas Nazaret,

anuli cal profeta ticuaitsi ma lipiƚya', ¿te cotsufaicomma pe laƚmana'


aimepenufyacu. illanc'? ¿Ja'ni ocuaiyoco'ma
25 ’Ƚitiné lipajmpa cal profeta
  aƚjou'netsonga'? Aƚpo'notsonga'
Elías fa'a li'a ƚamats' uyaipa afane' caƚtuca'. Iya' nimetsaicohuo' naitsi
camats' y onƚca aiquicuic'. Jahuay ima'. Ima' umPaxi, co'huayomma
ƚamats' i'ipa cumemma. Jiƚpe ȽanDios.
ƚamats' Israel pe lopa'a Elías timana' 35 Jesús itale'ma ƚonta'a, timi:

axpela' lacaƚ'no' lam potsateya. ―¡Ti‑ch'ixcotso'! ¡Taipanni iƚca'a


26 ȽanDios aicummaic' Elías pe
  cal xans!
lomana' iƚniya lacaƚ'no'. Umme'ma Mehuelojnyi jahuay lan
ti'huaƚa' locuenaj nación, liƚya' xanuc' ƚonta'a eca'ni'ma cal xans
Sarepta, pu'hua titoc'ita anuli ƚamats', ipananni. Aiquixcai'e cal
ƚaca'no' apotsate. Iƚe liƚya' Sarepta xans. 36 Lan xanuc' ixpailij'mola',

ahuejnca al cuecaj quiƚya' cuftine timiyoƚtsi:


Sidón. ―¿Te cataiqui' jiƚta'a? Iƚque
27 ’Ƚitiné lipajmpa cal profeta
  cal xans ti'hua limane ticuxe'ela'
Eliseo fa'a ƚamats' Israel, timana lontahue, iƚniya tilipalnamma.
fa'a axpela' lan xanuc' titeƚcoyi 37 Jahuay iƚe ƚamats' ni petsi

al cuana lepra. Iƚne lafcualƚay lomana' lan xanuc' icuej'me lo'epa


ailopa'a quixaƚcopa. Anuli ƚafcuana jouc'a lonespa Jesús.
cuftine Naamán qui'huayomma 38 Jesús ipanni jiƚpe lajut'ƚ pe

ocuena camats' cuftine Siria, ƚinca lafoƚyomma lan xanuc'. I'hua'ma


ixaƚcona'ma iƚque. itsufai'ma lejut'ƚ Simón. Jiƚpe
28 Liquimf'epa toƚta'a locuapa
  ƚi'maco Simón tunouya textafque,
Jesús lan xanuc' nomana' jiƚpiya tepi'i ƚinu' juaiconapa. Ixa'hue'me
lajut'ƚ, jahuay ixtulenca juaiconapa. Jesús titoc'iƚa' jiƚque ƚaca'no'. 39 Jesús

29 Itsolinanca, i'noƚ'me Jesús,


  icuaitsi pe lopa'a ƚaca'no' ƚaxtafpa,
ipa'a'me lema quiƚya'. Liƚya' copa'a ic'ommai'ma itale'ma ƚipinu'. Ƚipinu'
letefcaic' quijuala. I'hua'a'me iƚojn‑na'ma. Aiquicoƚ'ma, ƚaca'no'
li'huesca ƚijuala, teca'nita liculhuo. itsahuenanni, ites'mi'mola' lan
30 Jesús uyaico'ma nolojmay xanuc',
  xanuc'.
i'huana'ma. 40 Joupa if'acoƚaipa cal 'ora, lan

31 Icuaitsi liƚya' Capernaum,


  xanuc' iƚejma jahuay lilefcualƚay pe
lopa'a al distrito Galilea. Litine lopa'a Jesús, ituca' ituca' liƚcuana.
conxajya imuc'i'mola' lan xanuc'. Jesús ixpayaf'mola' anuli anuli,
32 Imetsaico'me acueca' comxi.
  ixaƚ'mena'mola'. 41 Axpela' lontahue

Ixim'me tipa'a limane, al c'a ipalumma lafcualƚay. Iƚne lontahue


timuc'iyale. tija'ayi timiyi:
San Lucas 4​, ​5 114

―Ima' i'Hua ȽanDios. ―Momxi, aƚ'epá canic' jahuay


Jesús itale'mola'. Timila': lipuqui'. Aicaƚ'noƚi. Itsiya ima'
―Aimoluya'acona'me toƚta'a. aƚminga': “Tolacajm'mita ƚoƚxami”.
Iƚniya iƚsina' naitsi Jesús, iƚque cal Ne', ima' aƚcuxe'enga', lihuejco'mo'.
Cristo. Cacuxe'etola' laipin'noƚpá catuye
42 Lihuequi litine liƚic'ejma Jesús
  tecajm'mita ƚiƚxami.
ipanni i'hua'ma petsi ailopa'a quiƚya'. 6 Ecajm'mihuo'me ƚiƚxami,

Lan xanuc' tehueyi. Ixim'me, timiyi: imantsi catuye, coƚa' tits'aƚquehuo.


―Aimo'huana'ma, topajnla' fa'a 7 Liƚf'as quin'noƚpá catuye

laƚpiƚya'. timana' locuenaj barco. Simón


43 Jesús timila':
  jouc'a liƚejmale ijoc'i'me iƚniya
―Iya' ai'huanapa cuyaicota ticuaiyunca titoc'im'mola'. Icuaitsa
ocuenaye quiƚeloƚya'. Jouc'a cu'itola' imantsola' catuye loquej lam barco.
iƚniya lan xanuc': “ȽanDios cal Juaiconapa icuntaj'mola' lam barco,
Rey tijoc'ila' lixanuc' tihuejcoƚe”. coƚa' ti'nijmoƚecu laja'. 8 Lixim'ma

ȽanDios alummepa toƚta'a ca'eƚa'. toƚta'a Simón Pedro exc'onƚingai'ma


44 Lijou'ma i'huana'ma. Jiƚpiya
  li'mitsi' Jesús, timi:
ƚilemats' lan xanuc' judío ni petsi ―Maipoujna, aƚpo'noƚa'
lomana' ƚajut'ƚi pe lafoƚyomma caituca'. Iya' ninxans juaiconapa
lan xanuc' ti'hua tuya'e' Lataiqui' acueca' laijunac', catay calaic'ata
loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios. maƚejmaleyacu.

5 A nuli litine Jesús tecaxu 9 Simón jouc'a liƚejmale


ƚema al cuecaj quin'nuhua' nomana' jiƚpe libarco ixpailij'mola'


Genesaret, jouc'a lacui'impa juaiconapa liximpá i'noƚ'me axpela'
lin'nuhua' Galilea. Axpela' lan latuye. 10 Liƚejmale Simón nomana'

xanuc' efoƚya jiƚpiya tiquimf'eyi locuenaj barco, iƚne Jacobo y


mu'ila' litaiqui' ȽanDios. Titants'iyi Juan inaxque' Zebedeo, jouc'a
Jesús. 2 Jesús ixim'ma tipa'a
  ixpailij'mola'. Jesús timi Simón:
oque' lam barco jiƚpe ƚema caja. ―Aimixpaij'mo'. Capi'i'mo' locuena
Liƚpoujnalá ailomana', imulumma copenic'. Aimahueconayacola'
tipajyi ƚiƚxami. 3 Jesús if'aj'ma
  latuye. Tahuetola' lan xanuc'
anuli al barco, iƚe libarco Simón. lihuejla' iya'.
Ixahue'epa Simón tiƚoc'ai'eƚa' 11 I'hua'a'me liƚbarco ƚema caja.

nihuata libarco. Toƚta'a i'e'ma. Jesús Ipo'no'me jahuay, ihuej'me Jesús.


micutsu jiƚpe al barco timuc'ila' lan 12 Mipa'a Jesús anuli liƚya'

xanuc' nomana' ƚema caja. icuaiyunni anuli cal xans tipa'a


4 Lijoupa limuc'iyalepa, timi
  licuana cuftine lepra. Jahuay
Simón: licuerpo imanna cahuí. Ixim'ma
―Ima' jouc'a lof'as lin'noƚpá catuye Jesús ic'ommof'cai'ma ƚamats',
toƚ'hua'aƚe al barco. Toƚcuaitsa tixahue'e titoc'iƚa', timi:
nolojmay caja tolacajm'mita ƚoƚxami, ―Maipoujna, ima' nipajnya
ti'nijmoƚaita latuye. latufc'enƚa', caxinxoxi aƚ'inƚa' limpio.
5 Simón italai'e'e'ma, timi:
  ¿Ja'ni to'e'ma?
115 San Lucas 5

13 Jesús i'nij'ma limane, iƚaf'ma pe lopa'a Jesús. 20 Jesús ixim'mola'


ƚafcuana, timi: ti'huaiyijnyi tixaƚ'mena'ma cal xans,


―Ca'e'ma, ti'intso' limpio. timi:
Aiquicoƚ'ma iƚojn‑na'ma lehui. ―Maipima, lojunac' joupa
14 Jesús ixc'ai'i'ma, timi:
  iƚojn‑napa.
―Aimo'itola' lan xanuc' te ts'i'ic' 21 Lan xanuc' fariseo jouc'a

li'ipo'. Nij naitsi mi'iya quixina'. lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa


To'huaƚa', tomujxoxi ƚa'ailli'. Moisés ȽanDios ticuayi liƚpicuejma': “¿Naitsi
joupa icuxepa te ts'i'ic' mitsufcoyacu iƚca'a cal xans? Ti'e'eyoxi to ȽanDios.
iƚniya pe lixaƚconapola' liƚcuana Ma le'a ȽanDios tiƚonc'e lajunac',
iƚe alepra, ima' totsufcotsi jouc'a. iƚca'a a'i.” 22 Jesús ixina' toƚta'a

Toƚta'a aƚsim'monga' lihuejcoyi iƚe ticuayi liƚpicuejma'. Icuis'e'mola':


lataiqui'. ―Imanc', ¿te coƚnescopa toƚta'a
15 Tama Jesús timi: “Nij naitsi
  loƚpicuejma'? 23 ¿Ja'ni toƚsinyi

mi'iya quixina'”, lan xanuc' xonca ipime iƚiya laimipa cal xans:
icuej'me lo'epa. Icuaiyunca axpela' “Lojunac' joupa iƚojn‑napa”? Ja'ni
lan xanuc'. Iƚpic'a tiquimf'eƚe camiƚa': “Totsahuenni, to'huaƚa'”,
Jesús lomuc'iyalepa, iƚpic'a ¿te toƚsim'me a'i quipime iƚe
tixaƚ'menatsola' liƚcuana. 16 Camna,
  lataiqui'? 24 Itsiya camuc'i'molhuo'

camna Jesús tijuc'iyoxi. Itsehuo'ma icueya laimane. Iya' iƚque cal Xans
pe ailopa'a quiƚya', pe ailopa'a Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a.
xanuc', jiƚpe tipalaic'o qui'Ailli'. Ma capa'a fa'a li'a ƚamats' ti'i'ma
17 Anuli litine timuc'ila' lan
  quiƚonc'e'e'mola' liƚjunac' lan xanuc'.
xanuc'. Jiƚpe timana' lan Timi ƚuhuaqueya xans:
xanuc' fariseo, jouc'a lomxiye ―Totsahuenni. Tonif'la'
nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios. ƚohuijm‑ma'. To'huanƚa' lomejut'ƚ.
Iƚniya quiyouyomma jahuay 25 Mehuelojnyi jahuay lan xanuc'

ƚiƚeloƚya' al distrito Galilea, jouc'a aiquicoƚ'ma, cal xans itsahuenanni,


al distrito Judea, jouc'a al cuecaj ecaxna'ma. Inif'ma ƚihuijm‑ma',
quiƚya' Jerusalén. Jiƚpiya ȽanDios i'huana'ma lejut'ƚ, tix'najtsi'i
timuqui lipepaxi, Jesús tixaƚ'menala' ȽanDios. 26 Jahuay nomana' jiƚpe

lafcualƚay. lajut'ƚ tocomma tipailo liƚpicuejma'.


18 Icuaiyunca hualca lan xanuc'
  Ixim'me juaiconapa acueca' li'e'ma
iƚtaic' anuli ƚuhuaqueya xans, Jesús. Ix'najtsi'i'me ȽanDios.
tunaf'ya ƚihuijm‑ma'. Ehue'me te Ixpailij'mola', timiyoƚtsi:
co'iya muyai'eyacu ƚiƚpefcuana ―Itsiya aƚsimpá acueca' li'ipa.
ticuai'etsa pe lopa'a Jesús. 19 Jiƚpe

27 Jesús ipanni jiƚpe i'hua'ma,

efot'ƚeyoƚtsi axpela' lan xanuc' ixim'ma anuli ƚin'najtsi'iyale cuftine


aimi'iya mitsufai'eyacu. If'ajli'me Leví, ticutsu pe lo'najtsi'iyaleyompa.
al toncay lajut'ƚ, enai'e'me Jesús timi:
luhua'e cajut'ƚ, jiƚpiya ecajnco'me ―Lihuejla'.
ƚuhuaqueya xans. Ecajmpá to qui'ic' 28 Leví itsahuenni, ipo'no'ma

ƚihuijm‑ma' nolojmay xanuc', maƚpe jahuay, ihuej'ma Jesús.


San Lucas 5​, ​6 116

29 Jiƚpe lejut'ƚ Leví i'eyo'ma lafane loƚpijahua'? A'i. Ailopa'a


lijuic Jesús. Jiƚpe Jesús titetsoyi no'eya toƚta'a. Ja'ni toƚta'a tonƚ'eƚe
ts'ilihuequi jouc'a axpela' aimetenƚcocoya lafane lijahua'.
lin'najtsi'iyale jouc'a ocuenaye Aimi'eya quipenic' ni lafane ni al
xanuc'. 30 Jiƚpiya timana' lan
  ts'e.
xanuc' fariseo jouc'a lomxiye 37 ’Jouc'a aimoƚc'ej'miyacu al

nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios, ts'ej vino lafane' pontalay quixmi.


iƚniya tihuejcoyi liƚ'ejma' lam Ja'ni toƚta'a tonƚ'eƚe al ts'e vino
fariseo. Tixtuc'oyi Jesús. Timinnila' tits'aƚ'mola' lafane' pontalay
ts'ilihuequi: quixmi, tic'ejaiquehuo al ts'ej vino,
―Imanc', ¿te coƚtetsocopa, te timinsco'mola' ƚixmi. 38 Al ts'ej vino

coƚsnacopa anuli lin'najtsi'iyale toƚc'ej'mi'me al ts'ej ponta quixmi.


y locuenaye lan xanuc', iƚne 39 Jouc'a camilhuo': Pe noxnapa

aimihuejcoyi locuxepa ȽanDios? litojpa vino aiquipic'a al ts'ej vino.


31 Jesús italai'e'e'mola', timila': Ticua: “Xonca ac'a litojpa vino”.

6

―Lan xanuc' pe ailopa'a A nuli litine conxajya Jesús


quiƚcuana aimicuicomma jouc'a ts'ilihuequi tuyalaicoyi
no'eyacola' cafxi. Laxtafpola' ƚinca nolojmay cal trigo. Ts'ilihuequi
ticuicomma no'eyacola' cafxi. ipa'apá ƚixpaj cal trigo, untaijco'me
32 Iya' aicuaicoco'ma cajoc'itsola'
  liƚmane, ite'me. 2 Hualca lan xanuc'

ts'iƚtaic' quiƚjunac', tixhuej'menanca. fariseo icuis'em'mola' ts'ilihuequi


Aicajoc'ila' pe ailopa'a quiƚjunac'. Jesús, timinnila':
33 Lijou'ma, timiyi Jesús:
  ―Imanc', ¿te coƚ'ecopa toƚta'a?
―Ts'ilihuequi Juan itine itine Ailopa'a lane mi'enyacu toƚta'a.
tixnet'ƚyi, aimitetsoyi, tijoc'iyi Itsiya itine conxajya.
ȽanDios. Ma' anuli lo'epa 3 Jesús italai'e'e'mola', timila':

ts'ilihuequi lam fariseo. Ima' ―¿Te aga aicoƚsuec' li'epa


ts'ihuejhuo' aimixnet'ƚyi, titetsoyi, David anuli litine tunle'eyi jouc'a
tixnayi, ma to lo'epa jahuay lan liƚejmale? 4 Itsufai'ma lejut'ƚ ȽanDios.

xanuc'. Epenuf'ma lam paxi ca'i lopa'a


34 Jesús italai'e'e'mola', timila':
  jiƚpe, iƚque ƚa'i i'huexi ȽanDios. Lan
―Mipa'a namaneya, ¿te xanuc' aimi'iya mitejacu, ma le'a
ticuxe'e'mola' liƚejmale la'aillí tite'me. Ƚinca David ite'ma,
aimitetso'me? 35 A'i. Ticuaitsi
  epi'i'mola' liƚejmale, jouc'a ite'me.
litine tiƚonc'e'enatsola' namaneya, 5 Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal

iƚne liƚejmale timanecu quiƚtuca', profeta pu'hua lema'a. Iya' naPoujna.


iƚniya ƚitiné ƚinca tixnet'ƚ'me, Iya' caxpic'e te ts'i'ic' lo'eyacu
aimitetsoyacu. laixanuc' litine conxajya.
36 Jesús ti'hua timuc'ila'.

6 Ocuena quitine conxajya Jesús

Ipango'ma i'onƚico'ma lomuc'iyalepa. timuc'iyale lajut'ƚ pe lafoƚyomma


Timila': lan xanuc'. Jiƚpe tipa'a anuli cal
―¿Te tolipa'a'me tutani anuli al xans ijuƚpa al c'a quimane. 7 Jiƚpe

ts'e loƚpijahua', tolanajmot'ƚico'me timana' lan xanuc' fariseo, jouc'a


117 San Lucas 6

lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ƚocuena Simón. Ate'a iƚquiya


ȽanDios. Tehuelaifyi Jesús. Simón anuli liƚpicuejma' lan
Ticuayi: “Itsiya itine conxajya. Aga xanuc' nocuapá: “Lunƚu'e'me
tixaƚ'meyale'ma. Ja'ni toƚta'a ti'eƚa', ƚalamats'”.
aƚcufta.” 8 Jesús ixina' locuapa iƚne
  16 Judas, iƚque i'hua anuli cal xans
liƚpicuejma'. Timi cal xans ƚijuƚpa cuftine Jacobo, jouc'a Judas
quimane: Iscariote, iƚque nocuya Jesús.
―Totsahuenni. To'huanni. Tacaxla' 17 Jesús jouc'a ts'ilihuequi

jifa'a. imulnanca ƚijuala. Icuaiyunca


Cal xans itsahuenni, i'hua'ma, ƚihuojma, ecaxma jiƚpiya
ecax'ma jiƚpe limipa Jesús. 9 Jesús
  Jesús. Jiƚpe timana' axpela'
timila': ts'ilihuequi Jesús jouc'a axpela'
―Aƚtalai'e'eƚa' imanc'. Litine lan xanuc', iƚniya quiyouyomma
conxajya, ¿te ts'i'ic' caƚ'eyacu? ¿Te ni petsi al distrito Judea, jouc'a
ts'ipic'a ȽanDios? ¿Aƚ'e'me al c'a o quiyouyomma al cuecaj quiƚya'
aƚ'e'me lixcay? ¿Lunƚu'e'me anuli cal Jerusalén, jouc'a ƚamats' ƚema
xans? O ¿alacani'e'me? caja pe lopa'a ƚiƚeloƚya' Tiro y
10 Jesús ehuelojm'mola' lan xanuc'
  Sidón. Icuaicoco'me tiquimf'eƚe
micutshuoƚanna jiƚpiya. Timi cal litaiqui' Jesús, tixaƚ'menatsola'
xans: liƚcuana. 18 Loteƚ'mipola' ƚonta'a,

―To'nijla' lomane. ixaƚcona'mola'. 19 Lafcualƚay


Cal xans i'nij'ma limane, noxpayaf'pá Jesús tixingufyi


ixaƚcona'ma nulemma. 11 Lan  lipepaxi. Jahuay lafcualƚay
xanuc' fariseo jouc'a lomxiye ixaƚcona'mola'. Toƚiya jahuay lan
nomuc'iyalepá locuxepa xanuc' tehueyi tixpayaf'le Jesús.
ȽanDios ixtulenca juaiconapa. 20 Mehuelongila' ts'ilihuequi Jesús

Ipalaic'o'moƚtsi, timiyoƚtsi: “¿Te timila':


caƚ'e'eyacu iƚque cal xans Jesús?” ―Imanc', ja'ni ailopa'a coƚ'hueca,
12 Iƚniya ƚitiné Jesús if'aj'ma
  ƚinca tuluyalaicoyi al c'a. Pe
ƚijualay tipalaic'ota ȽanDios. Iƚpe loƚmana' tipa'a ȽanDios cal Rey,
ipanenni jahuay lipuqui', tipalaic'o toƚmana' anuli.
ȽanDios. 13 Joupa epalc'opa

21 ’Ja'ni itsiya tulunle'eyi, ƚinca

ijoc'i'mola' ts'ilihuequi ticuaiyunca tuluyalaicoyi al c'a. Ticuaihuo litine


pe lopa'a. I'huijf'e'mola' imbamaj tinajntolhuo'.
coquexi'. Iƚniya ecui'i'mola' lan ’Ja'ni itsiya toƚjolijyi, ƚinca
apóstole. Liƚpuftine iƚniya: tuluyalaicoyi al c'a. Ticuaihuo litine
14 Simón, Jesús ecui'i'ma locuena tixojna'ma cunlata.
quipuftine, iƚe aPedro. Andrés, 22 ’Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa

iƚque ipima Simón. cal profeta pu'hua lema'a.


Jacobo jouc'a Juan, Felípe jouc'a Ticuaitsi litine ti'entsolhuo'
Bartolomé, laic' imanc' ts'alihuequi, ja'ni
15 Mateo jouc'a Tomás, Jacobo tenajtsolhuo', aimepenufilhuo', ja'ni
iƚque i'hua Alfeo, jouc'a timintsolhuo' quixcay cataiqui', ja'ni
San Lucas 6 118

tilaiquintsolhuo' jouc'a loƚpuftine, 32 ’Ja'ni toƚ'etsola' capic'a ma


ti'iƚa' coƚsina' tuluyalaicoyi le'a iƚniya no'epolhuo' capic'a, ¿te
al c'a. 23 ¡Toliyuc'tseƚe tixojla'
  ȽanDios tetenƚcoco'ma loƚ'ejma'?
cunlata! Jipu'hua lema'a tipa'a A'i. Ma toƚta'a mi'eyi locuenaye lan
al cueca' lapi'inyacolhuo'. Imanc' xanuc', iƚne pe aimihuejyi locuxepa
ti'onƚcospolhuo' to lam profeta. ȽanDios. 33 Ja'ni toƚtoc'itsola' ma

Loƚsanuc' ti'elhuo' laic'. Loƚtatahueló le'a iƚniya notoc'ipolhuo', ¿te


ma' anuli li'epá, iteƚ'mim'mola' lam ȽanDios tetenƚcoco'ma loƚ'ejma'?
profeta. A'i. Ma toƚta'a mi'eyi locuenaye lan
24 ’Imanc' ja'ni ts'acueca' coƚ'huexi,
  xanuc', iƚne pe aimihuejyi locuxepa
a'ijc'a muluyalaicoyi. Joupa ȽanDios. 34 Ja'ni tolapi'itsola' ma

olapenufpá. le'a iƚniya nopai'iconayacolhuo', ¿te


25 ’Imanc' ja'ni itsiya ixhuaiyilhuo',
  ȽanDios tetenƚcoco'ma loƚ'ejma'?
ƚinca a'ijc'a muluyalaicoyi. A'i. Toƚta'a mi'eyi locuenaye lan
Ticuaihuo litine tulunle'e'me. xanuc', iƚne pe aimihuejyi locuxepa
’Imanc', ja'ni itsiya tixoqui cunlata, ȽanDios. Iƚniya tepi'innila' quiƚtomí
tunlixoyi, ƚinca a'ijc'a muluyalaicoyi. petsi lopai'iconayacola'.
Ticuaihuo litine toƚhuotso'me, 35 ’Imanc' tonƚ'e'mola' capic'a

toƚjolij'me. pe no'epolhuo' laic'. Toƚtoc'itsola'


26 ’Ja'ni jahuay lan xanuc'
  jahuay loƚf'as xanuc'. Ja'ni
tinescolhuo' ma le'a al c'a, ƚinca tixahue'etsolhuo' tonlapi'i'mola'.
a'ijc'a muluyalaicoyi. Ja'ni toƚta'a Aimoƚnes'me: “Ne', lapi'iconaƚa'”.
lo'ipolhuo' imanc' ti'onƚcospolhuo' Imanc' ja'ni lihuejcoƚa' iƚta'a
to lam profeta nofelƚaiquepá. Lan laitaiqui' tunlulij'me acueca'.
xanuc' nonescopolhuo' al c'a itsiya, Ti'onƚcotolhuo' loƚ'ejma' to li'ejma'
liƚtatahueló iƚniya toƚta'a linescopa. coƚ'Ailli', iƚque Nopa'a lema'a xonca
Aiquilimetsaijma ja'ni nofelƚaiquepá al toncay. Iƚque tama aimix'najtsi'iyi,
profeta. tama ixcay xanuc', ma ti'hua
27 ’Imanc' naƚcuec'epa camilhuo':
  titoc'ila'.
Toƚ'etsola' capic'a laixtuc'opolhuo'. 36 ’Coƚ'Ailli' Nopa'a lema'a tixinnila'

Toƚ'etsola' al c'a iƚne no'epolhuo' laic'. acuanuc'la jahuay lan xanuc'. Imanc'
28 Toƚpaxnetsola' pe nomipolhuo'
  jouc'a toƚsintsola' acuanuc'la loƚf'as
quixcay cataiqui'. Toƚsahue'eƚe xanuc'.
ȽanDios titoc'itsola' iƚne no'epolhuo' 37 ’Imanc' aimoƚnesco'mola' loƚf'as

lixcay. 29 Ja'ni tuntaftso' lopeque,


  xanuc', toƚta'a aiminescoyacolhuo'.
tomuc'iƚa' locuena lopeque. Aimolacani'e'mola' locuenaye,
Ja'ni texic'e'etso' lopuquiya, toƚta'a aimecani'enyacolhuo'
aimocuanaj'ma lotsamalo, tommi'iƚa' imanc'. 38 Tolimenc'e'ecotsola'

jouc'a. 30 Ja'ni tixahue'etso', tapi'itsola'


  liƚjunac' loƚf'as xanuc', toƚta'a
jahuay iƚniya. Ja'ni texic'e'etso' timenc'e'ecom'molhuo' loƚjunac'
ƚo'huexi, aimomi'ma: “Aƚpai'inƚa'”. imanc'. Tolapi'itsola' locuenaye,
31 Ma to imanc' oƚpic'a ti'entsolhuo' al
  toƚta'a tepi'icona'molhuo'.
c'a, toƚta'a toƚ'etsola' loƚf'as xanuc'. Tepi'icom'molhuo' al c'a alxpijma',
119 San Lucas 6​, ​7

lixhueya tentenca ipijuala, a'ojca, i'huajco'ma ƚixmi capic.


ti'e'em'mo' titsujoƚaiquemma. Maƚpiya titsahue'ehuo quejut'ƚ.
39 Jesús ti'hua tipalaic'ola',
  Litine lipanni axpe' al pana',
i'onƚico'mola' lo'iyacola' lan xanuc' lixpe'ma laja', unts'af'i'ma lajut'ƚ, iƚe
petsi amuf liƚpicuejma', ticua: lajut'ƚ aiquifenna. Ailopa'a qui'ipa,
―Anuli cal fo', ¿te ti'i'ma texaƚ'ma joupa ilange juaiconapa.
ƚif'as fo', timuc'i'ma lane? A'i. 49 ’Cal xans ja'ni ma le'a

Loquexi' tecajm'moƚaita lina. aƚquimf'epa laitaiqui', iƚque


40 ’Cal xans naihuejpa ƚipomxi ma
  ca'onƚico'ma to cal xans ituca'
le'a tihuequi, a'i xonca acueca' xans. li'ejma'. Iƚque lilanc'epa lejut'ƚ
Aimicuxeya ƚipomxi. Tijouƚa' joupa aiquipucufi. Litsahue'eyomma pe
ihuic'ipa ti'onƚcota to ƚipomxi. ƚixaƚi camats'. Lipanni al pana',
41 ’Ima', ¿te cofmehuelojncopa
  acueca' unts'af'i'ma laja', lajut'ƚ
ƚopima ƚipifuc li'u? ¿Te aiquicoƚ'ma, eteƚquemma. Ecanipa
aimahuelojnyoxi lo'nico laxma nulemma.
lo'u? 42 Mipa'a laxma jiƚpe lo'u,

¿te cofmicoya ƚopima: “Maipima,


lapi'iƚa' lane quiƚonc'e'e'mo' ƚipifuc
7 Lijoupa lipalaic'opola' toƚta'a
lan xanuc' nomana' jiƚpiya,
Jesús i'hua'ma, itsufai'ma liƚya'
lo'u”? Ma le'a to'e'eyoxi xonca. Ate'a Capernaum. 2 Jiƚpe tipa'a anuli

taipa'aƚa' al cuecaj laxma lo'nico cal mozo juaiconapa textafque,


lo'u. Tijouƚa', tahuelojm'ma al c'a, tima'ma. Ƚipoujna ticuxela' amaxnu
nipajnya taipa'a'ma ƚipifuc ƚopa'a lisoldado. Iƚque nocuxepola' lan
li'u ƚopima. soldado ti'ay capic'a juaiconapa
43 ’Ja'ni ac'a al 'ec aimi'iya
  ƚimozo. 3 Licuej'ma tixaƚ'menala'

mi'asya ƚixcay qui'as. Ja'ni ixcay Jesús lafcualƚay umme'mola'


al 'ec aimi'iya mi'asya cal c'a hualca lan tsilaj xanuc' judío, iƚne
qui'as. 44 Toxinƚa' ƚi'as, toƚta'a
  noxpijpá lataiqui', tiyeƚe pe lopa'a
taimetsaico'ma jale c'ec iƚca'a. Petsi Jesús. Tilecotsa, ticuaiyunni lejut'ƚ,
litac cantsinni aimoxinya lan higo. tixaƚ'me'ma ƚimozo. 4 Iƚne lan tsilaj

Petsi al xummi aimoxinya lan 'uva. xanuc' judío icuaitsa pe lopa'a Jesús.
45 Cal c'a xans tipa'e al c'a li'hueca
  Inonc'o'me, timiyi:
jiƚpe lipicuejma'. Ƚixcay xans tipa'e ―To'huanni, totoc'ita jiƚque
lixcay li'hueca jiƚpe lipicuejma'. Ma nocuxepola' lan soldado. Iƚque
to quimanna lipicuejma', ja'ni al c'a ac'a xans. 5 Aƚ'enga' capic'a illanc'

ja'ni ixcay, toƚta'a litaiqui' tipamma ixanuc' Israel. Aƚƚanc'e'eponga' anuli


lico. lajut'ƚ pe lalafot'ƚeyopoƚtsi. 6 Jesús

46 ’Imanc', ¿te caƚmicopa:


  iyejmale'me. Ai'a ticuaita lejut'ƚ
“MaƚPoujna, maƚPoujna”, tijouƚa' nocuxepola' soldado italecuf'me
aimonƚ'eyi ma to laifmipolhuo'? locuenaye lummeconapola'. Timiyi
47 Camuc'i'molhuo' ƚo'onƚcoya cal
  Jesús:
xans nocuaiya pe laifpa'a, aƚquimf'e ―Nocuxepola' soldado timihuo':
laitaiqui', lihuejma. 48 Ca'onƚico'ma
  “Maipoujna, aimocuaicohuo.
to cal xans nilanc'epa lejut'ƚ. Ipu'ma Aimoxoc'i'moxi. Iya' caxinyoxi
San Lucas 7 120

juaiconapa na'hua xans. Aimi'iya 15 Ƚimanapa icutsaina'ma,


motsufaiya lainejut'ƚ. 7 Iya' aimi'iya
  ipango'ma ipalai'ma. Jesús
catalecufyaco'. Caxina calaic'ata. exat'ƚina'ma qui'máma'. 16 Jahuay

Ma le'a tonesla': Tixaƚconƚa' lan xanuc' ixpailij'mola'. Ixim'me


ƚomozo, tijouƚa' tixaƚcona'ma. acueca' li'ipa. Ix'najtsi'i'me ȽanDios,
8 Iya' quihuejma naƚcuxepa, jouc'a
  ticuayi:
cacuxela' laisoldado. Cami'ma ―Anuli cal cuecaj profeta icuai'ma
anuli: To'huaƚa', iƚque ti'hua'ma. pe laƚmana'. ȽanDios icuai'ma,
Cami'ma ƚocuena: To'huanni, iƚque aƚtoc'inga' illanc' ixanuc'.
ti'huamma. Cami'ma ƚaimozo: 17 Ni petsi al distrito Judea, jouc'a

To'eƚa', ma ti'e'ma.” ƚamats' ahuejnca jiƚpiya, lan xanuc'


9 Licuej'ma Jesús toƚta'a linespa
  icuej'me li'epa Jesús.
ƚincuxepa, etenƚcoco'ma juaiconapa. 18 Jouc'a Juan Bautista icuej'ma

Ipai'e'moxi ipalaic'o'mola' lan xanuc' jahuay iƚna'a. Ts'ilihuequi


liƚenc'e, timila': u'ipá. Juan ijoc'i'mola' oquexi'
―Iƚque cal xans lixanuc' ts'ilihuequi, 19 umme'mola' pe lopa'a

aimimetsaicoyi ȽanDios. Imanc' Jesús, ticuis'etsa, timitsa: “Itsiya


ixanuc' Israel tolimetsaicoyi aƚ'huaicoyi ƚocuaicoya ƚommeya
ȽanDios. Camilhuo': Ailopa'a ȽanDios. ¿Te ima'? o ¿te ti'hua
caiximpa nij naitsi imanc' to aƚ'huaico'me ƚocuaicoya?”
iƚque cal xans. Iƚque ƚinca xonca 20 Iƚne icuaitsa pe lopa'a Jesús,

ti'huaiyinge ȽanDios. timiyi:


10 Ipailinamma lummeconapola',
  ―Juan Bautista alummeponga'
licuainata lejut'ƚ ƚincuxepa iximpá licuis'e'mo', timi'mo': “Aƚ'huaicoyi
ƚafcuana joupa ixaƚconapa. ƚocuaicoya Ƚommeya ȽanDios, ¿te
11 Lijou'ma Jesús i'hua'ma anuli
  ima'? o ¿te ti'hua aƚ'huaico'me
liƚya' cuftine Naín. Iƚejmale ƚocuaicoya?”
ts'ilihuequi jouc'a axpela' lan 21 Maƚe litine Jesús tixaƚ'mela'

xanuc'. 12 Jesús micuaispa huejnca


  axpela' lafcualƚay, ituca' ituca'
pe lotsufaicompa liƚya' jiƚpiya liƚcuana. Jouc'a ipa'apola' lontahue
tilipalumma lan xanuc' iƚtaic' litsuflaipá lan xanuc'. Jouc'a axpela'
anuli ƚimanapa. Iƚque ƚimanapa, lam fohue tehuetsalenayi, joupa
ƚaca'no' anuli qui'hua. Qui'máma' ixaƚ'menapola' Jesús. 22 Iƚque timila'

apotsate. Axpela' lan xanuc' iƚpe lummepolaj Juan:


liƚya' liƚejmale ƚaca'no'. 13 Jesús
  ―Ne', tonƚenƚe. Toƚcuaitsa pe
ehuelojm'ma ƚaca'no', ixim'ma lopa'a Juan tolu'itsa te ts'i'ic'
cuanuc', timi: loƚsimpa, loƚcuejpa. Toƚmita:
―Aimojoj'ma. Tehuetsalenayi lam fohue,
14 Iƚoc'huai'ma pe lopa'a ƚimanapa.
  tiyenayi lam coxo,
Ixpayaf'ma lonaf'ya ƚimanapa. Iƚne tixaƚconnala' ts'ilehui lepra,
ts'iƚtaic' ecaxoƚ'me. Jesús timi: ti'inala' limpio,
―Mamijcano, camihuo': ticuejnayi lan taƚpe, timaf'inayi
Totsahuenni. limanapola'.
121 San Lucas 7

Lan xanuc' pe aiquiƚ'hueca 29 Lan xanuc' jouc'a


tu'innila' Lataiqui' loya'apa iƚe no'najtsi'iyalepá iquimf'epá linespa


al c'a lixpic'epa ȽanDios. Juan, iƚne imetsaico'me ȽanDios
23 ’Jouc'a toƚmitsa Juan: “Cal xans
  aƚijca lo'epa, epo'i'mola' Juan.
natenƚcocopa lai'ejma' iƚque ƚinca al 30 Lan xanuc' fariseo jouc'a lomxiye

c'a loyaicoya”. nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios


24 Iyena'me lummepolaj Juan.
  etets'i'me loxpic'epa ȽanDios,
Jesús ipango'ma ipalaic'o'mola' lan aiquilepoc', aimicuayi.
xanuc' lefoƚya jiƚpiya. Tipalaijma 31 Jesús ti'hua tipalaic'ola' lan

Juan, timila': xanuc', timila':


―Imanc', ¿te coƚtsecohuo'me ―¿Te caif'onƚicoyacolhuo' imanc'
jipu'hua pe ailopa'a quiƚya'? noƚmana' fa'a itsiya? ¿Te ts'i'ic'
¿Te coƚsinhuo'me jiƚpiya? ¿Te loƚ'ejma'? 32 Ca'onƚico'molhuo'

oƚsinhuo'me anuli al jaxa to la'uhuay nocutshuoƚanna pe


tife'ne ƚahua'? 25 Ja'ni a'i, ¿te
  locucaleyompa, tijaic'oyoƚtsi.
coƚtsecohuo'me? ¿Naitsi Anuli iƚne timila' lif'as ca'uhuay:
coƚsinhuo'me jiƚpiya? ¿Te “Illanc' aƚfus'mipá laƚjaxa,
oƚsinhuo'me anuli cal xans toƚsouƚe. Aicoƚtsahuo. Lunac'lipá
nopo'nopa al c'a lipijahua', acueca' ihuotsoqueya, aicoƚjoqui.”
lipitali? A'i. Lan xanuc' nopo'nopá 33 ’Toƚta'a loƚ'ejma' imanc'. Ailopa'a

liƚpijahua' acueca' al c'a, notetsopá catenƚcocoyacolhuo'. Juan Bautista


al c'a, iƚniya timajnyi ƚilejut'ƚi lan aimitesma to moƚtetsoyi imanc',
rey. aimixnay vino. Imanc' toƚcuayi:
26 ’¿Te coƚtsecohuo'me? ¿Naitsi
  “Iƚque itsufaipa conta'a”. 34 Iya'

coƚsinhuo'me jiƚpiya? ¿Te iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta


oƚsinhuo'me anuli cal profeta? pu'hua lema'a. Iya' aicuai'ma fa'a
Aƚinca oƚsinhuo'me anuli cal profeta, li'a ƚamats' catesma to moƚtetsoyi
iƚque Juan. Iƚque aimi'onƚspola' imanc', caxnay al vino. Imanc'
to lam profeta, xonca acuecaj aƚnesc'e, toƚcuayi: “Toƚsinƚe, iƚca'a
xans. 27 Al Paxi Liniƚingiya joupa
  cal xans intetsopa, in‑xnatsaipa.
ipalaicopa Juan ticuaihuo, ticua: Iƚejmale iƚne lin'najtsi'iyalepá
¡Aƚquimf'eƚa'! Cumme'ma jouc'a locuenaye lan xanuc' pe
ƚainepaluc. aimihuejcoyi locuxepa ȽanDios.”
Iƚque ti'huajme'mo', tuya'a'ma 35 ’Iya' cacua: Ƚinca ȽanDios

ima' tocuaihuo. acueca' ac'a lipicuejma', toƚta'a


Tilanc'e'e'mo' lopene pe lof'huaya. timujyi iƚne naihuejcopá, jouc'a
28 Iya' camilhuo': Iƚque Juan acuecaj
  acueca' ac'a liƚpicuejma'.
xans. Ailopa'a caca'no' quipo'nohuo 36 Anuli cal xans fariseo ijoc'i'ma

ƚi'hua to iƚquiya. Tama aimi'iya Jesús titetsota. Jesús i'hua'ma,


mi'onƚyacola' to Juan, ja'ni joupa icuaitsi lejut'ƚ cal xans fariseo,
itsufaipa petsi locuxeyopa ȽanDios icutshuai'ma titetso'ma. 37 Jiƚpe liƚya'

Nopa'a lema'a, tama xonca aca'hua tipa'a anuli ƚaca'no' ixcay lo'epa.
xans, iƚque joupa ulijnapa Juan. Iƚque icuej'ma ijoc'impá Jesús lejut'ƚ
San Lucas 7​, ​8 122

cal xans fariseo. Ƚaca'no' i'hua'ma capajcoya lai'mitsi'. Iƚca'a ƚaca'no'


lejut'ƚ cal xans. Itai'ma anuli al lapac'e'ecopa ƚujuay lai'mitsi',
cuecaj pulu ilajncopa apic cuftine etufcopa ƚijuac. 45 Ima' aicaƚtuc'o'.

alabastro. Al pulu imanna caceite Iƚca'a ƚaca'no' laicuai'ma fa'a


tujuej c'a. 38 Ƚaca'no' iƚoc'huai'ma
  ipangopa aƚtuc'opa lai'mitsi', ti'hua
li'mitsi' Jesús. Ipango'ma tijoqui. aƚtuc'o'. 46 Ima' aicaƚc'ef'i'i caceite

Ƚujuay ijac'eco'ma li'mitsi' Jesús, ƚaijuac. Iƚca'a ƚaca'no' aƚc'ef'i'ipa


etufc'eco'ma ƚijuac. Ituc'o'ma li'mitsi' caceite lojuepa c'a lai'mitsi'.
Jesús, ic'ef'i'i'ma laceite lojuepa c'a. 47 ’Iya' camihuo': Iƚca'a ƚaca'no'

39 Cal xans fariseo, iƚque nijoc'ipa


  joupa imenc'e'ecompa al cueca'
Jesús, ixim'ma lo'epa ƚaca'no'. Iƚque li'epa, toƚiya aƚ'epa capic'a
timiyoxi: “Ja'ni aƚinca aprofeta juaiconapa. Cal xans aijtine li'epa,
iƚque cal xans Jesús, ti'i'ma quixina' ja'ni timenc'e'ecom'me, aijtine
te ts'i'ic' lipicuejma' iƚca'a ƚaca'no', ti'e'ma capic'a.
ti'i'ma quixina' tipa'a acueca' 48 Jesús ipalaic'opa ƚaca'no', timi:

lijunac'. Ticuanaj'moxi, ticua'ma: ―Joupa imenc'e'ecompo' lo'epa.


Aimaƚ―laf'ma.” 49 Locuenaye lijoc'impola'

40 Jesús ipalaic'o'ma cal xans


  ipango'me imi'moƚtsi:
fariseo, timi: ―¿Naitsi iƚca'a cal xans? Timi:
―CumSimón, tipa'a laifmiyaco'. “Joupa imenc'e'ecompo' lo'epa”.
Timi: Toƚta'a aimi'iya.
―Ne', Momxi, aƚmiƚa'. 50 Jesús timi ƚaca'no':

Jesús timi: ―Ima' aƚ'huaiyijmpa, toƚiya joupa


41 ―Timana' oquexi' lan xanuc'
  unƚupo'. To'huanƚa' tixojla' meta.
iƚtaiyinc'e anuli cal xans. Anuli Aimoxhueƚmot'ƚecona'ma.
itaiyinc'e to lolijya anuli camats'
y onƚca. Ƚocuena itaiyinc'e to
lolijya anulij mut'ƚa y onƚca.
8 Lijou'ma Jesús iƚya' iƚya'
ti'huaf'cay, lan tsilaj quiƚeloƚya'
jouc'a lan tsocay quiƚeloƚya'.
42 Iƚne loquexi' lan xanuc' ailopa'a
  Tuya'e' Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a
co'najtsecoyacu. Iƚque lepi'ipola' lixpic'epa ȽanDios. Tijoc'ila' lan
quiƚtomí imenc'e'eco'mola' loquexi' xanuc' tihuejcoƚe ȽanDios cal Rey.
liƚtaiyinc'e. Itsiya aƚmiƚa': ¿Iƚne Limbamaj coquexi' ts'ilihuequi
loquexi' naitsi xonca co'eya capic'a iƚejmale. 2 Jouc'a tiyeyi lacaƚ'no'. Iƚne

iƚque nimenc'e'ecopola' ts'iƚtaiyinc'e? lacaƚ'no' Jesús joupa ixaƚ'menapola'.


43 Simón timi:
  Hualca iƚniya ipa'epola' lontahue
―Iya' cacua: Iƚque nitaiyinc'e litsuflaipá, locuenaye ituca'
xonca, xonca ti'e'ma capic'a. quiƚcuana. Anuli iƚniya aMaría ƚas
Jesús timi: Magdala ƚipa'empa acaitsi lontahue.
― Otalai'epa ma' al ƚinca. 3 Jouc'a tiyeyi axpela' lacaƚ'no'

44 Ipai'e'moxi, ehuelojm'ma ƚaca'no',


  ts'iƚ'hueca. Iƚniya ixhuico'me
timi Simón: ƚiƚ'huexi, itoc'im'mola' Jesús jouc'a
―Toxina lo'epa iƚca'a ƚaca'no'. Iya' ts'ilihuequi. Anuli iƚniya cuftine
aicuai'ma lomejut'ƚ. Aicaluhui'i caija' aJuana, ipeno anuli cal xans cuftine
123 San Lucas 8

aChuza, iƚque ticuxe ƚi'huexi cal rey 11 ’Itsiya cu'ilhuo' lohuaƚquemma


Herodes. Ocuena cuftine aSusana. iƚe lataiqui'.
4 Axpela' lan xanuc' quipalyomma
  ’Lam fanu', iƚne itaiquí ȽanDios.
ƚiƚeloƚya' iyouyunca pe lopa'a 12 Iƚe li'ipola' lam fanu' lecangoƚaita

Jesús. Lijoupa lefot'ƚepoƚtsi iƚniya jiƚpe lane, ti'onƚcospa to lo'ipola'


lan xanuc' Jesús i'onƚico'ma lo'epa lan xanuc' petsi ma le'a tiquimf'eyi
ȽanDios fa'a li'a ƚamats'. Timila': litaiqui' ȽanDios. Ticuaiyunni
5 ―Cal xans ipanni ica'nehuo'ma
  ƚixcay xans tiƚonc'e'e'mola' lataiqui'
lam fanuj trigo. Mica'ne lam fanu' liƚpicuejma'. Iƚque ƚixcay xans ticua:
hualca ecangoƚaitsa lane. Lan xanuc' “Aimihuej'me iƚe litaiqui' ȽanDios.
i'huailetsuf'me. Lacaƚ'hui naiyulpá Aimunƚul'me.”
lema'a icuaitsa, itejn‑na'me. 13 ’Iƚe li'ipola' lam fanu'

6 ’Hualca lam fanu' i'nifcoƚaitsa


  li'nif'coƚaita ƚixmi capic petsi ahuata
ƚixmi capic. Lila'mola' lam ƚamats', ti'onƚcospa to lo'ipola'
fanu' aiquicoƚ'ma ijuƚna'mola'. lan xanuc' noquimf'epá lataiqui',
Aiquix'minuhua ƚamats'. tepenufyi tixoqui quileta. Lataiqui'
7 ’Hualca lam fanu' itsuc'aita pe
  aimif'acay liƚpicuejma'. Oquej fanej
lopa'a ƚitac'. Ila'mola' ƚaifa' trigo quitine iƚniya tihuejyi lataiqui'.
jouc'a ƚitac'. Ƚitac' ejec'o'ena'ma ƚaifa' Ticuaitsi lateƚcoya tenajnayoƚtsi.
trigo. 14 ’Iƚe li'ipola' lam fanu'

8 ’Ocuenaye lam fanu' etojmoƚaitsa


  litsuc'aita nolojmay quitac',
cal c'a camats'. Itoj'ma, ipaj'ma, ti'onƚcospa to lo'ipola' locuenaye
ipammaita. Anuli cal fanu' xanuc' noquimf'epá lataiqui'.
ipammaita amaxnu. Iƚne muyalaicoyi liƚpitine
Lijou'ma luya'a'ma iƚta'a lataiqui' tixhueƚmot'ƚeyi juaiconapa, o
Jesús ipalai'ma ujfxi, timila' lan tehueyi te co'iya mulijyacu acuecaj
xanuc': quiƚtomí, o tehueyi te co'iya
―Naitsi nocuejpa, aƚquimf'eƚa' iya' mixojya quileta. Toƚta'a lataiqui'
laitaiqui'. licuaita liƚpicuejma' ejec'opa,
9 Ts'ilihuequi Jesús icuis'e'me
  aimipammaiya.
te cohuaƚquemma jiƚe lataiqui' 15 ’Iƚe li'ipola' lam fanu'

li'onƚicopa lo'epa ȽanDios fa'a li'a ƚetojmoƚaita cal c'a camats'


ƚamats'. 10 Jesús timila':
  ti'onƚcospa to lo'ipola' lan xanuc'
―Imanc' epalc'o'ipolhuo' ac'a liƚpicuejma', aimifelƚaiqueyi.
loƚpicuejma'. Toƚcuec'eyi lipime Iƚniya ticuejyi litaiqui' ȽanDios,
lataiqui' loya'apa lo'ipa petsi lan aimimenc'ecoyi. Itine itine tihuejyi.
xanuc' tihuejcoyi ȽanDios ƚiƚRey. Tipammoƚaispa al c'a.
Ocuenaye a'i, aimicuec'eyi. Iƚne ma 16 ’Munai'i'me anuli lepalc'o'

le'a aƚquimf'e ca'onƚicojma lo'epa aimic'ommumijcoyi al cutse


ȽanDios, aimi'iya muhuaƚyacu. ni aimi'nicoyi licu'u hualfa.
Ti'iƚa' to loya'apa al Paxi Liniƚingiya Tipo'nof'iyi al toncay. Titsuflaiyinƚe
ticua: “Mehuelojnyi aimixim'me, lajut'ƚ tixim'me jiƚe lepalc'o'.
miquimf'eyi aimicuej'me”. 17 Jahuay lic'ommuf'inya ti'huájnata,

San Lucas 8 124

jahuay lemiya timetsaicom'me. 26 Lijoupa luyalaipá al cuecaj


Jahuay tepalc'o'im'me. quin'nuhua' icuaitsa ƚilemats' lan
18 ’Moƚquimf'eyi jouc'a toƚpo'noƚe
  xanuc' cuftine lan gadareno. Jiƚpiya
cuenna. Cal xans ja'ni i'hueca, ƚamats' lopa'a al huoc'ojmaica
xonca tepi'im'me. Ja'ni aiqui'hueca, ƚemats' al distrito Galilea. 27 Lipanni

texic'ena'me jahuay. Toƚta'a Jesús jiƚpe al barco ixim'ma


timuc'im'me li'ipa ailopa'a qui'hueca. icuaico'ma anuli cal xans maƚpe
Ma le'a ines'ma: “Joupa ai'hueca”. iƚya' xans, itsuflaipá contahue.
A'ij ƚinca iƚe lonespa. Ixpepa quitine aimipo'nohua
19 Icuaitsa qui'máma' jouc'a
  lipijahua', aimipanga lejut'ƚ. Tipanga
lipimaye Jesús. Iƚpic'a tipalaic'o'me. pe lemumpola' limanapola'.
Jiƚpiya timana' axpela' lan xanuc'. 28 Cal xans lixim'ma Jesús ija'a'ma

Aimi'iya miƚoc'oƚaiyacu. 20 Lan


  eca'ni'moxi, ixpats'huai'ma huejnca
xanuc' timiyi Jesús: li'mitsi' Jesús. Ipalai'ma ujfxi, timi
―Tecaxoƚanna ƚuna co'máma' Jesús:
jouc'a lopimaye. Iƚpic'a tipalaic'otso'. ―Ima' cumJesús, i'Hua cal Cuecaj
21 Jesús italai'e'e'mola', timila':
  CanDios Nopa'a lema'a xonca
―Cai'máma', laipimaye, comana' al toncay, ¿te cocuaiyoco'ma pe
noquimf'epá naihuejcopá litaiqui' laifpa'a? ¿Te ts'opic'a fa'a? Iya'
ȽanDios. caxa'huehuo' aimaƚteƚ'mi'ma.
22 Anuli litine Jesús jouc'a

29 Toƚta'a locuapa cal xans. Jesús

ts'ilihuequi if'ajli'me al barco. Jesús joupa icuxepa ƚonta'a, imipa:


timila': “Taipanni iƚque cal xans”. Iƚque
―Aƚquie'me locuenaj liju lin'nuhua'. ƚonta'a juaiconapa ti'noƚi cal xans.
I'hua'a'me al barco, tuyalaico'me Lan xanuc' tifi'ecoyi cadena limane'
ƚaja. 23 Miquieyi Jesús ixmai'ma.
  li'mitsi', ticuayi: “Itsiya ailopa'a
Iƚpiya lin'nuhua' aiquicoƚ'ma co'eya”. Ƚonta'a tepi'i quipujfxi, cal
i'hua'ma ujfxi ƚahua', ixtunni ƚaja. xans tits'aƚqui al cadena. Lijou'ma
El barco imantsi caja'. Ts'ilihuequi ƚonta'a tihuetsoqui cal xans, ti'hua'e
Jesús ixim'me acuecaj caxpaiqui'. pe ailopa'a quiƚya'.
24 Iƚne iƚoc'oƚai'me pe loxmai'epa

30 Jesús icuis'e'ma, timi:

Jesús. Ummef'me, timiyi: ―¿Tej muftine?


―¡Momxi! ¡Momxi! ¡Aƚma'monga'! Italai'e'e'ma, timi:
Jesús itsahuenni. Itale'ma ―Iya' laipuftine Legión.
ƚahua' jouc'a ƚaja. Aiquicoƚ'ma Iƚe laftine ticua: Axpela'. Axpela'
i‑ch'ixco'mola'. Jahuay ipanenanni lontahue itsuflaipá iƚque cal xans.
ach'ixca. 25 Timila' ts'ilihuequi:

31 Iƚne lontahue tixahue'eyi Jesús

―Imanc', ¿te aimaƚ'huaiyinge? aimipa'a'mola'. Aimiye'me al muf,


Iƚne ixpailij'mola' juaiconapa, jiƚpe al pu'hua liculhuo.
timiyoƚtsi: 32 Jiƚpe ƚemala timana' axpela'

―¿Te qui'ipa li‑ch'ixc'epa? ¿Naitsi lijná titeji quiƚpitamqui. Lontahue


iƚca'a cal xans? Ticuxela' ƚahua' ƚaja, ixahue'e'me Jesús tepi'itsola' lane
tihuejcoyi. titsuflaiƚe iƚne lijná. Jesús epi'i'mola'
125 San Lucas 8

lane. 33 Lontahue ipalunca iƚque cal


  ―Ƚepá lainejut'ƚ.
xans, itsuflai'me lijná. Jahuay iƚne 42 Ipic'a tixinne'etsi ƚi'hua caca'no'.

lijná inul'me, if'alcoƚai'me al 'ocay, Iƚque textafque, tima'ma. Ƚahuats'


i'nijmoƚaitsa al cuecaj quin'nuhua', ixhuaita imbamaj coque' ƚemats',
unxaƚac'mola', ima'mola'. anuli qui'hua.
34 Lixim'me li'ipa lan xanuc'
  Jesús iyejmale'me Jairo. Miyeyi
nohuic'ipá lijna aiquicoƚ'mola', lane lanxpela' xanuc' titantsiyi
inul'me, iyena'me liƚya'. Jiƚpe Jesús. 43 Nolojmay xanuc' ti'hua

uya'atsa li'ipa. Jouc'a calx'huiyaƚma' anuli ƚaca'no' textafque. Ixhuaita


uya'atsa. 35 Lan xanuc' ipalunca
  imbamaj coquej camats' mextafque.
iye'me ixintsa li'ipa. Icuaitsa pe Ti'hua cajuats' licu'u. Jahuay
lopa'a Jesús. Ixim'me cal xans li'hueca i'najtse'ecopola' lin'ehuale
ticutsijnya li'mitsi' Jesús. Joupa cafxi. Aiquixaƚma. 44 Ƚaca'no'

lontahue ipalnamma. I'inapa iƚoc'huaipa pe lopa'a Jesús. Icuaitsi


lipicuejma'. I'po'nopa lipijahua'. lixpula', iƚafc'e'e'ma ƚema lipijahua'.
Lixim'me li'ipa lan xanuc' Aiquicoƚ'ma, ipanenni licuana,
ixpailij'mola' juaiconapa. aimi'huaconghua cajuats'. 45 Jesús

36 Jiƚpiya timana' lan xanuc'


  icuis'e'mola', timila' lan xanuc':
joupa iximpá jahuay li'ipa. Iƚniya ―¿Naitsi naƚ―lafpa?
uya'a'me li'ipa lixaƚconapa iƚque Jahuay italai'e'e'me, timiyi:
cal xans pe ƚitsufaic' contahue. ―Illanc' aicaƚ―lafhuo'.
37 Jiƚpe al distrito Gerasa lan xanuc'
  Pedro timi:
ixpailij'mola' juaiconapa. Jahuay ―Momxi, to'hua nolojmay xanuc',
iƚniya ixahue'e'me Jesús ti'huanƚa', titantsihuo'.
tipo'notsola' quiƚtuca'. Jesús if'aj'ma 46 Jesús ihui'i'ma, timi:

al barco, tipainahuo, ticuainata ―Iya' aixingufcopa joupa aƚ―


ƚocuena quema lin'nuhua'. lafquimpa. Iƚquiya epenufpa laipaxi,
38 Cal xans pe ƚipa'empa lontahue
  ixaƚconapa.
tixahue'e Jesús tilecoƚa' jouc'a. 47 Ƚaca'no' ixim'ma aimi'iya

Jesús aiquicuac'. Ixc'ai'ina'ma, timi: memiyacoxi. Iƚoc'huai'ma pe lopa'a


39 ―Topainanni lomejut'ƚ. To'itsola'
  Jesús, tixpaiqui tiyu licuerpo.
loxanuc' al cueca' li'e'epo' ȽanDios. Exc'onƚingai'ma li'mitsi' Jesús. Jiƚpe
Cal xans i'huana'ma, icuaitsi miquimf'eyi lan xanuc', uya'a'ma
lipiƚya'. Ni petsi jiƚpiya u'itsola' lan te quiƚafcopa, timi: “Aiquicoƚ'ma,
xanuc' al cueca' li'e'epa Jesús. aƚsaƚconapa laicuana”. 48 Jesús timi

40 Icuaitsi Jesús ƚocuenaj quema


  ƚaca'no':
lin'nuhua', iƚpe iƚ'huaijma axpela' ―Mai'hua, ima' aƚ'huaiyijmpa
lan xanuc'. Lixim'me ixoconni caxaƚ'mentso'. Joupa
quileta. 41 Icuai'ma anuli cal xans
  ixaƚconapo'. To'huanƚa'.
lipuftine aJairo. Iƚque ipenic' iƚpe Aimoxhueƚmot'ƚecona'ma.
lajut'ƚ pe lafoƚyomma lan xanuc'. 49 Mipalaic'o Jesús ƚaca'no'

Iƚoc'huai'ma exc'onƚingai'ma li'mitsi' icuaiconni anuli cal xans


Jesús. Tixahue'e, timi: titalecuf'ma Jairo. Iƚque Jairo
San Lucas 8​, ​9 126

ipenic' lajut'ƚ pe lafoƚyumma lan aimoƚtai'me. 4 Toƚcuaitsa anuli


xanuc'. Timi: liƚya' ja'ni tepi'intsolhuo' lajut'ƚ pe


―Ƚo'hua joupa imanapa. ¿Te loƚmanc'eyacu, moƚmana' liƚya'
cofxoc'icoya Ƚomxi? jiƚpiya lajut'ƚ toƚmajnle. 5 Anuli liƚya'

50 Jesús icuej'ma locuapa cal xans,


  ja'ni lan xanuc' aimepenufilhuo'
italai'e'e'ma, timi Jairo: tolipalunca, tolunafle loƚ'mitsi',
―Aimoxhueƚmot'ƚe'ma. Ma le'a aimoƚtai'me loƚ'mitsi' ni ƚepi camats'
aƚ'huaiyijnla'. Ƚo'hua tixaƚcona'ma. jiƚpe liƚya'. Ti'iƚa' quiƚsina' ma' iƚne
51 Licuaitsa lejut'ƚ Jairo, Jesús
  quiƚtuca' ti'najtse'me liƚjunac'.
i'huijf'epola' Pedro, Jacobo y Juan, 6 Limbamaj coquexi' ts'ilihuequi

jouc'a qui'ailli' qui'máma' ƚahuats'. ipalunca. I'huaf'coƚai'me iƚya' iƚya',


Itsuflai'me pe lopa'a ƚahuats'. tuya'ayi Lataiqui', iƚe loya'apa al c'a
Aiquepi'ila' lane ocuenaye xanuc' lixpic'epa ȽanDios. Jahuay ƚiƚeloƚya'
mitsuflaiyacu. 52 Jahuay lan xanuc'
  ixaƚ'mentsola' lafcualƚay.
nomana' jiƚpe lajut'ƚ tihuotsoyi, 7 Cal rey Herodes icuej'ma

tijolijyi, tija'ayi, joupa imanapa jahuay lo'epa Jesús iƚpe ƚamats'.


ƚahuats'. Jesús timila': Ixhueƚco'ma. Ticua: “¿Naitsi
―Aimoƚjolijcona'me. Ƚahuats' lo'epa toƚta'a?” Timana lan xanuc'
aiquimac'. Ma le'a tixmay. nocuapá: “Juan Bautista imaf'inapa,
53 Iƚne ixoco'me, iƚsina' joupa
  ipanamma pe lomana' limanapola'”.
imanapa ƚahuats'. 54 Jesús

8 Ocuenaye ticuayi: “Imaxcainata

i'noƚ'e'e'ma limane ƚahuats', ijoc'i'ma, cal profeta Elías”. Locuenaye


timi: ticuayi: “Anuli iƚne lam profeta
―Mahuats', totsahuenni. li'ipa lomana' fa'a li'a ƚamats', itsiya
55 Imaf'ina'ma, aiquicoƚ'ma
  imaf'inapa, icuaina'ma”. 9 Herodes

itsahuenni, ecax'ma. Jesús timila': timiyoxi: “Iya' joupa aicuxepa


―Toƚtes'miƚe. etec'empá ƚejoc' Juan. Itsiya cacueca
56 Qui'ailli' qui'máma' tipailo
  tinesconni anuli cal xans acueca'
liƚpicuejma', ticuayi: “¿Te aƚinca lo'epa. ¿Naitsi iƚque xans? ¿Te
imaf'inapa ƚaƚ'hua?” Jesús co'iya caxinya?” Ehue'ma te co'iya
ixc'ai'i'mola': mixinya Jesús.
―Aimoluyout'ƚe'me. Nij naitsi 10 Limbamaj coquexi' lummepola'

mi'iya quixina'. Jesús ipailinamma, icuainatsa

9 Jesús ijoc'i'mola' limbamaj


coquexi' ts'ilihuequi. Epi'i'mola'
liƚmane tipa'atsa lontahue, jouc'a
pe lopa'a Jesús. U'i'me jahuay
li'epa. Jesús ileco'mola' iye'me
quiƚtuca', ticuaita anuli liƚya'
tixaƚ'metsa lafcualƚay. 2 Umme'mola'
  cuftine Betsaida. 11 Lan xanuc'

ƚiƚeloƚya' tuya'atsa te ts'i'ic' micuxe icuej'me pe lotseyacu, iyenc'ot'ƚe'me,


ȽanDios iƚque cal Rey. Jouc'a ihuej'me Jesús. Icuaitsa pe
tixaƚ'mentsola' lafcualƚay. 3 Timila':
  lopa'a Jesús. Iƚque epenuf'mola'.
―Tonƚeƚe. Nij tintsi moƚtai'me U'i'mola' te ts'i'ic' micuxe ȽanDios.
lane. Jouc'a loƚpaluc, loƚponta, Laxtafpola' nahuepá tixaƚcontsola',
ƚonla'i, loƚtomí, ocuena' coƚtsamalo ixaƚ'mena'mola'.
127 San Lucas 9

12 If'acoƚaipa iƚoc'oƚai'me limbamaj ―Imanc', ¿te coƚcuapa? ¿Naitsi


coquexi', timiyi: iya'?
―Tommetsola' lan xanuc'. Tiyenƚe Pedro italai'e'e'ma, timi:
ƚiƚeloƚya', jouc'a calx'huiyaƚma' ―Ima' unCristo, ma Ƚi'huijf'epo'
lomana' huejnca, tehueta ƚotejacu. ȽanDios, ummepo'.
Ma fa'a ailopa'a cotejacu. 21 Jesús ixc'ai'i'mola', timila':

13 Italai'e'e'mola', timila':
  ―Aimoluyout'ƚe'me. Nij naitsi
―Imanc' toƚtes'mitsola'. mi'iya quixina'.
Iƚniya italai'e'e'me, timiyi: 22 Timila':

―Aicaƚ'hueca. Tipa'a le'a amaque' ―Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal
la'í y oquexi' latuye. ¿Te aga ƚepá profeta pu'hua lema'a. Cateƚco'ma
illanc' aƚ'nata ƚotejacu jahuay iƚne juaiconapa. Lan tsilaj xanuc'
lan xanuc'? noxpijpá lataiqui', jouc'a lixanuc'
14 Jiƚpe timana' to amaquej mil
  cal cuecaj ca'ailli', jouc'a lomxiye
lan xanuc'. (Jouc'a timana' lacaƚ'no' nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios,
la'uhuay.) alatets'i'ma nulemma. Aƚma'a'ma.
Jesús timila' ts'ilihuequi: Afane' quitine camaf'ina'ma.
―Toƚmitsola' ticutsoƚaiƚe oque' 23 Ipalaic'o'mola' jahuay lan xanuc',

oque' nuxans quimbama'. timila':


15 Toƚta'a li'epa to licuxe'empola'.
  ―Ja'ni anuli cal xans lihuej'ma,
Jahuay icutsoƚai'me. iƚque aimi'iya micuxeyacoxi
16 Jesús epef'mola' lam maque'
  quituca'. Iya' lapaƚts'inginna lancruz.
la'í, loquexi' latuye, ehuenaf'ma Iƚque ƚalihuejya itine itine titaiƚa'
lema'a, ix'najtsi'i'ma ȽanDios, lencruz jouc'a. Tixpic'eƚa' titeƚco'ma.
ixquenuf'mola'. Epi'i'mola' Toƚta'a ƚinca lihuej'ma. 24 Naitsi

ts'ilihuequi tica'nentsola' lan xanuc'. aimicua mitelcoya, iƚque no'epoxi


17 Jahuay itetso'me, ixhuaitsola'.
  cuenna juaiconapa, tecani'e'moxi.
Ts'ilihuequi efot'ƚepá lan hualcay Naitsi nocuyacoxi lateƚcoya,
ca'i lipanecomma. Imantsola' iƚque ƚalihuequi tama tima'anƚe,
imbamaj coque' lan tsiquihuit'ƚ. tunƚu'e'moxi. 25 Cal xans nolijya

18 Anuli litine Jesús tipalaic'o


  jahuay lopa'a fa'a li'a ƚamats', ja'ni
ȽanDios. Jiƚpiya timana' ts'ilihuequi tecani'e'moxi, ¿te quipenic' iƚe
quiƚtuca'. Timila': lulijpa?
―¿Te cocuapa lan xanuc'? ¿Naitsi 26 ’Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa

iya'? cal profeta pu'hua lema'a,


19 Italai'e'e'me, timiyi:
  cacuaicoconno. Iƚe litine aƚsim'ma
―Timana' nocuapá ima' umJuan ninCueca', aƚsim'ma aƚ'onƚcota
Bautista. Ocuenaye ticuayi ima' to ȽanDios cai'Ailli', lapalc'o'i'ma
un'Elías. Locuenaye ticuayi ima' lam paxi lapaluc' quema'a. Anuli
umprofeta. Ticuayi li'ipa opajmpa, cal xans ja'ni titaiƚa' calaic'ata,
imanapo', itsiya omaf'inapa, toƚta'a aicalihuequi, iƚe litine
ocuaina'ma. cacuaicohuananni fa'a li'a ƚamats'
20 Timila':
  iya' jouc'a aicapenufya iƚque cal
San Lucas 9 128

xans. 27 Iya' camilhuo' al ƚinca:



37 Lihuequi litine imulnanca

Fa'a timana' lan xanuc' tixim'me, ƚijuala. Axpela' lan xanuc' icuai'me
timetsaico'me lo'eya ȽanDios tehueyi Jesús. 38 Anuli iƚniya

micuxe li'a ƚamats'. Toƚta'a tixim'me ija'a'ma, ipalaic'o'ma Jesús, timi:


ai'a tima'mola'. ―Momxi, caxahue'ehuo' toxinƚa'
28 Lijoupa luyaipa to apaico
  ƚai'hua. Iƚque cal nuli cai'hua.
quitiné Jesús tipalaic'ota ȽanDios 39 Anuli ƚonta'a ti'noƚi. Ƚai'hua tija'e'.

jiƚpe ƚijuala. Ileco'mola' Pedro, Juan, Ƚonta'a tife'ne ujfxi. Tipamma


Jacobo, if'ajli'me. 29 Mipalaic'o
  ƚitsulu lico. Ƚonta'a tixcai'e ƚai'hua,
ȽanDios ipaico'ma li'a. Lipijahua' afule mux'masya. 40 Aixahue'epola'

i'i'ma afujca afujca, tunts'iflay. lihuejhuo' tipa'aƚe ƚonta'a, aiqui'ic'


30 Icuaitsa oquexi' lan xanuc'
  quilipa'e.
ipalaic'o'me Jesús. Anuli iƚne Moisés, 41 Jesús italai'e'e'ma, ticua:

ƚocuena Elías. Iƚniya tulif'ela' al


31
  ―¡Ay imanc'! Aimoƚ'huaiyijnyi
cuecaj quipepalc'o' ȽanDios. Iƚne ȽanDios, a'ij ƚijca loƚpicuejma'. Coƚa'
jouc'a Jesús tipalaicoyi lo'iya aicapajncona'ma pe loƚmana'. ¿Te
ticuaitsi Jesús Jerusalén. Jiƚpe iya' ti'hua caxnet'ƚ'ma?
tipo'no'ma li'a ƚamats'. Timi cal xans:
32 Pedro jouc'a liƚejmale tama
  ―Aƚƚec'metsi ƚo'hua.
itafquengcola' cahuí, aiquiƚsmaic'. 42 Ai'a ticuaita ƚamijcano ƚonta'a

Ehuelojm'me Jesús, ixim'me eca'ni'ma ƚamats', ife'ne'ma ujfxi.


ipaicopa li'a, lipijahua' tunts'iflay. Jesús itale'ma ƚonta'a, ixaƚ'mena'ma
Ixim'me oquexi' lan xanuc' ƚamijcano, exat'ƚina'ma qui'ailli'.
tecaxoƚanna pe lopa'a Jesús. 43 Nahuelojmpá toƚta'a li'ipa jahuay

33 Miƚolijnayi loquexi' lan xanuc'


  tipailo liƚpicuejma'. Iximpá acueca'
Pedro ipalaic'o'ma Jesús, timi: lo'epa ȽanDios. Ixpailij'mola'.
―Momxi, ma jifa'a aƚmanecu. Mi'nujuaisyi lan xanuc' jahuay
Toƚta'a luyalaico'me al c'a. Illanc' lo'epa Jesús ti'hua tipailo
aƚƚanc'e'me afane' lihuoxqui, anuli liƚpicuejma'. Jesús ipalaic'o'mola'
ima', ocuena Moisés, locuena Elías. ts'ilihuequi, timila':
Pedro ma le'a tipalay, aiquixina' 44 ―Imanc' toƚpo'noƚe cuenna

lonespa. Mipalay Pedro


34   laifmipolhuo'. Iya' iƚque cal Xans
imunni ƚummahuay. Ipoxc'i'mola'. Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a.
Ixpailij'mola' juaiconapa. 35 Jiƚpe
  Aƚcum'ma ticuaita quiƚmane lan
ƚummahuay icuej'me tipalay, timila': xanuc'.
―Iƚca'a ƚai'Hua, ƚai'Huijf'epa. 45 Ts'ilihuequi aiquiƚcueca

¡Toƚquimf'eƚe! limipola' Jesús. Aiquepalc'o'ila'


36 Lijoupa limipola' toƚta'a,
  liƚpicuejma'. Aimi'iya mepenufyacu
ts'ilihuequi Jesús ixim'me iƚque iƚe lataiqui'. Aiquilicuis'e Jesús.
quituca'. Moisés y Elías ailomana'. Ixpailij'mola'.
Iƚniya ƚitiné lam fantsi ts'ilihuequi 46 Ipalaic'o'moƚtsi, icuis'e'moƚtsi:

Jesús i'ipola' ch'ix. Aiquiluya'e' iƚe “¿Illanc', naitsi no'iya xonca cal
liximpa jiƚpe ƚijuala. cueca'?”
129 San Lucas 9​, ​10

47 Jesús imetsaicola' liƚpicuejma', ocuena, a'i iya'. Imanc' ituca'


exat'ƚu'ma anuli ƚacamijcano, loƚpicuejma'. 56 Iya' iƚque cal

ecaxijm'moxi. 48 Timila' ts'ilihuequi:


  Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua
―Cal xans nocuapa: “Jesús ti'ela' lema'a. Aicuaicoco'ma fa'a li'a
capic'a la'uhuay”, tijouƚa' tepenufi ƚamats' cunƚu'etsola' lan xanuc', a'i
ƚacamijcano, jouc'a iya' lapenufi. cajac'eyacola'.
Cal xans pe ƚalapenufpa ma anuli Lijou'ma iye'me ocuena quiƚya'.
lapenufinga' Ƚalummepa. Iya' 57 Miyeyi lane icuaitsi anuli cal

camilhuo': Ja'ni anuli imanc' ti'exoxi xans ipalaic'o'ma Jesús, timi:


xonca aca'hua, iƚque xonca acueca'. ―Ima' ni petsi loftseya iya' jouc'a
49 Juan ipalaic'o'ma Jesús, timi:
  quihuej'mo'.
―Momxi, aƚsimpá anuli cal 58 Jesús italai'e'e'ma, timi:

xans ticuaj'mi lopuftine, tipa'ala' ―Lant'ƚeyá tipa'a ƚiƚpunts'ejay,


lontahue. Illanc' aƚmipá: “Ailopa'a lacaƚ'hui naiyulpá lema'a tipa'a
lane. Aimo'e'ma toƚta'a. Ima' a'i liƚpuxiƚ'na'. Iya' iƚque cal Xans
caƚejmale.” Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a.
50 Jesús timila':
  Iya' ailopa'a caifxmai'eya.
―Aimoƚcuanac'e'me. Ja'ni 59 Jesús ipalaic'o'ma ocuena xans,

aimixtuc'olhuo' tocomma to timi:


onƚejmale. ―Ima' lihuejla'.
51 Licuaico'ma litine tepenufinnata
  Cal xans timi:
Jesús pu'hua lema'a, ixpic'epa ―Maipoujna, lapi'iƚa' lane,
nulemma ti'huanƚa' Jerusalén. ca'huaƚa' lainejut'ƚ. Mipa'a cai'ailli'
52 Umme'mola' ts'ilihuequi tuya'atsa
  capajnta jiƚpe. Tijouƚa timanƚa',
ƚiƚeloƚya', tu'iyaletsa Jesús ticuaihuo. caminna, quihuejna'mo'.
Iƚne lummepola' icuaitsa liƚpiƚya' 60 Jesús timi:

lun samaritano. Tehueyi lajut'ƚ pe ―A'i. Lomapola' ti'i'ma temiƚe


lopanc'eya Jesús. 53 Lan xanuc' jiƚpe
  liƚf'as lomapola'. Ima' to'huaƚa',
liƚya' ticuayi: “Iƚque Jesús ti'hua'ma toya'atsi te ts'i'ic' micuxe ȽanDios
Jerusalén. Aimalapenufyacu.” cal Rey.
(Iƚniya iƚpilaic' al cuecaj xoute' 61 Ocuena xans ipalaic'o'ma Jesús,

lopa'a Jerusalén.) timi:


54 Lixim'me liƚ'ejma' iƚne lan xanuc'
  ―Maipoujna, quihuej'mo'. Ate'a
Jacobo y Juan icuis'e'me Jesús, lapi'iƚa' lane ai'huanapa caxc'ai'itola'
timiyi: iƚne nomana' lainejut'ƚ, tijouƚa'
―Maƚpoujna, ¿te ts'opic'a? ¿Te aga capaiconahuo, quihuej'mo'.
aƚjoc'iƚe ȽanDios, tummeƚa' ƚunga, 62 Jesús timi:

tipitsola' nulemma iƚne lan xanuc'? ―Cal xans ƚipangopa tepa'ma


Toƚta'a li'epa cal profeta Elías. ƚemats' ja'ni tipaicof'iƚa' tehuelojnla'
55 Jesús ipai'e'moxi, itale'mola',
  lixpula', aimi'iya mi'eya lipenic'
timila': ȽanDios, iƚque cal Cuecaj Rey.
―Imanc' aicoƚsina' te ts'i'ic'
loƚcuapa. Tocomma tunlihuejyi 10 Lijou'ma ƚaƚPoujna Jesús
i'huijf'e'mola' ocuenaye
San Lucas 10 130

ts'ilihuequi. Iƚniya lam fanej toluya'ata: 11 “Illanc' ni ƚepi


nuxans quimbama'. Umme'mola' camats' lotaƚijmpa laƚ'mitsi' fa'a


tiyeƚe oquexi' oquexi' ƚiƚeloƚya'. loƚpiƚya' aimaƚtaiyacu. Toƚsinƚe,
Tiyef'coƚaitsa ate'a, tijouƚa' tuyaicota lunafnayi, tipanenni fa'a. Tama
Jesús. 2 Timila':
  aluyalai'me illanc', ti'iƚa' coƚsina'
―Itsiya lixhuaita litine cafot'ƚeya. imanc': ȽanDios cal Rey icuai'ma
Tipa'a acueca' lanic', ahuata lan fa'a pe loƚmana'.” 12 Iya' camilhuo':

xanuc' nafot'ƚeyacu. Toƚsahue'eƚe Al Cuecaj Quitine locuaicoya


ƚaPoujna camats' tummetsola' tama ȽanDios titeƚ'mi'mola' lun
no'eyacu canic' petsi ƚipammaita Sodoma, xonca acueca' titeƚ'mi'mola'
ƚemats'. 3 Imanc' laixanuc'
  lan xanuc' iƚpe liƚya' petsi
ti'onƚcospolhuo' to lam mot'ƚ, iƚne aimepenufinnilhuo'.
aimi'iya mipa'neyacoƚtsi. Iya' 13 ’Ima' miƚya' Corazín, acueca'

cummelhuo' tonƚeƚe pe lomana' lofteƚcoya. Ima' miƚya' Betsaida


lan xanuc' lo'onƚcospola' to acueca' lofteƚcoya jouc'a. Jiƚne
lam lobo, iƚne oyac'la quinneja. loƚxanuc' joupa iximpá al cueca'
4 Aimoƚtai'me loƚponta. Jouc'a
  lo'epa ȽanDios. Aiquiƚsuej'meya.
aimoƚtai'me loƚmorral, ni ƚoƚc'ejí. Luyaipa quitine Tiro y Sidón
Aimoƚpalaic'otola' lan xanuc' coƚa' ixim'me toƚta'a, lan xanuc'
loƚtalecufyacola' lane. 5 Lajut'ƚ pe
  limajmpá coƚa' tixhuej'menacu,
loƚtsuflaiyacu toƚmitsola': “ȽanDios coƚa' ticutshuoƚai'me tixhueƚco'me,
tipaxnetsolhuo' imanc' noƚmana' tipo'no'me liƚpijahua' ayolca,
fa'a lajut'ƚ”. 6 Ja'ni tipa'a anuli
  timets'ƚi'me capi' liƚ'a, timujco'moƚtsi
cal c'a xans jiƚpe lajut'ƚ, ȽanDios ixhuej'menamma liƚjunac'. 14 Al  

tipaxne'ma. Ja'ni ailopa'a, ȽanDios Cuecaj Quitine locuaicoya tama


tipaxne'molhuo' ma le'a imanc'. ȽanDios titeƚ'mi'mola' lun Tiro y lun
7 Petsi lapenufinyacolhuo' maƚpiya
  Sidón, xonca acueca' titeƚ'mi'molhuo'
tolunxac'eta. Ƚapi'inyacolhuo' imanc' unc'iƚeloƚya' Corazín y
toƚteta, toƚsnata. Aimoƚcua'me: Betsaida jouc'a loƚxanuc'. 15 Ima'

“Aimi'iya maƚtejacu. Ailopa'a miƚya' Capernaum, ¿te to'nof'e'moxi


caƚtomí.” Cal xans no'epa lanic' xonca al toncay? ¿Te ti'onƚto'
tipa'a lapi'inyacu. Imanc' toƚ'eyi to ȽanDios? A'i. Ti'oc'em'mo'.
lipenic' ȽanDios, jouc'a tipa'a Toxinnoxi jiƚpe al muf.
lapi'inyacolhuo'. 16 ’Imanc' ts'alihuequi, iya'

8 ’Ƚiƚeloƚya' pe loƚtsuflaiyacu, ja'ni


  camilhuo': Ja'ni anuli cal xans
lan xanuc' tepenuftsolhuo' toƚtetsa tiquimf'elhuo', iƚque cal xans
lapi'inyacolhuo'. 9 Toƚxaƚ'metsola'
  aƚquimf'enga' iya', imanc'. Ja'ni anuli
lafcualƚay. Toƚmitola' lan xanuc': cal xans tetets'ilhuo', iƚque cal xans
“Ma fa'a pe loƚmana' icuai'ma latets'inga' iya', imanc'. Ja'ni anuli
ȽanDios cal Rey”. cal xans latets'i iya', iƚque cal xans
10 ’Ƚiƚeloƚya' pe loƚtsuflaiyacu ja'ni
  latets'inga' iya' y ȽanDios Ƚalummepa.
aimepenufinnilhuo', toluyalaicotsa 17 Ipalunca lam fanej nuxans

ƚaneya iƚpe liƚya', monƚeyi quimbamaj ts'ilihuequi Jesús,


131 San Lucas 10

uya'ahuo'me. Lijou'ma ipailinamma. mixingufyacu cai'Ailli' lipicuejma'.


Licuainatsa pe lopa'a Jesús tixoqui Ma le'a iya' ƚi'Hua, ƚinca aixingufi.
quileta, timiyi: ’Iya' caxpic'e naiƚne
―Maƚ'ailli', aƚcuaj'mihuo'me laifmuc'iyacola', iƚne camuc'ila' te
lopuftine toƚta'a lontahue ts'i'ic' lipicuejma' cai'Ailli'. Iƚne ƚinca
lihuejcoponga', ipalumma. timetsaicoyi cai'Ailli'.
18 Jesús timila':

23 Lijou'ma, Jesús ipalaic'o'mola'

―Ƚonta'a Satanás itsiya ailopa'a ts'ilihuequi quiƚtuca', timila':


pu'hua lema'a. Joupa ecangimpa. ―Imanc' aƚinca tuluyalaicoyi al
Iya' aiximpa lecangemma to c'a, tolahuelojnyi lo'epa ȽanDios.
lixcuaflay. 19 Aƚcuec'eƚa' imanc'.

24 Iya' camilhuo': Luyaipa quitine

Iya' nepi'ipolhuo' loƚmane, ti'i'ma axpela' lan xanuc' tijanajyi coƚa'


toƚ'huailets'uf'mola' lainofat'ƚ jouc'a tixinƚe loƚsimpa itsiya imanc'.
linnaispó. Tama icueya quimane Iƚniya lam profeta jouc'a lan
Satanás aimi'iya mulijyacolhuo' rey aiquixim'me. Ijanaj'me coƚa'
imanc'. Ailopa'a co'eyacolhuo'. tiquimf'eƚe loƚquimf'epa itsiya
20 Imanc' tixoqui cunlata lipalunca
  imanc'. Aicu'innila' jiƚiya lataiqui'.
lontahue loƚcuxe'e'mola'. Itsiya 25 Lijou'ma itsahuenni anuli ƚomxi

camilhuo': Xonca tixojla' cunlata, nomuc'iyalepa locuxepa ȽanDios,


ȽanDios timetsaicolhuo'. Ƚoƚpuftine tehuai'ma Jesús. Icuis'e'ma, timi:
iniƚingiya jiƚpe liniƚingiya ƚiƚpuftine ―Momxi, aipic'a culijla' al ts'e
lixanuc' ȽanDios. laipitine aimijouya. ¿Te caif'eya?
21 Maƚpe al 'hora cal Espíritu

26 Jesús timi:

Santo juaiconapa ixoc'i'ma queta ―Lataiqui' Liniƚingiya loya'apa


Jesús. Iƚque ipalaic'o'ma ȽanDios, locuxepa ȽanDios, ¿te cocuapa?
timi: 27 Ƚomxi italai'e'e'ma, timi:

―Mai'Ailli', ima' maPoujna ―“To'nujuaisla' ȽanDios ƚoPoujna,


lema'a y li'a ƚamats'. Cax'najtsi'ihuo' iƚque omenDios. Taihuejla' jahuay
lof'epa. Tomuc'ila' laixanuc', iƚne ƚomunxajma', jahuay ƚo'alma,
lo'onƚcospola' to la'uhuay. Mepi'ipola' jahuay lopujfxi, jahuay lopicuejma'.
liƚpicuejma' ticuec'eƚe laitaiqui'. Lan Ima' to'eyoxi capic'a, ma toƚta'a
xanuc' ts'iƚsina', xonca nixhuepá, to'eƚa' capic'a ƚof'as xans, naitsi
aicomepi'ila' toƚta'a liƚpicuejma'. ƚoftalecufya.”
Iƚne iximpá ipime laitaiqui', to 28 Jesús timi:

emiya. Aimi'i muhuaƚcufyi. Aƚinca ―Al c'a aƚtalai'e'epa. Toƚta'a


mai'Ailli', toƚta'a loxpic'epa, toƚiya to'e'ma, tapenuf'ma lopitine.
latenƚcocopo' ima'. 29 Ƚomxi timiyoxi: “Tixinƚa' Jesús

22 Jesús ti'hua tipalay, ticua:


  iya' aipicuejma'”. Icuis'econa'ma
―Cai'Ailli' jahuay lapi'ipa Jesús, timi:
cacuxe'etsola'. Iya' i'Hua ȽanDios, ―¿Naitsi xans caif'eya capic'a?
lan xanuc' aimi'iya maƚsingufya 30 Jesús italai'e'e'ma, timi:

iya' laipicuejma'. Ma le'a cai'Ailli' ―Anuli cal xans ipanni liƚya'


aƚsingufi. Lan xanuc' jouc'a aimi'iya Jerusalén, imunni lane Jericó.
San Lucas 10​, ​11 132

Mi'hua lane lan namats' linma'ahuale laca'hua quiƚya'. Jiƚpe tipa'a anuli
i'noƚ'me, umets'ai'me, untaf'me, ƚaca'no' cuftine aMarta. Marta
exic'e'e'me lipijahua', ipo'no'me epenuf'ma lejut'ƚ. 39 Tipa'a ƚipima

tocomma joupa tima'ma. Inulna'me. caca'no' cuftine aMaría. María


31 Jiƚpe al 'hora anuli ƚa'ailli' ti'hua
  icutsingai'ma li'mitsi' Jesús.
maƚpe lane. Lixim'ma ƚixcaiyoƚpa Tiquimf'e litaiqui'. 40 Marta tipa'a

cal xans aiquicoƚ'ma, uyai'ma acueca' lipenic'. Tihuejnyoxi.


locuena liju' lane. 32 Ma' anuli i'e'ma
  Tixhueƚmot'ƚe juaiconapa.
ƚocuena cal xans notoc'ipa ca'ailli'. Iƚoc'huai'ma pe lopa'a Jesús.
Icuaitsi huejnca ƚixcaiyoƚpa cal Ipalaic'o'ma, timi:
xans. Lixim'ma aiquicoƚ'ma, uyai'ma ―Maipoujna, ¿te aicoxina' lo'ipa
locuena liju' lane. fa'a? Ƚaipepo aƚpo'nohua. Iya' ca'ay
33 ’Anuli cal xans ƚas Samaria
  jahuay lanic'. Tomiƚa': “Totoc'itsi
jouc'a ti'hua maƚpe lane. Icuaitsi ƚopima”.
huejnca ƚixcaiyoƚpa cal xans. 41 ȽaƚPoujna Jesús italai'e'e'ma,

Lixim'ma, ixim'ma cuanuc'. timi:


34 Iƚoc'huai'ma pe lopa'a cal xans,
  ―Ima' cumMarta, acueca' lof'epa.
ic'ef'i'ma laceite jouc'a al vino Toxhueƚma juaiconapa, taihuejnyoxi.
iƚe lehui. Ifi'e'ma lehui. Lijou'ma 42 Ticuicomma ma le'a anuli lof'eya.

ipulaf'ma enaf'i'ma ƚiburro, ileco'ma María i'huijf'epa xonca al c'a.


anuli lajut'ƚ pe lonxac'eyoyacu. Jiƚpe Aimi'iya mixic'enyacu.
i'e'ma cuenna. 35 Lihuequi litine ai'a

tuyai'ma, cal xans ipa'a'ma liponta


oque' al tomí plata, (lolijpa cal xans
11 A nuli litine Jesús
mipalaic'o ȽanDios jiƚpe
timana' ts'ilihuequi. Jesús lijou'ma
oquej quitine), epi'i'ma ƚipoujna lipalaic'o'ma ȽanDios anuli iƚne
cajut'ƚ, timi: “Iƚca'a cal xans to'e'ma ts'ilihuequi ipalaic'o'ma, timi:
cuenna. Ja'ni aimixhuaicospa ―Mai'ailli', Juan imuc'i'mola'
iƚta'a al tomí laifnepi'ipo', ima' ts'ilihuequi te ts'i'ic' mipalaic'oyacu
taipa'a'ma lotomí, to'naco'ma ȽanDios. Ima' aƚmuc'itsonga' jouc'a.
lahue'eya. Aimoxhueƚmot'ƚe'ma. 2 Jesús timila':

Cacuaiyoconno, ca'najtse'ena'mo'.” ―Moƚpalaic'oyi ȽanDios toƚmi'me:


36 ’Afantsi lan xanuc' niximpá
  Ima' maƚ'Ailli' cofpa'a lema'a.
iƚque ƚixcaiyoƚpa cal xans. ¿Naitsi Timetsaicontso' apaxi loPuftine.
nihuejcopa iƚe lataiqui' loya'apa: Ticuaitsi litine petsi jahuay lan
“To'eƚa' capic'a ƚof'as xans, naitsi xanuc' timetsaicotso' ima'
ƚoftalecufya”? iƚRey.
37 Ƚomxi italai'e'e'ma, timi:
  Pu'hua lema'a jahuay
―Iƚque ƚiximpa cuanuc'. tihuejcohuo', toƚta'a
Jesús timi: tihuejcotso' fa'a li'a ƚamats'.
―Ne'. Ima' to'huaƚa', to'etsi ma to 3 Ƚaƚtepa itine itine, lapi'itsonga'
li'epa iƚque cal xans. itsiya.
38 Miyeyi lane Jerusalén Jesús
  4 Illanc' joupa limenc'e'ecopola'
jouc'a ts'ilihuequi icuaitsa anuli iƚne laƚ'e'eponga' lixcay. Ima'
133 San Lucas 11

jouc'a alimenc'e'ecotsonga' loƚnaxque'. Conƚ'Ailli' Nopa'a lema'a,


petsi lalimenajponga'. xonca acueca' lipicuejma'. Iƚquiya
Aimaƚƚeco'monga' ƚinca tepi'i'molhuo' cal Espíritu
lalahuaiyoyaconga'. Santo ja'ni toƚsahue'eƚe.
Ja'ni tiƚoc'huai'ma laƚmana' 14 Jesús tipa'e ƚonta'a ƚitsufaipa

ƚixcay xans, ima' cal xans. Ƚonta'a mi'nico, cal


lunƚu'etsonga'. xans aimipalay. Lipanni ƚonta'a
5 Jouc'a timila':
  cal xans ipalaina'ma. Lan xanuc'
―Anuli imanc' ja'ni nolojmay lefot'ƚepoƚtsi jiƚpiya ticuayi:
quipuqui' ƚiƚejmale ticuaitsi lejut'ƚ, ―¡Xinƚa'! Acueca' lo'epa Jesús.
timitsi: “Maipima, lapi'iƚa' afane' 15 Timana' nocuapá:

caine'í. 6 Anuli ƚalimetsaicoyoƚtsi


  ―A'i. Beelzebú, ƚincuxepa
icuai'ma lainejut'ƚ. Iƚque in'huaya contahue, iƚque ƚepi'ipa limane,
xans. Iya' ailopa'a caifnepi'iya.” toƚta'a tipa'ala' lontahue.
7 Iƚque ƚonanc'ompa nopa'a

16 Ocuenaye ehuai'me Jesús,

lejut'ƚ, ¿te timi'ma: “Amalapi'i'ma ixa'hue'me timuc'itsola' al cueca',


coyac'. Aimaƚtsa'huot'ƚe'ma. Joupa to lo'epa ȽanDios Nopa'a lema'a.
aix'nifconapoxi. Lainaxque' 17 Jesús ixina' te ts'i'ic' minesyi jiƚpe

joupa lunahuoƚainapá. Aimi'iya liƚpicuejma', timila':


catsahueya. Aimi'iya capi'iyaco'”? ―Ja'ni tenajtsoƚtsi lan xanuc' anuli
8 Iya' camilhuo': Tama inespa:
  al cuecaj nación, jiƚiya al nación
“¿Te caif'eya? Ƚinca aƚejmale. tejac'ma. Jouc'a ja'ni tenajtsoƚtsi lan
Aicatsahueya, aicapi'iya”, ja'ni xanuc' nomana' anuli lajut'ƚ, iƚniya lan
ti'hua tixahue'e, ƚinca titsahuehuo, xanuc' aimipajnya liƚpujfxi, tijou'mola'.
tepi'i'ma jahuay loxahue'epa. 18 Imanc' toƚcuayi Beelzebú, iƚque

9 ’Iya' camilhuo': Ti'hua toƚsa'hueƚe,


  Satanás, lapi'ipa laimane, toƚta'a
tijouƚa' tepi'im'molhuo'. Ti'hua quipa'ala' lontahue. Iya' cacua: Ja'ni
tolahueƚe, tijouƚa' toƚsim'me. ƚonta'a Satanás tipa'ala' lipontahue
Ti'hua tolumf'asle al puerta, joupa enajpoxi Satanás. Iƚque y
tijouƚa' texi'em'molhuo'. 10 Lan
  ts'ilihuequi a'ij nuli liƚpicuejma'.
xanuc' noxa'huepá tepi'inni, jouc'a Ja'ni toƚta'a li'ipa, ¿te ti'hua ticuxe
nahuepá tixim'me, jouc'a nomf'axpá Satanás? A'i. Aimi'iya. 19 Iya', ja'ni

texi'em'me. Beelzebú lalapi'ipa laimane, ja'ni


11 ’Imanc' unc'a'aillí, ja'ni
  toƚta'a quipa'ala' lontahue, loƚxanuc'
loƚnaxque' tixahue'etsolhuo' quile'i, naipa'apá contahue, ¿naitsi nepi'ipola'
¿te tolapi'i'mola' ƚapic? A'i. O liƚmane iƚniya? Maƚniya timuj'me
ja'ni tixahue'etsolhuo' ƚatu, ¿te imanc' timenaquilhuo'. 20 O ¿te 

tolapi'i'mola' ƚainofaƚ? A'i. 12 O


  coƚcuayacu ja'ni ȽanDios lalapi'ipa
ja'ni tixahue'etsolhuo' ƚapi'e, ¿te laimane quipa'atsola' lontahue? Ja'ni
tolapi'i'mola' ƚinnaispo? A'i. Aimi'iya toƚta'a lo'ipa, ƚinca jifa'a tipa'a ȽanDios
monƚ'eyacu toƚta'a. cal Rey. Iƚque ticuxe.
13 ’Imanc' tama oƚtaic' loƚjunac',

21 ’Anuli cal xans ts'ipujfxi,

tipa'a loƚpicuejma' tolapi'ila' al c'a mipa'a lofulecopa ticuanajco'ma


San Lucas 11 134

lejut'ƚ jouc'a ƚi'hueca. Ailopa'a 30 Iƚe li'ipa Jonás imuj'ma al cueca'


tintsi. 22 Ticua: “Tipa'a laifulecopa.
  lo'epa ȽanDios. Toƚta'a ixim'me lan
Aimi'iya malulijya.” Ticuaitsi xanuc' nimajmpá liƚya' Nínive. Iƚe
ƚocuena xonca ts'ipujfxi, tiƚonc'eta laƚ'iya iya' ma' anuli timuc'i'mola'
lofulecopa, tulijnata. Tica'neta lan xanuc' nomana' itsiya al cueca'
ƚi'huexi cal xans. lo'epa ȽanDios. Iya' iƚque cal Xans
23 ’Naitsi aicalihuequi aƚ'ay laic'.
  Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a.
Naitsi aimefot'ƚela' lan xanuc' to 31 ’Ticuaitsi al Cuecaj Quitine

laif'epa, iƚque tica'nennala'. imanc' tolacaxingoƚaita ȽanDios cal


24 ’Ƚonta'a lipanni licuerpo cal
  Cuecaj Juez. Ƚaca'no' nicuxepola'
xans ti'hualeco'ma ƚijuƚ camats' lan xanuc' nomana' anuli ƚamats'
pe ailopa'a caja'. Tehue petsi juaiconapa aculi' al 'ocay jouc'a
conxac'eya. Aimixina. Ticua: tecaxhuaita. Iƚque ƚaca'no' xonca
“Aipainamma. Ai'huanapa lainejut'ƚ al c'a li'ejma', toƚiya ticuftolhuo'.
pe lainipayomma.” 25 Licuaitsi
  I'hua'ma juaiconapa itoqui lane.
jiƚpiya tixim'ma itaf'uyiya, Icuaitsi pe lotseya. Jiƚpe icuej'ma
i'huáqui al c'a. 26 Lixim'ma toƚta'a
  locuapa cal rey Salomón, iƚque
ti'huacona'ma, tilecotola' acaitsi acueca' lipicuejma'. Itsiya imanc'
lontahue xonca ixcay. Titsuflai'me tama toƚquimf'eyi anuli xonca
jiƚpiya licuerpo cal xans, timajm'me. acueca', tolatets'iyi.
Toƚta'a iƚque cal xans xonca acueca' 32 ’Al Cuecaj Quitine

a'ijc'a loyaicoya. Al te'a le'a anuli tolacaxingoƚaita ȽanDios cal


ƚonta'a i'hueca, tijouƚa' ti'i'mola' Cuecaj Juez. Jouc'a tecaxingoƚaita
apaico lontahue. lun Nínive, jiƚpiya Jonás
27 Mu'ila' toƚta'a Jesús lan xanuc'
  uya'ahuo'ma litaiqui' ȽanDios.
lafoƚyomma jiƚpiya, anuli ƚaca'no' Iƚniya lun Nínive ticuftolhuo'.
ipalai'ma ujfxi, timi: Iƚne iquimf'e'me lu'i'mola' Jonás,
―Joupa ipaxnempa co'máma', ixhuej'menanca. Itsiya tama imanc'
iƚque ipo'nopo', itoc'epo'. toƚquimf'eyi anuli xonca acueca',
28 Jesús italai'e'e'ma:
  aimoƚsuej'memma.
―Ja'ni tiquimf'eyi litaiqui' 33 ’Munai'im'me

ȽanDios jouc'a tihuejcoyi, xonca lepalc'o' aimeminyacu,


ipaxnempá iƚniya. aimic'ommumiquinyacu. Tipo'nonni
29 Lan xanuc' efot'ƚepoƚtsi pe
  pe lopiyopa. Toƚta'a titsuflaiƚe
lopa'a Jesús. Ipango'ma u'i'mola', lan xanuc' jiƚpe lajut'ƚ tixim'me
timila': lepalc'o'. 34 Lo'u' tepalc'o'ihuo'. Ja'ni

―Lan xanuc' nomana' itsiya ac'a lo'u' toxinna pe lof'huapa, te


litine ixcay liƚpicuejma'. Iƚpic'a lof'epa. Ja'ni a'ijc'a lo'u' topanehuo
ȽanDios timuc'itsola' al cueca'. al muf. 35 Ma' anuli lo'e'eyaco'

Iya' cacua: Aimimuc'iyacola'. To ja'ni to'ehuale laic', topanehuo


li'ipa cal profeta Jonás luyaipa al muf. Ti'i'mo' a'ijc'a lopicuejma',
quitine ma toƚta'a aƚ'i'ma iya'. Iƚe aimepalc'o'ihuo'. Topo'noƚaj cuenna.
ƚinca toƚsim'me, timuc'i'molhuo'. Ja'ni timufc'otsi lopicuejma', acueca'
135 San Lucas 11

juaiconapa ti'i'ma iƚe al muf. 36 Ja'ni


  jouc'a tonƚ'eƚe jahuay locuxepa
ac'a lopicuejma' aimopajnya al muf. ȽanDios.
Ti'i'mo' to lo'e'eyaco' lepalc'o'. Ja'ni 43 ’A'ijc'a lo'iyacolhuo' imanc'

toƚoc'aiƚa' lepalc'o' tepalc'o'i'mo' unc'ifariseo. Jiƚpiya ƚajut'ƚi pe


juaiconapa. lafoƚyomma lan xanuc', imanc'
37 Jesús lijoupa lipalaipa iƚe
  oƚpic'a toƚcutsoƚaiƚe pe locutsoƚaipa
lataiqui' anuli cal xans fariseo lan tsilaj xanuc'. Monƚe'me la plazá
ijoc'ihuo'ma tiyeƚe lejut'ƚ titetsota. locucaleyompa oƚpic'a lan xanuc'
Jesús itsufai'ma iƚe lajut'ƚ icutsai'ma, tinontsolhuo'. 44 A'ijc'a lo'iyacolhuo'.

titetso'ma. 38 Cal xans fariseo


  Ti'onƚcospolhuo' to jiƚpe
ehuelojm'ma Jesús, ixim'ma aimi'ay lamu'empola' lamizhua. Lan xanuc'
to lif'as xanuc' fariseo. Aiculou'ma muyalaico'me jiƚpiya aimixinyi te
al c'a limane ai'a titetso'ma. Cal ts'i'ic' jiƚpe. Toƚe qui'ic' loƚpicuejma'.
fariseo timiyoxi: “Iƚca'a cal xans 45 Anuli iƚne lomxiye

Jesús, ¿te qui'ecopa toƚta'a? nomuc'iyalepa locuxepa ȽanDios


Aiculouhuo al c'a limane to maƚ'eyi italai'e'e'ma, timi:
illanc'.” ―Momxi, lofcuapa toƚta'a jouc'a
39 ȽaƚPoujna Jesús timi:
  illanc' aƚmiloquinga' cataiqui'.
―Imanc' unc'ifariseo tolapajyi 46 Jesús italai'e'e'ma, timi:

pe li'huáqui. Tolapajyi liƚspula' ―Imanc' unc'omxiye


loƚvaso, loƚpime. Pe aiqui'huáqui, noƚmuc'iyalepá locuxepa ȽanDios,
jiƚpe aimoƚ'eyi cuenna. Imanc' a'ijc'a lo'iyacolhuo'. Imanc'
loƚpicuejma' tipanemma tolatonc'iyi lataiqui' locuxepa
a'ijc'a, imanna pangay quixcay. ȽanDios. Toƚcuxe'ela' lan xanuc'
Jiƚpe loƚpicuejma' toƚjanajyi tenant'ƚiƚe jahuay iƚe loƚtaiqui'.
tepi'intsolhuo' xonca, toƚspic'eyi Iƚniya tixinyi ipime loƚcuxe'epola',
toƚ'eƚe quixcay. 40 Imanc', unc'itonno.
  afule mixnet'ƚyi. Jouc'a imanc'
Iƚque Ƚolanc'epa li'huáqui, aimolanant'ƚiyi. Toƚsinyoƚtsi
¿ja'ni aiquilanc'e jouc'a iƚe pe uhuaƚquelhuo'. Toƚcuxeyoƚtsi
aiqui'huáqui? 41 Imanc' ts'oƚ'hueca
  coƚtuca'. 47 Imanc' a'ijc'a lo'iyacolhuo'.

tolapi'itsola' pe ailopa'a quiƚ'hueca. Loƚtatahueló inma'ahuale, ima'a'me


Tijouƚa' ȽanDios tetenƚcoco'ma lam profeta. Imanc' toƚƚanc'e'ela'
loƚ'ejma', tixim'molhuo' unc'ilimpio, ƚilejut'ƚi iƚne lam profeta. 48 Toƚta'a

jouc'a loƚpime, loƚvaso. toƚmujyoƚtsi tetenƚcocolhuo' li'epa


42 ’A'ijc'a lo'iyacolhuo' imanc'
  loƚtatahueló. Iƚne linma'ahuale
unc'ifariseo. Loƚxaimu, loƚruda ima'a'me lam profeta, imanc'
jahuay loƚpitamqui, ja'ni oƚ'hueca toƚƚanc'e'ela' quilejut'ƚi pe
imbama' toƚtsufco'me anuli, tijouƚa' lemu'empola' iƚniya.
aimoƚ'nujuais'mola' loƚf'as xanuc'. 49 ’ȽanDios acueca' lipicuejma'.

Aimoƚ'ela' capic'a. Aimoƚ'ela' al Joupa iximpa te ts'i'i'c' loƚ'ejma'.


c'a, aimoƚ'ela' al ƚijca to locuxepa Joupa ipalaicopolhuo', icuapa:
ȽanDios. ¡Ne'! Aimonlimenc'eco'me “Cumme'e'mola' lam profeta, jouc'a
toƚsufco'me ȽanDios loƚpitamqui, lan apóstole, ticuaitsa pe lomana'
San Lucas 11​, ​12 136

iƚniya lan xanuc'. Iƚne tima'ata xanuc' fariseo. Capalaicola' liƚ'ejma'


hualca, locuenaye ti'e'ennola' iƚniya. Iƚne ma le'a ti'e'eyoƚtsi ac'a
acueca'.” xanuc'. 2 Camilhuo': Letamuyiya

50 ’Imanc' ma toƚta'a loƚ'ejma'.


  tiƚonc'e'em'me, ti'huájta. Tixim'me
Toƚta'a jouc'a toƚtai'me liƚjunac' iƚe lemiya. 3 Iƚe loƚpalaipa joupa

loƚxanuc', iƚne inma'ahuale, imufc'opa, ticuaihuo litine


ima'a'me lam profeta. Ma lipangopa tepalc'o'ina'me, ticuec'ena'me.
li'a lamats' maƚpe ipangopa Jiƚe loƚsoulai'ipoƚtsi moƚmana'
jouc'a li'epa lixcay. ȽanDios letemiquiya lajut'ƚ, maƚiya lataiqui'
jahuay ti'najtsi'i'molhuo' imanc'. tuya'am'me al toncay lajut'ƚ.
51 Ti'najtsi'im'molhuo' limacopa

4 ’Imanc' laƚejmalepa, iya'

Abel, ti'hua ti'najtsi'im'molhuo' camilhuo': Aimoƚspaic'e'mola'


lima'ampola' lam profeta, cocuaiya noma'ahualepá. Iƚniya ma le'a
lima'ampa Zacarías. Iƚque tejac'eyi al cuerpo. Tijouƚa' aimi'iya
ima'ayom'me jiƚpe al cuecaj xoute' mi'eyacu xonca. 5 Iya' cu'ilhuo' naitsi

lixpula' al altar, jiƚpe lotsuflaiyacu ƚoƚspaic'eyacu. Iƚque icueya limane.


al paxi lugar. Ti'i'ma tima'a'mola' lan xanuc',
52 ’Imanc' unc'omxiye
  tijouƚa' ti'nij'mi'mola' al muf, pe
noƚmuc'iyalepa locuxepa ȽanDios lopa'a ƚunga. Iƚque ƚinca axpaiqui'.
a'ijc'a lo'iyacolhuo'. Joupa oƚcuapá: Tolihuejcoƚe iƚque.
“Ma le'a illanc' aƚsina'. Ma le'a illanc' 6 ’Joupa oƚsina' tojua liƚpitali

aƚmuc'iyale'me.” Joupa oƚs'nifcopá lan gorrión. Ticujconnila' amajxi


al puerta, olamipá cal llave. Imanc' ma le'a oque' centavo. Tama
aicoƚtsuflaic' pe locuxeyopa ahuata liƚpitali iƚne lacaƚ'hui,
ȽanDios, jouc'a aicolapi'ila' lane lan ȽanDios aimimenc'ejma ni
xanuc'. Pe nocuapá: “Aƚtsulfoƚaiƚe”, anuli. 7 Xonca ti'nujuaitsilhuo'

imanc' oƚpa'nela'. imanc'. Joupa ixhuej'miya


53 Lomxiye nomuc'iyalepá
  tojua mipa'a ƚajuac quitefque
locuxepa ȽanDios jouc'a lam ƚoƚjuac. Ixina' ja'ni tecangemma
fariseo juaiconapa ixtulenca. anuli. Aimoƚsueƚmot'ƚe'me.
Lipanni Jesús jiƚpe lajut'ƚ ipango'me Aimixpailij'molhuo' lo'iyacolhuo'.
icuis'mot'ƚe'me juaiconapa. ȽanDios tixinnilhuo' acueca'
54 Tehueyi te co'iya mic'aiƚqueya
  loƚpitali. Tama axpela' lan gorrión
Jesús. Tinesla' cataiqui', tijouƚa' aimi'iya mulijyacolhuo'.
ticuxecota, ticuaita quiƚmane 8 ’Iya' camilhuo': Anuli cal

ts'iƚpenic'. xans mipa'a fa'a li'a ƚamats', ja'ni

12 Mipa'a Jesús lajut'ƚ


jiƚpiya efoƚunni axpela'
lan xanuc', ti'huaƚtsijnyoƚtsi.
alimetsaicoƚa', ja'ni timitsola' lif'as
xanuc': “Iya' nihuequi Jesús”, iya'
jouc'a quimetsaico'ma. Iya' iƚque cal
Ate'a ipalaic'o'mola' ts'ilihuequi. Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua
Lipangopa lipalaic'opola' timila': lema'a. Pe lomana' lepaluc' ȽanDios
―Imanc', toƚpo'noƚe cuenna. cuya'ata: “Iƚque cal xans lihuequi”.
Aimolapenuf'me jiƚe ƚiƚƚevadura lan 9 Anuli cal xans ja'ni tinesla': “Iya'

137 San Lucas 12

aicainihuequi Jesús”, iya' jouc'a ―Anuli cal xans i'hueca acueca'


aicainimetsaicoya iƚque cal xans. Pe ƚemats', ipammaita juaiconapa.
lomana' lepaluc' ȽanDios cuya'ata: 17 Iƚque ipalaic'o'moxi, timiyoxi: “¿Te

“Iƚque aicalihuequi”. caif'eya? Ailopa'a caif'huec'e'eya


10 ’Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal
  ƚipammaita acueca' ƚainemats'.”
profeta pu'hua lema'a. Cua naitsi 18 Lijou'ma timiyoxi: “Ne', joupa

aƚnesc'e'eƚa' cataiqui', iƚque cal xans aixina' laif'eya. Cateƚ'ma ƚainejut'ƚi


ti'i'ma tiƚojm'ma lijunac'. Cal xans pe laif'huec'eyopa ƚai'huexi. Tijouƚa'
nonesc'e'eya cataiqui' cal Espíritu calanc'econa'ma xonca atsila'
Santo, iƚque aimiƚonc'e'enyacu ƚainejut'ƚi. Jiƚpe ca'huej'ma ƚaitrigo
lijunac', aimi'iya. Iƚta'a lapajnya jouc'a jahuay ƚocuena ƚai'huexi
jouc'a locuenaj quitine titai'ma ƚipammaita ƚainemats'. 19 Tijouƚa'

lijunac'. cami'moxi: Cunxans, joupa' o'hueca


11 ’Ticuaihuo litine ticufquinnolhuo',
  acueca'. Tijuco'ma axpe' camats'.
ti'hua'am'molhuo' ƚajut'ƚi pe Itsiya ƚinca tonxaj'ma, totetso'ma,
lafoƚyomma lan xanuc', tileconnolhuo' toxna'ma, topajm'ma tixoj'ma
pe lomana' lan tsilaj quincuxepá, meta.” 20 ȽanDios ipalaic'o'ma

maƚe anuli tileconnolhuo' pe timi: “Ima' cunxans umtonno. Iƚta'a


lomana' ts'iƚpenic'. Ti'itsolhuo' toƚta'a lipuqui' tiƚonc'e'enam'mo' lopitine.
aimoƚsueƚmot'ƚe'me, aimoƚcua'me: Tijouƚa' jahuay ƚomefot'ƚepa, ¿naitsi
“¿Te co'iya catalai'ecoyacoxi? ¿Te ƚapenufya iƚna'a?”
caifmiyacola'?” 12 Maƚe al 'hora

21 ’Iya' camilhuo': Toƚta'a cal xans

cal Espíritu Santo tu'i'molhuo' ja'ni tixhuej'mecoyoxi iƚque quituca',


loƚtalai'ecoyacu. lo'epa aimetenƚcocojma ȽanDios.
13 Jiƚpe lefoƚya anuli cal xans
  Iƚque tama acueca' efot'ƚepa,
ipalaic'o'ma Jesús, timi: ȽanDios tixina to aiqui'hueca,
―Momxi, ƚaipima joupa aimepenufi iƚque cal xans.
efot'ƚumijnapa ƚi'huexi caƚ'ailli'. 22 Jesús lipangoconapa

Tomita lapi'iƚa' onƚca ƚocuaiya lipalaic'oconapola' ts'ilihuequi,


caimane. timila':
14 Jesús italai'e'e'ma, timi:
  ―Aimoƚsueƚmot'ƚe'me te co'iya
―Cunxans, ¿te aga aƚfaquimpa muluyalaicoyacu lapajnya fa'a li'a
cacuxetsolhuo' toƚta'a? A'i. Aimi'iya ƚamats'. Aimoƚcua'me: ¿Te caƚtejacu?
capit'ƚiyacolhuo'. ¿Te caƚju'ecoyacoƚtsi? 23 Loƚpitine

15 Jesús ipalaic'o'mola' lan xanuc',


  acueca' lipitali, ƚoƚtepa aijtine.
timila': Loƚcuerpo ƚinca xonca acueca'
―Imanc' toƚ'etsoƚtsi cuenna. lipitali, loƚju'ecoyacoƚtsi aijtine.
Aimonlahue'me acueca' coƚ'huexi. 24 ’Toƚsinƚe lan coƚpe'. Iƚniya

Cal xans tama acueca' ƚi'huexi, iƚque aimifayi, ni mefot'ƚeyi. Ailopa'a


ƚi'huexi aimi'iya mepi'iya lipitine. quilejut'ƚ ni quiƚ'huecoƚma pe
16 Jesús ti'hua tipalaic'ola'.
  lo'huejyoyacu ƚotejacu. Ma ȽanDios
I'onƚico'ma to li'ipa anuli cal xans tites'mila'. Imanc' aimi'onƚyacolhuo'
nulijpa acueca' qui'huexi. Timila': to iƚniya lacaƚ'hui. Xonca
San Lucas 12 138

acueca' loƚpitali. 25-26 Imanc', ¿te


  tonƚ'eƚe ti'i'ma acueca' ƚoƚ'huejyacu
aga ti'i'ma toƚ'e'e'moƚtsi xonca jipu'hua lema'a. Jifa'a li'a ƚamats'
unc'itoƚqui? A'i. Aimi'iya, ni ti'hua tijaf'quila' ƚoƚpontalay tomí,
huata. Tama toƚsueƚcocoyi tijou'ma loƚtomí. Pu'huanni a'i.
aimi'iya monƚ'eyacu iƚe a'ij cueca'. Aimijouya. Jipu'hua nonantsepá
Tijouƚa' ¿te coƚsueƚcocopa te co'iya aimiƚoc'huaiyacu. Lan huoxmi
muluyalaicoyacu lapajnya? aimitejacu, ailopa'a. 34 Imanc' pe

27 ’Toƚsinƚe te ts'i'ic' mitoqui iƚna'a


  lopa'a ƚoƚ'huexi maƚpiya copa'a
ƚaic'uá c'ec. Tama aimucui ni mipufi loƚpixojma cata.
ƚipipa' tetejcoyoxi to quipijahua'. Cal 35-36 ’Imanc' ti'onƚcospolhuo' to

cuecaj rey Salomón lipo'nopa ac'a lam mozó ts'iƚ'huaijma ticuaitsi


lipijahua', tama i'huáqui juaiconapa ƚiƚpoujna, iƚque joupa ipainamma
acueca' quincuxepa, aiqui'onƚcotsi lijuic lipemaná, ticuainata lejut'ƚ.
to jiƚpe ƚipipa' c'ec. 28 ȽanDios
  Iƚne lam mozó joupa iƚ'huaijma
tiju'e'ela' juaiconapa ac'a ƚaic'uá ƚiƚpoujna ti'e'me lipenic'. Joupa
c'ec. Iƚque ƚaic'uá c'ec aimijujma. unai'ipa liƚpepalc'o'. Ticuainatsi
Anuli quitine titoqui ac'a, lihuequi ƚiƚpoujna maƚpe lejut'ƚ tijoc'i'mola'
litine tiyaxquinni, tipi'enni pe limozó, iƚne aimicoƚyacola' texi'e'me.
lopa'a lapa. Imanc', ¿te ȽanDios 37 Ac'a juaiconapa loyalaicoyacu

aimiju'eyacolhuo'? Ah imanc', huata iƚne lam mozó ts'iƚ'huaijma


toƚ'huaiyijnyi ȽanDios. ƚiƚpoujna ticuaihuananni. Camilhuo'
29 ’Muluyalaicoyi lapajnya
  al ƚinca: Ticuaitsi ƚiƚpoujna iƚque
aimolahue'me ma le'a coƚtejacu tifi'e'moxi to cal mozo, timi'mola'
o coƚsnayacu. Aimoƚcua'me: iƚniya limozó: “Imanc' toƚcutsoƚaiƚe,
“ȽanDios, ¿te lapi'i'monga', toƚtetso'me. Iya' cates'mi'molhuo'.”
o aimalapi'iyaconga'?” 38 Ticuaitsi ƚiƚpoujna nolojmay

30 Toƚta'a liƚ'ejma' lan xanuc' pe


  quipuqui' o ticuaitsi ai'a tiƚic'e'ma,
aimimetsaicoyi ȽanDios. Coƚ'Ailli' ja'ni tixintsola' limozó ts'iƚ'huaijma,
ixina' te laicuicom'molhuo'. ƚinca ac'a loyalaicoyacu iƚniya.
31 Imanc' toƚpo'noƚe loƚpicuejma',

39 ’Toƚcuec'eƚe iƚta'a laifmipolhuo'

tolihuejcoƚe ȽanDios cal Cuecaj Rey, jouc'a: Ƚipoujna cajut'ƚ coƚa' ti'iƚa'
tonƚ'eƚe al c'a ma to locuxepolhuo'. quixina' te 'hora ticuaihuo ƚinnantsepa,
Toƚta'a tepi'i'molhuo' jahuay, coƚa' aimixmai'ma. Ti'huaico'ma
aimehue'eyacolhuo'. lipuqui', ticuanajco'ma lejut'ƚ. Toƚta'a
32 ’Imanc' aixanuc'
  ƚinnantsepa aimi'iya mitsufaiya.
aimixpailij'molhuo', 40 Imanc' toƚpo'noƚe cuenna.

aimoƚsueƚmot'ƚe'me. Tama imanc' ¡Toƚmaf'iƚe! Litine toƚnesle: “Ƚaƚpoujna


unc'ihuata toƚcuxeta pe lopa'a aimicuaiya, ticoƚi”, maƚpiya al 'hora
ȽanDios cal Cuecaj Rey. Toƚta'a cacuaiyoconno iya'. Iya' iƚque cal Xans
lixpic'epa ȽanDios, iƚque oƚ'Ailli'. Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a.
33 Toƚcujle ƚoƚ'hueca. Al tomí

41 Pedro icuis'e'ma timi Jesús:

lolulijyacu tolapi'itsola' lan xanuc' ―Maipoujna, iƚe lotaiqui'


petsi aiquiƚ'hueca. Ja'ni toƚta'a lof'onƚicopa tocuaiconanni, ¿te
139 San Lucas 12​, ​13

lu'inga' ma le'a illanc' o jouc'a to'ila' ti'iƚa' iƚe laifteƚcoya caxhueƚma


jahuay lan xanuc'? juaiconapa. Cacua: Aimicoƚ'ma. Ma
42 ȽaƚPoujna Jesús italai'e'e'ma,
  ti'iƚa'.
timi: 51 ’¿Te aga imanc' toƚcuayi:

―Ima', ¿te cofcuapa? Ja'ni “Iƚque Jesús icuaicoco'ma lan


ƚapoujna tipahuo lejut'ƚ, ¿naitsi xanuc' aimenaj'moƚtsi”? A'i. Iya'
co'huijf'eya ti'eƚa' cuenna? aicuaicoco'ma tixtuleƚe lan
Ti'huijf'e'ma cal xans ts'ipicuejma'. xanuc'. 52 Joupa i'ipa toƚta'a, ti'hua

Iƚque tenant'ƚi'ma, ticuxe'e'mola' ti'i'ma. Anuli lajut'ƚ ja'ni timana'


lif'as mozó, tites'mi'mola' amajxi, jiƚniya tenaj'moƚtsi. Afantsi
lacuej'micoya al 'hora. 43 Cal xans
  tixtuc'o'mola' oquexi', loquexi'
ƚipo'no'impa lajut'ƚ, ja'ni toƚta'a tixtuc'o'mola' lam fantsi. 53 Ƚa'ailli'

lo'eya, ac'a juaiconapa loyaicoya. tixtuc'o'ma ƚi'hua camijcano. Ƚi'hua


Ticuaitsi ƚipoujna tixim'ma ac'a tixtuc'o'ma qui'ailli'. Ƚa'máma'
lo'epa, tetenƚcoco'ma. 44 Iya'
  tixtuc'o'ma ƚi'hua cahuats'. Ƚahuats'
camilhuo' al ƚinca: Tepi'i'ma xonca tixtuc'o'ma qui'máma'. Cal fi'no
al cueca' lipenic'. Jahuay ƚi'hueca tixtuc'o'ma ƚihuahua. Ƚahuahua
ƚipoujna ticuxe'ma. tixtuc'o'ma cal fi'no cahuahua.
45 ’Iƚque cal xans ƚipo'no'impa

54 Timila' lan xanuc':

lajut'ƚ ja'ni timixoxi: “Ƚaipoujna ―Ja'ni toƚsinƚe ƚummahuay


ticoƚi”, tijouƚa' tipango'ma qui'huayomma pe lof'acaiyopa cal
tuntafej'mola' lif'as mozó, lan xanuc' 'ora toƚnes'me: “Ticui'ma”. Ƚinca
jouc'a lacaƚ'no', tuyaico'ma litine toƚta'a ti'i'ma. 55 Jouc'a ja'ni ti'hua

ma le'a titesma, tixnay, timeyoqui. ƚinu' cahua' toƚnes'me: “Ti'i'ma


46 Litine aimi'huaijma, al 'hora
  inu'”. Ƚinca toƚta'a ti'i'ma. 56 Imanc'

aimixhuejcocojma, maƚiya litine a'i cunc'ic'a xanuc'. Ma le'a


ticuaita ƚipoujna. Tetetsuf'ma, tonƚ'e'eyoƚtsi. Toƚsuef'yi lema'a. Iƚe
tihuescufinna tipajntsi pe oƚsina'. ¿Te aimolimetsaicoyi lo'epa
aiquilihuejma. ȽanDios itsiya litine?
47 ’Cal mozo ts'ixina' lipic'a

57 ’Jouc'a camilhuo': ¿Te

ƚipoujna, iƚque ja'ni aimihuejnyoxi, aimolahuelojnyoƚtsi coƚtuca' lonƚ'epa,


ja'ni aimi'ay loxpic'epa ƚipoujna, ja'ni tonƚ'eyi al ƚijca o a'i? 58 Monƚeyi

titeƚ'minna juaiconapa. 48 Cal mozo   lane ima' jouc'a ƚaixtuc'o'po', iƚque


pe aiquixina' lipic'a ƚipoujna, tama no'hua'apo' cal juez, ima' tahue'ma
ti'eƚa' ixcay, iƚque titeƚ'minna huata. te co'iya mopac'eya lipoyac',
Cal xans ja'ni joupa epi'impa axpe', tux'masnatso'. Ja'ni a'i, tileco'mo' pe
jouc'a tipai'intsi axpe'. Cal xans ja'ni lopa'a cal juez. Iƚque ticuto', tepi'inna
joupa ixc'ai'impa acueca', ticuxe quimane ƚapaluc, ti'nicoto' lacarza.
axpe', ticuicomma xonca tenanƚiƚa'. 59 Iya' camilhuo': Ma cotaiyinge, tama

49 ’Iya' aicuaicoco'ma cunai'iƚa'


  ma le'a anuli al centavo, ti'nicoconno'
ƚunga jifa'a li'a ƚamats'. Cacua: jiƚpiya lacarza, aimaipaya.
Coƚa' joupa unnaita. 50 Tehue'e'.

Cateƚco'ma xonca. Ma cai'huaijma 13 Iƚniya ƚitiné lan xanuc' u'ipá


Jesús te ts'i'ic' li'ipola' lan
San Lucas 13 140

xanuc' quiyouyomma al distrito camats' tocuaiconamma toxim'ma


Galilea. Iƚniya icuaita Jerusalén ja'ni tipa'a ƚi'as. Ja'ni aimi'atsi, ne'
titsufcota liƚpinneja. Ma mitsufcoyi tetequim'me.”
Pilato icuxe'ma tima'antsola' iƚne 10 Anuli litine conxajya tipa'a Jesús

lan xanuc'. Letequim'mola' lipanni anuli lajut'ƚ pe lafoƚyomma lan


liƚjuats' iƚne lun Galilea jouc'a xanuc'. Timuc'iyale. 11 Jiƚpe tipa'a

ipanni liƚjuats' liƚpinneja, inu'ma anuli ƚaca'no' ƚitsufaipa conta'a. Iƚque


anuli. 2 Jesús timila':
  ƚonta'a ixmec'e'epa lixpula'. Aimi'iya
―Jiƚniya lun Galilea li'empola' mecaxhuaya. Joupa ixhuaita
toƚta'a, ¿te imanc' toƚcuayi xonca imbamaj paico camats' toƚta'a ƚonta'a
acueca' liƚjunac', liƚf'as xanuc' titeƚ'mi ƚaca'no'. 12 Lixim'ma ƚaca'no'

Galilea a'ij cueca' liƚjunac'? 3 Iya'


  Jesús ijoc'i'ma, timi:
camilhuo': A'i xonca acueca' liƚjunac'. ―Maca'no', joupa
Imanc' ja'ni aimoƚsuej'memma uhuaƚquenam'mo', ixaƚconapo'.
jouc'a tejac'molhuo', jahuay imanc'. 13 Jesús ixpayaf'ma limane.

4 ’Lecangenni iƚe li'nof'quiya lajut'ƚ


  Aiquicoƚ'ma, ƚaca'no' ecaxna'ma ƚic'.
lopa'a Siloé, ima'a'mola' imbamaj Ix'najtsi'i'ma ȽanDios.
paico lan xanuc', uxpats'i'mola'. 14 Jesús lixaƚ'mena'ma ƚaca'no'

¿Te coƚcuapa? ¿Te xonca acueca' itine conxajya, ƚincuxepa jiƚpe


liƚjunac' iƚniya lima'mola'? lajut'ƚ ixtunni. Timila' lan xanuc':
Locuenaye xanuc' nimajmpá ―Cal xans ti'e'ma canic'
Jerusalén, ¿te ailopa'a acueca' acamts'us quitine, ixahuiya.
quiƚjunac'? 5 Iya' camilhuo' a'i xonca
  Itsiya itine conxajya. Ja'ni oƚpic'a
acueca' liƚjunac' iƚne lima'a'mola' tixaƚ'mentsolhuo' toƚcuaiyunca
li'nof'quiya lajut'ƚ. Imanc' ja'ni ocuena quitine.
aimoƚsuej'memma jouc'a 15 ȽaƚPoujna Jesús italai'e'e'ma,

tejac'molhuo', jahuay imanc'. timi:


6 Imuc'icona'mola', i'onƚicopola'
  ―Imanc' a'i cunc'ic'a xanuc'. Ma
anuli al 'ec icux, timila': le'a tonƚ'e'eyoƚtsi. Ti'iƚa' litine
―Anuli cal xans petsi lifapa conxajya, ¿te aimoluhuaƚquila'
li'uva jouc'a ifapa li'icux. Litine ƚoƚhuacax, ƚoƚburro? Ƚinca
lehuehuo'ma ƚi'as li'icux ailopa'a toluhuaƚyi, toƚ'hua'ala' tixnatsa
qui'as. 7 Cal xans ipalaic'o'ma
  quiƚja'. 16 Iƚca'a ƚaca'no' a'i quinneja,

ƚimozo no'epa cuenna ƚi'uva, timi: inieto ƚoƚtatahuelo Abraham.


“Joupa ixhuaita afane' camats' Ixhuaita imbamaj paico camats'
ca'huanetsomma, cahuay ƚi'as icux. ƚonta'a Satanás ifi'e'. Itsiya itine
Ailopa'a qui'as. ¡Tatejla' nulemma! conxajya, ¿te aimi'iya cuhuaƚya?
Ma le'a tixhuijma ƚamats', aimi'atsi.” 17 Linespa toƚta'a Jesús

8 Iƚque no'epa cuenna cal 'uva


  i‑ch'ixco'mola' iƚne no'epá laic'.
italai'e'e'ma, timi: “Maipoujna, Iƚniya aiquiƚtalai'e. Ailopa'a
¡tipajnla'! Tipanenni ocuena camats'. cotalai'ecoyacu. Locuenaye lan
Capu'ma ƚamats' luxi al icux, xanuc' tixoqui quileta, ixim'me
cajuaj'mi'ma ƚumi'na. 9 Ƚocuena
  acueca' ac'a juaiconapa lo'epa Jesús.
141 San Lucas 13

18 Timila': toƚtalai'e'me, toƚmi'me: “Illanc'


―Itsiya ȽanDios cal Cuecaj Rey aƚejmalepá, aƚtetsopá, aƚsnapá
tijoc'ila' lan xanuc' tihuejcoƚe. anuli ima'. Ima' o'hua'ma ƚaƚpeneya,
¿Te co'onƚcospa iƚe lo'ipa? ¿Te tomuc'iyale jiƚpiya laƚpiƚya'.”
caif'onƚicoya? 19 Ti'i to li'ipa anuli

27 ȽaPoujna timi'molhuo': “Iya'

ƚaca'hua fanu'. Iƚque cal fanu' aicaixina' pe conƚouyomma.


cuftine sinapí. Anuli cal xans Aicainimetsaicolhuo'. Imanc'
itai'ma ƚaca'hua fanu', ifatsi ƚequeya. aimonƚ'eyi al ƚijca. Tonlipalunca pe
Ila'ma, i'i'ma acueca' al 'ec. Lacaƚ'hui laifpa'a. Tonƚenƚe.”
naiyulpá lema'a tiƚcuaispa tunxajyi 28 ’Iƚniya ƚitiné imanc' toƚsinnola'

jiƚpe, ti'huoxof'coƚaiyi ƚimané jiƚe loƚtatahueló, iƚniya Abraham,


al 'ec. Isaac y Jacob, jouc'a jahuay lam
20 Timiconala':
  profeta. Iƚne itsulfaipá petsi
―¿Te caif'onƚicoya lo'ipa pe locuxeyopa ȽanDios cal Cuecaj
ȽanDios cal Cuecaj Rey tijoc'ila' lan Rey. Imanc' a'i. Toƚmanecu ƚuna.
xanuc' tihuejcoƚe? 21 Jiƚpe ti'i'ma
  Imanc' toƚjolij'me, toƚtetola' lonƚ'ay.
to li'ipa lilai'ipa ƚilevadura ƚaca'no' Acueca' cunla loƚteƚcoyacu. 29 Lan

acueca' ƚi'harina. Iƚe cal levadura xanuc' naihuejcopá ȽanDios tipalcu


ti'hua tihuantsi cal 'harina. Lijou'ma ni petsi li'a ƚamats', tipalcu pe
umfunni jahuay ƚax'e. laipammaiyomma cal 'ora, jouc'a
22 Lijou'ma Jesús ti'hua lane,
  pe lof'acaicopa cal 'ora, jouc'a pe
ticuaita liƚya' Jerusalén. Tehuengila' ƚinu' camats', jouc'a pe lo'huayomma
ƚiƚeloƚya', lan tsila' jouc'a lan tsocay. ƚujfxi cahua'. Iƚniya ticuaita al juic.
Timuc'iyale jiƚpiya ƚiƚeloƚya'. 23 Anuli
  Titsuflaita, ticutsoƚaita, titetsota pe
cal xans ipalaic'o'ma, icuis'e'ma, locuxeyopa ȽanDios, iƚque ƚiƚCuecaj
timi: Rey.
―Maipoujna, ¿te aga ahuata lan 30 ’Toƚcuec'eƚe, locuaicoya quitine

xanuc' tunƚul'me? tixin‑nim'mola' lijoucola' joupa


Jesús ipalaic'o'mola' lan xanuc' i'ipola' lan tet'ƚa. Tixin‑nim'mola'
noquimf'epá timila': lan tet'ƚa joupa i'ipola' lijoucola'.
24 ―Tolahueƚe te co'iya

31 Maƚe 'hora icuaiyunca hualca

moƚtsuflaiyacu al tansca al lam fariseo. Iƚniya timiyi Jesús:


puerta. Iya' camilhuo': Axpela' ―To'huanƚa'. Taipanni fa'a. Cal rey
lan xanuc' tehue'me te co'iya Herodes tehuehuo' tima'atso'.
mitsuflaiyacu, tijouƚa' aimi'iya. 32 Jesús italai'e'e'ma, timila':

25 Titsahuenni ƚiPoujna cajut'ƚ


  ―Iƚque cal Herodes ti'onƚcospa
tix'nifco'ma lejut'ƚ. Ja'ni imanc' to cal t'ƚe, ma le'a infel'miyale.
toƚmanemma ƚuna toƚjoc'i'me, Tonƚenƚe. Tulu'itsa: “Jesús timihuo':
toƚsa'hue'me, toƚmi'me: “MaƚPoujna, Itsiya y mouqui quipa'ala' lontahue,
taxi'eƚa' lopuerta. Aƚpic'a caxaƚ'menala' lan xanuc'. Pitsu
aƚtsuflaiƚe.” Iƚque timi'molhuo': cajou'ne'ma laipenic'.” 33 Itsiya,

“Aicaixina' pe conƚouyomma. mouqui y pitsu ca'huana'ma laipene.


Aicainimetsaicolhuo'.” 26 Imanc'
  Cacuaita Jerusalén. Jiƚpe liƚya'
San Lucas 13​, ​14 142

quima'ayompola' lam profeta. Iya' itine conxajya, ¿te aimonlipa'ayacu?


ninprofeta, maƚpiya Jerusalén Aƚinca tonlipa'a'me.
aƚma'ayonna, a'i ocuena quiƚya'. 6 Iƚne aiquiƚtalai'e iƚe limipola'

34 ’¡Miƚya' Jerusalén! ¡Miƚya'


  Jesús, ailopa'a quiƚtaiqui'.
Jerusalén! Loxanuc' inma'ahuale 7 Jiƚpiya timana' lijoc'impola'

tima'annila' lam profeta, tipangila' tehueyi te co'iya micutsoƚaiyacu


capic' tima'antsola' lixanuc' ȽanDios, pe locutsoƚaiyacu lan tsilaj xanuc'.
iƚne lummepola' jiƚpiya. Lixim'mola' Jesús i'onƚico'mola'
’Iya' axpe' canesqui: Cafot'ƚe'mola' liƚ'ejma', timila':
jahuay loxanuc' ma to mi'ay cal 8 ―Ja'ni tijoc'intso' anuli al

tsana mefot'ƚe'mola' laiquipuyu, juic lamaná, tocuaitsi lajut'ƚ


mipuxc'i'mola' ƚixala'. Ima' aicocuac'. aimocutshuai'ma pe li'huáqui
35 ¡Miƚya'! ¡Tahuelojnla' locuecaj
  xonca al c'a. Aga ticuaita anuli
xoute'! ȽanDios ipo'nopa quituca'. xonca cal cuecaj xans. 9 Timi'mo'

Tocomma to joupa eteƚquemma. nijoc'ipolhuo': “Totsahuenni. Iƚca'a


Iya' camilhuo' al ƚinca. Ticuaitsi ticutshuai'ma jiƚpe lofcutsuya ima'.
litine aƚmiƚa': “Ima' unC'a. ȽanDios Totsahuenni.” Tijouƚa' toxim'ma
ƚaƚPoujna ƚinca ummepo'”, iƚe litine calaic'ata. To'hua'ma, tocutshuai'ma
aƚsingona'ma. Ai'a ticuaita iƚe litine pe li'huáqui a'ijc'a.
aimaƚsingonaya. 10 ’Ja'ni tijoc'intso' anuli al juic

14

A nuli litine conxajya tocutshuai'ma pe li'huáqui xonca


Jesús i'hua'ma titetsota a'ijc'a. Ticuaiyunni nijoc'ipo', iƚque
lejut'ƚ anuli cal xans fariseo, iƚque timi'mo': “Maipima, to'huanni
nocuxepola' lif'as fariseo. Jiƚpe fa'a. Jifa'a tocutshuai'ma xonca al
lajut'ƚ tehuelaifyi Jesús, ¿te c'a.” Tijouƚa' locuenaye lijoc'impola'
co'eya? 2-3 Jouc'a ticutsuya anuli
  tixim'mo' ima' uncuecaj xans.
ƚafcuana, ifunapa jahuay licuerpo. 11 ’Iya' camilhuo': Naitsi cal xans

Jesús tehuelonge, ipalaic'o'mola' no'e'epoxi acueca', iƚque ti'oc'em'me.


lam fariseo jouc'a lomxiye Naitsi cal xans no'e'epoxi a'ojca,
nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios, iƚque tif'ac'em'me.
iƚniya nomana' jiƚpiya, icuis'e'mola', 12 Jesús ipalaic'o'ma nijoc'ipa, timi:

timila': ―Litine lof'eya al juic


―Litine conxajya, ¿nipajnya aimojoc'i'mola' lonƚejmalepá
tixaƚ'meyale'ma anuli? o ¿aimi'iya? ni lopimaye. Ni aimojoc'i'mola'
¿Te tipa'a lane? o ¿ailopa'a? nomana' huejnca lomejut'ƚ iƚne pe
4 Iƚne i‑ch'ixco'mola'. Jesús
  ts'iƚ'hueca xonca ƚiƚ'huexi. Iƚne ƚinca
i'noƚ'ma ƚafcuana, ixaƚ'mena'ma, ti'e'econa'mo', tijoc'icona'mo'.
ummena'ma ti'huanƚa' lejut'ƚ. 13 ’Ja'ni to'e'ma juic tojoc'itsola' lan

5 Ipalaic'o'mola' iƚne lam fariseo


  xanuc' pe aiquiƚ'hueca. Tojoc'itsola'
jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá latumane, lan coxo, lan fohue.
locuxepa ȽanDios, timila': 14 Toƚta'a, tama iƚniya aimi'iya

―Imanc', ja'ni tecajm‑maitsi al mi'najtse'eyaco', toyaicona'ma al c'a.


pu'hua ƚoƚburro o ƚoƚhuacax, tama Ticuaihuo litine timaf'ina'me lan
143 San Lucas 14

ƚijca xanuc', ȽanDios ti'najtse'mo' jouc'a ƚema cati'i. Tojoc'itsola'


jouc'a. lejmaica, tiyouyunca fa'a. Aipic'a
15 Licuej'ma lonespa Jesús anuli
  timantsi nulemma lainejut'ƚ.
jiƚpe titesma timi: 24 Iya' camilhuo': Iƚne lan xanuc'

―ȽanDios cal Cuecaj Rey ti'eta laijoc'ipola' al te'a, nij naitsi iƚniya
juic jiƚpe pe locuxeyopa. Ƚinca al c'a notec'oya ƚaitejua'.”
loyaicoya cal xans notsufaiya jiƚpe, 25 Axpela' lan xanuc' ilihuequi

titetsota. Jesús lane. Lipai'e'moxi


16 Jesús italai'e'e'ma, timi:
  ipalaic'o'mola', timila':
―Anuli cal xans ti'e'ma al cuecaj 26 ―Cal xans nocuaiyumma pe

juic. Ijoc'ipola' axpela' lan xanuc'. laifpa'a, nocuapa: “Quihuej'ma


17 Icuai'ma jiƚe litine al cuecaj
  Jesús”, iƚque xonca aƚ'e'ma capic'a
juic, umme'ma ƚimozo, timitsola' iya'; qui'ailli', qui'máma', ƚipeno,
lijoc'impola': “Tonƚouyunca. Joupa linaxque', lipimaye, lipitine, aijtine.
imacoƚpá. Toƚtetsota.” Ja'ni a'i toƚta'a li'ejma' aimi'iya
18 ’Jahuay iƚniya lijoc'impola'
  malihuejya. 27 Iya' ƚinca cateƚco'ma.

ipango'me ines'me: “Aimi'iya Cal xans noxpic'epa aimeteƚcoya,


ca'huaya”. Cal te'a timi: “Joupa nocuapa: “Iya' aicataiya lainencruz”,
ai'napa ƚainemats'. Ai'huapa iƚque aimi'iya malihuejya.
caxinna. Tomitsi ƚopoujna: Aimi'iya 28 ’Ja'ni anuli imanc' tixpic'eƚa'

micuaicoya.” 19 Ƚocuena timi: “Iya'


  tilanc'eƚa' li'nof'quiya lajut'ƚ, ate'a
ai'napola' imbamaj laihuacax. ticutshuai'ma, tixim'ma tojua
Ai'huapa caxinnola', ja'ni ti'e'me lipitali lolajncoya. Tixim'ma ja'ni
canic' o a'i. Tomitsi ƚopoujna: ti'ommaicota litomí o a'i. 29 Ja'ni

Aimi'iya micuaicoya.” 20 Ƚocuena


  aimi'ay toƚta'a aga aimi'ommaicoya
timi: “Joupa nemanepa. Aimi'iya litomí. Tipu'ma tifa'mola' lapic',
ca'huaya.” tijouƚa' aimi'iya mijou'neya lejut'ƚ,
21 ’Ipainanni cal mozo. U'i'ma
  ailopa'a quitomí. Lan xanuc'
ƚipoujna linespa lijoc'impola'. tixim'me li'ipa, jahuay iƚniya
Ƚipoujna cajut'ƚ ixtunni. tixoco'me, 30 ticua'me: “Iƚque cal

Ummecona'ma ƚimozo, timi: xans ipangopa tilanc'e'ma lejut'ƚ.


“Aimicoƚ'mo'. To'huaƚa' ƚaneya Aiquijou'ne. Aiqui'ic'.”
liƚya', lan tsila', lan tsocay 31 ’O lan rey, cal nuli ja'ni timana'

caneya. Tolecotsola', tocuai'ecola' anuxans mil lisoldado, ƚocuenaj


fa'a lan xanuc' pe aiquiƚ'hueca timana' le'a imbamaj mil, tifule'me.
jouc'a latumane, lan coxo, lan Iƚque ts'ahuata quisoldado
fohue.” 22 I'huacona'ma cal mozo.
  ticutshuai'ma, tixpic'e'ma lo'eya,
Ipaiconamma, ipalaic'ocona'ma ja'ni nipajnya ti'i'ma tulij'ma ƚif'as
ƚipoujna, timi: “Joupa ai'epa rey o aimi'iya. 32 Ti'iƚa' quixina'

laƚcuxe'epa. Tehue'ela' lan xanuc', aimi'iya mulijya, mipa'a aculi' ƚif'as


ticuaiyunca xonca axpela'.” rey, tumme'mola' lixanuc', ticuis'eta,
23 Ƚapoujna timi ƚimozo: “To'huaƚa'
  timita: “Ƚaƚpoujna ticua: Lu'iƚa',
liƚya'. To'huaƚa' lan tsila' caneya, ¿te ts'opic'a? ¿Te capi'iyaco'? ¿Te
San Lucas 14​, ​15 144

caif'eya?” Toƚta'a aimifuleyacu. mixhuej'meyacu, nomana' lema'a


33 Iya' camilhuo': Imanc' ticuicomma
  tixoj'ma quileta. Ti'iƚa' ma le'a
tolatets'iƚe jahuay ƚoƚ'hueca, toƚta'a anuli cal xans pe aimihuejma,
lihuej'ma. Ja'ni anuli aimicua, iƚque ja'ni tixhuej'menanni iƚque, xonca
aimi'iya malihuejya. acueca' tixoj'ma quileta iƚniya
34 ’Ƚo'hue ipenic'. Ja'ni ƚo'hue
  nomana' lema'a.
joupa iminscopa, ¿te co'iya? 8 ’Jouc'a anuli ƚaca'no' i'hueca

Aimi'iya milajn‑naya to al te'a. imbamaj litomí aplata, ja'ni anuli


35 Iƚque ƚo'hue ƚiminscopa aimi'iya
  ejac'pa, ¿te aimehueya? Ƚinca
mi'eya canic', ni jiƚpe ƚamats' ni tehue'ma. Tunai'i'ma lipepalc'o',
pe lafot'ƚeyompa ƚumi'na. Aimi'iya titaf'u'ma lejut'ƚ, aga tixinna'ma
mixhuiconyacu. Le'a teca'nim'me. litomí lejac'pa. 9 Tixinnaƚa'

’Naitsi nocuejpa, aƚquimf'eƚa' iya' litomí tijoc'i'mola' liyejmalepa


laitaiqui'. lacaƚ'no' jouc'a nomana' huejnca

15 Jahuay lin'najtsi'iyale
jouc'a locuenaye lan
xanuc' pe aimihuejcoyi locuxepa
lejut'ƚ, timi'mola': “Juaiconapa
tixoquinghua neta, aixinnapa
laitomí lejac'pa. Tunƚouyunca. Ma'
ȽanDios tiƚoc'oƚaiyi pe lopa'a Jesús, anuli tixoj'ma calata.”
tiquimf'e'me. 2 Lan xanuc' fariseo

10 ’Iya' camilhuo': Anuli cal

jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá xans pe aimihuejma ja'ni


locuxepa ȽanDios ixtulenca. Ticuayi: tixhuej'menanni, nomana' pu'hua pe
―Iƚque cal xans tepenufila' lan lomana' lapaluc' quema'a tixoj'ma
xanuc' pe aimihuejcoyi locuxepa quileta.
ȽanDios. Titetsoyi anuli. 11 Ti'hua timuc'iyale, timila':

3 Jesús italai'e'e'mola', i'onƚico'moxi


  ―Anuli cal xans timana'
li'ejma' to lo'epa cal xans ƚejac'pa oquexi' linaxque'. 12 Ƚi'hua ƚapepo

ƚimoƚ. Icuis'e'mola', timila': timi qui'ailli': “Mai'ailli', litine


4 ―Anuli imanc' amaxnu limot'ƚ,
  timantso' capenuf'ma ƚai'huexi.
ja'ni tejac'la' anuli, ¿te co'eya? Cacua: Lapi'iƚa' itsiya.” Quiƚ'ailli'
Tipo'no'mola' locuenaye lam malpuj epi'it'ƚi'mola' loquexi' linaxque'
nuxans quimbamaj pelƚa, timanecu ƚiƚ'huexi.
ƚimuc'o', tehueta ƚejac'pa, aga 13 ’Uyai'ma oque' fane' quitine

tixinnata. ƚi'hua ƚapepo icuj'ma ƚi'huexi


5 ’Tixinnatsi ƚimoƚ tipulaf'nata,
  ƚepi'impá, ulij'ma litomí. I'hua'ma
tipo'nof'inna lixaya, tixoj'ma queta aculi', ocuenaj camats'. Iƚpe ipajntsi.
tipaino. 6 Ticuaitsi lejut'ƚ tijoc'i'mola'
  Ipajnhuo'ma tixoj'ma queta ma
lipimaye jouc'a nomana' huejnca, mi'ay nixpiya. Ejac'ehuona'ma
timi'mola': “Tixoquinghua neta litomí. 14 Ijoutsaf'huana'ma,

juaiconapa. Aixinhuona'ma ƚaimoƚ ipanenni ma le'a limane. Jiƚpe


ƚejac'pa. Tonƚouyunca. Ma' anuli ƚamats' i'i'ma cumemma. Ƚamijcano
tixoj'ma calata.” juaiconapa unle'enni. 15 Ehue'ma

7 ’Iya' camilhuo': Ƚinca, ja'ni


  quipoujna. Ixim'ma anuli cal xans
axpela' lan xanuc' aimicuicomma jiƚpe ƚamats', i'e'ma quipoujna.
145 San Lucas 15​, ​16

Ƚapoujna tipa'a ƚemats', umme'ma icuis'e'ma, timi: “¿Te conƚ'epa?”


ƚamijcano ti'etsola' cuenna lijná. 27 Cal mozo italai'e'ma timi:

16 Ƚamijcano tunle'e juaiconapa,


  “Icuaina'ma ƚopima. Co'ailli' iximpa
tijanaca titeƚa' ƚotecopa lijná. ailopa'a qui'ipa, aimextafque,
Aiquepi'inni, ni toƚta'a. toƚiya epenufpa tixoqui queta.
17 ’Lijou'ma ixhuej'menanni
  Icuxepa ticua: Toƚma'aƚe ƚa'hua
juaiconapa, timiyoxi: “Cai'ailli' huacax ƚifujmpa.” 28 Cal te'a

timana' axpela' limozó. Jahuay qui'hua ixtunni. Aiquitsufaic'


titetsoyi, tijouƚa' tipanemma lajut'ƚ. Aimicua. Qui'ailli' ipanni.
ƚotecopa. Iya' capa'a fa'a aƚma Tixa'hue titsufainaƚa' lajut'ƚ.
cumemma. 18 Itsiya capainahuo,

29 Ƚi'hua italai'e'e'ma, timi:

ca'huana'ma pe lopa'a cai'ailli'. “¡Toxinƚa'! Axpe' camats' iya' ca'ay


Camita: Mai'ailli', aixina' lopenic'. Quihuejcohuo' jahuay
acueca' lai'epa. Netets'ipa laƚcuxe'epa. Ima' aicalapi'i ni toƚta'a.
ȽanDios, netets'ipo' ima'. Coƚa' aƚmi'ma: Tolecoƚa' iƚca'a
19 Itsiya aimaƚ'onƚico'ma to co'hua.
  ƚaca'hua chivo, tonƚ'eƚe juic anuli
Lapenufla' to comozo.” lonƚejmalepa. Aicaƚmic' toƚta'a.
20 ’Ipainanni, ti'hua lane

30 Itsiya icuaina'ma ƚo'hua. Iƚquiya

ticuainata lejut'ƚ qui'ailli'. Qui'ailli' inonc'ohuo'mola' lacaƚ'no' notepá


tehuelonge, ixim'ma ƚi'hua liƚcuerpo. Ƚo'huexi ƚomepi'ipa
icuaicona'ma aculi'. Ixinna'ma joupa ijou'nehuo'ma. Ima', ¿te
cuanuc'. Inu'ma tepenufnatsi. co'epa? ¡Oma'apa ƚa'hua huacax
Litalecuftsi ipulc'o'ma, ituc'o'ma. ƚifujmpa, titeƚa' iƚquiya!” 31 Qui'ailli'

21 Ƚi'hua timi: “Mai'ailli', aixina'


  timi: “Mai'hua, itine itine aƚmana'
acueca' lai'epa. Netets'ipa anuli. Jahuay ƚai'huexi ima' o'huexi.
ȽanDios. Netets'ipo' ima'. Itsiya 32 Itsiya tetenƚcocoƚa' tixoj'ma calata.

aimaƚ'onƚico'ma to co'hua.” Iƚque ƚopima iya' cacua: Joupa


22 ’Qui'ailli' ijoc'i'mola' limozó,
  imanapa. Imaf'inapa. Iya' cacua:
timila': “Toƚtaitsa xonca al c'a Joupa ejac'pa. Itsiya imaxcainata.”
lijahua', toƚpo'no'iƚe. Toƚpo'no'iƚe
anuli cal anillo limane. Toƚc'uaic'iƚe
ƚic'ejí. 23 Toƚƚecotsa ƚa'hua huacax

16 Jesús ipalaic'ocona'mola'
ts'ilihuequi, timila':
―Anuli cal xans ts'i'hueca acueca',
ƚifujmpa, toƚma'aƚe. Aƚ'e'me juic. tipa'a ƚimozo icueya limane, ti'ej
Aƚtetso'me tixoj'ma calata. 24 Iƚca'a
  cuenna ƚi'huexi ƚipoujna. Lan
ƚai'hua, iya' cacua: Joupa imanapa. xanuc' tinesc'eyi cataiqui' cal
Itsiya imaf'inapa. Iya' cacua: mozo, ticuayi: “Iƚque, a'ijc'a mi'ay
Joupa ejac'pa. Itsiya imaxcainata.” cuenna ƚi'huexi ƚipoujna”. 2 Cal

Ipango'ma al juic, tixoqui quileta. xans ijoc'i'ma ƚimozo. Licuaiyunni


25 ’Cal te'a qui'hua ti'ay
  timi: “¿Te copalaicocopo' toƚta'a
canic' pu'hua ƚemats' qui'ailli'. iƚnu'hua lan xanuc'? ¿Te co'epa?
Icuaicona'ma lejut'ƚ. Licuaitsi Totaitsi loje'e. Aipic'a caxinƚa' te
icuej'ma tunanni, tixahuinni. co'epa ƚai'huexi. Aimi'hua mo'eya
26 Ijoc'i'ma anuli cal mozo,
  cuenna ƚai'huexi.” 3 Cal mozo

San Lucas 16 146

timiyoxi: “¿Te caif'eya? Ƚaipoujna moƚxhuicoyi al tomí lolulijpa fa'a


liƚonc'e'e'ma laipenic'. Aimi'iya li'a ƚamats', ¿te aga tepi'im'molhuo'
capuya ƚamats'. Ailopa'a caipujfxi. al c'a xonca? 12 Ja'ni aicoƚsina'

Aimi'iya caxahue'eya al tomí. Catay coƚxhuijma ƚocuenaj 'huexi, ¿te aga


calaic'ata.” 4 Timiconayoxi: “Joupa
  tepi'im'molhuo' coƚtuca' coƚ'huexi?
aixpic'epa laif'eya. Tijouƚa', ticuaitsi 13 ’Cal mozo ticuicomma ma

litine ailopa'a caipenic' lan xanuc' le'a anuli ƚipoujna. Ja'ni oquexi'
lapenuf'ma ƚilejut'ƚi.” tixtuc'o'ma anuli, ƚocuena
5 ’Ijoc'i'mola' jahuay iƚne lan xanuc'
  ti'e'ma capic'a. O tixinc'ne'ma
ts'iƚtaiyinc'e ƚipoujna. Anuli anuli anuli, tetets'i'ma ƚocuena. Imanc'
ipalaic'o'mola'. Cal te'a icuis'e'ma, jouc'a ticuicomma ma le'a anuli
timi: “¿Tojua otaiyinc'e ƚaipoujna?” ƚoƚpoujna, iƚque ȽanDios. Aimi'iya
6 Iƚque italai'e'e'ma: “Amaxnu lam
  molihuejcoyacu al tomí jouc'a.
tamboj laceite”. Cal mozo timi: “Ja'a 14 Lan xanuc' fariseo, iƚne ts'iƚpic'a

iƚta'a loje'e. Tocutshuaiƚa', topai'iƚa' juaiconapa al tomí, tiquimf'eyi


lotaiyinge, ti'iƚa' oquej nuxans lonespa Jesús, ixoco'me. 15 Jesús

quimbama'. Nuya nuya tainiƚƚa'.” timila':


7 Ƚocuena icuis'e'ma, timi: “Ima',
  ―Loƚf'as xanuc' mixinnilhuo'
¿tojua otaiyinge?” Iƚque italai'e'e'ma: lonƚ'epa ticuayi: “Ac'a xanuc' lam
“Anuli maxnu cal cuxtaƚ trigo”. fariseo”. ȽanDios imetsaicolhuo'
Cal mozo timi: “Ja'a iƚta'a loje'e. te ts'i'ic' loƚpicuejma'. Tipa'a
Topai'iƚa' lotaiyinge, ti'iƚa' amalpuj latenƚcocopola' lan xanuc', iƚe ƚinca
nuxans.” aimetenƚcocojma ȽanDios. Iƚque
8 ’Iƚque cal mozo tama infel'miyale,
  tixina ixcay.
ƚipoujna imetsaico'ma acueca' 16 ’Luyaipa quitine uya'ampá

lipicuejma'. Lan xanuc' naihuejpá locuxepa ȽanDios jouc'a uya'ampá


quiƚtuca' liƚpicuejma' xonca iƚsina' lonespa lam profeta. Icuaitsi Juan
te co'iya muyalaicoyacu al c'a. Bautista ipango'ma uya'a'ma te
Lan xanuc' joupa lepalc'o'impola' co'iya mitsuflaiyacu pe lopa'a
liƚpicuejma' aijtine. ȽanDios cal Cuecaj Rey. Itsiya ti'hua
9 ’Iya' camilhuo': Ja'ni tipa'a
  tuya'anni iƚe lataiqui'. Lan xanuc'
loƚtomí lolulijpa fa'a li'a ƚamats', tipa'ayi liƚpujfxi titsuflaiƚe jiƚpiya pe
toƚtoc'itsola' loƚf'as xanuc'. Toƚta'a locuxeyopa ȽanDios. 17 Ƚinca, tama

tonƚejmale'me. Tijouƚa' tijounaƚa' tipaiconni lema'a jouc'a li'a ƚamats'


loƚtomí tepenufinnatolhuo' pe aimi'iya mipai'inyacu locuxepa
loƚmanc'eyacu nulemma. 10 Cal xans
  ȽanDios, ni ƚainila' aca'hua xonca.
ts'ixina' tixhuico'ma ƚi'hueca tama 18 ’Cal xans tecanaiƚa' ƚipeno, ja'ni

ahuata, ja'ni tixpeƚa' ƚoxhuicoya, tilecoƚa' ocuena caca'no', iƚque cal


jouc'a tixim'ma tixhuico'ma. Cal xans joupa i'epa quixcay, tipa'a
xans pe aiquixina' mixhuicoya lijunac'. Ma' anuli cal xans ja'ni
ƚi'hueca, tama ahuata, ja'ni tixpeƚa' tilecoƚa' ƚaca'no' ƚecanaiyimpa, iƚque
ƚoxhuicoya jouc'a aimi'iya quixina' cal xans jouc'a i'epa quixcay, tipa'a
mixhuicoya. 11 Imanc' ja'ni aicoƚsina'
  lijunac'.
147 San Lucas 16​, ​17

19 ’Anuli cal xans ts'i'hueca timi: “Mai'ailli', caxahue'ehuo'


acueca' tipo'nohuo ac'a juaiconapa tommeƚa' Lázaro ti'huaƚa' lejut'ƚ
lipijahua', umanc'ecompa amorada, cai'ailli'. 28 Jiƚpiya timana' amajxi

xonca acueca' lipitali. Itine itine laipimaye. Timitsola' te ts'i'ic'


titeja quitejua' xonca cal c'a. laifnuyaicopa. Aimicuaicu jouc'a
20 Jouc'a tipa'a anuli cal xans pe
  fa'a pe laifteƚcoyopa.” 29 Abraham

ailopa'a qui'hueca, cuftine aLázaro. italai'e'e'ma, timi: “Tipa'a lije'e


Tunouya liju' lipuerta lejut'ƚ cal liniƚijmpa Moisés jouc'a liƚje'e
xans ts'i'hueca. Licuerpo titeja lahui. liniƚijmpa lam profeta. Tiquimf'etsa
21 Tunle'e. Ticua: “Iƚque ts'i'hueca
  lataiqui' jiƚpe liniƚingiya.”
coƚa' cateƚa' ƚacangemma limesa 30 Timi: “A'i, mai'ailli' Abraham.

ƚotecopa”. Lan tsiƚqui tiƚcuaispa Ti'huaƚa' anuli ƚicuai'ma fa'a pe


tipeƚc'e'eyi lehui. 22 Lijou'ma
  laƚmana' illanc' laƚmanaponga',
imana'ma Lázaro, iƚque aiqui'hueca. toƚta'a laipimaye tixhuej'mecu.”
Lapaluc' quema'a ileconanca, 31 Abraham timi: “Ja'ni aimihuejyi

icuai'etsa pe lopa'a Abraham, mane liƚtaiqui' Moisés jouc'a lam profeta,


liju' iƚque. tama anuli ƚimanapa timaf'iconƚa',
’Cal xans ts'i'hueca acueca', ti'huaƚa' tipalaic'otsola', iƚniya
jouc'a imana'ma. Eminghuo'me. aimihuejyacu.”

17
23 Icuaitsi pe loteƚcoyopa locuenaye
  Jesús timila' ts'ilihuequi:
limanapola', jouc'a iteƚco'ma ―Micoƚi li'a
juaiconapa. Ehuelojm'ma al toncay. ƚamats' timajm'me lan xanuc'
Aculi' ixim'mola' Abraham jouc'a naimenac'iyalepa. A'ijc'a
Lázaro. Iƚque Lázaro ac'a mipa'a, loyalaicoyacu iƚniya no'epá toƚta'a.
mane liju' Abraham. 24 Ijoc'i'ma

2 Cal xans naimenac'iyacola', tama

Abraham, timi: “Mai'ailli' Abraham, ma le'a anuli iƚna'a laica'uhuay, coƚa'


aƚsinƚa' nincuanuc'. Tommeƚa' ifinc'im'me ƚejoc' anuli cal cuecaj
Lázaro, ti'huanni fa'a. Ti'nij'mita capic molino, coƚa' ecajm'mintsa
laja' lidedo, aƚjac'e'e'ma ƚaipaƚ. ƚaja, tunxaƚac'la' nulemma, timatsi.
Toƚta'a titinu'ma ƚumla cateƚma 3 Imanc' toƚ'etsoƚtsi cuenna.

jifa'a ƚunga aƚpi'e.” 25 Abraham


  Toƚspic'eƚe tonƚ'eƚe ma le'a al c'a.
italai'e'e'ma, timi: “Mai'hua, ’Ja'ni a'ijca li'epo' ƚopima,
to'nujuaitsi lomuyaicopa mopa'a ima' tomiƚa': “Toƚta'a laƚ'epa
jiƚpe li'a ƚamats'. Ima' o'hueca aimaƚ'econa'ma”. Tijouƚa', ja'ni
jahuay al c'a, iƚca'a Lázaro tixhuej'menanni taimenc'e'ecoƚa' iƚe
aiqui'hueca, ma' iteƚcopa. Itsiya li'epo'. 4 Ja'ni ti'hua ti'ehuo', tama

iƚca'a tixoquinghua queta, ima' anuli litine tixhuaitsi acaitsi, ja'ni


toteƚma. 26 Jouc'a cami'mo': Tipa'a
  jouc'a ti'hua tixa'huehuo' acaitsi,
al cueca' lina lateƚnufinna. Nomana' timihuo': “Ƚinca aixhuej'menamma
fa'a, tama iƚpic'a tuyalaiƚe, ticuaitsa iƚe lai'epo', limenc'e'ecoƚa'”, ima'
pe loƚmana', aimi'iya muyalaiyacu. taimenc'e'ecoƚa'.
Jouc'a imanc' aimi'iya moƚcuaiyacu 5 Ts'ilihuequi Jesús timiyi

fa'a pe laƚmana'.” 27 Italai'e'e'ma,


  ƚiƚPoujna:
San Lucas 17 148

―Aƚtoc'itsonga', xonca Miyenayi lane ixaƚcona'mola'.


aƚ'huaiyijnle. I'ina'mola' limpio. 15 Anuli iƚniya

6 Timila':
  lixim'moxi ixaƚconapa ipaiconanni,
―Imanc' ja'ni aimi'iya tija'e', tipalay ujfxi, tix'najtsi'i
moƚ'huaiyijnyacu acueca', tama iƚe ȽanDios, timi:
loƚ'huaiyijmpa tocomma ahuata, ―ManDios, aƚ'epa acueca'.
ti'onƚcospa to cal fanu' xonca 16 Icuaitsi pe lopa'a Jesús,

aca'hua cuftine sinapí, ti'i'ma ixpats'huai'ma li'mitsi', timi:


toƚ'e'me acueca'. Toƚcuxe'e'me ―X'najtseco'.
iƚta'a al 'ec sicómoro, toƚmi'me: Iƚque cal xans ƚas Samaria.
“Toyax‑xoxi, tofaxoxi pu'hua ƚaja”. 17 Jesús ticua:

Tijouƚa' iƚe al 'ec tihuejco'molhuo'. ―¿Te aiquixaƚcola' imbamaj


7 ’Imanc', ticuainanni lajut'ƚ
  lan xanuc'? Ma le'a anuli fa'a
ƚoƚmozo, joupa i'ehuo'ma canic', icuaicona'ma. ¿Pe comana'
epahuo'ma ƚamats', i'ehuo'ma locuenaye lam pelƚa? 18 ¿Ma le'a

cuenna lan huacax jiƚpe ƚolamats', iƚca'a cal xans ipaiconamma


¿te coƚmiyacu cal mozo? ¿Te tix'najtsi'i ȽanDios? Iƚque ocuena
toƚmi'me: “Ne', tocutshuaiƚa', quipiƚya', ƚas Samaria.
totetsoƚa'”? 8 A'i toƚta'a moƚmiyacu.

19 Timi cal xans:

Xonca toƚmi'me: “Tomac'eƚa' ―Totsahuenni, to'huanƚa'.


ƚaifteja. Toc'ejmot'ƚiƚa' cal pime. Aƚ'huaiyijmpa, toƚta'a joupa
Catetso'ma, caxna'ma. Tijouco'ma ixaƚconapo'.
ima' totetso'ma, toxna'ma.” 20 Lijou'ma lan xanuc' fariseo

9 ¿Te toƚs'najtsi'i'me ƚoƚmozo


  icuis'e'me, timiyi Jesús:
li'epa loƚcuxe'epa? Iya' cacua: ―¿Te 'hora aƚsim'me ȽanDios cal
Amoƚs'najtsi'iyacu. 10 Imanc'
  cuecaj Rey ticuxe'mola' lixanuc'?
ti'onƚcospolhuo' to lam mozó. Jesús italai'e'e'mola', timila':
Tolihuejco'me jahuay locuxe'epolhuo' ―Tama imanc' aimoƚsinyi, itsiya
ȽanDios. Tijouƚa' toƚmi'me: “Iya' le'a ƚinca ȽanDios ticuxela' lixanuc'.
ninmozo. Ai'epa ma le'a laƚcuxe'epa.” 21 Aimi'iya molu'iyacola' lan xanuc':

11 Jesús ti'hua lane ticuaita


  “¡Tolahuelojnle! Jifa'a ȽanDios
Jerusalén. Tuyaijma pe ticuxela' lixanuc'.” Jouc'a aimi'iya
loniquecomma al distrito Galilea molu'iyacola': “¡Tolahuelojnle!
jouc'a ƚilemats' lun Samaria. 12 Ma
  Ƚu'hua ticuxela' ȽanDios lixanuc'.”
micuaispa anuli liƚya' italecuf'mola' Jifa'a pe loƚmana' ȽanDios ti'hua
imbamaj lan xanuc' textafquila', ticuxela' lixanuc'.
ƚiƚcuana ahui cuftine lepra. 22 Timila' ts'ilihuequi:

13 Ecaxoƚ'me aculi', tija'ayi, timiyi:


  ―Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal
―CumJesús, momxi, aƚsintsonga' profeta pu'hua lema'a. Ticuaihuo
ninc'icuanuc'la. litine imanc' toƚjanaj'me juaiconapa
14 Jesús timila':
  aƚsinƚa'. Toƚnes'me: “Tama anuli
―Tonƚenƚe. Toƚmujtsoltsi jipu'hua litine aƚmajnle anuli”. Aimaƚsinya.
pe lomana' la'aillí. 23 Lan xanuc' timi'molhuo': “Fa'a

149 San Lucas 17​, ​18

copa'a”, o “Pu'hua copa'a”. Tinuƚa'. Jouc'a ja'ni anuli i'huapa


Toƚmanenca. Aimalahue'ma. ti'eta canic' ƚimuc'o', aimipaihuo,
A'ij ƚinca iƚta'a lominyacolhuo'. aimines'ma: “Capulaf'nata
24 Mixcuaf'ma tepalc'o'i a'i ma le'a
  laipo'nopa ƚu'hua”. 32 Toƚ'nujuaisle

jiƚpe lo'huayomma. Iƚe lepalc'o' li'ipa ƚipeno Lot.


tixinyi ni petsi li'a ƚamats'. Toƚta'a 33 ’Cal xans no'epoxi cuenna,

ti'i'ma cacuaicohuananni iya'. Iya' nocuapa: “Cuyaicoƚa' al c'a


iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta lapajnya”, iƚque tejac'e'moxi. Cal
pu'hua lema'a. Iƚe litine aƚsim'ma xans nocupoxi lateƚcoya, tama
jahuay lan xanuc'. a'ijc'a loyaicopa lapajnya, iƚque
25 ’Ate'a cateƚco'ma juaiconapa.
  tunƚu'ma.
Lan xanuc' nomana' itsiya litine 34 ’Iya' camilhuo': Iƚe lipuqui' ja'ni

latets'i'ma. tunahuoƚanna oquexi', tixmaiyi


26 ’Ma to li'ipa iƚniya ƚitiné
  anuli al hualfa, tileconam'me
lipajmpa Noé jifa'a li'a ƚamats', ma anuli, ƚocuena tipanehuo. 35 Jouc'a

toƚta'a ti'i'ma litine cacuaiconanni lacaƚ'no', ja'ni oquexi' anuli mutsiyi,


iya'. Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal anuli tileconam'me, ƚocuena
profeta pu'hua lema'a. 27 Milanc'e
  tipanehuo. 36 Ja'ni oquexi' lan xanuc'

Noé al cuecaj barco lan xanuc' tiƚmana' ƚimuc'o' anuli tileconam'me,


tuyalaicoyi lapajnya, titetsoyi, ƚocuena tipanehuo.
tixnayi, temalƚiyi, ticuyi liƚnaxque' 37 Ts'ilihuequi icuis'e'me Jesús,

temalƚiƚe. Litine litsufai'ma Noé timiyi:


al cuecaj barco ma' anuli mi'eyi. ―Maƚpoujna, ¿pe co'iya toƚta'a?
Aiquicoƚ'ma. Icui'ma ƚaxpaiqui' Italai'e'e'mola', timila':
cacui, ijou'ne'mola' jahuay lan ―Pe ƚopa'a ƚimac', jiƚpiya lapote
xanuc', ima'mola'. tefoƚyomma.

18
28 ’Mipa'a Lot jifa'a li'a ƚamats'
  Jesús ti'hua timuc'ila'
ȽanDios iteƚ'mi'mola' lan xanuc'. ts'ilihuequi, tu'ila':
Iƚniya tuyalaicoyi lapajnya, titetsoyi, ―Ti'hua toƚjoc'iƚe ȽanDios, toƚta'a
tixnayi, ti'naji, ticujyi, tifayi, aimitafqueyacolhuo'.
tilanc'eyi quilejut'ƚi. 29 Litine Lot
  I'onƚicopa li'ejma' anuli ƚaca'no'
lipanni jiƚpe liƚya' Sodoma, maƚe apotsate. 2 Timila':

litine, icui'ma cunga, icui'ma ―Anuli liƚya' tipa'a anuli cal


azufre. Ima'a'mola' jahuay, acueca' juez aimixpaic'e ȽanDios ni
caxpaiqui' i'i'ma. aimixpaic'ela' lan xanuc'. 3 Maƚpe

30 ’Toƚta'a ti'onƚcospa to lo'iya


  liƚya' tipa'a anuli ƚaca'no' apotsate.
litine cacuaiconanni jifa'a li'a Itine itine ticuaiyumma pe lopa'a
ƚamats'. Aƚsim'ma naitsi iya', iya' cal juez. Tixa'hue, timi: “Aƚtoc'iƚa'.
iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta Toteƚ'miƚa' ƚalixtuc'opa.”
pu'hua lema'a. 31 Iƚe litine ja'ni

4 ’Muyaipa axpe' quitine cal

anuli if'ajnapa al toncay lejut'ƚ, juez aimicua mitoc'iya. Lijou'ma


aimines'ma: “Quimuhuananni, timiyoxi: “Tama aicaxpaic'e
quipa'ahuatsi ƚai'huexi”. Aimicoƚ'ma. ȽanDios ni aicaxpaic'ela' lonespa
San Lucas 18 150

lan xanuc', 5 catoc'i'ma iƚca'a cal



13 ’Ƚin'najtsi'iyale tixina
potsate caca'no' nocuaiyumma itine calaic'ata, tecaxu lico al xoute'. Ni
itine. Cateƚ'mi'ma iƚque ƚaixtuc'opa. aiquehuelonge lema'a, tixhueƚma
Ja'ni a'i, ti'hua ticuaihuo, juaiconapa, tuntafque ƚunxajma'.
aicaxnet'ƚya.” Timi ȽanDios: “MainenDios,

6 ȽaƚPoujna Jesús timila' tama tipa'a acueca' laijunac',
ts'ilihuequi: amalixtuc'o'ma. Aƚsinƚaj cuanuc'.”
―Joupa oƚcuejpá iƚe litaiqui' 14 ’Iya' camilhuo': Lipalnamma

locuapa cal juez. Iƚque tama a'ij al cuecaj xoute' iƚniya loquexi' lan
ƚijca li'ejma' itsiya ticua: “Catoc'i'ma xanuc', liyenapá ƚilejut'ƚi, ȽanDios
iƚca'a ƚaca'no'”. 7-8 Jouc'a ȽanDios,
  joupa iximpa ƚin'najtsi'iyale to
¿te aimitoc'iyacola' lixanuc', ailopa'a quijunac', epenufpa.
li'huijf'epola'? Iƚniya tijoc'iyi itine Ƚocuena a'i.
ipuqui' tixa'hueyi titoc'itsola'. ’Cal xans no'e'epoxi acueca',
Ƚinca ȽanDios aimixtuc'oyacola', ti'oc'enam'me. Ja'ni ti'oc'exoxi,
ti'hua tixnet'ƚqui. Iya' camilhuo': tiƚof'em'me.
Aimicoƚya, titoc'i'mola'. 15 Lan xanuc' tiƚcuai'emma

Titeƚ'mi'mola' laixtuc'opá lixanuc'. liƚnaxque' pe lopa'a Jesús.


’Tama aƚinca iƚta'a laimipolhuo', Iƚpic'a tixpayaf'tsola'. Liximpa
cacuaicohuananni li'a ƚamats', toƚta'a ts'ilihuequi Jesús
¿te ti'i'mola' axpela' lan aiquetenƚcoco'mola' lo'epa iƚne
xanuc' nepenufpá iƚe laitaiqui' lan xanuc'. Italem'mola'. 16 Jesús

laifnu'ipolhuo' itsiya? Iya' iƚque cal ijoc'i'mola' ticuaiyunca la'uhuay.


Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua Timila' ts'ilihuequi:
lema'a. ―Tolapi'itsola' lane la'uhuay,

9 Jesús ti'hua timuc'iyale. tiyouyunca pe laifpa'a.
I'onƚico'mola' lan xanuc' nocuapá: Aimoƚcuanac'e'mola'. Lan xanuc'
“Illanc' ma ninc'ic'a xanuc'”. Iƚne lo'onƚcospola' to iƚna'a la'uhuay
tetets'iyi liƚf'as xanuc'. 10 Timila':
  maƚniya titsuflai'me pe locuxeyopa
―Oquexi' lan xanuc' iye'me ȽanDios cal Cuecaj Rey. 17 Iya'

al cuecaj xoute', tipalaic'ota camilhuo' al ƚinca: Lan xanuc'


ȽanDios. Anuli afariseo, ƚocuena notsulfoƚaiyacu pe locuxeyopa
in'najtsi'iyale. 11 Cal fariseo
  ȽanDios cal Cuecaj Rey, ticuicomma
tecaxuya tu'i ȽanDios jahuay lo'epa, ti'onƚcotsola' to la'uhuay. Ja'ni a'i
timi: “ManDios, iya' cax'najtsi'ihuo' aimi'iya mitsuflaiyacu.
iya' aica'ay to lo'epa locuenaye 18 Anuli ƚincuxepa ipalaic'o'ma

lan xanuc'. Iƚniya tinantseyi, ti'eyi Jesus, icuis'e'ma, timi:


a'ij ƚijca, texic'e'eyi liƚf'as xanuc' ―Momxi, ima' unc'a xans, lu'iƚa',
liƚpenoye. Iya' a'i to iƚniya ni to ¿te caif'eya culijla' laipitine
iƚca'a ƚin'najtsi'iyale. 12 Iya' oque'
  aimijouya?
quitine al xamano caxnet'ƚqui, 19 Jesús italai'e'e'ma timi:

aicatesma. Laifnulijpa amaxnu ―Ima', ¿te caƚmicuapa: “Unc'a


capequi, capi'ihuo' imbama'.” xans”? Le'a anuli copa'a cal
151 San Lucas 18

C'a, iƚque ȽanDios. 20 Ima' oxina'



29-30 Jesús timila':
loya'apa locuxepa ȽanDios, ticua: ―Iya' camilhuo' al ƚinca: Cal xans
“Aimoxhuico'ma ƚipeno ƚof'as xans. naihuejcopa ȽanDios ja'ni tipo'noƚa'
Aimoma'ahuale'ma. Aimonantse'ma. lejut'ƚ o ƚipeno, o tipo'no'mola'
Aimonescoyale'ma. Taihuejco'mola' lipimaye, qui'ailli', qui'máma' o
co'ailli', co'máma'. Totoc'i'mola'.” linaxque', mipa'a fa'a li'a ƚamats'
21 Cal xans timi:
  tepi'im'me acuecaj xonca. Tijouƚa',
―Laƚtojyomma iƚe lataiqui' ticuaitsi locuena quitine tulij'ma
canant'ƚi. Itsiya ixpic' ca'ay toƚta'a. lipitine aimijouya.
22 Licuej'ma limi'ma cal xans,

31 Lijou'ma Jesús ileco'mola'

Jesús timi: quiƚtuca' limbamaj coquexi'


―Tehue'ehuo' huata. Jahuay ts'ilihuequi, timila':
ƚo'hueca tocujtsi. Al tomí ―Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal
lofmulijya tapi'itsola' lan xanuc' pe profeta pu'hua lema'a. Luyaipa
aiquiƚ'hueca. Toƚta'a ti'i'ma acueca' quitine lam profeta iniƚpá laƚ'iya.
co'huexi pu'hua lema'a. To'etsi to Itsiya aƚf'ajliyi, aƚcuaitsa liƚya'
laifmipo', tijouƚa' tocuaiconamma Jerusalén, pu'hua jahuay iƚe lataiqui'
lihuejna'ma. tenanƚta. 32 Aƚcunna, ticuaita

23 Licuej'ma jiƚiya lataiqui' cal


  quiƚmane lan xanuc' ocuena nación.
xans ihuotsonni juaiconapa. I'hueca Lilotsocota, aƚmilojta cataiqui',
acueca' qui'huexi. 24 Liximpa cal
  aƚtsuƚcota lai'a, 33 luntafta f'ix'ec,

xans ihuotsonni, Jesús ticua: aƚma'ata. Al fane' quitine camaf'inna.


―Lan xanuc' ts'iƚ'hueca acueca' 34 Ts'ilihuequi aiquiƚcueca iƚe

quiƚ'huexi tixim'me ipime, afule lataiqui' limi'mola'. Aimuhuaƚyi,


mitsuflaiyacu pe locuxeyopa aimi'iya.
ȽanDios. 25 Ticuanni: “Anuli cal

35 Jesús joupa ticuaispa huejnca

camello, iƚque ƚinneja juaiconapa liƚya' Jericó. Jiƚpe tipa'a anuli cal fo'
acueca', aimi'iya muyaicoya ticutsu lema cane, tixa'hue tepi'inƚe
laquipihuo ƚacuxa”. Cal xans caquitomí. 36 Icuej'ma tuyalaiyi

ts'i'hueca acueca', ti'i'ma xonca axpela' lan xanuc', icuis'e'mola',


ipime, afule mitsufaiya pe timila':
locuxeyopa ȽanDios. ―¿Te co'ipa?
26 Licuej'me iƚiya lataiqui' iƚniya

37 Italai'e'e'me, timiyi:

timiyoƚtsi: ―Icuai'ma Jesús ƚas Nazaret,


―Ja'ni toƚta'a, ailopa'a conƚuya. joupa tuyaipa.
27 Jesús italai'e'e'mola', timila':

38 Cal fo' ija'a'ma, timi:

―Tama lan xanuc' aimi'iya ―Jesús, ima' ƚacui'impo' i'Hua


mi'eyacu, ȽanDios ƚinca nipajnya David, ¡Aƚsinƚa' nincuanuc'!
ti'i'ma ti'e'ma. 39 Lan xanuc' liƚej'me timiyi:

28 Pedro timi:
  ―¡Ti‑ch'ixcotso'!
―¡Toxinƚa'! Illanc' joupa Xonca tija'e', timi:
aƚpo'nonapá jahuay ƚaƚ'huexi. ―Mi'Hua David, ¡aƚsinƚa'
Lihuejnahuo'. nincuanuc'!
San Lucas 18​, ​19 152

40 Jesús ecaxhuenni, icuxe'ma, 8 Zaqueo ecax'ma, ipalaic'o'ma


timila': ƚaƚPoujna Jesús, timi:
―Aƚƚec'metsi. ―Toxinƚa', maipoujna, itsiya
Icuai'etsa pe lopa'a Jesús. Iƚque onƚca ƚai'hueca capi'ina'mola' lan
icuis'e'ma, timi: xanuc' pe aiquiƚ'hueca. Naitsi cal
41 ―¿Te caif'e'eyaco'? ¿Te ts'opic'a?
  xans ƚaifel'mipa, nexic'epa litomí,
Timi: capi'icona'ma amalpemma.
―Maipoujna, cahuetsaleƚa'. 9 Jesús mehuelonge Zaqueo ticua:

42 Jesús timi:
  ―Itsiya jifa'a lajut'ƚ unƚupa
―¡Tahuetsaleƚa'! Aƚ'huaiyijmpa, anuli cal xans, iƚque jouc'a i'hua
joupa ixaƚconapo'. ƚoƚtatahuelo Abraham. 10 Iya' iƚque

43 Aiquicoƚ'ma, ehuetsalena'ma.
  cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua
Ipango'ma ihuej'ma Jesús. lema'a. Aicuaicoco'ma fa'a li'a
Tix'najtsi'i ȽanDios. Jahuay nomana' ƚamats' cahue'mola', cunƚu'e'mola'
jiƚpiya, liximpa toƚta'a jouc'a lan xanuc' lejac'pola'.
ix'najtsi'i'me ȽanDios. Ticuayi: 11 Miquimf'eyi lan xanuc', Jesús

“Acueca' lo'epa ȽanDios”. ti'hua timuc'iyale. Iƚniya lan xanuc'

19 Jesús itsufai'ma liƚya' Jericó,


uyaicohuo'ma. 2 Jiƚpe

liƚya' tipa'a anuli cal xans cuftine


ticuayi: “Liƚya' Jerusalén a'ij culi'.
Ticuaitsi jiƚpiya Jesús tulijtola'
laƚ'eponga' laic'. Tijouƚa' illanc' y
aZaqueo. Iƚque cal xans nocuxepola' ȽanDios aƚcux'e'me anuli.” Jesús
lif'as xanuc' quin'najtsi'iyalepá. ipic'a ti'iƚa' quiƚsina' a'ij ƚinca
Acueca' qui'huexi i'hueca. 3 Tehuay   iƚe lonespa. I'onƚico'moxi lo'iya,
te co'iya mixinya Jesús. Ipic'a 12 timila':

timetsaicoƚa'. Jesús ti'hua nolojmay ―Anuli cal xans iƚque i'hua


axpela' lan xanuc', Zaqueo aca'hua ƚincuxepa i'huapa aculi', ocuenaj
xans. Tixina aimi'iya mixinya. nación. Jiƚpiya tepi'inna lipenic'.
4 Inu'ma, i'huaj'me'ma. If'aj'ma anuli
  Tijouƚa' tipaino, ticuxena'mola'
al 'ec sicómoro. Jiƚpiya tuyaico'ma lixanuc'. 13 Ai'a tipahuo ijoc'i'mola'

Jesús. Tixim'ma. limbamaj limozó. Anuli anuli


5 Jesús icuaitsi jiƚpiya, ehuelojm'ma
  epi'i'mola' quiƚtomí, lipitali to cal
al toncay al 'ec. Ipalaic'o'ma, timi: xans lolijpa no'eya canic' afanej
―CumZaqueo, nuya taimunni. mut'ƚa. Timila': “Iya' aicapajnya, ma
Itsiya ai'huapa lomejut'ƚ, cunxac'eta. cai'huayaic' aculi' imanc' toƚsuicoƚe
6 Zaqueo aiquicoƚ'ma, imunni.
  iƚta'a al tomí”.
Ixoj'ma queta juaiconapa. Jiƚpe 14 ’Liƚpiƚya' xanuc' ixtuc'o'me

lejut'ƚ epenuf'ma Jesús. 7 Lan xanuc'


  cal xans. Ummem'mola' lan
lixim'me toƚta'a li'i'ma ixtulenca xanuc' tiyeƚe pe litsepa, tuya'ata:
jahuay, tipalaicoyi lo'epa Jesús, “Iƚque cal xans aimalapenufyacu.
tinesyi: Aimaƚcuxeyaconga' illanc'.”
―Iƚque cal xans Zaqueo 15 ’Cal xans, epi'impa lipenic'

aimihuejma locuxepa ȽanDios, ticuxetsola' lixanuc', ipaiconanni.


Jesús itsufaipa lejut'ƚ. Licuaitsi ƚemats' icuxe'ma
153 San Lucas 19

tijoc'intsola' limozó, iƚne nepenufpá xanuc' nalixtuc'opa iƚniya nocuapá:


al tomí. Tixim'ma lulijpa. Iƚque cal xans aimalapenufyacu,
16 ’Icuaiyunni cal te'a. Timi
  aimaƚcuxeyaconga'. Toƚma'atsola'.”
ƚipoujna: “Maipoujna, lotomí 28 Lijoupa limipola' jiƚe lataiqui',

lalapi'ipa joupa ulijpa imbama'”. ti'hua tuyaipa. Tif'aqui lane


17 Timi: “Ima' unc'a mozo. Ac'a
  Jerusalén. 29 Icuaitsi ƚijuala cuftine

lo'epa. Ahuata lainepi'ipo'. Ƚijuala Olivo, ahuejnca ƚiƚeloƚya'


Oxhuicopa ac'a. Itsiya capi'i'mo' Betfagé jouc'a Betania. Jiƚpiya
imbamaj ƚiƚeloƚya', tocuxetola' lan umme'mola' oquexi' ts'ilihuequi,
xanuc' nomana' jiƚpe ƚiƚeloƚya'.” 30 timila':

18 ’Icuaiyunni ƚocuena, timi


  ―Tonƚeƚe jiƚpe liƚya' lehuoc'ocojma.
ƚipoujna: “Maipoujna, lotomí Jiƚpiya loƚtsuflaiyacu toƚsinna
lalapi'ipa joupa ulijpa amaque'”. tifijnya anuli ƚaca'huaj burro.
19 Jouc'a epi'i'ma lipenic'. Timi:
  Nij naitsi xans ƚenafcaipa.
“Ima' jouc'a capi'i'mo' copiƚeloƚya'. Toluhuaiƚtsa, toƚcuai'ecu fa'a. 31 Ja'ni

Tocuxetola' lan xanuc' nomana' jiƚpe ticuis'etsolhuo', timitsolhuo': “¿Te


lam maquej ƚiƚeloƚya'.” cunluhuaiƚcopá ƚa'huaj burro?”,
20 ’Lijou'ma icuaiyunni ƚocuena.
  toƚmitsa: “Ƚipoujna tixhuicota”.
Timi ƚipoujna: “Toxinƚa', maipoujna, 32 Iye'me iƚne loquexi'

jiƚta'a lotomí. Ai'huejpa. Aifi'ecopa lummem'mola', ixintsa ƚaca'huaj


ijahua'. 21 Cai'ecopa caxpaic'ehuo'.
  burro ma to limipola' Jesús.
Aixina' ima' unxans maftsile. Ni 33 Muhuaiƚyi ƚaca'huaj burro

toƚta'a aimocu, ma le'a tapenuf'ma. lipoujnalá ipalaic'om'mola',


Aimofa, ma le'a tafot'ƚe'ma.” 22 Timi:
  timinnila':
“Ima' mixcay mozo. Maƚta'a lonespa ―¿Te cunluhuaiƚcopá ƚala'huaj
joupa mecani'epoxi. ¿Te ima' burro?
oxina' iya' ninxans naftsile? ¿Te 34 Italai'e'e'me, timiyi:

al ƚinca iya capenufi tama aicacu? ―Ƚipoujna ipicuicoya tixhuicota.


Jouc'a, ¿te cafot'ƚe tama aicafa? 35 Icuai'etsa ƚaca'huaj burro pe

23 Joupa oxina' toƚta'a. Itsiya iƚta'a


  lopa'a Jesús. Ixpefi'me liƚpuquiya
laitomí, ¿te aicomecana al banco? lixpula' ƚa'huaj burro. Jesús
Toƚta'a coƚa' capenufna'ma laitomí enafcai'ma. 36 Pe loyaicoya, lan

jouc'a lulijpa.” 24 Timila' lixanuc'


  xanuc' ixpou'me liƚpuquiya.
nacaxhuoƚanna jiƚpiya: “Tolaxic'eƚe 37 Icuaitsa huejnca jiƚpe laimuc'

al tomí, tonlapi'iƚe iƚque ts'i'hueca ƚijuala Olivo, lanxpela' ts'ilihuequi


limbama'”. 25 Iƚne italai'e'e'me,
  Jesús iƚejmale ixoj'ma quileta.
timiyi: “Maƚpoujna, joupa i'hueca Jahuay ipango'me ija'a'me,
imbama'”. 26 Italai'e'e'mola',
  tix'najtsi'iyi ȽanDios. Joupa iximpá
timila': “Iya' camilhuo': Jahuay al cueca' li'ipa. 38 Ticuayi:

iƚne nulijpá, tepi'im'mola' xonca. ―¡Itsiya ocuai'ma ima' aƚRey!


Lan xanuc' pe aiquiluliqui, Joupa lu'imponga' tocuaihuo,
texic'ena'mola' liƚ'hueca. 27 Itsiya,
  aƚminga' ȽanDios ƚaƚPoujna
toƚ'hua'ancola' fa'a pe laifpa'a lan tumme'mo'. ¡Itsiya ocuai'ma!
San Lucas 19​, ​20 154

¡Aƚs'najtsi'ihuo' juaiconapa! lajut'ƚ to ƚunts'eja' lafoƚyomma lan


¡ȽanDios Nopa'a lema'a namats'.
aimalixtuc'oconayaconga', 47 Itine itine Jesús ti'hua al

aƚpaxnenga'! ¡Nomana' lema'a cuecaj xoute'. Timuc'ila' lan


xonca al toncay timiƚe: “Ima' xonca xanuc'. Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli',
umCueca'”! lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa
39 Jiƚpe pe lomana' lan xanuc'
  ȽanDios jouc'a lan tsilaj xanuc'
jouc'a timana' lam fariseo. Iƚniya noxpijpá lataiqui', tehueyi te co'iya
timiyi Jesús: mima'ayacu Jesús. 48 Aiquiƚsina' te

―Momxi, to‑ch'ixc'etsola' iƚne co'eyacu. Jahuay lan xanuc' icuaitsi


ts'ihuejhuo'. quiƚpic'a litaiqui' Jesús, tipo'noyi
40 Jesús italai'e'e'mola', timila': cuenna lomuc'iyalepa.

20

―Iya' camilhuo': Ja'ni A nuli litine mipa'a Jesús


ti‑ch'ixcotsola' lalihuequi', lapic' al cuecaj xoute' timuc'ila'
tija'a'me, tix'najtsi'i'me ȽanDios. lan xanuc', tu'ila' Lataiqui' loya'apa
41 Iƚoc'oƚai'me xonca Jerusalén.
  iƚe al c'a loxpic'epa ȽanDios.
Lixim'ma liƚya' Jesús ijoj'ma, 42 timi:
  Jiƚpiya icuaiyunca lixanuc' cal
―Iya' caxhueƚcocojma iƚe lo'iyaco', cuecaj ca'ailli' jouc'a lomxiye
miƚya' Jerusalén. Itsiya ȽanDios nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios,
ipic'a tipaxnetsola' loxanuc'. jouc'a lan tsilaj xanuc' noxpijpá
Ipic'a titoc'itsola', tuyalaiƚe al lataiqui'. Icuaitsa pe lopa'a Jesús,
c'a. ¡Coƚa' ticuec'eƚe! Aimi'iya 2 icuis'e'me, timiyi:

micuec'eyacu. 43 Ticuaita litine


  ―¿Naitsi nepi'ipo' lomane toƚta'a
ticuaicu laixtuc'opo'. Tejuajmi'me to'e'ma? ¿Naitsi nummepo'?
camats' lixpula' ƚomitaƚ. Tilanc'e'me 3 Jesús italai'e'e'mola', timila':

lof'ajcoyacu. Tipa'nem'me ―Iya' jouc'a tipa'a


canumicay, loxanuc' ailopa'a laifnicuis'eyacolhuo'. Aƚtalai'eƚa'.
caipalcoyacu. 44 Laixtuc'opo'

4 ¿Naitsi nummepa Juan? ¿Naitsi

tif'ajli'me ƚomitaƚ, teca'not'ƚi'me nicuxe'epa tepo'itsola' lan xanuc'?


ƚomitalot'ƚ, jouc'a loxanuc'. ¿Ja'ni ȽanDios? o ¿anuli cal xans?
Laixtuc'opo' tijou'ne'mo' nulemma. 5 Iƚne ipalaic'o'moƚtsi quiƚtuca',

Ni anuli ƚapic mipo'nof'queya timiyoƚtsi:


ƚocuena capic. ȽanDios joupa ―¿Te caƚmiyacu? Ja'ni aƚmiƚe:
icuai'ma coƚa' tipaxnetso'. Ima' “ȽanDios ummepa”, alicuis'e'monga',
aicoxingufi toƚta'a lo'eya, aicocuac'. aƚmi'monga': “Imanc', ¿te
Toƚiya titeƚ'mi'mo' to laifmipo'. aicolapenufi Juan?” 6 Ja'ni aƚmiƚe:

45 Lijou'ma Jesús itsufai'ma al


  “Anuli cal xans nummepa”, lan
cuecaj xoute' lopa'a Jerusalén. Jiƚpe xanuc' aƚma'aco'monga' apic'. Iƚne
ipa'a'mola' nocucalepá. 46 Timila':
  ticuayi Juan aprofeta. Ticuayi
―El Paxi Liniƚingiya tuya'e': ȽanDios ummepa.
“Lainejut'ƚ lecui'impa: Lajut'ƚ petsi 7 Italai'e'e'me, timiyi:

lan xanuc' tipalaic'oyo'me ȽanDios.” ―Illanc' aicaƚsina' naitsi nummepa.


Itsiya imanc' tonƚ'onƚicoyi iƚta'a 8 Italai'e'e'mola' Jesús, timila':

155 San Lucas 20

―Iya' jouc'a aicu'iyacolhuo' naitsi lomana' iƚniya lin'epá canic',


nalapi'ipa laimane ca'eƚa' toƚta'a. tima'acola'. Ƚemats' pe lifayiya 'uva,

9 Ipango'ma ipalaic'ocona'mola' lan maƚe ƚamats' tepi'i'mola' ocuenaye
xanuc'. I'onƚicopola' iƚniya ts'iƚpenic' xanuc'.
lan judío, timila': Licuej'me toƚta'a litaiqui' Jesús lan
―Anuli cal xans ifapaj 'uva xanuc' noquimf'epá ticuayi:
ƚemats'. Hualca lan xanuc' epi'i'mola' ―¡ȽanDios aimicu'ma lane mi'i'ma
lane ti'eƚe canic'. Tijouƚa' lanic', toƚta'a!
tijouƚa' tefot'ƚeƚe, tepi'ina'me onƚca 17 Jesús ehuelonc'e'e'mola' liƚ'a,

ƚipammaita. timila':
’Ƚapoujna camats' i'hua'ma ―Al Paxi Liniƚingiya tuya'e':
aculi'. Jiƚpe icoƚhuo'ma. 10 Icuaitsi
  Ƚapic ƚetets'ipa nolanc'epá lajutƚ,
litine tefot'ƚeƚe umme'ma anuli i'ipa xonca ƚaicuicoya.
ƚimozo, ti'huaƚa' titaita ƚi'as 'uva, Iƚque ƚapic xonca tilanc'e ƚaitaƚ
iƚque ƚocuaiya quimane. Lin'epá aimecangeya lajut'ƚ.
canic' ailopa'a quilepi'i', ni toƚta'a. Ja'ni a'i mi'iya to itsiya
Untaf'me cal mozo, icuxe'e'me laifnu'ipolhuo', ¿te conescopa
ti'huanƚa'. toƚta'a al Paxi Liniƚingiya? 18 Cal

11 ’Ummecona'ma ocuenaj
  xans tixc'uaƚaf'caitsi, tecanafcaitsi
mozo. Iƚque jouc'a untaf'me, cal Cuecaj Capic, iƚque tunƚa'moxi.
i'e'me lixcay, etets'i'me. Ailopa'a Ja'ni iƚque Ƚapic tecangenni
quilepi'i', ni toƚta'a. Icuxe'e'me tetof'caitsi cal xans, iƚque cal xans
ti'huanƚa'. 12 Ummecona'ma ocuenaj
  tuxpats'i'i'ma nulemma.
mozo, iƚque ƚo'icoya afantsi. Iƚque 19 Lomxiye nomuc'iyalepá

ixcai'e'me, exaƚcuf'me, ipa'apá locuxepa ȽanDios jouc'a lixanuc'


ƚamats' pe lifayiya cal 'uva. cal cuecaj ca'ailli' ixtulenca. Iƚsina'
13 ’Lijou'ma ƚapoujna camats'
  Jesús tipalaicola' iƚniya liƚ'ejma'.
pe lifayiya cal 'uva ticua: “¿Te Ehuepá te co'iya mi'noƚyacu Jesús.
caif'eya?” Ixpic'e'ma, ticua: Maƚpe 'hora iƚpic'a ti'noƚƚe. Aiqui'ic'.
“Cumme'ma ƚai'hua, ƚaif'epa capic'a Tixpaic'eyi lan xanuc'.
juaiconapa. Aga aimetets'iyacu 20 Ti'hua tehueyi te co'iya

iƚque. Tepenufta.” 14 Lin'epá canic'


  mi'noƚyacu Jesús. Umme'me
lixim'me icuaico'ma ƚi'hua ƚiƚpoujna liƚxanuc' tiyeƚe pe lopa'a Jesús,
timiyoƚtsi: “Iƚque tepenuf'ma tehuelaifta. Ma le'a ti'e'eyoƚtsi;
ƚi'huexi qui'ailli'. Aƚma'a'me. Toƚta'a iƚne a'ijc'a xanuc'. Ticuis'eta Jesús.
alulijna'me caƚ'huexi.” 15 Exaƚcuf'me,
  Ticuayi: “Tinesc'eƚa' cataiqui' cal
ipa'apá ƚamats' pe lifayiya cal 'uva, gobernador. Tijouƚa' aƚcu'me,
ima'a'me. ticuaita quimane iƚque ts'ipenic'.”
Jesús icuis'e'mola', timila': 21 Icuis'e'me Jesús, timiyi:

―Imanc', ¿te coƚcuapa? Ƚipoujna ―Momxi, aƚsina' ac'a lotaiqui', ac'a


camats' pe lifayiya cal 'uva, ¿te lofmuc'iyalepa. Ima' toxinnila' lan
co'eyacola'? 16 Iya' cami'molhuo'
  xanuc' ipacoya. Al ƚinca tomuc'ila'
lo'eya: Ti'hua'ma, ticuaitsi pe lipene ȽanDios. 22 Itsiya licuis'e'mo',

San Lucas 20 156

lu'itsonga': ¿Te aƚ'najtse'e'me 33 ’Itsiya, lu'itsonga': Ticuaitsi jiƚe


cal cuecaj quincuxepa César? litine timaf'inaƚe limanapola', ¿te
o ¿aimalapi'iyacu? ¿Te ti'i'ma o co'iya iƚque ƚaca'no'? Lan caitsi
aimi'iya? capimaye ilecopá. ¿Naitsi co'iya
23 Jesús ixina' ma le'a tehueyi
  quipe'ailli'?
tic'aiƚquenni. Timila': 34 Jesús timila':

―¿Te calahuaicopa? 24 Aƚmuc'iƚa'


  ―Mimana' fa'a li'a ƚamats' lan
anuli al tomí. ¿Naitsi jiƚta'a ts'i'a? xanuc' temalƚiyi, liƚ'aillí ticuyi
¿Naitsi iƚta'a ts'ipuftine? liƚnaxque'. 35 Locuena Quitine a'i

Timiyi: toƚta'a mi'eyacu. Timana' lan xanuc'


―Li'a César, lipuftine César. lacaƚ'no' ȽanDios tixinnila' ti'i'ma
25 Timila':
  titsuflaita jiƚpe Locuena Capajnya,
―Ja'ni i'huexi César, ne', tixinnila' ti'i'ma timaf'icona'me
tonlapi'iƚe César. Ja'ni i'huexi nulemma. Iƚniya tipo'no'mola'
ȽanDios, ne', tonlapi'iƚe ȽanDios. locuenaye limanapola'. Iƚniya
26 Toƚta'a iƚniya ailopa'a co'eyacu.
  aimemalƚiconayacu. 36 Ti'onƚcotola'

Aiquiƚc'aiƚqui Jesús. Ixim'me acueca' to lapaluc' quema'a. Aimimayacola'.


lipicuejma', i‑ch'ixco'mola'. Iƚniya ƚinca inaxque' ȽanDios,
27 Lijou'ma hualca lan xanuc'
  timaf'i'ina'mola' nulemma.
saduceo icuaitsa pe lopa'a 37 ’Maƚque Moisés tuya'e': ȽanDios

Jesús. Iƚne tinesyi: Limanapola' timaf'i'ina'mola' limanapola'. Toƚta'a


aimimaf'iconayacu. Icuis'e'me Jesús, tuya'e' lije'e. Jiƚpe tuya'e' li'ipa
28 timiyi:
  litine lonajpa lac'ec. Iƚe litine
―Momxi, pe liniƚpa Moisés ȽanDios imipa: “Iya' NanDios;
alu'iponga': “Anuli cal xans timanƚa', ilenDios Abraham, Isaac, Jacob.”
joupa ilejma ƚaca'no', ja'ni ailopa'a 38 Ja'ni nulemma imanapola' iƚniya,

quiƚ'hua ƚamizhua tipa'a ƚipima ȽanDios aimimiya: “Iya' ilenDios


tileco'ma ƚi'maxi. Tipajntsi quiƚ'hua iƚniya”. ȽanDios ilenDios ts'iƚmaf'i',
tecui'i'me lipuftine ƚipima ƚimanapa, a'i limanapola'. ȽanDios jahuay
tepenuf'ma ƚi'huexi.” tixinnila' to ts'iƚmaf'i'.
29 ’Li'ipa timana' acaitsi lan xanuc'

39 Hualca lomxiye nomuc'iyalepá

apimaye. Cal te'a ilecopa anuli locuxepa ȽanDios italai'e'me, timiyi


ƚaca'no', lijou'ma imana'ma. Ailopa'a Jesús:
quiƚ'hua. 30 Ƚocuena ƚipima ilecopa
  ―Momxi, ac'a lonespa.
ƚi'maxi, imana'ma jouc'a. Ailopa'a 40 Lijou'ma, ailopa'a

quiƚ'hua. 31 Lijou'ma ƚocuena ƚipima


  quilicuis'ot'ƚeconghua. Tixpailiquila'.
jouc'a ileco'ma ƚi'maxi, imana'ma 41 Jesús timila':

jouc'a. Ailopa'a quiƚ'hua. Ma' anuli ―¿Te conescompa: “Cal rey David
li'i'mola' locuenaye lan malujxi' itatahuelo cal Cristo, ȽanDios
capimaye. Anuli anuli ileco'me Ƚommeya”? 42 Petsi liniƚiya al je'e

ƚaca'no', imana'mola'. Ailopa'a lan Salmo, David tuya'e':


quiƚ'hua. 32 Lijou'ma imana'ma
  ȽanDios ipalaic'o'ma ƚaiPoujna,
ƚaca'no' jouc'a. timi:
157 San Lucas 20​, ​21

“Tocutshuaiƚa' fa'a al c'a camane. juaiconapa i'huáqui al c'a. Ilajncopa


43 Ima' topajnla' fa'a al c'a camane, lan c'a capic'. Lan xanuc' joupa
ma' iya' ti'hua culiquila' lo'epoj icupá liƚtomí, ilanc'empa xonca al
laic'. c'a. Jesús timila':
Tijouƚa' ima' tocuxena'mola'.” 6 ―Itsiya i'huáqui juaiconapa al

44 ’David linesco'ma cal Cristo


  c'a. Aimipaneya toƚta'a. Ticuaita
ticua: “… ƚaiPoujna”. ¿Te conescopa litine jahuay teteƚquehuo. Ni anuli
“ƚaiPoujna”, ja'ni iƚque cal Cristo ƚapic mipo'nof'queya ƚipima capic.
i'hua David? Jahuay tica'nico'ma.
45 Miquimf'eyi lan xanuc', Jesús

7 Iƚne icuis'e'me, timiyi:

timila' ts'ilihuequi: ―Momxi, ¿te quitine toƚta'a


46 ―Toƚ'etsoƚtsi cuenna lomxiye
  ti'i'ma? ¿Te caƚsinyacu ai'a ti'i'ma
nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios. toƚta'a?
Iƚpic'a tiyelococo'me tipo'no'me 8 Timila':

liƚpijahua' itoqui. Tetenƚcocola' ―Toƚpo'noƚe cuenna.


tixinintsola' to lan c'a xanuc', Aimifel'mim'molhuo'. Axpela'
tinonintsola' miyelocoyi la plazá. ticuaicu, ticua'me: “Iya' ninCristo.
Ni petsi locuaicoyacu, ja'ni ƚajut'ƚi ȽanDios alummepa.” Jouc'a
pe lafoƚyomma lan xanuc', ja'ni ticua'me: “Joupa icuaico'ma
anuli al juic, tehueyi te co'iya al Cueca' Quitine”. Imanc'
micutshuoƚaiyacu pe li'huáqui aimonlihuej'mola' nocuapá toƚta'a.
xonca al c'a. 47 Iƚniya ma mi'e'eyoƚtsi

9 Toƚcuej'me lan xanuc' tifuleyi o

to lan c'a xanuc' texic'e'eyi ƚiƚ'huexi tifuliquemma. Aimixpailij'molhuo'.


lam potsateya. Ticoƚi tipalaic'oyi Ticuicomma ti'i'ma toƚta'a. Li'a
ȽanDios. Ƚinca xonca titeƚ'mi'mola'. ƚamats' ti'hua ticoƚ'ma.

21 Lijou'ma Jesús 10 Jesús ti'hua tipalaic'ola'


ehuelojm'mola' lan xanuc' ts'ilihuequi, timila':


ts'iƚ'hueca acueca' mecajm'miyi ―Lan xanuc' nomana' anuli al
liƚpimoxna al caxax lopa'a jiƚpiya al nación tifule'me nomana' locuenaj
cuecaj xoute'. 2 Ixim'ma jouc'a anuli
  nación. Lan xanuc' nomana anuli
ƚaca'no' apotsate, ailopa'a qui'hueca. ƚilemats' tehuoc'ai'moƚtsi nomana'
Iƚque ti'nij'mi oque' al tomí. Ailopa'a ƚocuena camats', tifule'me. 11 Ni

quipitali, toco'ma to oque' centavo. petsi li'a ƚamats' tinu'ma acuecaj


3 Jesús timila' ts'ilihuequi:
  cunanto, titeƚco'me lumemma,
―Iya' camilhuo' al ƚinca: Xonca jouc'a al cuana lolecopola'. Jiƚpiya
acueca' lipimoxna licupa ƚaca'no' cal lema'a acueca' lo'iya. Lan xanuc'
potsate, ailopa'a qui'hueca. 4 Iƚne
  tixim'me, tixpailij'mola'.
lan xanuc' ts'iƚ'hueca acueca', ma 12 ’Ai'a ti'i'ma toƚta'a imanc'

le'a i'nij'mipá loyaf'pa. Iƚque ƚaca'no' toƚteƚco'me. Lan xanuc'


tehue'e', i'nij'mipa jahuay li'hueca. ti'noƚ'molhuo', tihuetsoquim'molhuo',
Ailopa'a co'nacoya ƚoteja. ticum'molhuo' ticuaita quiƚmane
5 Hualca ts'ilihuequi Jesús
  lan xanuc' nocuxepá ƚajut'ƚi
tehuelojnyi al cuecaj xoute'. Ticuayi pe lafoƚyomma lan xanuc',
San Lucas 21 158

ti'nicom'molhuo' lacarza, juaiconapa jifa'a li'a ƚamats'. Lan


tilecom'molhuo' pe lomana' lan xanuc' nomana' tixim'me al cueca'
rey jouc'a pe lomana' locuenaye lipoyac' ȽanDios. 24 Lin'ehuale

quincuxepá. Imanc' aƚ'huaiyijmpa laic' tima'acom'mola' a'espada.


iya', toƚiya toƚteƚco'me toƚta'a. 13 Ni
  Jouc'a tifi'em'mola' ts'iƚmaf'i',
petsi loleconyacolhuo' tulu'i'mola' tilecom'mola' ni petsi li'a ƚamats'.
lan xanuc': “Illanc' lihuejyi Jesús”. Lan xanuc' ocuena quiƚnación, iƚne
14 ’Itsiya aimoƚsueƚmot'ƚe'me,
  aimimetsaicoyi ȽanDios, ticuxe'me
aimoƚnes'me: “¿Te caƚcuayacu? ¿Te fa'a liƚya' Jerusalén. ȽanDios
caƚtalai'e'ecoyacola' lan xanuc'?” tepi'i'mola' lane ti'hua ticuxe'me.
Toƚpo'noƚe loƚpicuejma', toƚnesle Tijouƚa' texic'e'ena'mola' licueya
nulemma: “Aimaƚsueƚmot'ƚe'me”. quiƚmane, aimicuxeconayacu liƚya'.
15 Iya' cu'i'molhuo' loƚnesyacu.

25 ’Cal 'ora timuj'ma lo'iya. Jouc'a

Capi'i'molhuo' coƚpicuejma' cal mut'ƚa jouc'a lan xamna


acueca'. Naixtuc'opolhuo' timuj'me. Lan xanuc' nomana'
aimi'iya mitalai'eyacolhuo'. Ni li'a ƚamats', jahuay lan nación,
aimimiyacolhuo': “A'ij ƚinca loƚnespa tixhueƚco'me. Aiquiƚsina' te co'eyacu.
imanc'”. Aimi'iya minesyacu toƚta'a. Ƚaja tife'ne'moxi juaiconapa,
16 ’Loƚ'aillí, loƚpimaye jouc'a
  titsahuehuo. Tixtu'ma ƚaja,
lonƚejmalepá ticuftolhuo', ticuequehuo acueca'. 26 Titafquecola'

ticuaita quiƚmane lincuxepá. lan xanuc', ailopa'a co'eyacu.


Tima'am'molhuo' hualca imanc'. Tixim'me lan xamna tipai'i'me
17 Imanc' ts'alihuequi, toƚiya ni petsi
  liƚpene. Tixpailij'mola' juaiconapa,
lomana' lan xanuc' tixtuc'o'molhuo'. tixhueƚco'me, tines'me: “¿Te xonca
18 Imanc' aimejac'yacolhuo', ni
  caƚteƚcoyacu fa'a li'a ƚamats'?”
anuli lijuac ƚoƚjuac aimejac'ya. 27 ’Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa

19 Toƚsnet'ƚƚe jahuay lo'iyacolhuo',


  cal profeta pu'hua lema'a. Iƚne
toƚta'a tulunƚul'me. ƚitiné aƚsim'ma cacuaiconahuo
20 ’Litine moƚsinyacu lan soldado
  jiƚpe ƚummahuay. Aƚsim'ma acueca'
canumicay al cuecaj quiƚya' laipepaxi, aƚsim'ma ma' anuli
Jerusalén ti'iƚa' coƚsina' aimicoƚya ȽanDios.
liƚya', tijouna'ma. 21 Iƚe litine ja'ni

28 ’Tipangoƚa' iƚe lo'iya

toƚmana' jiƚpe al distrito Judea aimixpailij'molhuo'. Tixojla' conlata.


tolinul'me, tonƚe'me ƚijualay. Ja'ni Aimicoƚya loƚteƚcoyacu, tulunƚul'me.
toƚmana' al cuecaj quiƚya' tolipalcu. 29 Lijou'ma Jesús ipangopa

Ja'ni toƚmana' pu'hua ƚimuc'o', i'onƚicopa lo'ipa al 'icux, jouc'a


aimoƚtsuflai'me liƚya'. 22 Jiƚniya
  jahuay cal 'ec'. Timila' ts'ilihuequi:
ƚitiné fa'a al cueca' quiƚya' tixim'me ―Toƚpo'noƚe cuenna lo'ipola' al
lateƚcoya. Ma to muya'e' al Paxi 'icux jouc'a jahuay locuenaye cal 'ec'.
Liniƚingiya ma toƚta'a tenanƚco'ma 30 Tuxcuaf'caitsi ƚipela imanc' oƚsina'

jahuay. 23 Acuanuc'la lacaƚ'no'


  joupa icuaico'ma ƚinu'. 31 Ma' anuli,

linnaila', jouc'a lacaƚ'no' notu'ipá litine ti'iƚa' to laimipolhuo', ti'i'ma


liƚnaxque'. Titeƚco'me acueca' coƚsina' joupa icuaico'ma ȽanDios
159 San Lucas 21​, ​22

cal Cuecaj Rey. Jahuay tihuejco'me. 3 Ƚonta'aSatanás itsufaipa


32 Iya' camilhuo' al ƚinca: Ma
  lipicuejma' anuli iƚne limbamaj
to liƚ'ejma' lan xanuc' nomana' coquexi' ts'ilihuequi Jesús, iƚque
itsiya litine, ma toƚta'a ti'i'ma cuftine Judas. Locuena lipuftine
liƚ'ejma' lan xanuc' nomajnyacu Iscariote. 4 I'hua'ma pe lomana'

iƚe litine lo'iya to laimipolhuo'. lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' jouc'a


33 Lema'a y li'a ƚamats' tejac'mola',
  lapaluc' no'epá cuenna al cuecaj
aimoƚsingonayacu. Laitaiqui' xoute'. Ipalaic'o'mola'. Ixpic'e'ma
aimejac'ya, tipanehuo. te co'iya micuya Jesús, ticuaitsi
34 ’Imanc' toƚ'etsoƚtsi
  quiƚmane. 5 Ixoj'ma quileta iƚniya.

cuenna. Aimoƚ'e'me U'i'me tojua mulijya al tomí. 6 Judas 

nixpiya, aimimeyoj'molhuo', icupa cataiqui' ticu'ma Jesús.


aimoƚsueƚmot'ƚe'me te co'iya I'huana'ma, ehuepa te co'iya micuya
moluyalaicoyacu jifa'a lapajnya. iƚque. Ticua: “Aimicuej'me lan
Tolihuejcoƚe ȽanDios. Ja'ni a'i, xanuc'”.
timufc'o'molhuo' loƚpicuejma', 7 Icuaitsi al juic titem'me ƚa'i

ticuaitsi al Cuecaj Quitine aiquilai'inni levadura. I'huajcopa


tixpaic'e'molhuo'. 35 Ticuaiyunni al
  litine tima'am'mola' laicanaxque'
Cuecaj Quitine lan xanuc' ni petsi mot'ƚ, iƚne lotejnyacola' jiƚpe al juic
lomana' li'a ƚamats' tixingufco'me. Pascua. 8 Jesús umme'mola' Pedro y

36 ¡Toƚmaf'iƚe! ¡Ti'hua toƚjoc'iƚe


  Juan, timila':
ȽanDios! Joupa nu'ipolhuo' iƚe ―Tonƚeƚe. Tolafot'ƚetsa ƚaƚtejacu
al cueca' lo'iya. Toƚsa'hueƚe aƚsmocota al juic Pascua.
ȽanDios, toƚmi'me: “Aƚtoc'itsonga', 9 Icuis'e'me, timiyi:

lunƚu'etsonga'”. Tijouƚa' tixoj'ma ―¿Petsi caƚsmocoyoyacu? ¿Te


cunlata tolacaxingoƚaita pe laifpa'a. cofcuapa?
Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal 10 Timila':

profeta pu'hua lema'a. ―Tonƚeƚe liƚya', ma moƚtsuflaiyi


37 Iƚne ƚitiné Jesús timuc'ila' lan
  liƚya' toƚsinna anuli cal xans
xanuc' jiƚpe el cuecaj xoute'. Lipuqui' itaic' lijuti caja'. Tolihuejtsa.
tipamma liƚya', ti'hua ƚijuala Olivo. Iƚque titsufaita anuli lajut'ƚ.
Iƚpe tipajnspa ƚic'ayca lipuqui'. 11 Toƚpalaic'ota ƚapoujna, toƚmita:

38 Mi'i'ma quitine jahuay lan xanuc'


  “Ƚaƚpomxi alummeponga' pe lofpa'a,
tiyeyi al cuecaj xoute', tiquimf'eta ticuis'ehuo', timihuo': ¿Pe copa'a
litaiqui' Jesús. lajut'ƚ pe laƚsmocoyoyacu al juic

22 Tehue'e' huata ti'i'ma al juic


cuftine al Pascua. Mi'eyi
juic titeji ƚa'i aiquilai'inni levadura.
Pascua, iya' jouc'a lalihuequi?”
12 Iƚque tilecotolhuo' al toncay lajut'ƚ.

Timuc'itolhuo' anuli al cuecaj cajut'ƚ.


2 Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli'
  Jiƚpe tipa'a jahuay, joupa ixhueya.
jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá Maƚpiya toƚpo'nota ƚaƚtejacu.
locuxepa ȽanDios tehueyi te co'iya 13 Iƚne loquexi' ts'ilihuequi iye'me.

mima'anyacu Jesús. Tixpailiquila', Ixim'me ma to limipola' Jesús. Jiƚpe


ja'ni tixtulecu lan xanuc'. lajut'ƚ ilanc'e'me calxmocojma'.
San Lucas 22 160

14 Ticuaitsi al 'hora tixmocoƚe Jesús juaiconapa tuyaico'ma cal xans


jouc'a li'apóstole icutshuoƚai'me, ƚaƚcuya.
titetso'me. 15 Jesús timila':

23 Ts'ilihuequi ipango'me

―Aijanajpa juaiconapa aƚsmocoƚe icuis'e'moƚtsi, timiyoƚtsi:


anuli iƚca'a ƚitejua' al Pascua. ―¿Naitsi illanc' ti'e'ma toƚta'a?
Aixina' icuaico'ma laifteƚcoya. Ate'a 24 Lijou'ma ipango'me ifuli'i'moƚtsi

aƚsmoco'me anuli. 16 Iya' camilhuo':


  cataiqui', naitsi xonca cal cueca'.
Jifa'a li'a ƚamats' aicatetsoconaya 25 Jesús timila':

iƚta'a al juic. Ticuaitsi litine lan ―Lan xanuc' pe aimimetsaicoyi


xanuc' tihuejcoƚe ȽanDios ƚiƚCuecaj ȽanDios lan tsilaj quincuxepá
Rey, iƚe litine ti'icona'ma iƚe al ti'e'eyoƚtsi quiƚpoujnalá. Ts'iƚpenic'
juic, ti'i'ma ituca'. Jiƚpe ƚinca ticuayi: “Illanc' ƚinca aƚtoc'ila'
catetsoconna. laƚxanuc', aƚcuxela' al c'a”. 26 Imanc'

17 Lijou'ma uhuof'ma al taza,


  aimonƚ'e'me toƚta'a. Toƚ'eƚe ituca'
ix'najtsi'i'ma ȽanDios, timila' loƚ'ejma'. Imanc', iƚque xonca
ts'ilihuequi: ts'i'huaj'me ti'e'exoxi ti'onƚcotsi
―Tuluhuanuf'le iƚta'a al taza. to ƚa'hua. Iƚque nocuxepa
Toƚsnaƚe jahuay imanc'. 18 Jifa'a
  xonca, ti'e'exoxi ti'onƚcotsi to
li'a ƚamats' aicaxnaconaya lija' uva. cal mozo. 27 ¿Naitsi iƚque xonca

Ticuaitsi litine tixinƚe ȽanDios cal cuecaj xans? ¿Ja'ni iƚque


micuxe, iƚe litine, ƚinca caxnaconna. ƚocutsuya notetsopa? o ¿ja'ni cal
19 Epef'ma anuli ƚa'i.
  mozo ƚo'hua'apa al pime? Iƚque
Ix'najtsi'icona'ma ȽanDios. ƚocutsuya ƚinca xonca acuecaj xans.
Ixquenuf'ma, epi'i'mola' ts'ilihuequi, Laƚmajmpa anuli iya' aƚ'onƚcospa to
timila': cal mozo.
―Jiƚca'a aicuerpo laifcuya 28 ’Imanc' aixanuc' aicaƚpo'nohuo

cunƚu'e'molhuo'. Tolihuej'me toƚta'a, caituca'. Capa'a fa'a li'a lamats'


aƚ'nujuaisco'ma iya' laif'eya. aƚteƚcopá anuli. 29 Jouc'a

20 Lijoupa lixmocopa
  aƚcuxena'me anuli. Cai'Ailli' joupa
ix'najtsi'icona'ma ȽanDios, lapi'ipa laimane cacuxe'ma. Jouc'a
icufi'mola' al taza. Uhuof'ma timila': iya' capi'ilhuo' loƚmane toƚcuxe'me.
―Iƚta'a aijuats' laifxcuajaiya 30 Ticuaitsi litine lihuejco'ma jahuay

cunƚu'e'molhuo'. Ma lan xanuc' iya' imanc' aƚcutsoƚai'me


mixcuajaiquemma laijuats' anuli, aƚtetso'me, aƚsna'me. Imanc'
caƚinc'i'ma al ts'e cataiqui', ȽanDios toƚcutsoƚai'me loƚcuecaj asiento,
lopo'no'ipolhuo' imanc' ixanuc'. toƚspijta lataiqui', toƚcuxe'mola'
21 ’Jahuay imanc' a'i ixanuc'
  loƚxanuc', iƚne liƚxanuc' limbamaj
ȽanDios. Jifa'a tipa'a iƚque ƚaƚcuya. coquexi' linaxque' ƚoƚtatahuelo
Aƚpo'nof'iyi laƚmane al mesa anuli. Israel.
22 Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa

31 Jesús ipalaic'opa Simón Pedro,

cal profeta pu'hua lema'a. Itsiya timi:


ca'huana'ma laipene. Ma toƚta'a ―CumSimón, Satanás ixa'huepa
laƚ'iya. Tijouƚa' acueca' a'ijc'a lane tehuai'molhuo' imanc'. Cal
161 San Lucas 22

xans nofusya ƚitrigo tipa'a'ma Timila':


ƚipifuc, tipanehuo pangay ―Ne', tipajnla'.
c'a. Toƚta'a ti'i'molhuo' imanc' 39 Jesús ipanni lajut'ƚ, ma to mi'ay

lahuaiyinyacolhuo'. 32 Aixahue'epa
  i'hua'ma ƚijualaj Olivo. Ts'ilihuequi
ȽanDios titoc'itso' ima' cumSimón. ihuej'me. 40 Icuaicontsa petsi lotsepa.

Toƚta'a ima' ti'hua aƚ'huaiyinge, Jiƚpiya timila' ts'ilihuequi:


aimaƚpo'nohuo nulemma. ―Toƚjoc'iƚe ȽanDios. Toƚsa'hueƚe
Tijouƚa' tehuaiyintso' ima' aimehuaiyim'molhuo'.
toxhuej'meconahuo, lihuejcona'ma. 41 Ipo'no'mola' quiƚtuca', i'hua'ma

Iƚniya ƚitiné totoc'itsola' lopimaye, ni huata, iƚojf'e'moxi le'a lipiculi' to


tapi'itsola' liƚpujfxi jouc'a. taca'niƚa' anuli ƚapic. Exc'onƚhuai'ma,
33 Pedro timi:
  tijoc'i ȽanDios, timi:
―Maipoujna, joupa aipo'nopa 42 ―Mai'Ailli' liƚonc'e'eƚa' iƚca'a

laipicuejma'. Ni petsi loftseya al cueca' laifteƚcopa, ja'ni toƚta'a


ca'hua'ma jouc'a. Ja'ni ti'noƚintso' oxpic'epa. Tama toƚta'a laifmipo'
ti'hua'antso' lacarza, ja'ni tima'antso', jouc'a camihuo': To'eƚa' ma to
jahuay ti'e'entso' iya' cacua: Ma lofxpic'epa a'i to iya' laifxpic'epa.
aƚ'e'entsonga' anuli. Aicapo'noyaco' 43 Iximpa icuaico'ma anuli

cotuca'. ƚapaluc quema'a. Tepi'i' quipujfxi,


34 Timi:
  ti'ommaitsi. 44 Lijou'ma ipango'ma

―CumPedro, camihuo': Iƚta'a ihuotsonni xonca, unlejma


lipuqui', ai'a tija'a'ma ƚangiti, ƚunxajma'. Xonca ihui'i'ma
ima' tones'ma afanemma: ixa'hue'ma ȽanDios. Ijaftsi,
“Aicainimetsaijma Jesús”. titats'quemma ƚamats', tocomma
35 Icuis'e'mola' ts'ilihuequi, timila':
  ajuats'.
―Iƚe litine lainumme'molhuo' 45 Lijoupa lijoc'ipa ȽanDios

aicoƚtai'me coƚponta, ni coƚmorral, itsahuenanni, i'hua'ma pe lomana'


ni coƚc'ejí, ¿te ehue'e'molhuo'? ts'ilihuequi. Ixim'mola' tixmaiyi.
Timiyi: Ƚihuotsoqueya ulij'mola', i'noƚ'mola'
―Ailopa'a calahue'ehuo'monga'. ƚahuí. 46 Timila':

36 Timila':
  ―¿Te coƚsmaicopa? Toƚtsolinca,
―Itsiya ituca' lo'iya. Camilhuo': toƚjoc'iƚe ȽanDios. Toƚsa'hueƚe
Naitsi ts'i'hueca liponta tomí, titaiƚa'. titoc'itsolhuo', aimehuaiyim'molhuo'.
Naitsi ts'i'hueca ƚimorral, titaiƚa' 47 Ma mipalay Jesús icuaitsa

jouc'a. Ja'ni ailopa'a qui'espada, axpela' lan xanuc'. Judas, iƚque


ticujla' lipuquiya, ti'nacoƚa'. 37 Al Paxi
  anuli iƚniya limbamaj coquexi'
Liniƚingiya tuya'e': “Iƚque iteƚ'mim'me ts'ilihuequi Jesús, i'huaj'me'ela' lan
to loteƚ'mimpola' iƚne no'epá xanuc'. Icuaitsi pe lopa'a Jesús,
quixcay”. Iƚe liniƚiya aƚnescopa iya' tituc'o'ma. 48 Jesús timi:

laƚ'iya. Camilhuo': Tenanƚ'ma. ―Judas, ¿te aƚtuc'o'ma? Iya' iƚque


38 Timiyi:
  cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua
―Maƚ'ailli', jifa'a tipa'a oquej lan lema'a. ¿Te aƚtuc'o'ma, tijouƚa'
'espada. aƚcu'ma?
San Lucas 22 162

49 Niyejmalepá Jesús lixim'me ―Ma' al ƚinca iƚca'a cal xans


lo'ipa timiyi: iƚejmale Jesús. Iƚca'a jouc'a ƚas
―Maƚ'ailli', ¿aƚfuleco'me a'espada? Galilea.
50 Anuli ts'ilihuequi ixcai'e'ma

60 Pedro timi:

ƚimozo cal cuecaj ca'ailli'. ―Cunxans, aicaixina' te cofnespa,


Etec'e'e'ma lix'mas, al c'a camane. ni aicaicueca.
51 Jesús timila' lan xanuc':
  Mipalay Pedro toƚta'a ija'a'ma
―Lapi'iƚa' lane. ƚangiti. 61 ȽaƚPoujna Jesús

Iƚafc'e'e'ma lix'mas iƚque cal xans. ipai'e'moxi, ehuelojm'ma Pedro.


Ixaƚ'mena'ma. Pedro i'nujuaitsi lataiqui' limipa:
52 Ipalaic'o'mola' iƚne nicuaitsa
  “Iƚta'a lipuqui' ai'a tija'a'ma
ti'noƚ'me. Iƚniya ixanuc' cal cuecaj ƚangiti ima' tones'ma afanemma:
ca'ailli', jouc'a incuxepá lapaluc' Aicainimetsaijma Jesús.” 62 Ipanni,

no'epá cuenna al cuecaj xoute', ijojtsi talay.


jouc'a lan tsilaj xanuc' noxpijpá 63 Lan xanuc' no'epá cuenna Jesús

lataiqui'. Timila': ipango'me ilotsoco'me. Untaf'me


―Imanc', ¿te coƚcuaiyoco'me fa'a c'ec. 64 Ifi'e'e'me li'u', ticuis'eyi,

oƚtaic' loƚ'espada, lonƚ'ec, aƚ'noƚƚa'? timiyi:


¿Te aƚ'onƚcospa to ƚinma'ahuale? ―¡Tocua'aƚa'! ¿Naitsi nuntafpo'?
53 Itine itine aƚmana' anuli jiƚpe

65 Jouc'a imiloj'me axpe' quixcay

al cuecaj xoute'. Aimaƚ'noƚi. Itsiya cataiqui'.


ƚinca tonƚ'e'me ts'oƚpic'a. Itsiya 66 Liƚic'ejma' ileco'me Jesús pe

ti'hua limane nocuxepa al muf. lefoƚya lan tsilaj xanuc' noxpijpá


54 I'noƚ'me Jesús, ileco'me lejut'ƚ
  lataiqui' jouc'a lixanuc' cal
cal cuecaj ca'ailli'. Pedro ihuequi cuecaj ca'ailli', jouc'a lomxiye
aculi'. 55 Jiƚpiya ƚipuna quejut'ƚ cal
  nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios.
cuecaj ca'ailli' icue'empá ƚunga, 67 Timiyi:

icutsingoƚai'me. Pedro icutsingai'mola'. ―Ja'ni ima' unCristo, ummepo'


56 Ƚipaƚ cunga tulif'e' li'a Pedro. Anuli
  ȽanDios, lu'itsonga'.
cal mozo aca'no' ehuelojm'ma, timila' Timila':
lan xanuc' nomana' jiƚpiya: ―Ja'ni cu'itsolhuo' imanc'
―Iƚque cal xans jouc'a iƚejmale aimoƚ'eyacu ƚinca laitaiqui'. 68 Ja'ni

Jesús. quicuis'etsolhuo' aimaƚtalai'eya.


57 Pedro icuanajpa, timi:

69 Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal

― Maca'no', aicainimetsaijma. profeta pu'hua lema'a. Tuyaiƚa'


58 Lijou'ma nihuata ocuena cal
  itsiya cacutsainata al c'a camane
xans ixim'ma Pedro, timi: ȽanDios. Iƚque jahuay nipajnya
―Ima' jouc'a unƚejmale Jesús. ti'e'ma.
Pedro timi: 70 Licuejpá iƚe linespa Jesús

―Cunxans, a'i iya'. jahuay iƚniya lan xanuc' timiyi:


59 Uyai'ma to anulij hora. Ocuenaj
  ―¿Te ima' i'Hua ȽanDios?
cal xans ihui'i'ma, timila' locuenaye Timila':
nomana' jiƚpe: ―Ma to imanc' moƚnesyi, ma' iya'.
163 San Lucas 22​, ​23

71 Ticuayi: 9 Licuaitsi Jesús juaiconapa


―Itsiya' ƚinca aimalahueyacola' icuis'mot'ƚe'ma. Iƚque aiquitalai'e.
nocufyacu xonca. Iƚca'a quituca' 10 Jiƚpe jouc'a tecaxoƚanna lixanuc'

ecani'epoxi. Joupa aƚcuejpá. cal cuecaj ca'ailli' jouc'a lomxiye

23 Jiƚpe lefoƚya jahuay iƚniya


itsolinamma, i'hua'a'me
Jesús pe lopa'a Pilato, iƚque cal
nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios.
Ticufyi juaiconapa Jesús. 11 Herodes

jouc'a lisoldado etets'i'me Jesús,


gobernador. 2 Ipango'me icuf'me,
  ilotsoco'me. Itats'mi'me al c'a
timiyi Pilato: lijahua', to lopo'noyacu lan rey.
―Aƚquimf'epá ituca' lomuc'iyalepa Ipai'econanca pe lopa'a Pilato.
iƚque cal xans. Tipai'ila' liƚpicuejma' 12 Li'ipa Herodes y Pilato ti'eyoƚtsi

laƚxanuc'. Tu'ila' aimi'najtse'eyacu laic'. Iƚiya litine ipalaic'ona'moƚtsi.


loxahue'epola' cal cuecaj 13 Pilato efot'ƚe'mola' lixanuc' cal

quincuxepa César. Ticua: “Iya' cuecaj ca'ailli' jouc'a ts'iƚpenic' lan


ninCristo, ninRey”. xanuc' judío, jouc'a ocuenaye xanuc',

3 Pilato icuis'e'ma, timi: 14 timila':

―¿Te ima' iƚrey lan xanuc' judío? ―Imanc' aƚcuai'e'ma iƚca'a cal
Italai'e'ma timi: xans. Aƚmi: “Tipai'ila' liƚpicuejma'
―Al ƚinca lofcuapa. lan xanuc'”. Imanc' joupa

4 Pilato ipalaic'o'mola' lixanuc' oƚcuejpá lainicuis'epa iƚque. Iya'
cal cuecaj ca'ailli' jouc'a locuenaye cacua: Ailopa'a toƚta'a quijunac'.
liyejmalepá, timila': 15 Ma' anuli ticua Herodes. Iƚque

―Iƚque cal xans iya' aiximpa ipai'enamma, ummeconapa jifa'a


ailopa'a qui'epa. Ailopa'a quijunac'. pe laƚmana'. Ailopa'a qui'epa

5 Ihui'i'me, timiyi: Jesús. Aimi'iya canesya: Tima'anƚe.
―Tipai'ila' liƚpicuejma' laƚf'as 16 Cacuxe'ma tipalojle, tijouƚa'

xanuc' judío. Ni petsi timuc'iyale. cux'masna'ma.


Ipangocopa imuc'iyalepa jiƚpe al 17 Iƚe al juic Pascua ticuicomma

distrito Galilea, itsiya icuai'ma fa'a Pilato tux'mas'ma anuli ƚitats'iya.


liƚya' Jerusalén. 18 Jahuay ija'a'me, timiyi:


6 Pilato licuej'ma tinesyi al distrito ―Iƚque cal xans, ¡Tocuƚa'!
Galilea, icuis'e'ma ja'ni Jesús ¡Tileconƚe! ¡Tima'antsa! Illanc'
qui'huayomma Galilea. 7 Ticuayi:
  aƚpic'a Barrabás. Tox'masla' iƚque.
“Ƚinca, qui'huayomma Galilea”. 19 Iƚque Barrabás ehuoc'aipola'

Jiƚpe Galilea ticuxe cal rey Herodes, lan xanuc' nomana' liƚya' Jerusalén.
itsiya copa'a Jerusalén. Pilato Inma'ahuale. Toƚiya itats'iya.
aiquicoƚ'ma, umme'ma Jesús jiƚpe 20 Pilato ipic'a tux'masnaƚa' Jesús.

pe lopa'a Herodes. 8 Lixim'ma Jesús,


  Ipalaic'ocona'mola', timila':
Herodes ixoconni queta. Axpe' ―Cux'masna'ma Jesús.
mut'ƚa tijanaca tixinƚa' Jesús. Joupa 21 Italai'e'e'me, ija'a'me timiyi:

icuejpa acueca' lo'epa. Ticua: “Iya' ―¡Tapaƚts'ijnla' lancruz!


jouc'a aƚmuc'i'ma al cueca'”. ¡Tapaƚts'ijnla' lancruz!
San Lucas 23 164

22 Ipalaic'ocona'mola'. I'ipa “Tacangenni lacanaf'caitsonga'”.


afanemma mipalaic'ola'. Lan tsocay quijualay timi'me:
Timiconala': “Lamitsonga'”. 31 Iya' aƚ'onƚcospa to

―¿Te caifnepaƚts'ijncoya lancruz? lic'axhui c'ec. Ja'ni toƚta'a laƚ'ipa


¿Te quixcay qui'epa? Ailopa'a iya', ¿te ts'i'ic' lo'iyacola' iƚniya
qui'epa. Aimi'iya mima'anyacu. lo'onƚcospola' to al 'ec joupa ijuƚpa?
Cacuxe'ma tipalojle, tijouƚa' Acueca' xonca loteƚcoyacu iƚniya.
cux'masna'ma. 32 Jouc'a ilecom'mola' oquexi'

23 Ija'a'me juaiconapa. Ihui'i'me,


  lan xanuc', iƚne i'epá quixcay.
timiyi: Tepaƚts'ingintsa Jesús jouc'a
―¡Tapaƚts'ijnla' lancruz! tepaƚts'inginnola' iƚniya.
Lijou'ma ulij'me iƚniya lan 33 Icuaitsa jiƚpe cuftine Ƚecoye.

xanuc'. 24 Pilato icuxe'ma ti'iƚa'


  Jiƚpiya epaƚts'ingintsa Jesús
ma to ts'iƚpic'a. 25 Ux'masna'ma
  lencruz. Jouc'a epaƚts'ingim'mola'
ƚitats'iya ƚoxahue'epa, iƚque jiƚne loquexi' ni'epá quixcay. Anuli
Barrabás, ƚehuoc'aipola' lan xanuc', epaƚts'ingim'me al c'a camane Jesús,
inma'ahuale xans. Icu'ma Jesús, ƚocuena loxa camane. 34 Jesús

ti'e'eƚe ma to lan xanuc' lonespa tixa'hue qui'Ailli', timi:


ti'iƚa'. ―Mai'Ailli', taimenc'e'ecotsola'
26 Ileco'me Jesús. Miyeyi lane
  lo'epa. Aiquiƚsina' lo'epa.
italecuf'me anuli cal xans i'ehuo'ma Lan soldado tif'ilcoyi lipijahua'
canic' ƚimuc'o', ipainamma Jesús, naitsi nolijya. 35 Lan xanuc'

cotsenapa liƚya'. Iƚque cal xans tecaxoƚanna jiƚpiya tehuelojnyi.


cuftine Simón, ƚas Cirene. I'noƚ'me, Lincuxepá tipalaicoyi Jesús,
ipo'nof'i'me lixpula' lencruz Jesús, tetets'iyi, ticuayi:
titaiƚa', ti'huanc'oƚeƚa'. ―Ocuenaye xanuc' unƚu'e'mola'.
27 Iƚenc'e axpela' lan xanuc'
  Ja'ni maƚque aCristo, ƚummepa
jouc'a lacaƚ'no', tijolijyi tihuotsoyi ȽanDios, ƚi'Huijf'epa ȽanDios, itsiya
lo'e'enyacu Jesús. 28 Jesús
  tunƚu'exoxi.
ipai'e'moxi, ipalaic'o'mola', timila': 36 Ma' anuli lan soldado imiloj'me

―Imanc' cunc'acaƚ'no' Jerusalén, quixcay cataiqui'. Icuaitsa icufi'me


aimaƚjojcumle'ma iya' laƚ'iya. al cuxac vino, 37 timiyi:

Toƚjojcumletsoƚtsi lo'iyacolhuo' ―Ima', ja'ni ima' iƚrey lan xanuc'


imanc', lo'iyacola' loƚnaxque'. judío, tonƚu'exoxi.
29 Ticuaihuo ƚitiné tu'i'moƚtsi:

38 Al toncay ƚijuac Jesús

“Lacaƚ'no' lijuiƚqui xonca tixoqui epaƚts'ijnya lancruz anuli laca'hua


quileta iƚniya, aimixhueƚmot'ƚeyi. caxma, jiƚpe iniƚiya ticua: “Iƚca'a
Iƚne pe aiquiƚsina' quiƚ'hua, iƚrey lan xanuc' judío”.
aiquiƚtu'i, jouc'a tixoqui quileta, 39 Anuli ni'epa lixcay, jouc'a iƚpe

aimixhueƚmot'ƚeyi.” tepaƚts'ijnya lencruz, timiloqui


30 ’Iƚniya ƚitiné lan xanuc' tixim'me
  quixcay cataiqui', timi:
acuecaj caxpaiqui'. Tipalaic'o'me ―Ima', ja'ni umCristo, tonƚu'exoxi
cal tsilaj quijualay, timi'me: jouc'a lunƚu'etsonga' illanc'.
165 San Lucas 23​, ​24

40 Ƚocuena itale'ma ƚif'as quixcay lan tsilaj xanuc' noxpijpá lataiqui'.


xans, timi: Ac'a xans, ti'ay ma le'a al ƚijca.
―¿Te aimoxpaic'e ȽanDios? Ima' 51 Iƚque aiquetenƚcocojma quiƚspic'e

jouc'a ecani'empo', aƚma'a'monga'. lif'as xanuc' noxpijpá. Iƚne ixpic'epá


41 Illanc' lapi'imponga' al ƚijca.
  tima'anƚe Jesús, ima'apá. Lipiƚya'
Aƚ'epa quixcay, aƚteƚ'minninga'. José cuftine Arimatea, lopa'a al
Iƚca'a cal xans ailopa'a qui'epa. distrito Judea. I'huaijma ticuaitsi
42 Timi Jesús:
  litine tihuejcoƚe ȽanDios ƚiƚRey
―Maipoujna, ticuaitsi litine jahuay lan xanuc'.
tocuxetsola' lan xanuc', ¡aƚ'nujuaisla' 52 José i'hua'ma pe lopa'a Pilato.

iya'! Ixahue'e'ma tepi'inƚe lane tipuƚnata


43 Jesús timi:
  licuerpo Jesús, titaina'ma teminna.
―Iya' camihuo': Itsiya ƚinca 53 José ipuƚhuona'ma licuerpo Jesús,

aƚcuaita anuli jiƚpe al Paraíso. iju'eco'ma anuli al cuecaj quijahua'


44 I'ipa to menac'o. Ni petsi jiƚpe
  lilanc'ecompa alino, i'nicotsi anuli
ƚamats' imufc'o'ma. Al muf icoƚ'ma al pu'hua cunts'eja' lipupa ƚapic.
afane' hora. 45 Emi'moxi cal 'ora.
  Ailopa'a quemimpa jiƚpe lipu'hua
Jiƚpe al cuecaj xoute' tipa'a lijahua' capic. 54 Iƚe litine aviernes, ai'a

lojujnya ts'ipa'ne lajut'ƚ xonca al litine conxajya. Ni huata tehue'e'


Paxi. Lixhuaita al fanej hora iƚe ticuaitsi litine conxajya.
lijahua' its'aƚquenni tejmay ƚamats', 55 Lacaƚ'no', iƚne quiyouyomma

i'i'ma oque'. 46 Jesús ija'a'ma ujfxi,


  Galilea liyejmalepá Jesús, iƚenc'ot'ƚe
timi qui'Ailli': ilihuequi José. Ixim'me al pu'hua.
―Mai'Ailli', capi'inahuo' Ixim'me jouc'a pe li'nicompa
ƚai'espíritu, tapenufnaƚa'. licuerpo Jesús. 56 Lijou'ma iyena'me

Toƚta'a licua'ma exnalif'ma, liƚya' Jerusalén. Tefot'ƚeta ƚitamqui,


imana'ma. tipo'no'i'me licuerpo Jesús. Jouc'a
47 Nocuxepola' lan soldado
  tilanc'eta laceite lojuepa c'a,
lixim'ma li'i'ma imetsaico'ma acueca' ti'ot'ƚi'me licuerpo.
ȽanDios. Ipalaicopa Jesús, ticua: Licuaitsi litine conxajya tunxajyi
―Iƚque cal xans ƚinca ailopa'a ma to loya'apa locuxepa ȽanDios.
qui'epa, aƚijca xans.
48 Jiƚpiya timana' lan xanuc'

icuaicoco'me tixinƚe lo'iya.


24 Lihuequi litine, al te'a
litine al xamano, iƚe
al domingo, ai'a ti'i'ma quitine,
Lehuelojmpá toƚta'a li'ipa, iƚniya ipalunca lacaƚ'no', iye'me al
ixpailij'mola'. Tuntafyi ƚilunxajma', pu'hua. Itai'me ƚitamqui ƚefot'ƚepa.
iyena'me tixhueƚcoyi. 2 Licuaitsa jiƚpiya ixim'me cal

49 Liƚejmale Jesús jouc'a lacaƚ'no'


  cuecaj capic leti'icompa lico
iƚne quiyouyomma Galilea ilihuequi, cunts'eja' joupa iƚonc'empa,
jahuay iƚniya tecaxoƚanna aculi'. imelfai'empa, tipo'noya liju'.
Tehuelojnyi lo'iya. 3 Itsuflai'me. Aiquixim'me licuerpo

50 Jiƚpe liƚya' Jerusalén tipa'a anuli


  ƚaƚPoujna Jesús. 4 Aiquiƚcueca

cal xans cuftine José. Iƚque anuli li'ipa. Aiquiƚsina' te co'eyacu.


San Lucas 24 166

Aiquicoƚ'ma ixim'me oquexi' lan to imbamaj nuli kilómetro.


xanuc', maƚpiya lileju' tecaxoƚanna. 14 Iƚne tipalaic'oyoƚtsi, ti'nujuaisyi
Liƚpijahua' tunts'ifi to lepalc'o'. jahuay li'ipa. 15 Mipalaic'oyoƚtsi,

5 Lacaƚ'no' ixpailij'mola' juaiconapa.


  micuis'eyoƚtsi, mu'iyoƚtsi icuaitsi
Ic'ommoƚaipá uhuenacopá ƚamats'. Jesús. Iyejmale'me anuli. 16 Iƚne

Iƚniya lan xanuc' timinnila' lacaƚ'no': aimimetsaicoyi Jesús. ȽanDios


―Fa'a tipo'nom'mola' lomanapola', aiquepi'ila' lane. 17 Jesús timila':

¿te colahuecopa iƚque ƚimaf'i ―Imanc' monƚeyi lane, ¿te


cal xans? 6 Iƚque ƚolahuepa fa'a
  coƚmipoƚtsi?
ailopa'a. Imaf'inapa, itsahuenamma. Ecaxoƚenca. Ixhueƚconca. I'i'ma
Toƚ'nujuaitsa limipolhuo' ma cafcuana liƚxans. 18 Anuli iƚniya, iƚque

moƚmana' anuli al distrito Galilea. lipuftine Cleofas, italai'e'e'ma, timi:


7 Imi'molhuo': “Iya' iƚque cal
  ―Lan xanuc' nomana' Jerusalén,
Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua jahuay iƚniya iƚsina' li'ipa jiƚpiya
lema'a. Aƚcu'ma lan xanuc', iƚne pe iƚna'a ƚitiné. Ja'ni ma lun Jerusalén,
aimihuejcoyi locuxepa ȽanDios. ja'ni locuenaye xanuc', jahuay iƚsina'.
Alapaƚts'inginna lancruz. Afane' ¿Te ma le'a ima' aicoxina'?
litine camaf'ina'ma, catsahueno.” 19 Timila':

8 Licuej'me toƚta'a, lacaƚ'no'


  ―¿Te qui'ipa?
i'nujuaitsa limipola' Jesús. Iƚne timiyi:
9 Ipailinamma. Icuaitsa liƚya'
  ―Aƚ'nujuaisyi li'ipa Jesús
uya'a'me li'ipa. U'intsola' limbamaj ƚas Nazaret. Iƚque aprofeta,
nuli lan apóstole jouc'a locuenaye acueca' litaiqui', li'epa acueca'
liyejmalepá Jesús. 10 Iƚne lacaƚ'no'
  jouc'a. ȽanDios jouc'a lan xanuc'
anuli aMaría ƚas Magdala, ƚocuena imetsaicopá. 20 Lixanuc' cal cuecaj

aJuana, ƚocuena María iƚque ca'ailli' jouc'a laƚxanuc', iƚne lan


qui'máma' Jacobo. Jouc'a tiƚmana' tsilaj xanuc' noxpijpá lataiqui',
locuenaye lacaƚ'no' liyejmalepá. icupá tima'anƚe, epaƚts'ingimpá
Iƚniya nuya'apá timinnila' lan lancruz. 21 Illanc' aƚcuapá iƚque

apóstole. alunƚu'e'monga' illanc' ixanuc' Israel,


11 Lan apóstole aimi'eyi ƚinca
  tulij'mola' laƚ'eponga' laic'.
iƚe liƚtaiqui' lacaƚ'no' luya'apa. ’Itsiya ixhuaita afane' quitine
Imi'moƚtsi: “Ma le'a ticuayi”. quima'anni, joupa imanapa.
12 Pedro itsahuemma, inu'ma

22 Hualca lacaƚ'no' iƚne laƚejmalepá

ticuaita pe lopa'a al pu'hua. aƚspaic'ehuo'monga'. Ai'a ti'i'ma


Licuaitsi jiƚpiya ehuelojmhuo'ma quitine iƚniya itsehuo'me pe
al c'a. Ixim'ma ma le'a lijahua' lopa'a al pu'hua. 23 Licuaitsa

liju'ecompa licuerpo Jesús. jiƚpiya aiquiƚsina' licuerpo


Ipainanni, i'huana'ma liƚya'. Jesús. Ipailinamma. Alu'iponga':
Timiyoxi: “¿Te qui'ipa?” “Aƚsimpola' oquexi' lapaluc' quema'a.
13 Maƚe litine oquexi' liƚejmale
  Iƚniya aƚmiponga' Jesús imaf'i'.”
Jesús tiyeyi lane ticuaita liƚya' 24 ’Lijou'ma hualca laƚejmale

cuftine Emaús. Lipiculi' Jerusalén itsehuo'me al pu'hua. Ixinghuo'me


167 San Lucas 24

ailopa'a licuerpo ma to luya'apa ―Lixquenuf'ma ƚa'i, jiƚpe


lacaƚ'no'. Maƚque Jesús aiquiƚsina'. limetsaicopá Jesús.
25 Iƚque timila':

36 Mipalaic'oyoƚtsi toƚta'a icuaitsi

―Imanc' tocomma ailopa'a Jesús. Ecax'ma nolojmay. Timila':


coƚpicuejma'. ¿Te aimi'iya ―Aimoƚsueƚmot'ƚe'me.
molapenufyacu linespa lam profeta? 37 Iƚniya ixpailij'mola' juaiconapa.

26 ¿Ja'ni aicoƚsina' joupa ixpic'empá


  Aiquiƚsingufi ja'ni Jesús. Ticuayi:
titeƚcoƚa' cal Cristo y tijouƚa' ―Acue quinxpaic'ale.
tepenuf'ma limane ticuxe'ma 38 Jesús timila':

jahuay? ―¿Te coƚsueƚmot'ƚecopa? Jiƚpe


27 Jesús ipango'ma uhuaƚ'ma
  loƚpicuejma' toƚcuayi: “¿Ja'ni Jesús
lataiqui' liniƚpa Moisés, lijou'ma o a'i?” ¿Te coƚnescocopa toƚta'a?
uhuaƚ'ma linespa lam profeta, 39 Toƚsinƚe laimane', lai'mitsi'. Ma'

ti'hua tuhuaƚque jahuay loya'apa al iya'. Aƚ―lafla', toƚta'a ti'i'ma coƚsina'


Paxi Liniƚingiya petsi lopalaicopa ma' al ƚinca capa'a iya'. Lahuelojnla',
maƚque Jesús. tipa'a laipixic', laipecaƚ. Ƚinxpaic'ale
28 Icuaitsa liƚya' pe loyepá, Jesús
  ailopa'a quipixic' quipecaƚ.
tocomma to tuyai'ma. 29 Loquexi'

40 Lijoupa limipola' toƚta'a

timiyi: imuc'i'mola' limane', li'mitsi'. 41 Iƚne


―Aimoyai'ma. Topanenni. Joupa ixoj'ma quileta juaiconapa. Afule


if'acoƚaipa cal 'ora. Aƚmanenca. micuec'eyi tipa'a Jesús. Ixim'me
Jesús itsuflaipá lajut'ƚ anuli iƚne. juaiconapa acueca' li'ipa.
Imanenca. 30 Icutsoƚai'me titetso'me.
  Jesús timila':
Jesús epef'ma ƚa'i, ix'najtsi'i'ma ―¿Te tipa'a ƚaifteja?
ȽanDios, ixquenuf'ma, epi'i'mola'. 42 Epi'i'me ƚaj hualca ƚamixqui'

31 Tocomma to exi'enni liƚ'u'.


  catu. 43 Epenuf'ma, mehuelojnyi

Imetsaico'me Jesús. Aiquicoƚ'ma, iƚniya, ite'ma. 44 Timila':


aits'ixim'me, tocomma to joupa ―Ma maƚmana' anuli iya'


i'huanapa. 32 I'nujuaitsa li'ipola'
  nu'ipolhuo' laƚ'iya. Nu'ipolhuo':
miyeyi lane, imi'moƚtsi: “Jiƚpe litaiqui' Moisés, jouc'a liƚtaiqui'
―Maƚeyi lane anuli, lam profeta, jouc'a jiƚpe lan Salmo
maƚpalaic'onga' iƚque, muhuaƚque al uya'a'me laƚ'iya iya'. Ticuicomma
Paxi Liniƚingiya, ƚinca aƚsingufcopá tenanƚƚa' jahuay.” Itsiya enanƚpa.
acuecaj mafca ƚalunxajma'. 45 Lijou'ma, epalc'o'i'mola'

33 Maƚpe 'hora itsolinca, iye'me


  liƚpicuejma', ticuec'eƚe al Paxi
Jerusalén. Licuaitsa ixinim'mola' Liniƚingiya.
limbamaj nuli lan apóstole, jouc'a 46 Timila':

locuenaye liyejmalepá Jesús efoƚya, ―Al Paxi Liniƚingiya tuya'e': “Cal


34 ticuayi:
  Cristo titeƚco'ma, tima'am'me. Afane'
―Al ƚinca imaf'inapa Caƚ'ailli', litine titsahueno, timaf'ina'ma,
joupa itsahuenamma, Simón iximpa. tipano pe lomana' limanapola'.”
35 Loquexi' uya'a'me li'ipola' miyeyi

47 Jouc'a ticua: “Ni petsi li'a

lane. Timiyi: ƚamats' tuya'am'me: Toƚsuej'menca,


San Lucas 24 168

tolapenufle cal Cristo, toƚta'a 50 Lijou'ma, Jesús ileco'mola',


ȽanDios timenc'e'eco'molhuo' loƚ'epa ipalyonca liƚya' Jerusalén. Icuaitsa
lixcay.” liƚya' Betania. Jiƚpiya i'nof'e'ma
’Jifa'a liƚya' Jerusalén tipangoƚa' limane, ipaxne'mola'. 51 Mipaxnela'

iƚe loluya'ayacu. 48 Imanc' joupa


  enaj'moxi, ilecom'me al toncay.
oƚsimpá jahuay laƚ'ipa, toluya'a'me. 52 Ts'ilihuequi exc'onƚcoƚinca.

49 Cai'Ailli' joupa icupa cataiqui',


  Lijou'ma ipailinamma juaiconapa
icuapa te ts'i'ic' lapi'iyacolhuo'. ixoj'ma quileta, iyena'me
Toƚta'a iya' cumme'etolhuo'. Cai'Ailli' Jerusalén. 53 Itine itine tiyeyi al

Nopa'a lema'a tepi'i'molhuo' cuecaj xoute'. Jiƚpe tix'najtsi'iyi


coƚmane. Toƚmanenca fa'a Jerusalén, ȽanDios.
toƚ'huaicoƚe ti'iƚa' toƚta'a. Amén. Toƚta'a li'ipa.
169

LATAIQUI' LINIȽPA SAN


JUAN LOYA'APA IȽE AL C'A
LIXPIC'EPA ȽANDIOS

1 Al te'a ai'a tipango'ma jahuay,


tipa'a anuli ƚecui'impá
Lataiqui'. Iƚque ƚecui'impá Lataiqui'
ƚamats', tepalc'o'ila' lan xanuc' ni
petsi lomana'.
10 Ƚilanc'epa li'a ƚamats' icuai'ma

copa'a pe lopa'a ȽanDios. Iƚque fa'a, lan xanuc' aiquilimetsaijma.


ma' anDios. 2 Ai'a tipango'ma

11 Petsi lomana' lipiƚya' xanuc'

jahuay, iƚne ȽanDios y Lataiqui', maƚpiya icuaiyunni. Iƚniya


anuli tiƚmana'. 3 Jiƚquiya Lataiqui'
  aiquilepenufi. 12 Lan xanuc'

ilanc'epa jahuay. Jahuay lopa'a nepenufpá, iƚne no'huaiyijmpá,


lilanc'epa iƚquiya. Ailopa'a cocuena jiƚquiya epi'i'mola' liƚmane
nilanc'epa. Maƚquiya ilanc'epa timetsaicontsola' inaxque' ȽanDios.
jahuay. 4 Jiƚquiya tipa'a lipitine. Nij

13 Iƚne, ¿te ts'i'ic' li'ipola' inaxque'

naitsi lepi'ipa, ma iƚquiya quituca' ȽanDios? ¿Te quiƚ'ailli' acueca'


i'hueca lipitine. Iƚque tepi'ila' xans? A'i. O, ¿te iƚniya quiƚtuca'
liƚpitine lan xanuc', tepalc'o'ila' liƚpicuejma' ixpic'e'me ti'itsoƚtsi
liƚpicuejma'. 5 Jifa'a li'a ƚamats' lan
  inaxque' ȽanDios? A'i. O, ¿te anuli
xanuc' juaiconapa amuf liƚpicuejma'. cal cuecaj quincuxepa ixpic'epa,
Jiƚquiya ti'hua tepalc'o'ila'. Jiƚiya al imipola': “Iya' cacua: Ti'itsola'
cuecaj muf aimi'iya mipijya jiƚque inaxque' ȽanDios”? A'i. Ma ȽanDios
lipepalc'o'. ixpic'epa, toƚta'a li'ipola' iƚniya
6 Tipa'a anuli cal xans cuftine
  inaxque' ȽanDios.
Juan. ȽanDios epi'i'ma lipenic', 14 Iƚque ƚecui'impá Lataiqui'

ti'eƚa' ma to limipa. 7 Icuxe'epa


  maƚque anDios, i'epoxi xans,
tu'itsola' lan xanuc' naitsi icuaiyunni ma fa'a li'a ƚamats'.
iƚque Ƚapalc'o'iyacola'. Jahuay Ipajmpa pe laƚmana', aƚsimpá te
ti'huaiyijnle jiƚquiya Lepalc'o'. ts'i'ic' lipicuejma' jiƚquiya, maƚque
8 Jiƚque Juan a'i jiƚquiya Lepalc'o'.
  cal Nuli qui'Hua ȽanDios. Aƚsimpá
Aimi'iya mepalc'o'iyacola' lan xanuc'. ituca', ailopa'a xonca toƚquiya.
Le'a tipalaico'ma Ƚapalc'o'iyalepa. Iƚque ma le'a ac'a lixpic'ejma'.
9 Jiƚquiya ƚopalaicopa Juan, iƚque
  Aimifelƚaique. Aƚtoc'inga'. Lu'inga'
ƚinca Epalc'o'. Icuai'ma fa'a li'a al ƚinca.

169
San Juan 1 170

15 Juan Bautista tu'ila' lan xanuc': Itsiya illanc' licuis'ehuo', ¿te ima'
―Ticuaihuo ƚi'Hua ȽanDios. iƚque cal profeta?
Ujfxi ipalaic'o'mola', timila': Italai'e'e'mola', timila':
―Fa'a tipa'a iƚque ƚaipalaicopa, ―Iya' a'i.
aimipolhuo': “Iya' aicuai'ma ate'a. 22 Icuis'econa'me, timiyi:

Tijouƚa' ticuaihuo ocuena xonca cal ―Lu'itsonga', ¿naitsi ima'?


cueca'. Jiƚque ƚinca cal te'a. Iya' ma Ticuicomma lu'itola' lalummeponga'.
ailaifpa'a, jiƚquiya tipa'a.” Itsiya ¿Te cofnescoyacoxi? ¿Te ts'i'ic'
toƚsinƚe, joupa icuai'ma. Ma fa'a lopenic'?
tipa'a. 23 Juan italai'e'e'mola',

16 Iƚquiya ixhuaiya lipicuejma'.


  ipalaico'moxi. U'i'mola' litaiqui' cal
Illanc' a'i quixhuaiya laƚpicuejma', profeta Isaías, tuya'e':
lahue'enga' axpe'. Iƚquiya ƚinca Petsi ailopa'a quiƚya' tuya'e'
ixhuaiya lipicuejma'. Aƚƚanc'e'enga' anuli cal xans, tu'ila' lan
laƚpicuejma', ti'iƚa' al c'a. ȽanDios xanuc':
joupa aƚtoc'iponga'. Itsiya' xonca “Toƚƚanc'e'eƚe lipene ƚaƚPoujna”.
aƚtoc'inga'. 17 Lummepa Moisés,
  Toƚta'a ipalaico'moxi Juan Bautista.
aƚtoc'iponga'. Iƚque uya'a'ma 24 Iƚniya lummempola'

locuxepa ȽanDios. Itsiya xonca nopalaic'opá Juan afariseo. 25 Ti'hua


aƚtoc'inga', ummepa Jesucristo. tipalaic'oyi Juan, timiyi:


Maƚque aƚtoc'inga', aƚmuc'inga' ―Ima' tocua: “Iƚniya cal Cristo, cal
jahuay al ƚinca. 18 Nij naitsi
  Elías, cal profeta ƚommeya ȽanDios,
niximpa ȽanDios. Cal Nuli qui'Hua iƚne ocuenaye, a'i iya'”. Ne'. Itsiya
ȽanDios tiƚmana' anuli, ma' iƚque ¿te cofmepo'icopola' lan xanuc'?
aƚmuc'iponga' li'ejma' ȽanDios. 26-27 Juan italai'e'e'mola', timila':

19 Lan xanuc' judío, maƚniya


  ―Iya' capo'icola' aja'. Itsiya fa'a
nomana' liƚya' Jerusalén, pe loƚmana' tipa'a ocuena. Imanc'
ummem'mola' la'aillí, jouc'a aicolimetsaijma. Jiƚquiya xonca
notoc'iyalepá la'aillí. Icuaiyunca acueca' xans. Iya' ni aimi'iya
pe lopa'a Juan Bautista, icuis'e'me, cuhuaƚc'e'eya lic'eJi'. Tijouƚa'
timiyi: cajou'neƚa' iya' laipenic' iƚque
―¿Naitsi ima'? tipango'ma lipenic'.
20 Juan u'i'mola' al ƚinca,

28 Toƚta'a li'ipa jiƚpe cuftine

aiquemi'e'mola', timila': Betábara, ƚu'huaj quiyay al pana'


―Iya' a'i ninCristo. Jordán, maƚpiya Juan tepo'iyale.
21 Icuis'econa'me, timiyi:

29 Lihuequi litine Juan ixim'ma

―Lu'itsonga', ¿naitsi ima'? ¿Te ima' Jesús icuaico'ma. Timila' lan xanuc':
unElías? ―¡Toƚsinƚe! Iƚque ƚiMoƚ ȽanDios.
Timila': Tiƚonc'e'e'mola' liƚjunac' lan
―Iya' a'i. xanuc' nomana' fa'a li'a ƚamats'.
Icuis'econa'me, timiyi: 30 Iya' joupa aipalaicopa iƚquiya.

―ȽanDios icuapa: Joupa nu'ipolhuo': “Cajou'neƚa'


“Cumme'e'molhuo' anuli ƚaiprofeta”. laipenic' iƚque tipango'ma
171 San Juan 1

lipenic'. Iƚque xonca acueca'. 40 Lijoupa licuejpá linesma Juan


Iya' ma' ailaifpa'a jiƚque tipa'a.” iƚne loquexi' ihuejna'me Jesús, anuli
31 Iya' aicainimetsaijma. Iya'
  cuftine Andrés, iƚque ipima Simón
aicuaicoco'ma capo'itsolhuo' imanc' Pedro. 41 Andrés ehuetsi ƚipima,

ixanuc' Israel, tolimetsaicoƚe iƚque Simón, timi:


jiƚquiya. ―Illanc' aƚsimpá cal Mesías.
32-34 Juan ma ti'hua tipalaijma
  Iƚe lataiqui' “Mesías” ticuajmaispa:
Jesús. Tuya'e' li'ipa, ticua: Cal Cristo, iƚque ƚommeya ȽanDios.
―Iya' aicainimetsaijma Jesús. 42 Andrés ilecohuona'ma Simón,

Aicaixina' naitsi jiƚquiya. Aiximpa icuaitsa pe lopa'a Jesús. Jesús


cal Espíritu Santo ti'onƚcospa ehuelojm'ma Simón, timi:
to anuli cal paloma, imumma ―Ima' unSimón, mi'hua Jonás.
ehuoxaf'caipa ƚijuac Jesús. Maƚque Ima' tecui'im'mo' unCefas.
ȽanDios ƚalummepa capo'iyaleƚa' “Cefas” ataiqui' hebreo. Maƚe
aja', aƚmipa: “Toxim'ma timuyohuo lataiqui' griego “aPedro”,
lema'a cal Espíritu Santo. ticuajmaispa: Acueca' capic.
Tehuoxaf'cai'ma ƚijuac anuli cal 43 Lihuequi litine Jesús ixpic'e'ma

xans. Jiƚquiya aimepo'icoyacolhuo' ti'hua'ma al distrito Galilea. Mi'hua


aja'. Tepo'ico'molhuo' cal Espíritu lane italecuf'ma anuli cal xans
Santo.” Toƚta'a laƚmipa ȽanDios. cuftine Felipe. Timi:
Itsiya camilhuo' jiƚquiya Jesús i'Hua ―Lihuejnaƚa'.
ȽanDios. 44 Jiƚquiya Felipe qui'huayomma

35 Lihuequi litine tecaxhuoƚanna


  Betsaida, liƚpiƚya' Andrés y Pedro.
Juan jouc'a oquexi' ts'ilihuequi. 45 Felipe ehuena'ma anuli cal xans

36 Juan ixim'ma Jesús ti'hua lane.


  cuftine Natanael, timi:
Timila' ts'ilihuequi: ―Moisés jouc'a lam profeta
―¡Tolahuelojnle! Jiƚquiya iMoƚ ipalaicopá anuli cal xans. Joupa
ȽanDios. aƚsimpá iƚque. Maƚque Jesús ƚas
37 Iƚniya loquexi' ts'ilihuequi Juan
  Nazaret, i'hua José.
icuej'me lonespa. Ihuejna'me Jesús. 46 Natanael timi:

38 Jesús ipai'e'moxi, ixim'mola'


  ―Liƚya' Nazaret, ¿jiƚpiya tipa'a al
loquexi' iƚenc'e, timila': c'a?
―¿Te colahuepá? Felipe timi:
Iƚniya italai'e'e'me Jesús, timiyi: ―Ƚepá. Toxinna.
―Rabí, ¿pe copanc'epa? 47 Jesús lixim'ma icuaico'ma

(Lataiqui' “Rabí”, iƚe ahebreo, Natanael. Inesco'ma, ticua:


ticuajmaispa: Omxi.) ―Jifa'a tipa'a anuli cal c'a
39 Jesús timila':
  xans. Ma' al ƚinca i'hua Israel.
―Tonƚouyunca. Ƚepá. Toƚsinna. Aimifelƚaique.
Iye'me, ixintsa jiƚpe pe lipanc'epa 48 Natanael icuis'e'ma, timi:

Jesús. Joupa uyaipa nolojmay ―¿Te li'ipa lalimetsaicopa? ¿Pe


cummuhuijma'. Imanequenca jiƚe caƚsinyopoƚtsi?
litine. Jesús timi:
San Juan 1​, ​2 172

―Ai'a tijoc'i'mo' Felipe, aiximpo'. ―Itsiya tonlipa'aƚe tutani,


Cofpa'a lipunxahua la'icux. toƚmuc'itsa tixnac'otsi cal
49 Natanael timi:
  mayordomo.
―Rabí, ima' i'Hua ȽanDios. Ima' Itai'me.
maƚRey illanc' ixanuc' Israel. 9 Notoc'iyalepá, iƚniya nipa'apá

50 Jesús timi:
  al vino, iƚsina' petsi quipa'apa. Cal
―Ma le'a aimipo': “Aiximpo' mayordomo aiquixina'. Ixnac'o'ma
cofpa'a lipunxahua la'icux”, toƚta'a laja' joupa ipai'ipa, i'ipa avino.
aƚ'huaiyijm'ma. Toxim'ma xonca' al Ijoc'i'ma ƚamanepa, 10 timi:

cueca'. ―Ima', itsiya quite' luhua'inga' al


51 Imicona'ma:
  c'a vino. A'i toƚta'a mi'enni. Ate'a
―Iya' camilhuo': Toƚsim'me ticunni al c'a vino. Tijouƚa' tixnaƚe
lema'a exiya. Aƚsim'ma aƚ'onƚcospa axpe' vino lijoc'impola', tuhua'i'mola'
to al hualijm'ma petsi tif'ajliyi, a'ijc'a vino.
tilimulumma lepaluc' ȽanDios. Iya' 11 Mipa'a Jesús liƚya' Caná al

iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta distrito Galilea toƚta'a ipango'ma
pu'hua lema'a. imujpa lo'epa acueca'. Ts'ilihuequi

2 Uyaipa oquej quitine, lihuequi


quitine i'i'ma juic camana
jiƚpiya liƚya' Caná, al distrito
imetsaico'me jiƚquiya ituca', xonca
acueca', a'i to locuenaye lan xanuc'.
I'huaiyijm'me.
Galilea. Jiƚpiya i'hua'ma qui'máma' 12 Imu'ma al 'ocay, icuaitsi

Jesús. 2 Ijoc'impola' Jesús jouc'a


  liƚya' Capernaum. Qui'máma'
ts'ilihuequi. Jiƚpiya icuaitsa al juic. jouc'a lipimaye jouc'a ts'ilihuequi
3 Ijouna'ma al vino. Qui'máma'
  iyejmalena'me. Jiƚpe imanenca oque'
Jesús u'i'ma, timi: afane' quitine.
―Joupa ijounapa al vino. Ailopa'a. 13 Joupa icuaico'ma liƚjuic lan

4 Jesús italai'e'e'ma qui'máma',


  xanuc' judío. Jiƚiya al juic cuftine
timi: al Pascua. Jesús if'aj'ma al
―Momá, ¿te caƚmicopa toƚta'a? A'i cueca' quiƚya' Jerusalén. 14 Jiƚpe

quixhuaiya lai'hora. ƚinujnca al cuecaj xoute' ixim'mola'


5 Qui'máma' timila' notoc'iyalepá:
  lincucale ticujyi huacax, mot'ƚ
―Tonƚ'eƚe lomiyacolhuo' jiƚquiya. jouc'a paloma. Lan xanuc' ti'naji
6 Jiƚpiya timana' acamts'us lan
  titsufco'me ȽanDios jiƚpe al cuecaj
tsila' capixú lilanc'ecompola' apic. xoute'. Jouc'a ixim'mola' nopai'ipá
Anuli anuli timangospa amalpu' tomí ticutsoƚanna jiƚpe liƚmesá.
nuxans o amaxnu litro laja'. Lan 15 Uxcui'ma lixmi, ihuetsai'mola'

xanuc' ixhuico'me laja' epajco'me lan mot'ƚ jouc'a lan huacax. Iƚniya
liƚpime o liƚmane' o liƚ'mitsi', nopai'ipá tomí eca'ni'i'mola' liƚtomí,
ma to liƚ'ejma'. 7 Jesús timila'
  ecanait'ƚi'mola' liƚmesá. 16 Timila'

notoc'iyalepá: nocujpá paloma:


―Toƚma'niƚe caja' iƚne ƚapixú. ―Tunlipa'antsola'. Jifa'a ejut'ƚ
8 Timiconala':
  cai'Ailli'. Aimonƚ'e'e'me to laplaza.
173 San Juan 2​, ​3

17 Ts'ilihuequi licuej'me lines'ma 25 Aiquicuis'ela', ¿te ts'i'ic' cu'hua cal


Jesús i'nujuaitsa loya'apa al Paxi xans lipicuejma'? Imetsaicola' lan


Liniƚingiya, tuya'e': xanuc' te ts'i'ic' liƚpicuejma', ja'ni
Juaiconapa aipic'a lomejut'ƚ, ac'a o ja'ni a'ijc'a.
aicaxnet'ƚya latets'icopa lan
3  Anuli cal xans cuftine
1-2  

xanuc'. Nicodemo icuai'ma pe lopa'a


Juaiconapa acueca' Jesús. Iƚque Nicodemo afariseo,
laipixhuejma', tocomma ipenic' pe lomana' lif'as xanuc'
aƚma'a'ma. fariseo. Icuaitsi joupa imufc'opa.
18 Lan xanuc' judío icuis'e'me Jesús,
  Timi:
timiyi: ―Momxi, aƚsina' ima' xonca
―¿Te cof'ecopa toƚiya? tomuc'iyale, ȽanDios ummepo'.
Aƚmuc'itsonga' al cueca' lof'eya. Ima' to'ay al cueca'. ȽanDios epi'ipo'
Toƚta'a aƚcua'me al ƚinca epi'impo' lomane, ja'ni a'i aimi'iya mo'eya
lomane. toƚta'a.
19 Jesús italai'e'e'mola', timila':

3 Jesús italai'e'e'ma, timi

―Ne'. Tolateƚaf'le iƚca'a lejut'ƚ Nicodemo:


ȽanDios. Ti'iƚa' afane' quitine, iya' ―Iya' camihuo' al ƚinca: Lan
joupa aitsahue'enamma. xanuc' ticuicomma timajnlicontsa,
20 Lan xanuc' judío italai'e'e'me,
  ja'ni a'i aimi'iya mitsuflaiyacu pe
timiyi: locuxeyopa ȽanDios.
―Lilanc'empa jiƚta'a lejut'ƚ 4 Nicodemo timi:

ȽanDios icoƚpa oquej nuxans ―Cal xans ƚitojpa, ¿te co'iya


camts'us camats'. Itsiya ima' mipajnconaya? ¿Te nipajnya
tocua: “Ti'iƚa' afane' quitine joupa titsufai'ma licu'u qui'máma', tijouƚa'
aitsahue'enamma”. Aimi'iya. tipajnconna?
21 Jesús aimipalaijma al cuecaj

5 Jesús italai'e'e'ma, timi:

xoute'. Lines'ma: “… iƚca'a lejut'ƚ ― Iya' camihuo' al ƚinca:


ȽanDios”, tinescoyoxi licuerpo. Ticuicomma tuyaicoƚa' laja' jouc'a
22 Ts'ilihuequi Jesús lixim'me
  tepenufla' cal Espíritu Santo. Iƚque
limaf'inapa, lipanamma pe lomana' cal xans ƚinca ipajnconna. Ja'ni a'i,
limanapola', iƚniya i'nujuaisnatsa aimi'iya mitsufaiya pe locuxeyopa
iƚiya litaiqui' Jesús. Icuapá: “Al ȽanDios. 6 Lan xanuc' liƚnaxque'

ƚinca liniƚingiya al Paxi Cataiqui'. Al laiƚepá ti'onƚcospola' to iƚniya,


ƚinca linespa Jesús.” mane axanuc'. ȽanDios linaxque'
23 Jiƚpe al cuecaj quiƚya' Jerusalén
  ti'onƚcospa to iƚque. Iƚne linaxque'
ti'eyi al juic Pascua. Maƚpiya tipa'a ȽanDios tipa'a al ts'e liƚpitine, joupa
Jesús. Ti'ay al cueca'. Imuc'i'mola' lepi'ipola' cal Espíritu Santo.
lan xanuc' acueca' lipaxi. Lixim'me 7 Aimoxhueƚmot'ƚe'ma laimipo':

acueca' lo'epa, axpela' lan xanuc' “Imanc' unc'ixanuc' ticuicomma


ticuayi: “Lihuejna'me Jesús”. toƚmajnlicontsa”. 8 Ƚahua' ni petsi

24 Jesús aimi'huaiyingila' iƚniya.


  ti'hua. Tocueca lona'apa, aicoxina'
Ixinguf'mola' jahuay lan xanuc'. pe lo'huayomma, ni petsi lotsepa.
San Juan 3 174

Ma toƚiya aimi'iya mocuejya li'ipa a'i mecani'eyacola' lan xanuc'.


cal xans pe cal Espíritu Santo i'e'epa Ummecopa tunƚu'e'mola'. 18 Cal xans

i'hua ȽanDios. Iƚque cal xans joupa no'huaiyijmpa ƚi'Hua ȽanDios a'i
ipajnconna. Ituca' li'ejma'. mecani'eya. Ja'ni aimi'huaiyinge,
9 Nicodemo italai'e'e'ma Jesús,
  joupa ecanipa. Aiqui'huaiyinge cal
timi: Nuli qui'Hua ȽanDios.
―¿Te co'iya iƚta'a laƚmipa? 19 ’Lepalc'o' icuai'ma fa'a li'a

10 Jesús italai'e'e'ma, timi:


  ƚamats'. Lan xanuc' ti'eyi lixcay,
―Ima', lof'as xanuc' Israel toƚiya xonca iƚpic'a al muf. 20 Mi'eyi

imetsaicohuo' uncueca' lixcay jahuay iƚniya, ti'eyi laic'


momxi. ¡Aimocueca' laifmipo'! lepalc'o'. Aimiƚoc'oƚaiyummma.
11 Iya' camihuo' al linca: Illanc'
  Ticuayi: “Aimaƚsim'monga' illanc'
aƚpalaicoyi iƚe laƚsina', luya'ayi laƚ'epa”. 21 Iƚniya no'epá al c'a

laƚsimpa. Imanc' aimolapenufyi tehueyi lepalc'o'. Ticuayi: “Lan


laluya'apa. 12 Nu'ipolhuo' lo'ipola'
  xanuc' ti'iƚa' quiƚsina' lihuejcoyi
lan xanuc' mimana' fa'a li'a ƚamats', ȽanDios. Maƚque aƚcuxenga'.”
aimaƚcuec'e. Ja'ni cu'itsolhuo' 22 Jesús ipamma, i'hua'ma al

loxpic'epa ȽanDios iƚque Nopa'a distrito Judea. Ts'ilihuequi jouc'a


lema'a, ¿te co'iya maƚcuec'eya? iye'me. Icuaitsa imanequenca
13 ’Nij naitsi nif'ajpa lema'a. Ma
  jiƚpiya. Iƚne ts'ilihuequi Jesús
le'a cal Xans li'ipa Ƚiximpa cal epo'iyale'me. 23-24 Iƚniya ƚitiné

profeta pu'hua lema'a, iƚque ƚinca Juan Bautista jouc'a tepo'iyale.


imuyommma lema'a. Aiquitats'enni, ma ti'hua ti'ay
14 ’Limajmpá petsi ailopa'a quiƚya'
  lipenic'. Juan tipa'a petsi cuftine
Moisés y lixanuc', lainofat'ƚ ticala' Enón, huejnca Salim. Jiƚpiya tipa'a
lan xanuc', tima'annila'. Moisés axpe' caja'. Tiƚcuaiyumma lan
ilanc'e'ma anuli ƚainofaƚ catejma', xanuc' tepo'ila'.
ipo'nopa al 'ec, i'nof'e'ma. Lan 25 Ts'ilihuequi Juan ipalaic'o'moƚtsi

xanuc' lehuelojm'me iƚque ƚainofaƚ lan judío, ifuli'i'moƚtsi cataiqui',


unƚul'me. Ma toƚta'a ticuicomma tipalaicoyi lo'eyacu ja'ni ȽanDios
ti'nof'em'me cal Xans, iƚque li'ipa tixintsola' alimpio, tepenuftsola'.
Ƚiximpa cal profeta. 15 Lan xanuc'

26 Ts'ilihuequi Juan icuaitsa pe

no'huaiyijmpá iƚque, jahuay lopa'a iƚque, timiyi:


iƚniya, tepi'im'mola' al ts'e liƚpitine ―Momxi, tipa'a ocuena comxi
aimijouya. tepo'iyale. Moƚmana' ƚu'hua al panaj
16 ’ȽanDios i'nujuais'mola' lan
  Jordán, imanc' onƚejmale. Ima'
xanuc' nomana' li'a ƚamats', lopalaic'opola' lan xanuc' onesco'ma
ixim'mola' acuanuc'la. Tipa'a iƚque. Itsiya jahuay lan xanuc' tiyeyi
ma le'a anuli ƚi'Hua. Icupa iƚque, pe lopa'a.
aimejac'mola' iƚniya no'huaiyijmpá 27 Juan italai'e'e'mola', timila':

ƚi'Hua ȽanDios, tepi'im'mola' al ―Ma ȽanDios tixpic'e te ts'i'ic'


ts'e liƚpitine aimijouya. 17 ȽanDios
  laƚpenic' laƚ'epa. Ja'ni a'i, ailopa'a
lummepa iƚque ƚi'Hua li'a ƚamats' caƚpenic'. 28 Imanc' joupa oƚcuejpá

175 San Juan 3​, ​4

laimipolhuo': Iya' a'i ninCristo. Juan Bautista tepo'ila' ahuata.”


ȽanDios alummepa cacuaiyunni 2 Jesús aiquepo'ila' lan xanuc'. Ma

ate'a, cu'itsola' lan xanuc' ticuaihuo ts'ilihuequi tepo'iyaleyi. 3 Jesús


cal Cristo. 29 Temaneƚa' ƚamijcano


  li'ipa quixina' toƚta'a tinescoyi
tipa'a ƚiƚejmale. Ma le'a ƚamijcano ipayonni al distrito Judea. Jouc'a
ƚamaneya tileco'ma ƚipeno. ts'ilihuequi iye'me al distrito
Ƚiƚejmale titoc'i'ma tiquimf'e, Galilea.
tixoqui queta ticueca lonespa. Itsiya 4 Tuyaicota ƚamats' Samaria.

iya' aƚ'onƚiconno iƚque ƚiƚejmale. 5 Icuaitsa anuli liƚpiƚya' lun


Iya' tixoqui neta nulemma. 30 Itsiya


  samaritano. Liƚya' cuftine Sicar. Iƚe
ca'oc'ena'moxi. Toƚta'a lan xanuc' liƚya' tipa'a huejnca anuli ƚamats'
tixim'me iƚque cal Cristo acuecaj li'ipa i'huexi cal xans Jacob. Iƚque
xans. epi'ipa ƚi'hua José. 6 Maƚpiya tipa'a

31 ’Illanc' ninc'ixanuc' maƚmana'


  al pu'hua caja' lipupa Jacob. Jesús
fa'a li'a ƚamats' ma le'a aƚsina' te i'huacopa cane joupa ixocaita,
ts'i'ic' mipa'a fa'a ƚamats'. Maƚe icutsafcai'ma lico al pu'hua caja',
caƚnescopa. Iƚque ƚimuyomma tunxaj'ma. I'ipa to menac'o.
lema'a, iƚque ƚinca xonca 7 Anuli ƚaca'no' asamaritana

ixina'. 32 Iƚque tuya'e' liximpa


  icuai'ma al pu'hua caja', tipa'a'ma
licuejpa mipa'a pu'hua. Itsiya quija'. Jesús timi:
aimetenƚcocola', aimepenufyi. ―Luhui'iƚa' caija', caxna'ma.
33 Naitsi napenufpa litaiqui' loya'apa

8 Ts'ilihuequi Jesús ailomana'.

nimuyomma lema'a, iƚque cal Iyepá liƚya' ti'nata ƚotejacu.


xans timuqui te ts'i'ic' ȽanDios 9 Ƚaca'no' italai'e'e'ma Jesús, timi:

lipicuejma'. ȽanDios aimifelƚaique. ―Ima' umjudío, iya' naca'no'


34 Iƚque ƚimuyomma lema'a
  ninsamaritana. Ima', ¿te
ȽanDios ummepa, tuya'e' ma caƚpalaic'ocopa? ¿Te caƚsahue'ecopa
lonespa ȽanDios. ȽanDios epi'ipa caja'?
cal Espíritu Santo ticuxeƚa' jahuay (Lun judío aimiyejmaleyi lun
lipicuejma'. samaritano.)
35 ’ȽanDios qui'Ailli' Jesucristo

10 Jesús timi:

ti'ay capic'a ƚi'Hua. Epi'ipa limane ―Ima' aicoxina' naitsi iya'. Jouc'a
ticuxeƚa' jahuay. 36 Cal xans
  aicoxina' te ts'i'ic' iƚe lapi'iyacola'
nepenufpa ƚi'Hua ȽanDios ma tipa'a ȽanDios lan xanuc'. Ja'ni coƚa' oxina',
al ts'e lipitine aimijouya. Naitsi aƚsahue'e'ma iya' cuhui'itso' coja'.
natets'ipa ƚi'Hua ȽanDios ailopa'a Iya' cuhui'i'mo' al c'a caja' lainupa.
al ts'e lipitine. Ma mi'hua metets'i 11 Ƚaca'no' timi:

ƚi'Hua ȽanDios, maƚque ȽanDios ―Mai'ailli', iƚta'a laja' a'ojca,


tixtu'hua, titeƚ'mi'ma. ailopa'a cofmipa'acoya. ¿Petsi

4 Lam fariseo icuej'me lonespa


lan xanuc', iƚne tinesconni:
“Jesús tepo'ila' axpela' lan xanuc'.
cofxi'ne'eya jiƚiya al c'a caja'
lainupa? 12 Iƚta'a al pu'hua

aƚpo'no'eponga' ƚaƚtahuelo Jacob.


Tixpela' ts'ilihuequi. Itsiya Maƚque Jacob jifa'a ixnapa iƚta'a
San Juan 4 176

laja'. Jouc'a linaxque', lipinneja lan xanuc' judío minesyacu: “Ƚepá


ixnapá. Jerusalén. Jiƚpe laxc'onƚingoƚaita
13 Jesús italai'e'e'ma, timi:
  ȽanDios.” 22 Imanc' moƚnesyi:

―Cal xans noxnaya jiƚta'a “Laxc'onƚingoƚaiyi ȽanDios”,


laja' ticuiconahuo quija'. aicolimetsaijma ȽanDios. Illanc'
14 Cal xans noxnaya laja' laifcupa
  ninc'ijudío limetsaicoyi ȽanDios.
aimicuiconaya quija'. Iƚe laja' Aƚinca laxc'onƚingoƚaiyi, aƚpalaic'oyi.
laifcupa tipanehuo ƚunxajma', Petsi lan xanuc' judío ti'huayohuo
ti'onƚcospa to luxi caja', ti'hua tinu, jiƚquiya Nonƚu'eyacola' lan xanuc'.
ticu al ts'e lipitine aimijouya. 23 ’Ticuaitsi litine locuaicoya,

15 Ƚaca'no' timi:
  iya' cacua joupa icuai'ma, lan
―Mai'ailli', jiƚiya laja' lofnescopa, xanuc' aimehueyacu anuli al lugar
luhui'iƚa'. Tijouƚa' aimicuiconaya texc'onƚingoƚaiƚe ȽanDios. Ma
caija', ni aicuyaiconaya liƚya' jiƚpe liƚpicuejma' ti'nujuaisnata
quipa'aconaya caija'. ȽanDios, tihuejco'me locuxe'epola',
16 Jesús timi:
  timetsaico'me. Latenƚcocopa ȽanDios
―To'huaƚa', tojoc'itsi ƚope'ailli'. texc'onƚingoƚaiƚe toƚta'a. 24 ȽanDios

Toƚcuaiyunca fa'a. a'Espíritu, ailopa'a quicuerpo, ma


17 Ƚaca'no' timi:
  le'a ipicuejma'. Lan xanuc' tama
―Ailopa'a caipe'ailli'. ticuayi: “Laxc'onƚingoƚaiyi ȽanDios”,
Jesús timi: ja'ni jiƚpe liƚpicuejma' aimi'nujuaisyi
―Al ƚinca lofnespa: iƚque, ja'ni aimihuejcoyi locuxe'epola',
“Ailopa'a caipe'ailli'”. 18 Joupa
  ȽanDios aimetenƚcocoya
oƚƚaitsufcopoƚtsi amajxi loxanuc'. laxc'onƚingoƚaipa iƚne lan xanuc'.
Itsiya oƚƚaitsufcoyoƚtsi anuli cal 25 Ƚaca'no' timi:

xans ma a'i cope'ailli'. Al ƚinca ―Aixina' ticuaihuo cal Mesías,


lofnespa. jiƚquiya ƚecui'impá “cal Cristo”,
19 Ƚaca'no' timi:
  ƚommeya ȽanDios. Itsiya tehue'e'
―Mai'aill', iya' cacua ima' laƚpicuejma' aicaƚcueca. Ma
umprofeta. 20 Illanc' laƚtatahueló
  ticuaiyunni jiƚquiya lu'ina'monga'
jiƚca'a ƚijuala exc'onƚingoƚai'me jahuay.
ipalaic'o'me ȽanDios. Ma' anuli 26 Jesús timi:

illanc' laxc'onƚingoƚaiyi fa'a. Imanc' ―Maƚque tipalaic'ohuo' itsiya. Iya'


unc'ijudío aƚminga': “Imanc' ninCristo.
jouc'a jahuay lan xanuc' tonƚe'me 27 Maƚpe mipalaic'oyoƚtsi

Jerusalén”. Toƚcuayi, ma le'a jiƚpiya icuainanca ts'ilihuequi Jesús. Iƚne


al cuecaj xoute' laxc'onƚingoƚaita, aiquilicuis'e: “¿Te cofpalaic'ocopa
aƚpalaic'ota ȽanDios. jiƚquiya ƚaca'no'? ¿Te cahue'epo'?”
21 Jesús timi:
  Mane liƚpicuejma' ticuayi: “Xinƚa',
―Maca'no', camihuo' al Jesús tipalaic'o anuli ƚaca'no'”.
ƚinca. Icuaico'ma litine imanc' 28 Ƚaca'no' ipo'no'ma lijuti,

aimoƚnesyacu: “Jifa'a ƚijuala ipainanni, i'hua'ma lipiƚya'. Timila'


laxc'onƚingoƚai'me ȽanDios”. Ni lan xanuc' jiƚpiya:
177 San Juan 4

29 ―Tonƚouyunca. Camuc'itolhuo' samaritano i'huaiyijmpá Jesús.


anuli cal xans nalu'ipa jahuay 40 Icuaiyunca pe lopa'a iƚque, timiyi:
lai'epa. ¿Te ma jiƚquiya cal Cristo? ―Ƚepá laƚpiƚya'. Jiƚpiya topajnta.
30 Lan xanuc' ipalunca jiƚpe
  Jesús i'hua'ma liƚpiƚya'.
liƚpiƚya', iye'me pe lopa'a Jesús. Ipajnhuo'ma oquej quitine. 41 Jiƚpe  

31 Ai'a ticuaicu lan xanuc',


  liƚya' lan xanuc' tiquimf'eyi
ts'ilihuequi Jesús ihui'i'me, timiyi: Jesús lines'ma. Xonca axpela'
―Momxi, totetsoƚa'. i'huaiyijm'me. 42 Iƚne timiyi ƚaca'no':

32 Jesús timila':
  ―Ate'a ima' opalaico'ma Jesús.
―Imanc' aicoƚsina'. Tipa'a ƚaifteja. Illanc' aƚcuayi ma' al ƚinca ima'
33 Maƚne ts'ilihuequi Jesús
  lofnespa. Itsiya illanc' caƚtuca'
ticuis'eyoƚtsi, timiyoƚtsi: aƚcuejnapá linespa jiƚquiya, toƚta'a
―¿Naitsi nepi'ipa ƚoteja? aƚsina' aƚinca iƚque lunƚu'e'monga'
34 Jesús timila':
  jouc'a tunƚu'e'mola' lan xanuc' ni
―A'i. Aicalapi'inno. Iya' ca'ay petsi lomana' li'a ƚamats'.
lipenic' ȽanDios, iƚe lixpic'epa 43 Luyaipa oquej quitine Jesús

Ƚalummepa, cajou'ne'ma. Ma ca'ay ipanni jiƚpe liƚya', i'hua'ma al


lipenic' ȽanDios tocomma catesma, distrito Galilea. 44 Aiqui'huacona'ma

ti'hua ti'i caipujfxi. al distrito Judea. Maƚquiya ines'ma:


35 ’Imanc' toƚcuayi: “Tehue'e'
  “Cal xans, tama aprofeta ƚummepa
amalpuj mut'ƚa, tijouƚa' tetequim'me ȽanDios, mipa'a maƚpe lipiƚya'
lan trigo”. Iya' camilhuo': Toƚsinƚe aimipalaicoyacu c'a lan xanuc',
jipu'hua pe lifayiya. Tocomma tetets'iyacu”. 45 Ma licuaitsi Galilea

joupa unta'anamma, itojpa. I'huájta lan xanuc' jiƚpiya ƚinca epenuf'me.


afujca. Iya' cacua joupa i'huajcopa Iƚniya iyehuo'me al juic Jerusalén,
litine tetequim'me. 36 Ti'najtsem'me
  joupa ixinghuo'me lo'epa jiƚpiya.
ƚatejpa trigo. ȽanDios jouc'a 46 Mipa'a Jesús al distrito Galilea

ti'najtse'ma iƚque ƚafot'ƚepola' lan i'huacona'ma Caná, jiƚpiya petsi


xanuc', iƚne nolijyacu al ts'e liƚpitine lipai'ihuo'ma laja', i'ipa vino. Jiƚpe
aimijouya. Anuli ƚifapa, ƚocuena Caná tipa'a anuli cal xans, ts'ipenic'
tetequi, tefot'ƚe, tijouƚa' loquexi' cal rey, ƚi'hua textafque. Iƚque
tixojna'ma quileta. 37 Toƚta'a
  ƚafcuana tipa'a liƚya' Capernaum,
ti'i'ma al ƚinca lataiqui' loya'apa: maƚpe al distrito Galilea. 47 Ts'ipenic'

“Tipa'a anuli nofapa, ƚocuena icuejpa Jesús ailopa'a Judea, joupa


nafot'ƚeya”. 38 Iya' nummepolhuo'
  icuaiconata Galilea, i'hua'ma,
imanc' tonlafot'ƚeta petsi i'huajcotsi Jesús, ixahue'etsi ti'huaƚa'
aicoƚfac'. Locuenaye ifapá, imanc' liƚya' Capernaum, tixaƚ'meta ƚi'hua,
tonlafot'ƚeta maƚpiya li'eyopa canic' iƚque tima'ma. 48 Jesús timi:

iƚniya. ―Imanc' toƚcuayi: “Iƚque


39 Jiƚpe liƚya' Sicar ƚaca'no' joupa
  Jesús aƚmuc'itsonga' al cueca'”.
uya'ahuo'ma: “Iƚque aƚminapa Ja'ni aicamuc'ilhuo' toƚta'a
jahuay lai'epa”. Licuej'me iƚe aimaƚ'huaiyijnya.
licuapa ƚaca'no' axpela' iƚniya lun 49 Ts'ipenic' cal rey timi:

San Juan 4​, ​5 178

―Mai'ailli', aimicoƚ'mo'. Ƚepá ƚo'nijmaispa tixaƚma. Ni naitsi


lajut'ƚ. Ja'ni a'i, timana'ma ƚai'hua. cuana tuyainapa.
50 Jesús timi:

5 Ma jiƚpiya tipa'a anuli cal xans

―To'huanƚa'. Ƚo'hua imaf'i'. ixhuaita anuxans quimbamaj paico


Aimimaya. camats' mextaf'ma. 6 Jesús ixim'ma

Cal xans i'huaiyijmpa Jesús limipa, iƚque cal xans tunouya. Joupa ixina'
i'huana'ma. axpe' camats' i'ipa licuana. Timi:
51 Ma mi'huanghua lane
  ―¿Opic'a tixaƚcontso'?
Capernaum, iƚniya notoc'ipá 7 Ƚafcuana italai'enni, timi:

italecufunca, timiyi: ―Mai'ailli', mifenna laja' ailopa'a


―Joupa ixaƚconapa ƚo'hua. naƚ'nij'miya. Ma ca'hua'ma
52 Icuis'e'mola', timila':
  ocuena ti'nij'miyoxi ate'a. Iƚque
―¿Tej hora lixaƚconapa? tixaƚconghua, iya' capanemma.
Timiyi: 8 Jesús timi:

―Tsumjma lixhuaita anulij hora ―¡Tacaxla'! ¡Tonif'la' ƚohuijm‑ma'!


luyaipa menac'o iƚojn‑na'ma ƚipinu'. ¡To'huanƚa'!
53 Cal xans i'nujuaitsi li'ipa.

9 Ixaƚcona'ma nulemma iƚque

Tsumjma maƚpe 'hora Jesús limipa: cal xans, inif'na'ma ƚihuijm‑ma'.


“Ƚo'hua imaf'i'. Aimimaya.” Cal I'huana'ma. Iƚe litine lixaƚcona'ma
xans jouc'a lixanuc' nomana' lejut'ƚ, maƚe itine conxajya.
i'huaiyijmpá Jesús. 10 Lan judío timiyi cal xans

54 Itsiya i'ipa oquemma li'epa al


  ƚixaƚcona'ma:
cueca' Jesús jiƚpe al distrito Galilea. ―Itsiya litine conxajya. Aimi'iya
Iƚque joupa itsehuo'ma Judea, motaiya ƚohuijm‑ma'.
icuaiconata Galilea. 11 Cal xans timila':

5

Lijou'ma jiƚiya i'huajcopa ―Iƚque ƚaƚsaƚ'menapa aƚmipa:


liƚjuic lan xanuc' judío. “Tonif'la' ƚohuijm‑ma', to'huanƚa'”.
Efoƚunni pu'hua Jerusalén. Jesús 12 Iƚniya icuis'e'me, timiyi:

i'hua'ma, icuaitsi jiƚpe liƚya'. ―¿Naitsi iƚque ƚimipo': “Tonif'la'


2 Ahuejnca pe lotsuflaicoyacu
  ƚohuijm‑ma', to'huanƚa'”?
lam mot'ƚ jiƚpe liƚya' Jerusalén 13 Cal xans ƚixaƚcona'ma aiquixina'

ipa'nempá laja' acueca' quin'nuhua' naitsi iƚque ƚimipa toƚiya. Axpela'


i'empa. Lipuftine ataiqui' hebreo lan xanuc' jiƚpiya timana'. Jesús
aBetesda. Jiƚpe lin'nuhua' joupa itsufainapa pe lomana'. Cal
canumicay tipa'a amaque' ƚinujnca. xans aiquixina' petsi lo'huapa.
3 Maƚpe ƚinujnca timana' axpela'

14 Lijou'ma italecufcona'moƚtsi

lafcualƚay tunahuoƚanna. Timana' pu'hua al cueca' xoute'. Jesús timi:


lan fohue, lan coxo, jouc'a ―¡Toxinxoxi! Joupa ixaƚconapo'.
luhuaƚqueya. Jahuay iƚniya Aimo'econa'ma quixcay. Ja'ni
iƚ'huaijma tifentsi laja'. 4 Camna
  to'econghua quixcay, ti'i'ma xonca
camna anuli ƚapaluc quema'a acueca' lofteƚcoya.
timuyomma, tife'ne jiƚiya laja'. 15 Cal xans i'hua'ma, u'ihuo'mola'

Tijouƚa' tife'neƚa' laja' cal te'a lan judío, timila':


179 San Juan 5

―Ƚaƚsaƚ'menapa maƚque Jesús. ti'huaiyinge cai'Ailli', iƚque


16 Lan judío iƚsina' Jesús tixaƚ'mela'
  Ƚalummepa fa'a li'a ƚamats', iƚque
lafcualƚay litine conxajya, ixtulenca, cal xans joupa ulijpa al ts'e
tihuetsojyi. 17 Jesús timila':
  lipitine aimijouya, aimecaniya.
―Cai'Ailli' ti'hua ti'ay canic', iya' Iƚque, ai'a ticuej'ma laitaiqui',
jouc'a ca'ay canic'. ȽanDios tecani'e'ma, itsiya a'i.
18 Lan judío xonca ixtulenca
  Aimijouya lipitine iƚque cal xans.
toƚta'a linesma Jesús. Icua'me: 25 Iya' camilhuo' al ƚinca: Iya' i'Hua

“Iƚque Jesús ti'ay quixcay, ti'ay ȽanDios cajoc'i'mola' limanapola'.


canic' litine conxajya. Ti'ay xonca Iƚniya nocuejyacu laitaiqui'
lixcay, tinesqui: ȽanDios ai'Ailli'. Ma' timaf'ina'me. Litine ca'e'ma toƚta'a
ti'onƚiyoxi ȽanDios.” ti'hua ticuaihuo. Iya' cacua: Joupa
Xonca tehueyi te co'iya icuai'ma. 26 Cai'Ailli' i'hueca lipitine,

mima'ayacu. nij naitsi nepi'ipa. Jouc'a iya'


19 Jesús timila':
  ai'hueca laipitine, iya' i'Hua, toƚta'a
―Iya' i'Hua ȽanDios, camilhuo' al lixpic'epa cai'Ailli'.
ƚinca: Iya' caituca' ailopa'a caif'eya. 27 ’Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa

Aimi'iya. Iya' i'Hua ȽanDios, ate'a cal profeta pu'hua lema'a. Toƚta'a
cahuelojm'ma lo'epa cai'Ailli', cai'Ailli' aƚfajpa ninJuez, lapi'ipa
tijouƚa' ca'e'ma to lo'epa iƚque. laimane cu'i'mola' lan xanuc'
20 Iya' i'Hua ȽanDios, iƚque cai'Ailli'
  ja'ni ac'a o ja'ni a'ijc'a li'epa.
aƚ'ay capic'a, aƚmuc'i jahuay lo'epa. Cu'i'mola' te ts'i'ic' loyalaicoyacu.
Tijouƚa' aƚmuc'i'ma xonca acueca', 28 Aimixpailij'molhuo' iƚe

iya' ca'e'ma. Imanc' toƚsim'me, laimipolhuo'. Aimoƚnes'me: “¿Te


tixpailij'molhuo'. co'iya toƚta'a? Aimi'iya.” Iya'
21 ’Cai'Ailli' ixina' timaf'i'ina'mola'
  camilhuo': Limanapola' nomana'
limanapola'. Tepi'ina'mola' liƚpitine. liƚpu'hua, jahuay iƚniya ticuej'me
Iya' i'Hua ȽanDios jouc'a aixina' cajoc'itsola' iya'. Iya' iƚque cal
camaf'i'ina'mola' limanapola'. Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua
Caxpic'e ja'ni capi'ina'mola' liƚpitine, lema'a. Ticuaihuo litine ti'i'ma
jouc'a caxpic'e ja'ni aicapi'iyacola'. toƚta'a. 29 Jahuay limanapola'

22 ’Ticuaiyunni Lijoujma Quitine


  tipalcu liƚpu'hua. Ja'ni li'epa
cai'Ailli' aimimu'iyacola' lan xanuc' al c'a timaf'ina'me nulemma,
te ts'i'ic' loyalaicoyacu ni'epá tuyalaina'me al c'a. Ja'ni ixcay li'epa
lixcay. Joupa lapi'inapa laimane, jouc'a timaf'ina'me, iƚne titeƚco'me,
iya' cu'itsola' te ts'i'ic loyalaicoyacu nulemma titai'me liƚjunac'.
iƚniya. Iya' ninJuez. 23 Cai'Ailli'

30 ’Iya' caituca' ailopa'a caif'eya.

ixpic'epa lihuejcoƚa' lan xanuc' ma to Aimi'iya. Cai'Ailli' aƚcuxe'e


mihuejcoyi jiƚque cai'Ailli'. Cal xans laifmiyacola' lan xanuc'. Iya' caituca'
pe aimalihuejma iya' i'Hua ȽanDios aicu'iya cal xans ja'ni ti'ay al c'a
jouc'a aimalihuejconga' cai'Ailli'. o ja'ni ti'ay lixcay. To maƚcuxe'e
24 ’Iya' camilhuo' al ƚinca: Cal
  cai'Ailli' toƚe laifmiya. Ma le'a aƚijca
xans ja'ni ticueca laitaiqui', ja'ni laitaiqui'. Iya' aicahuay te co'iya
San Juan 5​, ​6 180

ca'eya laifpixc'epa. Ma to loxpic'epa imanc' te ts'i'ic' loƚpicuejma'.


cai'Ailli', iƚque Ƚalummepa, toƚta'a Aixina' aimoƚ'nujuaisyi ȽanDios.
caxpic'e. 43 Iya' ma cai'Ailli' lapi'ipa laipenic'.

31 ’Ja'ni iya' caituca' canescoyoxi,


  Toƚta'a aicuai'ma fa'a li'a ƚamats'.
aimi'ommaicoya iƚe laitaiqui'. Imanc' aimalapenufi. Anuli
32 Ƚinca tipa'a anuli noya'apa naitsi
  cal xans nocuxepoxi quituca',
iya'. Iya' aixina' iƚque tuya'e al ƚinca. ja'ni ticuaiyunni, imanc' ƚinca
33 ’Imanc' olummepola' loƚxanuc'
  tolapenuf'me. 44 Imanc', ¿te

tiyeƚe pe lopa'a Juan Bautista. co'iya malapenufya? Tolahuela'


Jiƚnu'hua icuis'e'me naitsi iya'. Juan loƚf'as xanuc' timetsaicontsolhuo'.
imi'mola' al ƚinca. 34 Iya' aicahuay
  Aimolahueyi te co'iya
caƚnescoya toƚta'a anuli cal xans. mimetsaicoyacolhuo' cal Nuli
Le'a aipic'a tunƚu'entsolhuo' imanc', ȽanDios. 45 Aimoƚnes'me: “Iƚque

toƚta'a ca'nujuaitsi'ilhuo' linespa Jesús aƚcuftonga'. Timita


Juan. 35 Juan Bautista ti'onƚcospa
  ȽanDios a'ijc'a laƚ'epa.” Ocuena
to anuli lepalc'o'. Tepalc'o'ila' lan tipa'a ƚocufyacolhuo'. Iƚquiya
xanuc'. Micoƚi iƚque lipenic' imanc' aMoisés. Imanc' toƚcuayi: “Moisés
tolihuejyi tixoqui conlata. Iƚque aƚtoc'i'monga', aƚtalai'ecotonga'”. Iya'
epalc'o'ipolhuo'. 36 Iƚque u'i'mola'
  cacua: Aimitoc'iyacolhuo'. Maƚque
lan xanuc' naitsi iya'. Itsiya imanc' Moisés ƚocufyacolhuo'. 46 Imanc' 

toƚsinyi laif'epa. Iƚe xonca tuya'e toƚcuayi: “Lihuejcoyi licuapa


naitsi iya', ma' anuli tuya'e naitsi Moisés”. A'i molihuejcoyi Moisés.
Ƚalummepa, iƚque cai'Ailli'. Iƚe Ja'ni tolihuejcoyi Moisés jouc'a iya'
laif'epa, cai'Ailli' joupa aƚcuxe'epa lihuejco'ma. Ma' iya' aƚpalaicopa
ca'eƚa'. Lapi'ipa laipenic' cajou'neƚa'. Moisés jiƚpe liniƚpa. 47 Imanc'

37 ’Cai'Ailli' Ƚalummepa jouc'a


  aimolihuejcoyi liniƚpa Moisés.
u'ipolhuo' naitsi iya'. Iƚque lopalaipa Toƚta'a, ¿te co'iya molihuejyacu
aicoƚcueca ni aicoƚsina' te ts'i'ic' laifmipolhuo'? Imanc' aimi'iya.
iƚque. 38 ȽanDios cai'Ailli' lummepa,

imanc' aimalapenufi. Litaiqui'


aimipanemma jiƚpe loƚpicuejma',
6 Jesús iquie'ma al cuecaj
quin'nuhua'. Iƚe lin'nuhua'
tipa'a oque' lipuftine, aGalilea
toƚta'a imanc' aimalapenufi. jouc'a aTiberias. 2 Axpela' lan xanuc'

39 ’Toƚsueƚe al c'a al Paxi


  ehuelojm'me axpe' al cueca' lo'epa
Liniƚingiya. Toƚcuayi: “Iƚe al Paxi Jesús, ehuelojm'me mixaƚ'menala'
Liniƚingiya lapi'inga' laƚpitine lafcualƚay. Iƚne nehuelojmpá toƚta'a
aimijouya”. Maƚiya lataiqui' tihuejnayi.
aƚpalaijma iya'. 40 Imanc' tama

3 Jesús jouc'a ts'ilihuequi if'ajli'me

toƚsueyi iƚe lataiqui' aimalihuejma. ƚijuala, icutsoƚai'me jiƚpiya. 4 Tehue'e'


Aicoƚcuac'. ¿Te co'iya molulijyacu oque' afane' quitine ti'i'ma liƚjuic


loƚpitine? A'i, aimi'iya. lan xanuc' judío. Iƚiya al juic cuftine
41 ’Aicahuela' lan xanuc' caƚmiya:
  al Pascua. 5 Jesús ehuelojm'ma,

“Ima' uncuecaj xans”. A'i. Iƚta'a ixim'mola' ticuaico'me axpela' lan


aicapenufi. 42 Iya' aixinnilhuo'
  xanuc'. Timi Felipe:
181 San Juan 6

―¿Pe caƚ'na'eyacu axpe' ƚa'i titeƚe 15 Iƚpic'a ti'noƚƚe Jesús, ti'e'e'me


iƚniya? quiƚrey. Jesús ixina' toƚta'a lo'eyacu
6 Jesús joupa ixina' lo'eya.
  lan xanuc', enaj'moxi, i'hua'ma
Icuis'e'ma Felipe titalai'eƚa' iƚque, quituca' ƚijualay.
timujxoxi te ts'i'ic' lipicuejma'. 16 Lummuhuijma' ts'ilihuequi

7 Felipe italai'e'ma, timi:


  Jesús imulna'me, icuai'me al
―Ja'ni aƚ'natsa axpe' ƚa'i cuecaj quin'nuhua'. 17 Itsuflai'me al

lipitali lolijya no'eya canic' barco, ipango'me uyalaico'me laja'.


oquej maxnu quitine, ni Ticuaitsa locuena quiju' lin'nuhua'
toƚta'a aimi'ommaicoyacola', ni jiƚpe liƚya' Capernaum. Imufaj'mola'.
aimitec'oyacu anuli anuli iƚniya. Ts'ilihuequi imanenca quiƚtuca'.
8 Ƚocuena ts'ihuequi ipalaic'o'ma
  Jesús ailopa'a. 18 Juaiconapa ti'hua

Jesús. Iƚque Andrés, ƚipima Simón ƚahua'. Iƚiya laja' tiyuf'comma


Pedro, timi: acueca'.
9 ―Toxinƚa', jifa'a tipa'a anuli

19 I'hua'a'me al barco. Tixhuaispa

ƚamijcano, itaic' amaque' la'í lilajncopa to amaque' o acamts'us kilómetro


acebada, jouc'a oquexi' laicatuye. li'hua'apa, ts'ilihuequi Jesús ixim'me
¿Ja'ni iƚe litaic' ti'ommaico'mola'? A'i. iƚque icuaico'ma, ti'hua ti'huaf'que
Aimi'iya. Timana' axpela'. laja', tixpailiquila'. 20 Jesús timila':

10 Jesús timila' ts'ilihuequi:


  ―Aimixpailij'molhuo'. Ma' iya'.
―Toƚcuxe'etsola' lan xanuc' 21 Licuej'me toƚta'a linespa Jesús

ticutsoƚaiƚe ƚamats'. tixoqui quileta tepenuf'me tif'ajla' al


Jiƚpiya tipa'a axpe' cal pajac. Lan barco. Aiquicoƚi, icuainatsa ƚamats'
xanuc' icutsoƚai'me. Tiƚmana' to pe lotsepa.
amaquej mil lan xanuc', jouc'a 22 Lihuequi litine timana' lan

timana' lacaƚ'no', la'uhuay. xanuc' lefot'ƚepoƚtsi tecaxoƚanna


11 Jesús epef'ma ƚa'i, ix'najtsi'i'ma
  liju' al cuecaj quin'nuhua'. Iƚne
ȽanDios, epi'i'mola' nocutshuoƚanna ticuayi: “¿Te qui'ipa? Tsumjma
jiƚpiya. Ma toƚta'a i'e'ma jouc'a tipa'a le'a anuli al barco. Iƚiya al
latuye. Aiquixpij'ma iƚe ƚotejacu. barco i'hua'a'me ts'ilihuequi Jesús,
12 Lan xanuc' itetso'me ixhuaitsola'.
  iƚniya quiƚtuca'. Itsiya, ¿pe copa'a
Jesús timila' ts'ilihuequi: Jesús?” 23 Ixim'me icuai'me lam

―Tolafot'ƚeƚe lan hualcay barco quiyouyumma liƚya' Tiberias,


lipanecomma, aimica'nico'ma. timanemma huejnca jiƚpe ƚamats'
13 Ts'ilihuequi Jesús efot'ƚena'me
  petsi lan xanuc' itepá ƚa'i lepi'ipola'
lan hualcay ca'i ƚilajncopa acebada Jesús lijoupa lix'najtsi'ipa ȽanDios.
lipanecomma, imane'me imbamaj 24 Lijoupa li'ipa quiƚsina' ailopa'a

coque' lan tsiquihuit'ƚ. 14 Lan xanuc'


  Jesús, ailomana' ts'ilihuequi, iƚne
ixim'me acueca' lipepaxi Jesús, lan xanuc' if'ajli'me lam barco,
acueca' li'epa, ticuayi: iye'me Capernaum, tehueta Jesús.
―Iƚca'a cal xans aprofeta. Iƚca'a 25 Icuaitsa locuenaj liju' lin'nuhua'

ma' iƚque Ƚommeya ȽanDios, joupa ixinna'me Jesús, timiyi:


icuai'ma. ―Momxi, ¿tej hora locuai'ma fa'a?
San Juan 6 182

26 Jesús timila': iƚque ƚe'i ȽanDios. Fa'a li'a ƚamats',


―Iya' camilhuo' al ƚinca: Tama ni petsi lomana' lan xanuc' iƚque ƚa'i
laƚsimpa ma ca'ay al cueca', tepi'i'mola' liƚpitine aimijouya.
aimuc'ipolhuo' laipepaxi, imanc' 34 Lan xanuc' timiyi:

aicoƚcueca. Joupa oƚtepá ƚa'i, ―Maƚ'ailli', itsiya lapi'itsonga'


inajncotolhuo', toƚta'a lahuay. iƚque ƚa'i, ti'hua lapi'i'monga'.
27 Tonlipa'acoyi loƚpujfxi tonlulijcoƚe

35 Timila':

ƚoƚtejacu, iƚe ƚominscoya. Iya' ―Iya' ma Na'i. Naitsi ƚalapenufpa


camilhuo': Tonlipa'acoƚe loƚpujfxi, tulijta lipitine aimijouya. Naitsi
tonlulijcoƚe ƚocuena catetsoya, ƚaƚ'huaiyijmpa aimi'hua micui quija'.
iƚe aimiminscoya, ti'hua ticoƚi, 36 ’Iya' joupa nu'ipolhuo' te ts'i'ic'

tepi'i'mola' lan xanuc' liƚpitine loƚ'ejma'. Tama joupa aƚsimpa,


aimijouya, tites'mi'ma iƚe liƚpitine. aimaƚ'huaiyinge. 37 Timana'

Iƚque cal tejua' iya' nipajnya laixanuc', iƚniya lalapi'ipa cai'Ailli'.


capi'i'mola' lan xanuc'. Iya' iƚque cal Iƚne ƚinca aƚejmale'me. Iƚniya
Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua laƚejmalepá aƚmajm'me anuli,
lema'a. ȽanDios cai'Ailli' joupa aicatets'iyacola'.
lacuej'micopa, lapi'ipa laimane 38 ’Iya' nimuyomma lema'a

ca'eƚa' toƚta'a. aicuaicoco'ma fa'a li'a ƚamats'


28 Lan xanuc' timiyi:
  ca'eƚa' lixpic'epa ȽanDios, iƚque
―Ja'ni aƚ'e'me latenƚcocoya Ƚalummepa. A'i caxpic'e caituca'
ȽanDios, ¿te caƚ'eyacu? laif'eya. 39 Iƚque Ƚalummepa

29 Italai'e'e'mola' timila':
  lapi'inapa laixanuc'. Maƚque
―Imanc' toƚ'huaiyijnle iƚque ȽanDios joupa ixpic'epa
ƚummepa ȽanDios. Ja'ni tonƚ'e'me iya' ca'etsola' cuenna, jahuay
toƚta'a ma tonƚ'eyi latenƚcocopa iƚniya. Ni anuli mejac'ya.
ȽanDios. Ticuaiyunni Lijoujma Quitine
30 Timiyi:
  iya' camaf'i'ina'mola'. 40 Toƚta'a

―To'eƚa' al cueca', tijouƚa' lixpic'epa cai'Ailli'. Ixpic'epa te ts'i'ic'


aƚ'huaiyijm'mo'. Ne'. Itsiya loyaicoya cal xans ƚalimetsaicopa
aƚmuc'itsonga' toƚta'a lof'eya. iya' i'Hua ȽanDios. Iƚque cal xans
31 Laƚtatahueló mimana' petsi
  ƚaƚ'huaiyijmpa tulij'ma al ts'e
ailopa'a quiƚya' iximpá al cueca' lipitine aimijouya. Ticuaiyunni
li'ipa. Iƚniya ite'me iƚe cuftine “al Lijoujma Quitine iya' camaf'i'ina'ma.
maná”. Toƚta'a loya'apa al Paxi 41 Lan xanuc' judío

Liniƚingiya, ticua: “Iƚque epi'i'mola' aiquicuaicocotsi quiƚpic'a iƚe


ƚa'i qui'huayomma lema'a titeƚe”. linespa Jesús licuapa: “Iya' Na'i
32 Jesús timila':
  nimuyomma lema'a”. 42 Tinesyi:

―Iya' camilhuo' al ƚinca: Ƚa'i ―Iƚque cal xans Jesús i'hua José,
qui'huayomma lema'a aiquepi'ilhuo' o ¿ja'ni ocuena? Limetsaicola'
Moisés. Ma cai'Ailli' nicupa ƚa'i illanc' qui'ailli', qui'máma'. ¿Te
qui'huayomma lema'a. Iƚque ƚinca caƚmicoponga', ticua: “Iya'
ƚa'i. 33 Ƚa'i qui'huayomma lema'a
  nimuyomma lema'a”?
183 San Juan 6

43 Jesús italai'e'mola', timila': ―Iya' camilhuo' al ƚinca: Ja'ni


―Imanc' ¿te colixtulecomma? imanc' aimoƚteji laicuerpo, ja'ni
¿Te coƚpalaicopa toƚta'a? aimoƚsnayi laijuats', ailopa'a
44 Cai'Ailli' jiƚque Ƚalummepa,
  coƚpitine. Iya' iƚque cal Xans
ja'ni tijoc'iƚa' anuli cal xans, Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a.
iƚque tiƚoc'huainahuo pe laifpa'a, 54 Naitsi notepa laicuerpo, noxnapa

aƚejmalena'me. Ticuaitsi Lijoujma laijuats', iƚque ƚinca tipa'a lipitine


Quitine camaf'i'ina'ma. Ja'ni cai'Ailli' aimijouya. Ticuaiyunni Lijoujma
aimijoc'i aimi'iya miƚoc'huaiya. Quitine iya' camaf'i'ina'ma.
45 Lam profeta niniƚpá tuya'ayi:

55 Laicuerpo ƚinca atejua', laijuats'

“ȽanDios timuc'ina'mola' jahuay ƚinca loxnayacu lan xanuc'. 56 Naitsi


iƚniya”. Al ƚinca iƚta'a lataiqui'. Lan notepa laicuerpo, noxnapa laijuats',


xanuc' noquimf'epá locuapa cai'Ailli', ma lapenufi iya', iya' capenufi
iƚne tihuic'iyi lomuc'ipola', iƚniya iƚquiya.
ƚinca tiƚoc'oƚainacu pe laifpa'a, 57 ’Iya' ca'huaiyinge iƚque

aƚejmalena'me. Ƚalummepa, maƚque cai'Ailli'


46 ’Nij naitsi niximpa cai'Ailli'.
  ȽanDios Ƚimaf'i'. Toƚta'a aimijouya
Ma' iya' cai'huayomma ȽanDios. laipitine. Ma' anuli aimijouya
Iya' ƚinca aiximpa cai'Ailli'. 47 Iya'
  lipitine cal xans ƚaƚtepa iya', iƚque
camilhuo' ma' al ƚinca: Cal xans ƚaƚ'huaiyijmpa. 58 Capalaijma ƚa'i

ƚaƚ'huaiyijmpa joupa ulijpa al ts'e ƚimuyomma lema'a, ca'onƚicojma


lipitine aimijouya. laicuerpo. Ƚa'i ƚite'me loƚtatahueló
48 ’Ma' iya' Na'i. Naitsi ƚalapenufpa
  aimi'onƚspa laicuerpo, ituca'
tulijta lipitine aimijouya. 49 Imanc'
  ca'i. Tama iƚniya itepá iƚe ƚile'i,
loƚtatahueló mimana' pe ailopa'a imanapola'. Naitsi ƚaƚtepa iya'
quiƚya', tama itepá ƚa'i cuftine “al laicuerpo, iƚca'a ƚa'i, iƚque tepenufi
maná”, iƚniya imanapola'. 50 Jifa'a
  al ts'e lipitine aimijouya.
tipa'a ituca' ca'i. Iƚque imuyomma 59 Toƚta'a licuapa Jesús mipa'a

lema'a. Ja'ni lan xanuc' titeƚe liƚya' Capernaum, mimuc'iyale jiƚpe


aimimayacola' nulemma. 51 Ƚa'i
  lajut'ƚ pe lafoƚyomma lan xanuc'.
ƚitepa loƚtatahueló, iƚque ƚa'i a'i 60 Iƚe lines'ma Jesús

quimaf'i'. Iya' aimaf'i', iya' Na'i aiquetenƚcocola' axpela' ts'ilihuequi.


nimuyomma lema'a. Iya' cacu'moxi Liquimf'e'me iƚniya ticuayi:
laicuerpo. Toƚta'a lan xanuc' ni ―Ipime iƚiya lataiqui'. ¿Naitsi
petsi nomajnyacu li'a ƚamats', ja'ni nocuejya? Illanc' aimi'iya
lapenufla' aimimayacola' nulemma, malapenufyacu.
aimijouya liƚpitine. Iƚca'a laicuerpo 61 Jesús ixina' iƚniya ts'ilihuequi

ƚinca ƚa'i. aiquetenƚcocola' linespa. Timila':


52 Lan xanuc' judío ipango'me
  ―Ja'ni imanc' aiquetenƚcocolhuo'
ifuli'i'moƚtsi cataiqui'. Timiyoƚtsi: iƚe lainespa, 62 ¿te coƚcuayacu ja'ni

―Iƚque cal xans, ¿te co'iya micuya aƚsinƚa' caf'aquinghua, cacuaita


licuerpo? ¿Maƚiya licuerpo aƚte'me? pu'hua, petsi lai'huayomma?
53 Jesús timila':
  Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa
San Juan 6​, ​7 184

cal profeta pu'hua lema'a. mi'huaya al distrito Judea. Joupa


63 Laipalaic'opolhuo' a'i canescojma
  icuejpa lixpic'epa lan judío
laipixic'. Lixic' ailopa'a co'eya. Al nomana' jiƚpiya. Iƚniya tehueyi te
cuerpo ticuicomma ƚi'espíritu. co'iya mima'ayacu. 2 Tehue'e' oque'

Ƚaitaiquí ti'onƚcospa to cal afane' quitine ti'i'ma liƚjuic lan


espíritu. Ja'ni tolapenuf'me iƚniya xanuc' judío. Mi'i'ma iƚe liƚjuic lan
ƚaitaiquí, tolulij'me loƚpitine xanuc' tilanc'eyi liƚpunxahuaƚqui,
aimijouya. 64 Ƚinca hualca imanc'
  timajm'me jiƚpe. 3 Lipimaye Jesús

aimaƚ'huaiyinge. timiyi:
Jesús tixinnila' naitsi iƚniya ―Taipanni, to'huaƚa' al distrito
aimi'huaiyijnyi. Jouc'a imetsaijma Judea petsi lo'iyoya al juic. Pu'hua
naitsi iƚque cal xans ƚocuya. Toƚta'a to'etsi al cueca'. Toƚta'a tixinno'
ixina' al te'a. lof'eya iƚniya ts'ihuejhuo' nomana'
65 Timila' ts'ilihuequi:
  jiƚpiya. 4 Anuli cal xans, ja'ni ipic'a

―A'i jahuay imanc' maƚ'huaiyinge. timetsaicoƚe lan xanuc', iƚque ti'e'ma


Iya' joupa aimipolhuo': Ja'ni cai'Ailli' al cueca' petsi lahuetsaleyompa,
a'i mijoc'i anuli cal xans, iƚque aimemiyacoxi. Ima', ¿te
aimi'iya miƚoc'huaiya pe laifpa'a. cofpanecoya fa'a petsi lan xanuc'
66 Ts'ilihuequi licuej'me iƚe licuapa
  aimixinyaco', aimehuelojnyaco'
Jesús, axpela' iƚniya ipailinanca. lof'epa al cueca'? Tomujtoxi jipu'hua
Aiquilihuejconghua. 67 Jesús timila'
  pe lomana' axpela' lan xanuc'.
limbamaj coquexi' ts'ilihuequi: 5 Toƚta'a lonespa lipimaye Jesús,

―Imanc', ¿te conƚ'eyacu? ¿Jouc'a aimi'huaiyijnyi. 6 Jesús timila':


imanc' aƚpo'no'ma caituca'? ―Itsiya aica'eya to laƚmipa. Aimi'iya.


68 Simón Pedro italai'e'ma, timi:
  Iya' aiquicuaiya lai'hora. Imanc'
―Mai'ailli', ¿pe caƚtseyacu? ƚinca jahuay ƚitiné ti'i'ma tonƚ'e'me
Ocuena comxi to ima' ailopa'a. ma coƚtuca' loƚspic'eyacu. 7 Loƚf'as

Ailopa'a co'onƚiyaco'. Ima' xanuc' nomana' fa'a li'a ƚamats'


maƚpalaic'onga' lapenufyi laƚpitine aimi'iya mi'eyacolhuo' laic'. Iya' ƚinca
aimijouya. 69 Illanc' joupa
  aƚ'e'e laic'. Aiquiƚpic'a laifnu'ipola',
aƚ'huaiyijmpo'. Joupa i'ipa caƚsina', camila': “Tonƚ'eyi lixcay”. 8 Imanc', ne',

ima' unCristo, ima' i'Hua ȽanDios toƚf'ajliƚe al juic. Itsiya aica'huaya.


Ƚimaf'i. Capanehuo. Aiquicuaiya lai'hora.
70 Jesús timila':

9 Lijoupa linespa toƚta'a Jesús

―Unc'imbamaj coquexi' ƚinca ipanenni Galilea.


ai'huijf'epolhuo'. Tipa'a anuli imanc' 10 Lipimaye iye'me al juic lo'iya

onta'a. Jerusalén. Lijou'ma Jesús i'hua'ma


71 Jesús ipalaicopa Judas, ƚi'hua
  quituca' Jerusalén. Aicuya'e'.
Simón Iscariote. Iƚque anuli iƚniya 11 Jiƚpiya al juic lan xanuc' judío

limbamaj coquexi' ts'ilihuequi Jesús, ehue'me Jesús. Icuis'e'moƚtsi:


ticuna'ma. ―Iƚque cal xans, ¿pe copa'a?

7 Jesús ipanenni jiƚpiya al 12 Lan xanuc' nomana' jiƚpe al


distrito Galilea. Aimicua juic ixouloƚai'me. Timana' nonespá


185 San Juan 7

ticuayi: “Iƚque ac'a xans”. Locuenaye ―¿Naitsi noma'ayaco'? Ima'


ticuayi: “A'ijc'a xans. Ma tifel'miyale.” itsufaipo' conta'a. Ailopa'a
13 Le'a tixouloƚaiyi. Aiminesyi ujfxi.
  noma'ayaco'.
Tixpaic'ennila' ts'iƚpenic' judío. 21 Jesús italai'e'mola', timila':

14 Li'ipa nolojmay juic Jesús


  ―Le'a anuli cal xans aixaƚ'menapa
if'aj'ma al cuecaj xoute'. Jiƚpe litine conxajya, imanc' oƚsueƚcopá,
ipango'ma imuc'i'mola' lan xanuc'. toƚcuayi: “¡Xinƚa'! ¡Jesús ti'ay canic'
15 Licuej'me lan xanuc' judío ticuayi:
  litine conxajya!” 22 Imanc' toƚcuayi:

―¡Xinƚa'! Iƚque cal xans “Moisés aƚcuxe'eponga' aƚ'eƚe


aiquimuxejma. ¿Petsi circuncidar laƚnaxque' camijcanó.
quihuic'iyohuo'ma iƚe litaiqui' Tama ti'iƚa' litine conxajya toƚta'a
lomuc'iyalepa? aƚ'e'me.” Ƚinca Moisés a'i iƚque
16 Jesús italai'e'mola', timila':
  copa'a cal te'a nicuxepa toƚta'a. Ai'a
―Laifmuc'ipolhuo' a'i caituca' tipajnta Moisés toƚta'a lo'epa lan
laipicuejma'. Iƚe lalu'ipa ȽanDios, tatahueló. 23 Imanc' tixoqui cunlata

iƚque Ƚalummepa, maƚe tonƚ'eyi circuncidar loƚnaxque', tama


laifmuc'ipolhuo'. 17 Cal xans
  ti'iƚa' litine conxajya. Toƚcuayi:
nixpic'epa ti'eƚa' latenƚcocopa “Ma' aƚ'eyi laƚcuxe'eponga' Moisés”.
ȽanDios, iƚque cal xans Imanc' tetenƚcocolhuo' tetec'enƚe
timetsaico'ma laifmuc'ipolhuo'. lipixic' ƚamijcano. Toƚsinyi ilajmpa
Iƚque ti'i'ma quixina' ja'ni ȽanDios al c'a ƚaqueca. Itsiya camilhuo': ¿Te
aƚmuc'i o ja'ni quipa'e iya' caituca' calixtuc'ocopa imanc' iya' lai'epa
laipicuejma'. 18 Cal xans nahuepa
  litine conxajya? Aixaƚ'menapa anuli
te co'iya mimetsaiconyacu ja'ni cal xans. Ac'a ilajn‑napa jahuay
ac'a xans, iƚque timuc'iyale'ma licuerpo. 24 Imanc' aicoƚcueca,

ma le'a lonespa quituca' ma le'a toƚcuayi. Ate'a toƚspic'eƚe


lipicuejma'. A'i toƚta'a li'ejma' cal loƚnesyacu, tijouƚa' toƚpalaiƚe al ƚinca.
xans loya'apa al ƚinca, aƚijca 25-26 Lan xanuc' lun Jerusalén

lipicuejma'. Iƚque aimehuay ixim'me Jesús timuc'iyale. Ticuayi:


latenƚcocoyacola' lan xanuc'. Tehuay ―¡Xinƚa'! Ticuanni: “Aƚma'a'me
te co'iya mimetsaicoyacu ac'a iƚque iƚque Jesús”. Itsiya maƚque
ƚummepa. Toƚta'a lai'ejma' iya'. timuc'iyale. Jahuay tehuelojnyi,
19 ’Litaiqui' Moisés tu'ilhuo'
  ailopa'a co'empa. ¿Te cocuapa lan
locuxe'epolhuo' ȽanDios. Toƚcuayi: tsila' quiƚpenic'? ¿Te ticuayi maƚque
“Ƚinca Moisés lapi'iponga' illanc' Jesús copa'a cal Cristo? 27 Illanc'

litaiqui' ȽanDios. Ma iƚe lataiqui' aƚcuayi: A'i iƚque cal Cristo. Aƚsina'
laƚcuxeponga'.” Ma moƚnesyi lipiƚya' li'huayomma. Ticuaiyunni
toƚta'a imanc' aimolanant'ƚiyi cal Cristo aimi'iya caƚsina' toƚta'a.
locuxe'epolhuo' ȽanDios. Imanc' 28 Jesús mimuc'iyale jiƚpe

ailopa'a colanant'ƚipa. Itsiya, ¿te al cuecaj xoute', tipalay ujfxi,


colahuecopa te co'iya maƚma'aya? tiquimf'eƚe jahuay, timila':
20 Lan xanuc' judío lefot'ƚepoƚtsi
  ―Imanc' toƚcuayi: “Limetsaicoyi
jiƚpiya timiyi: Jesús”. Toƚcuayi: “Aƚsina' lipiƚya'
San Juan 7 186

li'huayomma”. A'i. Aicoƚsina' pe Ecax'ma Jesús. Tipalay ujfxi,


cai'huayomma. Iya' a'i caituca' tiquimf'eƚe jahuay, timila':
caixpic'e cacuaihuo fa'a li'a ―Cal xans ƚaicuipa quija'
ƚamats'. Tipa'a Ƚalummepa. tiƚoc'huaiyunni pe laifpa'a.
Iƚque aimifelƚaique. Imanc' Tixnaƚa' iƚta'a laja' laifcupa. Iƚque
aicolimetsaijma. 29 Iya' ƚinca
  ƚaƚ'huaiyijmpa.
nimetsaijma. Iya' maƚque ’To muya'e' al Paxi Liniƚingiya
cai'huayomma. Iƚque alummepa. toƚta'a ti'i'ma. Tuya'e': “Jiƚpe
30 Lan judío ixtulenca licuapa
  ƚunxajma' tipahuo axpe' caja'. Iƚiya
Jesús. Ehue'me te co'iya mi'noƚyacu. laja' ti'hua tipahuo. Aimixnajya.”
Aiquiƚ'noƚi. Aiquicuaiya li'hora, 39 Lines'ma toƚta'a Jesús

aimi'iya mima'ayacu. ipalaico'ma cal Espíritu Santo, iƚque


31 Axpela' lan xanuc' i'huaiyijm'me
  ƚapenufyacu iƚniya no'huaiyijmpá
Jesús. Tinesyi: Jesús. Mipa'a Jesús li'a ƚamats'
―Ticuaiyunni cal Cristo, ¿ja'ni aicummaic' iƚque cal Espíritu Santo.
xonca lo'eya? Acueca' lo'epa Jesús. Ticuainatsi lema'a tumme'etola'.
32 Lam fariseo iquimf'e'me iƚniya

40 Liquimf'epá iƚiya licuapa Jesús

lan xanuc' mixouloƚaiyi, tipalaicoyi timana' nonespá:


Jesús. Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' ―Ƚinca ȽanDios alumme'eponga'
jouc'a iƚniya lam fariseo umme'me ƚiprofeta, maƚque Jesús.
lapaluc' xoute' tiyeƚe, ti'noƚtsa Jesús. 41 Timana' nonespá:

33 Jesús ti'hua timuc'iyale, timila'


  ―Jiƚque ƚinca cal Cristo.
lan xanuc': Locuenaye tinesyi:
―Ahuata capajncona'ma jifa'a ―Cal Cristo aimi'huayoya Galilea.
pe loƚmana'. Tijouƚa' ca'huana'ma 42 Tuya'e' al Paxi Liniƚingiya: “Cal rey

pe lopa'a Ƚalummepa. 34 Imanc'


  David itatahuelo cal Cristo”. Jouc'a
lahue'ma, aimaƚsingonaya. Pe tuya'e': “Cal Cristo co'huayoya liƚya'
laifpa'a imanc' aimi'iya moƚcuaiyacu Belén. Maƚpe lipiƚya' cal rey David.”
jiƚpiya. 43 Toƚta'a iƚniya lan xanuc' aiqui'ic'

35 Lan judío tipalaic'oyoƚtsi,


  anuli liƚpicuejma'. Timana' nocuapá:
tinesyi: “Maƚque cal Cristo”. 44 Timana

―Ja'ni aimaƚsingonayacu iƚque nocuapá: “Aƚ'noƚta”. Ailopa'a no'noƚya.


cal xans, ¿pe cotseya? ¿Te ti'hua'ma 45 Lepaluc' al cuecaj xoute'

ƚilemats' lan xanuc' griego pe ipailinamma. Icuaitsa pe lomana'


lomana' laƚpimaye? ¿Te timuc'itola' lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' jouc'a
jiƚne lan xanuc' griego? 36 Jiƚque
  lam fariseo. Iƚniya icuis'e'me,
Jesús aƚminga': “Imanc' lahue'ma, timinnila' lilepaluc':
aimaƚsingonaya. Pe laifpa'a jiƚpiya ―¿Te qui'ipolhuo'? Aicolihuaic' cal
imanc' aimi'iya moƚcuaiyacu.” ¿Te xans.
cohuaƚquemma iƚiya? ¿Te conescopa 46 Italai'e'me:

iƚquiya? Aicaƚcueca. ―Illanc' aƚcuayi ac'a tipalay


37-38 Icuai'ma lijoujma quitine
  iƚque. Ocuena aimipalay to iƚque
al juic. Iƚiya litine xonca al cueca'. lopalaipa.
187 San Juan 7​, ​8

47 Lan
fariseo italai'e'me: lataiqui' aƚcuxe'enga' aƚma'acotsola'
―¿Te ifel'mipolhuo' imanc' apic lacaƚ'no' no'epá toƚta'a. Ima',
jouc'a? 48 ¿Te ti'huaiyinge anuli
  ¿te cofcuaya? ¿Te caƚ'e'eyacu iƚca'a
naƚcuxeponga'? O anuli ƚaƚf'as ƚaca'no'?
fariseo, ¿te ti'huaiyinge? A'i. Le'a 6 Iƚne tehuaiyi Jesús. Iƚpic'a

lan xanuc' aiquiƚmuxejma, ma' tinesla': “Aimonƚ'e'me iƚe locuxepa


iƚniya ti'huaiyijnyi. 49 Iƚne ni
  Moisés”. Tijouƚa' ticuxeco'me.
aiquiƚsina' lataiqui' locuxepa Jesús ic'omai'ma. Iniƚco'ma lidedo
ȽanDios. Joupa ecanipola'. ƚamats'.
50 Jiƚpiya tipa'a anuli ƚiƚf'as

7 Iƚniya ihui'i'me, icuis'mot'ƚe'me.

fariseo cuftine Nicodemo. Maƚque Jesús ecaxna'ma ƚijca, timila':


Nicodemo i'huahuo'ma anuli ―Anuli imanc' ja'ni ailopa'a
lipuqui', ipalaic'otsi Jesús. Itsiya quijunac', ne', ate'a teca'niƚa' ƚapic.
timila': 8 Lijou'ma ic'omaicona'ma,

51 ―Litaiqui' ȽanDios
  iniƚcona'ma ƚamats'.
laƚcuxe'eponga', lu'inga': “Anuli cal 9 Lan xanuc', iƚne ts'iƚƚejma

xans titalai'e'ecotsi. Toƚquimf'eƚe ƚaca'no', imetsaico'moƚtsi jouc'a


locuaya. Ja'ni aicoƚquimf'e aimi'iya iƚtaic' liƚjunac'. Anuli anuli iyena'me.
molacani'eyacu.” Ate'a i'huana'ma xonca ƚitojpa xans,
52 Timiyi Nicodemo:
  lijou'ma ipalnanca anuli anuli,
―¿Te ima' unGalilea jouc'a? ijouco'ma ts'atesca quemats'. Jesús
Toxhueƚa' xonca al Paxi Liniƚingiya. ƚaca'no' imanenca quiƚtuca'. Ƚaca'no'
Jiƚpe toxim'ma ailopa'a profeta ti'hua tecaxu jiƚpiya.
co'huayoya Galilea. 10 Jesús ecaxcona'ma ƚijca,

53 Jahuay iyena'me ƚilejut'ƚi. ehuelojm'ma ƚaca'no' tecaxu quituca'.

8

Jesús i'hua'ma ƚijuala Timi:


cuftine Ƚijuala Olivo. 2 Li'ipa
  ―Maca'no', ¿te qui'ipola' iƚne lan
quitine ipaiconanni, i'huacona'ma xanuc'? Joupa iyenapá. ¿Nij naitsi
al cuecaj xoute'. Jiƚpiya jahuay nitac'uipo' cajunac'? ¿Nij naitsi
lan xanuc' tefot'ƚeyoƚtsi. Jesús nicufpo' tima'antso'?
icutshuai'ma timuc'iyale'ma. 11 Iƚque timi:

3 Mimuc'iyale Jesús icuaita jiƚpiya


  ―Mai'ailli', nij naitsi.
lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa Jesús timi:
ȽanDios jouc'a lam fariseo. Iƚƚejma ―Iya' jouc'a aicatac'uiyaco'
anuli ƚaca'no'. Iximpá ƚaca'no' cajunac'. Iya' aicacua: Tima'antso'.
tunahuoƚanna cal xans, iƚque To'huanƚa'. Aimo'econna quixcay.
a'i quipe'ailli'. Ecaxu'me ƚaca'no' 12 Jesús imuc'icona'mola' lan

nolojmay lan xanuc' noquimf'epá xanuc', timila':


mimuc'iyale Jesús. 4 Timiyi Jesús:
  ―Fa'a li'a ƚamats' iya' Nepalc'o'.
―Momxi, joupa aƚsimpola' Capalc'o'ila' iƚniya nalihuejpa, iƚne
tunahuoƚanna. Cal xans a'i tipa'a liƚpitine aimijouya. Iƚniya
quipe'ailli'. 5 Litaiqui' Moisés, iƚe
  liƚpicuejma' aimi'iconaya muf,
loya'apa locuxepa ȽanDios, maƚe ticuec'e'me, ti'e'me al c'a.
San Juan 8 188

13 Lam fariseo timiyi: 23 Jesús ti'hua tipalaic'ola', timila':


―Ima' tonescoyoxi cotuca'. A'ij ―Iya' cai'huayomma al
ƚinca lofnespa. toncay. Imanc' conƚouyomma al
14 Timila':
  'ocay. Loƚpitine, fa'a li'a ƚamats'
―Tama canescoyoxi ma ipangoyopa. Iya' a'i. 24 Joupa

canesqui al ƚinca. Iya' aixina' pe aimipolhuo': Timaco'molhuo'


lai'huayomma, aixina' pe laiftseya. coƚtaic' loƚjunac'. Joupa aimipolhuo'
Imanc' aicoƚsina' pe lai'huayomma, naitsi iya'. Aimolapenufi iƚe
aicoƚsina' pe laiftseya. 15 Imanc'
  laifnescopoxi. Ma' aimolapenufi
ma coƚtuca' toƚtac'uila' lajunac' iƚe laifpalaicopoxi, oƚtaic' loƚjunac',
loƚf'as xanuc', toƚspic'eyi ja'ni ac'a toƚta'a timaco'molhuo'.
ja'ni a'ijc'a lo'epa. Iya' aicatac'uila' 25 Icuis'e'me, timiyi:

cajunac'. 16 Ja'ni catac'uiƚa' lajunac'


  ―¿Naitsi ima'?
ma aƚijca iƚe laif'eya. Iya' a'i caituca' Jesús timila':
caxpic'e. Illanc' ma' anuli aƚspic'eyi ―Joupa aimipolhuo'. Joupa oƚsina'.
iya' cai'Ailli', iƚque Ƚalummepa. 26 Tipa'a axpe' laifpalaicoyacolhuo'

17 ’Litaiqui' ȽanDios locuxepa


  imanc'. Aiximpolhuo' a'ijc'a
ticua: “Oquexi' lan xanuc', ja'ni ma' lonƚ'epa. Cai'Ailli', iƚque Ƚalummepa,
anuli lonespa, ne', tapenufla' iƚe aimifelƚaique, tinesqui mane al
locuapa”. 18 Iya' canescoyoxi. Jouc'a
  ƚinca. Iƚe lalu'ipa iya' cu'iyale fa'a
cai'Ailli' iƚque Ƚalummepa, ma' li'a ƚamats'.
anuli aƚnesma. 27 Iƚniya aiquiƚcueca Jesús

19 Timiyi:
  lipalaicopa ȽanDios qui'Ailli'.
―¿Pe copa'a co'ailli'? 28 Jesús timila':

Timila': ―Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa


―Imanc' aicalimetsaijma naitsi cal profeta pu'hua lema'a. Tijouƚa'
iya'. Jouc'a aicolimetsaijma cai'Ailli'. aƚ'nof'enaƚa' imanc' limetsaico'ma
Ja'ni limetsaijma iya', jouc'a cai'Ailli' naitsi iya'. Limetsaico'ma ma to
tolimetsaico'me. joupa ainescopoxi iya'. Ti'i'ma
20 Toƚiya licuapa Jesús mipa'a
  coƚsina' te ts'i'ic' laipicuejma'. Iya'
al cuecaj xoute', mimuc'iyale. caituca' aicaxpic'e laif'eya. Jiƚe
Ticutsuya liju' al caxax pe laƚmuc'ipa cai'Ailli', maƚe cu'ilhuo'.
latoj'mimpá al tomí. Nij naitsi 29 Aƚejmale anuli iya' y Ƚaƚummepa.

ni'noƚpa Jesús. Aiquicuaiya li'hora. Iya' ti'hua ca'ay latenƚcocopa iƚque.


21 U'icona'mola', timila':
  Toƚta'a aicaƚpo'nohuo caituca'.
―Ca'huana'ma. Imanc' lahue'ma. 30 Miquimf'eyi lan judío, axpela'

Timaco'molhuo' coƚtaic' loƚjunac'. iƚniya ticuayi:


Iya' caituca' ca'hua'ma, aimi'iya ―Al ƚinca locuapa iƚque.
maƚeyacu anuli. ¡Lihuej'me!
22 Lan xanuc' judío ticuayi:

31 Jesús ipalaic'o'mola' iƚne lan

―¿Te conescopa: “Iya' caituca' xanuc' judío no'huaiyijmpá, timila':


ca'hua'ma, aimi'iya maƚeyacu ―Ja'ni laitaiqui' tipanenni
anuli”? ¿Ja'ni tima'a'moxi? loƚpicuejma' imanc' lihuejna'ma al
189 San Juan 8

c'a. 32 Toƚsim'me al ƚinca laitaiqui',


  ―Ja'ni ȽanDios oƚ'Ailli' imanc'
tolihuejco'me. Toƚta'a imanc' coƚtuca' aƚ'e'ma capic'a. Iya' cai'huayomma
toƚcuxe'moƚtsi al c'a. ȽanDios, aicuai'ma fa'a li'a ƚamats'.
33 Iƚniya timiyi:
  A'i iya' caxpic'e caituca' cacuaiyunni.
―Illanc' inaxque' ƚaƚtatahuelo Cai'Ailli' lummepa. 43 Imanc' aimi'iya

Abraham. Aimi'iya maƚcuxeyaconga'. maƚquimf'eya iya' laitaiqui', toƚta'a


Ailopa'a caƚpoujna. Ima', ¿te aicoƚcueca iƚe laifpalaic'opolhuo'.
caƚmicoponga': “Imanc' coƚtuca' 44 Ƚonta'a oƚ'ailli'. Imanc' inaxque'.

toƚcuxe'moƚtsi al c'a”? Iƚque imanc' ma' anuli loƚjanajpa.


34 Jesús italai'e'mola':
  Lipangopa li'a ƚamats' iƚque
―Iya' camilhuo' al ƚinca: Cal xans inma'ahuale, aiquepenufi al ƚinca.
ja'ni ixcay lo'epa iƚe lixcay ticuxe. Ma to micua lipicuejma' tipalay
Iƚque cal xans ti'onƚcospa to cal pangay mifel'miyale. Ate'a iƚque
mozo. 35 Cal mozo aimipaneya
  ifel'miyalepa. Lijou'ma lan xanuc'
lejut'ƚ ƚipoujna. Ƚi'hua ƚapoujna, tihuejyi li'ejma', jouc'a ti'hua
iƚque ƚinca tipanehuo. tifel'miyaleyi.
36 ’Iya' i'Hua ȽanDios, ja'ni iya'

45 ’Iya' cu'ilhuo' al ƚinca. Xonca

cuhuaƚnatsolhuo' imanc' ƚinca ticuaispa coƚpic'a lafelƚaiqueya


toƚcuxena'moƚtsi al c'a nulemma. cataiqui'. Aimalapenufi iya'
37 Imanc' toƚcuayi: “Illanc' inaxque'
  laitaiqui'. 46 Imanc', ¿te anuli ti'i'ma

ƚaƚtatahuelo Abraham”. Ma' aƚtac'ui'ma cajunac'? A'i. Aimi'iya


aixina' toƚta'a. Itsiya tama imanc' maƚmiya: “Ima' aƚfel'minga'”. Ja'ni
inaxque' Abraham tolahueyi te oƚsina' camilhuo' al ƚinca, ¿te
co'iya maƚma'aya. Aimalapenufi iya' aimalapenufi iya' laitaiqui'?
laitaiqui'. 38 Iya' ma to laƚmuc'ipa

47 ’Cal xans ja'ni i'hua CanDios,

cai'Ailli', toƚta'a cu'ilhuo'. Cu'ilhuo' iƚque tepenufi lonespa ȽanDios.


ma laiximpa pu'hua pe lopa'a Imanc' a'i quinaxque' ȽanDios, toƚta'a
cai'Ailli'. Imanc' ocuena coƚ'ailli'. aimi'iya molapenufyacu lonespa.
Tonƚ'eyi lomuc'ipolhuo' iƚque. 48 Lan judío timiyi:

39 Iƚniya timiyi:
  ―Illanc' joupa aƚnespá ima'
―Abraham aƚ'ailli'. unsamaritano. Itsufaipo' conta'a. Al
Jesús timila': ƚinca iƚe laƚnescopo'.
―Imanc' ja'ni inaxque' Abraham, 49 Timila':

tonƚ'e'me anuli to li'epa Abraham. ―Iya' a'i caƚtsufaic' conta'a. Iya'


40 Ituca' loƚ'ejma' imanc'. Toƚspic'eyi
  quihuejma cai'Ailli'. Imanc' latets'i'.
aƚma'aƚa', iya' ninxans cu'ilhuo' ma 50 Iya', ¿te aga cahuay te co'iya

le'a al ƚinca, iƚe laƚmuc'ipa cai'Ailli'. maƚnescoya al c'a? A'i toƚta'a


Toƚe a'i qui'aic' Abraham. 41 Lonƚ'epa
  lai'ejma'. Ƚinca tipa'a anuli tehuay
imanc' ti'onƚcospa to lo'epa coƚ'ailli'. te co'iya malimetsaicoya lan xanuc'.
Iƚniya timiyi: Iƚque ma cal Cuecaj Juez.
―Illanc' a'i ninc'ahuaic'la. ȽanDios 51 ’Iya' camilhuo' al ƚinca: Cal xans

aƚ'Ailli'. nalihuejcopa iya' laitaiqui' iƚque


42 Timila':
  aimimaya nulemma.
San Juan 8​, ​9 190

52 Lanjudío timiyi: 3 Jesús


italai'e'mola', timila':
―Itsiya ƚinca aƚsina' itsufaipo' ―Nij naitsi ts'ijunac', ni cal fo' ni
conta'a. Joupa imanapa ƚaƚtatahuelo qui'ailli' qui'máma'. Ipajnta afo' cal
Abraham jouc'a imanapola' lam xans, toƚta'a ȽanDios timuc'i'mola'
profeta. Ima' tonesqui: “Cal xans lan xanuc' al cueca' lipepaxi. Jiƚpe
nalihuejcopa iya' laitaiqui', iƚque licuerpo cal fo' ti'i'ma al cueca'.
aimimaya nulemma”. 53 Ƚinca joupa

4 Micoƚi litine aƚ'e'me loxpic'epa

imanapa Abraham. Ima', ¿ja'ni xonca ȽanDios, iƚque Ƚalummepa. Tijouƚa'


uncueca'? Lam profeta imanapola' timufc'oƚa' aimi'iya maƚ'eyacu lanic'.
jouc'a. ¿Naitsi cof'onƚicopoxi? 5 Ma capa'a fa'a li'a ƚamats' iya'

54 Timila':
  Nepalc'o'.
―Iya' ja'ni caituca' canescoyoxi 6 Lijoupa licuapa toƚta'a Jesús,

nincueca', iƚe laifnescopoxi ailopa'a itsuƚof'ipa ƚamats', ilanc'eco'ma


co'eya. Cai'Ailli' aƚnescojma al c'a. ƚitsulu' ƚaquixitsqui. Iƚque ƚixitsqui
Maƚque cai'Ailli' imanc' toƚpalaicoyi imet'ƚi'ipa li'u' cal fo'. 7 Timi cal fo':

toƚcuayi: “Iƚque ƚalanDios”. ―To'huaƚa' jipu'hua lin'nuhua'


55 Imanc' aicolimetsaijma. Iya'
  cuftine Siloé. Iƚpiya tapajtsi lo'u'.
ƚinca nimetsaijma. Aicacua Iƚe lipuftine Siloé tuhuaƚquemma:
aicainimetsaijma. Ja'ni canesla' Ummempa.
toƚta'a iya' ca'e'moxi acueca' Cal fo' i'hua'ma, epajtsi li'u'.
ninfeloye, ca'onƚico'moxi to imanc' Lipainamma, tehuetsalenghua.
unc'ifeloye. Iya' ƚinca nimetsaijma, 8 Nomana' lan huejnca jouc'a

quihuejma litaiqui'. 56 Ƚoƚtatahuelo


  locuenaye xanuc', iƚne li'ipa
Abraham ijanajpa juaiconapa iximpá mixa'hue quitomí, iƚne
aƚsintsoƚtsi fa'a li'a ƚamats'. Joupa tipalaic'oyoƚtsi, ticuayi:
aƚsimpoƚtsi, ixojma queta Abraham. ―¿Te maƚca'a cal xans nocutshuaipa,
57 Lan xanuc' judío timiyi:
  noxa'huepa? ¿Te qui'ipa?
―Ima' aiquixhuaiya oquej nuxans 9 Hualca ticuayi:

quimbama' ƚomemats'. ¿Te qui'ipa ―Maƚca'a cal xans.


loximpa Abraham? Locuenaye ticuayi:
58 Jesús timila':
  ―A'i. A'i iƚque, ma le'a ti'onƚcospa.
―Iya' camilhuo' al ƚinca: Ai'a Cal xans timila':
tipajnta Abraham, iya' capa'a. ―Ma' iya'.
59 Lan judío ipef'me lapic'. Tipa'me

10 Timiyi:

capic, tima'a'me Jesús. Jesús ―¿Te qui'e'empo'? ¡Ma' ixaƚconapo'


temiyoxi. Ipanni al cuecaj xoute'. lo'u'!
Iƚniya aiquixim'me pe quitsecopa. 11 Timila':

9

Jesús ti'hua lane, ixim'ma anuli ―Cal xans cuftine Jesús, i'epa
cal fo'. Cal xans ma lipajnta afo'. ƚixitsqui. Iƚque ƚixitsqui aƚmet'ƚi'ipa
2 Ts'ilihuequi Jesús icuis'e'me, timiyi:
  lai'u'. Alummepa lin'nuhua' Siloé.
―Momxi, ¿te qui'ipa lipajnta afo'? Aƚmipa: “Jiƚpiya tapajtsi lo'u'”.
¿Naitsi iƚque ts'ijunac'? ¿Te maƚque Ai'hua'ma, nepajtsi lai'u', itsiya
cal fo' o qui'ailli', qui'máma'? exilinamma lai'u', cahuetsalenghua.
191 San Juan 9

12 Icuis'e'me, timiyi: Ijoc'i'me ticuaiyunca qui'ailli'


―¿Pe copa'a iƚque cal xans? qui'máma' cal xans ƚixaƚconapa li'u'.
Timila': 19 Icuis'em'mola', timila':

―Aicaixina'. ―¿Te ma' al ƚinca iƚque oƚ'hua?


13 Iƚque cal fo' joupa ixaƚconapa
  ¿Ma ipajnta afo'? Itsiya tehuetsale.
ileco'me petsi lomana' lan xanuc' ¿Te qui'ipa?
fariseo. 14 Litine Jesús li'e'ma

20 Qui'ailli' qui'máma' italai'enca,

ƚixitsqui, lixaƚ'mena'ma li'u' cal fo', timinnila':


iƚe litine conxajya. 15 Lam fariseo
  ―Aƚsina' iƚque aƚ'hua.
aiquetenƚcocola' iƚe li'epa Jesús Aƚsina' ipajnta afo'. 21 Itsiya

litine conxajya. Icuis'e'me cal xans, tehuetsalenghua. A'i caƚsina'


timiyi: te qui'ipa. Ni aicaƚsina' naitsi
―¿Te qui'ipo'? Itsiya nixaƚ'menapa li'u'. Iƚque joupa itojpa.
tahuetsalenghua. ¿Te qui'e'empo' Titalai'eƚa' iƚque quituca'.
lo'u'? 22 Toƚta'a linespa qui'ailli'

Cal xans timila': qui'máma' cal xans. Timiyoƚtsi: “¿Te


―Iƚque aƚmet'ƚi'ipa ƚixitsqui lai'u', caƚ'eyaconga' lan xanuc' judío?”
ai'hua'ma nepajtsi lai'u', itsiya Iƚniya joupa inefopá, ixpic'epá,
cahuetsalenghua, exilinamma lai'u'. icuapá: “Cal xans, ja'ni tinesla':
16 Hualca lam fariseo nomana'
  Jesús iƚque aCristo, iƚque cal xans
jiƚnu'hua ines'me: lihuescuf'me petsi lalafot'ƚeyopoƚtsi.
―ȽanDios a'i cummaic' iƚque cal Tijouƚa' aimalapi'iconayacu
xans Jesús. Iƚiya litine conxajya lane mitsufaiconaya.
tetets'i, ti'ay canic'. Aimaƚmajnconayacu anuli.”
Locuenaye tinesyi: 23 Toƚiya ticuayi: “Iƚque joupa itojpa.

―Ja'ni a'ijc'a xans, ¿te co'iya Titalai'eƚa' quituca'.”


mi'eya toƚta'a al cueca'? 24 Lan xanuc' judío ijoc'icona'me

Enaj'moƚtsi onƚca, aiqui'i'ma cal xans ƚixaƚconapa li'u'. Timiyi:


anuli liƚpicuejma'. Timana' pe ―ȽanDios tiquimf'ehuo'.
aiquetenƚcocola' lo'epa Jesús, Lu'itsonga' al ƚinca. Illanc'
timana' locuenaye icuaitsi quiƚpic'a limetsaijma cal xans Jesús. Aƚsina'
lo'epa. titay cajunac'.
17 Icuis'econa'me cal xans

25 Timila':

ƚixaƚconapa li'u'. Timiyi: ―Iya' aicaixina' ja'ni titay cajunac'.


―Iƚque ƚixaƚ'menapo' lo'u', ima', ¿te Aixina' iya' li'ipa ninfo', itsiya
cofnesya iƚque? cahuetsalenghua. Iƚiya ƚinca aixina'.
Cal xans timila': 26 Iƚne icuis'e'me, timiyi:

―Iya' cacua aprofeta. ―¿Te qui'e'epo'? ¿Te qui'ipa


18 Lan xanuc' judío ticuayi:
  lixaƚ'menapo' lo'u'?
―A'ij ƚinca locuapa iƚque cal xans 27 Cal xans italai'e'mola', timila':

lonespa: “Laipajnta ninfo'”. Lipajnta ―Joupa nu'ipolhuo', aicoƚcueca.


ailopa'a quicuana, ac'a li'u', toƚta'a ¿Te ts'oƚpic'a cu'itsolhuo'? ¿Te aga
tehuetsalenghua itsiya. imanc' oƚpic'a tunlihuej'me?
San Juan 9​, ​10 192

28 Ixtulenca. Imilojpá cataiqui'. 38 Cal


xans timi:
Timiyi: ―Mai'ailli', ca'huaiyijnhuo'.
―Ima' ƚinca mihuequi iƚque Exc'onƚingai'ma. 39 Jesús timi:

cal xans Jesús. Illanc' a'i. Illanc' ―Aicuaicoco'ma fa'a li'a ƚamats'
lihuejyi Moisés. 29 Aƚsina' ȽanDios
  ti'i'ma tenaj'moƚtsi lan xanuc'.
ipalaic'opa Moisés. Iƚque cal xans Lan fohue tehuetsalena'me. Iƚne
Jesús aicaƚsina' pe qui'huayomma. nahuetsalepá ti'e'e'mola' afohue.
30 Italai'e'mola' cal xans timila':

40 Lam fariseo nomana' jiƚpe

―¡Xinƚa'! Iƚque cal xans pe lopa'a Jesús icuej'me lines'ma.


aƚsaƚ'menapa lai'u'. Itsiya Iƚniya icuis'e'me, timiyi:
imanc' toƚcuayi: “Aicaƚsina' pe ―¿Te ma illanc' jouc'a ninc'ifohue?
qui'huayomma”. 31 Aƚsina' ȽanDios

41 Timila':

aimiquimf'ela' petsi ixcay ―Ja'ni unc'ifohue


lo'epa. Aimitoc'iyacola'. Cal xans aimitac'uim'molhuo' cajunac'.
noxpaic'epa ȽanDios, ja'ni ti'eƚa' Ma moƚcuayi: “Aƚsinyi”,
loxpic'epa, iƚque cal xans ƚinca aimiƚonc'enyacolhuo' loƚjunac'.
ȽanDios tiquimf'e, titoc'i. 32 Jifa'a
li'a ƚamats' anuli cal xans ja'ni

lipajnta afo', ni anulemma aicaƚsina'


10 ’Iya' camilhuo' al ƚinca: Cal
xans notsufaiya petsi leti'ila'
lam mot'ƚ, ja'ni ocuena lotsufaicoya,
quixaƚ'menni li'u'. 33 Iya' cacua:
  a'i pe lotsuflaicopa lam mot'ƚ, iƚque
ȽanDios ummepa iƚque Jesús. Ja'ni cal xans innantsepa, inma'ahuale.
a'i, ailopa'a co'eya. 2 Notsufaicopa ma al puerta, ƚinca

34 Iƚniya italai'e'me, timiyi cal


  ti'e'mola' cuenna lam mot'ƚ. Iƚque
xans: iƚpoujna, nohuic'iyacola'. 3 Ma

―Litine lopajncota ima' otaic' ticuaiyunni nohuic'iyacola' lam


lojunac'. ¡Itsiya opic'a aƚmuc'itsonga' mot'ƚ, no'epa cuenna al puerta
illanc'! texi'e'ma. Nohuic'iyacola' lam
Ihuescufna'me pe lefot'ƚeyoƚtsi. mot'ƚ titsufai'ma, tijoc'i'mola' lam
Timiyi: mot'ƚ. Tijoc'i'mola' anuli anuli
―To'huanƚa'. Aimotsufaiconno liƚpuftine. Tipa'a'mola'. Iƚne
jifa'a lajut'ƚ. lam mot'ƚ tiquimf'eyi litaiqui'
35 Jesús icuej'ma ihuescufimpa
  nohuic'iyacola', ticuec'eyi.
pe lefot'ƚeyoƚtsi. Ehuepa, ixinnapa, 4 Nohuic'iyacola' tipa'atsola' limot'ƚ

timi: ti'huaj'me'e'mola' iƚniya. Limot'ƚ


―Ima', ¿te ma to'huaiyinge iƚque tihuejnayi, ilimetsaijma litaiqui'.
cal Xans Ƚiximpa cal profeta? 5 Ja'ni tijoc'itsola' ocuena, lam mot'ƚ

36 Cal xans timi:


  aimihuejyacu. Tinul'me, tipo'no'me
―Mai'ailli', lu'iƚa' naitsi iƚque. quituca'. Aimimetsaicoyacu liƚtaiqui'
Tijouƚa' ca'huaiyijm'ma. locuenaye xanuc'.
37 Jesús timi:

6 Toƚta'a litaiqui' Jesús u'iyalepa.

―Joupa oximpa. Tipalaic'ohuo'. Iƚne lan xanuc' aiquiƚcueca, aimi'iya


Ma' iya'. Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa muhuaƚyacu lataiqui'.
cal profeta. 7 Jesús ipalaic'oconamola', timila':

193 San Juan 10

―Iya' camilhuo' al ƚinca: ƚileti'i' liƚf'as mot'ƚ. Iƚniya


Iya' ipuerta ƚileti'i' lam mot'ƚ. jouc'a caleconatola', cajoc'itola',
8 Ocuenaye icuai'me ai'a cacuaihuo,
  aƚquimf'e'ma iya' laitaiqui',
ijoc'im'mola' lam mot'ƚ. Iƚniya ma aƚcuec'e'ma. Tijouƚa' ti'i'ma le'a
innantsepá, inma'ahuale. Lam mot'ƚ anuli ƚati'i', anuli ƚiƚPoujna, ma' iya'.
aiquiƚquimf'e liƚtaiqui', aiquiƚcueca 17 Iya' cacu'ma laipitine cunƚu'e'mola'

locuapa. 9 Iya' ƚinca ipuerta ƚileti'i'


  laimot'ƚ, toƚiya cai'Ailli' aƚ'ay capic'a.
lam mot'ƚ. Naitsi ts'alimetsaijma Tijouƚa' aƚma'aƚa' capenufna'ma
iya' ipuerta ƚileti'i' lam mot'ƚ, ja'ni laipitine, camaf'ina'ma. 18 Ailopa'a

titsufaiƚa' toƚta'a, iƚque tunƚu'ma. naliƚonc'e'eya laipitine. Ma


Titsufai'ma, tipahuo, tehueta caituca' cacu'moxi. Tipa'a laimane
quiƚtejua' lam mot'ƚ, tixinna. cacu'ma laipitine. Tipa'a laimane
10 ’Cal namas joupa ipo'nopa
  capenufna'ma laipitine. Cai'Ailli'
lipicuejma' tinantsetola', tilecotola' aƚcuxepa ca'eƚa' toƚta'a.
lam mot'ƚ, tima'atola', tejac'enatola'. 19 Lan xanuc' judío noquimf'epá

Toƚiya itsehuo'ma jiƚpe ƚileti'i' iƚe linespa Jesús tifuli'iconayi


lam mot'ƚ. Iya' a'i. Aicuaicoco'ma cataiqui'. Hualca etenƚcoco'mola'
cunƚu'e'mola' laimot'ƚ, capi'i'mola' iƚe linespa. Locuenaye a'i
liƚpitine, iƚe xonca al c'a. 11 Ƚiƚpoujna
  quetenƚcocola'. 20 Axpela' tinesyi:

lam mot'ƚ, iƚque nohuic'iyacola', ―Itsufaipa conta'a. Imintse'epa


ja'ni ac'a xans ticu'ma lipitine, lipicuejma'. ¿Te coƚquimf'ecopa?
tunƚu'etsola' limot'ƚ. Toƚta'a lai'ejma'. 21 Locuenaye tinesyi:

Iya' ninC'a caPoujna, cunƚu'e'mola' ―Cal xans ƚitsufaiya conta'a a'i


laimot'ƚ. 12 Cal mozo, ituca'
  toƚe mipalaiya. Ƚixcay conta'a
lipicuejma'. Iƚque a'i quiƚpoujna aimixaƚ'meya cal fo'.
lam mot'ƚ. Lam mot'ƚ a'i qui'huexi. 22 Iƚne ƚitiné liƚya' Jerusalén ti'eyi

Mixim'ma icuaico'ma cal lobo al juic cuftine “Lipaxneconapa


tinunghua cal mozo. Tipo'no'mola' al cueca' xoute'”. Joupa uyaipa
quiƚtuca' lam mot'ƚ. Cal lobo ƚinu'. I'ipa axita quitine. 23 Jesús

tipango'ma ti'noƚ'mola', tica'niyoƚtsi ti'hualejma pe lopa'a al cuecaj


lam mot'ƚ. 13 Cal mozo a'i quiƚpoujna
  xoute'. Ti'hua ƚinujnca cuftine
lam mot'ƚ, iƚne a'i qui'huexi. Toƚta'a “Ƚipinujnca cal rey Salomón”. 24 Lan  

tinuna'ma, aimixinnila' acuanuc'la. xanuc' ituf'micoƚai'me Jesús, timiyi:


14 ’Iya' ƚinca iƚpoujna lam mot'ƚ.
  ―Ima' aƚmitsonga' naitsi ima'.
Iya' ninC'a caPoujna. Quimetsaicola' ¿Te ticoƚ'ma xonca axpe' quitine
laimot'ƚ. Jouc'a laimot'ƚ limetsaijma aimaƚminga' naitsi ima'? Ja'ni
iya'. 15 Cai'Ailli' limetsaijma iya',
  unCristo, lu'itsonga' nulemma.
jouc'a iya' quimetsaijma cai'Ailli'. 25 Jesús italai'e'mola', timila':

Ma' anuli to iƚta'a iya' quimetsaicola' ―Joupa nu'ipolhuo'. Imanc'


laimot'ƚ. Iya' cacu'ma laipitine, aicalapenufi iya' laifmipolhuo'.
cunƚu'e'mola' laimot'ƚ. Cai'Ailli' lapi'ipa laimane, toƚe
16 ’Timana' ocuenaye laimot'ƚ.
  ca'ay al cueca'. Iƚe al cueca' laif'epa
Iƚniya tiyelocoyi, aiquiƚtsuflaic' tuya'e' naitsi iya'. 26 Imanc' a'i

San Juan 10​, ​11 194

caimot'ƚ, toƚta'a aimalapenufi tonlimetsaicoƚe laif'epa, iƚe ti'onƚspa


iƚe laifnuya'apa. 27 Laimot'ƚ
  to lo'epa cai'Ailli'. Toƚta'a ti'i'ma
aƚquimf'e, timetsaicoyi laitaiqui'. coƚsina' te ts'i'ic' maƚmana' iya'
Iya' quimetsaicola' laimot'ƚ. Iƚniya cai'Ailli'. Aƚmana' anuli. Pe laifpa'a
lihuequi. 28 Iya' capi'ila' liƚpitine
  iya' maƚpe tipa'a cai'Ailli'; pe lopa'a
aimijouya. Aimecaniyacola'. Iya' cai'Ailli', maƚpe caifpa'a iya'.
ca'e'mola' cuenna laimot'ƚ. Ailopa'a 39 Iƚniya noquimf'epá toƚta'a

nalaxic'e'eyoya iya' laimane. linespa Jesús ticuayi: “Aƚ'noƚƚe”.


29 ’Cai'Ailli' joupa lapi'ipa
  Ailopa'a qui'e'e'me. Iƚque unƚupa.
iƚne laimot'ƚ. Iƚque xonca cal 40 I'huacona'ma locuenaj liju' al

Cueca', ailopa'a co'onƚcoya iƚque. panaj Jordán. Ipanenni ma jiƚpiya


Ailopa'a naipa'ayacola' cai'Ailli' petsi Juan lepo'iyaleyopa. 41 Axpela'

limane, aimi'iya. 30 Iya' cai'Ailli'


  lan xanuc' icuaitsa pe lopa'a Jesús.
aƚ'onƚcosponga'. Iƚque iya' ma' anuli. Tinesyi:
31 Lan xanuc' judío epef'cona'me
  ―Li'epa Juan a'ij cueca'. Ma le'a
lapic'. Tipaco'me Jesús. Tima'a'me. inescopa cal xans Jesús. Itsiya
32 Iƚque timila':
  joupa i'ipa caƚsina' ma al ƚinca
―Imanc' joupa oƚsimpá axpe' jahuay iƚe linespa Juan.
ai'epa al c'a, iƚiya laƚmuc'ipa 42 Miƚmana' jiƚpiya axpela'

cai'Ailli'. Itsiya toƚspic'eyi aƚma'a'ma. i'huaiyijm'me Jesús.


Lu'iƚa': ¿Jale lai'epa aicoƚpic'a?
33 Lan xanuc' judío italai'e'me,

timiyi:
11 Liƚya' Betania tipa'a anuli
ƚafcuana cuftine Lázaro.
Iƚque timana' lipimaye cacaƚ'no',
―Aimaƚma'acoyaco' capic lof'epa liƚpuftine María y Marta. Iƚniya
al c'a. Ima' metets'ipa ȽanDios, iƚpiƚya' Betania.
iƚe caƚ'e'ecoyaco'. Ima' unxans, 2 Ƚipima ƚafcuana, iƚque María,

to'onƚicoyoxi ȽanDios. tixcuaf'i'ma laceite lojuepaj c'a


34 Jesús timila':
  li'mitsi' Jesús, tetufco'ma ƚijuac.
―Loƚje'e pe liniƚiya locuxepa 3 Iƚniya loquexi' lipimaye Lázaro

ȽanDios ticua: “Iya' NanDios cacua: umme'me cataiqui', tu'inna Jesús:


Imanc' unc'andiosla'.” 35 Iƚniya lan
  ―Maƚ'ailli', ƚonƚejmalepa, iƚque
xanuc' nepenufpá litaiqui' ȽanDios, Lázaro, textafque.
iƚque ecui'ipola' “… unc'andiosla'”. 4 Licuej'ma Jesús lataiqui' ticua:

Iƚe lataiqui' ma' al ƚinca. Aimi'iya ―Iƚe licuana aimima'aya nulemma


moƚpai'iyacu. Joupa iniƚijmpa. 36 Iya'
  Lázaro. Lo'iya iƚque timuc'i'mola' lan
ma' aƚ'huijf'epa ȽanDios, alummepa xanuc' te ts'i'ic' laimane, iya' i'Hua
fa'a li'a ƚamats'. Iya' laifnescopoxi ȽanDios. Tixinƚe acueca' ȽanDios.
ja'ni cacua: “Iya' i'Hua ȽanDios”, 5 Jesús ti'ela' capic'a juaiconapa

¿te caƚmicopa: “Tatets'i ȽanDios”? lapimaye Marta, María jouc'a


37 Ƚinca, ja'ni aica'ay to lo'epa
  Lázaro. 6 Licuej'ma textafque Lázaro

ȽanDios cai'Ailli', aimalapenuf'ma. icoƚ'ma, aiqui'huac'. Jiƚpe pe lopa'a


38 Ja'ni oƚsina' ca'ay ma to lo'epa
  ipanemma oquej quitine. 7 Lijou'ma

ȽanDios, tama aimalapenufi, timila' ts'ilihuequi:


195 San Juan 11

―Ƚepá, aƚecona'me al distrito icuaitsa lilejut'ƚ Marta y María,


Judea. tiƚonc'e'entsola' liƚpixhuejma', joupa
8 Ts'ilihuequi timiyi:
  imapa ƚiƚpima Lázaro. 20 Marta

―Momxi, lan judío nomana' icuej'ma icuaico'ma Jesús. Ipanni


jiƚpiya ma quite' coƚa' tipato' titalecuftsi. María ipanenni lajut'ƚ.
capic', tima'ato'. Itsiya, tocua: 21 Marta timi Jesús:

“Ca'huacona'ma pu'hua”. ―Mai'ailli', coƚa' topa'a fa'a,


9 Jesús timila':
  aimimaya ƚaipima. Joupa imanapa.
―Anuli litine tipa'a imbamaj 22 Tama imanapa ƚaipima, iya'

coque' hora. Ja'ni to'huaƚa' litine ti'hua ca'huaiyijnhuo'. Aixina' ja'ni


aimuc'uiyaco'. Cal 'ora tepalc'o'i'mo'. toxa'hue'ma ȽanDios iƚque tepi'i'mo'
10 Ja'ni to'huaƚa' lipuqui', tuc'ui'mo'.
  lofxahue'eya.
Ailopa'a napalc'o'iyaco'. To'hua al 23 Jesús timi:

muf. ―Timaf'ina'ma ƚopima.


11 Lijou'ma timila':

24 Marta timi:

―Ƚaƚejmalepa Lázaro tixmay. ―Ne'. Ticuaitsi Lijoujma Quitine


Ai'huapa jiƚpe, cummef'nata. timaf'ina'ma. Toƚta'a aixina'.
12 Ts'ilihuequi timiyi:

25 Jesús timi:

―Maƚ'ailli', ja'ni tixmay, ―Ma' iya' camaf'i'ina'mola'


tixaƚconna. limanapola'. Capi'ina'mola' liƚpitine.
13 Jesús linespa: “Lázaro tixmay”,
  Naitsi ƚaƚ'huaiyijmpa tama timanƚa'
tuya'e': “Joupa imapa”. Ts'ilihuequi timaf'ina'ma. 26 Iƚne naƚ'huaiyijmpa

aiquiƚcueca. Ticuayi: “Lázaro ma ja'ni ts'iƚmaf'i' aimimayacola'


le'a tixmay”. nulemma. Ima', ¿te cofcuapa? ¿Ja'ni
14 Jesús ipalaic'o'mola' al
  canesqui al ƚinca?
cuajmaica cataiqui', timila': 27 Marta timi:

―Lázaro joupa imapa. 15 Itsiya


  ―Mai'ailli', iya' cacua tonesqui al
aicacua: “Coƚa' pu'hua caifpa'a”. ƚinca. Aixina' ȽanDios tumme'ma
Aicaxhueƚcocojma. Aixina' iƚe ƚi'Hua, iƚque jifa'a ticuaihuo li'a
li'ipa titoc'i'molhuo' imanc'. Xonca ƚamats'. Iya' cacua: Ima' i'Hua ȽanDios,
aƚ'huaiyijm'ma iya'. Itsiya ƚepá. joupa ocuai'ma. Ima' unCristo.
Aƚcuaita pe lopa'a iƚque. 28 Lijoupa toƚta'a linespa Marta,

16 Tomás ƚacui'ipa cal Cuatsi,


  i'hua'ma ijoc'itsi ƚipima María.
timila' liƚejmale: Ipalaic'o'moƚtsi caquiƚtuca'. Marta
―¡Ƚepá! Ja'ni tima'antsa Jesús, lipalaic'opa ƚipima, timi:
illanc' jouc'a aƚma'atsonga'. ―Icuai'ma Ƚomxi. Tijoc'ihuo'.
Aƚma'monga' anuli. 29 Licuej'ma iƚe lataiqui', María

17 Licuaitsi Jesús jiƚpe liƚya' joupa


  aiquicoƚi, itsahuenni i'hua'ma
ixhuaita amalpuj quitine queminni titalecuftsi Jesús. 30 Jesús ai'a

Lázaro. 18 Liƚya' Betania ahuejnca


  titsufai'ma liƚya' ipanemma maƚpiya
Jerusalén. Laquipiculi' to afane' pe litalecufhuo'ma Marta.
kilómetro. 19 Axpela' lan xanuc'

31 Jiƚpe lejut'ƚ María timana'

judío quiyouyumma Jerusalén, lan judío, icuaita tiƚonc'e'e'me


San Juan 11 196

lipixhuejma'. Iƚne ixim'me María ―Mai'Ailli', cax'najtsi'ihuo' joupa


itsahuenni. Ixim'me aiquicoƚi, aƚquimf'epa. 42 Tama aixina'

ipanni. Ticuayi: itine itine aƚquimf'e, aimipo':


―I'huapa al pu'hua. Jiƚpiya tijojta. “Cax'najtsi'ihuo' joupa aƚquimf'epa”.
Ihuej'me. Aipic'a aƚcuejla' iƚe laimipo' lan
32 María icuaitsi pe lopa'a Jesús.
  xanuc' nacaxhuoƚanna fa'a. Joupa
Exc'onƚingai'ma li'mitsi', timi: ainu'ipola': “Cai'Ailli' lummepa fa'a
―Mai'ailli', coƚa' topa'a fa'a, li'a ƚamats'”. Itsiya aipic'a ti'eƚe ƚinca
aimi'iya toƚta'a. Ƚaipima aimimaya. iƚe lainuya'apa.
33 Jesús ixim'mola' tijolijyi María

43 Lijoupa toƚta'a licuapa Jesús

jouc'a lan xanuc' judío lilihuequi ija'a'ma, timi:


María, ihuotsonni juaiconapa. ―¡Lázaro! ¡Taipanni!
Ixnalif'ma acueca'. 34 Icuis'e'mola',

44 Ƚimapa ipanni ƚunts'eja'.

timila': Limane' li'mitsi' ifiyicoya ijahua', li'a


―¿Petsi colamu'ehuo'me? iju'ecopa apa'yu. Jesús timila' lan
Italai'e'me, timiyi: xanuc':
―Mai'ailli', ƚepá. Aƚsinna. ―Toluhuaiƚƚe lijahua'. Ti'huanƚa'.
35 Licuaitsa pe lamuya, Jesús ijoj'ma.

45 Lan xanuc' judío iƚne

36 Lan xanuc' judío tinesyi:


  nahuejmpá María, axpela' iƚniya
―¡Toƚsinƚe! Juaiconapa i'epa lixim'me li'epa Jesús, tixpic'eyi
capic'a Lázaro. tihuejle. 46 Locuenaye iye'me pe

37 Locuenaye ticuayi:
  lomana' lam fariseo, u'intsola' li'epa
―Iƚque ixaƚ'me'e'ma li'u' cal Jesús. 47 Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli'

fo'. ¿Te aiquixaƚ'me Lázaro? ¿Te jouc'a lam fariseo ijoc'im'mola' lan
quipo'nocopa quimacopa? tsilaj xanuc' iƚne noxpijpá lataiqui'.
38 Jesús icuaitsi petsi lamuya
  Efot'ƚe'moƚtsi, timiyoƚtsi:
Lázaro. Ihuotsoconamma ―¿Te caƚ'eyacu? Iƚque Jesús
juaiconapa. Ixnalifcona'ma. Lamuya ti'ay al cueca'. 48 Ticuicomma

Lázaro unts'eja'. Lico cunts'eja' aƚpa'neƚe, ja'ni a'i jahuay lan xanuc'
eti'icoya acueca' capic. tihuej'me. Tijouƚa' tixtulecu lan
39 Jesús icuxe'e'mola' lan xanuc',
  romano, teteƚ'me laƚcuecaj xoute',
timila': aƚjou'ne'monga' illanc' ninc'ijudío.
―Tonliƚonc'eƚe iƚque ƚapic. 49 Maƚpe lefot'ƚeyopoltsi tipa'a

Marta ipima ƚimapa timi Jesús: anuli cal xans cuftine Caifás.
―Mai'ailli', itsiya tujuelojma. Jiƚniya ƚitiné iƚque Caifás copa'a cal
Ixhuaita amalpuj quitine quimac'. cuecaj ca'ailli'. Iƚque timila' lif'as
40 Jesús timi:
  xanuc':
―Joupa aimipo': “Ja'ni ima' ―Imanc' ailopa'a coƚsina'.
aƚ'huaiyinge, toxim'ma acueca' 50 Aimoƚspic'eyi. Xonca al c'a

ȽanDios, acueca' lo'eya”. luyalaico'me ja'ni timaƚa' le'a anuli


41 Iƚonc'em'me ƚapic.
  cal xans, toƚta'a tunƚu'e'mola' jahuay
Jesús ehuelojm'ma al toncay laƚxanuc'. Aimaƚjouyaconga' illanc'
lema'a, timi qui'Ailli': ninc'ixanuc' judío.
197 San Juan 11​, ​12

51 Caifás a'i quituca' lipicuejma' Pascua. Jesús ipainanni liƚya'


toƚta'a tipalay. Iƚniya ƚitiné iƚque Efraín, icuainatsi liƚya' Betania,
copa'a cal cuecaj ca'ailli', ma pe lopa'a Lázaro, iƚque ƚimapa
tuya'e' lixpic'epa ȽanDios. Maƚque joupa imaf'i'inapa Jesús. 2 Jiƚpiya

ȽanDios joupa ixpic'epa tima'anƚe ilanc'e'e'me ƚitejua' tixmoco'ma


Jesús, toƚta'a tunƚu'e'mola' lixanuc' Jesús. Lázaro, Jesús jouc'a lan
ȽanDios, jiƚniya nomana' jiƚpiya xanuc' lijoc'impola' icutshuoƚai'me
ƚamats'. 52 A'i ma le'a lixanuc'
  anuli. Marta ites'mi'mola'. 3 María

ȽanDios nomana' jiƚpiya ƚamats', itaic' onƚca litro laceite cuftine


tunƚu'e'mola' jouc'a jahuay lixanuc', nardo. Iƚe laceite tujuej c'a. Ic'ef'i'ma
ni petsi lomana', tefot'ƚena'mola' laceite li'mitsi' Jesús, etufco'ma
anuli. 53 Ma jiƚiya litine iƚniya lan
  ƚijuac. Imantsi lajut'ƚ ƚojuepaj c'a.
judío ixpic'e'me tima'anƚe Jesús. 4 Anuli ƚihuequi Jesús cuftine

54 Lijou'ma Jesús
  Judas Iscariote, iƚque ƚocuya Jesús,
aimuyaicoconghua pe lomana' lan ixtunni, ticua:
xanuc' judío. Ipanni jiƚpiya al distrito 5 ―Iƚe laceite acueca' lipitali, to

Judea. Icuaitsi anuli liƚya' cuftine mulij'ma anuli cal xans no'eya
Efraín. Iƚpe liƚya' tipa'a huejnca anuli canic' afanej maxnu quitine. ¿Te
ƚamats' petsi ailopa'a quiƚya'. Jiƚpe aiquicuquinni tepi'inatsola' al tomí
imanenca anuli, Jesús y ts'ilihuequi. lan xanuc' pe ailopa'a quiƚtomí?
55 Joupa icuaico'ma al juic cuftine

6 Judas aimixinnila' acuanuc'la iƚne

al Pascua. Axpela' lan xanuc' lan xanuc' pe aiquiƚ'hueca quiƚtomí.


ipalunca ƚiƚpiƚeloƚya', if'ajli'me al Iƚque innaminnaipa. I'hueca al ponta
toncay, ticuaita al cuecaj quiƚya' pe lo'nij'mimpa al tomí. Tinantse.
Jerusalén. Ticuaita ai'a ti'i'ma al 7 Jesús timila':

juic. Tenant'ƚi'me lataiqui' loya'apa ―Toƚe. Aimohuos'mi'ma. Ƚaca'no'


locuxepa ȽanDios. Toƚta'a ƚa'ailli' joupa ixpic'epa lo'e'eya laceite.
timi'mola': “Ima' unlimpio. Ti'i'ma Ticua: “Ca'huej'ma. Ai'a temim'me
tote'ma ƚotejacu jiƚpe al juic.” Jesús caxcuaf'iƚa' laceite.”
56 Iƚne lan xanuc' ehue'me Jesús,
  (Lan judío ti'huaf'iyi toƚta'a
ecaxhuoƚai'me pe lopa'a al cuecaj liƚcuerpo lomapola'.)
xoute', timiyoƚtsi: 8 Jesús ti'hua timila':

―¿Te coƚcuapa? ¿Te ticuaihuo ―Petsi loƚmana' aimicuaiya


Jesús fa'a al juic, o aimicuaiya? litine pe aimehue'eyacola' quiƚtomí
57 Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli'
  lan xanuc'. Itine itine nipajnya
jouc'a lam fariseo joupa icuxepá, toƚtoc'i'mola'. Ticuaihuo litine iya'
timinnila' lan xanuc': aicapajnconaya.
―Anuli imanc' ja'ni ti'iƚa' quixina' 9 Axpela' lan xanuc' judío icuej'me

pe lopa'a Jesús, lu'itsonga'. tipa'a Jesús lejut'ƚ María. Icuaiyunca


Iƚne tehueyi te co'iya mi'noƚyacu jiƚpiya. Iƚpic'a tixinƚe Jesús. Xonca
Jesús. iƚpic'a tixinƚe Lázaro, iƚque cal xans

12 Tehue'e' acamts'us quitine


ti'iƚa' al juic cuftine al
ƚimaf'i'inapa Jesús, itsahue'enamma,
ipa'apa pe lomana' limanapola'.
San Juan 12 198

10 Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' texc'onƚingoƚaita ȽanDios. 21 Iƚniya


aimixoqui quileta, ixtulenca. icuaita pe lopa'a Felipe. Felipe


Ticuayi: “Aƚma'aƚe Lázaro jouc'a”. lipiƚya' Betsaida lopa'a al distrito
11 Iƚsina' lo'epa liƚf'as xanuc' judío.
  Galilea. Timiyi:
Iƚniya liximpá Lázaro imaf'inapa ―Maƚpima, aƚpic'a aƚsinƚe Jesús.
ihuej'me Jesús. 22 Felipe i'hua'ma u'itsi Andrés.

12 Liƚya' Jerusalén timana' axpela'


  Iƚne loquexi' iye'me u'itsa Jesús.
lan xanuc' icuaita al juic. Lihuequi 23 Jesús timila':

litine iƚniya icuej'me: “Icuaico'ma ―Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa


Jesús”. 13 Etej'me limane' xanghue,
  cal profeta pu'hua lema'a. Joupa
ipalunca italecuftsa Jesús. Miyeyi icuai'ma lai'hora. Aƚsim'ma naitsi
lane iƚniya ija'a'me: iya'.
―¡Hosana! ¡Tunƚu'enatso' ȽanDios! 24 ’Iya' camilhuo' al ƚinca: Anulij

¡Tipaxnetso' ȽanDios iƚque ƚaj fanu' trigo ja'ni aimifanni,


Ƚummepo'! ¡Ima' joupa ocuai'ma! ja'ni aimemunni ƚamats', iƚque
¡Ima' maƚRey, illanc' ixanuc' Israél! tipanehuo quituca'. Aimi'asya. Ja'ni
14 Jesús joupa iximpa ƚaca'huaj
  tifanƚe, ja'ni temunƚe ƚamats' iƚque
burro, enafcai'ma. Toƚta'a li'ipa ti'as'ma, ticuef'ma axpe'. 25 Cal

ma to loya'apa al Paxi Liniƚingiya, xans noximpoxi cuanuc' lipitine,


ticua: iƚque tejac'ma lipitine. Petsi
15 Cunc'ixanuc' loƚpiƚya' Sión: aimixinyoxi cuanuc' lipitine, petsi
Aimixpailij'molhuo', aimixhueƚ'mecoyoxi te coyaicoya
aimoƚsueƚmot'ƚe'me. fa'a li'a ƚamats', iƚque ƚinca
¡Toƚsinƚe! Icuaico'ma ƚoƚRey tulijna'ma lipitine aimijouya. 26 Nai  

ƚenafcaic' ƚi'hua cal burro. ts'ipic'a ti'eƚa' laipenic', lihuejla'. Pe


16 Iƚe litine ts'ilihuequi Jesús
  laifpa'a iya' jiƚpiya jouc'a tipajnta
aiquiƚcueca li'ipa. Lijoupa iƚque ƚaƚtoc'ipa, aƚmajnta anuli.
lepenufinapa Jesús pu'hua lema'a, Naitsi no'epa laipenic', cai'Ailli'
i'nujuaisnatsa linesma iƚe liniƚiya. timetsaicona'ma.
I'ipa quiƚsina' iƚe lataiqui' tinesqui 27 ’Itsiya caxhueƚma juaiconapa.

lo'iya Jesús. ¿Te caifmiya cai'Ailli'? ¿Te cami'ma:


17 Lan xanuc' nixinghuo'me Lázaro
  “Mai'Ailli', joupa icuai'ma lai'hora,
litine lipananni lipu'hua, iƚniya lunƚu'eƚa'. Toƚta'a aicateƚcoya”?
uya'ahuo'me Jerusalén. 18 Lan  A'i. Aimi'iya camiya toƚta'a. Iya'
xanuc' nicuejpá iƚe al cueca' li'epa aicuaicoco'ma fa'a li'a ƚamats'
Jesús ipalunca liƚpiƚya' Jerusalén, cateƚco'ma.
italecufhuo'me Jesús. 19 Lam fariseo

28 Jesús ti'hua tipalay, tipalaic'o'

ipalaic'o'moƚtsi, timiyoƚtsi: qui'Ailli', timi:


―¡Toƚsinƚe! ¿Te caƚ'eyacu? Jahuay ―Mai'Ailli', caxahue'ehuo'
lan xanuc' tihuejnayi Jesús. tomuc'itsola' lan xanuc' ima' ƚinca
20 Timana' hualca lan xanuc'
  unCuecaj CanDios.
griego jiƚpiya liƚya' Jerusalén. Iƚniya Lan xanuc' icuej'me tipalaiyinni
jouc'a icula'apá tixinna quiƚjuic, jipu'hua lema'a, timi Jesús:
199 San Juan 12

―Iya' joupa aimuc'ipola' lan xanuc' ti'onƚcotolhuo' to Lepalc'o'. Jouc'a


iya' ninCuecaj CanDios. Ma toƚta'a tonlapalc'o'i'mola' loƚf'as xanuc'.
camuc'icona'mola'. Lijoupa limipola' toƚta'a Jesús
29 Lan xanuc' nacaxhuoƚanna
  aiquipalaic'oconala' iƚniya. I'hua'ma
jiƚpiya iquimf'e'me. Iƚne ticuayi: petsi lan xanuc' aimixingonayacu.
―Una'apa. 37 Tama axpe' ixim'me Jesús

Locuenaye ticuayi: lo'epa al cueca', iƚniya lan xanuc'


―A'i cuna'e'. Anuli ƚapaluc aimepenufyi. Ticuayi: “A'ij ƚinca
quema'a ipalaic'opa Jesús. lonespa”. 38 Toƚta'a enanƚcopa iƚe

30 Jesús timila':
  lataiqui' linespa cal profeta Isaías,
―Joupa aixina' iƚe lataiqui' tuya'e':
laƚmipa. Iƚque nipalaipa ipic'a Mai'Ailli', ailopa'a
imanc' jouc'a toƚquimf'eƚe, nalapenufponga' illanc'
tolapenufle. 31 Itsiya ȽanDios
  laƚtaiqui'.
tipango'ma timuc'i'molhuo' te Ailopa'a nonesya: Iya' ƚinca
ts'i'ic' loƚpicuejma' imanc' noƚmana' aiximpa al cueca' lo'epa
fa'a li'a ƚamats'. Timuc'i'molhuo' ȽanDios.
petsi al c'a, petsi a'ijc'a. Itsiya 39-40 Isaías inescopola' iƚne lan

tuliquinam'me nocuxepola' lan xanuc' pe aimepenufyi Jesús. Ticua


xanuc', iƚniya pe aimihuejyi iƚniya aimi'iya mi'huaiyijnyacu,
ȽanDios. ȽanDios teca'nita. tuya'e':
32 Aƚ'nof'e'ma jifa'a li'a ƚamats'.
  I'e'empola' afohue, i'e'empola' ata
Tijouƚa' lapi'i'ma laimane, liƚpicuejma'.
cajoc'i'mola' lan xanuc' ni petsi Toƚta'a tama tipa'a liƚ'u'
lomana', aƚcuec'e'ma. aimixinyacu,
33 Locuapa Jesús: “Aƚ'nof'e'ma”, iƚe
  tama tipa'a liƚpicuejma'
linespa timuc'ila' lan xanuc' te ts'i'ic' aimicuec'eyacu, aimipailiyacu,
mimaya. aimixhuej'meyacu.
34 Lan xanuc' timiyi:
  Toƚta'a aimi'iya caxaƚ'meyacola'.
―Laƚje'e liniƚiya locuxepa ȽanDios 41 Toƚta'a linespa Isaías mixina

tuya'e': “Cal Cristo tipajm'ma, Jesús jiƚpe lema'a, ai'a ticuaihuo li'a
aimimaya”. Ja'ni cal Cristo ƚamats'. Iximpa te ts'i'ic' iƚque lixans.
aimimaya, ¿naitsi iƚque cal Xans Lijou'ma ipalaico'ma.
Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a? 42 Tama al ƚinca iƚe licuapa Isaías

Ima' tocua: Ti'nof'em'me. timana' lan xanuc' i'huaiyijm'me


35 Jesús timila':
  Jesús, hualca iƚniya iƚpenic'. Iƚne
―Fa'a tipa'a ƚapalc'o'ipolhuo'. i'e'moƚtsi ch'ix. Tixpaic'eyi lo'eyacu
Iƚque aimicoƚya fa'a li'a ƚamats'. Ma lam fariseo. Iƚniya ticuayi: “Ja'ni
mipa'a lepalc'o' tonlihuejle iƚque. lan xanuc' tepenufle Jesús
Ticuaitsi lipuqui' timufaj'molhuo'. litaiqui' aimalapi'iconayacola'
Naitsi no'huapa al muf aimixina lane mitsuflaiconayacu lajut'ƚ pe
pe cotseya. 36 Mipa'a iƚque Lepalc'o'
  lalafot'ƚeyopoƚtsi”. 43 Lan xanuc'

tolapenufle Lepalc'o'. Toƚta'a no'epoƚtsi ch'ix xonca iƚpic'a


San Juan 12​, ​13 200

tepenufintsola', iƚpic'a tixinintsola' capic'a ts'ilihuequi iƚniya nomana'


lan c'a xanuc'. Aimehueyi ȽanDios li'a ƚamats'. Itsiya timuc'i'mola'
latenƚcocopa. Toƚta'a aimuya'ayi juaiconapa lo'epola' capic'a.
ja'ni ti'huaiyijnyi Jesús. 2 Judas ƚi'hua Simón Iscariote,

44 Jesús uya'a'ma, timila':


  Satanás joupa icuxe'epa te ts'i'ic'
―Cal xans ƚalapenufpa iya', lo'eya. Ticu'ma Jesús.
lapenufinga' illanc', iya' jouc'a Jesús y ts'ilihuequi tixmocoyi
iƚque Ƚalummepa, a'i iya' caituca'. anuli. 3 Ixina' qui'Ailli' epi'ipa

45 Iƚque ƚalahuelojmpa iya', iƚque


  limane ticuxe'ma jahuay. Ixina'
lahuelonginga' illanc', iya' jouc'a qui'huayomma pe lopa'a ȽanDios.
Ƚalummepa. Ixina' ti'huana'ma, ticuainata maƚpe
46 ’Iya' aicuaicoco'ma li'a
  pe lopa'a ȽanDios.
ƚamats' capalc'o'i'mola' lan xanuc'. 4 Mixmocoyi ts'ilihuequi, Jesús

Cua naitsi ƚalapenufpa iƚque itsahuenni, ipa'a'ma litsamalo,


aimipaneya muf lipicuejma'. 47 Cal   ipo'no'ma jiƚpe liju', ixpejm'moxi
xans ja'ni aimalihuejma, ja'ni al toalla. 5 Uhuaf'ma al cutse caja'.

ma le'a aƚquimf'e iya' laitaiqui', Ipango'ma epac'e'e'mola' liƚ'mitsi'


iya' aicacani'e iƚque cal xans. ts'ilihuequi, tetufc'e'ecola' al
Iya' a'i cacani'eyacola' lan xanuc' toalla. 6 Ti'hua tepac'e'ela' liƚ'mitsi'

nomana' fa'a li'a ƚamats'. A'i ƚiya ts'ilihuequi, icuaitsi pe locutsuya


caicuaicoco'ma. Aicuaicoco'ma Simón Pedro. Pedro timi Jesús:
cunƚu'e'mola'. ―Mai'ailli', ima' a'i malapac'e'e'ma
48 ’Cal xans ja'ni aimalapenufi iya'
  lai'mitsi'.
laitaiqui', latets'ipa, tipa'a lacani'eya. 7 Jesús timi:

Ticuaitsi Lijoujma Quitine iƚe ―Itsiya ima' aicocueca laif'epa.


laitaiqui' lainespa, ma iƚe lataiqui' Ticuaihuo litine tocuec'ena'ma.
tecani'e'ma iƚque. 49 Iƚe laitaiqui'

8 Pedro timi:

aiquipayoya laipicuejma' iya' ―¡Ima' aimi'iya malapac'e'eya


caituca'. Cai'Ailli', iƚque Ƚalummepa, lai'mitsi'! Aicapi'iyaco' lane.
maƚquiya aƚsc'ai'ipa laifpalaicoya. Jesús italai'e'ma, timi:
50 Iya' joupa nimetsaicopa ac'a iƚe
  ―Ja'ni aicapac'e'ehuo' lo'mitsi',
lataiqui' laƚsc'ai'ipa cai'Ailli'. Iƚe aimi'iya maƚmajnyacu anuli.
laitaiqui' lapi'ipa cu'itsola' lan 9 Simón Pedro timi:

xanuc'. Aixina' ja'ni lapenufla' iya' ―Ne'. Mai'ailli', lapac'e'eƚa'


laitaiqui', iƚne lan xanuc' tulij'me lai'mitsi', lulahuiƚa' laimane',
liƚpitine aimijouya. Ma laƚmipa aƚjuitsai'iƚa' ƚaijuac.
cai'Ailli', toƚta'a capalaic'ocola' lan 10 Jesús timi:

xanuc'. ―Ma le'a capac'e'e'mo' lo'mitsi'. Cal

13 Icuaico'ma al juic cuftine


al Pascua. Jesús joupa
ixina' icuai'ma li'hora. Tipanno fa'a
xans joupa ƚepopa, iƚque alimpio.
Ma le'a li'mitsi' tixisma. Imanc'
lalihuequi unc'ilimpio. Tama toƚta'a
li'a ƚamats', ti'huana'ma, ticuainata laifmipolhuo', a'ij limpio jahuay
pe lopa'a qui'Ailli'. Jesús ti'ela' imanc'.
201 San Juan 13

11 Jesús joupa ixina' naitsi ƚocuya. 21 Lijoupa licuapa iƚne ƚataiquí


Toƚta'a ticua: “A'ij limpio jahuay Jesús ixhueƚconanni juaiconapa.
imanc'”. Timila' ts'ilihuequi:
12 Lijoupa lepac'e'epola' liƚ'mitsi'
  ―Iya' camilhuo' al ƚinca: Anuli
ts'ilihuequi, ipo'nocona'ma imanc' aƚcu'ma.
litsamalo, icutsaicona'ma. Timila' 22 Ts'ilihuequi ixhueƚconca.

ts'ilihuequi: Ehuelojm'moƚtsi, ticuayi


―¿Te oƚcuec'epá iƚe lai'e'epolhuo'? liƚpicuejma': “¿Naitsi copalaicopa
13 Imanc' aƚmi “Momxi”,
  Jesús? ¿Naitsi lo'eya toƚta'a?”
“Mapoujna”; ma' al ƚinca iƚta'a 23 Maƚpe liju' Jesús ticutsu anuli

loƚnespa. Iya' Nomxi, iya' naPoujna. ts'ihuequi. Jesús ti'ay capic'a


14 Iya' Nomxi, naPoujna, joupa
  juaiconapa iƚque ts'ihuequi.
nepac'e'epolhuo' loƚ'mitsi', imanc' 24 Simón Pedro tife'ne ƚijuac, i'e'ma

ts'alihuequi. Itsiya camilhuo': Imanc' señna iƚque ts'ihuequi Jesús.


tolapac'e'e'moƚtsi loƚ'mitsi'. Icuxe'e'ma ticuis'eƚa' Jesús: “¿Naitsi
15 ’Iya' aimuc'ipolhuo' lonƚ'eyacu.
  iƚque ƚocuyaco'?” 25 Iƚque ts'ihuequi

To iya' lai'epa, imanc' jouc'a iƚoc'huai'ma xonca ahuejnca Jesús,


tonƚ'e'me. 16 Iya' camilhuo' al ƚinca:
  icuis'e'ma, timi:
Ƚotoc'iyalepa aimi'iya mulijya ―Mai'ailli', ¿naitsi iƚque lo'e'eyaco'
ƚipoujna. Iƚque ƚinca xonca acueca'. toƚta'a?
Ma' anuli ƚommempa aimi'iya 26 Jesús italai'e'ma, timi:

mulijya ƚommeyalepa, iƚque xonca ―Cajac'e'ma iƚca'a ƚahualca ca'i,


acueca', ƚocuena ma le'a apaluc. capi'i'ma anuli ƚaƚejmale titeƚa'.
17 Ja'ni imanc' joupa oƚcueca iƚiya,
  Iƚque ƚinca ƚaƚcuya.
ma tolihuejle. Toƚta'a tuluyalaico'me Jesús ijac'e'ma ƚe'i, epi'i'ma Judas
al c'a. Iscariote ƚi'hua cal xans cuftine
18 ’A'i capalaicolhuo' toƚta'a jahuay
  Simón. 27 Ma miteja ƚa'i ƚonta'a

imanc'. Nimetsaicolhuo', aixina' titsufay iƚque cal xans. Jesús timi:


naiƚne lai'huijf'epola'. Jouc'a aixina' ―Ima' oxina' lof'eya. Aimicoƚ'mo'.
tenanƚco'ma al Paxi Liniƚingiya. Iƚe Toƚe to'eƚa'.
lataiqui' tuya'e': “Petsi ƚaƚtetsumlepa, 28 Locuenaye ts'ilihuequi Jesús

maƚque ƚaƚtepa ƚala'i anuli, iƚque nocutshuoƚanna jiƚpiya aiquiƚsina'


aƚ'epa laic'”. te quimicopa Jesús toƚta'a
19 ’Itsiya cu'ilhuo' laifnuyaicoya.
  Judas. 29 Judas ƚitaic' al ponta pe

Ticuaitsi litine ti'iƚa' toƚta'a lo'nij'mimpa al tomí. Oquexi' afantsi


toƚ'nujuais'me laifmipolhuo'. ticuayi: “¿Ja'ni tipa'a lalahue'eponga'
Toƚcua'me: “Al ƚinca linespa Jesús. al juic? ¿Te Jesús ummepa ti'nata?
Ma to linescopoxi ma toƚta'a O ¿ja'ni ummepa tepi'itola' quiƚtomí
iƚque.” 20 Iya' camilhuo' al ƚinca:
  lan xanuc' pe aiquiƚ'hueca?”
Cal xans napenufpa ƚaifnummepa, 30 Lijoupa litepa ƚa'i Judas aiquicoƚi,

lapenufinga' iya' jouc'a iƚque. Cal ipanni. Joupa i'ipa quipuqui'.


xans ƚalapenufpa, lapenufinga' iya' 31 Lijoupa lipanni Judas, Jesús

jouc'a Ƚalummepa. ipalaic'o'mola' ts'ilihuequi, timila':


San Juan 13​, ​14 202

―Itsiya joupa i'ipa, aimehue'e'. ―Itsiya toƚsueƚcoyi. Iya' camilhuo':


Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal Aimoƚsueƚmot'ƚe'me. Imanc'
profeta pu'hua lema'a. ȽanDios toƚ'huaiyijnyi ȽanDios. Jouc'a iya'
timuqui naitsi iya'. Toƚta'a iya' aƚ'huaiyijnla'. 2 Cai'Ailli' acueca'

jouc'a camuqui te ts'i'ic' lipicuejma' lejut'ƚ. Tipa'a axpela' ƚejut'ƚi petsi


ȽanDios. 32 Ma camuqui te ts'i'ic'
  lomanc'eyacu laixanuc'. Ma' al
lipicuejma' ȽanDios, iƚque xonca ƚinca iƚe laifnespa. Ja'ni a'i
timuj'ma naitsi iya'. Aimicoƚya. coƚa' aicu'iyacolhuo' toƚta'a. Iya'
Timuj'ma nulemma naitsi iya'. ca'huana'ma calanc'e'etolhuo'
33 ’Cunc'ainaxque', aimaƚcoƚya
  coƚmanc'eyacu. Aƚmajnta anuli.
jifa'a pe loƚmana'. Ca'huana'ma. 3 Tijouƚa' calanc'etsi loƚmanc'eyacu

Lahue'ma imanc'. Joupa aimipola' capaiconno. Calaitsufconatolhuo'.


lan xanuc' judío: “Iya' ca'hua'ma Aƚmajnta anuli. 4 Imanc' joupa

caituca'. Aimi'iya maƚeyacu anuli.” oƚsina' pe laiftseya, joupa oƚsina'


Ma toƚta'a camilhuo' imanc'. lane.
34 Itsiya cacuxe'elhuo' lonƚ'eyacu.

5 Tomás timi:

Iƚe al ts'e cataiqui'. Cacuxe'elhuo': ―Mai'ailli', aicaƚsina' pe coftseya.


Tonƚ'e'etsoƚtsi capic'a. Ma to ¿Te co'iya maƚsinyacu iƚe lane?
iya' ca'elhuo' capic'a, toƚe imanc' 6 Jesús timi:

tonƚ'e'etsoƚtsi capic'a. 35 Ja'ni


  ―Cal xans ts'ipic'a ticuaitsi pe
tonƚ'e'etsoƚtsi capic'a, jahuay lan lopa'a cai'Ailli' ȽanDios ticuicomma
xanuc' timetsaico'molhuo' imanc' tixinƚa' lipene lo'huaya. Jouc'a
alihuequi. ticuicomma tixinƚa' al ƚinca
36 Simón Pedro timi:
  cataiqui'. Jouc'a ticuicomma
―Mai'ailli', ¿pe coftseya? tepi'inƚe lipitine aimijouya. Imanc'
Jesús italai'e'ma, timi: ja'ni joupa lapenufpa, joupa oƚsimpá
―Iya' ca'hua'ma laipene. Itsiya lane, tolihuejyi al ƚinca, tipa'a
aimi'iya maƚeyacu anuli. Tijouƚa' loƚpitine aimijouya. Cal xans pe
ima' to'hua'ma lopene ti'onƚcota to aimalapenufi iƚque aimicuaiya pe
laipene. Toƚta'a ƚinca lihuej'ma. lopa'a cai'Ailli'.
37 Pedro timi:

7 ’Imanc', ja'ni joupa alimetsaicopa,

―Mai'ailli', ja'ni aimi'iya maƚeyacu limetsaiconga' illanc', iya' y cai'Ailli'.


anuli itsiya, ¿te co'iyaco'? Tama Itsiya iƚque cai'Ailli' tolimetsaicoyi,
aƚma'aƚa' iya' cacu'ma laipitine joupa oƚsimpá.
cunƚu'eco'mo'. 8 Felipe timi:

38 Jesús timi:
  ―Mai'ailli', aƚmuc'itsonga'
―¿Te aƚinca tocu'ma lopitine ȽanDios, iƚque co'Ailli'. Tijouƚa'
lunƚu'eco'ma? Iya camihuo' al ƚinca: aimaƚsahue'eyaco' xonca.
Iƚta'a lipuqui' ai'a tija'a'ma ƚangiti, 9 Jesús timi:

ima' tones'ma afanemma: “Iya' ―Axpe' mut'ƚa i'ipa maƚmana'


aicainimetsaijma Jesús”. anuli. ¿Te aicalimetsaijma?

14 Jesús ti'hua tipalaic'ola'


ts'ilihuequi, timila':
Naitsi ƚalahuelojmpa iya', iƚque
joupa lahuelojmponga' illanc',
203 San Juan 14

iya' y cai'Ailli'. ¿Te caƚmicopa: fa'a li'a ƚamats' aimehuelojnyi


“Aƚmuc'itsonga' co'Ailli'”? 10 ¿Te ima'
  iƚque, aiquilimetsaijma. Toƚta'a
aicomepenufi iƚe lainespa? Joupa aimi'iya mepenufyacu. Imanc'
nuya'apa: Pe lopa'a cai'Ailli' maƚpe ƚinca olimetsaijma. Itsiya tipa'a
capa'a iya'. Pe laifpa'a iya' maƚpe pe loƚmana'. Ticuaihuo litine
tipa'a cai'Ailli'. Ma' aƚmana' anuli. titsufai'molhuo' iƚque.
’Laifnu'ipolhuo' iya' aiqui'huayoya 18 ’Iya' aicapo'noyacolhuo'

laipicuejma' iya' caituca'. Imanc' quecaniya. Capaiconno,


aƚsimpa lai'epa acueca'. Maƚpe cacuaiconno pe loƚmana'.
toƚsinyi lo'epa cai'Ailli', illanc' 19 Aimaƚcoƚya fa'a. Lan xanuc'

aƚmana' anuli. 11 Tonƚ'eƚe ƚinca


  nomana' fa'a, iƚne naihuejpá
laifnespa: Pe lopa'a cai'Ailli' maƚpe quiƚtuca' liƚpicuejma', iƚniya
capa'a iya'. Pe laifpa'a iya' maƚpe aimaƚsingonaya. Imanc' ƚinca
tipa'a cai'Ailli'. Ma' aƚmana' anuli. ti'hua aƚsinna. Iya' tipa'a laipitine
O ja'ni aimi'iya monƚ'eyacu ƚinca aimijouya. Imanc' jouc'a toƚsim'me
iƚe laifnespa, toƚ'nujuaitsa lai'epa loƚpitine aimijouya.
acueca'. Iƚe timuc'ilhuo' aƚinca 20 ’Ticuaitsi iƚe litine ti'i'ma

laifnespa. coƚsina' iya' y cai'Ailli' aƚmana' anuli.


12 ’Iya' camilhuo' al ƚinca. Cal
  Ti'i'ma coƚsina' imanc' y iya' aƚmana'
xans ƚalapenufpa ti'e'ma to anuli, iya' y imanc' aƚmana' anuli.
laif'epa. Iya' ca'hua'ma pe lopa'a 21 Cal xans napenufpa laitaiqui' iƚe

cai'Ailli'. Tijouƚa' ca'huanƚa' xonca laifcuxepa, iƚque ƚalihuequi, ƚinca


acueca' ti'e'ma iƚque ƚalapenufpa. aƚ'ay capic'a. Iƚque cal xans ƚaƚ'epa
13 Imanc' ja'ni toƚsinyi naitsi
  capic'a cai'Ailli' ti'e'ma capic'a. Iya'
iya', ja'ni limetsaijma, nipajnya jouc'a ca'e'ma capic'a, camuc'i'ma
toƚsa'hue'me ȽanDios cai'Ailli' naitsi iya'.
titoc'itsolhuo'. Tijouƚa' ca'e'ma to 22 Judas, iƚque ƚocuena Judas, a'i

loƚsahue'epa, catoc'i'molhuo'. Toƚta'a Judas Iscariote, timi Jesús:


iya' i'Hua ȽanDios camuc'i'mola' ―Mai'ailli', ¿te caƚmuc'icoyaconga'
lan xanuc' te ts'i'ic' lipicuejma' ma le'a illanc'? Aimomuc'iyacola'
ȽanDios. 14 Camilhuo': Ja'ni i'ipa
  naitsi ima' locuenaye lan xanuc'
coƚsina' naitsi iya', ja'ni limetsaijma, nomana' li'a ƚamats'. ¿Te co'iya?
toƚsa'hueƚe. Tijouƚa' iya' ca'e'ma 23 Jesús italai'e'ma, timi:

maƚe to loƚsahue'epa. ―Naitsi ƚaƚ'epa capic'a, iƚque


15 ’Imanc', ja'ni aƚ'ay capic'a
  naihuejcopa laitaiqui', cai'Ailli'
tolanant'ƚi'me laitaiqui', tonƚ'e'me ti'ena'ma capic'a jouc'a. Aƚcuainacu
laifcuxe'epolhuo'. 16 Caxahue'e'ma
  pe lopa'a. Aƚmajn‑na'me anuli.
cai'Ailli' tepi'itsolhuo' ocuena 24 Naitsi aimaƚ'ay capic'a, iƚque

Ƚotoc'iyacolhuo'. Iƚque ticuaihuo aimihuequi laitaiqui'. Iƚe aƚtaiqui'


pe loƚmana', toƚmajm'me anuli. illanc', iya' y cai'Ailli', iƚque
Aimipo'noyacolhuo' coƚtuca'. Ƚalummepa.
17 Iƚque cal Espíritu tuya'a'ma

25 ’Ma maƚmana' anuli

al ƚinca. Lan xanuc' nomana' fa'a li'a ƚamats' iya' cu'ilhuo'


San Juan 14​, ​15 204

laitaiqui'. 26 Tijouƚa' ticuaiyunni


  xonca. 3 Itsiya joupa olapenufpá

Notoc'iyacolhuo', iƚque cal Espíritu laitaiqui', iƚe lainu'ipolhuo'. Toƚta'a


Santo, iƚque timuc'i'molhuo' ȽanDios iximpolhuo' unc'ilimpio.
jahuay. Ti'nujuaitsi'ina'molhuo' 4 Aimolanaj'moƚtsi iya'. Iya' jouc'a

laifmipolhuo'. Iya' joupa aicanajyacoxi imanc'. Anuli limane


aixahue'epa cai'Ailli' tummeƚa'. al 'ec ja'ni tenajxoxi petsi ƚipujxi
Iƚque tumme'e'molhuo'. c'ec, iƚe limane tipanehuo quituca',
27 ’Tolunxac'e'etsoƚtsi ƚolunxajma',
  aimi'asya. Toƚta'a imanc' ja'ni
ailopa'a tintsi. Toƚta'a laitaiqui' tolanajtsoƚtsi, ti'onƚcotolhuo' to
laifpaxnepolhuo', laifnepi'ipolhuo'. limane al 'ec pe lipanemma quituca',
Ƚinca jifa'a li'a ƚamats' lan xanuc' aimi'asyacolhuo'. Ticuicomma
naihuejpá quiƚtuca' liƚpicuejma' maƚmajm'me anuli. Ja'ni a'i ailopa'a
iƚne jouc'a timi'molhuo': “Ailopa'a conƚ'eyacu al c'a.
tintsi”. Iƚne liƚtaiqui' aimi'onƚspa 5 ’Iya' Nujxi C'ec. Imanc' aimané.

iya' laitaiqui' laifnu'ipolhuo' itsiya. Ja'ni aimolanajyoƚtsi iya' jouc'a


28 Joupa oƚcuejpá laimipolhuo'.
  aicanajyacoxi, maƚmajm'me anuli.
Joupa nu'ipolhuo': “Ca'huana'ma. Toƚta'a ti'onƚcotolhuo' to ƚimané
Tijouƚa' ca'huanƚa' capaiconno, al 'ec no'aspa juaiconapa. 6 Ja'ni

cacuaicoconno.” Ja'ni aƚ'ay capic'a tolanajtsoƚtsi imanc' ti'onƚcotolhuo'


ti'i'ma loƚpixojma cata. Ca'huana'ma to ƚimané al 'ec leca'nimpa aculi'.
pe lopa'a cai'Ailli'. Iƚque cai'Ailli' Tijuƚ'mola'. Tijouƚa' tijuƚtsola'
xonca acueca'. 29 Itsiya nu'ipolhuo'
  tefot'ƚena'me jouc'a lif'as quijuƚpa,
lo'iya. Tijouƚa' ti'iƚa' toƚta'a tihuoxc'ona'me lonajpa ƚunga,
toƚ'nujuaista iƚiya laimipolhuo', tipi'em'me. 7 Ja'ni aimolanajyacoƚtsi,

toƚnes'me: “Linespa Jesús ma' al ja'ni aimolimenc'ecoyi


ƚinca”. laitaiqui', nipajnya toƚsa'hue'me,
30 ’Itsiya huata capalaic'o'molhuo'.
  tepi'im'molhuo' iƚe loƚsahue'epa.
Ticuaihuo iƚque nocuxepola' lan 8 Ja'ni ti'onƚcospolhuo' to ƚimané al

xanuc' nomana' fa'a li'a ƚamats', iƚne 'ec no'aspa juaiconapa, anuli anuli
naihuejpá quiƚtuca' liƚpicuejma'. ti'atsi, imanc' ƚinca alihuequi. Toƚta'a
Iƚque aimaƚcuxe iya'. 31 Ma to
  lan xanuc' tixim'me acueca' cai'Ailli'.
laƚcuxe'epa cai'Ailli' ma toƚta'a ca'ay, 9 ’Ma to cai'Ailli' aƚ'ay capic'a,

ca'e'ma. Ti'iƚa' quiƚsina' lan xanuc' toƚta'a iya' ca'elhuo' capic'a.


iya' ca'ay capic'a cai'Ailli'. Aimolanaj'moƚtsi. Maƚmajm'me
’Toƚtsolinca. ¡Ƚepá! anuli, toƚta'a ti'hua ca'elhuo'

15 ’Iya' aƚ'onƚcospa to lujxi


al 'ec 'uva. Iƚe al 'ec tipa'a
ƚimané. Iya' aƚinca capa'a iƚe lujxi
capic'a. 10 Imanc' ja'ni tolihuejcoyi

laifcuxe'epolhuo', itine itine


toƚsim'me ca'elhuo' capic'a. Toƚta'a
al 'ec. Cai'Ailli' ƚaƚ'eponga' cuenna, iya' lai'ejma'. Iya' quihuejma
iya' jouc'a ƚaimané. 2 Iƚne ƚaimané,
  laƚcuxe'epa cai'Ailli', itine itine
ja'ni anuli ailopa'a qui'as, cai'Ailli' aixina' aƚ'ay capic'a iƚque.
tetejna'ma. Pe lo'aspa ti'huij'ma. 11 ’Tolapenufle laitaiqui'

Toƚta'a ti'iƚa' limpio. Ti'asla' laifnu'ipolhuo'. Toƚta'a ti'i'ma acueca'


205 San Juan 15

loƚpixojma cata. Ma to iya' tixoqui 20 ’Aƚ'nujuaisla' iya' laitaiqui'.


neta, toƚta'a imanc' tixoj'ma cunlata. Joupa aimipolhuo': “Notoc'iyalepa
Aimi'iya moƚsueƚmot'ƚeyacu. aimi'iya mulijya ƚipoujna. Iƚque
12 Itsiya cacuxe'elhuo' lonƚ'eyacu.
  ƚipoujna ƚinca xonca acueca'.” Ma to
Camilhuo': Tonƚ'etsoƚtsi capic'a. Ma li'e'empa ƚipoujna, toƚta'a lo'e'enyacu
to iya' ca'elhuo' capic'a, toƚe imanc' cal mozo. Iya' joupa lihuetsoquimpa
tonƚ'etsoƚtsi capic'a. 13 Cal xans, ja'ni
  jouc'a tihuetsoquim'molhuo'.
acueca' ti'ela' capic'a nonanc'opoƚtsi Iƚniya ja'ni coƚa' ihuej'me laitaiqui',
ticu'ma lipitine tunƚu'e'mola' iƚniya. jouc'a tihuej'me loƚtaiqui'.
Ailopa'a xonca acueca' co'eya. 21 Imanc' aixanuc', toƚta'a iƚne

14 Imanc' aƚnanc'oyoƚtsi ja'ni tonƚ'eyi


  lan xanuc' ti'e'molhuo' laic',
laifcuxe'epolhuo'. tihuetsoquim'molhuo'. Iƚniya
15 ’Itsiya capalaic'olhuo' a'i
  aiquilimetsaijma iƚque Ƚalummepa.
lopalaic'onyacola' lam mozó. 22 ’Iya' ja'ni coƚa' aicaicuaiyunni

Cal mozo aiquixina' lo'eya fa'a li'a ƚamats', ja'ni coƚa'


ƚipoujna. Iƚque ƚipoujna aimu'iya. aicaipalaic'o'mola', iƚniya ti'i'ma
Illanc' aƚejmaleyi. Camilhuo': tines'me: “Ailopa'a caƚjunac'”.
Iya' aƚnanc'oyoƚtsi. Ailopa'a Iya' aicuai'ma, aipalaic'o'mola'.
cainemi'epolhuo'. Jahuay lalu'ipa Itsiya aimi'iya minesyacu:
cai'Ailli' joupa nu'ipolhuo' “Ailopa'a caƚjunac'”. Iƚne ailopa'a
imanc'. 16 Iya' ai'huijf'epolhuo'.
  cotalai'ecoyacu. 23 Iƚque ƚalixtuc'opa

Imanc' a'i caƚ'huijf'e iya'. jouc'a tixtuc'o cai'Ailli'. 24 Iya' pe


Camilhuo': Nimetsaicopolhuo' lomana' lan xanuc' joupa ai'epa


aixanuc'. Caxpic'e tonƚeƚe. To acueca'. Ailopa'a no'eya to iƚta'a
al c'a c'ec tipammaispa toƚta'a lai'epa iya'. Ja'ni coƚa' aicai'aic'
tipammaitolhuo' imanc'. Iƚe al toƚta'a iƚniya ti'i'ma tines'me:
c'a lonƚ'eyacu tipanehuo. Imanc' “Ailopa'a caƚjunac'”. Itsiya aimi'iya
aixanuc'. Limetsaijma naitsi iya'. minesyacu toƚta'a. Joupa aƚsimpa
Toƚta'a cai'Ailli' tepi'i'molhuo' acueca' lai'epa. Joupa aƚ'eponga'
loƚsahue'eyacu. 17 Tonƚ'etsoƚtsi
  laic', iya' y cai'Ailli'.
capic'a. Toƚta'a laifcuxe'epolhuo' 25 ’Iƚe laƚ'e'epa ma tenant'ƚi al Paxi

imanc'. Liniƚingiya loya'apa: “Tama ailopa'a


18 ’Lan xanuc' naihuejpá quiƚtuca'
  caif'e'epola' iƚniya aƚ'epa laic'”.
liƚpicuejma', ja'ni ti'elhuo' laic', 26 ’Pe lopa'a cai'Ailli' jiƚpe tipa'a

aƚ'nujuaisla' iya' laƚ'epa. Ate'a Notoc'iyacolhuo', iƚque cal Espíritu


aƚ'epa laic' iya'. 19 Imanc' ja'ni coƚa'
  Santo nonespa al ƚinca. Iƚque
tolihuejyi coƚtuca' loƚpicuejma' co'huayoya ma le'a ȽanDios. Iya'
iƚniya lan xanuc' ti'e'molhuo' capic'a. cumme'e'molhuo' pe loƚmana'.
Timi'molhuo': “Ninc'apimaye”. Ticuaiyunni fa'a li'a ƚamats' iƚque
Imanc' aimolihuejyi coƚtuca' aƚnesco'ma iya'. 27 Imanc' jouc'a

loƚpicuejma'. Iya' ai'huijf'epolhuo'. aƚnesco'ma. Lipangopa laipenic' fa'a


Toƚta'a ocuena loƚ'ejma'. Toƚiya li'a ƚamats' aƚejmalepá, iya' y imanc'.
iƚniya ti'e'molhuo' laic'. Imanc' aƚsimpa acueca' lai'epa,
San Juan 15​, ​16 206

limetsaicopa laipicuejma'. Toƚta'a imanc' aimalahuelojnconaya


aƚnesco'ma, tolu'i'mola' lan xanuc'. aicapajnconaya fa'a li'a ƚamats',

16 ’Joupa nu'ipolhuo' te
ts'i'ic' moluyalaicoyacu.
Tolapenufle iƚe laimipolhuo'.
cai'Ailli' lapenufnata pu'huanni.
Toƚta'a cal Espíritu Santo timuj'ma
ac'a lai'epa iya'.
Toƚta'a aimolanajyacoƚtsi. 11 ’Ticuaiyunni cal Espíritu Santo

2 Itsiya camicona'molhuo'
  ȽanDios joupa ulijpa Satanás,
te ts'i'ic' moluyalaicoyacu: iteƚ'mipa iƚque nocuxepola' lan
Tipa'am'molhuo' ƚajut'ƚi pe xanuc', iƚne naihuejpá quiƚtuca'
lafot'ƚeyopoƚtsi. Ticuaihuo litine liƚpicuejma'. Toƚta'a cal Espíritu
iƚniya noma'ayacolhuo' tines'me: Santo timuj'ma aƚinca ȽanDios
“Joupa aima'apa iƚque ƚihuejpa Jesús. titeƚ'mi'mola' lan xanuc', iƚne
Iƚe lai'epa etenƚcocopa ȽanDios.” ts'iƚtaic' quiƚjunac'.
3 Iƚniya pe noma'ayacolhuo'

12 ’Tipa'a xonca laifnu'iyacolhuo'.

aicalimetsaiconga' iya' ni cai'Ailli'. Itsiya aimi'iya cu'iyacolhuo'. Imanc'


4 Toƚta'a laifnu'ipolhuo'. Ticuaitsi
  toƚsim'me ipime iƚe laitaiqui'.
litine toƚteƚcoƚe toƚ'nujuaisnata 13 Ticuaiyunni cal Espíritu Santo

laimipolhuo'. Ma maƚmana' anuli iƚque noya'apa al ƚinca, panca


aicainu'ilhuo' toƚta'a. 5 Itsiya
  panca timuc'i'molhuo'. Toƚta'a
ai'huanapa, cacuainata pe lopa'a ti'i'ma coƚsina' jahuay al ƚinca
iƚque Ƚalummepa. Imanc' cataiqui'. Cal Espíritu aimuya'aya
aimalicuis'e: “¿Pe coftseya?” Nij quituca' lipicuejma'. Tu'i'molhuo'
anuli nalicuis'epa toƚta'a. ma loquimf'epa, iƚiya lataiqui'
6 ’Iƚe laimipolhuo' epi'ipolhuo'
  lu'ipa ȽanDios. Tu'i'molhuo'
acueca' quixhuejma'. 7 Iya' camilhuo'
  lo'iya. 14 Iƚque limetsaijma,

al ƚinca: Ticuicomma ca'huana'ma. aƚnesco'ma. Aiminescoyacoxi.


Ja'ni a'i, Notoc'iyacolhuo' Ma le'a aƚnesco'ma iya' lai'ejma',
aimicuaiya pe loƚmana'. Ja'ni laipicuejma', laimane. 15 Ma to

ca'huanƚa' ƚinca ticuaihuo. Iya' li'ejma', lipicuejma', limane cai'Ailli',


cumme'etolhuo' pe loƚmana'. Toƚta'a ma' anuli iya' lai'ejma', laipicuejma',
xonca al c'a loluyalaicoyacu. laimane. Toƚiya joupa aimipolhuo':
8 ’Iƚque cal Espíritu Santo
  “Iƚque cal Espíritu aiminescoyacoxi.
ticuaiyunni li'a ƚamats' timuj'ma Ma le'a aƚnesco'ma iya' lai'ejma',
ailopa'a cotalai'e'ecoyacu ȽanDios laipicuejma', laimane.”
iƚne lan xanuc' naihuejpá quiƚtuca' 16 ’Tuyaiƚa' nihuata aimaƚsingonaya.

liƚpicuejma'. Timuj'ma te ts'i'ic' Tuyaiconƚa' nihuata aƚsingona'ma.


lajunac', timuj'ma te ts'i'ic' al 17 Hualca ts'ilihuequi

c'a, timuj'ma aƚinca ȽanDios ipalaic'opoƚtsi, timiyoƚtsi:


titeƚ'mi'mola' iƚne ts'iƚtaic' quiƚjunac'. ―¿Te caƚmicoponga' toƚta'a? Ticua:
9 ’Iƚne aicaƚ'huaiyinge,
  “Tuyaiƚa' nihuata aimaƚsingonaya.
toƚta'a cal Espíritu Santo Tuyaiconƚa' nihuata aƚsingona'ma.”
timuj'ma iƚtaic' liƚjunac'. 10 Iya'
  Jouc'a ticua: “Ai'huanapa pe lopa'a
ca'huana'ma pe lopa'a cai'Ailli', cai'Ailli'”.
207 San Juan 16​, ​17

18 Ti'hua tipalaic'oyoƚtsi, ticuayi: 25 ’Iya' laipalaic'opolhuo' a'ij


―¿Te cocuajmaispa licuapa: cuajmaica cataiqui', ma le'a
“Tuyaiƚa' nihuata”? Aicaƚcueca iƚe ai'onƚicopa. Ticuaihuo litine
litaiqui'. aica'onƚicoya. Cu'ina'molhuo' al
19 Jesús ixina' iƚpic'a ticuis'eƚe te
  cuajmaica. Cami'molhuo' te ts'i'ic'
cocuapa iƚiya lataiqui'. Timila': cai'Ailli'. 26 Imanc' oƚsina' naitsi

―¿Te colicuis'ecopoƚtsi te iya', limetsaijma. Ticuaiyunni jiƚpe


cocuapa iƚiya laitaiqui': “Tuyaiƚa' litine imanc' toƚmiƚe toƚta'a cai'Ailli',
nihuata aimaƚsingonaya, tijouƚa' toƚsa'hue'me.
tuyaiconƚa' nihuata aƚsingona'ma”? ’Iya' a'i camilhuo': “Caxahue'e'ma
20 Iya' camilhuo' al ƚinca. Imanc'
  cai'Ailli' tepi'itsolhuo'”. A'i. Aicamiya
toƚhuotso'me, toƚjolij'me. Lan toƚta'a. Maƚque cai'Ailli' ti'elhuo'
xanuc' nomana' fa'a li'a ƚamats', iƚne capic'a. Maƚque tepi'i'molhuo'
naihuejpá quiƚtuca' liƚpicuejma', loƚsahue'epa. 27 Imanc' aƚ'epa

iƚniya tixoj'ma quileta. Imanc' capic'a, lapenufpa iya' lainespa,


toƚhuotso'me juaiconapa. joupa nu'ipolhuo': “Iƚque ȽanDios
Tijouƚa' aimoƚhuotsoconayacu. Ƚalummepa”. Toƚiya maƚque ȽanDios
Tiƚonc'e'em'molhuo' loƚpixhuejma', ti'elhuo' capic'a. 28 Iya' cai'huayomma

tixoj'ma cunlata. 21 Ƚaca'no'


  cai'Ailli', aicuai'ma fa'a li'a ƚamats'.
titeƚco'ma tipajntsi ƚi'hua. Itsiya ca'huana'ma, quipanahuo li'a
Tixhueƚma, ticua: “Joupa ƚamats', cacuainata pe lopa'a cai'Ailli'.
ixhuaita litine. Joupa aƚ'huajcopa 29 Ts'ilihuequi timiyi:

ƚaipunla.” Tijouƚa' tipajntsi ƚi'hua, ―Itsiya aƚpalaic'onga' al cuajmaica,


timence'co'ma ƚipunla. Tixoqui aimaƚ'onƚiconga' cataiqui'.
queta. Ticua: “Ƚacapími' joupa 30 Itsiya aƚsina' ima' jahuay oxina',

ipajnta, icuai'ma fa'a li'a ƚamats'”. aimalicuis'econayaco'. Itsiya joupa


22 ’Toƚta'a loluyalaicoyacu imanc'.
  i'ipa caƚsina' aƚinca o'huayomma
Itsiya toƚhuotsoyi, toƚsueƚcoyi. ȽanDios.
Caxingona'molhuo'. Jiƚpe litine 31 Jesús timila':

tixoj'ma cunlata. Ailopa'a ―Itsiya, ¿te aƚinca limetsaijma


naiƚonc'e'eyacolhuo' iƚe ƚoƚpixojma naitsi iya'? 32 Ticuaihuo al

cata. 'hora, itsiya icuai'ma, imanc'


23 ’Jiƚpiya litine aimalicuis'econaya.
  tolinul'me. Tonƚeyoƚna'me ƚolajut'ƚi,
Iya' camilhuo' al ƚinca: Imanc' tolaca'ne'moƚtsi. Aƚpo'no'ma
oƚsina' naitsi iya', limetsaijma, caituca'. Tama toƚta'a laƚ'e'eya
jahuay loƚsahue'eyacu cai'Ailli' aicapajnya caituca'. Cai'Ailli' tipa'a.
tepi'itsolhuo', iƚque tepi'i'molhuo'. 33 Iya' cacua: Aimoƚsueƚmot'ƚe'me.

24 Aicoƚsahue'e toƚta'a cai'Ailli'. Itsiya


  Toƚiya joupa nu'ipolhuo' lo'iya. Ma
camilhuo': Imanc' oƚsina' naitsi moƚmana' fa'a li'a ƚamats' ƚinca
iya', limetsaijma, toƚmiƚe toƚta'a toƚteƚco'me. Aimixpailij'molhuo'.
cai'Ailli', toƚsahue'e'me. Toƚta'a ƚinca Tixojla' cunlata. Iya' joupa nulijpa.
tepi'i'molhuo'. Tijouƚa' ti'i'ma xonca
juaiconapa acueca' loƚpixojma cata. 17 Toƚe limipola' Jesús
ts'ilihuequi. Lijou'ma
San Juan 17 208

ehuelojm'ma lema'a. Ipango'ma ƚai'huexi jouc'a o'huexi. Jahuay


ipalaic'o'ma qui'Ailli', timi: ƚo'huexi jouc'a ai'huexi. Iƚniya
―Mai'Ailli', joupa icuai'ma laixanuc', iƚne aƚ'huexi, joupa
lai'hora. Caxahue'ehuo' tomuc'itsola' alimetsaicopa, imuj'me naitsi iya'.
laixanuc' naitsi iya'. Iya' o'Hua. 11 ’Itsiya aicapajnconaya fa'a li'a

Toƚta'a camuc'i'mola' naitsi ima', ƚamats'. Laƚxanuc' ƚinca timajm'me


ima' ai'Ailli'. 2 Ima' joupa lapi'ipa
  fa'a. Iya' joupa ca'huana'ma,
laimane cacuxena'mola' jahuay lan cacuainata pe lofpa'a. Mai'Ailli', ima'
xanuc'. Toƚta'a capi'i'mola' laixanuc' umPaxi. Caxahue'ehuo' totoc'itsola'
liƚpitine aimijouya. Iƚniya laixanuc' iƚne laixanuc', to'etsola' cuenna.
ima' lapi'ipa. 3 Iƚne pe lepi'impola'
  Ti'hua lihuejla' iƚniya. Ima' lopuftine
liƚpitine aimijouya, ma' iƚniya ma laipuftine jouc'a, toƚta'a lacui'ipa
timetsaicohuo' ima' manDios. Jouc'a ima'. Laixanuc' ja'ni lihuejla' al c'a,
limetsaijma iya' ninJesucristo, ima' iƚne ti'i'ma anuli ma to anuli iya' y
alummepa. ima'. 12 Ai'epola' cuenna laixanuc'

4 ’Fa'a li'a ƚamats' aimuc'ipola'


  maƚmana' fa'a li'a ƚamats'. Iƚne
naitsi ima'. Iƚe laipenic' lalapi'ipa aiquicuanaj'me lopuftine, ima'
ima', joupa aijou'nepa. 5 Ai'a
  ƚilenDios. Le'a anuli ƚejac'pa, iƚque
tilajm'ma li'a ƚamats' aƚmana' anuli. tejac'eyoxi, toƚe lipicuejma'. Toƚta'a
Ailopa'a caƚ'onƚcosponga'. Itsiya' enanƚcopa al Paxi Liniƚingiya.
mai'Ailli', lapenufnaƚa' jiƚpiya pe 13 ’Itsiya aicuaiconna pe

lofpa'a. Jiƚpiya aƚmajnta anuli. Ti'iƚa' lofpa'a. Ma capa'a fa'a li'a ƚamats'
ma to li'ipa ai'a tilajm'ma li'a ƚamats'. caxahue'ehuo' totoc'itsola' laixanuc'.
6 ’Ima' joupa lapi'ipa iƚne laixanuc'.
  To iya' tixoqui neta, aipic'a
Iya' aimuc'ipola' naitsi ima'. Iƚniya tixojla' quileta jouc'a laixanuc'.
laixanuc' aimi'onƚspola' locuenaye 14 Nu'ipola' lotaiqui'. Iƚniya epenufpá.

lan xanuc' nomana' li'a ƚamats' pe Locuenaye lan xanuc' nomana' fa'a
naihuejpá quiƚtuca' liƚpicuejma'. li'a ƚamats' pe naihuejpá quiƚtuca'
Ima' joupa o'huijf'epola'. Iƚniya liƚpicuejma', iƚniya ti'eyi laic'
ihuejcopá lotaiqui'. 7 Jahuay lapi'ipa
  laixanuc'. Tixinyi ituca' liƚ'ejma'
ima'. Laixanuc' joupa iƚsina' pe ma to tixinyi ituca' lai'ejma'.
qui'huayomma iƚe lalapi'ipa. Jahuay 15 A'i caxa'huehuo' maipa'ayacola'

iƚe lalapi'ipa o'huexi ima'. 8 Lataiqui'


  laixanuc' fa'a li'a ƚamats'. Ma
ima' lalu'ipa iya' nu'ipola' loxanuc'. caxahue'ehuo' to'etsola' cuenna.
Iƚniya epenufpá iƚiya lotaiqui'. Iƚsina' Toƚta'a ailopa'a co'eyacola' ƚixcay
cai'huayomma ma' ima'. Joupa xans. 16 Iƚniya ituca' liƚ'ejma' ma to

i'huaiyijmpá li'ipa, ima' alummepa. iya' ituca' lai'ejma'. Aimaƚ'onƚsponga'


9 ’Iya' caxahue'ehuo' totoc'itsola'
  to lan xanuc' naihuejpá quiƚtuca'
iƚne loxanuc'. A'i camihuo' liƚpicuejma'.
motoc'iyacola' locuenaye xanuc' 17 ’Mai'Ailli', totoc'itsola' iƚniya

nomana' li'a ƚamats'. Caxahue'ehuo' laixanuc', ti'iƚa' o'huexi ima', ti'hua


totoc'itsola' laƚxanuc', iƚniya tihuejle al ƚinca. Iƚe lotaiqui' al
lalapi'ipa. Jiƚne o'huexi. 10 Jahuay
  ƚinca. 18 Ima' alummepa fa'a li'a

209 San Juan 17​, ​18

ƚamats'. Toƚiya iya' nummepola' 25 ’Mai'Ailli', ima' cotuca' aƚijca


laixanuc' tiyeƚe ni petsi li'a ƚamats'. lopicuejma'. Locuenaye lan
19 Iya' ma' o'huexi. Cacu'moxi
  xanuc' nomana' li'a ƚamats', iƚne
cunƚu'etsola' laixanuc', ti'e'etsola' aiquimetsaicohuo'. Iya' ƚinca
o'huexi jouc'a. Tihuejle al ƚinca. nimetsaicohuo'. Laixanuc' jouc'a
20 ’Iya' caxahue'ehuo' totoc'itsola'
  timetsaicohuo'. Iƚsina' ima' alummepa.
jahuay laixanuc'. A'i camihuo': 26 Aimuc'ipola' laixanuc' naitsi ima'.

Totoc'itsola' ma le'a laixanuc' Ti'hua camuc'i'mola', timetsaicotso'


petsi joupa lapenufpa iya'. Iƚne xonca, ti'etsoƚtsi capic'a ma to ima'
tuya'a'me laitaiqui', tijouƚa' liƚf'as aƚ'ay capic'a. Toƚta'a aƚ'e'etsonga' anuli
xanuc' jouc'a lapenuf'ma, lihuej'ma. iya' y laixanuc'.
Caxahue'ehuo' totoc'itsola' iƚniya
jouc'a. 21 Aipic'a ti'e'etsola' anuli iƚne

laixanuc'. Mai'Ailli' illanc' aƚmana'


18 Jesús lijoupa lipalaic'opa
qui'Ailli' ipanni, ileco'mola'
ts'ilihuequi. Iye'me laca'hua pana'
anuli. Ima' iya' anuli, iya' ima' anuli. cuftine Cedrón. Uyalaico'me
Toƚta'a aƚ'e'etsonga' anuli, iƚniya y locuena liju'. Jiƚpiya tipa'a anuli
illanc'. Ja'ni ti'iƚa' toƚta'a locuenaye ƚaqueya. Itsuflai'me. 2 Judas,

lan xanuc' nomana' li'a ƚamats' iƚque pe joupa icupa cataiqui'


tines'me: “Aƚinca ma ȽanDios ticu'ma Jesús, imetsaijma jiƚpiya
ummepa Jesús”. ƚaqueya. Itsenaihuo'me jiƚpe
22 ’Ima' joupa aƚpaxnepa,
  Jesús jouc'a ts'ilihuequi. 3 Maƚpiya

limetsaicopa iya' o'Hua. Toƚta'a icuaiconca Judas ilecola' lan


iya' aipaxnepola' iƚniya laixanuc', soldado romano jouc'a lapaluc'
nimetsaicopola' onaxque'. Ma to lummempola' lixanuc' cal cuecaj
illanc' aƚmana' anuli, iya' y ima', ca'ailli', jouc'a lummempola' lam
toƚta'a ti'e'etsola' iƚniya. 23 Iya' y
  fariseo. Iƚniya iƚtaic' lolif'ecopoƚtsi,
iƚniya aƚmajm'me anuli. Ima' y iya' jouc'a liƚpepalc'o', jouc'a
aƚmana' anuli. Toƚta'a ti'e'etsola' ma' locuanajcoyacoƚtsi lofulecoyacu.
anuli iƚniya. Locuenaye lan xanuc' 4 Jesús joupa ixina' jahuay lo'iya.

nomana' li'a ƚamats' ti'i'ma quiƚsina' Ipanni, timila':


naitsi iƚque Ƚalummepa, ma' ima' ―Imanc', ¿naitsi conlahuepa?
mai'Ailli'. Jouc'a ti'i'ma quiƚsina' 5 Timiyi:

lof'epola' capic'a iƚne laixanuc'. Ma ―Lahueyi Jesús, ƚas Nazaret.


to ima' aƚ'ay capic'a toƚta'a to'ela' Jesús timila':
capic'a iƚniya. ―Ma' iya'.
24 ’Mai'Ailli', ai'a tilajm'ma
  Maƚpe tipa'a Judas, iƚque pe joupa
li'a ƚamats', ima' aƚ'ay capic'a, icupa cataiqui' ticu'ma Jesús. Jiƚpe
aƚpaxnepa, alimetsaicopa. Itsiya jouc'a tecaxhuoƚanna lan soldado
caxahue'ehuo' totoc'itsola' laixanuc', jouc'a lapaluc'. 6 Licuej'me lines'ma

iƚne lalapi'ipa. Camihuo': Aipic'a Jesús: “Ma' iya'”, iƚniya ipailiconca


ticuaitsa jiƚpiya, timajnta pe laifpa'a. quiƚspula', enghuoƚaitsa ƚamats'.
Aƚsinƚa' ma to li'ipa. Aƚsintsonga' Ixpailij'mola' juaiconapa. 7 Jesús 

anuli iya' cai'Ailli'. icuis'econa'mola', timila':


San Juan 18 210

―Imanc', ¿naitsi conlahuepa? ƚahuats' no'epa cuenna al puerta.


Iƚniya italai'e'econa'me, timiyi: Ipalaic'opa. Lijou'ma itsufai'e'ma
―Lahueyi Jesús, ƚas Nazaret. Pedro. 17 Ƚahuats' no'epa cuenna al

8 Jesús timila':
  puerta icuis'e'ma Pedro, timi:
―Joupa aimipolhuo': Ma' iya'. Ja'ni ―¿Te ma ima' jouc'a omihuequi
ma le'a iya' lahuay, tolapi'itsola' lane cal xans Jesús?
tiyenƚe iƚna'a ts'alihuequi. Pedro timi:
9 Toƚta'a enanƚcopa limipa Jesús
  ―A'i iya'.
qui'Ailli', locuapa: “Iya' ai'epola' 18 I'i'ma juaiconapa caxita. Jiƚpe

cuenna laixanuc', iƚne lalapi'ipa ima'. lam mozó jouc'a lapaluc' icue'epá
Ailopa'a quejac'pa.” quiƚpunga. Jiƚniya ecaxoƚingoƚai'me,
10 Simón Pedro itaic' li'espada.
  epat'ƚe'moƚtsi. Pedro jouc'a
Ipa'a'ma, ixcai'e'ma ƚimozo cal ecaxingai'ma jiƚpiya, epat'ƚe'moxi.
cuecaj ca'ailli'. Nulemma etec'e'e'ma 19 Cal cuecaj ca'ailli' Anás ticuis'e

lix'mas al c'a camane. Iƚque cal Jesús, timi:


mozo cuftine Malco. 11 Jesús
  ―¿Naitsi iƚniya ts'ihuejhuo'? ¿Te
icuxe'e'ma Pedro, timi: cofmuc'ipola'?
―To'huejnaƚa' lo'espada. Cai'Ailli' 20 Jesús italai'e'e'ma, timi:

joupa ixpic'epa toƚta'a laifnuyaicoya. ―Iya' aipalaipa petsi jahuay


¿Te ma iya' catets'i'ma iƚque aƚsimpa, aƚquimf'epa. Camuc'ila'
lixpic'ejma'? Ma cateƚco'ma. lan xanuc' mimana' jiƚpiya ƚilejut'ƚi
12 Lan soldado romano jouc'a
  pe lafoƚyomma, jouc'a pe lopa'a al
nocuxepola', jouc'a lapaluc' cuecaj xoute'. Camuc'ila' maƚpiya pe
lummempola' lan tsilaj judío, iƚniya lafoƚyomma lan xanuc' judío. Ailopa'a
i'noƚ'me Jesús, ifi'e'me. 13 Ileco'me
  caimuc'ipola' quemiya. 21 Itsiya, ¿te

pe lopa'a Anás. Iƚque a'hua cunas calicuis'ecopa te caifmuc'ipola'?


cuftine aCaifás. Jiƚniya ƚitiné Taicuis'etsola' naƚquimf'epa. Iƚne
maƚque Caifás cal cuecaj ca'ailli'. iƚsina' te ts'i'ic' laimipola'.
14 Joupa inespa: “Tima'anƚe le'a

22 Licuejpa toƚta'a linespa Jesús,

anuli cal xans, tunƚu'etsola' jahuay una'ma camane li'a anuli ƚapaluc
laƚxanuc'”. nacaxuya huejnca. Timi:
15 Milecoyi Jesús iyenc'e'me
  ―Ima', ¿te coftalai'ot'ƚecopa toƚta'a
oquexi' ts'ilihuequi. Iƚniya Simón cal cuecaj ca'ailli'?
Pedro jouc'a ƚiƚejmale. Pedro 23 Jesús timi:

ƚiƚejmale imetsaijma cal cuecaj ―Ja'ni a'i canesqui al ƚijca,


ca'ailli'. Icuaitsa lejut'ƚ cal cuecaj lu'iƚa'. Ja'ni ainespa al ƚijca, ¿te
ca'ailli'. Litsufai'e'me Jesús, Pedro caluntafcopa camane?
ƚiƚejmale jouc'a itsufai'ma ƚipuna 24 Ma to quifi'iya Jesús, Anás

quejut'ƚ ƚa'ailli'. 16 Pedro aiquitsufaic'.


  ummepa pe lopa'a cal cuecaj ca'ailli'
Ipanenni tecaxu lixpula' al Caifás.
puerta. Ts'ihuequi Jesús, iƚque 25 Pedro ipanenni ƚipuna ƚa'ailli',

pe ƚimetsaijma cal cuecaj ca'ailli', ma mecaxu tepat'ƚeyoxi. Icuis'e'me,


ipaiconanni icuaitsi pe lopa'a timiyi:
211 San Juan 18

―¿Te ma ima' jouc'a omihuequi ―¿Te ima' iƚrey lan xanuc' judío?
iƚque? 34 Jesús timi:

Pedro icuanajpa, timi: ―¿Te ima' toƚta'a topalay cotuca',


―A'i iya'. o lan xanuc' aƚnescopa toƚta'a?
26 Anuli ƚimozo cal cuecaj ca'ailli'

35 Pilato italai'e'e'ma, timi:

ipalaic'o'ma Pedro. Iƚque ma ƚipima ―Iya', ¿te ninjudío? Loxanuc',


ƚetec'epa quix'mas Pedro. Timi: iƚniya ixanuc' cal cuecaj ca'ailli',
―Iya' cacua joupa aiximpolhuo' icupo'. ¿Jale co'epa?
jiƚpiya ƚaqueya, ima' jouc'a Jesús. 36 Jesús italai'e'e'ma, timi:

27 Icuanajcona'ma Pedro, timi:


  ―Iya' aicacuxela' lan xanuc' to
―Iya' a'i. micuxeyi lan rey nomana' fa'a li'a
Aiquicoƚi. Ija'a'ma ƚangiti. ƚamats'. Ituca' laifcuxepola' iya'.
28 Ipa'a'me Jesús lejut'ƚ Caifás.
  Ja'ni coƚa' cacuxe to micuxeyi
Ileco'me pe lopa'a cal gobernador lan rey nomana' li'a ƚamats',
romano, iƚque cuftine Pilato. Joupa iƚniya ts'alihuequi joupa ifulepá,
i'ipa quitine. Lan judío aiquiƚtsuflaic' aƚcuanajco'ma aimaƚcuya ticuaita
lejut'ƚ Pilato. Imanenca ƚuna. quiƚmane lan xanuc' judío. Itsiya
Timiyoƚtsi: “Aimi'iya maƚtsuflaiyacu. aicacuxe fa'a li'a ƚamats'.
Aƚpic'a ȽanDios aƚsintsonga' 37 Pilato timi:

ninc'ilimpio. Toƚta'a nipajnya aƚteta ―¿Te ima' unrey?


lixic' lotejnyacu al juic Pascua.” Jesús timi:
29 Pilato ipanni pe lomana' iƚniya,
  ―Ma to lofnescopa iya' ninrey. Iya'
timila': aipajncota aicuaicoco'ma li'a ƚamats'
―¿Te ts'i'ic' loƚcuxecocopa cal cu'itsola' lan xanuc' al ƚinca. Pe
xans? naihuejpá al ƚinca cataiqui', iƚniya
30 Italai'e'e'me, timiyi:
  aƚcuec'e.
―I'epa quixcay. Ja'ni ailopa'a 38 Pilato timi:

qui'aic', ¿te caƚcuai'ecoyacu fa'a ima'? ―¿Te jale al ƚinca?


31 Pilato timila':
  Lijoupa linespa toƚta'a Pilato
―Imanc' toƚƚeconƚe. Tiƚinc'ita ipaconanni pe lomana' lan xanuc'
ƚoƚjuez. Tixanuta iƚta'a lataiqui'. judío, timila':
Tonƚ'e'eƚe to minesqui lataiqui', iƚe ―Iya' cacua, iƚque cal xans
locuxe'epolhuo'. ailopa'a quijunac'. 39 Ajuic ajuic

Lan judío italai'e'e'me, timiyi: Pascua toƚcuaiyumma, aƚsahue'e


―Illanc' aimi'hua laƚmane, cux'mas'ma anuli ƚitats'iya, toƚe
aimi'iya malacani'eyacu. Aimi'iya moƚ'eyi. Itsiya, ¿jale ts'oƚpic'a
maƚspic'eyacu tima'anƚe. cux'masla'? ¿Ja'ni cux'masla' iƚca'a
32 Jesús joupa uya'apa te co'iya
  ƚoƚrey imanc' unc'ijudío?
mima'ayacu. Itsiya tenanƚ'ma 40 Lan judío ija'acona'me, timiyi:

linespa. ―Aimox'mas'ma iƚque. Tox'masla'


33 Pilato ipainanni, itsufaicona'ma
  Barrabás.
lejut'ƚ. Ijoc'i'ma Jesús ti'huanni. Iƚque Barrabás innantsepa,
Icuis'e'ma, timi: inma'ahuale.
San Juan 19 212

19 Pilato icuxe'ma tileconƚe


Jesús tipatsa. 2 Lijou'ma lan

soldado ipuf'me anuli al corona


Nipajnya cux'masna'mo', nipajnya
capaƚts'ijm'mo'.
11 Jesús italai'e'ma, timi:

quitac. Ipo'nof'i'me ƚijuac Jesús. ―Tipa'a anuli xonca acueca'.


Itats'mi'me lijahua' unxali cumi. Iƚque ƚepi'ipo' comane. Ima' cotuca'
3 If'iltsaico'me. Tiƚcuaiyumma pe
  ailopa'a caƚ'e'eya. Naitsi cal xans
lacaxu to mi'e'enni cal cuecaj xans. naƚcupa, iƚque xonca tipa'a lijunac'.
Inom'me, timiyi: 12 Licuej'ma iƚiya lataiqui' Pilato

―Aƚnom'mo' ima' iƚrey lan xanuc' xonca ehue'ma te co'iya mux'masya


judío. Jesús.
Ti'hua ti'econayi. Lijou'ma Lan xanuc' judío ti'hua tija'ayi,
tuntafc'e'eyi li'a. timiyi:
4 Pilato ipaconanni ƚuna. Timila'
  ―Cal xans nonespa: “Iya' ninRey”,
lan judío: iƚque ti'ay quipilaic' César cal cuecaj
―Toƚsinƚe. Quipa'a'ma ƚuna iƚca'a rey. Ja'Ni tox'masqui Jesús, jouc'a
Jesús. Ti'iƚa' coƚsina' joupa aiximpa to'ay laic' ƚopoujna César.
ailopa'a quijunac'. 13 Licuej'ma Pilato lonespa lan

5 Ipa'a'ma ƚuna. Ƚijuac itaic'


  judío i'hua'a'ma Jesús ƚuna petsi
licorona quitac. Titatsma lijahua' cuftine “Ƚitat'ƚuyiya”. Liƚtaiqui'
unxali cumi. Pilato timila' lan judío: lan judío cuftine Gabata. Jiƚpe
―Toƚsinƚe. Jifa'a copa'a cal xans. icutshuai'ma to cal juez.
6 Lixim'me Jesús lixanuc' cal

14 Iƚe litine avispera al juic cuftine

cuecaj ca'ailli' jouc'a lilepaluc', al Pascua. Joupa ti'i'ma to menac'o.


iƚniya ija'a'me ujfxi, timiyi Pilato: Pilato timila' lan xanuc' judío:
―¡Tapaƚts'ijnla' lancruz! ―Toƚsinƚe. Jifa'a copa'a ƚoƚrey.
¡Tapaƚts'ijnla' lancruz! 15 Iƚne ija'a'me ujfxi, timiyi:

Pilato timila': ―¡Tolecoƚa', tolecoƚa', tapaƚts'ijntsi


―Toƚƚecoƚe imanc' coƚtuca'. lancruz!
Tolapaƚts'ijntsa lancruz. Iya' Pilato timila':
aiximpa ailopa'a quijunac'. ―¿Te caifnepaƚts'ijncoya ƚoƚrey?
7 Lan judío timiyi:
  Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli'
―Iƚque ticua: “Iya' i'Hua ȽanDios”. italai'e'e'me, timiyi:
Tipa'a lataiqui' laƚcuxeponga' illanc'. ―Ma le'a César aƚrey. Ailopa'a
Iƚe lataiqui' ticua: “Tima'antsola' cocuena.
iƚne nocuapá toƚta'a”. 16 Lijou'ma Pilato icu'ma Jesús

8 Licuej'ma iƚe lonespa, Pilato


  tepaƚts'ijntsa lancruz. Lan soldado
xonca ixpaij'ma. 9 Itsufaicona'ma
  ileco'me.
lejut'ƚ, icuis'econa'ma Jesús, timi: 17 Jesús itai'ma lencruz. I'hua'ma

―Ima', ¿pe co'huayomma? lane ticuaita Ƚamats' Quecoye.


Jesús aiquitalai'e. Liƚtaiqui' lan xanuc' judío cuftine
10 Pilato timi:
  Gólgota. 18 Jiƚpiya epaƚts'ingim'me

―¿Te aimaƚtalai'e? ¿Te lencruz Jesús. Jouc'a


aicoxina' ti'hua laimane? epaƚts'ingim'mola' oquexi' lan xanuc',
213 San Juan 19

anuli al c'a camane Jesús, ƚocuena ƚipima qui'máma' cuftine María,


loxa camane. Jesús epaƚts'ingimpa iƚque ipeno Cleofas, jouc'a María
nolojmay iƚniya. ƚas Magdala. 26 Jesús ehuelojm'ma

19 Pilato joupa iniƚijmpa anuli


  qui'máma' tecaxu jiƚpiya. Jouc'a
lacaxma. Epaƚts'ijm'me laquitoncay ixim'ma anuli ts'ihuequi tecaxu liju'
ƚijuac Jesús. Iƚe liniƚiya tinesqui: qui'máma'. Iƚque ts'ihuequi, Jesús
“Iƚca'a Jesús ƚas Nazaret, iƚrey lan xonca ti'ay capic'a juaiconapa. Jesús
xanuc' judío”. timi qui'máma':
20 Jiƚpe pe lapaƚts'ijnya Jesús
  ―Momá, jiƚpe tipa'a ƚo'hua.
ahuejnca liƚya' Jerusalén. Axpela' 27 Timi ts'ihuequi:

lan xanuc' judío uyalaico'me ―Toxinƚa', jiƚquiya o'máma'.


jiƚpiya. Ixhue'me lainilá liniƚingiya Iƚe litine ts'ihuequi Jesús
lacaxma. Iniƚingiya afane' ƚataiquí, epenuf'ma qui'máma' Jesús.
liƚtaiqui' lan judío, liƚtaiqui' lan Ilaitsufcotsi.
romano, liƚtaiqui' lan xanuc' griego. 28 Lijou'ma Jesús ipalaicona'ma.

21 Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli'


  Joupa ixina' ixhuaita jahuay
aiquicuaicotsi quiƚpic'a liniƚpa liteƚcopa. Ticua:
Pilato, timiyi: ―Ticui caija'.
―¿Te cominiƚcopa: “Iƚca'a iƚrey lan Toƚta'a loya'apa al Paxi Liniƚingiya.
xanuc' judío”? Topai'inƚa'. Tuya'aƚa': Itsiya iƚiya lataiqui' tenanƚi.
“Iƚca'a Jesús, maƚque timiyoxi: Iya' 29 Jiƚpe tipa'a anuli al catsitu

iƚrey lan xanuc' judío.” imanna al cuxac vino. Ijac'ecom'me


22 Pilato italai'e'e'mola', timila':
  al vino anuli al esponja. Ifinc'i'me
―Joupa aininiƚpa. Tipanenni lupa limane c'ec cuftine hisopo,
toƚta'a. i'nof'e'me ti'huajcoƚa' lico Jesús.
23 Lam malujxi lan soldado,

30 Jesús lijoupa lixnapa ticua:

iƚne lepaƚts'ijm'me lancruz Jesús, ―Joupa ixhuaicota.


tumma'me lipijahua'. Anuli anuli Ic'ommai'ma ƚijuac, ummena'ma
tumma'me lipijahua'. Ipanenni anuli ƚi'espíritu ti'huanƚa'.
litoqui lipijahua'. Iƚiya lipijahua' 31 Iƚe litine avíspera. Lihuequi

aiquenanc'iya. Apufi ipangocopa litine itine conxajya. Iƚe acuecaj


ƚejoc xejmay li'mitsi'. 24 Lan soldado
  quitine.
timiyoƚtsi: Lan judío iƚpic'a tiƚonc'en‑natsola'
―Aimaƚts'aƚyacu. Aƚf'ilcoƚe liƚcuerpo iƚne lepaƚts'ingimpola',
aƚsim'me naitsi nolijya. aimicoƚ'mola' jiƚpiya lilencruz.
Toƚta'a enanƚcopa al Paxi Ticuayi: “Icuaico'ma al cuecaj
Liniƚingiya tuya'e': “Anuli anuli quitine. Jiƚne liƚcuerpo aimi'iya
ummana'me laipijahua'. If'ilco'me mimajnyacu jiƚpe lam fane' lancruz.”
naitsi tulijla' litoqui laipijahua'.” Ixahue'e'me Pilato tummetsola'
Toƚta'a li'epa lan soldado. lan soldado tepatsuf'entsola'
25 Tecaxu María qui'máma'
  liƚ'mitsi' napaƚts'ingoƚanna. Tijouƚa'
Jesús huejnca pe lepaƚts'ijnyompa tepatsuf'entsola' liƚ'mitsi' iƚne,
lencruz. Jouc'a tecaxhuoƚanna tiƚonc'enatsola' lilencruz.
San Juan 19​, ​20 214

32 Lan soldado icuaitsa petsi ƚaqueya tipa'a anuli ƚunts'eja' capic,


cal te'a ƚepaƚts'ingiya lencruz. ilanc'empa ti'huejyom'me ƚomaya.
Epatsuf'e'me li'mitsi', jouc'a Jiƚpe ƚunts'eja' ailopa'a quemimpa.
epatsuf'e'me li'mitsi' ƚocuena. 42 Joupa avíspera litine conxajya.

33 Ipailiconanca, icuaitsa pe
  Jiƚpe litine aimi'iya miyeyacu
lopa'a Jesús. Ixim'me joupa imapa. aculi'. Lan xanuc' judío aimicuyi
Aiquepatsuf'e'me li'mitsi'. lane. Jiƚta'a ƚunts'eja' ma' ahuejnca
34 Anuli cal soldado i'nif'ma
  pe lepaƚts'ijnyompa Jesús. Jiƚpiya
lilanza, ena'ma lanza liju' Jesús. i'huequintsa licuerpo Jesús.
Aiquicoƚi, ipanni lajuats', ipanni
laja'. 35 Iƚque nainiƚpa iƚe lataiqui'

iximpa toƚta'a li'ipa. Ma' aƚinca


20 Icuaitsi al te'a quitine
al xamano, iƚe al
domingo, aquipuqui' María ƚas
iƚe liniƚijmpa. Tu'ilhuo' imanc' Magdala i'hua'ma ƚunts'eja' pe
noƚsueyacu. Ipic'a imanc' jouc'a li'nico'enghuo'me Jesús. Icuaitsi
tonlapenufle iƚta'a lataiqui'. ixim'ma joupa iƚonc'empá cal
36 Iƚe li'ipa enanƚcopa al Paxi
  cuecaj capic ƚetemf'ecompa. 2 María

Liniƚingiya lonespa: “Aimepatsufiya ipainanni ƚunts'eja', tinu. Icuaitsi


ni anuli lipecaƚ”. 37 Al Paxi
  pe lomana' Simón Pedro y ƚocuena
Liniƚingiya jouc'a tinesqui: ƚihuejpa Jesús. Jiƚque Jesús ƚi'epa
“Tehuelojncona'me iƚque ƚenampa capic'a. María timila':
liju'”. ―Joupa ipa'anapá Caƚ'ailli'. Jiƚpe
38 Lijou'ma anuli cal xans cuftine
  ƚunts'eja' ailopa'a. Aicaƚsina' pe
José ƚas Arimatea i'huapa pe lopa'a quipo'no'empa.
Pilato. Iƚque José joupa epenufpa 3 Pedro jouc'a ƚiƚejmale ipalunca,

litaiqui' Jesús. A'i cuya'e'. Tixpaic'ela' iye'me pe li'nico'enghuo'me Jesús.


lan judío. Ixa'huehuona'ma Pilato 4 Loquexi' inul'me. Ƚiƚejmale Pedro

tepi'iƚa' lane tileconna licuerpo ulij'ma. Icuaitsi ate'a. 5 Ehuenac'o'ma


Jesús. Pilato epi'i'ma lane. I'hua'ma licu'u ƚunts'eja'. Ixim'ma ƚijahuaƚi


itainatsi licuerpo Jesús. 39 Jouc'a
  tummac'o. Aiquitsufaic'.
icuaiyunni Nicodemo, iƚque 6 Simón Pedro i'huanc'e'ma

nehuejnhuo'ma lipuqui' ixinghuo'ma iƚque ƚiƚejmale. Icuaitsi ƚunts'eja'


Jesús. Nicodemo itaic' cal pomada itsufai'ma. Jouc'a ixim'ma ƚijahuaƚi
ilanc'ecompa itamqui ƚojuepaj tummac'o. 7 Ixim'ma lijahua'

c'a. Iƚta'a litamqui cuftine amirra, lifi'ecompa li'a, ƚijuac Jesús. Iƚe
ihuomptsi a'áloes. Iƚque cal lijahua' iximpa ijuisquiya, a'i mipa'a
pomada lipicumta to oquej nuxans anuli jiƚpe ƚocuena ƚijahuaƚi.
quimbamaj kilo. 40 Loquexi' i'e'epá

8 Lijoupa litsufaipa Pedro,

licuerpo Jesús ma to mi'eyi iƚne itsufai'ma ƚocuena ts'ihuequi Jesús,


lan xanuc' judío ai'a teminnola' iƚque ƚicuaita ate'a, ixim'ma li'ipa.
limanapola'. Iju'eco'me licuerpo Ticua: “Jesús ma' imaf'inapa”. 9 Iƚniya

ijahua' jouc'a cal pomada. aiquiƚcueca al Paxi Liniƚingiya


41 Pe lepaƚts'ijnyompa Jesús jiƚpiya
  loya'apa ticua: “Timaf'ina'ma
tipa'a huejnca anuli ƚaqueya. Jiƚpe tipayonno pe lomana' lamizhua”.
215 San Juan 20

10 Loquexi' ts'ilihuequi Jesús 19 Joupa ummuhuaita iƚe litine,


iyena'me ƚilejut'ƚi. al te'a quitine al xamano. Iƚne
11 María ƚas Magdala icuaiyocontsi
  ts'ilihuequi Jesús tefot'ƚeyoƚtsi anuli,
pe lopa'a ƚunts'eja'. Tecaxu ƚuna, ix'nif'miya lajut'ƚ. Tixpaic'ennila' lan
tijoqui. Mijoqui tehuenac'o licu'u judío. Jiƚpe icuaitsi Jesús. Ecax'ma
ƚunts'eja'. 12 Ixim'mola' oquexi'
  maƚpe pe lomana', timila':
lapaluc' quema'a, afujca liƚpijahua'. ―Aimoƚhuotso'me. Toluyalaiƚe al
Ticutsoƚanna pe lunahuai'epa c'a.
licuerpo Jesús. Anuli ticutsu ƚijuac, 20 Imuc'i'mola' limane, liju'.

ƚocuena ticutsu li'mitsi'. 13 Iƚniya


  Lixim'me caƚ'Ailli' iƚniya ts'ilihuequi
timiyi María: ixojna'ma quileta. 21 Jesús

―Maca'no', ¿te cofjojcopa? timiconala':


María timila': ―Aimoƚhuotso'me. Ma to cai'Ailli'
―Ileconapá Cai'ailli' Jesús. alummepa, toƚta'a iya' cummelhuo'.
Aicaixina' petsi quipo'no'empá. 22 Lijoupa limipola' toƚta'a,

14 Lijoupa linespa toƚta'a ipai'e'ma


  ifusco'mola', timila':
li'a. Iximpa Jesús tecaxu jiƚpiya. ―Capi'ilhuo' cal Espíritu Santo.
Aiquimetsaico'ma Jesús. 15 Jesús   Tolapenufle. 23 Ja'ni toƚmiƚe anuli

timi: cal xans: “Lojunac' iƚojn‑napa”,


―Maca'no', ¿te cofjojcopa? ¿Naitsi ƚinca joupa iƚojn‑napa lijunac'. Ja'ni
cofmehuepa? toƚmiƚe: “Aiquiƚonge lojunac'”, ƚinca
María ticua lipicuejma': “Iƚca'a aiquiƚonge lijunac' cal xans.
no'epa cuenna ƚaqueya”. Timi: 24 Iƚe lipuqui' licuai'ma Jesús,

―Mai'ailli', ja'ni ima' olecopa, anuli iƚniya limbamaj coquexi'


lu'iƚa' pe copo'no'ehuo'ma. Iya' ts'ilihuequi ailopa'a jiƚpiya. Iƚque
ai'huapa caleconna. cuftine Tomás, ƚacui'impá cal
16 Jesús timi:
  Cuatsi. 25 Locuenaye ts'ilihuequi

―¡María! Jesús timiyi:


María ipai'e'moxi, ipalaic'o'ma ―Aƚsinnapá Caƚ'ailli'.
litaiqui' hebreo, timi: Tomás timila':
―¡Raboni! ―Ja'ni caxinƚa' limane petsi
Iƚe lataiqui' tuhuaƚquemma lepaƚts'ijncompa lan clavo,
“Momxi”. ja'ni cacaj'miƚa' laidedo pe
17 Jesús timi:
  lecajm'micompa cal clavo, ja'ni
―Aimaƚ'noƚ'ma. Aicaicuaiya pe cacanc'oƚa' laimane pe lixcai'empa
lopa'a cai'Ailli', iƚque jouc'a oƚ'Ailli'. liju', canes'ma: “Ma' imaf'inapa
Iƚque ainenDios, imanc' jouc'a Jesús”. Ja'ni aicaxina toƚta'a ti'hua
olanDios. canes'ma: “Aiquimaf'inghua Jesús.
18 María ƚas Magdala i'hua'ma pe
  A'i iƚque ƚicuai'ma.”
lomana' ts'ilihuequi Jesús, timila': 26 Lijoupa luyaipa apaico quitine,

―Aiximpa Caƚ'ailli'. efot'ƚecona'moƚtsi ts'ilihuequi


U'i'mola' licuapa Jesús. Jesús. Ix'nif'miya lajut'ƚ. Tomás
San Juan 20​, ​21 216

jouc'a tipa'a. Icuaitsi Jesús. Locuenaye timiyi:


Ecaxingai'mola'. Timila': ―Ne'. Jouc'a ƚepá illanc'.
―Aimoƚhuotso'me. Ipalunca, if'ajli'me al barco. Iƚe
27 Timi Tomás:
  lipuqui' aiqui'noƚ'me ni' anuli ƚatu.
―Tacajm'miƚa' lodedo iƚna'a 4 Li'ipa quitine tipa'a Jesús

laimane'. To'nijla' lomane tacanc'oƚa' tecaxu ƚema caja. Ts'ilihuequi


lainiju'. Aimonescona'ma: “Jesús aiquilimetsaijma ja'ni Jesús. 5 Jesús

aiquimaf'inghua”. Aƚ'huaiyijnla'. ijoc'i'mola', timila':


Joupa aimaf'inapa. ―Imanc' cunc'ainaxque', ¿te
28 Tomás italai'e'e'ma, timi:
  oƚ'noƚpá o a'i?
―Ima' maiPoujna. Ima' Italai'e'e'me, timiyi:
mainenDios. ―A'i. Ni toƚca'a anuli aicaƚ'noƚi.
29 Jesús timi:

6 Timila':

―Ima' lahuelonge, toƚta'a ―Tolacajm'micontsa cal xami.


aƚ'huaiyijmpa. Naitsi laƚ'huaiyijnya Tolacajm'mitsa al c'a camane al
tama aicalahuelonge, iƚque ƚinca barco. Jiƚpiya ƚinca tululijtola' latuye.
xonca lipaxnepa ȽanDios. Ecajm'mihuo'me ƚiƚxami. Lijou'ma
30 Mipa'a fa'a li'a ƚamats' Jesús
  ixim'me acumta i'ipa cal xami,
imuc'i'mola' ts'ilihuequi al cueca' aimi'iya mexaƚcufyacu, mif'ac'eyacu,
li'epa. Toƚta'a imuc'i'mola' ma minij'miyacu al barco. Imanna
ȽanDios ƚummepa. Jifa'a aiquiniƚi catuye.
jahuay iƚta'a li'epa Jesús, ma le'a 7 Anuli ts'ihuequi Jesús, iƚque

huata. 31 Ƚataiquí liniƚiya fa'a


  ƚi'epa capic'a juaiconapa, ipalaic'o'ma
timuc'ilhuo' naitsi Jesús, iƚque Pedro, timi:
cal Cristo, ma' i'Hua ȽanDios. ―Iƚque aƚ'Ailli' Jesús.
Tolapenufle iƚta'a lataiqui', Simón Pedro joupa ipa'apa
toƚ'huaiyijm'me iƚque Jesús. Toƚta'a litsamalo. Licuej'ma icuai'ma Jesús
tepi'im'molhuo' loƚpitine aimijouya. aiquicoƚi, ijojcocona'ma litsamalo,

21 Lijou'ma imujcona'moxi
Jesús. Icuaiyocontsi pe
lomana' ts'ilihuequi. Iƚniya joupa
ecajm'mi'moxi laja', ti'hua'ma ƚamats'.
8 Locuenaye ts'ilihuequi Jesús

if'ajli'me al barco. A'ij culi' ƚema caja,


iyepá al cuecaj quin'nuhua' cuftine tocomma amaxnu metro. Ihuej'me
Tiberias. (Jouc'a tecui'inni Galilea.) Pedro, equif'me cal xami imanna
Fa'a cuya'e' li'ipa. catuye. 9 Icuaitsa ƚema caja, ixim'me

2 Jiƚpe efot'ƚe'moƚtsi hualca


  imac'o ƚunsuac'. Jiƚpiya tipa'a anuli
ts'ilihuequi Jesús. Iƚniya Simón ƚatu, joupa tixanuya. Ixim'me tipa'a
Pedro, Tomás iƚque cal Cuatsi, ƚa'i jouc'a. 10 Jesús timila':

Natanael iƚque lipiƚya' Caná lopa'a ―Toƚ'hua'anca hualca latuye


al distrito Galilea. Jouc'a timana' loƚ'noƚpa.
loquexi' linaxque Zebedeo, jouc'a 11 Pedro if'aj'ma al barco, exaƚ'ma

ocuenaye loquexi' ts'ilihuequi Jesús. cal xami ƚijuƚ camats'. Iƚca'a cal
3 Simón Pedro timila':
  xami imanna catuye. Iƚne latuye
―Ai'huapa ca'noƚta catú. ixhuej'me'mola' ixhuaitsi anulij
217 San Juan 21

maxnu oquej nuxans quimbama' mamijcano, ima' cotuca' tofi'e'


fane'. Axpe' catuye cal xami lopijahua', o'hualecopa ni petsi
aiquits'aƚquenni. 12 Jesús timila':
  lofjanajpa loftseya. Titojnatso'
―Tonƚouyunca. Aƚtetso'me. ti'i'ma ituca' lofmuyaicoya. Ima'
Ts'ilihuequi Jesús aiquilicuis'e: to'nij'ma lomane, ocuena tifi'e'mo',
“¿Naitsi ima'?” Tixinyi calaic'ata. tileco'mo' petsi aimetenƚcocoyaco'.
Iƚsina' maƚque iƚ'Ailli' Jesús. 13 Jesús

19 Lines'ma toƚta'a Jesús u'i'ma te

iƚoc'huai'ma, epef'ma ƚa'i, epi'i'mola'. ts'i'ic' mimaya Pedro. Ma mima'ayi


Epi'i'mola' jouc'a ƚatu. Pedro, lan xanuc' tixim'me acueca'
14 Joupa i'ipa afanemma
  ȽanDios, acueca' titoc'ila' lixanuc'.
mimujyoxi Jesús. Ts'ilihuequi Lijou'ma timi:
iximpá joupa imaf'inapa, ipanamma ―Lihuejla'.
pe lomana' lamizhua. 20 Pedro ehuelojm'ma lixpula',

15 Lijou'ma litetso'me Jesús timi


  ixim'ma ƚocuena ts'ihuequi Jesús
Simón Pedro: i'huanc'e. Iƚque ts'ihuequi Jesús
―Simón, ima' i'hua Jonás, ƚi'epa capic'a juaiconapa. Iƚe lipuqui'
lopimaye aƚ'ay capic'a. ¿Te ima' lixmoco'me iƚque iƚoc'huaipa
xonca aƚ'ay capic'a? Jesús, icuis'epa: “Mai'ailli', ¿naitsi
Pedro timi: nocuyaco'?” 21 Pedro lixim'ma iƚque

―Mai'ailli', ima' oxina' aƚejmalepá. ihuequi Jesús icuis'e'ma Jesús, timi:


Jesús timi: ―Mai'ailli', ¿te coyaicoya iƚque?
―Tohuic'itsola' lan tsocay laimot'ƚ. 22 Jesús timi:

16 Jesús icuis'econa'ma, timi:


  ―Ja'ni iya' aipic'a tipanenni, ja'ni
―Simón, ima' i'hua Jonás, ¿te aƚ'ay cacuaiconanni caxim'ma tipa'a, ¿te
capic'a? cofcuaya ima'? Ma' iya' caxpic'e te
Pedro italai'e'e'ma, timi: loyaicoya iƚque. Ima' lihuejla'.
―Mai'ailli', ima' oxina' 23 Lijou'ma lapimaye, iƚne

aƚejmalepá. naihuejpá Jesús, tinesyi: “Ƚapima pe


Timi: Jesús ƚo'epa capic'a juaiconapa, iƚque
―To'etsola' cuenna laimot'ƚ. aimimaya”. Jesús a'i toƚta'a limipa
17 Jesús icuis'econa'ma, timi:
  Pedro. Imipa: “Ja'ni iya' aipic'a
―Simón, ima' i'hua Jonás, ¿te ma tipanenni iƚque, ja'ni cacuaiconanni
aƚejmalepá? caxim'ma tipa'a, ¿te cofcuaya ima'?
Pedro ixhueƚco'ma juaiconapa Ma' iya' caxpic'e te loyaicoya iƚque.”
petsi limipa iƚta'a. Ticua: “¿Te 24 Ts'ihuequi Jesús, iƚque pe Jesús

calicuis'ecocopa: Te ma' aƚinca ƚi'epa capic'a juaiconapa, ma' iƚque


aƚejmalepá. Joupa afanemma tu'ilhuo' te ts'i'ic' li'ipa, iniƚpa fa'a.
aƚmipa toƚta'a.” Timi: Iniƚpa al ƚinca, toƚta'a aƚsina' illanc'.
―Mai'ailli', ima' oxina' jahuay. 25 Jesús axpe' i'epa acueca'. Fa'a

Oxina' aƚinca aƚejmalepá. aiquiniƚingiya jahuay. Ja'ni tiniƚƚe


Jesús timi: anuli anuli jahuay li'epa Jesús,
―Tohuic'itsola' laimot'ƚ. axpe' je'e tilajm'ma. Fa'a li'a ƚamats'
18 Iya' camihuo' al ƚinca: Ima' li'ipa
  aimi'ommaicoya.
218

LI'EPA LAPIMAYE LAN APÓSTOLE

1 Ima' Teófilo, quiniƚ'ehuo' 7 Timila':

coje'e. Joupa niniƚ'epo' anuli ―Imanc' aimi'iya coƚsina' lo'iya.


loje'e. Jiƚe loje'e nu'ipo' acuajmaica ȽanDios tixpic'e'ma te quitine lo'iya
te ts'i'ic' lipangopa li'epa Jesús, toƚta'a. Iƚque ts'ixina' ja'ni ticoƚ'ma
te ts'i'ic' limuc'iyalepa jouc'a te o aimicoƚya. 8 Iya' camilhuo':

ts'i'ic' luyaicopa lipepajnya mipa'a Cal Espíritu Santo timuyohuo


li'a ƚamats'. 2 Mipa'a Jesús fa'a li'a
  lema'a. Tipaxne'molhuo' imanc'.
ƚamats', ai'a tepenufinnata al toncay Tepi'i'molhuo' loƚmane aƚpalaico'ma
lema'a, maƚe litine iƚque ixc'ai'ipola' iya'. Aƚpalaico'ma jifa'a liƚya'
li'apóstole, iƚne li'huijf'epola'. Iƚe Jerusalén, jouc'a aƚpalaicota jahuay
litaiqui' lixc'ai'ipola' ma' itaiqui' al distrito Judea, jouc'a ƚamats'
cal Espíritu Santo. 3 Lixc'ai'ipola'
  Samaria, jouc'a ni petsi li'a ƚamats',
toƚta'a Jesús joupa iteƚcopa, imapa, xonca al culi'.
imaf'ina'ma, imuj'moxi pe lomana' 9 Lijoupa limipola' toƚta'a,

jiƚne li'apóstole. Imuc'i'mola' ma' mehuelojnyi li'apóstole, Jesús


imaf'i'. Micoƚi oquej nuxans quitine, if'ajna'ma. Ilecona'ma anuli
li'apóstole tixinyi Jesús ti'hua ƚummahuay. Aiquixingona'me.
timujyoxi. Tipalaic'ola', tu'ila' te 10 Mif'aquinghua Jesús, tehuenaf'yi

ts'i'ic' locuxeyalepa ȽanDios cal lema'a li'apóstole, icuaitsa oquexi'


Cuecaj Rey. lan xanuc', afujca liƚpijahua'.

4 Mimana' anuli icuxe'e'mola' Ecaxoƚai'me huejnca. 11 Timiyi:

timanenca al cuecaj quiƚya' ―Imanc' ixanuc' Galilea, ¿te


Jerusalén. Aimiye'me. Ti'huaicoƚe colahuenaf'copa lema'a? Joupa
ti'iƚa' to linespa ȽanDios. Timila': iƚonc'e'enapolhuo' Jesús, ileconapa
―Joupa aimipolhuo' lo'iya. 5 Juan
  lema'a. To jiƚta'a moƚsinyi lif'ajnapa
epo'iyalecopa aja'. Aimicoƚya, lema'a, ma toƚta'a ticuaiyoconno
tepo'icom'molhuo' cal Espíritu Santo. maƚque Jesús.
6 Mefoƚumma icuis'e'me Jesus,

12 Toƚta'a li'ipa mimana' jiƚpiya

timiyi: ƚijuala Olivo. Iƚque ƚijuala ahuejnca


―MaƚPoujna, illanc' ixanuc' Israel, Jerusalén, to anuli kilómetro.
iƚna'a ƚitiné, ¿te ima' aƚtoc'i'monga', Tama litine conxajya ticunni lane
aimaƚcuxeconayaconga' locuenaye to'hua'ma iƚe lipiculi'. Lan apóstole
lan xanuc'? ipailinanca, iye'me Jerusalén.

218
219 Los Hechos 1​, ​2

13 Icuaitsa Jerusalén itsuflai'me Tipanenni quituca' lejut'ƚ iƚque


lajut'ƚ. If'ajli'me al toncay. Jiƚe cal xans.
lajut'ƚ ixa'huepá, imajmpá iƚne Nij naitsi nopajnconaya.
lan apóstole, Pedro, Juan, Jacobo, Jouc'a tuya'e':
Andrés, Felipe, Tomás, Bartolomé, Iƚque, iƚe lipenic', ti'eƚa' ocuena.
Mateo, Jacobo i'hua Alfeo, Simón 21 ’Fa'a timana' laƚpimaye, iƚne

jouc'a Judas, i'hua Jacobo. Iƚque laƚejmale malihuejyi ƚaƚPoujna


Simón ai'a tihuej'ma Jesús anuli Jesús jifa'a li'a ƚamats'. 22 Mepo'iyale

liƚpicuejma' lan xanuc' nocuapá: Juan, aƚejmalepá iƚne anuli. Litine


“Lunƚu'e'me ƚalamats'”. 14 I'i'ma
  lileconnapa lema'a ƚaƚPoujna Jesús,
anuli liƚpicuejma' lan apóstole, laƚpo'noponga' caƚtuca', ti'hua
itine itine ti'hua tijoc'iyi ȽanDios. aƚejmale. Itsiya aƚ'huijf'e'me anuli
Jouc'a efot'ƚeyoƚtsi lacaƚ'no', iƚne iƚne. Ma' anuli luya'a'me: Imaf'inapa
liyejmalepá Jesús, jouc'a María Jesús, aƚsimpá.
qui'máma' Jesús, jouc'a lipimaye 23 Ifaquim'mola' oquexi' lan

Jesús. xanuc' naitsi lolijya iƚe lanic'. Iƚne


15 Iƚne ƚitiné Pedro ecax'ma,
  loquexi' anuli cuftine José Barsabás,
ipalaic'o'mola' lipimaye. Timana' ƚocuena cuftine Matías. Iƚque
to amaxnuj nuxans lefot'ƚeyoƚtsi. José ƚacui'impa Justo. 24 Ijoc'i'me

Timila': ƚaƚPoujna Jesús, timiyi:


16 ―Imanc' cunc'aipimaye, al
  ―MaƚPoujna, ima' mimetsaicola'
Paxi Liniƚingiya tuya'e' linespa te ts'i'ic' liƚpicuejma' jahuay lan
David, iƚe itaiqui' cal Espíritu xanuc'. Oxina' te ts'i'ic' laƚpicuejma'.
Santo. David uya'a'ma lo'eya Judas, Jifa'a timana' oquexi' laƚejmalepá.
iƚque ƚi'huaj'me'mola' lan xanuc' Ima' joupa o'huijf'epa anuli.
li'noƚ'me Jesús. Joupa enanƚpa iƚe Aƚmuc'itsonga' naitsi iƚque. 25 Aƚ'eƚe 

loya'apa al Paxi Liniƚingiya, toƚta'a anuli laƚpenic' ninc'apóstole. Toƚta'a


ticuicomma. 17 Iƚque Judas anuli
  lipenic' Judas. Ipo'nopa i'huapa pe
illanc' ninc'apóstole, anuli laƚpenic'. lotsepá lif'as quixcay xanuc'.
18 Judas li'epa iƚe lixcay i'najtsempa,

26 I'e'me naitsi coc'aiƚmaiya.

epenuf'ma al tomí, i'naco'ma anuli Ec'aiƚmaita Matías. Limbamaj nuli


ƚamats'. Jiƚpe iƚquiya ecanghuaitsi, lan apóstole epenuf'me.
untaf'ma licu'u, ipanni ƚipucuiyale.
19 Jahuay nomana' Jerusalén

icuej'me li'ipa. Iƚque ƚamats' ƚi'napa


2 Icuaitsi litine al juic Pentecostés.
Maƚe litine lan apóstole
jouc'a liƚejmale efot'ƚe'moƚtsi anuli.
Judas ecui'im'me Aceldama. Iƚe 2 Icuej'me tuna'e' lema'a, to mi'hua'ma

lataiqui' iƚtaiqui' iƚne lan xanuc', ujfxi cahua'. Jiƚpe lajut'ƚ tocomma
tuhuaƚquemma cuftine: Ƚamats' imanna ƚona'apa. 3 Ixim'me to ƚipaƚ

cajuats'. cunga ixc'if'moxi, ipanenni anuli


20 Pedro ti'hua tipalaic'ola'
  anuli ƚiƚjuac iƚniya. 4 Cal Espíritu

liƚejmale, timila': Santo icuxe'e'mola' liƚpicuejma'.


―Tuya'e' iƚe al je'e lan Salmo Tu'ila' te ts'i'ic' minesyacu. Ipango'me
liniƚingiya: ipalai'me ituca' cataiqui'.
Los Hechos 2 220

5 Iƚne
ƚitiné liƚya' Jerusalén timana' Pedro ipalai'ma ujfxi, ipalaic'o'mola'
axpela' lan xanuc' judío tixantseyi lefoƚya, timila':
quiƚjuic. Iƚne quiyouyomma ni petsi ―Capalaic'olhuo' jahuay imanc'
li'a ƚamats', tihuejcoyi ȽanDios. olafot'ƚeyoƚtsi fa'a Jerusalén. Hualca
6 Icuej'me tuna'e'. Icuaiyunca pe
  imanc' noƚmana' fa'a olamats'
lomana' lan apóstole jouc'a liƚejmale. Judea, locuenaye imanc' ocuena
Aiquiƚsina' te qui'ipa. Tama ocuena colamats'. Itsiya cami'molhuo',
ocuena liƚtaiqui' jahuay iƚniya cuhuaƚc'e'e'molhuo' iƚe li'ipa.
icuec'e'me lonespa lan apóstole. ¡Aƚquimf'eƚa'!
7 Tocomma tipailo liƚpicuejma',

15 ’Imanc' toƚcuayi: Iƚnu'hua

ixpailij'mola'. Ticuayi: lan xanuc' joupa imeyojpola'. A'ij


―Iƚne nopalaipá quiyouyomma ƚinca loƚnespa. Itsiya apuqui'iya.
Galilea. 8 Illanc' aƚmajnliyota ituca'
  Le'a apelƚa 'hora. 16 Itsiya i'ipa to

ituca' ƚalamats', ocuena ocuena luya'apa Joel cal profeta. Iƚque


laƚtaiqui'. Itsiya, ¿te qui'ipa? Jahuay uya'apa toƚta'a ti'i'ma, inespa:
illanc' aƚcuec'ela' iƚniya lonespa. 17 ȽanDios tuya'e':
9 Fa'a ja'ni ninc'iPartia, ninc'iMedia,
  Iƚna'a ƚitiné, ai'a tijou'ma li'a
ninc'Elam, ja'ni caƚouyomma ƚamats' ƚamats', iya' cumme'ma
Mesopotamia, o Judea, o Capadocia, ƚai'Espíritu.
o Ponto, o Asia, 10 o Frigia, Panfilia,
  Lan xanuc' ni petsi lomana' li'a
Egipto, jouc'a ƚamats' Libia, iƚe ƚamats' tepenuf'me.
ahuejnca liƚya' Cirene, ja'ni Roma Loƚnaxque' camijcanó jouc'a
aƚpiƚya' aƚcuai'me al juic, ja'ni loƚnaxque' cahuats'la,
aƚmana' ma ninc'ijudío, o ja'ni tuya'a'me laifnu'iyacola'.
ocuena laƚraza, lihuejcoyi ƚilenDios Litine lolamijcanó tixim'me
lan judío, 11 ja'ni aƚmana' ninc'iCreta,
  laifmuc'iyacola',
o aƚmana' ninc'Arabia, tama ituca' lipuqui' litojpola' xanuc'
ituca' caƚouyomma, ocuena ocuena tipaiyo'me, iya' capi'i'mola'
laƚtaiqui', itsiya jahuay aƚcuec'eyi quiƚpaiyo.
iƚne lopalaipa. Aƚcuejyi tipalaiyi 18 Lan xanuc' jouc'a lacaƚ'no', pe
ƚaƚtaiquí. Tuya'ayi al cueca' lo'epa nalimetsaicopa iya' iƚPoujna,
ȽanDios. iƚniya tepenuf'me ƚai'Espíritu,
12 Iƚne lan xanuc' miquimf'eyi
  tuya'a'me laifmiyacola'.
tocomma tipailo liƚpicuejma'. Ma' iya' cumme'ma ƚai'Espíritu,
Tixhueƚcoyi juaiconapa. Ticuayi: ticuaita pe lomana' iƚniya.
―¿Te qui'icopa toƚta'a liƚtaiqui' 19 Lan xanuc' tixim'me acueca'
iƚniya? laifmuc'iyacola' fa'a li'a ƚamats'.
13 Ocuenaye ixoco'me, ticuayi:
  Tehuenaf'le al toncay lema'a
―Iƚne nopalaipá joupa imeyojpola'. tixim'me al cueca'.
Ixnapá juaiconapa al ts'ej vino. Tixim'me to lajuats', jouc'a ƚunga,
14 Limbamaj nuli lan apóstole
  jouc'a juaiconapa quicuxis.
jouc'a Pedro enaj'moƚtsi locuenaye 20 Ƚalapalai'enga' timufc'o'ma. Cal
lapimaye nomana' jiƚpe, ecaxoƚai'me. mut'ƚa ti'i'ma to lajuats'.
221 Los Hechos 2

Tijouƚa' ti'iƚa' toƚta'a ticuaihuo Tijouƚa' laipitine fa'a li'a ƚamats'


jiƚe Litine ȽanDios. cunxaj'ma tixoj'ma neta.
Jahuay tixim'me acueca' Litine 27 Iya' ƚai'alma aimaƚpo'noya pe
iƚe; acueca' juaiconapa lo'eya lomana' lamizhua.
ȽanDios. Iya' o'huexi, ima' aiPoujna,
21 Naitsi nojoc'iya ȽanDios, naitsi aƚtoc'i'ma, laicuerpo
noxa'hueya titoc'iƚa', iƚque aimihuet'ƚya.
ƚinca tunƚu'ma. 28 Iya' aixina' laif'eya, joupa
22 ’Imanc' ixanuc' Israel,
  aƚmuc'ipa, culij'ma laipitine.
aƚquimf'eƚa' laifnu'iyacolhuo': Cal Capajn‑na'ma pe lofpa'a, ima'
xans Jesús ƚas Nazaret ma ȽanDios toxhuai'ni'ma laixojcoya neta.
epi'ipa limane, toƚta'a imuj'moxi 29 ’Cunc'aipimaye, lapi'iƚa' lane

ma' anDios. Iƚque Jesús li'huamma capalaic'o'molhuo' al cuajmaica


icuaitsi pe loƚmana', i'e'ma al cueca', cataiqui'. Imanc' joupa oƚsina' li'ipa
i'e'ma ma to lo'eya ȽanDios. Toƚta'a ƚaƚtatahuelo David. Iƚque imanapa,
imuc'ipolhuo' naitsi ƚummepa. temuya. Lipu'hua tipanenni fa'a
Joupa oƚsina' iƚe li'ipa. 23 Lijou'ma
  liƚya' Jerusalén. 30-31 Iƚque David

i'i'ma ma to quixina' ȽanDios lo'iya, aprofeta. ȽanDios u'i'ma lo'iya.


ma to lixpic'e'ma. Iƚque cal xans Joupa epi'ipa cataiqui' imipa:
Jesús ȽanDios icupa, epi'ipolhuo' Ima' lofcuxeya aimijouya.
imanc'. Imanc' oƚcu'me icuaitsi Ima' ti'i'ma itatahuelo cal Cristo
quiƚmane ts'iƚpenic'. Toƚmila' iƚque ƚaifnummeya ticuxeƚa'.
lan xanuc', iƚne pe aimihuejcoyi David aiquimenc'ejma iƚe litaiqui'
ȽanDios: “Tonlapaƚts'ijntsa lancruz”. ȽanDios limipa. Ixina' lo'eya
Toƚta'a qui'ic' imanc' oƚma'apá. ȽanDios, ipalaico'ma lo'iya cal
24 Lijou'ma ȽanDios imaf'i'ina'ma.
  Cristo, ticua timaf'ina'ma. Toƚta'a
Aiquipo'nohuo quimac'. Unƚu'e'ma. li'ipa. Iƚque cal Cristo ƚi'alma
Lamaya aiqui'ic' culiqui nulemma. ȽanDios aiquipo'nohuo nulemma
25 Li'ipa to linespa David
  pe lomana' lamizhua, licuerpo
mipalaicojma Jesús, tuya'e': aiquihuet'ƚqui. 32 Iƚque cal Cristo

Iya' aiximpa lo'iya, ƚaƚPoujna maƚque Jesús, ȽanDios imaf'i'ina'ma,


aimaƚpo'noya caituca'. itsahue'enanni. Jahuay illanc'
Itine itine aƚmajm'me anuli, aƚsimpá imaf'inapa. 33 ȽanDios

iƚque tipa'a al c'a camane, qui'Ailli' cal Cristo imi'ma:


aƚtoc'i. “Capi'i'mo' cal Espíritu Santo.
Ailopa'a caƚspaic'eya. Tommeta pe lomana' laixanuc'.”
26 Toƚta'a caxina amaf'ca Toƚta'a li'ipa. ȽanDios if'ac'enapa
ƚainunxajma'. lema'a, epi'ipa toƚta'a limane.
Cuya'a'ma: Iya' tixoqui neta Iƚque Cristo joupa ummepa cal
juaiconapa. Espíritu Santo. Imanc' aƚquimf'enga'
Aixina' cuyaico'ma al c'a jouc'a laƚpalaipa, lahuelonginga' laƚ'ejma'.
laicuerpo. Toƚta'a maƚcuxenga' cal Espíritu.
Los Hechos 2​, ​3 222

34 David a'i quif'aqui lema'a. Maƚque Tiyejmaleyi, titoc'iyoƚtsi. Ti'eyi


tuya'e': to Jesús lixc'ai'ipola' li'apóstole.
ȽanDios tipalaic'o ƚaiPoujna, Tefot'ƚeyoƚtsi, tixquec'iyoƚtsi ƚa'i,
timi: “Tocutshuai'ma jifa'a al titeji. Tijoc'iyi ȽanDios.
c'a camane. 43 Iƚniya ƚitiné jahuay lan xanuc'

35 Topanehuo fa'a, iya' mi'hua tixpaic'eyi ȽanDios. Ailopa'a


culiquila' lo'epo' laic'. natets'ipa ȽanDios. Lan apóstole
Tijouƚa' ima' tocuxena'mola'.” ti'eyi al cueca'. Timuc'innila' lan
36 ’Imanc' ixanuc' Israel; itsiya
  xanuc' lipepaxi ȽanDios. 44 Jahuay  

jahuay imanc' toƚcuec'eƚe iƚe li'ipa. iƚne naihuejcopá Jesús i'e'e'moƚtsi


Iƚque Jesús imanc' olapaƚts'ijmpá anuli. Timiyoƚtsi:
lancruz, ȽanDios imetsaicopa ―Maipima, ƚai'huexi iya' ima'
aƚPoujna, imetsaicopa cal Cristo. o'huexi jouc'a.
37 Licuej'me iƚe lataiqui'

45 Ja'ni ƚamats', ja'ni ocuena

ecajm‑maitsi lataiqui' liƚpicuejma', quiƚ'huexi, pe ts'iƚ'hueca ticujyi. El


icuaitsi ƚilunxajma'. Ixhueƚconca tomí lolijpa teca'nennila' lapimaye
juaiconapa. Icuis'e'me, timinnila' pe ailopa'a quiƚ'hueca. 46 Itine itine

Pedro jouc'a locuenaye apóstole: tiyeyi al cuecaj xoute', tefot'ƚeyoƚtsi.


―¿Te caƚ'eyacu? Imanc' I'ipa anuli liƚpicuejma'. Jouc'a
cunc'aƚpimaye lu'itsonga'. tefot'ƚeyoƚtsi ƚilejut'ƚi. Jiƚpe titeji ƚa'i
38 Pedro timila':
  lixquetsufiya. Ƚinca tixoqui quileta
―Toƚsuej'menca. Toƚnesle: titetsoyi anuli. 47 Tix'najtsi'iyi

“Al ƚinca iƚque Jesús aCristo”. ȽanDios. Locuenaye xanuc'


Tepo'intsolhuo' anuli anuli imanc'. tetenƚcocola' liƚ'ejma'. Itine itine
ȽanDios tiƚonc'e'e'molhuo' loƚjunac'. ƚaƚPoujna Jesucristo tunƚu'ela' lan
Tepi'im'molhuo' cal Espíritu Santo. xanuc'. Toƚta'a ixpepola' lapimaye,
Joupa inespa toƚta'a ȽanDios. tefot'ƚeyoƚtsi anuli.

3
39 Itsiya toƚta'a timila' jahuay
  Anuli litine iye'me al cuecaj
nojoc'ipola'. Timilhuo' imanc', timila' xoute' Pedro jouc'a Juan. I'ipa
loƚnaxque', jouc'a timila' iƚniya al fanej hora. Maƚpe lan xanuc'
nomana' aculi'. tijoc'iyi ȽanDios. 2 Jiƚpe ticutsu anuli

40 Lijoupa limipola' toƚta'a, Pedro


  cal coxo. Toƚta'a lipajnta. Itine itine
ti'hua tipalaic'ola' xonca. Ti'hua tiƚcuai'emma ƚunaj xoute', pe lopa'a
tixc'ai'ila', tixa'huela', timila': al puerta lacui'impa: Xonca Lilange.
―Aimolihuej'mola' lan xanuc' Jiƚpe cal coxo tixahue'ela' tepi'inni
nomana' itsiya. Iƚne aimihuejyi al quitomí iƚne lan xanuc' mitsuflaiyi al
ƚijca lipene ȽanDios. xoute'. 3 Ixim'mola' Pedro jouc'a Juan

41 Iƚe litine lan apóstole jouc'a


  mitsuflaiyi al xoute', ixahue'e'mola'
liƚejmale epenufim'mola' to tepi'iƚe quitomí. 4 Pedro jouc'a Juan

afanej mil lan ts'e capimaye, ehuelonc'e'e'me li'a. Pedro timi:


iƚne epenufpá litaiqui' Pedro ―Ima' alahuelojntsonga'.
epo'im'mola'. 42 Jahuay lapimaye

5 Cal xans i'e'ma to limi'ma. Ticua:

tihuejyi lomuc'iyalepa lan apóstole. “Lapi'i'ma caitomí”. 6 Pedro timí:



223 Los Hechos 3

―Iya' ailopa'a caitomí, ni huata ni Pilato ipic'a tux'masnaƚa', imanc'


axpe'. Ƚinca catoc'i'mo'. Cajoc'i'ma aicoƚcuac', oƚcuanac'epá. 14 Imanc'  

Jesús ƚas Nazaret, iƚque tixaƚ'metso'. oƚsa'hue'me Pilato tux'masnaƚa'


Ima', ¡totsahuenni! ¡To'huaƚa'! ƚocuena cal xans, iƚque cal cuej
7 Pedro i'noƚ'e'e'ma al c'a
  quinma'ahuale. Jesús, cal Paxi Xans,
quimane. Ecaxu'ma. Aiquicoƚ'ma cal Ƚijca Xans, imanc' aicoƚcuac',
i'ina'ma quiƚpujfxi li'mitsi', jouc'a aicolapenufi. 15 Imanc' oƚma'a'me

licoxac' qui'mitsi'. 8 Iyuf'conni,


  Jesús, maƚque ƚalapi'iponga'
ecax'ma, ipango'ma i'hua'ma. laƚpitine. ȽanDios imaf'i'inapa,
Itsuflai'me al xoute' iƚque jouc'a ipa'apa pe lomana' lamizhua.
Pedro y Juan. Ti'hua iyuf'conni, Jahuay illanc' laƚejmalepá aƚsimpá
tix'najtsi'i ȽanDios. 9 Jahuay lan
  imaf'inapa. 16 Aƚ'huaiyijnyi Jesús.

xanuc' nomana' jiƚpiya ixim'me Aƚsina' ja'ni aƚnesco'me lipuftine


ti'hua, icuej'me tix'najtsi'i ȽanDios. Jesús, ȽanDios tixaƚ'me'ma cal
10 Imetsaico'me, ticuayi: “Iƚca'a cal
  coxo. Toƚta'a li'ipa. Maƚque Jesús
xans micutsu ƚunaj xoute' jiƚpe al aƚtoc'iponga' aƚ'huaiyijnle toƚta'a,
puerta lacui'impa: Xonca Lilange, toƚiya imanc' toƚsinyi iƚca'a cal xans
tixa'hue quitomí. Itsiya, ¿te qui'ipa? joupa ixaƚconapa, ailopa'a quicuana.
Itsiya ti'huanghua.” 17 ’Cunc'aipimaye, aixina' li'ipa.

11 Jiƚpe al cuecaj xoute' ƚipinujnca


  Litine loƚma'apa Jesús imanc'
Salomón efot'ƚe'moƚtsi lan xanuc'. aicoƚsina' naitsi iƚque. Jouc'a
Iximpá cal coxo joupa ixaƚconapa, aiquiƚsina' iƚne nicuxepolhuo'. 18 Ma  

tecaxc'o nolojmay Pedro y Juan, ȽanDios enant'ƚipa litaiqui', iƚe


i'noƚila' iƚniya. Ticuayi: “¿Te qui'ipa loya'apa lam profeta. Jahuay iƚniya
lixaƚcopa?” 12 Pedro lixim'mola' lan
  uya'a'me titeƚco'ma cal Cristo.
xanuc' lefoƚya timila': 19 ’Itsiya toƚsuej'menca iƚe loƚ'epa.

―Imanc' cunc'ixanuc', oƚtatahuelo Toƚpai'iƚe loƚpicuejma'. Toƚta'a


Israel, ¿te aicoƚcueca li'ipa? ¿Te ȽanDios tiƚonc'e'ena'molhuo'
calahuelojncoponga' illanc'? ¿Te loƚjunac', tunxac'i'molhuo',
aga illanc' caƚtuca' aƚ'e'epa ti'huaƚa' tipaxne'molhuo'. 20 ȽanDios joupa

iƚque cal xans? ¿Te aga illanc' u'ipolhuo' tumme'e'molhuo' cal


xonca lihuejcoyi ȽanDios, toƚta'a Cristo. Ja'ni toƚsuej'menanca, ƚinca
lapi'iponga' laƚmane aƚsaƚ'meƚe tumme'econa'molhuo' Jesús, maƚque
jiƚca'a cal xans? A'i. 13 Ma ȽanDios
  cal Cristo. 21 Iƚque copa'a pu'hua

i'epa iƚta'a al cueca' itsiya. Iƚque lema'a, i'huaijma ticuaitsi litine jahuay
ilenDios laƚtatahueló Abraham, tilajnla' al c'a, ti'iƚa' al ts'e lema'a, al
Isaac y Jacob jouc'a ilenDios ts'e li'a ƚamats'. Toƚta'a linespa ȽanDios.
laƚ'aillí, itsiya imuc'ipolhuo' Li'ipa lipaxi profeta uya'a'me iƚe
joupa imetsaicopa Jesús i'Hua. litaiqui' ȽanDios. 22 Moisés inesco'ma

Imuc'ipolhuo' joupa imetsaicopa cal Cristo locuaicoya fa'a li'a ƚamats'.


ixhuai'nipa lipenic', iƚe lanic' lepi'ipa U'ipola' laƚtatahueló lo'iya, timila':
ti'eƚa'. Maƚque Jesús imanc' oƚcupá ȽanDios ƚoƚPoujna tepi'i'molhuo'
icuaitsi limane ƚincuxepa Pilato. anuli cal profeta.
Los Hechos 3​, ​4 224

Iƚque aƚ'onƚcota to iya', ti'i'ma to amaquej mil, ma le'a axanuc'.


anuli ƚoƚpiƚya' xans. Timana' jouc'a lacaƚ'no'.
Iƚque toƚquimf'e'me, 5 Li'ipa quitine efot'ƚe'moƚtsi

tolihuejco'me jahuay jiƚpe Jerusalén iƚne lincuxepá


lomiyacolhuo'. lan xanuc' jouc'a lan tsilaj xanuc'
23 Naitsi aimihuejma, iƚque noxpijpá lataiqui', jouc'a lomxiye
tenaj'ma nulemma, nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios.
aimi'econayacola' anuli 6 Jiƚpe icuaitsa cal cuecaj ca'ailli'

lixanuc' ȽanDios. Anás, jouc'a Caifás, Juan, Alejandro


24 ’Ipangocopa Samuel jahuay lam
  y locuenaye lixanuc' cal cuecaj
profeta uya'a'me ma' anuli lo'iya. ca'ailli'. 7 Icuxem'mola' lilepaluc'

Itsiya enanƚpa luya'apa. 25 Imanc'


  tilecontsola' Pedro y Juan.
inaxque' lam profeta, ti'i'ma Icuai'entsola', ecaxum'mola' petsi
tolapenuf'me iƚe al c'a lonescopa lefot'ƚeyoƚtsi. Timinnila':
iƚniya. ȽanDios litine lipalaic'opa ―Imanc' oƚsaƚ'mepá cal coxo.
Abraham timi: “Tipajnta anuli ¿Naitsi lepi'ipolhuo' coƚmane? ¿Te
nopaxneyacola' lan xanuc' ni petsi cuftine iƚque?
lomana' li'a ƚamats'. Ima' ti'i'ma 8 Pedro ixim'ma cal Espíritu Santo

itatahuelo iƚquiya.” Maƚe lataiqui' ticuxe lipicuejma'. Timila':


ȽanDios epi'ipola' loƚtatahueló ―Imanc' cunc'incuxepá jouc'a
jouc'a epi'ipolhuo' imanc' imanc' noƚspijpá lataiqui',
tolapenufle. 26 ȽanDios lijoupa

9 itsiya licuis'enga', aƚminga': ¿Te

lepi'ipa ƚi'Hua lipenic', umme'ma coƚtoc'icopa cal coxo? ¿Te qui'ipa


ate'a pe loƚmana'. Umme'ma joupa ixaƚconapa? 10 Cu'i'molhuo'

tipai'itsolhuo' loƚpicuejma' anuli li'ipa. Ti'iƚa' coƚsina' jahuay imanc'


anuli imanc', toƚta'a aimoƚ'econa'me jouc'a jahuay laƚf'as xanuc' Israel.
lixcay, ȽanDios tipaxne'molhuo'. Illanc' aƚjoc'i'me Jesucristo, ƚas

4 Mipalaic'ola' lan xanuc' Pedro


y Juan jiƚpe icuaitsa lixanuc'
cal cuecaj ca'ailli', jouc'a ƚincuxepa
Nazaret, ma' iƚque Jesús imanc'
olapaƚts'ijmpá lancruz, ȽanDios
imaf'i'inapa ipa'anapa pe lomana'
capaluc' xoute', jouc'a lan xanuc' lamizhua. Cacua: Aƚjoc'ipá iƚque.
saduceo. 2 Ixinim'mola' Pedro y
  Toƚta'a ixaƚconapa iƚca'a cal xans
Juan timuc'iyaleyi, icuej'me iƚne fa'a tecaxu. Tolahuelojnyi, ailopa'a
micuayi: “Al ƚinca timaf'ina'me quicuana. 11 Maƚque Jesús copa'a

lamizhua; joupa imaf'inapa Jesús.” “… ƚapic ƚetets'impa nolanc'epá


Aiquetenƚcocola' iƚe lonespa Pedro lajut'ƚ”. Imanc' moƚƚanc'eyi lajut'ƚ
y Juan. 3 I'noƚim'mola', i'nicontsola'
  aicoƚshuico'me. Itsiya “… joupa
lacarza, timajntsa jiƚpe iƚe lipuqui'. i'ipa xonca ƚaicuicoya, iƚque ƚapic
Joupa if'acoƚaipa. Ticuayi: “Mouqui xonca tilanc'e ƚaitaƚ, aimecangeya
lipa'a'mola'. Aƚcuxecotola'.” 4 Axpela'
  lajut'ƚ”. 12 Ailopa'a cocuena

lan xanuc' noquimf'epá linespa ƚalunƚu'eyaconga'. Jifa'a li'a ƚamats'


Pedro y Juan i'huaiyijmpá Jesús. ni petsi lomana' lan xanuc', ja'ni
Ixpe'mola' lapimaye. Joupa i'i'ma tijoc'iƚe Jesús, tinescoƚe lipuftine,
225 Los Hechos 4

tunƚul'me. Ocuena aimi'iya tix'najtsi'iyi ȽanDios. 22 Cal xans


munƚu'eyacola'. ƚixaƚconapa a'ij camijcano, joupa


13 Iƚne noquimf'epá lonespa
  ixhuaita oquej nuxans y xonca
Pedro y Juan ixinim'mola' ƚemats'.
aimixpailiquila', ticuayi: “Iƚne ni 23 Joupa ux'masquinampola'

naitsi xanuc'. Aiquiƚsuec'. Iƚsina' Pedro y Juan ipailinanca, icuaitsa


aƚtalai'e'enga'. ¿Te qui'ipola'?” pe lomana' liƚpimaye. Uya'a'me
Ticuayi: “Iƚne iyejmalepá Jesús”. linespa lixanuc' cal cuecaj ca'ailli'
14 Ailopa'a quimicona'mola'.
  jouc'a lan tsilaj xanuc' noxpijpá
Ixim'me cal coxo jouc'a Pedro y lataiqui'. 24 Licuej'me toƚta'a jahuay

Juan tecaxoƚanna. Iƚque joupa iƚniya lapimaye ipango'me ijoc'i'me


ixalconapa. 15 Ummem'mola' ƚuna.
  ȽanDios, timiyi:
Ipalaic'o'moƚtsi ts'iƚpenic'. 16 Ticuayi:
  ―MaƚPoujna, illanc' oxanuc'. Ima'
―¿Te caƚ'eyacu? ¿Te caƚmiyacola' olanc'epa lema'a, olanc'epa li'a
iƚne lan xanuc'? Jahuay nomana' ƚamats', olanc'epa ƚaja, olanc'epola'
fa'a liƚya' Jerusalén joupa iƚsina' jahuay lomana'. 25 Ƚaƚtatahuelo

juaiconapa acueca' li'epa. Aimi'iya David joupa lu'iponga' lofnespa ima'


maƚnesyacu: A'ij ƚinca. 17 Ma   manDios. Micuxe cal Espíritu Santo
le'a aƚcuxe'e'mola', aƚmi'mola': lipicuejma' David, iƚque ticua:
“Aimoƚpalaicocona'me Jesús. Lan xanuc', iƚne pe
Aimoƚnesco'me lipuftine.” Toƚta'a lan aimimetsaicoyi ȽanDios,
xanuc' nomana' ocuenaye quiƚeloƚya' ixtuc'o'moƚtsi, ixpic'epa ti'e'me
aimicuejyacu li'epa iƚniya. nixpiya.
18 Ijoc'im'mola' Pedro y Juan
  26 Lan rey, iƚne nocuxepá jifa'a li'a
titsuflaiconanca. Timinnila': ƚamats', joupa itsolinamma,
―Aimoƚpalaicocona'me Jesús. tixtuleyi.
Aimoƚmuc'iconayale'me litaiqui'. Nocuxepola' lan xanuc'
Aimoƚnescona'me lipuftine. efot'ƚepoƚtsi anuli,
19 Pedro y Juan italai'e'me,
  tifuli'i'me ȽanDios, tifuli'i'me
timinnila': cal Cristo, iƚque ƚummepa
―¿Te coƚcuayacu imanc'? ȽanDios.
¿Te ts'ipic'a ȽanDios? ¿Ja'ni 27 ’Ma' aƚinca toƚta'a li'ipa

lihuejco'molhuo' imanc' o jifa'a liƚya'. Efot'ƚepoƚtsi cal rey


lihuejco'me ȽanDios? 20 Illanc'
  Herodes, jouc'a Poncio Pilato jouc'a
aimi'iya maƚtaƚi'eyacoƚtsi laƚco. Iƚe lipiƚya' xanuc', jouc'a laƚxanuc'
laƚsimpa, laƚcuejpa, aluya'a'me, iƚne ixanuc' Israel. Iƚniya jahuay
alu'i'mola' lan xanuc'. ixtuc'o'me cal Paxi ƚo'Hua Jesús,
21 Icuxe'econam'mola' Pedro y
  iƚque no'epa lopenic' lomepi'ipa,
Juan. Timinnila': iƚque ƚo'Huijf'epa ima'. 28 Iƚniya

―Ja'ni ti'hua toƚpalaicoyi Jesús naixtulepá tocomma to quiƚtuca'


aƚteƚ'mi'molhuo'. Tonƚenƚe. tixpic'eyi lo'eyacu. A'i quiƚtuca'
Aimi'iya miteƚ'minyacola'. Jahuay mixpic'eyi, ma' ima' ocuxe'e'mola'
lan xanuc' iximpá acueca' iƚe li'ipa, lo'epa, ima' joupa oxpic'epa lo'iya.
Los Hechos 4​, ​5 226

29 ’Ima' maƚPoujna, itsiya Bernabé. Iƚe laftine tuhuaƚquemma:


aƚsa'huehuo' aƚtoc'itsonga'. Ƚaixoc'ipola' quileta lipimaye. Iƚque
Toquimf'etsola' nalixtuc'oponga', qui'huayomma ƚamats' Chipre. Cal
iƚne aƚminga' cataiqui', illanc' te'a qui'ahuelo aLeví. 37 Bernabé

oxanuc', ima' malanDios. icuj'ma anuli ƚemats', itaic' al tomí


MaƚPoujna, lapi'itsonga' caƚpujfxi lulijpa. Eto'e'mola' liƚ'mitsi' lan
aimaƚspailij'monga', ti'hua luya'a'me apóstole.
lotaiqui'. 30 Illanc' aƚnescocona'me

Jesús lipuftine, iƚque cal Paxi


ƚo'Hua ni'epa lopenic' lomepi'ipa.
5 Jiƚpe pe lomana' lapimaye
tipa'a anuli cal xans cuftine
Ananías. Jouc'a ƚipeno Safira
Ma' aƚnescoƚe iƚque lipuftine, ima' icuj'me ƚamats'. 2 Al tomí lulijpa

ti'huaƚa' lomane, toxaƚ'metsola' Ananías ipa'a'ma, lipanenni


lafcualƚay, tomuc'itsola' lan xanuc' i'hua'a'ma, eto'etsola' liƚ'mitsi' lan
al cueca' lof'epa, to'eƚa' to aimi'iya apóstole. Ticuanƚe jahuay itaipa al
mi'eyacu lan xanuc'. tomí, a'ij ƚinca. Ƚipeno ixina' li'epa
31 Lijoupa lijoc'ipa ȽanDios
  ƚipe'ailli'. 3 Pedro timí:

ixim'me tifenna lajut'ƚ pe ―CumAnanías, ¿te comepi'icopa


lafoƚyomma. Lapimaye nomana' lane ƚonta'a Satanás? Iƚque icuxepo'
jiƚpe cal Espíritu Santo icuxe'mola' jiƚpe lopicuejma'. Oxpic'epa
liƚpicuejma' jahuay iƚniya. Lijou'ma tofel'mi'ma cal Espíritu Santo.
aiquiƚsina' caxpaiqui'. Ti'hua Omiƚonc'epa lomulijpa al tomí.
tu'iyaleyi litaiqui' ȽanDios. 4 Iƚque ƚomemats' ai'a tocuj'ma,

32 Jahuay iƚniya no'huaiyijmpá


  ¿ja'ni ima' cotuca' aimoxpic'e te
Jesús ti'e'eyoƚtsi capic'a. Ailopa'a lof'e'eya? Lijoupa locujpa, al tomí
nonesya: “Iƚe ai'huexi ma' iya' lomulijpa, ¿te aico'huexi? Ima'
caituca'”. Jahuay ticuayi: “Maipima cotuca' oxpic'epa aƚfel'mitsonga'.
iƚta'a ƚai'huexi jouc'a o'huexi”. Metets'ipa ȽanDios, a'i malatets'inga'
33 Lan apóstole ti'hua tuya'ayi:
  illanc' ninc'ixanuc'.
“Aƚsimpá ƚaƚPoujna Jesús joupa 5 Licuej'ma iƚe lataiqui' Ananías

imaf'inapa, ipanamma pe lomana' ecangenni ƚamats', ima'ma.


lamizhua”. A'i ma le'a micuayi, Licuej'me lan xanuc' toƚta'a li'ipa
jouc'a ti'eyi al cueca'. ȽanDios jahuay ixpailij'mola' juaiconapa.
juaiconapa itoc'i'mola' jahuay iƚniya 6 Lamijcanó itsolinca, iju'eco'me

lapimaye. 34 Iƚne no'huaiyijmpá


  asábana licuerpo Ananías, itai'me
Jesús aimehue'ela', ni' anuli. emitsa.
Lapimaye ts'iƚ'hueca, ja'ni amats' 7 Uyai'ma afanej hora. Icuaiyunni

o ajut'ƚ, ticujyi. Al tomí lolijpa ƚipeno ƚamizhua Ananías. Iƚque


ti'hua'ayi pe lomana' lan apóstole. aiquixina' iƚe li'ipa ƚipe'ailli'. 8 Pedro

35 Teto'ennila' jiƚpe liƚ'mitsi' iƚniya.


  icuis'e'ma, timi:
Iƚe al tomí teca'nennila' lapimaye pe ―Alu'iƚa'. ¿Te aƚinca toƚta'a
aiquiƚ'hueca. i'najtse'empolhuo' loƚcujpa
36 Tipa'a jiƚpe anuli ƚapima
  ƚolamats'?
cuftine José. Lan apóstole ecui'i'me Timi:
227 Los Hechos 5

―Toƚta'a aƚ'najtse'emponga'. 17 Ixtulenca cal cuecaj ca'ailli'


9 Pedro timi:
  jouc'a liƚejmale, iƚne lan saduceo.
―Imanc' loquexi' oƚnefopá Juaiconapa ti'eyi laic'. 18 Umme'me

olahuaipá cal Espíritu Santo. lilepaluc'. Iƚne i'noƚ'me lan


Toquimf'eƚa'. Icuaicona'me apóstole, I'nico'me lacarza. 19 Iƚe  

lamijcanó nemihuo'me ƚope'ailli'. lipuqui' icuaiyunni lacarza anuli


Titsolof'que liƚ'mitsi'. Joupa icuai'me ƚapaluc quema'a ƚummepa
ƚunaj puerta. Tileco'mo' ima'. ƚaƚPoujna. Exi'e'ma ƚipuertá lacarza,
10 Aiquicoƚ'ma. Ƚaca'no'
  ipa'ana'mola'. 20 Timila':

ecanghuaitsi imac' jiƚpe li'mitsi' ―Tonƚeƚe al cuecaj xoute'.


Pedro. Itsuflai'me lamijcanó Tolacaxoƚtsa jiƚpiya. Toƚpalaic'otola'
ixim'me joupa imanapa. Itai'me lan xanuc'. Tolu'itola' te ts'i'ic' al ts'e
emitsa jiƚpiya lemi'e'huo'me capajnya, te ts'i'ic' mepenufyacu.
ƚipe'ailli'. 11 Lapimaye, iƚne

21 Lijoupa licuej'me toƚta'a, iye'me.

lefot'ƚepola' ȽanDios, jouc'a jahuay Icuaitsa al cuecaj xoute'. Joupa


lan xanuc', licuej'me iƚe li'ipa tiƚic'e itsuflai'me jiƚpe. Ipango'me
ixpailij'mola' juaiconapa. imuc'iyalecona'me lan xanuc'.
12 Lan xanuc' nomana' jiƚpiya
  Cal cuecaj ca'ailli' jouc'a
ixim'me axpe' acueca' lo'epa lan liƚejmale icuaitsa pe loxpijyopa
apóstole, ixinim'mola' mi'eyi to cataiqui'. Ijoc'im'mola' jahuay lan
lo'eya ȽanDios. Jahuay iƚne lan tsilaj xanuc' Israel, iƚne noxpijpá
apóstole tefot'ƚeyoƚtsi pe lopa'a al lataiqui', tefot'ƚetsoƚtsi. Lijou'ma
cuecaj xoute', jiƚpe ƚinujnca cuftine ummem'mola' lapaluc' tiyeƚe
Ƚipinujnca Salomón. 13 Locuenaye
  lacarza. Timinnila':
aiqui'onƚila' to iƚniya lan apóstole, ―Toƚƚecotsola' ticuaiyunca fa'a pe
tixpailiquila'. Lan xanuc' ticuayi: laƚmana' iƚne lan xanuc'.
“Acueca' lo'epa, acueca' ac'a 22 Lapaluc' icuaitsa lacarza.

liƚpicuejma' iƚniya”. 14 Toƚta'a xonca


  Ailomana' jiƚpiya lan apóstole.
axpela' i'huaiyijm'me ƚaƚPoujna. Ipailinanca, uya'atsa. 23 Timiyi:

Ixpe'mola' axanuc' acaƚ'no'. ―Laƚcuaita illanc' lacarza eti'iya


15 Ipa'a'me lilefcualƚay lonaf'coƚanna
  al c'a. No'epá cuenna tecaxoƚanna
liƚhualfa o ƚiƚhuijm‑ma'. ƚunaj puerta. Alaxi'epá cal puertá
Ipo'nom'mola' lema cane, iƚ'huaijma nij naitsi nopa'a.
tuyaiƚa' Pedro. Ja'ni tixingufcoƚe 24 Ƚincuxepa capaluc' al cuecaj

ma le'a lipunxahua tixaƚcona'mola'. xoute', jouc'a cal cuecaj ca'ailli',


16 Juaiconapa axpela' lan xanuc'
  jouc'a lixanuc' cal cuecaj ca'ailli'
quiyouyomma ƚiƚeloƚya' lomana' iquimf'e'me lonespa lapaluc',
huejnca Jerusalén tiƚcuai'em'mola' icua'me:
lilefcualƚay. Jouc'a tiƚcuai'em'mola' ―Itsiya iƚe li'ipa, ¿te cocula'aya?
locuenaye laxtafpola', tipa'antsola' ¿Te xonca co'iya?
lontahue litsuflaipá. Jahuay 25 Minesyi toƚta'a icuaitsi anuli cal

ixaƚcona'mola'. xans, timila':


Los Hechos 5 228

―¡Toƚsinƚe! Iƚne lan xanuc' imanc' lu'ilhuo'. Ma' anuli loya'apa cal
loƚ'nicopola' lacarza, jipu'hua al Espíritu Santo. Iƚque cal Espíritu
xoute' tecaxoƚanna, timuc'iyaleyi. ȽanDios tepi'ila' jahuay naihuejcopá.
26 Ƚincuxepa lapaluc' al cuecaj

33 Iƚne lan xanuc' noquimf'epá

xoute' jouc'a lepaluc' iye'me ixtulenca juaiconapa. Coƚa'


tilecontsola' lan apóstole. Mane tima'antsola' lan apóstole. 34 Jiƚpiya

ilecontsola', ailopa'a qui'e'empola'. lefoƚya tipa'a anuli cal xans fariseo


Iƚne lin‑naihuehuale tixpailiquila'. cuftine Gamaliel. Iƚque cal xans
Ticuayi: “¿Te caƚ'e'eyaconga' lan omxi, timuc'iyale locuxepa ȽanDios.
xanuc'? Ja'ni lixtuc'o'monga', Jahuay lan xanuc' ixim'me ac'a xans,
aƚma'aco'monga' apic.” ticuec'eyi. Iƚque ecax'ma, timila':
27 Icuaiyocontsa pe lefoƚya petsi
  ―Tolipa'atsola' iƚne lan xanuc'.
loxpijyopa cataiqui'. Ecaxum'mola' Illanc' aƚpalaic'o'moƚtsi caƚtuca'.
jiƚpiya. Cal cuecaj ca'ailli' ipango'ma 35 (Ipa'am'mola' lan apóstole.)

icuis'e'mola'. 28 Timila':
  Gamaliel ipalaic'o'mola' iƚne lan
―Illanc' joupa aƚsc'ai'ipolhuo', xanuc' lefoƚya, timila':
aƚcuxe'epolhuo', aƚmipolhuo': ―Cunc'aipimaye, cunc'aif'as
“Aimoƚpalaicocona'me Jesús. xanuc' Israel, tonƚ'eƚe cuenna.
Aimoƚnescocona'me lipuftine.” Toƚspic'eƚe al c'a lonƚ'e'eyacola' iƚne
Itsiya, ¿te conƚ'epa? Joupa oƚ'nicopá lan xanuc'. 36 Li'ipa cal xans Teudas

loƚtaiqui' liƚpicuejma' jahuay lan ehuoc'huai'mola' lincuxepá. Ticua:


xanuc' nomana' fa'a Jerusalén. “Iya' nincuecaj xans. Lihuejla'.” To
Imanc' aƚtac'huinga' cajunac'. amalpuj maxnu lan xanuc' ihuej'me.
Toƚcuayi illanc' aƚma'apá iƚque cal Lijou'ma ima'am'me. Ts'ilihuequi
xans Jesús. inulai'me nulemma.
29 Pedro jouc'a locuenaye lan

37 ’Lijou'ma, iƚniya ƚitiné

apóstole italai'e'e'me, timinnila': miniƚingaispola' liƚpuftine


―Ja'ni ȽanDios jouc'a lan lan xanuc', ocuenaj cal xans
xanuc' aƚcuxenga', ticuicomma ehuoc'huaicona'mola' lincuxepá.
lihuejcoƚe ȽanDios, a'i lan xanuc'. Iƚque cuftine Judas ƚas Galilea.
30 ȽanDios, ƚilenDios laƚtatahueló,
  Iƚque jouc'a efot'ƚe'mola' axpela'
imaf'i'inapa Jesús, ipa'anapa lan xanuc'. Ifule'me. Judas jouc'a
pe lomana' lamizhua. Maƚque ima'am'me. Ts'ilihuequi inulai'me.
Jesús imanc' olapaƚts'ijmpá al 'ec, 38 ’Itsiya camilhuo': Tolanajtsoƚtsi

oƚma'apá. 31 Imanc' ixanuc' Israel,


  iƚne lan xanuc'. Tolux'masnatsola'
maƚque ȽanDios ipic'a tepi'itsolhuo' tiyenƚe. Iƚniya locuapa, lo'epa, ja'ni
loƚpicuejma' toƚsuej'menanca, ipic'a tipa'acoyi quiƚtuca' liƚpicuejma',
timenc'e'eco'molhuo' loƚjunac'. aimi'iya, tejac'mola'. 39 Ja'ni

Toƚiya i'epa al cueca'. Imaf'i'inapa ȽanDios ticuxela', imanc' aimi'iya


Jesús, if'ac'enapa, i'e'epa munlulijyacola', mane tolixtuc'o'me
ƚaƚPincuxepa, Ƚalunƚu'eponga'. ȽanDios.
32 Illanc' aƚsina' al ƚinca iƚe

40 Ihuejco'me limipola' Gamaliel.

laƚmipolhuo'. Toƚiya luya'ayi, Ijoc'iconam'mola' lan apóstole


229 Los Hechos 5​, ​6

titsuflaiconanca. Itsimaf'quim'mola' Prócoro, Nicanor, Timón, Parmenas


liƚspula'. Timinnila': jouc'a Nicolás. Iƚque Esteban jahuay
―Aimoƚnescona'me: “Jesús ƚunxajma' ti'huaiyinge Jesús. Ma
alapi'iponga' laƚmane lu'i'molhuo' iƚe le'a cal Espíritu Santo ticuxe
li'ipa”. lipicuejma'. Nicolás agriego, ƚas
Ux'masquinam'mola'. 41 Lan   Antioquía, ihuejpa lilihuequi lan
apóstole ipalunca jiƚpe lefoƚya. xanuc' judío. Itsiya ti'huaiyinge
Tixoqui quileta. Ticuayi: “ȽanDios Jesús. 6 Iƚne lan caitsi ilecom'mola'

tetenƚcocojma maƚnesco'me Jesús. pe lomana' lan apóstole. Lan


Toƚiya aƚteƚcoyi.” 42 Itine itine ti'hua
  apóstole ijoc'i'me ȽanDios,
timuc'iyaleyi jiƚpe al cuecaj xoute' ipo'nof'i'me liƚmane ƚiƚjuac lan caitsi
jouc'a ƚajut'ƚi. Ti'hua tuya'ayi: “Iƚque capimaye.
Jesús aCristo, ƚi'Huijf'epa ȽanDios”. 7 Lijou'ma xonca aculi' i'hua'ma

Aiquixoquila'. litaiqui' ȽanDios. Liƚya' Jerusalén

6 Iƚne ƚitiné mixpela' ts'ilihuequi


Jesús timana' lapimaye
ixtuc'o'moƚtsi. Iƚne nopalaipá
xonca tixpela' juaiconapa iƚne
ts'ilihuequi Jesús. Jiƚpe axpela'
la'aillí tihuejcoyi litaiqui' Jesús.
liƚtaiqui' griego ixtuc'om'mola' 8 ȽanDios juaiconapa titoc'i

locuenaye lapimaye ahebreo, iƚne Esteban, ipaxnepa, epi'ipa limane


ocuena liƚtaiqui' lopalaipa. Ticuayi: ti'eƚa' al cueca' to aimi'iya mi'eyacu
―Imanc' loƚpotsateya itine lan xanuc'. I'e'ma to lo'eya ȽanDios.
itine tepi'innila' ƚotejacu. Illanc' Toƚta'a timuc'iyale.
naƚpalaicopá griego aimepi'innila' 9 Lan xanuc' judío, iƚne pe

laƚpotsateya. lafoƚyomma lajut'ƚ cuftine


2 Limbamaj coquexi' lan apóstole
  Lilejut'ƚ Lo'nampola' joupa
ijoc'im'mola' tefot'ƚetsoƚtsi jahuay Ux'masquinnapola', ixtuc'o'me
ts'ilihuequi Jesús. Timinnila': Esteban. Iƚne naixtulepá
―Illanc' aƚmuc'iyaleyi, lu'iyaleyi quiyouyomma liƚya' Cirene jouc'a
litaiqui' ȽanDios. ¿Te aƚpo'no'me liƚya' Alejandría, jouc'a ƚamats'
iƚta'a laƚpenic'? ¿Aƚtes'mi'mola' Cilicia jouc'a ƚamats' Asia. Iƚne
lan xanuc'? A'i. Aimi'iya. 3 Imanc'
  ipango'me ifuli'i'moƚtsi cataiqui'
illanc' ninc'apimaye. Ticuicomma Esteban. 10 Esteban imuj'moxi

acaitsi lapimaye, timetsaicontsola' acueca' lipicuejma'. Tipalay ma le'a


lan c'a xanuc', ticuxetsola' cal lomipa cal Espíritu Santo. Ulij'mola'.
Espíritu Santo liƚpicuejma', Iƚne ailopa'a cotalai'ecoyacu.
ts'iƚsina' tixpic'e'me al c'a. Maƚniya 11 Ixtulenca xonca. I'najtsem'mola'

toƚ'huijf'etsola' imanc'. 4 Illanc'


  lan xanuc' ticufle Esteban.
ti'hua aƚ'econa'me ma to maƚ'eyi. Tuya'atsa: “Iƚca'a cal xans tetets'i'
Aƚjoc'i'me ȽanDios, aƚmuc'iyale'me Moisés, jouc'a tetets'i' ȽanDios.
litaiqui' ȽanDios. Aƚcuejpá lonespa.” 12 Toƚta'a

5 Jahuay lefoƚya jiƚpe


  tu'innila' lan xanuc' jouc'a lan tsilaj
etenƚcoco'mola' iƚe lataiqui'. xanuc' noxpijpá lataiqui', jouc'a
I'huijf'em'mola' Esteban, Felipe, lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa
Los Hechos 6​, ​7 230

ȽanDios. Jahuay iƚniya ixtuc'o'me Icupa cataiqui', timi: “Capi'i'mo'


Esteban. Icuaitsa pe lopa'a, i'noƚ'me, iƚca'a ƚamats'. Ti'i'mo' co'huexi.
i'hua'a'me pe lafoƚyomma lan tsilaj Tijouƚa' ti'i'ma qui'huexi ƚo'hua.” Iƚe
xanuc' noxpijpá lataiqui'. 13 Jiƚpiya
  litine Abraham ailopa'a qui'hua.
lefoƚya icuai'entsola' nofelƚaiquepá, 6 Jouc'a ȽanDios timi: “Timajnlita

iƚniya icuf'me Esteban. Ticuayi: lonietó. Iƚne loxanuc' tiye'me ocuena


―Iƚca'a cal xans ti'hua tetets'i' iƚe al camats' a'i quilemats'. Jiƚpiya
Paxi Cajut'ƚ, jouc'a tetets'i' locuxepa timajnta. Lan xanuc' ti'e'moƚtsi
ȽanDios. 14 Illanc' aƚcuejpá lonespa.
  quiƚpoujnalá. Ticuxem'mola'
Ticua: “Jesús ƚas Nazaret teteƚ'ma juaiconapa. Ti'e'em'mola' quixcay.
iƚe al xoute'”. Jouc'a ticua: “Jesús Amalpuj maxnu camats' ti'e'em'mola'
tipai'i'ma laƚ'ejma', aimaƚ'econa'me toƚta'a. 7 Tijouƚa' lan malpuj maxnu

to maƚ'eyi”. Aƚcuayi: Illanc' aimi'iya camats' iya' cateƚ'mi'mola' lan


malapenufyacu toƚta'a. Itsiya lihuejyi xanuc', iƚne li'epoƚtsi iƚpoujnalá
litaiqui' Moisés, iƚque aƚcuxenga'. loxanuc'. Iƚniya loxanuc' tipalnacu
15 Lan xanuc' nocutsoƚanna jiƚpiya
  jiƚpiya. Tipailinacu fa'a. Ma fa'a
lefoƚya juaiconapa tehuelojnyi alaxc'onƚingaina'ma.”
Esteban. Tixinyi li'a ti'onƚcospa to 8 Lijou'ma ȽanDios ipo'no'ipa

li'a anuli ƚapaluc quema'a. cataiqui' Abraham. Icuxe'e'ma

7 Cal cuecaj ca'ailli' icuis'e'ma,


timi Esteban:
―¿Te al ƚinca locuapa iƚniya?
ti'exoxi circuncidar. Lijoupa
li'epoxi circuncidar Abraham
iƚepa qui'hua Isaac. Ipajntsi
2 Esteban timila':
  Isaac, lixhuaitsi apaico quitine,
―Cunc'aipimaye, imanc' Abraham i'e'ma circuncidar. Isaac
aƚtatá laƚcuxenga', aƚquimf'eƚa' i'i'ma qui'ailli' Jacob. Jacob i'i'ma
laifmiyacolhuo'. quiƚ'ailli' iƚne limbamaj coquexi'
’Mipa'a ƚaƚtatahuelo Abraham laƚtatahueló. 9 ’Iƚne laƚtatahueló

ƚamats' Mesopotamia, ai'a i'e'me laic' laquiƚpepo cuftine


ti'huana'ma ƚamats' Harán, cal José. Icuc'im'mola' José lan xanuc'
Cuecaj CanDios, iƚque Nopa'a cotsepa ƚamats' Egipto. Iƚne ileco'me
lema'a, imuj'moxi. 3 Timi: “Topo'noƚa'
  José. ȽanDios aiqueca'nicojma.
ƚomemats', topo'notsola' loxanuc'. 10 Unƚu'e'ma jahuay lateƚcoya. Titoc'i,

To'huanni. Camuc'ito' ocuena camats', epi'ipa acuecaj quipicuejma'. Toƚta'a


jiƚpe topajnta.” 4 Abraham ipanni
  Faraón, iƚque incuxepa jiƚpe ƚamats'
ƚamats' Mesopotamia pe lomana' lan Egipto, tetenƚcocojma li'ejma' José.
xanuc' cuftine lan caldeo. I'huana'ma Ifac'e'ma, epi'ipa lipenic' ticuxetsola'
ipajntsi ƚamats' cuftine Harán. lan xanuc' nomana' ƚamats' Egipto.
Quimaf'i' qui'ailli' jiƚpe imanenca. Jouc'a ticuxela' jahuay nomana'
Lijou'ma limana'ma qui'ailli' ȽanDios lejut'ƚ Faraón.
ummepa i'huanni jifa'a ƚamats' pe 11 ’Lijou'ma i'i'ma cumemma.

laƚmana' itsiya. Lan xanuc' ni petsi ƚamats' Egipto


5 ’Fa'a ȽanDios aiquepi'i' quemats',
  ixingufco'me lumemma. Jouc'a lan
qui'huexi ni mixpiqueya anuli li'mis. xanuc' nomana' ƚamats' Canaán
231 Los Hechos 7

iteƚco'me juaiconapa. Laƚtatahueló rey Faraón ixim'ma, ipulaf'ma,


nomana' ƚamats' Canaán i'hua'a'ma lejut'ƚ. Itoc'e'ma to
aiquixim'me cotejacu. 12 Jacob,
  qui'hua. 22 Jiƚpe ƚamats' Egipto

iƚque quiƚ'ailli' laƚtatahueló, icuej'ma timana' lan xanuc' acueca' quiƚsina'.


tipa'a cal trigo ƚamats' Egipto. Jahuay liƚsina' iƚniya imuc'i'me
Iƚne laƚtatahueló ni anulemma Moisés. Toƚta'a Moisés jouc'a
aiquiƚtsec' Egipto. Quiƚ'ailli' imuj'moxi acueca' lipicuejma', ac'a
ummepola' tiyeƚe. 13 Iyehuo'me,
  lopalaipa, lo'epa.
ipailinanca. Lijou'ma iyecona'me. 23 ’Lixhuaitsi oquej nuxans ƚemats'

Licuaiyocontsa ƚamats' Egipto José ipic'a tixintsola' lipimaye, iƚne


imuj'moxi lipimaye. Timila': “Iya' ixanuc' Israel. 24 I'hua'ma pe lomana'

ƚacoƚpepo. Iya' ninJosé.” Timi cal lipimaye. Jiƚpe ixim'ma anuli


rey Faraón: “Iƚniya aipimaye”. titeƚma. Anuli cal xans egipcio
14 Timila' lipimaye: “Tonƚeƚe Canaán.
  titeƚ'mi. Moisés i'hua'ma titoc'itsi.
Toƚƚecotsola' cai'ailli' Jacob jouc'a Icuanajco'ma ƚipima. Ima'a'ma cal
laƚxanuc'.” Tixhuaispola' afanej xans egipcio. 25 Ticua lipicuejma':

nuxans quimbamaj maque' iƚne lan “Cunƚu'e'mola' laipimaye. Iƚne


xanuc'. alimetsaico'ma toƚta'a laipenic'
15 ’Jacob jouc'a linaxque', iƚne
  lalapi'ipa ȽanDios.” Lipimaye
laƚtatahueló, imul'me ƚamats' Egipto. aiquiƚcueca.
Jiƚpe imanenca. Jiƚpe imayo'mola'. 26 ’Lihuequi litine tifuleyi oquexi'

16 Lijou'ma ƚiƚpécaƚ icuai'e'me ƚamats'


  lipimaye. Icuaitsi Moisés, ticua:
Siquem. Emunatsa al pu'hua li'napa “Cananc'otola' iƚne laipimaye. Ti'inƚa'
Abraham. Iƚe al pu'hua lopa'a liƚpicuejma'. Canajna'mola'.” Timila':
ƚilemats' lixanuc' cal xans Hamor. “Cunc'ixanuc', imanc' unc'apimaye.
Abraham i'najtse'e'mola' atomí, Aimoƚfulecona'me.” 27 Iƚque  

i'napa. noxcai'epa ƚipima ixtuc'opa Moisés.


17 ’Ti'hua tixhuaispola' ƚitiné
  Ummetsai'ma. Timi: “¿Naitsi ima'?
ȽanDios ti'e'ma ma to limipa ¿Naitsi nifajpo'? ¿Naitsi nepi'ipo'
Abraham, tepi'i'mola' laƚtatahueló lopenic'? ¿Te ima' aƚcuxe'monga'?
quilemats'. Mimana' iƚniya ƚamats' ¿Te ima' aƚjuez? 28 Tsumjma

Egipto ti'hua ticuef'quila'. 18 Jiƚpiya


  oma'a'ma cal xans egipcio. ¿Te
anuli cal ts'e quincuxepa ipango'ma itsiya aƚma'a'ma iya' jouc'a?”
icuxe'ma. Iƚque aiquimetsaijma José. 29 Licuej'ma iƚe lataiqui' Moisés

19 Ehuepa te co'iya mijou'neyacola'


  inuna'ma, i'hua'ma ƚamats' Madián.
laƚxanuc'. Icuxenai'mola' juaiconapa. Ipajntsi. Jiƚpe limajnlitsa oquexi'
Icuxe'e'mola' teca'nicoƚe liƚnaxque' linaxque'.
camijcanó, timatsola'. 30 ’Uyai'ma oquej nuxans camats'.

20 ’Iƚne ƚitiné ipajntsi Moisés.


  Anuli litine tipa'a Moisés ƚimuc'o'
ȽanDios icuaicotsi quipic'a ƚacapími', ahuejnca ƚijuala cuftine Sinaí, petsi
etenƚcoco'ma. Afanej mut'la ailopa'a quiƚya' ni xanuc'. Jiƚpe
itoc'empá lejut'ƚ qui'ailli'. 21 Lijou'ma
  tunaqui anuli luxi quitac. Maƚpiya
eca'nicom'me. Ƚi'hua cahuats' cal ƚipaƚ cunga imaxcaitsi anuli ƚapaluc
Los Hechos 7 232

quema'a. 31 Moisés ixim'ma acueca'


  quema'a ipalaic'opa Moisés. Moisés
iƚe li'ipa. I'hua'ma ehuelojntsi ipalaic'opola' laƚtatahueló. Moisés
xonca ahuejnca. Icuej'ma ƚaƚPoujna epenufpa limaf'i cataiqui', iƚe
ȽanDios tipalay. 32 Timi: “Iya'
  litaiqui' ȽanDios. Iniƚpa lapenufle
NanDios, ilenDios lotatahueló. Iya' illanc'.
ilenDios Abraham, Isaac, Jacob.” 39 ’Laƚtatahueló etets'ipá

Licuej'ma toƚta'a Moisés ixpaiconni. Moisés. Aiquilihuejma limipola'.


Ipango'ma iyu'ma licuerpo. Aimi'iya Tiƚ'nujuaispá lilendiosla' lun
mehuelojnconaya. 33 ȽaƚPoujna
  egipicio. 40 Timiyi Aarón:

ȽanDios timi: “Pe lofmecaxu, “Aƚƚanc'e'etsonga' calandiosla'. Iƚne


jiƚpe apaxi camats'. Taipa'aƚa' aƚ'huaj'me'e'monga'. Iƚque Moisés
ƚoc'ejí. 34 Cahuelongila' laixanuc',
  ƚalipa'ahuo'monga' ƚamats' Egipto
iƚne nomana' Egipto. Aiximpola' itsiya ailopa'a. Aicaƚsina' pe
titeƚcoyi. Aiquimf'epola' tija'ayi. Iya' quitsepa. Aicaƚsina' te qui'ipa.”
nimumma lema'a. Cunƚu'e'mola' 41 Iƚne ƚitiné ilanc'e'me anuli ƚa'hua

laixanuc'. ¡Totsahuenni! ¡Ƚepá! huacax ilanc'eco'me a'oro. Ima'a'me


Cumme'mo', topaiconno, linneja, itsufco'me cal ídolo. Tixoqui
to'huacona'ma ƚamats' Egipto.” quileta. Etenƚcoco'mola' iƚe ƚilendios,
35 ’Maƚque Moisés joupa
  iƚque ƚilanc'epa, i'e'ecopa quiƚtuca'
etets'impá, imimpá: “¿Naitsi ima'? liƚmane'. 42 ȽanDios eca'nico'mola'.

¿Naitsi nifajpo'? ¿Naitsi nepi'ipo' Ticua: “Najmay texc'onƚingoƚaile


lopenic'? ¿Te ima' aƚcuxe'monga'? lopa'a lema'a, iƚniya lan xamna,
¿Te ima' aƚjuez?” Iƚe litine cal mut'ƚa, cal 'ora”. Toƚta'a tuya'e'
limaxcaitsi ƚapaluc quema'a jiƚpe al je'e liniƚpa lam profeta. Jiƚpiya
munaqui luxi quitac, ȽanDios ifajpa ȽanDios ticua:
Moisés, epi'ipa lipenic' ticuxetsola', Imanc' ixanuc' Israel, loquej
tunƚu'etsola' lixanuc'. 36 Maƚque
  nuxans camats' moƚmana' jiƚpe
Moisés i'e'ma to aimi'iya mi'eyacu ƚamats' petsi ailopa'a quiƚya',
lan xanuc'. Tixinƚe lan xanuc' al moƚtsufcola' linneja
cueca' lo'epa ȽanDios. Lijou'ma loƚma'am'mola' y locuenaye
ipa'ana'mola' lixanuc' ƚamats' Egipto. loƚtsufco'me,
Licuaitsa Ƚunxali Caja jouc'a i'e'ma ¿te ma al ƚinca aƚtsufcopa iya'?
acueca', jouc'a pe ailopa'a quiƚya'. 43 A'i. Oƚtaic' anuli ƚolandios
Laƚtatahueló icoƚ'mola' oquej cuftine Moloc,
nuxans camats' muyalaicoyi jiƚpiya. jouc'a oƚtaic' ƚixamna ƚocuena
37 Moisés u'i'mola' lixanuc', iƚne
  ƚolandios cuftine Renfán.
lixanuc' Israel, timila': “ȽanDios Iƚniya lolandiosla'
ƚaƚPoujna tepi'i'molhuo' anuli cal coƚƚanc'ecopola'
profeta aƚ'onƚcota to iya'. Iƚque tolaxc'onƚingaitsola'.
oƚpiƚya' xans. Iƚque toƚquimf'e'me.” Iya' cateƚ'mi'molhuo' toƚta'a
38 Maƚque Moisés efot'ƚe'mola'
  loƚ'epa, quipa'a'molhuo'
laƚtatahueƚó mimana' pe ailopa'a ƚolamats', ca'hua'a'molhuo'
quiƚya'. Jiƚpe ƚijuala Sinaí ƚapaluc ƚamats' Babilonia.
233 Los Hechos 7

44 ’Mimana' ƚamats' pe ailopa'a aimolihuejcoyi cal Espíritu


quiƚya' laƚtatahueló iƚ'hueca lejut'ƚ Santo, tecaxaispolhuo'. Ma to
ȽanDios lilanc'ecompa ijahua'. Jiƚpe mi'eyi loƚtatahueló toƚta'a lonƚ'epa
lajut'ƚ tipa'a oquej lapic' liƚtaic' imanc'. 52 Iƚniya loƚtatahueló,

liniƚiya loya'apa locuxepa ȽanDios. ¿ja'ni tipa'a anuli cal profeta pe


Ma toƚta'a ȽanDios icuxe'epa aiquilihuetsoqui? A'i. Ailopa'a.
Moisés, timi: “Joupa aimuc'ipo' te Loƚtatahueló ima'a'me iƚne nuya'apá
ts'i'ic' lajut'ƚ, toƚta'a tolanc'e'ma”. ƚocuaicoya cal Ƚijca Xans. Imanc'
45 Liƚnaxque' laƚtatahueló epenuf'me
  xonca ixcay onƚ'epá. Li'huamma cal
lajut'ƚ, iƚtaic' icuaiyunca jifa'a Ƚijca Xans imanc' oƚcupá, oƚma'apá.
ƚalamats', itsuflai'enca. Iƚniya 53 Lataiqui' loya'apa locuxepa

ƚitiné micuxela' Josué ulicale'me ȽanDios, maƚe lataiqui' luya'apa


lan xanuc' limajmpá fa'a, iƚne pe lapaluc' quema'a, imanc' olapenufpá,
aiquilimetsaijma ȽanDios. tijouƚa' aicolihuequi.
’Icuaitsi litine cal rey David 54 Lan xanuc' noquimf'epá litaiqui'

epenuf'ma lipenic' ma tipa'a iƚe Esteban ixtulenca juaiconapa.


lajut'ƚ. 46 ȽanDios etenƚcoco'ma
  Ticuayi: “Iƚque aƚcufquinga'”.
li'ejma' David. Iƚque ixa'hue'ma I'ilc'ma liƚ'ay. 55 Cal Espíritu Santo

ȽanDios, enDios Jacob. Timi: icuxe'ma lipicuejma' Esteban. Iƚque


“Calanc'e'etso' ocuena comejut'ƚ”. ehuelojm'ma lema'a. Ixim'ma te
47 David aiquilanc'e lajut'ƚ. Salomón,
  ts'i'ic' jiƚpe pe lopa'a ȽanDios. Jiƚpe
iƚque i'hua David, ilanc'epa lejut'ƚ tipa'a Jesús tecaxu al c'a camane
ȽanDios. ȽanDios. 56 Esteban ticua:

48 ’Tama tipa'a lejut'ƚ, ȽanDios


  ―¡Toƚsinƚe! Caxina exiya lema'a.
Nopa'a lema'a aimipanga anuli Jiƚpe tipa'a cal Xans Ƚiximpa cal
lajut'ƚ lilanc'epa cal xans. Toƚta'a profeta pu'hua lema'a. Itsiya aiximpa
licuapa cal profeta muya'e' lu'ipa tecaxu al c'a camane ȽanDios.
ȽanDios, ticua: 57 Lan xanuc' ija'a'me ujfxi,

49 Lema'a ti'onƚcospa to laicuecaj um'mit'ƚe'me liƚmane' liƚs'mats'i'.


asiento, jiƚpe cacutsuya. Ihuo'me, umentsu'me Esteban.
Li'a ƚamats' ti'onƚcospa to 58 I'noƚ'me, i'hua'a'me lema

ƚainitas, jiƚpe lunxajyopa quiƚya'. Ipango'me ecanijm'me


lai'mitsi'. capic' tima'aƚe. Linfel'miyale
Ticua ȽanDios ƚaƚPoujna: nicufpá Esteban ipa'apá liƚtsamalo,
¿Te caƚƚanc'e'ecoya anuli lajut'ƚ? ipo'no'e'epá li'mitsi' anuli ƚamijcano
¿Te ailopa'a caifnunxac'eya? cuftine Saulo. 59 Mipayi capic'

50 ¿Te ma' iya' a'i cailanc'e jahuay? Esteban tijoc'i ȽanDios, timi:
Toƚta'a timila' Esteban iƚne ―MaiPoujna Jesús, tapenufla'
naixtuc'opá. Lijou'ma timiconala': ƚai'espíritu.
51 ―Ƚinca imanc' aimaƚcuec'e.

60 Exc'onƚquenni, ipalai'ma ujfxi

Loƚpicuejma' ti'onƚcospa to timi:


liƚpicuejma' lan xanuc' pe ―MaiPoujna, tama aƚ'e'e quixcay,
aiquilimetsaijma ȽanDios. Imanc' aimotac'ui'i'mola' lajunac'.
Los Hechos 7​, ​8 234

Lijou'ma lines'ma toƚta'a imana'ma. 10 Jahuay iquimf'e'me, lan xanuc'

8  Saulo tipa'a tecaxu jiƚpiya, ts'iƚ'hueca jouc'a lan xanuc' pe


1-2

ticua: “Ne', tima'anƚe Esteban”. aiquiƚ'hueca. Ticuayi:


Hualca lan xanuc' pe naihuejcopá ―Ma ȽanDios, iƚque cal Cuecaj
locuxepa ȽanDios itaina'me Candios, ƚinca ummepa iƚca'a cal
licuerpo Esteban, emunatsa. Acueca' xans. Toƚta'a ti'ay al cueca'.
juaiconapa liƚpihuotsoqueya. 11 Joupa ixhuaita axpe' mut'ƚa cal

Iƚne ƚitiné ihuetsoquim'mola' brujo ti'hua ti'ay lipixcay xans. Lan


juaiconapa lapimaye nomana' xanuc' ixinc'nepá, joupa ifel'mipola',
Jerusalén, iƚne lefot'ƚepola' ȽanDios. tihuejyi. 12 Iƚne nepenufpá

Jahuay ica'ne'moƚtsi, iye'me ni petsi litaiqui' Felipe epo'im'mola', lan


al distrito Judea jouc'a ƚamats' xanuc' jouc'a lacaƚ'no'. Felipe
Samaria. Ma le'a lan apóstole uya'a'ma Lataiqui' loya'apa iƚe al
imanenca Jerusalén. c'a lixpic'epa ȽanDios. Tu'ila' te
3 Saulo tixtuc'ola' juaiconapa
  co'iya mitsuflaiyacu pe locuxeyopa
lapimaye. Ti'noƚila', tequifila' lan ȽanDios. Tu'ila' naitsi Jesús, iƚque
xanuc' jouc'a lacaƚ'no', ti'nicola' cal Cristo. 13 Simón jouc'a epenufpa

lacarza. litaiqui' Felipe, epo'im'me. Lijoupa


4 Ni petsi litsepa iƚne lapimaye
  lepo'impa iyejmale'me Felipe.
nica'nepoƚtsi uya'a'me Lataiqui' Iximpa al cueca' lo'epa Felipe, to
loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios. lo'epa ȽanDios. Liximpa toƚta'a,
5 Felipe ipanni jiƚpe Jerusalén,
  tocomma tipailo lipicuejma'.
i'hua'ma anuli liƚya' ƚamats' Samaria. 14 Lan apóstole nomana' Jerusalén

Jiƚpe uya'a'ma: “Jesús copa'a cal icuej'me: “Lan xanuc' nomana'


Cristo, ȽanDios ƚi'Huijf'epa”. 6 Lan
  ƚamats' Samaria epenufpá litaiqui'
xanuc' efot'ƚepoƚtsi iquimf'e'me ȽanDios”. Ummem'mola' liƚf'as
locuapa Felipe. Ixim'me Felipe mi'ay apóstole Pedro y Juan tiyeƚe
al cueca' to lo'epa ȽanDios. Jahuay jiƚpiya. 15 Iye'me, icuaitsa pe lomana'

iƚniya ipo'no'me cuenna juaiconapa lapimaye nepenufpá litaiqui'


litaiqui' Felipe. 7 Jiƚpe liƚya'
  ȽanDios. Jiƚpe ijoc'i'me ȽanDios,
ixaƚcona'mola' axpela' lafcualƚay, ixahue'e'me tepi'itsola' cal Espíritu
iƚne litsufai'ila' contahue. Mipalcu Santo. 16 Iƚne lun Samaria joupa

lontahue tija'ayi ujfxi. Axpela' inespá: “Jesús aƚPoujna”. Joupa


luhuaƚqueya lan xanuc' jouc'a epo'impola'. Aiquilepenufi cal
lan coxo ixaƚcona'mola'. 8 Toƚta'a
  Espíritu Santo. Iƚque aiquimuya
juaiconapa ixoj'ma quileta lan pe lomana'. 17 Lan apóstole lijoupa

xanuc' nomana' jiƚpiya. lijoc'ipa ȽanDios ipo'nof'i'me


9 Maƚpe liƚya' tipa'a anuli cal
  liƚmane ƚiƚjuac iƚniya lun Samaria.
brujo cuftine Simón. I'epa al Iƚne epenuf'me cal Espíritu Santo.
cueca'. Tifel'mila' jahuay lan xanuc' 18 Simón iximpola' li'epa lan

nomana' ƚamats' Samaria. Timila': apóstole, iximpola' lipo'nof'ipa


―Iya' a'i ni naitsi xans. Iya' liƚmane ƚiƚjuac iƚniya lapimaye,
ninCueca'. iximpola' epenufpá cal Espíritu
235 Los Hechos 8

Santo. Liximpa toƚta'a li'ipa, quema'a. Maƚe lane ti'hua anuli


icufi'mola' quiƚtomí lan apóstole, cal xans ƚas Etiopía. Iƚque ts'ipenic',
19 timila':
  ticuxe jahuay ƚi'huexi ƚipoujna.
―Capi'i'molhuo' coƚtomí. Aipic'a Iƚque ƚipoujna ƚincuxepa aca'no'
ca'eƚa' ma to lonƚ'epa imanc'. Lapi'iƚa' cuftine Candace, ticuxe ƚamats'
caimane. Tijouƚa' ja'ni capo'nof'iƚa' Etiopía. Cal xans joupa itsehuo'ma
laimane anuli cal xans, iƚque al cueca' xoute' lopa'a Jerusalén,
tepi'im'me cal Espíritu Santo. jiƚpe exc'onƚingaihuo'ma ȽanDios.
20 Pedro timi:
  Itsiya ipainamma cotsenapa,
―Ima' tecanitso' jouc'a lotomí. i'huanapa Etiopía. 28 Ticusc'o

Tocua to'naco'ma iƚe locupa ȽanDios. licarro, tixhue liniƚpa lije'e cal
21 Ima' aimi'iya motsufaiya laƚpenic'.
  profeta Isaías. 29 Cal Espíritu Santo

Ailopa'a capi'iyaco' ȽanDios. Iƚque ipalaic'o'ma Felipe, timi:


timetsaicohuo' a'ij ƚijca lopicuejma'. ―To'huaƚa' pe lo'huapa al carro.
Aimetenƚma. 22 Ima' mixcay xans.
  Aimanaj'moxi.
Toxhuej'menanni. Tojoc'iƚa' ȽanDios. 30 Felipe inu'ma, i'huajcotsi al

Toxa'hueƚa' ja'ni ti'i'ma tiƚonc'e'e'mo' carro. Icuej'ma cal xans tixhue


lojunac', timenc'e'ecotso' liniƚpa cal profeta Isaías. Timi:
lofcuapa jiƚpe lopicuejma'. 23 Iya'
  ―Iƚe al je'e lofxhuepa, ¿te tocuec'e?
quimetsaicohuo' lo'ejma'. Ima' 31 Timi:

pangay to'ehuale laic'. Lixcay ―¿Te co'iya cacuec'eya? Ailopa'a


lopicuejma' joupa ifi'epo'. Aimi'iya naƚmuc'iya.
mo'eya al c'a. Ixa'hue'ma Felipe tif'ajla' al carro,
24 Simón italai'e'ma, timi:
  ticutsoƚaiƚe huejnca.
―Imanc' toƚjoc'iƚe ƚaƚPoujna, 32 Al Paxi Liniƚingiya loxhuepa

toƚsahue'eƚe aimaƚ'i'ma to laƚmipa. ticua:


25 Jiƚpe liƚya' lan apóstole
  Ma to milecom'me anuli ƚa'hua
uya'a'me te ts'i'ic' liximpa, te moƚ tima'anna, ma toƚta'a
ts'i'ic' licuejpa mipa'a Jesús fa'a li'a ilecom'me iƚque cal xans.
ƚamats'. Uya'a'me litaiqui' ƚaƚPoujna. Metec'em'me ƚipimi cal moƚ,
Lijou'ma ipailinamma, tiyeyi lane iƚque aimija'e', iƚque cal xans
Jerusalén. Miyeyi lane titsulfoƚaiyi jouc'a aiquija'e'.
axpela' ƚiƚpiƚeloƚya' lun samaritano, Ailopa'a quimipola' iƚne
tuya'ayi Lataiqui', iƚe loya'apa al c'a liteƚ'mi'me.
lixpic'epa ȽanDios. 33 Etets'i'me, ailopa'a notoc'iya.
26 Pe lopa'a Felipe imaxcaitsi anuli
  ¿Ja'ni jifa'a li'a ƚamats' tipa'a
ƚepaluc ƚaƚPoujna, timi: anuli qui'hua?
―Totsahuenni. To'huaƚa' al sur, A'i, ailopa'a.
iƚe lane co'huayomma Jerusalén Nulemma etec'oyenni lipitine.
lotsepa Gaza. Lane pangay 34 Ts'ipenic' icuis'e'ma Felipe, timi:

quimuc'o'. Ailopa'a quiƚya'. ―Alu'iƚa'. ¿Naitsi conescopa cal


27 Felipe itsahuenni, ipanni.
  profeta? ¿Te tipalaicoyoxi quituca' o
I'hua'ma ma to limipa ƚapaluc tipalaijma ocuena?
Los Hechos 8​, ​9 236

35 Felipe italai'e'ma, uhuaƚ'ma (Cal cuecaj ca'ailli' epi'i'ma Saulo


iƚe lataiqui'. Lijou'ma xonca al je'e lixahue'epa.)
u'i'ma Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a 3 Mi'hua lane joupa ticuaita liƚya'

lixpic'epa ȽanDios. Inesco'ma Jesús. Damasco epalc'o'i'ma anuli lepalc'o'.


36 Mipalaiyi ti'hua tinu al carro.
  Iƚe lepalc'o' qui'huayomma lema'a.
Icuaitsa pe lopa'a laja'. Ts'ipenic' 4 Ecangenni ixc'uat'ƚhuaitsi ƚamats'.

timi Felipe: Icuej'ma tipalaic'o, timi:


―Toxinƚa'. Jifa'a tipa'a laja'. Aipic'a ―Ima' cunSaulo, ¿te
ima' lapo'iƚa'. ¿Te ti'i'ma? calihuetsocopa? ¿Te caƚteƚ'micopa?
37 Felipe timi:

5 Timi:

―Ja'ni jahuay ƚomunxajma' ―Maipoujna, ¿naitsi ima'?


to'huaiyinge Jesús, ti'i'ma. ȽaƚPoujna timi:
Ts'ipenic' italai'e'ma, timi: ―Iya' ninJesús. Ima' aƚteƚ'mi. Cal
―Iya' ƚinca ca'huaiyinge Jesucristo. huacax ja'ni aimicuec'e lanacompa
Iƚque i'Hua ȽanDios. al puya ti'hua titeƚma, ma toƚta'a
38 Icuxe'ma ecaxu'ma al carro.
  toteƚma ima', aimocuec'e.
Imulunca loquexi'. Itsuflai'me 6 Saulo tiyu tixpaiqui. Timi:

laja'. Felipe epo'i'ma ts'ipenic'. ―Maipoujna, ¿te ts'opic'a ca'eƚa'?


39 Ipalnanca laja', if'ajlina'me
  ȽaƚPoujna timi:
ƚamats', cal Espíritu Santo ileco'ma ―Totsahuenni, to'huaƚa' totsufaitsi
Felipe. Ts'ipenic' aiquixingona'ma. liƚya'. Jiƚpe tu'inno' lof'eya.
Uyaina'ma tixoqui queta. 7 Lan xanuc' lilecola' Saulo

40 Felipe iximpoxi icuaita jiƚpe


  ecaxoƚ'me jiƚpe. Ailopa'a conesyacu.
liƚya' cuftine Azoto. I'hua'ma lane Tixpailiquila'. Icuej'me tipalay.
lotsepa liƚya' Cesarea. Jahuay Aiquixim'me. 8 Saulo itsahuenni.

ƚiƚeloƚya' pe loyaicopa tuya'e' Lexi'e'ma li'u' joupa i'ipa afo'.


Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa Lilecola' exaƚ'me limane. Icuai'etsa
ȽanDios. Icuaitsi Cesarea. liƚya' Damasco. 9 Icoƚ'ma afane'

9

Saulo ti'hua tixtu'hua. Itine quitine aimehuetsale. Aimitesma,


ipuqui' tehue te co'iya aimixnay.
mima'ayacola' ts'ilihuequi Jesús. 10 Jiƚpe liƚya' Damasco tipa'a anuli

I'hua'ma ipalaic'otsi cal cuecaj cal xans lipuftine Ananías, ihuequi


ca'ailli'. 2 Ixahue'e'ma quije'e.
  Jesús. Ma' imaf'i' tocomma tipaima.
Ti'hua'ma liƚya' Damasco, jiƚpiya Iximpa ƚaƚPoujna Jesús, tijoc'i, timi:
ƚajut'ƚi pe lafoƚyomma lan xanuc' ―¡CunAnanías!
judío timuc'itola' ts'iƚpenic' iƚe lije'e. Ananías timi:
Timi cal cuecaj ca'ailli': ―MaiPoujna, ma capa'a fa'a.
―Lapi'iƚa' caimane. Liƚya' 11 ȽaƚPoujna timi:

Damasco timana' iƚniya naihuejpá ―Totsahuenni, to'huaƚa' lane


al ts'e cane. Ja'ni caxintsola', cuftine al Ƚijca Cane, tocuaita lejut'ƚ
axanuc' o acaƚ'no', ca'noƚtola', Judas. Jiƚpe taicuitsufta ja'ni tipa'a
cafijntola', ca'hua'acola' fa'a liƚya' Saulo ƚas Tarso. Jiƚpe toxinna, tijoc'i
Jerusalén. ȽanDios. 12 ȽanDios joupa imuc'ipa

237 Los Hechos 9

lo'iya. Joupa iximpo' ocuaita ima', ―Iƚque i'Hua ȽanDios.


cunAnanías. Iximpo' otsufaipa 21 Iƚne noquimf'epá ticuayi:

lajut'ƚ, iximpo' topo'nof'i lomane ―¿Te qui'ipa? Iƚque cal xans


ƚijuac, iximpa joupa ixaƚconapa li'u'. mipa'a Jerusalén tijou'nela' lan
13 Ananías italai'e'ma, timi:
  xanuc' nojoc'ipá Jesús. Icuai'ma
―MaiPoujna, axpela' lan xanuc' fa'a ti'noƚtsola' iƚniya, tifi'etsola',
tipalaicoyi iƚque cal xans. Ticuayi ti'hua'a'mola' Jerusalén, ticuai'etola'
mipa'a Jerusalén juaiconapa ti'e'ela' pe lomana' lixanuc' cal cuecaj
quixcay loxanuc', iƚne lo'huijf'epola'. ca'ailli'. Itsiya, ¡toƚsinƚe lo'epa!
14 Lipamma pu'hua itaic' lije'e

22 Saulo i'ipa xonca acueca'

lini'ipa cal cuecaj ca'ailli'. Joupa lipicuejma'. Timuqui aƚinca Jesús


epi'impa limane aƚ'noƚtsonga' copa'a cal Cristo, ƚummepa
jahuay illanc'. Aƚ'noƚ'monga' illanc' ȽanDios. Ti‑ch'ixc'ela' lan xanuc'
naƚjoc'ipo' ima' maƚPoujna Jesús. judío nomana' jiƚpe liƚya' Damasco.
15 ȽaƚPoujna timi:
  Iƚne ma tiquimf'eyi, ailopa'a
―To'huaƚa'. Iya' ai'huijf'epa iƚque cal cotalai'ecoyacu.
xans. Joupa aixpic'epa lo'eya. Tu'itola' 23 Joupa uyaipa axpe' quitine lan

lan xanuc' naitsi iya', iya' ninJesús. xanuc' judío ixpic'e'me, ticuayi:
Tu'itola' lan xanuc' pe aimimetsaicoyi ―Aƚma'a'me Saulo.
ȽanDios, tu'itola' iƚniya liƚrey. Jouc'a 24 Ipuqui' itine ti'huejyi cal puertá

tu'itola' lopimaye, iƚne ixanuc' Israel. canumicay eti'icoya aitaƚ jiƚpe liƚya'.
16 Iƚque ƚinca titeƚco'ma acueca' ma
  Saulo i'ipa quixina' lo'eyacu iƚne lan
mu'ila' lan xanuc' naitsi iya'. Toƚta'a xanuc'. 25 Lijou'ma ts'ilihuequi Saulo

camuc'i'ma, iya' ninJesús. unƚu'e'me. Lipuqui' icus'mi'me anuli


17 Ananías i'hua'ma. Icuaitsi
  al cueca' tsiquihuiƚ, panca panca
lajut'ƚ pe lopa'a Saulo. Itsufai'ma, ecajm'me ƚixpula caitaƚ, ixehuaitsi
ipo'nof'ipa limane ƚijuac, timi: al tsiquihuiƚ jiƚpe ƚamats'.
―CunSaulo maipima, ima' mo'hua 26 Saulo i'hua'ma, icuaitsi Jerusalén.

lane fa'a oximpa ƚaƚPoujna Jesús. Ipic'a tiƚejmaletsa ts'ilihuequi Jesús.


Iƚque imujpoxi. Maƚque Jesús Iƚne aiquiƚcuac'. Tixpaic'eyi. Ticuayi:
alummepa fa'a. Ipic'a toxinalenƚa', ―Iƚque Saulo a'i mihuequi Jesús,
ticuxetso' lopicuejma' cal Espíritu ma le'a ticua.
Santo. 27 Bernabé i'e'ma ƚinca limi'ma

18 Aiquicoƚ'ma. Saulo ixim'ma


  Saulo. Ileco'ma pe lomana' lan
tecangemma tocomma to lipic'ala apóstole. U'i'mola' te ts'i'ic' li'ipa
catú jiƚpe li'u'. Ixaƚcona'ma li'u', Saulo. Timila':
ehuetsalena'ma. Itsahuenni, ―Mi'hua lane Saulo ixim'ma
epo'im'me. 19 Itetso'ma, icuainanni
  ƚaƚPoujna Jesús. Iƚque ipalaic'o'ma.
lipujfxi. Imajm'me anuli ts'ilihuequi Mipa'a Damasco aimitay calaic'ata.
Jesús jiƚpe liƚya' Damasco, icoƚ'ma. Imuj'moxi ummepa Jesús, tuya'e'
20 Iƚniya ƚitiné itsehuo'ma ƚajut'ƚi
  litaiqui'.
pe lafoƚyomma lan xanuc' judío, 28 Saulo imajmpá anuli lan

tu'iyale naitsi Jesús. Timila': apóstole. Ti'hualejma ni petsi


Los Hechos 9​, ​10 238

Jerusalén. Ailopa'a tintsi. extaf'ma, imana'ma. Epo'im'me


29 Tipalaic'ola' lan xanuc' judío, iƚne
  licuerpo. Ipo'nom'me anuli lajut'ƚ
nopalaipá liƚtaiqui' griego. Timila': lopa'a al toncay. 38 Ts'ilihuequi

―Imanc' timenaquilhuo'. Jesús nomana' liƚya' Jope icuej'me


Iƚne ixtulenca. Ehue'me te co'iya a'ij culi' Pedro, tipa'a liƚya' Lida.
mima'ayacu. 30 Lapimaye i'ipa
  Ummem'mola' oquexi' lan xanuc'
quiƚsina' lo'eyacu iƚne lan xanuc' tixahue'etsa, timitsa:
judío. Ileco'me Saulo liƚya' Cesarea. ―To'huanni pe laƚmana' liƚya' Jope.
Jiƚpiya ummepa ti'huaƚa' lipiƚya' Aimicoƚ'mo'.
Tarso. 39 Pedro jouc'a iye'me. Licuaitsa

31 Iƚne ƚitiné ailopa'a tintsi.


  lajut'ƚ jiƚpe Jope, ileco'me Pedro
Ti'hua efot'ƚe'moƚtsi lapimaye, iƚne al toncay pe lipo'no'empa ƚaca'no'
nomana' al distrito Judea jouc'a ƚimanapa. Icuaiyunca lapimaye
nomana' al distrito Galilea, jouc'a cacaƚ'no' apotsateya. Ecaxingoƚai'me
nomana' ƚamats' Samaria. Ifa'epola' Pedro. Tijolijyi. Timuc'iyi lan
liƚpicuejma'. Xonca tixpaic'eyi tsamalo jouc'a ƚijahuaƚi ƚilanc'epa
ƚaƚPoujna, ti'eyi latenƚcocopa. Cal Dorcas miƚmana' anuli iƚniya.
Espíritu Santo ixoc'i'mola' quileta. 40 Pedro ipa'a'mola'. Exc'onƚhuai'ma,

Toƚta'a ixpe'mola' lapimaye. ijoc'i'ma ȽanDios. Lijou'ma


32 Pedro ti'hua iƚya' iƚya', icuaitsi
  ecaxna'ma, ipai'e'moxi, ehuelojm'ma
liƚya' Lida. I'hua'ma ehuejntsola' ƚimanapa, timi:
lapimaye nomana' jiƚpe, iƚne i'huexi ―ConTabita, totsahuenanni.
ȽanDios. 33 Jiƚpe liƚya' ixim'ma
  Tabita exi'e'ma li'u'. Ixim'ma Pedro,
anuli cal xans cuftine Eneas. icutsai'ma. 41 Pedro i'noƚ'e'e'ma

Ixhuaita apaico camats' tunouya. limane, ecaxu'ma. Ijoc'i'mola'


Uhuaquemma. 34 Pedro timi:
  titsulfoƚaiconanca lapimaye, iƚne
―CumEneas, Jesucristo i'huexi ȽanDios, jouc'a lacaƚ'no' lam
ixaƚ'menapo'. Totsahuenni. potsateya. Timila':
Tonif'naƚa' lohualfa. ―Jifa'a ƚoƚpima Dorcas, joupa
Aiquicoƚ'ma, itsahuenanni. imaf'inapa.
35 Jahuay lan xanuc' nomana' jiƚpe

42 Ni petsi jiƚpe liƚya' Jope

liƚya' Lida, jouc'a nomana' ƚamats' icuej'me li'ipa. Axpela' i'huaiyijm'me


Sarón, icuej'me ixaƚconapa Eneas. ƚaƚPoujna Jesús. 43 Pedro ipanenni

Ixhuej'menca, ipai'i'me liƚpicuejma'. axpe' quitine liƚya' Jope. Ipajm'ma


Ipango'me ihuej'me ƚaƚPoujna lejut'ƚ anuli cal xans nacof'ejpa
Jesucristo. quixmi, cuftine Simón.

10
36 Liƚya' Jope timana' ts'ilihuequi
  Jiƚpe liƚya' Cesarea tipa'a
Jesús. Anuli iƚniya aca'no' cuftine anuli cal xans aromano
Tabita. Iƚe laftine ja'ni tonesla' cuftine Cornelio. Iƚque incuxepa.
ataiqui' griego ticua: Dorcas. Iƚque Locuxepola' amaxnu lisoldado. Iƚne
ƚaca'no' ƚinca ti'ay al c'a. Aimixospa. lan soldado, jouc'a liƚf'as soldado,
Itine itine titoc'ila' pe ailopa'a tecui'innila' Lan Italiano. 2 Iƚque

quiƚ'hueca. 37 Iƚne ƚitiné Dorcas


  Cornelio tenanƚi locuxepa ȽanDios.
239 Los Hechos 10

Acueca' titoc'ila' lan xanuc' judío 11 Ixim'ma exiya lema'a, iximpa to


pe aiquiƚ'hueca. Itine itine tijoc'i anuli al cuecaj cutse timumma. Iƚe
ȽanDios. Jahuay nomana' lejut'ƚ al cuecaj cutse ilanc'ecompa ijahua',
jouc'a tixpaic'eyi ȽanDios. ifi'iya lam malpu' ƚupahuay. 12 Jiƚpe

3 Anuli litine, joupa uyaipa


  ti'nicoƚanna tocomma to tiƚmana'
menac'o, icuaita to al fanej hora, jahuay linneja nomana' li'a ƚamats'.
ȽanDios imuc'i'ma lo'iya. Ixim'ma Timana' iƚne noyecopá amalpu'
anuli ƚapaluc quema'a itsufai'ma liƚ'mitsi', jouc'a tiyeyi laquifpoƚtsi
lejut'ƚ. Ƚapaluc timi: ƚamats', jouc'a naiyulpá lema'a.
―¡CunCornelio! 13 Pedro icuej'ma tipalaic'onni,

4 Lehuelojm'ma ƚapaluc quema'a


  timinni:
Cornelio ixpaij'ma juaiconapa. Timi: ―CumPedro, toma'aƚa' anuli iƚne
―Maipoujna, ¿te ts'opic'a? linneja, toteƚa'.
Timi: 14 Pedro timi:

―Lofxa'huepa if'ajpa lema'a ―A'i maiPoujna, aimi'iya cateja


pe lopa'a ȽanDios. Iƚque iximpo' iƚna'a linneja. Caxinnila' axujc'a. Iya'
totoc'ila' lan xanuc'. Ti'nujuaishuo' aicaitec'o cal xujc'a.
ima'. 5 Timihuo': Tommetsola'

15 Ti'hua tipalaic'onni, timinni:

loxanuc' tiyeƚe Jope. Tiyeƚe pe ―Pe ȽanDios liximpa alimpio, ima'


lopa'a anuli cal xans cuftine Simón, aimocua'ma: “Axujc'a”.
tecui'inni Pedro. Timitsa ti'huanni 16 Afanemma i'i'ma toƚta'a.

lomejut'ƚ. 6 Iƚque Pedro ipanc'ale


  Lijou'ma iƚe al cuecaj cutse
lejut'ƚ anuli cal xans ƚacof'ejpa if'ajna'ma lema'a. 17 Pedro timiyoxi:

quixmi, cuftine Simón. Simón “¿Te caƚmuc'icompa iƚe laiximpa?”


lejut'ƚ copa'a lema quiƚya', ƚema caja. Toƚta'a minesqui icuaitsa lam
Pedro tu'i'mo' lof'eya. fantsi xanuc' lummepola' Cornelio.
7 Ƚapaluc quema'a nopalaic'opa
  Iƚne joupa icuitsufpá, imuc'impola'
Cornelio i'huana'ma. Cornelio lejut'ƚ Simón. Itsiya tecaxoƚanna al
ijoc'i'mola' oquexi' limozó. Jouc'a puerta. 18 Ticuitsufyi, tijoc'iyi:

ijoc'i'ma anuli cal soldado notoc'ipa. ―¿Ja'ni fa'a copa'a Simón ipanc'ale,
Iƚque cal soldado tenanƚi locuxepa iƚque ƚacui'impa Pedro?
ȽanDios. 8 U'i'mola' iximpa anuli

19 Micoƚi Pedro al toncay lajut'ƚ

ƚapaluc quema'a. Jouc'a u'i'mola' ti'hua timiyoxi: “Iƚe laiximpa, ¿te


linespa. Imi'mola' tiyeƚe liƚya' Jope. cocuajmaispa?” Cal Espíritu Santo
Iyepá. timi:
9 Lihuequi litine lummepola'
  ―Timana' afantsi lan xanuc'
Cornelio joupa ticuaita liƚya' Jope. tehuehuo'. 20 Totsahuenni,

I'ipa to menac'o. Maƚe al 'hora taimuƚa'. Taihuej'mola'. Tonƚeƚe.


Pedro if'ajma al toncay lajut'ƚ. Aimoxhueƚmot'ƚe'ma. Iya'
Tipalaic'ota ȽanDios. 10 Mijoc'i
  nummepola'.
ȽanDios unle'enni, ticui coteja. 21 Pedro imunni. Ipalaic'o'mola'

Tilanc'enni ƚoteja. Mi'huaijma lam fantsi lan xanuc' lummepola'


titetso'ma i'huapa lipicuejma'. Cornelio. Timila':
Los Hechos 10 240

―Iya' ninSimón. Imanc' lahuay. 30 Cornelio timi:


¿Te coƚcuaiyoco'me? ¿Te ts'oƚpic'a? ―Ixhuaita amalpu' quitine, maƚta'a
22 Timiyi:
  al fanej hora, capa'a fa'a lainejut'ƚ
―Cornelio, iƚque incuxepa, caxnet'ƚqui, cajoc'i ȽanDios,
locuxepola' amaxnu lan soldado, aixim'ma imaxcaita anuli cal xans,
maƚque alummeponga'. Iƚque aƚijca tunts'ifi lipijahua'. LacaxinGai'ma.
xans, tixpaic'e ȽanDios. Jahuay 31 Aƚmi: “CunCornelio, lofxa'huepa

lan xanuc' judío ticuayi: “Iƚque if'ajpa lema'a pe lopa'a ȽanDios.


ac'a xans”. Anuli cal paxi capaluc Iƚque iximpo' totoc'ila' lan xanuc'.
quema'a ixc'ai'ipa timi: “Tojoc'itsi Ti'nuhuaishuo' ima'. 32 Timihuo':

Pedro ticuaiyunni lomejut'ƚ. Tommetsola' loxanuc' liƚya' Jope.


Toquimf'e'ma litaiqui' lu'iyaco'.” Tiyeƚe pe lopa'a anuli cal xans
23 Pedro itsufai'e'mola'. Epi'i'mola' pe
  cuftine Simón, tecui'inni Pedro.
loxmai'eyacu iƚe lipuqui'. Lihuequi Timitsa ti'huanni lomejut'ƚ. Iƚque
litine itsahuenni, iyejmale'me. ipanc'ale lejut'ƚ anuli cal xans
Hualca lapimaye lun Jope jouc'a ƚacof'ejpa quixmi, cuftine jouc'a
iye'me. Simón. Iƚque Simón lejut'ƚ copa'a
24 Lihuequi litine icuaitsa liƚya'
  lema quiƚya', ƚema caja. Iƚque
Cesarea. Tipa'a Cornelio jiƚpe tu'i'mo' lof'eya.”
lejut'ƚ, i'huaicola'. Jouc'a tiƚmana' 33 ’Aicaƚcoƚi. Nummepola' laixanuc'

lijoc'impola', iƚne lipimaye jouc'a tiyeƚe pe lofpa'a. Ima' o'epa al c'a,


liyejmalepá xonca limetsaicola'. ocuai'ma lainejut'ƚ. Itsiya, lu'itsonga'
25 Licuaita Pedro, Cornelio
  te quimipo' ȽanDios. Jahuay
italecufhuo'ma, exc'onƚingai'ma iƚe lixc'ai'ipo' lu'itsonga'. Toƚiya
li'mitsi'. 26 Pedro i'noƚ'e'e'ma limane,
  lafot'ƚeyoƚtsi, fa'a lahuelonginga'
timi: ȽanDios. Aƚquimf'e'mo'.
―Totsahuenni. Iya' jouc'a ninxans. 34 Pedro ipango'ma ipalaic'o'mola',

27 Mipalaic'oyoƚtsi itsulfoƚai'me
  timila':
lajut'ƚ. Pedro ixim'mola' axpela' lan ―Itsiya xonca aixina' te ts'i'ic'
xanuc' efoƚya jiƚpiya. 28 Timila':
  lipicuejma' ȽanDios. Ailopa'a
―Illanc' ninc'ixanuc' judío, imanc' catets'ipa. 35 Anuli cal xans, ni petsi

oƚsina' laƚ'ejma'. Aimaƚejmaleyi li'huayomma, ni petsi linación, ja'ni


imanc' unc'ocuenaye xanuc'. tixpaic'e ȽanDios, ja'ni aƚijca lo'epa,
Aimaƚtsulfoƚaiyi ƚolajut'ƚi. Aƚcuayi: iƚque cal xans ȽanDios tepenufi.
“ȽanDios aimepenufilhuo'”. 36 ’Illanc' ixanuc' Israel, toƚta'a

Lacui'ilhuo': “Unc'ixujc'a xanuc'”. alu'iponga' ȽanDios, lumme'eponga'


ȽanDios joupa aƚmuc'ipa Jesucristo. Iƚque iƚPoujna jahuay
alimenajpa. Aicanesconaya toƚta'a. lan xanuc', uya'a'ma: “ȽanDios ipic'a
29 Toƚta'a iya' aicaƚcoƚi. Nihuejcopa
  tiyejmaleƚe lan xanuc'”. 37-38 Ate'a

laƚmipa iƚna'a lummepola' Cornelio. Juan Bautista u'i'mola' lan xanuc'


Aicainesqui: “Aimi'iya ca'huaya”. tepoliƚe. Lijou'ma Jesús i'hualeco'ma
Aicuai'ma fa'a. Itsiya lu'iƚa': ¿Te ƚalamats' illanc' ninc'ijudío. Jiƚpe al
caƚjoc'icopa? distrito Galilea ipango'ma uya'a'ma.
241 Los Hechos 10​, ​11

ȽanDios joupa ipaxnepa, joupa a'i quiƚtaiqui'. Toƚta'a liƚejmale


epi'ipa cal Espíritu Santo, epi'ipa Pedro ixim'me joupa epi'ipola'
limane ti'eƚa' al cueca'. Ni petsi ȽanDios cal Espíritu Santo. 47 Pedro

lo'huapa i'e'ma al c'a. Jahuay lan timila' liƚejmale:


xanuc' loteƚ'mipola' Satanás, Jesús ―¿Ja'ni tipa'a nonesya: “Iƚniya
ixaƚ'me'mola'. Iƚque iƚejmale ȽanDios, aimi'iya mepoliyacu aja'”? ¿Ja'ni
toƚiya i'e'ma toƚta'a. 39 Illanc' aƚsimpá
  aimalapi'iyacola' lane? Ma to
li'e'ma mi'hualejma ƚamats' Judea, lalapenufpa illanc' cal Espíritu
jouc'a mipa'a liƚya' Jerusalén. Santo, iƚniya jouc'a epenufpá.
Maƚque Jesús epaƚts'ijmpá anuli Aimaƚcuanac'eyacola'. ¡Tepoliƚe!
al 'ec. Ima'a'me. 40 Licuaitsi al

48 Pedro icuxe'e'mola' tepo'intsola',

fane' quitine ȽanDios imaf'i'ina'ma, timetsaicom'mola' ilihuequi


epi'ipa lane timujxoxi. Imuj'moxi. Jesucristo. Lijou'ma iƚniya timiyi
41 Aimimujyoxi pe lomana' jahuay
  Pedro:
lan xanuc'. ȽanDios joupa ixpic'epa ―Topanenni oquej fanej quitine,
naitsi noxinyacu. Iƚniya tuya'a'me: aƚmajnle fa'a anuli.
“Imaf'inapa Jesús, joupa aƚsimpá”.
Toƚiya illanc' aƚ'huijf'eponga'
aƚsinnapá joupa imaf'inapa. Lijoupa
11 Lan apóstole jouc'a
lapimaye nomana' al
distrito Judea icuej'me: “Locuenaye
limaf'inapa aƚtetsoconapá anuli, lan xanuc', iƚne a'ij judío, jouc'a
aƚsnaconapá anuli. 42 Aƚcuxe'eponga'
  epenufpá litaiqui' ȽanDios”.
luya'aƚe, lu'itsola' lan xanuc': 2 Icuaitsi Pedro Jerusalén. Jiƚpe

“ȽanDios epi'ipa limane Jesús. Iƚque lapimaye, iƚne axanuc' judío,


cal Cuecaj Juez. Quiƚmaf'i' lan xanuc' tixtuc'oyi Pedro. 3 Ipalaic'o'me,

jouc'a petsi limanapola', maƚque timiyi:


Jesús iƚJuez.” 43 Jahuay lam profeta
  ―Ima' otsufaipa pe lomana' lan
inescopá Jesús, uya'a'me: “Cal xanuc' a'ij judío. Oƚtetsopá anuli.
xans ƚo'huaiyijmpa Jesús, ȽanDios 4 Pedro ipango'ma u'i'mola' te ts'i'ic'

timenc'e'eco'ma li'epa lixcay. Ma' li'ipa. Ate'a u'i'mola' li'ipa mipa'a


iƚque Nalunƚu'eponga'.” liƚya' Jope, lijou'ma u'i'mola' li'ipa
44 Mipalay Pedro icuaiyunni
  liƚya' Cesarea. Timila':
cal Espíritu Santo. Jahuay lan 5 ―Iya' capa'a liƚya' Jope, cajoc'i

xanuc' noquimf'epá iximpá cal ȽanDios, i'huapa laipicuejma'.


Espirítu limunni lema'a, epenuf'me. Aiximpa to jipu'hua al paiyo.
45 Jiƚpe timana' lapimaye judío
  Aixim'ma timumma lema'a to
no'huaiyijmpá Jesús, iƚne iƚejmale anuli al cutse ilanc'ecompa
Pedro. Ticuayi: ijahua', ifiyiya lam malpu'
―¿Te qui'ipa? Iƚne ocuenaye lan ƚupahuay. Icuaiyunni pe laifpa'a.
xanuc', a'i judío. Xinƚa', ȽanDios 6 Nehuelojm'ma lo'nicoƚanna. Jiƚpe

tepi'ila' cal Espíritu Santo. aixim'mola' linneja pe noyecopá


Aimicuanac'ela'. amalpu' liƚ'mitsi', lam manxu
46 Iƚne locuenaye lan xanuc'
  jouc'a lan ximalo. Aixim'mola'
mix'natsi'iyi ȽanDios tipalaiyi ituca', noyecopá laquifpoƚtsi ƚamats', jouc'a
Los Hechos 11 242

aixim'mola' iƚne naiyulpá lema'a. aja'. ȽanDios tepo'ico'molhuo'


7 Aicuej'ma tipalay, aƚpalaic'o, aƚmi: cal Espíritu Santo.” 17 Ma to

“CumPedro, totsahuenni, toma'aƚa' lalapi'iponga' ȽanDios cal Espíritu


anuli iƚne linneja, toteƚa'”. 8 Iya'
  Santo, illanc' pe naƚ'huaiyijmpá
cami: “A'i maiPoujna, aimi'iya ƚaƚPoujna Jesucristo, ma toƚta'a
cateja iƚna'a linneja. Aiximpa epi'ipola' jouc'a iƚniya. Iya' ma le'a
axujc'a. Iƚque cal xujc'a aicai'nico ninxans. ¿Ja'ni ti'i'ma capa'ne'ma
laico ni anulemma.” 9 Aicuejcona'ma
  ȽanDios? A'i. Aimi'iya.
tipalay lema'a, aƚtalai'e, aƚmi: “Pe 18 Licuej'me toƚta'a lan apóstole,

ȽanDios liximpa alimpio, ima' ailopa'a quiƚtaleconghua Pedro.


aimocua'ma: Axujc'a.” 10 Afanemma
  Iximpá acueca' lo'epa ȽanDios.
toƚta'a i'ipa. Lijou'ma al cuecaj cutse Timiyi ȽanDios:
jouc'a lipinneja if'ajna'ma lema'a. ―Aƚs'najtsi'ihuo' joupa mepi'ipola'
11 ’Maƚej hora icuaitsa afantsi
  lane locuenaye xanuc', iƚne a'ij judío,
lan xanuc'. Ecaxoƚ'me ƚuna lajut'ƚ. tepenufyi al ts'e liƚpitine aimijouya.
Iƚne lan xanuc' quiyouyomma Iƚne jouc'a ixhuej'menamma.
Cesarea. Ummempola' pe 19 Lijoupa lima'ampá Esteban

laifpa'a. 12 Cal Espíritu Santo


  tiƚmana' lapimaye niyepá aculi'.
aƚmipa: “To'hua'ma tunƚejmale'me. Iƚniya ipalyomma Jerusalén iƚne
Aimoxhueƚmot'ƚe'ma.” Aƚtsehuo'me ƚitiné liteƚ'mimpola'. Ni petsi liyepá
jouc'a iƚna'a lan camts'us uya'a'me litaiqui' Jesús. Icuaita
laƚpimaye. Aƚcuaitsa liƚya' Cesarea. ƚamats' Fenicia, ƚamats' Chipre,
Aƚtsulfoƚaipá lejut'ƚ cal xans jouc'a liƚya' Antioquía. Litaiqui'
naƚjoc'ipa. 13 Iƚque alu'iponga'
  Jesús aicu'innila' locuenaye xanuc',
liximpa. Aƚmiponga': “Iya' aiximpa uya'apá ma le'a pe lomana' liƚf'as
anuli ƚapaluc quema'a tecaxu xanuc' judío. 20 Hualca iƚniya

lainejut'ƚ. Aƚmipa: Tommetsola' lapimaye quiyouyomma ƚamats'


loxanuc' tiyeƚe Jope. Tiyeƚe pe Chipre y liƚya' Cirene. Iƚne lipalunca
lopa'a anuli cal xans cuftine Jerusalén icuaitsa liƚya' Antioquía,
Simón, tecui'inni Pedro. Timitsa jiƚpe ipalaic'o'me jahuay lan xanuc',
ti'huanni lomejut'ƚ. 14 Iƚque Pedro
  a'i ma le'a lan judío. Ipalaic'o'me
tipalaic'o'molhuo', tuya'a'ma. Toƚta'a jouc'a lan griego, tu'innila' litaiqui'
tonƚu'ma ima', jouc'a tunƚul'me Jesucristo. 21 Mipalaiyi iƚniya,

jahuay nomana' lomejut'ƚ.” ƚaƚPoujna i'e'ma acueca'. Juaiconapa


15 ’Jiƚpe lejut'ƚ cal xans naƚjoc'ipa
  axpela' lan xanuc' epenuf'me
aipango'ma aipalaic'o'mola'. Ma lataiqui' loya'apa iƚniya. Ipaiconni
capalay, aiquicoƚ'ma, icuaiyunni cal liƚpicuejma'. Ipango'me ihuej'me
Espíritu Santo imunni lema'a. Ma to ƚaƚPoujna Jesucristo.
licuaiyunni al te'a pe laƚmana', ma 22 Lapimaye lafot'ƚeyopoƚtsi

toƚta'a icuaiyunni pe lomana' iƚniya. Jerusalén icuej'me li'ipa Antioquía.


16 Iya' ai'nujuaitsi litaiqui' ƚaƚPoujna
  Iƚne umme'me Bernabé ti'huaƚa'
Jesús. Iƚque aƚmiponga': “Juan jiƚpiya. 23 Bernabé icuaitsi jiƚpe liƚya'.

lepo'ipola' lan xanuc' epo'icopola' Ixim'ma ȽanDios titoc'ila' lan xanuc'


243 Los Hechos 11​, ​12

nomana' jiƚpiya. Tixoqui queta. pe lafoƚyomma Jerusalén. Ipic'a


Ixc'ai'i'mola' jahuay iƚne lapimaye titeƚ'mitsola'. 2 Icuxe'ma tetec'entsa

tipo'noƚe liƚpicuejma' tihuejle ƚejoc' Jacobo, iƚque ipimaj Juan.


ƚiƚPoujna Jesús. Aimenaj'moƚtsi. Etec'em'me. 3 Herodes ixim'ma iƚe

24 Iƚque Bernabé ma' ac'a xans. Cal


  li'epa icuaitsi quiƚpic'a lan xanuc'
Espíritu Santo ticuxe lipicuejma'. judío. Lijou'ma umme'mola' lixanuc'
Jahuay ƚunxajma' ti'huaiyinge Jesús. ti'noƚtsa Pedro. Toƚta'a i'i'ma iƚniya
Jiƚpe Antioquía juaiconapa ixpepola' ƚitiné mi'eyi liƚjuic lan xanuc'
iƚne ts'ilihuequi Jesús. judío. Maƚe al juic titeji ƚa'i petsi
25 Lijou'ma Bernabé itsehuo'ma
  aiquilai'inni levadura. 4 I'noƚim'me

liƚya' Tarso, ehuetsi Saulo. Pedro. Herodes icuxe'ma i'nicontsa


26 Licuaitsi ixim'ma, ilecotsi
  lacarza. Icuxe'e'mola' imbamaj
i'hua'a'ma liƚya' Antioquía. camts'us lisoldado, timila':
Jiƚpe imajntsa anuli camats'. ―Toƚ'etsa cuenna iƚque Pedro.
Efot'ƚe'moƚtsi anuli lapimaye. Mi'eyi cuenna tipai'iyoƚtsi
Imuc'i'mola' axpela' lan xanuc'. Liƚya' amalujxi, amalujxi. Ticua
Antioquía ipangocopa ecui'impola' Herodes: “Tijouƚa' al juic Pascua
ts'ilihuequi Jesús: “Imanc' quipa'anata lacarza. Cacufta
unc'icristiano”. jiƚpiya pe lafoƚyomma lan xanuc'.”
27 Iƚne ƚitiné liƚya' Antioquía

5 Ma mipa'a lacarza Pedro, mi'eyi

icuaiyunca lam profeta cuenna, lapimaye lafoƚyomma


quiyouyomma Jerusalén. 28 Anuli  jiƚpe Jerusalén itine itine tijoc'iyi
iƚniya cuftine Agabo. Ecax'ma ȽanDios, tixa'hueyi titoc'iƚa' Pedro.
pe lafoƚyomma lapimaye. Timila' 6 Cal Herodes joupa ixpic'epa,

lonespa cal Espíritu Santo. Timila': ticua: “Mouqui quipa'anata Pedro.


―Ticuaihuo litine cumemma. Cacuf'ma.” Iƚe lipuqui' Pedro tipa'a
Ni petsi lomanc'eyacu lan xanuc' jiƚpe lacarza, tixmay nolojmay
tixim'me lumemma. oquexi' lan soldado. Ifi'empa limane'
Ƚitiné micuxe cal cueca' uhuahuinc'impola' loquexi' lan
quincuxepa cuftine Claudio toƚta'a soldado. Lixpula' al puerta timana'
lo'iya. ocuenaye lan soldado ti'eyi cuenna
29 Ts'ilihuequi Jesús jiƚpe
  lacarza. 7 Jiƚpe lacarza icuai'ma

Antioquía ixpic'e'me titoc'intsola' anuli ƚepaluc ƚaƚPoujna. Epalc'o'i'ma


liƚpimaye nomana' ƚamats' Judea. juaiconapa. Untaf'ma huata liju'
Anuli anuli, ma to ts'i'hueca, Pedro, umef'ma, timi:
tixpij'ma tojua tumme'e'mola' ―¡Aimicoƚ'mo', totsahuenni!
lipimaye. 30 Toƚta'a i'e'me.
  Lan cadena lifiyicoyi limane'
Bernabé jouc'a Saulo itai'me Pedro uhuaiƚquenanni. 8 Ƚapaluc 

al tomí. Epi'intsola' lan tsilaj quema'a ipalaic'ocona'ma, timi:


capimaye noxpijpá lataiqui'. Iƚne ―Tofi'exoxi, toc'uaicoƚa' ƚoc'ejí.
teca'nem'mola' lapimaye. Lijoupa li'epa toƚta'a

12 Iƚna'a ƚitiné cal rey Herodes


i'noƚ'mola' hualca lapimaye
ipalaic'ocona'ma, timi:
―Topoxla' lopuquiya. Alihuejla'.
Los Hechos 12 244

9 Ipango'me ipalunca. Pedro ―ȽaƚPoujna lipa'ahuona'ma


ihuej'ma ƚapaluc quema'a. Ticua: lacarza. Tonlu'itsola' Jacobo jouc'a
“A'ij ƚinca iƚe laƚ'ipa, ma' apaiyo”. locuenaye lapimaye toƚta'a laƚ'ipa.
10 Uyalaico'me petsi lacaxuya
  I'huana'ma, ijuc'e'moxi.
cal te'a soldado no'epa cuenna 18 Liƚic'e'ma lan soldado nomana'

lacarza. Lijou'ma uyalaico'me lacarza ixhueƚco'me juaiconapa.


ƚocuena. Icuaitsa al cuecaj puerta Ticuayi:
catejma', iƚe lopa'a ma lane quiƚya'. ―¿Pe copa'a Pedro? Ailopa'a fa'a.
Al puerta exinni quituca'. Ipalunca. ¿Te qui'ipa lipamma? ¿Pe quitsepa?
Iyejmale'me lane. Lijou'ma 19 Cal rey Herodes umme'mola'

ejac'na'ma ƚapaluc quema'a. lixanuc' tehuetsa Pedro.


11 Licuainanni lipicuejma' Pedro
  Ehuehuo'me, aiquiƚsina'. Herodes
ticua: “Itsiya ƚinca aixina' ƚaiPoujna icuis'e'mola' lan soldado. Ihui'i'ma,
ummepa ƚepaluc. Lunƚu'epa limane timila':
Herodes. Tama lan xanuc' judío ―Lu'iƚa', ¿te qui'ipa?
iƚ'huaijma te co'iya maƚma'aya, Lijou'ma icuxe'ma tima'antsola'.
itsiya ailopa'a caƚ'e'eya. Aimi'iya.” Ipanni al distrito Judea, i'hua'ma
12 Micua toƚta'a icuaitsi lejut'ƚ
  liƚya' Cesarea. Jiƚpe ipajntsi.
María, iƚque i'máma' Juan ƚecui'impa 20 Herodes juaiconapa tixtuc'ola'

Marcos. Jiƚpe axpela' lapimaye efoƚya. lan xanuc' nomana' ƚiƚeloƚya' Tiro
Tijoc'iyi ȽanDios. 13 Pedro umf'ax'ma
  y Sidón. Iƚne lan xanuc' inefo'me
ƚuna puerta. Anuli cal criada cuftine quiƚtuca'. Icuaitsa pe lopa'a Herodes.
Rode i'huapa tixinna naitsi iƚque. Ate'a ipalaic'opa nocuxepa ƚi'huexi
Ipanni jiƚpe lajut'ƚ. 14 Imetsaico'ma
  Herodes, iƚque cal xans lipuftine
litaiqui' Pedro. Juaiconapa ixoj'ma Blasto. Timiyi tixahue'eƚa' Herodes
queta aiquexi'e al puerta. Aiquicoƚ'ma, aimixtuc'ocona'mola', tixanghuaitsi,
ipaiconanni. Itsufaicona'ma lajut'ƚ, tipaneconni toƚta'a. Iƚne lan xanuc'
u'itsola' lapimaye, timila': tetenƚcocola' aimixtuc'ocona'mola'
―Icuaina'ma Pedro. Tecaxu cal rey. Jiƚpe ƚilemats' tehue'e'
lixpula' al puerta. ƚotejacu. Iƚpic'a Herodes
15 Iƚne timiyi:
  tumme'econatsola'. 21 Herodes

―¡Ima' mamac'ta! ixpic'e'ma litine. U'i'mola':


Tihui'i, timiconala': ―Jiƚpe litine capalaic'o'molhuo'.
―Aƚinca icuaina'ma Pedro. Licuaitsi iƚe litine Herodes
Lapimaye ticuayi: etej'moxi, ipo'no'ma lipijahua'
―A'ij ƚinca laƚmiponga'. A'i maƚque ajrey, icutsai'ma al cuecaj li'asiento
Pedro. Icuai'ma ƚepaluc quema'a. li'nof'quiya. Ipalaic'o'mola',
16 Pedro ti'hua tumf'axqui.
  imuxi'ale'ma. 22 Lan xanuc' jiƚpe

Exi'e'me al puerta, ixim'me. Ticuayi: lefot'ƚeyoƚtsi ija'a'me, ticuayi:


―¡Xinƚa'! Maƚca'a Pedro. ¿Te ―Iƚque ƚaƚquimf'epa, a'i xans.
qui'ipa? Iƚque andios.
17 Pedro i‑ch'ixc'eco'mola' limane.

23 Aiquicoƚ'ma. Iteƚ'mi'ma anuli

U'i'mola' li'ipa, timila': ƚepaluc ƚaƚPoujna ȽanDios. Lapimí


245 Los Hechos 12​, ​13

ipango'ma ite'me. Lijou'ma ima'ma. titoc'ila'. 6 Uyalaicotsa jahuay


Herodes i'e'e'moxi xonca cal cueca', ƚamats' Chipre, icuaitsa liƚya' Pafos.
etets'ipa ȽanDios, toƚiya li'ipa toƚta'a. Jiƚpiya ixim'me anuli cal xans
24 Litaiqui' ȽanDios ti'hua
  judío cuftine Barjesús. Iƚque abrujo.
ti'huajcola' xonca lan xanuc'. Tifel'mila' lan xanuc', timila':
Ixpepola' juaiconapa ts'ilihuequi ―Iya' ninprofeta. Cuya'e' lonespa
Jesús. 25 Bernabé y Saulo
  ȽanDios.
joupa ecanghuo'me al tomí, Iƚe lonespa a'ij ƚinca. 7 Barjesús

epi'inghuo'mola'. Lapimaye nomana' ƚipoujna cuftine Sergio Paulo.


Jerusalén. Lijou'ma ipailinanca Iƚque incuxepa jiƚpe Chipre, ac'a
icuaitsa liƚya' Antioquía. Ileco'me lipicuejma'. Ijoc'i'mola' Bernabé
Juan ƚecui'impa Marcos. jouc'a Saulo ticuaiyunca lejut'ƚ.

13 Jiƚpe liƚya' Antioquía petsi


lafot'ƚepoƚtsi lapimaye
timana' lam profeta jouc'a lomxiye
Ipic'a tiquimf'eƚa' litaiqui' ȽanDios.
8 Barjesús jouc'a cuftine Elimas. (Iƚe

laftine tuhuaƚquemma “abrujo”.)


nomuc'iyalepá litaiqui' Jesucristo. I'e'mola' quipilaic' Bernabé y Saulo.
Iƚniya liƚpuftine Bernabé, Simón Ticua: “Ƚincuxepa aimihuejco'ma
ƚacui'impa Ƚumi, Lucio ƚas Cirene, litaiqui' ȽanDios”. Ehue'ma te co'eya.
Manaén ƚitojyohuo'ma lejut'ƚ 9 Cal Espíritu Santo icuxe'ma

Herodes. Iƚque Herodes ƚacui'impa lipicuejma' Saulo. (Iƚque jouc'a


cal tetrarca. Jouc'a tipa'a Saulo. cuftine aPablo.) Ehuelojm'ma
2 Iƚniya mixnet'ƚyi, aimitetsoyi,
  juaiconapa Elimas. 10 Timi:

mix'najtsi'iyi ȽanDios, cal Espíritu ―Ima' ma le'a tofel'miyale.


Santo timila': Aimi'iya monesya al ƚinca. To'ay
―Tolimetsaicotsola' Bernabé jouc'a ma le'a lixcay. Ima' i'hua ƚonta'a
Saulo. Iya' aijoc'icopola' ti'eƚe lanic' Satanás. Iƚne no'epá al c'a
laifnepi'iyacola'. ima' taixtuc'ola'. To'ay capilaic'
3 Lijou'ma ixnet'ƚcona'me,
  lipene ƚaƚPoujna ȽanDios, iƚe
ijoc'icona'me ȽanDios, ipo'nof'i'me al ƚijca cane. Tomuc'iyale ituca'
liƚmane ƚiƚjuac iƚne Bernabé jouc'a cataiqui'. ¿Te quitine tatec'o'ma
Saulo. Ixc'ai'inam'mola', timinnila': iƚe lof'epa? 11 Aƚquimf'eƚa':

―Tonƚenƚe, toƚ'etsa lanic' ȽaƚPoujna titeƚ'mihuo'. Aimi'iya


lepi'ipolhuo' ƚaƚPoujna. mahuetsaleconaya. Micoƚi iƚe
4 Lijou'ma cal Espíritu Santo
  loteƚ'miyaco' ni aimoxinya lipepalc'o'
icuxe'mola' tiyeƚe iƚne loquexi'. cal 'ora.
Iye'me liƚya' Seleucia. Jiƚpiya Aiquicoƚ'ma. Elimas ixim'ma
itsulfoƚai'me anuli al barco tocomma to ummahuay, imufc'o'ma
lotseya ƚamats' Chipre. 5 Jiƚpe
  li'u'. Ipango'ma ixpailo'ma limane.
ƚamats' Chipre ipalunca al barco, Tehuay naitsi naxaƚya. 12 Lixim'ma

icuaitsa liƚya' Salamina. Ƚajut'ƚi toƚta'a li'i'ma ƚincuxepa epenufpa


pe lafoƚyomma lan xanuc' judío lataiqui' limipa Pablo. Ticua:
uya'a'me litaiqui' ȽanDios. Tilecoyi ―¡Acueca' litaiqui' ƚaƚPoujna
Juan Marcos, iyejmale'me. Iƚque Jesús! ¡Acueca' lo'epa!
Los Hechos 13 246

13 Jiƚpe liƚya' Pafos Pablo y Juez icuxe'me. Lijou'ma cal profeta


liƚejmale itsulfoƚai'me ocuena barco. cuftine Samuel icuxe'mola' laƚxanuc'.
Licuaitsa liƚya' Perge lopa'a ƚamats' 21 ’Iƚne ƚitiné laƚxanuc' ixahue'e'me

Panfilia, Juan, iƚque notoc'ipola', ȽanDios tepi'itsola' anuli cal


ipo'no'mola' quiƚtuca'. Ipainanni, rey, ticuxetsola'. Epi'i'mola' ƚiƚrey
i'huana'ma lipiƚya' Jerusalén. cuftine Saul, i'hua Cis. Iƚque Saul
14 Pablo y Bernabé ipalunca Perge,
  ƚitatahuelo cuftine Benjamín.
iye'me liƚya' Antioquía lopa'a 22 Lijou'ma ȽanDios iƚonc'e'ena'ma

ƚamats' Pisidia. Litine conxajya Saul lipenic', epi'i'ma David. Ti'iƚa'


itsulfoƚai'me lajut'ƚ pe lafoƚyomma iƚque ƚiƚrey laƚxanuc'. Maƚque cal
lan xanuc' judío, icutsoƚai'me. rey David ȽanDios inescopa ticua:
15 Iquimf'e'me loxhuecofimpa al
  David i'hua Isaí, ainimetsaijma
je'e liniƚiya locuxepa ȽanDios, te ts'i'ic' li'ejma'.
jouc'a al je'e iniƚiya loya'apa lam Iƚque lipicuejma' ti'onƚcospa to
profeta. Lijou'ma nocuxepá jiƚpiya iya' laipicuejma'.
lajut'ƚ umme'me anuli ƚapaluc pe Aƚinca ti'e'ma jahuay
locutsoƚanna Pablo y liƚejmale. laifxpic'epa.
Timila': 23 ’Maƚque David ȽanDios

―Cunc'aƚpimaye, anuli imanc' i'e'epa itatahuelo Jesús, iƚque


ja'ni ipic'a tixc'ai'i'mola' lan xanuc' Ƚalunƚu'eponga'. Toƚta'a li'epa
nomana' fa'a, ne', tipalaic'otsola'. ȽanDios enanƚ'ma litaiqui' li'ipa
16 Pablo ecax'ma. I'nof'e'ma limane,
  linespa. Ummepa Jesús pe
ipango'ma ipalaic'o'mola', timila': laƚmana' illanc' ixanuc' Israel.
―Imanc' cunc'ixanuc' oƚtatahuelo 24 Ate'a icuai'ma Juan Bautista.

Israel, jouc'a imanc' noƚspaic'epá Uya'a'ma, timila' lan xanuc': “Imanc'


ȽanDios, aƚquimf'eƚa'. 17 ȽanDios,
  cunc'ixanuc', oƚtatahuelo Israel,
ƚalanDios illanc' ixanuc' Israel, toƚsuej'menca, tolapoliƚe”. 25 Juan

joupa i'huijf'epola' laƚtatahueló. joupa tijou'ne'ma lipenic' ticuis'ela'


Miƚmana' iƚne laƚxanuc' ƚamats' lan xanuc', timila': “Imanc', ¿te
Egipto ȽanDios i'e'e'mola' coƚcuapa? ¿Naitsi iya'? Iya' a'i to
axpela'. Lijou'ma itoc'i'mola' laƚnescopa. Aicuai'ma ate'a, tijouƚa'
juaiconapa, ipa'a'mola' jiƚpe ticuaihuo iƚque pe ts'oƚ'huaijma
ƚamats'. 18 Muyalaicoyi ƚamats' pe
  ƚocuaicoya. Iƚque xonca acueca'
ailopa'a quiƚya' to oquej nuxans xans. Iya' aimi'iya cuhuaƚc'e'eya
camats' ȽanDios ixnet'ƚ'ma liƚ'ejma', lic'eji'.”
itoc'i'mola'. 19 Maƚque ȽanDios

26 ’Cunc'aipimaye, imanc'

ecani'e'mola' lan xanuc' acaitsi lan noƚspaic'epá ȽanDios, ja'ni Abraham


nacíon ƚamats' Canaán. Maƚpe oƚtatahuelo o ja'ni ituca' loƚnación,
ƚamats' Canaán epi'i'mola' laƚxanuc' itsiya ȽanDios tipalaic'olhuo',
quilemats'. 20 Lijou'ma ȽanDios
  tu'ilhuo' naitsi iƚque Ƚonƚu'eyacolhuo'.
ifaj'mola' iƚne lecui'impola' lan 27 Lan xanuc' nomana' Jerusalén

Juez. To amalpu maxnu oquej jouc'a liƚpincuxepá aiquilimetsaijma


nuxans quimbama' camats' lan iƚque Ƚalunƚu'eponga'. Iƚniya
247 Los Hechos 13

icuxecopa Jesús. Toƚta'a enant'ƚipá ƚamats' i'e'ma lixpic'epa ȽanDios,


loya'apa lam profeta jiƚpe liƚje'e, iƚe ticuxeyale. Imanapa, eminc'ina'me
al je'e tixhuenni itine itine conxajya. pe lomana' liƚcuerpo litatahueló.
28 Tama aiquiƚsi'ne quijunac'
  Lijou'ma ihuet'ƚna'ma licuerpo. 37 Iƚe 

ixa'hue'me Pilato ticuxeƚa' tima'anƚe. lataiqui' tinescojma Jesús. Ma' iƚque


29 Lenant'ƚipá jahuay lo'iya Jesús, iƚe
  ȽanDios imaf'i'ina'ma. Licuerpo a'i
luya'apa lam profeta, ipuƚquinna'me quihuet'ƚ'ma.
petsi lepaƚts'ingiya jiƚe al 'ec, 38 ’Cunc'aipimaye, aƚquimf'eƚa'.

ipo'nontsa ƚunts'eja'. 30 Lijou'ma


  Iya' cu'ilhuo': Ja'ni toƚ'huaiyijnle
ȽanDios imaf'i'inapa iƚque Jesús, Jesús ȽanDios timenc'e'eco'molhuo'
ipa'apa pe lomana' lamizhua. loƚ'epa lixcay. 39 Tama

31 Ts'ilihuequi Jesús, pe nipalyomma


  tolihuejcoyi locuxepa Moisés
Galilea, iyejmale'me icuaitsa anuli aimimenc'e'ecoyacolhuo' nulemma
Jerusalén, iƚniya ixingona'me Jesús, jahuay loƚ'epa lixcay. Ti'hua
tu'iyaleyi iƚe liximpa. toƚtai'me lajunac'. Ja'ni toƚ'huaiyijnle
32 ’Ƚinca, mimana' laƚtatahueló
  Jesús, aimitac'uinyacolhuo' cajunac',
ȽanDios imipola' iƚe al c'a lo'iya. ni toƚta'a. 40 Iya' camilhuo' imanc'

Imi'mola': “Toƚe, toƚe ca'e'ma”. Itsiya naƚquimf'epa: Toƚpo'noƚe cuenna.


lu'ilhuo': Joupa i'ipa. 33 ȽanDios
  Ja'ni a'i ti'i'molhuo' to loya'apa
joupa imaf'i'inapa Jesús. Enant'ƚipa ȽanDios jiƚpe litaiqui' liniƚingiya
iƚe litaiqui' limipola' laƚtatahueló. liƚje'e lam profeta, ticua:
Toƚta'a aƚmuc'iponga' illanc' iƚnietó 41 Imanc' tolixocoyi, tolahuelojnle
iƚne laƚtatahueló. Ma toƚta'a loya'apa laif'epa, toƚ'huijle loƚpicuejma'.
al salmo lacui'impa loque', tuya'e' Itsiya, ma moƚmana' imanc',
lonespa ȽanDios, ticua: ca'e'ma al cueca'.
Ima' ai'Hua, Ja'ni tu'intsolhuo': Toƚe, toƚe
Itsiya aimuc'ipola' lan xanuc' lo'epa ȽanDios,
aƚinca iya' o'Ailli'. imanc' toƚtalai'e'me: “A'ij ƚinca
34 ’Jouc'a tuya'e' timaf'i'ina'ma
  iƚe lalu'iponga'.”
Jesús, tipa'anata pe lomana' 42 Mipalumma lan xanuc'

lamizhua. Tuya'e' aimimaconaya, lafoƚyomma jiƚpe lajut'ƚ ixa'hue'me


aimihuet'ƚya licuerpo. ȽanDios Pablo y Bernabé, timinnila':
timila' lixanuc': ―Locuena xamano, ticuaitsi litine
Joupa aipo'nopa lataiqui', conxajya, aƚpalaic'ocona'monga',
nepi'ipa David. lu'i'monga' xonca iƚne ƚataiquí.
Iƚe laitaiqui' apaxi, canant'ƚi'ma. 43 Lijoupa lipalunca jahuay lefoƚya,

Toƚta'a toƚsim'me imanc'. axpela' lan xanuc' judío jouc'a


35 Ocuena al salmo jouc'a tuya'e':
  locuenaye xanuc' petsi ilihuequi
To'e'ma cuenna ƚo'Hua, iƚque liƚ'ejma' lan judío, iyejmale'me Pablo
o'Huexi. y Bernabé. Iƚniya ixc'ai'im'mola' lan
Titoc'i'ma, aimihuet'ƚya licuerpo. xanuc', timinnila':
36 ’Iƚe lataiqui' aiminescoyoxi
  ―ȽanDios titoc'i'molhuo'.
David. Iƚque mipa'a fa'a li'a Aimolanaj'moƚtsi iƚque.
Los Hechos 13​, ​14 248

44 Icuaiyocontsi litine conxajya ts'iƚ'hueca, iƚniya naihuejcopá


tehue'ela' ma le'a anuli oquexi' lan locuxepa ȽanDios. Ipalaic'om'mola'
xanuc'. Jahuay locuenaye nomana' jouc'a lan tsilaj xanuc'. Toƚta'a
jiƚpe liƚya' efoƚunni tiquimf'e'me ixtuc'om'mola' Pablo y Bernabé,
litaiqui' ȽanDios. 45 Lan xanuc' judío,
  ipa'am'mola' jiƚpe ƚilemats'. 51 Pablo

lixim'me joupa efoƚumma axpela' y Bernabé unaf'me liƚ'mitsi'.


lan xanuc' i'em'mola' laic' Pablo y Ipa'a'me ƚepi camats' litaƚijmpa
Bernabé. Timinnila' lan xanuc': ƚiƚc'ejí. Toƚta'a iƚne lan apóstole
―Iƚniya ma le'a tifel'milhuo' imuc'im'mola' lan xanuc' ja'ni
imanc'. A'ij ƚinca lonespa. tejac'e'moƚtsi iƚne quiƚtuca' iƚjunac'.
46 Pablo y Bernabé
  Ipalunca liƚpiƚya' iƚniya lan xanuc',
aimixpailiquila'. Timinnila' iƚne lan iyepá lane lotsepa liƚya' Iconio.
xanuc' naixtulepá: 52 Le'a cal Espíritu Santo ticuxela'

―Ate'a alu'ipolhuo' imanc' liƚpicuejma', toƚta'a tixoqui quileta


litaiqui' ȽanDios. Toƚta'a lixpic'epa. tiyeyi iƚniya.
Imanc' aimetenƚcocolhuo',
aimolapenufyacu al ts'e loƚpitine,
tolacani'eyoƚtsi coƚtuca'. Itsiya
14 Mimana' liƚya' Iconio Pablo
y Bernabé itsehuo'me
lajut'ƚ pe lafoƚyomma lan xanuc'
aƚpo'no'molhuo'. Aƚe'me pe lomana' judío. Jiƚpe uya'a'me Lataiqui'
locuenaye xanuc' pe aimimetsaicoyi loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios.
ȽanDios. Aƚpalaic'otola' iƚniya. 47 Ma
  Axpela' noquimf'epá epenuf'me
ȽanDios aƚcuxe'eponga' iƚe laƚ'eyacu. luya'a'me Pablo y Bernabé. Iƚne
Al Paxi Liniƚingiya tuya'e' toƚta'a nepenufpá ajudío jouc'a agriego.
lonespa ȽanDios, ticua: 2 Lijou'ma lan xanuc' judío pe

Iya' nepi'ipo' lopenic', aiquilepenufi iƚe litaiqui' Jesús


tapalc'o'itola' liƚpicuejma' pe ipalaic'o'me locuenaye xanuc'
aimimetsaicoyi ȽanDios. agriego. Eteƚc'e'e'me liƚpicuejma'.
Ti'i'ma quiƚsina' cunƚu'e'mola' Toƚta'a iƚne lan xanuc' ti'eyi laic'
iya'. lapimaye. 3 Pablo y Bernabé

Iƚne nomana' xonca aculi' to'itola' icoƚ'mola', imanenca jiƚpe liƚya'.


iƚta'a laitaiqui'. Aimixpailiquila'. Mi'huaiyijnyi
48 Licuej'me lonespa Pablo y
  ȽanDios ti'hua tuya'ayi litaiqui'.
Bernabé locuenaye lan xanuc' pe a'ij Tu'innila':
judío, iƚniya ixojma quileta. Ticuayi: ―Toƚ'huaiyijnle ȽanDios. Toƚta'a
―Ac'a litaiqui' lonespa ƚaƚPoujna. tipaxne'molhuo', titoc'i'molhuo'.
ȽanDios joupa ixpic'epa naitsi Maƚque ȽanDios imujpa al ƚinca
iƚne lapenufyacu al ts'e liƚpitine lonespa Pablo y Bernabé. Epi'i'mola'
aimijouya. Ma' iƚniya i'huaiyijmpá liƚmane ti'eƚe al cueca'. Toƚta'a
Jesús. 49 Ni petsi jiƚpe ƚamats' lan
  lan xanuc' iximpá te ts'i'ic' lo'epa
xanuc' icuej'me litaiqui' ȽanDios. ȽanDios.
50 Lijou'ma lan xanuc' judío pe

4 Lan xanuc' jiƚpe liƚya' i'e'moƚtsi

aimi'huaiyijnyi ƚaƚPoujna Jesús onƚca. Hualca ihuej'me lan xanuc'


ipalaic'om'mola' lacaƚ'no' pe judío pe aiquilepenufi Jesús.
249 Los Hechos 14

Locuenaye ihuej'me Pablo y ƚilendios cuftine “Zeus nopa'a


Bernabé. 5 Lan xanuc' griego jouc'a
  pe lotsufaicompa liƚya'”. Ƚe'ailli'
lan xanuc' judio pe aiquilihuequi Zeus icuaitsi al puerta ƚipuna
Pablo ipalaic'om'mola' ts'iƚpenic' cajut'ƚ pe lomana' Pablo y Bernabé.
jiƚpe liƚya'. Inefo'me, ticuayi: Ilecola' lan huacax, itaic' lan arco
“Aƚteƚ'mi'mola' Pablo y Bernabé. lilanc'ecompa ipa'. Tima'a'mola'
Aƚma'aco'mola' apic'.” 6-7 Pablo y
  lihuacax, titsufco'mola' Pablo y
Bernabé i'ipa quiƚsina' lo'e'enyacola'. Bernabé. Ma' anuli iƚpic'a lan xanuc'.
Inul'me, iye'me ƚamats' cuftine 14 Loquexi' lan apóstole, iƚne Pablo

Licaonia. Jiƚpiya uya'atsa Lataiqui' y Bernabé, ixim'me lo'eyacu iƚne


loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios. ƚa'ailli' y lan xanuc'. Aiquicoƚ'mola'.
U'im'mola' lan xanuc' nomana' Ipalunca lajut'ƚ, itsulfoƚai'me
ƚiƚeloƚya' Listra y Derbe, jouc'a nolojmay xanuc'. Tits'aƚyi liƚpijahua',
nomana' ƚilemats' ahuejnca. timujyi a'ij c'a iƚe lo'eyacu lan
8 Jiƚpe liƚya' Listra tipa'a anuli cal
  xanuc'. Tija'ayi, 15 timinnila':

coxo. Itine itine ticutsu. Li'mitsi' ―Cunc'ixanuc', ¿te conƚ'eyacu?


ailopa'a quiƚpujxi. Ma toƚe ipajncota. Illanc' jouc'a ninc'ixanuc'. Jifa'a
Ni anulemma qui'huac'. Aimi'i. aluya'ayi Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a
9 Anuli litine cal coxo tiquimf'e
  lixpic'epa ȽanDios. Maƚe Lataiqui'
mipalay Pablo. Pablo ehuelojm'ma. tu'ilhuo': “Toƚpo'notsola' iƚna'a
Ixim'ma cal xans ticua lipicuejma': lolandiosla', aimolihuejcona'me”.
“Ƚinca aƚsaƚcona'ma”. 10 Pablo
  Lolandiosla' ailopa'a co'epa, aimi'iya
ipalaic'o'ma ujfxi, timi: mitoc'iyacolhuo'. Tolihuejle ȽanDios
―¡Topo'notsola' ƚamats' lo'mitsi', Ƚimaf'i. Iƚque Nilanc'epa lema'a, li'a
tacaxla' ƚic! ƚamats', ƚaja jouc'a jahuay lopa'a.
Cal coxo iyuf'conni, ecax'ma ƚijca, 16 ’Luyaipa quitine, imanc' jouc'a

ipango'ma i'hua'ma. 11 Lan xanuc'


  locuenaye lan xanuc' pe a'ij judío
nomana' jiƚpiya ehuelojm'me cal toluyalaicoyi lapajnya tolihuejyi
coxo joupa ixaƚconapa, ipango'me ma to moƚ'eyi. ȽanDios ixnet'ƚpa
ija'a'me. Tipalaiyi liƚtaiqui', iƚe iƚe loƚ'ejma'. 17 Tama a'ij cuajmaica

lopalaipa lan xanuc' jiƚpe ƚamats' cu'ilhuo' te ts'i'ic' lipicuejma',


Licaonia. Ticuayi: ȽanDios imuc'ipolhuo' li'ejma'.
―¡Landiosla' i'epoƚtsi xanuc', Imuc'ipolhuo' ac'a lo'epa. Ma' iƚque
imulumma pe laƚmana'! ticuxe ticuiƚa', aƚcuic'inga' ƚacui
12 Ipalaicom'mola' Pablo y Bernabé,
  ƚo'huayomma lema'a. Jouc'a ticuxe
ticuayi: ti'iƚa' ƚitiné cafot'ƚeya. Toƚta'a aƚsinyi
―Bernabé iƚque andios Zeus. ƚaƚtepa. Juaiconapa alixoc'inga'
Ƚocuena andios Hermes. calata.
Pablo xonca tipalay, toƚiya 18 Tama toƚta'a limipola' Pablo lan

ecui'im'me Hermes. (Iƚne lan xanuc' xanuc' afule mihuejcoyi. Juaiconapa


ticuayi xonca tipalay Hermes. Iƚque iƚpic'a titsufcoƚe. 19 Maƚej hora

ilepaluc lif'as candiosla'.) 13 Iƚne lan


  icuaitsa lan judío naixtulepá, iƚne
xanuc' nomana' ƚamats' Licaonia quiyouyomma ƚiƚeloƚya' Iconio
Los Hechos 14​, ​15 250

y Antioquía. Ipalaic'om'mola' lan tiyenƚe, ti'etsa lanic' lapi'ipola'


xanuc' jiƚpe lefoƚya. Inesc'em'mola' ȽanDios. Ixa'huepá titoc'itsola'.
Pablo y Bernabé. Lan xanuc' Itsiya joupa ixhuai'nipá lanic'.
ihuejco'me iƚne lan xanuc' judío, Ticuaiconata. 27 Icuaitsa Antioquía.

ipaf'me capic' Pablo. Lijou'ma Ijoc'im'mola' lapimaye iƚne


ticuayi: “Joupa imapa”. Ipa'a'me nefot'ƚepoƚtsi jiƚpe liƚya'. U'im'mola'
jiƚpe liƚya'. Ipo'no'me lema quiƚya'. jahuay li'ipola' lan xanuc' pe a'ij
20 Ts'ilihuequi Pablo y Bernabé
  judío. ȽanDios joupa iƚonc'epa
iƚoc'oƚai'me canumicay Pablo. Iƚque lipa'nepola'. Iƚniya jouc'a titsuflaiyi
itsahuenanni, itsufaicona'ma liƚya'. lane, ti'huaiyijnyi Jesucristo.
Lihuequi litine ipalunca Pablo 28 Jiƚpiya liƚya' Antioquía icoƚ'mola'.

y Bernabé, icuaitsa liƚya' cuftine Imanenca anuli ts'ilihuequi Jesús.


Derbe. 21 Jiƚpe uya'acona'me

Lataiqui', iƚe loya'apa lixpic'epa


ȽanDios. Axpela' lan xanuc'
15 Icuaitsa liƚya' Antioquía
hualca lapimaye ts'ilihuequi
Jesús quiyouyomma al distrito
epenuf'me lataiqui', ihuej'me. Judea, ipango'me imuc'iyale'me.
Lijou'ma Pablo y Bernabé Tu'innila' lapimaye nomana' jiƚpe
ipailiconanca, iyecona'me ƚiƚeloƚya' liƚya':
Listra, Iconio y Antioquía. ―Tolanant'ƚiƚe locuxepa Moisés,
22 Imuc'iyalecontsa ts'ilihuequi
  tonƚ'etsoƚtsi circuncidar. Ja'ni a'i,
Lataiqui', ifa'empola' liƚpicuejma', aimi'iya molunƚulyacu.
ixc'ai'im'mola', timinnila': 2 Pablo y Bernabé ifuli'imoƚtsi

―Ticuicomma aƚteƚcoƚe, tijouƚa' cataiqui' iƚne lapimaye,


aƚtsuflainata pe locuxeyopa aiquentenƚcocola' lomuc'iyalepa.
ȽanDios. Lijou'ma lapimaye ixpic'e'me
23 Iƚya' iƚya' ni petsi lafoƚyomma
  tiyeƚe Jerusalén Pablo y Bernabé
lapimaye Pablo y Bernabé ifaj'me jouc'a hualca lapimaye nomana'
lan tsilaj xanuc' noxpic'eyacu jiƚpe Antioquía. Pu'hua Jerusalén
lataiqui'. Tixnet'ƚyi, aimitetsoyi, tipalaic'onnola' lan apóstole
tijoc'iyi ƚaƚPoujna, timiyi: y lapimaye noxpijpá lataiqui'.
―MaƚPoujna, iƚna'a lan xanuc' Ticuis'ennola': “Imanc', ¿te
ti'huaiyijnhuo'. Totoc'itsola'. coƚcuapa? Laƚpimaye pe a'ij judío,
24 Ipalunca liƚya' Antioquía.
  ¿ja'ni ti'e'moƚtsi circuncidar o
Uyalaico'me jahuay ƚamats' Pisidia. a'i?” 3 Ipalunca Pablo, Bernabé y

Icuaiyocontsa ƚamats' Panfilia. liƚejmale lun Antioquía. Locuenaye


25 Iyecona'me liƚya' Perge. Jiƚpe
  lapimaye lafoƚyomma jiƚpe
uya'a'me Lataiqui'. Lijou'ma ipalunca, Antioquía ecanumf'entsacane.
imul'me al 'ocay, icuaitsa liƚya' Uyalaico'me ƚamats' Fenicia jouc'a
Atalia. 26 Jiƚpiya itsulfoƚaicona'me
  ƚamats' Samaria. Jiƚpe ƚiƚeloƚya'
anuli al barco lotseya locuena ipalaicom'mola' lapimaye, uya'a'me
quiƚya' cuftine Antioquía. iƚe li'ipola' lan xanuc' a'ij judío,
Pablo y Bernabé limajmpá jiƚpe ticuayi: “Ipai'ipá liƚpicuejma',
Antioquía lapimaye ummempola' tihuejyi Jesús”. Licuej'me toƚta'a
251 Los Hechos 15

li'ipa jahuay lapimaye ixoconni aimi'iya. 11 Joupa i'ipa caƚsina'


quileta juaiconapa. ma le'a Jesucristo aƚtoc'i'monga'.


4 Pablo, Bernabé y liƚejmale
  Iƚque aƚsimponga' ninc'icuanuc'la,
icuaitsa liƚya' Jerusalén. Lapimaye lunƚu'e'monga'. Ma' anuli
lafoƚyomma jiƚpe, lan apóstole tunƚu'e'mola' iƚniya.
jouc'a lapimaye noxpijpá lataiqui', 12 Lapimaye lafoƚyomma jiƚpiya

epenufim'mola'. Pablo y Bernabé ailopa'a cotalai'ecoyacu. Iquimf'e'me


uya'a'me jahuay li'ipa, uya'a'me loya'apa Pablo y Bernabé muya'ayi
acueca' litoc'ipola' ȽanDios. 5 Jiƚpe
  al cueca' li'epa ȽanDios pe lomana'
Jerusalén timana' hualca lan xanuc' locuenaye lan xanuc', iƚne a'ij judío.
fariseo no'huaiyijmpá ƚaƚPoujna Uya'a'me li'ipa ma mi'eyi lipenic'
Jesucristo. Iƚne ecaxoƚ'me, ticuayi: ȽanDios. Iƚque joupa epi'ipola'
―Lapimaye pe a'ij judío tenant'ƚiƚe liƚmane, toƚta'a i'e'me to aimi'iya
locuxepa Moisés. Ti'etsoƚtsi mi'eyacu lan xanuc'.
circuncidar. 13 Lijoupa luya'apa toƚta'a

6 Efot'ƚe'moƚtsi lan apóstole


  Jacobo ipalaic'o'mola' lapimaye
jouc'a lapimaye noxpijpá lataiqui'. lefot'ƚepoltsi, timila':
Icuis'e'moƚtsi: “¿Te caƚspic'eyacu?” ―Cunc'aipimaye, aƚquimf'eƚa'.
7 Ipalaic'o'moƚtsi juaiconapa.

14 Simón Pedro alu'iponga' li'ipa

Lijouco'ma ecax'ma Pedro. Timila': litine ȽanDios imuj'moxi pe lomana'


―Cunc'aipimaye, joupa oƚsina' locuenaye lan xanuc', iƚne a'ij judío.
li'ipa. ȽanDios aƚmuc'iponga' naitsi Iƚe litine ipango'ma ijoc'i'mola'
no'huaya pe lomana' locuenaye lan tihuejcoƚe, ti'iƚa' quixanuc'. 15 Lam

xanuc', iƚne a'ij judío. Aƚ'huijf'epa profeta joupa uya'apá toƚta'a lo'eya
ca'huaƚa' iya', cuya'atsi Lataiqui' ȽanDios. Jiƚpe liƚje'e iniƚijmpá
loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa lonespa ȽanDios, ticua:
ȽanDios, ti'huaiyijnle Jesucristo. 16 Tijouƚa' catoc'icona'mola'
8 Li'huaiyijm'me Jesucristo ȽanDios
  laixanuc'.
ipaxne'mola' to laƚpaxneponga' Iya' capi'i'mola' laixanuc' ƚiƚrey,
illanc'. Epi'ipola' cal Espíritu Santo. cal rey David itatahuelo.
Toƚta'a imujpa aƚinca ti'huaiyijnyi 17 Toƚta'a locuenaye lan xanuc'
Jesucristo. ȽanDios aimimenajya, tehuena'me ƚiƚPoujna,
timetsaicola' jahuay lan xanuc', iƚne a'ij judío pe joupa
te ts'i'ic' liƚpicuejma'. 9 Iƚniya,
  nimetsaicopola' aixanuc',
illanc', ma' anuli lapenufponga'. maƚniya lahuena'ma.
Laƚ'huaiyijmpá Jesucristo 18 Toƚta'a linespa ȽanDios No'epa
latufc'e'eponga' laƚpicuejma'. jahuay iƚna'a.
10 ’Itsiya, ¿te colahuaicopá
  Joupa imuc'ipola' lan xanuc'
ȽanDios? Imanc' toƚcuayi: nomana' luyaipa quitine.
“Aƚcuxe'e'mola' laƚpimaye tihuejcoƚe 19 Jacobo ti'hua tipalaic'ola' lipimaye,

jahuay locuxepa Moisés”. Iya' timiconala':


cacua: Laƚtatahueló aiquilenant'ƚi ―Iya' cacua: Iƚne laƚpimaye a'ij
iƚe lataiqui', ni illanc' aicalanant'ƚi, judío pe joupa ixhuej'menamma,
Los Hechos 15 252

tihuecoyi ȽanDios, aimaƚpa'ne'mola'. ’Itsiya lu'ilhuo': Illanc' aicalummela'


20 Alumme'e'mola' quiƚje'e,
  iƚniya. Aicaƚmila': Toƚta'a toƚmitsola'.
lu'i'mola': “Imanc' aimoƚte'me 25 Illanc' naƚmana' fa'a joupa

lixic' litsufcompola' landiosla'. aƚ'e'epoƚtsi anuli laƚpicuejma'.


Iƚque cal tejua' joupa i'ipa Aƚspic'epá alumme'elhuo' iƚna'a
quixcay. Toƚ'etsoƚtsi cuenna. laƚ'huijf'epola', tiyejmaleƚe
Aimoƚsuico'mola' ocuenaye cacaƚ'no', laicaƚpimaye Pablo y Bernabé.
ma' le'a loƚpenoye. Aimoƚte'me 26 Iƚne coƚa' tima'mola' mi'eyi lipenic'

liƚpixic' linneja lixnajmpola' cajuats', ƚaƚPoujna Jesucristo, tocomma


jouc'a aimoƚte'me lajuats'.” to aimunƚulyacu. 27 Loquexi'

21 ’¿Te caƚcuxe'ecoyacola' xonca?


  laƚpimaye lalummepola', iƚne Judas
Jiƚpiya ƚajut'ƚi pe lafoƚyomma laƚf'as y Silas tu'itolhuo' laƚspic'ejma', iƚe
xanuc' judío, itine itine conxajya laliniƚpa iƚta'a al je'e. 28 Illanc' y cal

tixhuef'yi locuxepa Moisés. Ixhuaita Espíritu Santo aƚspic'eyi a'ij cueca'


axpe' camats' toƚta'a mi'eyi jahuay laƚcuxe'eyacolhuo'. Fa'a lu'ilhuo' ma
ƚiƚeloƚya'. le'a oquej fane' loƚ'eyacu petsi xonca
22 Lan apóstole jouc'a lapimaye
  latenƚcocopa ȽanDios. 29 Lu'ilhuo':

noxpijpá lataiqui', jouc'a jahuay ’Aimoƚte'me lixic' litsufcompola'


lapimaye lafoƚyomma jiƚpe landiosla'. Aimoƚte'me lajuats'.
Jerusalén i'e'e'moƚtsi anuli Aimoƚte'me liƚpixic' linneja
liƚpicuejma'. Ticuayi: lixnajmpola' cajuats'. Tonƚ'e'etsoƚtsi
―Aƚ'huijf'e'mola' laƚpimaye. cuenna. Aimoƚsuico'mola' ocuenaye
Alumme'mola' tiyeƚe Antioquía. cacaƚ'no', ma le'a loƚpenoye.
Tiyejmaleƚe Pablo y Bernabé. ’Ja'ni toluyalaico'me toƚta'a
I'huijf'em'mola' Judas ƚacui'impa tonƚ'e'me al c'a. Itsiya icula'apa iƚe
Barsabás jouc'a Silas. Iƚne liƚpimaye laƚsc'ai'ipolhuo'.”
tixininnila' ac'a liƚpicuejma'. 30 Lapimaye nomana' Jerusalén

23 Ini'impola' al je'e, tini'innola'


  ixc'ai'im'mola' Pablo, Bernabé y
lapimaye a'ij judío. Iƚe al je'e tuya'e': liƚejmale. Iƚne iye'me. Icuaicontsa
“Illanc' ninc'apóstole, ninc'atsila' Antioquía. Jiƚpiya ijoc'im'mola'
capimaye naƚspic'epá lataiqui', lapimaye tefoƚunca. Ini'im'mola' al
aƚnonilhuo' imanc' a'ij judío, je'e. 31 Lapimaye ininuf'me ixhue'me.

noƚmana' liƚya' Antioquía, jouc'a Iƚe loxc'ai'impola' ixoc'i'mola' quileta.


noƚmana' ni petsi ƚamats' Siria, 32 Iƚne Judas y Silas aprofeta.

jouc'a noƚmana' ƚamats' Cilicia. Juaiconapa ixc'ai'im'mola' lapimaye,


Imanc' illanc' ninc'apimaye. ifa'em'mola' liƚpicuejma'. 33 Jiƚpiya

24 ’Joupa aƚmimponga' iƚe luya'apa


  imanenca, icoƚ'mola'. Icuaitsi litine
hualca lapimaye lipalyomma tiyenƚe lapimaye ixc'aitsona'me,
fa'a. Iƚne imipolhuo': ‘Imanc' timinnila':
tolanant'ƚiƚe locuxepa Moisés. ―Tonƚenƚe al c'a. Toƚpailinanca,
Tonƚ'etsoƚtsi circuncidar.’ Toƚta'a tonƚenƚe pe lomana' iƚne
ixhueƚ'mipolhuo'. Toƚcuayi: ¿Te nummepolhuo'. Toƚmitsola':
caƚ'eyacu? “Ailopa'a tintsi”.
253 Los Hechos 15​, ​16

34 Silasixpic'epa tipanehuo “Toƚta'a aimixtulecu lan xanuc'


Antioquía. 35 Pablo y Bernabé
  judío nomana' fa'a ƚamats'”. Jahuay
imanenca jiƚpe liƚya' tuya'ayi, iƚniya iƚsina' qui'ailli' Timoteo
timuc'iyaleyi Lataiqui'. Iƚe litaiqui' agriego. Toƚiya Timoteo aiqui'aic'
ƚaƚPoujna. Ma' anuli lo'epa axpela' circuncidar.
lapimaye. 4 Lijou'ma Pablo, Silas y Timoteo

36 Ti'hua tuyaipa ƚitiné. Lijou'ma


  iyehuo'me iƚya' iƚya', ehuengintsola'
Pablo ipalaic'o'ma Bernabé, timi: lapimaye nomana'. Imuc'im'mola' al
―Ƚepá, ƚeconapá jahuay ƚiƚeloƚya' je'e loya'apa locuxepa lan apóstole
petsi joupa laluya'apa litaiqui' y lapimaye noxpijpá lataiqui', iƚne
ƚaƚPoujna. Aƚsinna te ts'i'ic' mimana'. nomana' Jerusalén. Tixc'ai'innila',
37 Bernabé ticua:
  tu'innila' tenant'ƚiƚe iƚe lataiqui'.
―Aƚƚecocona'me Juan Marcos, 5 Toƚta'a lapimaye lafoƚyomma

aƚejmalecona'me. iƚniya ƚiƚeloƚya' xonca ti'huaiyijnyi.


38 Pablo timi:
  Itine itine tixpela' lapimaye.
―A'i. Laƚcuaitsa ƚamats' Panfilia 6 Lijou'ma, ehuengintsola'

iƚque aƚpo'noponga' caƚtuca'. lapimaye nomana' ni petsi


Aiqui'e'ma canic' anuli illanc'. ƚamats' Frigia y ƚamats' Galacia.
Aimaƚƚecocona'me. Aiquiƚtsuflaic' ƚamats' Asia. Cal
39 Ipalaic'o'moƚtsi juaiconapa.
  Espíritu Santo aiquepi'ila' lane
Ifuli'i'moƚtsi cataiqui'. Lijouco'ma muya'ayacu Lataiqui' jiƚpe
anuli anuli i'hua'ma lipene. Bernabé ƚamats'. 7 Icuaitsa ƚema ƚamats'

ileco'ma Marcos, itsulfoƚai'me anuli Misia ixpic'epa titsulfoƚaitsa


al barco, iye'me Chipre. 40 Pablo
  ƚamats' Bitinia. Cal Espíritu, iƚque
i'huijf'e'ma Silas. Pablo y Silas y ƚi'Espíritu Jesús, aiquepi'ila' lane.
lapimaye efot'le'moƚtsi. Ijoc'i'me 8 Ti'hua tiyeyi ƚema ƚamats' Misia.

ȽanDios. Ixa'hue'me titoc'itsola' Imul'me liƚya' Troas. 9 Lipuqui'


Pablo y Silas. Lijou'ma ipalunca Pablo ixim'ma al paiyo. ȽanDios


iƚniya. 41 Iye'me ƚamats' Siria jouc'a
  timuc'i lo'eya. Ixim'ma tecaxu anuli
ƚamats' Cilicia. Pablo ipalaic'o'mola' cal xans ƚas Macedonia. Tixa'hue,
lapimaye ni petsi lafoƚyomma. timi: “To'huanni fa'a ƚainemats'
Ifa'e'mola' liƚpicuejma'. Macedonia. Fa'a aƚtoc'i'monga'.”

16 Pablo y Silas icuaitsa 10 Iƚe liximpa Pablo alu'iponga'


liƚya' Derbe, uyalaico'me, illanc' laƚejmale. Aƚspic'epá ƚe'me


icuaitsa Listra. Jiƚpe liƚya' tipa'a ƚamats' Macedonia. Aƚcuayi: Ma
anuli ƚamijcano cuftine Timoteo. ȽanDios aƚjoc'iponga', alu'itsonga'
Qui'máma' ajudía, ti'huaiyinge lan xanuc' nomana' jiƚpe ƚamats'
Jesucristo. Qui'ailli' agriego. Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa
Timoteo tihuequi Jesús. 2 Lapimaye,
  ȽanDios.
iƚne nomana' Listra, jouc'a nomana' 11 Jiƚpe Troas aƚtsulfoƚaipá

Iconio ticuayi: “Ac'a xans Timoteo”. anuli al barco. Aƚepá ƚijca ƚamats'
3 Pablo ixpic'epa tiyejmale'me. Ai'a
  cuftine Samotracia. Lihuequi
tileco'ma i'e'ma circuncidar. Ticua: litine aƚcuaitsa liƚya' Neápolis.
Los Hechos 16 254

12 Lipalyonca al barco aƚepá Filipos. cacuxe'ehuo': Taipananni lipicuejma'


Iƚe liƚya' xonca imetsaicoquiya iƚca'a ƚahuats'.
jiƚpe ƚamats' Macedonia, i'huexi cal Aiquicoƚ'ma. Ipananni ƚonta'a.
cuecaj quincuxepa romano. Jiƚpe 19 Lipoujnalá ƚahuats' iximpá

aƚcoƚponga'. ixaƚconapa, ixtulenca. Iƚsina'


13 Litine conxajya lipalunca
  aimi'iya mulijconayacu quiƚtomí.
liƚya', aƚepá petsi tefot'ƚeyoƚtsi lan I'noƚim'mola' Pablo y Silas,
xanuc' mijoc'i'me ȽanDios, jiƚpe al exaƚim'mola' jiƚpiya pe lomana'
pana'. Aƚcutsoƚanna, aƚpalaic'opola' ts'iƚpenic'. 20 I'hua'am'mola'

lacaƚ'no' licuai'me. 14 Anuli jiƚne


  pe lomana' lan juez romano.
lacaƚ'no' lipuftine aLidia. Tihuequi Timinnila':
locuxepa ȽanDios. Lipiƚya' ―Iƚne lan xanuc' ajudío, fa'a
cuftine Tiatira. Ticuqui quijahua' laƚpiƚya' tehueyi cataiqui'.
lumanc'ecompa amorada. ȽaƚPoujna 21 Aƚmuc'inga' aƚpai'inga' laƚ'ejma'.

epi'ipa lipicuejma' icuej'ma lonespa Illanc' ma lihuejcoyi cal cuecaj


Pablo. 15 Ƚaca'no' Lidia jouc'a
  quincuxepa romano. Ma' iƚque
jahuay nomana' lejut'ƚ epo'im'mola'. aƚcuxenga'. Aimi'iya malapenufyacu
Lijou'ma Lidia aƚsa'hueponga', ocuena cataiqui'.
aƚminga': 22 Jahuay lefoƚya jiƚpiya

―Ja'ni imanc' aƚsimpa iya' ixtuc'om'mola' Pablo y Silas. Lan


nepenufpa ƚaƚPoujna ƚepá lainejut'ƚ. juez icuxe'me texitsoquintsola'
Jiƚpe aƚmanc'aleta. Pablo y Silas, titsimafquintsola'
Ihui'i'ma. Aƚehuo'me lejut'ƚ. liƚspula'. 23 Itsimafquim'mola'

16 Anuli litine maƚeyi petsi aƚjoc'ita


  juaiconapa. Ecanc'ontsola' lacarza.
ȽanDios aƚtalecuf'me anuli ƚahuats'. Icuxe'e'me cal xans no'epa cuenna
Lipoujnalá joupa i'napá, ticuxeyi. lacarza, timiyi:
Ƚahuats' ticua'e, ticuxe lipicuejma' ―To'etsola' cuenna iƚna'a lan
anuli ƚiponta'a Satanás. Timila' lan xanuc'. Aimipalcu.
xanuc' lo'iyacola'. Toƚta'a tuliqui 24 Licuejpa toƚta'a no'epa cuenna

juaiconapa acueca' tomí. Tepi'ila' lacarza i'nicotsola' xonca licu'u


lipoujnalá. 17 Illanc' aƚejmaleyi Pablo.
  cacarza. Icansc'om'mola' liƚ'mitsi'
Ƚahuats' alihuequinga'. Tija'e', ticua: laxma. Aimipalyacu, aimi'iya.
―Toƚsintsola' iƚna'a lan xanuc'. 25 Li'i'ma to nolojmay quipuqui'

Cal Cueca' CanDios iƚPoujna iƚna'a. Pablo y Silas tijoc'iyi ȽanDios,


Tu'ilhuo' te co'iya molunƚulyacu. tunac'liyi timiyi: “ManDios, ima'
18 Tuyaipa axpe' quitine
  unCueca'”. Locuenaye litats'ila'
mi'ay toƚta'a ƚahuats'. Pablo tiquimf'eyi. 26 Inu'ma ƚunanto.

aiquetenƚcocojma lo'epa. Tifenna ƚamats' petsi lifayiya


Tixhueƚmot'ƚe juaiconapa. ƚaitaƚ lacarza. Aiquicoƚ'ma, exinni
Lijouco'ma ipai'e'moxi, ehuelojm'ma jahuay lam puerta. Jahuay litats'ila'
ƚahuats', ipalaic'o'ma ƚonta'a, timi: ixim'moƚtsi uhuaiƚquem'mola'
―Cajoc'i ƚaiPoujna, canesma latejmaj cadena. 27 Cal xans

lipuftine Jesucristo. Toƚta'a no'epa cuenna lacarza tixmay.


255 Los Hechos 16​, ​17

Imaf'i'ma ixim'ma lam puerta exiya. lan xanuc', tipalnanca”. Itsiya


Ticua: “Itsiya, ¿te caif'eya? Joupa tolipalnanca. Tonƚenƚe al c'a.
ipalnamma litats'ila'”. Ipa'a'ma Ailopa'a tintsi.
li'espada. Ticua: “Cama'a'moxi”. 37 Pablo ipalaic'o'mola' lapaluc',

28 Pablo ixim'ma lo'eya. Ija'a'ma


  timila':
ujfxi, timi: ―A'i. Aimi'iya maƚeyacu. Illanc'
―Aimo'e'e'moxi. Ma fa'a aƚmana' alimetsaiconinga' ixanuc' cal
jahuay illanc'. cuecaj quincuxepa romano. Imanc'
29 No'epa cuenna lacarza
  loƚjuez ni aiquiƚsina' ja'ni aƚinca
icuxe'e'ma tulif'enƚe. Aiquicoƚ'ma, o a'ij ƚinca lataiqui' laƚcufponga'.
itsufai'ma pe lomana' litats'empola'. Ma malahuelonginga' lan xanuc'
Eca'ni'moxi jiƚpe liƚ'mitsi' Pablo y aƚtsimafquimponga'. Itsiya aƚminga'
Silas. Tiyu tixpaiqui. 30 Tipa'ala'
  aƚenƚe a‑ch'ixca. A'i. Aimi'iya.
ƚuna. Ticuis'ela', timila': Ticuaiyunca lan juez. Alipa'atsonga'
―Cunc'ixanuc', ¿te co'iya iƚniya.
cunƚu'eyacoxi? ¿Te caif'eya? 38 Lapaluc' ipailinanca, iye'me

31 Iƚne timiyi:
  pe lomana' lan juez. U'im'mola'
―Ima' to'huaiyijnla' ƚaƚPoujna limipola' Pablo. Licuej'me lan
Jesucristo, iƚque tunƚu'e'mo'. Toƚta'a juez cal cuecaj quincuxepa
ti'eƚe iƚne nomana' lomejut'ƚ. Jouc'a romano imetsaicola' Pablo y Silas,
tunƚu'e'mola' jahuay iƚniya. tixpailiquila' juaiconapa. 39 Iye'me

32 U'i'me litaiqui' ƚaƚPoujna.


  lacarza. Ixa'hue'me aimixtulecu
U'im'mola' jouc'a nomana' lejut'ƚ. Pablo y Silas. Ipa'am'mola'.
33 Maƚpe 'hora lipuqui' no'epa
  Timinnila':
cuenna lacarza ileco'mola' Pablo ―Tonƚenƚe, tolipalnanca fa'a
y Silas, epac'e'etsola' ƚilehui. laƚpiƚya'.
Aiquicoƚ'mola', epo'im'mola' iƚque 40 Lipalunca lacarza Pablo y

y jahuay lixanuc'. 34 Lijou'ma


  Silas iye'me lejut'ƚ Lidia. Jiƚpe
ileco'mola' lejut'ƚ Pablo y Silas. efot'ƚe'moƚtsi anuli lapimaye.
Ites'mitsola'. Juaiconapa tixoqui Ixc'ai'im'mola', ixpai'im'mola' quileta.
queta ti'huaiyinge ȽanDios. A'i ma Lijou'ma iyena'me.
le'a iƚque jouc'a jahuay lixanuc'
ti'huaiyijnyi.
35 Iƚic'e'ma. Lan juez umme'me

17 Pablo y liƚejmale ipalunca
liƚya' Filipos, iye'me lane
loyaicopa ƚiƚeloƚya' Anfípolis y
lilepaluc' tiyeƚe lacarza. Licuaitsa Apolonia. Icuaitsa liƚya' Tesalónica.
ipalaic'o'me no'epa cuenna lacarza, Jiƚpe tipa'a anuli lajut'ƚ pe
timiyi: lafoƚyomma lan xanuc' judío.
―Tox'masnatsola' iƚne lan xanuc'. 2 Licuaitsi litine conxajya Pablo, ma

Tipalnanca, tiyenƚe. to mi'ay, i'hua'ma jiƚpe lajut'ƚ. Afane'


36 No'epa cuenna lacarza u'i'ma
  quitine conxajya i'e'ma toƚta'a.
Pablo, timi: Ipalaic'o'mola' lan xanuc' jiƚpiya.
―Lan juez ummepá lilepaluc'. Tu'ila' loya'apa al Paxi Liniƚingiya.
Iƚne aƚmi: “Tox'masnatsola' iƚne 3 Tuhuaƚqui iƚe lataiqui', tu'ila':

Los Hechos 17 256

―Maƚe al Paxi Liniƚingiya 8 Licuej'metoƚta'a lan xanuc' y


tipalaijma cal Cristo. Tuya'e': ts'iƚpenic' xonca ixtulenca. 9 Jasón

“Titeƚco'ma, timana'ma. Tijouƚa' y lapimaye i'najtse'me ts'iƚpenic',


timaf'ina'ma, tipano pe i'najcufi'me Pablo y Silas. Toƚta'a
lomana' lamizhua.” Jesús, iƚque ts'iƚpenic' ux'masquina'me iƚne
ƚaifpalaic'ocopolhuo', maƚque Jasón y lapimaye.
aCristo. 10 Maƚe lipuqui' lapimaye

4 Hualca lan xanuc' judío


  itoc'im'mola' Pablo y Silas
lafot'ƚepoƚtsi jiƚpiya ticuayi: “Ma' al tipalnanca jiƚpe liƚya' Tesalónica.
ƚinca locuapa”. I'e'moƚtsi anuli Pablo Iye'me liƚya' Berea. Icuaitsa
y Silas. Jouc'a juaiconapa axpela' lan jiƚpe liƚya' itsulfoƚai'me lajut'ƚ
xanuc' griego naihuejpá locuxepa pe lafoƚyomma lan xanuc' judío.
ȽanDios, jouc'a axpela' lan tsila' 11 Ac'a xanuc' iƚniya lan judío

cacaƚ'no', epenuf'me lonespa Pablo. nomana' iƚe liƚya' Berea, a'i to


5 Lan xanuc' judío pe aimihuejyi
  lan xanuc' nomana' Tesalónica.
Jesús ixtulenca, i'em'mola' laic' Ixojco'ma quileta epenuf'me litaiqui'
Pablo y Silas jouc'a ts'ilihuequi. Jesús. Itine itine tixhueyi al Paxi
Ipalaic'om'mola' hualca lixcay Liniƚingiya. Ticuayi: “Aƚsim'me ja'ni
xanuc'. Iƚne nohuinajpola', aimi'eyi al ƚinca o a'ij ƚinca lonespa Pablo”.
canic', ma le'a tecaxoƚanna jiƚpe 12 Axpela' lan xanuc' judío, jouc'a

locucaleyompa. Efot'ƚem'mola' hualca lacaƚ'no' griego pe ts'iƚ'hueca,


axpela' lan xanuc', ixahuali'intsola' jouc'a axpela' lan xanuc' griego
Pablo y Silas. Jahuay lan xanuc' epenuf'me.
jiƚpe liƚya' ic'of'ma liƚjuats'. 13 Lan xanuc' judío nomana'

Ixtulenca juaiconapa. Aits'icoƚ'mola', liƚya' Tesalónica icuej'me: “Pablo


iye'me, icuaitsa lejut'ƚ anuli cal xans tipa'a liƚya' Berea, tuya'e' litaiqui'
cuftine Jasón. Tehuennila' Pablo y ȽanDios”. Iye'me Berea. Jiƚpiya
Silas. Timiyi Jasón: ipalaic'om'mola' lan xanuc',
―Laxat'ƚitsonga' Pablo y Silas. i'e'em'mola' tixtuc'oƚe Pablo.
Aƚ'hua'a'mola' jiƚpiya lafoƚyomma 14 Lapimaye itoc'i'me Pablo tipanni

lan xanuc'. liƚya' Berea, ti'huaƚa' ƚema caja.


6 Aiquixinim'mola'. Exaƚim'mola'
  Silas jouc'a Timoteo imanenca
Jasón y hualca lapimaye. Berea. 15 Lapimaye pe li'i'moƚtsi

I'hua'ampola' pe lomana' lan juez. anuli Pablo ileco'me liƚya' Atenas.


Tija'ayi coyac', ticuayi: Pablo timila':
―Iƚniya lan xanuc' nateƚc'eyalepá ―Toƚmitsola' Silas y Timoteo
liƚpicuejma' lan xanuc' ni petsi li'a aimicoƚ'mola', ticuaiyunca fa'a.
ƚamats' joupa icuai'me fa'a laƚpiƚya'. Lijou'ma lapimaye ipailinanca,
7 Iƚca'a Jasón epenufpola' jiƚpe
  iye'me Berea.
lejut'ƚ. Jahuay iƚniya aimihuejcoyi 16 Pablo ipanenni liƚya' Atenas.

locuxepa cal cuecaj quincuxepa I'huaijma ticuaiyunca Silas y


César. Ticuayi tipa'a ocuenaj rey Timoteo. Ixim'ma iƚe liƚya' imanna
ticuxela', cuftine Jesús. candiosla'. Ixhueƚco'ma juaiconapa.
257 Los Hechos 17

17 Litine conxajya itsehuo'ma lajut'ƚ 22 Pablo ecax'ma jiƚpe al Areópago.


pe lafoƚyomma lan xanuc' judío. Tipalaic'ola' lefoƚya, timila':
Jiƚpe lajut'ƚ tipalaic'ola' lan xanuc', ―Cunc'ixanuc', Atenas oƚpiƚya,
iƚne lan xanuc' judío jouc'a lan caxinnilhuo' toƚspaic'ela' jahuay
xanuc' griego pe naihuejpá ȽanDios. landiosla'. Aimolatets'iyi ni' anuli.
Itine itine itsehuo'ma laplaza, 23 Cuyaijma ƚaneya fa'a loƚpiƚya'

tipalaic'ola' lotalecufpola' jiƚpe. cahuelongila' loƚ'altar. Jouc'a


18 Jiƚpe laplaza tefot'ƚeyoƚtsi
  cahuelonge anuli al altar iniƚingiya
hualca lan xanuc' naihuejpá tuya'e': “Iƚta'a i'altar anuli ƚandios.
liƚtaiqui' lan xanuc' lacui'impola' Aicalimetsaijma naitsi iƚque,
lan epicúreo. Jouc'a tefot'ƚeyoƚtsi aicaƚsina' te quipuftine.” Tama
pe naihuejpá liƚtaiqui' lan xanuc' imanc' toƚcuayi: “Iƚque anuli
lacui'impola' lan estoico. Iƚne ƚalandios”, imanc' aicolimetsaijma.
ipango'me ifuli'i'moƚtsi cataiqui' Itsiya iya' cu'i'molhuo' naitsi iƚque.
Pablo. Hualca ticuis'eyoƚtsi: 24 ’Maƚque ȽanDios ilanc'epa

―Iƚque ƚapalgo, ¿te li'a ƚamats' jouc'a jahuay lopa'a.


cohuaƚquemma lonespa? Aimipanga al xoute' lilanc'epa lan
Ocuenaye ticuayi: xanuc'. Iƚque iPoujna lema'a jouc'a
―Tocomma to tinescola' ocuenaye li'a ƚamats'. 25 Illanc' ninc'ixanuc'

candiosla'. aimi'iya maƚnesyacu: “ȽanDios


Icuejpá Pablo lipalaicopa Jesús, tehue'e', alapi'i'me”. Iƚque aimehue'e'.
jouc'a lipalaicopa ƚimaf'inapa, Jahuay ts'iƚmaf'i fa'a li'a ƚamats'
ipayomma pe lomana' lamizhua. ȽanDios tepi'ila' liƚpitine, liƚpehua',
Toƚta'a ticuayi: “Iƚne oquexi' jouc'a jahuay liƚpicuicoya.
landiosla'”. 26 ’Lan xanuc' ni petsi quiyouyomma

19 Timiyi Pablo:
  ma' anuli liƚjuats'. Toƚta'a lilanc'epola'
―Ƚepá. ȽanDios. Maƚque ȽanDios ixpicufpa
Ileco'me pe lafoƚyomma ts'iƚpenic'. ƚilemats' anuli anuli lan nación.
Jiƚpe lacui'impá al Areópago. Ixpic'epa tojua ticoƚ'mola', te quitine
Icuaitsa jiƚpe icuis'e'me, timiyi tijou'ne'mola'. 27 Lixpic'epa toƚta'a

Pablo: ȽanDios ticua: “Lahueƚa' lan xanuc'.


―Ima' lofmuc'iyalepa ats'e Aga tinesle: ¿Pe copa'a? Aƚsinna'ma.”
cataiqui'. Aluhuaƚc'e'etsonga'. ’Iƚque ƚinca a'ij culi', ma' ahuejnca
Aƚcuejle te cocuajmaispa iƚe anuli anuli illanc'. 28 Maƚque

lataiqui'. 20 Aƚcuejyi ima' tomuc'iyale


  aƚƚanc'eponga', lapi'iponga'
ituca' cataiqui'. Ti'iƚa' caƚsina' te laƚpitine. Maluyalaicoyi lapajnya
cohuaƚquemma iƚe lofnespa. aƚtoc'inga'. Ja'ni tijuc'ixoxi aimi'iya
21 Lan xanuc' limajmpá liƚya'
  maluyalaicoyacu, jahuay tijouna'ma.
Atenas, ja'ni ma' Atenas iƚpiƚya', o Imanc' loƚxanuc' ts'iƚpicuejma' jouc'a
ja'ni quiyouyomma ocuena quiƚya', ipalaico'me ȽanDios, iniƚpá: “Illanc'
jahuay iƚniya aimi'eyi canic'. Muica ninc'ixanuc' inaxque' ȽanDios”.
litine tipalaic'oyoƚtsi. Tu'iyoƚtsi, 29 ’Iƚque ȽanDios aƚ'Ailli'. Toƚiya

tiquimf'eyoƚtsi ituca' ituca' cataiqui'. aimi'iya maƚ'onƚicoyacu to iƚne


Los Hechos 17​, ​18 258

landiosla' lilanc'empola' a'oro o liƚya' Roma, quite' miƚcuaispá


aplata o apic. Iƚna'a ipa'acopa ƚijuac Corinto. Pablo i'hua'ma ixintsola'
cal xans, ilanc'ecopola' limane'. lilejut'ƚ. 3 Jiƚpe ipanenni. Pablo y

30 Luyaipa quitine lan xanuc'


  Aquila in‑natsoƚpá quixmi. Ti'eyi
aiquiƚsina' te ts'i'ic' lipicuejma' canic' anuli. 4 Litine conxajya Pablo

ȽanDios. Aiquilimetsaijma. ti'hua lajut'ƚ pe lafoƚyomma lan


Iƚniya ƚitiné ȽanDios aiquimila', xanuc' judío. Tipalaic'ola' lan xanuc'
aiquitalela' ni toƚta'a. Itsiya ituca' nomana' jiƚpe, iƚne ajudío jouc'a
li'ejma'. Ticuxe'ela' jahuay lan xanuc' agriego. Tehue te co'iya micuejyacu,
ni petsi lomana', timila': “Imanc' ti'huaiyijnle Jesucristo.
toƚsuej'menanca”. 31 ȽanDios joupa

5 Silas y Timoteo ipalunca ƚamats'

i'huijf'epa, ifaquimpa cal Juez Macedonia. Licuaitsa liƚya' Corinto


no'eya al ƚijca lipenic'. Ixpic'epa Silas y Timoteo, Pablo joupa
litine timujxoxi iƚque iƚJuez jahuay etec'opa lanic' lanatsoƚya, ma le'a
lan xanuc' ni petsi lomana'. Iƚque tuya'e' Lataiqui'. Tu'ila' lan xanuc'
cal xans ȽanDios joupa imaf'i'inapa, judío: “Jesús ma' aCristo”. 6 Lan

ipa'anapa pe lomana' lamizhua. judío aiquilepenufi loya'apa Pablo,


Ti'iƚa' quiƚsina' lan xanuc' aƚinca timilojyi quixcay cataiqui'. Pablo
toƚta'a lo'iya. unaf'ma lipijahua'. Tixinƚe iƚe lo'epa
32 Licuej'me linespa Pablo:
  aiquetenƚcocojma ȽanDios. Timila':
“ȽanDios imaf'i'inapa, ipa'anapa pe ―Imanc' coƚtuca' toƚtai'me
lomana' lamizhua”, hualca ixoco'me. lajunac'. Toƚsim'me lo'iyacolhuo'.
Ocuenaye timiyi: Iya' aicataiya cajunac'. Ca'hua'ma
―Aƚquimf'econa'mo'. Alu'itsonga' pe lomana' locuenaye lan xanuc' pe
xonca iƚe lataiqui'. aimimetsaicoyi ȽanDios.
33 Pablo ipanni jiƚpe lefoƚya.

7 Ipanni jiƚpe lajut'ƚ pe lafoƚyomma

34 Hualca lan xanuc' ihuej'me Pablo.


  lan xanuc' judío. I'huapa anuli lajut'ƚ
Ti'huaiyijnyi. Anuli iƚniya cuftine aquiju', ejut'ƚ anuli cal xans agriego,
Dionisio, iƚque tilai'iyoxi jiƚpe al cuftine Tito Justo. Iƚque tihuequi
Areópago. Ocuena no'huaiyijmpa locuxepa ȽanDios. 8 Lajut'ƚ pe

iƚque aca'no', cuftine Dámaris. lafoƚyomma lan xanuc judío ƚincuxepa


Jouc'a timana' ocuenaye ihuej'me. cuftine Crispo. Iƚque Crispo jouc'a

18 Pablo ipanni liƚya' Atenas


icuaitsi liƚya' Corinto.
2 Jiƚpe liƚya' italecuf'ma anuli cal

jahuay nomana' lejut'ƚ i'huaiyijmpá
Jesucristo. Axpela' lun Corinto
noquimf'epá i'huaiyijmpá, epo'im'mola'.
xans judío cuftine Aquila. Iƚque 9 Anuli lipuqui' mixmay Pablo,

ipajnyota ƚamats' cuftine Ponto. ixim'ma to apaiyo, icuaitsi


Ƚipeno cuftine Priscila, imajmpá ƚaƚPoujna Jesús, timi:
ƚamats' Italia, liƚya' Roma. Micuxe ―Aimixpaij'mo'. Aimi‑ch'ixco'mo'.
cal cuecaj quincuxepa romano Ti'hua topalaic'ocontsola' lan xanuc'.
cuftine Claudio iƚque icuxe'e'mola' 10 Iya' aƚejmale. Fa'a liƚya' aimi'iya

lan xanuc' judío tipalunca iƚe liƚya'. mixcai'enyaco'. Ma fa'a timana'


Priscila y Aquila ajudío. Ipalunca axpela' laixanuc'.
259 Los Hechos 18

11 Pablo ipanenni liƚya' Corinto. imuj'ma joupa epi'ipa cataiqui'


Icoƚ'ma anuli camats' y onƚca. ȽanDios. Lijou'ma Pablo, Priscila
Timuc'iyale litaiqui' ȽanDios. y Aquila itsulfoƚai'me anuli al
12 Liƚya' Corinto copa'a jiƚpe
  barco, iye'me. 19 Icuaitsa liƚya' Efeso.

ƚamats' Acaya. Micuxe Galión iƚe Jiƚpiya liƚya' ipo'no'mola' Priscila y


ƚamats' lan xanuc' judío tixtuleyi. Aquila. Pablo i'hua'ma lema quiƚya',
I'noƚ'me Pablo, i'hua'a'me pe itsufai'ma lajut'ƚ pe lafoƚyomma lan
lo'eyopa canic' lan juez. 13 Timiyi
  xanuc' judío. Jiƚpe ipalaic'o'mola'
Galión: lan xanuc', ipalaic'o'moƚtsi.
―Iƚca'a cal xans tu'ila' lan xanuc', 20 Ixa'hue'me, timiyi:

timila': “Aimolanant'ƚi'me locuxepa ―Topanenni.


Moisés. Toƚpai'iƚe loƚ'ejma'. Ti'iƚa' Pablo timila':
ituca' molihuejyacu ȽanDios.” ―A'i. Aimi'iya maƚcoƚconaya
14 Pablo coƚa' joupa titalai'e'ma.
  fa'a. 21 Ja'ni ipic'a ȽanDios

Galión ipalaic'o'mola' lan xanuc' cacuaiyoconno, cahuejnconacolhuo'.


judío, timila': Ixc'ai'ina'mola'. Itsufai'ma anuli al
―Iƚca'a cal xans, ja'ni barco. Ipamma Efeso.
aiquenant'ƚi locuxepa ƚaƚcuecaj 22 Icuaitsa Cesarea. Jiƚpiya

quincuxepa romano, o ja'ni ipayonni al barco, if'aj'ma liƚya'


i'epa quixcay, ƚinca ca'ommaita Jerusalén tehuejntola' lapimaye
loƚnespa, caquimf'e'molhuo' imanc' lafoƚyomma jiƚpiya. Inom'mola'.
unc'ijudío. 15 Iƚque aiqui'aic' toƚta'a.
  Lijou'ma i'hua'ma liƚya' Antioquía.
Aiquetenƚcolhuo' lonespa, ja'ni 23 Jiƚpe icoƚhuo'ma. Lijou'ma

ataiqui' o aftine o lopalaicopa ipaiconanni ehuejnconatsola'


lataiqui' locuxepolhuo'. Ma lapimaye nomana' ƚamats' Galacia y
le'a toƚta'a tolixtuc'oyi. Ma' ƚamats' Frigia. Ifa'e'mola' liƚpicuejma'
imanc' toƚxanghuai'itsoƚtsi. Iya' jahuay lapimaye.
aicaxpic'eya. 24 Mi'hualejma Pablo imajm'me

16 Lijoupa limipola' toƚta'a Galión


  Efeso Priscila y Aquila. Jiƚpe liƚya'
icuxe'ma tihuescuftsola', tipalunca icuaitsi anuli cal xans judío cuftine
jiƚpe lejut'ƚ pe lo'eyopa lanic' lan Apolos, lipiƚya' Alejandría. Tipalay
juez. 17 Lan griego ixtuc'o'me anuli
  al c'a juaiconapa. Ixina' loya'apa
cal xans judío nacaxuya jiƚpe, al Paxi Liniƚingiya. 25 Joupa

cuftine Sóstenes, incuxepa lajut'ƚ imuc'impá litaiqui' ƚaƚPoujna,


pe lafoƚyomma. I'noƚ'me, untaf'me. ixina' te ts'i'ic' lipene iƚque. Al c'a
Galión ma le'a ticutsu tehuelongila'. timuc'iyale, aimixospa. Tu'iyale
Ailopa'a quitaiqui'. Ni tintsi li'epa Jesús. Epo'icompa lipuftine
quimi'mola'. Juan Bautista a'i lipuftine Jesucristo.
18 Pablo ti'hua ticoƚi Corinto.

26 Aimixpaiqui. Itsehuo'ma lajut'ƚ pe

Lijou'ma ixc'ai'i'mola' lapimaye, lafoƚyomma lan xanuc' judío, jiƚpe


ti'hua'ma ƚamats' Siria. I'hua'ma al tipalaic'ola' lan xanuc'. Priscila y
puerto cuftine Cencrea. Icuaitsi Aquila icuej'me lonespa, ijoc'i'me
jiƚpe isuaf'moxi ƚijuac. Toƚta'a timiyi:
Los Hechos 18​, ​19 260

―Ƚepá lajut'ƚ. ƚacui'impa “Nocuaicoya”, maƚque


Jiƚpe u'i'me xonca te tsi'ic' copa'a Jesús.
mihuejya ȽanDios. 5 Licuej'me iƚe limipola' Pablo,

27 Lijou'ma Apolos ipic'a


  iƚne lan xanuc' epo'iconam'mola'.
ti'huaƚa' ƚamats' Acaya. Lapimaye Toƚta'a i'ipola' ilihuequi Jesús.
nomana' jiƚpe liƚya' Efeso iniƚ'e'me 6 Pablo ipo'nof'i'mola' limane' ƚiƚjuac.

liƚpimaye nomana' ƚamats' Acaya, Imunni lema'a cal Espíritu Santo,


iƚne jouc'a ts'ilihuequi Jesús. epenuf'me. Ipango'me ipalai'me
Timinnila': “Tolapenufle iƚque ituca' ituca' cataiqui', jouc'a tuya'ayi
Apolos”. Icuaitsi jiƚpe ƚamats' lu'ipola' ȽanDios. 7 Tixhuaispola' to

Apolos acueca itoc'i'mola' lapimaye. imbama' coquexi' lan xanuc'.


Iƚne joupa ipaxnepola' ȽanDios 8 Litine conxajya Pablo itsehuo'ma

toƚta'a ti'huaiyijnyi Jesús. 28 Jiƚpe


  lajut'ƚ pe lafoƚyomma lan xanuc'
lefot'ƚepoƚtsi lan xanuc' judío Apolos judío. Aimixpaiqui. Ipalaic'o'mola',
italai'e'epola', ulij'mola'. Imuc'ipola' ipalaic'o'moƚtsi. Tu'ila' te co'iya
loya'apa al Paxi Liniƚingiya, tuya'e': mitsulfoƚaiyacu pe locuxeyopa
“Jesús copa'a cal Cristo”. ȽanDios. Afane' mut'ƚa ti'ay toƚta'a.

19 Mipa'a Apolos ƚamats' 9 Hualca aiquiƚcueca, aiquilihuequi.


Acaya, liƚya' Corinto, Pablo Ipalaic'om'mola' locuenaye xanuc',


ti'hualejma xonca al toncay ƚamats' u'im'mola':
icuaitsi liƚya' Efeso. Jiƚpe liƚya' ―A'ijc'a lane lomuc'ipolhuo' Pablo.
italecuf'mola' hualca ts'ilihuequi Licuej'ma Pablo lonespa iƚniya
Jesús. 2 Icuis'e'mola', timila':
  aiqui'huacon‑na'ma iƚe lajut'ƚ
―Imanc' litine loƚ'huaiyijmpa pe lafoƚyomma lan xanuc' judío.
Jesucristo, ¿te olapenufpá cal Ipa'a'mola' jiƚpiya no'huaiyijmpá
Espíritu Santo? Jesús. Iye'me, tefot'ƚeyoƚtsi lejut'ƚ
Iƚne timiyi: anuli ƚomxi cuftine Tirano. Itine
―A'i. Aicaƚpalaic'oconinga' cal itine Pablo ti'hua tipalaic'ola'
Espíritu Santo. Aicaƚmuc'inga' naitsi lan xanuc' lafoƚyomma lajut'ƚ.
iƚque, ja'ni tipa'a o a'i. 10 Muyaipa oque' camats' Pablo


3 Icuis'e'mola': ti'hua timuc'ila', toƚta'a jahuay lan
―Litine lepo'impolhuo', ¿naitsi xanuc' nomana' jiƚpe ƚamats' Asia
colihuejcoyacu? ¿Te quipuftine? icuej'me loya'apa Pablo, lan xanuc'
Timiyi: judío jouc'a lan xanuc' griego.
―Lipuftine Juan Bautista. Icuej'me litaiqui' ƚaƚPoujna Jesús.
Lihuejcoyi litaiqui' iƚque, toƚta'a 11 ȽanDios timuc'ila' lan xanuc'

lapo'imponga'. al cueca' lo'epa. Epi'ipa limane



4 Pablo timila': Pablo ti'eƚa' toƚta'a al cueca', to
―Lan xanuc' pe lixhuej'memma, aimi'iya mi'eyacu lan xanuc'. 12 Lam

Juan epo'i'mola', tu'ila': pa'yu y ƚijahuaƚi lihuengaicota


“Aimaƚ'huaiyijm'ma iya'. Pablo itai'em'mola' lafcualƚay. Iƚne
Toƚ'huaiyijnle nocuaicoya.” Iƚque ixaƚcona'mola'. Lipontahue Satanás
261 Los Hechos 19

pe litsuflaipá liƚcuerpo lan xanuc', Acaya. Catseta Jerusalén, tijouƚa'


ipalnanca. ca'hua'ma quimetsaicota Roma.”
13 Hualca lan xanuc' judío

22 Umme'mola' oquexi' notoc'ipá,

tiyec'oƚaiyi iƚya' iƚya', timinnila' iƚne Timoteo y Erasto, tiyeƚe ƚamats'


lipontahue Satanás: Macedonia. Pablo icoƚ'ma ƚamats'
―Iya' canesqui lipuftine Jesús, Asia, liƚya' Efeso.
maƚque Jesús ƚopalaicopa Pablo. 23 Iƚniya ƚitiné lan xanuc' nomana'

Cacuxe'ehuo': ¡Taipanni! jiƚpe liƚya' epat'ƚtsi liƚpicuejma'.


14 Toƚta'a lo'epa lan caitsi linaxque'
  Ixtuc'om'mola' naihuejpá lipene
anuli cal xans judío cuftine ƚaƚPoujna. 24 Tipa'a anuli cal

a'Esceva, iƚque anuli pe lixanuc' cal xans cuftine Demetrio, aplatero.


cuecaj ca'ailli'. 15 Ƚiponta'a Satanás
  Tilanc'ela' lan tsocay xouƚte. Anuli
italai'e'ma, timila': anuli al xoute' tipa'a li'imagen
―Jesús nimetsaijma. Aixina' Artemisa, iƚque ƚilendios. Iƚque
naitsi iƚque Pablo. ¿Naitsi imanc'? Demetrio iƚpoujna axpela' lan xanuc'
Aicainimetsaicolhuo'. no'epá iƚta'a lanic'. Tulijyi acuecaj
16 Cal xans pe ƚitsufaipa ƚiponta'a
  tomí. 25 Maƚque Demetrio ixtunni,

Satanás iyuc'o'mola', ulij'mola', tijoc'ila' tefot'ƚetsoƚtsi lixanuc' jouc'a


ixcai'e'mola'. Aiquicoƚ'mola'. locuenaye no'epá canic' toƚniya.
Ipalunca lajut'ƚ, aimilƚe inulna'me. Timila':
17 Jahuay nomana' Efeso, lan xanuc'
  ―Cunc'ixanuc', oƚsina' ma
judío jouc'a lan xanuc' griego, iƚsina' maƚ'eyi iƚta'a lanic' alulijyi caƚtomí.
li'ipa, ixpailij'mola'. Imetsaico'me 26 Toƚsinyi, toƚcuejyi li'ipa fa'a

apaxi lipuftine ƚaƚPoujna. laƚpiƚya'. Ƚinca a'i ma le'a fa'a,


18 Axpela' no'huaiyijmpá ƚaƚPoujna
  tocomma to jahuay ƚamats' Asia iƚque
Jesús icuaiyunca pe lomana' Pablo imints'e'e'mola' liƚpicuejma'
lapimaye, uya'a'me al xujc'a li'epa. axpela' lan xanuc'. Ticua: “Iƚne
19 Jouc'a axpela' lam brujo efot'ƚe'me
  ilanc'ecompola' amane a'i candiosla'”.
liƚƚibro, itai'me, ipo'no'intsola' 27 Iƚe lonespa Pablo aicaƚtoc'inga'

petsi lan xanuc' tixim'me lo'epa. illanc'. Aga lan xanuc' latets'i'monga'
Jiƚpe ipi'em'mola'. Lijou'ma jouc'a laƚpenic'. Tijouƚa' xonca acueca'
ixhuej'me'me tojua lipitali iƚne lan ti'i'ma, tetets'i'me Artemisa cal cuecaj
libro. Tixhuaispa oquej nuxans caƚ'máma'. Ƚamats' Asia, jouc'a ni
quimbamaj mil lan tomí aplata. petsi li'a ƚamats', texc'onƚingoƚaiyi
20 Toƚta'a lan xanuc' ixim'me acueca'
  Artemisa. Ja'ni tihuejle lonespa Pablo
lo'epa litaiqui' ƚaƚPoujna. Iximpá a'i aimexc'onƚingoƚaiconayacu.
ni naitsi cataiqui'. I'i'mola' xonca 28 Lan xanuc' noquimf'epá iƚe

axpela' no'epá ƚinca. lataiqui' ixtulenca juaiconapa.


21 Lijoupa li'ipa toƚta'a Pablo
  Ija'a'me, ticuayi:
ixpic'e'ma, ticua: “Ca'hua'ma ―¡Acueca' iƚque caƚ'máma'
Jerusalén. Ate'a cahuejntola' Artemisa illanc' ixanuc' Efeso!
lapimaye nomana' ƚamats' 29 Jahuay lan xanuc' nomana' iƚe

Macedonia, jouc'a nomana' ƚamats' liƚya' epat'ƚtsi liƚpicuejma'. Jahuay


Los Hechos 19​, ​20 262

inul'me, ticuaitsa pe lafoƚyomma c'a loƚ'eyacu. 37 Iƚna'a lan xanuc'


lan xanuc'. Minulyi i'noƚim'mola' loƚcuai'e'mola' fa'a, ¿te qui'epa? Iƚne


Gayo y Aristarco noyejmalepá Pablo. aiquiƚnesc'e cataiqui' caƚ'máma'
Iƚne quiyouyomma Macedonia. Artemisa. Aiquiƚnantseca lixoute'.
30 Pablo coƚa' titsufai'ma jouc'a,

38 ’Demetrio jouc'a loyejmalepá,

ts'ilihuequi Jesús aiquepi'i'me lane. ja'ni ticuxecom'mola' iƚne lan xanuc',


31 Hualca ts'iƚpenic' jiƚpe ƚamats'
  ne', timana' lan juez. Tipa'a ƚitiné
Asia pe nimetsaicopola' Pablo mi'e'me canic'. Jiƚpe toƚcuxecotsola',
ummem'mola' liƚxanuc', timiyi titalai'e'ecotsoƚtsi. 39 Ja'ni tipa'a

Pablo: ocuena o ituca' lolicuitsufyacu, ne',


―Aimotsufai'ma pe lefoƚya lan tipa'a ƚitiné lafot'ƚe'moƚtsi, aƚspic'eta
xanuc'. Aga tima'ato'. cataiqui'. Jiƚpe tolicuitsufta. 40 Itsiya

32 Jiƚpe lefoƚya nica tummulecola'.


  a'ij c'a lafot'ƚepoƚtsi juaiconapa
Anuli anuli ocuena ocuena litaiqui' ninc'xpela'. Ticuaiyunca lan tsilaj
loja'apa. Axpela' ni aiquiƚsina' te ts'iƚpenic' romano, licuis'e'monga':
quicuaicoco'me jiƚpe. Aiquiƚsina' te “Imanc', ¿te conƚ'epa? ¿Te
qui'ipa. 33 Hualca lan xanuc' judío
  conlafot'ƚecopoƚtsi?”; illanc', ¿te
ummetsai'me anuli cal xans cuftine caƚtalai'ecoyacola'? Ailopa'a
Alejandro. Timiyi: caƚmiyacola'. Iƚne lixtuc'o'monga'.
―Tacaxhuaitsi pe li'huáqui. 41 Ƚimpa'ningoƚpa lijou'ma

Topalaic'otsola' lan xanuc'. limi'mola' toƚta'a, icuxe'e'mola'


Ecax'ma jiƚpiya. Lan xanuc' tiyenƚe.
ti'hua tija'ayi, tuya'ayi li'ipa.
Alejandro ti‑ch'ixc'eco'mola' limane.
Titalai'e'mola'. 34 Aiquihuejco'me.

20 Lijoupa i‑ch'ixcopola' lan
xanuc' Pablo ijoc'i'mola'
ts'ilihuequi ticuaiyunca. Ixc'ai'i'mola'
Imetsaico'me ajudío. Ipango'me tihuejle litaiqui' Jesús. Ipanni,
ija'a'me, jahuay ticuayi ma' anuli: i'hua'ma ƚamats' Macedonia. 2 Jiƚpe

―¡Illanc' ixanuc' liƚya' Efeso, licuaitsi ehuejntsola' lapimaye ni


acueca' caƚ'máma' Artemisa! petsi lomana'. Acueca' ixc'ai'i'mola'.
Lija'apa toƚta'a icoƚ'ma to oquej Lijou'ma i'huana'ma, icuaitsi ƚamats'
hora. 35 Lijouco'ma, ts'ipenic'
  Grecia. 3 Jiƚpe ipanenni afane' mut'ƚa.

ƚimpa'ningoƚpa jiƚpe liƚya' Lijou'ma ticua: “Ai'huapa ƚamats'


i‑ch'ixc'e'mola' lan xanuc', timila': Siria”. Coƚa' titsufaiƚa' anuli al barco.
―Imanc' cunc'aif'as xanuc' Efeso, Icuej'ma jiƚpe temiyoƚtsi lan xanuc'
jahuay lan xanuc' nomana' fa'a judío, tima'a'me. Ixhuej'meconanni,
li'a ƚamats' iƚsina' aƚfaquimponga' ticua: “Aica'huacoya abarco.
illanc' ixanuc' liƚya' Efeso, aƚ'eƚe Capaino, ca'huacona'ma ƚamats'
cuenna lixoute' cal cuecaj Macedonia.” 4 Tiyeyi jouc'a liƚejmale,

caƚ'máma' Artemisa. Jiƚpe al xoute' iƚne liƚpuftine: Sopater ƚas Berea,


tipa'a ƚi'imagen lecangaiyomma Aristarco jouc'a Segundo lun
lema'a. 36 ¿Naitsi nonesya a'ij
  Tesalónica, Gayo jouc'a Timoteo lun
ƚinca? Ailopa'a nonesya toƚta'a. Derbe, Tíquico jouc'a Trófimo lun
Ti‑ch'ixcotsolhuo'. Toƚspic'eƚe al Asia.
263 Los Hechos 20

5 Iƚniya
iyej'me'me. Icuaitsa aƚecopá abarco aƚcuaitsa liƚya'
liƚya' Troas. Jiƚpiya aƚ'huaicotonga' Asón. Jiƚpe aƚ'huaicota ticuaitsi
aƚcuaitsa. 6 Illanc' joupa aƚcuaitsa
  Pablo. 14 Iƚque icuaitsi. Aƚtsulfoƚaipá

ƚamats' Macedonia, liƚya' Filipos. anuli al barco, aƚepá aƚcuaitsa liƚya'


Jiƚpe aƚmanemma tuyaiƚa' al juic Mitilene.
Pascua. Lijou'ma aƚtsulfoƚai'me 15-16 Lihuequi litine aƚeconapá,

anuli al barco lotsepa liƚya' Troas. aƚcuaitsa ƚamats' lehuoc'ocojma


Aƚecopá amaque' quitine aƚcuaitsa ƚamats' Quío. Lihuequi litine
Troas. Lahuepola' laƚejmalepá, iƚne aƚcuaitsa ƚamats' Samos. Lihuequi
liyej'me'me. Jiƚpe liƚya' aƚcoƚponga' litine luyalaicopá pe lopa'a liƚya'
acaitsi quitine. Efeso. Aƚcuaitsa liƚya' Mileto. Pablo
7 Al te'a quitine al xamano
  joupa ixpic'epa aimi'huaya liƚya'
lafot'ƚepoƚtsi anuli lapimaye. Efeso. Ipic'a ticuaitsi liƚya' Jerusalén.
Aƚsquenuf'me ƚa'i, aƚte'me to licuxepa Jiƚpe tixinna al juic Pentecostés.
ƚaƚPoujna Jesús. Pablo imuc'i'mola' 17 Mipa'a Mileto Pablo umme'mola'

lapimaye. Joupa ixpic'epa lo'eya, lixanuc' tiyeƚe Efeso tipalaic'ontsola'


lihuequi litine ti'huana'ma, toƚiya lapimaye noxpijpá lataiqui',
ticoƚi mimuc'iyale. Icuaicotsi tiyouyunca. 18 Icuaitsa. Pablo

nolojmay quipuqui' ti'hua tipalay. ipalaic'o'mola', timila':


8 Jiƚpiya lajut'ƚ petsi lefot'ƚeyoƚtsi
  ―Iya' laicuaitsi ƚamats' Asia
tipa'a axpe' candil tepalc'o'ila'. aƚcoƚpa loƚpiƚya'. Imanc' joupa
9 Maƚpe al ventana ticutsafya anuli
  oƚsimpá te ts'i'ic' laipepajnya ma
ƚamijcano cuftine Eutico. Pablo ticoƚi capa'a jiƚpe.
mipalay, ƚamijcano ticui quehuí, 19 ’Iya' aicai'e'e'moxi to cal

aiquixnet'ƚqui, i'noƚ'ma acueca' cuecaj xans. Camna aixhueƚco'ma


cahuí, tixmay. Pe locutsafya al fane' juaiconapa, cajoqui, camna
quixpef'a ƚajut'ƚi, imefcaiyonni al aiteƚco'ma. Lan xanuc' judío ehue'me
toncay, icuaitsi ƚamats'. Ipulaf'me, te laƚ'e'eya. Toƚta'a lainuyaicopa
ticuayi: “Joupa imanapa”. 10 Pablo
  ma ca'ay lipenic' ƚaƚPoujna Jesús.
aiquicoƚ'ma, imunni, ixpatsaf'caipa 20 Imanc' oƚsina' aicainemi'elhuo'

ƚamijcano, ipulaf'ma, timila' ni aicaicuanac'elhuo' Lataiqui'


lipimaye: loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa
―Aimixpailij'molhuo'. ȽanDios. Nuhuaƚc'e'e'molhuo'
Aimoƚsueƚmot'ƚe'me. Ma' imaf'i'. Lataiqui', nu'i'molhuo' jahuay
11 If'ajcona'ma lajut'ƚ. Itetso'me,
  lotoc'iyacolhuo'. Aimuc'i'molhuo'
ixquenuf'me ƚa'i jouc'a lapimaye. jiƚpiya pe lafoƚyomma loƚpimaye,
Pablo ti'hua timuc'ila' jahuay jouc'a aimuc'i'molhuo' ƚolajut'ƚi. 21 Iya'

lipuqui'. Li'i'ma quitine i'huana'ma. aipalaic'o'mola' jahuay lan xanuc'


12 Lapimaye ilecona'me ƚamijcano,
  nomana' loƚpiƚya', lan xanuc' judío
imaf'i'. Acueca' ixoc'i'mola' quileta jouc'a lan xanuc' griego. Nu'i'mola':
jahuay iƚniya. “Toƚsuej'menanca, tolihuejcoƚe
13 Pablo i'huapa li'mis cocuaiya
  ȽanDios, toƚ'huaiyijnle ƚaƚPoujna
liƚya' Asón. Illanc' aƚej'mepá, Jesús”.
Los Hechos 20 264

22 ’Itsiya ca'huana'ma Jerusalén. to lan lobo. Iƚne oyac'la quinneja


Ƚinca aimixoqui neta. Caxhueƚma. aimixinnila' acuanuc'la lam mot'ƚ.
Aicaixina' laƚ'iya pu'hua. 23 Ni petsi
  Tixcai'ennila', tijou'nem'mola'.
laiftseya, iƚya' iƚya' cal Espíritu Toƚta'a liƚ'ejma' iƚne lan xanuc'.
Santo aƚmi: “Jipu'hua Jerusalén 30 Jouc'a hualca loƚpimaye tipai'i'me

titats'enno'. Toteƚcota.” 24 Itsiya,


  Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa
¿te caif'eya? ȽaƚPoujna Jesús ȽanDios. Tifel'miyale'me. Lapimaye
alapi'ipa laipenic'. Aƚmipa: tihuejcona'me. 31 ¡Toƚpo'noƚe

“Toya'aƚa' Lataiqui' loya'apa iƚe al cuenna! Aƚcoƚpa afane' camats'


c'a lixpic'epa ȽanDios. To'itsola' jiƚpiya loƚpiƚya'. Ma capa'a itine
lan xanuc' ȽanDios titoc'i'mola', ipuqui' cajoqui, anuli anuli
ipic'a.” Aicaxhueƚcocojma laipitine, aixc'ai'i'molhuo'. Afane' camats'
aicaxinyoxi cuanuc'. Xonca aipic'a toƚta'a lai'ejma'. Aimolimenc'eco'me.
caxhuai'niƚa' lanic' lalapi'ipa 32 ’Cunc'aipimaye, itsiya

ƚaiPoujna. capo'no'i'molhuo' limane ȽanDios.


25 ’Maƚmana' anuli nuya'a'ma
  Caxa'hue ti'etsolhuo' cuenna. Joupa
te co'iya moƚtsulfoƚaiyacu pe nu'ipolhuo' te ts'i'ic' lipicuejma'
locuxeyopa ȽanDios, iƚque cal ȽanDios. Iƚque titoc'ilhuo',
Rey. Itsiya camilhuo': Joupa tipaxnelhuo'. Aimolimenc'eco'me iƚe
aixina' aimaƚsingonayacoƚtsi. lainu'ipolhuo'. Iƚque tepi'i'molhuo'
Aicaxingonayacolhuo' ni anuli coƚpujfxi tolihuejle, toƚta'a
imanc'. 26-27 Ja'ni imanc' o
  tolapenufta lapi'iyacolhuo' ȽanDios.
loƚpimaye aimolunƚulyacu, iya' Ma' anuli laƚ'iyaconga' jahuay illanc'
aicataiya lajunac'. Imanc' coƚtuca' i'huexi iƚque.
toƚteƚ'mi'moƚtsi. Iya' nu'i'molhuo' 33 ’Iya' ma capa'a jiƚpe loƚpiƚya'

acuajmaica te ts'i'ic' lixpic'ejma' ailopa'a cai'epa. Aicaijanaca


ȽanDios. Aicainemi'elhuo' ni nij naitsi li'oro ni liplata ni
aicaicuanac'elhuo' Lataiqui' loya'apa lipijahua'. 34 Imanc' joupa oƚsina'

iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios. ai'ecopa canic' iƚna'a laimane'.


Nu'i'mola' jahuay nomana' loƚpiƚya'. Toƚta'a nulijcopa laƚpepajnya,
28 ’Imanc' toƚsinƚe loƚ'eyacu. Cal
  iya' y laipimaye laƚejmalepa.
Espíritu Santo joupa ifajpolhuo', 35 Aimuc'i'molhuo' imanc' tonƚ'eƚe

epi'ipolhuo' loƚpenic'. Imanc' canic' jouc'a. Toƚtoc'itsola' loƚpimaye


ti'onƚcospolhuo' to liƚpoujnalá petsi aimi'iya mulijyacu ƚotejacu.
lam mot'ƚ, iƚne lam mot'ƚ maƚniya Aimuc'i'molhuo' toƚ'nujuaisle litaiqui'
loƚpimaye lefot'ƚepola' ȽanDios. ƚaƚPoujna Jesús, ticua: “Ja'ni
Toƚ'etsola' cuenna, iƚne i'huexi tepi'intso', ƚinca tixoc'i'mo' meta.
ȽanDios. Iƚque joupa i'najcufpola' Xonca tixoj'ma meta ja'ni tocuƚa'.”
liƚjunac', ixcuajaipa lijuats', toƚta'a 36 Toƚta'a lipalaic'opola' Pablo.

i'napola'. 29 Iya' ca'huana'ma.


  Lijou'ma exc'onƚhuoƚai'me anuli
Imanc' jouc'a loƚpimaye toƚmanecu lapimaye. Ijoc'i'ma ȽanDios.
coƚtuca'. Aixina' lo'iyacolhuo' jiƚpe. 37 Lapimaye ijolij'me juaiconapa.

Ticuaicu lan xanuc' ti'onƚcospola' Ipulc'o'me Pablo, ituc'o'me.


265 Los Hechos 20​, ​21

38 Ixhueƚco'me juaiconapa iƚe Itsiya, jiƚpe Cesarea, tuya'e' Lataiqui'


limipola': “Aimaƚsingonayacoƚtsi”. loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa
Ecanumf'etsa cane quicuaitsa al ȽanDios. 9 Timana' amalujxi

barco. linaxque' cahuats'la a'i quilemane.

21 A ƚpo'nopola'
quiƚtuca' laƚpimaye,
aƚtsulfoƚaiconapá al barco, aƚepá
Iƚne aprofeta. Tuya'ayi loxpic'epa
ȽanDios. 10 Jiƚpiya aƚmajm'me

axpe' quitine. Anuli litine icuaitsi


ƚijca ƚamats' Cos. Lihuequi litine anuli cal profeta qui'huayomma
aƚepá ƚamats' Rodas, ti'hua aƚeyi, ƚamats' Judea. Iƚque cuftine Agabo.
aƚcuaitsa liƚya' Pátara. 2 Jiƚpiya

11 Iƚoc'huaiyumma pe laƚmana'.

tipa'a anuli al barco cotseya Iƚonc'e'epa Pablo lifi'ecoyoxi.


ƚamats' Fenicia. Illanc' aƚtsulfoƚaipá Ifi'eco'moxi quituca' li'mitsi' limane',
jiƚe al barco, aƚepá. 3 Lijou'ma
  ticua:
alahuelojm'me loxa camane copa'a ―Cal Espíritu Santo tuya'e'
ƚamats' Chipre. Ma ti'hua aƚeyi. lo'e'enyacu ƚipoujna iƚta'a xinidoƚ.
Aƚcuaitsa ƚamats' Siria, liƚya' Tiro. Ticua: “Lan xanuc' judío nomana'
Jiƚpe tipo'nota ƚaitay ƚitaic' al barco. liƚya' Jerusalén pe aimi'huaiyijnyi
Illanc' aƚepá ƚamats'. 4 Alahuela'
  ƚaƚPoujna Jesús ti'noƚta, tifi'eta,
lapimaye iƚne ts'ilihuequi Jesús, titats'eta. Ticufta ticuaita liƚmane
aƚsim'mola'. Iƚne imi'me Pablo locuenaye xanuc' iƚne a'ij judío.”
limipola' cal Espíritu Santo. Timiyi: 12 Laƚcuejpá lonespa Agabo

―Aimo'hua'ma liƚya' Jerusalén. aƚsa'huepá Pablo, aƚmiyi:


Jiƚpe Tiro aƚcoƚponga' acaitsi ―¿Te cof'huacoya Jerusalén?
quitine. 5 Lijoupa lan caitsi quitine
  Aimo'hua'ma.
aƚenapá, aƚtsulfoƚaiconapá al barco. 13 Pablo aƚtalai'eponga', aƚminga':

Lapimaye jouc'a liƚpenoye jouc'a ―Imanc', ¿te coƚjolijcopa?


liƚnaxque' alacanumf'ehuo'monga' Tonƚ'e'eyi aca'hua ƚainunxajma'.
cane. Laƚcuaitsa lema quiƚya', ƚema Aƚcuanac'e cajou'neya laipenic'.
caja, alaxc'onƚhuoƚaipá, aƚjoc'iyi Aƚ'noƚintsi, aƚfi'entsi, aƚtats'entsi, o
ȽanDios. 6 Lijoupa aƚsc'aitsonapá,
  aƚma'antsi, iya' joupa aixpic'epa
aƚtsulfoƚaiconapá al barco. laif'eya. Canant'ƚi'ma laipenic'
Laƚpimaye ipailinanca, iyena'me lalapi'ipa ƚaƚPoujna Jesucristo.
ƚilejut'ƚi. 14 Tama lihui'iyi, aƚpalaic'oyi Pablo,

7 Alipalunca liƚya' Tiro aƚcuaitsa


  iƚque aimicua. Aiquipai'i lipicuejma'.
liƚya' Tolemaida. Aƚpo'nonapá al Lijoupa aƚ‑ch'ixconaponga'. Aƚmiyi:
barco. Jiƚpe Tolemaida aƚnontsola' ―Ne', ti'iƚa' ma to lixpic'epa
lapimaye. Anuli litine aƚmanenca ƚaƚPoujna.
pe lomana'. 8 Lihuequi litine

15 Lijoupa laƚmajmpa jiƚpiya

alipalconanca, aƚcuaitsa liƚya' aƚcaj'menapá ƚalitay, alipalunca,


Cesarea. Aƚtsehuo'me lejut'ƚ Felipe. aƚe'me lane Jerusalén.
Jiƚpe aƚmanc'aletsa. Iƚque Felipe 16 Aƚejmale'me hualca lapimaye

anuli lan caitsi quintoc'iyalepá lan ts'ilihuequi Jesús, iƚne lun Cesarea.
apóstole mimana' iƚniya Jerusalén. Aƚƚeco'monga' lejut'ƚ anuli ƚapima,
Los Hechos 21 266

jiƚpe aƚmanc'aleta. Iƚque ƚapima lataiqui' lonescopo'. Timetsaico'mo'


cuftine Mnasón, ƚas Chipre. Litine ima' tanant'ƚi licuxepa Moisés.
lan xanuc' ipango'me ihuej'me Jesús, 25 ’Lapimaye a'ij judío joupa iƚsina'

iƚque Mnasón jouc'a tihuequi. lo'eyacu. Joupa alumme'epola'


17 Laƚcuaitsa Jerusalén tixoqui
  quiƚje'e, aƚmipola':
quileta lapenuf'monga' lapimaye. “Imanc' aimoƚte'me lixic'
18 Lihuequi litine illanc' jouc'a
  litsufcompola' landiosla'.
Pablo aƚe'me alahuejntsa ƚaƚpima Aimoƚte'me lajuats'. Aimoƚte'me
Jacobo. Jiƚpiya efoƚya locuenaye liƚpixic' iƚne linneja lixnajmpola'
lapimaye iƚne noxpijpá lataiqui'. cajuats'. Toƚ'etsoƚtsi cuenna,
19 Pablo inom'mola'. Ipalaic'o'mola',
  aimoƚsuico'mola' ocuenaye cacaƚ'no',
u'i'mola' li'epa jiƚpe pe lomana' ma le'a loƚpenoye.”
locuenaye xanuc' a'ij judío. Anuli 26 Icuaitsi lihuequi litine Pablo

anuli li'ipa u'i'mola'. U'i'mola' li'epa ileco'mola' lan malujxi lan xanuc'.
ȽanDios mipa'a Pablo pe lomana' Enant'ƚi'me to licuxepa Moisés,
iƚne lan xanuc', muya'e' Lataiqui' i'ipola' limpio. Lijou'ma Pablo
loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios. itsufai'ma al cuecaj xoute', u'i'ma
20 Iquimf'e'me limipola' Pablo.
  ƚa'ailli' te quitine tixhuaita lataiqui'
Ix'najtsi'i'me ȽanDios, timiyi: licupa. Tijouƚa' tixhuaitsi, anuli
―Ima' oxina' timana' axpej mil anuli iƚniya titsufcota ȽanDios.
laƚf'as xanuc' judío ti'huaiyijnyi 27 Tehue'e' ahuata tixhuaita lan

ƚaƚPoujna Jesucristo. Jahuay iƚniya caitsi quitine, Pablo i'hua'ma al


ti'hua tenant'ƚiyi licuxepa Moisés. xoute'. Hualca lan xanuc' judío
21 Iƚne icuejpá lonescopo' ima'.
  quiyouyomma ƚamats' Asia ixim'me
Ticuanni: Ima' tahuengila' laƚf'as jiƚpiya. Ixtulenca. Ipalaic'om'mola'
xanuc' judío nomana' ƚilemats' lan xanuc' nomana' jiƚpe al xoute'.
locuenaye xanuc', tomuc'ila' tipai'iƚe Iƚne jouc'a epat'ƚtsi liƚpicuejma'.
liƚpicuejma', aimihuejcona'me Lun Asia i'noƚ'me Pablo. 28 Tija'ayi,

Moisés, aimi'econa'me circuncidar timinnila' lan xanuc' nomana' al


liƚnaxque', aimihuejcona'me iƚniya xoute':
laƚtatahueló liƚ'ejma'. ―Cunc'aƚpimaye, cunc'ixanuc'
22 ’Itsiya, ¿te caƚ'eyacu? Lan xanuc'
  Israel oƚtatahuelo, ¡aƚtoc'itsonga'!
ticuej'me ocuai'ma fa'a. Tixtulecu. Iƚca'a cal xans latets'inga' illanc'
23 Lu'i'mo' lof'eya. Toƚta'a to'e'ma.
  ninc'ijudío, tetets'i locuxepa Moisés,
’Jifa'a pe laƚmana' timana' tetets'i iƚta'a al cueca' xoute'. Ni
amalujxi lan xanuc' joupa epi'ipá petsi lotsepa toƚta'a lomuc'iyalepa.
cataiqui' ȽanDios. 24 Toleco'mola'.
  Itsiya xonca acueca' li'epa. Fa'a
Iƚniya tenant'ƚita licuxepa Moisés, al xoute' itsufai'e'mola' lan xanuc'
tixintsola' alimpio ȽanDios. Ima' griego, iƚne pe aimimetsaicoyi
jouc'a tanant'ƚita. To'najtse'etola' ȽanDios. Toƚta'a ixis'mepa iƚta'a al
lotsufcoyacu, iƚe lotsufcoyacu ai'a paxi cajut'ƚ.
tisuaf'im'mola' ƚiƚjuac. Toƚta'a lan 29 Iƚne nocuapá toƚta'a joupa

xanuc' ti'i'ma quiƚsina' a'ij ƚinca iƚe ixinimpola' tiyelocoyi jiƚpe liƚya'
267 Los Hechos 21​, ​22

Pablo y Trófimo. Iƚque Trófimo iƚne lanxpela' xanuc' lihuej'me, iƚne


agriego, qui'huayomma liƚya' naixtulepá tija'ayi, ticuayi:
Efeso. Toƚiya lan xanuc' ticuayi ―¡Tima'anƚe! ¡Tima'anƚe!
iƚne itsehuo'me al cuecaj xoute'. 37 Icuaitsa al toncay. Titsufai'e'me

Ticuayi: “Pablo itsufai'ehuo'ma Pablo jiƚpe lajut'ƚ. Pablo ipalaic'o'ma


Trófimo”. A'ij ƚinca iƚta'a lonespa. ƚincuxepa, timi:
30 Lan xanuc' ni petsi lomana' liƚya'
  ―¿Lapi'i'ma lane capalaic'o'mo'?
epat'ƚtsi liƚpicuejma'. Aits'icoƚ'mola', Ƚincuxepa italai'e'ma, timi:
efot'ƚe'moƚtsi, i'noƚ'me Pablo, ―¿Te topalaijma agriego?
exaƚ'me, ipa'a'me ƚuna xoute'. 38 Ima', ¿ja'ni a'i unEgipto? Joupa

Eti'ina'me ƚipuerta al xoute'. 31 Lan


  ixhuaita axpe' quitine, ¿ja'ni
xanuc' judío tehueyi te co'iya ima' otsahue'e'mola' lan xanuc'
mima'ayacu Pablo. Jiƚpe tipa'a aƚfuli'itsonga' illanc' ninc'iromano?
anuli ƚincuxepa aromano, ticuxela' Iƚne amalpuj mil inma'ahuale, ¿te
imbamaj maxnu lisoldado. U'i'me, ima' oleco'mola' pu'hua pe ailopa'a
timiyi: quiƚya'?
―Jahuay liƚya' Jerusalén tummule 39 Pablo timi:

liƚpicuejma'. ―Iya' a'i. Iya' ninxans judío.


32 Ƚincuxepa aiquicoƚ'ma.
  Aipajnyota liƚya' Tarso jiƚpe ƚamats'
Efot'ƚe'mola' lan soldado jouc'a Cilicia. A'i ni naitsi quiƚya' iƚe
liƚcapitán, ileco'mola' pe lopa'a laipiƚiya'. Itsiya caxa'huehuo' lapi'iƚa'
Pablo. Lixim'me icuaitsa ƚincuxepa lane capalaic'o'mola' lan xanuc' fa'a.
jouc'a lisoldado, iƚne nontafpá 40 Ƚincuxepa epi'ipa lane. Pablo

Pablo etec'o'me iƚe lo'epa, ecax'ma al toncay al huajm'ma'


aimuntafconayacu. 33 Ƚincuxepa
  lof'ajyompa lajut'ƚ. I‑ch'ixc'eco'mola'
iƚoc'huai'ma pe lopa'a Pablo, limane lan xanuc' tiquimf'eƚe.
i'noƚ'ma. Icuxe'e'mola' lisoldado Ipango'ma ipalaic'o'mola' liƚtaiqui'
tifi'ecoƚe limane' acadena catejma', iƚne lan xanuc', iƚe a'hebreo. Timila':
anuli anuli limane. Lijou'ma
icuis'e'mola' lan xanuc' timila':
―¿Naitsi iƚca'a cal xans? ¿Te
22 ― Cunc'ixanuc',
cunc'aipimaye, jouc'a
cunc'aitatá, aƚquimf'eƚa'.
qui'epa? Cacuanajco'moxi, catalai'e'ma iƚe
34 Lan xanuc' jiƚpe lefoƚya
  laƚcufcompa.
ipango'me ija'a'me. Ocuena ocuena 2 Licuej'me Pablo mipalaic'ola'

locuapa. Juaiconapa tija'ayi. liƚtaiqui' lan xanuc' xonca


Ƚincuxepa aimicueca li'epa Pablo. i‑ch'ixco'mola', xonca iquimf'e'me.
Icuxe'e'mola' lisoldado tilecoƚe Timila':
al cuecaj cajut'ƚ, iƚe lilejut'ƚ lan 3 ―Iya' ninxans judío. Aipajnyota

soldado pe locuanajyoyacoƚtsi. liƚya' Tarso, ƚamats' Cilicia. Jifa'a


35-36 Icuaitsa jiƚpe lof'ajyompa
  liƚya' Jerusalén aƚtojyopa. Gamaliel
lajut'ƚ lan soldado ipul'me Pablo, aipomxi, aƚmuc'ipa licuxepa
ipo'nof'i'me liƚsaye. Toƚta'a Moisés, iƚe lataiqui' laihuejpá
i'hua'a'me al toncay, unƚu'e'me petsi laƚtatahueló. Iya' ai'e'mola' laic' iƚne
Los Hechos 22 268

petsi naihuejpá ituca', ma to imanc' Moisés. Jahuay lan xanuc' judío


tonƚ'ela' laic' itsiya. 4 Aiteƚ'mi'mola'
  nomana' jiƚpiya ticuayi ac'a xans.
iƚne ts'ilihuequi lipene Jesús. 13 Iƚque Ananías icuaiyunni jiƚpe

Iƚniya ƚitiné cahuay te caif'eya laifpa'a, aƚmi: “Maipima Saulo,


mima'anyacola'. Ja'ni axanuc', ja'ni tahuetsalenƚa'”. Aiquicoƚ'ma,
acaƚ'no', ai'noƚ'mola', aitats'e'mola'. nehuetsalena'ma. Aixim'ma
5 Cal cuecaj ca'ailli' jouc'a lan
  iƚque. 14 Aƚmi: “ȽanDios, ilenDios

tsilaj xanuc' noxpijpá lataiqui' laƚtatahueló, i'huijf'epo' ti'iƚa'


iƚsina' aƚinca iƚta'a laifmipolhuo'. coxina' te ts'i'ic' lixpic'epa ȽanDios.
Iƚniya aƚni'ipa caije'e loya'apa Toƚiya oximpa iƚque ƚacui'impa
alimetsaicocoƚa' laƚpimaye judío cal Ƚijca, ocuejpa lipalaic'opo'.
nomana' liƚya' Damasco. Ti'iƚa' 15 Ima' topalaic'otola' lan xanuc'

quiƚsina' joupa alapi'ipa laimane nomana' fa'a li'a ƚamats', cua naitsi
ca'noƚtsola' naihuejpá lipene Jesús, liƚnación topalaicota iƚque, to'itola'
iƚne nomana' jiƚpe liƚya'. Cafi'etsola', iƚe loximpa locuejpa. 16 Itsiya

ca'hua'ancola' titeƚ'mintsola' fa'a aimicoƚcona'mo'. ¡Totsahuenni!


Jerusalén. Toƚta'a nipamma Tojoc'iƚa' ƚaƚPoujna Jesús. Tepo'intso'.
Jerusalén, ai'huapa lane Damasco. Toƚta'a ti'itso' limpio. Tetufqueno
6 ’Ma ca'hua lane to menac'o joupa
  lojunac'.”
cacuaita liƚya' Damasco, aixim'ma 17 ’Aicuaicona'ma fa'a Jerusalén.

acueca' lepalc'o' qui'huayomma Capa'a al cuecaj xoute', ma cajoc'i'


lema'a. Unts'if'ma jahuay jiƚpe ȽanDios i'huapa laipicuejma',
laifnecaxu. 7 Laixim'ma iƚe lepalc'o'

18 aiximpa ƚaƚPoujna, aƚpalaic'o,

necangenni, aixc'uat'ƚhuaitsi aƚmi: “Aimicoƚ'mo'. Taipanni


ƚamats', aicuej'ma aƚpalaic'o, aƚmi: fa'a liƚya' Jerusalén. Jifa'a
“Ima' cunSaulo, ¿te caƚteƚ'micopa?” aimepenufinyaco'. Aimiquimf'eyaco'
8 Aitalai'e'ma, cami: “Maipoujna,
  laƚnescoya.” 19 Aitalai'e'ma, cami:

¿naitsi ima?” Aƚmi: “Iya' ninJesús “MaiPoujna, ¿te calatets'icoya? Lan


nas Nazaret. Ima' aƚteƚ'mi.” xanuc' nomana' fa'a alimetsaijma.
9 Laƚejmale lixim'me jouc'a lepalc'o'
  Iƚsina' iya' aitsehuo'ma ƚajut'ƚi
ixpailij'mola', aiquiƚcueca iƚque pe lafoƚyomma laƚpimaye judío.
ƚaƚpalaic'opa. 10 Nicuis'e'ma, cami:
  Ai'noƚ'mola' iƚne ts'ihuejhuo',
“Maipoujna, lu'iƚa', ¿te caif'eya?” aitats'e'mola', nuntafej'mola'. 20 Jiƚpe

ȽaƚPoujna aƚmi: “Totsahuenni, litine mima'anni Esteban, iƚque


totsufaiƚa' liƚya' Damasco. Joupa ƚoya'apa lotaiqui', iya' cacaxu
ixpic'empa lof'eya. Jiƚpe liƚya' jiƚpe, cahuelonge, ca'ay cuenna
tu'inno' jahuay iƚta'a.” 11 Iƚe
  ƚiƚpijahuaƚi iƚne noma'apá. Ma' anuli
laxpaiqui' quepalc'o' aƚ'e'epa ninfo'. laƚpicuejma' iya' y laif'as xanuc',
Laƚejmale alaxaƚpa. Aƚtsufai'e'ma iƚne noma'apá Esteban.” 21 Iƚque

liƚya' Damasco. ƚaƚpalaic'opa aƚmi: “Taipanni


12 ’Jiƚpe liƚya' tipa'a anuli cal xans
  fa'a. Cummehuo' to'huaƚa' aculi'.
cuftine Ananías. Iƚque tihuequi To'hua'ma pe lomana' locuenaye lan
al c'a ȽanDios, tenant'ƚi licuxepa xanuc', iƚne a'ij judío.”
269 Los Hechos 22​, ​23

22 Lan xanuc' liquimf'e'me Pablo 29 Iƚne notsimafyacu Pablo


linespa: “Aƚmi: To'hua'ma pe iƚolijm'me pe lopa'a. Ƚincuxepa
lomana' locuenaye xanuc', iƚne ixpaijma, ticua: “Iƚque cal xans
a'ij judío”, ixtulenca nulemma. aciudadano romano. Iya' aifi'ecopa
Ipango'me ija'a'me ujfxi, ticuayi: acadena catejma'. ¿Te aƚcufta o
―¡Tima'anƚe! ¡Tima'anƚe! aimaƚcufya?”
Juaiconapa ixcay iƚque cal xans. 30 Lihuequi litine umme'mola'

Aimipajncona'ma jifa'a li'a ƚamats'. lapaluc' tipalaic'ontsola' lixanuc'


23 Ti'hua tija'ayi, teca'niyi
  cal cuecaj ca'ailli', jouc'a lan tsilaj
liƚpuquiya, tejuaf'yi ƚepi' camats', xanuc' noxpijpá lataiqui', timintsola'
teca'naf'iyi al toncay. 24 Ƚincuxepa
  tefoƚunca. Uhuaƚc'e'ena'ma Pablo
icuxe'e'mola' lisoldado titsuflai'eƚe licadena catejma'. Ileco'ma pe
Pablo jiƚpe lajut'ƚ al fortín. Icuxe'ma lefoƚya iƚne lan xanuc'. Ticua:
titsimafquinƚe, ticuis'eƚe, timiƚe: “Pablo tu'itola' iƚniya te ts'i'ic' li'epa.
“¿Te co'epa?” Ja'ni aimitalai'e' Toƚta'a ti'i'ma caixina' nulemma te
titsimafconƚe. Ticua: “¿Te qui'epa caixtuc'ocopa lif'as xanuc' judío, te
iƚque cal xans? Lan xanuc', ¿te cocufcopa.”
caixtuc'ocopa?” 25 Ifi'e'me

titsimafquinƚe. Pablo ipalaic'o'ma


anuli cal capitán tecaxijnya jiƚpe
23 Pablo ehuelojm'mola' al
c'a iƚne lan tsilaj xanuc'
nocutshuoƚanna jiƚpe lefoƚya,
liju', timi: timila':
―Imanc' aicoƚsina' ja'ni tipa'a ―Cunc'aipimaye, jahuay
laijunac' o a'i. ¿Te ti'hua loƚmane laipepajnya cacua: ¿Te ts'ipic'a
aƚtsimaf'ma iya'? Iya' ninciudadano ȽanDios ca'eƚa'? Li'ipa toƚta'a
romano. ai'ejma', itsiya ti'hua ca'ay.
26 Licuej'ma iƚta'a linespa Pablo

2 Cal cuecaj ca'ailli' Ananías

cal capitán i'hua'ma u'itsi ƚincuxepa, icuxe'e'mola' nacaxoƚanna jiƚpe pe


timi: lacaxu Pablo, timila':
―Iƚque cal xans aciudadano ―¡Toluntaf'e'eƚe lico!
romano. ¿Te ma aƚtsimaf'me? 3 Pablo timi:

27 Ƚincuxepa icuaitsi pe lopa'a


  ―Ima' titeƚ'mi'mo' ȽanDios. A'ijc'a
Pablo, timi: lopicuejma'. Ti'onƚcospo' to ni naitsi
―Lu'iƚa', ¿te ima' unciudadano caitaƚ ilanc'ecompa le'a amats',
romano? ma li'e'empa afujca. Jiƚpe tocutsu
Timi: to cal juez. Ima' tipa'a lopenic'
―Iya' ninciudadano romano. lu'iƚa' ja'ni nenant'ƚipa licuxepa
28 Timi:
  Moisés o ai'epa quixcay. Itsiya ima'
―Iya' ai'najtsepa acueca', toƚta'a aimanant'ƚi licuxepa Moisés, tocuxe
lapi'impa caije'e loya'apa: “Iƚca'a aluntaf'e'enƚa'. A'i toƚta'a licuxepa
aciudadano romano”. Moisés.
Pablo timi: 4 Jiƚpe nacaxoƚanna timiyi:

―Iya' aipajncota ninciudadano ―Iƚque cal cuecaj ca'ailli'. ¿Te


romano. cofmicopa quixcay cataiqui'?
Los Hechos 23 270

5 Pablo timila': 10 Epat'ƚcontsi xonca liƚpicuejma'


―Cunc'aipimaye, iya' aicaixina' iƚne lan xanuc'. Tixtuleyi
ja'ni iƚque cal cuecaj ca'ailli'. juaiconapa. Ixpaij'ma ƚincuxepa.
Ƚinca aixina' al Paxi Liniƚingiya Ticua: “Ja'ni ti'noƚƚe Pablo,
alu'inga': “Aimopalaico'ma quixcay tits'aletsuf'me”. Umme'ma anuli
nocuxepolhuo'”. ƚapaluc pe lomana' lisoldado,
6 Pablo imetsaico'mola' iƚne lan
  timitsola' ticuaiyunca pe lopa'a
xanuc', ixina' te ts'i'ic' liƚpicuejma'. Pablo, tipa'aƚe liƚpujfxi texaƚ'me
Ixina' hualca asaduceo, locuenaye Pablo, tiƚonc'e'e'me pe lomana'
afariseo. Ipalaic'o'mola' ujfxi, iƚne lan xanuc', tileco'me al fortín.
ticuejle jahuay nomana' jiƚpe, Toƚta'a i'epá.
timila': 11 Iƚe lipuqui' ƚaƚPoujna Jesús

―Cunc'aipimaye, iya' ninxans icuaiyunni, ecaxingai'ma Pablo,


fariseo. Cai'ailli' jouc'a afariseo. Iya' timi:
laifnespa ma' anuli to lonespa laif'as ―Aimixpaij'mo'.
fariseo. Iya' cacua: Timaf'ina'me Aimoxhueƚmot'ƚe'ma. Jifa'a
limanapola'. Toƚiya laif'huaiyijncopa Jerusalén omipola' lan xanuc'
aƚcuxecopa. naitsi iya'. Ma' anuli toƚta'a tonesta
7 Licuej'me toƚta'a licuapa Pablo,
  tocuaitsi al cuecaj quiƚya' Roma.
lan xanuc' fariseo jouc'a lan xanuc' 12 Liƚic'ejma hualca lan xanuc'

saduceo ipango'me ifuli'i'moƚtsi judío efoƚunni. Inefo'me. Ticuayi:


cataiqui'. Ixtuc'o'moƚtsi. I'e'e'moƚtsi ―Aƚma'a'me Pablo. Ma
onƚca jiƚpe lefoƚya. 8 Ƚinca iƚne
  quimaf'i' iƚque, aimaƚtetsoyacu,
lan xanuc' a'ij nuli liƚpicuejma'. aimaƚsnayacu. Alanant'ƚiƚe iƚta'a
Ticuayi lan xanuc' saduceo: “A'i. laƚtaiqui'. Ja'ni a'i, ¡aƚma'atsonga'
Aimimaf'iconayacu limanapola', ȽanDios!
aimitsoliconayacu. Ailopa'a 13 Timana' to oquej nuxans lan

capaluc quema'a, jouc'a ailopa'a xanuc' linefo'me toƚta'a. 14 Iye'me


espíritu.” Lan xanuc' fariseo ticuayi: tipalaic'onnola' lixanuc' cal cuecaj


“Timaf'ina'me limanapola'”. Jouc'a ca'ailli', jouc'a lan tsilaj xanuc'
ticuayi: “Timana' lapaluc' quema'a noxpijpá lataiqui'. Timinnila':
jouc'a timana' lan espíritu”. ―Illanc' joupa aƚ'epaj jurar
9 Lan xanuc' jiƚpe lefoƚya
  aƚma'a'me Pablo. Ma quimaf'i'
tummulecola'. Tija'ayi, tijaic'oyoƚtsi. iƚque illanc' aimaƚtetsoyacu,
Itsolinca hualca lomxiye aimaƚsnayacu. Acueca' cataiqui' iƚe
nomuc'iyalepá licuxepa Moisés, iƚne laƚnespa. Aƚcuayi alanant'ƚiƚe iƚta'a
axanuc' fariseo. Ehuaico'moƚtsi laƚtaiqui'. Ja'ni a'i, ¡aƚma'atsonga'
cataiqui' lan xanuc' saduceo, ȽanDios!
timinnila': 15 ’Imanc' tolafot'ƚetsoƚtsi jouc'a

―Illanc' aƚcuayi iƚque cal xans locuenaye lonƚejmale. Toƚpalaic'otsa


ailopa'a qui'epa. Te ja'ni anuli cal ƚincuxepa, toƚmitsa: “Aƚpic'a
'espíritu, o anuli ƚapaluc quema'a licuis'econa'me Pablo. Mouqui
ipalaic'opa. tolecota fa'a.”
271 Los Hechos 23

’Illanc' alami'moƚtsi jiƚpe lane. 23 Ijoc'i'mola' oquexi' licapitán,


Aƚma'ata. Aimicuaiya pe imanc' timila':
lolafot'ƚeyoyacoƚtsi. Joupa aƚspic'epá ―Imanc' tolafot'ƚe'mola' loƚsoldado
laƚ'eyacu. tonƚenƚe liƚya' Cesarea. Tonƚƚeco'mola'
16 Ƚi'hua ƚipima caca'no' Pablo
  oquej maxnu noyeyacu liƚ'mis, oquej
icuej'ma lo'eyacu iƚne lan xanuc'. maxnu noniyacu liƚƚanza, afanej
I'hua'ma al fortín, itsufai'ma pe nuxans quimbama' nocutsafcaiyacu
lopa'a Pablo, u'i'ma lo'e'enyacu. laihuale. Tolipalcu al pelƚa 'hora
17 Pablo ijoc'i'ma anuli cal capitán,
  lipuqui'. 24 Tonƚƚecotsola' ocuenaye

timi: laihuale, jouc'a Pablo tenafcaita


―Tolecoƚa' iƚca'a ƚamijcano pe ƚaihuala. Tonƚ'etsa cuenna, nij tintsi
lopa'a ƚincuxepa. Tipa'a lomiya. lo'e'enyacu. Ticuaitsi al c'a pe lopa'a
18 Cal capitán ileco'ma ƚamijcano,
  cal gobernador Félix.
itsufai'e'ma pe lopa'a ƚincuxepa, timi: 25 Ƚincuxepa iniƚ'e'e'ma quije'e cal

―Pablo ƚitats'iya fa'a, aƚjoc'ipa, gobernador, timi:


aƚsahue'epa, aƚmipa: “Tolecoƚa' 26 “Iya' ninClaudio Lisias,

iƚca'a ƚamijcano pe lopa'a ƚincuxepa. quiniƚ'ehuo' ima' cungobernador


Tipa'a lomiya.” Félix, ima' umcuecaj xans.
19 Ƚincuxepa exat'ƚe'epa limane
  Canonhuo'.
ƚamijcano, ijuc'i'moƚtsi ipalaitsa 27 ’Cumme'ehuo' iƚca'a cal xans

quiƚtuca', timi: ƚi'noƚpa lan xanuc' judío. Iƚne coƚa'


―¿Te caƚmiya? tima'a'me. Laicuejpa iya' iƚque
20 Ƚamijcano timi:
  aciudadano romano aƚe'me iya'
―Lan xanuc' judío inefopá. laisoldado, aƚcuaitsa pe lopa'a. Iya'
Ticuaicu, tixahue'e'mo', timi'mo': nexat'ƚupa, nunƚu'epa. 28 Aipic'a

“Mouqui toleco'ma Pablo cacuec'eƚa' te caixtuc'ocopa, te ts'i'ic'


ti'huanni jiƚpe lafot'ƚeyoyacoƚtsi. locuxecopa. Toƚta'a aileco'ma petsi
Aƚpic'a licuis'econa'me.” lif'as xanuc' judío, iƚne noxpijpá
21 Ima' aimoquimf'e'ma lomiyaco'.
  lataiqui'. 29 Jiƚpe aiximpa iƚque

Aimaihuejco'ma loxahue'eyaco'. Pablo ailopa'a qui'epa, aimi'iya


Hualca iƚniya tipa'necota Pablo maƚma'ayacu, ni maƚtats'iconayacu.
jiƚpe lane. Iƚne tixhuaispola' to Lan xanuc' nocuxecopá ticuayi
oquej nuxans lan xanuc' y xonca. aiquenant'ƚi lataiqui' laihuejpa iƚne.
Joupa inefopá timiyoƚtsi: “Aƚma'ata 30 ’Lijou'ma alu'i'ma, aƚmi: Lan

Pablo. Ma quimaf'i' aimaƚtetsoyacu, xanuc' judío tipa'necota Pablo


aimaƚsnayacu. Alanant'ƚiƚe laƚtaiqui'. jiƚpe lane, tima'ata. Laicuejpa
Ja'ni a'i aƚma'atsonga' ȽanDios.” Iƚne toƚta'a aicaƚcoƚi, numme'epo'. Iƚne
ma le'a iƚ'huaijma ima' tomitsola': nocuxecopá joupa nu'ipola' tu'itso'
“Ne', caleco'ma”. te caixtuc'ocopa iƚca'a cal xans. Iƚne
22 Ƚincuxepa ixc'ai'i'ma ƚamijcano,
  tu'ito'.
timi: ’Toƚta'a laifmipo'. Icula'apa.”
―Iƚe lotaiqui' aimo'ita. Nij naitsi 31 Lan soldado i'e'me ma to

nocuejya. limipola' ƚincuxepa. Lipuqui'


Los Hechos 23​, ​24 272

ileco'me Pablo. Icuaitsa liƚya' Capalaic'o'mo' oquej fane' lataiqui'.


cuftine Antípatris. 32 Icuaitsi

5 Aƚcuai'me aƚpalaic'oco'mo' te

lihuequi litine lan soldado noyepá ts'i'ic' iƚca'a cal xans Pablo. Iƚque
liƚ'mis ipailinanca icuainatsa acuej quixcay xans. Timenac'ila'
liƚfortín lopa'a Jerusalén. lan xanuc'. Ni petsi li'a ƚamats' pe
Ts'iƚƚenafcaic' caihuale ileco'me lomana' laƚf'as xanuc' judío, iƚque
Pablo. 33 Icuaitsa liƚya' Cesarea.
  tenaquila', ti'e'ela' tixtuc'otsoƚtsi,
Ini'i'me lije'e cal gobernador. Jouc'a tifuli'itsoƚtsi. Iƚque iƚpincuxepa
Pablo icupá, icuaitsi limane cal lan xanuc' naihuejpá ocuena
gobernador. quiƚreligión. Iƚne lacui'impola': Lan
34 Cal gobernador ixhue'ma al je'e.
  Nazareno.
Lijou'ma icuis'e'ma, timi Pablo: 6 ’Jouc'a tetets'i al cuecaj xoute'.

―¿Pe co'huayomma? ¿Te cuftine Ipic'a ti'e'eƚa' to ni naitsi cajut'ƚ.


ƚomemats'? Illanc' aƚ'noƚpá, coƚa' aƚteƚ'mi'me,
Pablo timi: aƚ'e'e'me ma to licuxepa Moisés.
―Cai'huayomma ƚamats' Cilicia. 7 Maƚpe 'hora icuaitsi iƚque

35 Timi:
  ƚincuxepa Lisias. Ilecola' lisoldado.
―Ne', ticuaiyunca lan xanuc' Iƚne acueca' liƚpujfxi, alaxic'eponga'.
nocuxecopo' caquimf'e'ma laƚmiya. 8 Lijou'ma ticua: “Iƚne nocuxecopá

Icuxe'ma tileconƚe jiƚpe al cueca' Pablo tiyeƚe pe lopa'a cal


cajut'ƚ lilanc'epa cal rey Herodes. gobernador. Jiƚpe tu'ita te qui'epa.”
Jiƚpe tipajntsi, ti'eƚe cuenna. Ima' ja'ni taicuis'e'ma Pablo

24 Uyai'ma amaque' quitine.


Iye'me al toncay cal
cuecaj ca'ailli' Ananías y lan tsilaj
toxim'ma ma' aƚinca iƚta'a lalu'ipo'.
9 Lan xanuc' judío nomana' jiƚpe

jouc'a ticuxecoyi Pablo, ticuayi


xanuc' noxpijpá lataiqui'. Icuaitsa aƚinca lonespa Tértulo. 10 Cal

liƚya' Cesarea. Ileco'me anuli cal gobernador ijoc'ico'ma limane


xans nopalaipa nomuxeyalepa, Pablo tipalaiƚa'. Pablo ipango'ma
cuftine Tértulo. Iƚne ipalaic'o'me italai'e'ma, timi:
cal gobernador Félix, icuf'me ―Aixina' ima' ixhuaita axpega
Pablo. 2 Cal gobernador ijoc'i'ma
  camats' uncuecaj juez jifa'a
titsufaiyunni Pablo. Tértulo ƚalamats'. Toƚta'a tixoqui neta
ipango'ma icuf'ma Pablo. Timi cal catalai'e'ma, cacuanajco'moxi. 11 Iya'

gobernador: cu'ihuo' al ƚinca. Iƚe laifmiyaco' ima'


―Ima' conFélix, uncuecaj cotuca' ti'i'ma toxim'ma ja'ni toƚta'a
xans. Aƚcuxenga' juaiconapa li'ipa o a'i.
al c'a. Tixoqui calata luyalaiyi ’Joupa ixhuaita ma le'a imbamaj
litine ac'a, ailopa'a tintsi. 3 Ni
  coque' quitine aicuaitsi liƚya'
petsi lomana' laƚf'as xanuc' judío Jerusalén. Ainexc'onƚingaitsi
timetsaicohuo', ticuayi ima' to'ay al ȽanDios. 12 Iƚne laƚcufpá, ¿te ja'ni

c'a. Tix'najtsi'ihuo' iƚe lof'epa. aƚsimpa cafulejma cataiqui'? O,



4 ’Itsiya aicapalaiyoƚcoyaco'. ¿aƚsimpa cafuli'icola' lan xanuc'
Caxa'huehuo' aƚquimf'eƚa'. nomana' jiƚpe al cuecaj xoute'? O,
273 Los Hechos 24

¿jiƚpiya ƚajut'ƚi pe lafoƚyomma laif'as jiƚpe pe lafoƚyomma lan tsilaj


xanuc' judío, o maƚpiya liƚya'? ¿Ja'ni xanuc' noxpijpá lataiqui'. 21 Ƚinca

aƚsimpa capalaic'ola' lan xanuc', tipa'a anuli lataiqui' lainespa


capat'ƚila' liƚpicuejma'? A'i. Aica'ay aiquetenƚcocola' iƚniya. Ma capa'a
toƚta'a. cacaxu jiƚpe lefoƚya aipalaipa
13 ’Iƚiya lataiqui' laƚcufcopa
  ujfxi, caja'e': “Iya' aixina' ȽanDios
aimi'iya miƚinc'iya. 14 Iƚniya
  timaf'i'ina'mola' limanapola', toƚiya
ticuayi iya' quihuequi ituca' aƚcuxecopa imanc', aƚcufque itsiya”.
cataiqui'. Aimetenƚcocola'. Aƚinca 22 Cal gobernador Félix ixina' te

iya' quihuequi al ts'e cane. Toƚta'a ts'i'ic' iƚe lataiqui' lacui'impa Iƚe
laifnihuejcopa ȽanDios, ƚilenDios Lane. Timila' iƚniya lan xanuc'
laƚtatahueló. Iya' ca'ay ƚinca jahuay judío:
loya'apa al Paxi Liniƚingiya, iƚe ―Tipajnla'. Tonƚenƚe. Ticuaiyunni
loya'apa litaiqui' Moisés jouc'a ƚincuxepa soldado, iƚque Lisias,
loya'apa lam profeta. 15 Iya' ma'
  caquimf'econa'molhuo'. Caxpic'e'ma
anuli iƚne laƚcuxecopa aƚ'huaiyijnyi laif'eya.
ȽanDios, aƚ'huaicoyi ticuaitsi litine 23 Icuxe'e'ma nocuxepola' soldado,

timaf'ina'me limanapola', iƚne li'epa timi:


al c'a jouc'a li'epa a'ijc'a. 16 Toƚta'a
  ―To'eƚa' cuenna Pablo. Tipajntsi
iya' cahuay te caif'eya latenƚcocoya lajut'ƚ. Topalaic'oƚa'. Aimaixtuc'o'ma.
ȽanDios. Aica'eyacola' lixcay laif'as Tapi'itsola' lane iƚne limetsaicola'
xanuc'. titoc'iƚe, ja'ni ti'iƚa' lahue'epa
17-18 ’Litine laƚsimpa capa'a
  tepi'inƚe.
al cuecaj xoute', iƚe litine quite' 24 Uyaipá ƚitiné, icuaicona'me

aicuaita jiƚpe Jerusalén. Joupa Félix jouc'a ƚipeno cuftine Drusila.


axpe' camats' aicaitsec' jiƚpe. Iya' Iƚque ƚaca'no' ajudía. Félix icuxe'ma
aitsehuona'ma aitaic' lotoc'iyacola' ti'hua'anca Pablo. Icuaitsi. Félix
laif'as xanuc' judío pe aiquiƚ'hueca, iquimf'e'ma lonespa. Iƚque u'i'ma
catsufcota ȽanDios. Toƚta'a laif'epa te ts'i'ic' litaiqui' Jesucristo. Timi:
jiƚpe al cuecaj xoute', ainenant'ƚipa “To'huaiyijnla'”. 25 Jouc'a timi te

licuxepa Moisés, ai'epoxi limpio. ts'i'ic' lo'eyacu lan xanuc' ja'ni


Maƚe 'hora aƚsimpa iƚne lan judío ȽanDios tetenƚcoco'ma lo'epa.
quiyouyomma ƚamats' Asia. Iya' nij Ixc'ai'i'ma, timi:
tintsi caif'epa. Ailopa'a cai'ejma'. ―Tocuxexoxi al c'a.
Aicafot'ƚela' lan xanuc'. Nij naitsi Aimo'econa'ma nixpiya. Ticuaihuo
naixtupa. al Cuecaj Quitine. Iƚe litine ȽanDios
19 ’Iƚne lun Asia nonespá a'ijc'a
  titeƚ'mi'mola' lan xanuc' ni'epá
laif'epa coƚa' icuai'me fa'a. Iƚne lixcay.
quiƚtuca' aƚcuf'ma. 20 Ja'ni
  Félix ixpaij'ma juaiconapa, timi
aiquiƚcuac' iƚne, aƚcufla' lan judío Pablo:
nomana' fa'a itsiya. Tu'itso' te jale ―Toƚe ti'iƚa'. To'huanƚa'. Ticuaitsi
lixcay lai'epa. Iƚne joupa aƚcuejpa, ocuena quitine, ja'ni ailopa'a caif'eya,
iƚsina' te ts'i'ic' laitalai'e'epola' cajoc'iconno'. Tocuaiyoconno fa'a.
Los Hechos 24​, ​25 274

26 Félixtipa'a oquej lipicuejma'. ―Iƚca'a i'epa axpe' quixcay. Acueca'


Ticua: “Iƚque Pablo aga aƚmi'ma: li'epa.
Lux'masna'ma, capi'i'mo' cotomí.” Aiqui'ic' quiƚinc'i' iƚe locuapa. A'ij
Toƚiya ti'hua tijoc'i', ti'hua tipalaic'o. ƚinca liƚtaiqui'. 8 Pablo italai'e'e'mola',

27 Uyai'ma oquej camats'. Joupa


  timila':
titsufai'ma ocuena cal gobernador ―Aicai'aic' quixcay. Aicainetets'i'
cuftine Porcio Festo. Félix lataiqui' laƚcuxeponga' illanc'
aicux'masqui' Pablo. Ticua: “Ca'e'ma ninc'ijudío. Aicainetets'i' al cuecaj
latenƚcocoyacola' lan xanuc' judío. xoute'. Jouc'a aicainetets'i' locuxepa
Aƚnescoƚa' iƚniya, tinesle: Iƚque Félix cal cuecaj quincuxepa César.
ac'a xans.” Ailopa'a cai'epa.

25 Festo epenuf'ma lipenic', 9 Jiƚpe lipicuejma' Festo ticua:


i'i'ma gobernador. Icoƚ'ma “Ca'e'ma latenƚcocoyacola' lan xanuc'


afane' quitine liƚya' Cesarea. judío”. Timi Pablo:
Lijou'ma i'hua'ma Jerusalén. ―Ja'ni ima' opic'a ƚepá Jerusalén.
2 Mipa'a Festo jiƚpe Jerusalén
  Jiƚpe caxpic'eta ja'ni o'epa quixcay
lixanuc' cal cuecaj ca'ailli' jouc'a lan o a'i.
tsilaj xanuc' judío noxpijpá lataiqui' 10 Pablo timi:

ipalaic'o'me. Ipalaico'me Pablo ―A'i. Aica'huaya Jerusalén. Iya'


li'epa, u'i'me te ts'i'ic' locuxecopa. ailopa'a cai'e'epola' lan xanuc'
Ixahue'e'me ti'eƚa' latenƚcocopola' judío. Ima' oxina' iƚiya. Jifa'a ima'
iƚniya. 3 Iƚpic'a tejac'entsa nulemma
  to'ay lopenic' lepi'ipo' cal cuecaj
Pablo. Timiyi: quincuxepa César. Ima' umjuez. Ma
―Tocuxetsi Cesarea ticuaiyunni fa'a ticuicomma aƚcuxeco'ma. Jiƚpe
Pablo fa'a Jerusalén. Jerusalén a'i. 11 Ƚinca ja'ni nixpiya

Iƚniya joupa ixpic'epa lo'eyacu. lai'epa, ja'ni joupa nulijpa lamaya,


Hualca lan xanuc' temi'moƚtsi jiƚpe lapi'i'ma cajunac', aicacuanajyacoxi
lane, tuyaiconni Pablo tima'a'me. aƚma'aƚa'. Ja'ni mane lafelƚaiqueya
4 Festo italai'e'e'mola', timila':
  cataiqui' lonespa iƚne naƚcuxecopa,
―A'i cacuxeya. Tipanenni Pablo ailopa'a caƚ'e'eya iƚniya. Cacua: ¡Cal
Cesarea. Iya' aimaƚcoƚya fa'a. cuecaj quincuxepa César tixanutsi
Capaino. 5 Hualca imanc' ts'oƚpenic'
  lataiqui' laƚcuxecopa lan xanuc'
aƚe'me. Ja'ni iƚque cal xans i'epa judío!
quixcay toƚcuxecota pu'hua Cesarea. 12 Festo ipalaic'o'mola' lixanuc',

6 Jiƚpe Jerusalén Festo icoƚ'ma


  iƚniya noxpijpá lataiqui'. Lijou'ma
apaico o imbama' quitine. Lijou'ma timi Pablo:
i'hua'ma. Icuaitsi liƚya' Cesarea. ―Ne'. Joupa ocuapa: “Cal cuecaj
Lihuequi litine ti'ay canic' to quincuxepa César tixanutsi lataiqui'
cal juez. Icuxe'ma tilecontsa laƚcuxecopa”. Ne'. Cumme'mo',
Pablo. 7 Icuaitsi Pablo iƚoc'oƚai'me
  to'huaƚa' pe lopa'a César.
lan xanuc' judío quiyouyomma 13 Uyai'ma hualca ƚitiné

Jerusalén, iƚne y Festo icuai'me icuaiyunca liƚya' Cesarea cal rey


anuli. Icuf'me juaiconapa. Ticuayi: Agripa jouc'a ƚipima caca'no' cuftine
275 Los Hechos 25​, ​26

Berenice. Iƚniya ajudío. Ehuejntsa Festo timi:


Festo ƚincuxepa romano. 14 Icoƚ'mola'
  ―Mouqui toquimf'e'ma.
jiƚpiya Cesarea. 23 Lihuequi litine Agripa jouc'a

Anuli litine Festo ipalaic'o'ma Berenice etej'moƚtsi juaiconapa al


Agripa, ipalaico'ma Pablo, timi: c'a. Icuaiyunca pe locutsuya Festo,
―Fa'a tipa'a anuli cal xans itats'iya ti'ay lipenic' ajuez. Iyejmale'me
ƚipo'nopa Félix. 15 Iya' laitsehuo'ma
  lincuxepá soldado romano jouc'a
Jerusalén aƚpalaic'ohuo'ma lixanuc' lan tsilaj xanuc' jiƚpe liƚya' Cesarea.
cal cuecaj ca'ailli' jouc'a lan tsilaj Festo icuxe'ma tilecontsa Pablo.
xanuc' judío pe noxpijpá lataiqui'. 24 Lijou'ma, Festo ipalaic'o'mola'

Iƚne lu'ipa te ts'i'ic li'epa iƚque Pablo. iƚniya lefoƚya jiƚpiya, timila':
Aƚmipa iya' cacani'eƚa', cacuxeƚa' ―Ima' conrey Agripa, jouc'a
tima'anƚe. 16 Iya' aitalai'e'e'mola'
  jahuay imanc' cunc'ixanuc' noƚmana'
aimi'mola': “Illanc' ninc'iromano fa'a, camilhuo' li'ipa.
aimaƚ'eyi toƚta'a. Illanc' aƚcuayi: ’Jahuay lan xanuc' judío nomana'
Iƚque ƚitats'iya jouc'a nocuxecopá fa'a jouc'a nomana' liƚya' Jerusalén
ticuaiyunca. Iya' ninjuez. Iya' aƚsahue'epa cacani'eƚa' iƚca'a cal
caxpic'e'ma ja'ni ƚitats'iya i'epa xans Pablo. Maƚca'a ƚolahuelojmpa
quixcay o a'i, ja'ni tima'anƚe o itsiya. Iƚne lan judío mihui'iyi
lux'masna'me.” tija'ayi, aƚmi: “Ima' tocuxeƚa'
17 ’Iƚne lan judío icuaiyunca
  tima'anƚe.” 25 Iya' aiximpa ailopa'a

fa'a. Aicaicuejloj'mola'. Lihuequi qui'epa. Aimi'iya maƚma'ayacu.


litine ai'e'ma canic', iya' ninjuez. Maƚque quituca' ticua: “Cal cuecaj
Aicuxe'e'mola' laisoldado tilecotsa quincuxepa César tixanutsi
iƚque cal xans. 18 Cacua: “Pablo i'epa
  laƚcuxecopa”. Toƚta'a aixpic'epa
acueca' quixcay”. A'i toƚta'a li'epa. cumme'ma, ti'huaƚa' pe lopa'a César.
Iƚne nocuxecopá ituca' micufcoyi, a'i 26 Ticuicomma quiniƚ'e'ma quije'e

to laifcuapa iya'. 19 Tixtuleyi, ticuayi:


  César, titai'ma Pablo. ¡Coƚa' ti'iƚa'
“Iƚque aiquihuequi laƚreligión”. caixina' iya' te ts'i'ic' laifniniƚ'eya
Ticuayi joupa imanapa cal xans Jesús, ƚaipoujna César! Itsiya aicuxepa
Pablo ticua imaf'i'. 20 Iƚe lofulecopa
  tilecontsa fa'a. Aipic'a toƚquimf'eƚe
lataiqui' aicaicueca. Aicaixina' te jahuay imanc'. Xonca' aipic'a
quixcay li'epa Pablo. Toƚta'a cami: toquimf'eƚa' ima' conrey Agripa.
“Ja'ni ima' opic'a ƚepá Jerusalén. Ima' lu'i'ma te li'epa Pablo. Toƚta'a
Jiƚpiya caxpic'eta ja'ni o'epa quixcay ti'i'ma caixina' te ts'i'ic' laifnu'iya
o a'i.” 21 Pablo aiquicuac'. Ticua: “Cal
  César, ti'i'ma quiniƚ'e'ma quije'e.
cuecaj quincuxepa César tixanutsi 27 ’Iya' cacua: Ja'ni cumme'ma

iƚe laƚcuxecopa”. Toƚiya aicuxe'ma pu'hua iƚca'a ƚitats'iya ticuicomma


tipanenni fa'a. Tijouƚa' cumme'ma, cu'iƚa' te ts'i'ic' li'epa. Ja'ni a'i,
ti'huaƚa' pe lopa'a César. aimi'iya cummeya. Aƚnesco'ma iya'
22 Agripa timi Festo: namac'ta xans.

26

―Iya' aipic'a caquimf'eƚa' lonespa Agripa ipalaic'o'ma Pablo,


iƚque cal xans. timi:
Los Hechos 26 276

―Capi'i'mo' lane. Ima' aƚtalai'e'ma. ca'ailli' lapi'ipa laimane. Axpela'


Pablo inij'ma limane. Ipango'ma iƚne li'huexi ȽanDios ai'nico'mola'
italai'e'ma Agripa, timi: lacarza. Iya' jouc'a laif'as judío
2 ―Conrey Agripa, cax'najtsi'ihuo'
  aƚcuf'mola' iƚne ts'ilihuequi Jesús.
juaiconapa ima' lapi'ipa lane Laƚspic'epá te laƚ'e'eyacola' iya'
catalai'e'mo'. Itsiya cacuanajco'moxi cacua: “Ne', ne', tima'antsola'”.
jahuay iƚne laƚcufpa lan xanuc' 11 Iya' laitsehuo'ma jiƚpe ƚajut'ƚi pe

judío. 3 Tixoqui neta catalai'e'mo'.


  lafoƚyomma laif'as xanuc' judío
Aixina' ima' limetsaiconga' laƚ'ejma' ja'ni aixim'mola' iƚniya ts'ilihuequi
illanc' ninc'ixanuc' judío, jouc'a Jesús aiteƚ'mi'mola'. Ma canaic'mila'
taimetsaijma laƚnespa. Itsiya camila': “Ne', tonesc'eƚa' cataiqui'
caxa'huehuo' aƚquimf'eƚa'. iƚque Jesús”. Iƚne lapi'ipa acueca'
4 ’Iya' ma namijcano anuli laif'as
  coyac'. Quihuetsoquila' ni petsi
xanuc' judío aluyalaicopá lapajnya lomana'. Ca'hua aculi' ƚiƚeloƚya'.
liƚya' Jerusalén. Jiƚpe lai'ejma' joupa 12 ’Icuaitsi litine ca'hua'ma liƚya'

iƚsina' jahuay iƚniya lan judío. 5 Iƚne


  Damasco. Cahuetola' ts'ilihuequi
axpe' camats' alimetsaijma. Ti'i'ma Jesús. Lixanuc' cal cuecaj ca'ailli'
tuya'a'me te ts'i'ic' lai'ejma', ja'ni joupa lapi'ipa laimane, aƚni'ipa
iƚpic'a tuya'aƚe. Alimetsaijma iya' laije'e. Lapi'ipa lane iya' caxpic'e'ma
ninfariseo, nihuequila' iƚne lan laif'eyacola' iƚniya. 13 Conrey,

fariseo nocuapá: “Illanc' xonca aƚquimf'eƚa' ma cu'ilhuo' laƚ'ipa. Iya'


lanant'ƚiyi locuxepa Moisés”. ca'hua lane. To menac'o aixim'ma
6 ’Laƚtatahueló i'huaico'me
  anuli lepalc'o' qui'huayomma lema'a.
ȽanDios ti'e'ma ma to limipola'. Nulemma alulif'epa. Tocomma
Iya' jouc'a ca'ay ƚinca iƚe lataiqui' to cal 'ora, xonca tunts'ifi. Jouc'a
laƚmiponga' ȽanDios. Toƚiya cacaxu ulif'e'mola' laƚejmale.
fa'a aƚcuxecompa. 7 Laƚf'as xanuc'

14 ’Jahuay lacangoƚenca ƚamats'.

judío, iƚniya ixanuc' limbamaj Iya' aicuej'ma aƚpalaic'o. Tipalay


coquexi' laƚtatahueló, itine ipuqui' laƚtaiqui' illanc' ninc'ijudío. Aƚmi:
mix'najtsi'iyi jahuay ƚilunxajma', “ConSaulo, ¿te caƚteƚ'micopa,
mexc'onƚingoƚaiyi ȽanDios, jahuay calihuetsocopa? Ima' cotuca'
iƚniya ti'huaicoyi tenant'ƚiƚa' iƚe toteƚ'miyoxi. To miteƚ'mi'moxi cal
lataiqui'. huacax ja'ni aimicueca lanacompa
’Conrey Agripa, iya' jouc'a ca'ay al puya, ma toƚta'a toteƚ'miyoxi
ƚinca linespa ȽanDios. Cacua: Joupa ima', aimaƚcueca.” 15 Iya' cami:

enant'ƚipa iƚe lataiqui'. 8 Camilhuo':


  “Maipoujna, ¿naitsi ima'?” Iƚque
¿Te coƚcuacoyacu ȽanDios aimi'iya aƚmi: “Iya' ninJesús. Ima' aƚteƚ'mi.
mimaf'i'inayacola' limanapola'? 16 Itsiya totsahuenni, tacaxla'.

9 ’Li'ipa iya' jouc'a cacua


  Iya' aicuaicoco'ma pe lofpa'a
ticuicomma cateƚ'mitsola' capi'itso' copenic'. Ima' to'e'ma
juaiconapa iƚne ts'ilihuequi Jesús laipenic'. To'itola' lan xanuc' itsiya
ƚas Nazaret. 10 Toƚta'a lai'epa capa'a
  aƚsimpa. Tijouƚa' aƚsingona'ma,
liƚya' Jerusalén. Lixanuc' cal cuecaj xonca camuc'i'mo'. Iƚiya jouc'a
277 Los Hechos 26

to'itola' lan xanuc'. 17 Iya' ca'e'mo'


  tu'i'mola' locuenaye xanuc' a'ij judío,
cuenna. Cunƚu'e'mo' lo'e'eyaco' timi'mola': ȽanDios tepalc'o'i'molhuo'
lof'as xanuc' judío. Cumme'mo' loƚpicuejma'.”
to'huaƚa' pe lomana' locuenaye lan 24 Pablo toƚta'a ticuanajcoyoxi.

xanuc', iƚne a'i judío. Jiƚpe jouc'a Festo icuej'ma litaiqui'. Ipalaic'o'ma
cunƚu'eto' lo'e'eyaco'. 18 Itsiya iƚniya
  ujfxi, timi:
tocomma afohue, aiquiƚsina' al c'a ―Pablo, tocomma to mamac'ta.
cane. Ima' taxi'etola' liƚ'u'. Itsiya ¿Te copalaicopa toƚta'a? Ima' acueca'
tocomma amuf liƚpicuejma'. Ima' oxhuepa, iminscopa lopicuejma'.
tapalc'o'itola'. Toƚta'a tipai'i'me 25 Pablo timi:

liƚpicuejma', aimicuxeconayacola' ―ConFesto, ima' maigobernador,


Satanás, ma ȽanDios ticuxe'mola'. iya' a'i namac'ta. Jouc'a laifnespa a'i
Aƚ'huaiyijm'ma iya'. Toƚta'a ȽanDios camac'ta cataiqui'. Laifnuya'apa ma
timenc'e'eco'mola' li'epa a'ijc'a, le'a al ƚinca. 26 Cal rey Agripa ixina'

tilaitsufcotola' anuli jahuay lixanuc', te ts'i'ic' iƚe lataiqui', maƚe laifnespa,


iƚne pe limetsaicopola' i'huexi.” tixoqui neta capalaic'o iƚque. Ixina'
19 ’Conrey Agripa, iƚe laixim'ma
  jahuay li'ipa. Acuajmaica li'ipa iƚe
laƚmuc'ipa ȽanDios, iya' nihuejco'ma laifnescopa, a'ij ch'ixca.
laƚmi'ma. 20 Ate'a jiƚpe liƚya'

27 ’Conrey Agripa, ¿te ima' to'ay

Damasco nu'i'mola' tixhuej'menanca, ƚinca liƚtaiqui' lam profeta? Iya'


tipai'iƚe liƚpicuejma' tihuejcoƚe aixina' ima' to'ay ƚinca iƚe lataiqui'.
ȽanDios, timujle ja'ni joupa 28 Agripa timi:

ixhuej'memma. Lijou'ma ma' anuli ―¿Te cofcuapa? ¿Te tocua:


lainu'iyalepa liƚya' Jerusalén jouc'a “Nihuata, Agripa jouc'a tihuej'ma
locuenaye ƚiƚeloƚya' pe lomana' Jesús to illanc' ninc'icristiano”? Ima'
laƚf'as xanuc' judío. tocua aiquipime iƚiya.
’Lijou'ma nu'i'mola' locuenaye 29 Pablo timi:

xanuc', iƚne a'ij judío. Iƚe laif'epa


21   ―Ja'ni ipime o aiquipime
aiquetenƚcocola' laif'as xanuc' judío. aicaixina'. Cacua: A'i ma le'a iya'
Alixtuc'opa. Capa'a jiƚpe al cuecaj ima' conrey Agripa ti'iƚa' toƚta'a
xoute' aƚ'noƚ'ma, ehue'me te co'iya anuli laƚpicuejma', ¡ȽanDios
maƚma'aya. 22 ȽanDios aƚtoc'ipa,
  titoc'itsolhuo' jahuay imanc'
aƚcuanajcopa. Toƚta'a ti'hua cu'iyale naƚquimf'epa, ti'iƚa' anuli
litaiqui'. Ja'ni lan tsilaj xanuc' o a'ij laƚpicuejma', aƚ'onƚtsonga'! Ƚinca
tsila', ma' anuli cu'ila' iƚe laiximpa. iƚta'a laƚfiyiya al cadena catejma'
Laifnespa ma' iƚtaiqui' Moisés y lam aimaƚ'onƚspa toƚta'a.
profeta. Ocuena o ituca' cataiqui' 30 Itsolinca cal rey jouc'a cal

aicanesma. Maƚniya Moisés y lam gobernador, jouc'a Berenice, jouc'a


profeta uya'apá lo'iya, ticuayi: iƚniya nocutsingoƚanna jiƚpe.
23 “Cal Cristo titeƚco'ma, tima'am'me.

31 Ipalnanca. Tipalaic'oyoƚtsi, ticuayi:

Tijouƚa' timaf'ina'ma, ti'iƚa' cal ―Iƚque cal xans aiqui'aic' quixcay.


te'a pe aimimaconaya. Toƚta'a Aimi'iya malacani'eyacu, aimi'iya
tu'i'mola' laƚf'as xanuc' judío, jouc'a maƚtats'econayacu. ¿Te caƚ'eyacu?
Los Hechos 26​, ​27 278

32 Agripa ipalaic'o'ma Festo, timi: 7 Iƚe laƚbarco ti'hua panca panca.


―Aimi'iya malux'masyacu iƚque Uyai'ma axpe' quitine. Afule
cal xans, joupa icuapa: “Iƚe lataiqui' maƚcuaiyacu huejnca liƚya' Gnido.
laƚcufpa tixanutsi cal cuecaj Lijou'ma laƚbarco aimi'hua ƚijca
quincuxepa, iƚque César”. Ja'ni a'i lipene. Aimi'iya. Juaiconapa ujfxi
toƚta'a linespa, lux'masna'me. ti'hua ƚahua'. Aluyalaicopá huejnca

27 Lijou'ma ixpic'em'me
tumme'me Pablo ti'huaƚa'
ƚamats' Italia. (Jiƚpe liƚya' Roma
ƚamats' isla Salmón. Jiƚpe liju' Creta
aimi'hua ujfxi cahua'. 8 Ti'hua aƚeyi

huejnca ƚamats'. Afule maƚcuaiyacu


tipa'a cal cuecaj quincuxepa pe lacui'impa lan C'a Puerto. Jiƚpe
César.) Ixpic'em'me aƚeco'me al puerto a'ij culi' liƚya' Lasea.
abarco. Icuxem'me ti'huaƚa' anuli 9 Juaiconapa aƚcoƚponga' al

cal capitán lipuftine Julio, ti'etsola' puerto. Joupa uyaipa al cuecaj


cuenna Pablo y locuenaye litats'ila'. quitine. Iƚe litine lan judío tixnet'ƚyi,
Iƚque Julio ƚocuxepola' lan soldado aimitetsoyi. Aƚsina' ticuaihuo ƚoyac'
lacui'impola': Lisoldado cal cuecaj cahua', al barco aimi'huaya al c'a.
quincuxepa César. Pablo ipalaic'o'mola' nocuxepá al
2 Aƚtsulfoƚai'me anuli al barco
  barco, 10 timila':

qui'huayomma liƚya' Adramitio. ―Cunc'ixanuc', aimi'iya


Iƚe al barco ipainamma ticuaita maluyalaiyacu. Ƚaja tejac'e'ma
jiƚpe lipiƚya'. Tuyaicota ƚiƚeloƚya' laƚbarco jouc'a ƚitay tejac'ma.
ƚamats' Asia, iƚniya lomana' ƚema Aga illanc' ninc'ixanuc' jouc'a
caja. Aƚejmale anuli ƚapima cuftine aƚma'monga'.
Aristarco. Iƚque ƚas Macedonia, 11 Cal capitán aiquiquimf'e

lipiƚya' Tesalónica. Aƚepá. 3 Lihuequi


  locuapa Pablo. Iquimf'e'mola' xonca
litine aƚcuaitsa liƚya' Sidón. Cal locuapa cal piloto jouc'a ƚipoujna al
capitán Julio ac'a lipicuejma'. barco. 12 Axpela' locuenaye xanuc'

Ixim'ma cuanuc' Pablo, epi'i'ma lane, noyepá jiƚpe al barco ticuayi:


timi: ―¡Aƚena'me!
―To'hua'ma tahuejntola' lopimaye. Ticuayi aimi'iya muyalaicoyacu
Ja'ni tehue'ehuo' iƚne tepi'ito'. ƚaxita quitine jiƚpe al puerto. Xonca
4 Lipanni al barco jiƚpe Sidón,
  iƚpic'a tiyenƚe, ticuaitsa liƚya' Fenice,
ƚahua' aƚtalecufponga'. Luyalaicopá jiƚpe timajnta mi'i'ma ƚaxita. Iƚe
liju' camats', jiƚpe loxa camane Fenice apuerto, jiƚpe ƚamats' isla
copa'a al isla ƚamats' Chipre. Jiƚpe Creta. Jiƚpe aimi'hua ƚoyac' cahua'.
aimaƚpa'nenga' ƚahua'. 5 Aƚeyi ƚaja
  Ti'hua ƚahua' qui'huayomma loque'
ƚema camats' Cilicia, jouc'a ƚema liju' lopo'nof'caispa cal 'ora.
camats' Panfilia. Aƚcuaitsa liƚya' 13 Lixim'me ti'hua panca panca

cuftine Mira jiƚpe ƚamats' Licia. ƚahuaj sur, iƚne ts'iƚpic'a tiyenƚe
6 Jiƚpiya cal capitán ixim'ma
  ticuayi: “Itsiya ƚinca ailopa'a tintsi.
anuli al barco qui'huayomma Aƚcuaita liƚya' Fenice.” If'ac'ena'me
liƚya' Alejandría, ti'hua'ma ƚamats' al cumta catejma' ancla. Aƚepá.
Italia. Cal capitán aƚtsufai'eponga'. I'hua'a'me al barco huejnca ƚema
279 Los Hechos 27

caja, jiƚpe al isla Creta. 14 Aiquicoƚi


  ―Cunc'ixanuc', maƚmana'
icuaiyunni ƚujfxi cahua'. Iƚque ƚamats' Creta joupa aimipolhuo':
ƚahua' cuftine: Ƚi'huayomma “Aimolipa'a'me al barco fa'a”.
liju' laipammaiyomma cal 'ora. Aimipolhuo': “Aƚmanenca”. Imanc'
Ujfxi, ujfxi luntafquinga'. Ti'hua aicaƚcuec'e. Joupa aƚteƚcopá, joupa
tocomma ucuiƚna. 15 Iƚque ƚahua'
  lajac'epá acueca'.
ummetsai'ma al barco. Aimi'i 22 ’Itsiya iya' cu'i'molhuo':

mi'hua ƚijca. Laƚsim'me aimi'iya Aimoƚsueƚmot'ƚe'me. Nij naitsi


maluyalaiconayacu, aƚcuayi: najac'ya lipitine. Al barco ƚinca
―Iƚe al barco tixinƚa' pe cotseya. tejac'na'ma. 23 Lipuqui' i'huamma

Ƚahua' tummetsay. pe laifpa'a anuli ƚepaluc ȽanDios.


16 Luyalaico'me ƚema caja jiƚpe
  Iƚque ȽanDios aiPoujna, ainihuequi.
anuli ƚamats' isla cuftine Clauda. Ƚapaluc quema'a lacaxingaipa
Jiƚpe aimi'hua cujfxi cahua'. Al barco lainiju'. 24 Aƚmipa: “CumPablo,

exaƚi anuli laca'huaj canoa. (Ti'iƚa' aimixpaij'mo'. Ƚinca tocuaita


lo'iya al cuecaj barco aƚtsulfoƚai'me petsi cal cuecaj quincuxepa César.
al canoa, lunƚu'e'moƚtsi.) Iƚe laca'huaj ȽanDios epi'ipo' loxahue'epa.
canoa afule maƚ'noƚyi. 17 Exaƚaf'me,
  Tunƚu'e'mo'. Jouc'a tunƚu'e'mola'
itsufai'enapá al cuecaj barco. jahuay lonƚejmale nomana' al
Lijou'ma ifi'e'me al cuecaj barco. barco.”
Ifi'eco'me ujfxi cocuis licu'u lixpula, 25 ’Camilhuo': Aimoƚsueƚmot'ƚe'me.

xonca tixnet'ƚqui. Tixpailiquila', Iya' ca'huaiyinge ȽanDios. Ma to


ticuayi: “Ti'hua ujfxi ƚahua', aga laƚmipa toƚta'a ti'i'ma. 26 Ƚinca ƚaja

tummetsai'ma al barco, aƚcuaitsa alaca'ni'monga' anuli ƚamats' isla.


jiƚpe ƚintuhuale cuixa cuftine Al 27 Joupa ixhuaita imbamaj malpu'

Sirte”. Exaƚna'me ijuisna'me al quitine ma luyalaiyi ƚaja Adria.


cuecaj lixaƚ ilanc'ecompa ijahua'. Al Ƚipujfxi cahua' lummetsaiyinga'.
barco ti'hua mummetsay ƚahua'. Li'i'ma to nolojmay quipuqui' lam
18 Lihuequi litine ƚahua' ƚaja
  marinero ticuayi:
ujfxi titeƚ'minni laƚbarco. Ticuayi: ―Tipa'a ƚamats' ahuejnca.
“Aƚscua'aƚe al barco, aƚ'e'eƚe huata 28 Ixpicuf'me lipitoqui ƚaja.

lipicumta”. Ipango'me eca'ni'me Ixpicuf'ma anuxans quimbama'


ƚitaic' al barco. 19 Joupa uyaipa oque'
  acamts'us metro. Iyecona'me
quitine, iƚne no'epá canic' jiƚpe al nihuata, ixpicufcona'me. Lipitoqui
barco eca'ni'me ƚi'huexi al barco. ƚaja ixpicuf'ma anuxans caitsi
20 Joupa ixhuaita axpe' quitine
  metro. 29 Ixpailij'mola', ticuayi:

aiqui'huáqui cal 'ora, ni lipuqui' ―Ja'ni aƚcuai'me pe lopa'a lan tsilaj


aiqui'huáquila' lan xamna. Ti'hua capic' iƚne lapic' teteƚ'me al barco.
ujfxi ƚahua'. Aƚcuayi: “Aicaƚsina' Ecajm'mi'me amalpuj lan cumta
ja'ni lunƚul'me o a'i.” catehuaijma' ancla ijungila' lixpulaj
21 Ixhuaita axpe' quitine
  barco emuyi'mola' cuixa. Ipanenni
aimitetsoyi lam marinero. Pablo jiƚpe al barco. Ticuayi: “Aimicoƚ'ma
ecaxingaitsola', timila': tiƚic'eƚa'”.
Los Hechos 27​, ​28 280

30 Lijou'ma lam marinero 40 Ux'mas'me lan cumta


ehue'me te co'iya mipalyacu al catehuaijma' ancla. Iƚne imanenca
barco. Ticuayi: “Alunƚu'e'moƚtsi al 'ocay ƚaja. Ƚixala' iƚne a'ec lopa'a
illanc' caƚtuca'. Aƚcuaita ƚamats'.” loquej liju' al barco etec'e'me
Tocomma tecajm'mi'me locuenaye lifi'icoya, ti'eƚe canic', ti'hua'ma al
lan cumta catehuaijma' ancla ƚijca al barco. I'nof'e'me laca'hua
jiƚpe lopa'a ƚijuac al barco. Ma le'a quixaƚ quijahua', iƚe lopa'a ƚijuac
tifel'miyi. Tecajm'miyi ƚaja laca'huaj al barco. Toƚta'a xonca ac'a
canoa. 31 Pablo tixina lo'epa. Timila'
  ti'hua'ma. Ti'hua'ayi al barco jiƚpe
cal capitán jouc'a lisoldado: lotsufaicompa, ticuaitsi ƚema
―Timanenca iƚniya pe laƚmana', caja. 41 Icuaitsi pe lopa'a oquej cal

jifa'a al cuecaj barco. Ja'ni tiyeƚe panay. Jiƚpe tipa'a axpe' cuixa.
iƚniya imanc' aimolunƚulyacu. Al barco ipanenni. Ipa'ne'ma cal
32 Lan soldado etej'me ƚocuits'
  cuixa. Itaƚijm'ma ƚijuac. Ƚitsilo
pe lifiyicoya laca'huaj canoa. ƚaja tuntafqui lixpula' al barco.
Itai'ma ƚaja. 33 Ma liƚic'ejma Pablo
  Ipango'ma ixquetsuf'ma. 42 Lan  

ipalaic'o'mola' jahuay nomana' jiƚpe soldado ticuayi:


al barco. Tixa'huela', timila': ―¡Aƚma'a'mola' nulemma lan
―Joupa ixhuaita imbamaj malpuj xanuc' litats'ila'! Ja'ni a'i tiquie'me
quitine imanc' oƚ'huaijma, toƚcuayi: laja', ticuaitsa ƚamats' tinulnata.
“¿Te caƚ'iyaconga'?” Aicoƚtesma. 43 Cal capitán aimicua. Ipic'a

34 Itsiya caxa'huelhuo' toƚtetsoƚe. Ja'ni


  tunƚuƚa' Pablo. Timila' lisoldado:
a'i tima'molhuo'. Aimoƚsueƚmot'ƚe'me. ―A'i. Aimoƚma'a'mola'.
Aimejac'ya ni anuli lijuac ƚoƚjuac. Aƚcuxe'eponga' laƚ'eyacu. Aƚminga'
35 Lijou'ma lines'ma toƚta'a Pablo
  jahuay laƚmana' al barco:
epef'ma ƚa'i. Miquimf'eyi jahuay lan ―Ja'ni oƚsina' moƚcafcoƚaiyi, imanc'
xanuc' tix'najtsi'i ȽanDios. Ixquej'ma ate'a tolacajm'mitsoƚtsi ƚaja, tonƚecoƚe
ƚa'i, ipango'ma ite'ma. 36 Lan xanuc'
  ƚaja, toƚcuaitsa ƚamats'. 44 Ja'ni

aimixhueƚmot'ƚecona'me, itetso'me. aicoƚsina' moƚcafcoƚaiyi, tonƚe'me


37 Jahuay illanc' laƚmana' al barco
  ma to lo'iya. Toƚniƚe ƚaxmale' o ni
aƚsuaisponga' oquej maxnu afanej naitsi hualca caxma lopa'a al barco,
nuxans quimbama' camts'us. tonƚecoƚe ƚaja, toƚcuaitsa ƚamats'.
38 Lijou'ma linajntsola' lam marinero
  Toƚta'a laƚ'epa. Jahuay alunƚulpá.
ecajm'mi'me ƚaja ƚaitaij trigo. I'i'ma Aƚcuaitsa ƚamats'.
xonca axnoica al barco.
39 Joupa i'ipa quitine. Ixim'me

huejnca ƚamats'. Aiquilimetsaijma


28 Laƚcuaitsa ƚamats' i'i'ma
caƚsina' iƚe a'isla cuftine
Malta. 2 Lan xanuc' nomana'

te jale camats' jiƚpiya. Jiƚpe ƚema jiƚpe imuj'moƚtsi ac'a xanuc'.


caja iximpá anuli lotsufaicompa. Lapenufponga'. Uncue'e'me ƚunga,
Ixpic'e'me lo'eyacu, ticuayi: aƚminga':
―Aƚtsulfoƚai'me jiƚpe ―Jifa'a tolapat'ƚetsoƚtsi.
lotsufaicompa. Tipa'a pangay cuixa. Ticui ƚacui, ti'i caxita juaiconapa.
Ailopa'a capic. 3 Pablo efot'ƚe'ma laiquijule c'ec',

281 Los Hechos 28

ixanaf'i'mola' ƚunga. Jiƚpe lan 'ec' xanuc' Malta alapi'iponga' laƚtaiyacu


tipa'a anuli ƚainofaƚ. Ixim'ma quinu' ƚaƚtejacu lane. Aƚepá. 12 Aƚcuaitsa al

ipanni, icayai'e'e'ma limane Pablo. puerto Siracusa. Jiƚpe aƚcoƚponga'


4 Lixim'me ƚainofaƚ tijujnya limane
  afane' quitine.
Pablo, lun Malta ticuayi: 13 Lijou'ma lipalconanca. Aƚepá

―Iƚque acuecaj inma'ahuale xans. huejnca ƚema camats'. Aƚcuaitsa


Tama unƚupa ƚaja itsiya tima'ma. liƚya' Regio. Jiƚpe aƚcoƚponga' anuli
Tipa'a anuli No'eya al ƚijca. Iƚque quitine. Lihuequi litine ti'hua ƚahua'
ummepa ƚainofaƚ tima'aƚa' cal xans. sur. Aƚeconapá. Lihuequi litine
5 Pablo unaf'ma limane. Ƚainofaƚ
  aƚcuaitsa liƚya' Puteoli. 14 Jiƚpiya

ecanc'aitsi ƚunga. Pablo ailopa'a aƚsimpola' laƚpimaye. Iƚniya


qui'i'ma. 6 Lun Malta tehuelojnyi
  aƚmiponga' aƚmanenca anuli al
Pablo. Iƚ'huaijma te co'iya. Ticuayi: xamano maƚpe pe lomana'. Ixhuaitsi
―Iƚque ƚica'apa ƚainofaƚ tifu'ma o lan caitsi quitine lipalunca, aƚepá
aimicoƚya tima'ma, tecangehuo. lane lotsepa Roma. 15 Lapimaye

Ti'hua tehuelojnyi. Lixim'me nomana' liƚya' Roma icuej'me


ailopa'a qui'i'ma, ipai'i'me aƚeyi lane. Ipalunca jiƚpiya
liƚpicuejma', ticuayi: Roma aƚtalecuftsonga'. Hualca
―¡Iƚque a'ij xans, ma' andios! aƚtalecufponga' liƚya' cuftine Foro
7 Petsi laƚcuaitsa jiƚpe emats' cal
  Apio. Locuenaye aƚ'huaiconga' jiƚpe
xans ƚocuxepa al isla. Iƚque cal pe lacui'impa Lam Fane' Cajut'ƚi
xans aromano, cuftine Publio. Lainunc'empa. Jiƚpe aƚtalecufpoƚtsi.
Alapenufponga' lejut'ƚ. Jiƚpe Lixim'mola' lipimaye Pablo
aƚmanenca afane' quitine. 8 Qui'ailli'
  i'ina'ma xonca acueca' ƚunxajma',
Publio textafque. Tepi'i quinu', ix'najtsi'i'ma ȽanDios.
i'huajcopa oyaic' cajuats'. Pablo 16 Laƚcuaitsa al cuecaj quiƚya'

itsufai'ma jiƚpe ƚonouya ƚafcuana. Roma cal capitán ileco'mola'


Mijoc'i' ȽanDios ipo'nof'i'ma limane litats'ila' jiƚpe pe lopa'a nocuxepola'
ƚafcuana, ixaƚ'mena'ma. 9 Lijou'ma
  lan guardia. Iƚpe epenuf'mola'.
icuaitsa ocuenaye lafcualƚay Epi'i'me lane Pablo tipajnla' quituca'
nomana' jiƚpe al isla. Pablo anuli lajut'ƚ. Anuli cal soldado
ixaƚ'mena'mola' jouc'a. ti'e'ma cuenna.
10-11 Iƚne aƚs'najtsi'inga'. Acueca'

17 Lixhuaitsi afane' quitine Pablo

alapi'iponga'. Afane' mut'la ixhuaitsi ijoc'i'mola' lan tsilaj xanuc' judío


maƚmana' jiƚpe. Maƚpe ipanenni nomana' jiƚpe Roma, ticuaiyunca pe
anuli al barco qui'huayomma lopa'a. Icuaitsa. Timila':
liƚya' Alejandría. Iƚe al barco ―Cunc'aipimaye, ailopa'a cai'e'epola'
tipa'a laquiseña lilendiosla' lam laif'as xanuc' judío, aicainetets'ila'
marinero. Iƚne landiosla' lan laƚtatahueló liƚ'ejma'. Tama toƚta'a
cuatsi, tecui'innila' Cástor y Pólux. lai'ejma' lan judío aƚ'noƚpa jiƚpe
Ipanenni al barco mi'i ƚaxita quitine. Jerusalén. Aƚcupa icuaitsi liƚmane
I'huaijma ti'iƚa' ac'a quitine. Litine lan xanuc' romano. Aƚtats'iya.
li'huana'ma illanc' aƚtsulfoƚaipá. Lan 18 Iƚniya lan romano alicuis'mot'ƚepa

Los Hechos 28 282

te quixcay cai'epa. Icuej'me ailopa'a ―A'i, a'ij ƚinca.


cai'epa. Iƚpic'a lux'masnaƚa'. Aimi'iya Ipango'me ipalnanca. Pablo
maƚma'aya. 19 Lan xanuc' judío
  u'icona'mola' anuli lataiqui'. Timila':
ticuayi aimalux'masquim'ma. Toƚta'a ―Al ƚinca iƚe lonespa cal Espíritu
aicua'ma: “Caxahue'eta cal cuecaj Santo, iƚe limipa cal profeta Isaías.
quincuxepa César aƚsanu'etsonga' Iƚque imi'mola' laƚtatahueló, timila':
lataiqui'”. Ƚinca ailopa'a 26 To'huaƚa' pe lomana' iƚne lan
caifcufyacola' laipimaye judío, ma xanuc', tomitsola':
le'a aipic'a aƚsanu'etsonga'. 20 Toƚiya
  Toƚquimf'e'me, ti'hua
aijoc'i'molhuo' imanc' unc'aipimaye toƚquimf'eyi, aimoƚcuejyacu.
judío toƚcuaiyunca fa'a. Cacua: Tolahuelojm'me, ti'hua
Limetsaicotsoƚtsi, aƚpalaic'o'moƚtsi. tolahuelojnyi, aimoƚsinyacu.
Ƚinca illanc' ixanuc' Israel ma' anuli 27 Iƚne lan xanuc' liƚpicuejma' i'ipaj ta.
aƚ'huaiyijnyi ȽanDios ti'e'ma ma Tama tipa'a liƚs'mats'i', afule
to licuapa. Ma toƚta'a ca'huaiyinge, micuejyi.
toƚiya aƚ'noƚimpa, itsiya capa'a Ixpoƚ'mipa liƚ'u'.
aƚfiyiya iƚta'a al cadena catejma'. Ja'ni coƚa' aimi'e'me
21 Iƚne lan xanuc' judío timiyi:
  toƚta'a tixingo'me liƚ'u',
―Laƚpimaye judío nomana' tiquimf'eco'me liƚs'mats'i',
ƚamats' Judea aicaliniƚ'enga' laitaiqui' titsufai'ma liƚpicuejma',
caƚje'e, aicalu'inga' ja'ni ixcay aƚcuec'e'ma.
lof'epa. Ni laƚpimaye licuai'me fa'a Tipailinacu, titsulfoƚaina'me al
aiquicufhuo'. Acalu'inninga' ja'ni c'a cane,
ima' o'epa quixcay o a'i. 22 Illanc'
  tijouƚa' caxaƚ'mena'mola',
aƚpic'a aƚcuejtso' lofnesya. Lan quiƚonc'e'ena'mola' liƚjunac'.
xanuc' ni petsi nomana' tipalaicoyi Toƚta'a loƚ'ejma' imanc', aicoƚcuec'e.
iƚiya lomihuequi. Ticuayi iƚe ixcay. 28 Itsiya ti'iƚa' coƚsina' lo'ipa.

23 Iƚne ixpic'epá te quitine


  Lataiqui' loya'apa te ts'i'ic'
ticuaiconacu. Tiquimf'econa'me alunƚu'e'monga' ȽanDios, maƚe
lonesya Pablo. lataiqui' joupa ummempa pe
Lixhuaitsi iƚe litine icuaiyoconanca lomana' locuenaye xanuc', iƚne a'ij
pe lopa'a Pablo axpela' lan xanuc' judío. Iƚniya ƚinca tihuejco'me.
judío. Muica litine imanenca jiƚpiya. 29 Pablo ijou'ne'ma iƚe limipola'

Icuaitsa al puqui'ya, iyena'me lan xanuc' judío. Iyena'me iƚniya.


lummuhuijma'. Pablo tu'ila' te ts'i'ic' Juaiconapa tifuli'icoyoƚtsi cataiqui'.
licuxejma ȽanDios, iƚque cal Cuecaj 30 Pablo ipajm'ma oquej camats'

Rey. Ti'nujuaitsi'ila' te ts'i'ic' litaiqui' jiƚpe lajut'ƚ lo'najcufpa. Axpela'


Moisés, jouc'a ti'nujuaitsi'ila' te ts'i'ic' lan xanuc' tiƚcuaispá tehuejnyi.
liƚtaiqui' lam profeta. Imuc'i'mola', Epenuf'mola' jahuay. 31 Tu'ila' te

ipalaico'ma Jesús. ts'i'ic' licuxejma ȽanDios, iƚque cal


24 Hualca epenuf'me limi'mola'
  Cuecaj Rey. Aimixpaiqui. Tipalaijma
Pablo. Locuenaye aiquilepenufi. ƚaƚPoujna Jesucristo. Timuc'ila' lan
25 Tifuli'iyoƚtsi cataiqui'. Hualca ticuayi:
  xanuc' litaiqui'. Ailopa'a nocuanac'eya.
LIJE'E SAN PABLO LINIȽ'EPOLA'
LAPIMAYE LEFOT'ȽEPOȽTSI
LIȽYA' ROMA

1 Iya' ninPablo ca'ay lipenic' 7 Iya'


ninPablo quiniƚ'elhuo' imanc'
ƚaƚPoujna Jesucristo. ȽanDios noƚmana' jiƚpe al cuecaj quiƚya'
aƚjoc'ipa, aƚmi: “To'huaƚa' toya'atsi Roma. Imanc' ƚinca ȽanDios ti'elhuo'
Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa capic'a, ijoc'impolhuo' ti'itsolhuo'
ȽanDios”. Toƚta'a iya' nin'apóstol. ma' i'huexi. ȽanDios caƚ'Ailli', y
Maƚe laipenic' lalapi'ipa ȽanDios. ƚaƚPoujna Jesucristo, titoc'itsolhuo',
2 Luyaipa quitiné lam profeta
  tipaxnetsolhuo', tipac'e'etsolhuo'
uya'a'me iƚe laifnuya'apa iya'. Jiƚpe loƚpicuejma'.
al Paxi Liniƚingiya joupa iniƚijmpa 8 Ate'a' cax'najtsi'i ȽanDios, iƚque

linespa iƚniya. 3 Lataiqui' loya'apa iƚe


  ƚainenDios. Ma ca'nujuaitsilhuo'
al c'a lixpic'epa ȽanDios tipalaijma jahuay imanc' cax'najtsi'i
ƚi'Hua ȽanDios. Maƚque ƚaƚPoujna li'e'epolhuo' Jesucristo, imanc'
Jesucristo, iƚque i'epoxi xans. joupa oƚ'huaiyijmpá. Cax'najtsi'i
Lipajnta fa'a li'a ƚamats' cal rey David ni petsi li'a ƚamats' tuya'anni,
itatahuelo. 4 Jouc'a imujpoxi i'Hua
  tipalaicolhuo' imanc' loƚ'huaiyijmpa.
ȽanDios. Imujpoxi ituca' lipicuejma', 9 Itine itine ca'nujuaitsilhuo' imanc'.

ailopa'a quixcay. Toƚta'a ȽanDios Ma capalaic'o ȽanDios cami:


imetsaicopa i'Hua. Lijoupa limapa, “Totoc'itsola' iƚne laipimaye nomana'
ȽanDios i'epa al cueca', imaf'i'inapa. Roma”. ȽanDios ixina' ma' al ƚinca
5 Ma' iƚque ƚaƚPoujna aƚpaxneponga',
  iƚe laifmipolhuo'. Maƚque ȽanDios
alapi'iponga' laƚpenic', illanc' aiPoujna. Jahuay laipicuejma' ca'ay
ninc'apóstole, epaluc' Jesucristo. lanic' lalapi'ipa. Cuya'e' Lataiqui',
Ni petsi lomana' lan xanuc' pe loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios.
aimimetsaicoyi ȽanDios illanc' Maƚe Lataiqui' tipalaijma ƚi'Hua
aƚpalaic'ocola' Jesucristo, lu'ila': ȽanDios.
“Tolapenufle Lataiqui' loya'apa iƚe al 10 Ma capalaic'o ȽanDios caxahue'e,

c'a lixpic'epa ȽanDios, tolihuejcoƚe”. cami: “Lapi'iƚa' lane cahuenjntsola'


6 Jouc'a imanc' li'ipa aicolimetsaijma
  lapimaye nomana' Roma. Ja'ni
ȽanDios. Itsiya joupa olimetsaijma, mouqui, ja'ni mouqui pitsu, ma
Jesucristo joupa ijoc'ipolhuo'. lapi'iƚa' lane, ca'huaƚa'. Aƚtoc'iƚa'

283
Romanos 1 284

cacuaitsi.” 11 Acueca' cajanaca


  Cal xans no'huaiyijmpa tulijta
caxintsolhuo', catoc'itsolhuo'. lipitine,
Aipic'a tolapenufle xonca loƚpujfxi, ȽanDios iximpa to ailopa'a
iƚe lalapi'iponga' cal Espíritu quijunac', tepenufi.
Santo. Tifa'e'etsolhuo' nulemma 18 ȽanDios Nopa'a lema'a joupa

loƚpicuejma'. 12 Iya' cacua: Imanc' y


  aƚmuc'iponga' tixtuc'ola' lixcay
iya' aƚ'huaiyijnyi Jesucristo. Cacuaitsi xanuc', iƚne pe aimixpaic'eyi.
jiƚpe aƚmajnta anuli. Aƚtoc'itsoƚtsi, Iƚniya jiƚpe liƚpicuejma' iƚsina' te
aƚsc'ai'itsoƚtsi, lixpi'itoƚtsi calata. ts'i'ic' al ƚinca, iƚsina' naitsi iƚque
13 Cunc'aipimaye, ti'iƚa' coƚsina'
  ȽanDios. Tijouƚa' xonca iƚpic'a ti'eƚe
aipic'a ca'huaƚa' jiƚpe pe loƚmana', lixcay. Toƚta'a tetets'iyi al ƚinca,
cahuejntsolhuo'. Axpe' cacuanc'e, ti'eyoƚtsi to aiquiƚsina'. 19-20 Iƚne

aimi'i. Ocuenaye quiƚeloƚya' pe lan xanuc' ti'i'ma timetsaico'me


lomana' lan xanuc' a'ij judío joupa ȽanDios te ts'i'ic' li'ejma'. Fa'a li'a
nu'ipola' Lataiqui' loya'apa iƚe al ƚamats' i'huáqui tipa'a ȽanDios.
c'a lixpic'epa ȽanDios. Aitoc'ipola'. Maƚque timujyoxi. Toƚiya
Itsiya aipic'a catoc'itsolhuo' imanc' iƚniya no'epá quixcay aimi'iya
jouc'a. 14 Iya' aixina' ȽanDios
  minesyacu: “Aicaƚtaic' cajunac'.
lummepa cu'itsola' Lataiqui' jahuay Aicaƚsina' naitsi ȽanDios.” Ƚinca
lan xanuc', iƚniya a'ij judío. Ja'ni lun aimi'iya malahuelojnyacu ȽanDios.
griego, iƚne noxhuepá acueca' o ja'ni Lahuelojnyi lilanc'epa lopa'a li'a
ocuenaye lan xanuc' pe aimixhueyi; ƚamats'. Toƚta'a limetsaicoyi iƚque
petsi acueca' quiƚpicuejma', petsi a'ij ma' anDios. Ma' iƚque ticuxe,
cueca' quiƚpicuejma', jahuay cu'itola'. aimijouya licuxejma'.
15 Toƚiya, juaiconapa cajanaca

21 Iƚne lan xanuc' lijoupa

ca'huaƚa' jiƚpe Roma, cu'itsolhuo' li'ipa quiƚsina' naitsi ȽanDios


jouc'a imanc' iƚe Lataiqui'. aiquilimetsaijma anDios, aiquiƚcuac'.
16 Iya' aicatay calaic'ata. Ni petsi
  Aiquiƚs'najtsi'i. I'ipa muf liƚpicuejma',
lomana' lan xanuc' cu'itola' iƚe tihuejyi ituca' cataiqui', iƚe a'ij
Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ƚinca. 22 Ticuayi: “Illanc' acueca'

ȽanDios. Petsi no'huaiyijmpá laƚpicuejma'”. A'ij ƚinca iƚe lonespa.


Lataiqui' jahuay iƚniya tixim'me I'e'epoƚtsi camac'ta. 23 Ipai'i'moƚtsi

acueca' lo'epa ȽanDios, iƚque liƚpicuejma', ipo'no'me ȽanDios.


tunƚu'e'mola'. Toƚta'a iximpá ate'a Iƚque ma' anDios, iƚque ti'hua imaf'i',
lan xanuc' judío, itsiya jouc'a tixinyi aimimaya. Iƚne tilanc'eyi lilendiosla',
lan xanuc' a'ij judío, iƚne lun griego. iƚna'a lo'onƚcospola' to liƚf'as xanuc'
17 Jiƚpe Lataiqui' aƚsinyi te ts'iƚ'ic'
  pe nomayacola'. Jouc'a tilanc'eyi
iƚne petsi lapenufpola' ȽanDios, lilendiosla' lo'onƚcospola' to lacaƚ'hui
tixinnila' to ailopa'a quiƚjunac'. naiyulpá lema'a, jouc'a lo'onƚcospola'
ȽanDios tepenufila' iƚniya no'epá to linneja, jouc'a lo'onƚcospola' to
ƚinca linespa ȽanDios, iƚne pe ti'hua lainofat'ƚ.
ti'huaiyijnyi, ma to micua al Paxi 24 Li'ipa toƚta'a ȽanDios

Liniƚingiya loya'apa, ticua: enajpoxi pe lomana' iƚne lan


285 Romanos 1​, ​2

xanuc'. Ipo'no'mola' quiƚtuca'. Ma ȽanDios tetets'ila' lo'epa iƚna'a.


tihuejle lojanajpa. Ti'eƚe nixpiya, Titalai'e'ecoyi quixcay liƚf'as
tixhuicotsoƚtsi, tetets'itsoƚtsi. xanuc'. Ti'e'eyoƚtsi tsila'. Tipalaiyi
25 Iƚne tifel'miyoƚtsi. Aimihuejyi
  atsila' cataiqui'. Tehueyi te xonca
ȽanDios, ma' iƚque cal Nuli CanDios. co'eyacu, ti'eƚe quixcay xonca.
Tihuejyi ocuenaye candiosla'. Aimicuec'eyi quiƚ'ailli', quiƚ'máma'.
Texc'onƚingoƚaiyi pe lilanc'empa, 31 Aiquiƚsina' mixhuicoyi

ticuayi: “Iƚne ƚinca alandiosla'”. liƚpicuejma'. Aimenant'ƚiyi liƚtaiqui'


Aimihuejyi iƚque Ƚilanc'epa jahuay. licupa. Aimi'nujuaisyi liƚpimaye.
Ma' iƚque laxc'onƚingoƚai'me. Aimixinnila' acuanuc'la. 32 Iƚne

Ocuena ailopa'a. Ni itsiya ni iƚsina' te ts'i'ic' al ƚijca lixpic'epa


Locuena Quitine mi'iya. Ma toƚta'a ȽanDios. Iƚsina' iƚque tecani'e'mola'
ti'iƚa'. Amén. iƚniya no'epá toƚta'a. Tama iƚsina'
26 Iƚne ipo'nopá quituca'
  aimixpaic'eyi. Ma ti'hua ti'eyi
ȽanDios. Lijou'ma iƚque jouc'a nixpiya. Jouc'a tixojma quileta ja'ni
enajpoxi, ipo'nopola' quiƚtuca', locuenaye tihuej'me lixcay lo'epa.
tenant'ƚiƚe liƚxujc'a. Lacaƚ'no'
ipai'i'moltsi liƚ'ejma'. Aimi'eyi
to joupa lixpic'epa ȽanDios.
2 Ima' conxans nomecani'epola'
lof'as xanuc', ƚinca ima'
jouc'a tipa'a lojunac'. Aimi'iya
27 Jouc'a lan xanuc' ipai'i'moltsi
  mocuanajcoyacoxi. Ma macani'ela'
liƚ'ejma', aimixhuicocona'me locuenaye jouc'a ima' ma' anuli to'ay
lacaƚ'no'. Juaiconapa ijanaj'moƚtsi, quixcay. Tocua: “Ƚinca ȽanDios
ixhuico'moƚtsi liƚf'as xanuc'. titeƚ'mi'mola' iƚne no'epá quixcay”,
Pangay nixpiya i'e'me. Iƚne ƚinca jiƚpe topalaicoyoxi ima' cotuca'.
timenaquila'. Lijou'ma iteƚmi'mola' 2 Joupa aƚsina' ȽanDios aƚijca

al cuana. Ixingufco'me te ts'i'ic' titeƚ'mi'mola' lan xanuc' no'epá


lateƚcoya petsi no'epá toƚta'a. iƚta'a lixcay, tecani'e'mola'. 3 Ima'

28 Iƚne ixpic'epá timenc'ecoƚe


  tacani'ela' lof'as xanuc' ma mo'ay
ȽanDios, toƚiya eteƚquemma quixcay. ¿Te cofcuapa? ¿Ja'ni tocua:
liƚpicuejma'. ȽanDios enajpoxi pe “ȽanDios aimaƚteƚ'miya”? 4 O ¿ja'ni

lomana' iƚne lan xanuc'. Ipo'nopola' tatets'i ȽanDios mipalaic'ohuo'?


quiƚtuca', ti'eƚe lixcay, ti'eƚe nixpiya. Iƚque aimixtuc'ohuo', tixnet'ƚqui iƚe
29 Liƚpicuejma' i'ipa ma le'a a'ijc'a.
  lo'ejma'. ¿Te aicocueca iƚe li'ejma'
Tixpic'eyi ti'eƚe al xujc'a. Lan xanuc' ȽanDios? Iƚque ipic'a toxhuej'menni,
tehueyi quilecaƚ'no', jouc'a lacaƚ'no' aimo'econa'ma quixcay. Toƚiya
tehueyi quiƚxanuc'. Aimetenƚcocola' aimixtuc'ohuo'.
ƚiƚ'hueca, ti'hua tehueyi xonca. 5 Ƚinca, ima' aicocueca. Axna

Tixpic'eyi ti'eƚe lixcay. Ti'ehualeyi lopicuejma'. Aimoxhuej'memma.


laic'. Tima'ahualeyi. Tifulecoyi Ma mi'hua tuyaf'que lof'epa
cataiqui'. Tifelƚaiqueyi. Tehueyi quixcay, jouc'a tuyaf'que xonca
lo'e'eñyacola' liƚf'as xanuc', ti'entsola' lipoyac' ȽanDios. Ticuaitsi al
quixcay. Tixahualeyi. 30 Tipalaicoyi
  Cuecaj Quitine toxim'ma acueca'
quixcay cataiqui' liƚf'as xanuc'. lipoyac' ȽanDios. Imanc' noƚ'epá
Romanos 2 286

quixcay toƚta'a toƚsim'me. Iƚque locuxepa. Iƚne aimicuxecoyacola',


cal Cuecaj Juez ti'e'ma al ƚijca. tixim'mola' to lan c'a xanuc'. 14 Lan

6 Ma to li'epa lan xanuc' ma toƚta'a


  xanuc' pe a'ij judío, iƚne petsi
ti'i'ma iƚe lapi'iyacola' ȽanDios. ailopa'a quiƚje'e loya'apa locuxepa
7 Timana' iƚniya nonespá: “Tilajnla'
  ȽanDios, ja'ni ti'eyi locuxepa
laƚpicuejma', ti'iƚa' to lipicuejma' ȽanDios timujyoƚtsi joupa iƚsina' te
ȽanDios. Alimetsaicotsonga' to ts'i'ic' al c'a. 15 Timujyoƚtsi iƚsina'

ixanuc'. Lapenuftsonga', aƚmajntsa te ts'i'ic' locuxepa ȽanDios, jiƚpe


anuli pu'hua, aimaƚmaconnonga'.” liƚpicuejma' iniƚingiya. Quiƚtuca'
Petsi toƚta'a nonespá ti'eyi ticuxeco'moƚtsi o ticuanajco'moƚtsi.
al c'a, aimixospola'. ȽanDios Iƚne quiƚtuca' iƚsina' ja'ni a'ijc'a
tepi'i'mola' al ts'e liƚpitine, iƚe o ac'a lo'epa. 16 Itsiya lan xanuc'

aimijouya. 8 Ituca' lapenufyacu


  temiyi lixcay lo'epa. ȽanDios joupa
iƚne naihuejpá quiƚtuca' lojanajpa, epi'ipa limane Jesucristo, iƚque cal
iƚne aimihuejyi al Ƚinca Cataiqui'. Juez. Ticuaitsi al Cuecaj Quitine
ȽanDios tixtuc'o'mola', titeƚ'mi'mola'. iƚque ti'huac'ina'ma jahuay, ti'huájta.
Acueca' lipoyac' ȽanDios tixim'me Toƚta'a tuya'e' Lataiqui' loya'apa
iƚniya. 9 Jahuay iƚniya no'epá
  iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios, maƚe
lixcay titeƚco'me acueca', acuecaj lataiqui' laifmuc'iyalepa iya'.
quixhuejma' tixinguf'me. Ƚinca 17 Itsiya capalaic'o'mo' ima'

toƚta'a lo'enyacola' lan xanuc' judío lofcuapa: “Iya' ninjudío. ȽanDios


jouc'a locuenaye xanuc'. 10 Petsi
  lapenuf'ma. Iya' ƚinca aixina'
no'epá al c'a, ȽanDios timetsaicotola' locuxepa ȽanDios. Iya' ƚinca
joupa ilajmpa liƚpicuejma'. I'ipa to quihuequi cal Ƚinca CanDios.”
lipicuejma' ȽanDios. Timetsaicotola' 18 Tocua: “Aixina' lixpic'epa

ixanuc'. Aimixhueƚcoconayacu. ȽanDios. Aixina' te ts'i'ic' al c'a


Toƚta'a ƚinca lo'iyacola' lan xanuc' xonca. Aƚmuc'impa locuxepa
judío jouc'a locuenaye xanuc'. ȽanDios, joupa cacuec'e. 19 Ma' iya'

11 ȽanDios tixinnila' anuli jahuay


  nipajnya caxaƚ'mola' lan fohue, iƚne
lan xanuc'. Ja'ni ajudío, ja'ni pe aiquiƚsina'. Aƚ'onƚcospa to anuli
locuenaye xanuc' ȽanDios tixinnila' lepalc'o', nipajnya culif'e'mola' iƚniya
anuli. 12 Timana' lan xanuc' ailopa'a
  petsi amuf liƚpicuejma'. 20 Nipajnya

quiƚje'e loya'apa locuxepa ȽanDios. camuc'i'mola' lamac'ta xanuc'. Iya'


Iƚne tama aiquiƚsina' te loya'apa iƚe ƚinca nomxi. Nipajnya camuc'i'mola'
al je'e, ja'ni ti'eyi quixcay ȽanDios la'úhuay. ȽanDios joupa lu'ipa te
tecani'e'mola'. Pe ts'iƚsina' iƚe al ts'i'ic' locuxepa. Toƚta'a acueca'
je'e, ja'ni ti'eyi quixcay ȽanDios laipicuejma'. Ma' iya' aixina' al Ƚinca
timi'mola': “¿Te aicolihuejcojma iƚe Cataiqui'.”
liniƚiya loya'apa laifcuxe'epolhuo'?” 21 Ima' nofcuapa toƚta'a, iya'

Iƚniya jouc'a tecani'e'mola'. quicuis'ehuo', camihuo': Ima'


13 ȽanDios aimepenufyacola' iƚne
  tomuc'ila' lof'as xanuc', ¿te ima
petsi ma le'a tiquimf'eyi Litaiqui' tomuc'iyoxi cotuca'? ¿Te taihuic'i
locuxepa. Tepenuf'mola' iƚne no'epá jouc'a iƚe lofmuc'iyalepa? Ima'
287 Romanos 2​, ​3

toya'e', tocua: “Aimonantse'ma”. ȽanDios. Jouc'a tama i'empola'


Ima', ¿ja'ni tonantse? 22 Ima'
  circuncidar, ja'ni ma le'a jiƚpe
tocuxeyale, tocua: “Aimoxhuico'ma liƚpixic' iƚtaic' quiƚseña, ȽanDios
ƚipeno ocuena cal xans”. ¿Ja'ni ima' aimimetsaicola'. 29 Petsi aƚinca

toxhuijma ƚipeno ocuena cal xans? ixanuc' ȽanDios iƚniya iƚtaic' liƚseña
Ima' taixtuc'ola' landiosla'. ¿Ja'ni ma jipu'hua ƚilunxajma', ituca'
taxic'e'ela' jiƚpe liƚxoute'? 23 Ima'
  liƚ'ejma'. Iƚne a'i ma le'a tenant'ƚiyi
tocua: “ȽanDios, ƚinca alu'iponga' iƚe lataiqui' loya'apa: “Toƚ'e'etsoƚtsi
locuxepa illanc' ninc'ijudío”. ¿Ja'ni circuncidar”. A'i. Jahuay ƚilunxajma'
ima' taihuequi locuxepa ȽanDios? tihuejcoyi jahuay locuxepa ȽanDios.
O ¿tatets'i ȽanDios, aimaihuequi Lan xanuc' no'epá toƚta'a, tama
iƚe Litaiqui'? 24 Al Paxi Liniƚingiya
  aimimetsaiconnila', ȽanDios
tuya'e': timetsaicola'. Iƚniya aƚinca ixanuc'
Imanc' unc'ijudío: Lan xanuc' ȽanDios.
petsi a'ij judío tixinnilhuo'
ixcay lonƚ'epa,
toƚta'a aimixpaic'eyi ƚolanDios,
3 Itsiya aga aƚtalai'e'ma,
aƚmi'ma: “Ja'ni ȽanDios
tepenufila' iƚne lan xanuc' petsi
tipalaicoyi quixcay. aiquiƚtaic' quiƚseña jiƚpe liƚpixic',
25 Ima' unjudío i'e'empo'
  illanc' ninc'ijudío ¿te quipenic'
circuncidar. Lopixic' itaic' liseña iƚe laƚseña? ¿Te xonca lapi'inga'
loya'apa ima' i'huexi ȽanDios. ȽanDios?” 2 Iya' camihuo':

Ne', ja'ni ima' to'ay locuxe'epo' ȽanDios acueca' lapi'iponga'


ȽanDios, iƚe loseña tuya'e' al ƚinca, illanc' ninc'ijudío, xonca acueca'
ima' ma' i'huexi ȽanDios. Ja'ni laƚpaxneponga'. Ate'a ummenc'ipola'
aimo'ay locuxepa ȽanDios, iƚque litaiqui' laƚtatahueló ti'eƚe cuenna.
tixim'mo' ma' anuli to locuenaye 3 Ƚinca hualca iƚniya ipai'i'moƚtsi

xanuc', iƚne petsi liƚpixic' aiquiƚtaic' liƚpicuejma', aiquilihuequi. ¿Te


quiƚseña. 26 Cal xans pe ailopa'a
  co'iya? ¿Te ja'ni ȽanDios linespa:
quiseña jiƚpe lipixic', ja'ni iƚque “Iƚne aiquilihuequi, iya' jouc'a
no'epa al c'a to locuxepa ȽanDios, capai'i'ma iƚe laitaiqui' laicupa”?
¿te aimimetsaicoya? Ƚinca, 4 A'i. Toƚta'a aimi'iya mi'iya. Tama

tama ailopa'a quiseña ȽanDios jahuay tipai'itsoƚtsi liƚpicuejma',


timetsaico'ma. 27 Petsi aiquitaic'
  tifelƚaiqueƚe, ȽanDios a'i toƚta'a
quiseña jiƚpe lipixic', iƚque ƚinca li'ejma'. Iƚque aimipai'iya litaiqui'
tulij'mo' ima'. Xonca ihuequi licupa. Toƚta'a loya'apa al Paxi
locuxepa ȽanDios. Ima' tixoqui meta Liniƚingiya tuya'e':
otaic' loseña jiƚpe lopixic', ȽanDios Tixinintso' ma ac'a lofcuapa.
joupa u'ipo' te ts'i'ic' locuxepa. Oxina' Lan xanuc' nonespá: “A'ij ƚijca
petsi liniƚiya, tijouƚa' aimaihuejma. lo'epa ȽanDios”,
Iƚque pe aiquitaic' quiseña tocomma tomuc'i'mola' iƚniya a'ij ƚijca
tecani'e'mo' ima'. lo'epa, tolij'mola'.
28 Lan xanuc' ja'ni ma le'a

5 O, ¿te aƚmi'ma: “Illanc' ma

i'huáquila' ajudío iƚniya a'i quixanuc' maƚ'eyi al xujc'a, ja'ni toƚta'a xonca
Romanos 3 288

i'húaqui ac'a li'ejma' ȽanDios, Ma' anuli ailopa'a cal c'a


¿te calixtuc'ocoyaconga' iƚque? quipicuejma'.
¿Te caƚteƚ'micoyaconga'? A'ijc'a 13 Liƚco ti'onƚcospa to liƚpu'hua
lipicuejma' ȽanDios. Aimi'ay al camizhua lexiya, jiƚpe
ƚijca”? tipamma ma le'a al xujc'a.
(Laifnespa toƚta'a capalay Toƚta'a liƚtaiqui' lopalaipa iƚniya.
ma to anuli naihuejpa quituca' Ƚiƚpaƚ tinescoyi lixcay liƚf'as
lipicuejma'.) 6 A'i. Toƚta'a aimi'iya
  xanuc', tifelƚaiqueyi.
maƚnesyacu. Ja'ni coƚa' a'ij ƚijca Maƚpe liƚco tocomma to emiya
lo'epa ȽanDios coƚa' aimi'iya lipummaya ƚainofaƚ.
mu'iyacola' lan xanuc' ja'ni ac'a o 14 Juaiconapa cumla liƚtaiqui'
a'ijc'a lo'epa iƚniya. Coƚa' aimi'iya lopalaipa, ticuajyi lilf'as
miteƚ'miyacola'. xanuc', tecanitsola'.

7 O ima' tocua: “Iya' laifelƚaiqueya 15 Aimixnet'ƚyi, tixtuc'oyi liƚf'as
ti'ay canic'. Ma cafelƚaique tixim'me xanuc', iƚpic'a tima'ahualeƚe.
a'ij toƚta'a lipicuejma' ȽanDios. 16 Ni petsi lotseyacu titeƚ'miyi
Tixim'me ituca' iƚque lipicuejma'. liƚf'as xanuc',
Iƚque aimifelƚaique, tinesqui ma' tipo'noyi cuanuc'la, ti'onƚcospola'
al ƚinca. Tijouƚa', ¿te co'icopa to lecaniya.
aimetenƚma iƚe laif'epa quixcay? 17 Iƚne ma le'a tixtuleyi, tifuleyi,
¿Te calacani'ecoya?” 8 Ja'ni toƚta'a
  aiquiƚsina' ocuena cane, iƚe al
laƚnespa najmay jouc'a aƚnesle: c'a.
“Aƚ'eƚe nixpiya, toƚta'a tipammaispa 18 Aimixpaic'eyi ȽanDios ni toƚta'a.
al c'a”. Ƚinca hualca aƚnesconga' 19 Toƚta'a loya'apa litaiqui' ȽanDios

ticuayi: “Pablo y liƚejmale toƚe toƚe iniƚingiya al je'e pe liniƚiya


lonespa”. A'i toƚta'a laƚcuapa. Pe locuxepa ȽanDios. Joupa aƚsina'
laƚnescoponga' toƚta'a iƚne quiƚtuca' naitsi iƚne lopalaicopola' ȽanDios,
tecani'eyoƚtsi. jiƚpe al je'e. Tipalaicola' ma iƚniya

9 Itsiya, ¿te co'iya? ¿Te illanc' pe lepi'ipola' iƚta'a quiƚje'e. (Cacua:
ninc'ijudío ȽanDios xonca Illanc' ninc'ijudío aƚpalaiconga'.)
limetsaiconga' to ninc'ic'a Ailopa'a notalai'e'eya ȽanDios.
xanuc'? A'i. Joupa aƚcuapá: Ja'ni Aimi'iya micuanajcoyacoƚtsi, ni'
ninc'ijudío, ja'ni a'ij judío, jahuay anuli. Aimi'iya maƚcuanajcoyacoƚtsi
ma' anuli aƚ'epá quixcay. Aimi'iya illanc' ninc'ijudío, jouc'a aimi'iya
malunƚu'eyacoƚtsi. 10 Toƚta'a ticua al
  micuanajcoyacoƚtsi imanc'
Paxi Liniƚingiya loya'apa: unc'ocuenaye xanuc'. Jahuay
¿Te tipa'a anuli cal xans aƚijca naƚmana' jifa'a li'a ƚamats' tipa'a
lipicuejma'? laƚjunac'. 20 Aimi'iya maƚnesyacu:

A'i, ailopa'a ni' anuli. “Nenant'ƚipa locuxepa ȽanDios.


11 Ma' anuli aimicuec'eyi, ma' anuli Iƚque aƚsim'ma ninc'a xans,
aimehueyi ȽanDios. lapenuf'ma.” A'i. Ailopa'a nonesya
12 Jahuay enajpoƚtsi, aimihuejyi toƚta'a. Iƚe lataiqui' loya'apa
ȽanDios, ma' anuli ejac'pola'. locuxepa ȽanDios aƚmuc'inga' te
289 Romanos 3

ts'i'ic' al c'a laƚ'eyacu. Limetsaicoƚe al ƚijca, iƚic'mipa lajunac'. Jahuay


toƚta'a te ts'i'ic' laƚ'epa, iƚe liƚjunac' lan xanuc' i'najtsepa
aimi'onƚspa to loya'apa locuxepa Cristo. 26 Iya' cacua: Iƚe li'ipa jiƚpe

ȽanDios. lancruz aƚmuc'inga' aƚijca lo'epa


21 Itsiya, ja'ni aimi'iya
  ȽanDios. Iƚque imuj'moxi to cal
malanant'ƚiyacu locuxepa ȽanDios, Juez nanaic'mipola' no'epá lixcay.
¿te co'iya? Ja'ni lapenuftsonga' Jouc'a imuj'moxi tepenuf'mola'
ȽanDios to ailopa'a caƚjunac', ¿te jahuay no'huaiyijmpá Jesucristo.
caƚ'eyacu? Iƚe laƚ'eyacu joupa Tepenufila' to ailopa'a quiƚjunac'.
uya'apa lataiqui' loya'apa locuxepa Cristo joupa i'najtsepa.
ȽanDios. Jouc'a uya'a'me lam 27 Itsiya, ¿te co'iya? ¿Te ja'ni xonca

profeta. Itsiya ȽanDios joupa aƚsinyoƚtsi ninc'ic'a xanuc'? A'i.


imujpa xonca al cuajmaica cataiqui'. Aimi'iya. ¿Te ja'ni ate'a aƚ'epá al c'a,
22 Petsi no'huaiyijmpá Jesucristo
  lijou'ma ȽanDios lapenufponga'?
iƚniya liximpola' ȽanDios to A'i. Ma le'a aƚ'huaiyijmpá Jesucristo,
ailopa'a quiƚjunac', tepenufila' toƚta'a lapenufinga' ȽanDios.
jahuay iƚniya. Ja'ni ajudío, ja'ni 28 Itsiya aƚsina' te ts'i'ic' lo'epa

a'ij judío, ma' anuli ticuicomma ȽanDios. Iƚque aimepenufyacola'


ti'huaiyijnle Jesucristo. 23 Jahuay
  lan xanuc' pe nanant'ƚipá locuxepa.
aƚ'epá quixcay. Ailopa'a cal xans Lan xanuc' aimi'iya menant'ƚiyacu.
le'a ac'a lipicuejma'. Laƚpicuejma' Tepenuf'mola' petsi no'huaiyijmpá
aimi'onƚspa to lipicuejma' ȽanDios, Jesucristo.
iƚque pangay ac'a lipicuejma'. 29 O ¿ja'ni ȽanDios ma le'a

Jahuay illanc' lahue'enga'. Toƚiya ƚilenDios lan judío? Iƚne iƚsina'


cacua: Ticuicomma jahuay ma' te ts'i'ic' locuxepa. ¿Ja'ni a'i
anuli aƚ'huaiyijnle Jesucristo. quilenDios locuenaye lan xanuc'?
24 Illanc' caƚtuca' ailopa'a caƚ'eyacu.
  Iƚne aiquiƚsina' te ts'i'ic' iƚe
Aimi'iya malunƚu'eyacoƚtsi, coƚa' lataiqui'. Aƚinca, ȽanDios ilenDios
lacani'e'monga' ȽanDios. Maƚque locuenaye xanuc' jouc'a. 30 Tipa'a

ȽanDios acueca' aƚtoc'iponga' jahuay ma le'a anuli ȽanDios. Lan judío,


illanc' naƚ'huaiyijmpá Jesucristo. iƚne iƚtaic' liƚseña jiƚpe liƚpixic',
Lapenufponga' to ailopa'a caƚjunac', ja'ni ti'huaiyijnle Jesucristo,
lunƚu'eponga'. 25 Iƚque Jesucristo
  ȽanDios tepenuf'mola'. Ma' anuli
ma ȽanDios ummepa li'a ƚamats' locuenaye lan xanuc' pe ailopa'a
titsufcoxoxi. Ixcuajaipa lijuats' quiƚseña, iƚne ja'ni ti'huaiyijnle
tipac'eƚa' lipoyac' ȽanDios. Toƚta'a Jesucristo, ȽanDios tepenuf'mola'
iƚne no'huaiyijnyacu Jesucristo jouc'a. 31 Laƚcuapa toƚta'a, ¿ja'ni

ȽanDios tixim'mola liƚejmale. Iƚe latets'iyi locuxepa ȽanDios?


litine lixcuajaipa Cristo lijuats' A'i. Aimi'iya malatets'iyacu iƚe
ȽanDios imuj'ma titeƚ'mi'mola' lataiqui'. Iƚe itaiqui' ȽanDios. Illanc'
no'epá al xujc'a. Luyaipa quitine maƚ'huaiyijnyi Jesucristo xonca
ȽanDios ixnet'ƚ'mola' lan xanuc' alimetsaicoyi ac'a locuxepa ȽanDios,
no'epá lixcay. Jiƚpe lancruz i'epa xonca lanant'ƚiyi.
Romanos 4 290

4   ¿Te qui'ipa ƚaƚtatahuelo ¿te ja'ni ma le'a illanc' toƚta'a


1-3

Abraham? ¿Te quicuec'epa? luyalaicoyi al c'a? ¿Te aimi'iya


¿Te iƚque quituca' i'epa al c'a, muyalaicoyacu al c'a locuenaye
lijou'ma ȽanDios epenufpa to xanuc' jouc'a? Toƚ'nujuaisle te ts'i'ic'
ailopa'a quijunac'? Ja'ni coƚa' toƚta'a li'ipa Abraham. Joupa aƚnespá:
li'ipa Abraham, iƚque tines'ma: “Iya' “Abraham i'huaiyijmpa ȽanDios,
joupa ai'epa al c'a, toƚiya lapenuf'ma toƚta'a ȽanDios iximpa to ailopa'a
ȽanDios, aƚsim'ma to ailopa'a quijunac', epenuf'ma”. 10 Litine

caijunac'”. ȽanDios ixina' Abraham ȽanDios lepenufpa Abraham, ¿te


aimi'iya minescoyacoxi toƚta'a. Al ts'i'ic' iƚque? ¿Ja'ni itaic' liseña
Paxi Liniƚingiya ¿te aga tuya'e': jiƚpe lipixic'? O, ¿aiquitaic'? Litine
“ȽanDios iximpa ac'a li'epa Abraham, ȽanDios lepenufpa Abraham iƚque
toƚiya epenuf'ma to ailopa'a aiquitaic' liseña. Aiquetec'enni
quijunac'”? A'i. Aimuya'e' toƚta'a. lipixic'. 11 Ate'a i'huaiyijmpa ȽanDios,

Ma tuya'e': “Abraham i'huaiyijmpa lijou'ma ȽanDios icuxe'e'ma, timi:


ȽanDios, toƚta'a ȽanDios iximpa to “To'exoxi circuncidar”. Iƚque
ailopa'a quijunac', epenuf'ma”. letec'e'em'me lipixic' imuj'moxi
4 Cal xans no'epa canic' tulij'ma
  ti'huaiyinge ȽanDios. Iƚque
lo'najtse'enyacu. Ja'ni ailopa'a joupa epenufpa Abraham to
qui'epa aiquitaiyinc'enni. Ja'ni ailopa'a quijunac'. Toƚta'a ȽanDios
iƚpic'a titoc'iƚe, ti'najtse'enƚe, imetsaico'ma Abraham to iƚ'ailli'
ti'najtse'e'me. Ja'ni a'i ailopa'a tintsi. lan xanuc' no'huaiyijmpá, tama
5 Toƚta'a lo'iya cal xans nocuapa:
  aiquiƚtaic' quiƚseña jiƚpe liƚpixic'.
“Tama ca'eƚa' acueca' canic' aimi'iya Ja'ni ti'huaiyijnyi to li'huaiyijmpa
canant'ƚiya locuxepa ȽanDios. Abraham, ȽanDios timetsaicoyi
¿Te caif'eya? Le'a ca'huaiyijm'ma inaxque' Abraham, tepenufila' to
ȽanDios.” Lan xanuc' nocuapá ailopa'a quiƚjunac'. 12 Jouc'a iƚniya

toƚta'a, iƚne no'huaiyijmpá, ȽanDios lo'empola' circuncidar ti'i'ma ti'itsola'


titoc'ila', tepenufila' to ailopa'a inaxque' Abraham. Iƚque ai'a
quiƚjunac'. ti'e'moxi circuncidar i'huaiyijmpa
6 Ma toƚta'a lonespa cal rey David
  ȽanDios. Ja'ni ti'huaiyijnyi ma
mipalaijma al c'a loyaicopa cal xans ȽanDios, ja'ni a'i mi'huaiyijm'me
petsi ȽanDios titoc'i, tepenufi to li'epoƚtsi circuncidar, iƚniya jouc'a
ailopa'a quijunac'. 7 Ticua:
  inaxque' ƚaƚtatahuelo Abraham.
Tuyalaicoyi al c'a iƚne petsi 13 ¿Te ja'ni ȽanDios joupa iximpa

ȽanDios iƚonc'e'epola' liƚjunac', Abraham lenant'ƚipa locuxe'epa? ¿Te


petsi letamu'epola' li'epa lixcay. toƚiya limipa te ts'i'ic' loyalaicoyacu
8 Ac'a loyaicopa cal xans petsi iƚniya, iƚque y lixanuc'? A'i.
ȽanDios aimicuxecoya, Abraham le'a i'huaiyijmpa ȽanDios,
aimimiya: “Toƚe, toƚe lixcay i'epa ƚinca limipa. Toƚta'a ȽanDios
lo'epa”. epenuf'ma to ailopa'a quijunac',
9 Ninc'ixanuc' judío, illanc'
  u'ipa: “Ima' ti'i'mo' to quiƚ'ailli'
aƚtaic' laƚseña jiƚpe laƚpixic', iƚne nocuxeyaleyacu fa'a li'a
291 Romanos 4

ƚamats'. Toƚta'a tonƚ'e'me imanc', limanapola'. Iƚque tipalaicola' lan


ima' y loxanuc'.” 14 ¿Naitsi iƚne
  xanuc' ai'a timajnlita, tinescola' to
nocuxeyaleyacu jifa'a li'a ƚamats'? jipu'hua timana'. Ma toƚta'a li'ejma'
¿Te ja'ni ȽanDios tipalaicola' ȽanDios ƚi'huaiyijmpa Abraham.
naihuejpá lataiqui' loya'apa 18 Litine ȽanDios lipvalaic'opa,

locuxepa? A'i. Ja'ni ȽanDios Abraham tixinyoxi aimi'iya


tipalaicola' iƚniya, Abraham coƚa' muyaicoya to limipa ȽanDios. Tama
ailopa'a colijya tama i'huaiyijmpa toƚta'a lixina' ma' i'huaiyijmpa
ȽanDios. Litaiqui' ȽanDios lepi'ipa ȽanDios, ticua: “Ma ca'huaico'ma.
Abraham coƚa' aimenant'ƚiya, ȽanDios nipajnya ti'e'ma to laƚmipa.”
coƚa' iƚiya infel'miyale lataiqui'. Toƚta'a li'ipa. Ixpe'mola' lixanuc'
15 Ƚinca aimi'iya maƚnesyacu:
  Abraham, ma to limipa ȽanDios.
“Lanant'ƚi'me locuxepa ȽanDios. I'ipola' axpela' lixanuc' Abraham,
Toƚta'a lapi'i'monga' ma to limipa ituca' ituca' liƚnación; iƚque iƚ'ailli'.
Abraham.” Ja'ni toƚta'a laƚnesyacu 19 Abraham imetsaicoyoxi te ts'i'ic'.

ailopa'a calapi'iyaconga'. Litaiqui' Iƚque joupa ixhuaita to amaxnu


locuxepa ȽanDios aƚmuc'inga' a'ijc'a ƚemats'. Ti'onƚcospa to cal xans
laƚ'epa, tipa'a laƚjunac'. Ja'ni ailopa'a joupa imapa. Jouc'a imetsaijma
iƚe Lataiqui' ȽanDios aimi'iya Sara te ts'i'ic'. Iƚque ƚipeno ijuiqui
maƚcuxecoyaconga'. caca'no'. Tama ixina' jahuay iƚta'a
16 Cacua: ȽanDios icupa cataiqui'
  Abraham ti'hua ti'huaiyinge
tipaxne'mola' iƚne no'huaiyijmpá. ȽanDios. 20 Aiquinesqui: “Aga

A'i quicuac': “Iƚniya i'epá al c'a a'ij ƚinca ȽanDios laƚmipa.


ca'najtse'e'mola'”. Ma ticua: “Iƚniya Aica'huaiyijnconaya.” Xonca
aƚ'huaiyijmpa, catoc'i'mola'”. Toƚta'a ti'huaiyinge ȽanDios. Imetsaicopa
jahuay lixanuc' Abraham ti'i'ma acueca'. 21 Ixina' aƚinca ȽanDios

tepenuf'me iƚe lopaxneyacola'. A'i nipajnya ti'e'ma to limipa. Toƚta'a


ma le'a iƚne petsi lepi'ipola' lataiqui' ti'hua ti'huaiyinge. 22 ȽanDios

loya'apa te ts'i'ic' licuxepa ȽanDios, liximpa li'huaiyijmpa epenuf'ma to


jouc'a tepenuf'me locuenaye ailopa'a quijunac'.
xanuc' ja'ni ti'huaiyijnyi ȽanDios 23 Iƚe lataiqui': “ȽanDios

to li'huaiyijmpa Abraham. Maƚque epenuf'ma to ailopa'a quijunac'”,


Abraham aƚ'ailli' jahuay illanc' tipalaicola' axpela', a'i ma le'a
naƚ'huaiyijmpá ȽanDios. 17 Toƚta'a
  Abraham. 24 Aƚpalaiconga' jouc'a

loya'apa al Paxi Liniƚingiya, tuya'e': illanc' naƚ'huaiyijmpá ȽanDios.


Ima', axpela' lan xanuc' Illanc' aƚcuayi: “Aƚinca ȽanDios
timetsaico'mo' iƚ'ailli', imaf'i'inapa ƚaƚPoujna Jesús,
iƚ'ahuelo; ipa'anapa pe lomana' lamizhua”.
iƚne ituca' ituca' liƚnación. Ja'ni toƚta'a aƚ'huaiyijnyi ȽanDios,
Iƚe litine tama quituca' Abraham, iƚque lapenufinga' jouc'a. Aƚsinninga'
ailopa'a qui'hua, ȽanDios liximpa to ailopa'a caƚjunac'.
iƚ'ailli' axpela' lan xanuc'. Ƚinca 25 Illanc' ƚinca aicaƚ'aic' locuxepa

ȽanDios ti'i'ma timaf'i'ina'mola' ȽanDios. ȽanDios icupa ƚaƚPoujna


Romanos 4​, ​5 292

Jesús tima'anƚe, ti'najtse'ma aimi'iya malunƚu'eyacoƚtsi. 7 Ja'ni


laƚjunac'. Jesús lijoupa li'najtsepa, lunƚu'e'me anuli ƚaƚf'as xans, iƚque


imapa, ȽanDios imaf'i'inapa. Toƚiya aƚijca lipicuejma', ¿te aƚcu'me
ȽanDios ti'i'ma lapenuf'monga' laƚpitine lunƚu'eƚe iƚquiya? Ƚinca
illanc', lapenuf'monga' to ailopa'a tama juaiconapa ac'a lipicuejma'
caƚjunac'. ƚaƚf'as xans, afule maƚcuyacu

5 Itsiya aƚ'huaiyijnyi Jesucristo,


iƚque ƚaƚPoujna. Toƚta'a
ȽanDios lapenufinga' to ailopa'a
laƚpitine. 8 ȽanDios ituca' li'ejma',

aimaƚ'onƚiyaconga' to illanc'. Illanc'


ma maƚ'eyi quixcay Cristo icupoxi
caƚjunac', aimalixtuc'oconayaconga'. tima'anƚe, i'najtsepa laƚjunac'.
2 Ma' iƚque Jesús i'najtsepa
  Toƚta'a ȽanDios aƚmuc'inga'
laƚjunac'. Toƚiya ȽanDios aƚtoc'inga', aƚinca aƚ'enga' capic'a. 9 Jiƚpe

lapenufinga', aimalacani'eyaconga'. lancruz, lixcuajaiyopa lijuats'


Tixoqui calata aƚcuayi: Cristo i'najtsepa laƚjunac'. Toƚta'a
“Aƚƚaitsufcotonga' jipu'hua, ȽanDios lapenufinga' to ailopa'a
aƚpai'itonga', aƚ'itonga' pangay caƚjunac'. Tijouƚa', ¿te co'iya? ¿Te
c'a laƚpicuejma', ma to ȽanDios lapi'icona'monga' laƚjunac' anuli
lipicuejma'”. locuenaye no'epá quixcay, iƚne
3 A'i ma le'a tixoqui calata
  petsi aimi'huaiyijnyi Jesucristo?
aƚ'huaicoyi aƚƚaitsufcotonga' A'i. Lunƚu'e'monga' nulemma.
jipu'hua, ma maƚmana' fa'a li'a 10 Illanc' aƚfuli'ipá ȽanDios, iƚque

ƚamats' ja'ni aƚteƚcoyi aƚs'najtsi'iyi jouc'a aƚfuli'iponga'. Mi'i toƚta'a


ȽanDios, aƚcuayi: “Ac'a luyalaicoyi”. ƚi'Hua icupoxi tima'anƚe, aƚ'etsonga'
Aƚsinyi ma maƚteƚcoyi lihuic'i'me aƚejmaleƚe ȽanDios. Itsiya ma
aƚsnet'ƚ'me. 4 Ja'ni aƚsnet'ƚyi
  toƚta'a i'ipa, illanc' aƚejmale
tetenƚcocojma ȽanDios iƚe laƚ'ejma'. ȽanDios. Tijouƚa', ¿te co'iya? ¿Te
Ja'ni aƚsina' joupa etenƚcocopa aimalunƚu'eyaconga'? Cristo joupa
ȽanDios iƚe laƚ'ejma' xonca imaf'inapa, joupa lapi'iponga' al
aƚ'huaiyijm'me ȽanDios, aƚcua'me: ts'e laƚpitine, ƚinca lunƚu'e'monga'.
“Ƚinca aƚƚaitsufcotonga' jipu'hua”. 11 A'i ma le'a aƚ'huaicoyi Locuenaj

5 Aƚinca ti'i'ma aƚ'huaiyijm'me


  Quitine lunƚu'etsonga'. Ma' itsiya
toƚta'a. ȽanDios aimaƚfel'miyaconga', tixoqui calata aƚ'huaiyijnyi ȽanDios.
aƚƚaitsufcotonga'. Iƚque joupa ȽaƚPoujna Jesucristo joupa ipac'epa
aƚmuc'iponga' aƚ'enga' capic'a. lipoyac', ma' itsiya aƚejmale anuli.
Toƚta'a lu'inga' jiƚpe ƚalunxajma' 12 Al xujc'a lopa'a li'a ƚamats'

cal Espíritu Santo ƚalapi'iponga' icuai'e'ma fa'a anuli cal xans.


ȽanDios. Icuaitsi al xujc'a ipango'ma i'i'ma
6 Illanc' aicalihuejma ȽanDios.
  lamaya. Jahuay lan xanuc' i'e'me
Litine lixpic'epa ȽanDios al xujc'a, toƚta'a jahuay tixinyi
tima'anƚe Cristo, ti'najtseƚa' iƚe lamaya. 13 Ƚinca, iƚniya ƚitiné

laƚjunac', ma toƚta'a li'ipa. Cristo ȽanDios tama iximpola' lixcay


aicaƚ'huaiconga' malunƚu'eyacoƚtsi lo'epa lan xanuc' aimicuxecola'.
illanc' caƚtuca'. Iƚque ixina' Aimi'iya. Iƚniya ƚitiné aicu'ila'
293 Romanos 5​, ​6

litaiqui' locuxe'epola' lo'eyacu. lamaya lulij'monga' jouc'a? A'i.


Toƚta'a aimi'iya micuxecoyacola' Aimalulijyaconga' lamaya. Ƚocuena
petsi aimenant'ƚiyi. 14 Ƚitiné
  cal xans, iƚque Jesucristo, joupa
ai'a tepenuf'ma Moisés litaiqui' lapi'iponga' al ts'e laƚpitine.
locuxepa ȽanDios, jahuay iƚne 18 Anulemma ne'a Adán

ƚitiné ti'hua lamaya. Ti'hua limane aiquihuejma lixc'ai'ipa ȽanDios,


titeƚ'mi'mola' lan xanuc'. Toƚta'a lijou'ma lan xanuc', jahuay iƚniya,
li'ipola', tama lixcay li'epa a'ij nuli ecanipola'. Ƚocuena cal xans
to li'epa Adán, iƚque aiquihuejma ixhuai'nipa nulemma locuxepa
lixc'ai'ipa ȽanDios. Li'epa Adán ȽanDios, toƚta'a jahuay nipajnya
acueca' li'e'epola' lan xanuc'. Toƚta'a tepi'im'mola' al ts'e liƚpitine.
iƚque Adán ti'onƚcospa to ƚocuena ȽanDios nipajnya tepenuf'mola'
cal xans ƚocuaicoya. Iƚque acueca' al to ailopa'a quiƚjunac'. 19 Anuli

c'a lo'e'eyacola'. cal xans aiquihuejma lataiqui'


15 Ƚinca, tama acueca' a'ijc'a
  lixc'ai'ipa ȽanDios, lijou'ma i'ipa
li'epa Adán aimi'iya mi'onƚiyacu ixcay liƚpicuejma' axpela' lan xanuc'.
iƚe laƚpaxneponga' ȽanDios. Ƚocuena cal xans ihuejcopa jahuay
Li'ipa, anuli cal xans, iƚque Adán, licuxe'epa ȽanDios, toƚiya axpela'
aiquihuejma ȽanDios. Toƚta'a ti'i'mola' ac'a xanuc'.
acueca' li'ipola' lan xanuc'. Axpela' 20 Ma mi'eyi lixcay lan xanuc'

timanala'. Lijou'ma xonca acueca' ȽanDios u'ipa Moisés te ts'i'ic'


iƚe al c'a li'epa ȽanDios. Iƚque litaiqui' locuxepa. Toƚta'a ti'eƚe
ixpic'epa tipaxnetsola' lanxpela'. Ma' xonca al cueca', xonca tihuejle
anuli lixpic'epa Jesucristo. Toƚta'a lixcay. Lijou'ma petsi lan xanuc'
iƚque aƚtoci'iponga' ninc'xpela'. xonca aimihuejcoyi, xonca
16 Iya' cacua: Laƚpaxneponga'
  itoc'i'mola' ȽanDios, xonca acueca'
ȽanDios tipammaispa al c'a al c'a li'epola' iƚque. 21 Toƚiya

juaiconapa. Lixcay li'epa Adán tama lixcay ti'hua tuliquila' lan


ipammaitsi jouc'a, iƚe a'ijc'a. Toƚta'a xanuc', timala' joupa ecanipola',
aimi'onƚspola'. Adán anulemma xonca acueca' aƚtoc'inga' ȽanDios.
aiquihuejma ȽanDios. Lijou'ma Jesucristo, iƚque pangay ac'a li'epa,
ȽanDios imetsaico'ma a'ijc'a li'epa pangay ac'a lipicuejma', lapi'inga'
Adán, ecani'epa, jouc'a ecani'epola' laƚpitine aimijouya. Toƚta'a
jahuay lan xanuc'. Illanc' axpe' aimalulijyaconga' nulemma lamaya.
aicalihuejma ȽanDios, iƚque
aicalacani'enga', lapenufinga' to
ailopa'a caƚjunac'. 17 Li'ipa, anuli cal

6 Itsiya, ¿te caƚnesyacu? ¿Te
aga aƚnes'me: “ȽanDios
aƚtoc'iponga', joupa lapenufponga'.
xans i'epa lixcay, lijou'ma epi'impa Najmay ti'hua aƚ'eƚe lixcay. Toƚta'a
quimane lamaya, i'huajco'mola' ti'hua aƚtoc'iconatsonga', ti'iƚa' xonca
jahuay. Itsiya acueca' juaiconapa acueca' laƚtoc'iyaconga'”? 2 A'i. Toƚe

aƚtoc'iponga' ȽanDios, aƚ'eponga' aimi'iya maƚnesyacu. Li'ipa, ma


al cueca' al c'a, lapenufponga'. maƚ'eyi lixcay, ¿te lulijyi laƚpitine o
Tijouƚa', ¿te caƚ'iyaconga'? ¿Te ja'ni a'i? Laƚ'epa lixcay ma lacani'eponga'.
Romanos 6 294

¿Ja'ni ma' anuli aƚ'econa'me? A'i. toƚta'a. Itsiya ma' imaf'i'. Maƚque
Aimi'iya. ȽanDios imaf'i'ina'ma. 11 Imanc'

3 Illanc' naƚ'huaiyijmpá, ja'ni joupa


  jouc'a tolimetsaicotsoƚtsi to joupa
lapo'imponga' joupa aƚ'epoƚtsi anuli ima'ampolhuo' ma' anuli Cristo. Iƚe
Cristo, iƚque ƚimayopa jiƚpe lancruz. loƚ'epa lixcay ecani'epolhuo'. Jouc'a
O ¿ja'ni aicoƚsina' te ts'i'ic' iƚe tolimetsaicotsoƚtsi oƚmaf'i' ma' anuli
li'ipolhuo'? 4 Limapa Cristo emumpa.
  Jesucristo. Toƚ'nujuaisle lepi'ipolhuo'
Jiƚpiya laja' tocomma lamumponga' al ts'e loƚpitine ȽanDios.
jouc'a, aƚmaponga'. Iƚe laƚ'iponga' 12 Itsiya loƚcuerpo

ti'onƚcospa to li'ipa Cristo. Iƚque aimicuxecona'molhuo'. Iƚe ƚinca


lijoupa limapa imaf'i'inapa qui'Ailli', tijanaca tixa'huelhuo' toƚ'eƚe
iƚque cal Cuecaj CanDios. Illanc' nixpiya. Toƚ'nujuaisle, iƚe loƚcuerpo
jouc'a lapi'iponga' al ts'e laƚpitine, aimijucoya, ti'hua tijaf'quinghua.
ti'iƚa' ituca' ƚaƚ'ejma'. 13 Toƚ'etsoƚtsi cuenna. Aimolapi'i'me

5 Ja'ni aƚinca aƚmaponga' anuli


  lane loƚmane', loƚ'mitsi', loƚ'u', jahuay
Cristo, anuli mipa'a laƚpitine. Cristo lopa'a loƚcuerpo, aimi'e'me nixpiya.
aimijouya lipitine. Illanc' laƚpitine Toƚnesle: “Lai'epa lixcay joupa
jouc'a aimijouya, iƚe al ts'e laƚpitine lacani'epa. ȽanDios aƚmaf'i'inapa.
lalapi'iponga' ȽanDios. 6 Joupa
  Itsiya cacu'moxi ȽanDios, cami'ma:
aƚsina' te ts'i'ic' laƚ'iponga'. Li'ipa, ManDios, ma' ima' aƚcuxe'ma. Iƚne
lihuejyi caƚtuca' laƚpicuejma'. Ma laimane', lai'mitsi', lai'u', jahuay
to maƚmana' iƚniya ƚitiné, maƚtaiyi laicuerpo, toxhuico'ma ima'. Toƚta'a
laƚjunac', lapaƚts'ingimponga' canant'ƚi'ma lotaiqui' lofcuxepa.”
anuli Cristo jiƚpe lancruz. Toƚta'a 14 Iya' camilhuo': Aimulijyacolhuo'

aimi'iya maƚcuxeconyaconga', lixcay. Litaiqui' locuxepa ȽanDios


aimaƚminyaconga': “Toƚe, toƚe aimi'iya micuxecoyacolhuo'.
lo'epa lixcay, tecani'em'mo'”. 7 Anuli
  ȽanDios joupa itoc'ipolhuo', joupa
ƚimanapa aimicufquinyacu li'epa epenufpolhuo'.
lixcay. Aimi'iya. 15 Itsiya, ¿te co'iya? Illanc' joupa

8 Ja'ni aƚcuayi: “Ne', aƚmaponga'


  aƚsina' aimi'iya malanant'ƚiyacu
anuli Cristo”, jouc'a aƚnes'me: locuxepa ȽanDios. Aƚsina' aimi'iya
“Ƚinca aƚmaf'i'inaponga' anuli malunƚu'eyacoƚtsi illanc' caƚtuca'.
Cristo”. Cristo joupa imaf'inapa, Tijouƚa', ¿te caƚnescoyacu? ¿Ja'ni
aimimaconaya. Illanc' jouc'a tipa'a aƚnes'me: “Ma ȽanDios aƚtoc'ipa,
al ts'e laƚpitine, iƚe aimijouya. iƚque lunƚu'e'ma. Itsiya ailopa'a
Lamaya ailopa'a caƚ'e'econayaconga'. tintsi. Ca'e'ma nixpiya”? A'i.
9 Cristo lijoupa limapa, imaf'inapa,
  Aimi'iya maƚnesyacu toƚta'a. 16 Jifa'a

ipayonamma pe lomana' lamizhua. li'a ƚamats' ja'ni tolahueƚe coƚpoujna,


Aimimaconaya. Lamaya aimulijya. ¿te aicoƚsina' lo'iyacolhuo'?
Ailopa'a co'e'econaya. Toƚta'a aƚsina'. Tijouƚa' ti'iƚa' oƚpoujna iƚque
10 Cristo limapa jiƚpe lancruz
  ticuxe'molhuo'. Imanc' tolihuejco'me
aƚ'najcufponga' laƚjunac'. Toƚta'a to quimozó. Ja'ni lixcay oƚpoujna
ȽanDios ecani'epa. Aimi'e'econaya tolihuej'me locuxe'epolhuo', tijouƚa'
295 Romanos 6​, ​7

tecani'em'molhuo'. Ja'ni ȽanDios naihuejpá tecani'em'mola'. A'i


oƚpoujna, tolihuej'me iƚque. Iƚque toƚta'a lalulijyaconga' ja'ni ȽanDios
tilanc'e'e'molhuo' loƚpicuejma', aƚPoujna. Iƚque ma' aƚtoc'inga' illanc'
tepenuf'molhuo'. naƚ'huaiyijmpá Jesucristo ƚaƚPoujna.
17 Li'ipa, imanc' tolihuejyi
  Lapi'inga' al ts'e laƚpitine, iƚe litine
lixcay. Cax'najtsi'i ȽanDios aimijouya.
joupa oƚpai'ipoƚtsi loƚpicuejma'.
Joupa olapenufpá Lataiqui'
limuc'impolhuo', jahuay ƚolunxajma'
7 Cunc'aipimaye, lataiqui'
loya'apa locuxepa ȽanDios
aimi'iya maƚcuxecoyaconga'. Imanc'
tolihuejyi. 18 Itsiya joupa i'ipa
  joupa oƚsina' te ts'i'ic' laƚ'iponga'
ocuena ƚoƚPoujna. Lixcay aimi'iya ninc'ixanuc' ma maƚmana' fa'a
micuxeconayacolhuo'. Itsiya al ƚijca li'a ƚamats'. Ma caƚmaf'i' tipa'a
cataiqui' ticuxelhuo'. 19 Iya' mane
  lataiqui' laƚcuxeponga'. Ja'ni joupa
ca'onƚicojma cataiqui'. Aixina' ja'ni aƚmanaponga' iƚe lataiqui' aimi'iya
ti'iƚa' xonca ipime cataiqui' imanc' maƚcuxecoyaconga'. 2 Toƚta'a lo'ipola'

aimi'iya moƚhuaƚyacu. Camilhuo': lacaƚ'no' iƚniya namalƚipá. Ma


Luyaipa quitine oƚcu'moƚtsi. I'ipa quimaf'i' ƚipe'ailli' ƚaca'no' aimi'iya
oƚpoujna lixcay, aimolihuejyi mihuejya ocuenaj xans. Ja'ni
locuxepa ȽanDios, nixpiya tonƚ'eyi. timanƚa' cal xans, tuhuaƚquenno
Itsiya aimoƚ'econa'me iƚe li'ipa ƚaca'no'. 3 Ma quimaf'i' ƚipe'ailli', ja'ni

loƚ'epa. Itsiya toƚcutsoƚtsi. Toƚmiƚe ƚipeno tihuejla' ocuenaj xans, iƚque


ȽanDios: “Fa'a tipa'a laicuerpo ƚaca'no tecani'em'me, tinescom'me
jahuay ƚi'huexi. Mane ca'e'ma al ixcay li'epa. Toƚta'a loya'apa lataiqui'
c'a. Aƚcuxeƚa' al ƚijca cataiqui', laƚcuxeponga'. Ƚinca ja'ni joupa
quihuejco'ma.” imanapa ƚipe'ailli', ƚaca'no' nipajnya
20 Li'ipa, imanc' toƚcuayi: “Illanc'
  tihuej'ma ocuenaj xans. Ailopa'a
lihuejcoyi caƚtuca' laƚpicuejma'”. conesconyacu.
Iƚniya ƚitiné ƚinca tonƚ'eyi nixpiya. 4 Cunc'aipimaye, iƚe litine

Aimonƚ'eyi al c'a to locuxepa lima'ampa Cristo, lepaƚts'ingimpa


ȽanDios. Iƚe litaiqui' ȽanDios licuerpo jiƚpe lancruz imanc',
tocomma to aimicuxelhuo' imanc'. ja'ni i'ipolhuo' anuli iƚque, jouc'a
21 Itsiya toƚsinyi alaic'ata iƚe lonƚ'epa.
  ima'ampolhuo'. Toƚta'a tama
Iƚe lixcay lonƚ'epa, ¿ja'ni i'e'epolhuo' tolihuejle al ts'e cataiqui', aimi'iya
al c'a? A'i. Iƚne petsi no'epá toƚta'a micuxecoyacolhuo' lataiqui'
ma le'a tecani'eyoƚtsi. locuxepa ȽanDios. Tonlihuejyi
22 Camicona'molhuo': Itsiya
  Cristo, iƚque joupa imaf'inapa.
joupa i'ipa ocuena ƚoƚPoujna. Maƚque oƚPoujna o ti'onƚcospa to
Aimolihuejcoyi lixcay. Itsiya coƚpe'Ailli'. Ma monlihuejyi iƚque
ma ȽanDios oƚPoujna. Ti'hua tipammaispa loƚpitine, tonƚ'e'me
ti'i'molhuo' pangay c'a loƚpicuejma'. latenƚcocopa ȽanDios.
ȽanDios tilaitsufcotolhuo' jiƚpiya 5 Iƚniya ƚitiné ai'a lapenuf'me al

aimijouya loƚpitine. 23 Ƚinca


  ts'e laƚpitine, aiqui'ic' calihuequi
lixcay ti'najtsela' ts'ilihuequi. Petsi locuxepa ȽanDios. Maƚ'nujuaisyi
Romanos 7 296

loya'apa iƚe lataiqui', aƚspic'eyi ituca' laƚ'ipa. Aimi'iya canant'ƚiya.


aƚ'eƚe nixpiya. Toƚta'a lacani'eyoƚtsi. Ma le'a lacani'e. 11 Ma cacueca iƚe

6 Iƚniya ƚitiné coƚa' ti'i'ma


  lataiqui', lixcay caipicuejma' i'ipa
aƚcuxecom'monga', aicalanant'ƚi xonca imaf'i', aƚfel'mipa. Lijou'ma
locuxepa ȽanDios. Itsiya aimi'iya xonca aijanaj'ma. Toƚta'a iƚe lataiqui'
maƚcuxeconyaconga'. Tocomma to ma lacani'epa.
joupa aƚmanaponga'. Itsiya tipa'a 12 Iya' cacua: A'i quixcay cataiqui'

al ts'e laƚpitine. Toƚta'a ti'i'ma iƚe locuxepa ȽanDios. Jahuay


lihuejco'me ȽanDios ƚaƚPoujna. locuxepa ȽanDios ma' apaxi, ma'
Li'ipa ituca' laƚ'ejma', aƚcuayi: “Iya' i'huexi ȽanDios. Lataiqui' loya'apa:
caituca' quihuejco'ma iƚe lataiqui' “Aimojanaj'ma ƚi'hueca ƚof'as xans”,
locuxepa ȽanDios”. Itsiya aƚsina', iƚe apaxi cataiqui'. Aƚsc'ai'inga'
ja'ni caƚtuca' aimi'iya. aƚ'eƚe al ƚijca, aƚ'eƚe ma le'a al
7 Itsiya, ¿te caƚnesyacu? ¿Ja'ni
  c'a. 13 Lijou'ma, ¿te qui'ipa? Ma

ixcay cataiqui' iƚe locuxepa cainihuequi iƚe al c'a cataiqui', ¿ja'ni


ȽanDios? A'i. Aimi'iya maƚnesyacu toƚta'a cacani'eyoxi? A'i. Aimi'iya
toƚta'a. Al coƚta aicainimetsaijma canescoyacoxi toƚta'a. Iƚe al c'a
lixcay laif'epa. Toƚta'a aƚmuc'ipa cataiqui' ma' aƚmuc'ipa te ts'i'ic'
lataiqui' loya'apa locuxepa ȽanDios. laipicuejma'. Iƚe acueca lixcay. Ma
Iƚe lataiqui' ticua: “Aimojanaj'ma iƚe laif'epa lixcay lacani'epa. Iƚe al
ƚi'hueca ƚof'as xans”. Ja'ni coƚa' c'a cataiqui' aƚmuc'ipa juaiconapa
aicaixina' iƚe lataiqui', coƚa' aimi'iya acueca' ixcay iƚe lai'epa.
quimetsaicoya a'ijc'a laif'epa ma 14 Aƚsina' pe qui'huayomma

cajanaca. 8 Laicuejpa iƚe lataiqui',


  iƚe lataiqui' locuxepa ȽanDios.
ƚinca aiximpa ixcay laif'epa ma I'huayomma mane al toncay, jiƚpe
cajanaca. Lijou'ma lixcay lopa'a lipicuejma' ȽanDios. Iya' ituca'
laipicuejma' xonca tijanaca. Xonca laipicuejma'. Iya' ma ninxans. Iƚe
aipic'a coƚa' ca'huejla' ƚi'hueca lixcay i'ipa to ƚaipoujna, aƚcuxe.
ƚaif'as xans. Ja'ni coƚa' ailopa'a iƚe 15 Iya' aicaxpic'e toƚta'a lai'ejma'.

lataiqui' laƚcuxeponga' iƚe lixcay Caxhueƚma. Petsi lalatenƚcocopa,


coƚa' aiquicueya quimane, aimi'iya iƚe aica'ay. Laif'epa capilaic', iƚe
malacani'eyaconga'. 9 Iƚniya ƚitiné
  ƚinca ca'ay.
ma aicaicueca locuxepa ȽanDios 16 Ja'ni ca'eƚa' lixcay, ƚinca

tixoqui neta cuyaijma lapajnya. iƚe laif'epa aimalatenƚma.


Icuaitsi litine laicuej'ma nulemma Quimetsaijma ac'a litaiqui' ȽanDios
iƚe lataiqui' loya'apa: “Aimojanaj'ma locuxepa, toƚta'a xonca aipic'a
ƚi'hueca ƚof'as xans”. Iƚe litine ƚinca quihuejla' ȽanDios. 17 Toƚiya

aiximpa imaf'i' iƚe lixcay lopa'a cacua: A'i caituca' ca'ay iƚiya
laipicuejma'. Aiximpoxi ma lacani'e. pe aimalatenƚma. Iƚe lixcay
10 Lataiqui' loya'apa: “Aimojanaj'ma
  caipicuejma' aƚcuxe ca'eƚa'.
ƚi'hueca ƚof'as xans”, ac'a cataiqui' 18 Ƚinca aixina' iya' caituca'

iƚiya. Ja'ni lanant'ƚiƚe, xonca al c'a aimi'iya ca'eya al c'a. Ti'i'ma


luyalaico'me lapajnya. Iya' aiximpa caxpic'e'ma ca'eƚa' al c'a, tijouƚa',
297 Romanos 7​, ​8

¿ja'ni canant'ƚi'ma iƚe laifxpic'epa? ituca' laifnuyaicopa lapajnya.


A'i, aimi'iya. 19 Iƚe al c'a laifxpic'epa
  Ca'huaiyinge Jesucristo, tipa'a al
ca'eƚa', aica'ay. Lixcay, iƚe pe ts'e laipitine, aƚcuxe cal Espíritu
aimalatenƚma, ƚinca ca'ay. 20 Iya'  Santo.
cacua: Ja'ni aimalatenƚma iƚe lixcay 3 Iƚe lataiqui' loya'apa locuxepa

laif'epa tocomma to a'i iya' caituca' ȽanDios ailopa'a quipujfxi mulijya


ca'ay iƚiya. Iƚe lixcay caipicuejma' lixcay laƚpicuejma'. ȽanDios ƚinca
aƚcuxe ca'eƚa'. ti'i'ma, joupa i'epa. Ummepa ƚi'Hua.
21 Ƚinca, lataiqui' loya'apa
  Iƚquiya i'epoxi xans, aƚ'onƚcosponga'
locuxepa ȽanDios aƚcuxe. to illanc' ninc'ixanuc'. Ma le'a
Aƚsc'ai'i ca'eƚa' al c'a. Iƚe aipic'a. ailopa'a quixcay lipicuejma'.
Cacua: Ca'e'ma. Tijouƚa' aimi'i. I'huamma fa'a li'a ƚamats'
Tipa'a laƚpa'nepa. Aƚpa'ne iƚe itsufcopoxi, aƚ'najcufponga' laƚjunac',
lixcay caipicuejma'. 22 Cacua:  ecani'epa lixcay laƚpicuejma'.
Juaiconapa ac'a lataiqui' loya'apa 4 Toƚiya itsiya ti'i'ma lanant'ƚi'me

locuxepa ȽanDios. 23 Ituca'


  iƚe al c'a laƚcuxe'eponga' ȽanDios.
laƚsahue'epa laicuerpo. Tama Illanc' lihuejcopá cal Espíritu Santo
cacua: “Quihuejco'ma locuxepa a'i laƚsahue'eponga' laƚcuerpo.
ȽanDios, iƚe al c'a”, laicuerpo 5 Lan xanuc' naihuejpá

aimicua. Tipa'a lipujfxi lulijla', quiƚtuca' liƚpicuejma' tixpic'eyi


ca'eƚa' laƚcuxe'epa nixpiya. 24 Iya'   latenƚcocoyacola' iƚne quiƚtuca'. Lan
cacua: Acueca' caxhueƚma. ¿Naitsi xanuc' naihuejpá cal Espíritu Santo,
laƚcuanajcoya? Iƚe laicuerpo ma tixpic'eyi latenƚcocoya cal Espíritu
le'a ipic'a lacani'e'ma. ¿Naitsi Santo. 6 Petsi naihuejpá quiƚtuca'

lalunƚu'eya? 25 Cax'najtsi'i ȽanDios.


  liƚpicuejma' tecani'em'mola'. Petsi
ȽaƚPoujna Jesucristo, iƚque ƚinca naihuejpá cal Espíritu Santo tipa'a
alunƚu'e'ma. Iya' caituca' aimi'iya al ts'e liƚpitine, tuyalaicoyi al c'a.
culijya. Caxpic'e ca'eƚa' al c'a. Ja'ni Aimixhueƚcoyi, ailopa'a tintsi. 7 Petsi

toƚta'a quihuejla' ƚinca quihuejco'ma naihuejpá quiƚtuca' liƚpicuejma',


locuxepa ȽanDios. Ituca' iƚne tecaxaispola', mane tifuli'iyi
loxahue'epa iƚe laicuerpo. Ja'ni ȽanDios. Aimihuejyi locuxepa iƚque.
toƚta'a quihuejla' ca'e'ma nixpiya. Aimi'iya mihuejyacu. 8 Cal xans,

8

Itsiya ȽanDios ja'ni ailopa'a al ts'e lipitine locupa


aimalacani'eyaconga' illanc' cal Espíritu Santo, iƚque cal xans
naƚ'huaiyijmpá Jesucristo, iƚque aimi'iya metenƚcocoya ȽanDios.
joupa lapenufponga'. Illanc' 9 Imanc' aimi'onƚcotolhuo' to

aimalihuejyi laƚsahue'eponga' iƚniya. Ja'ni joupa olapenufpá cal


laƚcuerpo, lihuejcoyi laƚcuxe'eponga' Espíritu Santo, ja'ni toƚmana' anuli
cal Espíritu Santo. 2 Iya' joupa
  iƚque, ma tipa'a al ts'e loƚpitine.
aiximpa aimi'iya canant'ƚiya Ƚinca cal xans, ja'ni aiquepenufi
locuxepa ȽanDios. Aimi'iya ƚi'Espíritu Cristo, iƚque cal xans
cunƚu'eyacoxi. Lixcay laipicuejma' a'i qui'huexi Cristo. 10 Ja'ni joupa

ma maƚcuxe lacani'e'ma. Itsiya olapenufpá Cristo ȽanDios


Romanos 8 298

epenufpolhuo' to ailopa'a coƚjunac'. lapi'itonga' iƚe lapi'iyacola' linaxque'.


Toƚta'a tipa'a al ts'e loƚpitine, ȽanDios joupa imetsaicopa
aimimayacolhuo' nulemma. Ƚinca ƚi'Hua, iƚque Cristo. Illanc' jouc'a
lonƚ'epa lixcay joupa ecani'epolhuo' limetsaicotonga'. Fa'a ja'ni
loƚcuerpo, iƚe tima. 11 Ja'ni joupa
  laƚteƚcopa ti'onƚcospa to liteƚcopa
olapenufpá cal Espíritu Santo, ja'ni Cristo, pu'hua jouc'a aƚ'onƚcotonga'
joupa oƚƚaitsufma, ni loƚcuerpo to Cristo, aƚƚaitsufcotonga' ȽanDios.
mimaya nulemma. Lijoupa limapa 18 Itsiya litine aicaƚsina' te ts'i'ic'

Cristo, ȽanDios imaf'i'inapa. Imanc' al c'a lalapi'iyaconga' ȽanDios.


ma' anuli timaf'i'ina'molhuo'. Toƚta'a Ƚinca, acueca' juaiconapa iƚe
lo'eyacolhuo' cal Espíritu Santo, laƚ'iyaconga' pu'huanni. Iƚta'a
iƚque ƚi'Espíritu ȽanDios, imanc' laƚtelcopa itsiya litine aimi'iya
oƚƚaitsufma. maƚ'onƚicoyacu al cueca' al c'a
12 Itsiya cunc'aipimaye, ¿naitsi
  lalapi'inyaconga'. 19 Fa'a li'a lamats'

caƚ'najtse'econayacu? ¿Naitsi jahuay lilanc'epa ȽanDios tocomma


calihuejcoyacu? ¿Laƚcuerpo to ticuitsufyi, tinesyi: “¿Te quitine
aƚtaiyinc'e? ¿Ja'ni iƚe aƚpoujna? A'i. aƚsim'mola' iƚniya linaxque' ȽanDios
13 Ja'ni tolihuejcoyi loxahue'epolhuo'
  lolaitsufcoyacola'? ¿Te quitine
loƚcuerpo mane tecani'em'molhuo'. aƚsim'mola' te ts'iƚ'ic' iƚniya?”
Ja'ni tolihuejcoyi cal Espíritu Santo 20 Ƚinca, itsiya jahuay lilanc'epa

tolatec'cona'me lonƚ'epa lixcay, ȽanDios i'huáqui eteƚquenamma.


iƚe loxahue'epolhuo' loƚcuerpo. Iƚe litine ȽanDios liteƚ'mipa cal
Aimonƚ'econayacu iƚta'a. Tijouƚa' xans ni'epa quixcay jouc'a iteƚ'mipa
timaf'i'ina'molhuo' ȽanDios. jahuay lilanc'epa. Tama ailopa'a
14 Petsi naihuejpá ƚi'Espíritu
  qui'epa, eteƚquenamma. A'i
ȽanDios, iƚniya inaxque' nulemma queteƚqueya. Aimipaneya
ȽanDios. 15 Luyaipa quitine
  toƚta'a. 21 Itsiya ƚinca lamaya

micuxelhuo' lixcay, iƚe lataiqui' ti'huajcola' jahuay. Ailopa'a cunƚuya.


loya'apa locuxepa ȽanDios Juaiconapa acueca' al c'a lo'e'eyacola'
ticuxecolhuo'. Toƚsueƚcoyi, toƚcuayi: linaxque' ȽanDios. Tunƚu'e'mola'.
“Aƚteƚ'mi'monga' ȽanDios”. Itsiya Lamaya aimi'huajcoconayacola'.
joupa olapenufpá cal Espíritu Santo. Lilanc'epa ȽanDios jouc'a tulij'ma
Iƚque aimepi'iyacolhuo' toƚta'a lamaya, aimiminscoconaya.
loƚpixhuejma'. Lolapenufpa iƚque 22 Aƚsina' aiqui'ic' toƚta'a. Itsiya

cal Espíritu ȽanDios epenufpolhuo' jahuay lilanc'epa ȽanDios tocomma


to quinaxque'. Maƚque cal Espíritu to titeƚma acueca' cumla. Lo'ipa
aƚmuc'inga' te ts'i'ic' lacui'i'me ti'onƚcospa to loteƚcopa ƚaca'no'
ȽanDios. Aƚmiyi: “Ima' mai'Ailli'”. nocuaiya ƚi'hua. Iƚque acueca'
16 Maƚpe ƚalunxajma' aƚsingufyoƚtsi
  cumla titeƚco'ma. 23 Illanc' jouc'a

inaxque' ȽanDios. Ma' anuli lu'inga' lumlequinga'. Aƚteƚcoyi jiƚpe


cal Espíritu Santo. 17 Maƚmana' fa'a
  ƚalunxajma' ma caƚ'huaijma
li'a lamats' ja'ni illanc' inaxque' ȽanDios lapenuftsonga' to inaxque',
ȽanDios ƚinca pu'hua ȽanDios aƚƚaitsufcotonga'. Iƚiya litine
299 Romanos 8

aƚsim'moƚtsi joupa lunƚu'eponga' aƚpima; iƚque cal Te'a, illanc'


jouc'a laƚcuerpo. ȽanDios joupa ipepohue. Toƚta'a ti'i'mola' axpela'
lapi'iponga' cal Espíritu Santo, lipimaye. 30 A'i ma le'a ixpic'epa

toƚiya aƚsina' laƚ'iyaconga' toƚta'a. te ts'i'ic' iƚe laƚ'iyaconga', jouc'a


24 Ƚinca, aimi'iya maƚnesyacu:
  aƚjoc'iponga' lihuejle. A'i ma le'a
“Joupa i'ipa. Joupa lunƚu'eponga' aƚjoc'iponga', jouc'a lapenufponga'
jouc'a laƚcuerpo.” Tehue'e'. Ja'ni to ailopa'a caƚjunac'. A'i ma le'a
lunƚu'etsonga' ticuicomma lapenufponga' to ailopa'a caƚjunac',
aƚ'huaicoƚe, aƚnesle: “Al ƚinca jouc'a limetsaicoponga' inaxque',
toƚta'a lo'iya”. Coƚa' joupa aƚsimpá aƚƚaitsufcotonga'. Jiƚpe litine ƚinca
li'ipa, ¿te caƚ'huaicocoyacu? A'i. aƚƚanc'e'etonga' laƚpicuejma', ti'iƚa'
Ailopa'a caƚ'huaicoyacu. 25 Ja'ni
  ma to lipicuejma' ȽanDios, pangay
aƚsina' tehue'e', aƚsina' aiqui'ic', ma' c'a.
aƚsnet'ƚ'me, aƚ'huaico'me lo'iya. 31 Itsiya ¿te caƚnesyacu? Ja'ni

26 Illanc' a'i caƚtuca' aƚsnet'ƚyi. Cal


  toƚta'a aƚ'nujuaitsinga' ȽanDios,
Espíritu Santo aƚtoc'inga'. Illanc' iƚne petsi naƚ'eponga' laic', ¿te
caƚtuca' ailopa'a caƚ'eyacu. Aicaƚsina' caƚ'e'eyaconga'? 32 ȽanDios ni

te caƚsahue'eyacu ȽanDios. Aimi'iya ƚi'Hua quixina' cuanuc'. Icupa


maƚsa'hueyacu. Aƚsingufcoyi tima'anƚe, ti'najtseƚa' lixcay
aƚteƚcoyi jiƚpe ƚalunxajma'. laƚ'epa jahuay illanc'. Ja'ni toƚta'a
Ailopa'a caƚtaiqui'. Cal Espíritu lapi'iponga' iƚque Ƚalunƚu'eyaconga',
Santo aƚtoc'inga'. Iƚque ƚinca ¿te aimalapi'iyaconga' jahuay
tixa'hue'ma ȽanDios titoc'itsola' lalahue'eponga'?
lixanuc', iƚniya ma' i'huexi ȽanDios. 33 Illanc' naƚ'huijf'eponga'

27 ȽanDios lahuelonginga' xonca


  ȽanDios, ¿naitsi naƚcufyaconga'?
lemiya jiƚpe laƚpicuejma'. Iƚque ¿Ja'ni ȽanDios? A'i. Ma ȽanDios
ixina' te loxahue'epa cal Espíritu alapenufponga' to ailopa'a caƚjunac'.
Santo. Imetsaijma ac'a lipicuejma'. 34 ¿Naitsi nalacani'eyaconga'? ¿Ja'ni

Iƚque cal Espíritu tixahue'e'ma Jesucristo iƚque nimapa? A'i. Iƚque


latenƚcocoya ȽanDios. imaf'inapa. Itsiya tipa'a pu'hua al
28 Illanc' naƚ'epá capic'a ȽanDios,
  c'a camane ȽanDios. Jiƚpe tixa'hue
iƚque aƚjoc'iponga'. Ma' iƚque ȽanDios aƚtoc'itsonga'.
ȽanDios joupa ixpic'epa te ts'i'ic' 35 Cristo aƚ'enga' capic'a. ¿Ja'ni

al c'a laƚ'iyaconga'. Itsiya aƚsina' ti'i'ma lanaj'monga'? A'i, aimi'iya.


jahuay aƚtoc'inga'. Ja'ni ac'a o ja'ni Ni laƚ'iyaconga' o laƚ'iponga' mi'iya.
a'ijc'a laluyalaicoyacu, ma le'a al c'a Ja'ni aƚteƚcoƚe, ja'ni lapajnya aƚsinƚe
aƚ'e'monga'. Ailopa'a caƚ'eyaconga' ipime, ja'ni aƚteƚ'mintsonga', ja'ni
lixcay. 29 Ai'a aƚmajnlita ȽanDios
  lumlejma, ja'ni lahue'etsonga'
alimetsaicoponga'. Joupa ixpic'epa caƚpijahua', ja'ni ti'iƚa' caxpaiqui',
te ts'i'ic' laƚ'iyaconga'. Ixpic'epa ja'ni aƚma'antsonga', ailopa'a
aƚƚanc'e'etsonga' laƚpicuejma'. calanajyaconga' Cristo. 36 To

Ti'iƚa' to lipicuejma' ƚi'Hua, loya'apa al Paxi Liniƚingiya ma


aƚ'onƚcotonga'. Ti'iƚa' cal Cristo toƚta'a luyalaicoyi. Iƚe lataiqui' ticua:
Romanos 8​, ​9 300

Illanc' lalihuejhuo' ima', fa'a li'a ƚamats'. Iƚque Cristo ma'


aƚsinninga' to lam mot'ƚ, anDios, jahuay ticuxe. Ma' iƚque
iƚne li'huijf'empola' laxc'onƚingoƚaiƚe. Ocuena aimi'iya
tima'am'mola'. malaxc'onƚingoƚaiyacu. Ni itsiya
37 Ma al ƚinca iƚiya lataiqui'. ¿Te
  ni Locuena Quitine. Toƚta'a ti'iƚa'.
co'iya? Aƚsina' Cristo aƚ'enga' capic'a. Amén.
Iƚque aƚtoc'inga'. Toƚta'a jahuay 6 Itsiya, ¿te qui'ipa? Tocomma

laƚ'iyaconga' lulij'me. Ailopa'a to ȽanDios aiquenant'ƚi limipola'


caƚ'eyaconga'. iƚniya lun Israel. A'i. Ma tenant'ƚi.
38 Iya' cacua: Joupa aixina'
  Petsi aƚinca ixanuc' Israel iƚniya
aimi'iya malanajyaconga' Jesucristo, tepenufyi litaiqui' ȽanDios.
ni lamaya, ni lapajnya, ni lapaluc' Locuenaye pe aiquilepenufi, tama
quema'a, ni lontahue iƚpujfxi anuli ƚiƚtatahuelo, iƚne a'i quixanuc'
acueca', ni lo'ipa itsiya, ni lo'iya Israel, a'i quixanuc' ȽanDios. 7 Ma

locuaicoya, 39 ni lopa'a al toncay


  toƚta'a li'ipola' linaxque' Abraham.
lema'a, ni lopa'a al 'ocay ƚamats'. Iƚne tama le'a anuli quiƚ'ailli', iƚque
Petsi lilanc'epa ȽanDios ailopa'a Abraham, ȽanDios aiquimetsaicola'
calanajyaconga' Jesucristo jahuay iƚniya. Timi Abraham:
ƚaƚPoujna, iƚque naƚmuc'iponga' te “Quimetsaico'ma Isaac. Iƚque ma'
ts'i'ic' maƚ'enga' capic'a ȽanDios. o'hua.” 8 Iƚe lataiqui' aƚmuc'inga'

9

 Iya' camilhuo'
1-3  naitsi iƚne aƚinca inaxque' ȽanDios.
caxhueƚmot'ƚe juaiconapa. Lan xanuc' nomajnlispa fa'a li'a
Itine itine tocomma to lumlequi ƚamats' ȽanDios aiquimetsaicola'
jiƚpe ƚainunxajma'. Iya' ca'nujuaitsila' jahuay to quinaxque'. Ma le'a iƚniya
laipimaye, iƚne laif'as xanuc' judío. nomajnliconspá, iƚne tipa'a al ts'e
Toƚta'a laifnespa aicafelƚaique. Toƚe liƚpitine, maƚne inaxque' ȽanDios.
ixina' Cristo, iƚque ƚainihuequi. Ti'onƚcospa to Isaac. Abraham a'i
Jouc'a cal Espíritu Santo aƚpalaic'o quituca' mixpic'e ti'iƚa' iƚque qui'hua.
jiƚpe laipicuejma', aƚmi: “Ma' al Ma ȽanDios icupa cataiqui' ti'iƚa'.
ƚinca iƚe lofcuapa”. Iya' cacua: Coƚa' 9 Toƚta'a litaiqui' ȽanDios limipa

aƚcuanac'eƚa' Cristo ja'ni toƚta'a Abraham lu'ipa lo'iya, ticua: “Litine


tunƚul'me iƚne laipimaye. laixpic'epa iya' cacuaiyoconno,
4 Iƚne lun Israel acueca'
  ƚopeno Sara tipo'no'ma ƚi'hua”.
lipaxnepola' ȽanDios. Imetsaicopola' 10-12 Ma' anuli li'ipola' linaxque'

inaxque'. Maƚque ȽanDios imuj'moxi Rebeca. Iƚniya loquexi', lan cuatsi,


pe lomana' iƚniya. Imaneconca anuli quiƚ'ailli'. Iƚque ƚaƚtatahuelo
litaiqui', epi'i'mola' litaiqui' loya'apa Isaac. Iƚniya mimana' licu'u Rebeca,
locuxepa. Imuc'i'mola' te lo'eyacu ai'a timajnlita, aiquiƚ'aic' ni al c'a
jiƚpe lejut'ƚ ȽanDios. U'i'mola' ni lixcay, iƚniya ƚitiné ȽanDios timi
litaiqui' licupa, ticua: “Toƚe, toƚe Rebeca: “Ƚapepo, iƚque ƚopajnya
catoc'i'molhuo'”. 5 Iƚne lixanuc'
  lijoujma, ticuxe'ma ƚipima”.
Israel aƚtatahueló illanc' ninc'ijudío. Jiƚpe ȽanDios timuqui te ts'i'ic'
Jouc'a itatahueló Cristo lipajnta lo'epa. Iƚque quituca' tixpic'e
301 Romanos 9

naitsi iƚne ti'itsola' lixanuc'. Toƚta'a unxans? ¿Te ja'ni ƚilanc'empa ti'i'ma
aimi'iya minesyacu: “Iya' ac'a titalai'e'ma iƚque ƚilanc'epa? A'i.
lai'ejma', toƚiya aƚ'huijf'epa ȽanDios”. Aimi'iya. 21 Ƚintaƚpa capixú maƚque

A'i. ȽanDios quituca' ti'huijf'e'mola' quituca' tixpic'e te ts'i'ic' mixhuicoya


lixanuc'. Iƚque aiquipai'i lipicuejma'. ƚipixitsqui. Maƚque ƚipixitsqui
Ma' anuli ti'hua ti'ay. 13 Al Paxi
  tilanc'eco'ma oque' ƚapixú. Anuli
Liniƚingiya tuya'e' toƚta'a li'ejma' acueca' lipitali, locuena ni naitsi
ȽanDios, ticua: “Jacob ai'epa capic'a, capixu.
Esaú ai'epa caipilaic'”. 22 Ima' totalai'ot'ƚe'ma ȽanDios,

14 Itsiya, ¿te caƚnesyacu? ¿Ja'ni


  aimetenƚcocohuo' iƚque li'ejma', iya'
a'ij ƚijca lo'epa ȽanDios? A'i. camihuo': Ima' aimocueca lo'epa
Aimi'iya maƚnescoyacu toƚta'a. ȽanDios. Iƚque joupa ixpic'epa
15 ȽanDios timi Moisés: “Iya'
  titeƚ'mitsola' iƚne laixtuc'opola'.
catoc'i'ma petsi aipic'a catoc'iƚa'. Joupa ixpic'epa timuj'moxi ma'
Caxim'ma cuanuc' petsi aipic'a anDios. Tama joupa ixhuaita
caxinƚa' cuanuc'.” 16 Toƚta'a aƚsinyi
  acueca' li'epa lixcay, ȽanDios ti'hua
aimi'iya maƚspic'eyacu te ts'i'ic' ticoƚi. Aiquecani'ela' nulemma.
caƚ'e'eyaconga' ȽanDios. Aimi'iya Tixnet'ƚqui. 23 Ƚinca aimocueca iƚe

malipa'ayacu cafxi malulijyacu lo'epa ȽanDios. Iƚque jouc'a tipa'a


toƚta'a maƚpaxneyaconga' ȽanDios. lomuc'iyacola' lan xanuc'. Iƚne
Ma ȽanDios quituca' tixpic'e naiƚne lixanuc' loximpola' acuanuc'la.
loxinyacola' acuanuc'la. Joupa ixpic'epa titoc'itsola',
17 Ma' anuli loya'apa al Paxi
  tilanc'e'e'mola' liƚpicuejma',
Liniƚingiya locuapa limipa ȽanDios tilaitsufcotsola'. Joupa ixpic'epa
cal rey Faraón. Timi: timetsaicoƚe juaiconapa acueca'
Iya' camuc'i'mola' lan xanuc' CanDios.
acueca' laif'epa. 24 Iƚe laifnespa: “… lixanuc'

Ni petsi lomana' li'a ƚamats' ti'iƚa' ȽanDios”, canescola' jahuay iƚne


quiƚsina' ma' iya' NanDios. petsi ƚijoc'ipola' ȽanDios. Ja'ni
Toƚta'a aifajpo' ima', nepi'ipo' ninc'ijudío, ja'ni unc'ocuenaye xanuc',
lopenic', aixpic'epa te ts'i'ic' ma' anuli ȽanDios aƚjoc'iponga'.
lof'eya. 25 Jiƚpe lije'e cal profeta Oseas,

18 Jiƚpe aƚsinyi li'ejma' ȽanDios.


  ȽanDios tipalaicola' locuenaye
Iƚque petsi ipic'a titoc'iƚa' ma xanuc', iƚne a'ij judío, ticua:
titoc'i'ma. Petsi ipic'a ti'iƚa' axna Ticuaihuo litine cami'mola'
lipicuejma' ma ti'i'ma axna. locuenaye xanuc': “Imanc'
19 Itsiya, ¿te aga aƚmi'ma: “Ja'ni
  aixanuc'”.
toƚta'a li'ejma' ȽanDios, ¿te co'icopa Itsiya litine a'i caixanuc' iƚne.
aimalatenƚcoconga' illanc' laƚ'ejma'? Itsiya iƚne lan nación
¿Te illanc' caƚtuca' aƚspic'e'me te aimalatenƚma aicapenufila'
ts'i'ic' laƚ'iyaconga'? A'i. Aimi'iya.”? liƚxanuc'.
20 Aimones'ma toƚta'a. ¿Te
  Ticuaihuo litine cami'mola' iƚne
totalai'ot'ƚe'ma ȽanDios ima' ma' locuenaye nación:
Romanos 9​, ​10 302

“Ca'elhuo' capic'a, capenuf'mola' Israel, ¿te qui'ipola' iƚniya? Iƚne


loƚxanuc'”. iƚsina' al c'a locuxe'epola' ȽanDios.
26 Jouc'a ticua:
  Tixhueyi iƚe lataiqui'. Tehueyi te
Petsi timila': “Imanc' a'i co'iya ȽanDios mixinyacola' to
quixanuc' ȽanDios”, ailopa'a quiƚjunac', tepenuftsola'.
maƚpiya tecui'im'mola': “Iƚne ȽanDios aiquixinnila' toƚta'a.
inaxque' ȽanDios Ƚimaf'i'”. Aiquepenufila'. 32 ¿Te qui'icopola'

27 Cal profeta Isaías tuya'e'


  toƚta'a? Iƚne aimi'huaiyijnyi ȽanDios.
lo'iyacola' lan xanuc' Israel, ticua: Maƚpe liƚpicuejma' ticuayi: “Illanc'
Tama axpela' lan xanuc' Israel, ninc'ic'a xanuc'. Lanant'ƚi'me caƚtuca'
tama ti'onƚcospola' to cal cuixa iƚe laƚcuxe'eponga' ȽanDios. Toƚta'a
ƚopa'a ƚema caja, ailopa'a caƚjunac'. Lapenuf'monga'.”
ma le'a ahuata lonƚulyacu. Iƚne imenaj'mola'. Jiƚpe litaiqui'
28 ȽanDios ƚaƚPoujna joupa ȽanDios, tuya'e' tipa'a “… anuli
ixpic'epa ti'e'ma al cueca' fa'a ƚapic ƚoc'uilitsufcopola' lan xanuc'”.
li'a ƚamats'. Iƚne lan judío ƚinca uc'ui'e'mola'.
Ma to licuapa, toƚta'a ti'e'ma, 33 Toƚta'a loya'apa al Paxi

ti'e'ma nulemma. Liniƚingiya, ticua:


Tixhuai'ni'ma iƚe litaiqui' ¡Toƚsinƚe!
licuapa. Jiƚpe liƚya' Sión capo'no'e anuli
29 Jiƚpe lije'e Isaías ai'a tuya'a'ma
  ƚapic petsi tuc'uilitsufco'mola'
toƚta'a lo'iya, ticua: lan xanuc'.
ȽanDios, iƚque jahuay ticuxe, Jiƚpe cal cueca' capic ƚinca
aiquijou'ne nulemma tixcai'e'mola'.
laƚnación. Cal xans no'huaiyijmpa
Timanemma to oquexi' afantsi iƚque, ƚinca ailopa'a co'iya,
laƚnaxque'. aimixhueƚcoconaya.
Ja'ni a'i, coƚa' laƚ'iyaconga'
ti'onƚcota to li'ipola' ƚiƚeloƚya'
Sodoma y Gomorra.
10 Cunc'aipimaye, jahuay
ƚainunxajma' cacua:
“Tunƚul―le lun Israel”. Toƚta'a
Iƚniya ƚiƚeloƚya' ejac'mola' laifxa'huepa ȽanDios. 2 Iƚne

nulemma jouc'a liƚxanuc'. tama tixoqui quileta tihuejyi


30 Itsiya, ¿te caƚnescoyacu xonca?
  ȽanDios, aiquiƚsina' te ts'i'ic'
¿Te qui'ipola' lan xanuc' a'ij judío? latenƚcocoya ȽanDios. 3 Aiquiƚcueca

Luyaipa quitiné iƚne lan xanuc' lu'ipola' ȽanDios. Iƚque joupa


aiquiƚsina' locuxepa ȽanDios. uya'apa, u'ipola' naitsi iƚne lan
Aimehueyi te co'iya mixinyacola' xanuc' loxinyacola' to ailopa'a
ȽanDios to lan c'a xanuc'. quiƚjunac', tepenuf'mola'. Ituca'
Aimicuis'eyoƚtsi: “¿Te caƚ'eyacu lonespa lun Israel. Ticuayi:
aƚsintsonga' toƚta'a?” Itsiya petsi “Lanant'ƚi'me locuxepa ȽanDios.
no'huaiyimpá Jesucristo, ȽanDios Toƚta'a aƚsim'monga' ninc'ic'a
tepenufila' to ailopa'a quiƚjunac'. xanuc', lapenuf'monga'.” Toƚiya
31 Lan xanuc' judío, iƚne lixanuc'
  aimihuejcoyi ȽanDios. Iƚque joupa
303 Romanos 10

icuapa lo'eyacu lan xanuc' ja'ni 11 Al Paxi Liniƚingiya ticua:


tepenuftsola' to ailopa'a quiƚjunac'. Petsi no'huaiyijmpá, iƚniya
4 Ma le'a Jesucristo enant'ƚipa
  aimixinyacu calaic'ata,
lataiqui' loya'apa locuxepa ȽanDios. aiminesyacu: “ȽanDios
Lan xanuc' aimi'iya menant'ƚiyacu. aƚfel'mipa”.
Toƚiya petsi no'huaiyijmpá Cristo 12 ȽanDios tixinnila' ma' anuli

ma' iƚniya ȽanDios tepenufila' to lan xanuc'. Ja'ni ajudío, ja'ni a'ij
ailopa'a quiƚjunac'. judío, ma' iƚque iƚPoujna jahuay.
5 Jiƚpe litaiqui' liniƚiya Moisés
  Acueca' titoc'ila' iƚne petsi nojoc'ipá.
titalai'e cal xans nocuapa: Aimicuanajyoxi. 13 Al ƚinca loya'apa

“Canant'ƚi'ma locuxepa ȽanDios, lataiqui' locuapa:


toƚta'a aƚsinƚa' ninc'a xans, Lan xanuc' nojoc'ipá, nomipá:
lapenuf'ma”. Moisés timi: “Ne', “MaiPoujna, aƚtoc'iƚa'”,
tanant'ƚiƚa' locuxepa ȽanDios, jahuay iƚniya tunƚul'me.
toƚta'a toyaico'ma al c'a”. 6 Cal xans

14 Ja'ni aiquiƚ'huaiyinge Cristo,

nonespa: “Aimi'iya canant'liya, ¿nai cojoc'iyacu? Ja'ni aiquiƚsina'


le'a ca'huaiyijm'ma ȽanDios”, naitsi iƚque, ¿nai co'huaiyijnyacu?
ituca' lotalai'e'epa Moisés. Timi: Ticuicomma tuya'aƚe. Ja'ni a'i, ¿te
“Aimones'ma: ¿Naitsi nof'ajya co'iya mi'iya quiƚsina'? 15 Ja'ni

ticuaita lema'a?” ¿Te ja'ni tolecota ailopa'a commenyacola', ¿nai


Cristo timunni? A'i. Joupa notseyacu, noya'ayacu? Al Paxi
i'huamma fa'a li'a ƚamats'. 7 Jouc'a
  Liniƚingiya tinescola' noya'apá, ticua:
timi Moisés: “Ni aimones'ma, Tixoj'ma calata lapenuf'mola'
¿Naitsi naimuya, ticuaita pe lomana' noya'apá Lataiqui'.
lamizhua?” ¿Te ja'ni taipa'ata Iƚe Lataiqui' tuya'e' iƚe al c'a
Cristo jiƚpiya? A'i. Joupa imaf'inapa, loxpic'epa ȽanDios.
ipanamma. 8 Ja'ni to'huaiyinge

16 Ƚinca, petsi noquimf'epá Lataiqui'

ȽanDios, Moisés timihuo': “A'ij a'i jahuay mihuejcoyi. Toƚta'a cal


culi' iƚe lataiqui' lofmihuejya. Jiƚpe profeta Isaías timi ȽanDios, ticua:
ƚomunxajma' to'ay ƚinca. Tonesqui.” MaiPoujna, ¿naitsi ƚepenufpa
Ma iƚe lataiqui' illanc' laluya'apa. laluya'apa?
Lu'iyaleyi: “¡Toƚ'huaiyijnle!” Tocomma to ailopa'a quilepenufi.
9 Lu'iyaleyi: Ja'ni tonesla': “Jesús

17 Cacua: Ticuicomma ate'a

ma' anDios”, ja'ni jiƚpe ƚomunxajma' tiquimf'eƚe Lataiqui', tijouƚa'


tocua: “Ƚinca ȽanDios imaf'i'inapa, ti'huaiyijnle Jesucristo. Petsi
ipa'anapa pe lomana' lamizhua”, timetsaicoyi Lataiqui' ma' itaiqui'
ȽanDios tunƚu'e'mo'. 10 Ticuicomma
  Cristo, iƚniya ti'huaiyijm'me.
jahuay ƚomunxajma' to'huaiyijnla' 18 Itsiya, ¿te qui'ipola' lun Israel?

ȽanDios. Toƚta'a ȽanDios ¿Ja'ni aicu'innila' iƚne? Ƚinca


tepenuf'mo', tixim'mo' to ailopa'a u'im'mola'. Toƚiya loya'apa al Paxi
cojunac'. Jouc'a ticuicomma tonesla': Liniƚingiya, ticua:
“Jesús ma' anDios”, tijouƚa' ȽanDios Ni petsi li'a ƚamats' uya'apa
tunƚu'e'mo'. Lataiqui'.
Romanos 10​, ​11 304

Iƚne noya'apá, liƚtaiqui' icuaita micufquila' lixanuc', iƚne ixanuc'


xonca aculi' li'a ƚamats'. Israel? Tijoc'i' ȽanDios, tixa'hue
19 Cacua: Iƚne lun Israel, ¿te
  titoc'iƚa', timi: 3 “MainenDios,

aiquiƚsina' toƚta'a lo'iya? Ƚinca maiPoujna, ¡Toxinƚa' lo'epa iƚne


iƚsina'. Moisés uya'apa lo'iya, tuya'e' lan xanuc'! Ima'apá loprofeta,
lonespa ȽanDios, ticua: ummetsaipá ƚo'altar. Iya' caituca'
Itsiya imanc' aicolimetsaicola' aimaf'i', iya' lahuenno aƚma'a'ma.”
locuenaye xanuc'. 4 ȽanDios, ¿te quitalai'e'eco'ma

Toƚnescola', toƚcuayi: “Iƚniya Elías? Timi: “A'i, aimopa'a cotuca'.


amac'ta, aiquiƚcueca”. Iƚmaf'i' tixhuaispola' ocuenaye
Pe loƚnescompola' toƚta'a iya' acaitsi mil lan xanuc'. Ainenaquila',
ca'e'e'mola' al c'a, iƚne ai'huexi, a'i quilexc'onƚingoƚaic'
tijouƚa' imanc' cal ídolo Baal.”
aimetenƚcoyacolhuo' laif'eya, 5 Ma itsiya toƚe ti'i. Itsiya pe

tolixtulecu. lomana' lan xanuc' Israel tiƚmana'


20 Isaías xonca al cuajmaica cataiqui'
  hualca iƚniya aƚinca ixanuc'
tuya'e' lonespa ȽanDios, ticua: ȽanDios. ȽanDios itoc'ipola',
Lan xanuc' petsi aimalahuay, i'huijf'epola'. 6 ȽanDios quituca'

iƚne aƚsinnapa. tixpic'e nai ƚotoc'iyacola', nai


Petsi aiquilicuitsufi: “¿Pe copa'a ƚo'huijf'eyacola'. Iƚne notoc'iyacola'
ȽanDios?”, aimicuicomma ate'a mi'e'me al
jiƚpiya aimuj'moxi, maƚniya c'a, tijouƚa' ti'huijf'e'mola'. A'i.
aƚsinnapa, limetsaiconapa. Ja'ni toƚta'a lo'epa ȽanDios coƚa'
21 ȽanDios ituca' lonescopola' lan
  aimitoc'iyacola' lixanuc', ma' le'a
xanuc' Israel, ticua: ti'najtse'mola' lo'epa al c'a.
Jahuay litine cajoc'ila' iƚniya lan 7 Itsiya, ¿te qui'ipa? Lixanuc'

xanuc'. Israel tama tehueyi te co'iya


Ca'niquila' laimane', camila': mepenufyacola' ȽanDios,
“¡Tonƚouyunca!” aiquixim'me. Hualca ƚinca ixim'me.
Iƚniya aiquiƚcuac', Pe niximpá iƚne ƚi'huijf'epola'
aimalihuejma'. ȽanDios. Locuenaye i'ipa axna

11 Cacua: ¿Te qui'ipola' lun


israelita, iƚne lixanuc'
ȽanDios? ¿Te ja'ni ecani'epola'
ƚilunxajma'. 8 Li'ipola' ma to loya'apa

al Paxi Liniƚingiya, tuya'e':


ȽanDios i'e'epola' muf
nulemma? A'i, toƚta'a aimi'iya. liƚpicuejma', i'e'epola' afohue,
Iya' jouc'a nin'israelita, aixinyoxi ataƚpe.
i'hua Abraham, lixanuc' Benjamín Ma toƚta'a tuyalaicoyi itsiya
aitatahueló. 2 Iƚne petsi aƚinca
  litine.
ixanuc' ȽanDios imetsaicopola' ai'a 9 Cal rey David jouc'a tinescola'

timajnlita. Aimi'iya mecani'eyacola'. iƚniya, ticua:


¿Ja'ni aicoƚsina' loya'apa al Paxi Lan xanuc' ni'epá lixcay, iƚne
Liniƚingiya? ¿Aicoƚsina' jiƚpe noteƚ'mipá liƚf'as xanuc', ma
lonescopa li'ipa cal profeta Elías toƚta'a ti'e'em'mola' iƚniya.
305 Romanos 11

Ma mitetsoyi ticuaitsa no'epá tepenufconatsola' ȽanDios, ƚinca


laic', ti'noƚintsola'. timaf'i'ina'mola'.
10 Timufc'otsola' liƚ'u', aimixim'me, 16 Ƚinca ȽanDios tepenufcona'mola'.

tuliquintsola' no'epá laic', ti'hua Ƚa'i lolanc'ecoyacu cal ts'e trigo


ticuxenaitsola'. ja'ni titsufconƚe ȽanDios tutani
11 ¿Te ja'ni cacua: Iƚniya lixanuc'
  ƚax'e, a'i ma le'a iƚe ƚax'e i'huexi
Israel joupa imenajpola'? ¿Te ȽanDios, ƚipanemma ƚax'e jouc'a
ȽanDios ecani'epola' nulemma? i'huexi. Anuli al 'ec, ja'ni ƚime
A'i toƚta'a laifcuapa. Ƚinca iƚne i'huexi ȽanDios ƚimané iƚe al 'ec
aiquiƚcueca, aiquilihuequi jouc'a i'huexi ȽanDios. 17 Iƚne

loxc'ai'ipola' ȽanDios. Toƚiya lixanuc' Israel, ȽanDios ti'onƚicola'


ȽanDios epi'ipola' lane locuenaye to lifapa al 'ec, iƚe al c'a al 'ec olivo
xanuc' tihuejle, tunƚul―le. Tijouƚa' jouc'a ƚimané. Imanc' unc'ocuenaye
iƚne lixanuc' Israel tixim'me al c'a xanuc' ti'onƚcospolhuo' to ƚimané al
li'ipola' locuenaye xanuc', ticua'me: ximalo olivo. ȽanDios iƚonc'e'epola'
“Illanc' jouc'a aƚ'e'entsonga' iƚe al hualca ƚimané iƚe li'olivo, ma jiƚpiya
c'a”. 12 Lixanuc' Israel aiquilihuequi
  ifinc'ipolhuo' imanc'. Tenef'molhuo'
ȽanDios, toƚiya ȽanDios acueca' petsi iƚe al c'a olivo. Itsiya, imanc'
tipaxnela' lan xanuc' ni petsi jouc'a i'e'epolhuo' imané al c'a olivo.
lomana' li'a ƚamats'. Itsiya iƚne Iƚe al c'a lime lujay titoc'elhuo'.
lixanuc' Israel tehue'ela', toƚiya 18 Aimoƚcua'me: “Iya' xonca ninc'a.

acueca' al c'a lulijpa locuenaye Iƚne ƚimané olivo liƚonc'e'epola'


lan xanuc'. Tijouƚa', ticuaitsi litine ȽanDios, iƚne a'ijc'a.” Ja'ni toƚta'a
ȽanDios tipaxneconatsola' iƚne lun toƚnesyi tocomma to imanc'
Israel, tepenufconatsola', ¿te co'iya? toƚtoc'eyi lime. A'i. Lime titoc'elhuo'
Ƚinca xonca al c'a lo'iya. imanc'. 19 Aga toƚcua'me: “ȽanDios

13 Itsiya capalaic'olhuo' imanc'


  liƚonc'epola' ƚimané olivo ipic'a
unc'ocuenaye xanuc'. Toƚe ca'ay aƚfinc'iƚa', lanef'la' jiƚpe”. 20 Ne'.

lanic' lalapi'ipa ȽanDios. Iya' ȽanDios iƚonc'epola' iƚniya


oƚ'apóstol. ȽanDios lummepa petsi aimi'huaiyijnyi. Imanc'
cu'itsolhuo' Lataiqui'. Cu'itsolhuo' ifinc'ipolhuo'. Ma' moƚ'huaiyijnyi
jahuay imanc' a'i cunc'ijudío. toƚmanecu jiƚpiya. Itsiya aimoƚ―
Toƚta'a laif'epa. 14 Cacua: Laif'as
  lof'e'moƚtsi. Toƚ'etsoƚtsi cuenna.
xanuc' judío ti'iƚa' quiƚsina' te ts'i'ic' 21 ȽanDios iteƚ'mi'mola' iƚne ma

li'ipolhuo' imanc', aga tinesle: ƚimané olivo, iƚne ƚenef'pá lime.


“Illanc' jouc'a lapenufle iƚe al c'a”, Aiquixinnila' acuanuc'la. Imanc'
tijouƚa' aimecani'eyacola'. 15 ȽanDios
  ja'ni aimi'hua moƚ'huaiyijnyi,
lecanaipola' iƚne lan xanuc' Israel, ¿te aimiteƚ'miyacolhuo'? Ƚinca
locuenaye lan xanuc', ni petsi titeƚ'mi'molhuo' jouc'a.
lomana' li'a ƚamats', epi'ipola' 22 Iƚe lo'epa ȽanDios timuqui

lane tiyejmaleƚe ȽanDios. Itsiya te ts'i'ic' lipicuejma'. Iƚque tixina


litine iƚne lun Israel tocomma cuanuc', jouc'a ti'i'ma tixtu'hua. Petsi
to lomanapola'. Ticuaitsi litine lenajpoƚtsi, aimihuejconayi, iƚniya
Romanos 11 306

ixtuc'o'mola'. Imanc' a'i. Iximpolhuo' Ƚonƚu'eyacola' lixanuc' Jacob


unc'icuanuc'la, itoc'i'molhuo'. tipaiyohuo laipiƚya' Sión.
Ja'ni ti'hua tolihuejcoyi ȽanDios, Tipai'i'mola' iƚniya liƚpicuejma',
iƚque pe joupa iximpolhuo' alihuejcona'ma.
unc'icuanuc'la, maƚque ȽanDios 27 Toƚta'a tenanƚ'ma laitaiqui'
ti'hua titoc'i'molhuo'. Ja'ni aƚmaneconca.
aimolihuejconayi tetec'e'e'molhuo'. Iya' quiƚonc'e'ena'mola' liƚjunac'.
23 Iƚniya liƚonc'epola', ja'ni

28 Iƚne, ma' aimihuejyi Lataiqui'

aimihuejcona'me lixcay cane, ja'ni loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa


tehuejcona'me ȽanDios, iƚque ȽanDios, iƚque aimepenufila'.
tifinc'icona'mola', tenef'cona'mola'. Xonca tepenufilhuo' imanc'. Ƚinca
ȽanDios ƚinca nipajnya ti'e'ma toƚta'a. aiquecanai'ila' nulemma. ȽanDios
24 Iƚne loquej lan olivo ituca' ituca'
  ti'hua ti'nujuaitsila' iƚne lixanuc',
liƚsans. Anuli aximalo, locuena al joupa i'huijf'epola' liƚtatahueló.
c'a olivo. Imanc' ma mi'onƚcospolhuo' 29 ȽanDios aimipai'i lipicuejma'.

to ƚimané al ximalo olivo ȽanDios Ja'ni joupa icupa cataiqui', iƚe


etec'e'ena'molhuo', ipa'apolhuo', lepi'ipa aimixic'eya. Iƚque petsi
enef'polhuo' jiƚpe al c'a olivo. Ja'ni ƚijoc'ipa aimetets'iya. 30 Imanc',

iƚe lipime joupa i'epa ȽanDios, luyaipa quitine aimolihuejyi


¿te aimi'iya mi'eya ja'ni a'i ȽanDios. Itsiya tolihuejyi. Iƚne
quipime? Ƚinca, ti'i'ma. Ti'i'ma lixanuc' Israel aiquilihuequi.
tifinc'icona'mola' jiƚpe liƚ'ec iƚniya Toƚiya ȽanDios xonca iximpolhuo'
ma ƚimané al c'a olivo. unc'icuanuc'la, epenufpolhuo'.
25 Cunc'aipimaye, ma caƚtuca'

31 Ƚinca, itsiya litine iƚne lixanuc'

laƚpicuejma' aimi'iya maluhuaƚyacu Israel aimihuejyi, toƚiya ȽanDios


iƚe lataiqui' lonescopa li'ipola' iximpolhuo' unc'icuanuc'la imanc'.
lixanuc' Israel. ȽanDios ƚinca Tijouƚa' jouc'a iƚniya tixim'mola'
aƚmuc'inga'. Aipic'a ti'iƚa' coƚsina' te acuanuc'la. 32 Ja'ni lixanuc' Israel,

ts'i'ic' li'ipola' iƚne lan xanuc'. Ja'ni ja'ni locuenaye lan xanuc', jahuay
a'i, aga toƚcua'me: “Illanc' xonca ma' anuli aiquilihuequi ȽanDios,
ac'a laƚpicuejma', xonca aƚsina'”. iƚque joupa iximpola' jahuay
Itsiya lixanuc' Israel le'a huata axpennaiqui. Toƚta'a ja'ni lixanuc'
iƚniya iƚsina' te ts'i'ic' lo'eyacu Israel, ja'ni locuenaye lan xanuc',
ja'ni tetenƚcocoƚa' ȽanDios lo'epa. ma' anuli nipajnya ti'i'ma tixim'mola'
Locuenaye li'ipola' axna liƚpicuejma'. acuanuc'la ȽanDios.
Ticuaiyunni litine tixhuai'nitsola' 33 Cacua: ¡Acueca' juaiconapa

iƚne a'ij judío pe no'huaiyijmpá ȽanDios! ¡Acueca' juaiconapa


Jesucristo, iƚne lun Israel jouc'a lipicuejma'! ¡Acueca' juaiconapa
tilanc'e'e'mola' ac'a liƚpicuejma', lixina'! Aimi'iya mixinyacu te ts'i'ic'
ti'huaiyijm'me. 26 Toƚta'a tunƚul'me
  loxpic'epa, ni minesyacu: Toƚe, toƚe
jahuay lixanuc' Israel. Toƚta'a lo'eya. 34 ¿Te anuli cal xans ixina'

loya'apa al Paxi Liniƚingiya, tuya'e' te ts'i'ic' lipicuejma' ȽanDios? ¿Te


lonespa ȽanDios, ticua: anuli cal xans i'epoxi ƚipomxi
307 Romanos 11​, ​12

ȽanDios? ¿Te timuc'inni ȽanDios? iƚ'huexi. Locuenaye ƚinca i'huexi cal


35 O ¿te ti'i'ma lapi'i'me ȽanDios,
  nuli. 6 ȽanDios lapi'iponga' anuli

tijouƚa' aƚ'najtse'e'monga'? A'i anuli laƚ'eyacu, ituca' ituca'.


aimi'iya. 36 Jahuay lopa'a ȽanDios
  Ja'ni epi'icopo' lopicuejma' to'itsola'
ixpic'epa ti'iƚa', timajnle, jahuay ma' lan xanuc' loxpic'epa ȽanDios, ne'
i'huexi, iƚque aPoujna. Ma' iƚque to'i'mola'. Mo'huaiyinge ȽanDios
tix'najtsi'inƚe, timetsaiconƚe cal iƚque tu'i'mo' te ts'i'ic' lofmuc'iyacola'
Cueca'. lopimaye. Toƚta'a to'itsola'. 7 Ja'ni

Toƚta'a ti'iƚa' itsiya litine, Locuena epi'icopo' lopicuejma' totoc'itsola'


Quitine jouc'a. Amén. lof'as xanuc', ne', totoc'i'mola'. Ja'ni

12 Cunc'aipimaye, toƚ'nujuaisle
ȽanDios liximpolhuo'
unc'icuanuc'la, itoc'ipolhuo'
epi'icopo' lopicuejma' tomuc'iyaleƚa',
ne', tomuc'i'mola'. 8 Ja'ni epi'icopo'

lopicuejma' toxc'ai'itsola', ne',


acueca'. Toƚta'a caxa'huelhuo' toxc'ai'i'mola'. Ja'ni tapi'i'ma pe
toƚtsufco'moƚtsi ȽanDios. Itine itine lahue'epa, ne', jahuay ƚomunxajma'
ma coƚmaf'i' toƚsim'moƚtsi i'huexi tapi'i'ma. Ja'ni ifajpo', epi'ipo'
ȽanDios, tolihuejco'me. Loƚ'ejma' copenic' tocuxeƚa', aimo'e'moxi
tetenƚcocoƚa' ȽanDios. Toƚmuj'me mahui, ma to'eƚa'. Ja'ni epi'ipo'
tolihuejyi jahuay ƚolunxajma'. lopicuejma' toxinƚa' cuanuc', ne',
Toƚta'a, ȽanDios tepenuf'molhuo' tixojla' meta to'eƚa'.
molaxc'onƚingoƚaiyi. 2 Camilhuo':

9 Imanc' aimoƚ'e'e'moƚtsi

Aimolihuej'me liƚ'ejma' lan xanuc' le'a. Aƚinca tonƚ'e'etsoƚtsi


naihuejpá quiƚtuca' liƚpicuejma'. capic'a. Tolanajtsoƚtsi jahuay
Toƚspic'eƚe tonƚ'eƚe ituca'. Toƚta'a lixcay, tolihuejle al c'a. 10 Imanc'

ti'i'ma coƚsina' te ts'ipic'a ȽanDios. unc'apimaye toƚta'a tonƚ'e'moƚtsi


Iƚque tixpic'e'ma ma le'a al capic'a. Toƚ'nujuaitsoƚtsi,
c'a, tixpic'e latenƚcocoya. Iƚque toƚtoc'itsoƚtsi. Aimoƚnes'me: “Iya'
aimimenajya. xonca ninc'a xans”. Toƚnesle: “Iƚque
3 Iya' a'i caituca' laipicuejma'
  ƚaipima xonca ac'a xans”.
caxc'ai'ilhuo'. Ma ȽanDios lapi'ipa 11 Iƚe lanic' lepi'ipolhuo' ȽanDios

iƚe laipenic'. Itsiya camilhuo': Anuli ƚaƚPoujna, toƚpo'noƚe loƚpicuejma',


anuli timetsaicoxoxi lipicuejma' tonƚ'eƚe. Aimixojtolhuo'.
li'ejma' te ts'i'ic' mopa'a. Nij nuli 12 Toƚ'nujuaisle iƚe al c'a

imanc' micua'ma: “Iya' xonca lapi'iyacolhuo' ȽanDios. Toƚta'a


nincueca'”. Moƚ'huaiyijnyi ȽanDios aimijouya loƚpixojma cata. Ja'ni
tolimetsaicotsoƚtsi te ts'i'ic' iƚe toƚteƚcoyi, toƚsnet'ƚƚe. Ti'hua toƚjoc'iƚe
loƚpicuejma' lepi'ipolhuo' ȽanDios. ȽanDios. Toƚsa'hueƚe titoc'itsolhuo'.
4 Tama ma' anuli laƚcuerpo axpe'

13 Toƚtoc'itsola' loƚpimaye petsi

mipa'a. Anuli anuli tipa'a liƚpenic'. lahue'epola'. Iƚne jouc'a i'huexi


5 Toƚta'a illanc'. Tama ninc'xpela',
  ȽanDios. Tolapenuftsola' ƚolajut'ƚi.
ma' aƚmana' anuli. Illanc' icuerpo 14 Pe naihuetsojpolhuo'

Cristo. Aimi'iya malanajyacoƚtsi toƚpaxnetsola'. Aimoƚnesc'e'mola'


anuli anuli. Anuli ƚinca locuenaye quixcay cataiqui'. Toƚpaxne'mola'.
Romanos 12​, ​13 308

15 Petsi naixojpá quileta, imanc' ma ȽanDios epi'ipa iƚque limane.


jouc'a tixojla' cumlata. Petsi Iƚniya ts'iƚpenic' pe nocuxepolhuo'
nohuotsopá tijolijyi, imanc' jouc'a itsiya, ma ȽanDios ifajpola'.
toƚjolijle. 2 Toƚta'a ja'ni aimolihuejcola'

16 Aimolatets'i'moƚtsi. Tonƚ'eƚe
  ts'iƚpenic' locuxe'epolhuo' ma'
anuli loƚpicuejma'. Aimoƚ'e'e'moƚtsi. anuli aimolihuejcoyi ȽanDios
Aimoƚnes'me: “Illanc' ninc'itsila' ƚipo'nopola' iƚniya. Cal xans
xanuc'”. Tonƚejmaleƚe loƚpimaye aimihuejma, ȽanDios tepi'i'ma
petsi aiquiƚ'hueca. Aimoƚnes'me: lijunac'. 3 Iƚne ts'iƚpenic' ipo'nompola'

“Iya' xonca aixina'”. tiƚic'mintsola' no'epá lixcay. A'i


17 Aimoƚ'econa'mola' lixcay petsi
  miƚic'minyacola' no'epá al c'a. Ima'
li'epolhuo' lixcay. Jahuay loƚ'eyacu ja'ni aimocua miƚic'minyaco', ne'
ti'iƚa' ma' al c'a. Tixinƚe toƚta'a to'eƚa' al c'a. Tijouƚa' timi'mo': “Ac'a
iƚne nahuelojmpolhuo'. 18 Ni petsi
  ima' lof'epa”. 4 Iƚque ts'ipenic' ma

loƚtseyacu, ja'ni ti'i'ma, toƚmajnle ȽanDios epi'ipa lipenic', ixpic'epa


ac'a. Ja'ni iƚpic'a tifuli'i'molhuo', titoc'itso'. Toxpaic'etsi. Aimo'e'ma
imanc' aimoƚfuli'icona'mola'. lixcay. Li'espada a'i ma le'a
19 Maicunc'aipimaye, iya' camilhuo':
  quitaic'. Ti'hua limane titeƚ'mitso'.
Ja'ni ixcay li'epolhuo' imanc', 5 Ƚinca ts'iƚpenic' nipajnya ti'i'ma

aimoƚpai'icona'me. Toƚ'huaicoƚe titeƚ'mi'molhuo'. A'i ma le'a


titeƚ'miƚa' ȽanDios. Toƚta'a loya'apa toƚiya tolihuejco'mola'. Jouc'a
al Paxi Liniƚingiya, ticua: toƚ'nujuaitsa naitsi nipo'nopola'.
Ma le'a iya' ti'hua laimane Maƚque ȽanDios ipo'nopola' iƚniya.
capai'icona'ma. Toƚiya tolihuejco'mola'. 6 Ma' anuli

Petsi no'epá lixcay ma' iya' toƚ'najtseyi iƚe lo'najtsi'ipolhuo'.


ca'najtse'e'mola', cateƚ'mi'mola'. Ts'iƚpenic' ti'eyi lanic' lepi'ipola'
Toƚta'a locuapa ȽanDios ȽanDios. Itine itine tuyalaicoyi
ƚoƚPoujna. ti'eyi toƚta'a.
20 Imanc' tolihuejcoƚe lataiqui'

7 Jahuay ts'iƚpenic' petsi

loya'apa: lo'najtsi'ipolhuo' toƚ'najtse'e'mola'.


Ja'ni tumle'e no'epo' laic', ima' Ja'ni ti'najtsi'ilhuo' ƚolamats', ƚolajut'ƚi
totes'miƚa'. o ts'oƚtaic' lane, ne' toƚ'najtse'eƚe.
Ja'ni ticui quija', ima' tohui'iƚa' Toƚspaic'etsola', tolimetsaicotsola'.
quija'. 8 Aimoƚtaiyinc'e'me, ni anuli.

Ima' toƚta'a toteƚ'mi'ma ni'epo' Toƚ'najtse'e'mola' nulemma jahuay.


laic'. Ƚinca tipa'a iƚe petsi aimi'iya
21 Toƚpo'noƚe loƚpicuejma', toƚnesle:
  moƚ'najtse'eyacola' nulemma.
“Iƚe lixcay laƚ'e'epa aimalulijya. Iya' Aimi'iya moƚnesyacu: “Joupa ai'epa
ca'e'e'ma al c'a, toƚta'a culij'ma capic'a iƚque ƚaipima. Aica'econaya
lixcay.” capic'a.” Ƚinca ticuicomma ti'hua

13 Jahuay imanc' tonƚ'eƚe


locuxe'epolhuo' ts'iƚpenic'.
Cal xans no'huapa limane ticuxeƚa',
toƚ'nujuaitsola' loƚpimaye, ti'hua
tonƚ'etsola' capic'a. Ja'ni to'ay capic'a
ƚopima, aƚinca menant'ƚipa locuxepa
309 Romanos 13​, ​14

ȽanDios. 9 ȽanDios aƚcuxe'eponga',


  ti'huaiyijnyi tolapenuf'mola'. Tijouƚa'
lu'inga': “Aimoxhuico'ma ƚipeno aimoƚnesco'mola' iƚniya liƚ'ejma'.
ƚof'as xans. Aimoma'ahuale'ma. Nij naitsi nocuaya: “Aicaipic'a
Aimonantse'ma. Ja'ni topalaicotsola' li'ejma' ƚaipima”. 2 Anuli xonca

lof'as xanuc' tonesla' al ƚinca, ti'huaiyinge, jahuay tite'ma.


aimofel'miyale'ma. Aimojanaj'ma Ƚocuena aimicueca, titeja ma le'a
ƚi'hueca ƚof'as xans.” Iƚiya lataiqui' itamqui, aimiteja lixic'. 3 Iƚque

jouc'a jahuay locuxepa ȽanDios notepa jahuay aimetets'i'ma petsi


ti'i'ma alafot'ƚeco'me, ti'iƚa' ma notepa pangay quitamqui. Notepa
le'a anuli lataiqui' loya'apa: pangay quitamqui aiminesco'ma
“Ima' to'eyoxi capic'a, ma toƚta'a notepa jahuay. Aimines'ma: “Iƚque
to'eƚa' capic'a ƚof'as xans, naitsi tecani'em'me”. A'i. ȽanDios joupa
ƚoftalecufya”. 10 Ja'ni to'eƚa' capic'a
  epenufpa. 4 Ima' nofnescopa ƚopima,

ƚopima aimi'iya mo'e'eya quixcay. ¿naitsi ima? Ima' a'i quipoujna


Toƚta'a tanant'ƚi'ma locuxepa ƚopima. Ma ƚiPoujna tixpic'e ja'ni
ȽanDios. ti'hua timetsaicoƚa' o tecani'e'ma.
11 Toƚ'nujuaitsa lo'iya, toƚta'a
  Ƚinca timetsaico'ma. ȽiPoujna ti'hua
tonƚ'e'me to iƚe laifxc'ai'ipolhuo'. limane titoc'i'ma, aimecani'eyacoxi.
Joupa icuai'ma al 'hora aƚmaf'iƚe, 5 Anuli ƚapima ticua: “Acueca'

aƚtsolinanca. Litine lipangopa litine iƚta'a, iya' aica'eya canic'”.


laƚ'huaiyijmpa Jesucristo Ƚocuena ticua: “A'i, ma' anuli
Ƚalunƚu'eyaconga' tehue'e' jahuay ƚitiné”. Iƚque ti'e'ma canic'.
ticuaicoconno iƚque. Itsiya Iya' cacua: Anuli anuli, quituca'
xonca ahuata tehue'e'. 12 Joupa
  quituca', tixpic'eƚa' lipicuejma' lo'eya.
tuyaipa lipuqui'. Joupa tiƚic'e'ma. Tijouƚa' ti'eƚa'. 6 Ƚapima nocuapa:

Aimaƚ'econa'me lixcay, iƚe lo'epa “Acueca' litine iƚta'a, aica'eya canic'”,


iƚne noyelocopá lipuqui'. Lihuejle iƚque ipic'a tetenƚcocoƚa' ȽanDios.
lepalc'o'. Toƚta'a aƚpa'neco'moƚtsi Ƚocuena nocuapa: “Ma' anuli jahuay
laƚpicuejma', aimitsufaiya lixcay. ƚitiné, ca'eta canic'”, iƚque jouc'a
13 Petsi amuf liƚpicuejma'
  ipic'a tetenƚcocoƚa' ȽanDios. Ƚapima
tixoqui quileta ti'eyi lixcay juic, notepa jahuay ipic'a tetenƚcocoƚa'
timeyoc'iyoƚtsi, ti'noƚyi lacaƚ'no', ȽanDios, toƚta'a joupa ix'najtsi'ipa
ti'eyi nixpiya, tifuleyi, ti'eyoƚtsi ȽanDios. Ƚocuena notepa pangay
laic'. Illanc' aimaluyalaico'me toƚta'a, quitamqui jouc'a ipic'a tetenƚcocoƚa'
epalc'o' laƚpicuejma'. Ticuicomma ȽanDios, jouc'a ix'najtsi'ipa ȽanDios.
ti'iƚa' ituca' laƚ'ejma'. 14 Aimoƚcua'me:

7 Maƚmana' fa'a li'a ƚamats'

“¿Te ts'i'ic' latenƚcocoya laicuerpo? aimaƚcuxeyoƚtsi caƚtuca'.


Capi'i'ma lojanajpa.” Tonƚ'eƚe ma Aimaƚspic'eyi ja'ni ti'hua aƚmaf'i'me
le'a al c'a ma to li'epa Jesucristo. Iƚe o ja'ni aƚma'monga'. 8 Ja'ni ts'aƚmaf'i'

lonƚ'eyacu tetenƚcocoƚa' Jesucristo, ƚaƚPoujna lapi'inga' laƚpitine. Ja'ni


iƚque ticuanajco'molhuo'. aƚmatsonga' ma' anuli ƚaƚPoujna

14 Petsi aiquiƚcueca
litaiqui' Jesucristo, ja'ni
tixpic'e iƚe laƚ'iyaconga'. Ma' anuli
maƚmana' i'huexi ƚaƚPoujna. 9 Toƚta'a

Romanos 14 310

aƚmuc'iponga' iƚe li'ipa Cristo. xonca to'huaiyinge ȽanDios, toƚta'a


Iƚque imapa, imaf'inapa, toƚta'a jahuay toteja. Ma le'a camihuo':
i'ipa iƚPoujna limanapola' jouc'a Ja'ni ƚopima tixim'mo' a'ijca lo'ejma'
ts'iƚmaf'i'. Jahuay ticuxela'. moteja jahuay, najmay aimote'ma
10 Ima', ¿te cofnescocopa ƚopima?
  iƚe petsi aimetenƚcocojma ƚopima.
Tocua: “Tecani'em'me”. Ima', ¿te 17 ȽanDios cal Rey

cofmetets'icopa ƚopima? Anuli aimicuis'eyacola' lixanuc' te ts'i'ic'


toƚcuaita pu'hua pe lopa'a ȽanDios ƚitepa, lixnapa. Iƚque timetsaicola'
cal Cuecaj Juez. Jiƚpiya jahuay iƚne ixanuc' petsi no'epá al c'a, petsi
lacaxhuoƚaita. 11 Toƚta'a tuya'e' al
  aimifuleyi, petsi cal Espíritu Santo
Paxi Liniƚingiya. Ticua ȽanDios: tixoc'ila' quileta. 18 Ja'ni toƚta'a

Ma' aƚinca iya' NanDios, aimaf'i'. comihuequi ƚoPoujna Cristo, ƚinca


Iya' cacua: ȽanDios tetenƚcocojma lo'ejma'. Lan
Laxc'onƚingoƚai'ma jahuay lan xanuc' jouc'a tixim'mo' ac'a lof'epa.
xanuc'. 19 Toƚiya, aƚpo'noƚe laƚpicuejma'

Jahuay aƚmi'ma: “Ma' ima' aimaƚ'e'eyacola' coyac' laƚpimaye.


manDios”. Aƚtoc'i'mola' tihuejle Jesucristo.
12 Iƚe lataiqui' aƚmuc'inga' te ts'i'ic'

20 Ima' ts'opic'a toteƚa' jahuay,

laƚ'iyaconga' anuli anuli illanc'. to'nujuaitsola' lopimaye. ȽanDios


Ima' cotuca', iya' caituca' aƚtalai'eta joupa ifa'epola' iƚne liƚpicuejma',
ȽanDios. ¿te ima' tomints'e'mola'?
13 Itsiya aimaƚnescocona'mola'
  Ailopa'a quixcay ƚaƚtepa. Jahuay
laƚpimaye. Aimalahuelojncona'mola' ti'i'ma aƚte'me. Ja'ni ƚoftepa
te ts'i'ic' liƚ'ejma'. Najmay aimetenƚcocojma ƚopima, ja'ni
tolahuelojntsoƚtsi coƚtuca' loƚ'ejma'. toc'uilitsuf'e'ma iƚque, jiƚpe ƚinca
Toƚspic'eƚe nulemma toƚtoc'itsola' ȽanDios tixina ixcay iƚquiya ƚoftepa.
loƚpimaye. Aimoƚ'e'mola' 21 Ƚoftepa lixic' o lofxnapa vino, o

muc'uiyacola'. 14 Aixina' jahuay


  lof'epa, ja'ni toƚta'a toc'uilitsuf'e'ma
ti'i'ma aƚte'me ja'ni Jesús aƚPoujna, ƚopima, najmay aimoxna'ma iƚe
ja'ni iƚque joupa alapenufponga'. al vino ni aimote'ma iƚe lixic' ni
Ƚapima petsi aimicueca iƚta'a, aimo'e'ma to mo'ay. 22 Ima' oxina'

iƚque nocuapa: “Iƚe ixcay. ȽanDios lof'eya, ja'ni ti'i'ma tote'ma, ja'ni
aimalapi'i lane. Aimi'iya cateja”, aimi'iya. To'nujuaitsi ȽanDios
ne', aimite'ma. 15 Ima' toteja jahuay,
  jouc'a ixina'. Tixoqui meta ima'
tijouƚa' ƚopima tixhueƚco'ma, ticua: ja'ni taimetsaicoyoxi ac'a lof'epa,
“Iƚe ixcay, ¿te cotecopa iƚque?” Ja'ni ja'ni oxina' tetenƚcocojma ȽanDios.
toƚta'a lo'iya ima' ƚinca aimo'ay 23 Ƚapima nonesya: “Aicaixina' ja'ni

capic'a ƚopima. Cristo icupoxi, ti'i'ma o aimi'iya'”, tijouƚa' tite'ma,


imacopa tunƚu'etsi ƚopima jouc'a. ƚinca a'ijc'a iƚe lo'epa. Titai'ma
Tijouƚa', ¿te ima' tatets'i'ma? Tote'ma, lajunac'.
tijouƚa' iƚque ƚopima to'e'e'ma coyac'. Ticuicomma ti'iƚa' caƚsina' ja'ni
Aimihuejconaya, tecani'e'moxi. tetenƚcocojma ȽanDios o a'i. Ja'ni
A'i. Aimo'e'ma toƚta'a. 16 Ƚinca ima'
  aicaƚsina' najmay aimaƚ'e'me.
311 Romanos 15

15 Illanc', ja'ni aƚcueca litaiqui'


Jesucristo, ja'ni joupa
aƚsina' ti'i'ma aƚte'me ja'huay, ja'ni
fa'a li'a ƚamats', i'epoxi to caƚmozo
illanc' ninc'ijudío. Toƚta'a iƚinc'ipa
linespa ȽanDios. Enant'ƚipa lataiqui'
aƚsina' ailopa'a tintsi, iya' cacua: ȽanDios lepi'ipola' laƚtatahueló.
Aimaƚ'e'me lalatenƚcocoyaconga' 9 Jouc'a i'huacomma li'a ƚamats'

illanc' caƚtuca'. Xonca' lahueƚe te toƚs'najtsi'iƚe ȽanDios imanc' a'i


co'iya maƚtoc'iyacola' laƚpimaye, cunc'ijudío. Licuai'ma Cristo
iƚne petsi aiquiƚcueca. Maƚe iƚque imuc'i'molhuo' te ts'i'ic'
aƚ'eƚe. 2 Aƚ'eƚe le'a latenƚcocoyacola'
  ȽanDios lipicuejma'. Iƚque ȽanDios
laƚpimaye. Licuis'e'moƚtsi: “¿Te tixinnilhuo' unc'icuanuc'la. Al Paxi
caif'eya catoc'iƚa' ƚaipima? Aipic'a Liniƚingiya tuya'e' toƚta'a lo'iya
xonca tihuejla' Jesucristo.” ticua:
3 Aƚ'nujuaisle li'ejma' Jesucristo.
  Pe lomana' lan xanuc' a'ij
Iƚque aiquetenƚcocoyoxi quituca'. Al judío cax'najtsi'ito', camito':
Paxi Liniƚingiya tuya'e' lo'iya Cristo. “¡Acueca' iƚta'a lo'epa!”
Iƚque lipalaic'opa ȽanDios timi: Maƚpiya cunac'ta, camito': “¡Ma'
“Ima' iya' aƚteƚcopá anuli. Lan xanuc' ima' manDios!”
netets'ipo' ima', maƚniya aƚnescopa 10 Jouc'a tuya'e':

jouc'a”. Unc'ocuenaye xanuc', jouc'a


4 Iƚe lataiqui', jouc'a jahuay
  lixanuc' ȽanDios, tixojla'
loya'apa al Paxi Liniƚingiya cunlata anuli.
liniƚijmpa luyaipa quitine, aƚtoc'inga' 11 Jouc'a tuya'e':

illanc' naƚmana' itsiya, aƚmuc'inga'. Unc'ocuenaye xanuc',


ȽanDios aimicua maƚtafqueyaconga' toƚs'najtsi'iƚe ȽanDios.
jiƚpe laƚpicuejma'. Ipic'a ti'hua Imanc' ni petsi loƚmana',
aƚ'huaicoƚe iƚe lalapi'iyaconga'. toƚnesle: “¡Acueca' ƚalanDios!”
Toƚiya lapi'iponga' litaiqui', iƚiya 12 Jouc'a pe liniƚiya linespa Isaías

al Paxi Liniƚingiya. Lapi'iponga' tuya'e':


aƚsueƚe. Toƚta'a lixpi'i'monga' calata, Tama joupa imanapa Isaí, (iƚque
aƚsnet'ƚ'me laƚ'iyaconga'. i'ailli' cal rey David),
5 Ƚinca maƚque ȽanDios aƚtoc'inga'
  ti'i'ma anuli ƚanef'eya,
aƚsnet'ƚƚe laƚ'iyaconga'. Lixoc'inga' ticuxe'mola' locuenaye lan
calata. Iƚque ȽanDios ti'e'etsolhuo' xanuc', iƚne a'ij judío.
anuli loƚpicuejma', ti'iƚa' loƚ'ejma' to Iƚniya ti'huaiyijm'me iƚque.
li'ejma' Jesucristo. 6 Toƚta'a ti'i'ma

13 Aƚsa'hueyi ȽanDios tepi'itsolhuo'

anuli loƚpicuejma', jahuay anuli coƚpicuejma' toƚ'huaicoƚe al c'a


toƚs'najtsi'i'me ȽanDios, iƚque lapi'iyacolhuo', tixoc'itsolhuo'
enDios, i'Ailli' ƚaƚPoujna Jesucristo. cunlata. Toƚta'a toƚsim'me
7 Cristo joupa epenufpolhuo'.
  acueca' lotoc'ipolhuo' cal Espíritu
Toƚiya imanc' unc'apimaye. Santo. Aimixojyacolhuo', ti'hua
Tolapenuftsoƚtsi. Toƚta'a tixinim'me toƚ'huaico'me.
te ts'i'ic' ƚolanDios. Tixinim'me ac'a 14 Cunc'aipimaye, joupa

lipicuejma'. 8 Jesucristo i'huamma


  aixinnilhuo' te ts'i'ic' loƚ'ejma'.
Romanos 15 312

Aixinnilhuo' juaiconapa ac'a lomana' iƚniya jiƚpe cuya'e' Lataiqui'


loƚpicuejma'. Aixina' joupa oƚsina', loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios.
toƚsc'ai'iyoƚtsi. 15 Tama aixinnilhuo'
  Aica'eya canic' petsi ocuena joupa
toƚta'a niniƚ'epolhuo' iƚta'a coƚje'e. ipangopa. 21 Cacua: Ti'iƚa' ma to

Petsi petsi tocomma to ujfxi micua al Paxi Liniƚingiya loya'apa:


laitaiqui'. Aipic'a toƚ'nujuaitsa, Lan xanuc' petsi aiquiƚsina'
aimolimenc'eco'me iƚe al c'a loƚsina'. naitsi iƚque, petsi aicu'innila',
ȽanDios joupa lapi'ipa laimane iƚniya timetsaico'me.
catoc'itsolhuo' toƚta'a. 16 ȽanDios
  Petsi aiquiƚcueca, ma' iƚniya
lummepa ni petsi lomana' lan ti'i'ma quiƚsina'.
xanuc' a'ij judío. Lummecopa 22 Joupa aimipolhuo', aixpic'epa

capalaicota Jesucristo. Toƚta'a ca'ay ca'hua'ma pe lomana' lan xanuc'


lipenic' ƚaƚPoujna. Cuya'e' litaiqui' petsi aimimetsaicoyi Jesucristo.
ȽanDios, Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a Capalaic'otsola' iƚniya. Toƚiya
loxpic'epa ȽanDios. Cami ȽanDios: aicaitsec' pe loƚmana' imanc'.
“Ja'a, toxintsola' iƚne locuenaye 23 Ixhuaita axpe' camats' aipic'a

xanuc' a'ij judío. Iƚne jouc'a o'huexi, ca'huaƚa'. Aipic'a cacuaitsi jiƚpiya
joupa epenufpá cal Espíritu Santo. pe loƚmana'. Itsiya cacua: Fa'a pe
Joupa aitoc'ipola'. Tetenƚcocotso' laifpa'a joupa ijoupa laipenic'. Ƚinca
ima'. Tapenuftsola'.” ca'hua'ma. 24 Litine ca'huaƚa' España,

17 Iya' tixoqui neta quihuequi


  iƚniya ƚitiné cuyaicota pe loƚmana'
Jesucristo. Toƚta'a ca'ay lanic' imanc', cahuejntolhuo'. Oque' afane'
lalapi'ipa ȽanDios. Ma' iƚque quitine aƚmajnta anuli, tixoj'ma
Jesucristo aƚtoc'i. 18 Aicapalaijma
  calata. Tijouƚa' imanc' aƚtoc'ita
lanic' iƚe li'epa ocuena caƚpima. cuyaita.
Aicacua: “Iƚe laif'epa iya'”. Ma le'a 25 Ate'a ca'hua'ma Jerusalén.

capalaico'ma li'epa Cristo jiƚpiya Capi'itola' quiƚtomí lapimaye


laitsehuo'ma iya'. Jiƚpe petsi lan nomana' jiƚpe. Iƚne i'huexi ȽanDios.
xanuc' a'ij judío aƚquimf'epa 26 Lapimaye nomana' ƚamats'

iya' lainuya'apa. Aƚsimpa lai'epa, Macedonia, jouc'a nomana' ƚamats'


lijou'ma ihuejco'me ȽanDios. Acaya, iƚne ixpic'e'me tefot'ƚe'me
19 Lainipamma jiƚpe al cuecaj
  liƚtomí, titoc'iconnola' liƚpimaye
quiƚya' Jerusalén aitsehuo'ma petsi aiquiƚ'hueca, iƚne i'huexi
aculi' cacuaita ƚamats' Ilírico, ȽanDios nomana' Jerusalén.
ca'hua cuya'e' Litaiqui' Jesucristo. 27 Cacua: Ixpic'epá titoc'iƚe

Ni petsi lomana' lan xanuc' liƚpimaye iƚniya ajudío nomana'


nu'iyalepa Lataiqui' loya'apa iƚe al Jerusalén. Toƚta'a tix'najtsi'im'mola'.
c'a loxpic'epa ȽanDios. Lan xanuc' Iƚne liƚpimaye ajudío joupa
ixim'me acueca' lo'epa ȽanDios. itoc'impola'. Aiquicuanac'ennila'
Ixim'me acueca' lipepaxi cal Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa
Espíritu Santo. ȽanDios. Ticuayi: “Tuyalaicotsa al
20 Iya' cahuela' lan xanuc' petsi
  c'a Locuena Quitine”. Itsiya iƚne
aimimetsaicoyi Jesucristo. Pe lapimaye a'ij judío tix'najtsi'im'mola'
313 Romanos 15​, ​16

liƚpimaye. Tumme'ennila' quiƚtomí. tolapi'iƚe, toƚtoc'iƚe. Iƚque itoc'ipola'


Tuyalaicotsa al c'a itsiya litine. axpela' lapimaye, iya' jouc'a
28 Toƚiya ca'hua'ma Jerusalén. Ma'
  aƚtoc'ipa.
iya' capi'itsola' lapimaye quiƚtomí; 3 Tolu'itsola' Aquila y ƚipeno

iƚe lefot'ƚepa lapimaye a'ij judío, Priscila: “Pablo tinonilhuo'”.


iƚne nomana' Macedonia y Acaya. Ma' anuli illanc' aƚ'eyi lanic'
Tijouƚa' cuyaitsi pu'hua España lalapi'iponga' Jesucristo. 4 Ƚinca iya'

catsa'aitolhuo' imanc' noƚmana' jouc'a jahuay lapimaye a'ij judío, ni


Roma. 29 Jesucristo aƚtoc'ipa.
  petsi lafoƚyomma, aƚs'najtsi'ila' iƚne
Aƚpaxnepa juaiconapa. Cacuaitsi Aquila y Priscila. Iƚne aƚcuanajcopa
iya' pu'hua pe loƚmana' ma' anuli iya'. Tocomma to aimunƚu'eyacoƚtsi
aƚtoc'i'monga', aƚpaxne'monga'. iƚniya.
30 Cunc'aipimaye, imanc' illanc'

5 Lapimaye lafoƚyomma lilejut'ƚ

anuli ƚaƚPoujna, iƚque Jesucristo. Aquila y Priscila, jouc'a cal c'a


Iƚque aƚtoc'inga'. Jouc'a ma' ƚai'amigo Epeneto, tolu'itsola':
anuli cal Espíritu ƚalapi'iponga' “Pablo tinonilhuo'”. Jiƚpe ƚamats'
laƚpicuejma' aƚ'etsoƚtsi capic'a. Asia Epeneto i'ipa cal te'a ƚihuejpa
Iƚque cal Espíritu Santo. Toƚiya Jesucristo.
caxa'huelhuo' toƚjoc'iƚe ȽanDios 6 Jouc'a tolu'itsa María: “Pablo

aƚtoc'iƚa'. Ti'hua toƚjoc'i'me. 31 Toƚta'a


  tinonhuo'”. Iƚque María acueca'
ȽanDios aƚ'eta cuenna. Lan xanuc' iteƚcopa itoc'ipolhuo'.
naƚ'epa laic', iƚniya nomana' ƚamats' 7 Ma' anuli tolu'itsola' Andrónico

Judea aimi'iya maƚ'e'eya to micuayi. y Junias, iƚne aipiƚya' xanuc'. Iya'


Jouc'a toƚsa'hueƚe ȽanDios aƚtoc'itsi iƚniya aƚtats'emponga' anuli. Iƚne
jiƚpe Jerusalén. Tetenƚcocotsola' alulijpa iya'. Ate'a i'huaiyijmpá
laif'eya lapimaye nomana' jiƚpiya, Jesucristo. Iƚne jouc'a a'apóstole,
lapenufta al c'a. 32 Toƚsa'hueƚe
  lummepola' ȽanDios. Ti'eyi acueca'
ȽanDios aƚtoc'iƚa' tixojla' neta canic'.
cacuaitsi pe loƚmana'. Ma' anuli 8 Jouc'a toƚta'a tolu'itsa Ampliato.

lunxajta. Lixpi'itoƚtsi calata. Iƚque ƚinca ca'ay capic'a. Toƚta'a


33 ȽanDios nipajnya ti'i'ma
  lapi'ipa laipicuejma' ƚaƚPoujna.
tipac'e'e'molhuo' loƚpicuejma'. 9 Jouc'a tolu'itsa Urbano. Illanc'

Imanc', iƚque, toƚmajnle anuli. aƚejmale. Aƚ'eyi lanic' lalapi'iponga'


Toƚta'a ti'iƚa'. Amén. Jesucristo.

16 Fa'a tipa'a Febe ƚaƚpima


caca'no'. Iƚque ti'ay
lanic' lepi'ipa ȽanDios, titoc'ila'
Jouc'a tolu'itsa Estaquio,
ƚacaipima.
10 Jouc'a tolu'itsa Apeles. Jiƚque

lapimaye nomana' liƚya' Cencrea, ƚinca imuj'moxi cal c'a ts'ihuequi


iƚne lafoƚyomma jiƚpiya. Iya' Jesucristo. Aiquenajyoxi.
nimetsaijma ac'a caca'no'. Jouc'a tolu'itsola' iƚniya nomana'
2 Imanc' i'huexi ȽanDios jouc'a
  lejut'ƚ Aristóbulo.
tolimetsaicotsa ƚaƚpima, tolapenufle. 11 Jouc'a tolu'itsa Herodión. Iƚque

Ma' anuli ƚaƚPoujna. Ja'ni tehue'e' aipiƚya' xans.


Romanos 16 314

Jouc'a tolu'itsola' iƚniya nomana' lapimaye petsi noximpá jahuay


lejut'ƚ Narciso, iƚne ti'huaiyijnyi lataiqui' tocomma ma' anuli. Iƚne
ƚaƚPoujna Jesucristo, joupa lapimaye aimimetsaicoyi petsi
lepenufpola'. a'ijc'a capicuejma'. 19 Iya' jouc'a

12 Jouc'a tolu'itsola' Trifena y


  jahuay lapimaye ni petsi lomana'
Trifosa. Iƚne ti'eyi lanic' lepi'ipola' aƚsina' imanc' ƚinca tolihuejcoyi.
ƚaƚPoujna Jesucristo. Iƚe loƚ'ejma' lixoc'i neta iya'. Iya'
Jouc'a tolu'itsa ƚaƚ'amiga Pérsida. aipic'a ti'iƚa' coƚsina' te ts'i'ic' al
Iƚque juaiconapa i'epa lanic' lepi'ipa c'a. Tolihuejle y toƚ'eƚe toƚiya. Ja'ni
ƚaƚPoujna. a'ijc'a, cacua: Ni aimi'i'ma coƚsina' te
13 Jouc'a tolu'itsa Rufo. Iƚque ƚinca
  ts'i'ic', amolihuejyacu.
timujyoxi i'huijf'epa ƚaƚPoujna, ac'a 20 ȽanDios lipac'e'eponga'

tihuequi. Jouc'a tolu'itsa qui'máma' laƚpicuejma' aimicoƚya timuj'moxi


Rufo. Iya' jouc'a cami: “Ai'máma'”. acueca' ipujfxi. Toƚsim'me joupa
14 Jouc'a tolu'itsola' iƚne Asíncrito,
  i'oc'enapa Satanás, toƚ'huailetsuf'me.
Flegonte, Hermes, Patrobas, Tijouƚa' ailopa'a co'e'econayacolhuo'.
Hermas, y jiƚpiya nomana' ȽaƚPoujna Jesucristo titoc'itsolhuo'
locuenaye capimaye. itine itine.
15 Jouc'a tolu'itsola' iƚne Filólogo,

21 Tinonilhuo' Timoteo. Iƚque anuli

Julia, Nereo, ƚipima caca'no' Nereo, aƚ'epá lanic' lalapi'iponga' Jesucristo.


Olimpas y jahuay lapimaye i'huexi Lucio, Jasón, Sosípater jouc'a
ȽanDios lafoƚyomma iƚniya. tinonilhuo'. Iƚne aipiƚya' xanuc'.
16 Jahuay imanc' toƚnontsoƚtsi.

22 Iya' ninTercio quiniƚi iƚta'a al

Toƚtuc'otsoƚtsi loƚpeque to je'e. Iya' jouc'a nihuequi Jesucristo.


tituc'otsoƚtsi lapimaye i'huexi Canonilhuo' imanc' unc'aipimaye.
ȽanDios. 23 Iya' ninPablo aipanc'ale fa'a

Tinonilhuo' imanc' jahuay lejut'ƚ Gayo. Iƚque tinonilhuo' jouc'a.


lapimaye i'huexi Cristo ni petsi Jifa'a lejut'ƚ tefoƚyomma lapimaye.
lafoƚyomma. Erasto, iƚque ipenic' ti'huejla'
17 Cunc'aipimaye, jiƚpiya pe
  al tomí fa'a liƚya', jouc'a ƚaƚpima
loƚmana' timana' lan xanuc' Cuarto, tinonilhuo'.
nacui'ipoƚtsi apimaye. Iƚne ocuenaj 24 Itine itine ƚaƚPoujna Jesucristo

liƚ'ejma'. Iƚne mane tifuli'ilhuo', titoc'itsolhuo' jahuay imanc'. Toƚta'a


ti'e'e'molhuo' onƚca. Toƚta'a anuli ti'iƚa'. Amén.
anuli ti'hua lipene. A'i toƚta'a 25-27 Iya' cacua: ¡Aƚs'najtsi'iƚe

limuc'ipolhuo' lataiqui' lolihuic'ipa. ȽanDios! Iƚque ti'i'ma titoc'i'molhuo'.


Imanc' ti'iƚa' coƚsina' naitsi iƚne, Toƚta'a aimolanajyacoƚtsi al c'a cane.
tolanajtsoƚtsi. 18 Iƚne aimihuejyi
  Maƚta'a loya'apa Lataiqui' laifnuya'apa
locuxepa ƚaƚPoujna Jesucristo, iya'. Iƚe Lataiqui' tuya'e' te ts'i'ic' al
le'a tehueyi te co'iya mulijyacu c'a loxpic'epa ȽanDios, tipalaijma
quiƚtomí, titetsoƚe al c'a. Tipalaiyi Jesucristo. Iya' cuya'e' naitsi iƚque.
tocomma ac'a cataiqui', tetenƚcocola' Iƚna'a ƚitiné ȽanDios aƚmuc'iponga'
lapimaye. Tifel'minnila' iƚne al cuajmaica te ts'i'ic' lixpic'epa.
315 Romanos 16

Iƚe lixpic'epa uya'a'me lam profeta, ti'huaiyijnle. Cacua: Ti'huaiyijnle


iniƚ'me. Li'ipa tipanemma to Jesucristo. Toƚta'a timetsaico'me
lemiya cataiqui'. Ailopa'a nicuejpa. acueca' ȽanDios. Ma' iƚque anDios,
ȽanDios, iƚque aimijouya lipitine, acueca' lipicuejma'. Timetsaiconƚe
joupa icuxepa ticuejle jahuay lan itsiya litine, Locuena Quitine jouc'a.
xanuc' ni petsi lomana', tihuejcoƚe, Toƚta'a ti'iƚa'. Amén.
LIJE'E SAN PABLO AL TE'A
LINIȽ'EPOLA' LAPIMAYE
LEFOT'ȽEPOȽTSI LIȽYA' CORINTO

1 Iya' ninPablo, Jesucristo


aƚjoc'ipa ca'eƚa' lanic' lalapi'ipa.
Toƚiya iya' nin'apóstol, epaluc
epi'ipolhuo' imanc'. Itsiya oƚ'huaijma
ticuaiconanni ƚaƚPoujna Jesucristo.
8 Iƚque ti'hua titoc'i'molhuo'

Jesucristo. Toƚta'a lixpic'epa aimolanajyacoƚtsi al c'a cane.


ȽanDios. 2 Iya' jouc'a ƚaipima
  Ticuaiconanni ƚaƚPoujna Jesucristo
Sóstenes liniƚ'elhuo', aƚnonilhuo' aimitac'uinyacolhuo' cajunac'.
imanc' lefot'ƚepolhuo' ȽanDios 9 Toƚta'a ti'e'ma ȽanDios. Iƚque

jiƚpe liƚya' Corinto. Imanc' joupa tenant'ƚi litaiqui', aimifelƚaique.


epenufpolhuo' Jesucristo. Toƚiya Joupa ijoc'ipolhuo' tonƚejmale'me
i'ipolhuo' ixanuc' ȽanDios. Iƚque ƚi'Hua, ƚaƚPoujna Jesucristo.
joupa imetsaicopolhuo' i'huexi. 10 Unc'aipimaye, caxahue'elhuo'

Jahuay laƚpimaye nojoc'ipá toƚspic'eƚe ti'iƚa' ac'a loƚ'ejma',


Jesucristo, ni petsi lomana', aƚnonila' tetenƚcocoƚa' Jesucristo. Camilhuo':
jouc'a. Maƚque Jesucristo aƚPoujna, Aimoƚfuli'i'moƚtsi cataiqui',
illanc' iƚniya. aimolixtuc'o'moƚtsi. Toƚ'etsoƚtsi
3 ¡Caƚ'Ailli' ȽanDios jouc'a
  anuli loƚpicuejma', anuli loƚtaiqui'.
ƚaƚPoujna Jesucristo titoc'itsolhuo', Aimolanajcona'moƚtsi ocuena
tipac'e'etsolhuo' loƚpicuejma'! ocuena lipicuejma'. 11 Unc'aipimaye,

4 Itine itine cax'najtsi'i


  lapimaye nomana' lejut'ƚ Cloé
ƚainenDios acueca' itoc'ipolhuo', tinescolhuo' imanc', ticuayi
ipaxnepolhuo' imanc' lepenufpolhuo' toƚfuli'iyoƚtsi cataiqui'. 12 Joupa

Jesucristo. 5 Cax'najtsi'i xonca ac'a


  aicuejpa loƚ'ejma'. Hualca imanc'
loluyalaicopa imanc' lepenufpolhuo' toƚcuayi: “Illanc' aƚcuxenga' Pablo,
Cristo. Juaiconapa ac'a loluya'apa iƚque lihuejyi”. Ocuenaye ticuayi:
litaiqui'. Ac'a olapenuf'me iƚe “Lihuejyi Apolos”. Ocuenaye ticuayi:
lataiqui', oƚcuejpá. 6 Toƚta'a
  “Lihuejyi Cefas”. (Iƚque aPedro.)
li'ipolhuo' lijoupa lolapenufpa Locuenaye ticuayi: “Illanc' lihuejyi
laƚtaiqui' laƚpalaicopa Cristo. Cristo”.
7 ȽanDios ipaxnepolhuo' acueca'.

13 Itsiya quicuis'elhuo', camilhuo':

Jahuay lapi'ipola' lixanuc' joupa ¿Te tipa'a axpela' lan Cristo? ¿Te iya'

316
317 1 Corintios 1

ninPablo lapaƚts'ingimpa lancruz? 20 Itsiya, ¿te qui'ipola' nocuapá:


¿Te iya' naiƚonc'e'epolhuo' loƚjunac' “Acueca' laƚpicuejma'”? ¿Te
imanc'? ¿Te ma maƚ'huaiyinge qui'ipola' iƚniya nipa'acopá ƚiƚjuac
iya' ninPablo epo'icompolhuo'? lan tsilaj cataiqui', iƚne lomxiye
14 Cax'najtsi'i ȽanDios iya' nij
  cataiqui'? ȽanDios joupa imujpa
naitsi imanc' ƚainepo'ipa. Ma iƚne aiquiƚsina'. Ƚiƚtaiquí tipa'acoyi
le'a nepo'ipola' Crispo y Gayo. maƚpe liƚpicuejma' pangay camac'ta
Locuenaye imanc' aicainepo'ila' cataiqui'. 21 Jifa'a li'a ƚamats'

iya'. 15 Toƚta'a aimi'iya moƚnesyacu


  lan xanuc' naihuejpá quiƚtuca'
imanc': “Iya' nihuequi Pablo, iƚque liƚpicuejma' tama tocomma acueca'
lapo'ipa”. A'i. Nij naitsi nonesya liƚpicuejma' iƚniya aiquilimetsaijma
toƚta'a. ȽanDios. Iƚque ƚinca acueca'
16 Ƚinca nepo'ipola' lapimaye
  lipicuejma', toƚta'a ixpic'epa
nomana' lejut'ƚ Estéfanas. Aicaixina', tunƚu'etsola' lan xanuc' nepenufpá
aica'nujuaitsi ja'ni nepo'ipola' lataiqui' laluya'apa. Iƚe tocomma to
ocuenaye o a'i. 17 Cristo lummecopa
  lamac'ta cataiqui', tinescojma li'ipa
cuya'atsi Lataiqui', iƚe loya'apa al jiƚpe lancruz.
c'a lixpic'epa ȽanDios. Aicalu'ic': 22 Lan judío ticuayi: “Ti'eƚa' al

“Tapo'iyaletsi”. Iya' a'i nincueca' cueca' ȽanDios, aƚsinƚe illanc',


comxi cataiqui'. Cristo aicaƚ'e'e tijouƚa' aƚ'huaiyijm'me”. Lan griego
toƚta'a. Ipic'a ti'iƚa' quiƚsina' te ticuayi: “Aƚsinƚe, aƚquimf'eƚe
ts'i'ic' al cuecaj li'ipa jiƚpe lancruz, anuli ts'acueca' lipicuejma',
tixingufcoƚe jiƚpe ƚilunxajma'. acueca' quitaiqui' loya'apa, tijouƚa'
18 Lan xanuc' ts'iƚtaic' liƚjunac'
  aƚ'huaiyijm'me”. 23 Illanc' ma'

aiquiƚcueca li'ipa jiƚpe lancruz. aƚnescoyi Cristo, iƚque ƚummepa


Ticuayi: “Amac'ta cataiqui' iƚiya”. ȽanDios. Luya'ayi: “Iƚque
Illanc' a'i. ȽanDios alunƚu'enga', ƚepaƚts'ingimpa lancruz”. Licuejpá
toƚta'a aƚsinyi acueca' cataiqui' iƚiya, toƚta'a lan xanuc' judío ixtulenca.
aƚsingufcoyi al cueca' laƚ'eponga' Ticuayi: “Ja'ni ƚepaƚts'ingimpa
ȽanDios. 19 Al Paxi Liniƚingiya
  lancruz aicummaic' ȽanDios”. Petsi
tuya'e' lo'iya, ticua: a'ij judío, iƚne lan griego, tetets'iyi
Timana' lan xanuc' nocuapá: laluya'apa, ticuayi: “Amac'ta
“Acueca' laipicuejma', iya' ƚinca cataiqui' iƚiya”. 24 Petsi lojoc'ipola'

aixina'”. ȽanDios, ja'ni ajudío, ja'ni agriego,


ȽanDios ticua: “Iya' iƚne ƚinca timetsaicoyi Cristo
camuc'i'mola' te ts'i'ic' ƚummepa ȽanDios. Jiƚpe iximpá
liƚpicuejma', aiquiƚsina'”. al cueca' lo'epa ȽanDios, iximpá
Jouc'a timana' nocuapá: “Iya' acueca' lipicuejma'. 25 Liximpá

ƚinca cacueca”. li'ipa Cristo jiƚpe lancruz, lan


ȽanDios ticua: “Iƚniya xanuc' ticuayi: “ȽanDios ailopa'a
aiquiƚcueca, camuc'i'mola' quipicuejma', ailopa'a co'eya”. A'ij
toƚta'a”. ƚinca iƚta'a locuapa. Xonca acueca'
1 Corintios 1​, ​2 318

lipicuejma' ȽanDios, xonca acueca' ȽanDios. Joupa i'najtsepa laƚjunac'.


lo'epa. 31 Toƚta'a tenant'ƚi loya'apa al Paxi

26 Unc'aipimaye, imanc'
  Liniƚingiya, ticua: “Ja'ni topalaiƚa'
lojoc'ipolhuo' ȽanDios, al c'a li'ipo', ne', toya'aƚa' al cueca'
tolimetsaicoyoƚtsi te ts'i'ic' li'epa ƚaƚPoujna”.
moƚmana'. Imanc' a'i cunc'itsila'
xanuc'. Ma le'a oquexi' afantsi
imanc' acueca' loƚpicuejma'. Ma
2 Unc'aipimaye, li'ipa maƚmana'
anuli iya' aicai'e'e'moxi. A'i
nomxi cataiqui'. Aicai'aic' to
le'a oquexi' afantsi ti'hua loƚmane, tocomma acueca' laipicuejma', le'a
toƚcuxeyi. Ma le'a oquexi' afantsi nu'i'molhuo' Lataiqui' loya'apa lo'epa
loƚ'aillí ts'iƚ'hueca, acueca' quiƚ'huexi. ȽanDios. 2 Joupa aixpic'epa te ts'i'ic'

27 ȽanDios ixpic'epa tulijtsola' iƚniya


  lo'iya lai'ejma'. Cacua: Ma capa'a
nocuapá: “Iya' aixina', acueca' liƚya' Corinto ca'nujuais'ma ma le'a
laipicuejma'”. Toƚiya i'huijf'epolhuo' Jesucristo, iƚque ƚepaƚts'ingimpa
imanc' petsi a'ij cueca' coƚpicuejma', lancruz. Capalaico'ma iƚque.
epi'ipolhuo' loƚpicuejma' ti'iƚa' 3 Laicuaitsi jiƚpe loƚpiƚya' tocomma

acueca' coƚsina'. Ma' anuli aƚmajaiquemma. Laipicuejma'


ixpic'epa tulijtsola' nocuapá: cacua: ¿Te caƚ'iya? Tiyu caxpaiqui'
“Acueca' ti'hua laimane, acueca' laicuerpo. 4 Imanc' aƚsimpa a'ij

laif'eya”. I'huijf'epolhuo' imanc' cueca' laipicuejma', a'ij cueca'


petsi aimi'hua coƚmane, ailopa'a laitaiqui', laifpalaipa. Oƚsimpá ma
al cueca' loƚ'eyacu. 28 Ixpic'epa
  le'a al cueca' lo'epa cal Espíritu
tulijtsola' lan tsilaj xanuc', iƚne Santo. Iƚe ƚinca oƚsimpá. 5 Toƚta'a

limetsaiconnila' fa'a li'a ƚamats'. aicaƚ'huaiyinge iya'. Aicoƚnesqui:


Imanc' joupa ti'onƚcospolhuo' to “Acueca' lipicuejma' Pablo”. Imanc'
ninaitsi xanuc', etets'impolhuo', ma' oƚ'huaiyijmpá ȽanDios, toƚcuayi:
tocomma aimoƚmana' fa'a li'a “Acueca' lo'epa iƚque”.
ƚamats', ȽanDios i'huijf'epolhuo', 6 Ƚinca tipa'a lataiqui' xonca

timetsaico'molhuo'. Iƚne lan tsilaj acueca', ipime. Iƚe lataiqui'


xanuc' aimimetsaiconyacola' toƚta'a. camuc'ila' lapimaye ts'iƚpicuejma',
Tejac'e'mola'. iƚne ticuec'eyi, aimi'onƚcospola' to
29 Aimi'iya maƚnesyacu:
  la'uhuay.
“ȽanDios aƚsimpa nincuecaj Iƚe laifnuya'apa ituca' cataiqui',
xans, toƚiya lapenufpa”. A'i. Nij a'i to liƚtaiqui' lopalaipa iƚne
naitsi nonesya toƚta'a. 30 Imanc'
  naihuejpá quiƚtuca' liƚpicuejma'. Iƚe
coƚtuca' aicoƚspic'e. Ma ȽanDios laifnuya'apa jouc'a a'i to liƚtaiqui'
ixpic'epa tepenuftsolhuo' Jesucristo. lan tsilaj quincuxepá, iƚniya petsi
Maƚque ȽanDios ipo'nopa ȽanDios tijou'ne'mola'. 7 Lataiqui'

Cristo aƚmuc'itsonga' te ts'i'ic' al laifnu'iyalepa tuya'e' al cueca'


cueca' lipicuejma' ȽanDios. Ja'ni lixpic'epa ȽanDios, tocomma emiya
aƚ'huaiyijnyi Cristo ȽanDios cataiqui'.
lapenufinga' to ailopa'a caƚjunac'. Lipangopa li'a ƚamats' ȽanDios
Iƚque Cristo aƚ'e'eponga' i'huexi joupa ixina' lo'eya, joupa ixpic'epa
319 1 Corintios 2​, ​3

lo'iya. Aƚ'e'e'monga' pangay c'a cal Espíritu, tihuejcoyi. 14 Anuli


laƚpicuejma', ti'iƚa' to lipicuejma' cal xans ja'ni aiquepenufi cal


ȽanDios, aƚƚaitsufcotonga'. Espíritu Santo aimicueca te ts'i'ic'
8 Lincuxepá nomana' fa'a li'a ƚamats'
  malapi'inga' cal Espíritu. Jahuay
aiquiƚsina', aiquiƚcueca toƚta'a iƚiya tixina to amac'ta cataiqui'.
lixpic'epa ȽanDios. Ja'ni coƚa' iƚsina' Aimi'iya mihuic'iya. Ma le'a cal
aimepaƚts'ijnyacu ƚaƚPoujna, iƚque Espíritu Santo ti'i'ma timuc'i'ma.
ma' anDios. 9 Ma' al ƚinca loya'apa al

15 Ja'ni joupa mepenufpa cal

Paxi Liniƚingiya, ticua: Espíritu Santo jahuay iƚiya tocueca.


Lan xanuc' aiquilehuelojm'ma Cal Espíritu timuc'ihuo'. Ƚinca,
liƚ'u', aiquiƚquimf'ejma lan xanuc' tixinghuo' ocuena
liƚs'mats'i'. lopicuejma', aimicuec'ehuo',
Jiƚpe liƚpicuejma' aiquiƚsina' te aimixingufhuo'. 16 Aimi'iya

ts'i'ic' li'hueca ȽanDios. mixingufyaco'. El Paxi Liniƚingiya


ȽanDios joupa ilanc'epa, ticua:
tepi'i'mola' lixanuc', iƚne ¿Te ja'ni tipa'a naitsi niximpa te
no'epá capic'a ƚilenDios. ts'i'ic' lipicuejma' ȽanDios?
10 Illanc' ƚinca aƚsina'. ȽanDios joupa
  ¿Te ja'ni ti'i'ma timuc'i'ma
aƚmuc'iponga'. Cal Espíritu Santo ȽanDios?
alu'iponga'. Iƚque cal Espíritu ixina' A'i aimi'iya.
lipicuejma' ȽanDios, ixina' jahuay Illanc' laƚpicuejma' i'ipa anuli
xonca lipime, ixina' xonca lemiya. lipicuejma' Cristo. Toƚta'a
11 Anuli cal xans, ¿te ja'ni ixina' te aimaƚcuec'enyaconga'.

3

ts'i'ic' lipicuejma' ƚif'as xans? A'i. Ma Unc'aipimaye, laƚmajmpá anuli


le'a ixina' te ts'i'ic' mixpic'e quituca' jiƚpiya aicaimuc'ilhuo' lipime
lipicuejma'. Jouc'a ȽanDios, ma le'a cataiqui'. Aiqui'ic'. Tocomma afule
ƚi'Espíritu, iƚque cal Espíritu Santo, molihuejyi Cristo. Aimolihuejyi cal
ixina' te ts'i'ic' lipicuejma' ȽanDios. Espíritu Santo. Xonca tolihuejyi
12 Illanc' lapenufpá cal Espíritu
  coƚtuca' loƚpicuejma'. Aiximpolhuo'
Santo, ƚalapi'iponga' ȽanDios. A'i ti'onƚcospolhuo' to la'uhuay. 2 Toƚiya

calapenufi ƚocuenaj espíritu, iƚque iya' laites'mipolhuo' ti'onƚcospa


nocuxepola' lan xanuc' naihuejpá to aleche a'i quixic'. Cacua:
liƚpicuejma'. ȽanDios ipic'a ti'iƚa' Laimuc'ipolhuo' a'i quipime cataiqui',
caƚsina' te ts'i'ic' lalapi'iponga', pangay aiquipime.
toƚiya lapi'iponga' cal Espíritu Santo. Iƚniya ƚitiné aiqui'ic' colihuic'i
Iƚque aƚmuc'inga'. lipime cataiqui', itsiya jouc'a
13 Lalu'ipola' lapimaye, iƚe
  aimi'iya. 3 Ma' itsiya tolihuejcoyi

laƚtaiqui', aimalipa'acoyi caƚtuca' coƚtuca' loƚpicuejma'. Toƚ'ejcoyoƚtsi


laƚpicuejma'. Maƚque cal Espíritu laic'. Toƚfuli'icoyoƚtsi. Tolanajyoƚtsi,
Santo aƚmuc'inga' te ts'i'ic' anuli anuli ti'hua lipene. ¿Te ja'ni
laƚpalaicoyacu. Iƚe lonespa cal toƚta'a tolihuejcoyi cal Espíritu
Espíritu Santo aƚmuc'ila' lapimaye, Santo? Toƚta'a liƚ'ejma' iƚniya pe
iƚne pe joupa nepenufpá iƚque aiquilepenufi cal Espíritu Santo.
1 Corintios 3 320

4 Hualca imanc' toƚcuayi: “Illanc' tuyaico'ma jahuay, hualca tipi'e'ma


lihuejyi Pablo”. Hualca toƚcuayi: nulemma, hualca tipanehuo. Toƚta'a
“Illanc' lihuejyi Apolos”. Mi'i toƚta'a ti'huájta te lilanc'ecompa ƚiƚpitaƚ,
loƚ'ejma' ƚinca tolihuejcoyi coƚtuca' ja'ni a'oro, aplata, apic' juaiconapa
loƚpicuejma'. ipitali, o ja'ni a'ec, ajaxa, apajac.
5 Iya' ninPablo, ¿naitsi iya'?

14 Cal xans ja'ni tipanehuo ƚaitaƚ

Apolos, ¿naitsi iƚque? Illanc' ƚipo'nof'ipa, iƚque tulij'ma lalapi'iya


ma le'a ninc'ixanuc', aƚ'eyi ȽanDios. 15 Ja'ni tipiƚa' nulemma

lanic' lalapi'iponga' ȽanDios. ailopa'a capenufya. Tope tope


Aluya'ayi litaiqui' ȽanDios. Imanc' tipanehuo. Jahuay li'epa tejac'ma.
oƚ'huaiyijmpá iƚque. Anuli anuli Ma to afule munƚu'enyacola' lan
tipa'a laƚpenic' lalapi'iponga' xanuc' mipila' ƚilejut'ƚi, toƚiya afule
ȽanDios. 6 Iya' aifapa, Apolos
  munƚuya iƚque.
ic'ejpa, ȽanDios itoc'epa. 7 Illanc'

16 Imanc' nolafot'ƚepoƚtsi jiƚpe,

aƚfapá, aƚc'ejpá, a'ij cueca' iƚe lanic'. ¿ja'ni aicoƚsina' ti'onƚcospolhuo' to


Al cueca' xonca lo'epa ȽanDios ejut'ƚ ȽanDios? Jiƚpe tipanga cal
Notoc'epa. 8 Ja'ni aƚfayi, ja'ni aƚc'ejyi,
  Espíritu Santo. 17 Cal xans najac'eya

ma' anuli aƚ'eyi lanic' lalapi'iponga' lejut'ƚ ȽanDios, maƚque ȽanDios


ȽanDios. Tijouƚa' anuli anuli tejac'e'ma iƚque cal xans. Iƚe lajut'ƚ
lulij'me lalapi'iyaconga' ȽanDios. apaxi, ma i'huexi ȽanDios. Imanc'
Ituca' ituca' lalapi'iyaconga' ma to noƚmana' ejut'ƚ ȽanDios, imanc'
laƚpenic' laƚ'epa. i'huexi iƚque.
9 Aƚ'eyi canic' anuli ȽanDios.

18 Imanc' aimoƚfel'mi'moƚtsi.

Imanc' ti'onƚcospolhuo' to quequeya Aimoƚ'onƚico'moƚtsi to lan xanuc'


ȽanDios. Ti'onƚcospolhuo' to lajut'ƚ naihuejpá quiƚtuca' liƚpicuejma'.
lolanc'epa ȽanDios. 10 ȽanDios
  Aimoƚnes'me: “Joupa aixina'. Acueca'
lapi'ipa laipenic', cuya'atsi laipicuejma'.” Ja'ni tonesqui toƚta'a
litaiqui' Jesucristo. Toƚta'a jiƚpe najmay taimetsaico'moxi mamac'ta.
lai'epa ti'onƚcospa to lo'epa Toƚta'a tapenuf'ma copicuejma'.
ƚomxi canic' ts'ixina' lo'eya 19 Iƚne naihuejpá quiƚtuca'

tilanc'eƚa' al c'a cajut'ƚ. Tocomma liƚpicuejma' tama tocomma acueca'


to aipupa camats', aipo'nopa quiƚsina', ȽanDios tixinnila' amac'ta.
lopo'nof'inyacu ƚaitaƚ. Itsiya Toƚta'a loya'apa al Paxi Liniƚingiya,
ocuenaye tuyai'eyi ƚaitaƚ. Camila' ticua:
iƚniya: “Toƚpo'noƚe cuenna te ts'i'ic' Iƚne petsi acueca' liƚpicuejma'
lonƚ'eyacu. 11 Ne', toluyai'etsa ƚaitaƚ.
  ƚinca iƚsina' lixcay.
Aimoƚpo'nocona'me lopo'nof'inyacu Ma mi'eyi iƚe lixpic'epa, ȽanDios
ƚaitaƚ. Iya' joupa aipo'nopa, iƚque tic'aiƚ'mola'.
Jesucristo. Ailopa'a cocuena.” 20 Jouc'a tuya'e':

12-13 Ticuaitsi al Cuecaj Quitine


  ȽanDios ixina' te ts'i'ic'
ti'huájta acuajmaica te jale lanic' liƚpicuejma' iƚne nocuapá: “Iya'
li'epa iƚne nolanc'epá ƚaitaƚ. Jiƚpe aixina'”.
litine tiƚic'eyo'ma cunga. Ƚunga Tixinnila' ailopa'a al c'a lo'eyacu.
321 1 Corintios 3​, ​4

21 Itsiya imanc' aimoƚnescona'me: Jahuay lixpic'epa lan xanuc' jiƚpe


“Iƚque cal xans tipa'a xonca ƚilunxajma' tixinim'me. Ja'ni
acueca' lipicuejma', iƚque ac'a aƚ'epá laƚpenic' ma ȽanDios
naƚcuxepa, quihuej'ma”. Iƚniya lu'i'monga'. Anuli anuli aƚmi'monga'.
loƚpomxiye lepi'icopolhuo' ȽanDios 6 Unc'aipimaye, ja'ni

titoc'itsolhuo'. 22 Iya' camilhuo':


  iya' camilhuo': “Toƚe toƚe
Imanc' ja'ni aƚpalaijma iya' ninPablo, laƚ'ejma' iya' y Apolos”, ma le'a
o toƚpalaicoyi Apolos, o Cefas (iƚque aipic'a toƚta'a camuc'itsolhuo'
aPedro), o toƚpalaicoyi li'a ƚamats', aimoƚcuxecona'moƚtsi coƚtuca',
o lapajnya, o lamaya, o lopa'a aimoƚmicona'moƚtsi: “Nij
itsiya, o lo'iya locuaicoya quitine, naitsi naƚcuxeyaconga'
toƚ'nujuaitsa ȽanDios epi'icopolhuo' illanc'”, aimoƚfuli'icona'moƚtsi.
jahuay iƚna'a titoc'itsolhuo', a'i Aimolahuecona'me te co'iya
micuxeyacolhuo'. 23 Ƚinca tipa'a
  molulijcoyacoƚtsi.
Nocuxepolhuo', iƚque Cristo. 7 Ima', ¿te aimi'onƚcospo'

Maƚque Cristo tipa'a nicuxepa, iƚque lopimaye? ¿Te xonca ts'o'hueca?


ȽanDios. Ja'ni o'hueca, ¿naitsi lepi'ipo'? Ja'ni

4 Ma Cristo lummeponga'


aƚtoc'itsolhuo' imanc'.
Iƚe laƚpenic'. Camilhuo':
ȽanDios Nepi'ipo', ¿te coƚof'ecopoxi?
Tocomma cotuca' ima' mepi'ipoxi.
8 Imanc' tocomma ixhuaita

Limetsaicotsonga'. ȽanDios loƚpicuejma'. Ailopa'a cahue'epolhuo'.


lapi'iponga' laƚmane lu'itsola' lan Ti'i'ma toƚcuxe'moƚtsi coƚtuca'
xanuc' litaiqui', iƚe xonca lemiya, imanc', latets'inga' illanc'. ¿Te
luhuaƚc'e'e'mola'. toƚcuayi: “Joupa lulijpá.
2 Ja'ni tepi'inƚe cal xans lipenic'
  Aimaƚtoc'icona'monga'”? Iya' cacua:
ticuicomma tenant'ƚiƚa' iƚe lanic' ¡Coƚa' olulij'me! Toƚta'a illanc' jouc'a
lapi'impa. 3 Itsiya, ¿te co'iya? ¿Te
  lunxaj'me.
ja'ni imanc' ti'i'ma aƚmi'ma te 9 Illanc' ninc'apóstole tocomma

ts'i'ic' laif'epa iƚe laipenic', ja'ni ȽanDios aƚpo'noponga' fa'a li'a


ac'a o a'ij c'a? O ¿tipa'a anuli cal ƚamats' to ninaitsi xanuc'. Fa'a
juez fa'a li'a ƚamats' ti'i'ma aƚmi'ma latets'ininga' to latets'impola' lan
toƚta'a? A'i, aimi'iya. Ni iya' caituca' xanuc' no'epá acueca' lixcay, iƚne
canescoyacoxi ac'a laif'epa. 4 Tama
  ma le'a iƚ'huaijma titeƚ'mintsola',
iya' caituca' caxina ac'a laif'epa tima'am'mola'. Ma le'a lixoconga'
laipenic', aicaixina'. Le'a ȽanDios illanc'. Lapaluc' nomana' lema'a
ixina' iƚta'a. Ma' iƚque lu'i'ma. jouc'a lan xanuc' nomana' fa'a li'a

5 Aimoƚnescona'mola' loƚpimaye, lamats' lahuelonginga' laƚ'iyaconga'.
ja'ni ac'a o a'ijc'a lo'epa. Toƚ'huaicoƚe 10 Imanc' moƚ'huaiyijnyi

ticuaicoconno ƚaƚPoujna. Fa'a li'a Cristo toƚsinyoƚtsi acueca',


ƚamats' ti'onƚcospa to lipuqui'. ac'a loƚpicuejma'. Illanc'
Axpe' aiqui'huáqui. Iƚque ƚaƚPoujna aimaƚnescoyacoƚtsi toƚta'a. Maƚ'eyi
tepalc'o'i'ma jahuay. Aimi'iya lanic' lalapi'iponga' Cristo, lan
memiconaya, jahuay tixinim'me. xanuc' aƚnescoponga', ticuayi: “Iƚne
1 Corintios 4​, ​5 322

amacta”. Imanc' nipajnya toƚ'e'me caxinnola' te ts'i'ic' lo'epa iƚniya


al cueca', illanc' a'i. Nij tintsi mi'iya no'e'epoƚtsi. Iƚne ƚinca acueca'
maƚ'eyacu. Imanc' timetsaicolhuo' locuapa. Caxinnola' ja'ni acueca'
lan xanuc', tixpaic'elhuo'. Illanc' ac'a lo'epa. 20 Petsi ȽanDios ticuxe

a'i. Latets'ininga'. 11 Illanc' ti'hua


  a'i ma le'a mipaloƚaiyi, jouc'a ti'i'ma
aƚteƚcoyi, lunle'eyi, lahue'enga' acueca' ac'a lo'epa.
caƚsnayacu, lahue'enga' caƚpijahua', 21 Itsiya, ¿te ts'oƚpic'a? ¿Cacuaitsi

luntafquinga', ailopa'a calajut'ƚ, quixtu'hua cataletolhuo'?


ma le'a aƚelocoyi. 12 Aƚ'ecoyi canic'
  O ¿cacuaitsi tixoqui neta,
laƚmane', acueca' quixoqui. cahuejntolhuo', capalaic'otolhuo' al
Ja'ni aƚmiloquinga' cataiqui', c'a? Imanc' coƚtuca' toƚsim'me.
aƚpaxnela'. Ja'ni lihuetsoquinga',
aƚsnet'ƚyi. 13 Ja'ni aƚnesconga'

quixcay, aƚtalai'e'mola' al c'a. Illanc'


5 Iya' aicuejpa
lopalaicompolhuo' imanc'. Pe
loƚmana' tipa'a anuli ixcay lo'epa.
aƚ'onƚicoponga' to cal cueca' ƚifuc, Lan xanuc' pe aimimetsaicoyi
iƚpic'a ma liƚonc'etsonga' nulemma. ȽanDios aimi'eyi to lo'epa iƚque.
Toƚta'a aƚ'e'enga'. Joupa ilecopa ƚihuomi'máma'.
14 Laifpalaic'opolhuo' toƚta'a

2 Imanc' aimoƚsueƚmot'ƚeyi, ti'hua

aicatalelhuo'. Caxinnilhuo' to toƚnescoyoƚtsi: “Illanc' xonca ac'a


cainaxque', ma le'a caxc'ai'ilhuo'. lihuejyi”. Coƚa' olipa'a'me iƚque
15 Imanc' tama ti'iƚa' axpela'
  ni'epa lixcay.
loƚpomxiye, tixhuaispola' to 3 Iya' tama jifa'a capa'a, tocomma

imbamaj mil, a'ijxpela' loƚ'aillí. ma' anuli to jipu'hua aƚmana'.


Ma le'a iya' coƚ'ailli'. Iya' ma' ca'ay Iya' joupa aixpic'epa laƚ'e'eyacu
lanic' lalapi'ipa Cristo, nu'ipolhuo' iƚque cal xans ni'epa iƚe lixcay.
Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa 4 Tolafot'ƚetsoƚtsi toƚ'etsa ma

ȽanDios. Imanc' olapenufpá, to laƚcuxe'eponga' ƚaƚPoujna.


i'ipolhuo' ainaxque'. 16 Iya' to oƚ'ailli'
  Imanc' jiƚpiya loƚmana'. Iya' tama
caxa'huelhuo', camilhuo': Lihuejla' capa'a fa'a, laipicuejma' ti'hua'ma
iya' lai'ejma'. pu'huanni, toƚta'a ti'i'ma to
17 Toƚta'a tu'itolhuo' Timoteo.
  lafot'ƚeyoƚtsi anuli. Jiƚpe ti'hua'ma
Iƚque ai'hua, aipic'a. Ƚinca acueca' limane ƚaƚPoujna Jesucristo.
tihuequi ƚaƚPoujna. Cumme'ma 5 Toƚiya laca'nico'me iƚque cal xans,

ti'huaƚa' pu'huanni tixintsolhuo', aƚcu'me ticuaitsi limane Satanás,


ti'nujuaitsi'itsolhuo' te ts'i'ic' titeƚ'miƚa'. Titeƚcoƚa' licuerpo
cainihuequi Cristo, te ts'i'ic' lataiqui' aimixahue'econa'ma lixcay. Tunƚuƚa'
laifmuc'ipola' lapimaye ni petsi ƚi'alma litine ticuaiyunni ƚaƚPoujna
lafoƚyomma. Jesús.
18 Jiƚpe hualca ti'e'eyoƚtsi, ticuayi:

6 Imanc' ti'hua tixoqui cunlata,

“Iƚque Pablo aimicuaiya fa'a. Illanc' tocomma coƚa' ailopa'a tintsi.


aƚsina' laƚ'epa.” 19 Iya' ja'ni ipic'a
  A'ijc'a iƚe loƚ'ejma'. ¿Ja'ni aicoƚsina'
ƚaiPoujna Jesucristo aimaƚcoƚya, lo'eya tuƚcanni cal levadura
ca'hua'ma jiƚpiya. Cacuaitsi ƚohuants'impa ƚax'e? Tama tucanni
323 1 Corintios 5​, ​6

titoj'ma jahuay ƚax'e. 7 Iƚe lixcay


  anuli ƚapima tolanajtsoƚtsi, ni
lonƚ'ejma' ti'onƚcospa to cal levadura, aimoƚtetso'me anuli iƚque.
tonlaca'niƚe. Ti'itsolhuo' to cal ts'e 12-13 Iƚniya pe a'i caƚpimaye, ¿ja'ni

harina ƚax'e pe ailopa'a qui'ic'. Ƚa'i iya' iƚjuez? ¿Ja'ni cateƚ'mi'mola'


ƚolanc'ecompa cal ts'e harina ƚax'e iƚniya? A'i. Ma ȽanDios iƚjuez iƚne.
titejn‑ni al juic Pascua. Jiƚpe al Loƚpimaye nomana' jiƚpiya, imanc'
juic ti'nujuaitsinni li'epa ȽanDios ti'hua loƚmane ti'i'ma toƚteƚ'mi'mola'.
litine lunƚu'epola' lixanuc', iƚniya Iƚque ni'epa lixcay, tolipa'aƚe.
lijoupa ima'apá ƚaca'huaj moƚ.
6  Imanc', ja'ni ticuicomma
1-2 

Illanc' aƚ'nujuaisyi ƚiMoƚ ȽanDios, tixanutsi lataiqui', ¿te


joupa ƚima'ampa, iƚque Cristo. coƚpalaic'ocopola' ts'iƚpenic', iƚne
8 Aƚ'nujuaitsa iƚque, toƚta'a aƚ'e'me
  pe aimimetsaicoyi ȽanDios?
juic. Jiƚpe al juic aimixinim'me ¿Te ja'ni aimoƚsinyi calaic'ata?
iƚque cal levadura. Laifnescopa Aimoƚ'econa'me toƚta'a. Imanc'
“cal levadura”, canescojma i'huexi ȽanDios. Maƚpiya pe lomana'
lixcay. Cacua: Aimaƚ'e'me lixcay. loƚpimaye toƚxanu'etsoƚtsi loƚtaiqui'.
Aimaƚnescocona'mola' quixcay Imanc' illanc' i'huexi ȽanDios. ¿Ja'ni
laƚpimaye. A'i ma le'a maƚ'e'e'moƚtsi aicoƚsina' te ts'i'ic' laluyalaicoyacu?
to lan c'a xanuc', al ƚinca aƚ'itsonga' ȽanDios lapi'i'monga' laƚmane,
ac'a laƚpicuejma'. aƚ'i'monga' iƚjuez lan xanuc', iƚne
9 Laininiƚ'epolhuo' aimipolhuo':
  pe aimimetsaicoyi ȽanDios.
“Tolanajtsoƚtsi iƚne no'epá al Locuaicoya quitine, ja'ni toƚta'a
xujc'a. Aimoƚƚejmale'me iƚne pe acueca' ti'i'ma loƚ'eyacu, itsiya
noxhuicopá ocuenaye cacaƚ'no' litine, ¿te aimi'iya monƚ'eyacu
a'i quiƚpenoye.” 10 Laimipolhuo'
  iƚe a'ij cueca'? 3 ¿Te aicoƚsina'

toƚta'a aicapalaicocola' lan xanuc' lo'iya Locuena Quitine? ȽanDios


pe aimimetsaicoyi ȽanDios. aƚpo'no'monga' iƚjuez lapaluc'
Ƚinca iƚniya tixhuicoyi lacaƚ'no', quema'a. Itsiya litine, ¿te aimi'iya
tijanajyi ƚiƚ'huexi liƚf'as xanuc', moƚsanuyacu iƚe lo'ipolhuo' jifa'a li'a
tifel'miyaleyi, texic'eyaleyi liƚf'as ƚamats'?
xanuc', texc'onƚingoƚaiyi landiosla'. 4 Ma muluyalaicoyi lapajnya

A'i camiyacolhuo' tolanajtsoƚtsi ja'ni tipa'a lo'ipa jiƚpiya pe


iƚniya. Ja'ni toƚta'a lonƚ'eyacu lolafot'ƚeyopoltsi, najmay
tolipalcu nulemma jifa'a li'a toƚnanc'otsola' ma loƚpimaye, iƚne
ƚamats'. 11 Iya' canescola' liƚ'ejma'
  tixanuƚe lataiqui', tama tocomma
lapimaye. Camilhuo' lonƚ'eyacu ja'ni nij naitsi xanuc' iƚniya. 5 Camilhuo'

anuli ƚoƚpima tixhuijma ocuena toƚta'a aipic'a toƚsintsoƚtsi te ts'i'ic'


caca'no' a'i quipeno, ja'ni tijanaca loƚ'ejma', toƚsinƚe calaic'ata. Jiƚpe,
ocuenaj 'huexi, ja'ni texc'onƚingai'ila' ¿ja'ni ailopa'a ni' anuli ƚapima
landiosla', ja'ni tinesc'ela' cataiqui' ts'ixina'? ¿Ja'ni ailopa'a ni' anuli
lapimaye, ja'ni isna, ja'ni tifel'mila' ti'i'ma ti'e'ma tixanu'e'mola' liƚtaiqui'
lipimaye mexic'e'ela' liƚtomí. lipimaye? 6 Tocomma to ailopa'a.

Camilhuo': Ja'ni toƚta'a li'ejma' Toƚiya lapimaye ticuxecoyoƚtsi,


1 Corintios 6 324

tiyeyi pe lomana' lan juez, iƚne pe 13 Tinesyi: “ȽanDios ilanc'epa


aimimetsaicoyi ȽanDios. laƚcu'u ti'nijmaispa ƚaƚtejacu. Jouc'a

7 Ƚinca ma moƚfuli'iyoƚtsi, ilanc'epa ƚaƚtejacu ti'nijmaitsi
moƚcuxecoyoƚtsi timenaquilhuo' laƚcu'u.” Ƚinca ma maƚmana'
juaiconapa. Xonca ac'a lonƚ'eyacu fa'a li'a ƚamats' ti'hua ti'nijmaita
ja'ni toƚsnet'ƚ'me lo'ipolhuo'. Ja'ni laƚcu'u ƚaƚtejacu. Ticuaitsi Locuena
a'ijc'a lo'epolhuo', ja'ni ifel'mipolhuo', Quitine iƚiya laƚcu'u ailopa'a, jouc'a
aimolixtuc'o'moltsi. 8 Imanc' ituca'
  ƚaƚtejacu ailopa'a. Toƚta'a lixpic'epa
loƚ'ejma'. A'ijc'a lonƚ'epola' loƚpimaye, ȽanDios. ¿Te ȽanDios lapi'iponga'
oƚfel'mipola'. Tama oƚpimaye toƚta'a laƚcuerpo lahuecotsola' lacaƚ'no'?
lonƚ'epa. A'i. Lapi'iponga' aƚ'eƚe lanic', iƚe
9 ¿Te aicoƚsina' lo'iyacola' iƚne
  lalapi'iponga' ƚaƚPoujna. Iƚque
no'epá al xujc'a? Aimitsuflaiyacu iPoujna laƚcuerpo jouc'a. 14 ȽanDios

pe locuxeyopa ȽanDios. Imanc' joupa imaf'i'inapa ƚaƚPoujna


aimoƚfel'mi'moƚtsi. Aimoƚcua'me: Jesucristo. Toƚta'a aƚsim'me al cueca'
“Tama toƚiya laif'epa catsufaita”. lo'eya ȽanDios. Aƚmaf'i'ina'monga'
Iƚne nahuepá cacaƚ'no', jouc'a jouc'a laƚcuerpo.
naxc'onƚingoƚaipá landiosla', jouc'a 15 Laƚcuerpo joupa i'ipa i'huexi

noxhuicopá ocuenaye cacaƚ'no', Cristo, tocomma to limane', li'mitsi'


a'i quiƚpenoye, jouc'a lan xanuc' iƚque. ¿Te aicoƚsina' iƚta'a? ¿Te
no'e'epoƚtsi to lacaƚ'no', jouc'a liƚonc'e'e'me ƚi'huexi ƚaƚPoujna
nonangoƚaipoƚtsi liƚf'as xanuc', Jesucristo? ¿Te lapi'i'me anuli
ma to li'epa lan xanuc' jiƚpe liƚya' ƚaca'no' notepa licuerpo? Iƚque
Sodoma, 10 jouc'a nonantsepá, jouc'a
  tixhuico'ma ma to mijanaca. A'i,
nojanajpá ƚocuenaj 'huexi, jouc'a aimi'iya. 16 Lan xanuc' lacaƚ'no'

noxnatsaipá, jouc'a nopalaicopá ja'ni joupa ejonƚipoƚtsi i'epoƚtsi


quixcay, jouc'a nofel'miyalepá anuli. Jouc'a ma' anuli cal xans
mulijyi acueca' quiƚtomí, jahuay tejonƚixoxi ƚaca'no' notepa licuerpo,
iƚniya ȽanDios aimepi'iyacola' lane, ti'i'mola' anuli iƚniya. ȽanDios ticua:
aimitsuflaiyacu pe locuxeyopa. “Loquexi' tejonƚi'moƚtsi, ti'i'ma anuli
11 Ƚinca, li'ipa toƚta'a lonƚ'epa
  liƚcuerpo”. ¿Te aicoƚsina' iƚta'a?
hualca imanc'. Itsiya a'i. Joupa 17 Jouc'a cal xans iƚejmale ƚaƚPoujna

oƚnespá: “Ca'huaiyinge Jesús, iƚque Jesucristo, iƚque y ƚaƚPoujna i'ipoƚtsi


aiPoujna”, joupa epo'impolhuo', anuli, anuli liƚpicuejma' iƚniya.
i'e'epolhuo' limpio, olapenufpá cal 18 Toƚpo'noƚe loƚpicuejma',

Espíritu Santo. Toƚta'a i'ipolhuo' aimoƚ'noƚ'mola' lacaƚ'no'.


i'huexi ȽanDios. Iƚque tepenufilhuo' Tolinuc'etsola' iƚniya. Ticuanni:
to ailopa'a coƚjunac'. “Ja'ni a'ijc'a laƚ'epá ailopa'a co'iya
12 ¿Te ja'ni anuli ticua: “Tipa'a
  laƚcuerpo, toƚe aƚmanecu”. Iya'
lane. Jahuay ti'i'ma ca'e'ma.”? camilhuo': A'i. Naitsi no'noƚpa
Ƚinca jahuay ti'i'ma aƚ'e'me. A'i ocuena caca'no' tixis'mecoyoxi,
jahuay metenƚcocoya. Cacua: titeƚ'miyoxi quituca', tecani'e
Ja'ni ti'i'ma lulij'ma, iƚe aica'eya. licuerpo. 19 ¿Te aicoƚsina' loƚcuerpo

325 1 Corintios 6​, ​7

ti'onƚcospa lajut'ƚ pe lopa'a ȽanDios? aicacuxe'elhuo' toƚta'a. Ma le'a


Jiƚpe tipa'a cal Espíritu Santo, iƚque camilhuo': Tipa'a lane ti'iƚa' toƚta'a
ƚumme'epolhuo' ȽanDios. Itsiya lonƚ'eyacu. 7 Iya' xonca aipic'a

aimi'iya moƚcuxeyacoƚtsi coƚtuca'. timajnle quiƚtuca' lan xanuc',


20 Acueca' li'najtsecopa ȽanDios,
  aƚ'onƚcota to iya'. Iya' capa'a caituca'.
toƚta'a i'epolhuo' i'huexi. Jiƚpiya Tama toƚta'a laifcuapa hualca
loƚcuerpo toƚs'najtsi'iƚe ȽanDios. aimi'iya mi'eyacu. Ituca' ituca'
Tonƚ'eƚe ma le'a latenƚcocoya. lapi'iponga' laƚ'ejma' ȽanDios. Anuli

7  Itsiya quiniƚ'elhuo', ti'i'ma tixnet'ƚ'ma, ƚocuena aimi'iya


1-2  

catalai'e'elhuo' lalicuis'epa mixnet'ƚya.


jiƚpe loƚje'e. Licuis'epa, aƚmi ja'ni 8 Imanc' pe aiconlamalƚiyi, jouc'a

ac'a loxpic'epa anuli cal xans ja'ni apotsateya cacaƚ'no', iya'


nonespa: “Iya' capajm'ma caituca'. camilhuo': Toƚmajnle coƚtuca',
Aicahueya caipeno.” Ne'. Tama ac'a ma to iya' capa'a caituca'. Toƚta'a
loxpic'epa iƚque cal xans, najmay xonca al c'a tuluyalaico'me. 9 Ja'ni 

lan xanuc' anuli anuli temalƚiƚe. toƚjanajyoƚtsi juaiconapa, tocomma


Jouc'a lacaƚ'no' anuli anuli temalƚiƚe. toƚpi'eyoƚtsi, najmay tonlamalƚiƚe.
Toƚta'a aimi'eyacu nixpiya. 10 Imanc' unc'apimaye

3 Cal xans aimicuanaj'moxi,


  joupa nolamalƚipá camilhuo'
ti'e'exoxi anuli ƚipeno. Jouc'a lonƚ'eyacu. Iya' a'i caituca' iƚta'a
ƚaca'no' aimicuanaj'moxi, ti'e'exoxi laifcuxe'epolhuo'. Camilhuo' ma
anuli ƚipe'ailli'. 4 Aimines'ma
  laƚcuxe'eponga' ƚaƚPoujna.
ƚaca'no': “Laicuerpo ai'huexi. Ja'ni Imanc' unc'acaƚ'no' camilhuo':
aipic'a ca'e'e'moxi cuenna.” A'i. Aimainuc'e'ma ƚope'ailli'. 11 Ja'ni

Licuerpo ƚaca'no' i'huexi ƚipe'ailli'. ominuc'epa aimahueta ocuenaj


Jouc'a cal xans aimines'ma: xans. Topajnla' cotuca'. O ja'ni
“Laicuerpo ai'huexi. Ja'ni aimi'iya, taihuejnaƚa' ƚope'ailli',
aipic'a ca'e'e'moxi cuenna.” A'i. toƚxanunatsoƚtsi lataiqui',
Licuerpo cal xans i'huexi ƚipeno. tolimenc'e'ecotsoƚtsi loƚ'epa.
5 Imanc', aimoƚcuanac'e'moƚtsi.
  Jouc'a cunc'aipimaye xanuc'
Ma le'a toƚcuanac'e'moƚtsi ja'ni camilhuo': Aimaihuescuf'ma ƚopeno.
toƚspic'eƚe loquexi' imanc'. Ja'ni 12 Locuenaye imanc' nolamalƚipá

toƚnesle: “Alanajle oquej afane' petsi le'a anuli imanc' naihuejcopa


quitine, aƚsnet'ƚƚe, aƚpalaic'o'me Jesucristo, camilhuo' lonƚ'eyacu.
ȽanDios. Muyaipá iƚne ƚitiné Iƚta'a laifmipolhuo' aicaƚmic'
aƚ'e'e'moƚtsi cuenna.” Ja'ni toƚta'a ƚaƚPoujna. Iƚque aiquipo'nohuo
oƚspic'epá, ne', toƚ'e'etsoƚtsi cuenna. cataiqui' lonƚ'eyacu. Ma' iya'
Tuyaiƚa' iƚne oquej afane' quitine caituca' caxc'ai'ilhuo', camilhuo':
tonƚ'e'econatsoƚtsi anuli. Ja'ni a'i Unc'apimaye, ja'ni anuli imanc'
aimoƚsnet'ƚyacu. Tijouƚa' ƚonta'a ƚipeno, tama aimihuejma Jesucristo,
Satanás tehuai'molhuo'. tixpic'e tipajnla', ne', timajnle
6 Iƚe laitaiqui' laifmipolhuo':
  anuli, aimihuescuf'ma. 13 Jouc'a

“Anuli anuli cal xans temaneƚa'”, unc'apimaye cacaƚ'no', ja'ni anuli


1 Corintios 7 326

imanc' ƚipe'ailli', tama aimihuejma iƚe. Taihuejla' locuxepa ȽanDios.


Jesucristo, tixpic'e tipajnla', ne', Toƚta'a ƚinca tetenƚcocojma ȽanDios.
timajnle anuli, aiminuc'e'ma. 14 Ima'

20 Jahuay imanc', ma to mipa'a

taihuequi Jesucristo, tama ƚope'ailli' loƚpepajnya litine ȽanDios


aimihuequi, ȽanDios joupa lijoc'ipolhuo', ma toƚta'a toƚmajnle.
imetsaicopa iƚque to cope'ailli'. Ma' 21 Ima' joupa ijoc'ipo' ȽanDios,

anuli maipima, ima' taihuequi ja'ni ummozo, i'huexi ƚopoujna,


Jesucristo, tama ƚopeno aimihuequi, aimoxhueƚmot'ƚe'ma. Ja'ni
ȽanDios joupa imetsaicopa iƚque tixpic'enƚe tux'masnatso' ima'
to copeno. Ja'ni a'i toƚta'a ȽanDios tones'ma: “A'i. Najmay capanehuo.
coƚa' aiquimetsaicola' loƚnaxque' Fa'a quihuejco'ma Cristo.” 22 Litine

iƚne i'huexi. Itsiya ƚinca timetsaicola' lijoc'ipolhuo' ȽanDios, iƚe litine


iƚniya. 15 Iƚne pe aimihuejyi loquexi'
  Cristo iƚonc'epolhuo' limane ƚonta'a.
Jesucristo, axans o aca'no', petsi Itsiya, ja'ni ima' ummozo, ima'
aiquihuequi ja'ni ipic'a tenaj'moxi, i'huexi ƚopoujna fa'a li'a ƚamats', o
ima' petsi mihuequi tapi'iƚa' lane. ja'ni ailopa'a copoujna fa'a, ma'
Aimones'ma: “Joupa aƚfi'inga'. iƚque Cristo oƚPoujna loquexi'
Aimi'iya malux'masyacoƚtsi.” imanc'.
ȽanDios aƚjoc'iponga' aƚmajnle 23 Toƚ'nujuaitsa, ȽanDios i'najtsepa

al c'a, aimaƚfuloƚque'me. 16 Ima'


  acueca' ti'etsolhuo' i'huexi Cristo.
maipima caca'no', ja'ni ƚope'ailli' Aimolihuej'mola' lan xanuc',
aimihuequi Jesucristo, mipa'a tunlihuejle Jesucristo. Iƚque ƚinca
iƚque ima' aicoxina' ja'ni ti'i'ma oƚPoujna. 24 Unc'aipimaye, ma

to'e'e'ma tixhuej'menanni, tunƚu'ma. to mipa'a loƚpepajnya iƚe litine


Jouc'a ima' maipima, ja'ni ƚopeno ȽanDios lijoc'ipolhuo', ma toƚta'a
aimihuequi, mipa'a iƚque ima' toƚmajnle. To qui'ic' tonƚ'eƚe
aicoxina' ja'ni ti'i'ma to'e'e'ma latenƚcocoya ȽanDios.
tixhuej'menanni, tunƚu'ma. 25 Lapimaye cahuats'la jouc'a

17 Iya' cacua: Ma to laƚ'ejma'


  lamijcanó, ƚaƚPoujna Jesucristo
lalapi'iponga' ƚaƚPoujna, toƚta'a aicalu'ic' lo'eyacu iƚniya. Iya'
aƚ'eƚe. Jouc'a ma to qui'ic' cu'i'molhuo' laifxpic'epa iya'
laƚpo'noponga' ȽanDios toƚta'a caituca' laipicuejma'. Ƚinca ȽanDios
luyalaico'me lapajnya. Toƚta'a joupa aƚsanu'epa laipicuejma',
laifmuc'ipola' lapimaye ni petsi aicafel'miyale. 26 Camilhuo': Itsiya

lafoƚyomma. 18 Iƚe litine lijoc'ipo'


  ipime lapajnya, afule maluyalaicoyi.
ȽanDios ja'ni joupa etec'empo' Iƚne lahuats'la o lamijcanó xonca
lopixic', i'ipa loseña, tipanenni al c'a tuyalaico'me ja'ni timajnle to
toƚta'a. Aimones'ma: “¿Te caif'eya? mimana'.
Quiƚonc'e'e'moxi iƚe laiseña.” O ja'ni 27 Ima' maipima, ¿te fi'ilhuo'

aiquetec'enghuo' lopixic', topanenni ƚopeno? Aimoxhueƚmot'ƚe'ma.


toƚta'a. Amones'ma: “Alatec'e'enƚa' Aimahue'ma tolux'mas'moƚtsi. O
laipixic'”. 19 Ailopa'a tintsi. Ja'ni
  ima', ¿te ailopa'a copeno? Ne',
etec'empo' lopixic' o a'i, ma' anuli aimahue'ma copeno. Topajnla' toƚe.
327 1 Corintios 7​, ​8

28 O ja'ni tamane'ma, nipajnya, Aicamilhuo': “Toƚe, toƚe tonƚ'eƚe”. A'i.


tamaneƚa', ailopa'a tintsi. Jouc'a Ma le'a cacua: “Tetencocoƚa' loƚ'ejma'
anuli ƚahuats', ja'ni temane'ma ȽanDios”. Toƚta'a itine itine jahuay
ailopa'a tintsi. Ma' aƚinca iƚne ƚolunxajma' toƚjoc'i'me ƚaƚPoujna.
namalƚipá xonca ipime liƚpepajnya. Ja'ni acueca' toƚsueƚcocoyi xonca
Iya' aipic'a aimoƚteƚ'mi'moƚtsi. toƚ'nujuais'me lapajnya fa'a li'a
Toƚiya cu'ilhuo': Xonca al c'a ƚamats', aimi'iya moƚjoc'iyacu
tuluyalaico'me iƚne pe aimemalƚiyi. ȽanDios.
29 Itsiya ȽanDios ipic'a ti'iƚa' ituca'

36 Cal xans y anuli ƚahuats',

laluyalaicopa lapajnya. Etec'opa petsi aiquejonƚiyoƚtsi ma le'a


ƚitiné, aimicoƚya li'a ƚamats'. Toƚiya tiyejmaleyi mi'eyi lanic' lapi'ipola'
iƚne nemalƚipá ti'onƚcotola' liƚ'ejma' ƚaƚPoujna Cristo, ja'ni ticuaitsi
to iƚne pe aiquilemalƚi. Tixojma litine aimixnet'ƚqui cal xans, ipic'a
quileta ti'e'me lanic' lapi'ipola' ti'e'e'moƚtsi anuli, ne', temalƚiƚe.
ȽanDios. 30 Jouc'a nohuotsopá,
  Ti'e'ma ma to ts'ipic'a. ȽanDios
ticuicomma ti'e'ma ma to ailopa'a tixina ac'a lo'eya. 37 Jouc'a ac'a

quiƚpihuotsoqueya. Jouc'a lo'epa cal xans joupa ixpic'epa,


noyalaicopá al c'a, aimi'e'me ma ticua: “Ma' aƚejmale'me,
le'a liƚpixojma cata iƚne quiƚtuca', aimalajonƚiyacoƚtsi iya' ƚahuats'”.
ti'nujuaisle liƚpimaye. Jouc'a Ne', toƚta'a tiyejmale'me, ailopa'a
no'najualepá, tama tipa'a ƚiƚ'hueca tintsi, aimemalƚi'me. 38 Iya' cacua:

aimi'nujuais'me iƚiya. 31 Jouc'a


  Ac'a lo'eya cal xans nolecoya
nolijpá quiƚtomí fa'a li'a ƚamats', ƚahuats', ƚamalƚiyacu. Xonca
aimixhuej'me'me ma le'a iƚe lanic'. ac'a lo'eya iƚque petsi aiquilejma,
Li'a ƚamats', jahuay laƚsimpa fa'a aimemalƚiyacu.
itsiya, ti'hua tijaf'que, tijouna'ma. 39 Ma' imaf'i' ƚipe'ailli' ƚaca'no'

32 Aipic'a aimoƚsueƚcocoyacu
  ifiyiya. Ja'ni timanƚa' ƚipe'ailli'
lapajnya fa'a li'a ƚamats'. Ƚapima ƚaca'no' ux'masquenamma. Tipa'a
nopa'a quituca' itine itine ti'nujuaitsi lane temanecona'ma. Ma le'a
Jesucristo. Tehuay tetenƚcoco'ma ti'iƚa' cal xans jouc'a i'huexi
iƚque ƚiPoujna. 33 Ƚapima nemanepa
  ƚaƚPoujna Jesucristo. 40 Tama ti'i'ma

itine itine ti'nujuaitsi lapajnya fa'a temalƚi'me, ƚaca'no' ja'ni tipajnla'


li'a ƚamats'. Tehuay tetenƚcoco'ma quituca' xonca ac'a tuyaico'ma
ƚipeno. 34 I'ipa oque' lipicuejma'.
  lapajnya. Toƚta'a laifmipolhuo' iya'.
Ma' anuli lo'ipa ƚapima cahuats'. Cacua: Jouc'a iya' cal Espíritu Santo
Itine itine ti'nujuaitsi Jesucristo. aƚcuxe laifmipolhuo'.
Ticua: “Aipic'a aƚ'iƚa' i'huexi Cristo,
ƚai'alma jouc'a laicuerpo. Le'a iƚque
aiPoujna.” Ƚapima caca'no' nemanepa
8 Itsiya aƚpalaico'me lotsufcopa
landiosla'. Ƚinca jahuay illanc'
ȽanDios lapi'iponga' laƚpicuejma'.
ti'nujuaitsi lapajnya fa'a li'a ƚamats'. Aƚsina' laƚ'eyacu. Iya' cacua:
Tehuay tetenƚcoco'ma ƚipe'ailli'. Tama tipa'a laƚpicuejma' ja'ni
35 Laixc'ai'ipolhuo' toƚta'a aipic'a
  aimaƚ'nujuaitsila' laƚpimaye, ¿te
catoc'itsolhuo'. Aicacuxenai'ilhuo'. quipenic' laƚpicuejma'? Toƚta'a ma
1 Corintios 8​, ​9 328

le'a lunfu'eyoƚtsi laƚpicuejma'. Ja'ni tocueca, oxina' nipajnya tote'ma


jouc'a aƚ'nujuaitsila' laƚpimaye, ƚitsufcompola' landiosla'. To'hua'ma
ja'ni aƚtoc'ila' xonca aƚfa'e'moltsi al juic lo'epa jiƚpe lixoute' iƚque
laƚpicuejma'. ƚilendios, tote'ma ƚitsufcompa. Jiƚpe
2 Cal xans nocuapa: “Ne', ne',
  muyaipa ƚopima, iƚque aimicueca,
aixina'”, iƚque aiquixina', ma le'a aimicua miteja, ticua: “Aimi'iya”.
ticua. 3 Cal xans no'epa capic'a
  Tixintso' ima' toteja, tipai'i'moxi
ȽanDios, ȽanDios timetsaijma iƚque lipicuejma', ticua'ma: “Ailopa'a tintsi.
cal xans. Iya' jouc'a cate'ma ƚitsufcompa
4 Aƚpalaico'me ƚotejnyacu joupa
  ƚilendios.” Ima' ¿ja'ni totoc'i ƚopima?
ƚitsufcopa lilendiosla', ja'ni ti'i'ma A'i. 11 Ima' tocueca, ti'i'ma tote'ma.

aƚte'me o aimi'iya. Iya' cacua: Illanc' Ƚopima aimicueca toƚta'a. Ja'ni


joupa aƚsina' tipa'a anuli ȽanDios. titeƚa' tixhueƚco'ma, tecani'e'moxi.
Landiosla' ailopa'a co'eyacu. Maƚque ƚopima i'huexi Cristo, iƚque
5 Ƚinca timana' iƚniya lacui'impola'
  Cristo iteƚcopa lamaya tunƚu'eƚa'.
“andiosla'” o “apoujnalá”. Ja'ni fa'a 12 Toƚta'a lonƚ'epa tolatets'ila'

li'a ƚamats' o jiƚpe lema'a tama ti'iƚa' loƚpimaye, toƚscai'ela' liƚpicuejma'.


axpela' iƚne landiosla', 6 illanc' tipa'a
  Toƚatets'ila' a'i ma le'a loƚpimaye,
ma' anuli ƚalanDios, iƚque aƚ'Ailli'. jouc'a tolatets'iyi Cristo. 13 Iya'

Jahuay lopa'a iƚque ixpic'epa ti'iƚa', cacua: Ja'ni ƚaiftepa tuc'uilitsuf'e'ma


maƚmana' fa'a li'a ƚamats' aƚ'eƚe ƚaipima, aicateconaya iƚiya.
latenƚcocoya iƚque. Jouc'a tipa'a le'a
9  Jiƚpe timana' nocuapá:
1-3  

anuli ƚaƚPoujna, iƚque Jesucristo. “Iƚque Pablo, ¿naitsi iƚque?”


ȽanDios jahuay lixpic'epa ti'iƚa', Iya' catalai'e: ¿Te anuli cal xans
iƚque ƚaƚPoujna ilanc'epa, lapi'inga' aipoujna? ¿Te iya' a'i nin'apóstol?
al ts'e laƚpitine. ¿Te aicalummaic' Jesucristo? ¿Te
7 Timana' lapimaye aimicuec'eyi.
  aicaixina' iya' iƚque ƚaƚPoujna?
Ticuayi: “Iƚniya lan imagen ma' Imanc' noƚ'huaiyijmpá Jesucristo,
andiosla'. Cal tejua' ƚitsufcompola' ¿naitsi nu'ipolhuo' Lataiqui'?
joupa i'ipa iƚ'huexi iƚniya.” Pe ¿Naitsi cummepa Jesucristo
nonespá toƚta'a ja'ni titeƚe ti'etsi lanic' jiƚpiya? ¿Te a'i iya'?
ƚitsufcompola' tixhueƚco'me, Tama tinesyi ocuenaye: “Pablo a'i
tines'me: “Aijc'a laƚ'epa”. 8 ¿Te aga
  apóstol, aimi'hua limane”, imanc'
ƚaƚtepa lapenufco'monga' ȽanDios? aimi'iya moƚnesyacu toƚiya. Imanc'
Ja'ni aƚteƚe ƚitsufcompola' landiosla', olapenufpá laitaiqui', oƚ'huaiyijmpá
¿te aga ȽanDios aƚsim'monga' xonca Jesucristo, toƚta'a ȽanDios imuj'ma
acueca' laƚpicuejma'? A'i. Ja'ni iya' aƚinca nin'apóstol.
aimaƚteji, ¿te aga aƚsim'monga' 4 Illanc', ¿te aicalapi'inga'

xonca a'ijc'a laƚpicuejma'? A'i. lane malapenufyacu ƚaƚtejacu,


9 Tama aixina' toƚcuec'eyi iƚta'a,
  laƚsnayacu lalapi'iyaconga'
itsiya camilhuo': Toƚspic'eƚe al c'a lapimaye? 5 ¿Te aimi'iya maƚ'eyacu

lonƚ'eyacu. Aimoluc'uilitsuf'e'mola' anuli to lo'epa locuenaye lan


lapimaye petsi aiquiƚcueca. 10 Ima'
  apóstole, jouc'a lipimaye ƚaƚPoujna,
329 1 Corintios 9

jouc'a Pedro? Iƚne iƚejma liƚpenoye no'epá canic' al xoute'? Iƚne titeji
apimaye. 6 Iƚniya ƚinca tipa'a lane
  notsufcopá jiƚpe al xoute'. Iƚne petsi
aimi'e'me canic', ma le'a ti'e'me iƚe lotsufcompola' linneja jiƚpe al altar,
lanic' lepi'ipola' caƚ'Ailli' Jesucristo. maƚniya titeji iƚe lixic'. 14 ȽaƚPoujna

Iya' y Bernabé, ¿te illanc' le'a illanc' ixpic'epa ma' anuli


ailopa'a lane maƚ'eyacu toƚta'a? tuyalaico'me iƚne noya'apá Lataiqui'.
7 Cal soldado, ¿te ti'najtse'ma
  Ixpic'epa aimi'e'me ocuena canic'.
quituca' ƚoteja? Ƚinfapa 'uva, ¿te Muya'ayi Lataiqui' iƚniya, liƚpimaye
aimiteja ƚi'uva? O no'epola' cuenna tepi'intsola' ƚotejacu.
lihuacax, ¿te aimixnaya liƚƚeche? 15 Iya' ƚinca aicainuyaijma toƚta'a.

8 Iƚiya lainespa, ¿te ma' iya' caituca'


  Ni itsiya aicamilhuo': “Imanc'
quipa'e laipicuejma'? Lataiqui' aƚtoc'iƚa'”. A'i. Iya' tixoqui neta
locuxepa ȽanDios, ¿te aimuya'e' culij'ma ƚaiftepa. Ja'ni coƚa' ti'iƚa'
toƚiya? 9-10 Toƚta'a loya'apa licuxepa
  ituca' lai'ejma' caxhueƚco'ma
Moisés, ticua: “Mi'huailetsufyi lan juaiconapa. ¡Najmay aƚmaƚa'! Iya'
huacax cal trigo, aimoƚfi'e'mola' caituca' caxpic'e toƚta'a lai'ejma'.
lilepu'naƚ”. Iƚe lataiqui', ¿te 16 Ƚinca a'i caituca' laipicuejma'

ȽanDios ma ti'nujuaitsila' lan caxpic'e cuya'a'ma Lataiqui'. Iƚe


huacax? o ¿aƚ'nujuaitsinga' illanc' lanic' joupa lapi'ipa ȽanDios. Ja'ni
naƚ'epá lanic', iƚe lalapi'iponga'? aica'ay caxhueƚco'ma juaiconapa.
Ƚinca, aƚ'nujuaitsinga' illanc'. Toƚta'a a'ijc'a laifnuyaicoya.
Aƚ'onƚcosponga' to cal xans mepa'ma 17 Ja'ni coƚa' iya' caituca' aixpic'epa

ƚemats' petsi lofaya cal trigo, o to cal cuya'aƚa' Lataiqui', aga aƚ'najtse'ma.
xans mifusma trigo. Iƚne tixoc'iyoƚtsi Iya' caituca' aicaxpic'e, ma le'a
quileta ti'eyi canic', iƚsina' tite'me quihuejcocojma iƚe laƚcuxe'empa.
quiƚtrigo. 11 Illanc' jiƚpiya aƚfapá
  ¿Te caƚ'najtsecoya? 18 Iya' ƚinca

Lataiqui', toƚiya ac'a loluyalaicoyacu aica'najtsi'iyale, ma le'a cuya'e'


imanc' Locuena Quitine. Itsiya litine, Lataiqui'. Tama ti'hua laimane,
illanc' maƚmana' fa'a li'a ƚamats', tama nipajnya caxahue'eƚa',
¿te ailopa'a calafot'ƚeyacu? ¿Ja'ni aicaxa'hue. Tijouƚa', ¿te tipa'a
aimalapi'iyaconga' ni caƚtejacu? ¿Te laifnulijya? 19 Culij'mola' lan xanuc'.

toƚsinyi ipime iƚiya? Ailopa'a caipoujna axans. Tama


12 Iya' cacua: Ja'ni tolimetsaicola'
  ailopa'a naƚcuxeya aicaiƚof'eyoxi.
locuenaye ti'hua toƚta'a Aixpic'epa ca'nujuaitsola' jahuay.
liƚmane, toƚtes'mila', ¿te Toƚta'a ti'i'ma xonca axpela'
aimalimetsaicoyaconga' xonca laifnulijyacola', iƚne napenufyacu
illanc'? Ƚinca maƚmana' jiƚpe illanc' Lataiqui'. 20 Iya' ninjudío

luyalaicoyi lapajnya to aimi'hua ai'onƚicopoxi to laif'as judío,


laƚmane. Ailopa'a caƚsahue'epolhuo' tetenƚcocotsola' iƚniya lai'ejma'.
imanc'. Xonca aipic'a tolihuejle Aƚquimf'eƚa', tepenufle Lataiqui'.
Lataiqui'. Aimolixtule'me. Itsiya tama aixina' aimalunƚu'eya
13 ¿Te aicoƚsina' te ts'i'ic'
  litaiqui' Moisés, iya' ai'onƚicopoxi to
loyalaicopá liƚpepajnya iƚniya iƚniya naihuejpá iƚe lataiqui'. Cacua:
1 Corintios 9​, ​10 330

Toƚiya lapenuf'ma iya' laifnuya'apa ma tuntafque ƚahua'. Iƚque ƚinca


Lataiqui'. aimulijya. Iya' cateƚ'miyoxi. Cacua:
21 Jouc'a aipic'a tepenufle
  Iƚta'a laicuerpo ti'iƚa' quixina' iƚe
laifnuya'apa petsi aimimetsaicoyi a'i caipoujna. Ma' iya' caituca'
locuxepa ȽanDios, iƚne naihuejcopá cacuxe'moxi al c'a. Ja'ni a'i, ¿te
quiƚtuca' liƚpicuejma'. Toƚiya co'iya? Iya' coƚa' ailopa'a calapi'inya
ai'onƚicopoxi to iƚniya. Iya' ƚinca tama nuya'a'ma Lataiqui'. Tope tope
aicainihuequi caituca' laipicuejma', capanehuo.
quihuejma Cristo. Toƚiya canant'ƚi
locuxepa ȽanDios. 22 Jouc'a

ai'onƚicopoxi to lapimaye pe
10 Unc'aipimaye, camilhuo'
aimolimenc'eco'me
li'ipola' laƚtatahueló. Jahuay iƚniya
aimicuec'eyi litaiqui' Jesucristo. unxamu'ela' ƚummahuay lipo'nopa
Cahuay te co'iya metenƚcocoyacola' ȽanDios lema'a. Jahuay uyalaico'me
lan xanuc' ni petsi lomana', ocuena ƚaja, ȽanDios ilanc'e'epola' liƚpene.
ocuena liƚraza, liƚ'ejma'. Cacua: 2 Iƚniya lunxamu'epola' ƚummahuay,

Toƚta'a cunƚu'e'mola' hualca nuyalaicopá ƚaja, toƚta'a i'ipola'


iƚniya. 23 Toƚta'a laif'epa laipenic',
  lixanuc' Moisés. Jahuay ilihuequi
iƚe lalapi'ipa ȽanDios. Jahuay iƚque. 3 Jahuay iƚne ma' anuli

ƚainunxajma' cuya'e' Lataiqui'. nitepá ƚa'i, iƚque ƚi'huayomma


Cacua: Iƚe Lataiqui' tuya'e' te ts'i'ic' lema'a. 4 Jahuay ma' anuli noxnapá

lalapi'iyaconga'. Iya' jouc'a lapimaye laja' lepi'ipola' ȽanDios. Iƚe laja'


lulijle iƚe al c'a. tipayomma ƚapic ƚipo'nopa ȽanDios.
24 ¿Te aicoƚsina' lo'ipola' lan
  Ni petsi loyepa lan xanuc' jouc'a
xanuc' lalahuaiyacoƚtsi cainuya? ti'hua'ma ƚapic, tiyeyi anuli. Ƚapic
Axpela' nainulpá, anuli nolijya, ma' iƚque Cristo. 5 Jahuay iƚniya

tepi'inni quipremio. Imanc' ȽanDios itoc'i'mola' ma' anuli. A'i


tolihuejle Cristo, tepi'itsolhuo' jahuay letenƚcocopa ȽanDios
lolulijyacu. 25 Iƚne pe notsuflaiyacu
  liƚ'ejma'. Imanapola' jiƚpe ƚijuƚ
lofit'ƚyacu ti'e'moƚtsi cuenna, camats'. Toƚta'a liteƚ'mipola' ȽanDios.
ti'iƚa' acueca' quiƚpujfxi, tulijle 6 Iƚe li'ipola' laƚtatahueló

lafit'ƚya. Petsi nolijya tepi'im'me ȽanDios aƚ'onƚiconga' to illanc'


licorona lilanc'ecompa ipela laƚ'iyaconga' ja'ni a'ij c'a laƚ'ejma'.
c'ec. Iƚe al corona aimixnet'ƚqui, Lu'inga': “Toƚpo'noƚe loƚpicuejma'
teteƚquemma. Illanc' ja'ni lulijle, aimoƚjanaj'me molihuej'me
lalapi'inyaconga' aimijouya, lixcay to lihuejpa iƚniya”. 7 Imanc'

ti'hua ticoƚi tijauhuamlaicota. aimolaxc'onƚingoƚai'mola' landiosla'.


26-27 Cal xans nonespa: “Culij'ma
  Toƚta'a li'epa hualca iƚne lan xanuc'.
lalahuaiyacoƚtsi cainuya”, iƚque ac'a Tuya'e' al Paxi Liniƚingiya ticua:
tinu'ma, tehuelonge pe locuaicoya. I'epá liƚjuic landiosla',
Toƚta'a iya' cainihuequi Jesucristo. icutsoƚai'me, itetso'me,
Iya' cacuxeyoxi. Lai'ejma' a'i to ixna'me.
li'ejma' cal xans notsufaipa lafit'lya Lijou'ma itsolinanca quixojma
tuntafco'moƚtsi liƚmane, tijouƚa' cata, i'e'me nixpiya.
331 1 Corintios 10

8 Jouc'a
aimoƚ'noƚ'mola' lacaƚ'no'. Aƚs'najtsi'i'me ȽanDios, aƚsna'me al
Hualca iƚne lan xanuc' toƚta'a li'epa. vino lopa'a jiƚpe al vaso. Maƚsnayi
ȽanDios iteƚ'mi'mola'. Anuli litine al vino jahuay anuli aƚ'nujuaisyi
imana'mola' anuxans fane' mil lijuats' Cristo. Maƚteji ƚa'i ƚaƚsquejpa
lan xanuc'. 9 Jouc'a aimolahuai'me
  jahuay anuli aƚ'nujuaisyi licuerpo
ƚaƚPoujna. Toƚta'a li'epa hualca Cristo. 17 Ƚa'i ƚaƚsquejpa ti'onƚcospa

iƚniya. ȽanDios umme'mola' to licuerpo Cristo. Iƚque ƚa'i ma


lainofat'ƚ. Iƚne ima'a'me lan xanuc'. le'a anuli. Toƚta'a timuqui tama
10 Jouc'a aimoƚtac'ui'me cajunac'
  ninc'xpela' illanc' ma le'a anuli.
ȽanDios. Hualca toƚta'a li'epa. Iƚque anuli ƚa'i ahualca ahualca
ȽanDios umme'ma ƚepaluc quema'a, aƚteji jahuay.
ima'a'mola'. 18 Lan xanuc' Israel miteji

11 Jahuay iƚiya li'ipola' laƚtatahueló,


  lixic' litsufcompa jiƚpe al cuecaj
ȽanDios aƚ'onƚiconga' to illanc' xoute', ti'nujuaisyi iƚe al altar
laƚ'iyaconga' ja'ni a'ij c'a laƚ'ejma'. pe laipa'ayompa lixic' i'altar
Jiƚpe al Paxi Liniƚingiya ȽanDios ȽanDios. 19 Ƚinca aica'onƚicola'

aƚsc'ai'inga' illanc' laƚmana' iƚna'a ƚalanDios to lilendiosla'. Jouc'a


ƚitiné ma mi'hua mijou'ma li'a aica'onƚicola' lotsufcompola'
ƚamats'. Lu'inga' aimaƚ'e'me to lilendiosla' to lotsufcopa ȽanDios.
iƚniya. 12 Toƚ'nujuaitsa li'ipola'

20 Mane cacua: Lan xanuc'

laƚtatahueló. Ja'ni tocua: “Iya' ma pe aimimetsaicoyi ȽanDios


quihuequi. Ailopa'a caƚ'iya”, iya' aimitsufcoyi ȽanDios, titsufcoyi
camihuo': Ne', topo'noƚa' cuenna. lontahue. Cacua: Amoƚtetso'me
Aimixcai'mo'. 13 Itsiya toƚteƚcoyi ma
  anuli lontahue, aimoƚƚejmale'me
le'a to laƚteƚcopa maƚmana' fa'a li'a anuli iƚniya. 21 Imanc' ja'ni toƚsnayi

ƚamats'. ȽanDios joupa lu'ipolhuo': livaso ƚaƚPoujna Cristo aimi'iya


“Iya' catoc'i'molhuo'”. Toƚta'a lo'eya. moƚsnayacu jouc'a liƚvaso iƚne
Iƚque aimipaiya lipicuejma'. Ja'ni lontahue. Ja'ni toƚtetsoyi jiƚpe
toƚsinyi acueca' iƚe loƚteƚcopa, ja'ni lacui'impa “limesa ƚaƚPoujna”,
toƚnesle: “Aimi'iya caixnet'ƚconaya”, toƚtetsoyi anuli iƚque. Aim'iya
ȽanDios timuc'i'molhuo' moƚtetsoyacu anuli lontahue
lonƚ'eyacu. Timuc'i'molhuo' te jiƚpe liƚmesa. 22 O, ¿ja'ni lahuaiƚe

co'iya molulijyacu. Toƚta'a ti'hua ƚaƚPoujna? ¿Ja'ni xonca ti'hua


toƚsnet'ƚ'me. laƚmane?
14 Maicunc'aipimaye,

23 Ƚinca tama jahuay nipajnya

aimolihuej'me landiosla'. aƚ'e'me, tipa'a latenƚcocoya jouc'a


Tolanajtsoƚtsi nulemma. tipa'a pe aimetenƚcocojma. Tama
15 Imanc' a'i cunc'amac'ta. Tipa'a
  jahuay nipajnya aƚ'e'me a'i jahuay
loƚpicuejma'. Itsiya aƚquimf'eƚa' mitoc'iyacola' lapimaye. 24 Imanc',

iƚta'a laifmiyacolhuo'. Tijouƚa' aimoƚ'e'me loƚpic'a coƚtuca'. Toƚ'e'me


toƚspic'eƚe al c'a lonƚ'eyacu. 16 Illanc'
  iƚe lotoc'iyacola' loƚpimaye.
ninc'apimaye tipa'a laƚvaso, jiƚpe 25 Locuquimpa laplaza

maƚsnayi aƚ'nujuaisyi li'epa Cristo. ti'i'ma toƚ'nata, toƚte'me.


1 Corintios 10​, ​11 332

Aimoƚsueƚmot'ƚe'me,
aimolicuitsuf'me: “¿Te iƚe
litsufcompola' landiosla'?” Ma le'a
11 Toƚta'a cainihuequi Cristo.
Imanc' lihuejla' iya'.
2 Unc'aipimaye, tixoqui neta iya'

toƚ'natsa. 26 Toƚ'nujuaitsa: “Li'a


  aixina' aicalimenc'ecojma. Ti'hua
ƚamats' jouc'a jahuay lopa'a i'huexi aƚ'nujuaitsi, ma to laƚcuxe'epolhuo'
ƚaƚPoujna”. toƚta'a lonƚ'epa. Tonlihuejyi
27 Lan xanuc' pe aimimetsaicoyi
  laimuc'ipolhuo'. 3 Jouc'a aipic'a ti'iƚa'

ȽanDios, ja'ni tijoc'itsolhuo' coƚsina' Cristo copa'a Nocuxepa


toƚtetsota, ja'ni oƚpic'a cal xans. Cal xans ti'hua limane
tonƚeƚe, ne', tonƚe'me. Toƚtetsa ticuxe'ma ƚaca'no', iƚque ƚipeno.
ƚapi'inyacolhuo'. Aimoƚsueƚmot'ƚeta, ȽanDios ti'hua limane ticuxe Cristo.
aimolicuitsufoƚ'me: “¿Te iƚta'a 4 Cal xans mipalaic'o ȽanDios o

itsufcompola' landiosla'?” Ma le'a mu'iyale lonespa ȽanDios, texijla'


toƚtetsa. 28 Ja'ni anuli ƚoƚpima
  ƚijuac. Ja'ni tetemica ƚijuac tetets'i
timitsolhuo': “Iƚta'a itsufcompola' Cristo, iƚque Nocuxepa. 5 Ƚaca'no'

landiosla', aimi'iya moƚtejacu”, mipalaic'o ȽanDios o mu'iyale


aimoƚte'me. Toƚ'nujuaitsa ƚoƚpima lonespa ȽanDios, tetemijla'
ƚimipolhuo' toƚta'a. Aimoƚscai'e'me ƚijuac. Ja'ni texijla' ƚijuac tetets'i
iƚque ƚunxajma'. 29-30 Imanc' ƚinca
  ƚipe'ailli', iƚque nocuxepa. Ja'ni
aimoƚsueƚcoyacu, ma' iƚque ƚoƚpima texijla' ƚijuac tocomma to isuaf'pa.
tixhueƚco'ma. 6 Ja'ni ƚaca'no' aimetemijya

Iya' cacua: Ƚinca nipajnya toƚte'me. ƚijuac, ne', tetec'eƚa' ƚijuac. Ja'ni
Tijouƚa', ¿te co'iya? Ƚoƚpima aga ticua: “A'i, aimalatec'e'ma ƚaijuac,
tixim'ma a'ijc'a loƚ'epa, tihuotso'ma. aimalisuaf'ma, catai'ma lalaic'ata”,
Joupa oƚs'najtsi'ipá ȽanDios, toƚteji ne' tetemijla' ƚijuac.
moƚ'nujuaisyi ȽanDios, ƚoƚpima 7 Cal xans mipalaic'o ȽanDios

aiquixoqui queta, ixtuc'opo'. ¿Ja'ni aimetemij'ma ƚijuac. Cal xans


ac'a iƚe li'ipa? A'i. ti'onƚcospa to ȽanDios. Timuqui
31 Cacua: Ja'ni toƚte'me, ja'ni
  te ts'i'ic' iƚque Ƚilanc'epa. Ƚaca'no'
toƚsna'me, jahuay lonƚ'eyacu, tonƚ'eƚe ituca', iƚque tixhuaicospa ƚipe'ailli'.
ma le'a latenƚcocoya ȽanDios. Toƚta'a 8 ȽanDios lolanc'eyacola' lan xanuc'

lan xanuc' tines'me: “ȽilenDios ate'a ilanc'epa cal xans, a'i ƚaca'no'.
iƚniya ma' ac'a lipicuejma'”. 32 Ja'ni
  Iƚque ƚaca'no' aiquipa'e anuli lipecaƚ
ajudío o ja'ni a'ij judío, o ja'ni lolanc'ecoya cal xans. Ipa'epa
loƚpimaye ƚefot'ƚepola' ȽanDios, lipecaƚ cal xans ilanc'ecopa ƚaca'no'.
imanc' aimoluc'uilitsuf'e'mola'. 9 ¿Ja'ni ƚaca'no' ehue'epa quipe'ailli'

33 Toƚta'a laif'epa iya'. Ca'nujuaitsila'


  lijoupa ȽanDios ilanc'epa cal xans?
jahuay laif'as xanuc'. Aicacua: “¿Te A'i. Cal xans ehue'epa quipeno.
caif'eya? Aipic'a cuyaiƚa' al c'a iya'.” Lijoupa ȽanDios ilanc'epa ƚaca'no'.
Ma caxpic'e, camiyoxi: “Iƚe laif'eya, 10 Toƚiya ticuicomma tetemijla' ƚijuac

¿te tetenƚcocojma ƚaipima?” Aipic'a ƚaca'no'. Timuj'ma a'i micuxeyoxi


tuyalaiƚe al c'a laipimaye, tunƚul―le iƚque quituca'. Timuj'ma ƚipe'ailli'
iƚniya. xonca ti'hua limane. Toƚta'a
333 1 Corintios 11

tetenƚcoco'mola' lapaluc' quema'a a'ij nuli lonespa”. Iya' cacua: Aga al


jouc'a. Iƚne nahuelojmpá lapimaye ƚinca iƚe lataiqui' lonescompolhuo'.
lafot'ƚepoƚtsi. 19 Ƚinca aimi'iya moƚmajnyacu ma

11 Iya' aicatets'ila' lacaƚ'no'. Cacua:


  le'a anuli capicuejma'. Ticuicomma
Ticuicomma loquexi', cal xans tolanajtsoƚtsi. Toƚiya ti'huájtola'
jouc'a ƚaca'no'. Cal xans ticuicomma naitsi iƚniya latenƚcocoya ȽanDios.
quipeno, ƚaca'no' ticuicomma 20 Imanc' lonlafot'ƚepoƚtsi

quipe'ailli'. Toƚta'a lapajnya anuli aicoƚspic'e moƚtetsoyacu


molihuejyi ƚaƚPoujna. 12 Toƚta'a
  Ƚixmocojma' ƚaƚPoujna. 21 Imanc'

aƚmuc'iponga' ȽanDios: Al te'a aimoƚ'huaicoyi anuli anuli, ma


ipa'apa ƚaca'no' licuerpo cal xans. toƚteji ƚoƚtaic'. Tijouƚa' anuli
Lijoupa limajnlita lan xanuc' iƚne ƚapima tipanehuo tunle'e, ƚocuena
caipalyomma liƚcuerpo lacaƚ'no'. timeyoqui. 22 Imanc', ¿te ailopa'a

Jahuay, ma' anuli ȽanDios tepi'ila' colajut'ƚi? Jiƚpiya ti'i'ma toƚtetsota,


liƚpitine, axanuc', acaƚ'no'. toƚsnata. Xonca oƚpic'a tolatets'itsola'
13 Imanc' coƚtuca', ¿te coƚcuapa?
  loƚpimaye, iƚniya jouc'a lefot'ƚepola'
¿Te ja'ni ac'a lo'epa ƚaca'no' ȽanDios. Imanc' tolahuelongila' to
mipalaic'o ȽanDios exiqueya ninaitsi xanuc', tijouƚa' iƚniya tixinyi
ƚijuac? ¿Te ja'ni latenƚcocoya calaic'ata juaiconapa.
toƚiya? 14 Joupa oƚsina' a'ij nuli
  ¿Te caifmiyacolhuo'? ¿Te
liƚsans ƚaca'no' y cal xans. Cal cami'molhuo': “Ac'a lonƚ'epa”? A'i,
xans ja'ni itoqui juaiconapa ƚijuac, aicamiyacolhuo' toƚta'a.
aiquetenƚma, alaic'ata. 15 Ƚaca'no',

23 Iya' joupa aimuc'ipolhuo' iƚe

ja'ni itoqui juaiconapa ƚijuac, ma' laƚmipa ƚaƚPoujna. Nu'ipolhuo':


etenƚma, i'huáqui ac'a juaiconapa. Lipuqui' licum'me ƚaƚPoujna
Iƚque ƚitoqui ƚijuac ȽanDios Jesús iƚque epef'ma anuli
epi'icopa ƚaca'no' tipoxc'ixoxi. ƚa'i. 24 Ix'najtsi'i'ma ȽanDios,

16 Toƚta'a iya' laicuapa, lainu'ipolhuo'.


  ixquej'ma ƚa'i, timila' ts'ilihuequi':
Ja'ni anuli aimicueca, ja'ni tinesla': “Iƚta'a aicuerpo. Cacu'moxi,
“Lacaƚ'no' mipalaic'oyi ȽanDios cunƚu'e'molhuo'. Ma toƚta'a tonƚ'e'me
aimetemij'me ƚiƚjuac”, cami'ma imanc'. Toƚsquej'me ƚa'i, toƚte'me,
iƚque: “Illanc' a'i toƚta'a maƚ'eyi. aƚ'nujuaisco'ma iya'.” 25 Lijoupa

Jouc'a aimi'eyi lapimaye lefot'ƚepola' lixmocopa ƚaƚPoujna timila'


ȽanDios ni petsi lomana'.” ts'ilihuequi: “Iƚta'a al vaso, al vino
17 Itsiya capalaico'molhuo' lonƚ'epa
  lonango, iƚe aijuats' laifxcuajaiya.
pe aicalatenƚcocojma. Aicamilhuo': Toƚiya caƚinc'i'ma al ts'e cataiqui'
“Ac'a iƚe loƚ'ejma'”. Munlafot'ƚeyoƚtsi lopo'no'ipolhuo' ȽanDios,
aimoƚtoc'iyoƚtsi, aimoƚfa'eyoƚtsi imanc' ixanuc'. Toƚsnaƚe. Ti'hua
loƚpicuejma'. Lijou'ma xonca a'ijc'a tonƚ'e'me toƚta'a. Ma moƚsnayi
loluyalaicopa. 18 Ate'a cu'i'molhuo'
  aƚ'nujuaisco'ma.”
iƚe lonescompolhuo', aƚmimpa: 26 Maƚ'eyi toƚta'a, maƚteji ƚa'i

“Lapimaye nomana' liƚya' Corinto ƚaƚsquejpa, maƚsnayi al vaso,


mefot'ƚeyoƚtsi a'ij nuli liƚpicuejma', luya'ayi limayopa ƚaƚPoujna
1 Corintios 11​, ​12 334

jiƚpe lancruz. Ma toƚta'a maƚ'eyi ja'ni cal Espíritu aƚcuxenga',


aƚ'huaijma ticuaiyoconno. 27 Toƚiya
  lapi'iponga' laƚpicuejma'. 2 Imanc'

aimi'iya maƚtejacu ƚa'i to nij tintsi toƚ'nujuaisyi te ts'i'ic' loƚ'ejma'


ca'i, aimi'iya maƚsnayacu al vino to iƚne ƚitiné ma' aimolimetsaicoyi
nij tintsi vino. Ja'ni toƚta'a li'ejma' ȽanDios. Icuxe'molhuo' landiosla' pe
cal xans, iƚque tetets'ila' licuerpo aimipalaiyi. Unlihuejco'me iƚniya.
jouc'a lijuats' ƚaƚPoujna.  
3 Iƚne ƚitiné aicoƚsina' litaiqui' cal
28 Ai'a toƚte'me ƚa'i, ai'a toƚsna'me
  Espíritu Santo. Itsiya camilhuo':
al vino tolimetsaicotsoƚtsi, te ts'i'ic' Cal xans nonespa: “Tecaniƚa' Jesús”,
loƚ'ejma', te ts'i'ic' loƚpicuejma'. aiminesqui locuapa cal Espíritu
Tijouƚa' toƚteƚe ƚa'i, toƚsnaƚe al vino. Santo. Jouc'a camilhuo': Ma le'a
29 Naitsi notepa ƚa'i, noxnapa al vino,
  cal xans pe joupa epenufpa cal
ja'ni aimimetsaijma jiƚpe licuerpo Espíritu Santo ti'i'ma tuya'a'ma:
Cristo, litepa ƚa'i, lixnapa al vino “Jesús aiPoujna. Maƚque anDios.”
aimitoc'iya. Titeƚco'ma loteƚ'miya Ja'ni aiquepenufi cal Espíritu Santo
ȽanDios. 30 Toƚiya, jiƚpe pe
  aimi'iya muya'aya toƚta'a.
loƚmana' timana' axpela' lapimaye 4 Tama ituca' ituca' laƚ'eyacu

titafquemmola', axpela' textafquila' ma to malapi'inga' cal Espíritu,


o joupa imanapola'. ailopa'a oquexi' afantsi lan Espíritu
31 Limetsaicotsoƚtsi, aƚsintsoƚtsi
  Santo, ma' anuli le'a. 5 Tama ituca'

te ts'i'ic' laƚ'ejma'. Ja'ni a'ijc'a ituca' laƚpenic', iƚe laƚtoc'iyacola'


laƚ'ejma' aƚsuej'menanca. Tijouƚa' laƚpimaye, ma le'a anuli ƚaƚPoujna.
aimaƚteƚ'miyaconga' ȽanDios.  
6 Tama a'ij nuli calapi'inga' laƚmane,
32 Ja'ni aƚteƚ'minga' ȽanDios
  iƚque ȽanDios ma le'a anuli. Ma'
aƚmuc'inga' aimetenƚma laƚ'ejma', iƚque lapi'inga' jahuay iƚiya. Toƚta'a
ipic'a aƚsuej'menca. Toƚta'a aƚpaxnenga' jahuay illanc'.
aimalacani'eyaconga' to locuenaye 7 Cal Espíritu Santo aƚmuc'inga'

naihuejpá quiƚtuca' liƚpicuejma'. laƚ'eyacu anuli anuli illanc'.


33 Unc'aipimaye toƚ'nujuaitsa
  Toƚta'a illanc' ninc'apimaye ti'i'ma
iƚe laifnu'ipolhuo'. Litine aƚtoc'i'moƚtsi. 8 Anuli ƚapima, cal

molafot'ƚeyacoƚtsi, toƚtetso'me anuli, Espíritu Santo tepi'i'ma tuhuaƚ'ma


toƚcuaitsa petsi lolafot'ƚeyacoƚtsi, litaiqui' ȽanDios. Ƚocuena
toƚ'huaicota ticuaiyunca loƚpimaye, capima, maƚque cal Espíritu
tijouƚa' toƚtetso'me. 34 Ƚapima
  Santo tepi'i'ma tuya'a'ma al
ƚonle'epa juaiconapa, titetsoƚa' jiƚpe cueca' ts'ixina'. 9 Ƚocuena capima,

lejut'ƚ. Toƚta'a ac'a toluyalaico'me maƚque cal Espíritu Santo tepi'i'ma


jiƚpe lolafot'ƚepoƚtsi. ȽanDios ti'huaiyijnla' juaiconapa ƚaƚPoujna
aimiteƚ'miyacolhuo'. Jesucristo. Ƚocuena capima, maƚque
Litine cacuaitsi jiƚpiya cal Espíritu tepi'i'ma limane
aƚpalaic'otoƚtsi xonca. tixaƚ'me'mola' lafcualƚay. 10 Ƚocuena

Catalai'etolhuo' jahuay lalicuis'epa. capima, tepi'i'ma ti'eƚa' al cueca' ma

12 Unc'aipimaye aipic'a ti'iƚa'


coƚsina' te ts'i'ic' laƚ'eyacu
to mi'ay ȽanDios. Ƚocuena capima,
tepi'i'ma ti'iƚa' quixina' loxpic'epa
335 1 Corintios 12

ȽanDios, tu'itsola' lapimaye. 20 Ƚinca axpe' tipa'a lipo'no'ipola'


Ƚocuena, tepi'i'ma timetsaicoƚa' ja'ni ȽanDios, tama anuli le'a laƚcuerpo.
ma' aƚinca cal Espíritu Santo ticuxe 21 Toƚiya laƚ'u' aimi'iya mimiya

anuli ƚapima o ja'ni ticuxe ocuena laƚmane': “Aicaxhuicolhuo'.


'espíritu, iƚque ƚixcay. Ƚocuena Tonƚenƚe'. Iya' caituca' ca'e'ma lanic'.”
capima, tepi'i'ma tipalaiƚa' ipaijma Jouc'a ƚaƚjuac aimi'iya mimiyacola'
litaiqui' pe aiquixina'. Ƚocuena laƚ'mitsi': “Aicaxhuiyacolhuo'.
capima, tepi'i'ma ticuejla' iƚe Tonƚenƚe. Iya' caituca' ca'e'ma lanic'.”
lataiqui' linespa ƚipima, tu'itsola' 22 Jiƚpe laƚcuerpo ticuicomma

locuenaye capimaye. 11 Jahuay  jahuay lipo'no'ipola' ȽanDios. Iƚniya


iƚiya ti'ay cal Espíritu Santo. Ituca' pe tocomma ailopa'a quiƚpujfxi,
ituca', ma to lixpic'epa, lapi'inga' iƚne xonca ticuicomma. 23 Jiƚpe

laƚpicuejma' jouc'a laƚ'eyacu. laƚcuerpo tipa'a pe aimalimetsaicoyi


12 Anuli al cuerpo ƚinca axpe'
  xonca, jiƚna'a xonca aƚ'eyi cuenna.
mipa'a. Tama axpe' mipa'a licuerpo Jouc'a iƚna'a petsi ticuicomma
cal xans a'i oquej fanej licuerpo, temiyaquenni aimalixocoyi iƚniya.
anuli le'a. Toƚta'a Cristo. Illanc' 24 Petsi xonca latenƚcoconga'

icuerpo iƚque. 13 Illanc' ja'ni


  aimaƚsinyi cuanuc', aimalamiyi.
ninc'ijudío, ja'ni ninc'ocuenaye ȽanDios lilanc'epa laƚcuerpo
xanuc', ja'ni fa'a li'a lamats' tipa'a ixpic'epa petsi lopo'no'iyacola' anuli
ƚaƚpoujna o ailopa'a caƚpoujna, anuli. Ja'ni ipic'a temiyaquenni,
illanc' nalapolipá aƚ'onƚcosponga' to ti'enƚe cuenna, ipo'nopa maƚpe
anuli al cuerpo, iƚe icuerpo Cristo. petsi aƚ'e'me cuenna. 25 Toƚta'a,

Ma' anuli joupa aƚsnapá al c'a caja', jiƚpe laƚcuerpo anuli aimi'iya
iƚque cal Espíritu Santo ƚalapenufpa. miƚof'eyacoxi, locuena mi'oc'eyacoxi.
14 Ƚinca, anuli al cuerpo mipa'a
  Jahuay tixinyoƚtsi cuanuc', jahuay
axpe', a'i anuli ne'a. 15 Cal xans ja'ni
  ti'eyoƚtsi cuenna. 26 Ja'ni laƚcuerpo

li'mis timixoxi: “Iya' a'i namane, tipa'a anuli titeƚma, jahuay titeƚcoyi
toƚta'a iya' a'i qui'huexi iƚe al jouc'a. Ja'ni anuli tixoqui queta,
cuerpo”, ¿te iƚe li'mis a'i qui'huexi jahuay tixojma quileta.
al cuerpo? 16 Jouc'a ja'ni lix'mas

27 Toƚta'a imanc', icuerpo Cristo.

timixoxi: “Iya' a'i na'u, toƚta'a iya' Anuli anuli imanc' i'huexi iƚe
a'i qui'huexi iƚe al cuerpo”, ¿te iƚe licuerpo. 28 Jahuay nalafot'ƚeponga'

lix'mas a'i qui'huexi al cuerpo? ȽanDios lapi'iponga' anuli anuli


17 Ja'ni laƚcuerpo pangay ca'u',
  laƚpicuejma', ituca' ituca' laƚpenic'.
¿te co'iya maƚcuejyacu? Ja'ni Ate'a ipo'nopola' lan apóstole, iƚne
laƚcuerpo pangay cax'mats'i', ¿te lummepola' Cristo tuya'aƚe Lataiqui'.
co'iya malujuenufyacu? 18 A'i toƚta'a
  Lijoupa ipo'nopola' lam profeta,
laƚcuerpo. ȽanDios joupa ixpic'epa iƚne tuya'ayi lataiqui' lomipola'
lo'eya, ipo'no'ipola' anuli anuli pe ȽanDios. Lijoupa ipo'nopola'
lopanc'eya. 19 Ja'ni a'i coƚa' toƚta'a
  lomxiye, iƚne tuhuaƚyi Lataiqui',
qui'e'e ȽanDios, ¿pe copa'a al timuc'iyaleyi. Lijoupa ipo'nopola'
cuerpo? Ailopa'a. iƚne petsi lepi'ipola' liƚmane, ti'e'me
1 Corintios 12​, ​13 336

ma to lo'epa ȽanDios. Lijoupa aƚ'onƚcotonga' to nij naitsi xanuc'.


ipo'nopola' iƚne petsi lepi'ipola' 3 Ja'ni jahuay ƚaƚ'huexi lapi'i'mola'

liƚmane tixaƚ'meƚe lafcualƚay. titetsoƚe iƚne petsi aiquiƚ'hueca,


Lijoupa ipo'nopola' iƚne pe lepi'ipola' ja'ni aƚcu'moƚtsi aƚteƚ'mitsonga'
liƚpicuejma' titoc'iƚe liƚpimaye. acueca', aƚma'atsonga', aƚpi'etsonga'
Jouc'a ipo'nopola' iƚne pe lepi'ipola' nulemma, tijouƚa' ja'ni
liƚpicuejma' ticuxe'me liƚpimaye, aimaƚ'ehualeyi capic'a, ¿te quipenic'
tu'i'mola' te co'iya mi'eyacu lanic' iƚiya? ȽanDios aimetenƚcocoya
lepi'ipola' ȽanDios. Jouc'a ipo'nopola' laƚ'epa. Ailopa'a calapi'inyaconga'.
iƚne pe lepi'ipola' liƚpicuejma' 4 ¿Te caƚ'eyacu laƚ'ejma' ja'ni

tipalaiƚe ipaijma liƚtaiqui'. aƚ'ehualeƚe capic'a? Maƚ'ehualeyi


29 ¿Te jahuay illanc' ninc'apóstole?
  capic'a aƚsnet'ƚ'me juaiconapa jahuay
¿Te jahuay ninc'iprofeta? ¿Te jahuay laƚ'e'eyaconga', aƚpalaic'o'mola'
ninc'omxiye? ¿Te jahuay aƚ'eyi al al c'a, aimaƚ'eyacola' laic',
cueca' ma to lo'epa ȽanDios? 30 ¿Te
  aimaƚnescoyacoƚtsi al c'a, aimaƚ―
jahuay aƚsaƚ'mela' lafcualƚay? ¿Te lof'eyacoƚtsi. 5 Aimaƚ'eyacu nixpiya,

jahuay aƚpalaiyi ipaijma laƚtaiqui'? aimaƚ'eyacu lalatenƚcocoyaconga'


¿Te jahuay nipajnya aƚcuej'me illanc' caƚtuca'. Aimalixtulecoyacu,
loya'apa lapimaye nopalaipá ipaijma aimaƚ'nujuaisyacu ja'ni a'ijc'a
lataiqui'? A'i. Ituca' ituca' mi'hua laƚ'eponga'. 6 Aimixojya calata

laƚmane, ituca' ituca' laƚpicuejma' ja'ni timenaquila' lapimaye, ƚinca


lalapi'iponga'. 31 Imanc' toƚpo'noƚe
  tixoj'ma calata ja'ni laƚpimaye
loƚpicuejma', toƚsahue'eƚe ȽanDios tihuejcoyi al ƚinca cataiqui'. 7 Ti'hua

tepi'itsolhuo' al c'a juaiconapa. aƚ'ela' capic'a, aimaƚxojyaconga'.


Itsiya camuc'i'molhuo' te ts'i'ic' Aƚ'huaiyijm'mola'. Aƚ'huaicotola' ma
aƚ'ejma' xonca al c'a. ti'eƚe al c'a. Jahuay laƚ'eyaconga'

13 Iya cacua: Tama aƚpalai'me


liƚtaiqui' lan xanuc' jouc'a
liƚtaiqui' lapaluc' quema'a, tijouƚa',
ti'hua aƚsnet'ƚ'me.
8 Ja'ni aƚ'ela' capic'a, tama itsiya

litine o Locuena Quitine ti'hua


ja'ni aimaƚ'ehualeyi capic'a, iƚe aƚ'e'mola' capic'a. Iƚe laƚ'ejma'
laƚpalaipa ailopa'a quipenic'. aimijouya. Tijauhuamlaicota
Tocomma ma le'a luna'anga' to quitine toƚta'a aƚ'e'me.
latengoƚyi latejma' o latsajnyi Itsiya litine lam profeta tu'iyaleyi
loquej ƚatehuaijma'. 2 Ja'ni
  lu'ipola' ȽanDios, Locuena Quitine
ninc'iprofeta, lu'iyaleyi laƚmiponga' a'i, aimuya'aconayacu toƚta'a. Itsiya
ȽanDios, ja'ni aƚcueca' xonca litine lapimaye tipalaiyi ipaijma
lipime litaiqui' ȽanDios, ja'ni joupa liƚtaiquí, Locuena Quitine a'i,
acueca' i'ipa caƚsina', ailopa'a aimipalaiconayacu toƚta'a. Itsiya
calahue'eponga', ja'ni acueca' tocomma tipa'a laƚsina', Locuena
aƚ'huaiyijnyi ȽanDios, toƚta'a Quitine a'i. Aimaƚ'nujuaisyacu iƚiya.
aƚcuxe'mola' ƚijualay, iƚniya tiye'me 9 Itsiya ma le'a a'onƚca laƚcueca, ma'

ƚu'hua, tijouƚa', ja'ni aimaƚ'ehualeyi a'onƚca lalu'iponga' ȽanDios, toƚta'a


capic'a, ¿te quipenic' iƚiya? Illanc' lu'iyaleyi. 10 Locuena Quitine a'i.

337 1 Corintios 13​, ​14

Jahuay aƚsim'me, jahuay lu'i'monga' aimi'iya muhuaƚqueyacu lonespa,


ȽanDios. Petsi joupa lixhuaita aimuhuaƚqueyacu loya'apa. 3 Ƚapima  

hualca ailopa'a. ja'ni aprofeta, iƚque tipalaic'ola' lan


11 Ti'i'ma ma to iya' laƚ'ipa. Iya' maj
  xanuc', xonca tifa'ela' liƚpicuejma',
na'hua, iƚne ƚitiné ma to tixpic'eyi tixc'ai'ila', tixoc'ila' quileta. 4 Ƚapima

laif'as ca'uhuay ma' anuli caxpic'e nopalaipa ipaijma litaiqui' xonca


iya'. Toƚta'a laipicuejma', laitaiqui'. tifa'eyoxi quituca' lipicuejma'. Cal
Lijoupa laƚtojpa aicainihuequi iƚe profeta lopalaipa xonca tifa'ela'
lai'ejma' ma na'hua. 12 Itsiya afule
  liƚpicuejma' lipimaye, jahuay iƚniya
maƚcuejyi. Tocomma to lahuelojnyi nafoƚumma.
anuli lahuejma' catejma', iƚe 5 Camilhuo': Ja'ni jahuay

lalahuelojmpa tocomma to cua imanc' ipaijma ipaijma loƚtaiqui'


naitsi ipunxahua. Afule qui'huáqui. toƚpalai'me, ƚinca tixoj'ma neta
Locuena Quitine a'i. Aƚsim'me iya'. Xonca tixoj'ma neta ja'ni
acuajmaica. Itsiya ma' a'onƚca coƚa' jahuay unc'iprofeta. Ƚapima
aƚsina', ma' a'onƚca aƚcuec'eyi. nopalaipa ipaijma litaiqui', iƚe
Locuena Quitine a'i. Ma to ȽanDios lepi'ipa cal Espíritu Santo, ja'ni
limetsaiconga' itsiya, ma toƚta'a timuc'ila' lapimaye te ts'i'ic' linespa,
limetsaico'me ȽanDios. acueca' al c'a lo'epa, acueca' titoc'ila'
13 Ƚinca itsiya y tijauhuamlaicota
  lipimaye, tifa'ela' liƚpicuejma'. Ja'ni
litine, ti'hua aƚ'huaiyijm'me ȽanDios, aimi'iya mimuc'iyacola' loya'apa
ti'hua aƚ'huaico'me al c'a, ti'hua iƚe linespa, litaiqui' aimitoc'ila'
aƚ'ela' capic'a laƚpimaye jouc'a lipimaye. Xonca acueca' al c'a
ȽanDios. Tama jahuay iƚe laƚ'ejma' ti'e'ma cal profeta, lapimaye
aimijouya, tetenƚcocojma ȽanDios, ticuec'eyi iƚque. 6 Unc'aipimaye,

iƚe maƚ'ehualeyi capic'a xonca cacuaitsi jiƚpiya, ja'ni capalay


tetenƚcocojma, ȽanDios tixina iƚe pangay ipaijma laitaiqui', ¿te ja'ni
xonca al c'a. catoc'i'molhuo'? A'i. Ticuicomma

14 Toƚpo'noƚe loƚpicuejma'
tonƚ'etsola' capic'a
loƚpimaye. Jouc'a toƚsahue'eƚe
cu'itsolhuo' laƚmuc'ipa ȽanDios, o
cu'itolhuo' laixina', o cu'itolhuo'
laƚmipa ȽanDios, o camuc'itolhuo'.
cal Espíritu Santo tepi'itsolhuo' Ja'ni toƚe ca'etsi, ƚinca catoc'itolhuo'.
coƚmane coƚpicuejma'. Xonca 7 Iƚiya al pito o al 'arpa, tama

toƚjanajle, toƚsahue'eƚe ti'etsolhuo' aiquiƚmaf'i', ja'ni tifus'minƚe al


profeta, tepi'itsolhuo' loƚpicuejma' pito o tunanƚe al 'arpa tocomma to
tolu'itsola' lapimaye lataiqui' tipalaiyi. Ticuicomma tifus'minƚe
lomiyacolhuo' ȽanDios. 2 Ƚapima
  o tunanƚe al c'a. Ja'ni a'i, aimi'iya
nopalaipa ipaijma litaiqui', iƚe micuejyacu te loya'apa.
lapi'ipa cal Espíritu Santo a'i ma 8 Tijoc'intsola' lan soldado

quitaiqui', iƚque tipalaic'o'ma ticuaiyunca tifuleta, ja'ni a'i


ȽanDios. Lan xanuc' aimicuec'e'me. munanni al c'a al trompeta, ¿te
Cal Espíritu Santo ticuxe ticuec'e'me lan soldado? A'i.
lipicuejma', iƚne pe noquimf'epá Aimicuec'eyacu. 9 Jouc'a imanc', ja'ni

1 Corintios 14 338

toƚpalaiyi ipaijma loƚtaiqui' iƚne cal xans noquimf'epa, iƚque pe


noquimf'epolhuo' aimi'iya quiƚsina' aimihuequi? Aimicuec'eya lofnespa.
te ts'i'ic' loluya'apa. Tocomma ¿Te co'iya minesya: “Amén, toƚe
to toƚpalaic'oyoltsi coƚtuca', to ti'iƚa'”? A'i, aimi'iya. 17 Ima' ƚinca

toƚpalaic'oyi ƚahua' le'a. juaiconapa ac'a ox'najtsi'ipa ȽanDios.


10 Ƚinca, fa'a li'a ƚamats' tipa'a axpe'
  Ƚopima ipanemma ma to mipa'a.
quiƚtaiqui' lan xanuc'. Anuli anuli Aicofa'e lipicuejma'.
tipa'a loya'apa. 11 Maƚpalaic'o'moƚtsi

18 Cax'najtsi'i ȽanDios iya'

ja'ni aicaƚcuec'eyoƚtsi, ¿te iya' culiquilhuo' imanc'. Capalay xonca


latenƚcoco'ma iƚque linespa? O iƚque, ipaijma laitaiqui'. 19 ¿Te co'iya? ¿Te

¿te tetenƚcoco'ma iya' lainespa? A'i, ja'ni capalai'ma pangay ipaijma


aimaƚsinc'neyacoƚtsi. Caxim'ma ƚaitaiquí jiƚpe lalafot'ƚeyopoƚtsi
iƚque to aine, iƚque aƚsim'ma anuli laipimaye? A'i. Tama nipajnya
to naine. 12 Imanc' ma toƚta'a
  capalaiƚa' imbamaj mil ƚataiquí,
lo'ipolhuo' jiƚpe. iƚe ipaijma ƚaitaiquí, xonca aipic'a
Ja'ni juaiconapa toƚjanajyi ƚocupa capalaiƚa' ma le'a amaquej ƚataiquí
cal Espíritu Santo toƚsahue'eƚe ma le'a laƚtaiqui'. Toƚta'a aƚcuec'e'ma
tepi'itsolhuo' coƚmane, coƚpicuejma' lapimaye, camuc'ila'.
toƚtoc'itsola' loƚpimaye, toƚfa'etsola' 20 Unc'aipimaye, aimonlihuej'me

liƚpicuejma'. 13 Ƚapima nopalaic'opa


  liƚ'ejma' la'uhuay. Iƚne aiquicuaiya
ȽanDios, ja'ni tipalay ipaijma quiƚpicuejma'. Ƚinca ma to mi'eyi
litaiqui' jouc'a tixahue'eƚa' cal lan tsocay, iƚne pe aimihuejyi lixcay,
Espíritu Santo tepi'iƚa' lipicuejma' imanc' jouc'a ti'iƚa' toƚta'a loƚ'ejma'.
tu'itsola' lapimaye loya'apa iƚe Toƚ'nujuaitsa tipa'a loƚpicuejma',
lonespa. toƚspic'eƚe al c'a. 21 Petsi liniƚijmpa

14 Iya' ma capalaic'o ȽanDios


  loya'apa locuxepa ȽanDios ticua:
ipaijma laitaiqui' lalapi'ipa cal ȽanDios tuya'e': “Iƚne petsi
Espíritu Santo, ƚinca tama jiƚpe aimepenufyi laifmuc'ipola',
ƚainunxajma' aixina' capalaic'o cumme'e'mola' lan xanuc'
ȽanDios aicaixina' loya'apa ocuena quiƚraza, ituca'
laifnespa, toƚta'a aicatoc'ila' quiƚtaiqui', iƚniya tu'innola'
laipimaye. 15 ¿Te caif'eya?
  laifnuya'apa.
Capalaic'o'ma ȽanDios ipaijma Tijouƚa', tama tiquimf'e'me
laitaiqui', ma to maƚcuxe cal ma' anuli tuyalaico'me,
Espíritu Santo, jouc'a cu'i'mola' aimihuejyacu.”
laipimaye loya'apa iƚe laipalaic'opa 22 ȽanDios ipic'a timujla' nulemma

ȽanDios. Cunac'co'ma ȽanDios naitsi iƚne aimi'huaiyijnyi. Toƚta'a


ipaijma laitaiqui', ma to maƚcuxe ummepola' nopalaipá ipaijma
cal Espíritu Santo, jouc'a cu'i'mola' liƚtaiqui'. Lummepola' a'i mimujyacu
laipimaye loya'apa iƚe lainunac'copa naitsi iƚne no'huaiyijmpá. Lam
ȽanDios. profeta, iƚne ƚinca timuc'iyaleyi
16 Ima', mox'najtsi'i ȽanDios ja'ni
  no'huaiyijmpá, a'i petsi
ma le'a ipaijma lotaiqui', ¿te co'eya aimi'huaiyijnyi.
339 1 Corintios 14

23 Itsiya, ¿te co'iya? Cacua: tu'i'mola' lapimaye te loya'apa iƚe


Petsi lolafot'ƚepoƚtsi anuli, jahuay lipaijma lataiqui'. 28 Jiƚpe, ja'ni

toƚpalaiyi ipaijma ipaijma loƚtaiqui', ailopa'a anuli no'iyalepa toƚta'a,


iƚe lepi'ipolhuo' cal Espíritu aimoƚpalaiyacu ipaijma loƚtaiqui'.
Santo, tijouƚa' titsuflaiƚe iƚne Ma jiƚpe loƚpicuejma' toƚpalaic'o'me
petsi aimicuec'eyi iƚe loƚ'ejma' o ȽanDios.
petsi aimihuejcoyi ȽanDios, ¿te 29 Jouc'a lam profeta, tipalai'me

cocuayacu? Tines'me: “Iƚne ma' oquexi' afantsi le'a, xonca a'i.


amac'ta”. 24 Ituca' lo'iya ja'ni
  Locuenaye lapimaye noquimf'epá
jahuay imanc' toluya'ayi iƚe tixpif'me, ti'iƚa' quiƚsina' ja'ni itaiqui'
lu'ipolhuo' ȽanDios. Titsufaiƚa' ȽanDios o a'i. 30 Mipalaic'olhuo'

anuli pe aimihuejma ȽanDios, o ƚaƚpima ja'ni aprofeta, ja'ni


aimihuequilhuo' imanc' lonƚ'ejma', ȽanDios tu'iƚa' o timuc'iƚa' ƚocuena
iƚque tiquimf'e'molhuo' anuli capima nocutsuya jiƚpe, iƚque
anuli imanc' loƚnespa. Loƚtaiqui' nopalaic'opolhuo' ti‑ch'ixco'ma.
titsufai'ma lipicuejma' iƚque cal Tipalaic'otsolhuo' ƚocuena capima,
xans. Toƚta'a tixhuej'menahuo, tu'itsolhuo' lu'ipa ȽanDios. 31 Toƚta'a  

ti'i'ma quixina' te ts'i'c' li'ejma'. jahuay lapimaye tolihuic'i'me,


25 Lemiya jiƚpe ƚunxajma'
  jahuay tixpai'i'mola' cunlata.
ti'huájta. Tijouƚa' texc'onƚquehuo Imanc' unc'iprofeta nipajnya
tixpats'huaita ƚamats', tix'najtsi'i'ma toƚcuxe'moƚtsi al c'a, toƚpalai'me
ȽanDios, tuya'e': “Ƚinca ma fa'a anuli anuli. A'i jahuay
tipa'a ȽanDios”. moƚpaloƚai'me. 32 Ƚapima ja'ni

26 Itsiya, cunc'aipimaye, ¿te co'iya?


  aprofeta ti'hua limane ticuxe'moxi.
Jiƚpe molafot'leyoƚtsi, jahuay imanc' Ti'i'ma tixpic'e'ma ja'ni tipalaiƚa'
anuli anuli tipa'a loƚpalaiyacu. o ja'ni aimipalaiya. 33 ȽalanDios 

Anuli tunac'co'ma ȽanDios, ƚocuena aimaƚ'eyaconga' lahuoc'aitsoƚtsi.


tipa'a lomuc'iyacola' lapimaye, Iƚque aƚpac'e'enga' laƚpicuejma'. Ja'ni
ƚocuena tu'i'mola' lapimaye te imanc', ja'ni ocuenaye lapimaye, ni
ts'i'ic' iƚe lu'ipa ȽanDios, ƚocuena petsi lolafot'ƚepoƚtsi toƚta'a li'ejma'
tipalai'ma ipaijma litaiqui', iƚe ȽanDios.
lepi'ipa cal Espíritu Santo, ƚocuena 34 Molafot'ƚeyoƚtsi anuli

tipa'a lipicuejma' tuhuaƚ'ma iƚe aimipalai'me lacaƚ'no'.


lipaijma lataiqui', tuya'a'ma te Aimi'onƚico'moƚtsi to lan xanuc'.
loya'apa. Ne', jahuay iƚna'a ti'i'ma Tihuejcoƚe. Pe liniƚiya locuxepa
tonƚ'e'me ja'ni toƚta'a toƚtoc'i'mola' ȽanDios toƚta'a tuya'e'. 35 Iƚne  

loƚpimaye, ja'ni toƚfa'e'mola' iƚniya laƚpimaye cacaƚ'no', ja'ni jiƚpe


liƚpicuejma'. ƚilejut'ƚi maƚpiya ti'i'ma ticuis'eta
27 Ja'ni toƚpalai'me ipaijma
  liƚpe'aillí. Pe lolafot'ƚepoƚtsi
loƚtaiqui', iƚe lepi'ipolhuo' cal aimipalai'me lacaƚ'no'. Iƚe a'ijc'a,
Espíritu Santo, toƚpalaiƚe oquexi' aimetenƚma. 36 Imanc' unc'iCorinto,

afantsi le'a, xonca a'i. Anuli anuli aimolihuejcola' locuenaye


toƚpalai'me. Tijouƚa' anuli ƚapima laƚpimaye liƚ'ejma'. ¿Te ma imanc'
1 Corintios 14​, ​15 340

coƚtuca' toƚcuxe'moƚtsi? ¿Te imanc' Lijou'ma ixim'me locuenaye


unc'apoujnalá litaiqui' ȽanDios? ¿Te liyejmalepá Cristo. 6 Lijou'ma

jiƚpe quipangoyopa? ¿Te ma le'a mefot'ƚeyoƚtsi to amaquej maxnu


imanc' olapenufpá iƚe lataiqui'? ¿Te lapimaye iƚne jouc'a ixim'me.
ma le'a icuaita jiƚpiya? Hualca iƚniya itsiya ailomana'
37 Ƚapima nonespa: “Iya'
  fa'a li'a ƚamats', joupa imanapola'.
ninprofeta”, o “Iya' ƚinca acueca' Axpela' ti'hua ts'iƚmaf'i'. 7 Lijou'ma

lalapi'ipa cal Espíritu Santo”, Jacobo ixim'ma. Lijou'ma ixim'me


timetsaicoƚa' naitsi lalapi'ipa iya' iƚe jahuay lan apóstole.”
laitaiqui' laininiƚ'epolhuo' jifa'a. Iƚe 8-9 Ijouco'ma iya' aixim'ma,

a'i caitaiqui', ma litaiqui' ƚaƚPoujna imuj'moxi pe laifpa'a. Litine


Cristo, toƚta'a ticuxe iƚque. 38 Ja'ni
  lixim'me locuenaye ailopa'a al
aimimetsaicojma toƚta'a iƚque jouc'a ts'e laipitine iya'. Tocomma afule
aimimetsaicom'me. caipajnconna. Iya' aica'onƚicoyacoxi
39 Unc'aipimaye, camiconalhuo'
  to locuenaye lan apóstole. Iƚniya
lonƚ'eyacu. Toƚjanajle juaiconapa xonca ac'a xanuc'. Iya' caxinyoxi
ti'itsolhuo' to lam profeta. Lapimaye xonca ninaitsi xans. Iya' caituca'
nopalaipá ipaijma liƚtaiqui', ne', aicainepi'iyoxi iƚta'a laipenic'.
tipalaiƚe, aimoƚcuanac'e'mola'. Caxinyoxi a'ijc'a laipicuejma',
40 Jiƚpiya lonlafot'ƚeyoƚtsi tonƚ'eƚe
  nihuetsopola' lixanuc' ȽanDios
ma latenƚcocoya ȽanDios, lefot'ƚepola'. 10 Ƚinca, itsiya ituca'

toƚcuxetsoƚtsi al c'a. lai'ejma'. Toƚta'a li'epa ȽanDios,

15 Unc'aipimaye, itsiya
cu'icona'molhuo' te
ts'i'ic' loya'apa Lataiqui', maƚe
iƚque aƚpai'ipa iya' laipicuejma',
aƚtoc'ipa juaiconapa. Toƚiya
nulijpola' locuenaye lan apóstole.
Lataiqui' lainu'ipolhuo'. Iƚe Xonca ai'epa canic'. Cax'najtsi'i
Lataiqui' joupa lolapenufpa, maƚe ȽanDios, iƚque aƚtoc'ipa. Ƚinca
lonlihuequi. 2 Ja'ni tolihuejle
  a'i iya' caituca' ai'epa toƚta'a,
Lataiqui' lainu'ipolhuo' maƚe acueca' aƚtoc'ipa ȽanDios. Toƚiya
Lataiqui' tunƚu'elhuo'. Ja'ni iƚe lanic' lai'epa tocomma to ma
aimunƚu'eyacolhuo' coƚa' li'epa ȽanDios. 11 Ja'ni iya', ja'ni

aicolapenufi Lataiqui'. locuenaye lan apóstole, ma' anuli


3 Laipangopa lainuya'apa
  Lataiqui' laluya'apa. Maƚe Lataiqui'
jiƚpe, ate'a nu'ipolhuo' Lataiqui' lolapenufpa imanc'.
lainepenufpa, lu'ipa ƚaƚPoujna. 12 Illanc', ja'ni luya'ayi: “Cristo

Aimipolhuo': “Cristo icupoxi imaf'inapa, ipayomma pe lomana'


tima'anƚe, toƚta'a liƚonc'e'eponga' limanapola'”, hualca imanc' ¿te
laƚjunac'. Al Paxi Liniƚingiya joupa coƚnescopa: “Aimimaf'inayacu
uya'apa toƚta'a lo'iya. 4 Lijoupa
  limanapola'”? 13 Iya' camilhuo': Ja'ni

limanapa, eminnapá. Al fane' limanapola' aimimaf'inayacu jouc'a


quitine imaf'inapa. Al Paxi Cristo aiquimaf'inghua. 14 Ja'ni  

Liniƚingiya jouc'a tuya'e' toƚta'a. Cristo aiquimaf'inghua, illanc'


5 Imuj'moxi imaf'i'. Pedro ixim'ma.
  coƚa' ma le'a aƚpalaiyi, Lataiqui'
341 1 Corintios 15

laluya'apa ailopa'a quipenic'. Ma' 23 Ƚinca, a'ij nuli lo'iyacola' iƚne


anuli, tama oƚ'huaiyijmpá Jesucristo, nomaf'i'inyacola'. Cristo joupa
iƚque ja'ni coƚa' timanghua aimi'iya imaf'i'inapa, iƚque cal te'a petsi
mitoc'iyacolhuo'. iƚne lafot'ƚeyacola' ȽanDios. Tijouƚa'
15 Joupa lu'ipolhuo': “Toƚe, toƚe
  ticuaicoconno Cristo timaf'ina'me
li'epa ȽanDios, iƚque imaf'i'inapa lixanuc'. 24 Tijouƚa' tixhuaitsi

Cristo”. Ja'ni coƚa' ȽanDios jahuay, Cristo ticu'moxi limane,


aimimaf'i'iyacola' limanapola' timi'ma ȽanDios qui'Ailli': “Ma' ima'
jouc'a Cristo aiquimaf'i'inghua. tocuxeƚa'”.
Illanc' naƚnespa li'epa ȽanDios Ate'a tiƚonc'ena'mola' liƚmane
coƚa' a'ij ƚinca. Ma le'a jahuay lan rey, jahuay lincuxepá,
aƚfel'mipolhuo'. 16 Ƚinca ja'ni
  jahuay no'huapá liƚmane ni petsi
limanapola' aimimaf'i'inyacola', lomana'. 25 Cristo ti'hua ticuxe'ma

Cristo a'i quimaf'i'inghua. 17 Ja'ni   ma miƚof'eyoƚtsi no'epaj laic'.


Cristo aiquimaf'i'inghua loƚjunac' Jahuay iƚniya ti'oc'enam'mola'.
aiquiƚonge. Tama oƚ'huaiyijmpá 26 Tijouƚa' tiƚonc'e'enatsola' liƚmane

Cristo, ja'ni timanghua, iƚque jahuay iƚne no'epaj laic', ma le'a


aimi'iya mitoc'iyacolhuo'. 18 Jouc'a
  tipanehuo lamaya. Iƚe jouc'a
laƚpimaye limanapola', tama tiƚonc'e'ena'ma limane.
i'huaiyijmpá Cristo iƚne joupa 27 Toƚta'a tuya'e' al Paxi

ejac'pola'. Toƚta'a li'ipola' ja'ni Liniƚingiya, ticua: “I'oc'enapola'


aiquimaf'inghua Cristo. 19 Jouc'a
  jahuay no'epaj laic'”. Iƚe lataiqui'
illanc', itsiya maƚ'huaiyijnyi Cristo loya'apa “… jahuay i'oc'enapola'”,
aƚteƚcoyi. Ticuaitsi Locuena Quitine, ƚinca aiminescojma ȽanDios.
ja'ni aimaluyalaico'me xonca al Maƚque ȽanDios ixpic'epa
c'a, ¿te caƚ'huaiyijncopa Cristo? ti'iƚa' toƚta'a, ti'oc'em'me jahuay,
Ƚinca ja'ni aimaƚmaf'iyacu xonca tihuejco'me Cristo. 28 Ticuaitsi litine

ninc'icuanuc'la. ti'oc'enƚe jahuay, tihuejco'me Cristo,


20 Ƚinca, joupa imaf'inapa Cristo.
  maƚque Cristo ƚi'Hua ȽanDios
Ticuaihuo litine ȽanDios tefot'ƚe'mola' ti'oc'ena'moxi. Qui'Ailli' ȽanDios
limanapola', timaf'i'ina'mola' iƚniya. joupa ixpic'epa jahuay tihuejcoƚe
Cristo i'ipa cal te'a iƚniya. 21 Li'ipa
  Cristo. Ti'oc'ena'moxi Cristo,
anuli cal xans aiquihuejma ȽanDios, ma ȽanDios ticuxe'ma, jahuay
toƚta'a lamaya i'huajcopa. Toƚiya ma' tihuejco'me.
anuli i'huajcopola' lamaya jahuay lan 29 Iya' cacua: Ja'ni aimimaf'iyacu

xanuc'. Ƚocuena cal xans ihuejcopa limanapola', ¿te quepo'icompola'


ȽanDios, toƚiya tama aƚma'monga' iƚne napo'impola' muya'ayi liƚpuftine
aƚmaf'i'ina'monga'. 22 Iƚque cal xans
  liƚpimaye limanapola'? Ja'ni iƚne
Adán ixingufcopa lamaya, ma' anuli imanapola' nulemma, ¿te quipenic'
jahuay lan xanuc' tixingufcoyi iƚe lo'epa liƚpimaye ts'iƚmaf'i'? ¿Te
toƚta'a. Cristo, iƚque jouc'a i'epoxi quepo'icompola' muya'ayi liƚpuftine
xans, imaf'i'inapa ȽanDios, ma' anuli iƚne liƚpimaye limanapola'? ¿Te
timaf'i'ina'mola' jahuay. quitalai'ecopa toƚta'a ȽanDios?
1 Corintios 15 342

30 Iya' jouc'a laƚejmale itine cal fanu' tilaƚa' ituca' ituca' lixans
itine aƚteƚcoyi, aƚcuayi: ¿Te laifa' lolapa. Toƚta'a lo'iyacola'
xonca caƚ'iyaconga'? Ja'ni limanapola' nomaf'inayacu.
aimaƚmaf'inayacu, ¿te caƚsnet'ƚcopa 39 Fa'a li'a ƚamats' liƚpixic' lan

toƚta'a? Itine itine tocomma to


31  xanuc', liƚpixic' linneja, liƚpixic'
aƚma'ma, aƚma'a'ma. Cacua: Ma' al lacaƚ'hui, liƚpixic' latuye, ituca'
ƚinca iƚe laifnespa. Iya' tixoqui neta ituca' iƚna'a. 40 Maƚmana' fa'a li'a

capalaicolhuo' imanc' unc'aipimaye ƚamats' tipa'a laƚcuerpo. Pu'hua


loƚ'huaiyijmpa Jesucristo. Toƚta'a locuenaj quitine jouc'a ti'ita
aimi'iya cafel'miyacolhuo'. 32 Ja'ni
  aƚcuerpo. Laƚcuerpo mipa'a fa'a li'a
aimimaf'iyacu limanapola', ¿te ƚamats' aimi'onƚya pu'hua locuenaj
capanehuo fa'a liƚya' Efeso quitine. 41 Cal 'ora, cal mut'ƚa, lan

maƚfulecoyoƚtsi iƚne ti'onƚcospola' xamna, aimi'onƚspola'. Ituca' ituca'


to oyac'la quinneja? A'i. liƚsans, liƚpepalc'o'. Lan xamna
Najmay cuyaicoƚa' lapajnya to aimi'onƚspola'. Axamna axamna
iƚniya nonespá: “Aga mouqui ituca' ituca'.
aƚmana'monga'. Itsiya, ma maƚmana', 42 Toƚta'a lo'iyacola' limanapola'.

aƚtetsoƚe, aƚsnaƚe al c'a.” Litine leminni jiƚpe ƚamats' iƚque


33 Imanc' aimoƚfel'mi'moƚtsi.
  ƚimanapa ti'hua tihuet'ƚqui.
Tolanajtsoƚtsi iƚne nonespá: Litine timaf'i'inƚa' ti'i'ma ituca'.
“Limanapola' aimimaf'iyacu”. Al Aimihuet'ƚconaya. 43 Litine leminni

ƚinca lataiqui' lonespa: “Lan c'a tocomma to ninaitsi cuerpo. Litine


xanuc' ja'ni tiyejmaleƚe lixcay timaf'inaƚa' tipai'im'me, ti'huájta
xanuc', jouc'a ti'i'mola' ixcay ac'a juaiconapa. Litine leminni
xanuc'”. 34 Toƚsuej'menca. Toƚpai'iƚe
  ailopa'a co'eya. Aimi'iya. Litine
loƚ'ejma'. Aimoƚ'econa'me iƚe pe timaf'i'inaƚe ti'i'ma acueca' ipujfxi,
aimetenƚma ȽanDios. Jiƚpe timana' acueca' ti'e'ma. 44 Teminni iƚque

iƚniya pe aimimetsaicoyi ȽanDios. licuerpo lepi'ipa qui'ailli', iƚque


¿Te aimoƚtaiyi calaic'ata mimana' jouc'a axans. Ituca' licuerpo
toƚniya? timaf'i'ina'ma, iƚe lapi'iya ȽanDios.
35 Aga tipa'a anuli nonesya: “¿Te
  Tipa'a laƚcuerpo lalapi'iponga'
co'iya mimaf'inayacu limanapola'? laƚ'aillí, tipa'a laƚcuerpo
¿Te co'iya micuaiconayacu? ¿Te lalapi'iyaconga' ȽanDios.
co'iya liƚcuerpo? Joupa ihuet'ƚpa.” 45 Al Paxi Liniƚingiya tipalaijma

36 Catalai'e'ma, cami'ma: “Ima'


  Adán, iƚque copa'a cal te'a cal xans.
ailopa'a copicuejma'”. Cal fanu' Ticua: ȽanDios epi'ipa lipitine,
ƚifampa ate'a tihuet'ƚqui, tijouƚa' “… toƚta'a i'ipa imaf'i'”. Ituca'
tilamma imaf'i'. 37 Iƚque cal fanu'
  li'ipa iƚque ƚecui'impa Ƚijoujma
ƚifampa aimi'onƚspa to laifa' lolapa. Adán. Iƚque ai'a tipajnta ailopa'a
Ma le'a afanu', ja'ni atrigo o ocuena quicuerpo, ma tipa'a lipitine.
fanu'. Lolapa ituca' lixans. 38 Ma
  Maƚque lapi'inga' laƚpitine. 46 Jifa'a

ȽanDios ti'e'e tilaƚa' cal fanu', jouc'a li'a ƚamats', ¿naitsi ƚicuai'ma cal
tixpic'e te ts'i'ic' lixans. Anuli anuli te'a? ¿Iƚque nalapi'iponga' laƚpitine?
343 1 Corintios 15

A'i. Ate'a tipa'a fa'a iƚque ƚepi'ipa Illanc' ja'ni aƚmana' aƚpai'im'monga'
lipitine ȽanDios, lijou'ma icuai'ma laƚsans. 53 Iƚta'a laicuerpo

iƚque nalapi'iponga' laƚpitine. tijaf'quinghua, tihuet'ƚ'ma,


47 Iƚque Adán copa'a cal xans cal te'a,
  ticuicomma lapi'intsi ocuena
ȽanDios ilanc'epa fa'a li'a ƚamats'. caicuerpo, aƚpo'no'entsi iƚe pe
Ma' amats' ilanc'ecopa. Ƚocuenaj cal aimijouya, aimihuet'ƚconaya. Iƚta'a
xans, iƚque aƚPoujna, qui'huayomma laicuerpo ticuicomma tima'ma.
lema'a. 48 Maƚmana' fa'a li'a ƚamats'
  Ipic'a aƚpo'no'entsi locuena pe
aƚ'onƚcosponga' to Adán, iƚque cal aimimaconaya. 54 Tijouƚa' ti'iƚa'

te'a ƚaƚtatahuelo, ƚilanc'ecompa toƚta'a, iƚe litine ƚinca ti'i'ma


amats'. Locuenaj quitine, illanc' ja'ni ituca' laƚcuerpo, aimihuet'ƚconaya,
ixanuc' iƚque Ƚi'huayomma lema'a, aimimaconaya. Toƚta'a tenanƚ'ma
ma' anuli aƚ'onƚcotonga'. 49 Maƚmana' lataiqui' liniƚingiya, ticua:

fa'a li'a ƚamats' laƚsans ma' anuli ¡Joupa lulijpá!


Adán, iƚque ƚilanc'ecompa amats'. Lamaya joupa ejac'pa,
Locuenaj quitine laƚsans ti'i'ma ma' aimaƚmaconayaconga'.
anuli to lixans iƚque Ƚi'huayomma 55 Ma' al ƚinca loya'apa lataiqui'

lema'a. lonespa:
50 Unc'aipimaye, iya' camilhuo':
  Catalai'e'ma lamaya, cami:
Aƚcuaitsa locuenaj quitine “Limanapola', ¿ja'ni ma toƚta'a
ticuicomma ti'itsi ituca' laƚcuerpo. tiƚmanemma? A'i.
Ma to maƚmana' aimi'iya Ima', ¿ja'ni ti'hua
maƚtsuflaiyacu pe locuxeyopa toma'ahualecona'ma? A'i.”
ȽanDios. Iƚta'a laƚcuerpo 56 Ƚinca, mipa'a iƚta'a laƚcuerpo

tijaf'quinghua, tihuet'ƚna'ma. ¿Te lixingufcopa lixcay laƚ'epa, ma


maƚta'a aƚtsuflaicota petsi ailopa'a ti'hua limane lamaya, aƚteƚ'minga',
mijouya, ailopa'a quihuet'ƚqui? A'i. aƚma'a'monga'. Aimi'iya maƚnesyacu:
Aimi'iya. 51 Cu'i'molhuo' lo'iya. Iƚta'a
  “A'i, aicaƚ'aic' quixcay”. Litaiqui'
lataiqui' laifnu'iyacolhuo' lan xanuc' ȽanDios loya'apa locuxepa, iƚe
quiƚtuca' aimi'iya quiƚsina'. lataiqui' aƚcufquinga'. 57 X'najtse'eya

Ai'a ticuaiyoconno Cristo, tama ȽanDios, ƚaƚPoujna Jesucristo joupa


hualca illanc' aƚmana'monga', ulijpa, lamaya aimululijyaconga'
hualca aƚmanecu. Jahuay nulemma. Illanc' naƚ'huaiyijmpá
aƚpai'im'monga' laƚsans. ȽanDios jouc'a lulijna'me. Toƚta'a
52 Iƚe laƚ'iyaconga', laƚpai'iyaconga'
  lixpic'epa ȽanDios, toƚta'a ti'i'ma.
aimicoƚya. Ma le'a to 58 Unc'aicapimaye, ja'ni toƚta'a

maƚspot'ƚmi'me laƚ'u', maƚ'huiƚf'i'me, laƚ'iyaconga', ¿te ts'i'ic' laƚ'eyacu


joupa aƚpai'imponga'. Toƚta'a itsiya? Cu'i'molhuo': Aimoƚpai'i'me
laƚ'iyaconga' munanni al loƚpicuejma'. Tolihuejle litaiqui'
trompeta, iƚe lijoujma luna'apa. Jesucristo. Aimoƚcuanac'e'moƚtsi.
Ƚinca tunam'me al trompeta, Itine itine tonƚ'e'me lanic', iƚe
limanapola' timaf'i'inam'mola', lepi'ipolhuo' ƚaƚPoujna, a'ujfxi
aimihuet'ƚconayacola' liƚcuerpo. tonƚ'e'me toƚta'a.
1 Corintios 15​, ​16 344

Imanc' noƚ'huaiyijmpá ƚaƚPoujna 10 Ja'ni jiƚpiya ticuaitsi Timoteo,


Jesucristo, monƚ'eyi iƚe lanic' tolapenufle. Aimoƚhuos'mi'me.
toƚ'nujuaitsa lo'iyacolhuo' locuenaj Ma to ca'ay lanic' lalapi'ipa
quitine. Toƚta'a tixojma cunlata ƚaƚPoujna, iƚque Timoteo jouc'a ti'ay.
tonƚ'e'me lanic'. 11 Aimolatets'i'me, ni anuli imanc'.

16

Itsiya capalaico'ma Tipanni ti'huanƚa' tolacanumf'entsa


al tomí lolafot'ƚeyacu cane, ti'huananni pe laifpa'a. Iya'
lolumme'eyacola' loƚpimaye, iƚne ai'huaijma ticuaiyunca anuli
jouc'a i'huexi ȽanDios. Iƚne nomana' lapimaye.
liƚya' Jerusalén tehue'ela'. Lapimaye 12 Apolos aimi'huaya itsiya pe

lafoƚyomma ƚamats' Galacia joupa loƚmana'. Iya' caxc'ai'i juaiconapa,


ainu'ipola' lo'eyacu. Imanc' ma' anuli cami: “To'huaƚa' Corinto. Tonƚeƚe
tonƚ'eƚe. 2 Axamano axamano ticuaitsi
  anuli lapimaye.” Aimicua mi'huaya.
al te'a quitine, anuli anuli imanc' Tipa'a litine mi'hua'ma.
tolanajle loƚtomí. Ja'ni ululijpá acueca' 13 Aimoƚsmai'me jiƚpe loƚpicuejma'.

tolanajle acueca'. Ja'ni ululijpá huata, Ti'hua tolihuejle Lataiqui'.


tolanajle huata. Cacuaitsi jiƚpiya joupa Aimoƚpai'i'me loƚpicuejma'. Tonƚ'e'eƚe
olafot'ƚepá al tomí. Aimolafot'ƚe'me acueca' ƚolunxajma'. 14 Jahuay

aquite'. lonƚ'eyacu toƚ'nujuaitsola' loƚpimaye,


3 Cacuaitsi, imanc' toƚ'huijf'etola'
  ja'ni toƚta'a toƚtoc'i'mola' o a'i.
lapimaye titaiƚe iƚe lolapi'iyacola' iƚne 15-16 Imanc' olimetsaicola'

loƚtoc'icoyacola' jiƚpe Jerusalén. Iya' Estéfanas jouc'a lapimaye nomana'


capi'itola' quiƚje'e. Cummetola'. 4 Ja'ni
  lejut'ƚ. Jiƚpe ƚamats' Acaya iƚne ate'a
ticuicomma ca'huaƚa' jouc'a aƚejmaleta i'huaiyijmpá Jesucristo. Iƚne quiƚtuca'
anuli lapimaye. ixpic'epá titoc'i'me lapimaye, iƚniya
5 Joupa aixpic'epa cahuejntola'
  jouc'a i'huexi ȽanDios. Ticuicomma
lapimaye nomana' ƚamats' Macedonia. imanc' tolihuejco'mola' iƚniya, jouc'a
Tijouƚa' cacuaita pe loƚmana' imanc'. tolihuejco'mola' jahuay lapimaye
6 Aicaixina' tojua quitine aƚcoƚta pe
  no'epá lanic' juaiconapa, iƚe lanic'
loƚmana'. Aga capanehuo jiƚpiya lalapi'iponga' ƚaƚPoujna. Toƚta'a
cuyaicota ƚaxita quitine. Tijouƚa' caxahue'elhuo' tonƚ'eƚe, caxc'ai'ilhuo'.
cuyaita ni petsi. Imanc' lacanumf'eta 17 Iya' aixhueƚcocopolhuo' juaiconapa.

cane, aƚtoc'ita ca'huanƚa' al c'a. Itsiya tixoqui neta. Licuaina'me


7 Cacua: Ate'a cuyaicota ƚamats'
  fa'a Estéfanas, Fortunato y Acaico,
Macedonia. Tijouƚa' cacuaita jiƚpe pe tocomma to oƚcuai'me imanc'. 18 Iƚne

loƚmana' imanc' unc'iCorinto. Jiƚpe liƚonc'e'enapa laipixhuejma'. Itsiya


a'i ma le'a cuyaicoya. Ja'ni tixpic'eƚa' aimaƚsueƚ'meconayacu iya' imanc'.
ȽanDios aƚcoƚta. 8 Jifa'a liƚya' Efeso
  Imanc' tolimetsaicotsola' iƚniya
capanehuo tuyaiƚa' al juic Pentecostés. no'epá toƚna'a.
Tijouƚa' ca'huata pe loƚmana'. 9 Jifa'a

19 Lapimaye lafoƚyomma jifa'a

ȽanDios lapi'ipa acueca' canic'. Axpela' ƚamats' Asia tinonilhuo'.


ti'huaiyijnyi ƚaƚPoujna. Jouc'a timana' Aquila y Priscila jouc'a lapimaye
axpela' naƚ'epa laic'. lafoƚyomma lilejut'ƚ tixoqui
345 1 Corintios 16

quileta tinonilhuo'. Ticuayi: “Lan 22 Jiƚpe ja'ni tipa'a anuli


xanuc' nomana' Corinto aƚpimaye, pe aimi'ay capic'a ƚaƚPoujna
aƚ'huaiyijnyi anuli ƚaƚPoujna Jesucristo, tejac'enƚe iƚque cal xans.
Jesucristo”. ¡Maranatha! Iƚta'a lohuaƚquemma:
20 Jahuay lapimaye nomana'
  ¡Ima' maƚPoujna, tohue', to'huanni!
fa'a tinonilhuo'. Jahuay imanc' 23 Ti'hua titoc'itsolhuo' jahuay

toƚnontsoƚtsi. Toƚtuc'otsoƚtsi imanc' ƚaƚPoujna Jesucristo.


loƚpeque ma to mituc'o'moƚtsi 24 Ti'iƚa' coƚsina' ca'elhuo' capic'a

lapimaye, iƚne i'huexi ȽanDios. imanc' unc'aipimaye, ma' anuli


21 Iya' ninPablo canonilhuo'. Iƚta'a
  aƚ'huaiyijnyi Jesucristo. Amén.
caituca' niniƚcopa laimane. Toƚta'a ti'iƚa'.
LIJE'E SAN PABLO LOCUENA
LINIȽ'EPOLA' LAPIMAYE
LEFOT'ȽEPOȽTSI LIȽYA' CORINTO

1 Iya' ninPablo. Iya' jouc'a


ƚaƚpima Timoteo liniƚ'elhuo'
imanc' lefot'ƚepolhuo' ȽanDios jiƚpe
joupa lixoc'iponga' calata, imanc'
jouc'a tolixoc'i'moƚtsi, tolunƚul'me.
Toƚta'a titoc'i'molhuo' ȽanDios ma
liƚya' Corinto. Jouc'a tixhueƚe iƚta'a moƚsnet'ƚyi lateƚcoya, iƚe laƚteƚcopa
al je'e laƚpimaye nomana' locuenaye illanc'. 7 Illanc' a'i ma le'a aƚcuayi:

quiƚeloƚya' ƚamats' Acaya, iƚne Jouc'a imanc' toƚsnet'ƚ'me. Aƚsina'


jouc'a i'huexi ȽanDios. Iya' ninPablo, toƚsnet'ƚ'me. Ja'ni toƚteƚco'me
nin'apóstol, alummepa Jesucristo. to illanc' maƚteƚcoyi, ȽanDios
Toƚta'a lixpic'epa ȽanDios. tixoc'i'molhuo' cunlata ma to

2 ȽanDios caƚ'Ailli', Jesucristo lalixoc'iponga' calata.
ƚaƚPoujna titoc'itsolhuo', 8 Unc'aipimaye, aipic'a ti'iƚa'

tipac'e'etsolhuo' loƚpicuejma'. coƚsina' te ts'i'ic' laluyalaicopa



3 ¡Aƚs'najtsi'iƚe ȽanDios! Iƚque illanc' maƚmana' ƚamats' Asia.
enDios ƚaƚPoujna Jesucristo, jouc'a Jiƚpe ƚinca aƚteƚcopá. Aƚsimpá
i'Ailli'. Aƚ'Ailli' jouc'a. Itine itine juaiconapa ipime laƚpepajnya. Afule
aƚ'nujuaitsinga'. Iƚque alanDios, maƚ'ommoƚaispá. Aƚcuayi: “Ailopa'a
alixoc'inga' calata. 4 Ma maƚteƚcoyi
  caƚpujfxi. Ma' aƚmana'monga'.”
alixoc'inga' calata. Toƚta'a lapi'inga' 9 Laƚcuerpo ƚinca ailopa'a

laƚpicuejma' lixoc'itsola' quileta quipujfxi. Laluyalaicopá toƚta'a


laƚpimaye miteƚcoyi jouc'a. ixpic'epa ȽanDios. Aƚmuc'inga'

5 Ma calihuequi Cristo aƚteƚcoyi, aimaƚ'huaiyijm'moƚtsi illanc'
aƚteƚcoyi to Cristo liteƚcopa. Ja'ni caƚtuca', aƚ'huaiyijnle ȽanDios.
juaiconapa acueca' iƚe laƚteƚcopa Iƚque nipajnya timaf'i'ina'mola'
jouc'a juaiconapa acueca' alixoc'inga' limanapola'. 10 Alunƚu'eponga' iƚe

calata Cristo. al cueca' laƚteƚcopa, a'i caƚmanga'.



6 Jahuay laƚ'iponga' illanc' ma Ja'ni aƚteƚcoconaƚe ocuena'ya
titoc'i'molhuo' imanc'. Ja'ni aƚteƚcoyi alunƚu'econa'monga'. 11 Imanc' jouc'a

ȽanDios alixoc'i'monga' calata. locuenaye lapimaye toƚsa'hueƚe


Toƚta'a illanc' lixoc'i'molhuo' imanc', ȽanDios, toƚmiƚe: “Totoc'itsola'
jouc'a tolunƚul'me. Ja'ni ȽanDios Pablo jouc'a lipimaye”. Tijouƚa'

346
347 2 Corintios 1

aƚtoc'itsonga' ti'i'ma axpela' aica'huaya? 18 ȽanDios ƚinca tenanƚi.


lapimaye tix'najtsi'i'me ȽanDios. Illanc' jouc'a aimaƚfel'miyaleyi.


Toƚta'a lo'iya ja'ni imanc' unc'xpela' Litaiqui' laluya'apa iƚe a'i
toƚsa'hue'me. cafelƚaiqueya cataiqui'. 19 Iƚe litaiqui'

12 Illanc' tixoqui calata aƚcuayi:


  ȽanDios tipalaijma Jesucristo, iƚque
Jiƚpe laƚpicuejma' aƚsina' ac'a i'Hua ȽanDios. Ja'ni iya' ninPablo,
laƚ'ejma'. A'i oque' laƚpicuejma', a'i ja'ni Silvano, ja'ni Timoteo, ma'
ma le'a maƚ'e'eyoƚtsi ixanuc' ȽanDios, anuli laluya'apa. ¿Te anuli litine
aƚinca lihuejcoyi. Maƚ'eyi lanic' luya'ayi: “Cristo i'Hua ȽanDios”, y
lalapi'iponga' ȽanDios aimalihuejyi ocuena quitine aƚcuayi: “Cristo
caƚtuca' laƚpicuejma'. Toƚta'a laƚ'ejma' a'i qui'hua ȽanDios”? A'i. Aimi'iya
ni petsi laƚmana' jouc'a pe loƚmana' mipai'iyacoxi Cristo. Maƚque
imanc'. Jiƚpe loƚmana' xonca aƚ'epá ȽanDios joupa imujpa Cristo ma'
toƚta'a. 13 Illanc' laliniƚ'epolhuo'
  i'Hua. 20 ȽanDios joupa lu'iponga':

aimifel'micolhuo'. Jiƚpe lu'ilhuo' al “Toƚe, toƚe lapi'iyacolhuo'”, iƚque


ƚinca, toƚta'a laƚnespa. A'i quipime Cristo aƚmuc'inga' aƚinca iƚe
lataiqui', ti'i'ma tolihuej'me. 14 Ƚinca
  lataiqui'. Maƚ'huaiyijnyi Cristo iƚque
hualca imanc' limetsaicoponga'. lapi'i'monga'. Toƚta'a tolimetsaico'me
Cacua: Limetsaicotsonga' jahuay ma' acueca' ac'a ȽanDios, iƚque
anuli. Toƚta'a, litine ticuaiconanni ƚaƚpalaicopa illanc' maƚ'eyi lanic'
ƚaƚPoujna Jesucristo tixoj'ma jiƚpiya.
cunlata alimetsaico'monga' 21 Illanc' imanc' ma ȽanDios

illanc' oƚpimaye, jouc'a illanc' aƚfa'eponga' laƚpicuejma'


alimetsaico'molhuo' imanc' maƚ'huaiyijnyi Cristo. Toƚta'a
aƚpimaye. aimaƚpai'iyacoƚtsi. Maƚque ȽanDios
15-16 Iya' ainespa: “Ƚinca
  aƚpaxneponga'. 22 Nulemma

lapenufta lapimaye nomana' limetsaicoponga' ixanuc'.


liƚya' Corinto”. Toƚta'a aixpic'epa Lapi'iponga' cal Espíritu Santo,
ate'a cahuejntolhuo', tijouƚa' toƚiya i'ipa caƚsina' illanc' i'huexi
ca'huaƚa' ƚamats' Macedonia. ȽanDios.
Capainanni ƚamats' Macedonia 23 Tama aixpic'epa ca'huaƚa'

cahuejnconatolhuo'. Tijouƚa' cahuejntsolhuo', aicai'huac'.


cahuejntsolhuo' imanc' Aicaifel'milhuo'. Toƚta'a ixina'
lacanumf'enna cane lotsepa ȽanDios, ixina' li'ipa. Iya'
ƚamats' Judea. Toƚta'a oquemma aiximpolhuo' cuanuc'. Aines'ma:
aƚsim'moƚtsi, iya' imanc' noƚmana' “Ca'huaico'ma tuyaiƚa' oque' afane'
jiƚpe Corinto. 17 Iƚe lainespa:
  quitine. Ja'ni a'i, cacuaitsi cataletola'
“Cahuejntolhuo'”, ¿te ma le'a iƚne laipimaye.” 24 Illanc' a'i

canesqui? ¿Ja'ni iya' aicaxa'hue coƚpoujnalá. Aimalu'ilhuo': “Toƚe,


ȽanDios? ¿Ja'ni aicainicuis'e: “¿Te toƚe, tolihuejle Jesucristo”. Ma le'a
caif'eya?”? ¿Ja'ni iya' caituca' aƚtoc'ilhuo' tuluyalaicoƚe tixojla'
cacuxeyoxi laipicuejma'? ¿Te cunlata. Aƚsina' toƚ'huaiyijnyi Cristo,
caxpic'e ca'huaƚa' jouc'a caxpic'e ma ti'hua tolihuejle.
2 Corintios 2 348

2 Iya' aixpic'epa, camiyoxi:


“Aica'huaconaya liƚya' Corinto.
Toƚta'a aiquixtuc'oyacola' laipimaye.”
laifcuxe'epolhuo'. 10 Camilhuo':

Anuli ƚapima ja'ni tolimenc'e'ecoyi


lijunac', iya' jouc'a quimenc'e'eco'ma
2 Cacua: “Iya', ja'ni cahuos'mitolhuo',
  lijunac'. Iya' cacua: Petsi
¿naitsi nalixoc'iya neta? Ailopa'a. ƚaicuicomma quimenc'e'ecoƚa'
Ja'ni joupa aihuos'mipolhuo', lijunac' ma quimenc'e'eco'ma, joupa
imanc' aimi'iya malixoc'iconaya nimenc'e'ecopa. Toƚta'a cai'ecopa
neta.” 3 Toƚta'a niniƚ'epolhuo'
  ca'nujuaitsilhuo' imanc', ma'
iƚe al je'e lainumme'epolhuo'. anuli li'epa Cristo. 11 Ticuicomma

Cacua: “Tixanu'itsoƚtsi, tijouƚa' limenc'e'ecoƚe lijunac' ƚaƚpima.


ca'hua'ma. Toƚta'a lixoc'i'ma caineta, Ja'ni a'i ƚonta'a Satanás lulij'monga'.
aimalapi'iya quixhuejma'.” Cacua: Joupa limetsaijma te ts'i'ic'
“Ja'ni iya' quixoqui neta, laipimaye lipicuejma' iƚque. Tehuay te co'iya
jiƚpe Corinto jouc'a tixoj'ma quileta”. maƚc'aiƚcoƚeyacu.
Toƚta'a laif'huaiyijncopolhuo' imanc'. 12 Litine lai'huapa liƚya' Troas

4 Iya' ma quiniƚi iƚe coƚje'e cajoqui


  joupa aixpic'epa cuya'ata jiƚpe
juaiconapa, tic'equi axpe' cainujuay. litaiqui' Cristo, iƚe loya'apa al c'a
Li'ipolhuo' imanc' aƚhuos'mipa lixpic'epa ȽanDios. Laicuaitsi jiƚpe
acueca'. Unlejpa ƚainunxajma'. ƚamats' ƚinca tipa'a lane ca'etsi
Laininiƚ'epolhuo' aicaipic'a lanic', iƚe lalapi'ipa ƚaƚPoujna
cahuos'miyacolhuo'. Ma' aipic'a Jesucristo. 13 Iya' a'i quixoqui neta.

ti'iƚa' coƚsina' ca'elhuo' capic'a Jiƚpe Troas ailopa'a ƚaipima Tito.


juaiconapa, toƚta'a laininiƚ'epolhuo'. Iƚque laƚejmalepa, anuli aƚ'eyi lanic'.
5 Iƚque ni'epa aijc'a aicaƚscai'e
  Aiquicuaiya. Iya' caxhueƚmot'ƚe.
iya'. Ixcai'epolhuo' imanc'. Tama Aicaƚcoƚi. Aixc'ai'ina'mola' lapimaye.
toƚta'a laifcuapa jouc'a cacua: Nipanni jiƚpiya ai'hua'ma ƚamats'
Iƚque aimixingufco'ma ujfxi iƚe Macedonia.
laitaiqui', iya' aicateƚ'miconaya. 14 ¡X'najtse'eya ȽanDios! Illanc'

6 Lanxpela' imanc' joupa oƚspic'epá


  pe Cristo lapenufponga', ȽanDios
loƚ'eyacu. Joupa oƚ'epá toƚta'a, joupa alulijponga', i'ipa aƚPoujna,
oƚteƚ'mipá. Maƚpe tipanenni. lihuejcoyi iƚque. Itine itine
7 Itsiya aimoƚteƚ'micona'me.
  aƚejmaleyi. Ni petsi laƚtseyacu
Tolimenc'e'ecoƚe lijunac'. Tolixoc'iƚe lan xanuc' aƚsinguf'monga'
queta. Ja'ni a'i, aga xonca ixanuc' Cristo. Ti'i'ma quiƚsina' te
tihuotso'ma, teteƚquehuo lipicuejma' ts'i'ic' lipicuejma' iƚque. Toƚta'a
nulemma, tenaj'moxi xonca. tixpic'e ȽanDios. 15 Ma ȽanDios

8 Caxc'ai'ilhuo' toƚpalaic'oƚe al c'a,


  aƚƚanc'e'enaponga' laƚpicuejma',
ti'iƚa' quixina' tonƚ'eyi capic'a. ti'iƚa' quiƚsina' lan xanuc' te ts'i'ic'
9 Iya' laininiƚ'epolhuo' iƚe
  lipicuejma' Cristo. Ja'ni iƚne
loƚje'e aipic'a lihuejcoƚa' iya' nonƚu'eyacola', ja'ni nacaniyacola',
laicuxe'epolhuo'. Toƚta'a lonƚ'epa. ma' anuli aƚsingufinga' ixanuc'
Joupa oƚteƚ'mipá ƚoƚpima. Itsiya Cristo. 16 Ƚinca iƚne nacaniyacola'

aixina' imanc' aƚcuec'e iya' aimepenufyi lataiqui' loya'apa:


349 2 Corintios 2​, ​3

“Cristo imaf'inapa”. Ticuayi: aƚ'eyi lanic', iƚe lalapi'iponga'


“Imanapa nulemma”. Iƚne ȽanDios. 5 Illanc' caƚtuca', ¿ja'ni

aimepi'inyacola' al ts'e quiƚpitine. acueca' ti'hua laƚmane? ¿Acueca'


Petsi nonƚu'enyacola' iƚne ƚinca laƚ'eyacu? A'i. Illanc' caƚtuca'
iƚsina' Cristo imaf'inapa, tipa'a al ailopa'a caƚ'eyacu, ma' iƚque
ts'e liƚpitine. ȽanDios lapi'iponga' laƚmane,
Anuli cal xans, ¿ja'ni quituca' laƚpicuejma'. 6 Toƚta'a nipajnya

nipajnya ti'e'ma iƚta'a lanic' laƚ'epa aƚ'e'me lanic', luya'ayi Lataiqui',


illanc'? A'i, aimi'iya. 17 Illanc'
  iƚe al Ts'e Cataiqui' ȽanDios
aimaƚ'eyi to iƚne pe a'ij ƚijca loya'apa lipo'no'ipola' lixanuc'. Illanc'
litaiqui' ȽanDios. Iƚne tihuants'iyi a'i maluya'ayacu lataiqui'
Lataiqui' y ocuena cataiqui'. Illanc' loya'apa locuxepa ȽanDios. A'i
a'i oque' laƚpicuejma'. Aƚsina' joupa toƚta'a laƚpenic'. Iƚe lataiqui'
lapenufponga' Cristo, ȽanDios aimi'iya malunƚu'eyaconga', le'a
aƚquimf'enga'. Aƚ'nujuaisyi ȽanDios lacani'e'monga'. Illanc' tipa'a
lummeponga' luya'aƚe litaiqui'. laƚpenic' luya'aƚe lo'epa cal Espíritu

3 Itsiya, illanc' ¿ja'ni


aƚpalaicocona'moƚtsi al c'a?
Ƚinca timana' lapimaye notaipá
Santo. Iƚque lapi'inga' al ts'e
laƚpitine.
7 Moisés uya'a'ma ƚataiquí liniƚiya

liƚje'e timuc'itsolhuo', tolapenuftsola'. jiƚpe lapic'. Tama iƚe loya'apa


O iƚpic'a tolapi'itsola' quiƚje'e Moisés tecani'e'mola' lan xanuc',
tepenufintsola' lapimaye nomana' ȽanDios imuc'ipola' acueca' ac'a
ocuena quiƚya'. ¿Te ticuicomma juaiconapa lanic' lepi'ipa Moisés.
toƚsinƚe jouc'a illanc' caƚje'e? ¿Te I'e'epa tunts'ifqui li'a. Iƚe lunts'ifpa,
toƚta'a limetsaico'monga'? 2 A'i.
  tama aimicoƚya, juaiconapa acueca'
Ma' imanc' ti'onƚcospolhuo' to tunts'ifqui. Lan xanuc' Israel
aƚje'e. Li'ipolhuo' imanc' tocomma aimi'iya mi'hua mehuelojnyacu,
to joupa iniƚingaita ƚalunxajma'. tunlequi liƚ'u'.
Iƚe laƚje'e jahuay tixhueyi, ti'i 8 Illanc' luya'ayi lo'epa cal Espíritu

quiƚsina' li'ipolhuo' imanc'. 3 Ja'ni


  Santo, iƚe aƚpenic'. ¿Te ja'ni ȽanDios
aƚcuaitsa pe lomana' lapimaye aiquimetsaijma xonca acueca',
aimaƚmuc'iyacola' caƚje'e liniƚcompa xonca ac'a iƚe lanic'? 9 ȽanDios

atinta, iƚe ailopa'a, aicaƚtaic'. Ma' imetsaicopa acueca' ac'a juaiconapa


imanc' ti'onƚcospolhuo' to iƚe iƚe lipenic' Moisés, iƚque luya'apa
ije'e Cristo lalapi'iponga' illanc', lataiqui' lacani'eyacola' lan xanuc',
aƚmuc'itsola' lapimaye. imuc'i'mola' tipa'a liƚjunac'. Itsiya
Luyaipa quitine ȽanDios iniƚpa ȽanDios, ¿te aimimetsaijma
jiƚpe loque' lapic' litaiqui' locuxepa. xonca acueca' ac'a lanic' laƚ'epa
Itsiya cal Espíritu Santo, iƚque illanc'? Lataiqui' laluya'apa illanc'
ƚi'Espíritu Ƚimaf'i' CanDios, iniƚpa ticua: “Ja'ni tolihuejcoƚe, ȽanDios
litaiqui' ƚolunxajma' imanc'. tepenuf'molhuo' to ailopa'a coƚjunac'”.

4 Illanc' aƚsina' ma le'a Cristo 10 ȽanDios limetsaicopa acueca'

lapi'iponga' laƚpicuejma', toƚta'a lipenic' Moisés, limetsaicopa


2 Corintios 3​, ​4 350

juaiconapa ac'a lataiqui' loya'apa, Moisés aimicuec'eyi. 16 Lataiqui',


unts'if'ma li'a Moisés. Itsiya iƚe loya'apa li'ejma' Moisés, ticua:


illanc' lulijpá Moisés. Xonca “Lipalaic'ohuo'ma ƚaƚPoujna, exijpa
acueca' juaiconapa laƚpenic', xonca li'a, joupa iƚonc'epa lijahua' jiƚpe
ac'a lataiqui' luya'ayi, xonca li'a”. Lan xanuc' Israel jouc'a
limetsaico'monga' ȽanDios. 11 Iƚe  ti'i'ma tiƚojm'ma iƚe lijahua'.
lipenic' Moisés, tama aimicoƚya, Cua naitsi iƚniya ja'ni tipai'iƚa'
ȽanDios imetsaicopa, imujpa lipicuejma' timetsaico'ma ƚaƚPoujna,
acueca', ac'a. Lanic' laƚ'epa illanc' tipalaic'o'ma iƚque. 17 Lataiqui'

jouc'a lataiqui' laluya'apa, ticoƚ'ma, locuapa “… ƚaƚPoujna”, iƚe


aimijouya. Ocuena cataiqui' tinescojma cal Espíritu Santo. Ja'ni
xonca al c'a, ailopa'a. Tijouƚa', ¿te aƚejmaleyi iƚque cal Espíritu Santo
ȽanDios aimalimetsaicoyaconga' ailopa'a caƚpa'neyaconga', tipa'a
illanc' laƚpenic'? Ƚinca xonca lane aƚpalaic'o'me caƚ'Ailli' ȽanDios.
limetsaico'monga', timuj'ma xonca 18 Maƚpalaic'oyi ƚaƚPoujna

acueca' ac'a lanic' aƚ'eyi. tocomma lahuelojnyi iƚque, joupa


12 Aƚsina' ma toƚta'a ti'e'ma
  laxi'emponga' laƚpicuejma'. Ailopa'a
ȽanDios. Toƚiya, ja'ni caƚpa'neyaconga' laƚ'u'. Laƚf'as xanuc'
aƚpalaic'otsolhuo' o lu'itsolhuo', lahuelojntsonga' illanc', tixim'me
aƚpalai'me acuajmaica cataiqui'. te ts'i'ic' iƚque ƚaƚPoujna. Itine itine
13 Illanc' laƚ'ejma' aimi'onƚspa
  laƚ'ejma' ti'hua ti'onƚcospa to li'ejma'
to li'ejma' Moisés. Iƚque tiju'e Cristo. Toƚta'a lo'epa ƚaƚPoujna
lijahua' jiƚpe ƚijuac. Emi'ma cal Espíritu Santo, iƚque ti'hua
li'a. Ticua: “Laipimaye, lixanuc' aƚpai'inga' illanc' laƚpicuejma'.
Israel, aimalahuelonc'e'e'ma lai'a
miƚonginghua lonts'ifpa”. Illanc'
ailopa'a calamiyacu. Aimijouya
4 Illanc' aimaƚsinyi quixoqui
maluya'ayi Lataiqui'. Illanc'
caƚtuca' aicaƚfajyoƚtsi, ma
illanc' laƚpenic'. ȽanDios ixpic'epa, aƚfajponga',
14 Iƚne lan xanuc' niquimf'epá
  aƚpaxneponga', lapi'iponga' laƚmane,
Moisés aiquiƚcueca lataiqui' laƚpenic'. 2 Illanc' aƚpo'nopá

loya'apa iƚque. Joupa i'ipa ata laƚpicuejma' aƚ'eƚe ma le'a al c'a.


liƚpicuejma'. Ma toƚta'a itsiya. Aimaƚ'eyacu to lo'epa iƚne noximpá
Tama tixhuef'innila' iƚe lataiqui' calaic'ata. Iƚne aimuya'ayi te
liniƚpa Moisés, iƚne lixanuc' Israel ts'i'ic' lo'epa. Iƚsina' aimetenƚma.
aimicuec'eyi, tocomma afohue, Illanc' aimaƚfel'miyaleyi, ni
tocomma iƚfi'ejma ijahua' jiƚpe aimaƚhuants'iyi Lataiqui' y ocuena
liƚ'u'. Aiquiƚsina' li'epa Cristo. Iƚque cataiqui'. Luya'ayi ma litaiqui'
enant'ƚipa iƚe litaiqui' Moisés, ȽanDios. Toƚta'a ni petsi laƚtseyacu
lapi'iponga' al Ts'e Lataiqui'. lan xanuc' limetsaicotsonga' aƚ'eyi
15 Toƚta'a li'ipola' iƚne lan xanuc', ma'
  ma le'a lanic' lalapi'iponga' ȽanDios.
anuli itsiya aiquiƚonc'e'ennila' iƚe  
3 Illanc' aƚpalaiyi al cuajmaica

lijahua' lopa'a jiƚpe liƚ'u'. To afohue, cataiqui'. Petsi aimunƚu'enyacola'


aiquiƚsina'. Miquimf'eyi litaiqui' le'a iƚniya aimicuec'eyacu. 4 Iƚniya

351 2 Corintios 4

afohue, toƚta'a li'e'epola' Satanás. laƚcuerpo i'huáqui al ts'e laƚpitine


Iƚque iƚpincuxepa petsi naihuejpá lalapi'iponga' Jesús ƚimaf'inapa.
quiƚtuca' liƚpicuejma'. Toƚiya 11 Cacua: Maƚmana' fa'a li'a ƚamats'

Lataiqui' aimepalc'o'ila' liƚpicuejma'. illanc' maƚ'eyi lanic' lalapi'iponga'


Iƚe Lataiqui' tuya'e' te ts'i'ic' Cristo, Jesús, itine itine tocomma
iƚque ma' anuli to qui'i'ic' ȽanDios. aƚma'a'monga', aƚma'monga'. Tama
Iƚne aimi'iya mixinyacu toƚta'a. ti'hua tijaf'que laƚcuerpo, tama

5 Illanc' aimaƚpalaicoyoƚtsi. aƚma'monga', ma caƚmaf'i' i'húaqui
Aƚpalaicoyi Jesucristo, luya'ayi: al ts'e laƚpitine lalapi'iponga'
“Iƚque iƚPoujna lan xanuc'”. Illanc' Jesús. 12 Toƚta'a illanc' laƚpepajnya.

aƚ'eyi lanic' lalapi'iponga' Jesús, Illanc' aƚsingufcoyi lamaya, imanc'


toƚta'a aƚtoc'ilhuo' imanc', tocomma toƚsingufcoyi al ts'e loƚpitine.
illanc' oƚmozó. 13 Al Paxi Liniƚingiya tuya'e':


6 Lipangopa li'a ƚamats' ȽanDios “Ai'huaiyijmpa ȽanDios, toƚiya
icuxe'ma icua'ma: “Jiƚpe al muf aipalaic'opola' lan xanuc'”. Toƚta'a
ti'iƚa' epalc'o'”. Maƚque ȽanDios illanc' laƚ'ejma'. Aƚ'huaiyijnyi
lapalc'o'iponga' illanc' laƚpicuejma', ȽanDios, aƚpalaic'ola' lan xanuc'.
limetsaicoyi te ts'i'ic' ȽanDios. Ipic'a 14 Aƚsina' laƚ'iyaconga' ti'i'ma ma'

alulif'etsola' laƚf'as xanuc', ti'iƚa' anuli to li'ipa Jesús. ȽanDios


quiƚsina' iƚne te ts'i'ic' ȽanDios. ƚimaf'i'inapa Jesús jouc'a
Maƚque Jesucristo timuc'i'mola' aƚmaf'i'ina'monga', lapenufnatonga'
toƚta'a. jiƚpe. Illanc' imanc' lapenufnatonga'.

7 Illanc' ƚinca ma le'a ninc'ixanuc', 15 ȽanDios lixpic'epa lo'iya

acueca' lalapi'iponga' ȽanDios. i'nujuais'molhuo' imanc'. Ipic'a


Laƚcuerpo ti'onƚcospa to lapixu xonca toƚsinƚe te ts'i'ic' litoc'iyalepa.
lilanc'ecompa ixitsqui, ƚiPoujna Tijouƚa' imanc' unc'xpela'
i'nij'mipa acueca' lipitali. Toƚta'a toƚs'najtsi'i'me ȽanDios. Toƚta'a
ja'ni lan xanuc' tixinyi acueca' tixinim'me acueca' ȽanDios.
laƚ'epa ti'iƚa' quiƚsina' a'i caƚtuca' 16 Illanc' maƚ'huaiyijnyi ȽanDios

maƚ'eyi, iƚe al cuecaj lo'epa aimaƚsosponga'. Laƚcuerpo


ȽanDios. 8 Illanc' ƚinca aƚtantsinga',
  ƚinca ti'hua tijaf'que, al ts'e
aicaluxpats'inga' nulemma. Tama laƚpitine lalapi'iponga' Jesucristo
aicaƚsina' te caƚ'eyacu, ti'hua aimijaf'que. Iƚe laƚpitine itine itine
aƚ'huaiyijnyi ȽanDios. 9 Tama lan
  tepi'im'me quipujfxi. 17 Laƚteƚcopa

xanuc' alihuetsoquinga', ȽanDios fa'a xonca juaiconapa acueca'


aimaƚpo'nonga' caƚtuca'. Tama aƚtoc'inga'. Maƚteƚcoyi fa'a lulijyi
aƚscai'enga', aimi'iya malulijyaconga' lalapi'iyaconga' pu'hua locuena
nulemma, ma' aƚmaf'i'. capajnya. Laƚteƚcopa fa'a li'a lamats'
10 Toƚta'a laƚteƚcopa illanc'.
  aimi'onƚya to lalapi'iyaconga' pu'hua.
Mipa'a fa'a li'a ƚamats' ƚaƚPoujna Fa'a aimicoƚya lateƚcoya. Jipu'hua al
Jesús ixingufcopa lateƚcoya jiƚpe cueca' al c'a lalapi'iyaconga' ȽanDios
licuerpo, imapa. Jouc'a illanc', ni aimijouya lojauhuamlaicoya.
petsi laƚtsepa aƚteƚcoyi, toƚta'a jifa'a 18 Toƚiya jahuay li'huáqui fa'a li'a

2 Corintios 4​, ​5 352

lamats' aimaƚ'nujuaisyi. Aƚ'nujuaisyi lalu'iponga'. Toƚta'a luyalaicoyi


te ts'i'ic' lopa'a jiƚpe petsi lapajnya.
aiqui'huáqui. Jahuay pe ts'i'huáqui 8 Cacua: Aƚ'eyi ƚinca lataiqui'

aimicoƚya, ti'hua tijou'ma. Petsi lalu'iponga'. Juaiconapa aƚjanajyi


aiqui'huáqui, iƚe aimijouya. aƚpo'noƚe laƚcuerpo, aƚmajntsa

5 Maƚmana' fa'a li'a ƚamats'


laƚcuerpo ti'onƚcospa to
anuli calx'huijma', jiƚpe lopanc'epa
anuli ƚaƚPoujna. 9 Toƚiya aƚspic'eyi

aƚ'eƚe al c'a. Tetenƚcocoƚa' ƚaƚPoujna


iƚe laƚ'ejma'. Ja'ni aƚmana' fa'a
ƚaƚ'espíritu. Ma meteƚquenahuo li'a lamats', ja'ni joupa aƚenapá
iƚque ƚix'huijma' tipa'a lejut'ƚ lu'itsonga' ƚaƚPoujna: “Ac'a lo'ejma'”.
ƚaƚ'espíritu, iƚe lalapi'iyaconga' 10 Jahuay aƚcuainata pe lopa'a Cristo,

ȽanDios. Iƚe lajut'ƚ lopa'a pu'hua iƚque aƚJuez. Jiƚpe ƚinca ti'huájta
lema'a, aiquiƚƚanc'e lan xanuc'. acuajmaica te ts'i'ic' laƚpicuejma',
Aimi'iya meteƚc'eya. 2 Jiƚpe  laƚ'ejma'. Ti'huájta te ts'i'ic' li'ipa
laƚpicuejma' aƚsina' aƚinca tipa'a laƚ'epa anuli anuli maƚmana' fa'a
iƚe lalajut'ƚ. Toƚiya ma maƚmana' li'a ƚamats', mipa'a ƚaƚ'espíritu fa'a
fa'a laƚs'huijma', ƚaƚ'espíritu afule ƚix'huijma', iƚe laƚcuerpo. Ma to
mixnet'ƚqui, aimicua mi'huaicoya laƚ'epá, ja'ni ac'a o ja'ni a'ijc'a, toƚta'a
teteƚquenni iƚe ƚix'huijma', ipic'a aƚ'najtse'etonga'.
ma' itsiya titsufainatsi lejut'ƚ. 3 Ti'iƚa'

11 Illanc' lihuejcoyi ƚaƚPoujna.

toƚta'a, ƚaƚ'espíritu aimi'hualejma Aƚspic'eyi aƚ'eƚe al c'a,


quituca'. Jiƚpe lejut'ƚ titsufainata, limetsaicotsonga' laƚf'as xanuc',
tipajnta tijauhuamlaicoya. ti'iƚa' quiƚsina' aƚinca aƚ'eyi iƚe lanic'
4 Ƚinca mipa'a ƚaƚ'espíritu fa'a
  lalapi'iponga' ȽanDios. Maƚque
laƚcuerpo afule maƚsnet'ƚyi, aƚsinyi ȽanDios joupa limetsaiconga',
ipime laƚ'iyaconga'. Aƚcuayi: ixina' te ts'i'ic' laƚpicuejma'. Iya'
“Aimeteƚquehuo iƚe laicuerpo. cacua: Jouc'a imanc' aƚsininga',
Aimicoƚ'ma quituca' ƚai'espíritu, limetsaiconga'. 12 Itsiya, ¿ja'ni ti'hua

titsufaiƚa' nulemma locuena lejut'ƚ.” lu'icona'molhuo': “Illanc' aƚ'eyi


Ti'iƚa' toƚta'a aimaƚmaconayaconga', lanic' lalapi'iponga' ƚaƚPoujna”?
ti'hua caƚmaf'i'. 5 Ne'. Aixina'
  A'i. Ma' aƚpic'a tixoj'ma cunlata
aƚmaf'icona'me. ȽanDios ilanc'e'epa tolu'iyale'me: “Pablo jouc'a liƚejmale
laƚpicuejma', lapenuftonga'. aƚpomxiye”. Toƚta'a toƚnes'me
Lapi'iponga' cal Espíritu Santo, ja'ni limetsaico'monga' illanc'
toƚta'a aƚmuc'iponga' aƚinca lummeponga' ȽanDios. Jouc'a
aƚmaf'i'inatonga'. ti'i'ma toƚtalai'e'mola' iƚne naihuejpá
6 Toƚiya tixoqui calata luyalaicoyi
  li'huáquila' xonca tetenƚcocola'.
lapajnya. Ƚinca mipa'a ƚaƚ'espíritu Iƚne aimipo'noyi cuenna te ts'i'ic'
fa'a ƚix'huijma', iƚe laƚcuerpo, aƚsina' ƚunxajma'. 13 Tama aƚnesconga',

lahue'enga', aicaƚƚaitsufconga' ticuayi: “Iƚque Pablo tipalay


ƚaƚPoujna Jesús. 7 Maƚmana' fa'a
  to ƚamac'ta”, o ticuayi: “Pablo
aimalahuelojnyi te ts'i'ic' mipa'a tocomma acueca' quipicuejma'”; iya'
pu'huanni. Ma' aƚ'eyi ƚinca lataiqui' cacua: ¿Te co'iya? Ja'ni tocomma
353 2 Corintios 5​, ​6

to ninc'amac'ta illanc', toƚta'a aƚ'eyi tepenuf'molhuo'”. 19 Lu'ila':


lanic' lalapi'iponga' ȽanDios. Ja'ni “Limanapa Cristo jiƚpe tipa'a


tocomma to acueca' laƚpicuejma' ȽanDios. Jiƚpe iƚonc'e'epolhuo'
lalapi'iponga' ȽanDios, toƚta'a jahuay lopa'nepolhuo' imanc'
aƚmuc'ilhuo' imanc'. noƚmana' fa'a li'a ƚamats', imanc' pe
14 Aƚ'nujuaisyi li'epa Cristo.
  aimi'iya monƚejmaleyacu ȽanDios.
Iƚque aƚsimponga' ninc'icuanuc'la, Aiquitac'uilhuo' loƚjunac', itac'uipa
icupoxi tima'anƚe. Maƚ'nujuaisyi Cristo. Toƚta'a epi'i'molhuo' lane
iƚta'a aimi'iya maƚ'eyacu tonƚejmaleƚe ȽanDios.”
lalatenƚcocoyaconga'. Joupa Maƚe laƚpenic' lu'itsola' toƚta'a.
itsufaipa laƚpicuejma' te ts'i'ic' li'ipa ȽanDios lapi'iponga' lataiqui'
iƚque Cristo. Limanapa Cristo laluya'apa. Iƚe lataiqui' tuya'e':
iƚque i'najcuf'mola' liƚjunac' jahuay “ȽanDios aimixtuc'olhuo'.
lan xanuc'. Toƚiya tocomma to Tepenuf'molhuo'.” 20 Illanc' epaluc'

jahuay joupa imanapola' jouc'a. Jesucristo. Maƚpalaiyi illanc'


15 I'najcuf'mola' liƚjunac' jahuay lan
  tocomma to ȽanDios tixc'ai'ila' lan
xanuc' tuyalaicoƚe ituca' lapajnya. xanuc'. Luya'ayi, lu'ila': “Cristo
Ticuicomma aimicuxeyacoƚtsi lummeponga'. Aƚsahue'elhuo':
quiƚtuca', aimihuejyacu quiƚtuca' Toƚejmaleƚe ȽanDios.”
liƚpicuejma'. Tihuejcoƚe iƚque 21 Cristo tama ailopa'a quijunac',

ƚimanapa i'najcuf'mola' liƚjunac', ȽanDios iximpa to ixcay lipicuejma',


lijou'ma imaf'ina'ma. iteƚ'mipa. Iƚque Cristo i'onƚicopoxi
16 Toƚiya illanc' lapenufpola' lan
  to illanc', i'najtsepa laƚjunac'. Toƚta'a,
xanuc' a'i to qui'ic' liƚsans, liƚraza o ja'ni Cristo lapenufponga', ȽanDios
ja'ni i'hueca o aiqui'hueca. Toƚta'a aƚ'onƚicoponga' to Cristo, aƚsininga'
liƚ'ejma' iƚniya pe naihuejcopá to ailopa'a caƚjunac'.
quiƚtuca' liƚpicuejma'. Ja'ni luyaipa
quitine toƚta'a laƚnescopa Cristo,
itsiya a'i. 17 Itsiya ƚinca ipai'ipa

6 Illanc' ȽanDios aƚ'eyi lanic'
anuli. Aƚsc'ai'iyaleyi, lu'ila':
“Tijouƚa' titoc'itsolhuo' ȽanDios
nulemma laƚpicuejma'. Cristo aimoluyalaico'me to li'ipa”.
lapenufponga', lapi'iponga' al ts'e 2 ȽanDios ticua:

laƚpitine, ipangoconapa laƚpepajnya. Litine laifxpic'epa catoc'i'mo', iƚe


Al te'a laƚ'ejma' joupa ijoupa. Jahuay litine aicuejpo'.
i'ipa ats'e. Ma' anuli lo'ipola' jahuay Litine lainespa: Cunƚu'eyale'ma,
iƚne lepenufpola' Cristo. maƚe litine aitoc'ipo'.
18 Ƚinca jahuay iƚiya li'epa
  Iya' camilhuo': Litine linescopa
ȽanDios. Iƚque i'epa lixpic'epa, ȽanDios “… iƚe litine”, ma' itsiya.
aliƚonc'e'e'ponga' laƚjunac', Itsiya ti'hua tunƚu'eyale.
aƚejmale anuli. Toƚiya umme'ma 3 Maƚ'eyi canic' anuli ȽanDios

Jesucristo ticuxoxi, timatsi aimaƚ'eyacu lixcay. Aƚcuayi:


jiƚpe lancruz. Maƚque ȽanDios “Ja'ni ac'a laƚ'ejma' lan xanuc'
lapi'iponga' laƚmane lu'itsola' lan aimetets'iyacu laƚpenic'”. 4 Itine

xanuc': “ȽanDios aimixtuc'olhuo', itine aƚcuayi: “Ti'iƚa' quiƚsina'


2 Corintios 6 354

aƚinca aƚ'eyi lanic' anuli ȽanDios”. laluya'apa. Tama ailopa'a caƚ'hueca,


Aƚ'ommoƚaispá jahuay: Ja'ni ƚinca jahuay aƚ'huexi.
aƚteƚcoyi, ja'ni lahue'enga', 11 Unc'aipimaye, imanc' noƚmana'

ja'ni tocomma aƚtants'inga' liƚya' Corinto, capalaic'olhuo',


lapajnya, 5 ja'ni aƚsinc'ue'enninga',
  camilhuo' jahuay lopa'a laipicuejma'.
ja'ni aƚtats'enninga', ja'ni Itine itine acueca' aƚ'nujuaitsilhuo'.
alahuoc'huaiyininga', ja'ni aƚ'eyi 12 Illanc' ailopa'a tintsi. Illanc'

juaiconapa acueca' canic', ja'ni jahuay ƚalunxajma' aƚpalaic'olhuo',


aƚƚaquinga' cahuí, ja'ni aƚsnet'ƚyi imanc' a'i. 13 Iya' camilhuo':

maƚjoc'iyi ȽanDios, jahuay iƚna'a Imanc' jouc'a aimalatets'i'monga',


aƚ'ommoƚaispá. lapenuftsonga' laƚtaiqui'
6 Aimaƚfel'miyaleyi. Laƚpicuejma',
  laƚsc'ai'ipolhuo'. Caxinnilhuo' to
laƚtaiqui', laƚ'ejma' anuli le'a. ainaxque', toƚta'a capalaic'olhuo'.
Limetsaiconayi te loya'apa Lataiqui', 14 Iya' camilhuo': Aimoƚ'e'e'moƚtsi

aƚsnet'ƚyi laƚ'emponga', aƚpalaic'ola' anuli iƚne pe aimihuejcoyi ȽanDios.


jahuay lan xanuc', aƚmujyi Iƚniya aimitoc'iyacolhuo'.
lapenufpá cal Espíritu Santo, aƚ'ela' Ima', ȽanDios joupa ilanc'e'epo'
capic'a laƚf'as xanuc', aƚ'nujuaitsila', lopicuejma', ¿te comuc'iyaco'
a'i ma le'a maƚnesyi: Ima' ca'ehuo' iƚque pe aimihuequi locuxepa
capic'a. ȽanDios? Lipuqui' y litine, ¿te
7 Luya'ayi ma' al ƚinca cataiqui',
  tiyejmale'me? 15 Cristo y Satanás,

aƚmujyi al cueca' lo'epa ȽanDios, iƚque ƚecui'impá Belial, ¿te iƚniya


aƚ'eyi al c'a, toƚta'a aƚcuanajcoyoƚtsi, anuli liƚpicuejma'? Ima' to'huaiyinge
aluliquila' lalixtuc'oponga'. Toƚta'a ȽanDios, iƚque aimi'huaiyinge, ¿te
aƚmujyoƚtsi aƚinca ȽanDios anuli loluyalaicoyacu? 16 Lejut'ƚ

lapi'iponga' laƚpenic' laƚ'epa. ȽanDios y landiosla', ¿te ti'i'ma


8 Ja'ni al c'a luyalaicoyi, ja'ni
  tixinc'ne'moƚtsi? Imanc' ejut'ƚ
a'ijc'a laluyalaicopa, ja'ni al ȽanDios, iƚque Ƚimaf'i' CanDios.
c'a aƚnesconga', ja'ni a'ijc'a Maƚque ticua:
laƚnescoponga', ja'ni aƚminga' Pe lomana' iƚniya jiƚpe capajnta,
cataiqui', ticuayi: “Imanc' maƚpiya aƚsim'ma aimaf'i',
toƚ'fel'miyale”, o ja'ni aƚpalaic'onga', camuj'moxi iya' ƚinca ilenDios,
aƚminga': “Toƚcuayi ma' al ƚinca”, iƚniya aixanuc'.
9 ja'ni aimalimetsaiconga' o ja'ni

17 Toƚiya: Tolihuejcoƚe lomipolhuo'

limetsaiconga', ma' anuli aƚmujyoƚtsi ȽanDios. Iƚque ticua:


aƚ'eyi lanic' lalapi'iponga' ȽanDios. Tolanajtsoƚtsi iƚne pe
Tama tocomma ji'hua aimalihuequi iya', tonƚeƚe
aƚmana'monga', ¡aƚsintsonga'! aculi'.
¡ma' aƚmaf'i'! Tama aƚteƚ'minga' Aimoliƚoc'oƚai'me jiƚpe pe
a'i caƚma'anga'. 10 Tama aƚteƚcoyi
  laiflaijpa, iƚe al xujc'a.
luyalaicoyi tixoqui calata. Tama Tijouƚa' capenufna'molhuo'.
ailopa'a caƚ'tomí, acueca' lalapi'ila' 18 Imanc' alimetsaico'ma iya'
laƚpimaye. Lapi'ila' Lataiqui' oƚ'Ailli',
355 2 Corintios 6​, ​7

iya' quimetsaico'molhuo' queta Tito, xonca tixoqui calata


ainaxque' amijcanó, ahuats'la'. illanc'. Iƚque lu'iponga': “Lapimaye
Iya' NanDios, toƚta'a laifcuapa. nomana' liƚya' Corinto juaiconapa
Iya' jahuay cacuxe. tijanajyi tixintso'. Ixhuej'menamma

7 Maicunc'aipimaye, ac'a
juaiconapa iƚe licuapa
ȽanDios, iƚe lalu'iponga'.
iƚe li'ipa jiƚpe, itsiya ƚinca
tihuejco'mo'.”

8 Iya' lijoupa lainumme'epolhuo'

¡Lihuejcoƚe! Aƚ'etsoƚtsi limpio. coƚje'e, iƚe laininiƚ'epolhuo',


Ja'ni laƚcuerpo, ja'ni laƚpicuejma', caxhueƚma. Cacua: Iƚe laije'e aga
aimaƚxisc'econa'moƚtsi. Ti'iƚa' le'a al tihuos'mi'mola' juaiconapa lapimaye.
c'a laƚ'eyacu. Lihuejco'me ȽanDios. Itsiya aicaxhueƚcoconghua. Iƚe
Toƚta'a itine itine ti'hua tilajm'ma laije'e tama ihuos'mipolhuo' a'i
laƚpicuejma', xonca tetenƚcoco'ma nulemma quitafc'ilhuo'. 9 Iya'

ȽanDios. Laƚ'ejma', jouc'a ti'hua tixoqui neta. Ƚinca iƚe laipixojma'


tilajm'ma, tijouƚa' ti'onƚta to li'ejma' cata aicalapi'i iƚe laihuos'mipolhuo'.
ȽanDios. Imanc' joupa oƚsuej'menamma al
2 Unc'aipimaye, aimalatets'i'monga',
  xujc'a li'ipa jiƚpe, toƚiya tixoqui
limetsaicotsonga', illanc' oƚpimaye. neta iya'. Iƚe loƚsuej'menamma
Maƚmana' jiƚpe nij naitsi tetenƚcocojma ȽanDios. Toƚiya
caƚ'najtsecopa a'ijc'a. Aƚ'epá ma aiximpa ailopa'a qui'e'epolhuo'
le'a al ƚijca. Nij naitsi caƚpo'nopa laije'e. 10 Petsi liƚpihuotsoqueya

pangay pangay. Nij naitsi tetenƚcocojma ȽanDios ƚinca


caƚfel'mipa. 3 Laifnespa toƚta'a
  ixhuej'menamma li'epa. ȽanDios
aicatalelhuo'. Joupa aimipolhuo': tunƚu'e'mola'. Aimipai'iyacu
Itine itine aƚ'nujuaitsilhuo'. Ja'ni liƚpicuejma'. Timana' nohuotsopá
oƚmaf'i' tixoqui calata. Ja'ni joupa petsi ȽanDios aimetenƚcocoya
imanapolhuo' tocomma jouc'a liƚ'ejma'. Iƚne naihuejpá quiƚtuca'
aƚmanaponga'. 4 Iya' juaiconapa
  liƚpicuejma', tejac'em'mola'.
ca'huaiyingilhuo'. Acueca' ac'a 11 Ƚinca i'huáqui joupa

lainescopolhuo'. Tama aƚteƚcoyi oƚsuej'menamma. Itsiya toƚpo'noyi


tixoqui neta juaiconapa cuyaijma, cuenna te ts'i'ic' loƚ'epa. Oƚspic'epá
joupa lixoc'impa neta. oƚtalai'ecopoƚtsi, olixtuc'opá iƚque
5 Aƚcuaitsa fa'a ƚamats' Macedonia
  ni'epa lixcay, oƚsimpá axpaiqui'
ti'hua aƚteƚcoyi, aicalunxaqui. Ni lo'iyacolhuo', juaiconapa toƚjanajyi
petsi lahuelojnyi timana' laƚ'eponga' aƚsintsoƚtsi, oƚspic'epá nulemma
laic', jouc'a jiƚpe ƚalunxajma' toƚsanutsoƚtsi cataiqui', joupa oƚ'epá
aƚsueƚcoyi. 6 Ƚinca ȽanDios
  ƚijca, oƚteƚ'mipá ni'epa lixcay. Joupa
lixoc'iponga' calata, ummepa aƚmuc'iponga' aicoƚtaic' lajunac', ma
ƚaƚpima Tito, aƚsimpoƚtsi. Toƚta'a le'a anuli jiƚpe i'epa lixcay.
li'ejma' ȽanDios, ja'ni aƚhuotsoyi 12 Iya' jiƚpe laininiƚ'epolhuo' tama

lixoc'i'monga' calata. Illanc' tixoqui quixtu'hua iƚque ni'epa lixcay jouc'a


calata aƚsimpoƚtsi Tito. 7 Li'ipa
  aiximpa cuanuc' ƚocuena ƚiteƚcopa,
caƚsina' imanc' joupa olixoc'ipa xonca aipic'a tolimetsaicotsoƚtsi te
2 Corintios 7​, ​8 356

ts'i'ic' loƚpicuejma', aipic'a toƚmuc'iƚe “Iƚne tefot'ƚe'me liƚtomí”. Ƚinca,


ȽanDios, toƚmujtsoƚtsi aƚinca xonca acueca' i'epá. A'i ma le'a
aƚ'nujuaitsinga' illanc'. 13 Aƚsimpá
  efot'ƚepá liƚtomí. Ate'a icu'moƚtsi
toƚta'a lixoc'iponga' calata. ƚaƚPoujna, lijoupa aƚmiponga':
Xonca lixoc'iponga' calata iƚe “Lihuejco'molhuo' imanc'”. Toƚta'a
lipixojma queta Tito. Imanc' joupa lixpic'epa ȽanDios.
olixoc'ipá queta. 14 Iya' joupa

6 Illanc' laƚsimpa li'epa lapimaye

aimipa Tito: “Laƚpimaye nomana' nomana' ƚamats' Macedonia


Corinto ac'a xanuc'. Lihuejco'ma.” aƚcuapá: “Laƚpimaye nomana'
Itsiya aicaxina' calaic'ata iƚe Corinto jouc'a tefot'ƚeƚe nulemma
lainescopolhuo'. Maƚmana' jiƚpe al tomí locuyacu”. Tito joupa
aƚpalaic'opolhuo' ma le'a al ƚinca. ehuejnhuo'molhuo' anulemma.
Jouc'a al ƚinca iƚe laƚnescopolhuo' Imihuo'molhuo': “Toƚpangoƚe
aƚmipá Tito. Itsiya toƚta'a i'huáqui, tolafot'ƚeƚe al tomí, iƚe
lihuejma. 15 Itsiya Tito xonca
  lolapi'iyacola' loƚpimaye”. Itsiya
ti'elhuo' capic'a, ti'nujuaitsilhuo' lumme'econa'molhuo' Tito
imanc' loƚ'ejma'. Ti'nujuaitsi ac'a tipalaic'otolhuo' tolafot'ƚeconƚe al
olapenufpá, aicoƚ―lof'e'moƚtsi. tomí. Jouc'a timiconatolhuo': “Imanc'
Oƚspic'epá toƚ'oc'etsoƚtsi, joupa oƚpangopá tolafot'ƚeyi al
tetenƚcocoƚa' loƚ'ejma'. 16 Itsiya iya'
  tomí, itsiya toƚjou'neƚe iƚe lonƚ'epa”.
tixoqui neta juaiconapa. Aixina' 7 Imanc' toluliquila' loƚpimaye

ti'i'ma ca'huaiyijm'molhuo'. nomana' ocuenaye quiƚeloƚya'. Xonca

8 Unc'aipimaye, itsiya
lu'i'molhuo' te ts'i'ic' liƚ'ejma'
laƚpimaye nafoƚyomma ƚamats'
toƚ'huaiyijnyi ȽanDios, xonca al
c'a toƚmuc'iyaleyi litaiqui', xonca
oƚsina', xonca tolihuejcoyi, xonca
Macedonia. Iƚniya ȽanDios acueca' toƚ'nujuaisyi ȽanDios, jouc'a xonca
lipaxnepola', epi'ipola' liƚpicuejma' toƚ'nujuaitsila' loƚf'as xanuc', tonƚ'ela'
titoc'iƚe liƚpimaye. 2 Iƚne laƚpimaye
  capic'a. Toƚta'a olapejpá lataiqui'
nomana' ƚamats' Macedonia tama laƚmuc'ipolhuo'. Itsiya camilhuo':
titeƚcoyi juaiconapa, tama acueca' “Ne'. Xonca toƚtoc'itsola' loƚpimaye.”
tehue'ela', tixoqui quileta efot'ƚepá 8 Aicacuxelhuo'. Aipic'a

acueca' al tomí tumme'me, titoc'iƚe toƚmujtsoƚtsi aƚinca toƚ'nujuaisyi


liƚpimaye. 3 Ma to ts'iƚ'hueca
  ȽanDios jouc'a tonƚ'ela' capic'a
icupa. Lijou'ma, tama tocomma loƚpimaye, toƚiya canescola' ac'a
aimi'iya micuconayacu, icuconapá. li'epa laƚpimaye nomana' ƚamats'
Aiquixahue'ennila'. Iƚne quiƚtuca' Macedonia, cu'ilhuo'. 9 Imanc' oƚsina'

liƚpicuejma' ixpic'epá ticuƚe. li'epa ƚaƚPoujna Jesucristo. Mipa'a


4 Aƚsahue'eponga' juaiconapa,
  lema'a jahuay i'hueca, aimehue'e'.
aƚminga': “Lapi'itsonga' lane jouc'a Ixpic'epa titoc'itsolhuo'. Ipic'a imanc'
illanc' aƚtoc'itsola' laƚpimaye, iƚne jouc'a aimehue'e'molhuo'. I'epoxi to
jouc'a i'huexi ȽanDios. Illanc' cal xans pe aiqui'hueca. Ipo'nopa iƚe
jouc'a alafot'ƚeƚe laƚtomí.” 5 Illanc'
  ƚi'huexi, toƚta'a tolapenufta acueca'
aƚmila': “Ne'”. Aƚcuayi laƚpicuejma': coƚ'huexi.
357 2 Corintios 8

10 Iya' cacua aimicuicomma tixc'ai'itsolhuo'. Toƚta'a i'ipa anuli


cacuxeyacolhuo'. Aicamiyacolhuo': laƚpicuejma', iya' y Tito. 17 Iƚque

“Tolafot'ƚetsa al tomí”. Xonca ƚinca epenufpa laƚmipa: “To'hua'ma,


tetenƚma caxc'ai'i'molhuo'. Imanc' tahuejntola' laƚpimaye nomana' liƚya'
ƚinca olulijpola' lapimaye nomana' Corinto”. Iƚque li'huapa a'i ma le'a
Macedonia. Ixhuaita anuli camats' lihuejco'monga' laƚsahue'epa illanc'.
lipangopa lolafot'ƚepa al tomí. Maƚque quituca' ixpic'epa ti'huaƚa'.
Imanc' a'i ma le'a ate'a oƚpangopá 18 Alummeyi jouc'a ocuena

tolafot'ƚeyi al tomí, jouc'a ate'a caƚpima, tiyejmale'me Tito. Ni petsi


oƚspic'epá toƚ'etsa toƚta'a. 11 Itsiya
  lafoƚyomma, lapimaye tipalaicoyi
toƚsuai'nitsa iƚe lolafot'ƚepa al al c'a iƚque ƚaƚpima. Timetsaicoyi
tomí. Toƚta'a a'i ma le'a toƚnes'me: tuya'e' Lataiqui'. 19 Lapimaye

“Ne', ne', joupa aƚspic'epá”, jouc'a nafot'ƚepoƚtsi ƚamats' Macedonia


tolanant'ƚi'me iƚe loƚtaiqui'. Ma to i'huijf'epá iƚque ƚaƚpima aƚejmaleƚe,
ts'oƚ'hueca toƚta'a toƚcuta. 12 Petsi
  alacantsa laƚtoc'iyacola' laƚpimaye
ahuata ts'i'hueca ȽanDios aimimiya: pe nahue'epola'. Illanc' caƚtuca'
“Tapi'iƚa' acueca'”. Ts'i'hueca acueca' aimaƚeyacu, aimicuicomma.
tepi'i'ma acueca'. Ts'i'hueca ahuata Aƚpic'a tixinƚe acueca' ac'a
tepi'i'ma ahuata. Ja'ni ahuata ƚaƚPoujna, jouc'a aƚsinintsonga'
o acueca' locuya cal xans, ja'ni ac'a laƚ'ejma', aƚsinintsonga' aƚinca
tixoqui queta ticu'ma, iƚque lo'eya aƚtoc'ila' laƚpimaye, aimalipa'ayi
tetenƚcocojma ȽanDios. al tomí, iƚe laƚ'hua'ayacu. Ja'ni
13 Iya' laixc'ai'ipolhuo':
  aƚpalaicom'monga' a'ijc'a jouc'a
“Toƚtoc'itsola' loƚpimaye”, ¿te ja'ni tetets'i'me ƚaƚPoujna. 20 Illanc'

aipic'a ma le'a iƚne loƚpimaye aƚpo'noyi cuenna. Acueca' al


xonca al c'a tuyalaicotsa, tijouƚa' tomí, iƚe laƚtaiyacu, toƚiya aƚcuayi:
tehue'etsolhuo' imanc'? A'i. “Aƚpo'no'me cuenna”. Ja'ni a'i
Toƚta'a aicaipic'a. 14 Iya' cacua:
  ti'i'ma aƚcuf'monga', aƚmi'monga':
Jahuay anuli toluyalaico'me al “Imanc' oƚtepá al tomí”. 21 Ni

c'a. Itsiya imanc' aimehue'elhuo'. petsi laƚtseyacu, jahuay laƚ'eyacu,


Loƚpimaye aiquiƚ'hueca. Imanc' aƚpo'noyi cuenna, aƚcuayi:
toƚtoc'i'mola'. Tijouƚa', mouqui o “Aƚsintsonga' lan xanuc', jouc'a
pitsu, ja'ni tehue'etsolhuo' imanc', ȽanDios aƚsintsonga', aƚ'eyi al c'a”.
iƚniya titoc'i'molhuo'. Toƚta'a 22 Lummela' afantsi lapimaye,

toluyalaico'me al c'a jahuay imanc'. iƚniya Tito, jouc'a ƚocuena capima,


15 Ma to loya'apa al Paxi Liniƚingiya
  jouc'a ocuena'ya ƚaƚpima. Iƚque
toƚta'a lo'iyacolhuo': ƚaƚpima jahuay locux'e'empa
Iƚne nefot'ƚepá xonca axpe' tixoqui queta ti'e'ma. Toƚta'a
aiquipanenni, aƚmuc'iponga' axpe' mi'ay. Itsiya
petsi nefot'ƚepá huata xonca tixoqui queta ti'hua'ma
aiquehue'e'mola'. jiƚpiya, tipalaic'otolhuo' imanc'.
16 Cax'najtsi'i ȽanDios ipo'no'ipa
  Ti'huaiyingilhuo' juaiconapa. 23 Tito

lipicuejma' Tito titoc'itsolhuo', aƚejmalepá. Ma' anuli aƚ'eyi lanic'


2 Corintios 8​, ​9 358

lalapi'iponga' ȽanDios. Iya' ma toƚsuai'niƚe al tomí lolafot'ƚeyacu.


capanehuo fa'a, iƚque ti'hua'ma jiƚpe Tijouƚa' ca'hua'ma iya'. Imanc'
pe loƚmana'. joupa oƚpo'nopá cataiqui', toƚcu'me
Loquexi' lapimaye iƚne acueca'. Ne', tolafot'ƚeƚe nulemma.
ummempola' lapimaye nafoƚyomma Ja'ni a'i cacuaitsi iya' ticuicomma
ocuenaye quiƚeloƚya', iƚne ƚinca caxahue'etolhuo'. Toƚta'a aicaipic'a.
timujyi acueca' ac'a ƚiƚPoujna Aipic'a imanc' coƚtuca' toƚcu'me.
Cristo. 24 Tolapenuftsola' lam fantsi

6 Toƚ'nujuaitsa: Nofapa ahuata

lapimaye. Toƚmuc'itsola' imanc' tefot'ƚe'ma ahuata. Nofapa


aƚ'nujuaitsinga'. Illanc' joupa acueca' tefot'ƚe'ma acueca'.
aƚnescopolhuo' al c'a. Toƚmuc'itsola' 7 Ja'ni afule mocu'ma, o ja'ni

aƚinca laƚnespa. Tijouƚa' toƚta'a to'huaijma ticuxe'entso', iƚe lo'ejma'


ti'i'ma quiƚsina' lapimaye aimetenƚma ȽanDios. Cal xans
nafoƚyomma locuenaye quiƚeloƚya', ja'ni tixoqui queta ticu'ma litomí
tuya'ata iƚniya lummempola'. iƚe lo'epa tetenƚcocojma ȽanDios.

9 Toƚe laixc'ai'ipolhuo': 8 Maƚque ȽanDios acueca' nipajnya


“Tolapenuftsola' lapimaye”. titoc'i'molhuo'. Jahuay ƚitiné


Aicamiyacolhuo' xonca. Joupa nipajnya tepi'i'molhuo' laicuicomma,
oƚsina' lonƚ'eyacu, toƚtoc'i'mola'. xonca tepi'i'molhuo'. Toƚta'a
2 Imanc' tixoqui cunlata toƚtoc'ila'
  aimi'i'ma cahue'eyacolhuo'. Tijouƚa'
loƚpimaye. Toƚta'a laifpalaicopolhuo'. ti'iƚa' coƚ'huexi, ti'hua tonƚ'e'me al
Joupa nu'ipola' lapimaye nomana' c'a, ti'hua toƚtoc'i'mola' loƚpimaye.
Macedonia, aimipola': “Luyaipa 9 Al Paxi Liniƚingiya tipalaijma cal

camats' iƚne lapimaye nomana' xans no'epa iƚe al c'a, ticua:


ƚamats' Acaya joupa efot'ƚepá al Tica'nela' li'hueca, titoc'ila' pe
tomí. Ma le'a tehue'ela' tummetsa.” lahue'epola'.
Licuej'me toƚta'a axpela' iƚniya Iƚe al c'a li'ejma'
icua'me: “Illanc' jouc'a aƚtoc'i'mola' aimimenc'econyacu.
laƚpimaye”. 3 Itsiya cumme'e'molhuo'

10 Lam fanu' lofapa lan xanuc',

lam fantsi lapimaye, tixintsolhuo' lepi'ipola' ȽanDios. Ma' anuli


ja'ni olafot'lepá al tomí. Ja'ni a'i, ƚa'i ƚotepa, ȽanDios lepi'ipola'.
iƚe lainescopolhuo' al c'a ti'i'ma Maƚque ȽanDios tepi'i'molhuo' iƚe
ma le'a ataiqui'. 4 Luyaicotsa jiƚpe
  lolapi'iyacola' loƚpimaye. Tijouƚa'
iya' jouc'a oquexi' afantsi lapimaye xonca acueca' tepi'i'molhuo'. Ja'ni
lun Macedonia, aƚcuaitsa ja'ni ac'a lonƚ'e'epola' loƚpimaye, xonca
aicoƚjou'ne colafot'ƚe al tomí, ƚinca al c'a tepi'innolhuo'. 11 Imanc'

aƚsinna calaic'ata. Illanc' joupa aimehue'eyacolhuo', ti'i'ma


aƚpalaicopolhuo': Joupa olafot'ƚepá toƚtoc'icona'mola' acueca' loƚpimaye.
al tomí. Ja'ni aicolafot'ƚe, ¿te imanc' Lapimaye napenufyacu
aimoƚsinyacu calaic'ata jouc'a? laƚtaiyacu illanc', iƚe lolapi'iyacola',
5 Toƚiya cumme'e'molhuo' lapimaye.
  tix'najtsi'i'me ȽanDios, timuj'me
Joupa aixc'ai'ipola' lo'eyacu. Iƚne acueca' iƚque. 12 Ƚinca

tiye'me jiƚpe pe loƚmana'. Tu'itolhuo' lolapi'iyacola' lapimaye titoc'i'mola',


359 2 Corintios 9​, ​10

aimehue'econa'mola'. Tijouƚa' laƚpa'necoyacoƚtsi. A'i toƚta'a


xonca acueca' lo'iya. Iƚniya mepi'iyacola' lan xanuc' naihuejpá
lanxpela' tix'najtsi'i'me ȽanDios. quiƚtuca' liƚpicuejma'. Illanc' xonca
13 Lepenuftsa lolapi'iyacola',
  acueca' laƚmane lalapi'iponga'
lapimaye tixim'me acueca' ac'a ȽanDios, aƚ'oc'enatsola' iƚne petsi
lo'epa ȽanDios, tix'najtsi'i'me. tocomma aimi'iya muliquinyacola'.
Tix'najtsi'i'me, imanc' oƚspic'epá Ti'i'ma lulij'mola' nopalaipá,
toƚtoc'itsola'. Tix'najtsi'i'me, iƚniya atsila' ƚiƚtaiquí, 5 jouc'a pe

aƚinca tolihuejcoyi Lataiqui', iƚe noƚof'epoƚtsi, nocuapá: “Joupa


Litaiqui' Cristo. A'i ma le'a oƚnespá: aixina'”. Iƚne tetets'iyi ȽanDios,
“Lihuejco'me”. Tix'najtsi'i'me, imanc' aiquiƚsina' te ts'i'ic' lipicuejma'.
a'i cunc'afts'ile, acueca' toƚtoc'ila' Ti'i'ma aƚmuc'i'mola' timenaquila'
iƚniya jouc'a jahuay lapimaye. iƚniya pe noxpic'epá lo'eyacu
14 Tixim'me acueca' lipaxnepolhuo'
  iƚne quiƚtuca', tihuejcoƚe Cristo.
ȽanDios, ipo'no'ipolhuo' 6 Toƚta'a camilhuo': Lihuejcotsonga'

loƚpicuejma' toƚtoc'itsola'. Toƚiya illanc'. Tijouƚa' ja'ni hualca


ti'nujuais'molhuo' juaiconapa, aimalihuejcoyaconga' aƚteƚ'mitola'.
tixahue'e'me ȽanDios titoc'itsolhuo' Joupa aƚspic'epá iƚe laƚ'eyacu.
jouc'a. 7 Imanc', ¿te limetsaiconga' le'a to

15 X'najtse'eya ȽanDios, joupa


  laƚ'ejma' maƚmana' anuli jiƚpe? Aga
lapi'iponga' iƚque xonca acueca'. timana' jiƚpiya nocuapá: “Illanc'
Iƚque ƚalapi'iponga' ȽanDios ailopa'a ƚinca lapenufponga' Cristo”. Iya
co'onƚcoya. camila' iƚniya: “Toƚspic'econaƚe

10 Iya' ninPablo caxa'huelhuo'


lihuejcotsonga'.
Toƚ'nujuaitsa li'ejma' ƚaƚPoujna
imanc' coƚtuca' loƚpicuejma'. Toƚta'a
limetsaico'monga' illanc' jouc'a
lapenufponga' Cristo, a'i ma le'a
Cristo. Iƚque amanxu. imanc'.” 8 Iya' joupa aimipolhuo':

Aiquiƚof'eyoxi, i'ommaita “ȽanDios lapi'iponga' laƚmane”.


liƚ'ejma' lan xanuc'. Timana' jiƚpe Ja'ni capalaicocona'ma toƚta'a ma'
naƚnescopa, ticuayi: “Iƚque al ƚinca laifnuya'aya. Aicaxinya
Pablo maƚmana' anuli tocomma calaic'ata.
to ninaitsi xans. Mipa'a ocuena Iƚe laƚmane lapi'iponga' ƚaƚPoujna.
quiƚya' jiƚpe lixtuc'onga', liniƚ'enga', Iƚque ixpic'epa aƚtoc'itsolhuo',
aƚtalenga'. Fa'a a'i.” 2 Ƚinca ti'i'ma
  tifayiƚa' xonca' loƚpicuejma',
quixtuc'o'mola' hualca nomana' jiƚpe, aimalajac'eyacolhuo'. 9 Cacua: Iƚe

iƚne nonespá: “Pablo y liƚejmale laininiƚ'epola' laipimaye, ¿ja'ni


tihuejyi ma quiƚtuca' liƚpicuejma'”. tixpaic'e'mola'? Toƚiya aimipolhuo':
Caxa'hueconalhuo': Lihuejcotsonga'. Aimalajac'eyacolhuo'. 10 Ƚinca jiƚpiya

Toƚta'a aimalixtuc'oyacoƚtsi. 3 Iya'


  timana' nocuapá: “Pablo, jiƚpe lije'e
camilhuo': Tama ninc'ixanuc' atsila' ƚataiquí linespa. Miniƚ'ma
aimalihuejyi caƚtuca' laƚpicuejma'. acueca' aƚcuxenga'. Micuaihuo fa'a
A'i toƚta'a maƚcuanajcoyoƚtsi. aƚsinyi ni mipalay c'a.” 11 Iya' cacua:

4 Ƚinca ȽanDios lapi'iponga'


  Ne', ti'iƚa' quiƚsina' iƚniya joupa
2 Corintios 10​, ​11 360

imenajpola'. Ma to muya'e' laƚje'e 17 Iya'


cacua: Cal xans ts'ipic'a
laliniƚpa fa'a, ma' anuli laƚ'eyacu tipalaicoƚa' al cueca', ne', tipalaicoƚa'
jiƚpe. ƚaƚPoujna. 18 Cal xans nopalaicopoxi

12 Jiƚpiya timana' nonescopoƚtsi


  quituca', ja'ni tinesla': “ȽanDios
al c'a, ticuayi: “Illanc' ƚinca aƚ'eyi alummepa”, iƚque aimi'iya
lanic' lalapi'iponga' ȽanDios”. Iƚne mepenufinyacu. Ja'ni ȽanDios
tehuelojnyoƚtsi ma quiƚtuca'. Toƚiya timujla' ƚummepa, ƚinca ti'i'ma
tixinyoƚtsi to lan c'a xanuc'. Illanc' tepenufim'me.
aimi'iya maƚ'onƚiyaconga' to iƚniya.
Tocomma xonca lan tsila' xanuc'.
Ne', tipajnla'. Ma le'a cacua: Petsi
11 Aga capalay to ƚamac'ta.
Imanc' toƚ'ommoƚaitsa
laifmipolhuo'. Aƚquimf'eƚa'.
acueca' lipicuejma' aimi'eya to Aixina' toƚ'ommoƚaita. Ne', ti'hua
iƚniya. 13 Illanc' ja'ni aƚpalaico'moƚtsi
  toƚ'ommoƚaitsa. 2 Ƚinca ca'elhuo'

aƚspij'me laƚtaiqui'. Aƚpalaico'me capic'a juaiconapa, iƚe laipicuejma'


li'ipa maƚ'eyi lanic', iƚe laƚpenic' joupa lapi'ipa ȽanDios. Litine imanc'
lalapi'iponga' ȽanDios. Ma' iƚque loƚ'huaiyijmpa Jesucristo aimipa
ȽanDios lu'iponga' petsi laƚ'eyacu iƚque: “Ti'itso' to quiƚpe'Ailli' iƚniya.
lanic'. Toƚiya caƚtsecohuo'me pe Toƚta'a litine tocuaicoconanni
loƚmana', jiƚpe aƚ'etsa lanic'. 14 Ja'ni
  cacutsola', toxim'mola' to anuli cal
coƚa' aicaƚtsec' pe loƚmana', ja'ni c'a cahuats'. Tapenuf'mola' toƚta'a.”
coƚa' aicai'aic' canic' jiƚpiya, ¿te 3 Itsiya caxhueƚma. Ca'nujuaitsi li'ipa

ti'i'ma cacuxe'molhuo'? ¿Te ti'i'ma Eva, ifel'mipa ƚainofaƚ, acueca' a'ijc'a


cami'molhuo': “Lihuejco'monga'”? lipicuejma' iƚque. Cacua: Laipimaye
A'i, aimi'iya. Illanc' aƚinca nomana' Corinto aga tifel'mim'mola'
ninc'itet'ƚa aƚtsehuo'me jiƚpiya. Jiƚpe jouc'a. Tijouƚa' tihuej'me ocuena,
joupa luya'ahuo'me Lataiqui'. a'i le'a Cristo. 4 Joupa aiximpolhuo'

15 Aimaƚpalaicoyi lo'epa locuenaye.


  imanc' loƚ'ejma'. Ja'ni ticuaitsa
ȽanDios joupa ixpicufpa ƚamats' jiƚpe iƚne nopalaicopá tocomma
laƚ'eyoyacu lanic' illanc'. Jiƚpe aƚ'epá ocuenaj Jesús, a'i to laƚpalaicopa
lanic'. Aƚpalaicoyi li'ipa maƚpiya. illanc', o ja'ni mepi'innilhuo' ocuena'
Aƚcuayi: Laƚpimaye nomana' espíritu, a'i to joupa ƚolapenufpa,
Corinto ti'hua ti'huaiyijnyi Jesucristo. o ja'ni ocuena cataiqui' loya'apa,
Ti'iƚa' xonca acueca' li'huaiyijmpa, a'i to joupa lolapejpa, imanc'
xonca limetsaico'monga'. Toƚta'a tixoqui cunlata toƚquimf'eyi,
xonca aƚ'eta lanic' petsi ȽanDios toƚ'ommoƚaispá.
lixpicufpa aƚ'etsa. Aimaƚtsuflaiyacu 5 Iƚne nomuc'ipolhuo', imanc'

locuenaye liƚpenic'. 16 Tijouƚa',


  toƚsinnila' to xonca lan tsila'
ƚe'me xonca aculi', a'i ma le'a pe apóstole. Iƚne, ¿ja'ni luliqui iya'?
loƚmana' imanc'. Ƚe'me petsi ȽanDios Cacua: A'i. 6 Iya' tama a'i nomxi

lalumme'eyaconga'. Pu'huanni aƚ'eta cataiqui', ƚinca ȽanDios lapi'ipa


canic'. Tijouƚa' aƚpalaico'me iƚe laipicuejma'. Jouc'a tipa'a laixina'.
lanic' laƚ'epa illanc', a'i lanic' li'epa Aixina' cuhuaƚma Lataiqui'.
locuenaye. Maƚmana' jiƚpe toƚta'a aƚmuc'iyaleyi.
361 2 Corintios 11

7 Iya' capa'a jiƚpe ca'e'eyoxi lo'epa, tijouƚa' ti'najtsi'im'mola' iƚe


to ninaitsi xans. Ailopa'a li'epa lixcay.
cainepenufpa. Ma cuya'e' Lataiqui' 16 Camiconalhuo': Aƚ'ommaitsi.

aica'najtsi'ilhuo'. ¿Te a'ijc'a iƚe Aimoƚ'nes'me: “Amac'ta iƚque Pablo”.


laif'epa? ¿Te toƚiya latets'ipa O ja'ni toƚnesle toƚta'a, ne', toƚnesle.
imanc'? 8 Lai'epa lanic' jiƚpe pe
  Le'a aƚquimf'eƚa' laifmiyacolhuo'.
loƚmana' imanc', lume'e caitomí Tama acuej namac'ta,
lapimaye lafoƚyomma ocuenaye capalaico'moxi huata, cu'i'molhuo'
quiƚeloƚya'. Tocomma to ca'najtsi'ila' te ts'i'ic' lainuyaicopa. 17 Iƚe

iƚne lapimaye, tijouƚa' catoc'ilhuo' laifmiyacolhuo' capalaic'o'molhuo'


imanc'. 9 Capa'a pe loƚmana' tama
  a'i to anuli ts'ihuequi Cristo. Ma
lahue'epa aicaixa'hue'molhuo' le'a laipemac'ta capalaico'moxi.
imanc'. Aimi'moxi: “Aicaxoc'iyacola' 18 Ƚinca axpela' tipalaicoyoƚtsi iƚne

laipimaye nomana' liƚya' Corinto”. quiƚtuca'. Iya' jouc'a ca'e'ma to iƚniya,


Ma' anuli itsiya, toƚta'a laifnespa. capalaico'moxi.
10 Iƚe lai'ejma' caxina ac'a. Jahuay

19 Ja'ni capalaijma laipemac'ta

ƚamats' Acaya ailopa'a naƚpai'iya aixina' aƚquimf'e'ma. Imanc' acueca'


laipicuejma'. Laifcuapa toƚta'a juaiconapa coƚpicuejma', toƚiya
aicafel'milhuo', iya' quihuequi tixoqui cunlata toƚ'ommoƚaispola'
Cristo. 11 ¿Te caifcuacopa toƚta'a?
  lan mac'ta. 20 Ja'ni ti'e'etsoƚtsi

¿Te ja'ni aica'elhuo' capic'a? ¿Te coƚpoujnalá, ja'ni texic'e'etsolhuo'


catets'ilhuo'? A'i. ȽanDios ixina' ƚoƚ'huexi, ja'ni tifel'mitsolhuo',
ca'elhuo' capic'a. 12 Tama ca'elhuo'
  ja'ni ti'e'etsoƚtsi to lan tsila' xanuc',
capic'a ti'hua ca'e'ma to ca'ay. Toƚta'a tetets'ilhuo', ja'ni titaletsolhuo',
aƚcuanajco'moƚtsi iya' y laƚejmale. tuntaf'e'etsolhuo' loƚ'a, ƚinca jahuay
Toƚta'a ti'i'ma laƚtalai'e'eyacola' iƚne iƚna'a toƚ'ommoƚaispá. 21 Illanc'

pe no'e'epoƚtsi to lan tsila' apóstole, maƚmana' jiƚpe ƚinca ailopa'a


iƚne ti'e'eyoƚtsi anuli illanc'. toƚta'a acueca' caƚpujfxi. Toƚiya, ¿te
Aƚmuj'me a'ij ƚinca lonespa. aƚsim'me calaic'ata?
13 Iƚne a'i apóstole, pangay
  Imanc', ¿te oƚpic'a iƚne pe
infel'miyale. Iƚe lanic' lo'epa nopalaicopoƚtsi quiƚtuca'? Ne'.
aiquepi'ila' ȽanDios. Ma le'a Jouc'a iya' capalaico'moxi caituca'.
ti'e'eyoƚtsi. Cristo aicummela'. Itsiya ƚinca capalay to ƚamac'ta.
14 ¿Te coƚcuapa: “A'i toƚta'a mi'i”?

22 Iƚne ticuayi: “Illanc' ƚinca xonca

Camilhuo': Ti'i. Ƚonta'a Satanás, ixanuc' ȽanDios. Illanc' ninc'hebreo,


qui'huayomma al muf, iƚque illanc' ixanuc' Israel, Abraham
ti'e'eyoxi to ƚapaluc quema'a. aƚtatahuelo.” Ne'. Iya' jouc'a ti'i'ma
Ti'e'eyoxi to qui'huayomma pe canesco'moxi toƚta'a. 23 ¿Te ticuayi:

lopa'a pangay quepalc'o'. 15 Ja'ni


  “Illanc' aƚ'eyi lanic' lalapi'iponga'
ƚonta'a ti'e'eyoxi to quepaluc Cristo, iƚque alummeponga'”? ¡Ne'!
ȽanDios, iƚque lo'epa le'a al c'a, Iya' jouc'a ca'ay lanic' lalapi'ipa
ƚinca ma' anuli ti'e'e'moƚtsi iƚne Cristo. (Itsiya capalay to ƚejac'pa
lummepola' ƚonta'a. Itsiya toƚta'a quipicuejma'.) Cacua: Iya' joupa
2 Corintios 11​, ​12 362

nulijpola' jahuay iƚniya. Xonca 30 Ja'niticuicomma


acueca' canic' iya' lai'epa, xonca capalaicoconaxoxi, ne',
aƚtats'empa, xonca aƚsinc'ue'empa. capalaicocona'moxi. Aicanesya al
Axpej aƚ'ipa tocomma aƚma'a'ma, cueca' lai'epa iya'. Cuya'a'ma laƚ'ipa,
afule nunƚupa. 24 Ma to mi'eyi lan
  iƚe aƚ'e'e to ninaitsi xans, tocomma
xanuc' judío aƚsinc'ue'e'ma anuxans to ailopa'a caif'eya. 31 ȽanDios

quimbamaj pelƚa. Amaquemma ixina' al ƚinca laifnescoyacoxi, ixina'


aƚ'e'empa toƚta'a. 25 Afanemma lan
  aicafel'miyacolhuo'. Maƚque ȽanDios
xanuc' romano aƚsinc'ue'ecom'ma enDios y i'Ailli' ƚaƚPoujna Jesús.
af'ix'ec. Anulemma lipaf'quim'ma ¡Jahuay ƚitiné tijauhuamlaicota
capic, iƚpic'a aƚma'anƚa'. Afanemma aƚs'najtsi'iƚe!
ma caquie ƚaja if'acai'ma al 32 Luyaipa quitine capa'a liƚya'

barco. Anulemma aipanenni anuli Damasco tocomma to aicunƚuya.


quipuqui', anuli quitine jiƚpe ƚaja, Jiƚpe ts'ipenic', iƚque ƚifajpa cal rey
lijou'ma lipa'ana'ma, lunƚu'enapa. Aretas, ixpic'e'ma coƚa' aƚ'noƚ'ma.
26 Axpe' ca'hua lane, ma cuya'e'
  Ecaxu'mola' no'epá cuenna ƚipuerta
Lataiqui', aiteƚcopa. Ja'ni lan tsilaj liƚya'. Toƚta'a aimi'iya quipaya
panay, ja'ni lan namats', ja'ni laif'as iya'. 33 Lapimaye aƚcus'mi'ma anuli

xanuc' judío, ja'ni locuenaye xanuc' al tsiquihuiƚ. Alipa'acom'ma al


pe aimimetsaicoyi ȽanDios, ja'ni ventana, lacangim'ma lixpula caitaƚ
capa'a liƚya', ja'ni capa'a cal 'ec, ja'ni liƚya'. Tolta'a lunƚu'empa limane cal
caquie ƚaja, ja'ni capa'a pe lomana' rey.
iƚne nonescopoƚtsi “apimaye”, y
a'i capimaye, ma' anuli cateƚma.
27 Juaiconapa ca'ay canic', caxina

12 Tama latets'i'ma ti'hua
capalaico'moxi laƚ'ipa iya'.
Capalaico'ma iƚe laifximpa jiƚpe
ixoqui, juaiconapa aƚƚacoƚi cahuí, laipicuejma', iƚe laƚmuc'ipa ƚaƚPoujna.
axpej maƚ'i cunle'e, ticuimma caija', 2 Ma capalaicoyoxi cacua: Toƚta'a

juaiconapa caxnet'ƚqui, aicatesma, liximpa anuli cal xans ƚepenufpa


juaiconapa aƚ'aiqui, caxina caxita, Cristo. Ixhuaita imbamaj malpu'
lahue'e' caipijahua', ailopa'a camats' iƚque cal xans if'ajpa lema'a
caifpoxya. xonca al toncay. (Ja'ni if'ajpa jouc'a
28 Jahuay iƚiya cateƚma.
  licuerpo, o ja'ni ipanemma licuerpo
Jouc'a itine itine caxhueƚma fa'a li'a ƚamats', ma le'a lipicuejma'
jiƚpe laipicuejma', aicunxaqui. if'ajpa al toncay, aicaixina'. ȽanDios
Ca'nujuaitsila' laipimaye ni petsi ixina'.) 3-4 Aixina' if'ajpa iƚque cal

lafoƚyomma. 29 Anuli ƚapima


  xans, icuaita pu'hua al toncay pe
ja'ni a'ij cueca' ƚunxajma', ¿te lacui'impa al Paraíso. (Ja'ni if'ajpa
aicaxhueƚma? Ƚinca caxhueƚma. jouc'a licuerpo, o ja'ni ipanemma
Tocomma to ma' anuli a'ij cueca' licuerpo fa'a li'a ƚamats', ma le'a
ƚalunxajma'. Ƚocuena ƚapima, lipicuejma' if'ajpa al toncay, aicaixina'.
ja'ni ic'uilitsuf'empá, ¿ja'ni iya' ȽanDios ixina'.) Jipu'hua al toncay,
aiquixtuya? Ƚinca quixtu'hua jiƚpe al Paraíso, icuej'ma tipalquinni.
juaiconapa. Iƚe licuej'ma aimi'iya mu'inyacu.
363 2 Corintios 12

ȽanDios aiquepi'ila' lan xanuc' toƚta'a 11 Toƚta'a laipalaicopoxi.


liƚmane, aimuya'ayacu. 5 Ƚinca
  Tocomma nintonno. Imanc' toƚtaiyi
capalaico'ma al cueca' li'ipa iƚque lajunac'. Nipajnya aƚpalaico'ma
cal xans. Aicuya'e': Acueca' lai'epa ac'a, aicoƚcuac'. Iƚne no'e'epoƚtsi
iya'. Cuya'a'ma laiteƚcopa, aƚ'onƚcota to lan tsila' apóstole, licuaita pe
to ninaitsi xans. 6 Ja'ni aipic'a
  loƚmana', ¿te xonca canic' qui'epa
capalaicoxoxi, ma ti'i'ma, a'i mi'iya iƚniya? Ƚinca aicaluliqui tama
camac'ta cataiqui'. Aicafel'miyale'ma. iya' ninaitsi xans. 12 Maƚmana'

Ƚinca aicapalaicoyacoxi. Aicaipic'a. anuli jiƚpe aimaƚsospa, itine itine


Cacua: Limetsaicoƚa' ma to maƚsina'. ca'enghua lanic' lalapi'ipa ȽanDios.
Lahuelojnla' te ts'i'ic' laif'epa, Iƚque imuc'ipolhuo' aƚinca iya'
aƚquimf'eƚa' laitaiqui'. nin'apóstol. Iƚniya ƚitiné maƚque
7 Ƚinca, tama aƚmuc'ipa iƚe al
  ȽanDios imuj'moxi, i'e'ma al cueca'
cueca' juaiconapa, ȽanDios ipic'a juaiconapa. Acueca' juaiconapa
aicaƚof'e'moxi. Toƚta'a lapi'ipa ipaxnepolhuo'. 13 Laitsehuo'ma

laifteƚcopa. Jifa'a laicuerpo locuenaye quiƚeloƚya', ¿te xonca


ixingufcopa to lanaispa litac. Epi'ipa ac'a lai'ejma' petsi lafoƚyomma
Satanás limane, iƚque lume'epa locuenaye lapimaye? Ƚinca ituca'
anuli ƚiponta'a luntafla', ti'hua lai'ejma' pu'huanni, capenufi al
luntafqui. 8 Afanemma caxa'hue
  tomí lalapi'ipa iƚne. Maƚmana'
ƚaƚPoujna, cami: “Ti'huanƚa' iƚque, anuli imanc' ailopa'a cainepenufpa.
aimaluntafcona'ma”. 9 ȽaƚPoujna
  Caxa'huelhuo': ¡Limenc'e'ecoƚa' iƚe
aƚmipa nulemma: “A'i. Ma toƚe lalimenajpa!
tipajnla'. Iya' catoc'i'mo' to'ommaitsi, 14 Joupa aixpic'epa

ƚinca to'ommaita. Iƚne pe ailopa'a cahuejnconatolhuo'. Cacuaicontsi


co'eyacu, xonca timujyi acueca' jiƚpe ti'i'ma afanemma. Aƚmajnta
laimane, acueca' laif'epa.” anuli aicaxa'hueyacolhuo',
Toƚta'a aicaxa'hueconghua aicamiyacolhuo': “Aƚtoc'iƚa'”. ¿Te
ȽanDios. Itsiya tixoqui neta aipic'a ƚoƚ'huexi? A'i. Imanc' ƚinca
capenufi iƚe laifteƚcopa. Aicatets'i. ca'elhuo' capic'a. ¿Te la'uhuay
Ma capalaicoyoxi cacua: Ac'a ti'huej'me ƚiƚ'huexi titoc'iƚe
laifnuyaicopa. Ma cateƚma caxina quiƚ'ailli'? A'i. Quiƚ'ailli' ƚinca
acueca' aƚtoc'i Cristo, caxingufi ti'huej'ma ƚi'huexi titoc'itsola'
al cueca' lo'epa iƚque. 10 Cacua:
  linaxque'. 15 Iya' to coƚ'ailli' tixoquij

Tetenƚcocoƚa' Cristo lai'ejma'. neta cacu'ma jahuay lai'hueca


Toƚta'a tixoqui neta capenufi catoc'icotsolhuo'. Cacu'moxi jouc'a.
jahuay. Ja'ni aƚtafquemma, ja'ni Cacua: Tijoutsi laipujfxi, tunƚul―le
aƚmiloqui cataiqui', ja'ni lahue'e', laipimaye.
ja'ni lihuetsoquinno, ja'ni tocomma Cacua: ¿Ja'ni ca'elhuo' capic'a
atansca laipene, laifnuyaicopa, juaiconapa, toƚiya imanc' ahuata
jahuay capenufi, aicahuos'miyacoxi. le'a aƚ'ay capic'a? 16 Ne', toƚe

Ja'ni ailopa'a caipujfxi, ja'ni aimi'iya tipajnla'. Jiƚpe timana' naƚnescopa,


ca'eya, Cristo aƚtoc'i, ca'e'ma acueca'. ticuayi: “Acueca' lipicuejma' Pablo.
2 Corintios 12​, ​13 364

Mipa'a fa'a tama aiquepenufi tomí tipa'a li'ipolhuo' ticuicomma afantsi,


ixina' tifel'miyale. Lijou'ma ƚinca o ja'ni aimi'iya afantsi le'a oquexi',
epenuf'ma.” 17 A'ij ƚinca iƚe liƚtaiqui'
  ti'iƚa' anuli lonesyacu. Tijouƚa'
iƚne nonespá toƚta'a. Lainummepola' aƚsanuta iƚiya. 2 Cacuaicontsi jiƚpe

pu'huanni, ¿te anuli iƚniya ca'eta ma to joupa laimipolhuo'


ifel'mipolhuo'? A'i. 18 Aixa'huepa
  maƚmana' anuli. Al te'a laitsehuo'ma
Tito ti'huaƚa' tehuejntsolhuo'. Jouc'a aicainu'ilhuo' toƚta'a. Lihuequi
nummepa ƚapima tiyejmaleƚe laitsecohuona'ma ƚinca nu'ipolhuo'.
Tito. ¿Ja'ni Tito ifel'mipolhuo'? A'i. Itsiya ma capa'a fa'a cu'iconalhuo'.
Imanc' joupa aƚsimponga' ma' anuli Cu'ila' iƚne ni'epá quixcay, iƚne
laƚpicuejma', laƚ'epa. petsi aiquiƚsuej'meya, jouc'a
19 Aga toƚcuayi: “Toƚta'a
  locuenaye pe aimalihuejma, camila':
aƚtalai'e'enga' Pablo y Cacuaiconatsi ja'ni ti'hua ti'econayi
liƚejmale, ticuanajcoyoƚtsi”. A'i. nixpiya aiquimenc'e'econayacola'.
Aimaƚcuanajcoyoƚtsi. Aƚsinyi Cateƚ'mitola'.
ȽanDios aƚJuez. Maƚpalaiyi 3 Imanc', ¿te oƚ'huaijma Cristo

aƚ'nujuaisyi Cristo joupa timuc'itsolhuo' alummepa, aƚcuxe'e


lapenufponga'. Aƚpic'a aƚtoc'itsolhuo' laitaiqui' laifpalaipa? Ne'. Toƚsim'me
imanc' laicaƚpimaye. Aƚpic'a te ts'i'ic' iƚque Cristo. Iƚque a'i
aƚfa'etsolhuo' xonca loƚpicuejma', ninaitsi xans, acueca' limane
toƚta'a liniƚ'elhuo'. 20 Cacuaitsi
  iƚque. 4 Lepaƚts'ingimpa Cristo

jiƚpiya aipic'a latenƚcocotsi loƚ'ejma', lancruz tocomma to ninaitsi xans.


jouc'a imanc' tetenƚcocotsolhuo' iya' Limaf'i'inapa ȽanDios epi'ipa
lai'ejma', aimalixtuc'otoƚtsi. acueca' limane. Illanc' ts'alihuequi
Itsiya caxhueƚma. Cacua: iƚque Cristo tocomma to ninaitsi
Laipimaye nomana' liƚya' Corinto, xanuc'. Aƚcuaitsa jiƚpe aƚsinnonga'
¿te ts'i'ic' muyalaicoyi? ¿Te tifuleyi, ƚinca aƚmaf'i'. Aƚmuc'itolhuo' acueca'
o ti'eyoƚtsi laic', o tixtulemma, o laƚmane alapi'iponga' ȽanDios.
a'ij nuli liƚpicuejma', o timiyoƚtsi 5 Imanc' toƚsintsoƚtsi coƚtuca' te

cataiqui', o tinescoyoƚtsi, o ts'i'ic' loƚpicuejma'. Tolicuis'etsoƚtsi


tiƚof'eyoƚtsi? 21 O cacuaitsi aga
  imanc' coƚtuca', ¿ja'ni toƚ'huaiyijnyi
tiƚmana' iƚne petsi ti'econayi Cristo o a'i? ¿Ja'ni aicoƚsina' jiƚpe
al xujc'a, tixhuicoyi lacaƚ'no', tipa'a Jesucristo, anuli loƚmana'? O,
ti'econayi loxahue'epola' liƚcuerpo. ¿aga ailopa'a, aimoƚ'huaiyijnyi? 6 Iya'

Ja'ni toƚta'a miƚmana', ƚinca cacua: Aƚsintsonga' illanc' aƚinca


ȽanDios aƚ'oc'eta, ti'i'ma acueca' aƚ'huaiyijnyi, aimaƚfel'miyaleyi.
laipihuotsoqueya. Cajojcumletola' 7 Jifa'a aƚsahue'eyi ȽanDios

iƚne lanxpela' no'econapa al xujc'a. titoc'itsolhuo', aimoƚ'econa'me


Aiquiƚsuej'meya nulemma li'epa quixcay. Maƚsahue'eyi toƚta'a
lixcay. aimaƚnesyi: “Laƚpimaye tihuejcoƚe

13 Cacuaitsi jiƚpiya pe loƚmana'


ti'ico'ma afanemma
cahuejn‑nilhuo'. Cacuaitsi ja'ni
lataiqui' lalu'ipola' illanc', toƚta'a
lan xanuc' limetsaico'monga',
tines'me: Aƚinca Cristo
365 2 Corintios 13

lummepola' iƚniya.” Tama 11 Cunc'aipimaye, ti'hua


aimalimetsaiconyaconga' illanc', tijou'ma laifniniƚ'epolhuo'. Itsiya
aƚpic'a tonƚ'eƚe al c'a imanc'. cu'ilhuo': Toƚsanutsoƚtsi cataiqui'.
8 ȽanDios lapi'iponga' laƚmane
  Aimoƚhuotso'me. Ti'iƚa' ma' anuli
aƚtoc'itsolhuo' tolihuejle Lataiqui'. loƚpicuejma'. Aimoƚfuli'i'moƚtsi.
Ja'ni tolihuejcoyi aimi'iya Ja'ni ti'iƚa' toƚta'a loƚ'ejma' ma
malixtuc'oyacolhuo'. 9 Ƚinca
  ȽanDios titoc'i'molhuo', toƚmajnta
tixoqui calata luyalaico'me ja'ni anuli. Maƚque ȽanDios lapi'inga'
imanc' acueca' loƚpujfxi, ja'ni laƚpicuejma' aƚ'etsoƚtsi capic'a,
aƚinca tolihuejyi Cristo. Tama aƚejmaleƚe al c'a. 12 Tolu'itsola'

illanc' tocomma to ninaitsi xanuc' lapimaye: “Pablo tinonilhuo'”.


aimaƚsueƚmot'ƚeyacu. Aƚsahue'eyi Toƚtuc'otsoƚtsi loƚpeque ma to
ȽanDios ti'iƚa' toƚta'a loƚ'ejma'. mituc'o'moƚtsi lapimaye, iƚne i'huexi
10 Toƚsanutsoƚtsi nulemma. Ja'ni
  ȽanDios. 13 Lapimaye nomana' fa'a,

aimoƚsanuyacoƚtsi cacuaicontsi iƚne jouc'a i'huexi ȽanDios, jahuay


jiƚpe cataletolhuo'. Cacua: iƚniya tinonilhuo'.
Aimi'i'ma toƚta'a. Toƚiya ma 14 Jahuay imanc' ti'iƚa' coƚsina':

capa'a fa'a quiniƚ'elhuo' iƚta'a ȽaƚPoujna Jesucristo titoc'ilhuo',


loƚje'e. ȽanDios alapi'ipa laimane caƚ'Ailli' ȽanDios ti'nujuaitsilhuo',
cafa'etsolhuo' xonca loƚpicuejma', cal Espíritu Santo efot'ƚepolhuo',
a'i cateƚc'eyacolhuo'. toƚejmaleyi anuli iƚque.
LIJE'E SAN PABLO LINIȽ'EPOLA'
LAPIMAYE LEFOT'ȽEPOȽTSI
ȽAMATS' GALACIA

1 Iya' ninPablo, nin'apóstol,


epaluc Jesucristo. Iya'
laif'as xanuc' a'i caƚfaqui iƚta'a
ȽanDios, aimoƚejmaleyi. Tolapejyi
ocuena cataiqui'. 7 Iƚe lolihuejpa

itsiya tecui'inni: “Ocuena cataiqui'


laipenic'. A'i iƚniya calumme'e. lonƚu'eyacolhuo'”. A'ij ƚinca iƚe
Maƚe laipenic' lapi'ipa Jesucristo lecui'impa. Iƚe ituca' cataiqui'.
y ȽanDios caƚ'Ailli'. Iƚque ȽanDios Aimi'iya munƚu'eyacolhuo'. Iƚne
imaf'i'inapa Jesús, ipa'anapa pe noya'apá iƚe “ocuena cataiqui'”
lomana' limanapola'. 2 Iya' jouc'a
  ma le'a iƚpic'a tepi'itsolhuo'
lapimaye naƚmana' fa'a aƚnonilhuo'. quixhuejma'. Tipai'iyi Lataiqui',
Liniƚ'elhuo' imanc' unc'aƚpimaye iƚe ma Litaiqui' Cristo. 8 Illanc'

nolafot'ƚepoƚtsi ni petsi ƚamats' joupa lu'ipolhuo' Lataiqui'. Ja'ni


Galacia. Imanc' ȽanDios lu'iconatsolhuo' ipaijma cataiqui',
efot'ƚepolhuo'. 3 Iƚniya, ȽanDios
  a'i to lijoupa lalu'ipolhuo', iya'
caƚ'Ailli' y ƚaƚPoujna Jesucristo cacua: “Lacani'etsonga' ȽanDios”.
titoc'itsolhuo', tipac'e'etsolhuo' Tama apaluc quema'a lu'itsolhuo'
loƚpicuejma'. 4 Iƚque Jesús icupoxi
  toƚta'a, ma' anuli cacua: “Tecani'etsi
tima'anƚe. I'najtsepa laƚ'epa quixcay. ȽanDios”. 9 Illanc' li'ipa lu'ipolhuo'

Toƚta'a lunƚu'eponga'. Aimi'iya toƚta'a. Itsiya camiconalhuo'. Imanc'


malulijyaconga' lixcay lopa'a joupa olapenufpá maƚe Lataiqui'.
li'a ƚamats'. Iƚe li'epa Jesús ma Ja'ni cua naitsi tu'iconatsolhuo'
lixpic'epa ȽanDios, iƚque aƚ'Ailli'. ipaijma cataiqui': Tecaniƚa'
5 ¡Lojauhuamlaicoya quitine
  nulemma.
timetsaiconƚe anDios! Amén. Toƚta'a 10 Imanc', ¿te coƚcuayacu? ¿Te

ti'iƚa'. cahuela' lan xanuc' limetsaicoƚa'


6 Iƚe lo'ipolhuo' aƚspaic'epa. Afule
  ca'ay lipenic' ȽanDios? O ¿te cahuay
cacuec'e. Imanc' ma quite' tolihuejyi limetsaicoƚa' toƚta'a ȽanDios?
Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a ¿Te cahuay latenƚcocoyacola'
loxpic'epa ȽanDios. Oƚsingufco'me lan xanuc'? Cacua: Ja'ni cahuay
Cristo litoc'ipolhuo', ȽanDios tetenƚcocotsola' lan xanuc', coƚa'
ijoc'ipolhuo'. Itsiya toƚpo'noyi aica'eya lipenic' Cristo.

366
367 Gálatas 1​, ​2

11 Unc'aipimaye, iƚe Lataiqui' 21 Lijou'ma ai'hua'ma ƚamats'


lainuya'apa jiƚpe, a'i quiƚtaiqui' lan Siria, jouc'a ƚamats' Cilicia. 22 Jiƚpe

xanuc'. Ma toƚta'a oƚsina'. Itsiya ƚamats' Judea lapimaye ƚefot'ƚepola'


cu'iconalhuo'. 12 Iƚe lataiqui' aicalu'ic'
  ȽanDios, iƚne lepenufpola' Cristo,
cal xans. Ni aicaƚmuc'inno. Maƚque aicalimetsaijma. 23 Ma le'a icuej'me

Jesucristo imujpoxi, alu'ipa. aƚnescopa iya'. Tuya'anni: “Iƚque


13 Imanc' oƚcuejpá te ts'i'ic' li'ipa
  Pablo li'ipa lihuetsoquinga',
lai'ejma' ma cainihuequi liƚ'ejma' aƚteƚ'minga', ipic'a tejac'la' nulemma
laif'as xanuc' judío. Jiƚne ƚitiné Lataiqui', iƚe lataiqui' loya'apa:
juaiconapa cateƚ'mila' lapimaye Toƚ'huaiyijnle Jesucristo. Itsiya
ƚefot'ƚepola' ȽanDios. Cacua: maƚque Pablo tuya'e' Lataiqui'.”
Tijoutsola' nulemma. 14 Iya' culiquila'

24 Iƚne li'nujuaitsa laƚ'ipa iya',

axpela' iƚne laif'as xanuc' judío ix'najtsi'i'me ȽanDios. Iximpá


nomana' iƚniya ƚitiné, xonca acueca' lo'epa iƚque.
nihuejcopa lataiqui' laƚmuc'iponga'.
Iƚne ƚinca tihuejyi to mi'eyi
laƚtatahueló. Iya' xonca nihuejcopa
2 Lixhuaitsi imbamaj malpu'
camats' aitsehuona'ma
Jerusalén. Aƚepá iya', Bernabé
to mi'eyi laitatahueló. y Tito, iƚque aƚtoc'iponga'. 2 Nij

15 Ƚinca, ma capa'a licu'u


  naitsi xans naƚcuxe'epa. Ma
cai'máma', ȽanDios aƚ'huijf'epa. ȽanDios aƚmipa: “To'huaƚa'”.
Lijou'ma, tama a'ijc'a laif'epa, Toƚta'a aitsecohuona'ma. Jiƚpiya
aƚpaxnepa, aƚjoc'ipa. 16 ȽanDios
  Jerusalén aixinhuo'mola' lapimaye
joupa ixina' litine maƚmuc'iya te naimetsaicompola' xonca lan
ts'i'ic' ƚi'Hua. Ti'iƚa' caixina' te ts'i'ic' tsila'. Nu'i'mola' te ts'i'ic' Lataiqui'
lipicuejma' iƚque, cuya'atsi Litaiqui' laifnuya'apa pe lomana' lan xanuc'
pe lomana' lan xanuc' a'ij judío. a'ij judío, iƚne pe aimimetsaicoyi
Ixhuaitsi iƚe litine, aƚmuc'ipa ƚi'Hua. ȽanDios. Cacua: Lan tsila' lapimaye
Lijoupa aicaipalaic'ola' lan xanuc'. limetsaicoƚa' iya', jouc'a timetsaicoƚe
A'ij naitsi cainicuis'epa. Joupa laifnuya'apa. Ja'ni a'i locuenaye
aixina' laif'eya. 17 Aicai'huac' liƚya'
  lapimaye aga tixim'me to ninaitsi
Jerusalén pe lomana' lapimaye, cataiqui' iƚe laifnuya'apa, tetets'i'me.
iƚne ate'a i'ipola' apóstole. Ai'huapa Tijouƚa' aimipammaiya laipenic'.
ƚamats' Arabia. Lijou'ma aipainanni, 3-4 Ƚinca jiƚpe Jerusalén imajm'me

aicuaiyocontsi liƚya' Damasco. hualca pe no'e'epoƚtsi capimaye.


18 Lixhuaitsi afane' camats'
  Iƚne itsuflaipá a‑ch'ixc'a. Ma
aif'aj'ma liƚya' Jerusalén, cahuejnta le'a tehueyi te co'iya mixinyacu
Pedro. Aixintsi. Imbamaj te ts'i'ic' laƚ'ejma'. Illanc' joupa
maque' quitine aƚmajntsa aƚsinyoƚtsi luhuaƚquem'monga'.
anuli. 19 Locuenaye lan apóstole
  Aimaƚcuxeconayaconga' lataiqui'
aicaixim'mola'. Aiximpa ma le'a loya'apa: “Toƚ'etsoƚtsi circuncidar,
Jacobo, iƚque ƚipima ƚaƚPoujna. tijouƚa' tepenuf'molhuo' ȽanDios”.
20 Iƚe laininiƚ'epolhuo' ma' al ƚinca.
  Iƚne pe nalahue'ecoponga', iƚpic'a
Aicafelƚaique. Toƚta'a ixina' ȽanDios. aƚcuxe'etsonga' lihuejconaƚe iƚe
Gálatas 2 368

lataiqui'. Iƚpic'a ti'eƚe circuncidar Nu'i'ma lijunac'. Ƚinca tipa'a lijunac'.


ƚaƚejmale Tito, iƚque agriego. Illanc' 12 Ma' a'i miƚmana' lif'as xanuc' judío,

aƚcuayi: “A'i. Toƚe tipanenni.” iƚne lommeyacola' Jacobo, Pedro


5 Aicalapenufela' liƚtaiqui'.
  titetsoyi anuli lapimaye pe a'ij
Aicalihuejcola' iƚniya ni toƚta'a. 6 Lan
  judío. Licuaitsa lummepola' Jacobo,
tsila' lapimaye nomana' Jerusalén Pedro enaj'moxi pe lapimaye a'ij
ailopa'a caƚmipa. (Ƚinca, tama atsila' judío. Aits'itetsocona'me. Ticua:
xanuc' aicaixina' caxpaiqui'. ȽanDios “Iƚne lan judío ticuayi: Aimi'iya
aƚsinninga' ma' anuli.) Cacua: Iƚniya maƚtetsoyacu anuli pe aiquiƚ'eyoƚtsi
lan tsila' lapimaye nij tintsi caƚmic'. circuncidar. ¿Te aƚpalaico'ma iya'
7 Limetsaicopa. Ixim'me ma ȽanDios
  ja'ni aƚtetsoƚe anuli?” 13 Pedro ixina'

alapi'ipa laipenic', ma to lepi'ipa te ts'i'ic' Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a


Pedro lipenic'. Iya' pe lomana' lan lixpic'epa ȽanDios. Ma le'a i'epoxi
xanuc' a'ij judío cuya'e' Lataiqui' to aiquixina'. Ma' anuli i'epoƚtsi
loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios. locuenaye capimaye judío nomana'
Cu'ila' lan xanuc' pe aiqui'eyoƚtsi jiƚpe. Bernabé jouc'a. Liximpola'
circuncidar. Pedro tu'ila' laƚf'as liƚ'ejma' icupoxi tilecoƚe, ihuejpola'
judío, iƚne petsi joupa i'epoƚtsi iƚniya.
circuncidar. 8 ȽanDios epi'ipa Pedro

14 Iya' aiximpola' aimihuejyi

limane, ummepa tu'itsola' lan xanuc' al ƚijca Lataiqui' loya'apa iƚe al


judío. Jouc'a alapi'ipa iya' laimane, c'a lixpic'epa ȽanDios. A'i toƚta'a
lummepa cu'itsola' lan xanuc' pe a'ij Lataiqui'. Petsi lalafot'ƚeyopoƚtsi
judío. Toƚta'a ma' anuli ninc'apóstole. aipalaic'opa Pedro, cami: “Ima'
9 Jacobo, Pedro y Juan ixim'me
  tama unjudío aimaihuequi liƚ'ejma'
toƚta'a laƚpaxnepa ȽanDios, aƚsimpa lof'as judío, xonca taihuequi to
nin'apóstol, aƚ'not'ƚe'eponga' al c'a lapimaye a'i judío. Itsiya, ¿te
caƚmane iya' y Bernabé. Iƚne lam cofcuxe'ecopola' iƚne pe a'ij judío?
fantsi ti'onƚcospola' to ƚimule' caitaƚ, ¿Te comuc'ico'mola' tihuejle liƚ'ejma'
acueca' titoc'innila' lapimaye, iƚne lun judío?
lefot'ƚepola' ȽanDios jiƚpe liƚya' 15 ’Illanc' ninc'ijudío toƚe

Jerusalén. Maƚniya aƚmiponga': laƚmajnlita. Ƚinca aicalihuequi


“Ne', imanc' tolu'iyaleta pe lomana' al xujc'a to iƚne pe a'ij judío. Iƚne
lan xanuc' a'ij judío. Illanc' pe aimimetsaicoyi ȽanDios
lu'i'mola' laƚf'as xanuc' judío, iƚne aimihuejyi locuxepa. 16 Illanc'

joupa i'epoƚtsi circuncidar.” Ma



10 tama lihuejyi locuxepa ȽanDios,
le'a aƚmiponga', aƚsc'ai'iponga': iƚe liniƚijmpa Moisés, aƚsina' a'i
“Toƚ'nujuaitsola' lan cuanuc'la, iƚne toƚta'a malapenufyaconga' ȽanDios.
pe ailopa'a quiƚ'hueca”. Iya' ƚinca Lapenuftonga' ja'ni aƚ'huaiyijnle
ma toƚta'a lai'ejma'. Tixoqui neta Jesucristo. Toƚiya illanc', tama
catoc'ila' iƚniya. ninc'ijudío, jouc'a aƚ'huaiyijmpá
11 Lijou'ma, maƚmana' liƚya'
  Jesucristo. Itsiya aƚsina' ȽanDios
Antioquía Pedro itsehuo'ma jiƚpe. lapenufinga', aƚsinninga' to ailopa'a
Iƚniya ƚitiné iya' aitale'ma Pedro. caƚjunac'. Aimaƚnesconayacu: Iya'
369 Gálatas 2​, ​3

quihuequi locuxepa ȽanDios, tijouƚa'


aƚsim'ma to ailopa'a caijunac'. A'i.
Tama lihuejyi locuxepa, ȽanDios
3 Imanc' unc'aipimaye
noƚmana' ƚamats' Galacia, ¿te
qui'ipolhuo'? Tonƚ'eyi to ailopa'a
aimaƚsinyacu toƚta'a, ni illanc' ni coƚpicuejma'. Lu'iƚa', ¿naitsi
locuenaye lan xanuc'. nimints'epolhuo' loƚpicuejma'?
17 ’Maƚ'huaiyijnyi Jesucristo
  ¿Naitsi lifel'mipolhuo'? Iƚniya ƚitiné
limetsaicoyoƚtsi ma' anuli to iƚniya loƚquimf'epa Lataiqui', mu'innilhuo'
petsi aimihuejyi locuxepa ȽanDios. li'ipa Cristo, tocomma to imanc'
Limetsaicoyoƚtsi a'ijc'a laƚpicuejma'. oƚsimpá iƚque lepaƚts'ingimpa
Tijouƚa', ¿te caƚnesyacu? ¿Te Cristo jiƚpe lancruz. 2 Quicuis'e'molhuo'

aƚmints'eponga' toƚta'a laƚpicuejma'? ma le'a anuli lataiqui', lu'iƚa':


A'i. Aimi'iya maƚnesyacu iƚta'a. Litine lolapenufpa cal Espíritu
Li'ipa joupa a'ijc'a laƚpicuejma', ma' Santo, ¿te ts'i'ic' conƚ'epa
aicaƚsina'. 18 Iya' joupa aiximpa
  molapenuf'me cal Espíritu Santo?
aimi'iya calanc'eyacoxi laipicuejma'. ¿Te ja'ni oƚ'huaiyijmpá Lataiqui',
Aimi'iya canesconaya: Canant'ƚi'ma iƚe lu'impolhuo'? O ¿te olihuejpá
liniƚpa Moisés, tijouƚa' ȽanDios locuxepa Moisés? 3 Loƚpangopa

aƚsim'ma to ailopa'a caijunac', lolihuejpa oƚ'huaiyijmpá cal Espíritu.


lapenufta. Itsiya ja'ni capi'ixoxi Itsiya, ¿te coƚ'huaiyijncopoƚtsi
laipicuejma', ja'ni capangocona'ma coƚtuca' lonƚ'epa? ¿Te coƚnescopa:
quihuejcona'ma to li'ipa, ma “Toƚta'a ti'i'ma ixhueya laƚpicuejma',
le'a camuj'moxi aicainenant'ƚi lapenuftonga' ȽanDios”? ¿Te
iƚe liniƚpa Moisés. 19 Li'ipa coƚa'
  qui'icopolhuo' ma toƚta'a to
canant'ƚi'ma jahuay lataiqui' lamac'ta?
liniƚpa Moisés. Lijou'ma aiximpa  
4 Imanc' lolapenufpa Lataiqui'

aimi'iya canant'ƚiya. Maƚe lataiqui' acueca' oƚteƚcopá. Itsiya, ¿te


lacani'epa, aƚma'apa. Itsiya ƚinca quipenic' iƚta'a li'ipolhuo'? Ja'ni
aimaf'i', ȽanDios lapi'ipa al ts'e tolihuej'me ocuena cataiqui', coƚa'
laipitine. 20 Caxinyoxi joupa
  aicoƚteƚco'me toƚta'a. 5 ȽanDios

lapaƚts'ingimpa lancruz. Iya' y lepi'ipolhuo' ƚi'Espíritu o i'epa al


Cristo lapaƚts'ingimponga' jiƚpe. cueca' pe loƚmana', ¿te conƚ'epa
Laifnuyaicopa a'i to li'ipa. Itsiya imanc'? ¿Te tonlihuejcoyi locuxepa
tipa'a al ts'e laipitine iƚe lipitine Moisés? O ¿toƚ'huaiyijnyi Lataiqui'
Cristo. Ca'huaiyinge ƚi'Hua ȽanDios. lu'impolhuo'? 6 Ƚinca oƚ'huaiyijm'me

Iƚque aƚ'nujuaispa, icupoxi tima'anƚe, Lataiqui' lu'impolhuo'. Toƚ'nujuaitsa


i'najtsepa laijunac'. 21 ȽanDios joupa
  li'ipa Abraham. “Iƚque i'huaiyijmpa
aƚpaxnepa toƚta'a. Aicatets'iya ȽanDios limipa. Toƚta'a ȽanDios
iƚe al ts'e laipitine lalapi'ipa. iximpa ac'a xans, to ailopa'a
Aicapo'noya anuli liju'. Ja'ni coƚa' quijunac'.”
ti'i'ma lanant'ƚi'me nulemma liniƚpa  
7 Toƚta'a oƚsina' naitsi iƚne

Moisés, ja'ni coƚa' toƚta'a ti'i'ma ac'a limetsaicopola' ȽanDios to ixanuc'


laƚpicuejma', ¿te quicucopoxi Cristo? Abraham, naitsi iƚne lepenufpola'.
Coƚa' aiquicu'moxi.” Imetsaicopola' ma le'a iƚniya
Gálatas 3 370

lo'huaiyijmpa to li'huaiyijmpa 12 Litaiqui' locuxepa Moisés


Abraham. 8 ȽanDios joupa ixina'
  aimuya'e': “Cal xans no'huaiyijmpa
lo'iya. Ixina' tepenuf'mola' lan tulijta lipitine”. Xonca ticua:
xanuc' a'ij judío. Tepenuf'mola' “Iƚne no'epá locuxe'epola', iƚniya
iƚne lan xanuc' no'huaiyijmpá. ƚinca tulijta liƚpitine”. 13 Iƚe

Tixim'mola' to ailopa'a quiƚjunac'. laƚcuxe'eponga' aicalanant'ƚi.


Toƚiya ma mehue'e' mi'iya toƚta'a, Toƚta'a lulijpá lalacani'eyaconga'.
ȽanDios u'ipa Abraham iƚe al c'a Ƚinca aimalacani'eyaconga'. Cristo
lo'iya. Jiƚpe al Paxi Liniƚingiya i'najtsepa laƚjunac'. Maƚque Cristo
tuya'e' limipa Abraham. Timi: ecani'empa litine lepaƚts'ingimpá
Lan xanuc' nomana' jahuay lancruz. Toƚta'a loya'apa al
lan nación, ja'ni liƚ'ejma' Paxi Liniƚingiya, ticua: “Cal
ti'onƚcospa to lo'ejma' ima', xans ƚojunginyacu anuli al 'ec,
caxim'mola' to loxanuc', tecani'em'me”.
capaxne'mola' jouc'a. 14 Cristo epi'impá laƚjunac',

9 Toƚiya aƚsinyi naitsi iƚne


  ecani'empa. Toƚta'a jahuay illanc',
nopaxneyacola' ȽanDios to ja'ni ninc'ijudío o ja'ni a'i, ti'i'ma
lipaxnepa Abraham. Abraham lapenuf'me laƚpaxneconyaconga'.
i'huaiyijmpa limipa ȽanDios, Iƚe linescopa ȽanDios mipalaic'o
ipaxnepa. Jouc'a iƚniya Abraham. Jouc'a jahuay ma' anuli
no'huaiyijmpá tipaxne'mola' toƚta'a. petsi naƚ'huaiyijmpá lapi'inga' cal
10 Ituca' lo'iyacola' iƚne petsi
  Espíritu Santo. Toƚta'a joupa icupa
nonespá: “Quihuejma lataiqui' cataiqui' lapi'itsonga'.
locuxepa Moisés, toƚiya ȽanDios 15 Cunc'aipimaye, itsiya

aƚsim'ma ninc'a xans, lapenuf'ma”. ca'onƚico'mola' lan xanuc' liƚ'ejma'.


Iƚniya joupa ejac'pola'. Toƚta'a tuya'e' Iƚne ja'ni joupa icupá cataiqui',
al Paxi Liniƚingiya ticua: tama ma le'a axanuc', iƚe lataiqui'
Ticuicomma tihuejcoƚe jahuay tihuejco'me, tenant'ƚi'me. Aimi'iya
lataiqui' liniƚpa jiƚpe lije'e mipo'noyacu iju'. Aimi'iya
Moisés, metonc'iyacu ocuena cataiqui'.
ni anuli aimehue'e'ma 16 ȽanDios mipalaic'o Abraham

tenant'ƚiƚe. icupa cataiqui'. Iƚe lataiqui'


Naitsi iƚque aimi'ay toƚta'a, tepenuf'me iƚque Abraham y
tecani'em'me. ƚihuenƚe ƚocuaicoya. Al Paxi
11 Acuajmaica aƚsinyi, tama
  Liniƚingiya aiminescola' axpela'
lihuejcoyi locuxepa Moisés, a'i lihuenƚila'. Tinescojma ma le'a anuli.
toƚta'a ȽanDios maƚsinyaconga' to Mipalaic'o Abraham timi: “Ima'
ailopa'a caƚjunac'. Toƚiya tuya'e' al ƚihuenƚhuo'… ”, jiƚpe tipalaijma
Paxi Liniƚingiya, ticua: Cristo. 17 Ƚinca, lixhuaitsi amalpuj

Cal xans no'huaiyijmpa tulijta maxnu nuxans quimbama' camats'


lipitine, quipalaic'o Abraham, ȽanDios
ȽanDios iximpa to ailopa'a u'i'ma Moisés litaiqui' locuxepa. Iya'
quijunac', tepenufi. cacua: Tama toƚta'a li'ipa, lataiqui'
371 Gálatas 3

liniƚpa Moisés aimi'iya mulijya mepi'iyacola' lan xanuc' liƚpitine


locuena lataiqui'. Iƚe litaiqui' aimijouya. Ja'ni coƚa' tihuejconƚe
ȽanDios licupa, limipa Abraham, jahuay locuxepa ȽanDios, iƚque
lataiqui' lepi'ipa Abraham aimipaiya. tixim'mola' to ailopa'a quiƚjunac',
18 Ƚinca, ja'ni aƚnesle: “Lanant'ƚi'me
  tepenufna'mola'. Aimi'iya
locuxepa Moisés, tijouƚa' ȽanDios mihuejyacu toƚta'a. 22 Toƚiya al Paxi

lapi'itonga' caƚ'huexi”, iƚe laƚnesyacu Liniƚingiya tuya'e' jahuay anuli


ocuena cataiqui', a'i litaiqui' licupa i'epá a'ijc'a. Tocomma itats'ila',
ȽanDios, iƚe limipa Abraham. iƚ'huaijma tecanitsola' nulemma.
ȽanDios mipalaic'o Abraham Aimi'iya munƚu'eyacoƚtsi. Toƚta'a
aiquimic': “Tanant'ƚiƚa' laifcuxe'epo', ma le'a pe no'huaiyijmpá Jesucristo
tijouƚa' capi'i'mo' co'huexi”. Ticua: tepi'im'mola' quiƚ'huexi, ma to
“Joupa aicupa cataiqui', capi'i'mo' loya'apa lataiqui' licupa ȽanDios.
co'huexi”. 23 Ai'a ticuaihuo Jesucristo fa'a

19 Tijouƚa', ȽanDios ja'ni joupa


  li'a ƚamats', iƚe litaiqui' ȽanDios
toƚta'a icupa cataiqui', epi'ipa locuxepa Moisés ti'hua aƚcuxeconga'.
Abraham, ¿te comicopa Moisés Tocomma aƚtats'eninga'. Aƚ'huaicopá
locuxepa? ȽanDios ipic'a ti'iƚa' ȽanDios aƚmuc'itsonga' naitsi iƚque
quiƚsina' lan xanuc' te ts'i'ic' lo'epa, Caƚ'huaiyijnyacu. 24 Itsiya aƚsina'

ja'ni tetenƚcocojma ȽanDios o te ts'i'ic' lipenic' lataiqui' locuxepa


aimetenƚma. Toƚiya ipalaic'oconapa Moisés. Iƚe lataiqui' ti'onƚcospa to
Moisés, u'ipa ocuena cataiqui', iƚe no'epola' cuenna la'uhuay. Ticuxela'
locuxe'epola' lan xanuc'. U'ipola' te al c'a. Li'ipa, toƚta'a laƚcuxeponga'
lo'eyacu. Mi'huaicoyi ticuaiyunni litaiqui' ȽanDios locuxepa.
ƚihuenƚe, maƚque Cristo, ma iƚe Aƚ'eponga' cuenna ma caƚ'huaijma
lataiqui' tihuejco'me. ticuaiyunni Cristo, aƚ'huaiyijnle,
Maƚe lataiqui' locuxepa ȽanDios aƚsintsonga' ȽanDios to ailopa'a
lapaluc' quema'a uya'apá. Moisés caƚjunac', lapenuftsonga'. Ticuaitsi
u'icona'mola' lan xanuc'. Fa'a li'a iƚque aƚ'huaiyijnle. 25 Itsiya ƚinca

ƚamats' Moisés i'e'ma canic' to aƚ'huaiyijmpá Jesucristo. Ailopa'a


epaluc. Epenuf'ma litaiqui' ȽanDios, cocuena naƚ'eponga' cuenna.
u'icona'mola' lan xanuc'. 20 A'i
  Aimaƚ'onƚcosponga' to la'uhuay.
toƚta'a li'epa ȽanDios litine licupa 26 Petsi naƚ'huaiyijmpá Jesucristo

cataiqui' lepi'ipa Abraham. Jiƚpe illanc' inaxque' caƚ'Ailli' ȽanDios


litine aicummaic' quepaluc. Maƚque joupa aƚtsilojponga'.
ȽanDios, iƚque quituca', icupa 27 Jahuay imanc' petsi joupa

cataiqui', epi'ipa Abraham. epo'icompolhuo', ma' i'ipolhuo'


21 Itsiya, ¿te caƚnesyacu? Lataiqui'
  anuli Cristo. Jiƚpe litine, iƚe lafane
locuxepa ȽanDios jouc'a lataiqui' loƚpijahua' oƚpo'nonapá anuli
licupa, iƚe lepi'ipa Abraham, ¿te liju', oƚtatscocopá Cristo. 28 Toƚiya

ja'ni tifuli'iyoƚtsi jiƚna'a ƚataiquí? aimolatets'i'moƚtsi. Aimoƚnes'me:


¡Aimaƚnes'me toƚta'a! Lataiqui' “Iya' ninjudío, ima' ungriego”. Ni
locuxepa ȽanDios aimi'iya moƚnes'me: “Iya' ninmozo, ima'
Gálatas 3​, ​4 372

mapoujna”. Ni: “Iya' ninxans, Santo, iƚque ƚi'Espíritu ƚi'Hua


ima' ma le'a maca'no'”. Toƚta'a ȽanDios. Toƚta'a aƚmiyi: “Ima'
aimi'iya. Joupa i'ipolhuo' anuli. mai'Ailli'”. 7 Ja'ni joupa omepenufpa

Epenufpolhuo' iƚque Cristo. cal Espíritu, ima' a'i cum‑mozo. Ima'


29 Ja'ni Cristo epenufpolhuo'
  i'hua CanDios. Ja'ni ima' i'hua tipa'a
imanc' inaxque' Abraham. ƚo'huexi ƚapi'iyaco'. Toƚta'a lixpic'epa,
Tepi'im'molhuo' coƚ'huexi. Toƚta'a lo'epa ȽanDios.
linescopa lataiqui' licupa ȽanDios, 8 Li'ipa aimolimetsaicoyi ȽanDios.

iƚe limipa Abraham. Imanc' tolihuejyi iƚne landiosla'.

4 Iya' cacua: Ƚahuac'hua ai'a


titoj'ma aimepi'inyacu ƚi'huexi.
Tama ticuxe'ma jahuay li'hueca
Toluyalaicoyi to iƚmozó iƚniya.
Iƚne tama tecui'innila' “andiosla'”,
ailopa'a quiƚpitine. 9 Itsiya

qui'ailli', ƚahuac'hua ai'a titoj'ma tolimetsaicoyi ȽanDios. Xonca


ti'onƚcospa to ƚajmozo. 2 Timana'
  cacua: ȽanDios timetsaicolhuo'
no'epá cuenna ƚahuac'hua. Iƚne imanc'. Itsiya, ¿te coƚpai'icopa
ticuxe'me ƚahuac'hua, jouc'a loƚpicuejma'? ¿Te coƚ'econapoƚtsi
ticuxe'me ƚi'huexi. Toƚta'a loyaicoya to lam mozó? ¿Te coƚfi'ecopoltsi
ma mi'huaijma ticuaiyunni litine lataiqui' locuxepolhuo'? ¿Te
tepi'im'me quimane ticuxeƚa', colananƚcopa to mi'enni fa'a
tepenuf'ma ƚi'huexi. Qui'ailli' joupa li'a ƚamats'? Jiƚpe ailopa'a
ixpic'epa te quitine mi'iya toƚta'a. cotoc'iyacolhuo'. Joupa oƚsina'
3 Ma' anuli toƚta'a li'ipola' lan
  pe copa'a al C'a Cane. 10 Tonƚeyi

xanuc' ai'a ticuaihuo Cristo fa'a ocuena cane. Tolimetsaicoyi ƚitiné,


li'a ƚamats'. Ai'a ticuaihuo Cristo lam mut'ƚá, cal juicoƚ jouc'a ƚamáts'.
ȽanDios aƚsimponga' to la'uhuay. Tonƚ'eyi cuenna iƚna'a, tolanant'ƚiyi.
Aƚcuxenga', aƚsc'ai'inga': “To'etsi 11 Iya' caxhueƚma. Acueca' canic'

iƚta'a”, o “To'eƚa' iƚiya”. Lanant'ƚiyi ai'epa pe loƚmana'. Itsiya cacua: Aga


ma to mi'enni fa'a li'a ƚamats'. ailopa'a quipammaic'.
4 Liximpa ȽanDios ixhuaita al

12-13 Unc'aipimaye, caxa'huelhuo',

'hora, ummepa ƚi'Hua, ticuaiyunni camilhuo': Imanc' toƚ'e'etsoƚtsi to


fa'a li'a ƚamats'. Ma to mimajnlita iya'. Iya' joupa aipai'ipa lai'ejma'.
la'uhuay toƚta'a lipajnta iƚque. Itsiya aicainihuequi liƚ'ejma' lan
Anuli ƚaca'no' nipo'nopa. Ipajnta xanuc' judío. Xonca quihuequi
ajudío. Li'aillí tihuejcoyi locuxepa loƚ'ejma' imanc'. Imanc' ailopa'a
ȽanDios, iƚque jouc'a. 5 Toƚta'a
  caƚ'e'epa. Joupa oƚsina' laƚ'ipa
li'ipa ti'najcuftsola' liƚjunac' jahuay jiƚpe pe loƚmana'. Iƚe al te'a
lan xanuc' naihuejpá locuxepa laitsehuo'ma laicuaita jiƚpe iya'
ȽanDios. Tijouƚa' ȽanDios ti'i'ma laxtafpa. Toƚiya aipanemma,
limetsaico'monga' inaxque', nu'i'molhuo' Lataiqui'. 14 Ƚinca

lapi'i'monga' caƚ'huexi. iƚniya ƚitiné ȽanDios ehuaipolhuo'.


6 Imanc' ma' anuli
  Tama laxtafpa aicalatets'i.
imetsaicopolhuo' inaxque'. Toƚiya Aicaƚ'aic' laic'. Ac'a juaiconapa
jiƚpe ƚolunxajma' tipa'a cal Espíritu alapenufpa, tocomma napaluc
373 Gálatas 4

quema'a alummepa ȽanDios. liniƚpa Moisés tinescojma li'ipa


Toƚta'a tolapenuf'me Jesucristo. Abraham. Timana' oquexi' linaxque'.
15 Itsiya, ¿te qui'ipolhuo'? Iƚniya
  Anuli iƚne qui'máma' acriada. Tipa'a
ƚitiné tixoqui cunlata alapenuf'ma. ƚipoujna caca'no'. Aimicuxeyoxi
Iya' ti'hua ca'nujuaitsilhuo' imanc' quituca'. Ƚocuena ƚi'hua qui'máma'
loƚ'ejma'. Juaiconapa aƚsimpa apoujna, iƚque ipeno Abraham.
cuanuc'. Tocomma toƚcuayi: 23 Ƚapoujna caca'no' ma le'a ȽanDios

“Coƚa' lipa'a'mola' laƚ'u', lapi'i'me ixpic'epa titai'ma. Iƚque joupa icupa


Pablo”. 16 Itsiya joupa oƚpai'ipoƚtsi
  cataiqui' ti'iƚa' toƚta'a. Ƚocuena,
loƚpicuejma'. Aƚ'e'e laic'. Ma le'a iƚque ƚicriada, ȽanDios aiquicuc'
nu'ipolhuo' al ƚinca, lijoupa aƚ'epa cataiqui'. Ma le'a itaipa.
laic'. 24 Iƚne loquexi' lacaƚ'no'

17 Ƚinca timana' jiƚpe nehuepá


  ti'onƚcospola' to iƚna'a loquej cataiqui'
coƚa' tonƚejmaleƚe anuli. Iƚne ȽanDios lipo'no'ipola' lixanuc'. Agar,
a'ijc'a liƚpicuejma'. Ma le'a iƚque cal criada, ti'onƚcospa to anuli
iƚpic'a tenajtsolhuo'. 18 Iƚpic'a
  iƚna'a ƚataiquí. Ti'onƚcospa to lataiqui'
tolihuejtsola' ma iƚniya. Ƚinca ȽanDios lipo'no'ipola' lixanuc',
ja'ni al c'a timuc'i'molhuo', iya' mimana' iƚne jiƚpe ƚijuala Sinaí. Iƚe
cacua: Ne', tolihuejtsola'. Cacua: lataiqui' liniƚpa Moisés. Iƚque Agar
Coƚa' timuc'itsolhuo' al c'a. Ti'hua tocomma to quiƚ'máma' iƚne petsi
timuc'iconatsolhuo' toƚta'a. Coƚa' a'i naihuejpá iƚe lataiqui'. Iƚne aimi'hua
ma le'a capa'a iya'. liƚmane. Aimi'iya micuxeyacoƚtsi
19 Unc'ainaxque', acueca'
  quiƚtuca'. Mane ti'onƚcospola' to lam
aiteƚco'ma jiƚpe pe loƚmana'. Ma mozó. 25 Iƚe ƚijuala Sinaí jiƚpe ƚamats'

cateƚma cacua: “Tepenufle iƚe al Arabia tecui'inni “Agar”. Agar y


ts'e liƚpitine”. Ma toƚta'a li'ipolhuo'. Jerusalén, ma to mipa'a itsiya fa'a li'a
Itsiya cateƚcocojma. Caxhueƚma, ƚamats', ti'onƚiyoƚtsi. Jiƚpe Jerusalén
cacua: “Iƚne laipimaye lun Galacia ts'iƚpenic' aimixpic'eyi quiƚtuca'
joupa epenufpá Cristo. Itsiya lo'eyacu. Lataiqui' liniƚpa Moisés
tocomma a'ij ƚinca iƚe li'ipola'. tocomma to quiƚpoujna. Iƚe lataiqui'
Coƚa' aƚmuc'iconƚa' acuajmaica ticuxela' jouc'a liƚxanuc'. 26 Liƚya'

iƚne aƚinca epenufpá iƚque Cristo. Jerusalén lopa'a lema'a ituca' lo'ipa.
Tijouƚa' aicaxhueƚcoconaya toƚta'a.” Jiƚpe aimicuxe toƚta'a lataiqui' liniƚpa
20 Cacua: Coƚa' jiƚpe caifpa'a. Coƚa'
  Moisés. Iƚe ƚinca aƚpiƚya'. Tocomma
capalaic'ocona'molhuo' ituca', a'i to caƚ'máma', illanc' inaxque'.
to itsiya. Itsiya ƚinca caxhueƚma. 27 Joupa i'ipa ma to loya'apa

Aimi'iya caxingufyacolhuo' Liniƚingiya lonescopa liƚya'


loƚpicuejma'. Jerusalén lopa'a lema'a. Tuya'e':
21 Imanc' noƚnespá: “Aƚcuxetsonga'
  Ima' mijuiqui' caca'no', ailopa'a
lataiqui' liniƚpa Moisés. Aƚpic'a.” co'hua, ¡tixojla' cometa!
Iya' quicuis'e'molhuo' imanc': ¿Te Ima' tama aicoxina' te ts'i'ic'
coƚcueca iƚe lataiqui'? ¿Te oƚsina' mipajnta ƚahuac'hua, ¡tonac'la'
loya'apa? Tocomma aicoƚsina'. 22 Iƚe
  acueca'!
Gálatas 4​, ​5 374

Ima' tama toxinyoxi etets'impo', Cristo. Iƚque aimitoc'iconayacolhuo'.


joupa eca'nicompo', ti'i'ma 3 Camicona'molhuo': Iƚne petsi

conaxque' xonca axpela'. no'empola' circuncidar, anuli anuli


Toƚta'a tolijna'ma iƚque iƚniya ticuxe'ennila' tenant'ƚiƚe
ƚejonƚiyoƚtsi ƚope'ailli'. jahuay locuxepa Moisés.
28 Unc'aipimaye, imanc'

4 Imanc' noƚnespá: “Aƚ'e'me

ti'onƚcospolhuo' to ƚi'hua Sara, iƚque locuxepa Moisés, toƚta'a


Isaac. Licupa cataiqui' ȽanDios, lapenuftonga' ȽanDios, aƚsim'monga'
iƚque ipajnta. Lataiqui' licupa to ailopa'a caƚjunac'”, imanc'
ȽanDios jouc'a inescopolhuo' imanc'. joupa olanajpoƚtsi Cristo. Joupa
Toƚiya i'ipolhuo' inaxque' Abraham. olatets'ipá ȽanDios litoc'ipolhuo',
Iƚque oƚ'ailli'. lipaxnepolhuo'. Olatec'e'epoƚtsi.
29 Loquexi' linaxque' Abraham

5 Illanc' a'i toƚta'a laƚnespa. Joupa

aimiyejmaleyi. Anuli iƚniya, cal aƚ'huaiyijmpá Jesucristo, cal


Espíritu Santo itoc'ipola' qui'ailli' Espíritu Santo aƚtoc'inga'. Toƚta'a
qui'máma'. Toƚta'a itaipa qui'máma', tixoqui calata aƚ'huaicoyi ȽanDios
ipajnta quiƚ'hua. Ƚocuena a'i. Ma aƚsintsonga' to ailopa'a caƚjunac',
le'a ipajnta axans. Iƚque i'epa laic' lapenuftonga'. 6 Ja'ni joupa

ƚipima, ihuetsojma. Itsiya toƚta'a lapenufponga' Cristo ticuicomma


lo'ipola' iƚniya pe cal Espíritu Santo aƚmujtsoƚtsi aƚ'huaiyijnyi,
epi'ipola' al ts'e liƚpitine. Liƚf'as aƚ'etsoƚtsi capic'a. Ja'ni aƚ'emponga'
xanuc', iƚne pe ailopa'a toƚta'a circuncidar, o aicaƚ'enninga'
liƚpitine, ti'eyi laic'. 30 ¿Te co'iya?
  circuncidar, ailopa'a co'eya.
¿Te cocuapa al Paxi Liniƚingiya? 7 Li'ipa olihuejpá al c'a. Itsiya, ¿te

Ticua: qui'ipolhuo'? Aimolihuejconna


Taipa'atsola' ƚocriada jouc'a al Ƚinca Cataiqui'. ¿Naitsi
ƚi'hua, aimapi'iyacola' ƚo'hueca. nipa'nepolhuo'? 8 Iƚe lataiqui'

Ƚo'hueca tapi'i'ma ƚocuena lomuc'impolhuo' a'i quitaiqui'


ƚo'hua, iƚque ƚi'hua ƚapoujna. ȽanDios, iƚque Nijoc'ipolhuo'.
31 Unc'aipimaye, iƚta'a lataiqui'

9 Tipa'a lataiqui' loya'apa:

aƚnescoponga' illanc'. Illanc' a'i “Tohuants'iƚa' tuca'a ƚicuxqui cax'e,


quinaxque' iƚque cal criada. Aƚmana' tijouƚa' tumfumma jahuay ƚax'e
inaxque' ƚapoujna caca'no'. ƚolanc'enyacu ƚa'i”. Al ƚinca iƚe

5 Ƚinca, Cristo joupa


luhuaƚnaponga', ipic'a
luyalaicoƚe toƚta'a. Toƚiya toƚpo'noƚe
lataiqui'.
10 Iya' ca'huaiyinge ƚaƚPoujna

tepi'itsolhuo' loƚpicuejma'
loƚpicuejma'. Aimoƚfi'econa'moƚtsi aƚcuec'eƚa' iƚe laifmipolhuo'. Iƚque
litaiqui' locuxepa Moisés. nopa'nepolhuo', ni cua naitsi no'epa,
2 Aƚcuec'eƚa'. Iya' ninPablo
  tepi'im'me lijunac', titeƚ'mim'me.
camilhuo': Ja'ni ti'e'em'molhuo' 11 Ticuanni: “Pablo tu'ila' lan

circuncidar, ja'ni toƚcuayi: xanuc' ti'entsola' circuncidar. Ticua


“Toƚta'a lapenuf'monga' ȽanDios”, toƚta'a ȽanDios tepenuf'mola'.”
tocomma to aimoƚ'huaiyijnyi Aicainuya'e' toƚta'a. Ja'ni toƚta'a
375 Gálatas 5

laifnespa aimalihuetsojya. Tama timujyoƚtsi lo'epa. Fa'a cu'ilhuo' te


cuya'e': “Toƚ'huaiyijnle Cristo, iƚque ts'i'ic' iƚne lo'epa:
ƚepaƚts'ingimpa jiƚpe lancruz”, Iƚne tehueyi quilecaƚ'no', jouc'a
jouc'a coƚa' cuya'aƚa': “Toƚ'etsoƚtsi lacaƚ'no' tehueyi quiƚxanuc'. Ti'eyi al
circuncidar”, ailopa'a caƚ'enya. xujc'a, ti'eyi nixpiya, 20 Tihuejcoyi

Aimalixtuc'onya. 12 Iya' cacua: Lan


  landiosla', tilotsocoyoƚtsi, ti'eyoƚtsi
xanuc' nateƚc'epolhuo' loƚpicuejma', laic', tifuli'iyi cataiqui', acueca'
iƚne quiƚtuca' titec'e'etsoƚtsi, tijanajyi lixcay, tijaic'oyoƚtsi
ti'etsoƚtsi capú. lixtulepa, tehueyi quiƚtuca'
13 Unc'aipimaye imanc'
  ts'iƚpic'a, aimi'eyi anuli liƚpicuejma',
nijoc'ipolhuo' ȽanDios, iƚque joupa tenajyoƚtsi, 21 ti'ehualeyi laic',

uhuaƚc'epolhuo'. Aimolihuejconayacu tima'ahualeyi, timeyoquila', ti'eyi


liƚ'ejma' locuenaye lan xanuc'. nixpiya juicoƚ. Jahuay toƚna'a y
Ƚinca, aimoƚnesyacu: “Joupa nixpiya xonca lixcay ti'eyi.
luhuaƚquenamma, ca'e'ma to Joupa nu'ipolhuo' lo'iyacola'
ts'aipic'a”. Xonca toƚsintsoƚtsi to iƚniya petsi toƚta'a lo'epa. Itsiya
unc'imozó. Toƚta'a toƚ'etsoƚtsi capic'a, cu'icona'molhuo', camilhuo': Petsi
toƚ'nujUaitsoƚtsi. 14 Tipa'a lataiqui'
  toƚta'a lo'epa aimitsuflaiyacu pe
loya'apa: locuxeyopa ȽanDios, ailopa'a
Ima' to'eyoxi capic'a, quiƚ'huexi jiƚpe.
ma toƚta'a to'eƚa' capic'a ƚof'as 22 Ituca' laipammaiya liƚpepajnya

xans, naitsi ƚoftalecufya. iƚne petsi naihuejcopá cal Espíritu


Petsi naihuejcopá iƚe lataiqui', Santo. Iƚne: Ti'eyoƚtsi capic'a,
iƚniya ƚinca tenant'ƚiyi jahuay tixoqui quileta tuyalaicoyi, cal
locuxepa ȽanDios. 15 Toƚpo'noƚe   Espíritu Santo ti'hua tipac'e'ela'
cuenna. Ja'ni ti'hua toƚfuli'iyoƚtsi, liƚpicuejma', tixnet'ƚ'me, tipalaic'oyi
ja'ni ti'hua toƚscai'eyoƚtsi, ma le'a al c'a liƚf'as xanuc'.
tolajac'e'moƚtsi nulemma. Iƚne naihuejcopá cal Espíritu
16 Iya' cacua: Tolapi'iƚe lane
  Santo aƚinca lan c'a xanuc'.
ticuxetsolhuo' cal Espíritu Santo. Tenant'ƚiyi liƚtaiqui' lonespa.
Toƚta'a aimolihuejyacu loƚjanajpa 23 Iƚne amanxú, aimi'nof'eyoƚtsi,

coƚtuca' loƚcuerpo. 17 Iƚe laƚjanajpa


  ticuxeyoƚtsi al c'a.
caƚtuca' aimi'onƚspa to lojanajpa Ja'ni toƚta'a lonƚ'epa aimi'iya
cal Espíritu Santo. Ituca' ituca' mecani'eyacolhuo' lataiqui'
iƚna'a, tocomma tifuli'iyoƚtsi. locuxepa Moisés. 24 Iƚne pe li'ipola'

Toƚta'a aimi'iya monƚ'eyacu i'huexi Cristo, joupa iximpoƚtsi


loƚspic'eyacu. 18 Jouc'a cacua: Ja'ni
  epaƚts'ingimpola' anuli Cristo.
cal Espíritu Santo ti'huaj'me'elhuo' Toƚta'a joupa imapa iƚe lafane
aimi'onƚcospolhuo' to iƚne pe ma le'a liƚpicuejma', iƚe ituca' latenƚcocoya,
naihuejcopá locuxepa Moisés. Iƚe lojanajya. 25 Ja'ni cal Espíritu Santo

lataiqui' aimi'iya micuxecoyacolhuo'. joupa lapi'iponga' al ts'e laƚpitine,


19 Petsi naihuejcopá quiƚtuca'
  itsiya ti'iƚa' al ts'e laluyalaicoyacu
lojanajpa, iƚne acuajmaica laƚpepajnya. Lihuejcoƚe cal
Gálatas 5​, ​6 376

Espíritu Santo. 26 Aimaƚsim'moƚtsi,


  aimaƚtafquemmonga', ticuaiyunni
aimaƚnesco'moƚtsi: Illanc' xonca litine lixpic'epa ȽanDios, lafot'ƚe'me,
ninc'ic'a xanuc'. Ja'ni aƚsinyoƚtsi lulij'me al c'a. 10 Toƚiya iya'

toƚta'a ma le'a lapi'i'moƚtsi coyac', camilhuo': Itsiya tocomma to litine


aƚ'e'moƚtsi laic'. cafaya. Aƚ'eƚe al c'a. Aƚtoc'itsola'

6 Unc'aipimaye, ja'ni oƚsimpá


anuli ƚapima nixpiya
lo'epa, imanc' petsi onlihuejcopá
jahuay laƚf'as xanuc'. Xonca
aƚtoc'itsola' laƚpimaye no'huaiyijmpá
Jesucristo.
cal Espíritu Santo, toƚpalaic'oƚe, 11 ¡Toƚsinƚe laipinila! Ƚinca atsila'

toƚmuc'iconƚe al c'a cane. iƚna'a quiniƚi iya' caituca'.


Toƚnanc'oƚe. Toƚpo'noƚe cuenna 12 Iya' aicahuay te co'iya

anuli anuli. Aga tehuaiyim'molhuo' metenƚcocoyacola' lan xanuc'.


jouc'a. 2 Maluyalaicoyi lapajnya
  Iƚne petsi locuxenai'ipolhuo'
tocomma aƚtaiyi acumta toƚ'etsoƚtsi circuncidar, iƚne
caitay. Camilhuo': Toƚtoc'itsoƚtsi. iƚpic'a tetenƚcocotsola' lan
Toƚtac'huetsoƚtsi ƚolitay. Toƚta'a xanuc'. Iƚne noxc'ai'ipolhuo'
aƚinca tonƚ'e'me locuxe'epolhuo' toƚta'a iƚpic'a tuyalaicoƚe al
Cristo. c'a, aimihuetsoquim'mola'. Ja'ni
3 Petsi nonescopoxi: “Iya' xonca
  tuya'aƚe: “Ma le'a toƚ'huaiyijnle
limetsaicoƚa'”, ja'ni iƚque ninaitsi Jesucristo”, iƚne iƚsina'
xans, ma le'a tifel'miyoxi. 4 Anuli
  tixtuc'om'mola' liƚf'as xanuc' judío.
anuli timetsaicoxoxi te ts'i'ic' lo'epa. Toƚta'a ti'ninc'iyi lataiqui', tuya'ayi:
Toƚta'a ti'i'ma tixoc'i'moxi queta “Jouc'a tonƚ'etsoƚtsi circuncidar”.
quituca' li'epa. Ti'onƚi'moxi quituca', 13 Ni iƚne no'epoƚtsi circuncidar

aimi'onƚicoyacoxi locuenaye. 5 Ƚinca


  aimihuejcoyi jahuay locuxepa
fa'a lapajnya anuli anuli tipa'a Moisés. Iƚne mane iƚpic'a tinesle:
litaic'. Iƚe quituca' titai'ma. Ocuena “¡Toƚsinƚe! Iƚne joupa lihuejcoponga'
aimi'iya. illanc' laƚcuxe'epola'. Joupa
6 Cua naitsi mimuxejma Lataiqui'
  i'empola' circuncidar. I'empola'
titoc'iƚa' ƚipomxi. Ja'ni tipa'a al c'a quiƚseña jiƚpe liƚpixic'.” Toƚta'a
li'hueca tepi'iƚa' jouc'a. tixoc'i'moƚtsi quileta. 14 Iya' aimi'iya

7 Imanc' coƚtuca'
  quixoc'iyacoxi toƚiya. Ma le'a
aimoƚfel'mi'moƚtsi. Iƚe lofapa cal tixoj'ma neta li'epa Cristo jiƚpe
xans, maƚe tefot'ƚe'ma. Aimi'iya lancruz. Iƚta'a li'a ƚamats' jouc'a
malatets'iyacu ȽanDios lixpic'epa. jahuay lopa'a, caxina jouc'a
8 Petsi no'epá lojanajpa quiƚtuca'
  epaƚts'ingimpá jiƚpe lancruz. Ma'
liƚcuerpo, tefot'ƚe'me, tulij'me ma anuli iya' lapaƚts'ingimpa, joupa
le'a lamaya. Toƚta'a tipammaispa aƚma'ayompa jiƚpe lancruz. Lopa'a
al cuerpo. Petsi no'epá lojanajpa li'a ƚamats' ailopa'a caƚ'e'eya,
cal Espíritu Santo, iƚne tefot'ƚe'me, aicajanaca iƚiya.
tulij'me liƚpitine aimijouya. 15 Ƚinca, ja'ni joupa i'empolhuo'

9 Aimaƚsojtonga'. Ti'hua
  circuncidar o aiqui'ennilhuo'
aƚ'eƚe ma le'a al c'a. Ja'ni circuncidar, ¿te co'iya? Xonca
377 Gálatas 6

ticuicomma tepi'intsolhuo' al ts'e a'i iƚne locuenaye xanuc', jifa'a


coƚpicuejma'. 16 Pe naihuejcopá iƚe
  laicuerpo aitaic' ƚainepelot'ƚa'. Iƚna'a
lataiqui', tipac'e'etsola' liƚpicuejma' tuya'ayi ma Jesús aiPoujna, iƚque
ȽanDios, tixintsola' acuanuc'la. lummepa.
Ma iƚne ti'onƚcospola' to lun Israel. 18 Cunc'aipimaye, titoc'itsolhuo'

Iƚniya al ƚinca ixanuc' ȽanDios. ƚaƚPoujna Jesucristo. Toƚsingufle


17 Lipangopa itsiya
  iƚque lopaxnepolhuo' jiƚpe
aimaƚsueƚ'micona'ma. Ma' iya', ƚolunxajma'. Toƚta'a ti'iƚa'. Amén.
LIJE'E SAN PABLO LINIȽ'EPOLA'
LAPIMAYE LEFOT'ȽEPOȽTSI
LIȽYA' ÉFESO

1 Iya' ninPablo, nin'apóstol, 5 ȽanDios aƚ'eponga' capic'a.


Jesucristo alummepa. Toƚta'a Toƚiya ixpic'epa aƚ'itsonga' inaxque',
ixpic'epa ȽanDios. Iya' quiniƚ'elhuo' iƚque ti'iƚa' aƚ'Ailli'. Ixpic'epa
imanc', unc'aipimaye noƚmana' toƚta'a lapenuftonga' illanc'
liƚya' Éfeso. Imanc' noƚ'huaiyijmpá naƚ'huaiyijmpá Jesucristo. Iƚe
ȽanDios, i'huexi iƚque. Jesucristo lixpic'epa ma letenƚcocopa maƚque
joupa epenufpolhuo'. quituca'. 6 Toƚta'a tixinim'me

2 ȽanDios caƚ'Ailli' y ƚaƚPoujna


  acueca' ȽanDios. Aƚsininnonga'
Jesucristo titoc'itsolhuo', acueca' laƚpaxneponga', acueca'
tipaxnetsolhuo', tipac'e'etsolhuo' laƚtoc'iponga' illanc' lapenufponga'
loƚpicuejma'. Cristo, iƚque i'Hua ȽanDios ƚipic'a.
3 Aƚs'najtsi'iƚe ȽanDios, iƚque

7 Iƚque ƚi'Hua ȽanDios joupa

enDios i'Ailli' ƚaƚPoujna Jesucristo. lapenufponga'. Toƚta'a ȽanDios


Iƚque joupa aƚpaxneponga'. Cal limenc'e'ecoponga' lixcay laƚ'epa.
Espíritu Santo lapi'inga' jahuay al Aƚsimponga' joupa i'najtsempa
c'a lopa'a lema'a. Iƚe al c'a ȽanDios laƚjunac'. Cristo, litine lixcuajaipa
tixina joupa i'ipa aƚ'huexi illanc' lijuats', i'najtsepa. Ƚinca a'i huata
naƚ'huaiyijmpá Jesucristo. iƚe laƚtoc'iponga' ȽanDios. Acueca'

4 Cacua: ȽanDios aƚpaxneponga'. juaiconapa ac'a laƚ'eponga'. 8 Acueca'

Ai'a tilanc'e'ma li'a ƚamats' ȽanDios lipicuejma' ȽanDios. Ixina' lo'eya,


aƚ'huijf'eponga', limetsaicoponga' lo'epa. Ailopa'a caƚcuanac'eponga',
to joupa lapenufponga' Cristo. acueca' laƚpaxneponga'.
Ixpic'epa laƚ'iyaconga'. Ixpic'epa 9 Joupa aƚmuc'iponga' te ts'i'ic'

te ts'i'ic' maƚsinyaconga' litine lixpic'epa. Li'ipa tocomma to


lacaxhuoƚaitsa jiƚpe pe lopa'a. Jiƚpe emiya lataiqui'. Itsiya a'i. Icuaitsi
litine aƚmujtoƚtsi aƚinca i'huexi litine letenƚcocopa ȽanDios iƚque
ȽanDios. Aƚmujtoƚtsi joupa i'ipa aƚmuc'iponga'. 10 Aƚmuc'iponga' te

pangay c'a laƚpicuejma', ailopa'a lo'iya Cristo, iƚe joupa ixpic'epa


caƚjunac', acueca' aƚ'eta capic'a ȽanDios. Ma mi'hua menant'ƚi litine
ȽanDios. tixhuaitsi jahuay, ti'hua tuya'am'me

378
379 Efesios 1

iƚe lataiqui'. Tijouƚa' jahuay cax'najtsi'i. Ma capalaic'o ȽanDios


tihuejco'me Cristo, jahuay lopa'a caxahue'e titoc'itsolhuo'. 17 Cacua:

lema'a, jahuay lopa'a li'a ƚamats'. Caxahue'e ȽanDios titoc'itsolhuo',


11 Ƚinca, jahuay tihuejco'me Cristo.
  tipaxnetsoƚhuo' cal Espíritu Santo.
Maƚque Cristo nalapenufponga'. Iƚque tepi'itsolhuo' coƚpicuejma',
Toƚta'a ȽanDios aƚsinninga' ixanuc', ti'iƚa' coƚsina' te ts'i'ic' ȽanDios
i'huexi. Iƚque joupa aƚ'huijf'eponga' lipicuejma', xonca tolimetsaico'me
aƚ'itsonga' toƚta'a. ȽanDios ja'ni iƚque. Iƚque ȽanDios ma' enDios
tixpic'eƚa' ti'iƚa', ma toƚta'a ti'i'ma. ƚaƚPoujna Jesucristo jouc'a i'Ailli'.
Iƚque tixhuai'ni'ma jahuay lipic'a. Toƚta'a iƚque Jesús imuj'moxi ituca'.
12 Ipic'a timetsaiconƚe anDios.
  Imuj'moxi ma' anDios.
Tixinninƚe acueca' lipicuejma' 18 Ja'ni tepi'itsolhuo' toƚta'a

jouc'a lo'epa. Tix'najtsi'iƚe. Toƚiya loƚpicuejma' jouc'a tepalc'o'i'molhuo'.


aƚ'huijf'eponga' illanc' petsi luyaipa Toƚta'a a'i ma le'a moƚ'huaicoyacu
quitine aƚ'huaicoyi ticuaiyunni cal tolapenuftsa al c'a, jouc'a ti'i'ma
Cristo. coƚsina' te ts'i'ic' lapi'iyacolhuo'
13 Imanc' jouc'a oƚ'huaiyijmpá
  ȽanDios. Ti'i'ma coƚsina' te ts'i'ic'
Cristo. Ate'a oƚquimf'epá al Ƚinca al cueca' al c'a tolapenufta. Iƚe
Cataiqui'. Maƚe Lataiqui' loya'apa iƚe ƚinca acueca' ac'a juaiconapa.
al c'a lixpic'epa ȽanDios, tuya'e' te Ailopa'a co'onƚcoya. Ƚinca imanc'
ts'i'ic' monƚ'eyacu ja'ni tolunƚul'me. tolapenufta. Jouc'a jahuay iƚniya pe
Lijou'ma oƚ'huaiyijmpá Cristo, ȽanDios i'epola' i'huexi, tepenufta
ȽanDios epi'ipolhuo' ƚi'Espíritu lapi'iyacola' ȽanDios linaxque'.
ma to lijoupa licupa cataiqui' 19 Jouc'a ti'i'ma coƚsina' te ts'i'ic'

tepi'itsolhuo'. Iƚque ƚi'Espíritu al cueca' lo'epa ȽanDios. Ti'i'ma


ƚepi'ipolhuo' maƚque cal Espíritu coƚsina' icueya limane. Toƚsinguf'me
Santo. Toƚta'a i'huáquilhuo' imanc' acueca' titoc'i'molhuo', acueca'
ma' aƚinca ixanuc' ȽanDios, i'huexi tipaxne'molhuo' ma moƚ'huaiyijnyi.
iƚque. 14 Maƚmana' fa'a li'a lamats'

20 Ƚinca, ȽanDios joupa imujpa

illanc' ma' i'huexi ȽanDios. Tijouƚa' acueca' juaiconapa lo'epa. Joupa


lunƚu'etsonga', lapenuftonga' i'epa acueca', imaf'i'inapa Cristo.
nulemma. Joupa aƚmuc'iponga' Ipa'anapa pe lomana' limanapola'.
aƚinca toƚta'a laƚ'iyaconga'. If'ac'enapa al toncay lema'a.
Aƚmuc'iponga' aimaƚfel'miyaconga'. Icutsupa al c'a camane. 21 Ailopa'a

Toƚiya lapi'iponga' cal Espíritu co'onƚcoya to iƚque Cristo. Iƚque


Santo. Litine lapenuftsonga' xonca acueca', xonca acueca' ti'hua
timetsaicom'me ma' anDios, acueca' limane, xonca acueca' lo'epa, xonca
lo'epa. acueca' locuxepa, xonca acueca'
15-16 Toƚiya iya' cax'najtsi'i
  lipuftine. Ja'ni itsiya litine o
ȽanDios. Aƚmimpa: “Iƚne lun Éfeso locuaicoya locuena quitine, maƚque
ti'huaiyijnyi ƚaƚPoujna Jesús, ti'eyi Cristo tuliqui jahuay. 22-23 ȽanDios

capic'a liƚpimaye, iƚne jouc'a i'huexi joupa ixpic'epa jahuay tihuejcoƚe


ȽanDios”. Aimaƚsospa. Ti'hua Cristo, iƚque Incuxepa, ticuxe
Efesios 1​, ​2 380

jahuay. ȽanDios epi'ipa lixanuc', Quitine ȽanDios timuj'ma acueca'


iƚne lefot'ƚepola'. Iƚque copa'a juaiconapa aƚtoc'iponga', acueca'
iƚjuac, ticuxela' iƚne icuerpo. Jiƚpe aƚpaxneponga' illanc' ixanuc' Cristo,
timujyoxi ȽanDios. Ƚinca ȽanDios lapenufponga' iƚque. 8 Cacua:

ni petsi tipa'a, timujyoxi. Jiƚpe “ȽanDios joupa itoc'ipolhuo',


lixanuc', iƚne icuerpo Cristo, xonca ipaxnepolhuo', unƚu'epolhuo'”. Ƚinca
timujyoxi. imanc' aimi'iya molunƚu'eyacoƚtsi.

2 Imanc' ai'a tolapenuf'me al ts'e


loƚpitine joupa ejac'polhuo'.
Aimonƚ'eyi locuxepa ȽanDios.
Ma ȽanDios imetsaicopolhuo'
toƚ'huaiyijnyi. Toƚta'a ma' iƚque
unƚu'epolhuo'. 9 Ƚinca ailopa'a

Tonƚ'eyi lixcay. 2 Toluyalaicoyi anuli


  cal'eyacu, ni illanc' ni imanc'.
iƚne locuenaye xanuc' nomana' Aimi'iya maƚnesyacu: “Joupa ai'epa
fa'a li'a ƚamats'. Olihuejco'me al c'a, toƚiya ȽanDios lunƚu'e'ma.
ƚiƚpincuxepa contahue. Iƚne Iya' ninc'a.” Ailopa'a conescoyacoxi
lontahue nomana' jiƚpe lema'a toƚta'a.
xonca a'ojca, a'i pe lopa'a ȽanDios, 10 Cristo joupa lapenufponga'.

ticuxeyi liƚpicuejma' lan xanuc' Toƚta'a ȽanDios aƚƚanc'e'eponga'


petsi aimihuejcoyi ȽanDios. laƚpicuejma', lapi'iponga' al ts'e
3 ȽanDios aƚsimponga' illanc' ma'
  laƚpitine. Toƚiya ti'i'ma aƚ'e'me al c'a.
anuli aicalihuequi. Imanc' illanc', Aƚ'e'me maƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios
luyaipa quitine luyalaicoyi lapajnya aƚ'eƚe. Toƚta'a ixpic'epa luyalaicoƚe.
maƚ'eyi laƚjanajpa. Lihuejcoyi 11 Toƚiya aimolimenc'eco'me te

lojanajpa laƚcuerpo. Illanc' caƚtuca' ts'i'ic' lipaxnepolhuo' ȽanDios.


aƚspic'eyi laƚ'eyacu. Maƚmana' Toƚ'nujuaisle te ts'i'ic' li'ipa
toƚta'a ailopa'a al ts'e laƚpitine. Ma' li'ipolhuo'. Imanc' a'i cunc'ijudío,
anuli locuenaye petsi aimihuejcoyi ituca' loƚnación. Aiquetec'ennilhuo'
aƚteƚmi'monga' ȽanDios. loƚpixic'. Toƚta'a lan xanuc' judío
4 Ƚinca, ȽanDios juaiconapa
  tetets'ilhuo', tecui'ilhuo': “Iƚne
ac'a lipicuejma'. Aƚsimponga' petsi ailopa'a quiƚseña, petsi
ninc'icuanuc'la. Acueca' juaiconapa aiqui'ennila' circuncidar”. Iƚne lan
aƚ'eponga' capic'a. 5 Illanc' ma
  judío joupa i'empola' circuncidar,
aimalihuejcoyi, joupa lajac'epoƚtsi. joupa etec'empola' liƚpixic'. 12 Iƚniya

Tama toƚta'a laƚ'ejma' iƚque ƚitiné aicunƚejmale Cristo. Lan


lapi'iponga' al ts'e laƚpitine. xanuc' Israel imetsaiconnila'
Aƚmaf'i'inaponga' anuli Cristo. ixanuc' ȽanDios, imanc' a'i, imanc'
Toƚta'a laƚtoc'iponga' ȽanDios, unc'ocuenaye xanuc'. Iƚne lun Israel
laƚpaxneponga', joupa lunƚu'eponga'. ȽanDios joupa imaneconca cataiqui'.
6 Ma' anuli Cristo lacaxunaponga',
  Nulemma icupa cataiqui' tepi'i'mola'
lipa'aponga' pe lomana' lomanapola'. al c'a. Imanc' aicolapenufi iƚe
Ma' anuli iƚque aƚcutsunaponga' lataiqui'. Iƚniya ƚitiné imanc'
jiƚpe lema'a. Lapenufponga' ailopa'a coƚ'huaicoyacu. Fa'a li'a
Jesucristo, toƚiya aƚ'iponga' ƚamats' ma toluyalaicoyi lapajnya.
toƚta'a. 7 Ticuaitsi Locuaicoya
  Aicolimetsaijma ȽanDios.
381 Efesios 2​, ​3

13 Itsiya joupa ipaicopa iƚe illanc'. Joupa lapenufpá cal Espíritu


loƚpepajnya. Joupa epenufpolhuo' Santo. Toƚiya lapenufinga' ȽanDios.
Jesucristo. Li'ipa tocomma to 19 Itsiya aimi'iya mecui'inyacolhuo'

toƚmana' aculi', aimi'iya moli― “aine”, o “iƚne ocuenaye xanuc'”.


loc'oƚaiyacu ȽanDios. Cristo Itsiya imanc' illanc', jouc'a jahuay
joupa ixcuajaipa lijuats' i'najtsepa laƚpimaye, joupa aƚ'e'eponga' i'huexi
loƚjunac'. Toƚta'a iƚoc'ai'epolhuo' ȽanDios. Tipa'a laƚpiƚya' pu'hua
ȽanDios. 14 Maƚque Cristo ipac'epa
  lema'a. Ma ȽanDios aƚ'Ailli'. 20 Ma

lafuleya. Itsiya illanc' ninc'ijudío to lipangopa lo'huaiyijmpa lan


jouc'a imanc' a'i cunc'ijudío ma apóstole, lam profeta, ma' anuli
maƚmana' anuli. Ailopa'a tintsi. oƚpango'me imanc'. Maƚe cataiqui'
Li'ipa tipa'a laƚpa'neponga'. Iƚniya olapejpá.
ƚitiné aicaƚejmale, aiqui'ic'. Licupoxi To anuli cal cueca' capic
Cristo tepaƚts'ijnle licuerpo lipo'nof'impá ƚaitaƚ cajut'ƚ, iƚque
jiƚpe lancruz, iƚque eteƚpa iƚe ƚapic nolanc'epa lajut'ƚ aimecangeya,
laƚpa'neponga', iƚonc'epa nulemma. toƚta'a lo'onƚcospa Jesucristo.
15 Iƚe laƚpa'neponga' itaiqui' Moisés

21 Petsi lepenufpola' iƚque ƚaƚPoujna

licuxepa. Jiƚpe iniƚijmpa anuli Cristo, iƚne ti'onƚcospa to anuli al


anuli te ts'i'ic' malihuejcoyacu paxi cajut'ƚ tilanc'econni apic'. Iƚna'a
ȽanDios. Limapa jiƚpe lancruz lapic' tipo'nof'inni anuli anuli pe
Cristo iƚonc'epa limane iƚe lo'eya quipenic'. Maƚque Cristo, to
lataiqui'. Itsiya aimi'iya cal Cueca' Capic, ipulaic' ƚaitaƚ.
maƚpa'neconayaconga'. Imanc' illanc' 22 Jouc'a imanc' lepenufpolhuo'

aƚ'e'eponga' to anuli cal ts'e xans. Cristo, tipo'no'innilhuo' pe


Lapi'iponga' al ts'e laƚpicuejma'. lonƚ'eyacu canic'. Toƚta'a tilanc'enni
Toƚta'a ipac'epa lafuleya. 16 Itsiya
  lejut'ƚ ȽanDios. Jiƚpe copa'a cal
aimaƚ'econayacoƚtsi laic'. Iƚe lixcay Espíritu Santo, iƚque ma' anDios.
laƚpicuejma' Cristo ima'apa iƚe
litine lepaƚts'ingimpa jiƚpe lancruz.
Ma maƚsinyoƚtsi ituca' ituca'
3 Itsiya ca'nujuaitsi'ilhuo' iƚe
al cueca' lipaxnepolhuo', al
cueca' li'e'epolhuo' ȽanDios. Iya'
laƚpicuejma' aimi'iya maƚejmaleyacu ninPablo aitoc'i'molhuo' imanc' pe
ȽanDios. Cristo aƚ'e'eponga' anuli. a'i cunc'ijudío. Nu'i'molhuo' naitsi
Ma aƚmana' icuerpo iƚque. Toƚta'a cal Cristo, iƚque Jesús. Iƚe aipenic'.
aƚejmale ȽanDios. Toƚiya itsiya aƚtats'iya.
17 Li'huamma Cristo uya'apa joupa

2 Joupa oƚsina' toƚta'a laipenic'.

ipac'epa lafuleya. I'huamma ti'iƚa' ȽanDios aƚpaxnepa, alapi'ipa


coƚsina' imanc' noƚmana' aculi', laipenic', cuya'aƚa' Lataiqui' ni petsi
jouc'a ti'iƚa' quiƚsina' petsi xonca loƚmana' imanc' pe a'i cunc'ijudío.
ahuejnca ȽanDios, itsiya ailopa'a 3 Oƚsina' ma ȽanDios aƚmuc'ipa

tintsi. ȽanDios tepenufila' jahuay Lemiya Cataiqui'. Iƚta'a coƚje'e joupa


lan xanuc' ma' anuli. 18 Ma' iƚque
  niniƚ'epolhuo' oque' afane' lataiqui'
Cristo ticu lane aƚpalaic'oƚe ȽanDios lonescopa iƚe Lataiqui' lemiya.
caƚ'Ailli', li―loc'oƚai'me imanc' y 4 Moƚsuef'yi iƚe laininiƚ'epolhuo'

Efesios 3 382

ti'iƚa' coƚsina' aƚinca cacueca Lemiya Iƚque joupa ixpic'epa lo'eya. Maƚque
Cataiqui', iƚe lonescopa Cristo. ȽanDios ilanc'epa jahuay. 10 Cacua:

5 Luyaipa quitine lan xanuc'


  ȽanDios lapi'ipa laipenic'. Toƚta'a
aiquiƚsina' iƚe lataiqui'. Itsiya tefot'ƚela' lixanuc'. Tixintsa lapaluc'
ȽanDios joupa imuc'ipola' li'apóstole quema'a te ts'i'ic' lipicuejma'. Iƚne
jouc'a liprofeta, iƚne i'huexi. Cal lan tsila' capaluc' nomana' lema'a,
Espíritu Santo aƚmuc'iponga'. pe acueca' icueya liƚmane, ticuxeyi
6 Aƚmuc'iponga' te ts'i'ic' lo'iyacolhuo'
  jiƚpe, maƚniya itsiya tehuelonginnila'
imanc' a'i cunc'ijudío pe noƚ'epá lixanuc' ȽanDios lefot'ƚepola'.
ƚinca Lataiqui', joupa epenufpolhuo' Mehuelojnyi ti'i'ma quiƚsina' te
Cristo. Imanc' illanc', ȽanDios ts'i'ic' litoc'ipola', lipaxnepola'
limetsaiconga' inaxque'. Aƚsinninga' ȽanDios lixanuc'. Iƚne lixanuc' anuli
joupa aƚ'iponga' to anuli al cuerpo. anuli ocuena ocuena liƚpicuejma'
ȽanDios joupa icupa cataiqui', lepi'ipola' ȽanDios. Toƚta'a ma
aƚmiponga' aƚtoc'i'monga' illanc' quefoƚya timujyi te ts'i'ic' al cueca'
ninc'ijudío. Itsiya maƚe lataiqui' lipicuejma' ȽanDios.
timilhuo' imanc', ma' anuli 11 ȽanDios al coƚta ixpic'epa

aƚtoc'i'monga' illanc' imanc'. Ma' ti'iƚa' quiƚsina' toƚta'a lapaluc'


anuli lalapi'iyaconga'. quema'a, toƚiya' lepi'ipa lipenic'
7 Iya', ȽanDios lapi'ipa laipenic'
  Jesucristo, iƚque aƚPoujna. 12 Cristo

cuya'aƚa' Lataiqui' loya'apa iƚe al joupa lapenufponga'. Toƚta'a


c'a lixpic'epa ȽanDios. Aƚpaxnepa, tixoqui calata aliƚoc'oƚaiyi
lapi'ipa laipicuejma'. Laƚpaxnepa ȽanDios. Ma maƚ'huaiyijnyi
toƚta'a aixinguf'ma acueca' icueya Cristo aimaƚsueƚmot'ƚeyi, ailopa'a
limane ȽanDios. 8 A'i ca'onƚicoyacoxi
  caƚpa'neyaconga'. ȽanDios
to laipimaye, iƚne jouc'a i'huexi lapenufinga'.
ȽanDios. Ja'ni anuli iƚniya 13 Ƚinca acueca' iƚe lataiqui'

tixinyoxi aca'hua xans iya' cacua: laifnuya'apa. Toƚiya caxa'huelhuo',


Iya' ajna'hua capima xonca. Ma camilhuo': Aimoƚsueƚmot'ƚeco'me.
ȽanDios aƚpaxnepa, lapi'ipa laipenic' Aimoƚnes'me: “Acuanuc' Pablo,
ca'huaƚa' pe lomana' lan xanuc' acueca' juaiconapa loteƚcopa”.
a'ij judío, jiƚpe capalaicotsi Cristo, Aimoƚpai'i'moƚtsi loƚpicuejma'.
cuya'atsi te ts'i'ic' iƚque lipicuejma'. Toƚ'nujuaisle: Ja'ni coƚa' iya'
Ƚinca juaiconapa xonca acueca' aicateƚma, coƚa' ailopa'a
ac'a lipicuejma', ailopa'a co'onƚcoya. mipaxneyacolhuo' ȽanDios.
Aimi'iya micuec'eyacu nulemma. 14 Ma ca'nujuaitsilhuo' al cueca'

9 ȽanDios lapi'ipa laipenic'


  lipaxnepolhuo' ȽanDios, iya'
camuc'itsola' acuajmaica Lemiya caxc'onƚingay caƚ'Ailli'. 15 Fa'a li'a

Cataiqui'. Ti'iƚa' quiƚsina' lan xanuc' ƚamats' lanaxque' mecui'innila'


te ts'i'ic' menant'ƚiya Lataiqui' quiƚtatá “aƚ'ailli'”, o mecui'iyoƚtsi
lonescopa. Lipangopa lilanc'epa toƚta'a iƚne nomana' lema'a, ¿pe
li'a ƚamats', Lemiya Cataiqui' joupa qui'huayomma iƚe lataiqui' o iƚe
tipa'a jiƚpe lipicuejma' ȽanDios. liƚ'ejma'? ¿Te qui'ipa limetsaicopoƚtsi
383 Efesios 3​, ​4

toƚta'a? Toƚta'a maƚque ȽanDios Locuaicoya Quitine ti'hua ti'i'ma,


ecui'ipoxi. aimijouya. Toƚta'a ti'iƚa'. Amén.

4
16 Iƚque ƚinca ma' anDios.
  Iya', ma ca'ay lanic' lalapi'ipa
Aimehue'e'. Ixhueya lipicuejma', ƚaiPoujna, aƚ'noƚimpa. Itsiya
acueca' icueya limane. Toƚiya capa'a aƚtats'iya. Fa'a caxc'ai'ilhuo'
caxahue'e titoc'itsolhuo'. Caxahue'e lonƚ'eyacu. Imanc' joupa ijoc'ipolhuo'
titoc'itsolhuo' ƚi'Espíritu, ti'iƚa' ȽanDios, imanc' ixanuc' iƚque.
acueca' loƚpicuejma', jouc'a Camilhuo': Toƚmujtsoƚtsi ixanuc'
tonƚ'e'me al cueca'. 17 Ja'ni
  ȽanDios. 2 Aimoƚ'nof'e'moƚtsi.

toƚta'a lotoc'ipolhuo' itine itine Aimoƚtalai'otƚ'e'me ȽanDios


toƚ'huaiyijm'me cal Cristo, iƚque ni moƚtalai'ot'ƚe'mola' lan
tipajm'ma ƚolunxajma'. Tepi'i'molhuo' xanuc'. Toƚsnet'ƚƚe lo'e'epolhuo'.
coƚpicuejma' toƚ'etsoƚtsi capic'a. Amolixtuc'o'moƚtsi, toƚ'etsoƚtsi
Tifa'e'molhuo' loƚpicuejma'. 18 Toƚta'a
  capic'a. 3 Cal Espíritu Santo joupa

aimimajaiqueyacolhuo'. Imanc' i'e'epolhuo' anuli. Toƚpo'noƚe


jouc'a jahuay lixanuc' ȽanDios, loƚpicuejma' ti'hua toƚ'e'moƚtsi
iƚne i'huexi iƚque, ti'i'ma coƚsina' toƚta'a. Ja'ni aimoƚfuleyi ƚinca
nulemma te ts'i'ic' litoc'ipolhuo' toluyalaico'me anuli loƚpicuejma'.
ȽanDios. Ja'ni to'huaƚa' lexpats'qui 4 Illanc' petsi naƚ'huaiyijmpá

o lipitoqui li'a ƚamats', o taimutsi Cristo aƚ'onƚcosponga' to licuerpo.


al 'ocay, o tof'ajla' al toncay, Iƚque licuerpo anuli le'a. Anuli
ni petsi loftseya aimoxinya cal Espíritu mipa'a jiƚpe, iƚque cal
Lataiqui' xonca' acueca', ailopa'a. Espíritu Santo.
19 Caxahue'e tolimetsaicoƚe te ts'i'ic'
  ȽanDios aƚjoc'iponga' aƚ'huaicoƚe
mi'nujuaitsilhuo' Cristo. Ƚinca, iƚe lalapi'iyaconga'. Ma' anuli
aimi'iya moƚcuejyacu nulemma. lapi'itonga' jahuay illanc'. 5 Anuli

Juaiconapa acueca' ti'elhuo' capic'a. ƚaƚPoujna, ma' anuli lataiqui'


Ja'ni toƚta'a lotoc'ipolhuo' laƚ'huaiyijmpa, anuli lalapocopa.
ȽanDios ti'hua ti'i'ma ixhueya 6 Anuli ƚalanDios, iƚque iƚ'Ailli'

loƚpicuejma'. Ti'i'ma to lipicuejma' jahuay. Iƚque xonca cal Cueca',


ȽanDios. 20 Iƚque ȽanDios ti'ay
  jahuay tixhuai'niyi lixpic'epa,
al cueca'. Aimi'iya maƚsinyacu jahuay illanc' aƚmana' pe lipanga.
nulemma lo'eya. Ja'ni aƚsa'hueƚe o 7 Ƚinca tama jahuay illanc'

jiƚpe laƚpicuejma' aƚnesle: “Aipic'a aƚmana' pe lipanga ȽanDios a'ij


aƚtoc'iƚa' acueca'”, ƚinca xonca nuli iƚe laƚpaxneponga'. Ituca'
acueca' aƚtoc'i'monga'. Toƚta'a ituca' laƚpaxneponga' Cristo. Iƚque
aƚtoc'inga' cal Espíritu Santo, iƚque tixpiqui. Anuli anuli lapi'iponga'
ƚalapenufpa. laƚpenic'. 8 Toƚta'a loya'apa ȽanDios

21 ¡Maƚque ȽanDios aƚs'najtsi'iƚe!


  jiƚpe al Paxi Liniƚingiya, ticua:
Cristo timuqui te ts'i'ic' ȽanDios If'ajnapa lema'a, mif'aquinghua
lipicuejma'. Ma' anuli timujyi ilecopola' lixanuc', iƚne
lixanuc' ȽanDios lefot'ƚepola'. li'ipa litats'ila' joupa
Amats' amats' ti'i'ma toƚta'a. Jouc'a ux'masquem'mola'.
Efesios 4 384

Lijou'ma ica'ne'mola' lixanuc' liƚpicuejma' tife'ne'mola' ni cua tintsi


lapi'iyacola', tepenufle. cataiqui'. Aimicua maƚfel'miyaconga'

9 Joupa aƚcuapá: “If'ajnapa”. Ai'a lan xanuc' petsi acueca' quixcay
tif'aj'ma imumma, imuyomma liƚpicuejma'. Iƚmaf'i' iƚniya, iƚsina'
jiƚpe al 'ocay li'a ƚamats'. Lijou'ma lo'eyacu tifel'miyale'me. Iƚne
if'ajna'ma, icuaita pe lopa'a al joupa imenajpola'. Tihuejyi ituca'
te'a. 10 Iƚque nimumma, nif'ajnapa
  cataiqui'. 15 ȽanDios xonca ipic'a

ma' anuli iƚque. If'ajnapa lema'a lihuejle al Ƚinca Cataiqui'. Maƚ'ela'


xonca al toncay. Toƚta'a aimi'iya capic'a laƚpimaye, ma' iƚe Lataiqui'
minesquinyacu: “Fa'a ailopa'a”. Ni luya'a'me. Toƚta'a ti'hua tilajm'ma
petsi, ja'ni lema'a, ja'ni li'a ƚamats', laƚpicuejma', ti'i'ma pangay c'a,
iƚque tipa'a, ticuxe. ti'onƚcota to Cristo lipicuejma'. Iƚque
11 Lijoupa lif'ajnapa al toncay
  aƚjuac, illanc' icuerpo.
lema'a, Cristo epi'ipola' lixanuc' 16 Cristo ƚaƚjuac aƚtoc'enga'

ituca' ituca' liƚpenic'. Toƚta'a timana' illanc' icuerpo. Anuli al cuerpo


lan apóstole, timana' lam profeta, axpe' mipa'a. Iƚne aimitoqui anuli
timana' lan evangelista, iƚne anuli. Jahuay iƚniya titojyola' pe
noya'apá Lataiqui', timana' lam lomana'. Litornillo lajonƚyopola'
pastor, iƚne no'epá cuenna liƚpimaye, jahuay. Toƚta'a tites'miyoƚtsi,
timana' lomxiye, iƚne tuhuaƚyi titoc'iyoƚtsi. Iƚiya aƚ'onsponga'
Lataiqui', timuc'iyaleyi. illanc' icuerpo Cristo. Maƚ'eyoƚtsi
Jahuay iƚniya Cristo epi'icopola' capic'a aƚtoc'iyoƚtsi, aƚfa'e'moƚtsi
lixanuc', titoc'itsola' iƚne lefot'ƚepola' laƚpicuejma'.
ȽanDios. 12 Iƚne no'epá lanic' ti'hua

17 Joupa aixc'ai'ipolhuo',

titoc'innila' liƚpimaye, tifa'ennila' aimipolhuo': “Toƚmujtsoƚtsi ixanuc'


liƚpicuejma'. Tijouƚa' jahuay ȽanDios”. Illanc' ninc'apimaye,
lapimaye, iƚne i'huexi ȽanDios, ma' anuli ƚaƚPoujna. Toƚiya
ti'i'ma pangay c'a liƚpicuejma', caxc'ai'icona'molhuo', camilhuo': Ma
aimehue'eyacola'. 13 Toƚta'a jahuay
  monluyalaicoyi lapajnya aimoƚ'e'me
illanc' naƚ'huaiyijmpá Lataiqui', to mi'eyi iƚne petsi aimimetsaicoyi
aƚcuec'e'me nulemma loya'apa iƚe ȽanDios, iƚne naihuejpá
Lataiqui', limetsaico'me nulemma latenƚcocopola' quiƚtuca'. Aimihuejyi
te ts'i'ic' lipicuejma' ƚi'Hua latenƚcocopa ȽanDios. 18 I'ipa

ȽanDios. Tijouƚa' aƚnesco'moƚtsi: muf liƚpicuejma'. Aimicuec'eyi,


“Joupa aƚtojpa”. Iƚe litine toƚta'a enaj'moƚtsi ȽanDios. Joupa
laƚpicuejma' ti'i'ma pangay c'a, ejac'epoƚtsi. Ƚiƚpicuejma' i'ipa
joupa ilajmpa. Cristo mane ac'a to ƚapic. 19 Aimi'iya mixinyacu

lipicuejma', aimehue'e'. Jouc'a calaic'ata. Icupoƚtsi ti'eƚe al


aimalahue'eyaconga'. 14 ȽanDios
  xujc'a, ti'eƚe nixpiya. Aimicuayi:
joupa lapi'iponga' iƚne laƚtoc'iponga', “Aimaƚ'econa'me toƚta'a”. Ma ti'hua
aƚmuc'itsonga' lihuejle. ȽanDios tehueyi xonca nixpiya lo'eyacu.
aimicua maluyalaicoyacu 20 A'i toƚta'a lipalaic'ocompolhuo'

maƚ'onƚcoyaconga' to la'uhuay, iƚne Cristo. A'i toƚta'a lipicuejma'


385 Efesios 4​, ​5

iƚque. 21 ¿Te aicoƚcueca litaiqui'?



29 Aimoƚnes'me camac'ta
O ¿aiquepenufilhuo' iƚque? cataiqui', ni anuli. Toƚspic'eƚe al
Maƚmuc'ilhuo', maƚpalaicoyi iƚque c'a loƚnesyacu. Toƚmi'moƚtsi: “¿Te
Cristo, ¿te aicaƚnesqui al ƚinca? cahue'epola' laipimaye?” Lijou'ma
22 Ai'a ti'i'ma al ts'e loƚpitine
  toƚnesle lataiqui' lofa'eyacola'
tolihuejcoyi coƚtuca' loƚpicuejma'. liƚpicuejma'. Xonca ticuec'e'me.
Jiƚniya ƚitiné ti'hua tolajac'eyoƚtsi, Jouc'a ȽanDios tetenƚcoco'ma
ti'hua toƚfel'miyoƚtsi, toƚjanajyi loƚnespa. Titoc'i'mola', tipaxne'mola'
tonƚ'eƚe nixpiya. Tolta'a tolihuejyi. noquimf'epolhuo'. 30 Ja'ni toƚnesle

Joupa lu'ipolhuo': “Iƚe lonƚ'epa li'ipa, camac'ta cataiqui' toƚhuosmi'me cal


toƚpo'noƚe nulemma”. 23 Itsiya tipa'a
  Espíritu Santo, iƚque ƚipaxi Espíritu
al ts'e loƚpitine. Cal Espíritu Santo ȽanDios. Aimonƚ'e'me toƚta'a. Imanc'
tipa'a jiƚpe loƚpicuejma'. Itine itine joupa olapenufpá cal Espíritu.
tolapenufle coƚpujfxi lapi'ipolhuo' ȽanDios imuc'ipolhuo' imanc' aƚinca
iƚque. 24 Toƚspic'eƚe nulemma
  ixanuc'. Tocomma ipo'ninc'e'epolhuo'
tolihuejcoƚe al ts'e loƚpicuejma'. ƚisello, iƚque oƚPoujna. Ticuaitsi
Iƚe to lipicuejma' ȽanDios tixpic'e al Cueca' Quitine tepenuftolhuo'
ma le'a al c'a, tihuejco'ma ma le'a nulemma, tunƚu'etolhuo'.
ȽanDios, iƚque cal Paxi. Toƚta'a 31 Ja'ni tipa'a al cuaj jiƚpe

ate'a ilanc'empa lipicuejma' cal loƚpicuejma' tolipa'aƚe.


xans. Iƚque lipicuejma' mane ac'a. Aimolixtuc'ocona'moƚtsi.
Ti'onƚcospa to lipicuejma' ȽanDios, Aimoƚ'nujuaiscona'me iƚe li'ipa
iƚque aimifel'miyale. lolixtulepa. Aimoƚjaic'o'moƚtsi.
25 Joupa oƚspic'epá
  Aimoƚnesco'moƚtsi a'ijc'a. Toƚspic'eƚe
aimoƚfel'miyaleconayacu. Ne'. nulemma aimoƚ'econa'me
Moƚpalaic'oyoƚtsi toƚnesle toƚta'a. Jouc'a jiƚpe loƚpicuejma'
ma le'a al ƚinca. Anuli anuli aimolatets'icona'moƚtsi.
tipalaic'oƚa' toƚta'a ƚipima. 32 Toƚpalaic'otsoƚtsi al c'a,

Aimoƚfel'miconayacoƚtsi. ȽanDios toƚtoc'itsoƚtsi, tolimenc'e'ecotsoƚtsi.


joupa lafot'ƚeponga' to anuli al Imanc' lepenufpolhuo' Cristo,
cuerpo. Illanc' ninc'apimaye. ȽanDios joupa imenc'e'ecopolhuo'
26 Ja'ni olixtulepá aimi'hua
  lonƚ'epa. Toƚta'a imanc'
molixtule'me. Ai'a tipo'nof'caita tolimenc'e'ecotsoƚtsi lonƚ'e'epoƚtsi.
cal 'ora toƚpac'eƚe loƚpoyac'. Ja'ni a'i
ȽanDios aimetenƚcocoya iƚe lonƚ'epa,
tixim'ma a'ijc'a. 27 Ja'ni ti'hua

5 Camilhuo': Ti'itsolhuo'
loƚ'ejma' to li'ejma' ȽanDios.
Toƚmujtsoƚtsi to caiquinaxque' iƚque.
molixtuleyi ma le'a tolapi'iyi lane 2 Itine itine toƚ'nujuaitsoƚtsi ma to

ƚonta'a Satanás. Cristo li'nujuaispolhuo'. Iƚque icupoxi


28 Ƚapima pe joupa ihuiyipa, ti'hua
  tima'anƚe i'najtsepa laƚjunac'. Iƚque
tinantse, aiminantsecona'ma. Ituca' litsufcopoxi etenƚcocopa ȽanDios.
tixhuico'mola' limane', ti'etsi al Toƚiya limenc'e'ecoponga' laƚ'epa.
c'a lanic'. Toƚta'a ti'i'ma ti'huej'ma. 3 Imanc' joupa i'huexi

Ti'i'ma tepi'i'ma petsi aiqui'hueca. ȽanDios, toƚmujtsoƚtsi toƚta'a.


Efesios 5 386

Aimolahue'mola' cacaƚ'no'. al c'a caipammaispa. To iƚniya


Aimonƚ'e'me nixpiya. Ni monƚ'e'me aimonƚ'e'me. Tolanaj'moƚtsi. Xonca
to lo'epa iƚniya petsi ti'hua tijanajyi. toƚtale'mola', toƚmujle a'ijc'a lo'epa.
Aiminesyi: “Aimaƚ'econa'me 12 Iƚniya juaiconapa axujc'a iƚe lo'epa

toƚta'a”. Ma ti'hua tehueyi xonca lemiya, ni aimi'iya maƚnescoyacu.


nixpiya lo'eyacu. Imanc' ni 13 Ja'ni lepalc'o' tepalc'o'iƚa'

moƚpalaico'mola' iƚniya lo'epa. lemiya, iƚe ti'huájta, timuj'moxi


4 Aimonƚ'e'me ni moƚnes'me al
  te ts'i'ic' mipa'a. Toƚta'a lo'iya ja'ni
xujc'a. Aimolilotsoco'moƚtsi. aƚtale'mola' iƚne no'epá al xujc'a. Iƚe
Aimoƚpalaic'oco'moƚtsi loƚpemac'ta. lixcay timuj'moxi te ts'i'ic' mipa'a.
Iƚna'a aimetenƚma. Xonca 14 Mane lepalc'o' tepalc'o'i'ma lemiya.

ticuicomma toƚs'najtsi'iƚe ȽanDios. Toƚiya al Paxi Liniƚingiya tuya'e':


5 Iƚne petsi nahuepá cacaƚ'no', jouc'a
  Aimi'hua moxmai'ma, tomaf'iƚa'.
petsi axujc'a liƚpicuejma', jouc'a Totsahuenni, taipanni,
petsi ti'hua tijanajyi xonca, maƚniya topo'notsola' lof'as xanuc', iƚne
ti'onƚcospola' to naxc'onƚingoƚaipá no'onƚcospola' to limanapola'.
lilendiosla', imanc' joupa oƚsina' Tijouƚa' Cristo tepalc'o'i'mo'.
lo'iyacola'. Nij naitsi iƚniya 15 Toƚpo'noƚe cuenna,

notsufaiya pe locuxeyopa Cristo, moluyalaicoyi lapajnya tolihuejle al


jiƚpe locuxeyopa ȽanDios. c'a. Joupa epi'impolhuo' loƚpicuejma',
6 Lan xanuc' no'epá toƚta'a
  aimoƚ'e'moƚtsi to lan mac'ta. 16 Iƚna'a 

tepi'iyi coyac' ȽanDios. Iƚque ƚitiné ipime. Ja'ni ti'i'ma tonƚ'e'me


titeƚ'mila' iƚne lincuejlocale. al c'a, ne' tonƚ'eƚe. Aimoƚ'huaico'me.
Imanc' aimoƚfel'mi'moƚtsi. 17 Aimonƚ'e'moƚtsi to lan tonno.

Aimoƚquimf'e'mola' nocuapá: Ti'iƚa' coƚsina' te ts'ipic'a ƚaƚPoujna.


“Ailopa'a tintsi. Tonƚ'eƚe ma Toƚta'a tonƚ'e'me.
ts'oƚpic'a.” Iƚne mane tipaloƚaiyi. A'ij 18 Aimoƚsnatsai'me vino. Ja'ni

ƚinca lonespa. 7 Joupa aimipolhuo':


  toƚsnatsaiyi timeyoj'molhuo'. Tijouƚa'
Iƚne lixcay xanuc' tepi'iyi coyac' tonƚ'e'me nixpiya. Xonca tolapi'iƚe
ȽanDios. Imanc' aimonƚ'e'me toƚta'a. lane cal Espíritu Santo ti'hua
8 Li'ipa, imanc' loƚpicuejma'
  micuxelhuo' loƚpicuejma'. 19 Toƚta'a

mane amuf. Ti'onƚcospolhuo' to toƚpalaic'o'moƚtsi al c'a. Toƚnes'me


lipuqui'. Itsiya a'i. ȽaƚPoujna joupa lan salmo, lan himno, lan alabanza.
epenufpolhuo', epalc'o'ipolhuo'. Jiƚpe ƚolunxajma' tolunac'me,
Moluyalaicoyi lapajnya tolunac'co'me ƚaƚPoujna. 20 Itine

tolapalc'o'itsola' locuenaye. 9 Petsi


  itine moƚ'huaiyijnyi Jesucristo
ȽanDios joupa epalc'o'ipola' ƚaƚPoujna, ma moƚnesyi iƚque
liƚpicuejma', iƚne timuj'moƚtsi lipuftine, toƚs'najtsi'iƚe ȽanDios,
pangay c'a xanuc'. Ti'eyi ma le'a iƚque oƚ'Ailli'. Ja'ni ac'a lo'ipolhuo',
al ƚijca, tihuejyi al ƚinca. 10 Imanc'
  ja'ni a'ijc'a, ma' anuli toƚs'najtsi'iƚe.
tolahueƚe latenƚcocoya ȽanDios, 21 Imanc' toƚcuec'eyi Cristo.

maƚe tonƚ'eƚe. 11 Iƚne petsi amuf


  Jouc'a toƚcuec'etsoƚtsi. 22 Imanc'

liƚpicuejma', lo'epa iƚniya ailopa'a unc'apenoye, anuli anuli


387 Efesios 5​, ​6

tolihuejcoƚe ƚoƚpe'ailli'. Toƚta'a laƚpixic', laƚpecaƚ. 31 Toƚiya al Paxi


tolihuejco'me ƚaƚPoujna. 23 Ƚaca'no'


  Liniƚingiya tuya'e':
ƚipe'ailli' tocomma to ijuac. Toƚta'a Cal xans tipo'no'mola'
cal xans ti'onƚcospa to Cristo. quiƚtuca' qui'ailli' qui'máma',
Illanc' nalafot'ƚeponga' ȽanDios, tejonƚi'moƚtsi anuli ƚipeno.
Cristo aƚjuac. Iƚque alunƚu'eponga' Iƚne loquexi' ti'i'mola' ma' anuli,
illanc' icuerpo. 24 Toƚiya lihuejcoyi,
  anuli al cuerpo.
aƚcuxenga'. Ma' anuli laƚpimaye 32 Aƚinca acueca' ipime iƚe lataiqui'.

cacaƚ'no', ticuicomma anuli anuli A'i ma le'a anuli loya'apa. Iƚe


tihuejcoƚa' ƚipe'ailli'. lataiqui' aƚnesconga' illanc' petsi
25 Illanc' nalafot'ƚeponga' ȽanDios,
  nalafot'ƚeponga' ȽanDios, illanc'
Cristo aƚ'eponga' capic'a. Ma' anuli icuerpo Cristo.
imanc' cunc'ape'aillí, tonƚ'etsola' 33 Ƚinca iƚta'a laifxc'ai'ipolhuo' a'i

capic'a loƚpenoye. Cristo maƚ'enga' quipime cataiqui'. Camilhuo': Imanc'


capic'a icupoxi tima'anƚe, i'najtsepa jouc'a, anuli anuli, tonƚ'etsola'
laƚjunac'. 26 Ipic'a aƚ'e'etsonga'
  capic'a loƚpenoye. Ma to tonƚ'eyoƚtsi
ma' i'huexi ȽanDios. Toƚta'a cuenna imanc' coƚtuca', ma toƚta'a
latufc'eponga' laƚpicuejma' iƚe tonƚ'etsola' cuenna iƚniya. Imanc'
litine lalapo'icomponga' aja' maƚ'eyi cunc'apenoye, tolihuejcotsola'
ƚinca litaiqui' ȽanDios. 27 Toƚta'a loƚpe'aillí.

6

aƚƚanc'e'enga' laƚpicuejma'. Ti'iƚa' Imanc' unc'a'uhuay,


pangay c'a. Ma to anuli cal toƚcuec'etsola' loƚ'aillí. Iƚe
xans tixoj'ma queta tepenuf'ma ac'a cataiqui'. Ma moƚ'huaiyijnyi
quipeno mipa'a ac'a lipicuejma', ƚaƚPoujna ipic'a tonƚ'eƚe toƚta'a.
toƚta'a lapenuftonga' Cristo, illanc' 2-3 ȽanDios ticuxe: “Taihuejco'mola'

nalafot'ƚeponga' ȽanDios. co'ailli', co'máma'. Totoc'i'mola'.”


Anuli cal ts'e cahuats', licuerpo Jouc'a icupa cataiqui' ticua: “Ja'ni
jouc'a lipicuejma' ailopa'a qui'ic', to'eƚa' toƚta'a toyaico'ma al c'a.
aimi'iya minesconyacu. Toƚta'a Ticoƚ'mo' axpe' camats' topajm'ma
aƚ'onƚcotonga', lapenuftonga'. fa'a li'a ƚamats'.” Ai'a tines'ma toƚta'a
28 Imanc' cunc'ape'aillí, ma to
  ȽanDios ailopa'a quicuapa: “Ja'ni
toƚsinyi acuanuc' loƚcuerpo, ma to'eƚa' iƚe laifcuxe'epo' toyaico'ma
toƚta'a tonƚ'etsola' capic'a loƚpenoye. al c'a”. Iƚe lataiqui' al te'a loya'apa
Toƚsintsola' acuanuc'la. Cal xans toƚta'a.
noximpa acuanuc' ƚipeno, ma' anuli 4 Imanc' unc'a'aillí aimolapi'i'mola'

tixinyoxi acuanuc'. 29 Anuli cal xans,


  coyac' loƚnaxque'. Toƚ'etsola'
¿te ja'ni ti'e'maj laic' licuerpo? A'i. cuenna, toƚsc'ai'itsola', tolu'itsola'
Aimi'iya. Aƚtes'miyi laƚcuerpo, aƚ'eyi te ts'i'ic' al c'a lo'eyacu. Ja'ni a'ijc'a
cuenna. Ma toƚta'a aƚ'enga' cuenna lo'epa, toƚtaletsola'. Toƚmi'moƚtsi:
Cristo, illanc' nalafot'ƚeponga' “ȽaƚPoujna, ¿te co'eya? O ¿te
ȽanDios. 30 Illanc' icuerpo Cristo.
  conesya iƚque?” Toƚta'a tonƚ'e'me.
Aƚ'onƚcosponga' to limane', li'mitsi', 5 Imanc' cunc'imozó,

y tojua mipa'a laƚcuerpo. Anuli tolihuejcotsola' loƚpoujnalá. Tama


Efesios 6 388

iƚne oƚf'as xanuc' aimoƚ'nof'e'moƚtsi. aimi'iya mulijyacolhuo'. Tama


Tolahue'me latenƚcoyacola'. juaiconapa a'ijc'a lipicuejma', tama
Aimoƚfel'mi'mola', toƚcuec'etsola'. tehuay te co'e'eyacolhuo', aimi'iya
Ma to moƚcuec'eyi Cristo, ma toƚta'a mi'eyacolhuo'.
toƚcuec'e'mola' iƚniya loƚpoujnalá. 12 Jiƚpe lema'a, xonca al 'ocay,

Toƚmi'moƚtsi: “Ma cacuec'e iƚque timana' lixcay contahue. Iƚne icueya


ƚaipoujna tocomma to cacuec'e liƚmane, ticuxeyi. Ticuxennila'
Cristo”. lan tsila' quincuxepa nomana' fa'a
6-7 Tama tipa'a loƚpoujnalá fa'a
  li'a ƚamats', iƚne lincuxepá petsi
li'a ƚamats' imanc' imozó Cristo, amuf liƚpicuejma'. Aƚ'onƚiyoƚtsi
tonƚ'eyi loxpic'epa ȽanDios. Toƚiya cafxi lontahue, a'i laƚf'as xanuc'.
aimoƚ'onƚico'moƚtsi to iƚniya 13 Toƚiya camilhuo': Tolapenufle

lo'eyacu canic' ma le'a mehuelongila' jahuay lapi'ipolhuo' ȽanDios,


ƚiƚpoujna. Iƚne tifelƚaiqueyi, aimi'eyi toƚpo'no'itsoƚtsi. Ticuaitsi litine
latenƚcocopa ƚiƚpoujna. Imanc' xonca ipime toƚcuanajco'moƚtsi.
jahuay ƚolunxajma' tixojla' cunlata Aimulijconayacolhuo'. Tijouƚa'
tonƚ'eƚe canic', tonƚ'eƚe latenƚcocoya lafuleya ti'hua toƚcuanajco'moƚtsi.
ƚaƚPoujna. 8 Imanc' joupa oƚsina'

14 Camilhuo': Ate'a toƚpo'no'itsoƚtsi

lo'iya. Petsi no'epá al c'a, ja'ni jahuay lapi'ipolhuo' ȽanDios.


amozó o ja'ni apoujnalá, maƚe al c'a, Tolacaxoƚaiƚe, toƚcuanajcotsoƚtsi.
acueca' o ahuata, tepi'icona'mola' Toƚpo'no'itsoƚtsi jahuay iƚna'a
ƚaƚPoujna. laicuicomma cal soldado. Iƚque
9 Joupa aixc'ai'ipola' lam mozó,
  ipic'a tifi'ecoxoxi. Iƚe lohuocopoxi
ti'iƚa' liƚ'ejma' to lo'iya liƚ'ejma' lan tepi'i lipujfxi. Imanc' loƚnespa al
c'a mozó. Ma' anuli laifxc'ai'ipolhuo' ƚinca ti'onƚcospa to loƚhuocoyoƚtsi,
imanc' unc'apoujnalá. Camilhuo': lapi'ipolhuo' loƚpujfxi.
Ti'iƚa' loƚ'ejma' to lo'iya Jouc'a tipa'a licoraza. Ma' anuli
liƚ'ejma' lan c'a capoujnalá. imanc' tipa'a loƚcoraza. Iƚe al ƚijca
Aimoƚjaic'ocona'mola', toƚsnet'ƚƚe. lonƚ'epa, tipa'ne ƚolunxajma'.
Toƚ'nujuaitsa ƚoƚPoujna, iƚque Nopa'a 15 Tipa'a ƚic'ejí, ti'huaƚa' o

jiƚpe lema'a. Iƚque oƚPoujna imanc' tecaxla' al c'a. Aimixcaiya,


jouc'a iƚniya. Tixinnilhuo' jahuay aimipaif'quiya. Jouc'a imanc'
anuli, ja'ni amozó ja'ni apoujnalá. tocomma to tipa'a al c'a ƚoƚc'ejí.
10 Jahuay imanc'
  Imanc' Lataiqui' lolapenufpa, iƚe
camilhuo': Tipangoƚa' itsiya tuya'e': “Aimoƚsueƚ'mecona'me.
aimitafqueconayacolhuo'. Joupa ȽanDios aimixtuc'oconayacolhuo'.”
epenufpolhuo' ƚaƚPoujna, acueca' Iƚe Lataiqui' joupa ifa'epolhuo'
icueya limane iƚque, acueca' loƚpicuejma'. Ƚonta'a Satanás
lo'epa. 11 Toƚ'onƚicotsoƚtsi to lan
  aimipaif'eyacolhuo'.
soldado, iƚne lisoldado ȽanDios. 16 Jahuay iƚna'a cal soldado

Toƚpo'notsoƚtsi loƚpa'necoyacoƚtsi, tixhuico'ma. Jouc'a ticuicomma


iƚe lapi'ipolhuo' ȽanDios. Toƚta'a ti'noƚƚa' li'escudo, tipa'neco'moxi
toƚcuanajco'moƚtsi, ƚonta'a Satanás al c'a. Imanc' iƚe loƚ'huaiyijmpa
389 Efesios 6

Jesucristo ti'onƚcospa to coƚ'escudo. neta cuhuaƚna'ma Lataiqui'.


Teca'nitsola' ƚepof' lonajpola' ƚixcay Lan xanuc' ti'iƚa' quiƚsina' te
conta'a Satanás, iƚe loƚ'escudo ts'i'ic' loya'apa iƚe lemiya jiƚpe
tipic'e'mola'. Tijouƚa' ailopa'a Lataiqui'. 20 Iya' epaluc Jesucristo.

co'eyacolhuo'. Alummepa cuya'aƚa' iƚe lataiqui'.


17 Jouc'a tipa'a licasco, lopa'necopa
  Petsi aiquetenƚcocola' iƚe
ƚijuac. Imanc' moƚ'nujuaisyi laifnuya'apa aƚtats'ecopa. Toƚiya
tunƚu'e'molhuo' Cristo tocomma to aƚfi'ecompa atejma'. Cacua:
tipa'a loƚcasco. Toƚsahue'eƚe ȽanDios lapi'iƚa'
Jouc'a tipa'a loƚ'espada. Iƚe laifnesya. Toƚta'a aicaxinya
Litaiqui' ȽanDios, loxhuicopa cal calaic'ata. Ma to ts'ipic'a ȽanDios,
Espíritu Santo. toƚta'a capalaiƚa'.
18 Camilhuo': Toƚta'a tolacaxoƚaiƚe,

21 Cacua: Ti'iƚa' coƚsina' jouc'a

toƚcuanajcotsoƚtsi, ti'hua te ts'i'ic' iya' laifnuyaicopa fa'a.


toƚpalaic'oƚe ȽanDios. Ti'hua Toƚiya ti'hua'ma Tíquico. Iƚque
toƚsa'hueƚe titoc'itsolhuo'. Ja'ni ƚacaipima, ac'a ti'ay lanic' lepi'ipa
toluyalaicoyi al c'a o a'ijc'a ƚaƚPoujna, tu'itolhuo' jahuay laƚ'ipa.
loluyalaicopa, toƚpalaic'oƚe 22 Cumme'ma tu'itsolhuo' te ts'i'ic'

ȽanDios. Toƚmiƚe lomipolhuo' cal maƚmana'. Tixpai'itsolhuo' cunlata.


Espíritu Santo. Toƚpo'noƚe cuenna. 23 ȽanDios caƚ'Ailli', jouc'a

Aimixojtolhuo', ti'hua toƚpalaic'oƚe ƚaƚPoujna Jesucristo tipac'e'etsola'


ȽanDios. Toƚsahue'eƚe titoc'itsola' liƚpicuejma' lapimaye nomana'
jahuay loƚpimaye, iƚne jouc'a i'huexi jiƚpiya. Titoc'itsola' ti'entsoƚtsi
ȽanDios. capic'a, ti'hua ti'huaiyijnle. 24 Iƚne

19 Moƚsa'hueyi toƚta'a, toƚsa'hueƚe


  petsi aimipai'iyoƚtsi, ti'hua ti'eyi
ȽanDios aƚtoc'iƚa' iya'. Lapi'iƚa' capic'a ƚaƚPoujna Jesucristo,
laifnesya. Toƚta'a ma cuya'e' ȽanDios tipaxnetsola', titoc'itsola'
aimalahue'eya lataiqui'. Tixoj'ma jahuay iƚniya.
LIJE'E SAN PABLO LINIȽ'EPOLA'
LAPIMAYE LEFOT'ȽEPOȽTSI
LIȽYA' FILIPOS

1 Illanc', iya' ninPablo y Timoteo,


aƚ'eyi lipenic' ƚaƚPoujna
Jesucristo. Itsiya liniƚ'elhuo' imanc'
ȽanDios. Aicafel'miyoxi. Itine itine
ca'nujuaitsilhuo'. Tocomma aƚmana'
anuli. Tama aƚtats'iya ȽanDios aƚtoc'i,
unc'aƚpimaye noƚmana' liƚya' Filipos. aƚtoc'i ma catalai'ejma Lataiqui',
Imanc' i'huexi Jesucristo. Ma' camuqui ma' al ƚinca iƚe Lataiqui'.
anuli liniƚ'ela' loƚpimaye noxpijpá Aƚtoc'inga' anuli, iya' imanc'.
lataiqui' jiƚpiya, jouc'a lapimaye 8 ȽanDios ixina' te ts'i'ic' laipicuejma'.

notoc'impola'. Ixina' ca'nujuaitsilhuo' juaiconapa.


2 ȽanDios caƚ'Ailli', y Jesucristo
  Ma to Jesucristo ti'elhuo' capic'a,
ƚaƚPoujna, tipaxnetsolhuo', ma toƚta'a iya' ca'elhuo' capic'a.
tipac'e'etsolhuo' loƚpicuejma'. 9 Ma capalaic'o ȽanDios caxahue'e

3 Ma ca'nujuaitsilhuo' iya' ninPablo


  titoc'itsolhuo', itine itine ti'etsoƚtsi
cax'najtsi'i ȽanDios. 4 Ma capalaic'o
  capic'a xonca, ti'iƚa' xonca acueca'
ȽanDios aicainimenc'ecolhuo'. loƚpicuejma', xonca toƚcuec'eƚe.
Tixoqui neta ti'hua caxahue'e 10 Toƚta'a aimolapenufyacu jahuay

titoc'itsolhuo'. 5 Tixoqui neta


  ma' anuli. Ti'i'ma coƚsina' petsi al c'a
ca'nujuaitsilhuo' imanc'. Ma petsi a'ijc'a. Ja'ni toƚta'a titoc'i'molhuo'
colihuejyi Lataiqui' loya'apa ȽanDios a'i ma le'a monƚ'e'eyacoƚtsi,
loxpic'epa ȽanDios toƚejmaleyi aƚinca tonƚ'e'me pangay al
al c'a. Toƚta'a ipangopa lonƚ'epa c'a. Aimi'iya mitac'uinyacolhuo'
maƚe litine lolapenufpa Lataiqui'. cajunac'. Toƚta'a tixim'molhuo'
Itsiya ma' anuli tonƚ'eyi. 6 ȽanDios
  litine ticuaicohuananni Jesucristo.
joupa ipangopa tilanc'e'elhuo' 11 Jiƚpe litine toƚmuj'moƚtsi ac'a

imanc' loƚpicuejma', ti'iƚa' ac'a. Iya' loƚpicuejma' lilanc'enapa Jesucristo.


ca'huaiyinge iƚque. Cacua: Ma Toƚmuj'moƚtsi juaiconapa ac'a
ti'hua tilanc'e'elhuo' loƚpicuejma'. lonƚ'epa moƚmana' fa'a li'a ƚamats'.
Ticuaiconanni Jesucristo, iƚe al Tixinim'me juaiconapa ac'a ȽanDios,
Cueca' Quitine, ti'huájta joupa tix'najtsi'i'me.
i'ipa nulemma ac'a loƚpicuejma'. 12 Cunc'aipimaye, aipic'a ti'iƚa'

7 Aixina' aƚinca titoc'i'molhuo' toƚta'a


  coƚsina' te ts'i'ic' li'ipa fa'a. Ma

390
391 Filipenses 1

cateƚma ipammaita al c'a. Xonca Ƚinca, toƚta'a li'ipa. Cacua: Ti'hua


axpela' lan xanuc' icuejpá Lataiqui'. ti'iƚa'. Ca'huaiyinge ȽanDios, aixina'
13 Jifa'a jahuay lisoldado cal cuecaj
  ti'i'ma toƚta'a. Ja'ni ti'hua capajnla'
quincuxepa, jouc'a locuenaye o aƚma'anƚa', ma' anuli camuj'ma
xanuc', iƚsina' te caƚfi'ecompa te ts'i'ic' Cristo lipicuejma'. Toƚta'a
iƚe cadena catejma'. Iƚsina' iya' aicataiya calaic'ata. 21 Ma caimaf'i'

cuya'e' litaiqui' Jesucristo. 14 Jouc'a


  fa'a li'a ƚamats' ma le'a Cristo aƚcuxe
lapimaye nomana' fa'a liƚya', iƚne laipepajnya. Ja'ni aƚmaƚa', xonca al
no'huaiyijmpá ƚaƚPoujna, laƚsimpa c'a cuyaico'ma.
iya' aƚfi'ecompa acadena catejma', 22 Ƚinca, ja'ni ti'hua capa'a fa'a

xonca axpela' iƚniya ipo'no'me li'a ƚamats' ca'e'ma al c'a xonca.


liƚpicuejma', tuya'ayi Lataiqui'. Itsiya, ¿te caifcuaya? 23 Caxhueƚma,

Aiquiƚsina' caxpaiqui'. oque' laipicuejma'. Aipic'a


15 Ƚinca tiƚmana' nalixtuc'opa
  ca'huanƚa', capajn‑nata pe lopa'a
tuya'ayi Lataiqui'. Iƚniya mane Cristo. Jiƚpe cuyaicota xonca al
aƚ'e'e laic'. Iƚpic'a lulijla'. Locuenaye c'a. 24 Tama toƚta'a laipic'a, aixina'

a'i toƚta'a liƚ'ejma'. Iƚne tehueyi xonca ticuicomma capajnla' fa'a


latenƚcocopa. Iƚpic'a aƚtoc'iƚa'. 16 Iƚne
  li'a ƚamats'. Ma capa'a ti'i'ma
aƚ'ay capic'a. Iƚsina' ma ȽanDios catoc'i'molhuo' xonca imanc'. 25 Ne',  

lapi'ipa laimane cuya'aƚa' Lataiqui'. aixina' toƚta'a ticuicomma. Toƚiya


Limetsaijma toƚta'a laipenic'. cacua: Capanenni fa'a li'a ƚamats'.
17 Lalixtuc'opa ituca' iƚne liƚ'ejma'.
  Ti'hua aƚ'e'me canic' anuli. Toƚta'a
Iƚpic'a ti'e'etsoƚtsi to xonca lan tsila'. xonca tixoj'ma cunlata molihuejyi
Iƚne a'ij nuli liƚpicuejma'. Aimi'eyi Lataiqui', xonca toƚcuec'e'me.
ma le'a lipenic' ȽanDios. Aƚsimpa 26 Juaiconapa tixoj'ma cunlata

aƚfi'ecompa acadena catejma', lapenufta cacuaicontsi pe loƚmana'


tehueyi te co'iya mi'eyacu ti'iƚa' imanc'. Toƚs'najtsi'i'me Jesucristo.
xonca acueca' laifteƚcoya. 27 Ma capa'a fa'a ma le'a

18 Itsiya, ¿te caifcuaya? Ja'ni


  anuli lataiqui' caxc'ai'i'molhuo',
ma le'a ti'e'eyoƚtsi o ja'ni ma ti'eyi camilhuo': Ti'iƚa' al c'a loƚ'ejma'.
lipenic' ȽanDios, jahuay iƚniya Toƚ'nujuaisle tolihuejyi Lataiqui',
tipalaicoyi Cristo. Toƚiya iya' tixoqui iƚe itaiqui' Jesucristo. Tijouƚa', ja'ni
neta. Ƚinca aicaxhueƚmot'ƚeconaya cacuaicontsi cahuejnconatsolhuo'
iya'. 19 Imanc' toƚsahue'eyi ȽanDios
  jiƚpe, o ja'ni ti'hua fa'a caifpa'a,
aƚtoc'iƚa', toƚiya itine itine caxingufi ti'i'ma caixina' imanc' aicoƚpai'i
ƚi'Espíritu Jesucristo, lapi'i caipujfxi. loƚpicuejma', cal Espíritu Santo
Toƚiya aixina' ȽanDios aƚpaxne'ma, i'epolhuo' anuli, ma' anuli
alunƚu'e'ma. Tama ti'i'ma laƚ'e'enya loƚpicuejma'. Ti'i'ma caixina' tipa'a
ailopa'a caƚ'iya. 20 Ma capa'a fa'a li'a
  loƚpujfxi, toƚpa'necoyi Lataiqui', iƚe
ƚamats' aipic'a camuj'ma acuajmaica lataiqui' loƚ'huaiyijmpa. 28 Ja'ni

te ts'i'ic' lipicuejma' Cristo. toƚta'a lonƚ'epa, iƚne no'epolhuo'


Cacua: Lahuelojnla' iya' lai'ejma', laic' aimi'iya mixpaic'eyacolhuo'.
timetsaicoƚe naitsi iƚque Cristo. Ma mi'elhuo' laic' ȽanDios timuqui
Filipenses 1​, ​2 392

te ts'i'ic' lo'iyacola' iƚne. Jouc'a ȽanDios jahuay locuxe'epa.


timuc'ilhuo' imanc' te lo'iyacolhuo'. Aiquicuanajyoxi. Icu'moxi tima'anƚe
Iƚniya tecani'em'mola'. Imanc' jiƚpe lancruz. Iƚe a'i al c'a camaya,
tunƚu'em'molhuo'. toƚta'a loma'acompola' lixcay xanuc'.
29 Aƚinca ȽanDios ipaxnepolhuo'.

9 Toƚiya ȽanDios if'ac'e'ma xonca al

Toƚta'a a'i ma le'a tol'huaiyijnyi toncay. Epi'i'ma nulemma lipuftine.


Cristo, jouc'a toƚteƚcoyi ma Acueca' iƚe laftine. Xonca acueca' o
colihuequi iƚque. Toƚta'a toƚsinyi xonca ac'a laftine ailopa'a. 10 Toƚta'a

aƚinca tunƚu'e'molhuo'. 30 Imanc'


  lecui'ipa ȽanDios ticua: “Jahuay
iya' aƚteƚcoyi. Capa'a jiƚpe aƚsimpa timetsaicoƚe naitsi iƚque Jesús.
laifteƚcopa. Itsiya tama aimaƚsina Iƚne nomana' lema'a, iƚne nomana'
toƚcuejyi ma ti'hua cateƚma. li'a ƚamats', iƚne nomana' joupa

2 Cristo joupa lapenufponga',


toƚiya aƚsc'ai'inga', alixpi'inga'
calata maƚ'enga' capic'a. Cal Espíritu
lemimpola' ƚamats', 11 jahuay tinesle:

Jesucristo aƚinca aƚPoujna.” Ti'iƚa'


toƚta'a tixinim'me acueca' ȽanDios
Santo aƚ'eponga' anuli laƚpicuejma', caƚ'Ailli', tixinim'me acueca' ac'a
aƚ'nujuaitsila' laƚpimaye, aƚsinnila' lo'epa.
acuanuc'la. 2 Itsiya camilhuo':

12 Cristo aƚinca ihuejco'ma

Ja'ni toƚta'a loƚpicuejma', imanc' ȽanDios. Imanc', cunc'aipimaye,


aimolixtuc'o'moƚtsi, toƚ'etsoƚtsi jouc'a tolihuejco'me. Ti'hua
capic'a, ti'itsolhuo' anuli tolihuejco'me. Toƚiya ȽanDios
loƚpicuejma'. Iya' toƚiya lixoc'i'ma tunƚu'e'molhuo'. Tonƚ'etsoƚtsi
neta nulemma. 3 Aimoƚspic'e'me
  cuenna, acueca' toƚspaic'eƚe
monƚ'e'me to loƚpic'a. Aimoƚcua'me: ȽanDios. Ti'iƚa' toƚta'a ma maƚmana'
“Aƚsinƚa' iya' xonca ninc'a xans”. anuli, jouc'a tama ailaifpa'a jiƚpe,
Toƚ'oc'e'moƚtsi. Xonca toƚcua'me: tonƚ'eƚe iƚiya. 13 Ƚinca, imanc'

“Iya' ninaitsi, iƚque ƚaipima xonca coƚtuca' aimi'iya molihuejcoyacu


ac'a xans”. ȽanDios. Maƚque ȽanDios tilanc'e
4 Tolahueƚe te co'iya
  loƚpicuejma', timuc'i'molhuo' te ts'i'ic'
moƚtoc'iyacoƚtsi. Aimoƚcua'me: latenƚcocoya, tepi'i'molhuo' loƚpujfxi
“¿Te co'iya catoc'iyacoxi iya' tonƚ'eƚe toƚta'a.
caituca'?” 5 Imanc' loƚpicuejma'

14 Ja'ni ticuxe'entsolhuo',

ti'iƚa' to lipicuejma' Jesucristo. timitsolhuo': “Tonƚ'eƚe”, tonƚ'eƚe


6 Ai'a tipango'ma li'a ƚamats', ma
  nulemma tixojla' cunlata.
tipa'a Cristo. Iƚque i'Hua ȽanDios. Aimolixtulecu, aimoƚfuleco'me
ȽanDios qui'Ailli' ma' anuli liƚsans. cataiqui'. Aimoƚtalai'ot'ƚe'me.
Iƚque Cristo aiquinesqui: “Iya' ma Aimoƚcua'me: “¿Te caif'ecoya
NanDios. Maƚpe capanehuo.” 7 A'i   toƚta'a?”
toƚta'a licuapa. Iƚque i'oc'e'moxi, 15 Ja'ni tolihuejle iƚe laimipolhuo'

ipai'i'moxi lixans. I'e'e'moxi imozo ti'i'ma ma le'a ac'a lonƚ'ejma',


ȽanDios, i'onƚico'moxi to illanc' aimi'iya micufquinyacolhuo'.
ninc'ixanuc'. 8 Limuj'moxi axans,
  Toƚmuj'moƚtsi imanc' inaxque'
xonca i'oc'e'moxi. Ti'hua tihuejcojma ȽanDios. Aimi'onƚcoyacolhuo'
393 Filipenses 2

loƚf'as xanuc', iƚne a'ij ƚijca lo'epa, 22 Imanc' joupa olimetsaijma


eteƚquemma liƚpicuejma'. Xonca Timoteo. Iƚque joupa imujpoxi te
ti'onƚcotolhuo' to lan xamna. ts'i'ic' li'ejma'. Iya' ma to i'ailli', iƚque
Mi'i'ma lipuqui' iƚiya tulif'eyi pu'hua to ai'hua, aƚejmalepa. Aƚ'epá canic'
lema'a. 16 Toƚta'a lo'onƚcospolhuo'
  anuli, aluya'apá Lataiqui'. 23 Toƚiya

moluya'ayi, molu'iyaleyi Lataiqui'. cumme'ma Timoteo. Cacua: Ate'a


Iƚe Lataiqui' tuya'e' te ts'i'ic' ca'huaico'ma caxim'ma te ts'i'ic'
mulijyacu liƚpitine aimijouya. Ja'ni laifnuyaicoya fa'a. Tijouƚa' ti'hua'ma
ti'iƚa' toƚta'a loƚ'ejma', tixoj'ma iƚque.
neta capalaico'molhuo' al c'a iƚe 24 Tama camilhuo': “Aimicoƚya

litine ticuaiconanni Cristo. Jiƚpe cumme'ma Timoteo”, ca'huaiyinge


litine caxim'ma aƚinca ipammaita ȽanDios lapi'i'ma lane iya' jouc'a
laipenic', laiteƚcopa. ca'hua'ma jiƚpe pe loƚmana'. 25 Itsiya  

17 Fa'a li'a ƚamats' ma ca'ay lipenic'


  cummena'ma Epafrodito, ti'huanƚa'
ȽanDios tipa'a laiftsufcoya. Iƚe jiƚpe. Illanc' aƚinca ninc'apimaye.
laiftsufcoya imanc' nolapenufpá Ma' anuli aƚ'eyi lanic'. Illanc'
Lataiqui' lainuya'apa jiƚpe. Cami aƚ'onƚcosponga' to isoldado Cristo.
ȽanDios: “Toxinƚa', iƚna'a oxanuc'”. Illanc' aƚfuli'iyi lixcay. Iƚque
Ja'ni ticuicomma catsufcoxoxi Epafrodito ƚolapaluc, olummepá
jouc'a, ja'ni ticuicomma fa'a aƚtoc'iƚa', lapi'iƚa' lalahue'epa.
aƚma'anƚa', ne', toƚta'a ti'iƚa'. Ma 26 Iƚque juaiconapa ti'nujuaitsilhuo'.

mixcuajaiquemma laijuats' Ipic'a tixintsolhuo'. Tixhueƚmot'ƚe.


cax'najtsi'i'ma ȽanDios, Ixina' joupa imimpolhuo': “Extafpa
ca'nujuaistolhuo' imanc' lolapenufpa ƚoƚpima Epafrodito”. 27 Ƚinca

Lataiqui'. Cami'molhuo': Ac'a extafpa. Coƚa' tima'ma. ȽanDios


iƚe lonƚ'epa. 18 Imanc' jouc'a
  ixim'ma acuanuc', aiquimac'. A'i ma
toƚs'najtsi'i'me ȽanDios, ma' anuli le'a iƚque ixim'ma acuanuc' ȽanDios,
aƚs'najtsi'i'me. jouc'a aƚ'nujuaitsi iya'. Aƚsimpa
19 Itsiya ma ca'huaiyinge
  cateƚma fa'a, toƚiya aƚtoc'ipa.
ƚaƚPoujna Jesús, cacua: “Lapi'i'ma Ticua: “Aimixhueƚmot'ƚecona'ma
lane cumme'ma Timoteo”. Pablo”. 28 Epafrodito ticuaitsi jiƚpe

Aimicoƚ'ma ti'huaƚa' pe loƚmana'. toƚsinnatsoƚtsi imanc' tixojnata


Iƚque ticuainanni fa'a alu'i'ma cunlata. Iya' jouc'a a'ij tine
te ts'i'ic' moƚmana'. Toƚta'a caxhueƚmot'ƚeconaya. Toƚiya
aicaxhueƚmot'ƚeconaya, tixpi'i'ma xonca aipic'a cummena'ma. Cacua:
neta. 20 Jifa'a ailopa'a cocuena
  Aimicoƚ'ma. Ti'huanƚa'.
capima ƚo'onƚcoya to Timoteo. 29 Camilhuo': Tolapenufnaƚe

Iƚque ƚinca ti'nujuaitsilhuo'. ixojma cata. Iƚque jouc'a oƚpima.


Ipic'a tuluyalaiƚe al c'a jahuay Ma' anuli toƚ'huaiyijnyi ƚaƚPoujna
imanc'. 21 Locuenaye nomana'
  Cristo. Tolimetsaicoƚe. Jouc'a
fa'a, ituca' iƚne liƚpicuejma'. Xonca tolimetsaicotsola' jahuay iƚne
ti'nujuaisyoƚtsi iƚne quiƚtuca'. no'onƚcospola' to Epafrodito. 30 Iƚque  

Aimi'nujuaisyi Jesucristo lipenic'. coƚa' tima'ma. Aiquixina' acuanuc'


Filipenses 2​, ​3 394

lipitine, aƚtoc'ipa. Imanc' lumme'epa lan xanuc' lefot'ƚepola' ȽanDios.


caitomi. Imanc' aiqui'ic' cunƚouya. Jahuay locuxepa litaiqui' Moisés
Toƚiya Epafrodito ticua: “Iya caituca' ainihuequi, jiƚpe ailopa'a caijunac'.
catoc'i'ma ƚaipima Pablo”. 7 Toƚta'a aiximpoxi ninc'a xans.

3

Cunc'aipimaye, itsiya Cacua: “Iya' canant'ƚi. ȽanDios


ti'hua ticula'a'ma iƚe coƚje'e. lapenufi.” Lijoupa lainimetsaicopa
Camilhuo': Toƚ'nujuaisle ƚaƚPoujna Cristo aiximpa aimaƚtoc'iya ni
li'epa. Toƚta'a tolixoc'i'moƚtsi anuli laif'huaiyijmpa. Aixpic'epa
cunlata. Ma caxc'ai'ilhuo' toƚta'a nimenc'ecopa jahuay iƚiya. 8 Ma'

iya' aicaixina' juisquitine. Imanc' anuli itsiya, ti'hua quimenc'ejma,


ja'ni tolihuejle iƚe laitaiqui' ti'hua caxina aimaƚtoc'iya ni anuli
aimimenajyacolhuo'. 2 Caxc'ai'ilhuo':
  iƚiya. Aimi'iya mi'onƚicoya to al
Toƚpo'noƚe cuenna lixcay xanuc', cueca' al c'a laƚ'ipa, lainimetsaicopa
iƚne no'onƚcospola' to lan xujc'a Cristo. Lainihuejpa iƚque nejac'epa
quinneja. Ticuxe'enai'ilhuo' jahuay. Iya' cacua: Tejac'la'
tolisuac'etsoƚtsi. Tu'ilhuo': nulemma. Iƚiya li'ipa lalatenƚcocopa,
“Toƚ'etsoƚtsi circuncidar, toƚta'a itsiya caxina to cal cueca' quifuc.
tepenuf'molhuo' ȽanDios”. Ma le'a aipic'a aƚejmale'me Cristo,
Camicona'molhuo': Toƚpo'noƚe iƚque aiPoujna. 9 Cacua: “Aƚsinƚa'

cuenna iƚniya. 3 Ƚi'Espíritu ȽanDios


  ȽanDios joupa lapenufpa Cristo”.
aƚmuc'inga' te ts'i'ic' malihuejyacu. Aicanesconaya: “Iya' ninc'a xans,
Tixoqui calata aƚ'nujuaisyi canant'ƚi locuxepa ȽanDios, toƚta'a
li'epa Cristo. Aimaƚ'nujuaisyi limetsaico'ma”. A'i. Xonca cacua:
ja'ni latec'emponga' laƚpixic' o Aƚsinƚa' ȽanDios ca'huaiyinge Cristo,
a'i. ȽanDios joupa lapenufponga', toƚta'a limetsaico'ma, lapenuf'ma
aƚsinninga' ixanuc'. to ailopa'a caijunac'. 10 Cacua:


4 Iya' ƚinca nipajnya canesla': Quimetsaicoƚa' xonca te ts'i'ic'
“Joupa latec'empa laipixic'. Aƚ'empa Cristo lipicuejma'. Caxingufcoƚa' fa'a
circuncidar.” Iƚne pe nocuapá laicuerpo al cueca' li'ipa iƚe litine
toƚta'a ti'huaiyijnyi iƚe li'empola' limaf'i'inapa ȽanDios, lipa'anapa
jiƚpe liƚpixic'. Ne', iya' nipajnya pe lomana' limanapola'. Jouc'a
culij'mola'. 5 Iya' laipajntsi lixhuaitsi
  caxingufcoƚa' te ts'i'ic' liteƚcopa
apaico quitine aƚ'enghuo'ma Cristo. Ma cateƚma iya' cacua:
circuncidar. Laitatahueló ixanuc' Lai'ejma' ti'iƚa' to li'ejma' Cristo
Israel. Benjamín i'hua Israel mima jiƚpe lancruz. 11 Cacua:

iƚtatahuelo iƚniya. Lai'aillí a'hebreo, Cateƚcoƚa'. Litine timaf'inƚe,


tipalaiyi liƚtaiqui' a'hebreo, iya' titsolinanca limanapola', lapi'inƚa'
jouc'a nin'hebreo. Ma to quilihuequi laipitine aimijouya.
licuxepa Moisés iƚne lan xanuc' 12 Ƚinca, iƚe laifpalaicopa

fariseo, iya' jouc'a nihuejpa iƚe aiquenanƚi. Aicaixingufi jahuay


lataiqui', jouc'a ninfariseo. 6 Iya'
  iƚta'a. A'i quixhueya nulemma
acueca' aijanaj'ma ca'eƚa' lipenic' laipicuejma', lahue'e'. Mane ti'hua
ȽanDios, toƚiya aiteƚ'mi'mola' quipa'e laipujfxi. Cristo joupa
395 Filipenses 3​, ​4

ixpic'epa ti'iƚa' toƚta'a laipicuejma'. mane tihuejcoyi liƚcu'u lojanajpa.


Toƚta'a lahuepa. Icuai'ma pe laifpa'a. Aquiƚsina' calaic'ata iƚe liƚ'ejma'.
Alulijpa. Iya' cacua: “Ne', ti'iƚa' iƚe Xonca tixoqui quileta tuyalaicoyi
lixpic'epa Cristo”. toƚta'a. Ma le'a ti'nujuaisyi lopa'a
13 Maicunc'aipimaye, iya' aicacua:
  fa'a li'a ƚamats'.
“Joupa i'ipa”. Ma le'a cahuay ti'iƚa'. 20 Illanc' ituca' laƚ'ejma'.

Aica'nujuaitsi luyaipa li'ipa. Ma Aƚ'nujuaisyi laƚpiƚya' lopa'a lema'a.


capa'a fa'a li'a ƚamats' ca'onƚicoyoxi Jiƚpe ti'huayohuo Nalunƚu'eyaconga',
to cal xans nainupa lane. Iya' ma iƚque Jesucristo. Aƚ'huaicoyi
quinu ca'nujuaitsi lopa'a jiƚpe lema'a. ticuaiyunni. 21 Aƚpai'i'monga' illanc'

Ca'nujuaitsi laƚ'iya tijouƚa' laininupa. laƚcuerpo. Maƚmana' fa'a li'a ƚamats'


14 Quipa'e laipujfxi, cacua:
  aƚteƚcoyi jouc'a laƚcuerpo. Cristo,
“Cacula'aƚa'. Cajou'ne'ma laipenic', Nopa'a lema'a, iƚque licuerpo
iƚe lalapi'ipa ȽanDios Nopa'a lema'a.” i'ipa ituca'. Toƚta'a timujyoxi
Litine lai'huaiyijmpa Jesucristo, acueca' icueya limane lepi'ipa
ȽanDios aƚjoc'ipa ca'eƚa' iƚe lanic'. ȽanDios. Ti'hua limane ticuxeƚa'
Cajou'neƚa', lapi'ita iƚe laifnulijya. jahuay. Jahuay tixinguf'me iƚta'a
15 Imanc' iya' ja'ni ȽanDios
  limane, tihuejco'me. Toƚta'a ti'i'ma
joupa lapi'iponga' laƚpicuejma', aƚpai'i'monga', laƚcuerpo ti'iƚa' to
ja'ni joupa aƚcuec'epá, aƚspic'eƚe licuerpo iƚque.
ti'iƚa' toƚta'a laƚpicuejma', laƚ'ejma',
to joupa laimipolhuo'. Imanc'
petsi ituca' loƚpicuejma', ma
4 Ma ca'nujuaitsi toƚta'a
laƚ'iyaconga', caxc'ai'iconalhuo'.
Joupa aimipolhuo' te ts'i'ic'
ȽanDios timuc'i'molhuo' te ts'i'ic' monlihuejyacu ƚaƚPoujna
al c'a lonƚ'eyacu, ma to lijoupa Jesucristo. Itsiya camilhuo':
lainu'ipolhuo' jiƚpe laipalaicopoxi Toƚpo'noƚe loƚpicuejma' ti'iƚa' toƚta'a
iya' lai'ejma'. 16 Ma le'a cacua: “Ja'ni
  lonlihuejyacu. Aƚinca ca'elhuo'
joupa aƚcuec'eyi, ma toƚta'a aƚ'eƚe”. capic'a, imanc' illanc' ninc'apimaye.
17 Cunc'aipimaye, jahuay imanc'
  Ca'nujuaitsilhuo' juaiconapa. Litine
toƚspic'eƚe nulemma lihuejla' iya'. ticuaicoconanni ƚaƚPoujna aƚmajnta
Iya' quihuequi Cristo. Oƚsina' anuli, ¿te xonca al c'a lalapi'iya
laƚ'ejma' illanc', iya' y laif'as ȽanDios? Ma' imanc' lixoc'i'ma neta.
lin'epá canic'. Tolahuelojntsola' 2 Cunc'aipimaye Evodia y

iƚne no'epá toƚta'a. Tolihuejtsola'. Síntique, camilhuo': Imanc'


18 Joupa axpe' ainu'ipolhuo'
  unc'oquexi', ma' anuli ƚoƚPoujna.
timana' petsi ituca' liƚ'ejma'. Itsiya caxa'huelhuo': Tonƚ'eƚe
Itsiya capalaicocona'mola'. Ma ma' anuli loƚpicuejma'. 3 Jouc'a

ca'nujuaitsila' iƚniya cajoqui. Iƚne ima' macaipima, illanc' aƚinca


muyalaicoyi lapajnya aimi'nujuaisyi ninc'apimaye, aƚ'epá canic' anuli.
Cristo liteƚcopa jiƚpe lancruz. Itsiya camihuo': Totoc'itsola'
Tocomma ti'eyi laic' lencruz. iƚne laƚpimaye cacaƚ'no'. Li'ipa
19 Iƚne aimunƚulyacu, tecani'mola'
  capa'a jiƚpe loƚpiƚya' iƚne lacaƚ'no'
nulemma. Aimihuejcoyi ȽanDios, ma' anuli aƚ'eyi canic', luya'ayi
Filipenses 4 396

Lataiqui'. Jouc'a ƚaƚpima Clemente y laifnescopa, aƚsimpa laif'epa. Imanc'


locuenaye laƚejmalepá aƚ'epá canic' jouc'a tolihuejle toƚta'a. Ma toƚiya
jiƚpe. Iƚniya naƚtoc'ipa liƚpuftine toƚmajm'me anuli ȽanDios. Iƚque
iniƚingiya jiƚpiya al je'e. Iƚe al je'e tipac'e'e'molhuo' loƚpicuejma'.
iniƚingiya liƚpuftine petsi nolijyacu 10 Iya' tixoqui neta cax'najtsi'i

liƚpitine aimijouya. ƚaƚPoujna. Cami: “Laipimaye


4 Toƚ'nujuaisle ƚaƚPoujna li'epa.
  nomana' liƚya' Filipos joupa
Toƚta'a tolixoc'i'moƚtsi cunlata. aƚtoc'iconapa”. Ƚinca aixina' imanc'
Camiconalhuo': Tolixoc'itsoƚtsi li'ipa aicalimenc'ecojma, ma le'a
cunlata. 5 Toƚsintsola' acuanuc'la
  aiqui'ic' caƚtoc'i. 11 Iya' lainespa:

jahuay loƚf'as xanuc'. Toƚta'a “Aƚtoc'iconapa”, aicanescoyoxi


tixinim'me ac'a loƚpicuejma'. nincuanuc'. Iya' ja'ni ac'a capa'a o
ȽaƚPoujna aimicoƚconaya, ja'ni a'ijc'a, tixoqui neta cuyaijma
ticuaicoconno. lapajnya. Joupa nepenufpa toƚta'a
6 Aimoƚsueƚmot'ƚe'me ni
  laipicuejma'. 12 Ja'ni latets'i, ja'ni

anulemma. Ja'ni al c'a, ja'ni a'ijc'a limetsaicojma, tixoqui neta


lo'ipolhuo', toƚsahue'eƚe ȽanDios cuyaijma. Joupa aƚmuc'impa
titoc'itsolhuo'. Toƚpalaic'oƚe, tolu'iƚe tixojco'ma neta ma caxnet'ƚqui
lahue'epolhuo', toƚs'najtsi'iƚe. jahuay. Ja'ni tuyaf'la' ƚaifteja, ja'ni
7 Ja'ni toƚta'a loƚ'ejma' ma
  cunle'eƚa', ja'ni acueca' ai'hueca,
moƚ'huaiyijnyi Jesucristo, ȽanDios ja'ni aicai'hueca, lahue'e', ma' anuli
tipac'e'e'molhuo' loƚpicuejma'. tixojco'ma neta. 13 Ma cainihuequi

Aimoƚsueƚmot'ƚeconayacu. Toƚta'a Nalapenufpa, nipajnya ca'e'ma


aimi'iya maƚpac'eyaconga' jahuay. Maƚque Cristo lapi'i caipujfxi.
laƚpicuejma' illanc' caƚtuca'. ȽanDios 14 Tama toƚta'a canescoyoxi, jouc'a

ƚinca nipajnya. camilhuo': Joupa onƚ'epá al c'a.


8 Cunc'aipimaye, ai'a ticula'a'ma
  Iƚe lalumme'epa aƚmuc'ipa imanc'
coƚje'e caxc'ai'icona'molhuo', aƚ'nujuaitsi iya' laifteƚcopa fa'a.
cu'ilhuo' te ts'i'ic' moƚ'nujuaisyacu: Aƚsingufcoyi anuli. 15 Ca'nujuaitsi

Jiƚpe loƚpicuejma' toƚ'nujuaisle te ts'i'ic' lonƚ'e'me li'i'ma, iƚne ƚitiné


lataiqui' ja'ni al ƚinca, ja'ni lipangopa lolapenufpa Lataiqui'.
aimilosma, ja'ni lonescopa al ƚijca, Lainipayonni jiƚpe loƚpiƚya' ma
ja'ni pangay c'a, a'ij xujc'a, ja'ni capa'a ƚamats' Macedonia, ca'hua'ma
latenƚcocoya, ja'ni lonesconyacu ocuena camats', ma le'a imanc'
al c'a. Toƚ'nujuaisle lataiqui' pe unc'aipimaye noƚmana' jiƚpe liƚya'
lonescopa al c'a lonƚ'eyacu, jouc'a Filipos, alapi'ipa. Nepenuf'ma
lataiqui' petsi tixoc'i'molhuo' lalumme'epa imanc', iƚe aƚtoc'ipa.
cunlata. Toƚmi'me ȽanDios: Locuenaye lapimaye nafoƚyomma
“Aƚs'najtsi'ihuo' iƚe lataiqui'”. Ma ƚiƚeloƚya' aicaƚtoc'i. Toƚta'a oƚsina'.
iƚniya ƚataiquí toƚ'nujuaitsa. 16 Aicuaitsi liƚya' Tesalónica, ma

9 Toƚta'a aimuc'ipolhuo' maƚmana'


  capa'a jiƚpe, imanc' alumme'epa
anuli jiƚpe. Joupa oƚsina' toƚta'a laƚtoc'iya. Toƚta'a lonƚ'epa oquemma,
lai'ejma'. Ma' anuli oƚcuejpá a'i ma le'a anulemma.
397 Filipenses 4

17 Ƚinca, iƚe laipalaicopolhuo' aimijouya illanc' laƚs'najtsi'ipa.


imanc' laƚtoc'ipa aica'nujuaisyoxi Ti'hua limetsaico'me acueca' iƚque,
iya' caituca'. Ca'nujuaitsilhuo' imanc'. acueca' ac'a lo'epa. Amén. Toƚta'a
Cacua: Ti'hua tuyaf'la' lo'epa al c'a ti'iƚa'.
iƚne laipimaye. ȽanDios tixinnola' 21 Toƚnontsola' anuli anuli

i'ipa pangay c'a liƚpicuejma'. laƚpimaye nomana' jiƚpe. Iƚne


18 Joupa nepenufpa lalumme'epa
  i'huexi ȽanDios. Ma' anuli
imanc'. Epafrodito lapi'ipa. aƚ'huaiyijnyi Jesucristo. Toƚmitsola':
Itsiya aicalahue'e'. Ailopa'a “Pablo tinonilhuo'”.
caifxahue'econyacolhuo'. Aixina' Lapimaye nomana' fa'a pe
xonca axpe' lai'hueca. Iƚe lonƚ'epa laifpa'a tinonilhuo'. 22 Jouc'a

etenƚcocopa ȽanDios. Toco'ma tinonilhuo' jahuay lapimaye


joupa oƚtsufcopá al c'a. 19 Ƚinca,
  nomana' fa'a liƚya' Roma,
imanc' jouc'a aimehue'eyacolhuo'. iƚne i'huexi ȽanDios. Xonca
ȽainenDios tepi'i'molhuo' jahuay. ti'nujuaitsilhuo', tinonilhuo'
Iƚque aimehue'e', ixhueya. Imanc' lapimaye nomana' lejut'ƚ cal
jouc'a ti'hua tixhuai'ni'molhuo', cuecaj quincuxepa César.
ti'onƚcotolhuo' to Jesucristo. 23 Jiƚpe ƚolunxajma' toƚsingufle

20 Aƚs'najtsi'iƚe ȽanDios, iƚque


  lotoc'ipolhuo' ƚaƚPoujna
aƚ'Ailli'. Ni Locuena Quitine Jesucristo.
LIJE'E SAN PABLO LINIȽ'EPOLA'
LAPIMAYE LEFOT'ȽEPOȽTSI
LIȽYA' COLOSAS

1   Iya' ninPablo, nin'apóstol, Lataiqui' ipammaita. Ti'hua


1-2

alummepa Jesucristo. Toƚta'a tixpe'ela' lan xanuc' naihuejcopá. Al


ixpic'epa ȽanDios. Illanc', iya' y te'a quitine loƚquimf'epa Lataiqui'
ƚaƚpima Timoteo, aliniƚ'elhuo' toƚta'a li'ipa, ti'hua ti'i. Joupa i'ipa
imanc' i'huexi Cristo noƚmana' liƚya' coƚsina' te ts'i'ic' loya'apa al Ƚinca
Colosas. Imanc' aƚinca unc'aƚpimaye. Cataiqui'. Iƚe Lataiqui' inescopa
ȽanDios caƚ'Ailli' tipaxnetsolhuo', ȽanDios te ts'i'ic' mitoc'ilhuo',
titoc'itsolhuo', tipac'e'etsolhuo' mipaxnelhuo' imanc' noƚ'huaiyijmpá.
loƚpicuejma'. 7 Toƚta'a limuc'ipolhuo' ƚaƚpima


3 Aƚs'najtsi'iyi ȽanDios, iƚque Epafras. Iƚque, illanc' aƚ'eyi lanic'
i'Ailli' ƚaƚPoujna Jesucristo. lalapi'imponga'. Aƚ'huaiyijnyi
Maƚpalaic'oyi ma' aƚ'nujuaitsilhuo' Epafras. Litine litsehuo'ma jiƚpe
imanc'. 4 Toƚta'a laƚpanc'mecopa
  illanc' lummepá. Ma' anuli lanic'
laƚs'najtsi'ipa ȽanDios iƚe litine lo'epa, iƚe lalapi'iponga' Cristo.
laƚcuejpá imanc' toƚ'huaiyijnyi 8 Maƚque Epafras lu'iponga':

Jesucristo, jouc'a aƚcuejpá tonƚ'ela' “Lapimaye nomana' liƚya' Colosas,


capic'a jahuay lapimaye, iƚne aƚinca epenufpá cal Espíritu Santo.
jouc'a i'huexi ȽanDios. 5 Anuli
  Ti'eyi capic'a.” 9 Laƚcuejpá toƚta'a

toƚ'huaicoyi tepi'intsolhuo' iƚe aƚpango'me aƚsahue'e'me ȽanDios


al c'a li'hueca ȽanDios jiƚpe titoc'itsolhuo' xonca. Aicaƚsojtonga'.
lema'a. Toƚiya toƚ'eyoƚtsi capic'a. Ti'hua aƚsahue'eyi ȽanDios ti'iƚa'
Imanc' joupa oƚsina' tipa'a iƚe acueca' loƚpicuejma', tonƚ'eƚe
al c'a lapi'inyacolhuo'. Illanc' ma latenƚcocoya cal Espíritu
lu'ipolhuo' moƚquimf'eyi al Ƚinca Santo. Toƚta'a ti'i'ma coƚsina' te
Cataiqui', iƚe Lataiqui' loya'apa ts'ipic'a ȽanDios. Aimoƚnesyacu:
al c'a lixpic'epa ȽanDios. 6 Iƚe
  “Iƚe laif'epa, ¿ja'ni ac'a o a'ijc'a?”
Lataiqui' icuaita pe loƚmana'. Ma' Aimi'i'ma oque' loƚpicuejma'.
itsiya tipa'a jiƚpe. A'i ma le'a pe 10 Loƚ'ejma' ti'onƚcota to li'ejma'

loƚmana' imanc', icuaita jouc'a ni ƚaƚPoujna mipa'a fa'a li'a ƚamats'.


petsi li'a ƚamats'. Ni petsi loya'ampa Toƚta'a toluyalaico'me. Tonƚ'e'me

398
399 Colosenses 1

ma le'a latenƚcocoya ȽanDios. to lan rey, o lan tsila' capoujnalá,


Toƚmuj'moƚtsi imanc' ixanuc' o lan tsila' quincuxepá, o ti'hua
ȽanDios. Tonƚ'e'me al c'a. Imanc' liƚmane, ticuxeyi, jahuay iƚniya
joupa oƚsina' te ts'i'ic' lipicuejma' petsi aiqui'huáquila' jouc'a petsi
ȽanDios, ti'hua tonlimetsaicoyi. li'huáquila', ƚilanc'epola' ƚi'Hua
Ti'hua ti'i'ma xonca acueca' iƚe ȽanDios. Maƚque iƚPoujna jahuay.
loƚsina'. 11 Monƚ'eyi al c'a, ȽanDios

17 Ai'a tilajm'ma jahuay iƚna'a iƚque

titoc'i'molhuo', tepi'i'molhuo' tipa'a. Ti'hua limane aimeteƚqueya


coƚpujfxi. Iƚque cal Cueca' lema'a ni li'a ƚamats' ni lopa'a
CanDios juaiconapa acueca' lo'epa. jiƚpiya. 18 Iƚque copa'a aƚjuac, illanc',

Ti'e'e'molhuo' acueca' ƚolunxajma'. nalafot'ƚeponga' ȽanDios, icuerpo.


Toƚta'a toƚsnet'ƚƚe lo'iyacolhuo'. Iƚque itsahuenamma, ipanamma pe
Aimolixtuleyacu, tixoj'ma cunlata lomana' limanapola', aimimaconaya.
toƚsnet'ƚ'me. 12 Toƚs'najtsi'i'me
  Copa'a Cal Te'a ƚi'ipa toƚta'a. Illanc'
ȽanDios, iƚque i'Ailli' ƚaƚPoujna licuerpo ma' anuli laƚ'iyaconga',
Jesucristo. Joupa aƚƚanc'eponga' lapi'iponga' laƚpitine aimijouya.
laƚpicuejma'. Toƚta'a anuli jahuay Ƚinca ailopa'a co'onƚcospa. Iƚque
lapimaye, iƚne i'huexi ȽanDios, xonca cal Cueca', jahuay tuliqui.
aƚtsuflaita jiƚpe petsi lopa'a pangay 19 Ixhueya lipicuejma'. Toƚta'a

epalc'o'. Alapi'itonga' cal c'a ȽanDios etenƚcocopa. Ma' anuli


ƚaƚ'huexi. liƚpicuejma'. 20 Li'ipa, ȽanDios

13 Li'ipa, ma luyalaicoyi to
  icuaj'ma lilanc'epa. Toƚta'a tocomma
iƚniya pe amuf liƚpicuejma', tifuli'iyoƚtsi, aimimana' anuli.
aiquepalc'o'innila'. Ma' anuli Ixpic'epa tipac'eƚa' lafuleya toƚiya
ƚaƚpincuxepa. Itsiya ituca' ummecopa ƚi'Hua timayotsi lancruz,
aluyalaicoyi. ȽanDios lunƚu'eponga'. tixcuajaitsi lijuats'. Toƚta'a ixanupa
Ocuena aƚcuxenga'. Aƚcuxenga' lataiqui', joupa iƚijmpa. Ticuaihuo
ƚi'Hua ȽanDios, iƚque ƚetenƚcocopa, litine jahuay tetenƚcoco'ma ȽanDios.
ti'ay capic'a. 14 Maƚque ƚi'Hua
  Ja'ni lema'a ja'ni li'a ƚamats', ma'
ȽanDios aƚ'najcufponga' laƚjunac'. anuli tetenƚcoco'ma ȽanDios.
Toƚiya ȽanDios alimenc'e'ecoponga' 21 Li'ipa, jouc'a imanc'

laƚ'epa lixcay. aimonƚejmaleyi ȽanDios. Jiƚpe


15 ȽanDios, iƚque i'Ailli' Jesucristo,
  loƚpicuejma' onƚ'epaj laic' ȽanDios.
aiqui'huáqui. Aimi'iya mixininyacu. Aicoƚcueca, onƚ'epá quixcay. 22 Itsiya

Ƚi'hua timuqui te ts'i'ic' qui'Ailli'. a'i. Tonƚejmaleyi ȽanDios. Toƚta'a


Ai'a tilanc'e'ma ȽanDios lema'a, loƚpicuejma' lepi'ipolhuo' imanc'
li'a ƚamats', lan xanuc', ma tipa'a pe noƚ'huaiyijmpá Jesucristo,
ƚi'Hua. Toƚiya ecui'ipa Cal Te'a. iƚque lima'ampa iteƚcopa jouc'a
16 Jahuay lixpic'epa ȽanDios tilajnla',
  licuerpo, jiƚpe lipixic', lipecaƚ.
ƚi'Hua ilanc'epa, jahuay lopa'a ȽanDios ixpic'epa tixinintsolhuo'
lema'a, jahuay lopa'a li'a ƚamats', ma le'a i'huexi iƚque. Ixpic'epa
ja'ni i'huáqui o aiqui'huáqui. Iƚne tixinintsolhuo' joupa i'ipolhuo'
petsi aiqui'huáquila', ja'ni lo'epa pangay c'a loƚpicuejma'. Toƚta'a
Colosenses 1​, ​2 400

aimitac'uinyacolhuo' cajunac', Imanc' li'ipa aicolimetsaijma


ailopa'a. ȽanDios tepenuftolhuo' ȽanDios. Itsiya Cristo tipa'a
jiƚpe pe lopa'a. pe loƚmana'. Iƚque epi'ipolhuo'
23 Toƚta'a lo'iyacolhuo' ja'ni ti'hua
  loƚpicuejma'. Toƚiya toƚ'huaicoyi
tonƚ'e'me ƚinca Lataiqui', iƚe loya'apa tepenuftsolhuo' ȽanDios,
lixpic'epa ȽanDios. Ticuicomma tilaitsufcotolhuo'.
toƚfaƚe loƚpicuejma'. Toƚspic'eƚe 28 Maluya'ayi Lataiqui' aƚpalaicoyi

tolihuejle. Toƚ'huaicoƚe iƚe al c'a Cristo. Jahuay lan xanuc' lu'ila' te


lapi'iyacolhuo' ȽanDios. Lataiqui' ts'i'ic' mi'eyacu ja'ni tetenƚcocoƚa'
loƚcuejpa imanc' tinescojma maƚiya ȽanDios lo'epa. ȽanDios
al c'a. Iƚe Lataiqui' loƚcuejpa joupa aƚƚanc'e'eponga' laƚpicuejma', toƚta'a
uya'ampa ni petsi li'a ƚamats'. Jouc'a luhuaƚqueyi Lataiqui', aƚmuc'ila'.
iya' ninPablo cuya'e'. Toƚta'a laipenic' Tijouƚa' aƚmita ȽanDios: “Toxintsola'
lainepenufpa. iƚna'a laƚpimaye, iƚna'a lepenufpola'
24 Itsiya tixoqui neta cateƚma.
  Cristo. Joupa i'ipa ixhueya
Ca'nujuaitsilhuo' imanc'. Cacua: liƚpicuejma'. Ailopa'a mehue'ela'.”
Iƚta'a laifteƚcopa titoc'itsola' 29 Toƚiya ca'ay canic' juaiconapa.

laipimaye xonca ti'huaiyijnle Cristo. Joupa aipo'nopa laipicuejma',


Illanc' nalafot'ƚeponga' ȽanDios cacua: Tama cateƚma catoc'i'mola'
icuerpo Cristo. Maƚteƚcoyi jouc'a laipimaye.
titeƚma Cristo. Ma tehue'e' iƚe Cristo acueca' aƚtoc'i. Lapi'i
lateƚcoya. Maƚteƚcoyi panca panca caipujfxi. Caxingufi acueca' lo'epa
aƚsuai'niyi iƚe lateƚcoya. Toƚta'a iƚque.
laif'epa itsiya ma caxingufcojma
cateƚma jifa'a laicuerpo.
25 Iya' catoc'ila' lapimaye

2 Iya' cacua: Ti'iƚa' coƚsina'
iya' acueca' ca'nujuaitsilhuo'
imanc'. Ma' anuli ca'nujuaitsila'
lefot'ƚepola' ȽanDios. Toƚta'a lapimaye nomana' liƚya' Laodicea,
lixpic'epa iƚque ȽanDios. Ma' jouc'a jahuay locuenaye lapimaye
iƚque lapi'ipa laipenic' cuya'aƚa' petsi aicalimetsaijma. Acueca'
Lataiqui' pe loƚmana' imanc' a'i quihuejnyoxi, caxahue'e ȽanDios
cunc'ijudío. Lummepa cu'itsolhuo' titoc'itsolhuo'. 2 Caxa'hue:

jahuay loya'apa litaiqui' ȽanDios. Tixpi'itsolhuo' cunlata. Tonƚ'etsoƚtsi


26 Cuhuaƚque lipime cataiqui'
  capic'a. Toƚta'a ti'i'ma ma' anuli
loya'apa. Iƚe li'ipa luyaipa axpe' loƚpicuejma'. Aimoƚsinyacoƚtsi
camats' emiya lataiqui'. Lan to iƚne lan cuanuc'la pe ailopa'a
xanuc' muyalaicoyi liƚpepajnya quiƚ'huexi. Toƚsim'moƚtsi to iƚne
aquiƚsina' lemiya cataiqui'. Itsiya acueca' ts'iƚ'hueca. Toƚcuec'e'me
iƚsina'. ȽanDios timuc'ila' lixanuc', litaiqui' ȽanDios. Tolapejna'me
iƚne i'huexi. 27 ȽanDios joupa
  nulemma lipime cataiqui' li'ipa
ixpic'epa ti'iƚa' quiƚsina' acueca' emipa ȽanDios. 3 Jiƚpe iƚe lipime

juaiconapa ac'a loya'apa, lo'eya, iƚe cataiqui' aƚsinna'me jahuay al c'a


lataiqui' li'ipa lemiya. Iƚe Lataiqui' juaiconapa. Aƚsinna'me to jipu'hua
tinescolhuo' imanc' a'i cunc'ijudío. acueca' lipitali. Ja'ni lahueyi ti'iƚa'
401 Colosenses 2

xonca acueca' ac'a laƚpicuejma', o lomxiye, ¿te xonca capi'iyacolhuo'?


lahueyi ti'iƚa' xonca caƚsina', jiƚpe Ailopa'a capi'iyacolhuo'. Lan tsila'
lataiqui' aƚsinna'me jahuay iƚna'a. capaluc' quema'a tama acueca'
Tocomma emiya. Lan xanuc' icueya liƚmane, acueca ticuxeyi,
aimicuec'eyi. Cristo tuliquila' jahuay. Ticuxela'
4 Laifcuapa toƚta'a
  iƚniya.
caxhueƚcocolhuo' imanc'. Cacua: 11 Aimicuicomma mi'enyacolhuo'

Aga tifel'mi'molhuo' iƚne petsi circuncidar. Cristo joupa


tocomma to ac'a lopalaipa, iƚne epenufpolhuo', toƚta'a tocomma
iƚsina' te ts'i'ic' mifel'miyaleyacu. joupa i'empolhuo' circuncidar.
5 Ƚinca tama aicapa'a jiƚpe,
  ȽanDios tepenuftolhuo'. Ƚinca
tocomma aƚmana' nuli. Tocomma ailopa'a quetec'elhuo' lan xanuc'
cahuelongilhuo'. Tixoqui neta loƚpixic'. Imanc' ituca' li'ipolhuo'.
caxinnilhuo' tolihuejcoyoƚtsi. Joupa oƚpo'nopá loƚpicuejma',
Toƚmujyi aƚinca toƚ'huaiyijnyi olatec'opá loƚ'epa a'ijc'a,
Jesucristo. toƚcuanajyoƚtsi loxahue'epolhuo'
6 Joupa imuc'impolhuo' naitsi
  loƚcuerpo, aimolihuejcoyi iƚta'a.
iƚque Jesucristo ƚaƚPoujna. Toƚta'a Jahuay petsi lepenufpola' Cristo, ma'
olapenufpá. Itsiya camilhuo': anuli li'ipola'.
Ma' anuli ti'hua tolihuejco'me. 12 Lijoupa limapa Cristo emimpa.

7 Imanc' loƚpicuejma' joupa ifacaipa


  Imanc' lepo'impolhuo' tocomma
Cristo. Itsiya ti'hua toƚ'nujuaisle emimpolhuo' jouc'a. Lijoupa
iƚque. Toƚta'a ti'hua toƚfa'e'moƚtsi lemimpa Cristo ipanamma pe
loƚpicuejma'. Xonca tolimetsaico'me lomana' limanapola'. Imanc'
ma' aƚinca lataiqui' limuc'impolhuo', lolipalumma laja' tocomma
maƚe lataiqui' lolapenufpa. olipalumma jouc'a pe lomana'
Aimixojyacolhuo'. Juaiconapa ti'hua limanapola'. Imanc' oƚ'huaiyijmpá
toƚs'najtsi'i'me ȽanDios. ȽanDios, toƚcuayi: “Joupa
8 Camilhuo': Toƚpo'noƚe cuenna.
  imaf'i'inapa Cristo, ipa'anapa pe
Ja'ni a'i aga tileco'molhuo' ocuenaj lomana' limanapola'”; toƚta'a jouc'a
comxi. Tifel'mim'molhuo'. Iƚne oƚmaf'i', tipa'a al ts'e loƚpitine.
no'epá toƚta'a tipalaiyi tocomma 13 Li'ipa, imanc' ti'onƚcospolhuo' to

atsila' cataiqui', ma le'a tipa'ayi limanapola'. Joupa ejac'epolhuo'


quiƚtuca' liƚpicuejma'. Tipalaicoyi iƚe lonƚ'epa lixcay. Iƚniya ƚitiné
liƚtaiqui' lan xanuc'. Iƚpic'a tolihuejle ti'onƚcospolhuo' to lan xanuc'
liƚ'ejma' lan xanuc' nomana' fa'a li'a pe ailopa'a quiƚseña. ȽanDios
ƚamats'. Iƚe a'i litaiqui' Cristo. aiquimetsaicolhuo' ixanuc'.
9 Cacua: Cristo aimehue'e'. Ma'
  Moƚmana' toƚta'a ȽanDios
anDios i'epoxi xans. ȽanDios imaf'i'inapolhuo' anuli Cristo. Ƚinca
y Cristo ma' anuli liƚpicuejma', imanc' y illanc' limenc'e'ecoponga'
ixhueya. 10 Imanc' joupa
  jahuay laƚ'epa a'ijc'a. 14 Aicalihuequi

epenufpolhuo' Cristo, jouc'a locuxepa ȽanDios, iƚe lataiqui'


aimehue'elhuo'. Iƚne locuenaye liniƚijmpa. Toƚiya iƚe lataiqui'
Colosenses 2​, ​3 402

aƚcuxeconga', alacani'enga'. Itsiya 20 Imanc' ja'ni joupa imapolhuo'


aimaƚcuxecoconayaconga'. ȽanDios anuli Cristo, ja'ni tipa'a ituca'


joupa iƚonc'epa, epaƚts'ingimpa loƚpitine, ¿te qui'icopa loƚ'ejma' to
jiƚpe lancruz. 15 Toƚta'a acuajmaica
  liƚ'ejma' locuenaye xanuc' nomana'
imuj'ma xonca acueca' Cristo. Iƚque fa'a li'a ƚamats'? ¿Te coluyalaicopa
ticuxela' lan tsila' lapaluc' quema'a, toƚta'a? Imanc' tocomma ailopa'a
iƚne no'huapa acueca' liƚmane. Li'ipa, iƚe loƚpitine. ¿Te colihuejcocopola'
iƚniya lapaluc' imuc'i'me te ts'i'ic' iƚne locuxe'epolhuo'? 21 Tixc'ai'ilhuo':

ȽanDios. Itsiya a'i, tihuejcoyi Cristo. “¡Aimoƚ'noƚ'me iƚta'a! ¡Aimoƚte'me


16 Toƚiya aimoƚsueƚmot'ƚe'me
  iƚque! ¡Aimoliƚoc'oƚai'me
iƚniya nocuapá: “Aimote'ma moƚ―laf'me jiƚcu'hua!” 22 Iƚna'a  

iƚta'a, aimoxna'ma iƚiya”. Ni lonescopa aimicoƚya. Ti'hua


aimoƚsueƚmot'ƚe'me iƚne tijaf'quinghua. Locuaicoya quitine
locuxe'epolhuo'. Iƚne ticuxe'elhuo' ailopa'a. Iƚna'a ƚataiquí lan xanuc'
tonƚ'eƚe cuenna ƚitiné, ti'iƚa' tipa'ayi quiƚtuca' liƚpicuejma'. A'i
ajuic, ti'iƚa' cal ts'e mut'ƚa o ti'iƚa' toƚta'a locuxe'epolhuo' ȽanDios.
itine conxajya. 17 Jahuay iƚna'a

23 Ƚiƚtaiquí tocomma juaiconapa

ti'onƚcospa to lipunxahua cal xans. mixingufyi. Naihuejcopá iƚna'a


A'ij cuajmaica mimuqui te ts'i'ic' iƚe ƚataiquí iƚne quiƚtuca' tixpic'eyi
al c'a lapi'iyacola' ȽanDios lixanuc'. texc'onƚingoƚai'me juaiconapa,
Itsiya joupa aƚmuc'imponga' te ts'i'ic'. acueca' ti'oc'eyoƚtsi, acueca'
Ma' iƚque Cristo cal C'a. Iƚque a'i titeƚ'miyoƚtsi liƚcuerpo. Toƚta'a
cunxahua. aimi'eyi lipic'a ȽanDios. Iƚque
18 Aimolihuejco'mola' pe no'e'epoƚtsi
  ipic'a aƚ'e'moƚtsi cuenna laƚcuerpo,
to ninaitsi xanuc', iƚne ti'oc'eyoƚtsi aƚcuxe'moƚtsi al c'a. Ja'ni
juaiconapa. Iƚne naxc'onƚingoƚaipá tolihuej'me iƚta'a ituca' cataiqui' ma
lapaluc' quema'a. Ja'ni tolihuejle, le'a tonƚ'e'me lipic'a loƚcuerpo, iƚe
imanc' aimolulijyacu al c'a, iƚe ticuxe'molhuo' lonƚ'eyacu.
lapi'iyacola' lixanuc ȽanDios. Ma
toƚta'a iƚpic'a iƚniya. Iƚne tihuejyi
loximpa to al paiyo. Tixinyoƚtsi
3 Imanc', ja'ni ȽanDios joupa
imaf'i'inapolhuo' anuli Cristo
tolahueƚe lapi'inyacolhuo', iƚe
acueca' liƚpicuejma', timuc'iyoƚtsi lopa'a lema'a. Jiƚpe tipa'a Cristo
quiƚtuca'. Lataiqui' lomuc'iyalepa ticutsuya al c'a camane ȽanDios.
aiquimuc'ila' cal Espíritu Santo. 2 Toƚ'nujuaisle lopa'a lema'a, a'i

19 Iƚne joupa enajpoƚtsi Cristo, iƚque


  lopa'a fa'a li'a ƚamats'. 3 Imanc'

aƚJuac, illanc' icuerpo. moƚmana' a'i to li'ipa. Joupa


Al cuerpo tama tipa'a limef'la imapolhuo', i'ipa ats'e loƚpitine.
licoyuntura tejonƚinala' anuli, Jiƚpe pe lopa'a ȽanDios tipa'a Cristo
ticuicomma ƚijuac. Ja'ni a'i ailopa'a imaf'i'. Ma to iƚque lipitine, toƚta'a
co'eya. Toƚe illanc' licuerpo Cristo, loƚpitine. Ƚinca itsiya aicoƚsina'
iƚque ƚaƚJuac aƚtes'minga' illanc' nulemma te ts'i'ic' iƚe loƚpitine.
icuerpo. Licuerpo ti'hua titoqui, ma Tocomma emiya. 4 Maƚque Cristo

to ȽanDios tixpic'e titojla'. aƚpitine. Litine timujxoxi Cristo,


403 Colosenses 3

imanc' jouc'a jahuay lixanuc' iƚiya laƚpicuejma' aimehue'eya.


toƚmuj'moƚtsi. Jiƚpe litine aƚinca ȽanDios lipicuejma' aimehue'e'.
tixinnim'me acuajmaica te ts'i'ic' Toƚta'a ti'i'ma illanc' laƚpicuejma'
iƚe laƚpitine. Aƚsim'monga' joupa aimalahue'eyaconga'.
i'epa pangay c'a laƚpicuejma'. 11 Iƚne petsi tipa'a al ts'e

Aƚ'onƚcotonga' to Cristo. liƚpicuejma', aiminesyacu: “Iya'


5 Toƚiya, ma moƚmana' fa'a
  ninjudío, iƚque a'i. Iƚque agriego,
li'a ƚamats' toƚ'e'moƚtsi cuenna. ninaitsi xans.” Aiminesyacu:
Iƚiya loƚcuerpo toƚcuxeƚe. “Iya' joupa aƚ'empa circuncidar,
Tihuejcotsolhuo' loƚmane', iƚque a'i. Iƚque ȽanDios
loƚ'mitsi', jahuay iƚe loƚcuerpo. aimepenufya.” Aiminesyacu:
Camilhuo': Aimolahue'mola' “Iƚque aiquimuxejma”; o “Iƚque
cacaƚ'no', aimoƚ'e'me al xujc'a, xonca atonno”; o “Iƚque amozo,
aimolahuelojm'mola' lacaƚ'no' i'huexi ƚipoujna”; o “Iƚque ailopa'a
moƚsuico'mola', aimoƚjanaj'me quipoujna, quituca' ticuxeyoxi”. Iƚne
lixcay, aimoƚ'e'moƚtsi to iƚniya petsi al ts'e liƚpicuejma' tixim'moƚtsi
petsi aimicuayacu: “Joupa tipa'a”. ma' anuli. Xonca ti'nujuaisyi Cristo,
Iƚne ma ti'hua tehueyi xonca. iƚque ƚepenufpola' jahuay iƚniya
Ja'ni toƚta'a loƚ'ejma' ȽanDios ja'ni ti'huaiyijnyi.
ti'onƚicolhuo' to iƚniya naihuejpá 12 Imanc' joupa i'huijf'epolhuo'

locuenaye candiosla'. 6 Petsi


  ȽanDios. Imanc' i'huexi iƚque,
toƚta'a liƚ'ejma' ȽanDios tixtuc'ola', ti'elhuo' capic'a. Toƚiya toƚsintsola' to
titeƚ'mila'. acuanuc'la loƚpimaye, toƚpalaic'otsola'
7 Li'ipa ailopa'a al ts'e loƚpitine,
  al c'a, aimoƚ'e'e'moƚtsi tsila',
imanc' tonƚ'eyi toƚna'a. Toƚta'a aimoƚ'nof'e'e'moƚtsi. Toƚsnet'ƚƚe
tonluyalaicoyi lapajnya. lo'epolhuo'. 13 Aimolixtuc'o'moƚtsi.

8 Itsiya toƚpo'noƚe loƚpicuejma',


  Ja'ni a'ijc'a li'epolhuo',
aimonƚ'econa'me to li'ipa, tolimenc'e'eco'moƚtsi. ȽaƚPoujna
aimolixtutsai'me, aimolixtule'me, joupa imenc'e'ecopolhuo' lonƚ'epa,
aimolahue'me monƚ'e'mola' quixcay ma' anuli tolimenc'e'eco'moƚtsi.
loƚf'as xanuc', aimoƚnesco'mola' 14 Monƚ'eyi jahuay toƚna'a jouc'a

a'ijc'a, aimoƚnesc'e'e'mola' cataiqui', tonƚ'etsoltsi capic'a ma to mi'eyi


aimi'i'ma toƚta'a loƚnesyacu. lapimaye. Toƚta'a lonƚ'epa al c'a
9 Aimoƚfel'mi'moƚtsi. Imanc'
  tetenƚcoco'ma ȽanDios. Ja'ni
aimi'iya moƚ'onƚicoyacoƚtsi aimoƚ'eyacoƚtsi capic'a tixim'molhuo'
to li'ipa. Joupa oƚpo'nopá to tehue'elhuo'. 15 ȽanDios

lafane coƚpicuejma'. Oƚpo'nopá ijoc'icopolhuo' tipac'e'etsolhuo'


li'ejma' iƚiya. 10 Joupa oƚspic'epá
  loƚpicuejma' Cristo. Camilhuo':
tolihuejle al ts'e loƚpicuejma'. Iƚiya Toƚmajncoƚe toƚta'a. Maƚta'a lipic'a
loƚpicuejma' ti'hua tilajmna'ma. ȽanDios. Ijoc'ipolhuo' ti'itsolhuo' to
Tijouƚa' ti'onƚcota to lipicuejma' anuli cal xans. Ti'onƚcotsolhuo' to
ȽanDios. Iƚque Nolanc'enapa anuli al cuerpo. Jouc'a toƚs'najtsi'iƚe
al ts'e loƚpicuejma'. Toƚta'a ȽanDios.
Colosenses 3​, ​4 404

16 Anuli anuli toƚ'nujuaisle litaiqui' ƚaƚPoujna. 24 Imanc' joupa oƚsina'


Jesucristo. Tolihuejle jahuay. ti'najtsetolhuo' ƚaƚPoujna. Iƚque


Toƚta'a tepi'im'molhuo' loƚpicuejma' tepi'itolhuo' al ƚijca, tepi'itolhuo'
toƚmuc'i'moƚtsi. Toƚsc'ai'itsoƚtsi ti'iƚa' coƚ'huexi. Imanc', ma Cristo
ac'a lonƚ'eyacu. Toƚpalaic'ocotsoƚtsi oƚPoujna, tolihuejcoƚe iƚque.
lan salmo, lan himno, lan 25 Toƚ'nujuaitsa: Iƚne pe no'epá a'ij

alabanza. Imanc' tolapenufyi ƚijca jouc'a tipa'a lapi'inyacola'.


lotoc'ipolhuo' Cristo. Toƚiya Ma to li'epa ma toƚta'a tepi'innola'
jiƚpe ƚolunxajma' tolunac'co'me quiƚjunac'. ȽanDios tixinnila' ma'
ȽanDios. 17 Ja'ni toƚpalaiyi, ja'ni
  anuli jahuay. Iƚne lapoujnalá, ja'ni
tonƚ'eyi canic', jahuay lonƚ'epa, ma a'ijc'a lo'epa, jouc'a tepi'innola'
monƚ'eyi toƚ'nujuaisle ƚaƚPoujna quiƚjunac'.
Jesús lipuftine. Toƚs'najtsi'iƚe
ȽanDios caƚ'Ailli'. Iƚque tepenufta
loƚs'najtsi'ipa, toƚ'huaiyijnyi Jesús.
4 Imanc' unc'apoujnalá
aimolatets'i'mola' loƚmozó.
Toƚ'etsoƚtsi ƚijca loƚ'ejma'.
18 Imanc' unc'apenoye,
  Toƚmujtsoƚtsi al c'a loƚpicuejma'.
tolihuejcotsola' loƚpe'aillí. Toƚta'a Joupa oƚsina', a'i ma le'a iƚniya
ticuicomma lonƚ'eyacu imanc' jouc'a imanc', tipa'a ƚoƚPoujna jiƚpe
noƚ'huaiyijmpá ƚaƚPoujna. 19 Imanc'
  lema'a.
unc'ape'aillí, tonƚ'etsola' capic'a 2 Jahuay imanc' ti'hua toƚpalaic'oƚe

loƚpenoye. Aimoƚcuxenai'mola'. ȽanDios, aimixojtolhuo'. Ti'hua


20 Imanc' unc'a'uhuay,
  toƚs'najtsi'iƚe ȽanDios. 3 Ma

tolihuejcotsola' loƚ'aillí. Tonƚ'eƚe moƚpalaic'oyi ȽanDios toƚsahue'e'me


jahuay loxc'ai'ipolhuo'. Toƚta'a aƚtoc'itsonga' illanc'. Lapi'itsonga'
tetenƚma, imanc' noƚ'huaiyijmpá lane luya'aƚe Lataiqui' iƚe
ƚaƚPoujna. lopalaicopa Cristo. Ƚinca luyaipa
21 Imanc' unc'a'aillí,
  quitine li'ipa emiya, itsiya a'i. Maƚe
aimoƚsc'ai'ot'ƚi'mola' juaiconapa lataiqui' caifnuya'apa iya'. Toƚiya
loƚnaxque'. Ja'ni toƚsc'ai'ot'ƚitsola' aƚ'noƚimpa, aƚtats'iya fa'a. 4 Ja'ni

aimixnet'ƚyacu. Titafquecola'. ȽanDios lapi'itsonga' lane luya'aƚe,


22 Imanc' unc'imozó tolihuejcotsola'
  aƚinca ca'econa'ma iƚe laipenic'.
jahuay loxc'ai'ipolhuo' loƚpoujnalá Cu'iyale'ma ma' acuajmaica iƚe
nomana' fa'a li'a ƚamats'. lataiqui'.
Aimoƚ'onƚico'moƚtsi to lan xanuc' 5 Ma moƚmana' petsi iƚne a'i

petsi oque' liƚpicuejma'. Iƚne capimaye, toƚspic'eƚe al c'a te


ti'e'me canic' ma le'a mehuelongila' ts'i'ic' lonƚ'eyacu, loƚpalaicoyacu.
ƚiƚpoujna. Tijouƚa' aimi'econayi. Itine itine tipa'a al c'a lonƚ'eyacu.
Toƚspaic'eƚe ȽanDios. Toƚta'a Ne', tonƚ'eƚe toƚta'a. 6 Ma

aimoƚfel'miyacola' loƚpoujnalá. moƚpalaic'oyoƚtsi toƚ'nujuaitsa


23 Jahuay lonƚ'eyacu tixoj'ma
  ƚaƚPoujna litoc'ipolhuo',
cunlata tonƚ'eƚe. Toƚ'nujuaitsa lipaxnepolhuo'. Ti'iƚa' loƚtaiqui'
ma molihuejcola' loƚpoujnalá, ma latenƚcocoya lataiqui', a'i
iƚne axanuc', xonca tolihuejcoyi ninaitsi cataiqui'. Toƚta'a ȽanDios
405 Colosenses 4

tepi'i'molhuo' loƚpicuejma', ti'iƚa' coƚsina' te ts'i'ic' lipic'a


toƚtalai'e'mola' jahuay. ȽanDios, ti'hua tonƚ'e'me toƚta'a.
7-8 Cumme'ma Tíquico. Ticuaitsi

13 Nimetsaijma Epafras li'ejma'.

jiƚpe pe loƚmana' iƚque tu'itolhuo' te Aixina' acueca' titeƚ'miyoxi,


ts'i'ic' laifnuyaicopa. Iƚque Tíquico titoc'itsolhuo' imanc' noƚmana'
acaipima. Aiquenajyoxi, ti'hua jiƚpe liƚya' Colosas. Ma' anuli
ti'ay lanic'. Ma' anuli aƚ'eyi lipenic' ti'nujuaitsila' lapimaye nomana'
ƚaƚPoujna. liƚya' Laodicea, jouc'a nomana' liƚya'
Cacua: Cumme'ma ti'iƚa' quixina' Hierápolis.
te ts'i'ic' moƚmana'. Tixpi'itsolhuo' 14 Tinonilhuo' Lucas ƚacaƚpima,

cunlata. 9 Tíquico tiyejmale'me


  iƚque ƚin'ehuale cafxi. Jouc'a Demas
Onésimo. Juaiconapa aƚ'huaiyijnyi tinonilhuo'.
iƚque ƚacaƚpima. Iƚque oƚpiƚya' xans. 15 Lapimaye nomana' liƚya'

Iƚne tu'itolhuo' jahuay lo'ipa fa'a. Laodicea, iƚne Ninfa y lapimaye


10 Tinonilhuo' Aristarco, iya' iƚque
  nafot'ƚepoƚtsi lejut'ƚ, iƚniya
aƚtats'emponga' anuli. Tinonilhuo' toƚmitsola': “Pablo tinonilhuo'”.
Marcos. Iƚque ipepo Bernabé. 16 Iƚta'a coƚje'e toƚsuef'itsola'

Oƚsina' te ts'i'ic' loƚpalaic'ocoyacu lapimaye. Tijouƚa' toluyai'eƚe pu'hua


Marcos. Joupa u'impolhuo'. Ja'ni Laodicea. Jouc'a tixhuef'quintsa
ticuaitsi jiƚpiya tolapenufle. mefot'ƚeyoƚtsi lapimaye. Iƚe liƚje'e
11 Tinonilhuo' Jesús, iƚque
  lapimaye nomana' Laodicea,
ƚacui'impa Justo. Petsi lan xanuc' tolahuetsa toƚsuef'itsola' lapimaye
judío no'huaiyijmpá Cristo, ma mefot'ƚeyoƚtsi jiƚpe Colosas.
le'a iƚniya laƚejmale. Maƚejmaleyi 17 Toƚpalaic'otsa Arquipo.

aƚ'eyi canic'. Luya'ayi te ts'i'ic' Toƚsc'ai'itsa, toƚmitsa: “ȽaƚPoujna


mitsuflaiyacu pe locuxeyopa joupa epi'ipo' lopenic'. Ti'hua to'eƚa'
ȽanDios. Iƚne lixpi'ipa neta. iƚe lanic'. Topo'noƚa' lopicuejma'
12 Tinonilhuo' Epafras, iƚque
  tanant'ƚiƚa'.”
oƚpiƚya' xans, imozo Cristo. Acueca' 18 Iya' ninPablo canonilhuo'.

ti'nujuaitsilhuo'. Tocomma joupa Toƚta'a ma laimane quiniƚi fa'a:


tipanno ƚunxajma'. Itine itine “NinPablo”. Aimalimenc'eco'ma.
tixahue'e ȽanDios titoc'itsolhuo', Aƚ'nujuaisla' aƚfi'iya fa'a.
tixhuai'nitsolhuo' loƚpicuejma'. Titoc'itsolhuo', tipaxnetsolhuo'
Aimoƚpai'imoƚtsi. Itine itine ȽanDios.
LIJE'E SAN PABLO AL TE'A
LINIȽ'EPOLA' LAPIMAYE
LEFOT'ȽEPOȽTSI LIȽYA' TESALÓNICA

1 Illanc' ninPablo, Silvano y


Timoteo aliniƚ'elhuo' imanc'
unc'aƚpimaye nolafot'ƚepoƚtsi liƚya'
Toƚta'a oƚsina'. Oƚsina' te ts'i'ic'
laƚpicuejma'. Oƚsina' ma ȽanDios
lapi'iponga' laƚpenic' aƚtoc'itsolhuo'
Tesalónica. Imanc' iƚxanuc' caƚ'Ailli' imanc'.
ȽanDios y ƚaƚPoujna Jesucristo. 6 Lijoupa lolapenufpa Lataiqui',

Iƚniya joupa epenufpolhuo'. ma moƚteƚcoyi juaiconapa,


Titoc'itsolhuo' ȽanDios, ixoc'i'molhuo' cunlata cal Espíritu
tipaxnetsolhuo'. Tipac'e'etsolhuo' Santo. Tixoqui cunlata tolihuejyi
loƚpicuejma'. ȽanDios. Toƚta'a aƚ'onƚcosponga' to
2 Itine itine ma maƚ'nujuaitsilhuo'
  illanc', jouc'a ti'onƚcospolhuo' to
aƚs'najtsi'iyi ȽanDios. Maƚpalaic'oyi ƚaƚPoujna Jesucristo. 7 Lapimaye

aƚnescolhuo' jahuay imanc'. nomana' jiƚpiya ƚamats' Macedonia,


3 Aƚ'nujuaitsilhuo' te ts'i'ic' loƚ'ejma'.
  jouc'a nomana' ƚamats' Acaya,
Ma moƚ'huaiyijnyi ȽanDios tonƚ'eyi jahuay iƚniya ixim'molhuo' ac'a
al c'a. Ma monƚ'ela' capic'a lapimaye loƚ'ejma'. Toƚta'a oƚmuc'ipola' te
toƚtoc'ila'. Toƚsnet'ƚyi jahuay ts'i'ic' lo'eyacu lan xanuc' ja'ni
lo'ipolhuo'. Toƚta'a lonƚ'epa ma ti'huaiyijnyi Jesucristo. 8 Imanc'

coƚ'huaijma ticuaiconanni ƚaƚPoujna jiƚpe liƚya' Tesalónica ate'a


Jesucristo. olapenufpá Lataiqui', lijou'ma maƚe
4 Unc'aƚpimaye, aƚsina' ȽanDios
  Lataiqui' icuaitsi locuenaye ƚiƚeloƚya'
i'huijf'epolhuo', ti'elhuo' capic'a. lopa'a ƚamats' Macedonia jouc'a
Toƚiya aƚ'nujuaitsilhuo' ma ƚamats' Acaya. A'i ma le'a ƚamats'
maƚpalaic'oyi ȽanDios. 5 Litine
  Macedonia jouc'a ƚamats' Acaya
laluya'ahuo'me jiƚpe Lataiqui', icuaitsi Lataiqui'. Ni petsi lomana'
iƚe loya'apa al c'a lixpic'epa lan xanuc' i'i'ma quiƚsina' imanc'
ȽanDios, imanc' aƚquimf'eponga' toƚ'huaiyijnyi ȽanDios. Ailopa'a
a'i ma le'a illanc' laƚtaiqui', jouc'a calu'iyacola' toƚta'a.
oƚsingufco'me lipepaxi cal Espíritu 9 Maƚne lan xanuc' lu'inga'

Santo. Ma maluya'ayi Lataiqui' li'ipolhuo' iƚniya ƚitiné laƚtsehuo'me


acueca' aƚ'huaiyijnyi ȽanDios. loƚpiƚya' Tesalónica. Aƚminga':

406
407 1 Tesalonicenses 1​, ​2

“Lan xanuc' nomana' Tesalónica acueca' lanic' aƚ'eyi”. Aimaƚnesyi


epenufpolhuo'. Ipai'i'moƚtsi iƚiya, tama ninc'apóstole
liƚpicuejma'. Eca'nipá lilendiosla' lummeponga' Jesucristo.
tihuejcoyi ȽanDios. Itsiya ti'eyi 7 Aimaƚpalaic'olhuo' a'ujfxi.

lipenic' ȽanDios. Iƚque ma' aƚinca Maƚmana' anuli aƚpalaic'olhuo' al


anDios. Iƚque a'i quimac', ma' c'a. Ma to mipalaic'o'mola' ƚaca'no'
imaf'i'.” 10 Itsiya toƚ'huaicoyi
  laiquinaxque' mitoc'ela' iƚniya,
ticuaicoconno ƚi'Hua ȽanDios ma toƚta'a aƚpalaic'olhuo' imanc'.
Nopa'a lema'a. ȽanDios joupa 8 Jahuay ƚalunxajma' aƚ'epolhuo'

imaf'i'inapa, ipa'anapa pe lomana' capic'a. Toƚiya a'i ma le'a lu'ipolhuo'


limanapola'. Litine ȽanDios Lataiqui'. Aƚspic'epá aƚtoc'itsolhuo'
timuc'itsola' lan xanuc' lipoyac' xonca. Tixoqui calata aƚcuayi:
aimaƚteƚ'miyaconga'. Ƚi'Hua “Ne', aƚma'atsonga' lalixtuc'oponga',
aƚcuanajco'monga'. le'a tuyalaiƚe al c'a laƚpimaye

2 Cunc'aƚpimaye, imanc' oƚsina'


te ts'i'ic' li'ipa maƚmana'
jiƚpe. Ƚinca Lataiqui' laluya'apa
nomana' Tesalónica”. Ƚinca
acueca' aƚ'nujuaitsilhuo' imanc'.
9 Cacua: Acueca' aƚ'elhuo' capic'a.

i'epa canic'. Maƚmana' liƚya'



2 Toƚta'a aƚmuc'ipolhuo' maƚmana'
Filipos aƚteƚcopá juaiconapa, jiƚpe loƚpiƚya'. Imanc' aƚpimaye
aƚmiloquinghuo'monga' cataiqui'. aƚ'nujuaitsinga' laƚ'epa. Aƚ'eyi lanic'
Joupa oƚsina' toƚta'a laluyalaicopa. juaiconapa, aƚsosponga'. Ipuqui'
Laƚcuaitsa loƚpiƚya' aicaƚsina' itine aƚ'eyi lanic'. Toƚta'a lulijyi
caxpaiqui', tama ixtuleconanca jiƚpe. caƚtomí. Aƚcuayi: “Laƚpimaye
Ma maluya'ayi litaiqui' ȽanDios nomana' liƚya' Tesalónica
aƚ'huaiyijnyi. Iƚe Lataiqui' tuya'e' iƚe aimaƚsa'hueyacola' maƚtoc'iyaconga'.
al c'a lixpic'epa ȽanDios. 3 Illanc' a'i
  Aimaƚ'e'mola' quipime liƚpepajnya.”
oque' laƚpicuejma'. Aƚ'eyi ma le'a Toƚta'a laƚ'epa ma malu'ilhuo'
lipenic' ȽanDios. Lu'ilhuo' Lataiqui'. litaiqui' ȽanDios, iƚe loya'apa al c'a
Aimalu'ilhuo' ocuena cataiqui'. lixpic'epa.
Aimaƚfel'milhuo'. 4 Ma ȽanDios

10 Imanc' noƚ'huaiyijmpá Jesucristo

joupa lapi'iponga' iƚe laƚpenic'. oƚsimpá laƚ'ejma' maƚmana' jiƚpe.


Aƚ'huaiyijmponga' luya'aƚe Lataiqui', Aƚsimponga' ma' aƚinca alihuejyi
toƚiya luya'ayi Lataiqui'. Lahueyi ȽanDios. Aƚsimponga' aƚijca laƚ'epa.
tetenƚcocoƚa' ȽanDios. Aimalahueyi Ailopa'a caƚtac'uiyaconga' lajunac',
te co'iya metenƚcocoyacola' lan aimi'iya maƚnesc'eyaconga'. Jouc'a
xanuc'. Maƚque ȽanDios tixina te ȽanDios ixina' toƚta'a laƚ'ejma'.
ts'i'ic' laƚpicuejma'. 5 Aimalahueyi

11 Imanc' oƚsina' aƚpalaic'opolhuo'

caƚtomí coƚa' lapi'itsonga'. Toƚta'a to cal xans tipalaic'o'mola'


aicalapahuilhuo'. ȽanDios ixina' linaxque'. Alu'ipolhuo': “Ti'iƚa' ac'a
a'i toƚta'a laƚ'ejma'. 6 Jouc'a
  lonƚ'eyacu”. Alixpi'ipolhuo' cunlata,
aimaƚnesyi: “Nomana' Tesalónica aƚsc'ai'ipolhuo', aƚmipolhuo':
jouc'a locuenaye lan xanuc', 12 “Tetenƚcocoƚa' ȽanDios loƚ'ejma'”.

limetsaicotsonga', limetsaicotsonga' Maƚque ȽanDios joupa ijoc'ipolhuo'


1 Tesalonicenses 2​, ​3 408

toƚtsulfoƚaitsa pe locuxeyopa, iya' ninPablo, a'i ma le'a anulemma,


timetsaicotolhuo' ixanuc'. oquemma aixpic'epa toƚta'a. Lijoupa
13 Itine itine illanc' jouc'a
  aiqui'ic'. Satanás aƚpa'neponga'.
aƚs'najtsi'iyi ȽanDios Ƚijoc'ipolhuo'. Aicaƚec'.
Imanc' a'i ma le'a aƚquimf'eponga' 19 Ƚinca acueca' aƚpic'a

ma maluya'ayi litaiqui' ȽanDios, aƚsingonatsoƚtsi. ¿Te coƚcuapa?


olapenufpá. Iƚe Lataiqui' ¿Te imanc' oƚsina' laƚ'huaijma? ¿Te
olimetsaicopá itaiqui' ȽanDios, oƚsina' naitsi nalixoc'iyaconga'
a'i caƚtaiqui' illanc' ninc'ixanuc'. calata'? ¿Naitsi nomujya ja'ni
Maƚe lataiqui' ti'ay canic' jiƚpe ipammaita laƚpenic'? Ƚinca ma le'a
loƚpicuejma' imanc' noƚ'huaiyijmpá imanc'. Aƚ'huaicoyi tixininƚe toƚta'a
ȽanDios. litine ticuaicoconanni ƚaƚPoujna
14 Toƚta'a imanc' oluyalaico'me
  Jesucristo. 20 Imanc' ƚinca toƚmujyi

to iƚne lapimaye nafoƚyomma lipammaita laƚpenic'. Imanc'


ƚamats' Judea luyalaicopa, iƚne lixoc'inga' calata.
jouc'a ixanuc' ȽanDios, ƚepenufpola'
Jesucristo. Oƚsnet'ƚ'me lo'epolhuo'
loƚpiƚya' xanuc'. Toƚta'a iƚniya
3 Juaiconapa acueca'
laƚsueƚ'mecopolhuo'. Icuaitsi
litine aimi'iya maƚsnet'ƚconayacu.
loƚpimaye nomana' ƚamats' Judea Aƚspic'epá aƚmanenca caƚtuca'
ixnet'ƚ'me lo'empola' liƚpiƚya' liƚya' Atenas. 2 Aƚcuxe'epá Timoteo

xanuc', iƚne ajudío. 15 Iƚniya lan


  ti'huaƚa' jiƚpiya loƚpiƚya'. Aƚmipá
xanuc' judío ima'apá ƚaƚPoujna Timoteo: “Tofa'etsola' lapimaye
Jesucristo, jouc'a ima'a'me lam liƚpicuejma'. Toxc'ai'itsola' ti'hua
profeta, jouc'a alihuetsojponga' ti'huaiyijnle Jesucristo.” Iƚque
illanc'. Aimi'eyi lipic'a ȽanDios, Timoteo aƚpima, iƚejmale ȽanDios.
jouc'a tipa'neyi jahuay liƚf'as Iƚque lipenic' tuya'aƚa' Lataiqui'.
xanuc'. 16 Jouc'a aimalapi'inga' lane

3 Aƚcuayi: “Aimoƚsueƚmot'ƚe'me

malu'i'mola' Lataiqui' lan xanuc' pe ni anuli imanc', tama toƚteƚcoyi”.


aimimetsaicoyi ȽanDios. Iƚne lan Imanc' oƚsina' ȽanDios joupa
xanuc' judío xonca tetenƚcocola' ixpic'epa aluyalaico'me
aimunƚul'me iƚniya lan xanuc'. toƚta'a. 4 Maƚmana' anuli jiƚpe

Toƚta'a iƚne tixhuai'niyi lo'epa lixcay. loƚpiƚya' lu'ipolhuo' laƚ'iyaconga'.


Tijouƚa' aimi'iya mi'eyacu. ȽanDios Aƚmipolhuo': “Aƚteƚco'me”. Ma
joupa ixpic'epa titeƚ'mi'mola' toƚta'a li'ipa. Joupa oƚsingufpá.
nulemma, tijou'ne'ma lipoyac'. 5 Laicuejpa lipangopa loƚteƚcopa

17 Cunc'aƚpimaye, aƚinca
  aicaixina' te ts'i'ic' moluyalaicoyi.
aƚ'elhuo' capic'a imanc'. Ti'hua Caxhueƚma, cacua: “Aga Satanás
aƚ'nujuaitsilhuo', tama aimaƚmana' ehuaipolhuo' acueca'. Aga
anuli. Li'ipa, al quite' maƚmana' iminscopolhuo' loƚpicuejma'. Tijouƚa',
anuli juaiconapa aƚ'nujuaispolhuo'. tama acueca' lanic' aƚ'epá jiƚpe
Juaiconapa aƚpic'a aƚsingonatsoƚtsi. tijouna'ma jahuay. Aimipanehuo
Lahueyi te co'iya maƚcuaiconayacu ni toƚta'a.” Licuai'ma litine aimi'iya
jiƚpiya. 18 Joupa aƚspic'epá ƚe'me. Ma'
  caxnet'ƚconaya laifxueƚ'mepa,
409 1 Tesalonicenses 3​, ​4

nummepa Timoteo titsetsi. Cacua: loƚpicuejma', toƚ'etsoƚtsi capic'a


Tipainanni lu'i'ma ja'ni ti'hua juaiconapa. Jouc'a toƚ'etsola' capic'a
toƚ'huaiyijnyi Jesucristo. jahuay loƚf'as xanuc'. 13 Ja'ni

6 Itsiya icuaina'ma fa'a iƚque


  titoc'itsolhuo' toƚta'a ȽanDios jouc'a
Timoteo. Joupa itsehuo'ma loƚpiƚya'. tifa'e'molhuo' loƚpicuejma'. Litine
Aƚsimpá ac'a lataiqui' iƚe lalu'iponga'. ticuaiconanca ƚaƚPoujna Jesucristo
Aƚminga': “Laƚpimaye nomana' y jahuay iƚne ƚi'huexi, ȽanDios
Tesalónica ti'hua ti'huaiyijnyi caƚ'Ailli' aimetac'ui'iyacolhuo'
Jesucristo. Ti'hua aƚ'enga' capic'a. cajunac'. Timetsaico'molhuo' joupa
Itine itine aƚ'nujuaitsinga'. i'ipa pangay c'a loƚpicuejma'.
Juaiconapa iƚpic'a aƚsingonatsonga',
ma to illanc' aƚpic'a aƚsingonatsola'
iƚne.” 7 Laƚcuejpá toƚta'a

4 Cunc'aƚpimaye, ai'a ticula'aƚa'
iƚta'a coƚje'e tipa'a xonca
laifmiyacolhuo'. Joupa alu'ipolhuo'
loluyalaicopa imanc' lixoc'ipoƚtsi te ts'i'ic' molihuejyacu ȽanDios.
calata. Tama lahue'enga', aƚteƚcoyi, Alu'ipolhuo' te ts'i'ic' monƚ'eyacu
tocomma ailopa'a tintsi. Joupa ja'ni tetenƚcocoƚa' ȽanDios. Aƚinca,
i'ipa caƚsina' imanc' ti'hua ma toƚta'a tolihuejyi. Illanc' aƚ'eyi
toƚ'huaiyijnyi Jesucristo. 8 Ja'ni
  lipenic' ƚaƚPoujna Jesús toƚiya
aimipaiyumma loƚpicuejma', ja'ni aƚsa'huelhuo', aƚsc'ai'ilhuo': “Ti'iƚa'
ti'hua toƚ'huaiyijnyi Jesucristo, xonca ac'a iƚe lolihuejpa”. 2 Ma to

illanc' aimaƚtafqueyaconga'. Ti'i'ma laƚcuxe'eponga' ƚaƚPoujna Jesús,


caƚpujfxi luyalaico'me lapajnya. ma toƚta'a laƚcuxe'epolhuo'. Joupa
9 Maƚ'nujuaitsilhuo' imanc'
  oƚsina' te ts'i'ic' laƚsc'ai'ipolhuo'.
aƚs'najtsi'iyi ȽanDios. Aƚinca 3 Aƚcuxe'epolhuo' tonƚ'eƚe ma

imanc' lixoc'iponga' calata lixpijma' ȽanDios. Tolanajtsoƚtsi al


juaiconapa. Maƚpalaic'oyi ȽanDios xujc'a, ti'itsolhuo' qui'huexi ȽanDios.
tixoqui calata aƚs'najtsi'iyi toƚta'a. Aimonƚ'e'me to iƚne lan xanuc' pe
Tocomma aimi'iya maƚsuai'niyacu nahuepá quilecaƚ'no'. 4 Jahuay

iƚe laƚs'najtsi'ipa ȽanDios. Ailopa'a imanc' toƚmuc'itsoƚtsi toƚcuxetsoƚtsi


caƚtaiqui'. 10 Ipuqui' itine aƚsa'hueyi
  al c'a. Tejonƚi'moƚtsi anuli anuli
juaiconapa. Aƚmiyi: “Lapi'itsonga' quipeno. Ma le'a iƚque ƚipeno
lane aƚtsecontsa lahuejntola' tixhuico'ma. Timetsaicoƚa' jouc'a
laƚpimaye nomana' Tesalónica”. i'huexi ȽanDios. Aimetets'i'ma.
Aƚnesyi: “Moƚ'huaiyijnyi Jesucristo 5 Aimonƚ'e'me to lo'epa lan xanuc'

te aga tipa'a petsi aimoƚcuec'eyi. petsi aimimetsaicoyi ȽanDios.


Aƚtoc'itolhuo', aƚmuc'itolhuo'.” Iƚne tihuejcoyi ma le'a lojanajpa
11 Iƚniya, caƚ'Ailli' ȽanDios y
  liƚcuerpo. Iƚniya aimixinyi
ƚaƚPoujna Jesucristo aƚtoc'itsonga'. acuanuc'la liƚpenoye, tixhuicoyi
Lapi'itsonga' lane aƚcuaicontsa lonaispa liƚpicuejma'.
jiƚpiya pe loƚmana'. 12 Caƚ'Ailli'

6 Tonƚ'e'me iƚe laifcuxe'epolhuo'.

titoc'itsolhuo' imanc'. Illanc' Ni' anuli imanc' metets'i'ma


aƚinca aƚ'elhuo' capic'a juaiconapa. ƚipima ni mifel'mi'ma toƚta'a.
Aƚsa'hueyi ȽanDios tepi'itsolhuo' Aimolaxic'e'moƚtsi loƚpenoye.
1 Tesalonicenses 4​, ​5 410

Tonƚ'etsoƚtsi cuenna. ȽanDios limanapola'. Jouc'a aƚcuayi: Litine


ti'e'ma ƚijca. Ti'najtse'e'mola' iƚne pe ȽanDios tummeconata Jesús jouc'a
no'epá toƚta'a. Titeƚ'mi'mola'. Joupa ticuaicu iƚniya limanapola'. Iƚne
alu'ipolhuo' toƚta'a. Aƚsc'ai'ipolhuo' i'huaiyijmpá Jesús, aƚnescopola'
juaiconapa. 7 ȽanDios
  “tixmaiyi”. Toƚta'a laƚ'huaiyijmpa.
aƚjoc'iponga', a'i maƚ'e'me al xujc'a. 15 Cu'i'molhuo' lo'iya. Iƚta'a itaiqui'

Laƚjoc'iponga' joupa aƚsimponga' ƚaƚPoujna Jesús. Ticuaiconanni


i'huexi. 8 Pe aimalihuejconga'
  Jesús ja'ni ts'aƚmaf'i' o joupa
illanc' iƚe laƚsc'ai'ipolhuo' iƚque aƚsmaipá, cacua aƚmanaponga',
aimalatets'inga' illanc' ninc'ixanuc', ma' anuli aƚƚecona'monga'. Ja'ni
tetets'i ȽanDios iƚque tepi'ilhuo' aƚmaf'i' aimaƚƚecoyaconga' ate'a.
ƚi'Espíritu Santo. 16 Ticuequim'me ticuxem'me. Ma


9 Iƚta'a coƚje'e mija'e' cal Cuecaj Capaluc Quema'a,
aimaƚcuxe'eyacolhuo': Tonƚ'etsoƚtsi muna'e' litrompeta ȽanDios,
capic'a lapimaye. Imanc' ȽanDios ƚaƚPoujna Nopa'a lema'a timuyohuo.
joupa imuc'ipolhuo' tonƚ'etsoƚtsi Ticuaiyoconno fa'a li'a ƚamats'.
capic'a. 10 Ƚinca olihuic'ipá iƚe
  Limanapola' petsi ni'huaiyijmpá
limuc'impolhuo'. Toƚ'nujuaitsila' Jesucristo ate'a titsolinacu.
loƚpimaye ni petsi lomana' ƚamats' 17 Tijouƚa' illanc', ja'ni aƚmana'

Macedonia. Toƚtoc'ila'. Itsiya jifa'a li'a ƚamats', aƚ'nof'em'monga',


aƚsc'ai'ilhuo', aƚmilhuo': Xonca aƚtai'monga' ƚummahuay. Illanc' y
toƚ'nujuaitsola' loƚpimaye. Xonca laƚpimaye ma' anuli aƚtalecufta
toƚtoc'itsola'. ƚaƚPoujna mimumma lema'a. Toƚta'a
11 Tolahue'me te co'iya
  aƚmajnta nulemma anuli ƚaƚPoujna.
moluyalaicoyacu al c'a. Tonƚ'e'me 18 Iƚe lataiqui' tolu'itsola' loƚpimaye.

canic'. Anuli anuli, quituca' quituca', Tolixoc'itsoƚtsi cunlata.


ti'e'ma ma le'a lipenic'. Toƚsuicoƚe
5  Cunc'aƚpimaye, jifa'a coƚje'e
1-2

loƚmane' tonƚ'eƚe canic'. Toƚta'a aimalu'iyacolhuo' al 'hora


joupa aƚcuxe'epolhuo'. 12 Toƚta'a
  ticuaiyoconno ƚaƚPoujna. Aimi'iya
iƚne petsi aimi'huaiyijnyi ȽanDios malu'iyacolhuo'. Iƚe lixpijma'
tixim'molhuo' ac'a lonƚ'epa. Imanc' ȽanDios. Aicaƚsina' ja'ni ahuata
jouc'a toluyalaico'me al c'a. o axpe' lahue'epa aƚsinƚe iƚe al
Aimehue'eyacolhuo'. Cuecaj Quitine. Imanc' joupa oƚsina'
13 Cunc'aƚpimaye, ti'iƚa' coƚsina' te
  aimi'iya maƚnesyacu: “Mouqui o
lo'iyacola' iƚne laƚpimaye lijoupa pitsu o ƚocuena camats' ti'i'ma”. Cal
limanapola', iƚne aƚnescopola' namas no'huapa ipuqui' aimuya'e'
“tixmaiyi”. Ja'ni aicoƚsina' lo'iyacola' te 'hora micuaiya lajut'ƚ. Toƚiya
iƚniya, aga imanc' toƚhuotso'me micuaiya iƚe al Cuecaj Quitine.
ma to mi'eyi locuenaye xanuc', 3 Minesyi lan xanuc': “Ailopa'a

iƚne petsi aiquiƚ'huaijma litine tintsi. Luyalaico'me al c'a”; ma


lomaf'i'inyacola'. 14 Joupa aƚ'epá
  iƚniya ƚitiné tixim'me ƚumla.
ƚinca li'ipa Jesús. Iƚque imanapa, Ƚitaipa ƚaca'no' joupa li'ipa ƚipumla
imaf'inapa, ipanamma pe lomana' aiquixinaic' lo'iya. Ma toƚta'a
411 1 Tesalonicenses 5

tixim'me locuaicoya iƚe al cueca' no'epá lipenic' ȽanDios. Iƚniya


cateƚcoya. Titeƚ'mim'mola' nulemma. tixc'ai'ilhuo', tu'ilhuo' te ts'i'ic'
Aimi'iya munƚulyacu. 4 Imanc'   molihuejyacu iƚque ƚaƚPoujna.
cunc'aƚpimaye aimoluyalaicoyi Aƚsahue'elhuo': Tolimetsaicotsola'
al muf. Toƚta'a, litine aimi'iya iƚniya. 13 Tolimetsaicotsola'

mixpaic'eyacolhuo' tama ticuaitsi liƚpenic' lo'epa. Toƚ'etsola' capic'a


to micuaita cal namas. 5 Jahuay   juaiconapa. Tonƚejmaleƚe al c'a.
imanc' joupa epalc'o'ipolhuo'. Aimoƚfuli'i'moƚtsi cataiqui'.
Ti'onƚcospolhuo' to litine. Imanc' 14 Cunc'aƚpimaye aƚsc'ai'iconalhuo':

illanc' a'i muf laƚpicuejma', Iƚne petsi aimi'eyi canic',


aimaƚ'onƚcosponga' to lipuqui'. toƚtaletsola'. Ja'ni titafquemmola',
6 Toƚiya aimuluyalaico'me lapajnya
  toƚpalaic'otsola' al c'a. Petsi
to iƚne noyalaicopá to noxmaipá. ailopa'a quiƚpujfxi, toƚtoc'itsola'.
Ti'hua aƚmaf'iƚe. Aƚsuicoƚe al Toƚsnet'ƚ'me liƚ'ejma' lan xanuc'.
c'a laƚpicuejma'. 7 Noxmaipá
  Aimolixtuc'o'mola'.
tixmaiyi lipuqui'. Lisnaye 15 Toƚpo'noƚe cuenna

timeyoquila' lipuqui'. 8 Illanc', ja'ni


  loƚ'eyacu. Ja'ni ixcay li'epolhuo'
aƚ'onƚcosponga' to litine, ja'ni aimonƚ'econa'me toƚta'a, ni anuli
joupa lapalc'o'iponga', aƚsuicoƚe imanc'. Tonƚ'e'me ma le'a al c'a. Ja'ni
laƚpicuejma'. Aƚpa'neco'moƚtsi, apimaye, ja'ni ocuenaye lan xanuc',
aimalulij'monga' Satanás. Jahuay ma' anuli toƚtoc'itsola'.
ƚalunxajma' aƚ'huaiyijnle Jesucristo, 16 Aimoƚsueƚmot'ƚe'me. Itine itine

aƚ'eƚe capic'a. Aƚpo'noƚe laƚpicuejma' tixojla' cunlata. 17 Moluyalaicoyi


aƚ'huaicoƚe iƚque Nocuaicoya, lapajnya ti'hua toƚpalaic'o'me


lunƚu'e'monga'. 9 Ma nipajnya
  ȽanDios. 18 Ja'ni al c'a ja'ni

aƚ'huaico'me lunƚu'e'monga'. a'ijc'a lo'ipolhuo', toƚs'najtsi'iƚe


ȽanDios Naƚ'huijf'eponga' ixpic'epa ȽanDios. Toƚta'a lonƚ'eyacu imanc'
lunƚu'e'monga' illanc' naƚ'huaiyijmpá noƚ'huaiyijmpá Jesucristo. Joupa
Jesucristo. Toƚta'a aimi'iya ixpic'epa ȽanDios.
maƚteƚ'miyaconga'. 10 Maƚque

19 Aimoƚpa'ne'me cal Espíritu

Jesucristo icupoxi tima'anƚe, Santo. Tolapi'iƚe lane ti'eƚa' ma


i'najtsepa laƚjunac'. Toƚiya iƚe litine lipic'a. 20 Aimolatets'i'mola'

ticuaiconanni aƚmajm'me anuli loƚprofeta lonespa.


iƚque. Ma toƚta'a laƚ'iyaconga' ja'ni 21 Aimolapenuf'me jahuay

aƚmaf'i', jouc'a ja'ni tocomma to lataiqui' loƚquimf'epa. Toƚspijle.


aƚsmaiyi, cacua joupa aƚmanaponga'. Tolimetsaicoƚe ja'ni al c'a o a'ijc'a.
11 Toƚ'nujuaitsa iƚta'a al c'a

22 Tolapenufle al c'a. Ja'ni a'ijc'a

lo'iyacolhuo'. Toƚta'a tolixoc'i'moƚtsi tolanajtsoƚtsi. Aimolapenuf'me.


cunlata, toƚfa'e'moƚtsi loƚpicuejma'. 23 ȽanDios tipaxnetsolhuo'. Ma

Ƚinca ma tonƚ'eyi toƚta'a. Ti'hua iƚque ti'i'ma tipac'e'e'molhuo'


tonƚ'eƚe. loƚpicuejma'. Ti'e'etsolhuo' nulemma
12 Cunc'aƚpimaye, jiƚpiya pe
  i'huexi. Toƚta'a, ticuaiyunni
loƚmana' timana' lapimaye Jesucristo tixim'molhuo' pangay c'a
1 Tesalonicenses 5 412

loƚpicuejma', loƚ'alma, loƚcuerpo. Toƚtuc'otsoƚtsi loƚpeque ma to


Aimetac'uinyacolhuo' cajunac', mituc'oyoƚtsi lapimaye, iƚne i'huexi
ailopa'a. 24 ȽanDios ijoc'ipolhuo'.
  ȽanDios.
Iƚque aimifel'miyale. Joupa ipo'nopa 27 Cacuxe'elhuo' toƚsuef'le iƚta'a

cataiqui'. Ma ti'e'ma to joupa coƚje'e petsi lafoƚyomma laƚpimaye.


laimipolhuo'. A'i ma le'a iya' caituca' cacuxe'elhuo'
25 Cunc'aƚpimaye, toƚsahue'eƚe
  toƚta'a. Jouc'a ma' anuli toƚiya
ȽanDios aƚtoc'itsonga' illanc'. licuxe'epolhuo' iƚque ƚaƚPoujna.
26 Toƚmitsola' laƚpimaye nomana'

28 ȽaƚPoujna Jesucristo

jiƚpiya: “Tinonilhuo' laƚpimaye tipaxnetsolhuo', titoc'itsolhuo'


Pablo, Silvano jouc'a Timoteo”. jahuay imanc'.
LIJE'E SAN PABLO LOCUENA
LINIȽ'EPOLA' LAPIMAYE
LEFOT'ȽEPOȽTSI LIȽYA' TESALÓNICA

1 Illanc' ninPablo, Silvano y


Timoteo aliniƚ'elhuo' imanc'
unc'aƚpimaye olafot'ƚepoƚtsi
iƚniya noteƚ'mipolhuo' itsiya,
titeƚ'mi'mola'. 7 Imanc' ituca'

lo'iyacolhuo'. Itsiya toƚteƚcoyi,


liƚya' Tesalónica. Imanc' iƚxanuc' tijouƚa' tolunxajta. Ma' anuli
ȽanDios caƚ'Ailli' y ƚaƚPoujna lunxajta. Toƚta'a laƚ'iyaconga' litine
Jesucristo. Iƚniya joupa ticuaiconanni ƚaƚPoujna Jesús.
epenufpolhuo'. 2 ȽanDios caƚ'Ailli' y
  Jiƚpe litine timuj'moxi ƚaƚPoujna to
ƚaƚPoujna Jesucristo titoc'itsolhuo', qui'ic'. Iƚque ƚinca juaiconapa icueya
tipac'e'etsolhuo' loƚpicuejma'. limane, toƚiya ticuxela' lepaluc'
3 Aicalimenc'ecolhuo' imanc' loƚ'ejma'.
  quema'a. Iƚniya ƚaƚPoujna y lepaluc'
Itine itine xonca toƚ'huaiyijnyi timulcu. 8 Jiƚpe mimulumma

ȽanDios, itine itine xonca tonƚ'eyoƚtsi tunaita ƚunga. Jiƚpe litine ti'e'ma
capic'a. Anuli anuli imanc' toƚta'a al ƚijca. Titeƚ'mi'mola' nulemma
loƚ'ejma'. Toƚiya aƚs'najtsi'iyi ȽanDios, iƚniya pe aimimetsaicoyi ȽanDios
ticuicomma. 4 Maƚ'nujuaitsilhuo'
  jouc'a pe aimihuejcoyi Lataiqui', iƚe
toƚta'a loƚ'ejma' illanc' jouc'a litaiqui' ƚaƚPoujna Jesucristo. 9 Iƚne

aƚpalaicolhuo'. Maƚpalaic'ola' tepenuf'me liƚjunac'. Tecani'e'mola'


locuenaye lapimaye ƚefot'ƚepola' nulemma. Aimitsulfoƚaiyacu
ȽanDios, lu'ila': “Laƚpimaye nomana' pe lopa'a ƚaƚPoujna. Jiƚpe
Tesalónica, mihuetsoquinnila' iƚne lomujyoyacoxi acueca' juaiconapa.
ti'hua tixnet'ƚyi. Tama titeƚcoyi ti'hua Timuj'moxi ma' anDios. 10 Toƚta'a

ti'huaiyijnyi ȽanDios, aimixospola'.” lo'iya litine ticuaiconanni ƚaƚPoujna.


5 Moƚsnet'ƚyi loƚteƚcopa, ȽanDios
  Jiƚpe litine timuj'moxi ma' anDios.
tilanc'e'elhuo' loƚpicuejma'. Tijouƚa' Jouc'a aƚmuj'moƚtsi aƚinca i'huexi
toƚtsulfoƚaita pe locuxeyopa iƚque. iƚquiya. Iƚe litine lahuelojntsonga'
Toƚta'a timujyoxi ac'a lipicuejma' jahuay illanc' naƚ'huaiyijmpá
ȽanDios. Timujyoxi tixpic'e ma le'a al ȽanDios, tines'me: “Iƚque Jesús
c'a. ƚinca apaxi. Joupa ipai'ipola'
6 Cacua: ȽanDios tixpic'e al c'a.
  iƚne.” Laƚnespa: “… jahuay illanc'
Ti'ay ma le'a al ƚijca. Ti'najtse'e'mola' naƚ'huaiyijmpá”, aƚnescopolhuo'

413
2 Tesalonicenses 1​, ​2 414

jouc'a imanc', joupa olapenufpá lan xanuc' titaleco'me litaiqui'


Lataiqui' lalu'ipolhuo'. ȽanDios. Tipai'i'moƚtsi liƚpicuejma'.
11 Aƚ'nujuaisyi iƚe al cueca' al c'a
  Tihuejco'me ocuena cataiqui'.
laƚ'iyaconga' jiƚpe al Cueca' Quitine Tijouƚa' ti'iƚa' toƚta'a timuj'moxi
locuaicoya. Toƚiya itine itine anuli cal xans ma le'a ixcay
aƚsa'hueyi ȽanDios titoc'itsolhuo', lo'epa. Tetets'i'ma jahuay locuxepa
ti'hua tolihuejle ȽanDios, iƚque ȽanDios. Iƚque aimunƚuya, tejac'ma.
ijoc'ipolhuo'. Ja'ni ti'iƚa' toƚta'a 4 Iƚque ti'nof'e'moxi. Ti'ay quipilaic'

loƚ'ejma' aimixhueƚcoya ȽanDios ȽanDios, jouc'a ti'ela' quipilaic'


te quijoc'icopolhuo'. Aƚsahue'eyi jahuay lilendiosla' lan xanuc'. Ticua:
ȽanDios ti'iƚa' acueca' lo'eya. “Ma le'a iya' laxc'onƚingai'ma”.
Tenant'ƚiƚa' jahuay al c'a loƚspic'epa Ti'onƚico'moxi to ȽanDios. Toƚta'a
tonƚ'eƚe. Tenant'ƚiƚa' jahuay iƚe ticutshuai'ma jiƚpe lixoute' ȽanDios.
al c'a lopo'nopa ȽanDios jiƚpe 5 Imanc', ¿te joupa olimenc'ecopa iƚe

loƚpicuejma' ma moƚ'huaiyijnyi lainu'ipolhuo' maƚmana' anuli?


iƚque. 12 Ja'ni toƚta'a lotoc'iyacolhuo'

6 Imanc' joupa oƚsina' tipa'a

ƚalanDios y ƚaƚPoujna Jesucristo, lopa'necopa iƚque ƚixcay xans.


lan xanuc' tixim'me acueca' ȽanDios joupa ixpic'epa litine
ƚaƚPoujna Jesús, tipalaico'me al c'a. timuj'moxi iƚque. 7 Itsiya ƚinca ma

Imanc' epenufpolhuo' ƚaƚPoujna tipa'a anuli petsi aimaƚsinyi. Iƚque


tixim'molhuo' ti'onƚcospolhuo' to ma le'a ixcay lo'epa, tetets'i jahuay
iƚque. locuxepa ȽanDios. Jouc'a tipa'a

2  Cunc'aƚpimaye joupa oƚsina' petsi ti'hua limane tipa'neco'ma


1-2

ticuaicoconno ƚaƚPoujna iƚque. Ti'hua tipa'ne, tijouƚa'


Jesucristo. Oƚsina' lafot'ƚe'monga', tiƚojm'ma. 8 Tiƚojnla' iƚque nopa'nepa,

jiƚpe litine aƚmajnta anuli iƚque. timuj'moxi ƚixcay xans, iƚque


Itsiya caxc'ai'ilhuo', camilhuo': tetets'i locuxepa ȽanDios. Iƚque
Aga tu'i'molhuo': “Joupa icuai'ma aimipaneya toƚta'a. Ticuaicoconno
al Cueca' Quitine. Icuaicona'ma ƚaƚPoujna tifusco'ma, tima'a'ma.
ƚaƚPoujna, cal Espíritu Santo Iƚque cal xans aimixnet'ƚya
alu'iponga'.” O tu'itsolhuo': “Ƚinca ticuaicohuananni ƚaƚPoujna.
icuaicona'ma. Iƚne Pablo jouc'a Aimi'iya mehuelojnya, tejac'e'ma.
liyejmalepa alumme'eponga' 9 Ma Satanás lummepa iƚque ƚixcay

caƚje'e tuya'e' toƚta'a.” Ja'ni xans. Maƚque Satanás tepi'i'ma


tu'itsolhuo' toƚta'a, imanc' acueca' icueya limane. Toƚta'a
aimimufc'o'molhuo' loƚpicuejma', ti'e'ma al cueca'. Lo'eya tocomma
aimonƚ'e'me ƚinca. 3 Ja'ni toƚta'a
  to lo'eya ma le'a ȽanDios. Iƚque a'i
tehueƚe tifel'mitsolhuo', o ja'ni andios, ma' afelƚaiqueya litaiqui',
ituca' liƚ'ejma', aimolapenuf'e'mola' afelƚaiqueya lo'epa.
liƚtaiqui'. Toƚpo'noƚe loƚpicuejma', 10 Iƚque no'epa lixcay tifel'mi'mola'

aimifel'mi'molhuo'. Iƚne nonespá lan xanuc', iƚne petsi ti'hua


toƚta'a infel'miyale, a'i toƚta'a lo'iya tejac'eyoƚtsi. Iƚne aiquilepenufi
micuaiconaya ƚaƚPoujna. Ate'a al Ƚinca Cataiqui'. I'e'me capilaic',
415 2 Tesalonicenses 2​, ​3

toƚiya aimunƚulyacu. 11 ȽanDios


ticua: “Tifel'mitsoƚtsi”. Pe lomana'


joupa ipo'nopa lafelƚaiqueya
3 Cunc'aƚpimaye, ai'a
ticula'a'ma iƚta'a coƚje'e, tipa'a
laifmiyacolhuo': Toƚsahue'eƚe
cataiqui', tepenufle iƚta'a. 12 Toƚta'a
  ȽanDios aƚtoc'itsonga'. Toƚta'a
titeƚ'mi'mola' nulemma iƚne petsi aimipa'necoyacu litaiqui' ȽanDios.
aiquiƚ'aic' ƚinca al Ƚinca Cataiqui'. Ma to imanc' joupa olapenufpá,
Iƚne petsi xonca iƚpic'a lo'epa lixcay, olimetsaicopá ma' itaiqui' ȽanDios,
tetets'iyi locuxepa ȽanDios. toƚta'a tepenuf'me, timetsaico'me
13 Imanc' aimi'onƚcotolhuo' to
  lan xanuc' nomana' locuenaye
iƚniya pe natets'ipá ȽanDios. Toƚiya ƚiƚeloƚya'. 2 Toƚsahue'eƚe ȽanDios

aƚs'najtsi'iyi ȽanDios, ticuicomma. aƚcuanajcotsonga', amalulij'monga'


Imanc' unc'aƚpimaye. ȽaƚPoujna iƚne pe liminscopola' liƚpicuejma',
ti'elhuo' capic'a. Lipangopa iƚne pe no'epá lixcay. A'i jahuay
li'a ƚamats' ȽanDios joupa mi'huaiyijnyi Jesucristo to
i'huijf'ecopolhuo' tunƚu'etsolhuo'. laƚ'huaiyijmpa. 3 Iƚque ƚaƚPoujna

Ƚinca tunƚu'e'molhuo'. Cal Espíritu ƚinca aimifel'miyale. Tifa'e'molhuo'


Santo ti'hua tilanc'e'e'molhuo' loƚpicuejma', ticuanajco'molhuo'.
loƚpicuejma', ti'itsolhuo' ma i'huexi Toƚiya aimi'i'ma co'eyacolhuo' ƚixcay
ȽanDios. Toƚta'a lo'iyacolhuo' ma conta'a.
molihuejcoyi al Ƚinca Cataiqui'. 4 Illanc' aƚ'huaiyingilhuo'. Aƚcuayi:

14 Litine loƚquimf'epa Lataiqui'


  “Iƚne laƚpimaye nomana' Tesalónica
lalu'ipolhuo', ȽanDios ijoc'ipolhuo' jouc'a ti'huaiyijnyi ƚaƚPoujna. Toƚiya
toluyalaicoƚe toƚta'a. Tijouƚa' ti'eyi to laƚsc'ai'ipola', ti'hua ti'e'me.”
toƚcuxeta anuli ƚaƚPoujna Jesucristo. 5 ȽaƚPoujna ti'hua tilanc'e'etsolhuo'

15 Toƚiya, cunc'aƚpimaye,
  loƚpicuejma', xonca toƚsingufle
toƚpo'noƚe loƚpicuejma', lo'epolhuo' capic'a ȽanDios.
tolihuejcocona'me lataiqui' Titoc'itsolhuo' ti'hua toƚsnet'ƚ'me
laƚmuc'ipolhuo'. Ja'ni illanc' caƚtuca' ma to iƚque Cristo lixnet'ƚpa.
alu'ipolhuo', ja'ni liniƚ'epolhuo' Aimixojtolhuo'.
iƚta'a coƚje'e, ma' anuli iƚe lataiqui', 6 Cunc'aƚpimaye:

tolihuejcoƚe. Aimonƚejmalecona'me iƚne


16 Titoc'itsolhuo' iƚniya ƚaƚPoujna
  lapimaye pe aimi'eyi canic', petsi
Jesucristo y ȽanDios. ȽanDios, nohuinajpola'. Tolanajtsoƚtsi
iƚque caƚ'Ailli', aƚ'nujuaisponga', iƚniya. Toƚpo'notsola' quiƚtuca'.
ixpic'epa aƚtoc'itsonga'. Toƚiya Illanc' epaluc' ƚaƚPoujna Jesucristo,
lixpi'iponga' calata nulemma. toƚta'a laƚsc'ai'ipolhuo'. Lo'epa iƚne
Itsiya aimaƚsueƚmot'ƚeyi te nohuinajpola' a'i to illanc' joupa
ts'i'ic' maƚ'iyaconga' Locuaicoya aƚmuc'ipolhuo'. 7 Imanc' joupa oƚsina'

Quitine. Aƚsina' lapenuftonga'. lonƚ'eyacu. Imanc' aƚ'onƚtsonga' to


17 Ja'ni toƚsueƚmot'ƚeyi, ȽanDios
  illanc' laƚ'ejma'. Illanc' maƚmana'
tixpi'itsolhuo' cunlata. Ma monƚ'eyi jiƚpiya aimaƚhuinaquinga'.
al c'a o moƚpalaic'oyi al c'a 8 Aimaƚsa'hueyi caƚtejacu. Ipuqui'

tifa'etsolhuo' loƚpicuejma'. itine aƚ'eyi canic', aƚteƚ'miyoƚtsi,


2 Tesalonicenses 3 416

aƚcuayi: “Maƚmana' liƚpiƚya' “Aimi'iya ca'econaya toƚta'a”.


laƚpimaye nomana' Tesalónica, 14 Ja'ni anuli ƚoƚpima aimihuejma

aimixingufco'me iƚniya”. laƚtaiqui' laliniƚ'epolhuo' iƚta'a


9 Ƚinca tipa'a laƚmane. Nipajnya
  coƚje'e, tolimetsaicotsa naitsi
aƚsahue'etsolhuo'. Aicaƚcuac'. Xonca iƚque. Aimoƚejmalecona'me.
aƚpic'a aƚmuc'itsolhuo' lonƚ'eyacu, Tolanajtsoƚtsi. Iƚque tixinƚa'
aƚ'onƚtsonga' to illanc' laƚ'ejma'. calaic'ata, tixhuej'menanni. 15 Ƚinca

Tonƚ'e'me lanic' ma to illanc' aimonƚ'e'me capilaic'. Iƚque


laƚ'epa. 10 Maƚmana' jiƚpe loƚpiƚya'
  oƚpima. Toƚsc'ai'i'me, tolu'i'me:
maƚsc'ai'ilhuo' lu'ilhuo': “Petsi “Aimo'econa'ma toƚta'a”.
aimicua mi'ay canic', aimitetso'ma”. 16 Ma le'a ƚaƚPoujna ti'i'ma

11 Itsiya aƚcuejpá lonescompolhuo'


  aƚpac'e'e'monga' laƚpicuejma'.
imanc', ticuayi: “Iƚne lapimaye Ma toƚta'a ti'e'etsolhuo' imanc'.
nomana' Tesalónica, hualca Itine itine tipac'e'e'molhuo'
tihuinaquila'. Aimi'eyi canic'. Ma loƚpicuejma'. Toƚmajnle al c'a,
le'a tiyelocoyi, tehuelojnyi lo'epa aimoƚsueƚmot'ƚecona'me. Pe
locuenaye.” 12 Illanc' epaluc'
  loƚmana', jahuay imanc', toƚmajnle
Jesucristo aƚcuxe'ela' iƚniya no'epá anuli ƚaƚPoujna.
toƚta'a, aƚsc'ai'ila': “Aimonƚeloco'me 17 Iya' ninPablo caituca' laimane

le'a, tonƚ'eƚe canic'. Toƚta'a toƚ'na'me quiniƚi fa'a laipuftine. Toƚta'a


coƚtuca' cola'i.” locula'acoya jahuay laije'e
13 Cunc'aƚpimaye, ja'ni tonƚ'eyi
  laifnumme'epola' lapimaye. Imanc'
canic', ja'ni toƚta'a toluyalaicoyi y locuenaye capimaye ti'iƚa' coƚsina'
lapajnya, tonƚ'eyi al c'a. ma' aije'e.
Aimixojtolhuo'. Aimoƚpai'i'moƚtsi 18 ȽaƚPoujna Jesucristo ti'hua

loƚpicuejma'. Aimoƚnes'me: titoc'iconatsolhuo' jahuay imanc'.


LIJE'E SAN PABLO AL TE'A
LINIȽ'EPA TIMOTEO

1 Iya' ninPablo, nin'apóstol,


epaluc Jesucristo. ȽalanDios
y ƚaƚPoujna Jesucristo aƚfajpa
timetsaico'me te ts'i'ic' lixpic'epa
ȽanDios.
5 Iƚne petsi aƚinca naihuejcopá

iƚiya laipenic'. Maƚque ȽanDios locuxepa ȽanDios ti'eyoƚtsi capic'a.


Ƚalunƚu'eponga'. Illanc' joupa Iƚne joupa i'ipola' ac'a liƚpicuejma'.
lapenufpá Jesucristo, toƚta'a aƚsina' Aimi'nujuaisyoƚtsi iƚne quiƚtuca',
ma' aƚinca alunƚu'ena'monga' ti'nujuaitsila' liƚpimaye. Jiƚpe
nulemma. liƚpicuejma' iƚsina' ȽanDios joupa
2 Quiniƚ'ehuo' cumTimoteo. Ima'
  imenc'e'ecopola' li'epa. Toƚta'a
ma' ai'hua. Lihuequi iya'. Ma' anuli aimi'econayacu al xujc'a. Ma
lihuejyi Jesucristo. ȽanDios caƚ'Ailli' ti'huaiyijnyi ȽanDios, a'i ma
y Jesucristo ƚaƚPoujna titoc'itso'. le'a minesyi. 6 Petsi aimihuejyi

Ti'nujuaitso', tipac'e'etso' lopicuejma'. toƚta'a iƚne joupa ecanujpá al


3 Maƚmana' liƚya' Éfeso
  C'a Cane. Mane tipaloƚaiyi. Iƚe
aimipo': “Ca'huahuanƚa' ƚamats' loya'apa aimitoc'ila' liƚpimaye.
Macedonia. Ima' topanenni 7 Ticuayi: “Illanc' ƚinca ninc'omxiye.

fa'a liƚya' Éfeso. Toxc'ai'i'mola' Aƚmuc'iyaleyi ma locuxepa ȽanDios,


nomuc'ipá laƚpimaye. Tomitsola': iƚe lataiqui' liniƚijmpa Moisés.” Iƚne
Aimoƚmuc'i'mola' ituca' cataiqui'. ma le'a tipaloƚaiyi. Ni aiquiƚsina' te
4 Aimoƚquimf'e'mola' lan xanuc'
  ts'i'ic' locuxepa ȽanDios.
loya'apa, iƚne mane tipalaicoyi petsi 8 Illanc' aicalatets'iyi iƚe

a'ij ƚinca. Aimoƚquimf'e'mola' iƚne lataiqui' liniƚpa Moisés, aƚsinyi


nonescopá liƚpuftine liƚtatahueló.” ac'a cataiqui'. Le'a cacua: Iƚne
Iƚne lonescopa aimijouya. Petsi lomxiye ticuicomma ti'iƚa'
noquimf'epá iƚiya lataiqui', ¿te quiƚsina' tuhuaƚc'eƚe iƚe lataiqui'.
ti'i'ma quiƚsina' te ts'i'ic' lixpic'epa Timuc'iyaleƚe ma to ts'ipic'a ȽanDios.
ȽanDios? A'i. Ma le'a ti'hua 9 Ticuicomma ti'iƚa' quiƚsina' naitsi

tixhueƚcoyi, ticuayi: “¿Pe copa'a iƚne nahue'epola' tiquimf'eƚe


al Ƚinca Cataiqui'? ¿Te ts'i'ic litaiqui' Moisés. Aimehue'ela'
iƚiya?” Ticuicomma ti'huaiyijnle iƚe lataiqui' iƚne petsi ȽanDios
ȽanDios, ti'eƚe ƚinca litaiqui'. Toƚta'a joupa epenufpola', petsi joupa

417
1 Timoteo 1 418

iximpola' to ailopa'a quiƚjunac'. 15 Tipa'a lataiqui' ma' al ƚinca


Iƚniya joupa iƚsina' te ts'i'ic' loya'apa. Tepenufle jahuay


locuxepa ȽanDios. Ticuicomma lan xanuc'. Iƚe lataiqui' tuya'e':
timuc'intsola' lan xanuc' petsi “Jesucristo icuaiyoco'ma jifa'a li'a
aimihuejcoyi locuxepa ȽanDios, ƚamats' tunƚu'etsola' no'epá lixcay”.
iƚne lincuejlocale. Timuc'intsola' Jiƚpe loya'apa “… tunƚu'etsola'
petsi natets'ipá ȽanDios, iƚne iƚne no'epá lixcay”, jouc'a iya'
no'epá al xujc'a. Timuc'intsola' aƚnescojma. Iya' xonca nixcay
petsi lixcay liƚpicuejma', iƚne xans, ailopa'a nalulijya. 16 Iƚne

tixhueƚcoyi ma le'a iƚiya lopa'a fa'a petsi no'huaiyijnyacu, Jesucristo


li'a ƚamats'. Timuc'intsola' petsi ipic'a timuc'itsola' te ts'i'ic'
noma'apá quiƚ'ailli', quiƚ'máma'. lipicuejma'. Ti'iƚa' quiƚsina', tama
Timuc'intsola' noma'apá liƚf'as acueca' juaiconapa liƚjunac', Cristo
xanuc'. 10-11 Timuc'intsola' petsi
  tepenuf'mola'. Tepi'i'mola' al ts'e
nahuepá quilecaƚ'no', petsi liƚpitine aimijouya. Toƚta'a ate'a
noxhuicopá liƚf'as xanuc' to aƚsimpa nincuanuc'. Aƚsnet'ƚpa iya'
cacaƚ'no', petsi no'noƚpá liƚf'as lai'ejma'. 17 ¡Aƚs'najtsi'iƚe ȽanDios

xanuc' ticuj'me, petsi nofelƚaiquepá, cal Rey! Aƚs'najtsi'iƚe aimijouya


petsi aimenant'ƚiyi lataiqui' locupa, licuxejma', aimimaya, aiqui'huáqui.
petsi no'epá nixpiya. Ticuicomma Ma quituca' anDios. Ma le'a iƚquiya
timuc'intsola' jahuay no'epá lixcay, nipajnya texc'onƚingoƚai'me. Ma
pe aimihuejcoyi Lataiqui' loya'apa le'a iƚque timinƚe: “Ima' manDios”.
lixpic'epa ȽanDios. Iƚe Lataiqui' Ma toƚta'a lo'iya, aimipaiya. Toƚta'a
tixc'ai'iyale ma le'a al c'a, tuya'e' te ti'iƚa'. Amén.
ts'i'ic' ȽanDios lipicuejma'. Iƚque 18 Mai'hua Timoteo, ȽanDios

tixoqui queta alunƚu'enga'. Maƚe joupa imetsaicopo', epi'ipo' lopenic'.


Lataiqui' lapi'ipa iya', aƚ'huaiyijmpa Itsiya caxc'ai'ihuo': Ma to'eƚa' jiƚiya
cuya'aƚa'. lanic'. To'nujuaitsi linespa lapimaye
12 Cax'najtsi'i Jesucristo ƚaƚPoujna.
  noya'apá lixpic'epa ȽanDios,
Iƚque aƚtoc'ipa, alapi'ipa laipicuejma'. laƚmiponga': “Ti'eƚa' Timoteo
Cami: “Cax'najtsi'ihuo' ima' lipenic' ȽanDios”. Itsiya taipa'aƚa'
aƚ'huaiyijmpa, lapi'ipa laipenic'”. lopujfxi, taihuejla' ȽanDios. 19 Ti'hua

13 Li'ipa, iya ixcay capalaijma


  to'huaiyinge Jesucristo. To'nujuaitsi
iƚque Cristo. Cateƚ'mila' lixanuc', imenc'e'ecopo' lo'epa lixcay.
camiloquila' cataiqui'. Iƚniya ƚitiné Aimo'econa'ma. Petsi aimi'nujuaisyi
aicainihuequi Jesucristo. Toƚiya limenc'e'ecompola' li'epa, aiquiƚcuac',
aicainimetsaicola' lixanuc' Jesucristo, iƚne ti'econayi lixcay. Aimi'hua
aicaixina' ja'ni ixanuc' ȽanDios o mi'huaiyijnyi Jesucristo. Joupa
a'i. Toƚta'a ȽanDios aicalaca'ni'e. ejac'epoƚtsi. 20 Toƚta'a li'ipola'

14 Juaiconapa acueca' laƚpaxnepa


  Himeneo y Alejandro. Iƚne iya'
ƚaƚPoujna. Lijoupa lainepenufpa joupa aicupola'. Nepi'ipa lane
Jesucristo jiƚpe ƚinca ai'huaiyijmpa Satanás titeƚ'mitsola'. Tihuic'iƚe
ȽanDios, ca'ela' capic'a lapimaye. aimetets'icona'me Jesucristo.
419 1 Timoteo 2

2 Itsiya caxc'ai'i'mo'. Ate'a


camihuo': “Toxc'ai'itsola'
lapimaye nafoƚyomma jiƚpiya,
lapimaye. Iƚniya ja'ni al c'a lo'epa,
liƚmane' lo'nof'epa tetenƚecoco'ma
ȽanDios. Mipalaic'oyi ȽanDios,
tomitsola': Imanc' moƚpalaic'oyi aimixtule'me jiƚpe liƚpicuejma',
ȽanDios toƚ'nujuaitsola' loƚf'as aimifuleco'me cataiqui'. 9 Jouc'a 

xanuc' ni petsi lomana'. Toƚsahue'eƚe aipic'a ti'iƚa' ac'a liƚ'ejma' lapimaye


ȽanDios titoc'itsola', tepi'itsola' cacaƚ'no'. A'i metej'moƚtsi
lahue'epola'. Ja'ni joupa juaiconapa. Aimicoƚ'i'moƚtsi
epi'impola' toƚs'najtsi'iƚe ȽanDios. milanc'e'me juaiconapa ƚiƚjuac,
2 Toƚ'nujuaitsola' lan rey jouc'a
  ma mipo'noyi jiƚpe liƚ'oro, ma
jahuay ts'iƚpenic'. Toƚsahue'eƚe mixc'uininc'iyi liƚjune' aperla.
ȽanDios titoc'itsola' iƚniya. Toƚta'a Aimehue'me juaiconapa lipitali
aimaƚpa'neyaconga', luyalaico'me al quiƚpijahuaƚi. Aimines'me:
c'a, aimaƚsueƚmot'ƚeyacu, aƚ'e'me ma “Alahuelojntsonga' lan xanuc'”.
latenƚcocoya ȽanDios, aimaƚ'eyacu Ti'iƚa' ƚiƚpijahuaƚi ma latenƚcocoya
nixpiya. 3 Ja'ni toƚta'a toƚsa'hueyi
  ȽanDios. Jiƚpe liƚpicuejma' tijanajle
ȽanDios ƚinca tonƚ'eyi al c'a. Iƚe ti'eƚe al c'a. 10 Lacaƚ'no' naihuejpá

lonƚ'epa tetenƚcocojma ȽanDios ȽanDios ticuicomma timujtsoƚtsi


Ƚalunƚu'eponga'.” mi'eyi al c'a. Aimimuc'iyale'me te
4 Iƚque ipic'a tunƚul―le lan xanuc'
  ts'i'ic' liƚpijahua', ja'ni ac'a o a'i.
ni petsi lomana'. Ipic'a ti'iƚa' quiƚsina' 11 Ƚaca'no' miquimf'e

te ts'i'ic' al Ƚinca Cataiqui' loya'apa. nomuc'iyalepa, ma tiquimf'eƚa'.


5 Tipa'a ma le'a anuli ȽanDios. Jouc'a
  Aimitalai'e'ma. Tihuejcoƚa'.
tipa'a ma le'a anuli ƚalaPaluc. Iƚque 12 Iya' a'i capi'ila' lane lacaƚ'no'

ti'i'ma tipalaic'o'ma ȽanDios jipu'hua mimuc'inyacola' lan xanuc' ni


lema'a. Tixahue'e aƚtoc'itsonga' illanc' micuxenyacola'. Ma tiquimf'eƚe.
ninc'ixanuc'. Jesucristo alaPaluc, 13 ȽanDios ate'a ilanc'e'ma cal

jouc'a axans. Iƚque icupoxi



6 xans, iƚque Adán. Lijou'ma
tima'anƚe. I'najtsepa laƚjunac' illanc'. ilanc'epa ƚaca'no' Eva. 14 Tama

Jouc'a i'najtsepa liƚjunac' laƚf'as loquexi' aiquilihuequi locuxe'epola'


xanuc' ni petsi lomana'. ȽanDios ȽanDios, ma le'a Eva ifel'mimpa.
joupa ixpic'epa te quitine tuya'atsa Adán a'i. Toƚiya camilhuo':
iƚe li'ipa. Joupa icuai'ma al 'hora. Lacaƚ'no' aimimuc'i'me lan xanuc',
Lataiqui' illanc' lalu'ipola' lan xanuc' aimicuxe'me. 15 Iƚniya lacaƚ'no'

tuya'e' iƚe li'epa Cristo. Ma toƚta'a



7 iƚtaic' liƚjunac'. Ti'hua tixinyi ƚumla
laipenic' lalapi'ipa ȽanDios. Iya' litine mipo'no'me liƚnaxque'. Tama
nin'apóstol cuya'e' iƚe lataiqui'. Iya' toƚta'a lo'ipola' ti'i'ma tunƚul'me.
laifnescopoxi al ƚinca. Aicafel'miyale. Ticuicomma ti'hua ti'huaiyijnle
Alummepa ca'huaƚa', camuc'itsola' ȽanDios, ti'hua ti'etsola' capic'a
lan xanuc', iƚne petsi aimimetsaicoyi lapimaye, ti'hua timetsaicotsoƚtsi
ȽanDios. ma' i'huexi ȽanDios, tenajtsoƚtsi al
8 Aipic'a tipalaic'oƚe ȽanDios
  xujc'a, ti'hua ti'eƚe al c'a. Ja'ni toƚta'a
lan xanuc' ni petsi lafot'ƚeyoƚtsi liƚ'ejma' tunƚul'me.
1 Timoteo 3 420

3 Ticuayi: “Pe ts'ipic'a


ticuxetsola' lipimaye, ac'a
lanic' iƚe lojanajpa lo'eya”. Iya'
jouc'a tihuejle lataiqui'. 10 Ai'a

tofaj'mola' taimetsaicotsola' te
ts'i'ic' liƚ'ejma' jouc'a liƚpicuejma'.
cacua: Al ƚinca lataiqui' iƚiya. Ja'ni aƚinca ac'a xanuc' tapi'itsola'
2 Toƚiya ticuicomma anuli
  quiƚpenic'. Titoc'iƚe ƚiƚpima ma
ƚapima petsi joupa imetsaicompa micuxela' lapimaye.
ac'a xans, ts'anuli quipeno, 11 Lacaƚ'no' notoc'iyacu jouc'a

ticuxeyoxi ac'a, ac'a lipicuejma', ticuicomma petsi ac'a liƚpicuejma',


a'i caxpennaiqui, tepenufila' aimixahualeyi, ticuxeyoƚtsi al c'a,
lapimaye jiƚpe lejut'ƚ, tepi'ila' tenant'ƚiyi liƚtaiqui', aimifelƚayqueyi.
lomanc'eyacu. Jouc'a ticuicomma 12 Lan xanuc' notoc'iyacu

ts'ixina' lomuc'iyalepa. Ja'ni ticuicomma anuli anuli ti'iƚa'


toƚta'a li'ejma', iƚque ƚinca ti'i'ma ƚiƚpeno, a'i oquexi' afantsi.
ticuxe'mola' lipimaye. 3 Aimofaj'ma
  Ticuicomma ticuxentsola' al c'a
ƚapima ja'ni tixnatsay o ƚimfule o liƚnaxque' y jahuay nomana' lilejut'ƚ.
tixtumma. Tofaj'ma ƚapima ja'ni 13 Iƚne notoc'iyacu, acueca' iƚe lanic'

tixnet'ƚ'ma, ja'ni tipalaic'ola' al c'a lo'eyacu. Ja'ni tixhuai'niƚe liƚpenic',


lipimaye. Aimofaj'ma ja'ni ipic'a liƚpimaye timetsaico'me. Iƚne
tulijla' quitomí. 4 Ja'ni ticuxela' al
  quiƚtuca' timetsaico'moƚtsi aƚinca
c'a nomana' lejut'ƚ, ja'ni linaxque' ti'huaiyijnyi Jesucristo.
tihuejcoyi, aimi'eyi nixpiya, iƚque 14 Iya' cacua aimaƚcoƚconaya fa'a.

tofaj'ma. 5 Ƚapima petsi aiquixina'


  Ca'hua'ma jiƚpe. Aƚsintsoƚtsi. Ma
micuxeyacola' nomana' lejut'ƚ, ¿te capa'a fa'a quiniƚ'ehuo', cu'ihuo'
ti'i'ma ti'e'mola' cuenna lipimaye, lof'eya. 15 Tijouƚa', ja'ni aƚcoƚ'ma

lefot'ƚepola' ȽanDios? A'i. Aimi'iya. fa'a joupa i'ipa coƚsina' te ts'i'ic'


6 Ticuicomma ƚofajya i'ipa axpe'
  lonƚ'eyacu, ima' y lapimaye nomana'
camats' quihuequi Jesucristo. Ja'ni jiƚpiya. Imanc' ixanuc' ȽanDios,
quite' mihuequi aga tines'ma: “Iya' maƚque Ƚimaf'i' CanDios. Ma' iƚque
xonca nincueca'”. Tijouƚa' ma' efot'ƚepolhuo', ipo'nocopolhuo'
anuli Satanás tecani'em'me. 7 Ja'ni
  toluya'aƚe al Ƚinca Cataiqui'.
lan xanuc' petsi aimimetsaicoyi Ipo'nocopolhuo' tonƚ'eƚe cuenna iƚe
ȽanDios timetsaicoyi ac'a Lataiqui', toƚsinƚe aimipai'im'me,
xans ti'i'ma tofaj'ma. Ja'ni a'i aimimuc'iyale'me ituca'. 16 Ƚinca

tinesco'me cataiqui', tijouƚa' ƚapima acueca' ipime Lataiqui' lalihuejcopa


tic'aiƚquehuo ma to ts'ipic'a Satanás. illanc'. Iƚe lataiqui' tipalaijma Cristo,
8 Ma' anuli lapimaye notoc'iyacu
  tuya'e':
ƚiƚpima micuxeyale. Ja'ni Iƚque i'epoxi xans, icuai'ma fa'a
aimilotsoyi, ja'ni ma' anuli li'a ƚamats'.
liƚtaiqui', a'i oque', tofaj'mola' iƚniya. Cal Espíritu Santo imetsaicopa
Aimofaj'mola' ja'ni tixnatsoƚaiyi pangay c'a lipicuejma'.
ni ja'ni ts'iƚpic'a tulijle quiƚtomí. Lapaluc' quema'a ehuelojmpá.
9 Iƚe Lataiqui' lalapenufpa illanc'
  Pe lomana' iƚne petsi
ticuicomma ticuec'eƚe lipime xonca aiquilimetsaijma ȽanDios,
421 1 Timoteo 3​, ​4

jiƚpiya uya'ampá te ts'i'ic' li'ipa,  


7 Tipa'a lataiqui' ti'onƚcospa to

li'epa iƚque. liƚtaiqui' lacaƚ'no' joupa itojnapola',


Fa'a li'a lamats' i'huaiyijmpá, iƚe lataiqui' tipa'ayi quiƚtuca'
pu'hua lema'a epenufinnapa, liƚpicuejma'. A'ij ƚinca lataiqui',
imetsaicompa anDios. tuya'e' nixpiya. Aimapenuf'ma ni

4 Cal Espíritu Santo joupa


inespa lo'iya, ticua: “Ticuaitsi
lijoujma quitine lan xanuc'
aimoquimf'e'ma. Xonca taipa'aƚa'
lopujfxi tanant'ƚiƚa' locuxepa
ȽanDios. 8 Ja'ni taipa'aƚa' lopujfxi

aimihuejconayacu al Ƚinca Cataiqui'. pe lafil'ya tepi'im'mo' lofmulijya.


Tiquimf'e'me locuapa locuenaye Ja'ni taipa'aƚa' lopujfxi tanant'ƚiƚa'
lan espíritu, iƚne nofelƚaiquepá. locuxepa ȽanDios xonca acueca'
Tihuej'me lomuc'iyalepa lontahue.” tolij'ma. ȽanDios joupa icupa
2 Iƚne petsi naihuejpá ituca' cataiqui'
  cataiqui'. Toxim'ma al c'a mopa'a
ti'e'eyoƚtsi to lan c'a xanuc'. Ticuayi: fa'a li'a ƚamats' jouc'a Locuena
“Illanc' aƚmuc'iyaleyi al Ƚinca Quitine toxinna al c'a. 9-10 Ticuayi:

Cataiqui'”. Ma le'a ticuayi toƚta'a, “Toƚiya aƚ'eyi lanic', lipa'ayi acueca'


tifel'miyaleyi. Ni aimimetsaicoyoƚtsi laƚpujfxi, aƚteƚ'miyoƚtsi. Joupa
ixcay lo'epa. Joupa iminscopa aƚ'huaiyijmpá ȽanDios, iƚque
liƚpicuejma', i'ipa capeme, Ƚimaf'i' CanDios. Ma le'a iƚque
aimixingufcoyi. 3 Ticuayi: “Timajnle
  ti'i'ma tunƚu'e'mola' lan xanuc' ni
quiƚtuca' lan xanuc'. Jouc'a lacaƚ'no' petsi lomana'. Aƚinca lunƚu'e'monga'
timajnle toƚta'a. Aimejonƚi'moƚtsi.” illanc' petsi joupa aƚ'huaiyijmpá.”
Jouc'a ticuayi: “Iƚta'a o jiƚu'hua Iƚe lataiqui' tuya'e' al ƚinca.
aimoƚte'me. ȽanDios aimepi'ilhuo' Tepenufle jahuay lan xanuc'.
lane.” Iƚne nonescopá toƚta'a 11 Ima' toxc'ai'itsola' lapimaye jiƚpe

tinescoyi ma lilanc'epa ȽanDios. nomana'. Tomuc'itsola' laifmipo', iƚe


Ja'ni aƚ'huaiyijmpá, aƚcuec'eyi al laininiƚ'epo'. 12 Tama mamijcano

Ƚinca Cataiqui', ȽanDios ipic'a aimetets'i'mo', ni'anuli. Topalaiƚa'


aƚs'najtsi'iƚe, aƚteƚe. 4 Jahuay
  al c'a, to'eƚa' al c'a, to'etsola' capic'a
lilanc'epa ȽanDios ma ac'a. Ailopa'a lopimaye, tanant'ƚiƚa' lopenic'
calatets'iyacu. Aƚs'najtsi'iƚe ȽanDios, jahuay, tanajxoxi al xujc'a. Ja'ni
aƚte'me. 5 Litaiqui' ȽanDios joupa
  lapimaye tihuejhuo' toƚta'a lo'ejma'
lu'iponga' ac'a lilanc'epa ȽanDios. iƚne jouc'a ti'i'ma al c'a liƚ'ejma'.
Ja'ni aƚsahue'eƚe iƚque tipaxne'ma 13 Ca'hua'ma pu'hua, cahuejnto'.

ƚaƚtejacu. Ma mopa'a cotuca' ti'hua


6 Ja'ni toƚta'a lofxc'ai'iyacola'
  toxhuef'itsola' lapimaye litaiqui'
lapimaye aƚinca to'e'ma lipenic' ȽanDios, ti'hua toxc'ai'itsola',
Jesucristo. Tomuj'moxi te ts'i'ic' tomuc'itsola'. 14 To'nujuaitsola'

litoc'empo'. Tomuj'moxi joupa liƚtaiqui' pe noya'apá lixpic'ejma'


imuc'impo' te ts'i'ic' Lataiqui' ȽanDios. Iƚniya uya'apá, imi'me lan
lalihuequi', te ts'i'ic' al c'a ts'ilaj capimaye: “Timoteo ti'eƚa'
lomuc'iyalepa. Tomuj'moxi ma lipenic' Jesucristo. Toƚpo'nof'iƚe
ti'hua taihuequi. loƚmane' ƚijuac.” Jiƚpe litine ȽanDios
1 Timoteo 4​, ​5 422

epi'ipo' lopicuejma', to'eƚa' lipenic'. liƚpitine. Tehueyi liƚpixojma cata.


Itsiya aimatets'i'ma lepi'ipo' ȽanDios. Toƚta'a, tama iƚmaf'i', ȽanDios
To'eƚa' lanic'. tixinnila' to limac'la, to nenajpoƚtsi
15 Topo'notsi cuenna iƚe
  ȽanDios. 7 To'itsola' lapimaye

laininiƚ'epo', aimaimenc'eco'ma. laifmipo'. Tomitsola': “Tolihuejle iƚe


To'etsi ma to laixc'ai'ipo'. Toƚta'a laƚmiponga' ƚaƚpima Pablo”. Ja'ni
ti'hua ti'i'ma xonca al c'a lopicuejma'. ti'eƚe toƚta'a locuenaye lan xanuc'
Jahuay lapimaye tixim'mo' iƚe li'ipo'. aiminescoyacu a'ijc'a. 8 Lapimaye

16 Ti'hua taicuis'exoxi ja'ni ac'a


  ticuicomma titoc'intsola' liƚxanuc'.
lo'ejma', ja'ni ac'a lofmuc'iyalepa. Ƚapima xonca titoc'i'mola' nomana'
Toƚta'a tonƚu'e'moxi jouc'a tunƚul'me lejut'ƚ. Ja'ni aimi'eyi toƚta'a, acueca'
iƚne noquimf'epo'. a'ijc'a liƚ'ejma', aimihuejyi Lataiqui'

5 A nuli ƚitojpa xans aimotale'ma, loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios.


topalaic'o'ma al c'a, ma le'a
tomiƚa'. Taimetsaicoƚa' to co'ailli'.
Petsi aimimetsaicoyi ȽanDios iƚniya
titoc'innila' liƚxanuc'.
Lof'as camijcanó, taimetsaico'mola' 9 To'itsola' lapimaye: “Cal potsate

to copimaye. Litojpola' cacaƚ'no'


2   caca'no' petsi aiquixhuaiya afane'
taimetsaico'mola' to co'máma'. nuxans ƚemats', aimoliniƚijnc'e'me
Lahuats'la taimetsaico'mola' lipuftine. Toliniƚijnc'eta lipuftine
to copimaye cacaƚ'no'. ja'ni ƚoxhuaiya afane' nuxans
Aimopalaic'o'mola' quixcay cataiqui', ƚemats', ja'ni imajmpá ma le'a anuli
aimailotsojnco'mola' cataiqui'. ƚipe'ailli', aiquehuaic' ocuenaj xans,
Jahuay iƚniya, aimotale'mola', le'a 10 ja'ni imetsaicompá i'epa al c'a,

tomi'mola'. ja'ni ac'a itoc'epola' linaxque', ja'ni


3 Tomitsola' lapimaye nomana'
  epi'ipola' lejut'ƚ tunxac'eƚe noyepá al
jiƚpiya: “Toƚtoc'itsola' lam potsateya culi' cane, ja'ni epac'epola' liƚ'mitsi'
cacaƚ'no', iƚniya petsi ma' aƚinca lipimaye, iƚne jouc'a i'huexi ȽanDios,
quiƚtuca'”. 4 Anuli cal potsate
  ja'ni itoc'ipola' noteƚcopá, ja'ni itine
caca'no', ja'ni timana' linaxque' itine tehuay te co'iya mi'eya al c'a.
o linietó, titoc'iƚe iƚniya. Ate'a Ma le'a toƚniya toliniƚijnc'etsola'
ti'eƚe al c'a quiƚtuca' liƚpimaye. liƚpuftine.”
Tihuic'iƚe titoc'iƚe quiƚ'ailli', 11 Lam potsateya cacaƚ'no' petsi

quiƚ'máma'. Toƚta'a lipic'a ȽanDios, aiquixhuaiya afane' nuxans


tetenƚma. 5 Iya' cacua: Cal potsate
  ƚilemats' aimoliniƚijnc'e'mola'
caca'no' petsi joupa i'huaiyimpa liƚpuftine. Iƚne tipango'me ti'e'me
ȽanDios, mipa'a quituca' ja'ni iƚque lipenic' Cristo, tijouƚa' tixojtola',
ti'hua ti'huaiyinge, ipuqui' itine ticuanaj'moƚtsi, tijanaj'me
tipalaic'o'ma ȽanDios, tixahue'e'ma temalƚicona'me. 12 Ate'a ticuayi:

titoc'iƚa'. Ja'ni toƚta'a li'ejma' “Ne' ne', liniƚijnc'eƚa' laipuftine,


iƚque aƚinca apotsate. 6 Timana'
  ca'e'ma ma le'a lipenic' Cristo”. A'ij
ocuenaye lam potsateya cacaƚ'no' ƚinca locuapa. Aimenant'ƚiyacu.
ituca' liƚ'ejma'. Iƚne tehueyi te Tijanaj'me temalƚicona'me, tijouƚa'
co'iya muyalaicoyacu al c'a titai'me lajunac', tipo'no'me iƚe
423 1 Timoteo 5

lipenic' Cristo. 13 Iƚne lacaƚ'no'


  lixcay, aƚsimpá li'epa”, jiƚpe ƚinca
lijoupa loliniƚijmpola' liƚpuftine toquimf'e'mola'.
tihuinaj'mola'. Aimi'eyacu canic', 20 Petsi no'epá lixcay toxc'ai'itsola'

ma le'a tehuengaleta ajut'ƚ ajut'ƚ. pe lefoƚya lapimaye. Toƚta'a


Xonca lixcay ti'e'me, tixahuale'me, tixpailijtsola' lapimaye noquimf'epá,
tehuelaifyi, tehuejmaleyi liƚf'as aimi'eyacu lixcay jouc'a.
cacaƚ'no', tipalaiyi lataiqui' 21 Iya' cacuxe'ehuo': To'eƚa' iƚe

aimentenƚma. 14 Iya' cacua:


  laifnu'ipo'. To'nujuaitsola' naitsi
Temalƚiconƚe lam potsateya cacaƚ'no' iƚne nahuelojmpo', maƚniya
petsi aiquitoquila'. Tixingon‑na'me ȽanDios, Jesucristo y lapaluc'
quiƚnaxque', ti'e'me cuenna ƚilejut'ƚi. quema'a li'huijf'epola' ȽanDios.
Ja'ni toƚta'a lo'epa naixtulepá Aimocua'ma nulemma: “Iƚque
aimi'iya minesyacu: “Xinƚa', ixcay a'ijc'a li'epa”. Ate'a ti'iƚa' coxina'
lo'epa iƚne lacaƚ'no' petsi nepenufpá te qui'ipa. Tijouƚa' to'eƚa' ma to
Cristo”. 15 Timana' hualca lam
  laimipo'. Ni aimocua'ma: “Iƚque
potsateya cacaƚ'no' joupa ipo'nopá al itojpa xans, tixpic'e lataiqui',
C'a Cane, tihuejcoyi ƚonta'a Satanás. aimi'iya cateƚ'miya”. Ima' to'eƚa' al
Toƚiya laifcuapa: Lapimaye lam ƚijca. 22 Ja'ni topo'nof'i'ma lomane'

potsateya temalƚiconƚe. ƚijuac anuli ƚapima, ticuxetsola'


16 Lapimaye cacaƚ'no' ja'ni timana'
  lipimaye, ate'a ti'iƚa' coxina' te
liƚpimaye apotsateya titoc'intsola'. ts'i'ic' lipicuejma', li'ejma' ƚapima,
Aimines'me: “Iƚne lapimaye titoc'iƚe tijouƚa' topo'nof'i'ma lomane'. Ja'ni
ƚaipima”. Ƚinca titoc'im'mola' a'i, aga ti'e'ma' quixcay ƚapima pe
lam potsateya cacaƚ'no' petsi ma joupa opo'nof'ipa lomane', toƚta'a
quiƚtuca'. ima' jouc'a ojunac'. Aimoxisc'e'moxi
17 Lapimaye litojpola', iƚne
  toƚta'a.
noxpijpá lataiqui', ja'ni al c'a ti'eyi 23 Aimoxnacona'ma ma le'a caja'.

liƚpenic', xonca timetsaicontsola', Itine itine textafhuo'. Toxnaƚa'


xonca ti'najtse'entsola'. Xonca tutani laj vino. Ti'ina'ma locu'u.
timetsaicontsola' toƚta'a petsi no'epá 24 Iya' camihuo': Timana' petsi

lanic' tuya'ayi o timuc'iyaleyi aimi'iya memiyacu lixcay lo'epa.


Litaiqui' ȽanDios. 18 Toƚta'a tuya'e'
  Tama iƚne quiƚtuca' aimuya'ayi
al Paxi Liniƚingiya, ticua: “Cal te ts'i'ic' lo'epa, aimicoƚya ti'i'ma
huacax mi'huailiqui cal trigo, titeƚa'. coxina', taimetsaico'mola' ixcay
Aimoƚfi'e'me lipu'naƚ.” Jouc'a tuya'e': xanuc'. Ocuenaye xonca iƚsina'
“Cal xans no'epa lanic' ticuicomma mifelƚaiqueyi. Tocomma ac'a
ti'najtsenƚe”. xanuc', tijouƚa' timuj'moƚtsi ituca',
19 Ja'ni anuli ticufla' ƚitojpa
  taimetsaico'mola' a'ijc'a liƚpicuejma'.
capima noxpijpa cataiqui', ja'ni 25 Ma' anuli lo'ipola' no'epá al

tuya'aƚa': “Iƚque i'epa quixcay”, ima' c'a. Hualca tocomma a'ijc'a


aimoquimf'e'ma nonespa toƚta'a. xanuc', tijouƚa' taimetsaico'mola'
Ja'ni oquexi' o afantsi lapimaye ac'a liƚpicuejma'. Ja'ni ac'a lo'epa
tu'ihuo': “Illanc' aƚsina' ma i'epa li'ejma' cal xans, iƚque aimi'iya
1 Timoteo 5​, ​6 424

memiconayacoxi li'ejma', ticuaita jouc'a ni toƚta'a aimaƚtaiyacu.


litine ti'huájnata. 8 Ja'ni tipa'a ƚaƚtejacu jouc'a

6

Lapimaye amozó, petsi ƚaƚpijahuaƚi laƚpo'noyacu, ƚinca


ƚiƚpoujna i'nampola', tixoj'ma calata, aimaƚjanajyacu
tixpaic'eƚe ƚiƚpoujna ticuec'eƚe. xonca, aimaƚsueƚmot'ƚeconayacu.
Ja'ni toƚta'a ti'e'me lapimaye, 9 Pe ts'iƚpic'a tulijle acueca' al

lan xanuc' tixim'me ac'a tomí, a'ijc'a muyalaicoyacu


ƚalanDios, aimetets'iyacu litaiqui' lapajnya, tehuaiyim'mola' acueca',
lomuc'iyalepa. 2 Petsi liƚpoujnalá
  tic'aiƚcoƚecu, tihuej'me liƚpemac'ta,
apimaye, aimi'onƚico'moƚtsi, xonca toƚta'a tehueyi lateƚcoya. Petsi
ticuec'entsola'. Timetsaicontsola' naihuejcopá toƚta'a liƚ'ejma', iƚne
liƚpoujnalá jouc'a ti'huaiyijnyi aimunƚulyacu, tocomma quiƚtuca'
ȽanDios, ma' anuli ti'ela' capic'a tunxaƚac'ila', tijouƚa' tejac'mola'.
iƚque. Ima', cumTimoteo, 10 Al te'a iƚpic'a tulijle acueca' tomí,

tomuc'itsola', toxc'ai'itsola' toƚta'a. tijouƚa' ti'e'me lixcay. Toƚta'a li'ipola'


3-4 Toƚta'a loya'apa litaiqui'
  hualca, iƚne nojanajpá quiƚtomí,
ƚaƚPoujna Jesucristo, iƚe ma le'a enajpoƚtsi al C'a Cane. Iƚne
ac'a Cataiqui'. Ja'ni lihuejcoyi quiƚtuca' iteƚ'mipoƚtsi, i'ipa acueca'
iƚe lomuc'iyalepa, aƚ'e'me ma liƚpixhuejma'.
latenƚcocopa ȽanDios. Petsi 11 Ima', cumTimoteo, to'ay lipenic'

ituca' lomuc'iyalepa ailopa'a ȽanDios, topo'noƚa' lopicuejma'


quiƚsina', joupa i'ipola' amac'ta, aimaihuej'ma iƚe lixcay cane.
iƚne quiƚtuca' i'e'epoƚtsi to lan Toxpic'eƚa' to'econa'ma al c'a,
tsila' lomxiye. Ma le'a tifulecoyi to'econa'ma ma latenƚcocopa
cataiqui', iƚta'a o iƚe lataiqui' ȽanDios, ti'hua to'huaiyijnla', ti'hua
aiquiƚpic'a, tixtuleyi. Tijouƚa' petsi to'etsola' capic'a lapimaye, ti'hua
naihuejpá toƚta'a iƚniya ti'eyoƚtsi toxnet'ƚƚa' jahuay, aimaixtu'ma,
laic', tixtuc'oyoƚtsi, tinescoyoƚtsi, aimo'e'moxi moyac'. 12 Ima' joupa

jiƚpe liƚpicuejma' ticufcoyoƚtsi mepenufpa Cristo, ti'hua taihuequi


a'ijc'a. 5 Ti'hua tifuli'iyoƚtsi, aimi'eyi
  litaiqui'. Itsiya taipa'aƚa' lopujfxi
anuli liƚpicuejma'. Iƚne lan xanuc' tolijla' al c'a. Toƚta'a tepi'inno'
liƚpicuejma' joupa eteƚquemma, lopitine aimijouya. Ma toƚta'a
aimi'iya mixpic'eyacu al c'a, ijoc'icopo' ȽanDios, tepi'itso' lopitine.
tihuejyi lafelƚaiqueya cataiqui'. Iƚe joupa oximpa litine onespa:
Ticuayi: “Lihuejle ȽanDios, toƚta'a “Ne', iya' nihuequi Jesucristo”.
lulijle acueca' tomí”. 6 A'i, toƚiya
  Iƚe litine miquimf'ehuo' axpela',
aimi'iya maƚcuayacu. Ti'iƚa' ima' aicoxina' calaic'ata. 13 Itsiya

lalapi'iyaconga' o aicalapi'i'monga', caxc'ai'ihuo', aimehuelojnhuo' lan


ma' anuli aimaƚsueƚmot'ƚeyacu. xanuc', tehuelojnhuo' ȽanDios,
Ja'ni ma lihuejcoyi ȽanDios, iƚque timaf'i'ila' jahuay. Jouc'a
joupa i'ipa acueca' lalulijnapa. tehuelojnhuo' Jesucristo, iƚque
7 Laƚmajnlita fa'a li'a ƚamats' ni
  jouc'a aiquitaic' calaic'ata, ac'a
toƚta'a aicaƚtaic'. Aƚmatsonga' litalai'e'epa Poncio Pilato, u'ipa
425 1 Timoteo 6

al ƚinca. 14 Caxc'ai'ihuo': Ma
  aƚtoc'i'ma laifnuyaicoya laipitine.
ti'hua co'huaijma ticuaiconanni Imanc' aicoƚsina' ja'ni ticoƚ'ma
ƚaƚPoujna Jesucristo, taihuejcoƚa' ƚoƚ'hueca o ja'ni aimijucoya.
lataiqui' locuxe'epo'. Ja'ni ima' Xonca toƚ'huaiyijnle ȽanDios.
minnaihuejcopa, tixinim'me Iƚque itine itine lapi'inga' jahuay
ma le'a ac'a litaiqui' Jesucristo. lalahue'eponga'. Ipic'a tixojla'
Aiminesc'eyacu, aimicuayacu a'ijc'a calata itsiya, aimaƚsueƚmot'ƚe'me.”
iƚe litaiqui' Jesucristo. 15 ȽanDios

18 Jouc'a tomitsola' lan xanuc' pe

joupa ixina' jale litine ticuaicoconno ts'iƚ'hueca: “Ima' o'hueca juaiconapa.


Jesucristo. Ma to lixpic'epa ȽanDios, To'eƚa' juaiconapa al c'a. Aimi'i'mo'
ma toƚta'a ti'i'ma. Iƚque ȽanDios mafts'ile. Totoc'itsola' lopimaye pe
jahuay nipajnya ti'e'ma. Iƚque xonca nahue'epola'. 19 Ja'ni toƚta'a lof'eya

acueca' Incuxepa, ma iƚque ticuxe aimixpaic'eyaco' Locuena' Quitine.


jahuay. Iƚque ƚinca apaxi, tixoqui Ti'i'mo' coxina' tipa'a ƚo'hueca
queta. Iƚque aRey, ticuxela' jahuay jipu'hua, tepi'inno' nulemma al ts'e
lan rey. Iƚque aPoujna, iƚPoujna lopitine.”
jahuay lapoujnalá. 16 Ma le'a iƚque

20 CumTimoteo, joupa epi'impo'

aimimaya. Pe lopa'a tipa'a pangay lopenic'. To'eƚa' al c'a. Al c'a


quepalc'o', acueca' laxpaiqui' iƚe tomuc'iyaleƚa' Lataiqui', iƚe
lepalc'o', aimi'iya miƚoc'huaiyacu. loya'apa lixpic'epa ȽanDios. Iƚniya
Iƚque nij naitsi nahuelojmpa, limpalaipá aimo'onƚico'moxi.
aimi'iya mehuelojnyacu. Ma toƚta'a Topo'no'mola' quiƚtuca',
ƚalanDios, iƚque xonca cal Cueca', aimoquimf'e'mola'. Iƚne ailopa'a
xonca icueya limane. Toƚta'a quimuc'iyalepa, lonespa ma le'a
timetsaicoƚe lan xanuc', ti'hua laipa'apa quiƚtuca' liƚpicuejma',
timetsaicona'me aimijouya litine. ti'hua tifulecoyi cataiqui', ma
Ma toƚta'a ti'iƚa'. Amén. micuayi: “Illanc' aƚsina'”. A'ij
17 Toxc'ai'itsola' lan xanuc' pe
  ƚinca locuapa, aiquiƚsina'.
ts'iƚ'hueca acueca'. Tomitsola': 21 Petsi naihuejcopá iƚniya joupa

“Aimonƚ'e'e'moƚtsi to lan tsila' imenajpola'. Aimihuejconayi


xanuc'. Aimolatets'i'mola' Lataiqui' illanc' laƚ'huaiyijmpa.
loƚpimaye. Aimoƚcua'me: Ai'hueca ȽanDios titoc'itsolhuo' jahuay
juaiconapa acueca'. Iƚta'a ƚinca imanc'.
LIJE'E SAN PABLO LOCUENA
LINIȽ'EPA TIMOTEO

1 Iya' ninPablo, nin'apóstol,


epaluc Jesucristo. Toƚta'a
lixpic'epa ȽanDios. Iya'
aimixojto'. 7 Aimixpaij'mo'. Cal

Espíritu Santo, ƚalapi'iponga'


ȽanDios aimaƚ'e'eyaconga'
nin'apóstol laifnuya'apa ticua: maƚsinyacu calaic'ata. Cal Espíritu
“Ja'ni toƚ'huaiyijnle Jesucristo, lapi'iponga' laƚpicuejma' aƚ'eƚe al
tepi'im'molhuo' al ts'e loƚpitine cueca', aƚ'etsola' capic'a laƚf'as xanuc',
aimijouya”. 2 Quiniƚ'ehuo' coje'e, ima'
  aƚsc'ai'itsola' al c'a. 8 Itsiya camihuo':

cumTimoteo. Ima' ai'hua aipic'a. Ti'hua topalaico'ma ƚaƚPoujna


ȽanDios caƚ'Ailli' y Jesucristo Jesucristo, aimotai'ma calaic'ata.
ƚaƚPoujna, titoc'itso', ti'nujuaitso', Ni aimalatets'i'ma iya'. Jouc'a
tipac'e'etso' lopicuejma'. capalaicojma ƚaƚPoujna, toƚiya
3 Iya' cax'najtsi'i ȽanDios,
  aƚ'noƚpa, aƚtats'iya. Ja'ni toya'a'ma
ilenDios cai'ailli' jouc'a lai'ahueló. Lataiqui', loya'apa iƚe al c'a
Iƚniya ihuejcopá, ma' anuli iya' lixpic'epa ȽanDios, ma toteƚco'ma.
quihuequi jahuay laipicuejma'. Toxpic'eƚa' aƚteƚcoƚe anuli. ȽanDios,
Cacua: Cax'najtsi'i ȽanDios. Itine iƚque No'epa al cueca', tepi'i'mo'
ipuqui' ma capalaic'o ca'nujuaishuo' copujfxi toxnet'ƚƚa'. 9 Maƚque

ima', caxa'hue ȽanDios titoc'itso'. ȽanDios lunƚu'eponga', aƚjoc'iponga'


4 Ca'nujuaishuo' ojojpa. Toƚiya
  lanajtsoƚtsi lixcay, aƚ'itsonga' i'huexi
juaiconapa aipic'a caxingontso', ȽanDios.
toƚta' tixoj'ma neta. 5 Ca'nujuaishuo'
  Ai'a tilajm'ma li'a ƚamats'
ma' al ƚinca mepenufpa Jesucristo. ȽanDios aƚpalaicoponga', ticua:
Toƚta'a epenufpa ate'a ƚo'ahuela “Iƚniya Jesucristo tepenuf'mola'.
Loida jouc'a co'máma' Eunice. Iƚne Iya' catoc'i'mola', capaxne'mola'.”
a'i ma le'a mi'e'eyoƚtsi, al ƚinca ȽanDios aiqui'huaijma mixinya te
ihuej'me Jesucristo. Iya' cacua ima' ts'i'ic' laƚ'eyacu, ja'ni ti'iƚa' al c'a o
jouc'a taihuequi. ti'iƚa' lixcay. Ma quituca' ixpic'epa
6 Toƚiya camihuo': Tomaf'i'ixoxi.
  aƚtoc'itsonga', aƚpaxnetsonga'.
Iƚe litine laipo'nof'ipo' laimane' 10 Itsiya joupa aƚsina' ma' al ƚinca

ƚojuac, ȽanDios epi'ipo' lopicuejma' iƚiya lixpic'epa ȽanDios. Iƚque


to'eƚa' lanic' lepi'ipo'. Itsiya joupa aƚtoc'iponga', aƚpaxneponga'.

426
427 2 Timoteo 1​, ​2

Cristo, iƚque Ƚalunƚu'eponga', Licuai'ma fa'a liƚya' Roma ti'hua


joupa imujpa toƚta'a. Licuai'ma lahuay. Aiminesqui: “Aimi'iya
fa'a li'a ƚamats' ulij'ma lamaya, cahuejnya Pablo, aicaixina' pe
aƚpo'no'iponga' litaiqui', iƚe lataiqui' lopa'a”. 18 Maƚmana' lipiƚya' Éfeso

laluya'apa. Luya'ayi: “Cristo aƚtoc'ipa juaiconapa. Toƚta'a


tepi'ilhuo' al ts'e loƚpitine aimijouya. oxina'. Caxa'hue ƚaƚPoujna titoc'iƚa'.
Aimimayacolhuo' nulemma.” Ticuaitsi al Cuecaj Quitine
11 Ma' iƚe Lataiqui' cuya'e', ƚaƚPoujna aimecani'e'ma.

2

camuc'ila' lan xanuc', toƚta'a Mai'hua Timoteo,


laipenic', iya' nin'apóstol. 12 Tama
  aimitafqueco'. Ti'hua
cateƚma aicaxhueƚmot'ƚe. Aicaixina' taihuejcoƚa' Jesucristo. Toƚta'a
calaic'ata. Quimetsaijma naitsi ȽanDios ti'hua titoc'i'mo',
iƚque ƚai'huaiyijmpa, ca'huaiyinge tepi'i'mo' copujfxi. 2 To'nujuaisla'

ȽanDios. Joupa aicupoxi ticuaita te ts'i'ic' laimipo' iƚe litine


limane. Aixina' aƚ'e'ma cuenna. lolafot'ƚepoƚtsi imanc', ima' y
Ticuaitsi al Cuecaj Quitine lanxpela' lapimaye. Iƚe litine
alapenufna'ma. nu'ipo' te ts'i'ic' lofmuc'iyaleya. Iƚe
13 Iƚe laimipo' ac'a lataiqui',
  lataiqui' tomuc'i'mola' lapimaye
aimeteƚquila'. Joupa oxina' lof'huif'eyacola'. To'huijf'e'mola'
toƚta'a lataiqui' lainu'ipo'. Al petsi ac'a naihuejpá, petsi joupa
c'a mepenuf'ma iƚiya laitaiqui', epi'impola' liƚpicuejma' timuc'iyaleƚe,
o'epa capic'a juaiconapa. Toƚta'a iƚniya timuc'icona'mola' lapimaye.
lopicuejma' lepi'ipo' Jesucristo. 3 Fa'a cateƚma. Jiƚpe ima' aimi'iya

Itsiya to'nujuaisla' te ts'i'ic' iƚiya moyaicoya ma le'a al c'a. Toteƚco'ma


lataiqui'. 14 Acueca' al c'a iƚe
  jouc'a. Ma to mixnet'ƚyi lan soldado
lopenic' lepi'ipo' ȽanDios, iƚque ima' jouc'a toxnet'ƚtsi. Cristo
ti'huaiyijnhuo' tomuc'iyaleƚa' al ticuxehuo', taihuejcoƚa'. 4 Mifule 

c'a iƚe Lataiqui'. Ne', toƚe to'eƚa', cal soldado aiminesya: “¿Te
aimopai'i'ma. Cal Espíritu Santo caifnuyaicoya al c'a lapajnya?”
ƚalapenufpa illanc' naƚ'huaiyijmpá A'i. Joupa ipo'nopa lipicuejma'
Jesucristo, iƚque titoc'i'mo', aƚmana' ti'eƚa' ma le'a latenƚcocopa
anuli iƚque. ƚipincuxepa. 5 Ma' anuli lo'epa

15 Ima' joupa oxina'


  lan xanuc' nocuicalepá laipa'apa
aicalimetsaicoconghua lapimaye cafxi. Iƚne ma tihuejcoyi lataiqui'
nomana' ƚamats' Asia. Toƚta'a locuxepola'. Ja'ni aimihuejma,
laƚ'e'epa Figelo y Hermógenes. aimulijya lapi'inyacu. 6 Cal xans

16 Onesíforo ituca' li'ejma'. Iƚque


  no'epa canic', tefot'ƚe ƚaipammaispa
ti'hua lixoc'i neta. Tama aƚtats'iya, jiƚpe ƚemats', iƚque ti'i'ma cal te'a
aƚfijncompa acadena catejma', ma' tite'ma lafot'ƚepa. 7 Topo'noƚa'

aƚejmalepá. Aiquixina' calaic'ata. cuenna laitaiqui' laifmipo'.


Iya' caxa'hue ƚaƚPoujna titoc'itsola' ȽaƚPoujna tepi'i'mo' lopicuejma'
lixanuc' Onesíforo. 17 Cacua:
  tocuec'eƚa' taihuic'iƚa' jahuay.
Onesíforo aiquixina' calaic'ata. 8 To'nujuaisla' li'ipa Jesucristo,

2 Timoteo 2 428

iƚque lipajnta fa'a li'a ƚamats' aimuyalaicoyacu al c'a. Jouc'a


ibisnieto cal rey David. Lijoupa pe noquimf'epá timints'ela'
limapa, ȽanDios imaf'i'inapa. liƚpicuejma'.”
Toƚta'a loya'apa Lataiqui' iƚe 15 Ima' cumTimoteo, tahueƚa'

laifnuya'apa, iƚe lataiqui' tuya'e' al latenƚcocoya ȽanDios. Timitso':


c'a lixpic'epa ȽanDios. 9 Timana'
  “Iya' nimetsaicohuo' ac'a lo'epa”.
petsi aimetenƚcocola' iƚe lataiqui' Al c'a to'eƚa' lanic' lepi'ipo'
laifnuya'apa. Toƚiya cateƚma ȽanDios. Toxpijla' al c'a al
itsiya. Aƚ'onƚiconno to ƚixcay xans, Ƚinca Cataiqui'. Tomuc'iyaleƚa'
aƚteƚ'minno. Tama iya' aƚfi'empa, toƚta'a. Ja'ni toƚta'a lof'epa, litine
litaiqui' ȽanDios aiquifiyiya. Iƚiya tacaxingaitsi ȽanDios aimoxinya
lataiqui' tuya'aleyi, tepenufyi. 10 Iya'
  calaic'ata. 16 Aimonƚejmale'me petsi

ma caxnet'ƚqui jahuay ca'nujuaitsila' juaiconapa nopalaipá. Iƚne ailopa'a


lapimaye iƚne ƚo'huijf'epola' ȽanDios. quiƚmuc'iyale, lonespa tipa'acoyi
Cacua: Ma mi'huaiyijnyi Jesucristo quiƚtuca' liƚpicuejma'. Iƚne ti'hua
iƚniya jouc'a ti'iƚa' quiƚsina' tunƚu'ela', ti'e'e'moƚtsi xonca lixcay xanuc',
ti'iƚa' quiƚsina' aƚinca tilaitsufcotola' xonca aimihuejconayacu ȽanDios.
ȽanDios, timetsaicotola' nulemma 17 Lomuc'iyalepa iƚniya ti'onƚcospa

ixanuc'. to al cuana. Teteƚquiyaleyi,


11 Al ƚinca lataiqui' loya'apa:
  tima'ahualeyi. Toƚta'a lomuc'iyalepa
Ja'ni joupa aƚmanaponga' Himeneo y Fileto. 18 Iƚne joupa

anuli Cristo, jouc'a imenajpola'. Aimihuejconayi al


aƚmaf'i'im'monga', anuli Ƚinca Cataiqui'. Ticuayi: “Ja'ni
aƚmajnta pu'hua. joupa lapenufpá al ts'e laƚpitine,
12 Ja'ni aƚsnet'ƚƚe to lixnet'ƚpa tocomma to joupa aƚmaf'i'iponga'.
Cristo, jouc'a aƚcuxeta anuli. Tijouƚa' aƚmatsonga' ailopa'a xonca.
Ja'ni aimalimetsaicoyi, jouc'a ȽanDios aimaƚmaf'i'iyaconga'.”
aimalimetsaicoyaconga'. Iƚniya lomuc'iyalepa timenac'ila'
13 Ja'ni aimaƚ'eyi ƚinca, ȽanDios lapimaye, hualca aimihuejconayi
tenant'ƚi'ma litaiqui', to li'ipa. 19 Petsi ȽanDios

aimaƚfel'miyaconga'. ifa'epola' liƚpicuejma' aimi'iya


Ja'ni joupa icupa cataiqui' mimenac'inyacola'. Iƚne ƚinca i'huexi
aiminesya: “Iƚe lataiqui' a'i ȽanDios. Toƚta'a loya'apa lataiqui',
caicuac'”. ticua: “ȽaƚPoujna timetsaicola'
14 Laitaiqui' laifmipo' ima'
  naitsi iƚne lixanuc'”. Jouc'a tuya'e':
to'icona'mola' lapimaye nomana' “Iƚne pe nocuapá: ȽanDios aiPoujna,
jiƚpiya. Aimimenc'eco'me laitaiqui'. aimi'econa'me al xujc'a, tipalunca
Tomitsola': “Toƚ'etsoƚtsi cuenna. nulemma lixcay cane.”
ȽaƚPoujna tehuelongilhuo', ixina' 20 Al cueca' cajut'ƚ tipa'a axpe'

te ts'i'ic' loƚ'ejma'. Aimonƚ'e'e'moƚtsi capixú, ituca' ituca'. Tipa'a


to iƚniya petsi ja'ni aiquiƚpic'a o lilanc'ecompa a'oro o aplata. Jouc'a
aimetenƚcocola' anuli lataiqui' tipa'a lilanc'ecompa a'ec o ixitsqui.
tixtulecu. Petsi toƚta'a liƚ'ejma' Tipa'a ƚapixú petsi lo'e'epa cuenna
429 2 Timoteo 2​, ​3

juaiconapa, ma le'a al c'a lo'nicoya. quiƚtuca', tixim'me acuanuc' liƚtomí,


Ocuenaye a'i. Tixhuicoyi nij naitsi tipalaico'moƚtsi acueca' al c'a,
lanic'. 21 Toƚna'a lapimaye. Ƚapima
  tetets'i'me liƚf'as xanuc', tinesc'e'me
ja'ni tenajxoxi lixcay, ti'onƚcospa cataiqui'. Aimicuec'eyacu liƚ'aillí,
to al c'a capixu, tetenƚcoco'ma aimix'najtsi'iyacu iƚne pe notoc'ipá.
ƚiPoujna, iƚque timetsaico'ma Ti'i'ma ma lixcay liƚpicuejma'.
i'huexi. Iximpa joupa ilanc'e'empa 3 La'aillí liƚnaxque' aimi'eyacoƚtsi

lipicuejma'. ȽaPoujna litine capic'a. Aimimenc'e'econayacu ja'ni


tixpic'eƚa' ti'eƚa' al c'a tepi'i'ma lixcay li'empola', ti'hua tixtuc'oyi.
ƚapima lipenic', iƚque ti'e'ma toƚta'a. Tixahuale'me, aimicuxeyacoƚtsi al
22 Ima' aimaihuej'mola' lof'as
  c'a, timuj'moƚtsi oyac'la juaiconapa,
camijcanó liƚ'ejma'. Iƚne tihuejco'me tixtuc'o'me petsi no'epá al c'a.
lojanajpa iƚne quiƚtuca' liƚpicuejma'. 4 Ticufquim'mola' loyejmalepá.

Ima' topo'noƚa' lopicuejma' taihuejla' Aimixpic'eyacu al c'a lo'eyacu,


al ƚijca, ti'hua to'huaiyijnla' toƚta'a ti'e'me pangay nixpiya.
ȽanDios, ti'hua to'etsola' capic'a Ti'e'e'moƚtsi to acueca' liƚpicuejma'.
lapimaye. Tonƚejmaleƚe lapimaye Aimicuaispa quiƚpic'a ȽanDios,
nojoc'ipá ƚaƚPoujna Cristo, iƚne xonca iƚpic'a lixojma cata. 5 Iƚne

naihuejcopá, aimolixtuc'o'moƚtsi. tama ti'hua texc'onƚingoƚaiyi joupa


23 Aimonƚejmale'me petsi
  etets'ipá ȽanDios, aimihuejcoyi.
nofulecopá lamac'ta cataiqui'. Xonca tihuejco'me lojanajyacu jiƚpe
Petsi toƚta'a liƚ'ejma' ma le'a liƚpicuejma'.
tixtuc'o'moƚtsi, tifuli'i'moƚtsi. Aimaihuej'mola' iƚne lan xanuc'.
24 Ƚapima no'epa lipenic' ƚaƚPoujna
  Aimonƚejmale'me, tanajxoxi.
aimifuli'i'mola' lipimaye. Iƚque 6-7 Lan xanuc' liƚ'ejma' to laifmipo'

tipalaic'o'mola' al c'a jahuay iƚne ma infel'miyale. Tehueyi


lapimaye, timuc'i'mola' al c'a. te co'iya mitsuflaiyacu ƚajut'ƚi.
Ja'ni ti'eƚa' a'ijc'a anuli ƚipima, Jiƚpiya tifel'mi'me lacaƚ'no'
iƚque pe no'epa lipenic' ȽanDios petsi aimixpic'eyi liƚpicuejma'.
aimixtuc'o'ma. 25 Panca panca
  Iƚniya lacaƚ'no' iƚtaic' acueca'
tixc'ai'i'mola' iƚne pe aimihuejcoyi. quiƚjunac'. Tihuejcoyi ni tintsi
Aimijaic'o'mola'. Aga ȽanDios cataiqui', iƚiya lataiqui' petsi
titoc'i'mola' tixhuej'menacu. iƚniya quiƚtuca' tijanajyi, tixinyi
Ti'iƚa' quiƚsina' te ts'i'ic' al Ƚinca tetenƚcocola'. Ti'hua tiquimf'eyi
Cataiqui'. 26 Toƚta'a tilanc'e'ena'mola'
  jahuay lomuc'impola', aimicuec'eyi.
liƚpicuejma'. Aimimanecu petsi Ni micuec'eyi te ts'i'ic' al Ƚinca
lic'aiƚpola' ƚonta'a, tunƚul'me. Iƚque Cataiqui'. 8 Iƚniya lan xanuc' petsi

ƚonta'a joupa li'e'epola' to lixpic'epa, ituca' lomuc'iyalepa ti'onƚcospola'


i'noƚpola', itats'epola'. to Janes y Jambres. Iƚna'a loquexi'

3 To'nujuaisla', tocuec'eƚa' lo'iya


lijoujma quitine. To'nujuaisla'
ti'i'ma ipime lapajnya. 2 Lan

ipa'ne'me litaiqui' Moisés. Toƚta'a
liƚ'ejma' iƚniya lomxiye, tipa'neyi
litaiqui' ȽanDios. Iƚne iminscola'
xanuc' ti'e'moƚtsi capic'a ma le'a liƚpicuejma'. Joupa imujpoƚtsi
2 Timoteo 3​, ​4 430

aimi'huaiyijnyi ȽanDios, iƚque 16 Iƚe al Paxi Liniƚingiya lan xanuc'


aimimetsaicola'. Ƚinca, itsiya



9 aiquilipa'e quiƚtuca' liƚpicuejma'. Ma
tocomma ti'hua tulijyi. A'i. miniƚyi, ƚi'Espíritu ȽanDios timuc'ila'
Aimi'iya mulijconayacu. Iƚne te lainiƚyacu. Toƚiya iƚe a'i ninaitsi
Janes y Jambres imetsaicompola' cataiqui', mane itaiqui' ȽanDios.
liƚpemac'ta. Ma' anuli Ja'ni tomuc'itsola' lapimaye, ja'ni
timetsaicom'mola' iƚniya lan xanuc' toxc'ai'itsola', ja'ni totaletsola', ja'ni
lainescopola'. to'itsola' te ts'i'ic' al c'a lo'eyacu,
10-11 Ima' a'i toƚta'a lof'epa.
  jiƚpe litaiqui' ȽanDios taipa'a'ma
Joupa mepenufpa laitaiqui' lofmuc'iyacola'. 17 Toƚiya ma mo'ey

laifmuc'iyalepa. Toƚta'a taihuequi. lanic' lepi'ipo' ȽanDios ti'i'ma to'e'ma


Ima joupa aƚsimpa lai'ejma', aƚsimpa al c'a. Ma' o'hueca litaiqui' ȽanDios
te ts'i'ic' laifxpic'epa, aƚsimpa te ailopa'a quehue'epo'. Ac'a ti'i'ma
ts'i'ic' lai'huaiyijmpa ȽanDios. totoc'i'mola' lapimaye.
Aƚsimpa aiquixtumma, aƚsimpa
ca'ehuale capic'a ma to ca'ay capic'a
ȽanDios. Aƚsimpa caxnet'ƚqui
4 Itsiya caxc'ai'ihuo', camihuo'
lof'eya. To'nujuaitsola' caƚ'Ailli'
ȽanDios y Jesucristo ƚaƚPoujna, iƚne
jahuay ma lahuenno aƚ'enƚa' quixcay. tehuelojnhuo'. ȽaƚPoujna ticuaiyunni
Aƚsimpa laifteƚcopa, aƚsimpa te ticuxeƚa' timuj'moxi iƚJuez jahuay
ts'i'ic' lainuyaicopa jiƚpiya ƚiƚeloƚya' lan xanuc'. Ja'ni ts'iƚmaf'i', ja'ni
Antioquía, Iconio y Listra. Aƚsimpa joupa imanapola', jahuay tixim'me
lahuenno, lihuetsoquimpa. Ƚinca toƚta'a. 2 Camihuo': Ti'hua toya'aƚa'

ƚaƚPoujna alunƚu'epa jahuay iƚiya. Lataiqui'. Ti'hua to'eƚa' lanic'


12 Itsiya camihuo': Petsi joupa
  lepi'ipo' ȽanDios. Aimocua'ma:
nepenufpá Jesucristo, ixpic'epá “Aimi'iya”. Toxc'ai'i'mola' lapimaye,
tihuejco'me ȽanDios, iƚniya ƚinca topalaic'o'mola', ti'iƚa' quiƚsina' ja'ni
tehuem'mola', ti'entsola' quixcay. a'ijc'a lo'epa. Ja'ni oxina' a'ijc'a lo'epa,
13 Lixcay xanuc' jouc'a linfel'miyale
  totale'mola'. To'itsola' te ts'i'ic' al
jahuay iƚniya ti'e'moƚtsi xonca c'a lo'eyacu. Toƚta'a taixpi'i'mola'
axujc'a xanuc'. Ti'hua tifel'miyale'me, quileta. Topalaic'otsola' al c'a. Panca
ti'hua tifel'mi'moƚtsi. panca tomuc'itsola'. 3 Iya' camihuo'

14 Ima' cumTimoteo joupa


  ti'hua tomuc'itsola'. Ticuaihuo litine
omihuic'ipa Lataiqui', joupa o'epa lan xanuc' aimicuayacu. Ti'e'me
ƚinca. Ti'hua taihuejla' toƚta'a, laic' al c'a lomuc'iyalepa. Quiƚtuca'
aimanaj'moxi. Ima' oxina' naitsi tehue'me quiƚpomxiye, iƚne
iƚne limuc'ipo' iƚe Lataiqui'. latenƚcocoyacola'. Tefot'ƚem'mola'
Omimetsaicola' ac'a liƚpicuejma'. axpela' lomxiye. Iƚpic'a
15 To'nujuaisla' lomuyaicopa. Maj
  tiquimf'eƚe ituca' ituca' cataiqui',
ma'hua omimetsaicopa al Paxi aimicuaicospa quiƚpic'a nulemma.
Liniƚingiya. Iƚe liniƚiya ƚinca ti'hua 4 Al Ƚinca Cataiqui' tetets'i'me. Iƚe

tepi'ihuo' lopicuejma', tunƚu'e'mo'. aimiquimf'eyacu, ti'e'moƚtsi ataƚpe.


Toƚta'a ti'i'mo' ja'ni ti'hua Xonca iƚpic'a tiquimf'eƚe ni tintsi
to'huaiyinge Jesucristo. cataiqui' loya'apa lan xanuc'. 5 Ima'

431 2 Timoteo 4

aimoxhueƚmot'ƚe'ma. To'huijla' juaiconapa quixcay. Iƚe lixcay


lopicuejma'. Toxnet'ƚƚa' jahuay laƚ'e'epa, nuli ti'najtsi'ina'ma
lateƚcoya. To'eƚa' lopenic' iƚe lepi'ipo' ƚaƚPoujna. 15 To'exoxi cuenna

ȽanDios. Toya'aƚa', tomuc'iyaleƚa' iƚquiya cal xans. Aimo'huaiyijm'ma.


Lataiqui'. Juaiconapa aƚpa'neponga' illanc'
6 Iya' aixina' aimaƚcoƚya fa'a li'a
  laƚtaiqui'. Aimicuaicospa quipic'a.
ƚamats'. Tocomma ma' itsiya tic'equi 16 Ate'a laƚjoc'impa catalai'e'etsola'

laijuats', catsufcoyoxi ȽanDios. Ma petsi laƚcufpa, nij naitsi laƚtoc'ipa.


le'a lahue'e' aƚma'anƚa'. 7 Joupa
  Laƚejmale inulna'me, aƚpo'nopa
nipa'apa laipujfxi, joupa nulijpa. caituca'. Caxahue'e ȽanDios
Aijou'nepa laipenic', iƚe lanic' timenc'e'ecotsola' iƚta'a laƚ'e'epa.
lalapi'ipa ȽanDios. Lataiqui' lai'epa 17 Tama iƚniya aƚpo'nopa caituca'

ƚinca, maƚe Lataiqui' ti'hua ca'ay aicaƚpo'nohua ƚaiPoujna Jesús.


ƚinca, ti'hua cuya'e'. 8 Itsiya, ¿te
  Iƚque aƚtoc'ipa, lapi'ipa caipujfxi.
xonca caif'huaicoya? Ƚinca pu'hua Ixpic'epa ti'hua cuya'aƚa' Lataiqui',
tipa'a lalapi'inya. Ticuaitsi al Cuecaj caxhuai'niƚa' iƚe laipenic'. Ni
Quitine aƚ'najtseta ƚaƚPoujna, iƚque petsi lomana' lan xanuc' pe
cal Cuecaj Juez, aƚijca lo'epa. Iƚque aimimetsaicoyi ȽanDios, ti'iƚa'
alimetsaicota lai'epa al c'a. A'i ma quiƚsina' te ts'i'ic' Lataiqui'. Tama
le'a iya'. Limetsaicotonga' jahuay tocomma joupa aƚ'noƚpa calxmu,
petsi aƚ'huaicoyi ticuaiconanni aƚma'a'ma, aƚtejn‑na'ma, ȽanDios
Cristo. Tixoj'ma calata lapenufta. lunƚu'epa. Ti'hua ca'eƚa' lipenic'.
9 Ima' cumTimoteo, aimicoƚto'

18 Laƚ'e'epa lan xanuc' aimalulijya.

jiƚpiya. To'huanni, aƚsim'moƚtsi. ȽaƚPoujna Nopa'a lema'a ti'hua


10 Demas joupa i'huanapa, aƚpo'nopa
  lunƚu'e'ma. Aƚ'econa'ma cuenna.
fa'a caituca'. Iƚque aiquicuac' Aƚmajnta anuli iƚe litine tixinim'me
mi'hua miteƚcoconaya. Xonca ipic'a locuxeya. Ma' iƚque timetsaiconƚe
tuyaicoƚa' al c'a capajnya fa'a li'a anDios. Tix'najtsi'inƚe itsiya litine
ƚamats'. I'huapa liƚya' Tesalónica. jouc'a Locuena Quitine. Toƚta'a ti'iƚa'.
Crescens i'huapa ƚamats' Galacia. Amén.
Tito i'huapa ƚamats' Dalmacia. 19 Tomitsola' Priscila, Aquila,

11 Caƚtuca' aƚmana' fa'a iya' y Lucas.


  jouc'a lixanuc' Onesíforo: “Pablo
Tahueƚa' Marcos. Toleconni fa'a. tinonghuo'”. 20 Erasto ipanemma

Iƚque aƚtoc'i'ma. Aƚ'e'me lipenic' liƚya' Corinto. Trófimo textafque.


ȽanDios. 12 Tíquico jouc'a ailopa'a.
  Aipo'nopa liƚya' Mileto. 21 Aimicoƚto'

Nummepa liƚya' Éfeso. 13 Ima' litine


  jiƚpiya pe lofpa'a. To'huanni ai'a
to'huanni aƚtaic'uenanni laipoxa ti'i'ma ƚaxita quitine. Tinonghuo'
laipo'nopa liƚya' Troas, lejut'ƚ Carpo. Eúbolo, Pudente, Lino, Claudia,
Aƚtaic'ue'enni jouc'a ƚaije'e, iƚne jouc'a jahuay lapimaye nomana' fa'a.
lilanc'ecompa ixmi. Iƚne xonca 22 Ti'iƚa' coxina' ƚaƚPoujna

ticuicomma. Jesucristo tipa'a pe lofpa'a. ȽanDios


14 Alejandro, iƚquiya ƚinlanc'ot'ƚepa
  titoc'itso', tipaxnetsolhuo' jahuay
tixhuijma acobre, iƚque aƚ'e'epa imanc'.
LIJE'E SAN PABLO LINIȽ'EPA TITO

1 Iya' ninPablo ca'ey laƚcuxe'epa


ȽanDios. Iya' nin'apóstol,
epaluc Jesucristo, iƚque lummepa.
lapimaye, ima' tofajtola' iƚne
litsilojpola' xanuc'.” Toƚta'a laimipo'.
Itsiya ma to'eƚa'. 6 Ima' tofajtola'

Lummepa pe lomana' li'huijf'epola'. iƚne limetsaiconnila' ac'a xanuc'.


Iƚniya tepenufle. Ti'iƚa' quiƚsina' te Iƚniya ts'anuli quiƚpeno, iƚne
ts'i'ic' al Ƚinca Cataiqui'. Tihuejcoƚe ts'iƚnaxque' naihuejcopá locuxepa
ȽanDios. 2 Ti'iƚa' quiƚsina' ȽanDios
  ȽanDios. Toƚta'a aiminesyacu lan
tepi'i'mola' liƚpitine aimijouya. Ai'a xanuc': “Iƚque cal xans linaxque'
tilanc'e'ma li'a ƚamats' ȽanDios aimihuejcoyi, ti'eyi nixpiya”.
inespa: “Capi'i'mola' laixanuc' 7 Lapimaye litsilojpola' xanuc'

liƚpitine aimijouya”. Ma' aƚinca ti'e'me cuenna lixanuc' ȽanDios,


toƚta'a lo'epa ȽanDios, iƚque aimi'iya toƚiya ticuicomma tofajtsola'
mifelƚaiqueya. 3 Icuapa: “Ticuaitsi
  petsi limetsaiconnila' ac'a xanuc'.
litine laixpic'epa, camuc'i'mola' Aimofaj'ma petsi ma le'a quituca'
laixanuc' iƚe laitaiqui' lainespa”. tixpic'e lipicuejma'. Jouc'a aimofaj'ma
Joupa icuai'ma iƚta'a litine. Iya' ƚaixtumma, ni ƚoxnatsaipa, ni ƚinfule,
cuya'e' lataiqui' linespa ȽanDios. ni lonesya: “Culijco'ma caitomí”.
Iƚta'a aipenic'. Iƚque ȽanDios 8 Tofaj'ma petsi ƚaixojpa queta

Ƚalunƚu'eyaconga' lapi'ipa iƚta'a tepenufila' lipimaye quiyouyomma


laipenic', aƚcuxe'epa ca'eƚa'. aculi', tepi'ila' quilejut'ƚ tunxajle.
4 Iya' ninPablo quiniƚ'ehuo' ima'
  Tofaj'ma iƚque petsi letenƚcocopa
cumTito. Illanc' ninc'oquexi' al c'a a'i lixcay, petsi aimilosma,
aƚ'huaiyijnyi Cristo. Toƚiya ti'ay al ƚijca, tenaj'moxi al xujc'a,
ima' ai'hua. ȽanDios caƚ'Ailli' tihuequi ȽanDios, timuj'moxi ma'
y Jesucristo Ƚalunƚu'eyaconga' i'huexi ȽanDios, ticuxeyoxi al c'a.
tipaxnetso', titoc'itso', tipac'e'etso' 9 Tofaj'ma petsi ti'hua tihuequi

lopicuejma'. lataiqui' limuc'impa, iƚe lataiqui'


5 Laipo'no'mo' jiƚpiya ƚamats' Creta
  aimifelƚaique. Toƚta'a ti'i'ma
nu'i'mo' lof'eya. Aimi'mo': “Jifa'a tu'i'mola' lapimaye. Timi'mola':
tipa'a lahue'epa. Aiquifaquila' “Toƚta'a tuya'e' Lataiqui'. Toƚcuec'eƚe.”
lapimaye litsilojpola' xanuc', iƚne Jouc'a titalai'e'mola' lan xanuc' pe
tixpic'e'me lataiqui'. Ima' tofaj'mola'. aimihuejcoyi ȽanDios. Timuc'i'mola'
Iƚya' iƚya' petsi lafoƚyomma a'ij ƚinca lonespa.

432
433 Tito 1​, ​2

10 Itsiya timana' axpela' lan xanuc' naihuejpá iƚe lataiqui' jouc'a ti'eƚe al
aimihuejcoyi locuxe'empola'. Iƚne c'a. Toƚta'a tomuc'itsola'. 2 Momuc'ila'

tipalaicoyi quiƚtuca' liƚpicuejma'. litsilojpola' xanuc' toxc'ai'itsola',


Tifel'miyaleyi. Iƚne linfel'miyale tomitsola': “Imanc' toƚcuxetsoƚtsi
xonca axpela' iƚniya axanuc' judío. al c'a. Aimolilotso'me. Toƚcuec'eƚe
11 Ticuicomma ti‑ch'ixc'entsola'.
  Lataiqui', tolihuejle. Tonƚ'etsoƚtsi
Iƚne iƚpic'a tulijle quiƚtomí, toƚiya capic'a, imanc' unc'apimaye.
timuc'iyaleyi pe aimetenƚma. Aimixojtolhuo', toƚ'ommoƚaitsa
Timana' ƚajut'ƚi petsi jahuay jahuay lo'iyacolhuo'.”
lapimaye naihuejcopá ȽanDios  
3 Momuc'ila' litsilojpola' lacaƚ'no'

joupa imenac'impola' liƚpicuejma'. toxc'ai'itsola', tomitsola': “Imanc'


12 Anuli cal xans acueca' ts'ixina',
  noƚspaic'epá ȽanDios ti'iƚa' ac'a
ƚipajnyota jiƚpe ƚamats' Creta, loƚ'ejma'. Aimoƚsahuale'me.
icuf'mola' lipiƚya' xanuc', ticua: Aimoƚsnatsoƚai'me vino.
“Iƚna'a laixanuc' nomana' Creta Toƚmuc'iyaleƚe al c'a. 4 Toƚsc'ai'itsola'

infel'miyale, ailopa'a quiƚpicuejma', anuli anuli loƚf'as cacaƚ'no' petsi


ti'onƚcospola' to linneja, intetsopá, ts'atesca quilemats', toƚmitsola':
ahuiye”. 13 Ma' al ƚinca linespa iƚque
  To'eƚa' capic'a ƚope'ailli', to'etsola'
cal xans. Ma toƚta'a liƚ'ejma' iƚniya capic'a lonaxque'. 5 Aimailotso'ma.

nomana' Creta. Toƚiya toxc'ai'itsola' Tanajxoxi lixcay. To'e'ma cuenna


a'ujfxi lapimaye nomana' jiƚpiya. lomejut'ƚ. Tonanc'otsola' lopimaye.
Tomitsola': “Aimolihuej'me iƚe lixcay Taihuejcoƚa' ƚope'ailli'. Ja'ni aimo'ay
cane. Tolihuejle al Ƚinca Cataiqui'. al c'a lan xanuc' tines'me: Ah, a'ijc'a
14 Aimoƚquimf'e'mola' loya'apa iƚne
  litaiqui' ȽanDios.”
lan xanuc' judío. Aimolihuej'me  
6 Momuc'ila' lamijcanó,

locuxe'epolhuo' iƚniya. Iƚiya liƚtaiqui' toxc'ai'itsola', tomitsola':


tipa'acoyi quiƚtuca' liƚpicuejma'. “Toƚcuxetsoƚtsi al c'a”. 7 Ima'  

Tetets'iyi al Ƚinca Cataiqui'.” cumTito jouc'a to'eƚa' al c'a.


15 Petsi joupa li'ipola' limpio
  Tixintso' toƚta'a lof'epa tihuej'mo'
liƚpicuejma', iƚne tixinyi ac'a jahuay to mo'ay. Tomuc'iyaleƚa' al ƚijca
lipo'nopa ȽanDios jifa'a li'a ƚamats'. Lataiqui'. Iƚe acueca' cataiqui',
Ituca' liƚpicuejma' lan xanuc' pe toƚta'a tomuc'iyaleƚa', a'i to ninaitsi
aimihuejcoyi Jesucristo. Iƚniya a'ij cataiqui'. 8 Momuc'iyale ti'iƚa'

limpio liƚpicuejma', tixinyi jahuay ma le'a ac'a lofpalaiya, toƚta'a


axujc'a. 16 Micuayi: “Alimetsaicoyi
  iƚne petsi aimihuejcoyi aimi'iya
ȽanDios”, maƚne ti'eyi lixcay, ti'eyi minesyacu: “Iƚe axujc'a cataiqui'”.
pe aimetenƚma ȽanDios. Iƚne ixcay Tama iƚpic'a aƚnescotsonga', aimi'iya
liƚpicuejma', incuejlocale, aimi'iya maƚnescoyaconga'. Tixim'me
mi'eyacu al c'a. calaic'ata.

2 Ima' conTito,  
9 Toxc'ai'itsola' lam mozó, iƚne

aimomuc'iyale'ma to li'nampola', tomitsola': “Taihuejcoƚa'


lomuc'iyalepa iƚne lan xanuc'. ƚopoujna. To'eƚa' jahuay locuxe'epo'.
Pangay c'a litaiqui' Jesucristo. Petsi Aimotalai'ot'ƚe'ma. 10 Aimaminai'ma

Tito 2​, ​3 434

ni toƚta'a. Toƚiya ti'huaiyijm'mo' tsilaj xanuc' iƚne nocuxepolhuo',


ƚopoujna. Ja'ni ima' ac'a lo'ejma', jouc'a tolihuejcotsola' ts'iƚpenic'.
lan xanuc' tixim'me ac'a juaiconapa Ja'ni ticuxe'ennilhuo' tonƚ'eƚe lanic',
lataiqui' lofmihuejpa. Iƚe litaiqui' ja'ni ac'a lanic', tixoj'ma cunlata
ȽanDios Ƚalunƚu'eponga'.” tonƚ'eƚe. 2 Nij naitsi moƚnesc'e'me

11 ȽanDios joupa aƚmuc'iponga'


  cataiqui'. Aimoƚfuli'i'me cataiqui'.
ac'a lipicuejma'. Ni petsi lomana' lan Toƚsnet'ƚƚe, aimoƚtalai'ot'ƚe'me.
xanuc', ȽanDios ipic'a titoc'itsola', Ti'iƚa' toƚta'a lonƚ'eyacu ni petsi
tunƚu'etsola'. 12 Illanc' inaxque'
  loƚtseyacu.”
caƚ'Ailli' aƚsc'ai'inga', aƚteƚ'minga'. 3 Al coƚta illanc' laƚ'ejma'

Toƚta'a aƚmuc'inga' aimalihuej'me ti'onƚcospa to liƚ'ejma' lan xanuc'


lojanajpa laƚpicuejma', to petsi aimimetsaicoyi ȽanDios.
mihuejyi iƚne pe aimimetsaicoyi Ailopa'a caƚpicuejma', aicalihuejma,
ȽanDios. Aƚmuc'inga' alihuejle ma aƚfel'mimponga', lihuejcoyi
latenƚcocopa ȽanDios. Maƚmana' lalatenƚcocoponga' laƚjanajpa.
fa'a li'a ƚamats' aƚspic'eƚe al Luyalaicoyi lapajnya aƚ'e'ela' laic'
c'a, aƚ'eƚe al ƚijca, lihuejcoƚe laƚf'as xanuc'. Lahueyi te co'iya
ȽanDios. 13 Ma luyalaicoyi
  maƚ'e'eyacola' lixcay laƚf'as xanuc'.
toƚta'a aƚ'nujuaisyi te ts'i'ic' iƚe al Laƚf'as xanuc' aƚƚaiquinga', illanc'
cueca' al c'a laƚ'iyaconga'. Ma le'a jouc'a aƚƚaiquila' iƚniya.
aƚ'huaijma timujxoxi Jesucristo 4 Tama toƚta'a laƚ'ejma' ȽanDios

Ƚalunƚu'eyaconga'. Jiƚpe litine Ƚalunƚu'eyaconga' imuj'moxi.


timuj'moxi ma' anDios. Toƚta'a Imujpoxi ac'a lipicuejma',
aƚsim'me te ts'i'ic' iƚque cal Cuecaj ti'nujuaitsila' jahuay lan xanuc'.
CanDios. 5 Aƚsimponga' ninc'icuanuc'la.

14 Jesucristo mipa'a fa'a li'a ƚamats'


  Tama aicaƚ'aic' al c'a, lunƚu'eponga'.
aiquicuanajyoxi. Icupoxi i'najtsepa Lapajponga', lapi'iponga' al ts'e
jahuay laƚjunac' petsi aicalihuequi laƚpitine. Cal Espíritu Santo
locuxepa ȽanDios. Toƚta'a aƚƚanc'e'enaponga' laƚpicuejma'.
aƚ'e'eponga' limpio, ma' i'huexi, ma' 6 Aicaƚcuanac'enga' cal Espíritu

ixanuc' Jesucristo. Lapi'iponga' Santo. Lijoupa lixhuai'nipa lipenic'


laƚpicuejma' tixojla' calata aƚ'eƚe al Jesucristo Ƚalunƚu'eponga', ȽanDios
c'a. tixoqui queta lapi'iponga' cal
15 Fa'a loje'e nu'ipo' lo'eyacu
  Espíritu.
lapimaye nomana' jiƚpiya. Ima' 7 ȽanDios ipic'a aƚtoc'itsonga',

toxc'ai'itsola', tomitsola' toƚta'a. Ja'ni lapenuftsonga' to ailopa'a


cua naitsi ocuena qui'ejma', totaleƚa'. caƚjunac', aƚ'itsonga' inaxque'. Ipic'a
Aimixpaij'mo', tipa'a lomane. Ti'iƚa' aƚ'huaicoƚe locuenaj capajnya
ac'a lofcuapa, lof'epa, aimetets'i'mo' aimijouya petsi aƚƚaitsufcotonga',
ni' anuli. toƚiya lapi'iponga' cal Espíritu Santo.

3 Tomitsola' lapimaye: 8 Iƚe lataiqui' ma' al ƚinca.


“Imanc' aimolimenc'eco'me Joupa aimipo' lofxc'ai'iyacola'


laƚmipolhuo'. Tolihuejcotsola' lan lapimaye nomana' jiƚpiya. Aipic'a
435 Tito 3

ti'hua toxc'ai'itsola' iƚne naihuejcopá ts'i'ic' liƚpicuejma', aimoxim'mola'


ȽanDios. Toƚta'a tipo'no'me acuanuc'la.
liƚpicuejma' tixpic'e'me ti'e'me ma 12 Cumme'e'mo' Artemas o Tíquico.

le'a al c'a. Iƚe lainu'ipo' ac'a cataiqui'. Anuli iƚniya ticuaitsi jiƚpiya,
Cacua: Lan xanuc' tihuejcoƚe, aimicoƚ'mo', to'huaƚa' liƚya' Nicópolis.
tijouƚa' jahuay iƚniya tuyalaico'me al Jiƚpiya capajnta iya' cuyaicota
c'a. 9 Timana' lan xanuc' nofulecopá
  ƚaxita quitine. 13 Ima' pe lofpa'a

lamac'ta cataiqui'. Tepauyi tahueƚa' te co'iya motoc'iyacola'


liƚtatahueló, tixhuej'meyi axpela' ƚomxi Zenas y Apolos. Tapi'itsola'
liƚpuftine. Tifulecoyi lataiqui' laicuicomma. Tiyeƚe al c'a liƚpene.
licuxepa Moisés, tixtuleyi, tifuleyi. Aimehue'e'mola'.
Iƚne mane tipaloƚaiyi. Toƚta'a 14 Tomuc'itsola' jiƚpiya laƚxanuc',

aimitoc'iyaleyi. Ima' aimapenuf'ma iƚniya nepenufpá Cristo.


liƚtaiqui', tanajxoxi. To'itsola': “Itine itine tonƚ'eƚe al
10 Anuli ƚapima ja'ni tihuequi
  c'a. Toƚtoc'itsola' loƚpimaye, iƚne
ituca' cataiqui' a'ij ƚinca, lahue'epola'.” Ja'ni toƚta'a lo'eyacu
tomitsi: “Ima' timenajhuo'”. aimi'onƚiyacola' to ƚamats' petsi
Ja'ni aimicuec'ehuo' tomicontsi. aimipammaispa.
Tijouƚa' ja'ni aimicuec'ehuo' 15 Lapimaye jifa'a nomana'

aimonƚejmalecona'me. tinonghuo'. To'itsola' lapimaye


Aimaimetsaico'ma to copima. nomana' jiƚpiya: “Pablo tinonilhuo'”.
11 Petsi naihuejpá toƚta'a joupa
  Iƚne jouc'a tihuejyi al Ƚinca
iminscopola' liƚpicuejma'. Titai'me Cataiqui', toƚiya aƚ'enga' capic'a.
liƚjunac'. Tecani'eyoƚtsi quiƚtuca'. ȽanDios titoc'itsolhuo' jahuay
Iƚniya ima' taimetsaico'mola' te imanc'.
LIJE'E SAN PABLO LINIȽ'EPA FILEMÓN
1 Iya' ninPablo, iya' i'huexi ixocumma calata. Alu'imponga'
Jesucristo, aƚfi'ecompa acadena ima' to'ela' capic'a lixanuc' ȽanDios,
catejma'. Illanc', iya' y ƚaƚpima micuaita lomejut'ƚ, tapenufila'.
Timoteo, aliniƚ'ehuo' umFilemón, Iƚniya tunxac'eyi, tuyalainayi
ima' aƚpima. Ima' jouc'a illanc' tixoqui quileta.
aƚ'eyi lipenic' Jesucristo. 2 Jouc'a

8 Itsiya caxa'huehuo' to'eƚa'

aliniƚ'ehuo' ima' maƚpima caca'no' xonca. Ƚinca Cristo lapi'ipa


Apia. Ma 'anuli aliniƚ'ehuo' laimane, nipajnya cacuxe'mo',
ima' maƚpima Arquipo. Illanc' itsiya aicacuxeyaco', ma le'a
jouc'a ima' um'Arquipo lihuejyi caxa'huehuo' to'eƚa' to laifmiyaco'.
Jesucristo. Iƚque aƚcuxenga' 9 Iya' ninPablo joupa aƚtojpa xans,

to caƚCapitán. Jouc'a liniƚ'ela' aƚfi'ecompa acadena catejma', iya'


lapimaye nafoƚyomma lomejut'ƚ i'huexi Jesucristo. Ja'ni ima' aƚ'ay
umFilemón. 3 ȽanDios caƚ'Ailli' y
  capic'a, to'eƚa' ma to laifxa'huepo'.
ƚaƚPoujna Jesucristo titoc'itsolhuo', 10 Caxa'huehuo' tapenufnaƚa' iƚca'a

tipac'e'etsolhuo' loƚpicuejma'. ƚai'hua Onésimo. Ma caƚfi'iya fa'a,


4-6 Aƚminno: “Filemón ma' al ƚinca
  aipalaic'ocopa ƚaƚPoujna Jesucristo.
ti'huaiyinge ƚaƚPoujna Jesucristo, Toƚiya i'ipa ats'e lipepajnya iƚca'a
ti'ela' capic'a lapimaye, iƚne jouc'a Onésimo, cacua: “Iƚque ai'hua”.
i'huexi ȽanDios”. Toƚiya ma 11 Li'ipa, iƚca'a aiqui'ic' quitoc'ihuo'.

capalaic'o ȽanDios, iƚque ainenDios, Itsiya ƚinca ipaicopa. Iya' aƚtoc'i.


cax'najtsi'i, ca'nujuaishuo' ima' Ima' jouc'a titoc'ito' jiƚpiya. 12 Itsiya

umFilemón. Cami ȽanDios: cummenghua, ticuainatsi pe lofpa'a.


“Cax'najtsi'ihuo', Filemón timujyoxi Iƚca'a ƚaifnummenapa ti'onƚcospa
ti'huaiyinge Jesucristo. Titoc'ila' to ƚainunxajma'. Tapenufnaƚa'.
lipimaye. Mi'ay toƚta'a ƚaƚpima 13 Iya' cuya'e' Lataiqui', iƚe loya'apa

limetsaico'me xonca acuajmaica al c'a lixpic'epa ȽanDios. Toƚiya


jahuay al c'a lalapi'imponga'. Toƚta'a aƚ'noƚcompa, aƚfi'enno. Ima'
tixinim'me acueca' ƚaƚPoujna aimi'iya mocuaiya maƚtoc'iya. Iya'
Jesucristo, tixinim'me ac'a lo'epa nipajnya canes'ma: Tipanenni
iƚque.” Onésimo, aƚtoc'i'ma. 14 Iya' a'i toƚta'a


7 Maipima Filemón, iya' camihuo': caicuac'. Iya' caituca' aicaxpic'e
Aƚcuejpá lof'epa ima'. Toƚiya illanc' toƚta'a laif'eya. Ma' ima' toxpic'e'ma,

436
437 Filemón

aicacuxe'ehuo'. Toxpic'eƚa' Ƚinca aimi'iya maƚ'najtse'eya. Ma


ima' conFilemón. Iya' aimi'iya le'a caxa'huehuo': Tapenufnaƚa'
cacuxe'eyaco' to'eƚa' iƚe al c'a. Ima' Onésimo.
cotuca' toxpic'e'ma lof'eya. 15 Tama

20 Maipima Filemón,

oque' afane' quitine ima' ejac'yopa aimocuanaj'moxi. Ninc'oquexi'


lomane Onésimo, iya' cacua toƚta'a aƚ'huaiyijnyi Jesucristo. To'nujuaisla'
ixpic'epa ȽanDios. Itsiya tipainahuo. laƚ'e'eponga' ƚaƚPoujna. Toƚta'a
Ticuainatsi jiƚpe, ima' tapenufnaƚa' to'e'ma ma to laifxa'huepo'. Tijouƚa'
nulemma. 16 Tapenufnaƚa'. Itsiya a'i
  aicaxhueƚconaya.
ma le'a comozo, iƚca'a opima. To'eƚa' 21 Iya' ca'huaiyijnhuo'

capic'a juaiconapa. Iya' ƚinca ca'ay juaiconapa. Cacua: “Ƚaipima


capic'a. Ima' opoujna, xonca to'eƚa' Filemón lihuejco'ma, ti'e'ma to
capic'a. Imanc' unc'oquexi' itsiya ma' laimipa. Ti'e'ma xonca.” Toƚiya
anuli ƚoƚPoujna. iya' quiniƚ'ehuo'. 22 Jouc'a camihuo',

17 Iya' camihuo': Ja'ni ma'


  caxa'huehuo': Lapi'ita laifpanc'eya.
aƚinca ima' aƚejmalepá, ja'ni ima' Aixina' imanc' toƚsa'hueyi ȽanDios
alimetsaijma anuli laƚpicuejma', ma aƚtoc'iƚa'. Toƚiya cacua: ȽanDios
to malapenufi iya' toƚe tapenufnaƚa' lux'masna'ma. Lapi'i'ma lane
Onésimo. cacuaitsi pe loƚmana'.
18 Ja'ni inantsejpo' o itaiyinc'ehuo',

23 Tinonghuo' Epafras, iƚque iya'

tapuƚijnla', tainiƚƚa', tonesla': aƚtats'eninga' anuli, lihuejyi anuli


“Iƚta'a, Pablo aƚtaiyinc'e”. 19 Iya'
  Jesucristo. 24 Jouc'a tinonghuo'

caituca' quiniƚi: “Iya' ninPablo Marcos, Aristarco, Demas y Lucas.


ca'najtse'ena'mo'”. Ima' aƚtaiyinc'e Aƚ'eyi anuli lipenic' ƚaƚPoujna
lomulijcopa lopitine, iƚe al Jesucristo.
ts'e lopitine lepi'ipo' ȽanDios. 25 Jesucristo titoc'itsolhuo',

Aicamiyaco' aƚ'najtse'eƚa' iƚe lopitine. tipaxnetsolhuo' loƚpicuejma'.


AL JE'E LINIȽ'EMPOLA'
LAPIMAYE LUN HEBREO

1 Luyaipa quitine, ȽanDios


ipalaic'o'mola' lam profeta.
Axpe' ipalaic'ocona'mola'. Axpe'
alatufc'e'eponga'. Lijoupa li'epa
toƚta'a icutsainapa jiƚpe al c'a
camane cal Cueca' CanDios
li'ejma' timuc'itsola'. Imuc'i'mola' te Nopa'a al toncay lema'a. 4 Toƚta'a

ts'i'ic' lipicuejma'. Iƚne lam profeta imetsaicom'me acueca'. Ulijpola'


u'i'me, laƚtatahueló iquimf'e'me lapaluc' quema'a. Iƚne lecui'impola'
liƚtaiqui'. 2 Iƚna'a ƚitiné ma mi'hua
  “lapaluc'”, ilque a'i. Xonca acueca',
mijoujma li'a lamats' ȽanDios joupa xonca ac'a iƚe lecui'impa iƚque, ma'
aƚmuc'iponga' nulemma te ts'i'ic' ipuftine. 5 Lipalaic'opa ȽanDios

lipicuejma'. Imujpoxi. Ma ƚi'Hua anuli ƚapaluc quema'a, ¿te aga


ȽanDios timuqui te ts'i'ic' lipicuejma' limipa: “Ima' ai'Hua. Itsiya
ȽanDios. quimetsaicohuo', iya' o'Ailli'”? O
ȽanDios joupa ifaquimpa ƚi'Hua lipalaicopa ƚapaluc, ¿te luya'apa:
ticuxeƚa' jahuay, jahuay ti'iƚa' “Iya' i'Ailli', iƚque ai'Hua”? A'i.
i'huexi. Jouc'a epi'ipa limane 6 ȽanDios mipalaic'o' ƚi'Hua, iƚque

tilanc'eƚa' li'a ƚamats', lema'a, jahuay ƚacui'impa Cal Te'a, ti'nujuaitsi


lopa'a. Ma toƚta'a li'epa. 3 Caƚ'Ailli'
  litine tummecona'ma li'a ƚamats',
ȽanDios temiyoxi jiƚpiya petsi ticua:
acueca' juaiconapa epalc'o'. Aimi'iya Texc'onƚingoƚaiƚe jahuay lapaluc'
maƚsinyacu. Ƚi'Hua acuajmaica quema'a.
aƚmuc'inga' te ts'i'ic ȽanDios. 7 Lipalaico'mola' lapaluc' quema'a

Caƚ'Ailli' ȽanDios y ƚi'Hua ma' anuli tuya'e':


mimana'. Ƚi'hua timuqui ma' al ȽanDios ixpic'epa lepaluc'
ƚinca ȽanDios i'Ailli' iƚque. quema'a ti'onƚcospola' to ƚahua'.
Acueca' icueya limane ƚi'Hua Iƚne epaluc' no'epá lipenic',
ȽanDios. Tixpic'e aimijou'mola' ixpic'epa ti'onƚcospola' to ƚipaƚ
ƚamats' lema'a jahuay lopa'a. cunga.
Toƚta'a aimijoucola'. Litine tinesla': 8 Lipalaico'ma ƚi'Hua ȽanDios tuya'e':

“¡Ixhuaita!”, jahuay tijouna'ma. Locuxejma manDios, aimijouya.


Maƚque ƚi'Hua ȽanDios Ma al ƚijca lo'ejma', al ƚijca
aliƚonc'e'eponga' laƚjunac', tocuxe.

438
439 Hebreos 1​, ​2

9 Ima'mihuequi al ƚijca, lunas'mim'monga' ocuena cane.


tetenƚcocohuo'. 2 Luyaipa quitine lapaluc' quema'a

Petsi aimihuejyi to'ela' laic' uya'apá litaiqui' ȽanDios. Iƚe


liƚ'ejma', Lataiqui' aimi'iya mipai'inyacu.
toƚiya manDios, xonca Toƚta'a lan xanuc' no'epá nixpiya, pe
ifac'epo' ƚomenDios, xonca aimihuejcoyi, epi'im'mola' liƚjunac'.
imetsaicopo'. Al ƚijca iteƚ'mim'mola'. 3 Itsiya

Joupa mulijpola' lopimaye. illanc', ȽanDios joupa aƚmiponga'


Toƚta'a i'e'epo' tixojma meta lunƚu'e'monga' nulemma, ja'ni
juaiconapa. latets'iƚe, ¿te aimaƚteƚ'miyaconga'?
10 Jouc'a tuya'e':
  Ƚinca xonca aƚteƚ'mi'monga'.
Lipangopa li'a ƚamats' ma ima', Lataiqui' lalu'iponga' te ts'i'ic'
manDios, opo'nopa iƚe li'a malunƚulyacu, iƚe lataiqui' ƚaƚPoujna
ƚamats'. Jesucristo uya'apa ate'a. Lijou'ma
Ma' ima' olanc'epa lema'a. pe niquimf'epá alu'iponga' illanc'.
11 Ƚinca lema'a tijouna'ma, ima' a'i. Imuj'me ma' al ƚinca iƚe lataiqui'.
Ima' topa'a tijauhuamlaicota, 4 Jouc'a ȽanDios iƚinc'i'ma litaiqui'.

ti'hua topa'a. Imuj'ma a'i iƚtaiqui' lan xanuc'. Ma


Lema'a ti'hua tijaf'que, ti'i'ma muya'ayi litaiqui', ȽanDios imuj'moxi
ma to lo'iya lotsamalo. acueca' icueya limane. Jiƚpe i'e'ma
12 Ma to cal xans tijuis'ma acueca' to aimi'iya mi'eyacu lan
lipuquiya, toƚta'a tojuis'ma xanuc'. Petsi nepenufpá lataiqui' cal
lema'a, tipaico'ma. Espíritu Santo ipaxnepola', epi'ipola'
Ima' a'i mopai'iyacoxi, aimijouya anuli anuli liƚpicuejma' ma to
lopitine. loxpic'epa ȽanDios.
13 ȽanDios, ¿te aga imipa anuli

5 Joupa aƚnespá lo'iya.

ƚapaluc quema'a: “Tocutshuai'ma Tijou'nem'mola' lema'a li'a ƚamats'.


jifa'a al c'a camane. Topanehuo Ti'iƚa' ats'e jahuay, a'i lapaluc'
fa'a, iya' mi'hua culiquila' lo'epo' quema'a micuxeyacu jiƚpe. Joupa
laic'. Tijouƚa' ima' tocuxena'mola'.”? ixpic'epa ȽanDios. 6 Toƚiya jiƚpe al

Toƚta'a ȽanDios limipa ma le'a Paxi Liniƚingiya anuli mipalaic'o


ƚi'Hua. 14 Ituca' lapaluc' quema'a.
  ȽanDios ticua:
Jahuay iƚniya tama iƚmaf'i' ailopa'a Ima', ¿te caƚ'nujuaiscoponga'
quiƚcuerpo. Jiƚpiya lema'a ti'eyi illanc' ninc'ixanuc'? ¿Te
lanic' lepi'ipola' ȽanDios. Iƚque caƚtoc'icoponga'?
tummela' titoc'intsola' lixanuc', iƚne 7 Iƚpe litine ƚolanc'epa cal xans
nonƚu'eyacola'. omepi'ipa acueca' limane,

2 Ƚinca xonca acueca'


Ƚalunƚu'eyaconga'. Lapaluc'
quema'a aimi'onƚspola' to iƚque.
ti'onƚcospa to ima', manDios.
Ma le'a lapaluc' quema'a ni
huata xonca atsila'.
Toƚiya ticuicomma xonca aƚpo'no'me 8 Tomi cal xans: “Tocuxe'ma
cuenna, xonca lihuejco'me lailanc'epa, jahuay
lataiqui' lalu'iponga'. Ja'ni a'i tihuejco'mo'”.
Hebreos 2​, ​3 440

ȽanDios licuapa: “… jahuay Pe lomana' laipimaye cuya'a'ma


tihuejco'mo'”, jiƚpe tuya'e' ailopa'a lopuftine.
petsi aimaƚcuec'eyaconga' illanc' Petsi lalafot'ƚeyoyacoƚtsi
ninc'ixanuc'. Aƚcuxe'me jahuay. cunac'co'mo'.
Itsiya a'i toƚta'a maluyalaicoyi. A'i 13 Jouc'a tuya'e':

jahuay malihuejconga'. Ailopa'a Iya' ca'huaiyijm'ma ȽanDios.


toƚta'a caƚmane. 9 Ƚinca aƚsinyi
  Jouc'a tuya'e':
Jesús, iƚque icueya limane toƚta'a. ¡Toƚsinƚe! Ma fa'a aƚmana', iya'
Iƚque i'epoxi xans. Mipa'a fa'a li'a jouc'a lanaxque', iƚne lalapi'ipa
ƚamats' iƚne “… lapaluc' quema'a ȽanDios.
ni huata xonca atsila'”. Itsiya iƚque 14 Illanc' inaxque' lan xanuc', tipa'a

ticuxe jahuay. Lijoupa limapa, laƚpixic', laƚjuats'. Jouc'a Cristo


imaf'inapa, ȽanDios i'najtse'epa i'epoxi xans, tipa'a lijuats', lipixic'.
nulemma. Imetsaiconapa i'Hua, ma' Toƚta'a itsufco'moxi tima'anƚe.
anDios. Iƚonc'e'epa limane nocuxepa lamaya,
Li'epoxi xans iƚque ixingufcopa iƚque Satanás. 15 Ux'masnapola' pe

lamaya, tunƚu'etsola' lan xanuc' cua noyalaicopá lapajnya to litats'ila',


naitsi liƚraza, ni petsi lomanc'eyacu. tixpaic'eyi lamaya.
Toƚta'a lixpic'epa ȽanDios. 16 Licuai'ma Cristo aimitoc'ila'

Iƚque aƚ'nujuaisponga', ipic'a lapaluc' quema'a. Joupa aƚsina'


aƚtoc'itsonga'. 10 Maƚque ȽanDios
  icuaicoco'ma titoc'itsola' lan
aPoujna jahuay. Jahuay ticuxe. xanuc', iƚne ixanuc' Abraham, iƚque
Pangay c'a lipicuejma' jouc'a ac'a iƚtatahuelo. 17 Toƚiya ticuicomma

lixpic'ejma'. Ipic'a timetsaicotsola' ti'exoxi ma' anuli to lipimaye,


axpela' inaxque'. Ipic'a ti'onƚcotsola' ti'onƚcotsola' to iƚniya. Toƚta'a
to ƚi'Hua, iƚque Jesús. Toƚiya tixim'mola' acuanuc'la. Ac'a ti'e'ma
ticua: “Ate'a titeƚcoƚa' iƚque iƚe lanic' lepi'ipa ȽanDios, iƚe
Ƚonƚu'eyacola'. Tijouƚa' al cuajmaica lipenic' cal Cuecaj Ca'Ailli'. Ipac'epa
quimetsaico'ma iƚque ai'Hua. lipoyac' ȽanDios, iƚonc'e'epola'
Quimetsaico'ma joupa ixhuaita liƚjunac' iƚne lixanuc'. 18 Mipa'a

lipenic' li'a ƚamats'.” fa'a li'a ƚamats' Jesús miteƚma


11 Cacua: “ȽanDios timetsaico'mola'
  ixingufco'ma lahuaicompa. Toƚiya
to linaxque'”. Ti'i'ma timetsaico'mola' ti'i'ma titoc'i'mola' lixanuc', iƚne
toƚta'a. Jesús ti'hua tilanc'e'e'mola' noxingufcopá lahuaicompola'.
liƚpicuejma' iƚne lixanuc', tenajtsoƚtsi
nulemma al xujc'a. Jesús y lixanuc'
ma' anuli quiƚ'Ailli', iƚque ȽanDios.
3 Unc'aipimaye, imanc' jouc'a
i'huexi ȽanDios. Iƚque Nopa'a
lema'a ijoc'ipolhuo' toƚcuaitsa
Toƚiya Jesús ƚi'Hua ȽanDios jiƚpiya pe lopa'a. Itsiya caxc'ai'ilhuo',
tinescola “aipimaye”. Aimetets'ila'. camilhuo': Toƚ'nujuaisle Jesucristo,
Tixoqui queta tinescola' toƚta'a. maƚque ƚaƚCuecaj Ca'Ailli' ȽanDios
12 Toƚta'a loya'apa al Paxi Liniƚingiya.
  ƚummepa. Aimolimenc'eco'me
Tuya'e' linespa Cristo lipalaic'opa li'ejma' Jesús, iƚque Ƚaƚ'huaiyijmpa.
ȽanDios, ticua: 2 Jesús ac'a li'epa lanic' lepi'ipa

441 Hebreos 3

ȽanDios. Toƚta'a ti'onƚcospa to Cacua: Aiquiƚcuec'e


Moisés. Iƚque jouc'a ac'a li'epa lanic' laicuxe'epola', timenaquila',
lepi'ipa ȽanDios jiƚpe lejut'ƚ. 3 Ƚinca
  aimalihuequi.
Jesús tuliqui Moisés, imetsaicompa 11 Iƚne lan xanuc' lapi'ipa coyac',
xonca acueca'. Moisés le'a anuli cal ai'epa jurar.
xans nolojmay lixanuc' ȽanDios, Aimipola': “Aimoƚtsuflaiyacu
iƚne lecui'impola' “lejut'ƚ ȽanDios”. ƚamats' lainepi'ipolhuo',
Ituca' Cristo. Iƚque nilanc'epa aimolunxajyacu jiƚpe”.
lajut'ƚ, aPoujna. 4 Ƚajut'ƚi, anuli

12 Unc'aipimaye: Toƚpo'noƚe

anuli, tipa'a naitsi ticuxe'ma jiƚpe, cuenna. Tonlihuejle Ƚimaf'i'


iƚque tixpic'e tilanc'enƚe lajut'ƚ. CanDios. Aimi'i'ma a'ijc'a
Maƚque ipoujna. Ma ȽanDios loƚpicuejma', ni anuli imanc'. Petsi
aPoujna jahuay, iƚque nilanc'epa. no'eya toƚta'a, aimi'eya ƚinca
5 Moisés ƚinca ac'a li'epa lanic'
  limipa Ƚimaf'i' CanDios, tipaino
jiƚpe lejut'ƚ ȽanDios, ti'onƚcospa cane. 13 Itine itine toƚsc'ai'itsoƚtsi

to cal mozo no'epa lanic' lepi'ipa ma mimilhuo' ȽanDios: “Itsiya


ƚipoujna. Jahuay li'epa Moisés aƚquimf'eƚa'”. Ja'ni a'i, aga hualca
imuj'ma te ts'i'ic' lo'iya. Iƚe ȽanDios imanc' tolihuej'me lixcay cane,
tuya'a'ma. 6 Ituca' Cristo. Iƚque i'Hua
  toƚta'a toƚfel'mi'moƚtsi, ti'i'ma
ȽaPoujna Cajut'ƚ. Ticuxela' lixanuc' ata ƚolunxajma'. 14 Ja'ni ti'hua

ȽanDios. Ja'ni aimaƚpailinamma aƚ'huaiyijnyi jahuay laƚpitine, ja'ni


ni maƚspailij'monga' illanc' ixanuc' aimaƚpai'iyacu laƚpicuejma', aƚinca
ȽanDios. Ticuicomma tixojla' calata joupa lapenufpá Cristo. 15 Toƚiya

aƚ'huaiyijnle iƚque. Aƚnesle: Aƚinca tuya'e':


lunƚu'ena'monga'. 7 Ticuicomma
  Itsiya ja'ni ȽanDios
tonlihuejcoƚe loya'apa cal Espíritu tipalaic'olhuo', toƚquimf'eƚe.
Santo. Iƚque tuya'e': Aimi'i'ma ata ƚolunxajma' to
Itsiya ja'ni ȽanDios li'epa iƚne lincuejlocale xanuc'.
tipalaic'olhuo' toƚquimf'eƚe. 16 ¿Naitsi iƚne niquimf'epá ȽanDios,

8 Aimi'i'ma ata ƚolunxajma'. lijou'ma i'e'epoƚtsi lincuejlocale


Toƚta'a i'e'me lincuejlocale xanuc' xanuc'? Toƚta'a li'ipola' jahuay iƚniya
mimana' pe ailopa'a quiƚya', lipa'apola' Moisés jiƚpe ƚamats'
ehuaiyoƚ'me ȽanDios. Egipto.
9 Mi'hua oquej nuxans camats' 17 ¿Naitsi iƚne nepi'ipá coyac'

ixim'me laif'epa jiƚpe pe ȽanDios oquej nuxans camats'?


ailopa'a quiƚya'. Maƚniya lan xanuc', iƚne ni'epá
Iya' ma NanDios, iƚne quixcay. Iƚne epi'impola' liƚjunac',
loƚtatahueló lahuaiyoƚpá, imapola' jiƚpe ƚamats' pe ailopa'a
ticuayi: “ȽanDios, ¿ja'ni quiƚya'.
ti'e'ma to laƚmiponga'?” 18 ¿Naitsi iƚne lipalaic'opola'

10 Toƚiya iya' nixtunni, ȽanDios iƚe litine li'epa jurar,


iƚne lan xanuc' li'epa limipola': “Aimoƚtsuflaiyacu ƚamats'
aicalatenƚcocojma. lainepi'ipolhuo', aimolunxajyacu
Hebreos 3​, ​4 442

jiƚpe”? Toƚta'a lu'ipola' lan xanuc' limipola' ȽanDios. Aiquiƚtsuflaic'.


petsi aiquilihuejma. 19 Jiƚpe aƚsina'
  Tijouƚa', ¿te co'iya? Litaiqui' ȽanDios
te ts'i'ic' liƚpicuejma' iƚne lan xanuc'. aimipaicoya. Iƚque tipalaic'o'mola'
Iƚniya aiquiƚ'aic' ƚinca limipola' locuenaye, timi'mola': “Toƚtsuflaiƚe”.
ȽanDios, toƚiya aiquiƚtsuflaic' 7 Toƚe li'ipa. Luyaiconapa axpe'

ƚamats'. camats', ȽanDios inescoconapa

4 Itsiya ȽanDios tuya'e':


“Toƚtsuflai'me, alunxaj'me
anuli”. Iya' camilhuo': Aƚpo'noƚe
“itsiya”. Tuya'e': “Ma mi'i itsiya litine
lan xanuc' nipajnya aƚquimf'e'ma,
lihuejco'ma”. Jiƚpe lije'e David
cuenna juaiconapa. Ja'ni ȽanDios tuya'e':
a'i, aga tixinim'mola' a'ijc'a Itsiya, ja'ni ȽanDios
liƚpicuejma' anuli oquexi' imanc'. tipalaic'olhuo', toƚquimf'eƚe.
Tijouƚa' aimi'iya mitsuflaiyacu. Aimi'i'ma ata ƚolunxajma'.
2 Aimi'i'molhuo' to li'ipola' iƚniya lan

8 Ƚinca Josué itsufai'epola' lixanuc'

xanuc', ni anuli imanc'. Illanc' ma' jiƚpe ƚamats' lepi'ipola' ȽanDios.


anuli iƚniya lu'imponga': “ȽanDios Ni iƚniya aiquilunxaqui nulemma.
tepi'i'molhuo' al c'a”. Iƚe lataiqui' Toƚiya ȽanDios ipalaicoconapa
lu'impola' iƚniya aiquitoc'ila'. ocuena quitine.
Aiquilihuequi limipola' ȽanDios. Ma 9 Tipa'a petsi lixanuc' ȽanDios

le'a tiquimf'eyi. 3 Illanc' ja'ni lihuejyi


  titsuflaita tunxajta nulemma. Jiƚpe
litaiqui' ȽanDios, iƚe lataiqui' aimijouya litine conxajya. 10 Ƚinca

laƚmiponga', ƚinca aƚtsuflaita, tipa'a Anuli joupa ulijpa lonxajya.


alunxajta. Iƚe lonxajya ȽanDios Joupa itsufaipa jiƚpe. Joupa
lonescopa jiƚpe petsi tuya'e': ixhuai'nipa lipenic'. Tunxajyi anuli
Iƚne lan xanuc' lapi'ipa coyac', ȽanDios. 11 Lipa'aƚe cafxi. Aƚnesle:

ai'epa jurar. Lulij'me lonxajya. Alunxaj'me anuli


Aimipola': “Aimoƚtsuflaiyacu, ȽanDios. Ja'ni a'i, aga lihuej'me
aimalunxajyacu anuli”. liƚ'ejma' iƚniya petsi aimihuejcoyi
Ƚinca, ȽanDios joupa unxajpa. limipola' ȽanDios. Aimaƚ'e'me
Ilanc'epa li'a ƚamats', toƚta'a toƚta'a. Ni anuli illanc'.
ijou'nepa lanic'. 4 Tipa'a liniƚiya

12 Aimi'iya malatets'iyacu linespa

loya'apa li'ipa lixhuaita acamts'us ȽanDios, iƚe lataiqui' lalu'iponga'.


quitine. Inescopa lihuequi litine. Linespa ȽanDios imaf'i' cataiqui'.
Ticua: Acueca' lo'epa. Ti'onƚcospa to al
Lixhuaita acamts'us quitine, cutsilo oquej lipix'ay. Iƚe litaiqui'
icuaitsi lihuequi litine ȽanDios xonca lo'epa. Ailopa'a
ȽanDios unxajpa. lopa'neya. Texi'e'mo' lopicuejma',
Joupa ijou'nepa lo'eya. ƚomunxajma'. Jiƚpe lopicuejma',
5 Locuena liniƚiya ticua:
  ƚomunxajma' ti'huájta xonca
Aimipola': “Aimoƚtsuflaiyacu, icu'u. Litaiqui' ȽanDios timuj'ma
aimalunxajyacu anuli”. te ts'i'ic' lopicuejma', lofjanajpa.
6 Toƚta'a li'ipa. Lan xanuc'

13 Petsi lilanc'epa ȽanDios ailopa'a

niquimf'epá ate'a aiquilihuequi quemiyoxi. Mehuelonge ȽanDios


443 Hebreos 4​, ​5

jiƚque tixina jahuay acuajmaica. lipenic'. Toƚta'a li'ipa Aarón, iƚque


Tocomma ailopa'a quipoxa. cal te'a cal cuecaj ca'ailli'. 5 Ma'

Toƚta'a li'ejma' ƚalanDios. Maƚque anuli li'ipa Cristo, iƚque ƚaƚCuecaj


Ƚaƚtalai'eyacu Lijoujma Quitine. Ca'Ailli'. Iƚque a'i quituca' quifajyoxi.
14 Illanc' joupa aƚ'huaiyijmpá Jesús.
  Ma ȽanDios Nifajpa. Maƚque
Aimaƚpai'i'moƚtsi laƚpicuejma'. Jesús ȽanDios imipa:
ƚi'Hua ȽanDios if'ajnapa lema'a. Ima' ai'Hua, itsiya
Itsufaipa pe lopa'a ȽanDios. Iƚque quimetsaicohuo', iya' o'Ailli'.
Jesús aƚCuecaj Ca'Ailli', lihuejco'me. 6 Jouc'a uya'acona'ma, ticua:

15 Aimaƚnesyacu: “ȽaƚCuecaj Ca'Ailli'


  Ima' ma'Ailli', ti'onƚcospo' to
aiquixina' te ts'i'ic' laluyalaicopa Melquisedec.
illanc' ninc'ixanuc'”. Ixina'. I'ipa Jouc'alemma i'ipo' ma'Ailli'.
xans. Toƚta'a ehuaiyimpa to 7 Cristo mipa'a fa'a li'a ƚamats'

malahuaiyininga' illanc'. Ma le'a titeƚma. Tijoqui ujfxi. Tinu ƚujuay


aiqui'aic' quixcay. 16 Ja'ni toƚta'a
  li'u'. Tijoc'i ȽanDios, iƚque nipajnya
li'ejma' iƚque ƚaƚCuecaj Ca'Ailli' tunƚu'e'ma, aimima'ma nulemma.
Nopa'a lema'a, ¿te caƚspaic'eyaconga' Tixahue'e titoc'iƚa'. Ihuejcopa
maƚjoc'iyacu ȽanDios? A'i. Tipa'a ȽanDios qui'Ailli'. Toƚiya ȽanDios
lane. Aƚjoc'i'me ȽanDios. Jiƚque iquimf'epa, icuej'ma. 8 Tama

ƚaƚJuez ac'a laƚpalaic'oyaconga', i'Hua ȽanDios ihuic'i'ma te ts'i'ic'


aƚsim'monga' ninc'icuanuc'la, mihuejcoya. Ma miteƚma ihuic'i'ma
aƚtoc'i'monga'. toƚta'a. 9 Lijoupa lixhuaita lihuic'ipa,

5

Li'ipa, cal cuecaj ca'ailli' ȽanDios epi'ipa limane, tunƚu'e'mola'


ƚifajpa ȽanDios ti'onƚcospola' nulemma jahuay pe naihuejcopá.
to lipimaye. Jouc'a axans. Tepi'inni 10 ȽanDios imetsaiconapa Acueca'

limane tipalaic'oƚa' ȽanDios. Ca'Ailli'. Timi: “Ima' ma'Ailli' to


Tinescotsola' lipimaye. Tixahue'eƚa' Melquisedec”.
titoc'itsola'. Iƚque cal cuecaj ca'ailli' 11 Tipa'a axpe' ti'i'ma

tepi'i'ma ȽanDios ƚotsufcoya. laƚpalaicoyacu Melquisedec.


Tiƚonc'e'etsola' liƚjunac' lipimaye. Itsiya aimi'iya. Imanc' aimi'iya
2 Iƚque ƚa'ailli' tixim'mola' acuanuc'la
  muluhuaƚqueyacu iƚe lataiqui'
lipimaye, iƚniya pe ailopa'a quiƚsina' xonca ipime. Joupa i'ipa ata
o timenaquila'. Timetsaicoyoxi loƚpicuejma'. Aicoƚcueca. 12 I'ipa

jouc'a axans. Ixina' aiquixhueya axpe' camats' colapenufi litaiqui'


lipicuejma', jouc'a ti'i'ma timenaj'ma. ȽanDios. Ticuicomma toƚmuc'itsola'
3 Toƚiya a'i ma le'a mitsufco'ma
  ocuenaye xanuc'. Aimi'iya.
ȽanDios tiƚonc'e'etsola' lipimaye Oƚpic'a timuc'icona'molhuo',
liƚjunac'. Titsufco'ma ȽanDios tu'icona'molhuo' litaiqui' ȽanDios
tiƚonc'e'eƚa' iƚque lijunac' jouc'a. petsi a'i quipime. Imanc'
4 Anuli cal xans a'i quituca'
  ti'onƚcospolhuo' to lapiƚmi noxnapá
mepi'iyacoxi toƚta'a quimane. ma le'a aleche. Iƚne aimi'iya
Aiminesya: “Iya' ca'e'moxi cal cuecaj mitejacu ƚoteja. 13 Pe ts'ipic'a ma

ca'ailli'”. A'i. Ma ȽanDios tepi'i'ma le'a aleche aimi'iya mepenufya


Hebreos 5​, ​6 444

lataiqui' loya'apa te ts'i'ic' al ƚijca inescompola' iƚna'a ƚitiné, ecui'impá


lipicuejma' ȽanDios, ti'onƚcospa “locuaicoya quitine”.) 6 Iƚniya

to ƚapími'. 14 Petsi lijoupa litojpola',


  ja'ni tipailiconamma, aimi'iya
iƚniya ƚinca titeji ƚotejacu. Iƚne coƚta mixhuej'meconayacu, tama
tixhuicoyi liƚpicuejma'. Joupa iƚsina' timuc'iconatsola'. Iƚne quiƚtuca'
timetsaico'me te ts'i'ic' lataiqui', ja'ni tepalts'ijnconayi lencruz ƚi'Hua
ac'a o ja'ni a'ijc'a. ȽanDios, lan xanuc' titalunts'eƚe,

6  Lipangopa laƚ'huaiyijmpa tetets'inƚe. 7 Anuli ƚamats' lixnapa


1-3
   

Jesucristo aƚ'onƚcosponga' ƚacui petsi axpe' licui'epa, ja'ni


to la'uhuay. Aƚmuc'iponga' tix'najtsi'i ƚacui, jiƚpe tila'ma cal
lataiqui' petsi aiquipime. Joupa fanu', tipammaita. Tite'me lan
lapenufpá lataiqui' loya'apa: xanuc' ni'epá canic'. Iƚque ƚamats'
“Ailopa'a conƚ'eyacu, aimi'iya ƚinca tetenƚcocojma ȽanDios,
molunƚu'eyacoƚtsi. Toƚsuej'menca. tipaxne'ma. 8 Ja'ni jiƚpe ƚamats'

Toƚ'huaiyijnle ȽanDios.” ¿Te titoqui ma le'a ƚitac' jouc'a acua


aga aƚmuc'icona'monga' toƚta'a? quitonqui pe aimitejnyacu, iƚque
A'i. Joupa aƚmuc'imponga' te ƚamats' ailopa'a quipenic', timujyoxi
ts'i'ic' maƚ'eyacu ja'ni ȽanDios a'ijc'a camats'. ȽanDios ticuaj'ma,
limetsaico'monga' joupa tijouƚa' tipi'em'me nulemma.
latufc'e'emponga'. Aƚmuc'imponga' 9 Unc'aipimaye, tama capalaicola'

te ts'i'ic' locuajmaispa lo'epa toƚta'a iƚniya petsi lajac'yacola',


lapimaye, iƚne mixpayof'me aicapalaicolhuo' toƚta'a imanc'.
liƚmane' ƚiƚjuac liƚpimaye. Joupa Aƚcuayi: Laƚpimaye, iƚne a'hebreo,
aƚmuc'imponga' lo'iyacola' xonca al c'a tuyalaico'me, iƚne
limanapola'. Iƚne timaf'ina'me. tunƚu'em'mola'. 10 ȽanDios

ȽanDios cal Juez tu'i'mola' nulemma ac'a lipicuejma', aƚijca lo'epa,


te ts'i'ic' lo'iyacola'. Jahuay iƚta'a aimimenc'ecoya al c'a lonƚ'epa
aƚsina'. Joupa aƚmuc'imponga'. imanc'. Ixina' tonƚ'eyi capic'a, toƚiya
Ticuicomma ti'hua aƚtojtsonga', oƚtoc'ipola' loƚpimaye, iƚne jouc'a
ti'iƚa' xonca acueca' laƚpicuejma'. i'huexi ȽanDios, ti'hua toƚtoc'ila'.
Alihuic'iƚe xonca. Ja'ni ȽanDios 11 Ƚinca tixoqui cunlata toƚtoc'ila'

aƚtoc'itsonga' ma' aƚinca aƚ'e'me loƚpimaye, itsiya aƚsc'ai'ilhuo',


toƚta'a. aƚmilhuo': Jouc'a toƚpo'noƚe
4 Cacua alihuic'iƚe xonca. Lan
  loƚpicuejma' aimolimenc'eco'me
xanuc' pe ȽanDios joupa ulif'epola' te ts'i'ic' loƚ'huaijma. Imanc'
aimi'iya mimuc'iconayacola' lataqui' joupa oƚsina'. Aimoƚcuayi: Aga
limuc'impola'. Iƚne joupa ixingufpá ti'i'ma o aimi'iya. Moƚ'huaicoyi
te ts'i'ic al c'a lalapi'iponga' ȽanDios, ticuaicohuananni Jesucristo
ma' anuli lapimaye ixingufpá itine itine ti'hua toƚ'nujuaisle
lipaxnepola' cal Espíritu Santo, toƚta'a. 12 Ja'ni toƚta'a toƚpo'no'me

5 iximpá ac'a cataiqui' iƚe linespa


  loƚpicuejma' aimicuiya colahuí.
ȽanDios, iximpá al cueca' lo'epa Tonlihuej'mola' liƚ'ejma' petsi ti'hua
ȽanDios itsiya ƚitiné. (Li'ipa ti'huaiyijnyi ȽanDios, tixnet'ƚyi.
445 Hebreos 6​, ​7

Iƚne ƚinca titsuflaita petsi ȽanDios ȽanDios. Aimalaca'ni'eyaconga'.


tepi'itola' ma to joupa lu'ipola'. Aimi'iya. 20 Jiƚpiya joupa itsufaipa

13 Litine lepi'ipa cataiqui' Abraham,


  Jesús. Iƚque ƚaƚ'huaj'meponga'.
ȽanDios i'epa jurar, icuaj'mi'moxi. Illanc' aƚenc'eyi, aƚcuaita. Jesús
Xonca cal cueca' ailopa'a, toƚiya i'ipa cal Cuecaj Ca'Ailli'. Ti'onƚcospa
ȽanDios icuaj'mi'ma lipuftine. to Melquisedec, aimexic'e'enyacu
14 Timi Abraham: lipenic'.

7

Iya' ca'ay jurar, camihuo': Ƚinca Iƚque Melquisedec arey Salem,


capaxne'mo', e'ailli' ȽanDios Nopa'a xonca
ca'e'mo' quiƚtatahuelo axpela' al toncay lema'a. Litine Abraham
lan xanuc'. lulijpola' lan rey pe naixtuc'opá,
Aimopaneya cotuca' ima', lipainanni italecuf'moƚtsi
timajnlita coxanuc'. Melquisedec. Iƚque ipaxne'ma
15 Abraham lepenufpa litaiqui'
  Abraham. 2 Abraham pe lenajpola'

ȽanDios limipa, ti'hua tixnet'ƚqui. lexic'enapola' lan rey, amaxnu


Lijou'ma iximpa li'ipa ma to linespa amaxnu ipa'a'ma imbama' epi'i'ma
ȽanDios. Melquisedec.
16 Lan xanuc' ti'etsa jurar
  Iƚque Melquisedec lipuftine
ticuaj'mi'me lipuftine petsi loximpa tuhuaƚquemma ticua “cal Ƚijca
xonca acueca'. Ja'ni joupa i'epá Rey”. Lecui'impa “aRey Salem”. Iƚe
jurar aimi'iya micuanac'eyacu ticuajmaispa: Cal Rey ƚopac'epa
liƚtaiqui', tenant'ƚi'me. 17 Ma toƚta'a
  lafuleya. 3 Iƚque jouc'alemma

li'epa ȽanDios, i'epa jurar. Iximpola' i'ipa a'ailli'. Ailopa'a qui'máma'


acuanuc'la lixanuc' Abraham, ni qui'ailli'. Jouc'a quitatahueló
iƚne nonescopola' jiƚpe litaiqui' ailopa'a. Aimi'iya minesyacu: “Jiƚpe
limipa Abraham. Ipic'a nulemma litine ipangopa lipitine”. Jouc'a
ti'iƚa' quiƚsina' ȽanDios aimipai'i aimi'iya minesyacu: “Jiƚpe litine
lipicuejma'. To lonespa, ma toƚta'a ijounapa lipitine”. Ti'onƚcospa to
lo'eya. ƚi'Hua ȽanDios.
18 ȽanDios ja'ni joupa epi'ipa

4 Ƚinca acueca' xans Melquisedec.

cataiqui', ja'ni joupa i'epa jurar, Toƚta'a ƚaƚtatahuelo Abraham


aimi'iya mipai'iya linespa, imetsaicopa. Epi'ipa locuaiya
aimaƚfel'miyaconga'. Toƚta'a li'epa quimane, iƚe xonca al c'a
ti'iƚa' caƚsina' tenant'ƚi'ma litaiqui'. lexic'enapola' lan rey. 5 (Litaiqui'

Itsiya aimi'iya maƚnesyacu: ¿Te Moisés aimicuxe mepi'inyacola'


lapi'i'monga' ma to lalu'iponga' o micuaiya quiƚmane lan xanuc' ja'ni
a'i? Tixoqui calata ti'hua aƚ'huaicoyi ocuena quiƚraza.) Ƚinca linaxque'
aƚƚaitsufcotonga' pu'huanni. Joupa Leví, iƚne nepenufpá liƚpenic' to
li―loc'oƚaipá ȽanDios, aƚsahue'epá a'ailli', icuxe'empola' ti'najtsi'i'me
lunƚu'etsonga'. 19 Maƚ'huaiyijnyi
  lan xanuc' to loya'apa litaiqui'
toƚta'a ȽanDios, tocomma to joupa Moisés liniƚijmpa. Linaxque' Leví y
aƚƚaitsufcoponga'. Tocomma to lan xanuc' no'najtsi'impola' apimaye.
joupa aƚmana' anuli maƚpe lopa'a Anuli ƚiƚtatahuelo, iƚque Abraham.
Hebreos 7 446

6 Melquisedec y linaxque' Leví loya'apa: “Ima' ma'Ailli' to


a'i capimaye. Tama ituca' liraza Melquisedec”, iƚe lataiqui'
Melquizedec, Abraham epi'ipa aiminescojma anuli cal xans i'hua
locuaiya quimane. Melquisedec Leví. Tinescojma anuli petsi ni
ipaxnepa Abraham, maƚque anuli quipima qui'aic' canic' a'ailli'.
Abraham pe joupa epenufpa 14 Tinescojma ƚaƚPoujna. Iƚque

lataiqui' licupa ȽanDios. 7 Toƚta'a


  lipajnta li'a ƚamats' ƚitatahuelo
aƚsinyi Melquisedec xonca acueca' Judá, a'i Leví. Toƚta'a jahuay iƚsina'.
xans. Toƚiya ipaxnepa Abraham. Moisés aiquicuxe, aimi'eyi lanic' to
Cal xans xonca acueca' tipaxne'ma a'aillí linaxque' Judá.
ƚocuena pe aijcueca'. 8 Jifa'a li'a

15 Xonca acuajmaica aƚsinyi ti'i'ma

ƚamats' petsi napenufpá locuaiya ituca' lalanant'ƚiyacu licuxepa


quiƚmane ma' axanuc' nomayacola'. Moisés. Itsiya ti'ay lanic' a'ailli'
Al Paxi Liniƚingiya lonescopa iƚque ƚo'onƚcospa to Melquisedec,
Melquisedec tuya'e': “Iƚque ti'hua a'i to Aarón. 16 Iƚque a'Ailli', a'i

timaf'i'”. 9 A'i ma le'a Abraham


  pe lifajcompa cal xans lihuequi
nepi'ipa Melquisedec locuaiya licuxe'empa. Iƚque ti'hua imaf'i',
quimane, jouc'a Leví epi'ipa. lipitine aimijouya. Toƚiya ifaquimpa
Maƚque Leví ƚapenufya locuaiya a'Ailli'. 17 Ma ȽanDios tuya'e' ti'hua

quimane lapi'iyacu lipimaye. imaf'i', ticua:


10 Litine litalecuf'moƚtsi Abraham y
  Ima' ma'Ailli', ti'onƚcospo' to
Melquisedec tama aiquipanga Leví Melquisedec, jouc'alemma
tocomma to tipa'a jiƚpe. Abraham i'ipo' a'Ailli'.
ti'i'ma itatahuelo Leví, itaic' cal 18-19 Lataiqui' locuxepa ate'a tuya'e':

fanu'. “Ti'itsola' a'aillí linaxque' Leví”. Petsi


11 Aarón y lif'as ca'aillí, iƚne
  naihuejpá iƚe lataiqui' iƚne aimi'iya
ixanuc' Leví, acueca' liƚpenic'. mixhuai'niyacu nulemma lixpic'epa
Iƚne ja'ni toƚta'a aimi'eyacu canic', ȽanDios. Iƚe lataiqui' ailopa'a
liƚpimaye aimi'iya mihuejcoyacu quipujfxi, aimi'iya mi'eya canic'.
litaiqui' Moisés, iƚe locuxepa Toƚiya iƚojn‑napa. Lijou'ma ȽanDios
ȽanDios. Tama juaiconapa icupa cataiqui' ticuaihuo ƚa'Ailli',
ac'a liƚpenic', toƚta'a aimi'iya iƚque xonca' ac'a lanic' lo'eya. Ja'ni
mixhuai'niyacu nulemma jahuay aƚ'huaiyijnyi iƚque aƚinca li―
lixpic'epa ȽanDios. Ja'ni ti'i'ma loc'oƚaiyi ȽanDios.
tixhuai'ni'me nulemma, ¿te 20 Locuenaye la'aillí, iƚne ixanuc'

quipicuicoya ti'iƚa' ocuena Leví, lepenufpa liƚpenic' ailopa'a


ca'Ailli' ƚo'onƚcoya to Melquisedec ni'epa jurar. Jesús ituca' i'ipa.
a'i to Aarón? 12 Ƚinca, ja'ni

21 Lepenufpa lipenic' ȽanDios i'epa

tiƚonc'e'em'mola' liƚmane lixanuc' jurar, timi:


Leví, iƚne no'epá canic' a'aillí, Iya' NanDios, aicupa cataiqui',
liƚf'as xanuc' aimi'iya mihuejyacu aicapai'iya laipicuejma'.
to li'ipa litaiqui' Moisés locuxepa, Camihuo': “Ima' ma'Ailli',
ticuicomma tipai'inƚe. 13 Lataiqui'
  ti'onƚcospo' to Melquisedec,
447 Hebreos 7​, ​8

jouc'alemma i'ipo' a'Ailli'”. ilaitsufconghua nulemma jiƚpe


22 Iƚe li'epa jurar ȽanDios timuqui lema'a.
xonca ac'a lataiqui' ȽanDios
lopo'no'iyacola' lixanuc'. Ifac'epa
Jesús ƚala'Ailli' ti'iƚa' caƚsina'
8 Iƚe laƚnespa xonca tipalaijma
ƚaƚCueca' ca'Ailli', tuya'e' te
ts'i'ic' iƚque. Joupa if'ajnapa lema'a
ȽanDios tenant'ƚi'ma iƚe litaiqui'. icutshuaipa al c'a camane ȽanDios,
23 Lifaquimpola' lixanuc' Leví
  iƚque cal Cueca' CanDios Nopa'a
ti'etsa lanic' a'aillí, iƚne li'ipola' lema'a. 2 Itsufainapa maƚpe pe lopa'a

axpela'. Timaƚa' anuli titsufaitsi ȽanDios, jiƚpe xonca al paxi. Jiƚpe


ƚocuena ti'etsi lanic'. Toƚiya ti'ay canic' a'Ailli'. Lejut'ƚ a'i lajut'ƚ
ticuicomma axpela'. 24 Jesús
  lilanc'ecompa ijahua', lipo'nopa
aimimaya. Ti'hua imaf'i'. Iƚque anuli cal xans. A'i. Lejut'ƚ jiƚpiya
lipenic' ocuena aimi'eya. Maƚque mane ejut'ƚ ȽanDios. Iƚque ƚipo'nopa.
Jesús a'Ailli' jouc'alemma. 3 Fa'a li'a ƚamats' lifaquimpa cal

25 Toƚta'a tunƚu'e'mola' nulemma


  Cueca' ca'Ailli' iƚque titsufco'ma
naimetsaicopá ile'Ailli', mi'huayijnyi ȽanDios, tima'a'mola' linneja,
tiƚoc'oƚaiyi ȽanDios. Iƚque Jesús titsufco'mola'. Toƚta'a lipenic'.
ƚile'Ailli' ti'hua imaf'i', ti'hua Cristo, ja'ni ti'iƚa' cal Cueca' ca'Ailli'
tixa'hue ȽanDios titoc'itsola' lixanuc'. ticuicomma coƚa' titsufco'ma jouc'a.
26 Illanc' ninc'ixanuc' ticuicomma

4 Ƚinca, ja'ni coƚa' tipa'a fa'a li'a

toƚta'a ƚaƚCuecaj ca'Ailli'. Iƚque ƚamats', iƚque a'i ca'ailli'. Fa'a timana'
ƚinca ihuejco'ma ȽanDios, aiqui'aic' la'aillí titsufcoyi ȽanDios, tihuejcoyi
quixcay, ailopa'a quijunac'. Itsiya locuxepa Moisés. 5 Jiƚpe lo'eyopa

a'i mipa'a petsi lan xanuc' no'epá canic' iƚniya a'i maƚpe copanc'epa
quixcay, joupa enaquiya. Joupa ȽanDios. Iƚe lilejut'ƚ ma le'a
if'ac'empa xonca al toncay lema'a. ti'onƚcospa to lopanc'epa ȽanDios.
27 Locuenaye lan tsila' ca'aillí
  Ti'onƚcospa to lipunxahua lejut'ƚ
ticuicomma ate'a tiƚonc'e'entsola' ȽanDios. Toƚiya, litine lolanc'eya
iƚniya liƚjunac'. Tijouƚa', tiƚonc'e'e'me Moisés lajut'ƚ lolanc'ecoya ijahua',
liƚjunac' lan xanuc'. Itine itine ȽanDios timi:
titsufcoyi ȽanDios. ȽaƚCuecaj Iya' joupa ai'onƚicopa lainejut'ƚ,
ca'Ailli' a'i, iƚque anulemma aimuc'ipo' jiƚpe ƚijuala.
itsufcopoxi ȽanDios, toƚta'a Ma toƚta'a tolanc'e'ma, jahuay
iƚonc'e'enapola' nulemma liƚjunac' anuli.
lixanuc'. 28 Litaiqui' Moisés

6 Illanc' ƚaƚCueca' ca'Ailli' xonca

locuxepa ticuxe tifac'entsola' lan ac'a lipenic'. Iƚque aƚcuai'esponga'


tsila' ca'aillí ma le'a axanuc' pe lataiqui' xonca ac'a, iƚe al ts'e
naimenajpola', tima'mola'. Toƚta'a cataiqui' ȽanDios laƚpo'no'iponga'
li'ipa ate'a. Lijou'ma ȽanDios i'epa illanc' ixanuc'. Iƚe lataiqui'
jurar, ifajpa ocuena ca'Ailli', iƚque tipalaijma lalapi'iyaconga' ȽanDios,
ma ƚi'Hua. Mipa'a fa'a li'a lamats' iƚe xonca al c'a.
ixhuai'nipa nulemma lipenic'. 7 Li'ipa, lixanuc' ȽanDios ihuej'me

Toƚta'a limetsaicopa ȽanDios, lataiqui' lipo'no'ipola' ate'a. Ja'ni


Hebreos 8​, ​9 448

toƚta'a tixhuai'ni'me jahuay lixpic'epa aica'nujuaisconaya li'epa


ȽanDios coƚa' aimaƚpo'no'iyaconga' quixcay, ni anuli.
ocuena cataiqui'. 8 Ƚinca,
  Toƚta'a laitaiqui' capo'no'i'mola'
aimixhuai'niyacu toƚta'a. Ma ȽanDios laixanuc'.
timuqui tehue'e' iƚe al te'a cataiqui', 13 Iƚe linespa ȽanDios:

iƚe lipo'no'ipola' lixanuc', toƚiya ticua: “Capo'no'i'mola' al ts'e cataiqui'”,


Iya' NanDios, NaPoujna, cacua: timuqui joupa i'ipa cafane al
Ticuaihuo litine te'a cataiqui' lipo'no'ipola'. Iƚe
capo'no'icona'mola' cataiqui' li'ipa cafane, aimi'econaya canic',
laixanuc', iƚe al ts'e cataiqui'. aimipanehuo.
Iƚne laixanuc' ixanuc' Judá,
jouc'a ixanuc' Israel.
9 Iƚe al ts'e cataiqui'
9 Al te'a cataiqui' lipo'no'ipola'
ȽanDios lixanuc' iƚe
lataiqui' icuxe'mola' la'aillí. Tu'ila'
laifpo'no'iyacola' a'i maƚe lo'eyacu mi'eyi lanic' lepi'ipola'
lataiqui' laipo'no'ipola' ȽanDios. Iƚne la'aillí i'e'me lanic'
liƚtatahueló jiƚpe lajut'ƚ ilanc'ecompa ijahua'.
iƚe litine ainexat'ƚe'epola' 2 Iƚe lajut'ƚ lexpats'qui tijujnya

liƚmane, ainipa'apola' jiƚpe licortina. Lehuoc'ocojma iƚe al


ƚamats' Egipto. cortina tipa'a lacui'impa “al Paxi
Iƚne aiquiƚ'aic' laicuxe'epola' Cajut'ƚ”. Jiƚpe tipa'a al candelero
etets'ipá laitaiqui' acaitsi lipepalc'o'. Jouc'a tipa'a al
laipo'no'ipola', toƚiya mesa, jiƚpe tipo'nof'ya la'í i'huexi
neca'nicopola'. ȽanDios. 3 Lixpula' al cortina tipa'a

Tijouƚa' capenufcona'mola',
10-12 ocuena cajut'ƚ iƚe lacui'impa “Xonca
capo'no'icona'mola' cataiqui' al Paxi Cajut'ƚ”. 4 Lajut'ƚ tipa'a

iƚniya ixanuc' Israel. lopi'eyompa incienso, lilanc'ecompa


Iya' NanDios, iya' NaPoujna, a'oro. Jouc'a tipa'a licaxax,
jiƚpe liƚpicuejma' capo'no'i'mola' lilanc'ecompa a'ec ijui'icoya a'oro.
laitaiqui' laifcuxe'epola', Iƚe al caxax lecui'impa “Licaxax
quiniƚ'e'mola' jiƚpe ƚilunxajma', litaiqui' ȽanDios lipo'no'ipola'
iƚniya nulemma limetsaico'ma lixanuc'”. Jiƚpe al caxax tipa'a
iya' ilenDios, iya' lapixu lilanc'ecompa a'oro. Jiƚe
quimetsaico'mola' aixanuc'. lapixu ti'nico al maná. Jouc'a
Jiƚpe litine liƚpiƚya' xanuc' o jiƚpe al caxax tipa'a lif'ix'ec
liƚpimaye, aimiminyacola': Aarón, iƚe lenef'pa quipela.
“Ima' taimetsaicoƚa' ȽanDios”. Jouc'a tiƚmana' lapic' liniƚingiya
Jahuay iƚne limetsaicona'ma. litaiqui' ȽanDios lipo'no'ipola'
Ti'iƚa' xonca aca'hua o ti'iƚa' lixanuc'. 5 Al caxax ipo'nof'impa

xonca acueca', jahuay laxma lecui'impa “Petsi ȽanDios


limetsaicona'ma. tixinnila' acuanuc'la lixanuc'”.
Tama aiquilihuequi laitaiqui' Jiƚpe, iju' iju', tecaxoƚanna oquexi'
iƚe laicuxe'epola', caxim'mola' lan querubine lilanc'ecompola'
acuanuc'la, a'oro. Iƚne ƚiƚxala' tunxahue'eyi
449 Hebreos 9

laxma. Nolojmay iƚniya imuj'moxi 11 Itsiya joupa i'ipa. ȽanDios


ȽanDios. Limuj'moxi ti'onƚcospa to ipo'no'ipola' lixanuc' al Ts'e Cataiqui'.


ƚummahuay tepalc'o'i juaiconapa. Cristo joupa imujpoxi ƚaƚCuecaj
Itsiya aimi'iya maƚpalaiconayacu ca'Ailli', iƚque lapi'i'monga' xonca' al
iƚna'a lopa'a jiƚpe lajut'ƚ. Iƚe lajut'ƚ c'a.
xonca al Paxi Cajut'ƚ. La'aillí no'epá lanic' fa'a li'a
6 Jiƚpe al Paxi Cajut'ƚ lijoupa
  ƚamats', li'ipa tipa'a lilejut'ƚ
lilajmpa jahuay, itine itine lilanc'ecompa ijahua'. ȽaƚCuecaj
titsulfoƚaiyi la'aillí, ti'eyi lanic' ca'Aillí xonca ac'a lejut'ƚ. Xonca
lepi'ipola' ȽanDios. 7 Lixpula' al
  ixhueya. Iƚque lejut'ƚ aiquiƚƚanc'e
cortina, jiƚpe lajut'ƚ xonca al lan xanuc', aimi'onƚcospa to lopa'a
Paxi, titsufai'ma quituca' cal fa'a li'a ƚamats'. 12 Litsufcompa iƚque

cueca' ca'ailli'. A'i itine itine jouc'a ituca'. Locuenaye lan tsila'
mitsufaiya jiƚpe cal cueca' ca'aillí, litsuflaipa lajut'ƚ xonca al
ca'ailli', ma le'a anulemma amats' Paxi, iƚtaic' liƚjuats' quinneja, iƚne
amats' titsufai'ma. Itaic' liƚjuats' achivo jouc'a anaxque huacax.
quinneja titsufco'ma ȽanDios. ȽaƚCuecaj ca'Ailli' a'i. Ituca' litaic'
Toƚta'a ȽanDios timenc'e'eco'ma iƚque. Itaic' ma lijuats', toƚta'a
limenajpa cal cuecaj ca'ailli', jouc'a itsufainapa nulemma lajut'ƚ xonca
timenc'e'eco'mola' laimenajpola' al Paxi, iƚe lopa'a lema'a. Toƚiya
lipimaye. 8 Ma mi'ay toƚta'a
  ȽanDios imetsaicopa joupa
cal Espíritu Santo tuya'e': “Ma i'najtsepa laƚjunac', aimi'iya
mipa'a iƚe al te'a cajut'ƚ lopa'a malacani'eyaconga'. 13 Luyaipa

lehuoc'ocojma al cortina, ȽanDios quitine tijuitsafinnila' liƚjuats' lan


aimu'ila' acuajmaica te ts'i'ic' toro, lan chivo. Jouc'a tijuitsafinnila'
micuaiyacu jiƚpe lajut'ƚ xonca laja', iƚe ilanc'ecompa ƚepi ƚa'hua
al Paxi, ma pe lopa'a ȽanDios”. huacax caca'no' lijoupa litsufcompa
9 Iƚe lo'epa luyaipa quitine
  ȽanDios, ƚipi'empa. Lijoupa
ma le'a ti'onƚcospa to lo'eya li'empola' toƚta'a iƚne lan xanuc'
ȽanDios, iƚe laƚsimpa itsiya. Iƚne ixim'mola' alimpio jiƚpe liƚcuerpo.
notaipá lotsufcoyacu, ja'ni inneja 14 Ƚinca itsiya lijuats' Cristo xonca

loma'anyacola', ja'ni ocuenaye acueca' lo'epa. Iƚque aimi'onƚcospa


lotsufconyacu, tijouƚa' titsufcotsa to iƚne linneja litsufcompola'.
ti'hua tixhueƚcoyi. Iƚne lotsufcopá Cristo aimijaf'que lipitine, aimi'iya
aimi'iya mipac'e'eyacola' liƚpicuejma'. mima'anyacu nulemma. Maƚque
10 Iƚne ma le'a tenant'ƚiyi, ti'eyi
  quituca' jiƚpe lipicuejma' ixpic'epa
cuenna te ts'i'ic' ƚotejacu, loxnayacu. titsufcoxoxi. Lijoupa itsufcopoxi.
Tepo'iyoƚtsi to lu'ipola' ȽanDios, ȽanDios joupa inespa:
tijouƚa' ixim'moƚtsi alimpio ma “Ƚaƚtsufcoya ti'iƚa' ac'a quinneja
le'a jiƚpe liƚcuerpo, liƚpicuejma' petsi a'i quicuana, nij tintsi qui'ic'”.
a'i. Toƚta'a lihuej'me mi'huaicoyi Ma toƚta'a Cristo. Pangay ac'a
ȽanDios tipo'no'itsola' al Ts'e lipicuejma'. Lijuats' latufc'enga'
Cataiqui', tipai'iƚa' jahuay. laƚpicuejma'. Li'ipa aƚsueƚcoyi,
Hebreos 9 450

aƚcuayi: “¿Te lacani'e'monga' jouc'a lan xanuc', jahuay iƚniya.


ȽanDios?” Itsiya a'i. Itsiya to e'aillí 20 Mi'ay toƚta'a timila': “Iƚta'a

ȽanDios aƚ'e'me lanic' lalapi'iponga' lajuats' tifyi'ma litaiqui' ȽanDios


ȽanDios, iƚque Ƚimaf'i' CanDios. lipo'no'ipolhuo'”. 21 Jouc'a

15 Cristo, lijoupa litsufcopoxi


  ijuitsijm'ma lajut'ƚ lilanc'ecompa
ȽanDios, itsufaipa lajut'ƚ xonca al ijahua' y jahuay lo'nico jiƚpiya,
Paxi, lopa'a lema'a. Toƚta'a iƚque iƚiya loxhuicoyacu la'aillí no'epá
aƚCuecaj ca'Ailli', aƚcuai'esponga' lipenic' ȽanDios. 22 Jiƚpe litaiqui'

ȽanDios, illanc' pe nalapenufpá Moisés locuxepa tocomma jahuay


al Ts'e Cataiqui'. Iƚe lataiqui' tijuitsijnle cajuats'. Ja'ni a'i, aimi'iya
aƚpo'no'iponga' illanc' ixanuc' mimenc'e'econyacola' lan xanuc'
ȽanDios. li'epa.
Litsufcopoxi Cristo jouc'a 23 Ima'a'me linneja la'aillí,

i'najtsepa liƚjunac' petsi aiquiƚ'aic' itsufco'me liƚjuats', toƚta'a i'i'ma


licuxe'epola' ȽanDios. Aiquiƚ'aic' limpio iƚiya lilanc'epa lan xanuc'.
loya'apa jiƚpe al te'a cataiqui' Jahuay iƚe lilanc'epa lan xanuc'
lipo'no'ipola' lixanuc'. ma le'a timuqui te ts'i'ic' lopa'a
Tijouƚa' jahuay lijoc'ipola' ȽanDios lema'a. Lopa'a jiƚpe ticuicomma
tepi'i'mola' to joupa limipola'. ituca' lotsufcoya, iƚe xonca al c'a.
Maƚque ȽanDios tilaitsufcotola' 24 Toƚiya Cristo aiquitsufaic' al

nulemma. 16 Petsi lan xanuc'


  Paxi Cajut'ƚ lilanc'epa lan xanuc'.
inefocopá ticuicomma tima'anƚe Jiƚpe lajut'ƚ mipa'a li'a ƚamats' ma
ƚinneja titsufcoƚe ȽanDios. 17 Ja'ni
  le'a ti'onƚcospa to lajut'ƚ lopa'a
tima'anƚe ƚinneja tipanecohuo lema'a. Cristo itsufaipa ma pe
lataiqui'. Ma quimaf'i' ƚinneja lopa'a ȽanDios. Jiƚpiya tipa'a itsiya.
ƚoma'anyacu nipajnya tipai'i'me Timujyoxi cal Cuecaj ca'Ailli'. Ti'hua
lataiqui'. Ja'ni joupa ima'ampá tixa'hue ȽanDios aƚtoc'itsonga'.
ƚinneja aimi'iya mipai'inyacu 25 Lijoupa litsufaipa jiƚpiya Cristo

lataiqui'. Joupa ifayipa. aimitsufcoconyacoxi. Fa'a li'a


18 Toƚta'a mi'enni lepenufim'me
  ƚamats' cal cuecaj ca'ailli' amats'
al te'a cataiqui' lipo'no'ma amats' ti'hua titsufay lajut'ƚ xonca
ȽanDios. Lan xanuc' ima'a'me al Paxi. Itaic' liƚjuats' quinneja a'i
linneja, ixcuajaiquenni liƚjuats'. ma quituca' lijuats'. 26 Ja'ni coƚa'

19 Ate'a Moisés u'i'mola' ataiqui'


  toƚta'a li'epa Cristo coƚa' ti'i'ma
ataiqui' te lixpic'epa ȽanDios axpe' mitsufcoyacoxi. Lipangopa li'a
lo'eyacu. Lijou'ma i'noƚ'ma ƚamats' coƚa' jouc'a tipangoco'ma iƚe
cal orégano, ifi'icoya unxali loteƚcoya Cristo, itsiya coƚa' ti'hua
cocui lana. Liƚjuats' lanaxque' titeƚma. A'i toƚta'a li'ipa.
huacax y lan chivó lima'ampola' Iƚna'a lijoucola' quitiné Cristo
lohuants'ipa aja' ijac'eco'ma cal imuj'moxi fa'a li'a ƚamats'.
orégano. Lijou'ma ijuitsijm'ma al Itsufcopoxi ȽanDios, liƚonc'e'eponga'
je'e lainiƚijnya litaiqui' ȽanDios laƚjunac'. Toƚta'a li'epa anulemma.
lipo'no'ipola' lixanuc'. Ijuitsijm'mola' Aimi'econaya. 27 ȽanDios joupa

451 Hebreos 9​, ​10

ixpic'epa lo'iyacola' lan xanuc'. ima' aiquetenƚcocohuo'


Ixpic'epa tima'mola' anulemma, nulemma iƚna'a lotsufcopo'.
tijouƚa' maƚque ȽanDios cal Juez 7 Iya' lainepenufpa laicuerpo
tu'itola' te ts'i'ic' muyalaicoyacu. aimipo':
28 Jouc'a Cristo imapa anulemma,
  “Ne', fa'a capa'a.
itsufcopoxi ȽanDios, itaipa Jiƚpe al je'e liniƚiya aƚpalaijma
liƚjunac' axpela' lan xanuc'. Litine iya' laif'eya, toƚta'a ca'e'ma.
timujcona'xoxi aimitaiconaya Aicuaicoco'ma ca'eƚa' lofxpic'epa
laƚjunac'. Joupa i'epa toƚta'a. Iƚe ima' manDios.”
litine tunƚu'e'mola' lixanuc', iƚne  
8 Cristo linespa toƚta'a ate'a ticua:

ti'huaicoyi ticuaicoconno. “Linneja lima'ampola' o ƚocuena

10 Litaiqui' Moisés locuxepa


a'i cuajmaica muya'e' te
ts'i'ic' xonca al c'a lapi'iyacola'
laiftsufcoyaco' a'i toƚta'a caƚcuxe'e.
Jouc'a linneja lopi'empola' o
liƚjuats' linneja lotsufcopa iƚne
ȽanDios lixanuc'. Jiƚpe laƚsimpa petsi loxingufcopa liƚjunac', a'i
tocomma to ipunxahua. Mihuejcoyi toƚta'a catsufcoyaco'. Aicaƚcuxe'e.
iƚe lataiqui' lan xanuc' aimi'iya Iƚna'a lotsufcopo' aiquetenƚcocohuo'
minesyacu: “Joupa ainenant'ƚipa nulemma.”
lixpic'epa ȽanDios”. Amats' amats' 9 Ti'hua tipalaic'o ȽanDios timi:

ti'hua titsufcoyi ma' anuli. Iƚne



2 “Aicuaicoco'ma ca'eƚa' lofxpic'epa”.
notsufcopá ja'ni nulemma enant'ƚipá, Cristo minesqui toƚta'a ipo'nopa
¿te ti'hua titsufco'me? A'i. Ja'ni iju' iƚe al te'a lataiqui', iƚe
ixingufcopá joupa iƚonc'e'enapola' locuxe'epola' lan xanuc' titsufcoƚe
nulemma liƚjunac', ja'ni joupa i'ipola' ȽanDios. Ƚocuena litaiqui' loya'apa:
limpio, aimitsufconayacu. 3 Iƚsina'
  “Aicuaicoco'ma ca'eƚa' lofxpic'epa”,
aiquiƚonc'e'enila' nulemma liƚjunac'. iƚe ƚinca joupa ifayipa. 10 ȽanDios

Amats' amats' ti'nujuaisyi li'epa ixpic'epa aƚ'itsonga' ma i'huexi


lixcay. Amats' amats' tima'annila' iƚque. Toƚta'a aƚ'e'eponga' Cristo
linneja. 4 Liƚjuats' linneja
  litine licupa licuerpo, itsufcopoxi
lima'ampola', iƚne lan toro y lan nulemma.
chivo, aimiƚonc'e'eyacola' nulemma 11 Locuenaye ca'aillí itine itine

liƚjunac' lan xanuc'. Aimi'iya. ti'eyi lanic' lepi'ipola' ȽanDios.


5 Toƚiya licuai'ma fa'a li'a ƚamats'
  Titsufcoyi linneja ma to licuxe'epola'
Jesucristo timi qui'Ailli': titsufcoƚe. Iƚna'a lotsufcopa aimi'iya
Aicaƚcuxe'e catsufcoyaco' linneja miƚonc'e'eyacola' liƚjunac' lan xanuc'.
lima'ampola', ni ƚocuena 12 Ituca' li'epa ƚaƚCuecaj ca'Ailli'.

caiftsufcoyaco'. Iƚque itsufcopoxi ma le'a anulemma.


Lapi'ipa iya' laicuerpo Toƚta'a iƚojmpa nulemma laƚjunac'.
catsufco'moxi. Lijou'ma icutsingai'ma al c'a
6 Iƚne petsi noxingufcopá liƚjunac', camane ȽanDios. 13 Micutsu jiƚpe

ja'ni titsufcoyi linneja al c'a camane ȽanDios i'huaijma


lima'ampola' lopi'empola', o ticuaitsi litine ticuec'eƚe naixtuc'opá.
ja'ni titsufcoyi liƚjuats' linneja, I'huaijma timetsaicoƚe Incuxepa.
Hebreos 10 452

14 Aimitsufconayacoxi. Joupa 23 Joupa aluya'apá: Aƚ'huaiyijnyi


itsufcopoxi nulemma. Lixanuc' ȽanDios, iƚque lunƚu'e'monga'.
joupa i'e'epola' i'huexi ȽanDios. Aimaƚpai'i'moƚtsi laƚpicuejma'.
Ti'hua tilanc'e'ela' liƚpicuejma'. Ti'hua aƚ'huaiyijnle. Iƚque
15 Cal Espíritu Santo jouc'a lu'inga'
  joupa icupa cataiqui', aimi'iya
toƚta'a. Ate'a ticua: mipai'iya. Ma to linespa toƚta'a
16 Tijouƚa' capenufcona'mola' lo'eya. 24 Lahueƚe te co'iya

capo'no'icona'mola' cataiqui'. maƚ'nujuaisyacola' xonca


Jiƚpe ƚilunxajma' capo'no'i'mola' laƚpimaye, ti'iƚa' xonca axpe'
laitaiqui' laifcuxe'epola'. laƚ'epa al c'a. 25 Iƚne lapimaye pe

Quiniƚ'e'mola' jiƚpe liƚpicuejma'. aimefot'ƚeconayoƚtsi aimalihuej'me


17 Lijou'ma ticua:
  liƚ'ejma'. Lafot'ƚe'moƚtsi alixpi'i'mola'
Lixcay li'epa petsi aiquilihuequi quileta laƚpimaye. Toƚsinyi
laitaiqui' laifcuxe'epola' ticuaihuo al Cuecaj Quitine, toƚiya
aica'nujuaisconaya, xonca toƚpo'noƚe loƚpicuejma'
quimenc'eco'ma nulemma. tonƚ'eƚe toƚta'a.
18 Petsi joupa limenc'e'ecopola'

26 Illanc' petsi joupa aƚsina' te

lixcay li'epa, iƚne aimitsufconayacu. ts'i'ic' al Ƚinca Cataiqui', ja'ni


Joupa iƚojm‑napa liƚjunac'. xonca aƚpic'a al xujc'a cane,
19 Unc'aipimaye, itsiya
  ja'ni ti'hua aƚ'econa'me lixcay,
aimaƚsueƚmot'ƚeconayi. Jesús joupa ticuaitsi al Cuecaj Quitine
itsufcopoxi ȽanDios, itsufcopa aƚsim'moƚtsi joupa lacaniponga'.
lijuats'. Toƚiya tixoqui calata ti'i'ma Iƚe li'epa Cristo litsufcopoxi,
aƚtsuflai'me jiƚpe Xonca al Paxi pe aimaliƚonc'e'eyaconga' laƚjunac'.
lopa'a ȽanDios, aƚpalaic'o'me iƚque. 27 Ma le'a aƚ'huaico'me lapi'intsonga'

20 Laƚpene itsiya ituca', imaf'i'. Cristo


  laƚjunac'. Acueca' caxpaiqui' iƚe
litsufcopoxi licuerpo, ȽanDios laƚteƚ'minyaconga'. Aƚsingufco'me
exi'epa nulemma laƚtsuflaicoyacu to ƚunga lipoyac' ȽanDios. Ma to
jiƚpe Xonca al Paxi. Lijahua' lojujnya lojou'neyacola' naixtulepá, ma'
joupa iƚojm‑napa. anuli aƚjou'ne'monga' illanc' ja'ni
21 Illanc' ixanuc' ȽanDios
  aimalihuejcoyacu. 28 Li'ipa, cal

juaiconapa acueca' ƚala'Ailli'. xans netets'ipa litaiqui' Moisés, pe


22 Toƚiya aimaƚsim'me
  aiqui'aic' locuxe'epa, titeƚ'mim'me.
calaic'ata, tixojma calata Ti'iƚa' oquexi' afantsi joupa
laxc'onƚingoƚai'me ȽanDios. Joupa ixingopá liƚ'u' lixcay li'epa, tijouƚa'
aƚjuitsijmponga' illanc' laƚpicuejma', aimixininyacu cuanuc', titeƚ'minƚe.
aimaƚsueƚmot'ƚecoyacu laƚjunac', 29 Itsiya, ¿te aimiteƚ'minyacu

joupa iƚojmpa. Laƚcuerpo xonca petsi netets'ipa Cristo,


lapo'imponga' al c'a caja'. Itsiya a'i tocomma to i'huailetsufpa ƚi'Hua
oquej laƚpicuejma'. Aƚsinyoƚtsi ma ȽanDios? Jouc'a lijuats' Cristo
latufnaponga'. Ti'i'ma aliƚoc'oƚai'me etets'ipa, iximpa to ninaitsi cajuats'.
ȽanDios illanc' caƚtuca', Iƚe lijuats' Cristo lixcuajaicopa
aƚpalaic'o'me iƚque. tifayiƚa' nulemma al Ts'e Cataiqui'
453 Hebreos 10​, ​11

lipo'no'ipola' ȽanDios lixanuc'. Maƚe c'a. Joupa icupa cataiqui'. 37 Jiƚpe al


lajuats' i'e'epa cal xans ma' i'huexi Paxi Liniƚingiya tuya'e':


ȽanDios. Iƚque pe netets'ipa Cristo Le'a huata tehue'e', ma
inesc'epa cataiqui' cal Espíritu icuaico'ma Nocuaicoya.
Santo, iƚque Notoc'iyalepa. Ƚinca 38 Cal xans naƚ'huaiyijmpa tulijta
xonca acueca' lo'iya iƚque cal xans. lipitine aimijouya.
30 Limetsaicoyi Nocuapa:
  Aiximpa to ailopa'a quijunac',
Ma' iya' icueya laimane ca'e'ma capenufi.
al ƚijca. Ja'ni tipai'inƚa' lipicuejma'
Iya' ca'najtse'e'mola' pe no'epá aimalatenƚcoconaya.
lixcay. 39 Ƚinca, a'i toƚta'a laƚ'ejma'.

Jouc'a ticua: Aimaƚpailiconamma.


ȽanDios copa'a iƚJuez lixanuc'. Aimalacani'enyaconga'. Ti'hua
31 Ƚinca aimalulijyacu iƚque Ƚimaf'i'
  aƚ'huaiyijm'me ȽanDios. Iƚque
CanDios. Acueca' axpaiqui' iƚque. lunƚu'e'monga'.
Acueca' lo'eya.
32 Imanc' joupa oƚmujpoƚtsi

toƚ'huaiyijnyi Jesucristo.
11 Ja'ni aƚ'huaiyijnyi ȽanDios,
¿te ts'i'ic' laƚ'ejma'?
Maƚ'huaiyijnyi tixoqui calata
Aimolimenc'eco'me loluyalaicopa. aƚ'huaicoyi ȽanDios lapi'itsonga' pe
Ti'hua toƚ'nujuaisle li'ipolhuo'. joupa aƚmiponga': “Capi'i'molhuo'”.
Iƚniya ƚitiné ma quite' ȽanDios Aimaƚnesyi: “¿Aga lapi'i'monga' o
epalc'o'ipolhuo'. Jiƚne ƚitiné aimalapi'iyaconga'?” Maƚ'huaiyijnyi
oƚsnet'ƚ'me al cueca' lateƚcoya. tama axpe' aimi'iya maƚsinyacu,
Aicoƚpai'i loƚpicuejma'. 33 Iƚniya
  pe ȽanDios joupa icuapa: “Tipa'a”,
ƚitiné toƚteƚcoyi mixoconnilhuo' aƚsina' ma tipa'a. 2 Toƚta'a

loƚf'as xanuc', mi'ennilhuo' lixcay, luyalaicopa laƚtatahueló. Toƚiya


mimiloquilhuo' cataiqui'. Jouc'a al Paxi Liniƚingiya tipalaicola',
toƚteƚcoyi ma miteƚcoyi toƚna'a inescopola' al c'a.
loƚpimaye. 34 Oƚ'e'e'moƚtsi anuli

3 Maƚ'huaiyijnyi ȽanDios aƚsina'

loƚpimaye litats'empola', jouc'a te ts'i'ic' li'ipa lilanc'epa lema'a,


toƚteƚcoyi, tunlequi ƚolunxajma'. li'a ƚamats', jahuay lopa'a. Ai'a
Mexic'elhuo' imanc' ƚoƚ'huexi, tilanc'e'ma ȽanDios lema'a y li'a
tixoqui cunlata tolihuejyi Jesucristo. ƚamats' aiqui'huáqui colanc'ecoya,
Aicolixtuc'ola'. Toƚ'nujuaisyi tipa'a ailopa'a. ȽanDios ma le'a icuxepa
ƚoƚ'huexi xonca al c'a. Iƚe aimi'iya ti'iƚa'. Lijoupa, ma toƚta'a li'ipa.
mexic'enyacolhuo'. 4 Abel mi'huaiyinge ȽanDios,

35 Joupa i'ipa coƚsina' ȽanDios


  litsufcopa ac'a itsufcopa. Caín, ipima
tepi'i'molhuo' xonca al c'a. Abel, ȽanDios aiquetenƚcocojma
Aimolatets'i'me. Ja'ni ti'hua litsufcopa. Mi'huaiyinge Abel,
toƚ'huaiyijnyi acueca' al c'a ȽanDios iximpa iƚque ac'a xans,
ti'najtse'e'molhuo'. 36 Ne'. Ti'hua
  epenufpa litsufcopa. Mi'huaiyinge
toƚsnet'ƚ―le. Toƚta'a tonƚ'e'me ȽanDios, ima'ampa. Toƚiya tama joupa
lixpic'epa ȽanDios. Tepi'i'molhuo' al imanapa tocomma to ti'hua tipalay.
Hebreos 11 454

5 Enoc mi'huayinge, ȽanDios liƚya' xonca lifayiya ƚajut'ƚi. Jiƚpe


iƚonc'enapa fa'a li'a ƚamats'. Toƚta'a liƚya' ƚajut'ƚi aimi'onƚyacola' ƚajut'ƚi
aiquixina' lamaya. ȽanDios lilanc'ecompa ijahua'. Iƚe liƚya'
ilecona'ma, aiquixingona'me. Aƚsina' ȽanDios ixpic'epa te ts'i'c' mi'iya,
Enoc i'huaiyijmpa ȽanDios. Al iƚque ƚilanc'epa.
Paxi Liniƚingiya tuya'e': “Mipa'a 11 Sara mi'huaiyinge ȽanDios,

li'a ƚamats' Enoc etenƚcocopa epenufpa lipujfxi, i'ipa quinnay.


ȽanDios”. 6 Petsi aimi'huaiyijnyi,
  ȽanDios joupa icuapa: “Sara
iƚniya liƚ'ejma' aimetenƚcocoya tipo'no'ma qui'hua”. Ticua Sara:
ȽanDios. Cal xans naxc'onƚingaiya “ȽanDios aimifel'miyale. Ƚinca
ȽanDios ticuicomma ti'iƚa' quixina' ti'i'ma.” Toƚta'a li'ipa. Tama joupa
tipa'a ȽanDios. Jouc'a ti'iƚa' quixina' itojpa caca'no', Sara ipo'nopa
ȽanDios tepi'i'ma al c'a ja'ni tehueƚa'. ƚi'hua. 12 Toƚta'a anuli cal xans

7 Noé mi'huaiyinge ȽanDios,


  i'ipa quiƚtatahuelo axpela' lan
ilanc'epa al arca. ȽanDios joupa xanuc'. Iƚque tama tocomma to
u'ipa Noé te ts'i'ic' lo'iya. Tama joupa imanapa iƚepa ƚi'hua. Ijou'ma
ailopa'a tintsi, Noé aiquetets'i i'ipola' axpela' lixanuc'. Aimi'iya
limipa ȽanDios. Ihuejcopa, mixhuej'meyacola'. Ti'onƚcospola' to
ilanc'epa al arca, unƚu'epola' lan xamna nomana' lema'a, o cal
lixanuc'. Noé mi'ay toƚta'a imuj'ma cuixa ƚopa'a ƚema caja.
a'ijc'a liƚpicuejma' locuenaye lan 13 Jahuay iƚniya, litine lima'mola',

xanuc', iƚne nomana' li'a ƚamats' ma ti'huaiyijnyi ȽanDios. Iƚniya


iƚniya ƚitiné. ȽanDios imetsaicopa aiquiluliqui linescopa ȽanDios
ti'huaiyinge Noé. Epenufpa to mimila': “Capi'i'molhuo'”. Iƚniya ma
ailopa'a quijunac'. ti'onƚcospola' to nahuejlojmpá. Iƚne
8 Abraham mi'huaiyinge,
  afule mixinyi al c'a lopa'a aculi'.
ihuejcopa licuxe'epa ȽanDios. Tixoqui quileta ticuayi: “Ƚinca,
Iƚque ijoc'ipa Abraham tipanni, ma tipa'a. Juaiconapa ac'a jiƚiya
ti'huanƚa' ƚocuena camats' tepi'ita. lalapi'iyaconga'.” Ma mi'huaiyijnyi
Iƚe ƚamats' Abraham aiquixina'. Ni ȽanDios ticuayi: “Illanc', ma'
aiquixina' pe lopa'a. Ma' ipanamma, aluyalaicoyi fa'a li'a ƚamats'.
i'huanapa. 9 Icuaitsi jiƚpe ƚamats'
  Aƚ'onƚcosponga' to ƚin'huaya.”
linescopa ȽanDios, aiquepenufi 14 Lonespa toƚta'a aƚinca ti'huaiyijnyi

nulemma. Mi'huaiyinge ipajmpa ȽanDios. Acuajmaica timujyoƚtsi


jiƚpe to ƚin'huaya. Ipajmpa lejut'ƚ tijanajyi ticuaitsa jiƚpiya mane
ilanc'ecompa ijahua'. Ma' anuli liƚpiƚya'. 15 Iƚne aimi'hua mi'nujuaisyi

toƚiya lipajmpa Isaac, iƚque i'hua iƚe ƚamats' lipalyonamma. Ja'ni


Abraham. Jouc'a ma' anuli lipajmpa coƚa' i'nujuais'me, ja'ni ixhueƚco'me,
Jacob i'hua Isaac. Iƚniya i'huaico'me ȽanDios coƚa' timuc'i'mola' te ts'i'ic'
ȽanDios tepi'itsola' nulemma mi'eyacu mipailiyacu. 16 Iƚne a'i

quilemats', ma to limipa quiƚ'ailli'. toƚta'a liƚ'ejma'. Tijanajyi ticuaitsa


10 Mipa'a toƚta'a Abraham
  pu'hua lema'a, petsi xonca al c'a.
ixnet'ƚ'ma. I'huaijma ticuaitsi anuli Toƚiya ȽanDios aiquetets'ila' iƚne
455 Hebreos 11

lixanuc'. Tixoqui queta tecui'iyoxi: tipalnacu jiƚpe ƚamats' Egipto.


“Iya' NanDios, ilenDios iƚniya Icuxe'e'mola' lo'e'eyacu ƚipécaƚ.
laixanuc'”. Ma' iƚque lilanc'e'epola' 23 Qui'ailli', qui'máma'

liƚpiƚya' lopa'a pu'huanni. Moisés, mi'huaiyijnyi ȽanDios


17-18 Abraham mi'huaiyinge
  aimixpailiquila'. Aiquilihuequi
ȽanDios, ihuejcopa licuxe'epa litaiqui' licuxe'eyalepa cal rey
litine lehuaicopa. Titsufco'ma nocuxepa Egipto. Lixim'me
cal nuli ƚi'hua, iƚque Isaac. Ai'a juaiconapa ac'a ƚahuac'hua, emi'me
tipajnta Isaac ȽanDios joupa u'ipa afane' mut'ƚa. Aimima'am'me.
Abraham, timi: “Iƚque ƚo'iya ƚo'hua 24 Moisés mi'huaiyinge ȽanDios,

Isaac ti'i'ma quiƚtatahuelo lan lijoupa litojpa, aimimetsaicoyoxi


xanuc' petsi laimetsaiconyacola' to to inieto cal rey Faraón. Aimicua,
loxanuc'”. Abraham, tama joupa tama itoc'epa ƚi'hua caca'no' cal
i'epa ƚinca iƚe limipa ȽanDios, rey. 25 Ticua: “Ja'ni aimetenƚcocoya

aiquicuanac'e ƚi'hua, iƚque Isaac. ȽanDios laif'eya, tama cuyaico'ma


Coƚa' ƚotsufcoya. 19 Ticua: “ȽanDios
  al c'a ma capa'a li'a ƚamats', iƚe
ti'i'ma timaf'i'ina'mola' limanapola'. laixojcopa neta, aimicoƚya”. Toƚiya
Timaf'i'ina'ma ƚai'hua.” Ma ixpic'epa titeƚcoƚa' to lixanuc'
mima'aya ƚi'hua, ȽanDios imuc'ipa ȽanDios miteƚcoyi. 26 Tama cal

tipa'a jiƚpe anuli cal moƚ. Iƚque cal rey Faraón, iƚque nocuxepa Egipto,
moƚ Abraham ima'apa, itsufcopa acueca' al c'a lapi'iya Moisés,
ȽanDios, a'i ƚi'hua. Toƚiya Isaac iƚque aiquicuac'. Ixina' xonca ac'a
ti'onƚcospa to cal moƚ ƚima'apa loyaicoya ja'ni lan xanuc' tetets'iƚe.
qui'ailli'. Abraham lepenufnapa Xonca ipic'a ti'huaicoƚa' ȽanDios
ƚi'hua iximpa to ȽanDios joupa ti'najtse'eƚa'. Miteƚcoyi toƚta'a
imaf'i'inapa. Tocomma i'ipa to lixanuc' ȽanDios ma' anuli Cristo
linespa Abraham. titeƚcoyi, iƚque ƚi'Huijf'epa ȽanDios.
20 Isaac mi'huaiyinge ȽanDios,

27 Mi'huaiyinge ȽanDios, Moisés

ipaxne'mola' linaxque', iƚniya Jacob ipanni jiƚpe ƚamats' Egipto.


y Esaú. A'i ma le'a ipaxne'mola', Aimixpaic'e lipoyac' cal rey. Tama
jouc'a u'i'mola' te ts'i'ic' lo'iyacola'. aiqui'huáqui ȽanDios, tocomma to
21 Jacob mi'huaiyinge ȽanDios,
  Moisés tehuelonge. Toƚiya ixnet'ƚ'ma
mima ipaxne'mola' loquexi' linieto, jahuay. 28 Mi'huaiyinge ȽanDios,

iƚne linaxque' José. Mipaxnela', icuxe'epola' lixanuc' tima'anƚe lam


iƚe loya'apa, a'i lonespa quituca' mot'ƚ, tijuitsijnle lajuats' liƚpuerta.
lipicuejma', tuya'e' ma lixpic'epa Toƚta'a tuyaicoƚa' ƚapaluc quema'a,
ȽanDios. Mi'huaiyinge ȽanDios, noma'ayacola' lan tet'ƚa lanaxque'
ummejc'oyoxi lipaluc, ic'ommai'ma, camijcanó, iƚne lun Egipcio.
tix'najtsi'i ȽanDios. Ailopa'a co'e'eyacola' lixanuc'
22 José mi'huaiyinge ȽanDios,
  Moisés. 29 Moisés jouc'a lixanuc',

tixhuainatsi lipitine, ipalaic'o'mola' mi'huaiyijnyi ȽanDios jiƚpe Ƚunxali


lipimaye, iƚne jouc'a ixanuc' Israel. Caja, eteƚnuf'moxi ƚaja i'i'ma lane,
U'i'mola' te lo'iyacola'. Tuya'e' uyalaico'me nolojmay. Icuaitsa lan
Hebreos 11​, ​12 456

xanuc' egipcio, jouc'a itsulfoƚai'me 35 Lacaƚ'no' mi'huaiyijnyi


iƚpic'a tuyalaiƚe jiƚpiya. Aiqui'ic'. ȽanDios, iƚne liƚxanuc' limapola',
Ƚaja inutse'mola', unxaƚac'mola'. epenufna'me joupa imaf'i'inapola'.
30 Lan xanuc' Israel mi'huaiyijnyi
  Locuenaye ixnet'ƚ'me miteƚ'minnila'
ȽanDios, acaitsi quitine juaiconapa, ima'am'mola'.
ipaiyummij'me liƚya' Jericó. Aicunƚu'eyoƚtsi, aiquiƚcuac'.
Jiƚpe lixpula' leti'icoya quiƚya' Iƚpic'a tulijnatsa lapajnya xonca
ipaiyummij'me. Tijouƚa' acamts'us al c'a, timaf'i'inatsola' ȽanDios
quitine, lihuequi litine ecangenni Locuaicoya Litine. 36 Locuenaye,

leti'icoya liƚya'. iteƚco'me mitalunts'ennila' o


31 Rahab, ƚaca'no' ƚitepa licuerpo,
  muntafquim'mola' o mifi'econnila'
mi'huaiyinge ȽanDios epenufpola' acadena, itats'em'mola'.
loquexi' lan xanuc', iƚniya 37 Locuenaye ima'acom'mola' apic',

nicuaicota tehuelojm'me ƚamats'. ehuaiyim'mola'. Ma quimaf'ila'


Toƚiya unƚu'ma ƚaca'no'. Lun Israel etequim'mola' onƚca liƚcuerpo,
litsuflai'me Jericó ima'a'me lan ima'acom'mola' acutsilo.
xanuc' nomana' jiƚpiya, iƚne petsi Locuenaye, mi'huaiyijnyi ȽanDios
aiquilihuequi ȽanDios. Rahab tiyelocoyi iƚtatsma lipixmij moƚ o
aiquima'a'me. lipixmi chivo. Acueca' lahue'epola',
32 Itsiya, ¿te xonca caifnesya?
  titeƚcoyi, juaiconapa acuanuc'la.
Mi'huaiyijnyi ȽanDios jouc'a 38 Iƚniya xonca lan c'a xanuc'.

i'e'me al cueca' iƚne Gedeón, Barac, Toƚiya liƚf'as xanuc' aimi'iya


Sansón, Jefté, David, Samuel mimetsaicoyacola', etets'im'mola'.
jouc'a lam profeta. Aimi'ommaispa Iƚne, ma mi'huaiyijnyi ȽanDios,
capalaicoyacola' li'epa anuli anuli inulnapá, tiyelocoyi petsi ailopa'a
iƚniya. Axpe' aƚcoƚ'ma. 33 Locuenaye,
  quiƚya'. Jouc'a tiyelocoyi lijualay.
mi'huaiyijnyi ȽanDios tulijyi lan Tiƚmana' ƚunts'eja' o lipihuo camats'.
tsilaj quincuxepá jouc'a liƚxanuc'. 39 Jahuay iƚniya, tama ȽanDios

Locuenaye ticuxeyaleyi ƚijca. imetsaico'mola' ti'huaiyijnyi,


Locuenaye epenuf'me iƚe al c'a aiquiluliqui linescopa ȽanDios, iƚe
limipola' ȽanDios lapi'iyacola'. lapi'iyacola' lixanuc'. Ni aiquiƚsina'
Locuenaye mimana' nolojmay te ts'i'ic'. 40 ȽanDios joupa ixpic'epa

lanxmuhua ti'huaiyijnyi ȽanDios, luyalaico'me xonca al c'a illanc'.


toƚta'a ailopa'a qui'e'e'mola'. Ixpic'epa ti'iƚa' caƚsina' te ts'i'ic'
34 Locuenaye, mi'huaiyijnyi ȽanDios
  lapi'iyacola' lixanuc'. Li'ipa, iƚniya
ipac'e'me ƚipoyac' ƚunga. Ailopa'a aiquiƚsina'. Ti'hua mehue'ela'
qui'e'e'mola' iƚe ƚunga. Locuenaye mi'huaicoyi aƚ'huaiyijnle illanc'.
unƚul'me, aimima'acom'mola' acutsilo.
Locuenaye, joupa itafquemmola'
epenufcona'me liƚpujfxi. Locuenaye,
12 Iƚne laƚpimaye joupa
imuj'moƚtsi ni'huaiyijmpá
ȽanDios. Tama joupa iyenapá
acueca' li'epa mifuleyi naixtulepá. timana' anujnca, canumicay pe
Locuenaye, ihuescufi'me lan xanuc' laƚmana' illanc', lahuelonginga'.
nofulepá, iƚne ocuena quiƚraza. Axpela' iƚniya. Itsiya, ¿te co'iya?
457 Hebreos 12

Ticuicomma aƚpo'noƚe laƚpicuejma' 6 Petsi


ƚaif'epola' capic'a
lulijta iƚe lalapi'inyaconga'. camuc'i'mola' toƚta'a iya'
Aƚ'itsonga' to iƚne lainulpá. Iƚne iƚPoujna.
ƚic' tinul'me, aimitaiyacuj cumta Petsi lainimetsaicopola'
copa'neyacola'. Jouc'a illanc', ainaxque' cateƚ'mila'.
laca'ni'me laƚpa'neyaconga', 7 ȽanDios aimixtuc'olhuo'. Toƚsnet'ƚƚe

aimalihuej'me al xujc'a lopa'a lo'ipolhuo'. Ma to ƚa'ailli' timuc'ila'


laƚpicuejma', aƚsnet'ƚ'me linaxque' toƚta'a timuc'ilhuo'
jahuay laƚ'iyaconga'. 2 Ti'hua
  ȽanDios. 8 Jahuay linaxque'

aƚ'nujuaitsa Jesús li'ejma'. Maƚque ȽanDios timuc'ila', titeƚ'mila'. Ja'ni


Jesús aƚmuc'iponga' te ts'i'ic' aimoƚxingufcoyi toƚta'a mimuc'ilhuo'
maƚ'huaiyijnyacu ȽanDios. Iƚque ȽanDios, imanc' a'i quinaxque'. Iƚque
nulemma i'huaiyijmpa ȽanDios, aiquimetsaicolhuo', ocuena coƚ'ailli'
aiquipai'i lipicuejma'. Iƚque imanc'.
aƚtoc'i'monga' ti'hua aƚ'huaiyijnle, 9 Li'ipa maƚmana' ninc'a'uhuay

tijouƚa' ȽanDios alunƚu'e'monga'. laƚ'aillí aƚteƚ'minga'. Aicalixtuc'ola'.


Jesús i'nujuaitsi lo'iya jiƚpe lema'a. Tama le'a axanuc' limetsaicopola'
Toƚiya ma iteƚcopa lepaƚts'ingimpa toƚta'a icueya liƚmane. Lapajnya
lancruz. Tama iximpá to ƚixcay fa'a li'a ƚamats' lapi'iponga' iƚniya.
xans aiquixim'moxi acuanuc'. ȽanDios caƚ'Ailli' Nopa'a lema'a
Ticua: “Jipu'hua lema'a tixoj'ma tepi'ila' jahuay liƚpitine. Xonca
neta cuyaicota”. Itsiya joupa ulijpa. ticuicomma limetsaicoƚe iƚque.
Ticutsuya al c'a camane ȽanDios cal Toƚta'a lapi'i'monga' laƚpitine
Cuecaj Quincuxepa. aimijouya. 10 Iƚne laƚ'aillí nomana'

3 Camilhuo': Toƚ'nujuaitsa Jesús


  fa'a li'a ƚamats', iƚe licueya
te ts'i'ic' luyaicopa, liteƚcopa. quiƚmane aiquicoƚi. Tama icueya
Toƚ'nujuaisle lixnet'ƚpa ma liƚmane aimi'hua maƚcuxeyaconga'.
mi'e'eyi acueca' quixcay iƚniya Tijouƚa' aƚtojtsonga' aimi'hua
lan xanuc' pe aimihuejcoyi maƚteƚ'miyaconga'. Iƚne ma
ȽanDios. Toƚta'a aimixojyacolhuo', to licuapa liƚpicuejma' toƚta'a
ti'hua toƚ'huaiyijm'me. 4 Imanc'
  laƚteƚ'miponga'. Caƚ'Ailli' Nopa'a
lolipa'apa cafxi tolulijle al lema'a ituca' li'ejma'. Ipic'a
xujc'a, ¿te oƚscuajaipa loƚjuats'? luyalaicoƚe al c'a, a'i ma le'a fa'a
A'i toƚta'a qui'ilhuo'. 5 Tocomma
  li'a ƚamats', ticua: “Toluyalaicotsa
joupa olimenc'ecopa loya'apa al al c'a Locuenaj Quitine jouc'a”.
Paxi Liniƚingiya. Jiƚpe ȽanDios Ixpic'epa ti'iƚa' nulemma pangay
tixc'ai'ilhuo'. Toƚta'a ƚa'ailli' c'a laƚpicuejma', ma to lipicuejma'
mixc'ai'i'mola' linaxque'. ȽanDios ȽanDios. 11 Ƚinca maƚteƚ'minga' a'i

ticua: mixoqui calata, aƚsinyi acumta


Mai'hua, topo'noƚa' lopicuejma' lapajnya. Maƚteƚcoyi aƚsnet'ƚyi.
tapenufla' laifmuc'ipo' iya' Tijouƚa' lihuic'iƚe ti'i'ma ac'a
oPoujna. laƚpicuejma'. Aƚpac'em'monga'
Ja'ni cu'itso', aimitafqueco'. laƚpicuejma'.
Hebreos 12 458

12 Toƚiya camilhuo': acueca' cummahuay, amuf le'a,


Ja'ni itafquemmolhuo' juaiconapa ti'hua ƚahua'. 19 Jiƚpe 

aimoluyalaicona'me toƚta'a. icuej'me tifus'minni al trompeta.


Loƚmane', loƚ'mitsi' tolapi'itsola' Icuejpá anuli tipalay, tixc'ai'ila'.
liƚpujfxi. 13 Ma tolihuejle litaiqui'
  Lan xanuc' noquimf'epá iximpá
ȽanDios. Toƚta'a petsi lo'onƚcospola' acueca' caxpaiqui', tixahue'eyi
to lan coxo, iƚne petsi afule aimipalaic'ocona'mola'. 20 Lataiqui'

miyeyi, iƚniya jouc'a tihuej'me, loxc'ai'ipola' iximpá juaiconapa


aimejac'eyacu al c'a cane. acueca' cataiqui'. Ticua: “Tama
14 Toƚpo'noƚe loƚpicuejma'
  anuli ƚinneja ti'huaƚtsijnla' ƚijuala
toƚejmaleƚe al c'a loƚpimaye, tima'aconƚe apic'”. 21 Jouc'a Moisés

jahuay iƚniya. Tolahueƚe te co'iya iximpa acueca' caxpaiqui' iƚe


monƚ'eyacu ti'iƚa' pangay c'a lehuelojmpa jiƚpe. Ticua: “Tiyu
loƚpicuejma'. Ma le'a iƚniya pe laicuerpo”.
toƚta'a liƚpicuejma' tixinna'me 22 Imanc' joupa oli―loc'oƚaipá

caƚ'Ailli' ȽanDios. 15 ȽanDios ti'hua


  ƚijuala Sión jiƚpe liƚya' Jerusalén
titoc'ilhuo'. Toƚ'etsoƚtsi cuenna, lopa'a lema'a, lipiƚya' ȽanDios
ni anuli menaj'moxi. Ni anuli Ƚimaf'i'. Jiƚpe lefot'ƚeyoƚtsi
mi'i'moxi to lixcay quitamqui, lapaluc' quema'a tixoqui quileta.
tixhueƚ'mi'molhuo'. Iƚque Juaiconapa axpela' iƚniya, aimi'iya
ƚipommaya titaƚ'molhuo', nij naitsi mixhuej'menyacola'. 23 Oli―

nonƚuya. 16 Ni' anuli mi'i'moxi


  loc'oƚaipá pe lomana' jahuay
innahuepa cacaƚ'no', ni mi'i'moxi lixanuc' lefot'ƚepola' ȽanDios jiƚpe
to cal xans Esaú. Iƚque ehue'ma lema'a. Maƚpiya iƚpiƚya'. Ma to cal
ma le'a lopa'a fa'a li'a ƚamats'. te'a qui'hua tepenuf'ma ƚi'huexi
Iƚque Esaú cal te'a timi ƚipepo: lapi'iya qui'ailli' ma toƚta'a iƚniya
“Lapi'iƚa' iƚe ƚoftecopa, cate'ma tepenuf'me ƚiƚ'huexi lapi'iyacola'
iya'. Caƚ'ailli' tipaxne'mo' ima', iya' ȽanDios.
nin te'a aimaƚpaxne'ma.” Toƚta'a Oli―loc'oƚaipá pe lopa'a ȽanDios,
etets'i'ma lopaxnecoya qui'ailli'. iƚque iƚJuez jahuay lan xanuc'. Oli―
Xonca ipic'a titetsoƚa', tama ma loc'oƚaipá pe lomana' liƚ'espíritu
le'a anulij pime. 17 Joupa oƚsina'
  lan c'a xanuc' ni'epá al ƚijca,
li'ipa. Lijou'ma, Esaú ipic'a qui'ailli' iƚniya nulemma i'ipa pangay c'a
tipaxneƚa', timetsaicoƚa' to cal te'a liƚpicuejma', ailopa'a quehue'epola'.
qui'hua. Aimi'iya. Ixhueƚmot'ƚe'ma 24 Joupa oli―loc'oƚaipá pe ƚopa'a

juaiconapa, ijoj'ma. Aimi'iya Jesús iƚque Naƚcuai'esponga'


mipai'iya. Joupa i'ipa. ȽanDios illanc' nalapenufpá el Ts'e
18 Imanc' moli―loc'oƚaiyi ȽanDios
  Cataiqui', iƚe lataiqui' aƚpo'no'iponga'
aimolacaxhuoƚanna lehuoc'ocojma illanc' ixanuc' ȽanDios. Jiƚpe loli―
ƚijuala ma le'a amats'. Jiƚpiya loc'oƚaiyopa tocomma tipalaic'o
tecaxhuoƚanna lixanuc' Moisés. ȽanDios lijuats' lixcuajaipa Jesús,
Iƚe ƚijuala tocomma tipi, ixim'me iƚe laƚjuitsijmponga'. Loy'apa
acueca' ƚipaƚ cunga. Ixim'me aimi'onƚspa to luya'apa lijuats' Abel,
459 Hebreos 12​, ​13

iƚque Caín ƚima'apa. Xonca ac'a quema'a. 3 Toƚ'nujuaitsola' litats'ila'.


loya'apa lijuats' Jesús. Toƚsingufcoƚe to itats'ennilhuo'


25 Itsiya toƚpo'noƚe cuenna.
  jouc'a. Toƚ'nujuaitsola' loƚpimaye
Aimolatets'i'me Nopalaic'opolhuo'. noteƚcopá. Imanc' jouc'a
Lipalaipa fa'a li'a ƚamats' tipa'a loƚcuerpo. Anuli iƚniya
aicunƚul'me pe netets'ipá toƚsingufcoƚe al tilca.
lixc'ai'ipola', iteƚ'mim'mola'. Itsiya 4 Ja'ni onlamalƚipá tonƚ'eƚe ma

iƚque tipalay pu'hua lema'a. Ja'ni le'a al c'a. Tonƚ'etsoƚtsi cuenna.


latets'iƚe, ja'ni aimalihuejcoyi, ¿te Aimonƚ'e'me nixpiya. Pe nahuepá
aga lunƚu'e'monga'? Ƚinca xonca cacaƚ'no' o nolecopá ocuena caca'no',
acueca' aƚteƚ'mi'monga'. 26 Li'ipa,
  iƚniya titeƚ'mi'mola' ȽanDios cal
mipalay ȽanDios tife'ne li'a ƚamats'. Juez.
Maƚque ȽanDios ticua: “Xonca al 5 Aimonƚ'e'me to lan xanuc'

cueca' ti'i'ma”. Tuya'e': ts'iƚpic'a xonca quiƚtomí.


Cafe'necona'ma ƚamats', tifenna Tetenƚcocotsolhuo' iƚe loƚ'hueca
nulemma. itsiya. ȽanDios timihuo':
Tifenna a'i ma le'a li'a ƚamats', “Aicapo'noyaco' cotuca',
jouc'a tifenna lema'a. aicacanujyaco'”. 6 Toƚiya tixoqui

27 Iƚe lataiqui' “nulemma”,


  calata aƚnes'me: “ȽaiPoujna ȽanDios
ticuajmaispa lo'eya ȽanDios. aƚtoc'i'ma. Iya' aimaƚspaiqui. ¿Te
Iƚque tife'neƚa' lilanc'epa caƚ'e'eya lan xanuc'?”
tiƚojm'ma. Tijouƚa' petsi aimi'iya 7 Aimolimenc'eco'mola' loƚpomxiye,

mife'nemyacu, tipanehuo. iƚne nimuc'ipolhuo' litaiqui' ȽanDios.


28 ȽanDios joupa ixpic'epa aƚcuxeta
  Toƚ'nujuaisle te ts'i'ic' lijoucopa
anuli. Jiƚpe aimi'iya mife'nemyacu. liƚpepajnya fa'a li'a lamats'. Iƚne
Aimaliƚonc'e'eyaconga' imaco'mola' mi'huaiyijnyi ȽanDios.
licueya laƚmane. Toƚiya Toƚta'a ti'iƚa' imanc' lonƚ'ejma'. Jouc'a
aƚs'najtsi'iƚe ȽanDios, toƚta'a ti'hua toƚ'huaiyijnle ȽanDios.
tetenƚcoco'ma laxc'onƚingoƚai'me. 8 Jesucristo aimipai'iyoxi.

Malaxc'onƚingoƚaiyi aƚ'nujuaitsa Tsumjma, itsiya, locuaicoya


te ts'i'ic' ȽanDios. Iƚque apaxi, quitine, ma' anuli lipicuejma'.
acueca' axpaiqui'. Lihuejco'me. 9 Imanc' ti'hua toƚ'huaiyijnle

29 Aimalimenc'eco'me: ȽalanDios
  Jesucristo. Aimolihuej'me ocuena
ti'onƚcospa to ƚunga lopi'eya al ocuena cataiqui' pe aimi'onƚspa
xisca. to limuc'impolhuo'. Ti'hua

13 Imanc' ti'hua tonƚ'etsoƚtsi


capic'a to capimaye.
2 Aimolimenc'eco'me lonƚ'e'eyacola'

tolihuej'me lataiqui' limuc'impolhuo'.
Maƚ'huaiyijnyi ȽanDios ma iƚque
aƚtoc'inga', aƚfa'enga' laƚpicuejma'.
pe noyepá cane locuaiyumma. Toƚta'a aluyalaico'me al c'a. Ja'ni
Tolapenuftsola'. Aimixojtolhuo'. Pe lihuejle lataiqui' loya'apa te ts'i'ic'
toƚta'a no'epá epenuf'me lapaluc' ƚaƚtejacu, te ts'i'ic' aimaƚtejacu, a'i
quema'a. Ƚinca, lepenufimpola' toƚta'a maƚfa'eyacoƚtsi laƚpicuejma'.
aiqui'ic' quiƚsina' ja'ni apaluc' Iƚne petsi naihuejpá iƚe lataiqui' ma'
Hebreos 13 460

anuli mimanemma, aimi'i'ma xonca iƚniya. Tijouƚa' imanc' jouc'a


al c'a liƚpicuejma'. aimoluyalaicoyacu al c'a.
10 Illanc' laƚ'altar ituca'. Aimi'onƚspa

18 Toƚsa'hueƚe ȽanDios aƚtoc'itsonga'.

to iƚe al altar li'ipa lipajmpa jiƚpe Joupa aƚspic'epá aƚ'eƚe ma le'a


lajut'ƚ lilanc'ecompa ijahua'. Iƚne al c'a, toƚta'a aimaƚsueƚmot'ƚeyi.
naihuejcopá to li'eyompa jiƚpe Ailopa'a tintsi. 19 Camicona'molhuo':

lajut'ƚ lilanc'ecompa ijahua', aimi'iya Toƚsa'hueƚe ȽanDios aƚtoc'iƚa'. Toƚta'a


mitejacu lopa'a laƚ'altar. 11 Li'ipa,
  aimaƚcoƚconaya fa'a. Cacuaiconata
mipa'a lajut'ƚ lilanc'ecompa ijahua', jiƚpe pe loƚmana'.
cal cuecaj ca'ailli' itai'ma liƚjuats' 20 Litsufcopoxi ƚaƚPoujna Jesucristo,

quinneja, titsufai'e jiƚpe Xonca al lijuats' lixcuajaipa iƚinc'ico'ma lataiqui'


Paxi. ȽanDios liximpa iƚe lajuats' ȽanDios lipo'no'ipola' lixanuc'. Iƚe
imenc'e'eco'mola' lan xanuc' al xujc'a lataiqui' joupa liƚinc'ipa aimipaiya,
li'epa. Iƚne linneja aimitejnyacu. ma tipa'a. ȽanDios liximpa Jesús
Ti'hua'annila' jiƚpe ƚimuc'o' pe a'ij lixcuajaipa lijuats', imaf'i'inapa
pangiya. Jiƚpe tipi'enspola'. 12 Toƚta'a
  if'ac'enapa lema'a. Iƚque i'ipa cal
jouc'a Cristo i'hua'am'me lema Cuecaj ƚaƚPoujna, illanc' imot'ƚ.
quiƚya'. Jiƚpe iteƚco'ma, itsufco'ma Maƚque ȽanDios aƚpac'e'enga'
lijuats', aƚ'e'eponga' ixanuc' ȽanDios. laƚpicuejma'. 21 Caxa'hue titoc'itsolhuo'

13 ¡Lihuejle Cristo! Aimalihuej'me


  toƚsuai'niƚe jahuay al c'a lonƚ'epa.
li'epa jiƚpe lajut'ƚ lilanc'ecompa Toƚta'a tolanant'ƚi'me lixpic'epa
ijahua'. Aƚteƚcoƚe to Cristo liteƚcopa. ȽanDios. Maƚ'huaiyijnyi Jesucristo ma
Latets'intsonga' jouc'a. 14 Jifa'a li'a
  toƚta'a lo'epa ȽanDios. Aƚtoc'i'monga'
ƚamats' laƚpiƚya' tijou'ma. Aƚ'huaicoyi, aƚ'eƚe ma le'a latenƚcocopa iƚque.
aƚjanajyi locuaicoya locuena ¡Jahuay ƚitiné timetsaiconƚe anDios!
laƚpiƚya'. 15 Maƚ'huaiyijnyi Jesús
  ¡Texc'onƚingoƚai'me ma le'a iƚque!
jouc'a aƚtsufco'me ȽanDios. Illanc' Amén. Toƚta'a ti'iƚa'.
laƚtsufcoyacu a'i quinneja. Aƚtsufco'me 22 Cunc'aipimaye, caxa'huelhuo'

laƚtaiqui'. Itine itine aƚs'najtsi'i'me tolapenufle laifxc'ai'ipolhuo'. A'i


ȽanDios, iƚque ƚalanDios. 16 A'i   axpe' cataiqui' iƚe laininiƚ'epolhuo'.
ma le'a ataiqui' tolihuejle ȽanDios. 23 Ti'iƚa' coƚsina' te ts'i'ic' li'ipa

Tonƚ'eƚe al c'a. Toƚtoc'itsola' loƚpimaye. ƚaƚpima Timoteo. Itsiya aiquitats'iya.


Tolapi'itsola' ja'ni tehue'ela'. Ti'iƚa' Joupa ux'masquinnapa. Ja'ni
toƚta'a lonƚ'epa tetenƚcocojma ȽanDios. ticuaiyunni ma capa'a fa'a aƚe'me,
Tocomma to toƚtsufcoyi. aƚejmale'me, aƚsinnolhuo'.
17 Tolihuejle lomuc'ipolhuo'

24 Loƚpomxiye jouc'a loƚpimaye

loƚpomxiye. Iƚne ti'eyi cuenna jiƚpiya nomana', toƚmitsola' iya'


ƚoƚ'alma. Iƚsina' ȽanDios ticuis'etola', canonnila'. Iƚne no'huaiyijmpá Cristo
timitola': “¿Te o'epa al c'a iƚe lanic' jouc'a i'huexi ȽanDios. Lapimaye
lainepi'ipo'?” Imanc' toƚcuec'etsola' nomana' ƚamats' Italia jouc'a
iƚne loƚpomxiye. Toƚta'a tixoqui tinonnilhuo' imanc'. 25 ȽanDios

quileta ti'e'me lanic'. Ja'ni ti'nujuaitsilhuo', titoc'itsolhuo'.


aimoƚcuec'ela' tixhueƚmot'le'me Toƚta'a ti'iƚa'. Amén.
461

LIJE'E SANTIAGO
LINIȽ'EPOLA' LAPIMAYE

1 Iya' ninSantiago ca'ay liƚpenic'


ȽanDios y ƚaƚPoujna Jesucristo.
Quiniƚ'elhuo' imanc' unc'aipimaye,
Ti'huaƚa' pu'hua, texaƚ'uhua fa'a. Ma
ti'hua tifenna. 7 Aimines'ma iƚque:

“Iƚe laifxahue'epa ȽanDios lapi'i'ma”.


imanc' iƚnaxque' laƚtet'ƚa xanuc', A'i. Aimepi'iya. 8 Cal xans petsi oque'

iƚniya limbamaj coquexi' linaxque' lipicuejma', ma ti'hua tipai'iyoxi.


ƚaƚtatahuelo Israel. Itsiya toƚmana' 9 Anuli ƚapima ja'ni ailopa'a

ni petsi loƚca'nepoƚtsi. qui'hueca, tixojla' queta tix'najtsi'iƚa'



2 Unc'aipimaye, ja'ni toƚsinƚe ȽanDios. Iƚque tixina acueca'
ipime lapajnya iya' camilhuo': ts'i'hueca. Timetsaijma. 10 Petsi

Aimoƚsueƚmot'ƚe'me. ¡Tixojla' tixoqui queta ti'nujuaitsi al


cunlata! 3 Imanc' joupa oƚsina'
  cueca' ƚi'huexi, ȽanDios tixina
lo'epa ȽanDios. Iƚque tehuaiyilhuo', to aiqui'hueca. Ti'onƚcospa to
ti'iƚa' coƚsina' ja'ni toƚ'huaiyijnyi o cua naitsi lipa' lopa'a jipu'hua
a'i. Ja'ni toƚ'huaiyijnyi toƚsnet'ƚ'me ƚimuc'o'. Aimicoƚya. 11 Ƚinca iƚne

lo'ipolhuo'. 4 Tijouƚa' aimixojtolhuo',


  ƚipa' aimixnet'ƚyi. I'huáquila'
ti'hua toƚsnet'ƚcona'me. Toƚta'a juaiconapa ac'a. Tijouƚa' tif'ajla' cal
ȽanDios tixhuai'ni'ma, ti'e'e'ma 'ora, ƚipinu' tipi'e, tijuƚi ƚipela, ƚipipa'
pangay c'a loƚpicuejma'. tecangemma ƚamats'. Ate'a i'huáqui
Aimehue'econayacolhuo' ac'a, mijou'ma tejac'a. Toƚta'a
loƚpicuejma'. tuyaico'ma petsi ts'i'hueca acueca'.

5 Anuli imanc' ja'ni tinesla': Muyaicojma lapajnya ma ti'hua
“Ahuata laipicuejma'”, cami'ma tejac'eyoxi.
iƚque: Toxahue'eƚa' ȽanDios tepi'itso' 12 Cal xans noxnet'ƚpa lahuaipa,

lopicuejma'. ȽanDios a'i caftsile. Ma iƚque ƚinca tuyaijma al c'a. Tijouƚa'


tixoqui queta ticu. Aimixtuc'ola' pe lahuaiyimpa, ȽanDios timetsaicota.
noxa'huepá. 6 Jahuay lopicuejma'
  Tulijnata nulemma lipitine
toxa'hueƚa', to'huaiyijnla' ȽanDios. aimijouya. Toƚta'a joupa licupa
Aimones'ma: “¿Ja'ni ti'i'ma o cataiqui' ȽanDios, tepi'i'mola' pe
aimi'iya?” Petsi toƚta'a li'ejma' no'epá capic'a.
ti'onƚcospa lipicuejma' to ƚaja 13 Anuli imanc' ja'ni tixingufcojma

mi'hua'e ƚahua'. Tummay ƚahua'. lahuaipa aimines'ma: “Ma ȽanDios

461
Santiago 1 462

ummepa iƚe lalahuaipa. Ca'eƚa' toƚquimf'eƚe al c'a. Ai'a toƚpalai'me


lixcay.” ȽanDios lipicuejma' ailopa'a toƚspic'e'me te ts'i'ic' moƚpalaicoyacu.
quixcay. Iƚque ailopa'a comiya: Aimolixtulecu. 20 Liƚpoyac' lan

“To'eƚa' lixcay”. 14 Iƚne pe jiƚpe


  xanuc' aimipammaispa. Aimi'iya
liƚpicuejma' timiyoƚtsi: “To'eƚa' mi'eyacu toƚta'a al c'a latenƚcocoya
lixcay”, iƚne ma quiƚtuca' tijanajyi ȽanDios. 21 Toƚiya, toƚpo'noƚe

ti'eƚe toƚta'a. Iƚe lixcay lopa'a loƚpicuejma' aimonƚ'econa'me al


liƚpicuejma' tifel'mila', ti'hua'ala' xujc'a. Li'ipa, acueca' olatets'ipoƚtsi,
lixcay cane. 15 Titojla' lixcay
  juaiconapa oƚ'epoƚtsi laic'.
lopa'a liƚpicuejma', ti'e'me toƚta'a. Itsiya aimoƚ'econa'me toƚta'a.
Tijouƚa' ja'ni ti'hua ti'eyi lixcay, ma Tolanaj'moƚtsi nulemma jahuay
tejac'e'mola'. iƚna'a lixcay. Aimoƚ'nof'e'moƚtsi.
16 Maicunc'aipimaye,
  Tolihuejle lataiqui' lifayipa jiƚpe
aimimenaj'molhuo'. 17 Ma jipu'hua
  loƚpicuejma'. Toƚta'a iƚe lataiqui'
lema'a lumme'eninga' jahuay tunƚu'e'molhuo' nulemma.
al c'a. Iƚe lalapi'iponga', jiƚpe 22 Imanc' tolihuejle lataiqui',

qui'huayomma juaiconapa ac'a, tonƚ'eƚe to loya'apa. A'i ma le'a


ailopa'a tintsi. Maƚque caƚ'Ailli' moƚquimf'e'me. Ja'ni ma le'a
ȽanDios lumme'enga'. Jiƚque toƚquimf'eyi, ma toƚfel'miyoƚtsi.
nilanc'epa lepalaƚc'o' nomana' A'i toƚta'a molunƚulyacu. 23 Anuli

lema'a. Iƚne lepalaƚc'o' tipai'iyi ƚapima noquimf'epa lataiqui', ja'ni


liƚpepalc'o'. Ti'i'ma huata, ti'i'ma aimihuequi ti'onƚcospa to cal
acueca' lapalc'o'inga'. Jouc'a xans mehuelonge lahuejma'. Jiƚpe
tipailoyi. Mif'acai'ma cal 'ora, tehuelonge li'a, te ts'i'ic' lixans.
aƚpo'nonga' lunxahua, limufc'o'. A'i 24 Tijouƚa' tixinƚa' li'a, ti'hua'ma,

toƚta'a ȽanDios. Iƚque aiquipaiya, timenc'eco'ma te ts'i'ic' lixans, iƚe


ma' anuli tipa'a. Aimipailo, ipuqui', lijoupa liximpa. 25 Ticuicomma

itine alulif'enga'. 18 Maƚque ȽanDios


  a'i toƚta'a mixhue'me litaiqui'
i'epa ma to lixpic'epa iƚque quituca'. ȽanDios. Jiƚpe tipa'a lataiqui'
Jiƚpe laƚpicuejma' ifapa al Ƚinca laƚcuxeponga' illanc' pe joupa
Cataiqui'. Toƚta'a lapi'iponga' al ts'e luhuaƚquenam'monga' laƚ'epa a'ijc'a.
laƚpitine, aƚ'e'eponga' inaxque', iƚque Iƚe Lataiqui' aimehue'e'. Cal xans
caƚ'Ailli' ȽanDios. Aƚ'onƚcosponga' noxhuepa al c'a iƚe lataiqui' jouc'a
to iƚna'a lafot'ƚenyacu ate'a, tepequi, iƚque aimimenc'ecoya
lotsufcoyacu ȽanDios ai'a ticuaihuo loquimf'epa. Mi'ay toƚta'a tixoqui
litine cafot'ƚeya. Ticuaiyunni al queta tuyaico'ma.
Cueca' Quitine tixinim'me jahuay 26 Ja'ni anuli imanc' timiyoxi:

lilanc'epa ȽanDios i'huexi iƚque. “Iya' ƚinca nihuequi ȽanDios”,


Illanc' joupa aƚ'e'eponga' toƚta'a. tijouƚa' aimicuxe al c'a ƚipaƚ, iƚque
Illanc' ma' i'huexi ȽanDios. tifel'miyoxi. A'i mihuequi ȽanDios,
19 Maicunc'aipimaye, toƚta'a joupa
  ma le'a tinesqui. 27 Iƚne nahuejmpá

oƚsina'. Toƚiya jahuay imanc', anuli lecaniya jouc'a lampotsateya


anuli, toƚpo'noƚe loƚpicuejma', noteƚcopá acueca', pe no'epoƚtsi
463 Santiago 1​, ​2

cuenna, aimixis'meco'mola' iƚe lixcay Iƚne pe ts'iƚ'hueca, ¿te


lopa'a fa'a li'a ƚamats', iƚniya ma ti'eyi aimicuxenai'ilhuo'? ¿A'i maƚniya
latenƚcocopa ȽanDios, iƚque caƚ'Ailli'. texat'ƚulhuo', lo'hua'apolhuo' jiƚpe
Iƚque tixim'mola' ac'a lilihuequi. pe lopa'a cal juez? 7 Imanc' joupa

2

Unc'aipimaye, ja'ni tolihuejyi ecui'impolhuo': Ixanuc' Cristo. Iƚe


litaiqui' ƚaƚPoujna Jesucristo, Laftine xonca al c'a. ¿Te iƚne pe
iƚque ma' anDios, aimolatets'i'mola' ts'iƚ'hueca aiminescoyi a'ijc'a iƚe
hualca loƚpimaye. Ma' anuli Laftine?
toƚpalaic'otsola'. 2 Iya' cacua: Imanc'

8 Iƚna'a ƚitaiquí ȽanDios

ma mefot'ƚeyoƚtsi, ja'ni titsulfoƚaiƚe ƚaƚcuxe'eponga', iƚe al cueca' xonca


oquexi' lan xanuc', anuli lipuf'c'ihue tuya'e': “Ima' to'eyoxi capic'a, ma
iƚtaic' liƚ'anillo a'oro, juaiconapa toƚta'a to'eƚa' capic'a ƚof'as xans, cua
ac'a lipijahua'. Ƚocuena ailopa'a naitsi ƚoftalecufya”.
qui'hueca. Ijoutsoqui laquipijahua'. Ja'ni joupa oƚspic'epá
3 ¿Te ts'i'ic' moƚpalaic'oyacola'?
  tolanant'ƚi'me iƚe lataiqui', ne', joupa
¿Te ituca' ituca' loƚpalaic'oyacola'? oƚspic'epá tonƚ'e'me al c'a. 9 Tijouƚa',

Iƚque ts'ipo'nohua ac'a lipijahua', ja'ni ituca' ituca' toƚpalaic'oco'mola'


¿te toƚmi'me: “To'huanni fa'a. lapimaye, a'ijc'a iƚe lonƚ'eyacu.
Tocutshuaiƚa' al c'a”? Tijouƚa' Aimolihuejyi loya'apa lataiqui'
ƚocuena, iƚque pe ailopa'a qui'hueca, laƚcuxeponga'. Maƚe lataiqui'
¿te toƚmi'me: “Ima' tacaxla' jiƚu'hua, tecani'elhuo'.
o tocutshuaiƚa' ƚainitas laifpo'nof'ipa 10 Ƚinca ticuicomma lihuejcoƚe

lai'mitsi'”? 4 Ƚinca, ja'ni toƚta'a


  jahuay lataiqui' laƚcuxeponga'
lonƚ'epa toƚmujyoƚtsi oquej ȽanDios. Ja'ni a'i, tama ma le'a
loƚpicuejma'. Toƚta'a tonƚ'eyoƚtsi to anuli lataiqui' aimalihuejcoyi,
lan juez. Ti'onƚcospolhuo' to lan tipa'a laƚjunac'. 11 ȽanDios ticuxe:

juez petsi aimixpic'eyi al c'a, a'ijc'a “Aimoxhuico'ma ƚipeno ƚof'as xans”.


iƚne liƚpicuejma'. Jouc'a ticuxe: “Aimoma'ahuale'ma”.
5 Unc'aipimaye, aƚquimf'eƚa'
  A'i oquexi' candiosla' nocuapá toƚta'a.
laifmiyacolhuo'. ¿Ja'ni aicoƚsina' Nonespa ma' anuli ȽanDios. Toƚta'a,
naitsi iƚne pe aiquiƚ'hueca? Fa'a tama aimoxhuijma ƚipeno ƚof'as xans,
li'a ƚamats', iƚne pe aiquiƚ'hueca ja'ni toma'ahuale aicomihuequi
i'huijf'epola' ȽanDios. Iƚque ȽanDios locuxepa. Tipa'a lojunac'.
i'huijf'epola' ti'huaiyijnle. Toƚta'a 12 Illanc' petsi joupa

aƚinca tepenufta quiƚ'huexi. luhuaƚquem'monga' laƚ'epa a'ijc'a,


Tepi'innola' quiƚmane ticuxeta. jiƚpe Lataiqui' tipa'a laƚcuxeponga'.
ȽanDios joupa icupa cataiqui' Maƚe lataiqui' timuj'ma ja'ni ac'a o
tepi'itola' toƚta'a iƚne petsi no'epá a'ijc'a laƚ'ejma'. Toƚiya camilhuo':
capic'a. Ja'ni toƚpalaiƚe, ja'ni tonƚ'eƚe, ti'iƚa'
6 Toƚta'a liximpola' ȽanDios iƚne
  to locuxe'epolhuo' iƚe Lataiqui'.
pe aiquiƚ'hueca. Imanc' a'i toƚta'a 13 Iƚne pe aimixiñyi cuanuc', acueca'

moƚsinnila'. Jiƚpe lafoƚyom'molhuo' titeƚ'minnola'. Petsi tixiñyi cuanuc'


joupa olatets'ipá pe aiqui'hueca. tuyaicota al c'a.
Santiago 2​, ​3 464

14 Cunc'aipimaye, ja'ni cal xans al c'a. Ihuejcopa ȽanDios limipa.


tinesla': “Ca'huaiyinge ȽanDios”, Ƚi'hua cuftine Isaac, ipo'nof'ipa jiƚpe
tijouƚa' aimihuejma, ¿te quipenic' al altar, titsufcoƚa' ȽanDios.
iƚe linespa? ¿Te iƚque cal xans 22 Jiƚpe toxina li'ipa: Ma

tunƚu'ma ts'i'ejma' toƚta'a? Iƚque mi'huaiyinge ȽanDios, Abraham


ma le'a ataiqui' ti'huaiyinge. ihuejcopa. I'epa to limipa.
15-16 Iya' cacua: Ja'ni anuli imanc'
  Toƚta'a iƚinc'ipa linespa. Imujpa
tipalaic'oƚa' al c'a ƚapima axans ti'huaiyinge ȽanDios. 23 Toƚta'a

o aca'no' pe ailopa'a quipijahua' enanƚpa al Paxi Liniƚingiya loya'apa:


ni coteja, ja'ni timiƚa': “Ne', “Abraham i'huaiyijmpa ȽanDios,
to'huanƚa', aimoxhueƚmot'ƚecona'ma. toƚta'a iximpa to ailopa'a quijunac',
Toxmainatsi afunca, totetsotsi al epenufpa”.
c'a”, tijouƚa' aimepi'i', aimitoc'i Toƚiya Abraham ecui'impa:
muyaijma lapajnya. ¿Te “Ts'iƚejmale ȽanDios”.
quipenic' iƚe limipa? 17 Ma' anuli

24 Toƚta'a toƚsinyi te ts'i'ic' li'ejma'

loƚ'huaiyijmpa ȽanDios. Ja'ni cal xans pe ȽanDios tixim'ma to


ma le'a toƚcuayi: “Ca'huaiyinge”, ailopa'a quijunac', tepenuf'ma.
tijouƚa' aimolihuejyi, ¿te quipenic' Iƚque cal xans a'i ma le'a ticua:
iƚe loƚnespa “ca'huaiyinge”? Iƚe “Ca'huaiyinge ȽanDios”. Jouc'a
loƚnespa tocomma to imac' cataiqui'. tihuejma, ti'e'ma ma locuxe'empa.
Aimipammaispa. 25 Ma' anuli li'ipa ƚaca'no' Rahab,

18 Ja'ni toƚta'a loƚ'ejma' ti'i'ma


  iƚque titejyoxi licuerpo. Iƚque
timim'molhuo': “Ima' to'huaiyinge, jouc'a i'epa al c'a. Epenuf'mola'
iya' quihuejma. Ne', tama loquexi' lan xanuc', iƚne icuaitsa
ailopa'a cof'epa al c'a, aƚmuc'iƚa' tehuelojnle fa'a ƚalamats'. Lijou'ma
lof'huaiyijmpa. Tijouƚa' iya' ummena'mola' tiyenƚe ocuenaj
camuc'i'mo' laifnihuejcopa. Toƚta'a cane. Aimixim'me iƚne no'ehualepá
aƚsim'ma ca'huaiyinge.” 19 Ima'
  laic'. ȽanDios imetsaicopa iƚe li'epa
tonesqui: “Aixina' tipa'a ma' anuli Rahab. Iximpa to ailopa'a quijunac',
ȽanDios, iƚque ca'huaiyinge”. epenufpa.
Ne'. Ma' ac'a iƚe lofnespa. Jouc'a 26 Al cuerpo, ja'ni ailopa'a

lontahue iƚsina' toƚta'a. Iƚne tiyula' quipitine, joupa imac'. Ailopa'a


tixpailiquila'. co'epa. Ma' anuli iƚne ni'huaiyijmpá
20 Ima' conxans, tocomma ailopa'a
  pe nonespá: “Ca'huaiyinge ȽanDios”,
copicuejma'. Ja'ni ma tocua: tijouƚa' aimihuejcoyi. Iƚe lonespa
“Ca'huaiyinge”, tijouƚa' aimaihuejma, tocomma imac' cataiqui'.
iƚe lof'huaiyijmpa ailopa'a quipenic'.
Aimitoc'iyaco'. ¿Te aicoxina' iƚta'a?
21 ¿Te qui'ipa ƚaƚtatahuelo Abraham?

3 Unc'aipimaye, jahuay
imanc' aimoƚmuc'iyale'me.
Ti'eƚe oquexi' afantsi le'a. Ja'ni
¿Ja'ni iƚque ma le'a ines'ma: ninc'omxiye xonca ipime iƚe
“Ca'huaiyinge ȽanDios”? ¿Toƚta'a laƚpenic'. Ja'ni limenajtsonga' xonca
ȽanDios iximpa to ailopa'a quijunac', aƚteƚ'mi'monga' ȽanDios. 2 Ƚinca  

epenufpa? A'i. Abraham jouc'a i'epa iƚque pe aimimenaca ailopa'a. Axpe'


465 Santiago 3

malimenaquinga' jahuay anuli. laƚcuajcopola', quipalyomma jiƚpe


Pe nopalaipa ma le'a al c'a, ja'ni laƚco.
aimimenaca toƚta'a, iƚque ƚinca ac'a Unc'aipimaye, toƚta'a
xans, ixhueya lipicuejma'. Iƚque aimetenƚcocojma. 11 Jiƚpe

ticuxeyoxi al c'a. laipalyomma laja', maƚpe



3 Laihuale aƚpo'no'ila' liƚco tipayomma ma' anuli caja'. ¿Te
anuli al freno catejma'. Toƚta'a tipahuo oque' laja', al ni'i laja'
lihuejconga', aƚpai'e'mola' laihuale jouc'a al cua caja'? A'i, aimi'iya.
jahuay liƚcuerpo. 4 Jouc'a lam barco

12 Unc'aipimaye, al 'ec 'icux, ¿te

iƚtaic' aca'hua catejma' o aca'hua ti'as'ma aceituna? O al 'ec 'uva,


c'ec lipuftine atimón. No'hua'apa al ¿te ti'as'ma 'icux? A'i, aimi'iya.
barco, ja'ni ipic'a ticuxeƚa' al barco, Toƚta'a ma' anuli ti'i'ma laja'. Jiƚpe
tife'ne'ma iƚe al timón. Tijouƚa', lipayomma al cua caja' aimi'iya
tama acuecaj barco o tummetsai mipayoya al ni'i caja'.
ƚujfxi cahua', tihuejco'ma no'hua'apa. 13 Jiƚpe pe loƚmana', ja'ni tipa'a

Ti'hua'ma petsi ipic'a iƚque. nonespa: “Iya' xonca ts'aipicuejma'.



5 Jouc'a ƚaƚpaƚ, tama aca'hua Ƚinca aixina'.” Ne'. Ti'iƚa' iƚque ac'a
ti'i'ma tinesco'moxi acueca', lo'epa. li'ejma', ti'eƚa' al c'a. Timujxoxi
Cacua: Ƚaca'hua cunga acueca' cal ts'ipicuejma', aimi'e'e'moxi
'ec' tunai'i. 6 Toƚta'a ƚaƚpaƚ ti'onƚcospa
  le'a. 14 Ja'ni acuá loƚpicuejma',

to ƚunga. Jahuay al xujc'a lopa'a fa'a ja'ni tonlahueyi tolulijtsoƚtsi,


li'a ƚamats' ti'i'ma tines'ma ƚaƚpaƚ. aimolixoc'i'moƚtsi cunlata. Ja'ni
Toƚta'a tixis'me'ma jahuay laƚcuerpo. toƚta'a loƚ'ejma', aimolihuejcoyi
Ƚunga nopa'a al muf tunai'i ƚaƚpaƚ. al Ƚinca Cataiqui', ma le'a
Tijouƚa' tunai'i'ma jahuay lopa'a toƚfel'miyaleyi.
ƚijuaihua, ti'hua'ma xonca aculi'. 15 Ja'ni toƚta'a loƚpicuejma', a'i

Ailopa'a cunƚuya. ȽanDios mepi'ilhuo'. Iƚe ma'



7 Jahuay linneja nomana' fa'a li'a iƚpicuejma' locuenaye lan xanuc'
ƚamats' ocuena ocuena liƚ'ejma' o nomana' fa'a li'a ƚamats', iƚne
liƚpicuejma', jouc'a lacaƚ'hui, jouc'a nahuepá quiƚtuca' lojanajpa.
lainofat'ƚ, jouc'a nomana' jiƚpe ƚaja, Iƚe liƚpicuejma' ti'onƚcospa to
lan xanuc' joupa imanxuc'empola', lipicuejma' ƚonta'a Satanás. 16 Ja'ni

ti'hua timanxuc'eyi. 8 Ituca' ƚaƚpaƚ.


  ti'eyoƚtsi laic', tehueyi tulijtsoƚtsi,
Aimi'iya mimanxuc'enyacu. mijou'ma tifuli'i'moƚtsi, ti'e'moƚtsi
Aimihuejma. Ti'hua ti'ay al xujc'a to nixpiya. 17 Iƚne pe ȽanDios lepi'ipola'

loxpic'eya. Imanna ƚafxi camaya. liƚpicuejma', iƚne ailopa'a quixcay



9 Ƚaƚpaƚ a'ij nuli le'a lo'epa. liƚpicuejma'. Toƚiya aimifuli'iyoƚtsi,
Maƚpalaiyi aƚs'najtsi'iyi ȽanDios, aimixtuc'oyacoƚtsi. Tihuejcoyoƚtsi,
iƚque caƚ'Ailli', aƚsuicoyi ƚaƚpaƚ. Ma' ma tixinyoƚtsi acuanuc'la, ti'eyi
anuli aƚsuicoyi ƚaƚpaƚ aƚcuajcola' mane al c'a, titoc'iyoƚtsi, ma'
laƚf'as xanuc', iƚne jouc'a ƚilanc'epola' anuli liƚpicuejma', tepenufyoƚtsi,
ȽanDios, ti'onƚcospá to iƚque. 10 Iƚe
  ma' aƚinca lan c'a xanuc' iƚne, a'i
laƚs'najtsi'icopa ȽanDios, ma' anuli mi'e'eyoƚtsi le'a. 18 Iƚne pe lo'eya

Santiago 3​, ​4 466

xonca pangay c'a liƚpicuejma', malihuejyacu. Ma le'a ȽanDios


ticuicomma ti'iƚa' ac'a liƚ'ejma' ma' xonca aƚtoc'inga', to tuya'e': “Pe
itsiya. Iƚne aimehuoc'aiyoƚtsi, ma no'nof'e'epoƚtsi, ȽanDios tipa'nela'.
tipac'eyi lafuleya. Lam manxu, iƚne no'oc'epoƚtsi,

4 Imanc' tolixtuc'oyoƚtsi,
toƚfuli'iyoƚtsi, ¿naitsi
nomuc'ipolhuo' toƚta'a? Ƚinca
ȽanDios titoc'ila'.”
7 Toƚiya camilhuo': Toƚ'oc'etsoƚtsi,

tolihuejcoƚe ȽanDios. Toƚpa'neƚe


ailopa'a nomuc'ipolhuo' toƚta'a. ƚonta'a Satanás, tijouƚa' tinuna'ma
Imanc' coƚtuca' toƚjanajyi xonca iƚque. Tipo'no'molhuo' coƚtuca'.
toƚ'huejle, toƚta'a toƚfuli'iyoƚtsi. 8 Toli―loc'oƚaiƚe ȽanDios, tijouƚa'

2 Tama acueca' toƚjanajyi,


  iƚque tiƚoc'ai'molhuo'. Imanc'
aimolulijyi iƚe loƚjanajpa. Mijou'ma nonƚ'epá a'ijc'a aimonƚ'econa'me
toƚma'ahualeyi, toƚ'eyoƚtsi laic', toƚta'a. ¡Tolapajle loƚpicuejma'! Ja'ni
tolixtuc'oyoƚtsi, toƚfuli'iyoƚtsi. oque' loƚpicuejma', ja'ni loƚspic'epa
Aicoƚsahue'e ȽanDios, toƚta'a lixcay jouc'a al ƚijca, tonƚ'eƚe anuli
aimolulijyi iƚe loƚjanajpa. 3 Imanc'
  loƚpicuejma'. Toƚta'a ti'i'ma pangay
moƚsahue'e'me aimepi'ilhuo'. c'a loƚpicuejma'. 9 Toƚsueƚcoƚe

Aimoƚsahue'eyi al c'a. ȽanDios juaiconapa, toƚsingufcoƚe


joupa ixina' loƚ'eyacu. Ja'ni loƚpixhuejma'. Toƚjolijle. Tolatec'oƚe
tepi'itsolhuo' loƚsahue'epa iƚe loƚpixojma cata, toƚsingufcoƚe
toƚsuico'me ma coƚtuca' ts'oƚpic'a. loƚpihuotsoqueya. Aimoƚsim'me
4 Imanc' ti'onƚcospolhuo' to
  mafca ƚolunxajma'. Toƚsinƚe acueca'
lacaƚ'no', tama namalƚipá tihuejnaiyi calaic'ata. 10 Tonƚ'oc'etsoƚtsi ȽanDios,

xanuc'. Imanc' oƚpo'nopá ƚoƚpe'Ailli', tijouƚa' iƚque ti'nof'e'molhuo'.


iƚque ma ȽanDios. Ma moƚcuayi: 11 Cunc'aipimaye,

“Aƚejmaleyi ȽanDios”, toƚjanajyi aimoƚnesco'moƚtsi a'ijc'a. Pe


lopa'a fa'a li'a ƚamats'. Jouc'a nonescopá liƚpimaye o tecani'eyi,
tolihuejyi coƚtuca' loƚpicuejma', to iƚne tetets'iyi lataiqui' laƚcuxeponga'.
iƚne pe aimimetsaicoyi ȽanDios. Ma Ima' ja'ni tatets'i iƚe lataiqui'
toƚfuli'iyi ȽanDios. ¿Te aicoƚsina' laƚcuxeponga', aimanant'ƚi lataiqui',
iƚta'a? Cal xans ja'ni tixpic'eƚa' joupa o'epoxi unjuez. 12 Tipa'a ma'

tihuejla' to iƚne pe aimimetsaicoyi anuli ƚaƚJuez, iƚque lapi'iponga'


ȽanDios, ja'ni tixpic'eƚa' tiyejmaleƚe lataiqui' laƚcuxeponga'. Iƚque ti'i'ma
iƚniya, iƚque ti'ej laic' ȽanDios, tunƚu'eyale'ma, ti'i'ma tejac'eyale'ma.
aimi'iya miyejmaleyacu. Ima' aimi'iya macani'eya ƚopima.
5 Al Paxi Liniƚingiya ticua: “Cal
  ¿Te ima' unjuez?
Espíritu Santo ƚaƚpo'no'iponga' 13 Aƚquimf'eƚa' imanc' noƚcuapá:

ȽanDios jiƚpe ƚalunxajma', iƚque “Itsiya o mouqui ƚe'me iƚe liƚya'.


Espíritu aƚ'enga' cuenna juaiconapa, Jiƚpiya aƚmajnta anuli camats'.
aƚsininga' ma i'huexi ȽanDios”. Aƚcucaleta, aƚ'najualeta, aƚ'eta
¿Te coƚcuapa a'ij ƚinca iƚe lataiqui'? canic'. Toƚta'a lulijta caƚtomí.” 14 Iya'

O ¿coƚcuapa ma le'a ataiqui'? camilhuo': Imanc' aicoƚsina' te


6 Ƚinca illanc' caƚtuca' aimi'iya
  ts'i'ic' mi'iya mouqui. ¿Te ts'i'ic'
467 Santiago 4​, ​5

loƚpitine? Imanc' ti'onƚcospolhuo' Ticuaihuo ƚaƚPoujna. Toƚ'nujuaisle


to ƚummahuay. Iƚque ƚummahuay li'ejma' lin'eya nic' jiƚpiya ƚilemats'.
ti'huaspa ahuata aimicoƚi, Ti'huaico'me litine cafot'ƚeya. Iƚsina'
tejac'inghua. 15 Ticuicomma
  ja'ni tipammaitsi ticuaicota acueca'
toƚcuaƚe: “Ja'ni ȽanDios ƚaƚPoujna quiƚpic'a. Toƚta'a ti'hua mixnet'ƚyi.
ipic'a ti'hua aƚmajnle, aƚ'e'me iƚe Ti'huaico'me ticuiƚa', tijouƚa'
o iƚta'a”. 16 Itsiya ma le'a toƚ―
  ti'huaicocona'me ticuiconƚa'. 8 Imanc'

lof'e'eyoƚtsi. Toƚiya tuluyalaicoyi ticuicomma jouc'a toƚsnet'ƚƚe toƚta'a.


lapajnya tixoqui cunlata. A'ijc'a iƚe Toƚfa'etsoƚtsi talay ƚolunxajma'.
lonƚ'ejma'. Joupa ticuaihuo ƚaƚPoujna.
17 Camilhuo': Cal xans ts'ixina' te

9 Unc'aipimaye, aimoƚtac'ui'moƚtsi

ts'i'ic' al c'a, tijouƚa' aimi'ay, iƚque lajunac'. Toƚta'a aimitac'uinyacolhuo'


tipa'a lijunac'. jouc'a. ¡Toƚsinƚe! Cal Juez joupa

5 A ƚquimf'eƚa' imanc' ts'oƚ'hueca


juaiconapa. ¡Toƚjolijle!
¡Toƚja'aƚe! Juaiconapa al cueca'
icuai'ma, ma tipa'a jiƚpe al puerta.
10 Unc'aipimaye, toƚ'nujuaitsa

liƚ'ejma' lam profeta, iƚne nuya'apá


toƚteƚco'me. 2 Ticuaihuo litine
  litaiqui' ƚaƚPoujna. Iƚne ma
toƚsim'me joupa iminscopa miteƚcoyi tixnet'ƚyi.
ƚoƚ'hueca. Ƚacaca joupa 11 Ƚinca, petsi joupa nixnet'ƚpá

enai'ot'ƚenapá loƚpijahua'. Loƚ'oro,



3 aƚnescola', aƚcuayi: “Ac'a liƚ'ejma'
loƚplata toƚsim'me joupa unxilaipa. iƚne. Joupa ulijnapá.” Joupa oƚsina'
Iƚque ƚunxilaic' timuqui lixcay te ts'i'ic' li'ejma' Job. Iƚque ixnet'ƚpa
lonƚ'epa. Aƚmana' ƚitiné lecui'impa juaiconapa. Jouc'a oƚsina' te ts'i'ic'
lijoucola'. Imanc' ti'hua tolafot'ƚeyi li'e'epa ȽanDios lijoupa lehuai'impa.
coƚ'oro, coƚplata. Ƚinca iƚque Jiƚpe toƚsinyi a'ij ta ƚunxajma'
ƚunxilaic' titeja latejma', ma toƚta'a ƚaƚPoujna. Iƚque juaiconapa
ƚunga tite'molhuo' loƚpixic'. tixinyale acuanuc'la.
4 Iƚe loƚtomí tija'e', ticuxecolhuo'.

12 Unc'aipimaye, xonca toƚpo'noƚe

Iƚe ma iƚtomí loƚmozó, iƚne i'e'me cuenna, aimoƚ'e'me jurar.


canic' ƚitiné lefot'ƚe'me jiƚpe Aimoƚnes'me: “Mixinnale lema'a”.
ƚolamats'. Imanc' aicoƚ'natse'ela'. Ni moƚnes'me: “Mixinnale li'a
Iƚne ni'epá lanic' tija'ayi. Joupa ƚamats'”. Aimoƚnes'me nij tintsi
iquimf'epola' ȽanDios, maƚque cataiqui' toƚna'a. Ja'ni toƚnes'me:
ȽanDios ticuxe jahuay. 5 Imanc'
  “Ne, toƚta'a”, ma le'a toƚnesle:
oluyalaicopá juaiconapa xonca al “Ne', toƚta'a”. Ja'ni toƚnes'me:
c'a. Oƚ'epá nixpiya. Oƚfunc'epoƚtsi, “A'i”, ma le'a toƚnesle: “A'i”.
toƚsinyi mafca ƚolunxajma'. Aimoƚ―lof'i'me cataiqui'. Toƚta'a
Ti'onƚcospolhuo' to loma'anyacola' aimecani'enyacolhuo'.
linneja. 6 Olacani'e'mola' lan

13 Pe loƚmana', ja'ni anuli titeƚma,

ƚijca xanuc', oƚma'apola'. Iƚne tixahue'eƚa' ȽanDios titoc'iƚa'. Ja'ni


aiquicuanajyoƚtsi. anuli tixoqui queta, tunac'coƚa'
7 Toƚta'a lo'ipolhuo' imanc'
  ȽanDios, tix'najtsi'iƚa'. 14 Ja'ni

unc'aipimaye. Camilhuo': Toƚsnet'ƚƚe. anuli textafque, tijoc'itsola'


Santiago 5 468

litsilojpola' capimaye, iƚne noxpijpá iƚque jouc'a ma le'a axans. Iƚque


lataiqui'. Ticuaitsa iƚne pe ƚonouya ijoc'i'ma ȽanDios. Ixa'hue'ma
ƚafcuana, maƚpiya tijoc'iƚe ȽanDios. aimicui'ma. Lijou'ma aiquicuic'.
Ti'huaf'i'me caceite ƚafcuana ma Icoƚ'ma afane' camats' y onƚca
minescoyi lipuftine ƚaƚPoujna. aiquicuic'. 18 Lijou'ma ijoc'icona'ma,

15 Iƚne mijoc'iyi ȽanDios ti'huaiyijnyi,


  ixa'huecona'ma. Jiƚpe lema'a
ticuayi: “Ƚinca tixaƚ'mena'ma”. i'huayonni laja'. Icui'ma jiƚpe ƚamats'.
Toƚta'a tipammaispa iƚe loxa'huepa. Ƚaifa ilapa.
Ƚafcuana tunƚu'ma. ȽaƚPoujna 19-20 Unc'aipimaye, petsi anuli

tixaƚ'mena'ma. Tama joupa i'epa imanc' ifel'mimpá joupa ux'maspa


lixcay, ȽanDios imenc'e'ecopa iƚe al Ƚinca Cataiqui', ja'ni ƚocuena
li'epa, tixaƚ'mena'ma. ƚapima tinanc'onƚa', titsufai'econaƚa'
16 Unc'aipimaye, ja'ni onƚ'epá
  al C'a Cane, ti'iƚa' quixina' joupa
lixcay tolu'inatsoƚtsi. Toƚsahue'eƚe i'epa al c'a.
ȽanDios titoc'itsolhuo'. Toƚta'a Ƚapima nonanc'onaiya toƚta'a pe
tixaƚ'mena'molhuo'. a'ijc'a no'epa, tunƚu'e'ma ƚipima.
Ja'ni cal ƚijca xans tixa'hueƚa' Iƚque ni'epa a'ijc'a aimejac'ya, tama
ȽanDios, acueca' tipammaispa. acueca' li'epa aimitac'uinyacu
17 Cal profeta Elías aƚ'onƚcosponga',
  lajunac'.
469

LIJE'E SAN PEDRO AL TE'A


LINIȽ'EPOLA' LAPIMAYE

1 Iya' ninPedro, nin'apóstol,


epaluc Jesucristo. Canonilhuo'
imanc' ixanuc' ȽanDios, imanc'
jiƚpe aimijouya al ts'e laƚpitine.
ȽanDios joupa imaf'i'inapa
Jesucristo, ipa'anapa pe lomana'
pe aimoƚmana' ƚolamats', joupa limanapola'. Toƚiya aƚsina'
olaca'nepoƚtsi. Imanc' noƚmana' ma' anuli aƚmaf'i'ina'monga'.
ƚamats' Ponto, jouc'a noƚmana' 4 Jiƚpe tepi'itolhuo' coƚ'huexi pe

ƚamats' Galacia, jouc'a noƚmana' aimiminscoya, pangay al c'a. Ma


ƚamats' Capadocia, jouc'a noƚmana' to mipa'a aimipaicoya. Iƚque
ƚamats' Asia, jouc'a noƚmana' ƚamats' ƚoƚ'huexi ma ȽanDios i'hueca
Bitinia, canonilhuo' quiniƚ'elhuo'. pu'hua lema'a. 5 Tepi'innolhuo'

2 Li'ipa lipangopa ȽanDios


  imanc' noƚ'huaiyimpá ȽanDios. Ma
caƚ'Ailli' joupa ixina' lo'eya, joupa moƚ'huaiyijnyi ȽanDios ti'elhuo'
ixpic'epa i'huijf'epolhuo' imanc'. cuenna, icueya limane ti'eƚa' toƚta'a.
I'huijf'epolhuo' ti'itsolhuo' mane Tunƚu'e'molhuo'. ȽanDios joupa
i'huexi ȽanDios. Toƚta'a ti'ay ixina' te ts'i'ic' malunƚu'eyaconga',
cal Espíritu Santo. ȽanDios joupa ilajmpa jahuay. Ticuaitsi
i'huijf'epolhuo' tolihuejcoƚe. lijoujma quitine aƚmuc'i'monga'.
I'huijf'epolhuo' ti'itsolhuo' limpio. 6 Ma' moƚ'nujuaisyi iƚe lo'iyacolhuo'

Toƚta'a ti'ay lijuats' lixcuajaipa toluyalaicoyi tixoqui cunlata.


Jesucristo jiƚpe lancruz. Aga itsiya ticuicomma toƚteƚcoƚe,
Caxa'hue ȽanDios ti'hua toƚteƚcoyi ma mehuaiyinnilhuo'
titoc'itsolhuo', ti'hua tipac'e'etsolhuo' acueca', iƚe loƚteƚcopa aimicoƚya.
loƚpicuejma'. Caxa'hue toƚta'a Ticuaitsi Lijoujma Quitine
tipaxnetsolhuo' juaiconapa. toƚsim'me joupa uyaipa. 7 Ja'ni

3 Aƚs'najtsi'iƚe ȽanDios, enDios,


  tehuaiyinnilhuo', iƚta'a lo'ipolhuo'
i'Ailli' ƚaƚPoujna Jesucristo. Iƚque ti'onƚcospa to lo'ipa al 'oro. Iƚe
ȽanDios juaiconapa ac'a lipicuejma', al 'oro tixhuicoyi ma le'a fa'a li'a
aƚsimponga' ninc'icuanuc'la ƚamats'. Tama aimicoƚya nulemma,
juaiconapa. Toƚta'a lapi'iponga' tehuaiyinni, tuyaijma ƚunga, jiƚpe
al ts'e laƚpitine. Tixoqui calata tipi'e al xisca, tipanehuo mane al
aƚ'huaicoyi Locuena Quitine, c'a 'oro. Iƚe laƚ'huaiyijmpa, ȽanDios

469
1 Pedro 1 470

aimi'onƚicojma to al 'oro, xonca lepi'ipola' liƚmane cal Espíritu


ipitali, aimijouya ni Locuena Santo ƚummempa lema'a. Lapaluc'
Quitine. Tijouƚa' lahuaiyintsonga' quema'a iƚsina' juaiconapa acueca'
aƚmuj'me ma' aƚinca aƚ'huaiyijnyi iƚe lataiqui'. Ticuayi: “Illanc' jouc'a
ȽanDios. Ticuaiyunni Jesucristo coƚa' aƚcuec'eƚe”.
ȽanDios aƚmi'monga': “Onƚ'epá 13 Toƚiya, imanc' ja'ni joupa

al c'a”. Limetsaico'monga' joupa olapenufpá Lataiqui', toƚpo'noƚe


i'epa pangay c'a laƚpicuejma', nulemma loƚpicuejma' toƚcuxetsoƚtsi
limetsaico'monga' ixanuc', al c'a. Itine itine toƚ'nujuaisle
lapenuftonga' nulemma. lo'iyacolhuo' litine ticuaicoconno
8 Imanc' tama aicolahuelonge
  timuj'moxi Jesucristo. Iƚe litine
Jesucristo, tonƚ'eyi capic'a. Jouc'a ƚinca toƚsinguf'me acueca'
itsiya litine tama aimolahuelojnyi, juaiconapa lipaxnepolhuo' ȽanDios.
toƚ'huaiyijnyi. Toƚta'a ƚinca tixojma 14 Itsiya imanc' tolihuejcoyi coƚ'Ailli'

cunlata, ni aimi'iya moluya'ayacu ȽanDios, toƚiya aimi'icona'me


te ts'i'ic' loƚpixojma cata. Iƚe loƚ'ejma' to li'ipa. Iƚniya ƚitiné
lo'onƚcospa to jipu'hua lema'a imanc' aimolimetsaicoyi ȽanDios,
liƚpixojma cata. 9 Toƚta'a ma' itsiya
  tolihuejyi ma loƚjanajpa coƚtuca'.
tipammaispa loƚ'huaiyijmpa, 15 Cal Paxi ȽanDios joupa

ȽanDios tunƚu'elhuo'. ijoc'ipolhuo' tolihuejle. Iƚque


10 Cacua: “ȽanDios tunƚu'elhuo'”.
  pangay c'a lipicuejma', lo'epa. Ti'iƚa'
Lam profeta nomana' luyaipa lonƚ'ejma' to iƚque li'ejma'. Tonƚ'eƚe
quitine inesco'me ȽanDios ma le'a al c'a. 16 Al Paxi Liniƚingiya

lotoc'iyacolhuo', lopaxneyacolhuo' ticua: “Iya' NanDios, NinPaxi. Ca'ay


imanc'. Ipo'no'me cuenna, ehue'me, ma le'a al c'a. Imanc' jouc'a tonƚ'eƚe
ti'hua ehue'me, 11 ticuec'eƚe
  al c'a.”
limipola' ƚi'Espíritu Cristo nopa'a 17 Imanc' moƚpalaic'oyi ȽanDios

jiƚpe liƚpicuejma'. Iƚque cal Espíritu ja'ni toƚmiƚe: “Mai'Ailli'”, toƚpo'noƚe


u'i'mola' titeƚco'ma cal Cristo, cuenna. Iƚque ma' anuli tixinnila'
tijouƚa' acueca' al c'a tuyaicota. lan xanuc', ja'ni ts'iƚ'hueca ja'ni
Iƚne lam profeta ipo'no'me cuenna ailopa'a quiƚ'hueca. ȽanDios
iƚe lu'ipola', tixhuej'meyi, tehueyi, aJuez. Tixina te ts'i'ic li'epa
ticuayi: “¿Te quitine ti'i'ma? ¿Te lan xanuc', toƚta'a titeƚ'mi'mola'
co'iya mi'iya toƚta'a?” 12 Ƚi'Espíritu
  o aimiteƚ'miyacola'. Imanc'
Cristo jouc'a imuc'ipola' ti'iƚa' iƚiya toƚspaic'eƚe. Ma moƚmana' fa'a li'a
linescopa aimimajnyacu iƚniya ƚamats' tolihuejcoƚe.
lam profeta. I'ipa quiƚsina' ma' 18 Imanc' joupa oƚsina' te li'ipa

imanc' toƚcuec'e'me acuajmaica litine li'najtsempa loƚjunac'. Jiƚpe


iƚe lataiqui', a'i iƚniya. Iƚne lam litine tonƚ'eyi nixpiya. Toluyalaicoyi
profeta lipalaicopa maƚe lataiqui' lapajnya tonƚ'eyi ma to mi'eyi
loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios, lonƚ'aillí, tolihuejyi lomuc'impolhuo'.
iƚe Lataiqui' joupa uya'ampá pe Li'najtsempa loƚjunac' licumpa a'i
loƚmana'. Iƚne nu'ipolhuo' toƚta'a lopa'a fa'a li'a ƚamats'. Aiquicuc'
471 1 Pedro 1​, ​2

tomí aplata, ni a'oro. 19 I'najtsecopa


  ¡Toƚsinƚe! Joupa ijuƚpa ƚitamqui
ma lijuats' Cristo, iƚque ƚo'onƚcospa c'ec, ƚipipa' ecangemma
to ƚaca'hua moƚ pangay c'a, ailopa'a nulemma.
tintsi. Iƚe lajuats' xonca juaiconapa 25 Litaiqui' ƚaƚPoujna a'i toƚta'a
acueca' lipitali. lo'iya, iƚque litaiqui'
20 Ai'a tilajm'ma li'a ƚamats'
  aimecangemma.
ȽanDios ixpic'epa toƚta'a lo'eya Maƚe lataiqui' u'impolhuo' imanc',
Cristo. Ti'hua ticoƚi, aiqui'ic'. iƚe lataiqui' loya'apa al c'a lixpic'epa
Icuaitsa iƚna'a ƚitiné lecui'impa ȽanDios.
lijoucola', ƚinca Cristo imujpoxi,
icuaicoco'ma fa'a li'a ƚamats'
tipaxnetsolhuo' ȽanDios. 21 Cristo

2 Ja'ni tipa'a al ts'e loƚpitine
jouc'a ti'iƚa' al ts'e
loƚpicuejma'. Aimoƚ'econa'moƚtsi
joupa epi'ipolhuo' loƚpicuejma', lixcay. Aimoƚfel'micona'moƚtsi.
tonƚ'eyi ƚinca li'epa ȽanDios Tolihuejcoƚe, aimoƚ'e'e'moƚtsi
ƚimaf'i'inapa Cristo, ƚipa'anapa pe le'a, aimoƚ'econa'moƚtsi laic',
lomana' limanapola', ƚimetsaicopa aimoƚnescona'moƚtsi. 2 Imanc' joupa

li'epa, epenufnapa nulemma oƚmajnliconna, ti'onƚcospolhuo' to


pu'hua lema'a. Toƚta'a toƚ'huaiyijnyi lan ts'e capiƚmi. Toƚ'eƚe coƚpic'a
ȽanDios, toƚ'huaicoyi tepenuftolhuo'. loƚƚeche, pangay al c'a leche.
22 Imanc' itsiya a'i colihuequi al
  Tites'mi'molhuo', ti'iƚa' quipujfxi al
xujc'a capicuejma', tolihuejcoyi al ts'e loƚpitine. Toƚta'a tunƚul'molhuo'.
Ƚinca Cataiqui', toƚta'a joupa' i'ipa (Iya' laifnescopa “loƚƚeche”,
ac'a loƚpicuejma', alimpio. Ti'i'ma canescojma litaiqui' ȽanDios.)
tonƚ'e'mola' capic'a loƚpimaye. 3 Ƚinca toƚta'a tonƚ'e'me ja'ni joupa

Itsiya camilhuo': Ne'. Tonƚ'etsoƚtsi oƚsingufpá te ts'i'ic' ƚaƚPoujna, iƚque


capic'a, toƚ'nujuaitsoƚtsi talay pangay c'a.
ƚolunxajma', a'i ma le'a ataiqui'. 4 Ti'hua toli―loc'oƚai'me pe

23 Imanc', ȽanDios joupa epi'ipolhuo'


  ƚecui'impa “Ƚimaf'i' Capic”. Lan
al ts'e loƚpitine, tocomma to xanuc' ƚinca iximpá to ninaitsi capic,
oƚmajnliconna. Iƚta'a al ts'e etets'ipá. ȽanDios ituca' iximpa.
loƚpitine aimi'onƚspa locuena Iƚque i'huijf'epa, imetsaicopa xonca
loƚpitine. Iƚe ti'hua tijou'ma. Iƚta'a ac'a. 5 Imanc' jouc'a ti'onƚcospolhuo'

a'i, aimijouya. Toƚta'a li'e'epolhuo' to lapic', iƚne ts'iƚmaf'i'. Ja'ni toli―


lolapenufpa litaiqui' ȽanDios. loc'oƚai'me ƚaƚPoujna, ȽanDios
Iƚe imaf'i' cataiqui'. Aimi'iya tipo'no'molhuo' anuli anuli pe
miƚonc'enyacu. 24 Toƚta'a loya'apa al
  latenƚcocoya, ti'i'molhuo' epic',
Paxi Liniƚingiya, ticua: tixhuico'molhuo' tilanc'eco'ma
Lan xanuc' ti'onƚcospola' to lejut'ƚ, iƚe lixoute'. Tixim'molhuo'
ƚitamqui c'ec. to e'aillí ȽanDios. To e'aillí tipa'a
Tama juaiconapa ac'a i'huáquila', loƚtsufcoya ȽanDios. Toƚpo'no'me
etejyoƚtsi, jahuay iƚta'a loƚpicuejma' toƚcu'moƚtsi. ȽanDios
ti'onƚcospa to ƚipipa' ƚitamqui timetsaicolhuo' toƚ'huaiyijnyi
c'ec. Jesucristo, toƚta'a tetenƚcoco'ma
1 Pedro 2 472

loƚtsufcopoƚtsi, tepenuf'molhuo'. 6 Al
  a'i quixanuc' ȽanDios, itsiya
Paxi Liniƚingiya tuya'e' ȽanDios ma' ixanuc'. Li'ipa, ȽanDios
lonescopa iƚque Ƚapic, ticua: ixtuc'opolhuo', itsiya a'i. Joupa
¡Toƚsinƚe! Jiƚpe liƚya' Sión iximpolhuo' unc'icuanuc'la,
cafa'ma anulij cal Cueca' itoc'ipolhuo', ipaxnepolhuo'.
Capic, iƚque ƚopo'nof'inyacu 11 Maicunc'aipimaye, caxa'huelhuo',

ƚaitaƚ. cu'ilhuo': Aimolihuej'me lafane


Iƚque ƚapic ma' iya' ai'huijf'epa, coƚpicuejma'. Iƚe ma tipa'nelhuo',
caxina juaiconapa ac'a, xonca tijouƚa' aimolihuejyacu ȽanDios.
acueca' lipitali. Toƚ'nujuaisle: Ma le'a toluyalaicoyi
Pe no'huaiyijmpá iƚque jifa'a li'a ƚamats', aimicoƚyacolhuo'.
ƚacui'impa Ƚapic, maƚniya 12 Toƚmana' petsi lan xanuc'

aimixinyacu calaic'ata, aimimetsaicoyi ȽanDios. Ma


aiminesyacu: “ȽanDios molihuejcoyi ȽanDios tinescolhuo'
aƚfel'mipa”. a'ijc'a. Camilhuo': Ti'iƚa' mane ac'a
7 Ja'ni toƚ'huaiyijnyi Cristo, “…
  loƚ'ejma', ma latenƚcocoya. Toƚta'a
iƚque ƚacui'impa Ƚapic”, ȽanDios tehuelojm'molhuo' monƚ'eyi al c'a.
timetsaicotolhuo'. Locuenaye lan Tijouƚa' ticuaitsi litine timujxoxi
xanuc' ituca' lo'iyacola'. Iƚne pe jiƚpiya ȽanDios, iƚne timetsaico'me
aimihuejcoyi, tixinyi Cristo to “… ma' anDios.
ƚapic ƚetets'ipa nolanc'epá lajut'ƚ”. 13 Ma' moƚ'nujuaisyi ƚaƚPoujna

Jouc'a tixim'me joupa i'ipa ƚapic tolihuejcotsola' lincuxepá, iƚne


xonca ƚaicuicoya. Iƚque “… ƚapic nomana' fa'a li'a ƚamats'. Ja'ni
xonca tilanc'e ƚaitaƚ, aimecangeya cal rey, iƚque xonca cal cuecaj
lajut'ƚ”. 8 Jouc'a tixinguf'me to “…
  quincuxepa, 14 ja'ni pe lifajpola'

ƚapic ƚoc'ui'eyacola' lan xanuc'”. cal rey, tolihuejcotsola'. Iƚniya


Jiƚque cal cueca' capic tixcai'e'mola'. ƚommepola' titeƚ'mintsola' petsi
Aimihuejcoyi Lataiqui', toƚiya no'epá lixcay, jouc'a tixoc'innila'
tixcai'e'mola'. Joupa ixpic'epa quileta petsi no'epá al c'a.
ȽanDios iƚe loyalaicoyacu. 15 Camilhuo': Tolihuejcotsola'

9 Imanc' ȽanDios joupa


  lincuxepá. Toƚta'a tonƚ'e'me lipic'a
i'huijf'epolhuo', i'epolhuo' e'aillí, ȽanDios, tonƚ'e'me ma le'a al c'a,
anuli toƚcuxeta. Tixinnilhuo' toƚ‑ch'ixc'e'mola' lan tonno petsi
to anuli al nación apaxi, ma' aiquiƚcueca.
i'huexi. I'e'epolhuo' ma' ixanuc'. 16 Tama imanc' a'i quiƚ'huexi

Toƚta'a li'e'ecopolhuo' toluya'aƚe, loƚf'as xanuc' nomana' fa'a li'a


toƚmujtsoƚtsi te ts'i'ic' al c'a ƚamats', aimoƚnes'me: “Ailopa'a
lipicuejma', li'ejma' ȽanDios. naƚcuxeya, ca'e'ma nixpiya”. A'i.
Maƚque ȽanDios ijoc'ipolhuo' Xonca tolihuejco'me ȽanDios
mipa'a pangay muf loƚpicuejma'. locuxe'epolhuo'. Ma' iƚque
Iƚque epalc'o', ulif'epolhuo' oƚPoujna. 17 Jahuay ts'iƚpenic'

loƚpicuejma'. Oƚsimpá juaiconapa tolimetsaicotsola'. Nij naitsi


ac'a iƚe lepalc'o'. 10 Li'ipa, imanc'
  colatets'iyacu. Ti'hua monƚ'e'ela'
473 1 Pedro 2​, ​3

capic'a lapimaye, ti'hua Itsiya a'i toƚta'a loƚ'ejma'. Joupa


tulummoc'oƚe ȽanDios, ti'hua oƚpailinamma, olimetsaicopá
tolihuejcoƚe cal rey. ƚaƚPoujna. Iƚque ti'elhuo' cuenna,
18 Imanc' unc'imozó: Tolihuejco'me aimejac'yacolhuo'.

3

locuxe'epolhuo' loƚpoujnalá. Iya' aimipolhuo': Ja'ni


Tolihuejcotsola' jahuay iƚniya. Ja'ni unc'imozó tolihuejcotsola'
lan c'a xanuc' petsi aimixtuleyacu, loƚpoujnalá. Itsiya cu'ilhuo'
ja'ni a'ijc'a liƚpicuejma', ma' anuli unc'acaƚ'no', ma' anuli tolihuejcoƚe
tolihuejcotsola'. 19 Ma molihuejcoyi
  loƚpe'aillí. Toƚta'a, tama iƚniya
ȽanDios, ja'ni toƚteƚcoyi tama aimihuejcoyi Lataiqui' ti'i'ma
ailopa'a conƚ'epa, ti'iƚa' coƚsina' tolulij'mola'. Aimoƚsc'ai'iyacola',
ti'najtse'molhuo' maƚque ȽanDios. ma le'a loƚ'ejma' tolulijco'mola'.
20 Ja'ni toƚsnet'ƚyi lontafpolhuo' ma

2 Tixim'molhuo' joupa olanajpoƚtsi

moƚteƚcoyi coƚtuca' loƚjunac', ¿te lixcay. Tixim'molhuo' tolihuecoyi


ȽanDios tixinnilhuo' xonca ac'a iƚne loƚpe'aillí.
loƚ'ejma'? A'i. Monƚ'eyi al c'a, ja'ni 3-4 Imanc' unc'acaƚ'no',

toƚsnet'ƚyi miteƚ'milhuo', ƚinca aimolatej'moƚtsi,


ȽanDios tixim'molhuo' xonca ac'a aimoƚsueƚmot'ƚe'me te ts'i'ic'
loƚ'ejma', ti'najtse'molhuo'. loƚhuaƚfi'moƚtsi ƚoƚjuac o te
21 ȽanDios ijoc'ipolhuo' toƚteƚcoƚe
  coƚpo'noyacu loƚjune' a'oro o
toƚta'a. Ma toƚta'a liteƚcopa te coƚpo'noyacu xonca al c'a
Cristo lepi'impa laƚjunac'. Toƚta'a coƚpijahua'. Jahuay iƚe loximpa lan
aƚmuc'iponga' te ts'i'ic' al c'a aƚ'e'me. xanuc' ti'hua tijou'ma, aimicoƚya.
Alihuejle Cristo. 22 Cristo aiqui'aic'
  Imanc' tipa'a loƚ'adorno petsi
quixcay. Aiquinesqui lafelƚaiqueya aiqui'huáqui ni aimijouya, iƚe al
cataiqui'. 23 Limilojpá cataiqui'
  ts'e loƚpitine. Ma moluyalaicoyi
aimimiconala' toƚta'a. Miteƚma, amanxu a'i coyac'la, toƚmujyi al
aimitalai'e. Epi'ipa quimane c'a loƚpicuejma'. 5 Toƚta'a liƚ'adorno

ȽanDios, iƚque copa'a cal Juez lam paxi cacaƚ'no' no'huaiyijmpá


No'epa al ƚijca. ȽanDios nimajmpá luyaipa quitine,
24 Jiƚpe lancruz lilanc'ecompa
  iƚne tihuejcoyi liƚpe'aillí. 6 Toƚta'a

a'ec, itaic' laƚjunac'. Ma quituca' li'ejma' Sara. Iƚque ihuejco'ma


licuerpo ixingufcopa liteƚ'mimpa. Abraham, timi: “Maipoujna”. Imanc'
Toƚta'a lunƚu'eponga' laƚ'epa lixcay, jouc'a i'ipolhuo' to inaxque' Sara.
iƚe lixcay lijoupa lacani'eponga'. Iƚque oƚ'máma' ja'ni tonƚ'eyi al c'a,
ȽanDios lapi'iponga' al c'a ja'ni aimoƚsinyi caxpaiqui'.
laƚpicuejma', toƚta'a tipa'a al ts'e 7 Imanc' unc'ape'aillí,

laƚpitine. Li'ipa, imanc' extafpolhuo' aimolimenc'eco'me, iƚne loƚpenoye


cajunac'. Lixcai'empa Cristo, iƚque ahuata liƚpufxi. Toƚ'nujuaitsola'
iteƚcopa loƚjunac'. Toƚta'a ȽanDios toƚta'a, toƚmajm'me al c'a. Joupa
ixaƚ'menapolhuo'. 25 Li'ipa, imanc'
  aimipolhuo': Ni' anuli molatets'i'me.
ti'onƚcospolhuo' to lam mot'ƚ, iƚne Jouc'a loƚpenoye, aimolatets'i'mola'.
tiyelocoyi ni cua petsi loxpic'epa. Tolimetsaicola', iƚne ma' anuli
1 Pedro 3 474

imanc' tipa'a al ts'e loƚpitine. quixcay? Aimi'iya. 14 Ja'ni


ȽanDios ma' anuli tepi'itolhuo' toƚteƚcoyi tama aƚijca lonƚ'epa,


ƚoƚ'huexi. Ja'ni toƚ'nujuaitsila' toƚta'a ƚinca toluyalaicoyi al c'a. ȽanDios
aimi'iya mipa'neyacolhuo', ti'i'ma tipaxnelhuo'. Aimoƚsueƚmot'ƚe'me.
toƚpalaic'o'me ȽanDios. Iƚne noteƚ'mipolhuo' aimi'iya
8 Jahuay imanc' camilhuo':
  mixpaic'eyacolhuo'. 15 Toƚ'nujuaisle

Toƚ'etsoƚtsi anuli loƚpicuejma'. Cristo jiƚpe loƚpicuejma'. Iƚque


Ja'ni loƚpimaye titeƚcoyi, imanc' oƚPoujna. Toƚƚanc'e'e'moƚtsi
jouc'a toƚsintsoƚtsi to toƚteƚcoyi. loƚpicuejma'. Toƚta'a toƚtalai'e'me
Toƚ'etsola' capic'a jahuay naicuis'eyacolhuo'. Toƚtalai'e'me
lapimaye, toƚpalaic'otsoƚtsi nomiyacolhuo': “¿Te
al c'a, aimoƚ'e'moƚtsi acueca' capi'inyacolhuo'?” Aimolixtulecu.
loƚpicuejma'. 9 Ja'ni a'ijc'a
  Aimolatets'i'me naicuis'eyacolhuo'.
li'empolhuo', aimoƚ'e'cona'mola' 16 Jiƚpe loƚpicuejma' joupa oƚsina' te

jouc'a. Ja'ni timilhuo' cataiqui', ts'i'ic' latenƚcocopa ȽanDios. Ti'iƚa'


aimoƚmicona'mola' toƚta'a, ma toƚta'a lonƚ'ejma'. Ƚinca timana'
xonca toƚmi'mola': “ȽanDios pe nonescopá colihuequi Cristo.
tipaxnetsolhuo'”. Imanc' joupa Tinescoyi a'ijc'a. Iya' camilhuo':
oƚsina' ȽanDios ijoc'icopolhuo' Ma moƚ'huaiyijnyi Cristo ti'hua
tipaxnetsolhuo'. Toƚta'a oƚ'huexi tolihuejcoƚe. Toƚta'a tixim'me
lapi'iyacolhuo'. Toƚiya camilhuo' calaic'ata iƚne linfel'miyale.
toƚmi'mola': “Tipaxnetsolhuo' 17 Aimoƚnes'me: “Aƚ'eƚe al c'a,

ȽanDios”. 10 Al Paxi Liniƚingiya


  aƚ'eƚe a'ijc'a, ma' anuli aƚteƚco'me”.
tuya'e': Cacua: Xonca al c'a luyalaico'me
Imanc' ja'ni tetenƚcocotsolhuo' ja'ni aƚ'eyi al c'a, tama aƚteƚcoyi,
lapajnya, ja'ni toluyalaicoƚe ja'ni toƚta'a tixpic'e ȽanDios.
al c'a, 18 Toƚta'a liteƚcopa Cristo. Iƚque

camilhuo': Toƚcuxeƚe ƚoƚpaƚ, ailopa'a quijunac'. Ma laƚjunac'


aimoƚpalai'me quixcay. itaif'pa. Iƚque cal Ƚijca Xans. Illanc'
Jiƚpe loƚco aimipahuo a'ij ƚijca laƚ'epa. Iƚque i'najtsepa
lafelƚaiqueya cataiqui'. laƚjunac'. Toƚta'a aliƚoc'huai'iponga'
11 Aimoƚ'econa'me quixcay, tonƚ'eƚe ȽanDios. Jiƚpe lancruz ima'ayompa,
al c'a. ȽanDios epi'iconapa lipitine.
Tolahueƚe te co'iya moƚpac'eyacu 19 Ipo'no'ma licuerpo jiƚpe al pu'hua.

loyac', tijouƚa' toƚpo'noƚe Itsehuo'ma pe lomana' nomanapola',


loƚpicuejma' tolihuejle toƚta'a. iƚne itats'ila'. Jiƚpe uya'atsi Lataiqui'.
12 ȽaƚPoujna tehuelongila' pe 20 U'i'mola' iƚne pe aimihuejcoyi

no'epá al ƚijca, tiquimf'ela' ȽanDios. Ma milanc'e Noé al


mixa'hueyi. arca ȽanDios tixnet'ƚqui liƚ'ejma'
Pe no'epá quixcay, jouc'a iƚne lincuejlocale. Aiquiteƚ'mila'.
tixinnila', tixtuc'ola'. Lijou'ma, ma le'a lam paico
13 Ja'ni tixoqui cunlata monƚ'eyi
  lan xanuc' nitsulfoƚaipá al arca
al c'a, ¿naitsi no'eyacolhuo' aicunxaƚac'ila'. Iƚne lam paico
475 1 Pedro 3​, ​4

unƚu'e'mola' laja', jiƚpe texpef'que Xonca acueca' quixcay iƚe


al barco. 21 Toƚta'a ȽanDios
  lonƚ'epa. 4 Itsiya loƚf'as xanuc'

ti'onƚicojma lalapo'imponga' laja'. pe aimimetsaicoyi ȽanDios,


Oluyalaico'me jiƚpe laja' jouc'a aiquiƚcueca te co'ipolhuo'.
olunƚulpá imanc' noƚ'huaiyijmpá Tixinnilhuo' ituca' loƚ'ejma'. Iƚniya
Jesucristo, iƚque ƚimaf'i'inapa ti'hua tixis'mecoyoƚtsi ma mi'eyi
ȽanDios, ipa'anapa pe lomana' acueca' nixpiya. Imanc' a'i. Toƚiya
nomanapola'. Jiƚpe malapo'ininga' tinescolhuo' a'ijc'a lonƚ'epa. 5 Iƚne

a'i ma le'a quepaqueya laƚcuerpo. titalai'eta cal Cuecaj Juez. Iƚque


Aƚjoc'iyi ȽanDios latufc'e'etsonga' joupa ixpic'epa lo'eya. Petsi no'epá
laƚpicuejma', ti'iƚa' caƚsina' a'ijc'a, ja'ni ts'iƚmaf'i', ja'ni joupa
joupa liƚonc'e'eponga' laƚjunac'. imanapola', ma' anuli titeƚ'mi'mola'.
22 Jesucristo, maƚque aƚ'huaiyijnyi,

6 Toƚiya u'impola' nomanapola'

joupa if'ajnapa lema'a, ticutsu al Lataiqui' loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa


c'a camane ȽanDios. Jiƚpe lapaluc' ȽanDios. Tepenufle al ts'e quiƚpitine,
quema'a, tama acueca' ti'hua iƚe locuya ȽanDios, tama joupa
liƚmane, acueca' micuxeyi, jahuay i'inapola' to mi'ila' lan xanuc'
iƚniya nomana' pu'hua tihuejcoyi ts'iƚtaic' cajunac', imanapola'.
Cristo. 7 Joupa icuaico'me lijoucola'

4

Cristo mipa'a fa'a li'a quitiné. Jahuay tijou'ma,


ƚamats' iteƚco'ma. Imanc' aimicoƚya. Toƚiya toƚsuicoƚe
jouc'a toƚpo'noƚe loƚpicuejma', loƚpicuejma', toƚcuxe'moƚtsi al
ma moƚmana' fa'a li'a ƚamats' c'a, ti'hua toƚjoc'i'me ȽanDios.
toƚteƚco'me. Toƚspic'eƚe toƚta'a. 8 Aimolimenc'eco'me, ti'hua

Tijouƚa' aimi'iya moƚpai'iyacu tonƚ'econa'moƚtsi capic'a. Iƚe


loƚpicuejma'. Ƚinca, ticuicomma xonca al c'a capicuejma'. Petsi
aƚteƚcoƚe, toƚta'a tetec'om'me lapimaye ti'eyoƚtsi capic'a,
nulemma laƚ'epa a'ijc'a. 2 Ja'ni
  tama jiƚpe timenaquila'
toƚpo'no'me toƚta'a loƚpicuejma', ma acueca', aiminescoyacoƚtsi,
moƚmana' fa'a li'a ƚamats' aimi'iya aimi'nujuaiscoyacu li'epa liƚpimaye,
molihuejyacu lojanajpa locuenaye tama a'ijc'a. Timenc'e'eco'moƚtsi.
xanuc'. Ma coƚmaf'i' tolihuej'me 9 Tolapenuftsola' loƚpimaye

ȽanDios loxpic'epa. ƚolajut'ƚi. Toƚtes'mitsola'.


3 Iya' cacua: Joupa ixhuaita
  Aimoƚsim'me acuanuc' lolapi'ipola'.
lonƚ'epa a'ijc'a. Axpe' camats' 10 Jahuay imanc', anuli anuli,

tonƚ'eyi ma latenƚcocopola' loƚf'as ituca' ituca', ȽanDios epi'ipolhuo'


xanuc', iƚne pe aimimetsaicoyi loƚpicuejma' o loƚmane.
ȽanDios. Iƚniya ƚitiné tonƚ'eyi al Epi'icopolhuo' toƚtoc'itsoƚtsi. Itsiya
xujc'a, tolanant'liyi lixcay loƚjanajpa, toƚsuicoƚe al c'a lepi'ipolhuo'
timeyoquilhuo', tonƚ'eyi cal juicoƚ pe ȽanDios, toƚtoc'itsoƚtsi. 11 Ja'ni

juaiconapa a'ijc'a, tonlafot'ƚeyoƚtsi epi'ipo' lopicuejma' toya'aƚa' o


loƚf'as xanuc', toƚsnayi, jouc'a tomuc'iyaleƚa', iƚe lofmuya'aya
tonlaxc'onƚingoƚaiyila' landiosla'. ti'iƚa' mane litaiqui' ȽanDios, toƚta'a
1 Pedro 4​, ​5 476

topalaiƚa'. Ja'ni tipa'a lopenic' aimihuejcoyi Lataiqui' loya'apa iƚe


totoc'itsola' lapimaye, toxahue'eƚa' al c'a lixpic'epa ȽanDios? 18 Ja'ni

ȽanDios titoc'itso' ima', totoc'itsola' afule malunƚul'me illanc', tama


al c'a. Jahuay lonƚ'epa tonƚ'eƚe al aƚijca laƚ'epa, ¿te co'iyacola' petsi
c'a. Ja'ni toƚta'a tolihuejyi Jesucristo aimihuejcoyi locuxepa ȽanDios,
tixinim'me acueca' ȽanDios. iƚne tetets'iyi? ¿Petsi comanc'eyacu
Ma' iƚque anDios. Iƚque xonca iƚniya? 19 Toƚiya camilhuo': Imanc'

ti'hua limane. Toƚta'a timetsaicoƚe monƚ'eyi loxpic'epa ȽanDios,


lan xanuc'. Ti'hua timetsaicona'me ja'ni toƚteƚcoyi, toƚ'huaiyijnle
aimijouya. Ma toƚta'a ti'iƚa'. Amén. ȽanDios. Iƚque ti'e'molhuo' cuenna
12 Maicunc'aipimaye, ma
  loƚpitine. Iƚque aƚƚanc'eponga',
moluyalaicoyi lahuaicompolhuo', aimalatets'iyaconga'. Ma ti'hua
moƚsingufcoyi umla lateƚcoya, tonƚ'e'me al c'a.
aimoƚsueƚmot'ƚe'me, aimoƚnes'me:
5  Toƚta'a laifsc'ai'ipolhuo'
1-2 

“¿Te caƚ'icoponga' toƚta'a?” jouc'a imanc' litsilojpolhuo'


Toƚcuec'eƚe iƚe lo'ipolhuo'. 13 Xonca
  xanuc' noƚspijpá lataiqui'. Iya' jouc'a
tixojla' cunlata. Ma moƚteƚcoyi nitojpa xans. Miteƚma Cristo capa'a,
toluyalaicoyi to luyaicopa Cristo, aiximpa. Ticuaitsi litine timuj'moxi
to liteƚcopa iƚque. Toƚta'a tixoj'ma ma' anDios, iya' jouc'a capajm'ma,
cunlata juaiconapa jiƚpe litine limetsaico'ma.
ticuaiyunni Cristo, timuj'moxi ma' Camilhuo' imanc' litsilojpolhuo'
anDios. xanuc': Tonƚ'etsola' cuenna
14 Imanc' ma molihuejyi Cristo,
  loƚpimaye nomana' jiƚpe. Iƚne
ja'ni timinnilhuo' cataiqui', ƚinca ixanuc' ȽanDios. To ƚiƚpoujna
toluyalaicoyi al c'a. ȽanDios mot'ƚ ti'ela' cuenna limot'ƚ, toƚta'a
tipaxnelhuo'. Ƚi'Espíritu titoc'ilhuo', tonƚ'e'mola' cuenna lapimaye.
xonca timuc'ilhuo' naitsi iƚque Tixoj'ma cunlata tonƚ'e'me iƚe
Cristo. 15 Ƚinca petsi tima'ahualeyi
  loƚpenic'. Aimoƚcua'me: “Iƚe aipenic',
o tinantseyi, o ti'eyi lixcay, o ticohuaƚa' ca'e'ma”. Ni moƚcua'me:
titsufiyoƚtsi lo'epa locuenaye “Toƚta'a culij'ma caitomí”. Ma
lan xanuc', iƚne jouc'a titeƚcoyi, toƚpo'noƚe loƚpicuejma' toƚtoc'itsola'
titeƚ'minnila'. Imanc' a'i toƚta'a loƚpimaye. 3 Imanc' epi'impolhuo'

miteƚ'minyacolhuo'. 16 Ja'ni
  loƚpimaye tonƚ'etsola' cuenna, a'i
titeƚ'milhuo' ma molihuejyi Cristo, moƚcuxenai'mola'. Toƚmuc'i'mola'
aimoƚsim'me calaic'ata. Xonca jahuay lapimaye al c'a lonƚ'ejma'.
toƚmuj'moƚtsi aƚinca olihuequi Toƚta'a iƚne jouc'a tihuej'me al
Cristo. Toƚta'a toƚmuj'me acueca' c'a. 4 Ticuaitsi litine timuj'moxi

ȽanDios. cal Cueca' caPoujna mot'ƚ, iƚque


17 Camilhuo': Toƚmujle acueca'
  timetsaiconnolhuo' ac'a lonƚ'epa
ȽanDios. Joupa icuai'ma litine loƚpenic'. Tepi'innolhuo' lolulijyacu.
ȽanDios tipango'ma titeƚ'mi'mola' Toƚmajnta anuli Cristo aimijouya.
lixanuc'. Ja'ni tipango'ma pe 5 Imanc' cunc'amijcanó,

laƚmana', ¿te co'iyacola' petsi jouc'a tipa'a lonƚ'eyacu al c'a.


477 1 Pedro 5

Tolihuejcotsola' litsilojpola' xanuc' joupa ijoc'icopolhuo' toƚcuaitsa


noxpijpá lataiqui'. Ƚinca jahuay pe lopa'a. Ate'a toƚteƚco'me, tama
imanc' unc'apimaye. Ti'onƚcotsolhuo' tocomma to ahuata ƚitiné, tijouƚa'
to lam mozó, toƚtoc'itsoƚtsi. tilaitsufcotolhuo', timetsaicotolhuo'
Petsi no'nof'epoƚtsi, ȽanDios nulemma imanc' ixanuc'. Toƚmajnta
tipa'nela'. aimijouya.
Lam manxu, iƚne no'oc'epoƚtsi, Maƚque ȽanDios tilanc'e'e'molhuo'
ȽanDios titoc'i'mola'. loƚpicuejma', ti'iƚa' ma le'a al
6 Itsiya ja'ni toƚsingufyi
  c'a. Tepi'i'molhuo' coƚpicuejma'
acumta limane ȽanDios, xonca tolihuejle, aimolanaj'moƚtsi,
toƚ'oc'e'moƚtsi. Ticuaitsi litine tepi'i'molhuo' xonca coƚpujfxi,
loxpic'epa ȽanDios, ma' iƚque tifayi'molhuo'.
ti'nof'e'molhuo'. 7 Ja'ni toƚsingufyi

11 Ma ȽanDios xonca icueya

ipime lapajnya, ja'ni tocomma limane, toƚta'a timetsaicom'me.


to acueca' oƚtaic' ƚolitay, Ti'hua timetsaicom'me aimijouya.
toƚpo'noƚe lixaye ƚaƚPoujna. Iƚque Ma toƚta'a ti'iƚa'. Amén.
aimimenc'ecoyacolhuo'. Ti'hua 12 Jifa'a tipa'a ƚaƚpima Silvano,

ti'nujuaitsilhuo'. tiniƚi iƚta'a coƚje'e. Cumme'ma


8 Toƚspic'eƚe al c'a loƚpicuejma'.
  ti'huaƚa' titai'ma coƚje'e,
Toƚcuxe'moƚtsi al c'a. Toƚpo'noƚe ticuai'etolhuo'. Iƚque caxina to cal
cuenna. Ti'hualejma c'a capima. Ca'huaiyinge.
naixtuc'opolhuo', iƚque ƚonta'a Iƚta'a coƚje'e a'i quitoqui,
Satanás. Ti'onƚcospa to calxmu. oque' afane' cataiqui' le'a. Jifa'a
Tija'e' tumle'e. Tehuay naitsi aixc'ai'ipolhuo', nu'ipolhuo' te
ƚoma'aya, tite'ma nulemma. ts'i'ic' laƚtoc'iponga', laƚpaxneponga'
9 Toƚpa'neƚe iƚque Satanás. Ma
  ȽanDios. Aimolanaj'moƚtsi.
mi'hua molihuejyi Lataiqui', iƚe 13 Ƚaƚpima caca'no' nopa'a liƚya'

loya'apa lixpic'epa ȽanDios, ƚonta'a Babilonia, tinonilhuo'. Iƚque jouc'a


aimi'iya mimenac'iyacolhuo'. imanc' i'huijf'epolhuo' ȽanDios. Ma'
Toƚ'nujuaisle lo'ipola' loƚpimaye, anuli tinonilhuo' ƚai'hua Marcos.
iƚniya jouc'a nomana' fa'a li'a ƚamats'. 14 Toƚnontsoƚtsi, toƚtuc'o'moƚtsi

Iƚne tuyalaicoyi nuli to imanc'. Ma' loƚpeque. Toƚta'a toƚmuc'i'moƚtsi


anuli toƚteƚcoyi ma mixhuaispa tonƚ'eyoƚtsi capic'a.
loƚteƚcopa. 10 ȽanDios itine itine
  Tipac'e'entsolhuo' loƚpicuejma'
aƚtoc'inga', aƚpaxnenga'. Imanc' petsi jahuay imanc' petsi joupa
noƚ'huaiyijmpá Jesucristo, ȽanDios epenufpolhuo' Cristo.
478

LIJE'E SAN PEDRO LOCUENA


LINIȽ'EPOLA' LAPIMAYE

1 Iya' ninSimón Pedro, imozo


Jesucristo. Iya' nin'apóstol,
epaluc Jesucristo. Jifa'a quiniƚ'elhuo'
jouc'a ti'hua tilanc'e'e'molhuo'
loƚpicuejma', ti'onƚcota to al c'a
lipicuejma' ȽanDios. Jifa'a li'a
coƚje'e imanc' noƚ'huaiyijmpá ƚamats' lan xanuc' tijanajyi lixcay.
ȽanDios caƚ'Ailli' y Jesucristo Iƚe lojanajpa tijou'nela' iƚne liƚpitine,
Ƚalunƚu'eponga'. Iƚne ma' aƚijca tejac'e'mola'. A'i toƚta'a mi'iyacolhuo',
liƚ'ejma', toƚta'a epi'ipolhuo' joupa unƚu'empolhuo'.
loƚpicuejma' toƚ'huaiyijnle. Imanc', 5 Ƚinca, ȽanDios acueca' li'epa,

illanc' ma' anuli laƚ'huaiyijmpa. acueca' lepi'ipolhuo'. Imanc' jouc'a


Ma' anuli Lataiqui' lalapi'iponga' tipa'a lonƚ'eyacu. Aimoƚnes'me:
illanc' jouc'a imanc'. 2 Ma mi'hua
  “Ailopa'a caif'econaya”. Toƚmaf'iƚe.
molimetsaicola' ȽanDios y Jesús Ma monƚ'eyi ƚinca litaiqui' ȽanDios
ƚaƚPoujna, ti'iƚa' coƚsina' acueca' jouc'a ti'iƚa' ac'a lonƚ'ejma';
titoc'ilhuo', tipaxnelhuo'. Xonca ti'iƚa' mipa'a ac'a lonƚ'ejma' jouc'a
coƚsina' tipac'e'elhuo' loƚpicuejma'. toƚcuec'eƚe; 6 ma moƚcuec'eyi

3 ȽanDios iƚque ma' anDios,


  jouc'a toƚcuxe'moƚtsi al c'a;
acueca' ac'a li'ejma', aƚjoc'icoponga' ma moƚcuxeyoƚtsi al c'a jouc'a
lihuejle. Iƚque limane xonca toƚsnet'ƚ'me lo'ipolhuo'; ma
juaiconapa acueca'. Aimi'onƚspa moƚsnet'ƚyi jouc'a tonƚ'eƚe
laƚmane illanc' ninc'ixanuc'. Joupa latenƚcocoya ȽanDios; 7 ma 

lapi'iponga' jahuay laicuicoya al monƚ'eyi latenƚcocoya ȽanDios


ts'e laƚpitine. Aimalahue'eyaconga'. jouc'a tonƚ'etsola' capic'a lapimaye;
Lapi'iponga' laƚpicuejma' aƚ'eƚe ma monƚ'ela' capic'a lapimaye
ma le'a latenƚcocoya ȽanDios. toƚ'nujuaitsola' jahuay loƚf'as xanuc'.
Ma molimetsaicoyi ȽanDios 8 Ja'ni toƚta'a lonƚ'ejma', ja'ni

toƚsinguf'me iƚta'a. 4 Mipa'a toƚta'a


  toluyalaicoyi monƚ'eyi toƚta'a,
lipicuejma', li'ejma' ȽanDios icupa aƚinca ti'hua tolimetsaicoyi
cataiqui'. Iƚe lataiqui' licupa acueca' xonca Jesucristo, iƚque aƚPoujna.
cataiqui', juaiconapa ac'a. Jiƚpe Aimi'onƚyacolhuo' to iƚne nocuapá:
lu'iponga' te ts'i'ic' lalapi'iponga'. “Joupa ai'huaiyijmpa ȽanDios.
Imanc' nolapenufpá iƚe lataiqui' Ailopa'a caif'econaya.” 9 Iƚque petsi

478
479 2 Pedro 1​, ​2

aimi'ay to lainu'ipolhuo' ti'onƚcospa lahuelojmpá. 17 Malahuelojnyi


to cal fo'. Aimixina al culi'. Luyaipa ƚaƚPoujna, ȽanDios imetsaicopa,


quitine acueca' ixis'mepoxi li'epa epalc'o'ipa acueca' lipepalc'o'. Jiƚpe
quixcay. Itsiya joupa imenc'ecopa aƚcuej'me tipalay ȽanDios, iƚque
litine lepac'empa. Litine ȽanDios cal Cueca' juaiconapa. Maƚque
liximpa alimpio imenc'ecopa. tuya'e': “Iƚca'a ai'Hua, juaiconapa
10 Toƚiya cunc'aipimaye, toƚmaf'iƚe.
  caipic'a, latenƚma lipicuejma'”. 18 Iƚe

ȽanDios joupa ijoc'ipolhuo', joupa lataiqui' lopalaipa aƚcuejpá ma


i'huijf'epolhuo'. Toƚ―linc'iƚe co'huayomma lema'a. Laƚcuejpá
iƚe li'epa ȽanDios. Ja'ni tonƚ'eyi toƚta'a aƚmana' cal paxi quijuala
lainu'ipolhuo' aimejac'yacolhuo'. aƚejmale Jesucristo.
11 Toƚcuaita petsi aimijouya

19 ȽanDios jouc'a lapi'iponga'

licuxejma ƚaƚPoujna Jesucristo. liƚtaiqui' lam profeta, toƚta'a xonca


Jiƚpe tixoj'ma cunlata toƚtsuflaita. aƚ'huaiyijnyi Cristo. Iƚne liƚtaiqui'
12 Cacua: Ticuicomma tonƚ'eƚe
  tocomma to lepalc'o' lolif'epa jiƚpe
to lainu'ipolhuo'. Toƚiya joupa petsi pangay muf. Ticuicomma
aixpic'epa ti'hua ca'nujuaits'i'itolhuo' toƚpo'noƚe cuenna iƚe lataiqui',
iƚiya lataiqui'. Aicacua: Aicoƚsina'. tolihuejle. Tijouƚa' jiƚpe ƚolunxajma'
Ƚinca, joupa oƚsina' lainu'ipolhuo'. toƚsinguf'me titsahuehuo cal Xamna
Joupa imuc'impolhuo' al c'a al Quiƚic'ejma, iƚe tuya'e': “Joupa
Ƚinca Cataiqui', tolihuejyi. 13 Ma
  icuaico'ma litine”. Toƚsinguf'me
mipa'a ƚai'espíritu fa'a laicuerpo, acueca' epalc'o'ipolhuo' loƚpicuejma'.
iƚca'a ƚaix'huijma', iya' cacua 20 Xonca ticuicomma ti'iƚa' coƚsina'

ca'e'ma al c'a, camaf'i'i'molhuo'. te ts'i'ic' liƚtaiqui' lipalaipa lam


Ma ca'nujuaits'i'icona'molhuo' profeta. Aimipa'acoyi iƚne lataiqui'
lainu'ipolhuo'. 14 Tijouƚa' capo'noƚa'
  liƚpicuejma'. 21 Ni anulemma

nulemma laicuerpo aimi'iya quiƚspic'e quiƚtuca' te ts'i'ic'


ca'nujuaits'i'iconayacolhuo'. Aixina' loya'ayacu. Iƚne lam paxi profeta
aimicoƚya maƚmaya. ȽaƚPoujna uya'a'me ma le'a lu'ipola' ȽanDios.
Jesucristo joupa lu'ipa. Cal Espíritu Santo ujfxi icuxe'mola'
15 Jouc'a cacua: Tijouƚa' jiƚpe liƚpicuejma'.

2

aƚmaƚa' iya', imanc' ti'hua Li'ipa pe limajmpá lan


toƚ'nujuaitsa laifnu'ipolhuo'. Toƚiya xanuc' Israel jouc'a imajmpá
capi'i'moxi caipujfxi, cahuay te locuenaye profeta. Iƚne a'i cummela'
co'iya catoc'iyacolhuo', toƚta'a ȽanDios, mane infel'miyale. Pe
aimolimenc'ecoyacu. loƚmana' imanc' jouc'a ti'i'ma
16 Illanc' joupa lu'ipolhuo' te ts'i'ic
  toƚta'a. Ticuaicu lomxiye ts'iƚpic'a
li'epa, lo'eya ƚaƚPoujna Jesucristo. tifel'mitsolhuo'. Timuc'i'molhuo'
Lu'ipolhuo' acueca' ti'hua limane ituca' cataiqui', iƚe mane tejac'eyale.
iƚque. Lu'ipolhuo' ticuaiyoconno. Iƚne tetets'iyi ƚiƚPoujna, iƚque
Iƚe laƚtaiqui' a'i ma le'a caƚtaiquí joupa i'najtsepa liƚjunac'. Toƚta'a
illanc'. Illanc' joupa aƚsimpá tejac'eyoƚtsi. Litine mejac'eyacola'
limujpoxi cal Cueca'. Ma laƚ'u' aimicoƚya. 2 Ƚinca, axpela' tihuej'me.

2 Pedro 2 480

Ti'e'me nixpiya to lo'epa iƚne 9 Iƚiya li'ipa aƚmuc'inga' te ts'i'ic'


linfel'miyale. Toƚta'a tinesc'em'me li'ejma' ƚaƚPoujna. Iƚque ixina' lo'eya.
al Ƚinca Cane. 3 Iƚne lomxiye mane
  Pe nohuejcopá, tama tehuaiyingila',
iƚpic'a tulijle quiƚtomí. Quiƚtuca' tunƚu'e'mola'. Locuenaye pe a'ij
liƚpicuejma' tipa'a'me lataiqui' ƚijca lo'epa, ituca' lo'iyacola'. Iƚniya
lopalaiyacu, coƚa' tifel'mitsolhuo'. ti'huequila' miteƚcoyi, ti'huaicoyi
Ƚinca, axpe' camats' ti'hua ticue ticuaitsi litine timitsola' te ts'i'ic'
iƚe loteƚ'miyacola'. Tama ticoƚi ma lo'iyacola'.
ti'huaijma. Tijouƚa' tecani'e'mola' 10 Pe a'ij ƚijca lo'epa, iƚne no'epá

nulemma. ma lojanajpa lafane capicuejma',


4 Cacua: Tecani'e'mola'. Ƚinca ni
  tixis'meyoƚtsi toƚta'a, tetets'innila'
quimenc'e'econnila' lapaluc' quema'a, lincuxepá nomana' lema'a, xonca
ni'epá quixcay. Ecajm'mimpola' al titeƚ'mi'mola'. Iƚne lixcay xanuc'
pu'hua al muf. Jiƚpe i'huequimpola' aimixpailiquila', ma quiƚtuca'
ticuaitsi litine titeƚ'mim'mola'. tixpic'eyi liƚpicuejma'. Tetets'innila'
5 Jouc'a a'i cunƚu'e li'a ƚamats'
  lan tsila' lapaluc' quema'a. Tinescoyi
li'ipa al te'a. Ni quimenc'e'ecola' a'ijc'a. 11 Lapaluc' quema'a, iƚne

li'epa lan xanuc' limajmpá. Ma xonca lan tsila' juaiconapa,


le'a unƚu'e'mola' apaico lan xanuc'. tama xonca acueca' liƚpujfxi,
Anuli Noé jouc'a locuenaye lan aimicufquinnila' iƚniya no'epá
caitsi. Iƚque Noé uya'a'ma: “ȽanDios quixcay. Aimija'ayi, aimu'iyi
aƚijca lo'epa”. Locuenaye lan ȽanDios, aimimiyi: “Toƚta'a, toƚta'a
xanuc' pe aimihuejcoyi ȽanDios, lo'epa iƚne lan xanuc'”.
iƚne ima'a'mola' laja', litine 12 Iƚne lixcay xanuc' aimicuec'eyi.

licui'ma ƚaxpaiqui' cacui. 6 Jouc'a


  Ti'onƚcospola' to linneja petsi
ecani'e'mola' ƚiƚeloƚya' Sodoma ailopa'a quiƚpicuejma'. Imajnlicota
y Gomorra. Ipi'e'mola' nulemma. ti'noƚintsola' tima'antsola'. Iƚne
Ipanenni ma le'a api'. Jiƚpe tama tama aiquiƚsina' lonescopa ti'hua
joupa i'ipa, ma ti'hua timuqui tipalaicoyi, tetets'iyi. Ma mi'eyi
te ts'i'ic' lo'iyacola' iƚne petsi iƚta'a lixcay tecani'em'mola'
aimihuejcoyi ȽanDios. nulemma. 13 Toƚta'a lolijyacu.

7 Ƚinca, unƚupa Lot. Iƚque ac'a


  Ti'najtse'em'mola' iƚne pe a'ij ƚijca
xans, iximpa ipime lapajnya jiƚpe lo'epa.
liƚya' petsi nixpiya lo'epa lan xanuc' Iƚne ma tetenƚcocoyoƚtsi
pe aimihuejcoyi locuxepa ȽanDios. quiƚtuca'. Mane tehueyi lopa'a fa'a
8 Lot aƚijca xans, mipa'a liƚya'
  li'a ƚamats', iƚe aimicoƚya, ti'hua
Sodoma itine itine iximpola' lo'epa tijou'ma. Aiquiƚsina' calaic'ata,
lan xanuc' pe aimihuejcoyi ȽanDios. tama infel'miyale. Tixoqui
Iquimf'e'mola' lonespa. Iƚque al c'a quileta titsuflai'me pe loƚmana'.
lipicuejma' aimetenƚma loximpa, Toƚtetso'me anuli jiƚpe loƚjuic.
loquimf'epa. Tocomma to quituca' Iƚne ma le'a tixis'meco'molhuo',
titeƚ'miyoxi. timints'e'e'molhuo' loƚjuic.
481 2 Pedro 2​, ​3

14 Tehuelaifinnila' lacaƚ'no'. Ja'ni 20 Petsi joupa imetsaicopá


aimetenƚma ȽanDios ti'hua ti'eyi ƚaƚPoujna Jesucristo Ƚalunƚu'eponga',
toƚta'a, aimixospola'. Tifel'minnila' joupa enajpoƚtsi lixcay lopa'a fa'a li'a
petsi a'i quifayiya liƚpicuejma'. ƚamats', ticuicomma ti'hua tihuejle
Aimicuayi: “Joupa ixhuaita”. Ti'hua al c'a. Ja'ni titsuflaiconaƚe lixcay
tijanajconayi. Ihueyipá toƚta'a cane, ja'ni tulijconatsola' nulemma
liƚ'ejma'. ȽanDios joupa icuajpola'. iƚta'a lixcay, acueca' a'ijc'a lo'iyacola'.
15 Iƚne joupa enajpoƚtsi al Ƚijca
  Ƚinca, tama al te'a a'ijc'a lo'iyacola',
Cane, ejac'pola'. Tihuejyi li'ejma' itsiya xonca acueca' lo'iyacola'.
Balaam i'hua Beor. Iƚque ticua: 21 Iƚne coƚa' aiquilimetsaijma al

“Aiquihuejcoya ȽanDios. Toƚta'a C'a Cane. Toƚta'a aij tine lo'iyacola'.


culij'ma caitomí. Aƚ'najtse'ma.” Iƚne ma' imetsaicopá iƚe Lane,
16 Iƚque ma' aimihuejma ȽanDios
  lijoupa ipailinamma. Etets'ipá al
italempa, imuc'im'me a'ijc'a li'ejma'. Paxi Cataiqui' locuxepola', iƚe li'ipa
Ƚiburro, inneja aimi'iya mipalaiya, lepenufpa. 22 Li'ipola' to minesqui

ipalai'ma to cal xans. Toƚta'a lataiqui', ti'onƚcospola' to: “Cal


etequenni lipemac'ta cal profeta tsiqui joupa icuaicona'ma petsi
Balaam. linajhuo'ma, titeconghua”. Jouc'a
17 Pe naihuejpá li'ejma' Balaam
  tuya'e': “Ƚijna mijou'ma mepo'im'me
ti'onƚcospola' to al pu'hua caja' timelfaiconghua ƚixitsqui”. Ma' al
joupa ijuƚpa. Ti'onƚcospola' to ƚinca loya'apa iƚe lataiqui'.
ƚummahuay ti'hua tinulyi
mi'hua ƚahua' juaiconapa. Iƚque
ƚummahuay aimicui'e. Joupa
3 Maicunc'aipimaye, joupa
niniƚ'epolhuo' anuli loƚje'e.
Itsiya quiniƚ'elhuo' ocuena
ilanc'empa petsi locuaiyacu iƚne coƚje'e. Iƚiya loque' loƚje'e ma'
lan xanuc'. Jiƚpe ailopa'a quepalc'o', anuli cu'ilhuo'. Imanc' joupa
pangay muf. 18 Liƚtaiqui' lopalaipá
  i'ipa ac'a loƚpicuejma', a'i ma le'a
iƚniya atsila' juaiconapa. Aimi'iya moƚ'e'eyoƚtsi. Quiniƚ'econalhuo'
muhuaƚc'enyacu. Tifel'miyaleyi, caxc'ai'ilhuo' toƚsuicoƚe al c'a
tu'iyaleyi: “Ailopa'a tintsi. Iƚe iƚe loƚpicuejma'. 2 Camilhuo':

nixpiya loƚjanajpa, ne', tonƚ'e'me.” Toƚ'nujuaisle liƚtaiqui' lam paxi


Toƚta'a timinnila' tifel'minnila' iƚne profeta, iƚiya lataiqui' linespa
petsi al quite' enajpoƚtsi liƚf'as xanuc' luyaipa quitine. Toƚ'nujuaisle jouc'a
laimenajpola'. 19 Lomxiye nocuapá:
  lataiqui' licuxepa ƚaƚPoujna, iƚque
“Tolihuejle laƚtaiqui'. Toƚta'a aimi'iya Ƚalunƚu'eponga'. Maƚe litaiqui'
micuxenyacolhuo'”, a'ij ƚinca iƚta'a ƚaƚPoujna joupa lu'ipolhuo' iƚne lan
lonespa. Maƚniya aimicuxeyoƚtsi apóstole icuaitsa pe loƚmana'.
quiƚtuca'. Mane tihuejcoyi lixcay 3 Xonca ticuicomma toƚ'nujuaisle

lopa'a jiƚpe liƚpicuejma', iƚe ticuxela'. lo'iya lijoucola' quitiné. Iƚniya


Cal xans pe joupa uliquimpa ƚitiné ticuaicu lintaluntseyale.
ti'onƚcospa to cal mozo. Iƚe locuxepa Titaluntse'me ma mi'eyi lixcay
tocomma to ipoujna. Toƚta'a cacua: lojanajpa iƚne quiƚtuca'. 4 Tines'me:

Aimicuxeyoƚtsi iƚne. “Joupa icumpa cataiqui' ticuaihuo


2 Pedro 3 482

cal Cristo, timuj'moxi fa'a li'a “Mouqui o pitsu cacuaita”. Toƚta'a


ƚamats'. Aiqui'ic' toƚta'a. Joupa ticuaihuo al Cueca' Quitine. Iƚe
imanapola' laƚtatahueló. Ailopa'a litine ma muna'e' juaiconapa, lema'a
qui'ipa. Ma to mipa'a litine tejac'ma. Ƚepalaƚc'o' nomana' lema'a
lilanc'empa li'a ƚamats', ma' anuli acueca' tepat'ƚnatola', tijana'mola'.
ipanemma.” Ma' anuli li'a ƚamats', ƚunga tipi'e'ma
5 Iƚne nonespá toƚta'a
  jouc'a jahuay lilanc'empa lopa'a
aiquiƚ'nujuaitsi te li'ipa. Ma quiƚtuca' jiƚpe. 11 Toƚta'a tejac'na'mola' jahuay

i'epá imenc'ecopa. Li'ipa timana' laƚsimpa itsiya.


lema'a jouc'a li'a ƚamats'. Jiƚe ƚamats' Ja'ni toƚcuec'eyi iƚe lo'iya,
ipayonge laja'. Maƚe laja' titoc'i toƚspic'e'me tolimetsaicotsoƚtsi ma'
ƚamats' aimeteƚquehuo. ȽanDios ma i'huexi ȽanDios, toluyalaico'me
linespa, toƚta'a i'ipa. 6 Maƚe laja', iƚe
  toƚta'a. Tonƚ'e'me ma latenƚcocoya
lopa'a al 'ocay quema'a jouc'a iƚe al ȽanDios. 12 Tixoqui cunlata

toncay, eteƚpa li'a ƚamats'. Ƚamats' toƚ'huaico'me locuaicoya al Cueca'


imanna caja'. 7 Lema'a jouc'a li'a
  Quitine, timujxoxi ȽanDios. Ja'ni
ƚamats' laƚsimpa itsiya, tiƚmana' tonƚ'eyi latenƚcocopa ȽanDios,
iƚ'huaijma ƚocuaicoya ƚunga, iƚe Litine aimicoƚya locuaicoya.
tipi'em'mola'. Litaiqui' lonespa Ticuaitsi jiƚe Litine lema'a tunaita,
ȽanDios ti'huejc'ela' ticuaitsi al tija'ma. Iƚe ƚunga juaiconapa
Cueca' Quitine. Jiƚe Litine cal tepat'ƚnatola' ƚepalaƚc'o', toƚta'a
Juez titeƚ'mi'mola' lan xanuc' petsi tija'mola'. 13 Illanc' jouc'a imanc'

aimihuejcoyi, tejac'e'mola'. aƚ'huaicoyi a'i ma le'a tipitsola'


8 Maicunc'aipimaye, xonca
  lema'a y li'a ƚamats'. Xonca
toƚ'nujuaisle iƚca'a lataiqui': Ja'ni aƚ'huaicoyi ti'iƚa' ma to loya'apa
ti'iƚa' imbamaj maxnu camats', litaiqui' ȽanDios licupa. Aƚ'huaicoyi
ja'ni ti'iƚa' ma le'a anuli quitine, ti'iƚa' al ts'e lema'a, ti'iƚa' al ts'e li'a
ƚaƚPoujna tixina'ma ma' anuli. ƚamats'. Jiƚpiya ti'e'me ma le'a al
9 Ƚinca timana' nocuapá: “Joupa
  ƚijca.
uyaiconapa litine. ȽanDios 14 Cunc'aipimaye, ja'ni

aimi'eya to licuapa.” A'ij ƚinca toƚ'huaicoyi toƚta'a lo'iya, toƚmaf'iƚe,


lonespa iƚniya. Ma ticuaitsi litine toƚpo'noƚe loƚpicuejma' ti'iƚa' ac'a
lixpic'epa ȽanDios, ƚaƚPoujna loƚ'ejma'. Tijouƚa' ticuaiconanni
tenant'ƚi'ma litaiqui' lijoupa licupa. ƚaƚPoujna aimoƚsueƚmot'ƚeyacu.
Aimicoƚcoconaya. Iƚque tixinnilhuo' Iƚque tixim'molhuo' ailopa'a
unc'icuanuc'la. Ipic'a jahuay coƚxis'mecoyoƚtsi. 15 Toƚ'nujuaisle

tixhuej'menanca al xujc'a lo'epa. te cocoƚcopa ƚaƚPoujna. Iƚque


Aimixpic'e mejac'eyacola'. Ticua: “Ni' ti'hua tixnet'ƚqui. Aimixtuc'ola'
anuli mejac'ya”. nulemma pe no'epá lixcay. Ticua:
10 Ma' aƚinca ticuaihuo iƚe al
  “Tunƚu'entsola' axpela'”. Ma toƚta'a
Cueca' Quitine lecui'impá: Litine u'ipolhuo' ƚacaƚpima Pablo jiƚpe
ƚaƚPoujna. Cal namas no'huapa loƚje'e liniƚ'epolhuo'. Jiƚpe imuj'moxi
ipuqui' aimuya'e', aimu'iyale'ma: acueca' lipicuejma' lepi'ipa ȽanDios.
483 2 Pedro 3

16 Pablo jahuay ƚije'e ma' anuli laimenac'iyale cataiqui',


tinescojma lo'iya. Jiƚpe ƚije'e tipa'a toƚpai'i'moƚtsi loƚpicuejma'
ƚataiquí acueca' ipime, afule tama itsiya joupa ifayipolhuo'.
maƚcuec'eyi. Iƚne lan xanuc' pe a'ij Tileco'molhuo' pe aimihuejcoyi
cueca' quiƚpicuejma', aiquiƚmuxejma, locuxepa ȽanDios. 18 Imanc' a'i

aiquifayiya liƚpicuejma', iƚne mi'i'molhuo' toƚta'a. Xonca ti'hua


aiquiƚcueca litaiqui' Pablo, xonca tolapenuf'me lotoc'ipolhuo',
tixnic'eyi. Ma' anuli aimuhuaƚyi lopaxnepolhuo' ƚaƚPoujna
locuenaye ƚataiquí liniƚijmpa jiƚpe Jesucristo, iƚque Ƚalunƚu'eponga'.
al Paxi Liniƚingiya. Ma mi'eyi Ti'hua tolimetsaico'me, toƚta'a
tejac'e'moƚtsi. xonca tolihuej'me.
17 Imanc' unc'aipimaye, joupa
  Ma' iƚque anDios, itsiya toƚta'a
oƚsina' iƚe lo'iya. Toƚpo'noƚe mipa'a, tijauhuamlaicota ma anuli
cuenna. Ja'ni tetenƚcocolhuo' mipa'a. Toƚta'a ti'iƚa'. Amén.
484

AL TE'A LIJE'E SAN JUAN


LINIȽ'EPOLA' LAPIMAYE

1  ipangopa jahuay, iƚque tipa'a.


L 7 Pe lopa'a ȽanDios jiƚpiya pangay
Illanc' joupa aƚquimf'epá epalc'o', ailopa'a quixcay. Ja'ni
laƚpalaic'oponga', joupa aƚsingopá toƚta'a laƚpepajnya, aƚinca aƚejmale
laƚ'u', lahuelojmpá, limetsaicopá laƚpimaye. Tijouƚa', ja'ni a'ijc'a
naitsi iƚque. Laƚmane' joupa laƚ'epa aimaƚmanecu nulemma.
aƚ'noƚ'e'epá limane'. Illanc' Lijuats' lixcuajaipa Jesucristo ƚi'Hua
maluya'ayi, aƚpalaicoyi iƚque ȽanDios ti'hua alapac'enga'.
ƚacui'impa: Lataiqui'. Iƚque Lataiqui' 8 Aimi'iya maƚnesyacu: “Iya'

imaf'i'. Lipitine aimijouya. Maƚe aicai'aic' quixcay. Ailopa'a caijunac'.”


litine tepi'iyale. 2 Iƚque imujpoxi.
  Ja'ni toƚta'a aƚnesyi aƚfel'miyoƚtsi.
Illanc' joupa aƚsimpá, luya'ayi, Al Ƚinca Cataiqui' aiquitsufaic'
lu'ilhuo' imanc' te ts'i'ic' lipitine pe laƚpicuejma'. 9 Ja'ni aƚmiyi ȽanDios:

aimijouya. Iƚque petsi aimijouya “Ƚinca, tipa'a laijunac'”, iƚque


lipitine tiƚmana' anuli qui'Ailli' limenc'e'eco'monga' iƚna'a laƚ'epa.
ȽanDios, imujpoxi, aƚsimpá. Lapac'e'monga' al xujc'a. Toƚta'a
3 Itsiya jouc'a lu'ilhuo' imanc' te
  li'ejma' ȽanDios. Iƚque ti'e'ma ma to
ts'i'ic' laƚsimpa, laƚquimf'epa. Ja'ni linespa. Ti'e'ma al ƚijca. 10 ȽanDios

tolapenuf'me iƚe laƚtaiqui' aƚinca joupa lu'iponga': “O'epa quixcay”.


aƚejmale'me. Illanc' aƚejmale Ja'ni aƚcuayi: “Aicai'aic' quixcay”,
ȽanDios caƚ'Ailli' y Jesucristo, iƚque litaiqui' aiquitsufaic' laƚpicuejma'.
ƚi'Hua ȽanDios. Imanc' jouc'a ti'i'ma Tocomma to aƚcuayi: “ȽanDios
tonƚejmale'me toƚta'a. 4 Aƚcuayi: infel'miyale”.

2

Tenanƚƚa' laixojcopa calata. Toƚiya Imanc' unc'ainaxque' iƚta'a


aliniƚ'elhuo' iƚta'a coƚje'e. caifniniƚ'ecopolhuo' coƚje'e
5 Jesucristo joupa lu'iponga'
  aimoƚ'econa'me lixcay. Ja'ni
laluya'ayacu. Itsiya cu'ilhuo' imanc', limenajponga', ja'ni joupa aƚ'epá
ticua: “ȽanDios lipicuejma' pangay lixcay, jiƚpe pe lopa'a caƚ'Ailli'
epalc'o', ailopa'a quixcay”. 6 Toƚiya,
  ȽanDios tipa'a Jesucristo
ma maƚnesyi: “Illanc' aƚejmale Naƚtalai'ecoponga'. Iƚque ailopa'a
ȽanDios”, ja'ni ti'hua aƚ'eyi quixcay quijunac', ma' aƚijca li'epa. 2 Iƚque

a'ij ƚinca iƚe laƚnespa. Aƚfelƚaiqueyi. i'najtsepa laƚjunac'. Toƚta'a ipac'epa

484
485 1 Juan 2

lipoyac' ȽanDios. I'najtsepa laƚjunac', 12 Imanc' unc'ainaxque', ȽanDios


jouc'a i'najtsepa liƚjunac' jahuay lan joupa imenc'e'ecopolhuo' loƚ'epa
xanuc' nomana' ni petsi li'a ƚamats'. lixcay, imetsaicopolhuo' olihuequi
3 Ja'ni aƚ'eyi laƚcuxe'eponga'
  iƚque ƚecui'impa Jesucristo. Toƚiya
ȽanDios, aƚsina' aƚinca limetsaijma. quiniƚ'elhuo' iƚta'a coƚje'e. 13 Imanc'

4 Pe nocuapa: “Nimetsaijma
  unc'a'aillí, olimetsaijma iƚque
ȽanDios”, tijouƚa' aimi'ay locuxe'epa, Nopa'a lipangopa li'a ƚamats'. Toƚiya
iƚque cal xans tifelƚaique. Al Ƚinca quiniƚ'elhuo' iƚta'a coƚje'e. Imanc'
Cataiqui' aiquitsufaic' lipicuejma'. unc'amijcanó, joupa olulijpá
5 Ja'ni aƚ'eƚe laƚcuxe'eponga' ȽanDios,
  ƚixcay xans, iƚque ƚonta'a. Toliya
aƚinca aƚ'eyi capic'a iƚque. Toƚta'a quiniƚ'elhuo' iƚta'a coƚje'e.
aƚsina' ȽanDios lapenufponga'. 6 Pe   Imanc' inaxque' ȽanDios, joupa
nocuapa: “Iya', ȽanDios lapenufpa”, olimetsaicopá coƚ'Ailli'. Toƚiya
ticuicomma ti'iƚa' li'ejma' to li'ejma' quiniƚ'elhuo' iƚta'a coƚje'e. 14 Imanc'

Cristo. unc'a'aillí, olimetsaijma iƚque


7 Maicunc'aipimaye, iƚta'a
  Nopa'a lipangopa li'a ƚamats'. Toƚiya
laininiƚ'epolhuo', laifxc'ai'ipolhuo' quiniƚ'elhuo' iƚta'a coƚje'e. Imanc'
a'ij ts'e cataiqui'. Imanc' joupa unc'amijcanó tipa'a loƚpujfxi. Joupa
oƚcuejpá lataiqui', olapenufpá jiƚpe olapenufpá litaiqui' ȽanDios. Iƚe
litine loƚ'huaiyijmpa Jesucristo. lataiqui' copa'a loƚpicuejma'. Joupa
Maƚe lataiqui' cu'ilhuo', caxc'ai'ilhuo' olulijpá ƚixcay xans, iƚque ƚonta'a.
itsiya. 8 Iƚe lataiqui' laifxc'ai'ipolhuo'
  Toƚiya quiniƚ'elhuo' iƚta'a coƚje'e.
jouc'a canescojma to ats'e cataiqui'. 15 Cunc'aipimaye, aimoƚjanaj'me

Toƚta'a imuj'ma Cristo. Uya'apa moluyalaico'me to lan xanuc'


mipa'a fa'a li'a ƚamats'. Ma' anuli nomana' fa'a li'a lamats', iƚne
toƚmujyi imanc'. Li'ipa pangay naihuejpá quiƚtuca' liƚpicuejma'.
muf loƚpicuejma', itsiya a'i. Fa'a Aimoƚjanaj'me lopa'a fa'a. Naitsi
li'a ƚamats' ti'hua tuyaijma al ti'onƚicoyoxi toƚniya o tijanaca
muf, lepalc'o' joupa ipangopa toƚna'a, iƚque aimi'ay capic'a
tepalc'o'iyale. Iƚe lataiqui' aƚinca ȽanDios, xonca ti'ay capic'a lopa'a
epalc'o'. fa'a li'a ƚamats'. 16 Lan xanuc' pe

9 Pe nonespa: “Iya', lepalc'o'


  aimimetsaicoyi ȽanDios iƚne
alulif'e”, tijouƚa' ja'ni ti'ay quipilaic' ticuxeyoƚtsi quiƚtuca'. A'ijc'a
ƚipima, a'ij ƚinca iƚe linespa. lojanajpa iƚniya. Tehuelojnyi,
Lipicuejma' tipanemma muf. tijanajyi. Tinescoyoƚtsi xonca ac'a
10 Naitsi no'epa quipic'a ƚipima iƚque
  ƚiƚ'hueca, xonca' ac'a lo'epa. Iƚe
ƚinca aimenajyoxi lepalc'o', ailopa'a liƚ'ejma' aiqui'huayoya ȽanDios.
cuc'uilitsufeya. 11 Pe no'epa quipilaic'
  Iƚque aimimuc'iyale toƚta'a. Iƚe
ƚipima iƚque lipicuejma' amuf. iƚ'ejma' liƚf'as xanuc' nomana' li'a
Toƚta'a tuyaijma lapajnya. Aiquixina' ƚamats'. 17 Iƚca'a ƚamats' aimicoƚya.

te ts'i'ic' lipene lo'huapa. Aiquixina' Ti'hua tuyaipa. Jouc'a tijouna'ma


pe cotseya. Al muf lopa'a lipicuejma' jahuay lojanajpa iƚniya pe
i'e'epa afo'. aimimetsaicoyi ȽanDios. Petsi
1 Juan 2​, ​3 486

no'epá lixpic'ejma' ȽanDios, iƚniya aCristo”, iƚniya joupa epenufpá


aimijouya liƚpitine. caƚ'Ailli' ȽanDios jouc'a.
18 Cunc'ainaxque' camilhuo': Joupa

24 Imanc' aimolihuej'me ocuena

icuai'me lijoucola' quitiné. Joupa cataiqui'. Lipangopa loƚ'huaiyijmpa


oƚcuejpá limimpolhuo': “Ticuaihuo Jesucristo olapenufpá al Ƚinca
cal Anticristo. Iƚque naixtuc'opa Cataiqui', tipanenni iƚe lataiqui'
cal Cristo.” Itsiya timana' axpela' jiƚpe loƚpicuejma'. Mipa'a iƚe lataiqui'
lan anticristo. Toƚiya aƚsina' joupa jiƚpe loƚpicuejma' aimolanajyacoƚtsi
icuai'me ƚijoujma quitiné. 19 Iƚne lan
  ƚi'Hua caƚ'Ailli' ȽanDios, ni
anticristo enajpoƚtsi, aƚpo'noponga' aimolanajyacoƚtsi caƚ'Ailli' ȽanDios.
caƚtuca'. Tama li'ipa aƚejmalepá, 25 Cristo joupa icupa cataiqui'.

iƚne a'i capimaye. Ja'ni apimaye Icuapa: “Capi'i'mola' liƚpitine


coƚa' aƚmana' anuli itsiya. Joupa aimijouya”. Iƚe laƚpitine lapi'i'monga'
aƚpo'noponga' caƚtuca'. Toƚta'a ja'ni aimalanajyoƚtsi.
aƚmuc'iponga' te ts'i'ic' liƚpicuejma' 26 Toƚta'a laininiƚ'epolhuo'.

iƚniya. Tama anuli lalafot'ƚepoƚtsi Capalaicola' iƚniya pe ts'iƚpic'a


timana' petsi ituca' liƚpicuejma', a'ij tifel'miyaleƚe. 27 Imanc' ituca'

nuli illanc'. loƚpicuejma'. Cristo joupa


20 Imanc' a'i to iƚniya. Cal Paxi
  ipaxnepolhuo', olapenufpá
ƚi'Hua ȽanDios joupa ipaxnepolhuo'. cal Espíritu Santo. Toƚta'a
Epi'ipolhuo' cal Espíritu Santo. aimicuicomma comxi
Toƚta'a ti'i'ma toƚcuec'e'me jahuay mimuc'iyacolhuo'. Iƚque pe
litaiqui' ȽanDios, aimoƚnesyacu: ƚepi'impolhuo', jahuay timuc'ilhuo'.
“Aicaicueca”. 21 Itsiya ma
  Iƚque timuc'iyale al ƚinca.
quiniƚ'elhuo' coƚje'e aicacua: “Iƚne Aimifel'miyale. Cristo joupa
laipimaye aiquilimetsaijma al Ƚinca imuc'ipolhuo'. Aimolanaj'moƚtsi
Cataiqui'”. A'i. Joupa oƚsina' al iƚque.
Ƚinca Cataiqui' te ts'i'ic'. Oƚsina' te 28 Cunc'ainaxque', itsiya camilhuo':

ts'i'ic' loya'apa petsi naihuejpá al Aimolanaj'moƚtsi Cristo. Toƚta'a


Ƚinca Cataiqui'. Iƚniya aimuya'ayacu ticuaiconanni iƚque aimaƚsinyacu
lafelƚaiqueya cataiqui'. Aimi'iya. calaic'ata. Tixoj'ma calata
22 ¿Naitsi iƚque noya'apa
  limetsaico'me.
lafelƚaiqueya cataiqui'? Iƚque 29 Imanc' oƚsina' te ts'i'ic' li'ejma'

noya'apa toƚta'a ticua: “Jesús, iƚque ȽanDios. Iƚque ti'ay ma le'a al ƚijca.
a'ij Cristo. A'i iƚque munƚu'eyale.” Ja'ni toƚta'a oƚsina', jouc'a oƚsina' te
Petsi nocuapa toƚta'a copa'a cal ts'i'ic' liƚ'ejma' petsi aƚinca inaxque'
Anticristo. Iƚque tetets'i caƚ'Ailli' ȽanDios. Iƚne jouc'a ti'eyi al ƚijca.
ȽanDios, jouc'a tetets'i ƚi'Hua
ȽanDios. 23 Petsi natets'ipá ƚi'Hua

caƚ'Ailli' ȽanDios, nocuapá: “Iƚque


3 Juaiconapa acueca'
aƚ'eponga' capic'a caƚ'Ailli'
ȽanDios. Alacui'iponga': “Inaxque'
a'ij Cristo”, iƚniya aiquilepenufi ȽanDios”. Ma' aƚinca illanc'
caƚ'Ailli' jouc'a. Petsi naimetsaicopá inaxque' ȽanDios. Locuenaye lan
ƚi'Hua, nocuapá: “Iƚque ƚinca xanuc' nomana' fa'a li'a ƚamats'
487 1 Juan 3

aicalimetsaiconinga' toƚta'a. 9 Petsi


aƚinca inaxque' ȽanDios
Aimi'iya. Iƚne aimimetsaicoyi iƚne aimi'eyi lixcay. Jiƚpe
ȽanDios. 2 Maicunc'aipimaye, itsiya
  liƚpicuejma' ȽanDios joupa ifapa
aƚsina' illanc' inaxque' ȽanDios. Litaiqui'. Joupa epi'ipola' al
Tama toƚta'a aƚsina', aicaƚsina' te ts'e liƚpitine. Toƚta'a aimi'iya
ts'i'ic' mi'iya laƚsans, laƚpicuejma' mi'econayacu lixcay.
tipaicotsi pu'hua. Aicaƚmuc'inninga'. 10 Toƚta'a ti'i'ma tolimetsaico'mola'

Ƚinca litine timujxoxi ȽanDios lan xanuc' te ts'i'ic' liƚpicuejma'.


aƚsim'me iƚque ma to qui'ic'. Iƚe Iƚniya quiƚtuca' timuj'moƚtsi ja'ni
laƚsina' aƚmuc'inga' aƚsim'moƚtsi inaxque' ȽanDios, ja'ni inaxque'
pangay c'a laƚpicuejma' ma to ƚonta'a. Petsi aimi'eyi al ƚijca iƚne
lipicuejma' iƚque. Ja'ni a'i coƚa' a'i quinaxque' ȽanDios. Jouc'a
aimaƚsinyacu to qui'ic'. 3 Iƚne petsi
  petsi aimi'eyi capic'a liƚpimaye a'i
jouc'a no'huaiyijmpá toƚta'a, jahuay quinaxque' ȽanDios.
iƚniya, tenaj'moƚtsi lixcay, ti'i'moƚtsi 11 Lipangopa loƚ'huaiyijmpa

limpio, to ȽanDios pangay limpio Jesucristo u'impolhuo' toƚta'a.


lipicuejma'. Ixc'ai'impolhuo': “Aƚ'etsoƚtsi capic'a”.
4 Ja'ni aimalihuejcoyi ȽanDios

12 A'i toƚta'a li'ejma' Caín. Iƚque

locuxepa, iƚe laƚ'epa ma' ixcay. i'hua ƚonta'a. Ƚonta'a lo'epa ma le'a
Jahuay lo'epa ja'ni a'i to micuxe al xujc'a. Caín ima'apa ƚipima. ¿Te
ȽanDios, iƚe ma le'a ixcay. 5 Imanc'  quima'acopa? Ƚipima ac'a li'ejma',
joupa oƚsina' te quicuaicoco'ma Caín li'ejma' ixcay. Toƚta'a ima'apa
Jesucristo fa'a li'a ƚamats'. ƚipima.
Icuaicoco'ma liƚonc'e'etsonga' 13 Cunc'aipimaye, lan xanuc'

laƚ'epa lixcay. Jouc'a oƚsina' iƚque petsi aimimetsaicoyi ȽanDios


ƚinca aiqui'aic' quixcay. 6 Toƚiya
  tama ti'ennilhuo' capilaic',
petsi aimenajyoƚtsi Cristo, pe aimoƚsueƚmot'ƚecona'me. 14 Illanc'

joupa lepenufpola', iƚniya aimi'eyi aƚ'eyi capic'a laƚpimaye, toƚta'a


lixcay. Petsi no'epá lixcay iƚne aƚsinyi lapi'iponga' al ts'e laƚpitine
aimimetsaicoyi Cristo. Aiquiƚsina' ȽanDios. Li'ipa, anuli locuenaye
te ts'i'ic' lipicuejma'. lan xanuc' lajac'ponga'. Itsiya
7 Imanc' unc'ainaxque', toƚpo'noƚe
  a'i. I'ipa ituca' laƚpepajnya. Petsi
cuenna. Toƚta'a aimifel'miyacolhuo'. aimi'eyi capic'a liƚpimaye, iƚne ƚinca
Iƚne petsi no'epá al ƚijca ma ailopa'a al ts'e liƚpitine, ejac'pola'.
le'a iƚniya lan ƚijca xanuc'. Iƚne 15 Naitsi no'epa laic' ƚipima, iƚque

liƚpicuejma' aƚijca to al ƚijca inma'ahuale. Linma'ahuale ailopa'a


lipicuejma' ȽanDios. 8 Petsi no'epá
  al ts'e quiƚpitine.
lixcay iƚniya ixanuc' ƚonta'a 16 Illanc' joupa aƚsina' te ts'i'ic'

Satanás. Lipangopa li'a ƚamats' laƚ'eyacu ja'ni aƚinca' aƚ'ela' capic'a


iƚque Satanás joupa ixcay lo'epa. laƚpimaye. Cristo maƚ'enga'
Ƚi'Hua ȽanDios icuaicoco'ma fa'a li'a capic'a icupoxi tima'anƚe. Toƚta'a
ƚamats' tejac'eƚa' iƚe lo'epa Satanás, lunƚu'eponga'. Illanc' jouc'a
aimaƚ'econa'me toƚta'a. aƚcutsoƚtsi, aƚcuanajcotsola'
1 Juan 3​, ​4 488

laƚpimaye. 17 Cal xans ts'i'hueca,


  aƚsim'me aiquenajyoxi ȽanDios.
loyaicopa lapajnya ja'ni tixinƚa' Aƚsim'me luyalaicoyi anuli.
ƚipima tehue'e', ¿te co'eya? Ja'ni
aimixina acuanuc', aimitoc'i, iƚque
cal xans ¿ja'ni toƚta'a ti'ay capic'a
4 Maicunc'aipimaye,
aimonƚ'e'mola' ƚinca jahuay
lam profeta nocuapá: “Iya' cuya'e'
ȽanDios? A'i. Aimi'ay capic'a. lalu'ipa cal Espíritu Santo”.
18 Imanc' unc'ainaxque', camilhuo':
  Toƚpo'noƚe cuenna. Ti'iƚa' coƚsina'
Iƚe maƚ'ehualeyi capic'a aimi'i'ma ja'ni umme'epola' ȽanDios o a'i.
le'a ataiqui'. A'i ma le'a aƚnes'me: Itsiya fa'a li'a ƚamats' timana' axpela'
“Ca'ela' capic'a”. Aƚinca aƚ'etsola' linfel'miyale. Joupa ummempola'
capic'a. Aƚtoc'itsola' laƚpimaye. ti'eƚe toƚta'a. 2 Imanc' joupa oƚsina'

19 Toƚta'a aƚpac'e'e'moƚtsi
  te ts'i'ic' lonespa pe noya'apá
laƚpicuejma'. lomipola' ƚi'Espíritu ȽanDios. Iƚne
Aimaƚsueƚmot'ƚeconayacu, ticuayi: “Jesús aCristo. I'epoxi xans.
aimaƚmiconayacoƚtsi: “¿Te iya' i'hua Icuai'ma fa'a li'a ƚamats'.” 3 Petsi

ȽanDios o a'i?” Ti'i'ma caƚsina' aimimetsaicoyi toƚta'a Jesús, iƚne


joupa ifapa al Ƚinca Cataiqui' aimuya'ayi lonespa ƚi'Espíritu
jiƚpe laƚpicuejma'. 20 Tijouƚa'
  ȽanDios. Iƚne tu'iyaleyi loya'apa
ja'ni aƚsueƚmot'ƚecona'me, ja'ni ƚi'espíritu cal Anticristo. Imanc'
aƚmicona'moƚtsi: “¿Te iya' i'hua joupa oƚcuejpá ticuaihuo iƚque cal
ȽanDios o a'i?”, jouc'a aƚ'nujuaitsa espíritu. Camilhuo': “Joupa icuai'ma.
xonca ixina' cal Cueca' CanDios. Tipa'a fa'a li'a ƚamats'.”
Iƚque ixina' jahuay laƚ'epa. Ixina' 4 Imanc' unc'ainaxque', joupa

jahuay lopa'a jiƚpe laƚpicuejma', olulijpola' iƚniya lam profeta.


ƚalunxajma'. 21 Maicunc'aipimaye,
  Iƚne aimi'iya mifel'miyacolhuo'.
ja'ni aimaƚsueƚmot'leyi toƚta'a, Imanc' joupa olapenufpá
ja'ni aƚsinyoƚtsi aƚinca illanc' ƚi'Espíritu ȽanDios. Iƚque xonca
inaxque' ȽanDios, tixoj'ma calata acueca'. Ƚonta'a nopa'a li'a ƚamats'
aƚpalaic'o'me ȽanDios. 22 Tijouƚa'
  aimi'onƚcospa. 5 Iƚne linfel'miyale

pe laƚsahue'epa iƚque lapi'i'monga'. profeta ti'onƚcospá to liƚf'as xanuc'


Aƚsim'monga' lihuejcoyi nomana' li'a ƚamats'. Ma' anuli
laƚcuxe'eponga'. Tetenƚcocojma liƚpicuejma', lopalaipa. Toƚiya
laƚ'epa. 23 Aƚcuxe'eponga'
  liƚf'as xanuc' tiquimf'eyi, tihuejcoyi.
aƚ'huaiyijnle ƚi'Hua, iƚque 6 Illanc' inaxque' ȽanDios ituca'

Jesucristo. Jouc'a aƚcuxe'eponga' laƚpicuejma'. Petsi ilimetsaijma


aƚ'etsoƚtsi capic'a. Ma' anuli toƚiya ȽanDios, iƚne aƚquimf'enga'. Petsi
laƚcuxe'eponga' Jesucristo. 24 Ja'ni
  a'i quinaxque' ȽanDios, iƚne
alihuejcoyi ȽanDios locuxepa, aimaƚquimf'enga'. Toƚta'a aƚsina'
aimalanajyacoƚtsi ȽanDios. naitsi iƚne noya'apá al Ƚinca
Jouc'a ȽanDios aimenajyacoxi, Cataiqui'. Aƚsina' naitsi noya'apa a'ij
luyalaico'me anuli. Aƚsinguf'moƚtsi ƚinca.
tipa'a cal Espíritu Santo, iƚque 7 Maicunc'aipimaye, aƚ'etsoƚtsi

Ƚalapi'iponga' ȽanDios. Toƚta'a capic'a. Ma ȽanDios alapi'icoponga'


489 1 Juan 4​, ​5

laƚpicuejma' aƚ'etsoƚtsi capic'a. c'a lipicuejma', ti'nujuaitsila' jahuay


Naitsi no'epa capic'a, iƚque ƚinca lan xanuc', aimi'elaj laic'. Petsi
i'hua ȽanDios, imetsaijma ȽanDios. no'epá capic'a iƚne aimi'eyi laic'.
8 ȽanDios ti'nujuaitsila' jahuay
  Iƚne ƚinca ȽanDios epenufpola',
lan xanuc', aimi'elaj laic'. Toƚiya aiquenajyoxi. Pe lomana' jiƚpe tipa'a
ja'ni cal xans aimi'nujuaitsila' ȽanDios, tuyalaicoyi anuli. 17 Ja'ni

lif'as xanuc', ja'ni ti'ela' laic', aƚ'eyi capic'a aimaƚspaic'eyacu


iƚque aiquimetsaijma ȽanDios. locuaicoya al Cueca' Quitine. Ma
9 ȽanDios aƚmuc'iponga' ma'
  maƚmana' fa'a li'a ƚamats' aƚsinyoƚtsi
aƚinca aƚ'nujuaitsinga'. Ummepa ninc'iƚijca, aƚ'onƚcosponga' to
ƚi'Hua, iƚque cal Nuli. Ummepa Cristo, iƚque copa'a cal Ƚijca.
quicuaicoco'ma fa'a li'a ƚamats', 18 Ja'ni aƚ'eyi capic'a ailopa'a

lapi'itsonga' al ts'e laƚpitine. 10 Ja'ni


  caƚspaic'eyaconga'. Ma maƚ'eyi
aƚinca aƚ'e'mola' capic'a laƚpimaye, capic'a ƚaxpaiqui' aimi'iya mipa'neya
ticuicomma aƚ'nujuaitsola' iƚniya, laƚpicuejma'. Ja'ni aƚnesyi: “Aga
ma to ȽanDios aƚ'nujuaitsinga' lateƚ'mi'ma ȽanDios”, tocomma
illanc'. Li'ipa aimaƚ'nujuaisyi to ȽanDios aƚteƚ'minga'. Maƚnesyi
ȽanDios. Maƚniya ƚitiné iƚque toƚta'a aƚmujyoƚtsi aiquixhueya
aƚ'nujuaisponga', ummepa ƚi'Hua. laƚpicuejma', lahue'enga'. A'i toƚta'a
Iƚque ƚi'Hua i'najtsepa laƚjunac', maƚ'eyi capic'a.
ipac'epa lipoyac' ȽanDios. 19 ȽanDios aƚ'nujuaisponga',

11 Maicunc'aipimaye, ja'ni toƚta'a


  aƚ'eponga' capic'a, toƚiya illanc'
aƚ'nujuaisponga' ȽanDios, illanc' jouc'a aƚ'eyi capic'a.
jouc'a aƚ'etsola' capic'a laƚpimaye. 20 Petsi nocuapa: “Iya' ca'ay capic'a

Ticuicomma aƚ'etsola' capic'a. ȽanDios”, ja'ni ti'ay quipilaic' ƚipima,


12 ȽanDios ni naitsi niximpa. Ja'ni
  iƚque no'epa iƚta'a infelƚaiquepa.
aƚ'eyoƚtsi capic'a jouc'a aƚ'eyi capic'a Ja'ni aimi'ay capic'a ƚipima petsi
ȽanDios. Toƚta'a iƚque tipa'a pe ƚahuelojmpa, iƚque jouc'a i'hua
laƚmana', aicalanajyoƚtsi. 13 ȽanDios
  ȽanDios, ¿te ti'i'ma ti'e'ma capic'a
joupa lapi'iponga' ƚi'Espíritu. Toƚiya ȽanDios, iƚque petsi aimehuelonge?
aƚsina' alapenufponga', aƚsina' A'i. Aimi'iya. 21 Maƚque ȽanDios

lapenufpá iƚque. joupa aƚcuxe'eponga' laƚ'eyacu,


14 Illanc' joupa aƚsimpá li'epa
  aƚminga': “Naitsi no'epa capic'a
caƚ'Ailli' ȽanDios. Iƚque ummecopa ȽanDios jouc'a ti'eƚa' capic'a ƚipima”.
ƚi'Hua tunƚu'etsola' lan xanuc'
nomana' ni petsi fa'a li'a ƚamats'.
Toƚta'a luya'ayi. 15 Petsi nonespá:

5 Petsi no'huaiyijmpá Jesús,
nonespá: “Iƚque cal Cristo”,
iƚne ƚinca inaxque' ȽanDios. Iƚque
“Jesús ma' i'Hua ȽanDios”, iƚniya epi'ipola' al ts'e liƚpitine. Petsi
joupa epenufpá ȽanDios. ȽanDios lepi'impola' al ts'e liƚpitine ti'eyi
epenufpola'. capic'a ȽanDios quiƚ'Ailli'. Ma' anuli
16 Joupa i'ipa caƚsina' ȽanDios
  ti'eyi capic'a liƚpimaye, iƚne jouc'a
aƚ'enga' capic'a. Aƚsina' inaxque' ȽanDios. 2 Ja'ni aƚ'eyi

aƚ'nujuaitsinga'. ȽanDios pangay capic'a ȽanDios, ja'ni aƚ'eyi ma


1 Juan 5 490

to laƚcuxe'eponga', toƚta'a aƚsina' joupa inescopa al c'a iƚque


aƚ'nujuaitsila' laƚpimaye, aƚ'eyi ƚi'Hua. Toƚta'a luya'apa ȽanDios,
capic'a. 3 ¿Te ts'i'ic' maƚ'eyacu
  aƚ'huaiyijmpá. 10 Petsi no'huaiyijmpá

capic'a ȽanDios? Aƚ'eƚe ma to Jesús joupa epenufpá iƚe luya'apa


laƚcuxe'eponga', toƚta'a aƚ'e'me ȽanDios. Petsi aimi'eyi ƚinca
capic'a ȽanDios. A'i quipime iƚe ȽanDios iƚe linescopa ƚi'Hua, iƚniya
laƚcuxe'eponga' ȽanDios. 4 Illanc'
  joupa etets'ipá licuapa ȽanDios,
ƚinca inaxque' ȽanDios ja'ni iƚque iximpá to infel'miyale, aimi'eyi
lapi'iponga' al ts'e laƚpitine. Alulijyi ƚinca ȽanDios linescopa ƚi'Hua.
lixcay lopa'a fa'a li'a ƚamats'. Toƚiya 11 Pe naƚ'huaiyijmpá aƚsina' al ƚinca

aƚsinyi a'i quipime laƚcuxe'eponga'. luya'apa ȽanDios. Aƚsina' lapi'iponga'


Illanc' inaxque' ȽanDios, ¿te ts'i'ic' al ts'e laƚpitine aimijouya, maƚe
malulijyacu lixcay lopa'a fa'a li'a lipitine Jesús ƚi'Hua ȽanDios. 12 Petsi

ƚamats'? Ma maƚ'huaiyijnyi ȽanDios joupa nepenufpá ƚi'Hua ȽanDios,


toƚta'a alulij'me. 5 ¿Naitsi iƚque
  iƚniya tipa'a al ts'e liƚpitine. Ja'ni
nolijpa lixcay lopa'a fa'a li'a ƚamats'? aiquilepenufi ƚi'Hua jouc'a ailopa'a
Petsi no'huaiyijmpa Jesús, nocuapa: al ts'e liƚpitine.
“Jesús ma i'Hua ȽanDios”, iƚque 13 Toƚta'a laininiƚ'epolhuo' imanc'

tuliqui. noƚ'huaiyijmpá Jesús, iƚque ƚi'Hua


6 Jesús mipa'a fa'a li'a ƚamats'
  ȽanDios. Cacua: Ti'iƚa' coƚsina'
epo'icom'me aja', ixcuajaipa joupa olapenufpá loƚpitine
lijuats'. A'i ma le'a epo'icom'me aja', aimijouya.
epo'icom'me aja' jouc'a ixcuajaipa 14 Maƚ'huaiyijnyi ȽanDios aƚsina'

lijuats'. Toƚta'a aƚsina' maƚque Jesús ti'i'ma aƚsahue'e'me aƚtoc'itsonga'


aCristo, ƚi'Hua ȽanDios. Ma' anuli o aƚsahue'e'me lapi'itsonga'
loya'apa cal Espíritu Santo. Iƚque lalahue'eponga'. Aƚsa'hue'me
tuya'e' ma le'a al ƚinca. 7 Jiƚpe lema'a
  aimaƚsinyacu calaic'ata. Ja'ni iƚe
timana' afantsi tuya'ayi: “Jesús laƚsahue'epa tetenƚcocojma aƚsina'
i'Hua ȽanDios, aCristo”. Iƚniya aƚquimf'enga'. 15 Ma maƚsa'hueyi,

comana' caƚ'Ailli' ȽanDios, jouc'a ja'ni aƚsina' aƚquimf'enga' jouc'a


Jesús, iƚque ƚecui'impa “Litaiqui' aƚsina' joupa aƚtalai'eponga', joupa
ȽanDios”, jouc'a cal Espíritu Santo. lapi'iponga' laƚsahue'epa.
Iƚne lam fantsi ma' anuli ȽanDios. 16 Anuli imanc' ja'ni toxim'ma

8 Fa'a li'a ƚamats' timana' afantsi


  ƚopima lo'epa aimetenƚma
nonescopá Jesús, tuya'ayi naitsi ȽanDios, ja'ni iƚe lo'epa ti'i'ma
iƚque, ma' anuli loya'apa. Cal timenc'e'ecom'me, toxa'hueƚa'
Espíritu Santo, iƚque anuli, laja' ȽanDios, toƚta'a tepi'i'ma
lepo'icompa Jesús, iƚe i'ipa oque', lipitine. Ƚinca tipa'a lixcay
lijuats' lixcuajaipa, iƚe i'ipa afane'. lacani'eyacola' lan xanuc'. Aimi'iya
9 Ja'ni aƚ'huaiyijm'me loya'apa
  mimenc'e'ecoyacola' no'epá
lan xanuc', ¿te aimaƚ'huaiyijnyacu toƚta'a. Iƚne ti'hua titai'me liƚjunac',
loya'apa ȽanDios? Ƚinca iƚque tejac'em'mola'. Aicamilhuo':
loya'apa xonca acueca'. ȽanDios Toƚsa'hueƚe timenc'e'ecotsola'.
491 1 Juan 5

A'i. Aimi'iya. 17 Lan xanuc' ja'ni


  ƚixcay conta'a ti'hua ticuxela'.
aimihuejcoyi ȽanDios iƚque 20 Jouc'a aƚsina' te ts'i'ic' li'epa
ixim'mola' ixcay lo'epa. Ixim'mola' ƚi'Hua ȽanDios. Iƚque icuai'ma
titaiyi cajunac'. Tipa'a iƚe lixcay fa'a li'a ƚamats'. Lapi'iponga'
lo'epa ti'i'ma timenc'e'ecom'mola'. laƚpicuejma'. Toƚiya limetsaicoyi
Tipa'a petsi aimi'iya, tejac'em'mola' ȽanDios, iƚque ma' anDios. Ja'ni
nulemma. lapenufponga' ƚi'Hua ȽanDios,
18 Aƚsina' petsi ȽanDios lepi'ipola'
  iƚque Jesucristo, ma' anuli
al ts'e liƚpitine iƚne aimi'hua lapenufponga' ȽanDios. Iƚque
mi'econayi lixcay. Iƚne tipa'a al ts'e ma' anDios, aimijouya lipitine.
liƚpitine lepi'ipola' ȽanDios. Iƚe al Ja'ni limetsaicoyi toƚta'a jouc'a
ts'e liƚpitine ti'ela' cuenna. Toƚiya lapi'inga' al ts'e laƚpitine aimijouya.
ailopa'a co'e'eyacola' ƚonta'a. Iƚque 21 Imanc' caxinnilhuo' to cainaxque',

ma' ixcay lipicuejma'. 19 Aƚsinyoƚtsi


  toƚta'a camilhuo': Toƚ'etsoƚtsi
illanc' inaxque' ȽanDios. Iƚque cuenna. Ti'hua tolihuejco'me
lapi'iponga' laƚpitine. Petsi iƚque petsi aƚinca anDios. Toƚta'a
aimimetsaicoyi ȽanDios, iƚque aimonlihuejyacu landiosla'.
492

LOCUENA LIJE'E SAN JUAN


LINIȽ'EPA ȽIPIMA CACA'NO'
1 Iya'nitojpa xans. Quiniƚ'elhuo' Illanc' ninc'apimaye, aƚ'etsoƚtsi
ima' maipima caca'no' jouc'a capic'a. 6 Ja'ni aƚ'eyi laƚcuxe'eponga'

lonaxque'. Ima' i'huijf'epo' ȽanDios. ȽanDios, jiƚpe ƚinca aƚ'eyoƚtsi


Ma' anuli lihuejcoyi al Ƚinca capic'a. Joupa oƚquimf'epá
Cataiqui', toƚiya ca'elhuo' capic'a. toƚta'a. Al coƚta icuxe'empolhuo'
A'i ma le'a iya' ca'elhuo' capic'a. te ts'i'ic' loluyalaicoyacu lapajnya.
Jahuay lapimaye petsi limetsaicopá Ixc'ai'impolhuo': “Tonƚ'etsoƚtsi
al Ƚinca Cataiqui' jouc'a ti'elhuo' capic'a”.
capic'a. 2 Iƚe al Ƚinca Cataiqui'

7 Ja'ni tonƚ'eyoƚtsi capic'a ti'hua

joupa ifayiya laƚpicuejma'. Aimi'iya tolihuejco'me toƚta'a al Ƚinca


maliƚonc'e'enyaconga'. Lihuejcoyi Cataiqui'. Ja'ni tonƚ'eyoƚtsi capic'a
Lataiqui' toƚiya aƚ'elhuo' capic'a. aimifel'miyacolhuo'. Timana' axpela'
3 Ma malihuejcoyi al Ƚinca
  linfel'miyale joupa aƚpo'noponga'
Cataiqui', ma maƚ'ela' capic'a caƚtuca'. Tiyelocoyi fa'a li'a ƚamats'.
laƚpimaye, ȽanDios caƚ'Ailli' Iƚne linfel'miyale aimi'eyi ƚinca
y Jesucristo ƚi'Hua ȽanDios Jesucristo i'huamma fa'a li'a
aƚtoc'i'monga', aƚ'nujuais'monga', ƚamats'. Aimi'eyi ƚinca i'epoxi xans,
aƚsim'monga' nin'icuanuc'la. ticuayi: “Aimi'iya mi'eya toƚta'a”.
Aƚpac'e'e'monga' laƚpicuejma'. Iƚne nocuapá toƚta'a ixanuc' cal
4 Juaiconapa tixoqui neta
  cueca' quinfel'miyale ƚecui'impá: cal
aixim'mola' lonaxque' tihuejcoyi Anticristo.
al Ƚinca Cataiqui'. Ma to caƚ'Ailli' 8 Imanc' tonƚ'etsoƚtsi

ȽanDios laƚcuxe'eponga' aƚ'eƚe, ma cuenna. Ti'hua tolihuejco'me


toƚta'a ti'eyi iƚniya. iƚe laƚmuc'ipolhuo' jiƚpiya.
5 Maipima caca'no', itsiya
  Aimoƚpai'i'moƚtsi. Toƚta'a tolulij'me
tipa'a laifxahue'eyacolhuo'. Iƚe nulemma lapi'iyacolhuo' ȽanDios.
laifxc'ai'iyacolhuo' a'i ituca' cataiqui' 9 Petsi no'epoƚtsi omxiye,

ni ts'e cataiqui'. Caxc'ai'i'molhuo' ja'ni aimihuejconayi lataiqui'


tonƚ'eƚe ma to joupa laƚcuxe'eponga'. limuc'iyalepa Jesucristo, iƚne
Al coƚta aƚquimf'epá iƚta'a lataiqui'. aimiyeyi anuli ȽanDios. Petsi
Itsiya caxa'huelhuo', caxc'ai'ilhuo': ti'hua tihuejcoyi limuc'iyalepa

492
493 2 Juan

Jesucristo, iƚne aimenajyoƚtsi, to'onƚico'moxi to iƚquiya. Tocomma


tiyeyi anuli caƚ'Ailli' ȽanDios. to ima' jouc'a ixcay lof'epa.
Jouc'a tiyeyi anuli ƚi'Hua, iƚque 12 Ti'hua tehue'e' laifnu'iyacolhuo'.

Jesucristo. Itsiya aimi'hua quiniƚ'eyacolhuo'.


10 Jiƚpe lolajut'ƚ ja'ni ticuaitsi
  Cacua: Cahuejntolhuo', aƚsinnoƚtsi.
petsi ituca' lomuc'iyalepa, a'i Aƚpalaic'otoƚtsi, iya' imanc'. Toƚta'a
iƚe limuc'iyalepa Jesucristo, tenanƚ'ma laƚpixojma cata.
aimolapenuf'me lolajut'ƚ. 13 Tinonghuo' linaxque' ƚopima

Aimoƚnom'me to coƚpima. caca'no'. Iƚque jouc'a i'huijf'epa


11 Ja'ni tonona to copima ima'
  ȽanDios.
494

LOCUENA LIJE'E SAN JUAN


LINIȽ'EPA ȽIPIMA GAYO
1 Iya' nitojpa xans. Quiniƚ'ehuo' ƚecui'impa cal Cristo. Lan xanuc'
ima' unGayo macaƚpima. Ma' anuli petsi aimimetsaicoyi ȽanDios, ja'ni
lihuejcoyi al Ƚinca Cataiqui', toƚiya coƚa' tepi'intsola' quiƚtomí iƚne
ca'ehuo' capic'a. aiquilepenufi. Toƚe liƚ'ejma'. 8 Illanc'

2 Maipima, joupa aixina' ti'hua


  iƚpimaye ticuicomma aƚtoc'itsola'
taihuequi. Iya' caxa'hue ȽanDios no'epá toƚta'a. Ticuicomma
titoc'itso', toyaicoƚa' al c'a lapajnya lapi'itsola'. Toƚta'a aƚtoc'i'mola' ti'hua
fa'a li'a ƚamats', aimi'i'mo' cocuana. tuya'atsa al Ƚinca Cataiqui'.
3 Licuai'me fa'a laƚpimaye iƚne

9 Joupa niniƚ'epola' lapimaye

inesco'mo' al c'a. Ticuayi: Aƚinca lafoƚyomma jiƚpiya lopiƚya'.


omihuequi al Ƚinca Cataiqui', Jiƚpe tipa'a Diótrefes. Iƚque
tomujyoxi tipa'a iƚe Lataiqui' ifayiya aimalapenufinga' laƚsc'ai'ipola'
jiƚpe lopicuejma'. Li'ipa caixina' lapimaye. Ma' iƚque ti'eyoxi cal
toƚta'a tixoqui neta iya'. 4 Ja'ni
  te'a. Ipic'a ticuxetsola' lapimaye.
aƚminƚa': “Ima' lonaxque' tihuejyi 10 Cacuaitsi jiƚpe capalaic'ocotola'

al Ƚinca Cataiqui'”, iƚe lataiqui' lapimaye lo'epa iƚque. Jiƚpe iƚque


lalu'impa lixoc'i'ma neta juaiconapa. aƚpalaiconga' a'ijc'a. A'i maƚe
Ailopa'a caƚminya mixojya neta le'a co'epa. Xonca acueca' lixcay
xonca. ti'ay. Aimepenufila' lapimaye
5 Macaƚpima, ima' tomujyoxi
  nocuaispá jiƚpiya. Lapimaye
aƚinca taihuequi Lataiqui'. nomana' jiƚpe ticuxela', timila':
Totoc'ila' laƚpimaye noyepá “Aimolapenuf'mola' iƚne nocuaispá”.
aculi' lane. 6 Malafot'ƚeyoƚtsi
  Petsi nocuapá: “Lapenuf'mola'.
fa'a, iƚne laƚpimaye nitsehuo'me Aƚpic'a”, iƚque Diótrefes
jiƚpiya, licuainanca alu'iponga' tixtuc'o'mola' acueca', timi'mola':
iƚe lof'epa. Alu'iponga' te ts'i'ic' “Tonƚenƚe. Aimoƚtsuflaicona'me pe
lof'epola' capic'a. Ƚinca to'ay al c'a lalafot'ƚeyopoƚtsi.” 11 Macaipima,

ma motoc'ila' lapimaye, tapi'ila' aimo'onƚico'mola' to iƚne no'epá


lahue'epola'. Toƚta'a tetenƚcocojma lixcay. To'onƚicoxoxi petsi ac'a lo'epa.
ȽanDios. 7 Iƚne ipo'nopá liƚpiƚya',
  Ja'ni ac'a lo'epa, iƚque ƚinca i'hua
tiyeyi tuya'ayi naitsi Jesús, iƚque CanDios, ȽanDios ummepa. Petsi

494
495 3 Juan

ixcay lo'epa iƚque aiquimetsaijma 13 Tehue'e' axpe' laifmiyaco'.


ȽanDios, aiquixina' te ts'i'ic' li'ejma'. Itsiya aiquiniƚ'eyaco'. 14 Cacua:

12 Minescoyi Demetrio jahuay


  Aimaƚcoƚya fa'a. Ca'hua'ma.
ticuayi: “Iƚque ac'a xans”. Ma to Cacuaitsi jiƚpe aƚsinnoƚtsi.
loya'apa al Ƚinca Cataiqui' ma Aƚpalaic'otoƚtsi iya' ima'.
toƚta'a li'ejma' Demetrio. Jouc'a 15 Aimoxhueƚmot'ƚe'ma.

illanc' fa'a aƚcuayi: “Demetrio ac'a Lalimetsaicoyoƚtsi nomana' fa'a


xans”. Illanc' aimaƚfelƚaiqueyi, tinonghuo'. Ima' tomitsola' anuli
aƚcuayi ma le'a al ƚinca. Toƚta'a anuli lalimetsaicoyoƚtsi nomana'
oxina'. jiƚpiya: “Juan tinonghuo'”.
496

LIJE'E SAN JUDAS


LINIȽ'EPOLA' LAPIMAYE
1 Iya' ninJudas ca'ay lipenic' a'i mu'iyacolhuo' toƚta'a. Jiƚpe al
ƚaiPoujna Jesucristo. Santiago Paxi Liniƚingiya joupa inescopola'
aipima. Quiniƚ'elhuo' imanc' iƚniya lan xanuc'. Joupa uya'apa
lijoc'ipolhuo' ȽanDios. aimunƚu'enyacola', tejac'em'mola'.
Caƚ'Ailli' ȽanDios ti'elhuo' capic'a, Iƚne aimihuejcoyi ȽanDios
Jesucristo ti'elhuo' cuenna. 2 Itine
  locuxe'epola'. Iximpoƚtsi joupa
itine xonca toƚcuejle ti'nujuaitsilhuo' itoc'ipola', ipaxnepola' ȽanDios.
ȽanDios, xonca toƚcuejle Iximpoƚtsi joupa unƚulpá. Iƚne
tipac'e'elhuo' loƚpicuejma', xonca ti'hua ti'eyi nixpiya. Ticuayi:
toƚcuejle ti'elhuo' capic'a. “Aimalacani'enyaconga'”. Toƚta'a
3 Unc'aipimaye, iya' joupa
  tetets'iyi cal Cuecaj Quincuxepa,
aipo'nopa laipicuejma', cacua: iƚque cal Nuli Quincuxepa. Jouc'a
Quiniƚ'e'mola' laipimaye. Iƚe coƚje'e tetets'iyi ƚaƚPoujna Jesucristo.
coƚa' cu'icona'molhuo' te ts'i'ic' 5 Imanc' joupa oƚsina' jahuay

munƚu'enyacolhuo'. Ƚinca ma' anuli li'ipa luyaipa quitine. Itsiya


lalunƚu'enyaconga' illanc' imanc'. ca'nujuaits'i'i'molhuo' li'epa
Itsiya aiximpa ticuicomma ȽanDios. Iƚque ipa'a'mola' lixanuc'
quiniƚ'e'molhuo' ituca' coƚje'e. jiƚpe ƚamats' Egipto, unƚu'epola',
Ticuicomma caxc'ai'i'molhuo' aiquima'annila' lin'ehuale laic'.
tolipa'aƚe cafxi toƚcuanajcoƚe Lijou'ma iƚne pe lipa'apola' petsi
litaiqui' ȽanDios. Imanc' joupa aiquiƚ'huaiyinge, ecani'epola'.
olapenufpá iƚe Lataiqui', 6 Jouc'a toƚ'nujuaitsa li'ipola' lapaluc'

oƚ'huaiyijmpá, oƚsimpá te ts'i'ic' quema'a. Iƚne incuxepá, ipo'no'me


mipa'a. Maƚe lataiqui' ȽanDios liƚpenic' lepi'ipola' ȽanDios.
ipo'nopa nulemma tepenufle, ti'eƚe Ipalyonca petsi ȽanDios joupa
cuenna jahuay iƚne petsi i'huexi ixpic'epa timajnle. Iƚne lapaluc'
ȽanDios. 4 Camilhuo': Ticuicomma
  quema'a ȽanDios i'huequila' joupa
tonƚ'eƚe cuenna, toƚcuanajcoƚe ifingiyicola' acadena catejma',
litaiqui' ȽanDios. Jiƚpe pe loƚmana' aimi'iya mits'aƚqueya. Jiƚpe petsi
ihuants'ipoƚtsi lan xanuc' iƚne lomana' ja'ni tehuelojnle al toncay
ituca' liƚpicuejma'. Ƚinca ate'a tixim'me amuf. Jiƚpe ti'huaicoyi

496
497 Judas

ticuaiyunni al Cuecaj Quitine. lojanajpa. Toƚta'a ma quiƚtuca'


ȽanDios tepi'i'mola' liƚjunac'. tecani'eyoƚtsi.
7 Jouc'a toƚ'nujuaitsa li'ipola'

11 Ƚinca, juaiconapa a'ijc'a

ƚiƚeloƚya' Sodoma y Gomorra jouc'a lo'iyacola' iƚniya. Iƚne tihuejyi


ƚiƚeloƚya' lomana' anujnca. Lan Caín lipicuejma'. Imenajpola' to
xanuc' nomana' iƚniya ƚiƚeloƚya' Balaam. Ipo'nopá liƚpicuejma'
ixhuico'moƚtsi liƚcuerpo ma mi'eyi tulijle quiƚtomí. Toƚta'a aimihuejyi
al xujc'a. Jouc'a i'e'me a'i to joupa ȽanDios. Ti'onƚcospá to Coré.
ixpic'epa ȽanDios. Ihuej'me ocuena Li'ipa, iƚque timiloquila' cataiqui'
'ejma'. Toƚta'a ti'onƚcospola' to iƚne petsi no'epá liƚpenic' lepi'ipola'
lixcay lapaluc' quema'a. Li'ipola' iƚne ȽanDios. Iƚque Coré ejac'pa. Iƚniya
ƚiƚeloƚya' aƚmuc'inga' lo'iyacola' iƚne jouc'a tejac'mola'. 12 Iƚne lixcay

petsi no'epá lixcay. Iƚne ƚiƚeloƚya' xanuc' ti'onƚcospá to ƚix'ay capic


ȽanDios iteƚ'mico'mola' unga. Jiƚe quemiya. Jiƚpe tixcai'e'molhuo'.
ƚunga aimipijya. Imanc' tolafot'ƚeyoƚtsi, toƚtetsoyi
8 To li'epa iƚne lixcay xanuc'
  anuli, toƚta'a toƚmujyoƚtsi
mimana' jiƚpe ƚiƚeloƚya' Sodoma apimaye. Mimana' iƚniya loƚpaxi
y Gomorra, ma toƚta'a ti'eyi iƚna'a juic tixis'me'me, aimetenƚcocoya
lixcay xanuc' iya' laifnescopola' ȽanDios. Jiƚpe iƚne xanuc'
iƚta'a loƚje'e. Iƚne jiƚpe liƚpicuejma' titetsoyi, tixnayi, aimixpailiquila'.
tijanajyi ti'eƚe lixcay. Mijou'ma Ma quiƚtuca' ti'eyoƚtsi cuenna.
tixhuicoyoƚtsi liƚcuerpo mi'eyi Ti'onƚcospola' to ƚijuƚ cummahuay
al xujc'a, tixis'mecoyoƚtsi toƚta'a. tummetsai ƚahua'. Ti'onƚcospola'
Jouc'a tetets'innila' lincuxepá to cal 'ec' micuaita litine caxita
nomana' lema'a. A'ijc'a tinesconnila' tocomma tijuƚyi, ailopa'a quiƚ'as.
lan tsila' lapaluc' quema'a. 9 Cal
  Tocomma to aiquimaf'ila'. A'i ma
cuecaj ƚapaluc quema'a, iƚque le'a tocomma aiquimaf'ila', aƚinca
Miguel, ni toƚta'a mipalaic'o' ƚonta'a joupa imapola', joupa iyaxquimpola'.
Satanás. Iƚque Miguel ixina' lo'iya 13 Iƚne lixcay xanuc' ti'onƚcospá to

licuerpo Moisés. Satanás ituca' ƚoyac' quitsilo caja petsi pangay


lipicuejma'. Ipic'a tilecoƚa'. Iƚne quico' to axujc'a quifuc. Aiquiƚsina'
tipalaic'oyoƚtsi. Mifuli'iyoƚtsi calaic'ata, ti'hua timujyi lo'epa
cataiqui' Miguel ixim'ma caxpaiqui', lixcay. Ti'onƚcospola' to lan
aiquimiloqui cataiqui' Satanás. Ma xamna laipalumma liƚpene, iƚne
le'a timi: “Titaletso' ƚaiPoujna”. aimepalc'o'iyaleyi. Tiyeyi petsi
10 Iƚne lixcay xanuc' laifpalaicopola'
  lomanc'eyacu nulemma, iƚpe al muf.
aimixpailiquila'. Tama aiquiƚcueca, Maƚpe copa'a liƚpanga.
aiquiƚsina' te ts'i'ila' iƚne lan 14 Jouc'a Enoc inescopola' iƚne

tsila' capaluc' quema'a, tetets'iyi, lixcay xanuc'. Tipanc'nicoƚa' Adán,


tinescoyi. Iƚne ti'onƚcospola' to iƚque cal te'a ƚaƚtatahuelo, iƚque
linneja petsi ailopa'a quiƚpicuejma'. Enoc ixhuaicota acaitsi. Enoc
Ƚinca tama inneja tipa'a lojanajpa. uya'apa lo'iya, ticua:
Toƚta'a iƚniya, ti'hua tixhuai'niyi ¡Aƚquimf'eƚa' laifnuya'aya!
Judas 498

Aiximpa licuai'me ƚaƚPoujna y ȽanDios to mu'ilhuo' cal Espíritu


lam paxi quepaluc' quema'a, Santo. Toƚiya tifayi'molhuo'
iƚniya juaiconapa lanxpela'. loƚpicuejma'.
15 ȽaƚPoujna icuai'ma timuj'moxi 21 Ma moƚ'huaicoyi

cal Cuecaj Juez, timuj'moxi ticuaicohuananni ƚaƚPoujna


iƚJuez jahuay lan xanuc'. Jesucristo, ti'hua toƚ'nujuaitsa
Iƚne petsi aimihuejcoyi lo'epolhuo' capic'a ȽanDios.
ticuf'mola'. Tonƚ'etsoƚtsi cuenna
Ticuf'mola' jahuay li'epa, jahuay aimolanaj'moƚtsi. Toƚta'a,
lipalaipa. ticuaicohuananni iƚque ƚaƚPoujna
Ticuf'mola' li'epa nixpiya, iƚne tixim'molhuo' unc'icuanuc'la. Iƚque
petsi aimihuejcoyi, petsi lipitine aimijouya, imanc' jouc'a
aimixpailiquila'. aimijouya loƚpitine.
Iƚne lixcay xanuc' petsi 22 Lapimaye petsi oquej

aimihuejcoyi, jouc'a liƚpicuejma' toƚsintsola' acuanuc'la.


ticuf'mola' limilojpa ȽanDios 23 Iƚne petsi to joupa ejac'pola'

lan tsila' cataiquí. tolahuetsola', tolunƚu'etsola',


16 Iƚne lixcay xanuc' pangay
  aimiye'me ƚunga. Locuenaye, tama
tipaloƚaicoyi. Ticuayi: “Iƚe a'i toƚsim'mola' acuanuc'la, jouc'a
caipic'a”. Aimimajncoyi quixojma toƚsim'me laxpaiqui'. Aimoli―
cata. Lojanajpa iƚne quiƚtuca' ma iƚe loc'ai'e'moƚtsi. Toƚsintsola' joupa
tihuejyi. Tipalaiyi lan tsila' cataiquí ixis'mecopoƚtsi jouc'a ƚiƚpijahuaƚi.
juaiconapa. Pe latenƚcocopola', ma 24 ¡Aƚs'najtsi'iƚe ȽanDios! Ma'

le'a iƚniya tipalaic'onnola' al c'a. iƚque xonca ti'hua limane. Nipajnya


Ticuayi: “Iƚque aƚtoc'i'ma”. ti'e'molhuo' cuenna, toƚta'a ma
17-18 Unc'aipimaye, imanc'
  tolihuej'me. Nipajnya ti'e'molhuo'
aimolihuej'mola' iƚniya. tolacaxhuoƚaita pe lopa'a. Toƚta'a
Toƚ'nujuaitsa liƚtaiqui' lan ti'i'ma iƚe litine timujxoxi te ts'i'ic'
apóstole, iƚne epaluc' ƚaƚPoujna mipa'a. Iƚe litine tixinim'molhuo'
Jesucristo. Iƚne imipolhuo' lo'iya. pangay c'a loƚpicuejma', ailopa'a
Imipolhuo': “Ti'iƚa' lijoucola' quitiné tintsi. Tixoj'ma cunlata juaiconapa.
ticuaicu lintaluntseyale xanuc'. 25 ¡Aƚs'najtsi'iƚe cal Nuli CanDios,

Lojanajpa iƚne quiƚtuca' ma iƚe iƚque Ƚalunƚu'eponga'! Toƚta'a


tihuejyi, aimihuejcoyi ȽanDios.” lipenic' lepi'ipa ƚaƚPoujna Jesucristo.
19 Iƚne tifel'minnila' lapimaye,
  Ma' iƚque anDios, iƚque xonca
tenaquinnila'. Tihuejyi lojanajpa ma cal Cueca', xonca ticuxe, xonca
quiƚtuca' liƚpicuejma'. Aiquilepenufi ti'hua limane. Ai'a tipango'ma
cal Espíritu Santo. tilanc'em'me li'a ƚamats' toƚta'a
20 Imanc', unc'aipimaye,
  mipa'a. Ma toƚta'a mipa'a itsiya.
aimonƚ'onƚi'moƚtsi to iƚniya. Ma anuli mipa'a tijauhuamlaicota
Imanc' joupa oƚ'huaiyijmpá al ticuaitsi Locuenaj Quitine. Toƚta'a
Paxi Cataiqui'. Ti'hua toƚpalaic'oƚe ti'iƚa'. Amén.
499

LIJE'E SAN JUAN LINIȽPA


LIMUC'IPA JESUCRISTO

1 Jifa'a tuya'e' te ts'i'ic' ȽanDios 5 Jouc'a


timilhuo' Jesucristo. Iƚque
limuc'ipa Jesucristo. Limuc'ipa te tuya'e' ma le'a al ƚinca. Iƚquiya
lo'iya. Aimicoƚya ti'iƚa' toƚta'a. ȽanDios imapa, imaf'inapa, aimimaconaya.
quimuc'icopa Jesucristo timuc'itsola' Toƚta'a i'ipa iƚpima iƚniya petsi
lixanuc'. Maƚque Jesucristo ummepa jouc'a timaf'ina'me. Iƚque cal Te'a
ƚepaluc. Timi: “To'huaƚa' pe lopa'a ƚimaf'inapa toƚta'a. Ticuxela' lan
ƚaimozo Juan. Iƚque ti'ay lanic' tsilaj quincuxepá nomana' fa'a li'a
lainepi'ipa. To'itsi, tomuc'itsi, iƚe ƚamats'.
laƚmuc'ipa ȽanDios.” 2 Iya' ninJuan
  Jesucristo aƚ'enga' capic'a.
aininiƚpa jifa'a jahuay laiximpa. Iƚe ma' Ixcuajaipa lijuats', i'najtsecopa
itaiqui' ȽanDios, luya'apa Jesucristo. laƚjunac'. Toƚta'a aluhuaiƚponga'
3 Lataiqui' laininiƚpa jifa'a tuya'e' te
  lixcay laƚ'epa, iƚe aƚfi'eponga'.
ts'i'ic' lixpic'epa ȽanDios. Tixoqui queta 6 Aƚ'eponga' ixanuc' ȽanDios

ƚapima noxhuef'iyacola' lipimaye iƚta'a Ƚaƚcuxeponga', iƚquiya' i'Ailli'


al je'e. Jouc'a lapimaye noquimf'eyacu, Jesucristo. Aƚ'eponga' e'aillí ȽanDios,
iƚniya naihuejcoyacu, tixoj'ma aƚ'eyi lipenic'.
quileta iƚniya. ȽanDios tipaxne'mola'. Iƚque Jesucristo ma' anDios. Ma'
Aimicoƚya. Ti'i'ma to liniƚijmpa fa'a. iƚque ticuxe jahuay. ¡Ma toƚta'a
4 Iya' ninJuan quiniƚ'elhuo' imanc'
  ti'iƚa'! Amén.
aipimaye noƚmana' lan caitsi 7 ¡Toƚsinƚe! Iƚque icuaico'ma

quiƚeloƚya'. Imanc' ixanuc' ȽanDios, jouc'a ƚummahuay. Tixim'me iƚniya


iƚque efot'ƚepolhuo'. Tolafot'ƚeyoƚtsi lixcai'epá jouc'a jahuay lan xanuc'.
jiƚpe ƚoƚpiƚeloƚya'. Iƚne petsi naihuejpá quiƚtuca'
ȽanDios timilhuo': liƚpicuejma' tijolij'me caxpaiqui'.
“Capaxne'molhuo', catoc'i'molhuo', Ticuis'e'moƚtsi: ¿Te caƚ'iyaconga'?
capac'e'e'molhuo' loƚpicuejma'”. Ne'. Ma toƚta'a ti'iƚa'. Amén.
Iƚque ȽanDios li'ipa ma tipa'a, itsiya 8 Minescoyoxi ƚaƚPoujna ȽanDios

tipa'a, ma' anuli iƚque ƚocuaiya. ticua: “Iya' cacui'iyoxi A, cacui'iyoxi


Ma' anuli timilhuo' lan caitsi Z. Jahuay iya' aipangopa, jahuay
Espíritu, ƚehuoc'ocoyoƚtsi locutsuya iya' cajou'ne'ma. Iya' capa'a itsiya,
ȽanDios Ƚaƚcuxeponga'. li'ipa ma' anuli capa'a, ma' iya'

499
Apocalipsis 1​, ​2 500

ƚaifcuaiya. Ailopa'a caƚ'onƚcoya, tepalc'o'i, ti'onƚcospa to mipi'em'me


jahuay cacuxe.” ƚatejma' iƚe acobre lopi'empa.
9 Iya' ninJuan oƚpima, ma'
  Lipalaijma cacueca to muna'e', to
anuli lihuejyi Jesús. Ma' anuli axpe' panay. 16 Jiƚpe al c'a quimane

aƚteƚcoyi. Imanc' illanc' ma' anuli ti'noƚi acaitsi lan xamna. Lico
ixanuc' Ƚaƚcuxeponga', iƚque Jesús. tipamma litoqui cutsilo oque'
Maƚmana' fa'a li'a ƚamats' ma' anuli lipix'ay juaiconapa ix'aic'iya. Li'a
aƚsnet'ƚyi imanc' illanc'. ti'onƚcospa to cal 'ora micuaita
Iya capa'a jifa'a al isla Patmos. menac'o, tepalc'o'i juaiconapa.
Alixtuc'opa, alummepa jifa'a 17 Laiximpa toƚta'a iya' ninJuan

al isla. Alixtuc'opa lainuya'apa aƚspaijma juaiconapa. Necangenni


litaiqui' ȽanDios, lainu'iyalepa li'mitsi' to joupa aƚmapa. Iƚque
naitsi iƚque Jesucristo. 10 Fa'a ƚamats'
  aƚspayaf'pa al c'a quimane. Aƚmi:
Patmos icuaitsi al domingo, iƚe “Aimixpaij'mo'. Iya' NinTe'a. Iya'
litine lacui'impa “Itine ƚaƚPoujna”, NiJoujma. Lipangopa lema'a li'a
cal Espíritu Santo aƚcuxe iya' ƚamats' ma capa'a. Tijou'mola' ma'
laipicuejma'. Jiƚpe laixpula' anuli capajm'ma. 18 Ma' iya' NanDios,

aicuej'ma aƚpalaic'o. Ujfxi tipalay. Nimaf'i'. Iya' ƚinca' aƚma'apa,


Ti'onƚcospa to mifus'mim'me aƚmapa. Itsiya aƚsinƚa', ma' aimaf'i'.
anuli al trompeta. 11 Aƚmi: “Iƚta'a
  Aimaƚmaconaya. Iya' cacuxe lamaya,
lofximpa tainiƚijnla'. Topu'nijnla' cacuxe pe lomana' limanapola'.
jiƚpe loje'e. Tijouƚa' tomme'etsola' 19 ”Joupa aimuc'ipo' naitsi iya'

lopimaye iƚta'a al je'e. Iƚne capalaic'ohuo'. Toƚiya tainiƚƚa'


nafot'ƚepoƚtsi lan caitsi quiƚeloƚya' loximpa, topu'nijnla' loya'apa iƚiya,
lomana' ƚamats' Asia. Tomme'etsola' jouc'a tainiƚƚa' lo'iya.
lapimaye nafot'ƚepoƚtsi liƚya' Éfeso, 20 ”Iƚniya lan caitsi lan xamna

jouc'a nafot'ƚepoƚtsi liƚya' Esmirna, loximpola' jiƚpe al c'a caimane,


jouc'a nafot'ƚepoƚtsi liƚya' Pérgamo, jouc'a iƚniya lan caitsi candelero
jouc'a nafot'ƚepoƚtsi liƚya' Tiatira, loximpola' aicoxina' te loya'apa
jouc'a nafot'ƚepoƚtsi liƚya' Sardis, iƚe loximpa. Iƚne lan caitsi lan
jouc'a nafot'ƚepoƚtsi liƚya' Filadelfia, xamna ti'onƚcospola' to lilepaluc'
jouc'a nafot'ƚepoƚtsi liƚya' Laodicea.” lapimaye ƚefot'ƚepola' ȽanDios, iƚne
12 Cacua: “¿Naitsi iƚque
  nafot'ƚepoƚtsi lan caitsi quiƚeloƚya'.
naƚpalaic'opa?” Aipai'e'moxi. Lan caitsi candelero ti'onƚcospola'
Aixim'ma acaitsi lan candelero to lapimaye nafot'ƚepoƚtsi jiƚpe lan
lilanc'ecompa a'oro. 13 Jiƚpe
  caitsi quiƚeloƚya'.
nolojmay lan caitsi candelero
tipa'a anuli ti'onƚcospa to cal xans. Iƚta'a iƚje'e lapimaye
Itoqui lipijahua' ticuaispa mane nomana' liƚya' Éfeso
li'mitsi'. Lofi'ecopa ƚunxajma' a'oro.
14 Ƚijuac afujca, ti'onƚcospa to al

moƚ, o ti'onƚcospa to cal nieve. Li'u'


2 ”Ima' tainiƚ'eƚa' ƚilepaluc
lapimaye nafot'ƚepoƚtsi jiƚpe
Éfeso. To'iƚa': ‘Tipalaic'ohuo' iƚque
ti'onƚcospa to ƚipaƚ cunga. 15 Li'mitsi'
  ts'i'noƚila' lan caitsi lan xamna jiƚpe
501 Apocalipsis 2

al c'a quimane. Iƚque no'huapa ninTe'a, niJoujma. Iya' aƚma'apa,


nolojmay lan caitsi candelero. Iƚque aƚmapa, aimaf'inapa, itsiya aimaf'i'.
timihuo': 2 Quimetsaicohuo' te

9 Iya' quimetsaicohuo' te ts'i'ic'

ts'i'ic' lof'epa. Aixina' to'ay laipenic', lof'epa, te ts'i'ic' lofteƚcopa, te


toxnet'ƚqui jahuay lo'ipo'. Toxina ts'i'ic' lopepajnya. Aixina' ailopa'a
ipime lapajnya jiƚpe pe lomana' co'huexi fa'a li'a ƚamats'. Tama
lixcay xanuc'. Joupa oxingufpola' pe ailopa'a co'huexi caxinghuo' acueca'
nonescopoƚtsi: Illanc' ninc'apóstole. o'hueca. Jouc'a aixina' te ts'i'ic'
Iƚne a'i apóstole. Joupa oximpola' lonesc'epo' lan judío nocuapá:
mane infel'miyale. 3 Tama toxina
  Ma' illanc' ixanuc' ȽanDios. Iƚne
ipime lapajnya, aƚ'nujuaitsi iya', a'i quixanuc' ȽanDios, mane
ti'hua toxnet'ƚqui, aiquixojhuo'. lefot'ƚepola' Satanás. 10 Ƚinca xonca

4 Ƚinca tipa'a lof'epa aimalatenƚma.


  toteƚcocona'ma. Aimixpaij'mo'.
Al te'a aƚ'epa capic'a juaiconapa. Ƚonta'a joupa ixpic'epa lo'eya.
Itsiya a'i. Xonca aijtine maƚ'ay Hualca lopimaye tummem'mola'
capic'a. 5 Camihuo': Tocomma
  lacarza, tehuai'im'mola'. Imbama'
acueca' mecangemma. To'nujuaitsi quitine titeƚcota. Ima' ti'hua
lo'ejma' al te'a. Toxhuej'menanni. lihuejla'. Tama timitso': Aƚma'a'mo',
Iƚe lo'epa li'ipa to'econƚa'. Ja'ni aimopai'i'moxi lopicuejma'. Tijouƚa'
aimoxhuej'menamma aimaƚcoƚya quimetsaico'mo' i'hua cal Cuecaj
cacuaiconno ma pe lofpa'a. Rey. Capi'icona'mo' lopitine
Quiƚonc'e'e'mo' locandelero. aimijouya. 11 Naitsi nocuejpa

Aimipajnconaya pe lopa'a. 6 Ƚinca


  tiquimf'eƚa' iƚe lataiqui' loya'apa
tipa'a al c'a lof'epa. Pe lecui'impola' cal Espíritu Santo ma mipalaic'ola'
lan nicolaita to'ay copilaic' lo'epa lapimaye, iƚne ixanuc' ȽanDios,
iƚniya. Iya' jouc'a ca'ay capilaic' iƚque ƚefot'ƚepola'. Maƚniya lapimaye
lo'epa. 7 Naitsi nocuejpa tiquimf'eƚa'
  nafoƚyomma lan caitsi quiƚeloƚya'.
iƚe lataiqui' loya'apa cal Espíritu Naitsi nolijya aimimaconaya. Iƚe
Santo ma mipalaic'ola' lapimaye al Cueca' Camaya ailopa'a co'e'eya
iƚne ixanuc' ȽanDios, iƚque iƚque.’
ƚefot'ƚepola'. Maƚniya lapimaye
nafoƚyomma lan caitsi quiƚeloƚya'. Iƚta'a iƚje'e lapimaye
Naitsi nolijya capi'i'ma lane titeta nomana' liƚya' Pérgamo
ƚi'as al 'ec lopa'a nolojmay ƚequeya 12 ”Jouc'a tainiƚ'eƚa' ƚilepaluc
ȽanDios. Iƚe ƚaqueya ƚecui'impa lapimaye nafot'ƚepoƚtsi Pérgamo.
al Paraíso. Naitsi noteja iƚe ƚi'as To'iƚa': ‘Fa'a tipa'a laifmipo' iya'
aimimaya nulemma.’ ts'ai'hueca laicutsilo oque' lipix'ay
ix'aic'iya. 13 Iya' quimetsaicohuo'

Iƚta'a iƚje'e lapimaye te ts'i'ic' lof'epa. Nimetsaijma


nomana' liƚya' Esmirna te ts'i'ic' jiƚpe lofpa'a. Jiƚpe ma
8 ”Jouc'atainiƚ'eƚa' ƚilepaluc ticuxe Satanás. Aixina' ima' ti'hua
lapimaye nafot'ƚepoƚtsi Esmirna. lihuequi, ti'hua aƚ'huaiyinge,
To'iƚa': ‘Fa'a tipa'a laifnespa iya' aicomenajyoxi. Jiƚpe petsi ticuxe
Apocalipsis 2 502

Satanás ima'ampa ƚoƚpima ƚipaƚ cunga, lai'mitsi' ti'onƚcospa


Antipas, iƚque ma' aƚinca uya'a'ma to mipi'em'me ƚatejma' iƚe acobre.
laitaiqui', u'iyale'ma naitsi iya'. 19 Iya' quimetsaicohuo' te ts'i'ic'

Jiƚpe ƚitiné aiquixpaijhuo', aicopai'i lof'epa. Aixina' to'ehuale capic'a,


lopicuejma'. 14 Ƚinca tipa'a oque'
  aixina' loftoc'iyalepa, aixina'
afane' lof'epa aimalatenlcocojma. toxnet'ƚqui jahuay lo'ipo'. Aixina'
Tolafot'ƚeyoƚtsi anuli lan xanuc' li'ipa o'e'ma al c'a. Itsiya xonca
ituca' lomuc'iyalepa, liƚ'ejma' ituca'. acueca' al c'a lof'epa. 20 Ƚinca tipa'a

Iƚne lan xanuc' tihuejyi litaiqui' lof'epa aimalatenƚcocojma iya'. Jiƚpe


Balaam, iƚque imuc'i'ma Balac lo'eya tapi'i' lane ƚaca'no' Jezabel, iƚquiya
ja'ni tuc'uilitsufe'mola' lan xanuc' inescopoxi aprofeta. Ticua: Cuya'e'
Israel. Toƚta'a iƚne lan xanuc' Israel linespa ȽanDios. Iƚque mimuc'ila'
ite'me lixic' joupa itsufcompola' laixanuc' tifel'mila', toƚta'a iƚne
landiosla', jouc'a ehue'me lacaƚ'no'. tehueyi lacaƚ'no', titeji lixic' joupa
15 Ma' anuli tolafot'ƚeyoƚtsi iƚniya
  itsufcompola' landiosla'. 21 Iya'

petsi lecui'impola' lan nicolaita. joupa ai'huaicopa tixhuej'menanni


16 Camihuo': ¡Toxhuej'menni! Ja'ni
  lo'epa nixpiya. Aiquixhuej'meya.
a'i aimaƚcoƚya, cacuaita pe lofpa'a. Aiquicuac'. 22 ¡Toxinƚa'! Acueca'

Cafuli'icotola' iƚniya lan xanuc'. cateƚ'mi'ma ƚaca'no', ti'i'ma quicuana.


Caxcai'ecotola' iƚta'a laicutsilo Tipanehuo jiƚpe lihualfa, aimi'iya
laipayomma laico. 17 Naitsi nocuejpa
  mitsahueya. Iƚque ƚaca'no' lo'epa
tiquimf'eƚa' iƚe lataiqui' loya'apa ti'onƚcospa to lan xanuc' Israel
cal Espíritu Santo ma mipalaic'ola' li'epa. Iƚne li'ipa enajpoƚtsi ƚilenDios,
lapimaye, iƚne ixanuc' ȽanDios, ihuej'me landiosla'. Jiƚpe pe
iƚque ƚefot'ƚepola'. Maƚniya lapimaye lofpa'a, petsi aimixtuc'oyacu iƚque
nafoƚyomma lan caitsi quiƚeloƚya'. ƚaca'no' lo'epa, iƚniya cateƚ'mi'mola'
Naitsi nolijya capi'i'ma lane titeƚa' acueca'. Toƚta'a laif'e'eyacola' iƚniya
ƚa'i ȽanDios ƚocupa, ƚacui'impa cal ja'ni aimixhuej'menamma, ja'ni
maná. Iƚque ƚemiya ca'i, locuenaye aimimetsaicoyi lixcay lo'epa iƚquiya
xanuc' aiquiƚsina' pe lopa'a iƚque cal ƚaca'no'. 23 Linaxque' ƚaca'no', iƚne

maná. Iƚque nolijya capi'i'ma jouc'a ts'ilihuequi, cama'a'mola' nulemma.


cal fujca capic. Iƚque ƚapic tiniƚijnya Toƚta'a limetsaico'ma iya' jahuay
al ts'e caftine. Naitsi ƚapenufya cal lapimaye ni petsi lafoƚyomma.
fujca capic iƚque ƚinca timetsaico'ma Ti'i'ma quiƚsina' naitsi iya', iya' ƚinca
liniƚiya iƚe al ts'e caftine, locuenaye caxina te ts'i'ic' cal xans lipicuejma'.
aimixinyacu.’ Petsi xonca lemiya iya' caxina. Ma
to lonƚ'epa toƚta'a ca'najtse'e'molhuo'
Iƚta'a iƚje'e lapimaye anuli anuli. 24 Imanc' unc'ocuenaye

nomana' liƚya' Tiatira noƚmana' jiƚpe liƚya' Tiatira,


18 ”Tainiƚ'eƚa' ƚilepaluc lapimaye ituca' laifmiyacolhuo'. Imanc'
nafot'ƚepoƚtsi liƚya' Tiatira. aicolihuequi lomuc'iyalepa ƚaca'no'.
To'iƚa':‘Fa'a tipa'a laifnespa iya' i'Hua Aicolapenufi lataiqui' lacui'impa:
ȽanDios. Iya' lai'u' ti'onƚcospa to Lataiqui' ipime xom. Iƚe ma
503 Apocalipsis 2​, ​3

litaiqui' Satanás. Imanc' joupa tehue'e'. 3 Camihuo': To'nujuaitsi


oƚsina' te ts'i'ic' licuxe'empolhuo', te ts'i'ic' lataiqui' lomepenufpa,


ailopa'a xonca caifcuxeyacolhuo'. iƚe joupa oquimf'epa. Taihuejla'.
25 Ma le'a camilhuo': Imanc'
  Toxhuej'menni. Ja'ni aimopo'nohuo
joupa olapenufpá Lataiqui'. Ma cuenna iya' cacuaihuo to micuaihuo
tolihuejle. Aimolanaj'moƚtsi. Tama cal namas no'huapa lipuqui'.
iya' ailaifpa'a ti'hua lihuejla', Toxim'ma ƚaxpaiqui'. 4 Ƚinca jiƚpe

cacuaiconno. 26 Naitsi nolijya,


  Sardis timana' oquexi' afantsi
naitsi jahuay lipepajnya ti'hua loxanuc' aiquixis'mecoyoƚtsi.
ti'ay lalatenƚcocoya iya', iƚque Iƚne mane afujca liƚpijahua'.
capi'i'ma limane ticuxe'mola' Latenƚcocojma. Ƚe'me anuli. 5 Naitsi 

locuenaye xanuc', iƚne petsi nolijya tipo'no'im'me al fujca


aimimetsaicoyi ȽanDios. 27 ȽanDios
  lipijahua'. Lipuftine tipanehuo jiƚpe
ujfxi ticuxe'mola' iƚniya lan xanuc'. al je'e petsi liniƚingila' liƚpuftine
Ti'onƚcotola' to lapixu. Tepaco'mola' iƚne limaf'ila'. Aicatufc'eya lipuftine.
anuli lapaluc ilanc'ecompa atejma'. Pe lomana' cai'Ailli' y lepaluc'
Ti'em'mola' epi' epi'. Toƚta'a laimane quema'a iya' cu'itola': Iƚque cal xans
joupa alapi'ipa cai'Ailli', ma toƚta'a toƚta'a lipuftine, ƚinca lihuequi.
limane capi'i'ma cal xans nolijya. 6 Naitsi nocuejpa, tiquimf'eƚa' iƚe

28 Jouc'a capi'i'ma cal xamna


  lataiqui' loya'apa cal Espíritu Santo
quiƚic'ejma'. 29 Naitsi nocuejpa,
  ma mipalaic'ola' lapimaye iƚne
tiquimf'eƚa' iƚta'a lataiqui' loya'apa ixanuc' ȽanDios, iƚque ƚefot'ƚepola'.
cal Espíritu Santo ma mipalaic'ola' Maƚniya lapimaye nafoƚyomma lan
lapimaye, iƚne ixanuc' ȽanDios caitsi quiƚeloƚya'.’
ƚefot'ƚepola'. Maƚniya lapimaye
nafoƚyomma lan caitsi quiƚeloƚya'.’ Iƚta'a iƚje'e lapimaye
nomana' liƚya' Filadelfia
Iƚta'a iƚje'e lapimaye 7 ”Tainiƚ'eƚa'ƚilepaluc lapimaye
nomana' liƚya' Sardis nafot'ƚepoƚtsi Filadelfia. To'iƚa':

3 ”Tainiƚ'eƚa' ƚilepaluc lapimaye


nafot'ƚepoƚtsi liƚya' Sardis.
To'iƚa': ‘Fa'a tipa'a laifnespa iya'
‘Fa'a tipa'a laifnespa iya' ninȽinca,
nimPaxi. Iya' ai'hueca ƚiyahui
cal rey David. Iya' ti'hua laimane
ts'ai'hueca lan caitsi li'Espíritu caxi'e'ma, tijouƚa' ailopa'a
ȽanDios, jouc'a ai'noƚila' lan caitsi noxnifcoya. Jouc'a ti'hua laimane
lan xamna. Iya' quimetsaicohuo' te caxnifco'ma, tijouƚa' ailopa'a
ts'i'ic' lof'epa. Ticuanni ima' omaf'i'. naxi'eya. 8 Iya' quimetsaicohuo'

Iya' caxingufhuo' joupa imapo'. te ts'i'ic' lof'epa. Aiximpo' iƚe


2 Ima' tomaf'i'ixoxi, topo'noƚa'
  litine, tama a'ij cueca' lopujfxi, ma
cuenna. Tofaxoxi lopicuejma', ti'hua taihuejcojma laitaiqui'. Ima'
to'econa'ma al c'a. Ja'ni a'i, aimi'iya aicomenajyoxi, ti'hua lihuequi.
mo'econaya. Jahuay lo'epa Toƚta'a jiƚpe lopiƚya' ainexi'epa anuli
aixina' ailopa'a quetenƚcocojma al puerta. Iƚe al puerta ailopa'a
ȽanDios, ni anuli. Jahuay lo'epa noxnifcoya. 9 Aƚcuejla', cu'ilhuo'

Apocalipsis 3 504

laif'eya. Joupa' aixpic'epa lo'iyacola' Iya' ninAmén. Caƚinc'i jahuay


iƚne ƚefot'ƚepola' Satanás, iƚniya loxpic'epa ȽanDios. Iya' cuya'e' al
infel'miyale judío, iƚne lonespa ƚinca, aica'eyoxi ma le'a laipicuejma'.
a'ij ƚinca. Tinesyi: Ma le'a illanc' Jahuay ȽanDios lixpic'epa
ixanuc' ȽanDios. Iƚniya a'i quixanuc' tilanc'enƚe ma' iya' aipangopa,
ȽanDios. Iƚne ticuaita pe lofpa'a, ailanc'epa. 15 Iya' quimetsaicohuo' te

texc'onƚingoƚai'mo' jiƚpe lo'mitsi'. ts'i'ic' lof'epa. Aixina' lo'ejma'. Ma'


Timetsaico'mo' iya' ai'epo' capic'a. afule malihuequi. Iya' ca'onƚicohuo'
10 Ima' ƚinca oxnet'ƚpa, omihuequi
  to laja' a'i quinu' a'i quitinuhua.
laitaiqui' laƚpalaicopa iya' laixnet'ƚpa. 16 Ca'onƚicohuo' to laja' huata

Tuya'e' toxnet'ƚƚa' jouc'a. Toƚiya caquinu'. Toƚta'a caxits'ehuo',


ca'e'mo' cuenna ticuaitsi al cueca' aicaxnet'ƚconaya, canajcuf'mo'.
cateƚcoya locuaicoya. Iƚe lateƚcoya 17 Tocua: Iya' ai'hueca. Acueca' iƚe

tixingufco'me lan xanuc' nomana' lainulijpa, ailopa'a calahue'epa.


ni petsi li'a ƚamats', tehuai'i'mola'. Ima' aicoxina' te ts'i'ihuo'. Ima'
11 ¡Aƚcuejla'! Iya' aimaƚcoƚya,
  a'ijc'a juaiconapa lofmuyaicopa.
cacuaicoconno. Ima' tipa'a ts'o'hueca, Ima' uncueca' cuanuc', ailopa'a
iƚe lainepi'ipo'. To'e'eƚa' cuenna. co'hueca, ima' umfo', tocomma
Ja'ni a'i aimimetsaiconyaco' ima' um‑mila. 18 Cu'ihuo' lof'eya: To'naƚa'

i'hua ȽanDios, iƚque cal Cuecaj Rey. iya laifcujpa. To'naƚa' co'oro joupa
12 Naitsi nolijya capo'no'ma nulemma
  ipi'empa ƚipifuc, ma ipa'ampa ƚunga.
jiƚpiya lixoute' ƚainenDios. Jiƚpe Toƚta'a ti'i'mo' ts'o'hueca. To'naƚa'
ti'onƚcota to limula joupa lifayipa. copijahua', iƚe al fujca lopijahua',
Maƚpe al xoute' tipanehuo, aimipaya. topo'noƚa'. Toƚta'a aimi'iconaya
Iƚque cal xans quiniƚinc'e'ma afane' cum‑mila. Aimotaiya calaic'ata.
laftine. Quiniƚinc'e'ma lipuftine To'naƚa' comefxi, tomet'ƚiƚa' lo'u',
ƚainenDios. Quiniƚinc'e'ma lipuftine tijouƚa' al c'a tahuetsale'ma.
lipiƚya' ƚainenDios, iƚiya liƚya' al 19 Jahuay laif'epola' capic'a, ja'ni

ts'e quiƚya' Jerusalén laimuyoya ixcay lo'epa, iya' catale'mola',


lema'a pe lopa'a ƚainenDios. Jouc'a caxc'ai'i'mola', tipai'itsoƚtsi liƚ'ejma'.
quiniƚinc'e'ma al ts'e laipuftine. Ti'eƚe al c'a. Toƚta'a camilhuo'
13 Naitsi nocuejpa, tiquimf'eƚa' iƚta'a
  anuli anuli imanc': Toxpic'eƚa'
lataiqui' loya'apa cal Espíritu Santo lihuejla' al c'a. Toxhuej'menanni
ma mipalaic'ola' lapimaye iƚne li'ipa lo'ejma'. 20 ¡Aƚcuejla'! Joupa

ixanuc' ȽanDios, iƚque ƚefot'ƚepola'. aicuai'ma, caja'e' fa'a al puerta. Cal


Maƚniya lapimaye nafoƚyomma lan xans naƚquimf'eya iya' laifpalaipa,
caitsi quiƚeloƚya'.’ laxi'eƚa' al puerta, iya' catsufai'ma
jiƚpe lejut'ƚ, aƚsmoco'me nuli.
Iƚta'a iƚje'e lapimaye 21 Naitsi nolijya capi'i'ma lane

nomana' liƚya' Laodicea aƚcutsoƚai'me fa'a pe laifcutsuya,


14 ”Tainiƚ'eƚa' ƚilepaluc lapimaye aƚcuxe'me nuli. Iƚque lo'iya ti'i'ma
nafot'lepoƚtsi liƚya' Laodicea. to iya' laƚ'ipa. Iya' ate'a ainulijpa,
To'iƚa': ‘Fa'a tipa'a laifnespa iya'. lijoupa aicutsingaipa pe locutsuya
505 Apocalipsis 3​, ​4

cai'Ailli', aƚcuxeyi. 22 Naitsi nocuejpa,


  lilanc'ecompa apulu, al c'a vidrio
tiquimf'eƚa' iƚta'a lataiqui' loya'apa cuftine acristal. Iƚe al vidrio ti'i'ma
cal Espíritu Santo ma mipalaic'ola' tixim'ma acajm'maica. Pe lopa'a
lapimaye iƚne ixanuc' ȽanDios, lexpats'qui li'nofquiya, iƚniya lam
iƚque ƚefot'ƚepola'. Maƚniya lapimaye malpu' qui'esquina, nolojmay jiƚpe
lafoƚyomma lan caitsi quiƚeloƚya'.”’ aixim'mola' amalujxi' lam paxi

4 Lijoupa laƚmipa toƚta'a


aiximpa jiƚpe lema'a tipa'a
al puerta exiya. Aicuejcona'ma
quinneja. Iƚne imanna ca'u'. Iƚne
liƚspula' jouc'a liƚcu'u imanna
pangay ca'u'.
aƚpalaic'o. Iƚque lopalaipa 7 Cal te'a ƚinneja ti'onƚcospa to

ti'onƚcospa to mifus'mim'me al calxmu. Ƚocuena ti'onƚcospa to cal


trompeta. Iƚque aƚmi: “Tof'acunni. toro. Ƚocuena'ya li'a ti'onƚcospa to
To'huanni fa'a. Camuc'i'mo' lo'iya. li'a cal xans. Ƚocuena'ya ti'onƚcospa
Iƚe laifmuc'iyaco' al ƚinca, ma to cal cuecaj cui ƚaiyupa. 8 Lam  

ti'i'ma.” 2 Maƚpe 'hora aixingufcopa


  malujxi' quinneja anuli anuli
cal Espíritu Santo aƚcuxe jiƚpe tipa'a acamts'us ƚixala'. Iƚniya
laipicuejma'. Jiƚpe lema'a aiximpa ƚiƚxala' imanna pangay ca'u'. Jiƚpe
lexpats'qui li'nofquiya. Jiƚpe tipa'a lixpula' quiƚxala' lijuihuay tipa'a
al 'asiento acueca' to liƚ'asiento pangay ca'u'. Jouc'a licu'u quiƚxala'
lan rey. Iƚe al 'asiento tipa'a naitsi tipa'a pangay ca'u'. Iƚniya linneja
nocutsafya. 3 Iƚque Nocutsuya
  aimixospola'. Itine ipuqui' tuya'ayi:
li'a tocomma mane epalc'o', to “Apaxi, apaxi, apaxi ƚaƚPoujna
lepalc'opa lapic' liƚpuftine ajaspe ȽanDios,
y acornalino. Jiƚpe lexpats'qui iƚquiya cal Cuecaj Rey, jahuay
li'nofquiya canumicay tipa'a lupaje. ticuxe.
Iƚe lupaje tepalc'o'i axhuaica to Li'ipa ma tipa'a, itsiya tipa'a, ma'
lepalc'opa ƚapic cuftine esmeralda. anuli iƚque ƚocuaiya.”
4 Aixim'mola' anuxans malpu' lan

9 Iƚniya lam malujxi' quinneja toƚta'a

tsilaj asiento. Ticutsafcoƚanna lopalaicopa ȽanDios. Timetsaicoyi


anuxans malujxi' lan tsilaj xanuc' anDios, timetsaicoyi cal Cueca'.
noxpijpá lataiqui'. Lexpats'qui Tix'najtsi'iyi maƚquiya Nocutsuya
li'nofquiya lopa'a nolojmay iƚniya. jiƚpe lexpats'qui li'nofquiya. Iƚquiya
Iƚne anuxans malujxi' lan tsilaj ti'hua imaf'i', aimimaya. 10 Mipalaiyi

xanuc' afujca liƚpijahua'. Jiƚpe toƚta'a iƚniya linneja, lan nuxans


ƚiƚjuac anuli anuli itaic' licorona malujxi' lan tsilaj xanuc' noxpijpá
ilanc'ecompa a'oro. lataiqui', texc'onƚingoƚaiyi ƚamats'
5 Jiƚpe lexpats'qui li'nofquiya
  ehuoc'oco'me Nocutsuya jiƚpiya
tixcafi, tipaloƚaiyi, tuna'e'. lexpats'qui li'nofquiya. Iƚquiya
Lihuec'ocojma lexpats'qui imaf'i', aimimaya. Tipa'ayi liƚcorona,
li'nofquiya tunaqui acaitsi tipo'noyi maƚpe huejnca lexpats'qui
lepalaƚc'o', iƚne lan caitsi li'Espíritu li'nofquiya. Timiyi Nocutsuya jiƚpe:
ȽanDios. 6 Lihuec'ocojma lexpats'qui
  11 “Ma' ima' maƚPoujna, ma' ima'
li'nofquiya tipa'a tocomma to ƚaja malanDios.
Apocalipsis 4​, ​5 506

Ma' ima' jahuay nipajnya to'e'ma. ȽanDios, joupa ummempola' tiyeƚe


Ailopa'a cocuena caƚnescoyacu ni petsi li'a ƚamats'. 7 Ƚa'hua Moƚ

toƚta'a, aimi'iya. i'hua'ma, i'noƚ'ma lijuisquiya al


Ima' olanc'epola' jahuay. je'e, iƚe li'noƚ'ma al c'a quimane
Al te'a ailopa'a, ma' ima' iƚque Nocutsuya jiƚpe lexpats'qui
oxpic'epa ti'iƚa', oxpic'epa li'nofquiya.
tilanc'em'me.” 8 Lijou'ma li'noƚpa al je'e Ƚa'huaj

5

Aixim'ma anuli al je'e Moƚ, epatshuoƚai'me lam malujxi'


ijuisquiya i'noƚ'ma al c'a lam paxi quinneja jouc'a lan
quimane iƚque Nocutsuya jiƚpe nuxans malujxi' lan tsilaj xanuc',
lexpats'qui li'nofquiya. Iƚe al je'e tummoc'oyi Ƚa'hua Moƚ. Iƚniya
iniƚingiya jiƚpe licu'u jouc'a lixpula', lan tsilaj xanuc' anuli anuli tipa'a
acaitsi cal sello enantsi'icoya. liƚ'harpa jouc'a iƚtaic' liƚtaza
2 Aixim'ma anuli cal cuecaj
  lilanc'ecompa a'oro, imanna ƚipac'ec,
capaluc quema'a, tipalay ujfxi, iƚe locuajmaispa loxahue'epa
ticua: “¿Naitsi ti'i'ma tits'aƚ'ma lan lixanuc' ȽanDios, iƚniya i'huexi
sello, tuxpalaif'ma lunts'iquiya al ȽanDios. 9-10 Iƚne lan tsilaj xanuc'

je'e?” 3 Ailopa'a nots'aƚya lan sello,


  ats'e lonac'copa. Litaiqui' tuya'e':
muxpalaif'ya al je'e. Ni jiƚpe lema'a “Ima' joupa ima'ampo', otsufcopa
ni li'a ƚamats' ni al 'ocay camats'. lojuats', o'najtsepa liƚjunac' lan
4 Aijoj'ma juaiconapa. Ailopa'a
  xanuc' ni petsi liyouyomma.
noxpalaif'ya al je'e mixhueya, ni Iƚne lan xanuc' ituca' ituca'
mehuelojnya. Ni anuli mi'iya. liƚtaiqui', ituca' ituca' liƚpiƚya',
5 Anuli iƚniya lan tsilaj xanuc'
  ituca' ituca' liƚnación.
aƚpalaic'opa, aƚmi: “Aimojoj'ma. O'epola' ixanuc' ƚalanDios, iƚque
Toxinƚa', jifa'a tipa'a iƚque ƚecui'impa cal Cuecaj Rey.
calXmu. Cal te'a ƚitatahuelo O'epola' a'aillí, mepi'ipola'
cuftine Judá. Iƚquiya Judá jouc'a liƚmane, ticuxeta li'a ƚamats'.
itatahuelo David. Iƚque ƚecui'impa Toƚiya icueya lomane, o'noƚpa
calXmu joupa ulijpa. Totƚta'a lijuisquiya al je'e, ti'i'ma
ti'i'ma tits'aƚ'ma lan caitsi sello, tots'aƚ'ma lisello.”
tuxpalaif'ma lijuisquiya al je'e.” 11 Lijou'ma aixim'mola' axpela'

6 Aixim'ma anuli Ƚa'huaj Moƚ


  lapaluc' quema'a. Iƚniya timana'
tecaxu jiƚpiya. Iƚque ti'onƚcospa canumicay lan tsilaj xanuc' petsi
to ƚa'huaj moƚ ƚima'ampa, al canumicaica lam paxi quinneja,
ƚitsufcompa ȽanDios. Tecaxu iƚniya linneja tecaxhuoƚanna lam
mane ehuoc'ocojma lexpats'qui malpu' qui'esquina lexpats'qui
li'nofquiya. Lijuihuay timana' li'nofquiya. Toƚta'a lexpats'qui
lam malujxi' lam paxi quinneja li'nofquiya lopa'a nolojmay jahuay
jouc'a lan nuxans malujxi' lan iƚniya. Axpela' axpela' iƚniya lapaluc'
tsilaj xanuc'. Iƚque Ƚa'huaj Moƚ quema'a nomana' jiƚpiya. Aimi'iya
tipa'a acaitsi ƚipecala, acaitsi moxhuej'meyacola'. Aicuej'ma
li'u'. Iƚne li'u' lan caitsi li'Espíritu tipalquinni. 12 Tipalaiyi ujfxi, ticuayi:

507 Apocalipsis 5​, ​6

“Ƚa'hua Moƚ, iƚque ima'ampa, licorona, ipanni tulijcale. Ƚinca


itsufcompa, maƚque ti'i'ma ti'hua tulijcalecona'ma.
tepenuf'ma laƚ'alabanza.  
3 Ƚa'hua Moƚ lits'aƚcona'ma

Iƚque nipajnya ti'e'ma jahuay, ƚocuena sello, aicuej'ma tipalay


jahuay i'hueca, ailopa'a ƚocuena iƚne lam malujxi' lam paxi
cahue'epa, quinneja. Ticua: “¡To'huanni!”
xonca acueca' lipicuejma',  
4 Icuai'ma ƚocuena caihuala.

ailopa'a nolijya toƚta'a. Iƚque ƚaihuala ma' unxali. Iƚque


Iƚque xonca ipujfxi, xonca ƚocutsafya epi'im'me limane ti'e'ma
timetsaicom'me, tifuleƚe lan xanuc' nomana' li'a
timetsaicoyi al Cueca' Xonca. ƚamats', tima'a'moƚtsi anuli anuli.
Iƚque ma' anDios. Epi'im'me juaiconapa itoqui licutsilo.
¡Aƚs'najtsi'iƚe!”  
5 Lijou'ma Ƚa'hua Moƚ
13 Lijou'ma aicuej'mola' tipalquinni
  its'aƚcona'ma ƚocuena sello. Toƚta'a
jahuay ts'iƚmaf'i' lilanc'epola' i'ipa afane' lan sello lits'aƚpola'.
ȽanDios. Iƚniya nomana' lema'a, Aicuej'ma tipalay ƚocuena iƚne lam
nomana' li'a ƚamats', nomana' al malujxi' lam paxi quinneja. Ticua:
'ocay ƚamats', nomana' ƚaja. Ni petsi “¡To'huanni!”
ticuayi: Aixim'ma icuai'ma ƚumi caihuala.
“Aƚs'najtsi'iƚe iƚque Nocutsuya Iƚque ƚocutsafya ƚaihuala i'noƚi
lexpats'qui li'nofquiya, calxpicoƚma. 6 Aicuej'ma tocomma

alimetsaicoƚe cal Cueca' tipalquinni jiƚpe nolojmay pe


Xonca. lomana' iƚne lam malujxi' lam paxi
Iƚque ma' anDios, jahuay ticuxe. quinneja. Ticuayi: “Ƚinca ti'i'mola'
Ma' anuli aƚs'najtsi'iƚe Ƚa'hua huata cal trigo, lan cebada. Tiƚof'ma
Moƚ. liƚpitali. Anuli kilo cal trigo lipitali
Tijauhuamlaicota litine toƚta'a lolijpa anuli quitine cal xans. Afane'
ti'iƚa'.” kilo lan cebada lipitali lolijpa
14 Lam malujxi' lam paxi quinneja
  anuli quitine cal xans. Timanecu
ticuayi: “Toƚta'a ti'iƚa'. Amén.” lan oliva laipamma caceite, jouc'a
Lan tsilaj xanuc' exc'onƚingoƚai'me, lan 'uva laipamma al vino. Iƚniya
tummoc'oyi Nocutsuya lexpats'qui aimomints'e'mola'.”
li'nofquiya, jouc'a tummoc'oyi  
7 Lijou'ma Ƚa'hua Moƚ its'aƚcona'ma

Ƚa'hua Moƚ. ƚocuena sello. Toƚta'a i'ipa amalpu'

6 Iya' cahuelonge, aixim'ma


Ƚa'hua Moƚ lits'aƚ'ma anuli
iƚniya lan caitsi sello. Aicuej'ma
lan sello lits'aƚpola'. Aicuej'ma
tipalay ƚocuena quinneja, ticua:
“¡To'huanni!”
tipalay anuli iƚne lam malujxi'  
8 Aixim'ma icuai'ma ƚefouc'o

lam paxi quinneja, tocomma to ƚaihuala. Tocomma ailopa'a


muna'a'ma. Ticua: “¡To'huanni!” quijuats'. Iƚque ƚocutsafya ƚaihuala
2 Lijou'ma aixim'ma joupa icuai'ma
  lipuftine Lamaya. Ihuequi anuli
anuli cal fujca caihuala. Ƚocutsafya cuftine Hades. (Toƚta'a lecui'impa
ƚaihuala i'noƚi lomf'ants'. Epi'im'me jiƚpe pe lomana' lamizhua.)
Apocalipsis 6​, ​7 508

Iƚque ƚocutsafya ƚaihuala mipo'noyi nohuotsopá. Ƚitojpa


epi'im'me limane ticuxe'ma hualca mut'ƚa i'i'ma cunxali to lajuats'.
li'a ƚamats'. Petsi petsi ticuxe'ma 13 Lan xamna nomana' lema'a

hualca. Ni petsi locuxeya iƚque ecangoƚenca ƚamats'. Iƚe li'ipola'


tima'a'mola' lan xanuc'. Hualca lan xamna ti'onƚcospa to lo'iya ƚi'as
tima'aco'mola' acutsilo. Hualca 'icux mi'hua'ma ujfxi cahua', tife'ne
tima'aco'mola' cumemma. Hualca ƚimané al 'ec, ƚaxhuaica qui'as
tima'aco'mola' al cuana. Locuenaye tecangoƚecu. 14 Lema'a ijuis'moxi

tima'a'me lan ximalo quinneja. to anuli al je'e, ijuisquim'me,


9 Ƚa'hua Moƚ its'aƚcona'ma
  ejac'e'moxi. Ƚijualay jouc'a ƚamats'
ƚocuenaj sello. Toƚta'a i'ipa amaque' isla, jahuay iƚniya iƚonc'em'me.
lan sello lits'aƚpola'. Aixim'mola' Ailopa'a quipaneya pe lopa'a al te'a.
liƚ'alma lapimaye nimanapola'. 15 Li'ipa toƚta'a jahuay lan xanuc'

Iƚniya nepenufpá litaiqui' ȽanDios, inulna'me. Emi'moƚtsi lunts'ejay,


uya'a'me, ihuej'me iƚe lataiqui'. jouc'a emi'moƚtsi lijualay pe lopa'a
Toƚiya ixtuc'om'mola', ima'am'mola'. lan tsilaj capic'. Iƚne lan xanuc',
Iƚniya liƚ'alma timana' al 'ocay jiƚpe ja'ni lan rey nocuxepá fa'a li'a
al altar. Iƚe al altar ti'onƚcospa to ƚamats', ja'ni lan tsilaj xanuc', ja'ni
al altar petsi titsufcoyi ȽanDios. lan tsilaj soldado nocuxepá liƚf'as
10 Iƚniya tija'ayi ujfxi, ticuis'eyi,
  soldado, ja'ni lan xanuc' ts'iƚ'hueca
timiyi ȽanDios: “Ima' maƚPoujna, acueca', ja'ni acueca' quiƚpujfxi, ja'ni
illanc' omozó. Ima' umPaxi, ima' notahuaicopá tipa'a ƚiƚpoujnalá,
unȽinca, aimofel'miyale. ¿Te ja'ni ailopa'a quiƚpoujna, jahuay
ti'hua ticoƚ'mo'? ¿Te aimaƚ― ma' anuli emi'moƚtsi. 16 Tipalaic'oyi

linc'iyaconga'? ¿Te aimoteƚ'miyacola' lijualay jouc'a lan tsilaj capic',


iƚne naƚma'aponga'? Iƚne jouc'a timiyi: “Tonlacangoƚenca,
liƚf'as xanuc' nomana' li'a ƚamats', alamitsonga'. Aimaƚsim'monga'
ma' anuli liƚ'ejma'.” iƚque Nocutsuya jiƚpe lexpats'qui
11 Anuli anuli iƚniya nopalaipá
  li'nof'quiya. Aimaƚteƚ'mi'monga'
toƚta'a, umim'mola' afujca liƚpijahua'. Ƚa'hua Moƚ. Iƚque ixtunni. 17 Joupa

Timila': “Tehue'e' huata. Ti'hua icuai'ma al Cuecaj Quitine. Iƚne


tulunxajle. Tixhuai'ni'mola' nulemma timuj'me liƚpoyac'. ¿Te
loƚpimaye, iƚniya jouc'a imozó naitsi noxnet'ƚya?”
ȽanDios ƚiƚPoujna. Iƚniya
jouc'a tima'am'mola'. Tijouƚa'
tima'antsola' ƚinca cateƚ'mi'mola'
7 Lijou'ma aixim'mola' amalujxi'
lapaluc' quema'a tecaxoƚanna
jiƚpe lam malpu' quiju' ƚamats'.
iƚne ninma'ahualepá, jouc'a iƚniya Iƚniya tipa'neyi ƚahua', aimitsufai'ma
nima'apolhuo' imanc'.” ni anuli quiju' ƚamats'. Aimi'hua'ma
12 Aixim'ma Ƚa'hua Moƚ
  cahua' ƚamats'. Aimi'hua'ma cahua'
its'aƚcona'ma ƚocuena sello. Toƚta'a ƚaja. Aimi'hua'ma, aimifenna ni
i'ipa acamts'us lan sello lits'aƚpola'. anuli al 'ec. 2 Aixim'ma icuaico'ma

Ife'ne'ma acueca' cunanto. Cal 'ora ocuena capaluc quema'a. Iƚque


i'i'ma umi umi, tocomma to lijahua' tif'aqui pe ƚaipammaiyomma
509 Apocalipsis 7

cal 'ora. Itaic' lisello Ƚimaf'i' 9 Lijou'ma


aixim'mola' axpela'
CanDios. Tijoc'ila' lam malujxi' lan xanuc' efoƚya jiƚpiya.
capaluc' quema'a, iƚniya petsi Axpela' juaiconapa, aimi'iya
joupa epenufpá liƚmane timints'eƚe moxhuej'meyacola'. Iƚniya
ƚamats', jouc'a timints'eƚe lopa'a quiyouyomma jahuay lan nación
jiƚpiya. Timints'eƚe ƚaja jouc'a lopa'a lomana' li'a ƚamats', jahuay ƚiƚeloƚya'.
jiƚpiya. Tipalaic'ola' ujfxi, 3 timila':
  Ituca' ituca' liƚtatahueló, ituca' ituca'
“Toƚ'huaicoƚe. Aimoƚmints'e'me liƚtaiqui'. Iƚniya tecaxingoƚanna
ƚamats' ni lopa'a jiƚpiya. tehuelojnyi lexpats'qui li'nofquiya,
Aimoƚmints'e'me ni anuli al 'ec. tehuelojnyi Ƚa'huaj Moƚ. Afujca
Ate'a lunanc'i'mola' cal sello ƚilepali itoqui liƚpijahua', iƚ'noƚi liƚxanghue.
iƚniya no'epá lipenic' ȽanDios, iƚque 10 Tipalaiyi ujfxi, ticuayi:

ƚiƚPoujna. Tijouƚa' toƚteƚ'mi'mola' “ȽanDios, Nocutsuya jiƚpe


locuenaye xanuc'.” lexpats'qui li'nofquiya,
4 Lijou'ma aicuej'ma tojua
  jouc'a Ƚa'hua Moƚ, ma' iƚniya
mimana' iƚniya nepenufpá cal alunƚu'eponga'.”
sello. Ixhuaitsola' amaxnuj oquej 11 Jiƚpe lexpats'qui li'nofquiya,

nuxans malujxij mil lan xanuc'. canumicay, timana' jahuay lapaluc'


Liƚtatahueló iƚniya inaxque' cal quema'a jouc'a lan tsilaj xanuc',
xans Israel. 5 Iƚniya lunanc'impola'
  jouc'a lam malujxi' lam paxi
quiƚsello, limbamaj coquej mil quinneja. Iƚniya ixpats'coƚenca
iƚne ƚiƚtatahuelo cuftine Judá. ilimetsaijma ȽanDios. 12 Ticuayi:

Locuenaye imbamaj coquej “Toƚta'a ti'iƚa', amén.


mil ƚiƚtatahuelo cuftine Rubén. Ma' ƚalanDios limetsaico'me cal
Locuenaye imbamaj coquej Cueca', ma' iƚque aƚmi'me:
mil ƚiƚtatahuelo cuftine Gad. ‘Ima' oxina' jahuay, ima'
6 Locuenaye imbamaj coquej mil
  malanDios, aƚs'najtsi'ihuo',
ƚiƚtatahuelo cuftine Aser. Locuenaye ima' unCueca' Xonca, jahuay
imbamaj coquej mil ƚiƚtatahuelo ti'i'ma to'e'ma, ima' xonca
cuftine Neftalí. Locuenaye imbamaj opujfxi, ima' aimopai'iyoxi.
coquej mil ƚiƚtatahuelo cuftine Itsiya litine jouc'a locuaicoya
Manasés. 7 Locuenaye imbamaj
  quitine, toƚta'a mopa'a.’
coquej mil ƚiƚtatahuelo cuftine Toƚta'a ti'iƚa', amén.”
Simeón. Locuenaye imbamaj 13 Anuli iƚne lan tsilaj xanuc'

coquej mil ƚiƚtatahuelo cuftine alicuis'epa, aƚmi: “Iƚniya lan xanuc'


Leví. Locuenaye imbamaj coquej afujca itoqui liƚpijahua', ¿naitsi
mil ƚiƚtatahuelo cuftine Isacar. iƚne? ¿Petsi quiyouyomma?”
8 Locuenaye imbamaj coquej

14 Aitalai'e'e'ma, cami: “Maipoujna,

mil ƚiƚtatahuelo cuftine Zabulón. ima' oxina'”. Iƚque aƚmi'ma: “Iƚniya


Locuenaye imbamaj coquej mil lipalyomma al cueca' cateƚcoya.
ƚiƚtatahuelo cuftine José. Locuenaye Epajcopa liƚpijahua' lijuats'
imbamaj coquej mil ƚiƚtatahuelo lixcuajaipa Ƚa'huaj Moƚ. Toƚta'a i'ipa
cuftine Benjamín. afujca liƚpijahua', aicunxalaic'.
Apocalipsis 7​, ​8 510

15 ”Toƚiya itsiya tecaxingoƚanna ƚipac'ec ƚopipa, tif'ajyomma jiƚpe al


tehuelojnyi lexpats'qui altar lilanc'ecompa a'oro. 4 Ƚapaluc

li'nofquiya pe ƚocutsuya quema'a mejuaf'i'ma ƚipac'ec ƚicuxis


ȽanDios. tif'aqui, jouc'a tif'aqui ƚiƚtaiquí
Iƚne itine ipuqui' ti'eyi lipenic' lixanuc' ȽanDios, iƚne noxa'huepá.
ȽanDios jiƚpe lipaxi quejut'ƚ. 5 Lijou'ma ƚapaluc quema'a

Timanecu anuli ȽanDios, iƚque i'noƚ'ma lopi'ecompa ƚipac'ec,


Nocutsuya li'nofquiya, iƚque ima'ne'ma cunsuac' lopa'a jiƚpe
ti'hua ti'e'mola' cuenna. al altar, eca'ni'ma jiƚta'a lunsuac',
16 Aimunle'econayacu, ecangoƚenca ƚamats'. Lijou'ma
aimicuiconaya quiƚja'. tunalequi, tija'anni, tuxcuafi,
Cal 'ora aimipi'econayacola', ife'ne'ma inu'ma ƚunanto.
aimixinyacu ni toƚta'a quinu'. 6 Lan caitsi lapaluc' quema'a,

17 Ƚa'hua Moƚ, iƚque Nopa'a iƚniya petsi anuli anuli tipa'a


nolojmay laquiju' lexpats'qui liƚtrompeta, i'noƚ'me liƚtrompeta,
li'nofquiya, tuna'me lan caitsi. 7 Cal te'a ƚapaluc

iƚque ti'e'mola' cuenna, tixinnola' quema'a tunay litrompeta. Iyuj'ma


to imot'ƚ, iƚque iƚPoujna. ƚi'ay cacui, jouc'a ƚunga ihuants'i
Tileco'mola' petsi laipayomma cajuats'. Iƚque ƚi'ay cacui iteƚ'mi'ma
laja', iƚiya laja' tepi'ila' liƚpitine ƚamats'. Ƚamats' jouc'a cal 'ec'
aimijouya. eteƚnufila' afane'. Anuli ipina'ma,
ȽanDios tetufc'ena'mola' lilujay tipanemma oque'. Laixhuaica pajac
iƚne lixanuc', aimijojconayac ipina'ma.
u.” 8 Ƚocuenaj ƚapaluc quema'a tunay

8

Ƚa'huaj Moƚ its'aƚcona'ma litrompeta. Tocomma to anuli


ƚijoujma sello. Joupa its'aƚpola' ƚijuala ƚonajpa i'nijm'maitsi ƚaja.
lan caitsi sello. Lijou'ma jiƚpiya Toƚta'a anuli parte ƚaja i'i'ma cajuats',
lema'a i‑ch'ixco'mola'. Icoƚ'ma oquej parte a'i.
to nolojmay 'hora. 2 Aixim'mola'

9 Jiƚpe ƚaja ts'iƚmaf'i' nomana' jiƚpe

acaitsi lapaluc' quema'a. Iƚniya ƚajuats' caja imana'mola'. Nomana'


tecaxoƚanna tehuelojnyi jiƚpe pe jiƚpe al c'a caja timanemma iƚmaf'i'.
lopa'a ȽanDios. Ini'im'mola' acaitsi Ma toƚta'a ejac'pola' lan tsilaj barco
liƚtrompeta. Anuli anuli i'noƚi lomana' ƚaja.
litrompeta. 3 Icuaiyunni ocuena

10 Ƚocuena ƚapaluc quema'a tunay

capaluc quema'a. Ecaxingai'ma jiƚpe litrompeta. Joupa i'ipa afantsi


al altar pe lopi'eyompa ƚipac'ec. Iƚe nunapa. Anuli cal cuecaj xamna
al altar ehuoc'ocojma lexpats'qui ecangenni lema'a. Iƚque cal xamna
li'nof'quiya. Ƚapaluc quema'a i'noƚi tunaqui, tocomma oli, ecangaf'caita
lopi'ecompa ƚipac'ec, lilanc'ecompa cal panay jouc'a petsi laipayomma
a'oro. Epi'im'me acuecaj ƚipac'ec. ƚajay. Tipa'a petsi licajm'maitsi,
Lepi'im'me tipi'eƚa' ma mixa'hueyi petsi a'i. (Toƚta'a ja'ni anuli al
ȽanDios iƚniya i'huexi. Iƚne pana' ixim'ma lonajpa, timanemma
noxa'huepá, ƚiƚtaiquí iƚniya jouc'a oque' cal panay petsi aiquixim'me
511 Apocalipsis 8​, ​9

toƚta'a.) 11 Iƚque cal xamna cuftine


  ƚamats'. 3 Maƚpe ƚicuxis tipalumma

Acuaj Ajenjo. (Ƚa'hua c'ec ajenjo, lan xa'mut'ƚ. Ni petsi li'a ƚamats'
iƚque acuá juaiconapa.) Ni petsi icuaiyunca iƚniya lan xa'mut'ƚ.
lecangaf'caita lonajpa cal xamna, Epi'impola' liƚmane ti'eƚe to lo'epa
laja' i'ipa acuá to ajenjo. Lan xanuc' linnaispo lomana' li'a ƚamats'.
lixna'me al cua caja' imana'mola'. 4 U'im'mola': “Ma le'a toƚteƚ'mitsola'

12 Ƚocuenaj ƚapaluc quema'a tunay


  lan xanuc' petsi aiquiƚtaic' ƚilepali
litrompeta. Joupa i'ipa amalujxi' lisello ȽanDios. Al pajac, jouc'a
nunapa. Luna'apa litrompeta laxhuaica lilapola, jouc'a cal ec',
iminscom'mola' cal 'ora, cal mut'ƚa, aimoƚteƚ'mi'mola' iƚna'a.”
lan xamna. Cal 'ora tocomma 5 Toƚta'a iƚniya lan xa'mut'ƚ

eteƚnufila' afane', anuli aiquepalc'o'. epi'impola' liƚmane titeƚ'miƚe lan


Jouc'a cal mut'ƚa eteƚnufila' afane'. xanuc' petsi aiquiƚtaic' ƚilepali
Anuli aiquepalc'o', oque' epalc'ola'. lisello ȽanDios. Lan xa'mut'ƚ
Jouc'a lan xamna, ja'ni anuli aimima'a'me, ma titeƚ'mi'me.
aiquepalc'o' oque' ti'hua tepalc'ola'. Amaque' mut'ƚa ti'hua titeƚ'mi'me
Toƚta'a ma micoƚi litine amalpuj lan xanuc', tummi'i'me ƚiƚpitac'.
hora i'ipa pangay muf. Ma' anuli Anuli anuli iƚiya lipitac tumlej'ma
lipuqui'. Tipa'a amalpuj hora joupa to lipumla lipitac ƚinnaispo. 6 Iƚniya

imufc'opa, aiquepalc'ola' cal mut'ƚa ƚitiné lan xanuc' noteƚcopá toƚta'a


ni lan xamna. tehue'me te co'iya mimayacola'.
13 Lijou'ma aixim'ma anuli cal
  Aimixinyacu. Aimi'iya mimayacola'.
cui tiyu lema'a. Tiyu maƚpe pe 7 Iƚniya lan xa'mut'ƚ ti'onƚcospola'

lo'iyoya cal 'ora menac'o. Aicuejpa to laihuale joupa itats'empola'


loya'apa, ticua: “Aijc'a lo'iya, aijc'a tiye'me lafuleya. Iƚtaic' ƚiƚjuac
lo'iya, aijc'a lo'iya. Ƚinca acuanuc'la tocomma acorona lilanc'ecompa
lan xanuc' nomana' li'a ƚamats'. a'oro. Liƚ'a ti'onƚcospa to li'a cal
Muna'me liƚtrompeta locuenaye xans. 8 Liƚjuac ti'onƚcospa to

lam fantsi lapaluc' quema'a acueca' liƚjuac lacaƚ'no', liƚ'ay ti'onƚcospa


juaiconapa lo'eyacola' lan xanuc', to li'ay calxmu. 9 Iƚtaic' liƚcoraza

acueca' titeƚco'me.” tocomma to lilanc'ecompa atejma'.

9 Ƚocuena ƚapaluc quema'a


tunay litrompeta. Joupa i'ipa
amajxi nunapá. Aiximpa anuli
Ƚiƚxala' tuna'e' to lona'apa axpej
carro minul'me, to mexat'ƚu'me
laihuale tinulyi tifuleta. 10 Tipa'a

cal xamna joupa ecangeyomma liƚpo ti'onƚcospa to lipo ƚinnaispo,


lema'a icuai'ma li'a ƚamats'. Iƚque itaic' lipitac titeƚ'mico'me lan
cal xamna epi'impá liyahui al xanuc'. Ti'hua titeƚ'mi'me lan xanuc'
cuecaj pu'hua cuftine al Abismo. amaquej mut'ƚa. 11 Tipa'a ƚiƚrey

Jiƚpiya timana' lontahue. 2 Exi'e'ma


  ticuxela'. Iƚque epaluc al cuecaj
al cuecaj pu'hua. Lijoupa lexi'epa pu'hua. Lipuftine ataiqui' hebreo
tif'aqui ƚipicuxis ti'onƚcospa to ticua: Abadón. Ataiqui' griego ticua:
ƚipicuxis al cueca' capa. Iƚque Apolión. Iƚe laftine lohuaƚquemma
ƚicuxis tipa'ne cal 'ora, imufc'o' li'a tuya'e': Iƚque tejac'eyale.
Apocalipsis 9​, ​10 512

12 Toƚta'a liteƚcopa lan xanuc' lima'am'me anuli timanecu oquexi'


lunapa litrompeta ƚapaluc quema'a, ts'iƚmaf'i'. 19 Iƚniya laihuale liƚpo

iƚque cal majxi. Tehue'e' locuenaye tipa'a ƚiƚjuac to ƚijuac ƚainofaƚ. Iƚe
oquexi' lapaluc' quema'a tunaƚe ƚiƚjuac tipa'a liƚco ticaconnila'
liƚtrompeta, titeƚcocona'me lan lan xanuc'. Toƚta'a acueca' lo'epa
xanuc'. iƚna'a liƚco quiƚpo, titeƚ'miyaleyi
13 Ƚocuena ƚapaluc quema'a tunay
  juaiconapa.
litrompeta. Joupa i'ipa acamts'us 20 Lan xanuc' lomanemma

nunapá. Aicuej'ma tipalquinni. Iƚe ts'iƚmaf'i', iƚniya petsi


lataiqui' qui'huayomma jiƚpe lam aiquima'ala' ƚunga ni ƚicuxis ni
malpu' liju' al altar lilanc'ecompa ƚazufre, iƚniya aiquiƚsuej'meya
a'oro, iƚiya al altar ehuoc'ocojma pe li'epa. Aiquiƚnesqui: “Aƚ'epa
lopa'a ȽanDios. 14 Tipalaic'o ƚapaluc
  a'ijc'a. Aƚƚanc'epola' lalandiosla'.”
quema'a ts'i'noƚi litrompeta, iƚque Iƚne lan xanuc' ti'hua tihuejyi
cal camts'us, timi: “Tox'mastsola' lontahue. Ti'hua texc'onƚingoƚaiyi
lam malujxi' capaluc' quema'a iƚne landiosla' lilanc'ecompola' a'oro,
lifingoƚila' jiƚpe al cuecaj pana' aplata, abronce, apic o a'ec. Iƚna'a
cuftine Éufrates”. lacui'impola' landiosla' aimi'iya
15 ȽanDios joupa ixpic'epa tej
  mixinyacu, aimi'iya miquimf'eyacu,
hora, te quitine, te mut'ƚa, te aimi'iya miyeyacu. 21 Jouc'a ti'hua

camats' tux'mas'mola' iƚniya tima'ahualeyi, ti'hua tilotsocoyoƚtsi,


lapaluc' quema'a. Iƚne ti'huaicoyi. ti'hua tehueyi quilecaƚ'no', ti'hua
Itsiya joupa ixhuaita al 'hora. tinantseyi. Iƚne aiquiƚsuej'meya
Ux'masquim'mola' tima'antsola' lan li'epa toƚta'a.
xanuc'. Aimima'anyacola' jahuay.
Petsi tima'a'me anuli timanecu
ts'iƚmaf'i' oquexi'. 16 Iƚne lapaluc'

10 Aixim'ma ocuena capaluc
quema'a, xonca ipujfxi,
timuyomma lema'a. Iju'icoya
quema'a timana' liƚsoldado cummahuay. Tipo'nof'iya ƚijuac
ilenafcoƚaic' laihuale. Uya'am'me anuli lupaje. Li'a ti'onƚcospa to cal
tojua mimana', aicuej'ma. Timana' 'ora tunts'ifqui. Li'mitsi' tocomma
oquej maxnu millón. to ƚipaƚ cunga to munaj'ma al puc'o
17 Toƚta'a laƚmuc'ipa ȽanDios.
  c'ec. 2 I'noƚi limane to la'hua je'e

Aixim'mola' laihuale jouc'a uxmalaif'quiya. Al c'a camane


nocutsafcoƚanna. Iƚniya iƚjojma li'mis tecaxc'o ƚaja, lipoxa camane
liƚcoraza. Timana' liƚjojma liƚcoraza qui'mis tecaxu ƚamats'. 3 Ipalai'ma

unxali to ƚunga, jouc'a petsi ujfxi tocomma to mija'a'ma calxmu.


liƚjojma umi azul, jouc'a liƚjojma Lipalai'ma jouc'a una'a'mola' lan
ata'enca to ƚazufre. Ƚiƚjuac laihuale caitsi quetumi. 4 Luna'apola' lan

toco'ma to ƚiƚjuac lanxmuhua. Liƚco caitsi quetumi coƚa' quiniƚ'ma


tipamma cunga, quicuxis, jouc'a loya'apa iƚniya. Aicaininiƚi.
ƚazufre. 18 Iƚe laipayomma liƚco
  Aicuej'ma tipalay anuli nopa'a lema'a.
laihuale, iƚiya ƚunga, ƚicuxis jouc'a Aƚmi: “Aimainiƚijm'ma linespa lan
ƚazufre ima'a'mola' lan xanuc'. Pe caitsi letumi. Aimo'itola' lan xanuc'.”
513 Apocalipsis 10​, ​11

5 Lijou'ma ƚapaluc quema'a, ƚipac'ec. Toxhuej'metola' jiƚpiya


maƚque ƚaiximpa tecaxc'o ƚaja laxc'onƚingoƚanna. 2 Ƚipuna jiƚpe

tecaxu ƚamats', i'nif'ma al toncay lipaxi quejut'ƚ ȽanDios aimoxpijta.


al c'a quimane, enas'ma lema'a. Ƚuna a'ij paxi, iƚe iƚ'huexi locuenaye
6 Icuaj'mi'ma lipuftine Ƚimaf'i'
  lan xanuc'. Iƚniya tetets'i'me al Paxi
CanDios, iƚque aimimaya, maƚque Quiƚya', ticuxenai'i'me lixanuc' iƚe
Nilanc'epa lema'a y jahuay lopa'a liƚya' oquej nuxans coquej mut'ƚa.
jiƚpiya. Jouc'a ilanc'epa li'a ƚamats', 3 Oquexi' laixanuc' ƚaƚpalaicopa iya',

ƚaja y jahuay lopa'a. Ticua ƚapaluc capi'i'imola' quiƚmane tuya'a'me


quema'a: “Aimicoƚconaya. 7 Ai'a
  laitaiqui'. Tipo'no'me liƚpijahua'
tuna'a'ma litrompeta ƚijoujma umi. Imbamaj coquej maxnu afanej
capaluc quema'a, iƚque cal caitsi, nuxans quitiné tuya'a'me al cueca'
ti'i'ma to loya'apa lemiya cataiqui' laixpic'epa ca'e'ma.”
iƚe lonescopa lixpic'epa ȽanDios. 4 Iƚniya ti'onƚcospola' to loque'

Iƚe lataiqui' ȽanDios joupa u'ipola' lan 'ec' olivo, jouc'a ti'onƚcospola'
liprofeta, iƚniya no'epá lipenic' iƚque to loque' lepalc'o' lacaxoƚanna pe
ƚiƚPoujna.” lopa'a ȽanDios iƚque aPoujna jahuay
8 Iƚque tipalay jiƚpe lema'a
  li'a ƚamats'. 5 Ja'ni naitsi tixpic'eƚa'

joupa aicuej'ma tipalqui. Maƚque tixcai'etsola' iƚniya loquexi' lan


aƚpalaic'oconapa, aƚmi: “To'huaƚa'. xanuc', tipahuo cunga liƚco, iƚque
To'noƚta al je'e loxmalaif'quiya ƚunga tima'a'ma no'eya lixcay.
jiƚpe limane ƚapaluc quema'a, Toƚta'a titeƚ'mim'mola', tima'am'mola'
iƚque tecaxc'o ƚaja tecaxu ƚamats'.” petsi naixtuc'opá. 6 Iƚniya loquexi'

9 Ai'huahuo'ma. Cacuaitsi pe lopa'a


  lan xanuc' epi'impola' liƚmane
ƚapaluc quema'a, cami: “Aƚni'iƚa' teti'i'me lema'a, aimicuiconaya.
la'hua je'e”. Aƚmi: “To'noƚƚa', Ƚitiné muya'ayi iƚiya lixpic'epa
toteƚa'. Moteja toxim'ma ani'i to ȽanDios, muya'ayi lo'eya, jahuay
al cujua. Ticuaitsi locu'u ti'i'ma iƚne ƚitiné aimicuiconaya. Jouc'a
acuá.” 10 Ai'noƚ'ma la'huaj je'e lopa'a
  epi'impola' liƚmane tipai'iƚe laja',
limane ƚapaluc quema'a. Ai'nico'ma ti'iƚa' ajuats'. Jouc'a titeƚ'miƚe ƚamats',
laico, aite'ma. Laico i'i'ma ani'i to tepi'inƚe ni tintsi cuana. Iƚniya,
al cujua. Lijou'ma lainuc'ma laicu'u litine tixpic'eƚe ti'eƚe toƚta'a, ti'i'ma
i'i'ma acuá. 11 Lijou'ma aƚmim'ma:
  ti'e'me, tijouƚa' ti'econa'me.
“Toya'acona'ma loxpic'epa ȽanDios. 7 Iƚniya loquexi' nopalaicopá

Tonesco'mola' lan xanuc' ituca' ituca' Jesucristo, tijou'neƚa' loya'apa


ƚiƚeloƚya', ituca' ituca' liƚnación, ticuaihuo cal Cuecaj Quinneja
ituca' ituca' liƚtaiqui'. Jouc'a ƚaipayomma al cuecaj pu'hua
topalaico'mola' axpela' lan rey.” lacui'impa al Abismo. Iƚe ƚinneja

11 A ƚnim'ma al jaxa to
al 'ec loxpijcompa.
Aƚmi: “Totsahuenni. Toxpijta
tifule'ma, tulij'mola', tima'a'mola'.
8 Liƚcuerpo timanecu jiƚpe ƚaneya

al Cuecaj Quiƚya'. Jiƚpe liƚya'


lipaxi quejut'ƚ ȽanDios. Toxpijta jouc'a tecui'inni liƚya' Sodoma, o
jouc'a jiƚpe al altar lopi'eyompa ƚamats' Egipto. Lixanuc' liƚ'ejma'
Apocalipsis 11 514

ti'onƚcospa to liƚ'ejma' lan xanuc' “Itsiya i'ipa, itsiya ƚalanDios y


nimajmpá liƚya' Sodoma jouc'a ƚiCristo ticuxeyi jahuay li'a
ƚamats' Egipto. Maƚpiya liƚya' jouc'a lamats'.
ima'a'me ƚaƚPoujna, epaƚts'ijmpa Cristo ti'hua ticuxe'ma,
lancruz. 9 Jiƚpiya timana' lan xanuc'
  aimijouya locuxeya.”
quiyouyomma ni petsi li'a ƚamats', 16 Lan nuxans malujxi' lan tsilaj

ituca' ituca' liƚtatahueló, ituca' ituca' xanuc' nomana' lehuoc'ocojma


liƚtaiqui', ituca' ituca' liƚnación. ȽanDios ticutsoƚanna. Anuli anuli
Iƚniya lan xanuc' afane' quitine y ticutsu lipexpats'qui li'nofquiya,
onƚca tehuelojnyi iƚniya nomapola'. jahuay iƚniya ixpats'oƚai'me,
Ticua: “Aimalapi'iyacola' lane imetsaico'me ȽanDios cal Cueca'
meminyacola'”. 10 Lan xanuc' nomana'
  Xonca. 17 Timiyi:

li'a ƚamats' tixoc'iyoƚtsi quileta. “Ima' manDios, ima' maƚPoujna,


Ti'eyi liƚjuic, tepi'iyoƚtsi. Ticuayi: ima' xonca uncueca', tocuxe
“Joupa imapola' iƚniya loquexi' lam jahuay.
profeta. Aimaƚteƚ'miconayaconga'. Ima' ma' itsiya topa'a, topa'a
Aimaƚmiconayaconga': Toƚta'a li'ipa.
lixpic'epa ȽanDios.” Itsiya aƚs'najtsi'ihuo', ima'
11 Tijoutsi lam fane' quitine y
  aƚmuc'iponga' acueca' lomane,
onƚca ȽanDios imaf'i'ina'mola' iƚne tocuxe jahuay.
loquexi' nomapola', ecaxoƚcona'me. 18 Lan xanuc' pe aiquimetsaicohuo'
Petsi nehuelojmpá ixpailij'mola' tixtuc'ohuo', icuai'ma litine
juaiconapa. 12 Iƚne loquexi'
  toteƚ'mi'mola'.
limaf'i'inapola' icuej'me tipalay ujfxi Limanapola' tefot'ƚe'moƚtsi pe
pu'hua lema'a, timila': “Toƚf'ajcunca lofpa'a ima' iƚJuez, tepi'i'mola'
fa'a”. Ma mehuelojnyi naixtulepá liƚjunac'.
anuli ƚummahuay if'ac'e'mola' Jouc'a lam profeta iƚne ni'epá
lema'a. 13 Maƚe 'hora inu'ma
  lopenic' ima' iƚPoujna,
acueca' cunanto. Eteƚnufipa liƚya' tapi'i'mola' lolijyacu.
imbama'. Anuli ecangenni. Iƚque Ma' anuli tapi'i'mola' loxanuc'
ƚunanto ima'a'mola' acaitsij mil lan iƚne o'huexi ima', maƚne
xanuc'. Petsi nomanemma ts'iƚmaf'i' petsi naihuejcopo' tapi'i'mola'
iƚniya ixpailij'mola' juaiconapa. lolijyacu.
Imetsaicoco'me ma' acueca' ȽanDios Ja'ni lan tsocay, ja'ni lan tsilaj
Nopa'a lema'a. 14 Toƚta'a liteƚcopa lan
  xanuc', tapi'i'mola' lolijyacu.
xanuc' luna'apa litrompeta ƚocuena Petsi neteƚpa ƚamats'
ƚapaluc quema'a, iƚque cal camts'us. toteƚ'mi'mola' tejac'em'mola'.”
Tehue'e' ƚocuena'ya ƚapaluc quema'a 19 Exi'em'me al Paxi Lugar pu'hua

tuna'aƚa' litrompeta, titeƚcocona'me lema'a pe lopa'a ȽanDios. I'huáqui


lan xanuc'. Iƚe lo'iya aimicoƚya. jiƚpiya al caxax. Jiƚpe al caxax
15 Ƚocuena ƚapaluc quema'a tunay
  ipo'nompa lapic' liniƚingiya lataiqui'
litrompeta, iƚque cal caitsi. Jiƚpe lixpic'epa ȽanDios lo'eyacu lixanuc'.
lema'a tipalaiyinni ujfxi, ticuayi: Maƚe 'hora ipango'ma tixcaflay,
515 Apocalipsis 11​, ​12

iquimf'em'me tipalquinni, tunalequi. lipontahue tifuli'iyoƚtsi. 8 Cal 

Inu'ma ƚunanto. Juaiconapa icui'ma dragón y lipontahue ailopa'a


qui'ay cacui. quiƚpujfxi, aiculij'me. Iƚpiya lema'a

12 Lijou'ma i'huájtsi jiƚpe


lema'a acueca' y axpaiqui'.
Jiƚpe imaxcaita anuli ƚaca'no',
aimimajnconayacu. 9 Ipa'am'me

jiƚpiya cal cuecaj dragón, ƚainofaƚ


nopa'a al te'a. Iƚque ƚecui'impa
ijui'icoya ƚipepaƚ cal 'ora. Cal mut'ƚa loque' lipuftine: Ƚonta'a, jouc'a
tipa'a al 'ocay li'mitsi'. Ƚijuac tipa'a Satanás. Tifel'mila' lan xanuc' ni
licorona imbamaj coque' lan xamna. petsi nomana' li'a ƚamats'. Iƚne cal
2 Innay ƚaca'no'. Joupa tumlec'o,
  dragón y lipontahue eca'nim'mola',
tipo'no'ma ƚi'hua. Tija'e'. 3 Lijou'ma
  icuaitsa li'a ƚamats'. 10 Aicuej'ma

i'huájtsi jiƚpe lema'a ocuena'ya tipalquinni ujfxi jiƚpiya lema'a,


acueca' caxpaiqui'. Iƚpiya tipa'a ticua:
anuli cal cuecaj coyac' quinneja “Itsiya ƚinca imuj'moxi
to cal cuecaj caimu. Tipa'a ƚixala'. nulemma ƚalanDios, maƚque
Ƚinneja cuftine cal Dragón. Iƚque Ƚalunƚu'eponga', iƚque acueca'
cal dragón unxali to ƚunga. Tipa'a lo'epa, ticuxe.
acaitsi ƚijuac, imbama' ƚipecala'. Jouc'a ƚiCristo imuj'moxi icueya
Ƚijuac tipa'a acaitsi lan tsocay limane.
quicorona. 4 Lipo texat'ƚucola' lan
  Joupa eca'nimpa ƚonta'a Satanás,
xamna nomana' lema'a. Afantsi lan ticufquila' lapimaye.
xamna texat'ƚuhua anuli. Teca'nila' Ipuqui' itine tipalaic'o ȽanDios,
ƚamats'. ticuxecola'.
Cal dragón ecaxingai'ma ƚaca'no' 11 Ƚa'huaj Moƚ joupa ixcuajaipa
nopo'noya qui'hua. Tipajntsi ƚi'hua lijuats', toƚta'a lapimaye joupa
tite'ma. 5 Ƚaca'no' umof'ma. Ipajntsi
  ulijpá.
ƚi'hua amijcano. Iƚque ticuxe'mola' ȽanDios aiquiquimf'e
lan xanuc' nomana' li'a ƚamats'. lonescopola' ƚonta'a.
Ipujfxi ticuxe'mola'. Joupa ilaitsufcola' iƚne nuya'apá
Ƚi'hua ƚaca'no' exic'e'empa, litaiqui',
ilecom'me al toncay lema'a pe lopa'a iƚne aiquixim'me acuanuc'
ȽanDios, ilecom'me jiƚpe pe lopa'a liƚpitine, icu'moƚtsi,
lexpats'qui li'nof'quiya. 6 Ƚaca'no'
  ima'am'mola'.
inu'ma pe ailopa'a quiƚya'. Jiƚpe 12 Tixojla' cunlata jahuay imanc'
ȽanDios lilanc'epa lopanc'eya. noƚmana' lema'a, jiƚpiya
Tipajnta imbamaj coque maxnu ailopa'a ƚonta'a y lipontahue.
afanej nuxans quitine. Jiƚpe Ƚinca ituca' lo'iyoya ƚamats' y ƚaja.
tites'minna. Jiƚpiya ti'i'ma acueca' lateƚcoya,
7 Lijou'ma jiƚpe lema'a aixim'ma
  ƚonta'a joupa imumma,
lipango'ma al cuecaj cafuleya. juaiconapa tixtu'hua, ixina'
Cal cuecaj capaluc quema'a ahuata ticoƚ'ma.
cuftine Miguel y lif'as capaluc' 13 Cal dragón liximpoxi joupa

quema'a jouc'a cal dragón y ecangemma, tipa'a li'a ƚamats',


Apocalipsis 12​, ​13 516

ipango'ma ihuejtsoj'ma ƚaca'no', 4 Texc'onƚingoƚaiyi cal dragón, iƚque


iƚque nipo'nopa ƚamijcano. ƚepi'ipa limane cal cuecaj coyac'
14 Ipo'no'im'me ƚaca'no' oque' ƚixala'
  quinneja. Jouc'a texc'onƚingoƚaiyi
to ƚixala' cal cuecaj cui, tiyuƚa' cal cuecaj coyac' quinneja, ticuayi:
pe lopanc'eya, jiƚpiya pe ailopa'a “Ailopa'a co'onƚcoya cal cuecaj
quiƚya'. Jiƚpe tites'minni afanej y quinneja. Aimi'iya mulijyacu.”
onƚca camats'. Ƚainofaƚ aimixinya. 5 Cal cuecaj quinneja epi'im'me

15 Lixpula' ƚaca'no' inacafipa caja'


  lane tipalaiƚa' atsilaj cataiquí,
ƚainofaƚ, tocomma acuecaj pana', tinesla' latets'icopa ȽanDios.
ticua: “Iƚiya al pana' nulemma Epi'impa lane ticuxe'ma oquej
tinus'ma ƚaca'no'”. 16 Ƚamats'
  nuxans coque' mut'ƚa. 6 Ipango'ma

itoc'i'ma ƚaca'no'. Epanni ƚamats', inesc'e'ma ȽanDios. Tetets'i


inuc'ma laja' laipamma lico ƚainofaƚ. lipuftine ȽanDios, tetets'i pe lopa'a
17 Cal dragón, ixtuc'o'ma ƚaca'no'.
  ȽanDios, tetets'ila' nomana' jiƚpe
I'hua'ma ehuetsola' locuenaye lema'a. 7 Epi'impa lane tifuli'itsola'

linaxque' ƚaca'no', iƚne nocuec'epá lixanuc' ȽanDios, iƚniya i'huexi


locuxepa ȽanDios, tuya'ayi litaiqui' ȽanDios, tulij'mola'. Epi'im'me
Jesús, ihuej'me iƚque. limane ticuxetsola' jahuay
18 Cal dragón ecaxhuai'ma ƚema
  locuenaye lan xanuc', iƚne ituca'
caja. ituca' liƚtatahueló, ituca' ituca'

13 Aixim'ma anuli cal cuecaj


coyac' quinneja ipamma
jiƚpe ƚaja. Tipa'a acaitsi ƚijuac,
liƚtaiqui', ituca' ituca' liƚnación.
8 Iƚniya lan xanuc' nomana' ni

petsi li'a ƚamats' texc'onƚingoƚai'me


imbama' ƚipecala'. Ƚipecala' timana' cal cuecaj quinneja. Iƚniya petsi
imbama' lan tsocay corona. Anuli naxc'onƚingoƚaiyacu liƚpuftine
anuli ƚijuac iniƚingiya anuli laftine. aiquiniƚingiya lije'e Ƚa'huaj Moƚ.
Iƚne ƚaftine tetets'iyi ȽanDios. Iƚque Ƚa'huaj Moƚ lilajmpa li'a
2 Iƚque cal cuecaj coyac' quinneja
  ƚamats' tocomma to joupa ima'ampa,
ƚaixim'ma ti'onƚcospa to cal tigre. itsufcompa.
Li'mitsi' ti'onƚcospa to li'mitsi' cal 9 Naitsi nocuejpa tiquimf'eƚa'

oso, lico ti'onƚcospa to lico calxmu. lataiqui' loya'apa: 10 “Ja'ni


Cal dragón ƚacaxuya ƚema caja joupa ixpic'empa titats'entso'


epi'i'ma acueca' quimane cal cuecaj o tima'acontso' acutsilo, ma
coyac' quinneja. Tepi'i' lane ti'i'ma titats'enno', tima'aconno' acutsilo”.
ti'e'ma al cueca', a'ujfxi ticuxe'ma. Miteƚcoyi toƚta'a iƚne petsi
3 Aixim'ma cal cuecaj coyac'
  i'huexi ȽanDios, iƚniya timujyoƚtsi
quinneja anuli ƚijuac tocomma ti'huaiyijnyi ȽanDios, tixnet'ƚ'me.
imac', to ima'acompa acutsilo. 11 Aixim'ma ocuena cal cuecaj

Lijou'ma lixcaipa ixaƚconapa, coyac' quinneja, tipayomma


imaf'inapa iƚiya ƚijuac. Jahuay ƚamats'. Tipa'a oquej ƚipecala' to
lan xanuc' nomana' li'a ƚamats' ƚipecala' ƚa'huaj moƚ. Tipalay to cal
ticuayi acueca' li'ipa cal cuecaj dragón. 12 Tipa'a acueca' limane

coyac' quinneja, tihuejyi. to limane cal te'a' cal cuecaj


517 Apocalipsis 13​, ​14

coyac' quinneja. Mehuelonge cal maxnu afanej nuxans camts'us,


te'a' quinneja ma' anuli lo'epa 666, iƚe ƚinúmero cal cuecaj coyac'
ƚocuena. Ticuxela' nomana' li'a quinneja.
ƚamats' texc'onƚingoƚaiƚe cal te'a
cal cuecaj coyac' quinneja, iƚque
ƚixaƚconapa ƚixcaipa, imaf'inapa.
14 Lijou'ma aixim'mola' Ƚa'hua
Moƚ jouc'a anulij maxnu
oquej nuxans malujxij mil lan
13 Timuc'ila' lan xanuc' al cueca'
  xanuc' tecaxhuoƚanna jiƚpe ƚijuala
lo'epa. Tijoc'i' tecangenni ƚunga cuftine Sión. Iƚne lam maxnu oquej
lema'a, ticuaiyunni ƚamats'. nuxans malujxij mil lan xanuc'
14 Lijoupa lepi'icompa limane
  tiniƚijnya ƚilepali iƚtaic' lipuftine
ti'eƚa' al cueca'. Toƚta'a ti'ay ma Ƚa'huaj Moƚ jouc'a lipuftine qui'Ailli'.
mehuelonge ƚif'as quinneja. 2 Aicuej'ma jiƚpe lema'a petsi

Tifel'mila' lan xanuc' nomana' lonapa liƚ'harpa. Aicuej'ma tuna'e'


li'a ƚamats'. Timila': “Toƚƚanc'eƚe juaiconapa to mipahuo laja' axpe'
anuli ƚolandios, ti'onƚcota to iƚque cal panay o to muna'a'ma ƚetumi.
cal cuecaj coyac' quinneja. Iƚque 3 Iƚne petsi nonapá liƚ'harpa timana'

ima'acompa acutsilo, ijou'ma jiƚpe lehuoc'ocojma' lexpats'qui


imaf'ina'ma.” 15 Ilanc'epá ƚilendios.
  li'nof'quiya, lehuoc'ocojma' pe
Lijou'ma epi'impa limane ƚocuenaj lomana' lam malujxi' lam paxi
cal coyac' quinneja timaf'i'iƚa' quinneja, lehuoc'ocojma' pe lomana'
ƚilendios, tipalaiƚa', ticuxeƚa'. Ticua: lan tsilaj xanuc'. Jiƚpe tunac'yi al
“Petsi aimexc'onƚingoƚaiyi cal cuecaj ts'e canción, ituca'. A'i jahuay lan
coyac' quinneja tima'antsola'”. xanuc' mihuic'iyacu iƚiya al ts'e
16 Ƚocuena quinneja ticuxe'ela'
  canción. Tihuic'i'me ma le'a lam
jahuay lan xanuc' tepenufle maxnu oquej nuxans malujxij
quiƚseña al c'a quiƚmane o ƚilepali. mil lan xanuc', iƚne li'napola'
Ticuxe ti'e'entsola' jahuay lan xanuc', ȽanDios, i'epola' ixanuc'. 4 Iƚne

lan tsocay jouc'a lan tsila', petsi aiquiƚxis'mecoyoƚtsi, aiquilihuequi


ts'iƚ'hueca jouc'a petsi aiquiƚ'hueca, lacaƚ'no'. Ti'onƚcospola' to lamijcanó,
petsi ailopa'a quiƚpoujna, ti'eyi ma tihuejyi Ƚa'huaj Moƚ ni
canic' quiƚtuca', jouc'a lam mozó petsi lotseya. I'nampola', joupa
iƚne tipa'a ƚiƚpoujna. Ma' anuli ixanuc' ȽanDios. Aimi'onƚspola' to
ipo'ninc'e'em'mola' quiƚseña. 17 Iƚe
  locuenaye lan xanuc' nomana' li'a
liƚseña tepi'ila' lane ti'na'me, ƚamats'. ȽanDios jouc'a Ƚa'huaj
ticuj'me. Petsi ailopa'a quiƚseña Moƚ epenuf'mola' to cal te'a
aimi'iya mi'najacu, aimi'iya ƚipammaita litsufcompa. 5 Iƚniya

micujyacu. Iƚe al seña ipuftine cal aimifel'miyaleyi. Tinesyi ma le'a al


coyac' quinneja o ƚinúmero. ƚinca. Ailopa'a quiƚjunac'.
18 ¡Toƚcuec'eƚe! Naitsi iƚque

6 Aixim'ma anuli ƚapaluc quema'a

ts'ipicuejma' tixhuej'meƚa' ƚinúmero tiyu maƚpe locuaiya cal 'ora ti'iƚa'


cal cuecaj coyac' quinneja. Iƚe menac'o. Iƚque tuya'e' Lataiqui'
al número inúmero xans, a'i loya'apa iƚe al c'a lixpic'epa ȽanDios.
quinúmero ȽanDios. Acamts'us Maƚe Lataiqui' aimipaicoya. Tuya'e'
Apocalipsis 14 518

ticuejle jahuay lan xanuc' nomana' cal cuecaj coyac' quinneja, jouc'a
ni petsi li'a ƚamats'. Iƚne lan xanuc' naxc'onƚingoƚaipá cal imagen,
ituca' ituca' liƚnación, ituca' ituca' iƚque ƚo'onƚcospa to iƚque ƚinneja.
liƚtatahueló, tipalaiyi ituca' ituca' Maƚniya lan xanuc' epenufpá liƚseña,
liƚtaiqui', ituca' ituca' ƚiƚpiƚeloƚya'. iƚe ƚinúmero cal cuecaj coyac'
7 Ƚapaluc quema'a tipalay ujfxi,
  quinneja.” 12 Ƚinca lixanuc' ȽanDios,

timila': “Imanc', tolimetsaicoƚe iƚne ƚi'huexi, ituca' lo'eyacu. Iƚne


ȽanDios. Toƚmiƚe: Ma' ima' cotuca' tihuejcoyi locuxepa ȽanDios, ti'hua
manDios. Joupa icuai'ma litine, ti'huaiyijnyi Jesús.
tipango'ma lipenic' cal Cuecaj Juez. 13 Aicuej'ma anuli tipalay jipu'hua

Iƚque ilanc'epa lema'a, li'a ƚamats', lema'a, aƚmi: “Tainiƚƚa' laifmipo':


ƚaja, jouc'a ilanc'epa laipayomma Itsiya ipangocopa tixoj'ma quileta
ƚajay. ¡Tolaxc'onƚingoƚaiƚe!” jiƚne limanapola' mi'huaiyijnyi
8 Ihuequi ƚocuena capaluc quema'a
  ƚaƚPoujna Jesús.” Cal Espíritu
ticua: “Al cuecaj quiƚya' Babilonia Santo ticua: “Al ƚinca locuapa. Iƚne
joupa ecangemma nulemma aimi'econayacu canic'. Tunxajyi.
eteƚquemma. Liƚya' ti'onƚcospa to ȽanDios ti'nujuaitsila' al c'a li'epa
ƚixcay caca'no', tifel'mila' lan xanuc' mimana' li'a ƚamats'.”
ni petsi liƚnación. Iƚne lan xanuc' 14 Ma cahuelonge aixim'ma

tihuejyi to lamac'ta quisnaye. Ƚinca anuli cal fujca cummahuay. Jiƚpe


ȽanDios joupa iteƚ'mipa liƚya'.” ƚummahuay ticutsafya anuli
9-10 Tihuequi ƚocuena capaluc
  ti'onƚcospa to cal xans. Iƚpe ƚijuac
quema'a, ƚo'icoya afantsi. Tipalay itaic' licorona ilanc'ecompa a'oro.
ujfxi, ticua: “Lan xanuc' joupa Limane inic' li'hoz juaiconapa
exc'onƚingoƚaipá cal cuecaj ix'ay. 15 Ƚocuenaj capaluc quema'a

coyac' quinneja jouc'a cal imagen quipayonni al paxi quejut'ƚ ȽanDios.


lilanc'epa lan xanuc'. Iƚque cal Tipalay ujfxi. Tipalaic'o ƚocutsafya
imagen lo'onƚcospa to iƚque ƚummahuay, timi: “Iƚpe ƚamats'
ƚinneja. Maƚniya lan xanuc' tacanc'oƚa' lo'hoz. Tatejla' cal
nexc'onƚingoƚaipá toƚta'a iƚtaic' trigo. Cal trigo ƚopa'a li'a ƚamats'
ƚilepali o liƚmane quiƚseña. Iƚniya joupa unta'amma, ixhuaita litine
a'i munƚu'enyacola'. Tixim'me ma cafot'ƚeya, tatejla'.” 16 Ƚocutsafya

tixtuc'ola' cal Cuecaj CanDios. ƚummahuay tecanc'o' li'hoz, tetequi


Aimixinyacola' acuanuc'la. cal trigo ƚopa'a jiƚpiya li'a ƚamats'.
Titeƚ'mico'mola' ipaƚ cunga y azufre. 17 Ipanni ƚocuena capaluc quema'a

Lam paxi capaluc' quema'a jouc'a qui'huayomma al paxi quejut'ƚ


Ƚa'huaj Moƚ tixinim'mola' miteƚcoyi. ȽanDios, iƚe lajut'ƚ lopa'a lema'a.
Aimitoc'inyacola'. 11 Iƚpiya
  Jouc'a inic' li'hoz juaiconapa ix'ay.
loteƚcoyopa iƚe ƚunga ƚipicuxis 18 Ƚocuena capaluc quema'a ipanni

ti'hua tif'aqui, aimipica ƚunga. jiƚpe pe lopa'a al altar. Iƚque ƚapaluc


Petsi noteƚcopá jiƚpiya aimunxajyi, quema'a ticuxe ƚunga. Tipalay ujfxi,
ipuqui' itine ti'hua titeƚcoyi. Toƚta'a tipalaic'o ƚif'as capaluc quema'a,
titeƚco'me petsi naxc'onƚingoƚaipá iƚque inic' li'hoz. Timi: “Tacanc'oƚa'
519 Apocalipsis 14​, ​15

lo'hoz, iƚe ix'ay. Tatejla' ƚixcala' “Acuecaj y axpaiqui' lof'epa ima'


uva lopa'a jiƚpe li'a ƚamats'. Joupa malanDios.
imajpa.” Ima' maƚPoujna, ima' unCuecaj,
19 Ƚapaluc quema'a tecanc'o' li'hoz
  tocuxela' jahuay lan xanuc'.
jiƚpe li'a lamats'. Tetequi iƚne ƚixcala' Ima' to'ay ma le'a al c'a, ma le'a
uva, tefot'ƚe lan uva, ti'nij'mi jiƚpiya al ƚijca.
al cueca' loxojyoya, tipa'am'me 4 ¿Ja'ni tipa'a petsi
lijya'. Jiƚpiya loxojyoya timuj'ma aimixpaic'eyaco'?
lipoyac' ȽanDios. 20 Tipa'a lema
  ¿Ja'ni tipa'a petsi aimixinyaco'
quiƚya' petsi loxojyoya lan uva. Iƚpe unCuecaj, ima' manDios?
i'huailejyompa. Ipanni lajuats' to Ailopa'a.
al cuecaj pana'. Lipitoqui linu'ma Ƚinca ma' ima' cotuca' umPaxi,
iƚiya lajuats' tixhuaispa anulij mil omujpoxi ac'a, aƚijca
acamts'us maxnu estadio. (Iƚiya lofxpic'epa.
al estadio loxpijcopa lan xanuc' Jahuay timetsaicoco'mo',
mimana' iƚniya ƚitiné. Anulij mil texc'onƚingai'mo'.”
acamts'us maxnu lan estadio 5 Lijou'ma aixim'ma jiƚpe lema'a

tixhuaispa to oquej maxnu malpuj exiya al Paxi Lugar pe lopa'a


nuxans paico lan kilómetro.) ȽanDios. Jiƚpe ti'onƚcospa to
Lipiculhuo iƚpe lajuats' tuntsac'aispa li'huec'empa lan tsilaj capic'
liƚco laihuale. liniƚingimpola' ƚataiquí loya'apa

15 Aixingona'ma iƚe al cueca'


caxpaiqui' jiƚpe lema'a.
Timana' acaitsi lapaluc' quema'a
locuxepa ȽanDios. 6 Jiƚpe al Paxi

Lugar ipalunca acaitsi lapaluc'


quema'a. Iƚne lan caitsi lapaluc'
iƚtaic' lan caitsi cateƚcoya. Iƚne quema'a epi'impola' liƚmane
lijoucola' lateƚcoya. Tijoutsola' iƚna'a titeƚ'mim'mola' lan xanuc'. Liƚpijhua'
lateƚcoya, ȽanDios joupa ixhuai'nipa lilanc'ecompa alino afujca,
lipoyac'. 2 Aixim'ma tocomma to
  aicunxalaic'. Tipa'a ts'iƚfi'ejma
ƚaja ilanc'ecompa apulu ihuants'i' ƚilunxajma', ilanc'ecompa a'oro.
cunga. Iƚpe ƚaja lilanc'ecompa 7 Anuli lam malujxi' lam paxi

apulu tecaxoƚanna lan xanuc' quinneja tepi'ila' lan caitsi capaluc'


nulijpá cal cuecaj coyac' quinneja. quema'a quiƚtaza lilanc'ecompa
Iƚne aiquexc'onƚingoƚai'me cal a'oro. Iƚne lan taza imanna lipoyac'
imagen lilanc'epa lan xanuc', iƚque ȽanDios. Iƚque Ƚimaf'i' CanDios,
ti'onƚcospa to ƚinneja. Iƚne aiquiƚtaic' aimimaya. (Tixcua'aƚe anuli anuli
quiƚseña. Iƚe al seña inúmero cal lan taza lan xanuc' tixim'me lipoyac'
cuecaj coyac' quinneja. Tuya'e' te ȽanDios.) 8 Lipalumma lapaluc'

ts'i'ic' lipuftine. Iƚtaic' liƚ'harpa quema'a jiƚpe al Paxi Lugar, ȽanDios


lepi'ipola' ȽanDios. 3 Tunac'yi iƚiya
  imuj'moxi ma' anDios, imuj'moxi
lunac'pa Moisés, iƚque i'epa lipenic' acueca' lo'epa. Toƚiya al Paxi Lugar
ƚiPoujna ȽanDios. Iƚe al canción ma' imantsi quicuxis. Ma miteƚ'minnila'
anuli licanción Ƚa'huaj Moƚ. Timiyi lan xanuc' lan caitsi lapaluc' quema'a,
ȽanDios: aimi'iya mitsulfaiconayacu jiƚpe.
Apocalipsis 16 520

16 Aicuej'ma tipalquinni
ujfxi jiƚpe al Paxi Lugar.
Timila' lan caitsi capaluc' quema'a:
tipi'e'mola' lan xanuc' to mipi'ennila'
ƚunga. 9 I'i'ma quinu' juaiconapa,

ipi'e'mola' lan xanuc', emix'mola'.


“Tonƚeƚe. Toluhuaƚe loƚtazá Lan xanuc' inesc'e'me quixcay
iƚne imanna lipoyac' ȽanDios. cataiqui' ȽanDios. Timetsaicoyi ma'
Toƚscuajaitsa jiƚpe li'a ƚamats'.” iƚque ticuxe'e titeƚ'mintsola' toƚta'a.
2 Cal te'a capaluc quema'a ipanni,
  Aimiƚsuej'memma, ni mimiyi
ixcuajaitsi iƚpe ƚamats'. Lan xanuc' ȽanDios: “Aƚ'epá quixcay. Ima'
ts'iƚtaic' liseña cal cuecaj coyac' manDios, ima' unCueca'.”
quinneja, maƚniya nexc'onƚingoƚaipá 10 Ƚocuena capaluc quema'a,

cal imagen, iƚque ti'onƚcospa to iƚque cal majxi, ixcua'fipa pe


ƚinneja, iƚniya i'i'mola' quilehui, lopa'a cal cueca' coyac' quinneja
etefcai'itsola' quixcay cahui acueca' micutsuya ticuxe. Petsi locuxeyopa
cumla. imufc'o'ma, i'ipa muf juaiconapa.
3 Ƚocuena capaluc quema'a
  Lan xanuc' jiƚpe nomana' titeƚcoyi
tixcuajay ixcua'fipa ƚaja. Ƚaja i'i'ma juaiconapa. Aimixnet'ƚyi. Titeji
cajuats', tocomma to ƚimac' xans ƚiƚpaƚ. 11 Tixinyi acueca' cumla,

lijuats'. Jahuay nomana' jiƚpe ƚaja acueca' titeƚ'mila' lilehui. Toƚiya


ima'mola'. tinesc'eyi quixcay cataiqui' ȽanDios.
4 Ƚocuena capaluc quema'a
  Aimiƚsuej'memma, ti'hua ti'eyi
ixcua'mipa cal panay jouc'a quixcay.
laipayomma ƚajay. Jiƚpiya cal panay y 12 Ƚocuena capaluc quema'a,

ƚajay i'i'ma cajuats'. 5 Aicuej'ma tipalay


  iƚque cal camts'us, ixcua'fipa iƚpe
ƚapaluc quema'a nocuxepa ƚajay, timi: al cuecaj pana' cuftine Éufrates.
“Ima' manDios, ima' topa'a itsiya, Ixnaj'ma laja'. I'i'ma to lane. Iƚpiya
topa'a li'ipa. tiye'me lan tsilaj rey naipalyomma
Ima' aƚijca lof'epa, aƚijca liyuf'ma 'ora.
toteƚ'mila' lan xanuc'. 13 Lijou'ma aixim'mola' afantsi

6 Iƚne nima'apá loxanuc' o'huexi. lan taƚcue. Iƚniya ontahue. Anuli


Ima'a'me loprofeta nuya'apá cal tacue ipanni lico cal dragón.
lofxpic'epa. Ƚocuena ipanni lico cal cuecaj
Ixcai'e'me loxanuc', ic'ejai'epa coyac' quinneja. Ƚocuena ipanni
liƚjuats'. lico cal profeta nofelƚaiquepa.
Ima' o'epa ƚijca, laja' joupa (Iƚque cal profeta copa'a ƚocuena
ipaicopa, i'ipa cajuats'. cal cuecaj coyac' quinneja.) 14 Iƚne

Iƚniya tixnaƚe iƚiya lajuats'.” lontaƚcue ontahue. Epi'impola'


7 Aicuej'ma tipalquinni jiƚpiya al
  liƚmane ti'eƚe al cueca'. Tipalumma,
altar. Timiyi ȽanDios: tiyeyi ni petsi li'a ƚamats', tefot'ƚela'
“Ima' manDios, ima' aƚPoujna. lan rey. Ticuaitsi al Cuecaj Quitine
Mane ac'a lof'epa, mane aƚijca iƚne lan rey tifuli'i'me ȽanDios. Ma'
toteƚ'miyale.” iƚque cal Cuecaj Ts'ipenic'.
8 Ƚocuena capaluc quema'a

15 “¡Toƚcuejle! Litine aimaƚ'huaijma

ixcua'fipa cal 'ora. Toƚta'a cal 'ora lan xanuc' iya' cacuaihuo. Ma to
521 Apocalipsis 16​, ​17

micuaihuo ƚin‑nantsepa toƚta'a xujc'a, maƚque nocutsafya jiƚpe


iya' cacuaiya. Al c'a lo'iya cal xans ƚaja. ȽanDios titeƚ'mi'ma. 2 Lan

ja'ni ti'hua timaf'i', ja'ni aimipa'e tsilaj rey nocuxepá li'a ƚamats'
ƚipijahuaƚi. Cacuaitsi iya' tixoj'ma ihuej'me ƚaca'no'. Ihuej'me jouc'a lan
queta iƚque. Ja'ni a'i, ja'ni tixmay, xanuc' nomana' ni petsi li'a ƚamats'.
tixim'ma calaic'ata, tixinguf'moxi to Tijanaj'me juaiconapa, i'ipola'
amila.” camac'ta to lisnaye.”
16 Lontahue efot'ƚem'mola' lan rey

3 Iya' i'huapa laipicuejma'.

petsi cuftine Armagedón. Toƚta'a Ƚapaluc quema'a aƚ'hua'e petsi


lipuftine ataiqui' hebreo. ailopa'a quiƚya'. Iƚpiya aiximpa
17 Ƚocuenaj capaluc quema'a, iƚque
  ƚaca'no' ticutsafya cal cuecaj
cal caitsi, ixcua'fipa ƚahua'. Lijou'ma coyac' quinneja. Iƚque ƚinneja
tipalquinni ujfxi jiƚpe al Paxi Lugar. unxali. Jahuay licuerpo iniƚingiya
Tipalquinni ma jiƚpe lexpats'qui ƚaftiné. Iƚne ƚaftiné tetets'iyi
li'nof'quiya, ticua: “Joupa ixhuaita”. ȽanDios. Tipa'a acaitsi ƚijuac,
18 Tixcaflay, tunalequi, tija'ayi,
  imbama' ƚipecala'. 4 Lipijahua'

inu'ma acuecaj cunanto. Lan xanuc' ƚaca'no' unxali cumi jouc'a unxali.
nomana' li'a ƚamats' aiquiƚsina' Tipa'a lila'acoyoxi ilanc'ecompa
ni anulemma toƚta'a cunanto. a'oro jouc'a apic' acueca' lipitali,
19 Ƚamats' petsi lilajnyopa al
  jouc'a aperla. Limane i'noƚi anuli
cuecaj quiƚya' epanni. I'i'ma afane'. al taza lilanc'ecompa a'oro. Iƚiya
Lan tsilaj quiƚeloƚya' lan nación al taza imanna jahuay al xujc'a,
ecangenni, eteƚquenni nulemma. Iƚe iƚe lo'epa iƚque cal xujc'a caca'no',
al cuecaj quiƚya' cuftine “Al Cuecaj imanna jahuay laxits'epa. 5 Ƚepali

Babilonia”, ȽanDios i'nujuaitsi iniƚingiya lipuftine, iƚe ticua: “Iya'


lixcay li'epa jiƚpiya. Aiquimenc'ejma. ninBabilonia. Nincuecaj quiƚya'.
Ticuxe'ela' lan xanuc' tixnaƚe Iya' iƚ'máma' jahuay lacaƚ'no' no'epá
lopa'a iƚiya litaza, tixnaƚe lipoyac' quixcay, iƚ'máma' jahuay iƚniya
ȽanDios. Tama aimicuayi, ȽanDios petsi no'epá laxits'epa ȽanDios.”
tixnai'i'mola'. 20 Jahuay ƚamats'
  Iƚe liniƚingiya emiya cataiqui'.
isla ejac'pola', aits'ihuájtsola' ni Ticuicomma tuhuaƚc'inƚe.
anuli ƚijuala. 21 Iyuj'ma acueca'

6 Aixim'ma imeyojpa ƚaca'no'.

qui'ay cacui. Anuli anuli li'ay Iƚque ima'apola' lixanuc' ȽanDios,


cacui lipicumta oquej nuxans kilo. iƚne i'huexi. Ima'apola' ts'ilihuequi
Ecangaf'caitsola' lan xanuc'. Iƚne Jesús, noya'apá litaiqui'. Ixnapa
ixingufco'me acueca' juaiconapa iƚe liƚjuats'.
lateƚcoya, toƚiya inesc'e'me quixcay Laixim'ma ƚaca'no' aƚspaijma
cataiqui' ȽanDios. juaiconapa. Aines'ma: “¿Te

17 Icuai'ma pe laifpa'a anuli


ƚapaluc quema'a. Iƚque
anuli iƚne lan caitsi ƚiluhuaic'
cocuajmaispa iƚe laiximpa?”
7 Ƚapaluc quema'a aƚmi: “¿Te

coxpaijcopo'? Iya' cuhuaƚc'e'e'mo' iƚe


liƚtaza. Aƚpalaic'o'ma, aƚmi: “Ƚepá. lemiya cataiqui'. Cami'mo' te ts'i'ic'
Camuc'ito' lo'iya ƚaca'no' xonca cal lo'onƚcospola' ƚaca'no' y cal cuecaj
Apocalipsis 17​, ​18 522

coyac' quinneja ts'itaic' acaitsi ƚijuac, Toƚiya timetsaicom'me cal cuecaj


imbamaj ƚipecala'. quinneja. Tihuejcom'me iƚque.’

8 ”Joupa oximpa cal cuecaj 14 ”Tijouƚa' jahuay iƚniya

coyac' quinneja. Maƚque copa'a tixtuc'o'me, tifule'me Ƚa'huaj Moƚ.


luyaipa quitine, itsiya ailopa'a, Iƚque Ƚa'huaj Moƚ iƚPoujna jahuay
ticuaiconno, tif'ajyohuo al cuecaj lapoujnalá, iƚRey jahuay lan rey.
pu'hua lacui'impa al Abismo. Toƚiya tulij'mola' laixtuc'opá. Petsi
Tijouƚa' tima'am'me nulemma. noyejmalepá, joupa ijoc'ipola',
Lan xanuc' nomana' li'a ƚamats' i'huijf'epola', iƚniya aimenajyacoƚtsi,
tixim'me ƚinneja ƚocuaiconaya. ti'hua tiyejmaleyi.”
Iƚque nopa'a luyaipa quitine, itsiya 15 Ƚapaluc quema'a

ailopa'a. Tixim'me laxpaiqui'. aƚpalaic'ocona'ma, aƚmi: “Ƚaja


Toƚta'a ti'i'mola' iƚne petsi liƚpuftine ƚoximpa pe ƚocutsafya ƚaca'no', iƚiya
aiquiniƚingiya al je'e. Iƚe al je'e petsi ti'onƚcospa to lanxpela' xanuc', ituca'
liniƚingiya liƚpuftine pe napenufpá ituca' liƚnación, lopalaipa ituca'
al c'a liƚpitine aimijouya. Lilajmpa ituca' liƚtaiqui'. 16 Cal cuecaj coyac'

li'a ƚamats' iƚna'a ƚaftiné joupa quinneja jouc'a limbamaj quecala'


iniƚingiya jiƚiya al je'e. loximpa iƚne tixtuc'o'me ƚixcay

9 ”Pe ts'ac'a liƚpicuejma' iƚne caca'no'. Tetets'i'me, texic'e'me
ticuec'e'me laifmipo'. Lan caitsi limane, tipo'no'me quituca', amila.
ƚijuac ƚinneja, iƚne acaitsi lijualay. Tehuaitsoj'me ƚipixic', tite'me.
Iƚpe ticutsafya ƚaca'no'. Lan caitsi Tipi'e'me ƚipecaƚ.
lijualay jouc'a ti'onƚcospola' acaitsi 17 ”Ma ȽanDios nicuxepola'

lan rey. 10 Iƚniya lan rey, amajxi'


  liƚpicuejma' iƚne limbama' lan
joupa iƚonc'empola' micuxeyi. Anuli rey. Toƚta'a i'e'me loxpic'epa
ticuxe itsiya. Ƚocuena ticuaihuo, ȽanDios, ihuejco'me cal cuecaj
ticuxe'ma. Iƚque locuxeya aimicoƚya. coyac' quinneja. Iƚque ticuxela'.
11 ”Cal cuecaj coyac' quinneja
  Tijouƚa' tenanƚƚa' jahuay loya'apa
nopa'a luyaipa quitine, itsiya litaiqui' ȽanDios, ƚoyac' quinneja
ailopa'a, ticuaiconno, iƚque ocuenaj aimicuxeconaya. (Ma mehue'e'
rey, cal paico. Tijouƚa' ticuxeƚe menanƚi loya'apa litaiqui' ȽanDios,
iƚne lan caitsij rey, iƚque ticuaihuo, ti'hua ticuxe iƚque ƚoyac' quinneja.
ticuxe'ma. Tijouƚa' tejac'ma Tijouƚa' tenanƚƚa' aimicuxeconaya.)
nulemma. 18 ”Ƚaca'no' ƚoximpa ti'onƚcospa to

12 ”Limbamaj quecala' loximpa,


  al cuecaj quiƚya', iƚe liƚya' incuxepa,
iƚne locuenaye lan rey. Iƚniya ticuxela' lan rey nomana' ni petsi
aiquilepenufi locuxeyacu, li'a ƚamats'.”
tepenuf'me. Iƚne y cal cuecaj
coyac' quinneja tepi'im'mola'
liƚmane. Ticuxe'me to anuli 'hora.
18 Lijou'ma aixim'ma ƚocuena
capaluc quema'a imuyonni
lema'a. Acueca' apaxi iƚque.
Aimicoƚyacola'. 13 Iƚne lan rey, anuli
  Epalc'o'i'ma jahuay li'a ƚamats'.
liƚpicuejma'. Tixpic'e'me, ticuayi: 2 Acueca' y axpaiqui' lipalai'ma.

‘Aimaƚcuxeyacu illanc' caƚtuca'. Ipalai'ma ujfxi, tuya'e':


523 Apocalipsis 18

“¡Joupa ecangemma, i'ipa camats' 7 Iƚiya liƚya' i'epoxi to acuecaj


al cuecaj quiƚya' Babilonia! caca'no', iƚque nipajmpa ac'a,
Itsiya ailopa'a xanuc' iƚpiya, tenant'ƚi jahuay lojanajpa.
timana' ma le'a lontahue. Itsiya imanc' toƚteƚ'miƚe
Iƚpiya timana' lan xujc'a juaiconapa, tixinƚa' acuecaj
contahue, timana' lan xujc'a cumla, tixhueƚcoƚa', tijojla'.
cacaƚ'hui naiyulpá, iƚniya pe Luyaipa quitine ticua: ‘Jifa'a
lan xanuc' texits'eyi. cacutsu, cacuxe to cal cuecaj
3 Luyaipa quitine tixoqui quileta quincuxepa.
lan xanuc' quiyouyomma lan Iya' a'i nimpotsate, jouc'a
nación tiyeyi titsulfoƚaiyi jiƚpe aimaƚ'iya toƚta'a.
al cuecaj quiƚya'. Aicaxhueƚcoya ni cajojya, ni
Iƚiya liƚya' ti'onƚcospa to quixcay anulemma.’
caca'no', i'e'mola' lan xanuc' 8 Iƚe linespa aiquixpic'e ȽanDios,
camac'ta to lisnaye. toƚiya icuaico'ma lateƚcoya.
Lan rey nomana' li'a ƚamats' Iƚe litine jiƚpe liƚya' lan xanuc'
tihuejyi liƚya' to mihuejyi tixim'me lamaya, tixim'me
ƚixcay caca'no'. lumemma, tixhueƚmot'ƚe'me,
Nocucalepá ti'najnufyi locujyacu, tijojhuaƚque'me.
ticujconayi ulij'me acuecaj Ƚipaƚ cunga tipi'e'ma nulemma
quiƚ'huexi.” liƚya', ti'i'ma capi', tejac'e'ma.
4 Aicuej'ma ƚocuena tipalay pu'hua
  Tipa'a acueca' lipujfxi ƚaƚPoujna
lema'a, timila' lixanuc' ȽanDios: ȽanDios, iƚque Noteƚ'miya iƚe
“Imanc' aixanuc' tolipalunca liƚya'.”
jiƚpiya liƚya'. 9 Lan rey nomana' li'a ƚamats'

Ja'ni aimolipalumma tonƚ'e'me tixim'me tif'aqui ƚicuxis mepi liƚya'.


lixcay to lo'epa iƚpiya. Luyaipa quitine iƚne lan rey ac'a
Tijouƚa' imanc' jouc'a lan lomajmpa jiƚpe al cuecaj quiƚya'.
xanuc' nomana' jiƚpe liƚya' To cal xujc'a caca'no' iƚque liƚya'
titeƚ'mim'molhuo' anuli. tepi'ila' lojanajpa. Itsiya iƚniya
5 Axpe' camats' ti'eyi juaiconapa tijolijyi, tija'ayi. 10 Tecaxoƚyi aculi'.

lixcay. Tixpailiquila'. Ƚunga tipi'enni jiƚiya


Iƚe liƚpixcay i'ipa to anuli cal cuecaj liƚya', timiyi:
quijuala, icula'apa icuaita lema'a. “¡Babilonia, ima' uncuecaj
Itsiya ƚinca, ȽanDios quiƚya'!
aimiƚonc'e'eyacola' liƚjunac'. ¡Ima' mujfxi quiƚya'!
6 Iƚiya liƚya' ma to li'e'epolhuo' Joupa ixcaiyoƚpo', uncuanuc',
imanc' toƚ'e'econtsa xonca. aiquicoƚi loteƚcopa.
Iƚe lixcay li'epa, toƚpai'iconƚe Tijouƚa' ma le'a to anuli 'hora
oquemma. joupa eteƚquemmo'.”
Ihuants'i lixcay loƚsnapa, imanc' 11 Nocucalepá nomana' li'a ƚamats'

toƚhuants'i'me xonca lixcay jouc'a tijolijyi, tixhueƚcoyi acueca'


loxnaya. quihuotsoqueya. Itsiya, ¿naitsi
Apocalipsis 18 524

no'najá ts'iƚtaic' iƚniya? Ailopa'a Jouc'a ilajncopa lunxaƚcumi


no'najá. Joupa eteƚquemma liƚya'. quijahua', jouc'a lunxali
12 Iƚniya nocucalepá iƚtaic' al 'oro,
  quijahua'.
al plata, lapic' acueca' quipitali, Ipo'no'ma ƚila'acoyoxi ilajncopa
jouc'a lam perla. Iƚtaic' al c'a a'oro, ilajncopa apic' acueca'
quijahua' al fujca, jiƚiya cuftine quipitali, jouc'a lam perla.
lino, jouc'a lijahua' ummangaic' 17 Icoƚ'ma ma le'a anulij hora
unxaƚcumi jouc'a unxali. Jouc'a liteƚ'mim'me.
iƚtaic' lijahua' aseda. Iƚtaic' al c'a Luyaipa quitine acueca' ƚi'hueca,
c'ec, tujuej c'a, iƚtaic' lilajncopa itsiya joupa ijounapa.”
amárfil, iƚtaic' lilajncopa al c'a c'ec Tecaxoƚanna aculi' lan xanuc'
acueca' quipitali, iƚtaic' lilajncopa nocuxepá liƚbarco, jouc'a noyepá lam
abronce, lilajncopa atejma', iƚtaic' barco, jouc'a jahuay no'epá canic' jiƚpe
lilajncopa ƚapic cuftine mármol. ƚaja. 18 Lixim'me ƚicuxis pe iƚpe lepipa

13 Iƚtaic' cal canela, jouca' ƚupa c'ec


  al cuecaj quiƚya' tija'ayi, ticuayi: “¿Te
ƚojuepa c'a, jouc'a ƚipa' c'ec, jouc'a tipa'a acueca' quiƚya' lo'onƚcospa to
licat'ƚa al 'ec cuftine mirra, jouc'a iƚiya al cuecaj quiƚya'? A'i. Ailopa'a
al 'ec cuftine olíbano. Iƚtaic' al co'onƚcoya.” 19 Tija'ayi, tijolijyi,

vino, laceite, jouc'a cal 'harina trigo, tixhueƚcoyi acueca' quihuotsoqueya.


jouc'a lan trigo. Iƚƚecola' lam mot'ƚ, Tejuaf'iyoƚtsi capi' liƚjuac'. Ticuayi:
jouc'a locuenaye quinneja. Jouc'a “Ay, acuanuc' juaiconapa jiƚiya al
iƚƚecola' laihuale, iƚƚecola' lan carro cuecaj quiƚya' Babilonia.
jouc'a liƚxanuc' joupa i'nampola'. Luyaipa quitine acuecaj tomí
Jouc'a iƚƚecola' locuenaye lan xanuc' tipa'a jiƚpiya.
ticuj'me. 14 Nocucalepá timiyi liƚya':
  Liƚpoujnalá jiƚne lam barco
“Iƚe lofjanajpa aimapenufconaya, loyepá ƚaja tulijyi juaiconapa.
jahuay al c'a loftepa joupa Jiƚpe liƚya' ti'naji ƚiƚtaic' liƚbarco.
ailopa'a. Itsiya joupa ejac'pa; ma le'a anuli
Al c'a lopijahua', jahuay 'hora icoƚ'ma liteƚ'mimpa.
ƚola'acoyoxi, joupa ejac'pa 20 ¡Tixojla' cunlata imanc' noƚmana'
nulemma, aimoxingonaya.” lema'a!
15 Nocucalepá jouc'a no'najualepá
  Imanc' ixanuc' ȽanDios, imanc'
iƚne nolijpá juaiconapa jiƚpe al unlihuequi Jesús,
cuecaj quiƚya', iƚniya tecaxoƚaiyi imanc' unc'iprofeta noluya'apá
aculi'. Tixpailiquila' ƚunga. Tipi'enni loxpic'epa ȽanDios,
liƚya'. Tijolijyi, tixhueƚcoyi acueca' jahuay imanc': ¡Tixojla' cunlata!
quihuotsoqueya. 16 Ticuayi:
  Joupa eteƚquemma al cuecaj
“Ay, acuanuc' iƚta'a al cuecaj quiƚya', iƚe liƚya' iteƚ'mipolhuo',
quiƚya'. itsiya ȽanDios iteƚ'miconapa,
Li'ipa i'huáqui to ƚaca'no' i'epa ƚijca li'e'epolhuo'.”
ƚetejyoxi al c'a, lipijahua' 21 Anuli cal cuecaj capaluc quema'a

ilajncopa lan c'a quijahuaƚi, to ipulaf'ma cal cuecaj caxpehui capic,


al fujca quijahua' cuftine lino. ecajm'mi'ma ƚaja, ticua:
525 Apocalipsis 18​, ​19

“Iƚque cal cuecaj capic 24 Iƚpe al cuecaj quiƚya' Babilonia


nulemma necajm'mipa ƚaja, ixim'me lixcuajaiquemma liƚjuats'
if'acaipa, aimipajnconaya, iƚne lam profeta, lixcuajaiquemma
aimixingonayacu. liƚjuats' lixanuc' ȽanDios, iƚne
Ma toƚta'a eteƚquemma al cuecaj i'huexi ȽanDios. Ma jiƚpe liƚya'
quiƚya' Babilonia, if'acaipa, ixim'me jouc'a lixcuajaiquemma
aimipajnconaya. liƚjuats' jahuay noma'ampola', iƚne
22 Luyaipa quitine jiƚpe liƚya' lan xanuc' naihuejpá ȽanDios. Iƚe
tunayi liƚ'harpa, tunac'liyi, liƚya' itaiyinge lajunac'.
tifus'miyi liƚflauta, tifus'miyi
liƚtrompeta.
Itsiya a'i, iƚpiya
19 Lijou'ma aicuej'ma tipalaiyi
ujfxi axpela' lan xanuc'
pu'hua lema'a, ticuayi:
aimunaconayacu. “¡Aleluya! ¡X'najtse'eya ƚaƚPoujna
Luyaipa quitine iƚpiya timana' ȽanDios! Iƚque joupa ulijpa.
lan xanuc' acuecaj liƚpicuejma', Timetsaiconƚe anDios, ma le'a
tilanc'eyi al c'a. iƚque cal Cueca', iƚque quituca'
Itsiya a'i, iƚpiya nipajnya ti'ay.
aimixingonayacu ni anuli cal 2 No'epá quixcay a'i
xans ts'ipicuejma'. munƚu'enyacola',
Luyaipa quitine jiƚpe ticuequinni ȽanDios titeƚ'mi'mola', aƚijca
ƚilepic molino, titaijyi lan trigo. titeƚ'mi'mola', aimuyaipa
Itsiya a'i, joupa i‑ch'ixcopa, xpijma.
aimicuejconayacu. Itsiya joupa iteƚ'mipa ƚaca'no'
23 Luyaipa quitine jiƚpe ulif'iya no'epa acuecaj quixcay.
epalaƚc'o' ƚajut'ƚi. Ni petsi li'a ƚamats' iyu'iyalepa
Itsiya a'i, i'ipa pangay muf, jiƚpe lipixcay qui'ejma',
aimulif'iconaya, ni anuli itac'uiyalepa ti'eƚe toƚta'a.
lepalc'o'. Ima'apola' lixanuc' ȽanDios pe
Luyaipa quitine jiƚpe tixoqui no'epá lipenic'.
quileta tipalaic'oyoƚtsi, ȽanDios joupa iteƚ'mipa
temalƚiyi, ti'eyi liƚjuic. ƚixcay caca'no', ipai'iconapa
Cal xans tipalaic'o ƚipeno, li'e'eyalepa.”
ƚaca'no' tipalaic'o ƚipe'ailli'. 3 Tinesconayi:

Itsiya a'i, aimicuejconayacu “¡Aleluya! ¡X'najtse'eya


toƚta'a, aimipalaic'oconayoƚtsi. ƚalanDios!
Luyaipa quitine ipalunca jahuay Liƚya' ti'hua tipi, aimipica, ti'hua
li'a ƚamats', tiƚcuaiyumma tif'aqui ƚipicuxis.”
jiƚpiya lan tsilaj xanuc' 4 Lan nuxans malujxi' lan tsilaj

nocucalepá, ticujyi liƚtaic'. xanuc' noxpijpá lataiqui', jouc'a


Itsiya aimi'econayacu toƚta'a. lam malujxi' lam paxi quinneja,
Ima' cumBablilonia, to cal bruja exc'onƚingoƚai'me ȽanDios
tofel'mila' jahuay lan xanuc' Nocutsuya pe li'nof'quiya. Ticuayi:
nomana' li'a ƚamats'.” “Amén, toƚta'a ti'iƚa'.
Apocalipsis 19 526

¡Aleluya! ¡X'najtse'eya ȽanDios!” iya' ima' jouc'a lopimaye noya'apá


5 Tipamma lataiqui' pe lopa'a litaiqui' Jesús. Taxc'onƚingaiƚa' ma
li'nof'quiya, timila' lan xanuc': le'a ȽanDios. Illanc' naluya'apá
“Jahuay imanc' nonƚ'epá lipenic' litaiqui' Jesús, jahuay ninc'iprofeta,
ȽanDios ƚoƚPoujna, imanc' aƚmuc'inga' cal Espíritu Santo.”
noƚsimpá acueca' ȽanDios, 11 Aixingonapa exiya lema'a. Jiƚpe

ja'ni unc'atsocay xanuc', ja'ni tipa'a anuli cal fujca caihuala. Iƚque
unc'atsilaj xanuc', ƚenafcaic' ƚaihuala cuftine: Iƚque
¡tixojla' cunlata, toƚs'najtsi'iƚe Aimixospa. Iƚque Noya'apa al Ƚinca.
ȽanDios!” Iƚque miteƚ'mila' lan xanuc' ti'ay
6 Aicuej'mola' tocomma to
  al ƚijca, jouc'a aƚijca tifulicojma.
juaiconapa axpela' lan xanuc' 12 Li'u' tocomma to ƚipaƚ cunga.

tipalaiyi. Aicuej'ma lopalaipa Ƚijuac tipa'a axpe' corona. Jiƚpiya


tocomma to ti'nixma axpe' caja', tiniƚijnya lipuftine. Iƚque ƚinca
tocomma tunalequi juaiconapa. ticuec'e iƚiya laftine, locuenaye
Ticuayi: aimicuec'eyi. 13 Ipoxqui unxali

“¡Aleluya, x'najtse'eya ȽanDios! lipijahua', ummanc'ecompa ajuats'.


Iƚque aƚPoujna, ticuxela' jahuay, Iƚque ipuftine: Litaiqui' ȽanDios.
ma le'a iƚque aƚRey, ma le'a 14 Axpela' iƚejmale, iƚne nomana'

iƚque ticuxe. lema'a, lif'as soldado. Ilenafcaic'


7 ¡Tixojla' calata alunac'liƚe! jouc'a lan fujca caihuale. Iƚpo'nohua
Aƚmiƚe: ‘Ma' ima' manDios’. liƚpijahua' ilajncopa al c'a quijahua'
Itsiya ijuic Ƚa'huaj Moƚ, ilejma cuftine alino. Iƚiya lijahua' afujca
ƚipeno. juaiconapa, tunts'ifqui. 15 Lico

Iƚque ƚahuats' joupa tipamma al cuecaj cutsilo


imetsaicompa, ailopa'a juaiconapa quix'ay, tixcai'eco'mola'
quehue'e'. lan xanuc' nomana' li'a lamats'.
8 Joupa epi'impa lipijahua' Acueca' ipujfxi ticuxe'mola'.
juaiconapa tunts'ifqui, iƚe Timuc'i'mola' lan xanuc' lipoyac'
alino afujca. ȽanDios, iƚque cal Cuecaj Ts'ipenic'
Toƚta'a liƚpijahua' lepi'impola' Nocuxepola' jahuay, ixtupa.
petsi i'huexi ȽanDios, Titeƚmi'mola', ti'huailetsuf'mola' to
iƚniya mimana' li'a lamats' i'epá mi'huailequi'me lan uva, tipa'anni
al c'a.” lijya'. 16 Lipijahua' jouc'a litungu

9 Ƚapaluc quema'a aƚmi: “Tainiƚƚa':


  li'mis iniƚingiya lipuftine ticua: Iya'
Ti'e'eƚa' juic Ƚa'huaj Moƚ, tilecoƚa' xonca cacuxela' jahuay lan rey. Iya'
ƚipeno. Ixojma quileta lan xanuc' iƚPoujna jahuay lapoujnalá.
lijoc'impola' iƚiya al juic.” Jouc'a 17 Aixim'ma anuli ƚapaluc

aƚmi: “Al ƚinca laimipo'. Maƚiya quema'a tecaxijnya pe ƚopa'a


itaiqui' ȽanDios.” cal 'ora. Tipalaic'ola' jahuay lan
10 Iya' coƚa' nexc'onƚingai'ma
  tsilaj cacaƚ'hui miyulyi nolojmay
ƚapaluc quema'a. Iƚque aƚmi: “A'i. lema'a. Timila': “Tonƚouyunca.
Aimo'e'me toƚta'a. Ma' anuli laƚpenic' Tolafot'ƚetsoƚtsi petsi ȽanDios
527 Apocalipsis 19​, ​20

lo'eyopa licuecaj juic. 18 Toƚteƚe


  Itaƚinc'i'ma cal sello. Aimipahuo
liƚpixic' lan rey jouc'a liƚpixic' cal dragón. Aimifel'miconayacola'
lincuxepá soldado, jouc'a liƚpixic' lan xanuc' nomana' li'a ƚamats'.
lan soldado, jouc'a liƚpixic' laihuale Tixhuaitsi limbamaj maxnu camats'
jouc'a liƚpixic' lilenafcaic'. Toƚteƚe tux'masquim'me huata.
liƚpixic' jahuay lan xanuc'. Ja'ni 4 Aixim'ma axpe' lan tsilaj

quiƚtuca' nocuxepoƚtsi, ja'ni asiento. Nocutshuoƚanna jiƚpiya


liƚpoujnalá ticuxela', ma' anuli epi'impola' liƚmane ticuxeƚe. Iƚne
toƚteƚe liƚpixic'. Toƚteƚe liƚpixic' lan aiquexc'onƚingoƚaic' cal cuecaj
tsocay, lan tsila' jouc'a.” coyac' quinneja, aiquexc'onƚingoƚaic'
19 Aixim'mola' cal cuecaj coyac'
  cal imagen ƚo'onƚcospa ƚinneja,
quinneja y lan rey nomana' li'a aiquilepenufi lisello ƚinneja,
ƚamats', jouc'a liƚsoldado. Joupa aiquiniƚingiya ƚilepali ni
efoƚumma tifuli'i'me ƚenafcaic' cal liƚmane. Iƚniya naihuejpá Jesús,
fujca caihuala, jouc'a tifuli'i'moƚtsi noya'apá litaiqui' ȽanDios, toƚiya
lisoldado. 20 I'noƚim'me cal cuecaj
  ima'ampola'. Tama ima'ampola',
coyac' quinneja jouc'a ƚiprofeta liƚ'alma imaf'i'. Timana' pe lopa'a
nofel'miyalepa. Iƚque liprofeta Cristo. Imbamaj maxnu camats'
li'ipa epi'impa quimane cal cuecaj anuli Cristo ticuxeyi. 5 Iƚniya

coyac' quinneja ti'eƚa' al cueca'. lan tet'ƚa ƚimaf'i'inapola'. Tijouƚa'


Toƚta'a ifel'mi'mola' pe nepenufpá limbamaj maxnu camats' locuenaye
lisello cal cuecaj coyac' quinneja. limanapola' timaf'ina'me. 6 Tixoqui

Iƚne lan xanuc' exc'onƚingoƚai'me quileta lan tet'ƚa ƚimaf'i'inapola'.


cal imagen, iƚque lo'onƚcospa Iƚne ƚinca ixanuc' ȽanDios, i'huexi
to ƚinneja. Iƚne loquexi', ma iƚque, aimimaconayacola' oquemma.
quiƚmaf'i', i'nij'mim'mola' al Lamaya aimima'aconayacola'
cuecaj capa imanna cunga, tipi nulemma. Iƚne e'aillí ȽanDios, e'aillí
ƚazufre. 21 Ƚenafcaic' quipihuala pe
  Cristo, ti'eyi lipenic'. Limbamaj
ƚaipaiyomma lico al cuecaj cutsilo, maxnu camats' tiyejmale'me Cristo,
tima'ala' locuenaye lixanuc' al ticuxe'me anuli.
cuecaj coyac' quinneja, tima'acola' 7 Tixhuaitsi limbamaj maxnu

iƚiya al cutsilo. Lan tsilaj cacaƚ'hui camats' tux'masquim'me Satanás.


naiyulpá lema'a titejn‑nila' liƚpixic'. Jiƚpe lifingiya tif'ajnahuo, tipahuo.
Ti'hua titeji tixhuaitsola'. 8 Ni petsi li'a ƚamats' ti'hua tifel'mila'

20

Aixingo'ma ocuena ƚapaluc lan xanuc', lan nación, iƚne pe


quema'a. Timuyomma aimihuejyi ȽanDios.
lema'a. Inic' liyahui al cuecaj pu'hua. Lan xanuc' lacui'impola' Magog,
Jouc'a limane inic' al cuecaj cadena nocuxepola' ƚacui'impa Gog,
catejma'. 2-3 Ƚapaluc quema'a ti'noƚi
  Satanás tefot'ƚela' tifule'me. To
cal dragón, iƚque ƚainofaƚ nopa'a axpe' cal cuixa ƚopa'a ƚema caja,
al te'a, ƚacui'impa Ƚonta'a Satanás. toƚta'a axpela' iƚniya, aimi'iya
Ifi'e'ma. I'nij'mi'ma al cuecaj pu'hua. mixhuej'menyacola'. Tifule'me.
Tipajnla' imbamaj maxnu camats'. 9 Tipalyomma ni petsi li'a ƚamats'.

Apocalipsis 20​, ​21 528

Icuaiyunca pe lefoƚya lixanuc' nepenufpá liƚpitine aimijouya, aiqui


ȽanDios. Jiƚpe al cuecaj quiƚya' pe 'nij'minnila'.
ts'ipic'a ȽanDios, maƚpe lomanc'epa
lixanuc', if'em'mijpá. Aiximpa iƚpe
ecangemma cunga lema'a, tipi'ela'.
21 Aixim'ma al ts'e quema'a
y ats'e ƚamats'. Ailopa'a
caja. Lomana' itsiya lema'a y li'a
Joupa i'ipola' capi' lan xanuc' pe ƚamats' joupa ejac'pola'. 2 Aixim'ma

aimicuec'eyi ȽanDios. 10 Cal Satanás


  al Paxi Quiƚya', iƚe al ts'e Jerusalén
nifel'miyalepa, i'nij'mim'me al imuyomma lema'a pe lopa'a
cuecaj capa imanna cunga, tipi ȽanDios. Iƚiya al cuecaj quiƚya'
ƚazufre. Maƚpe lapa ti'nij'minni, etejyoxi juaiconapa al c'a, ma to
joupa i'nij'mimpola' cal cuecaj metej'moxi ƚahuats' namaneya,
coyac' quinneja jouc'a ƚiprofeta litine tilecoƚa' ƚipe'ailli'.
ƚinfel'miyale. Itine ipuqui' tixinƚe  
3 Aicuej'ma anuli tipalay, iƚque

acuecaj cumla. Aimijouya lateƚcoya, ƚopa'a jiƚpe lexpats'qui li'nof'quiya.


ti'hua ticoƚi. Tipalay ujfxi, ticua:
11 Lijou'ma aixim'ma anuli al
  “¡Toxinƚa', icuaico'me ȽanDios
cueca' quexpats'qui li'nof'quiya y lixanuc', itsiya timajm'me
afujca. Aixim'ma naitsi jiƚpe anuli!
ƚocutsuya. Lema'a y ƚamats' aimi'iya ȽanDios tines'ma: ‘Iƚne ƚinca
micoƚyacola' pe ƚopa'a jiƚque, aixanuc', iya' ilenDios’.
tejac'mola'. Aimixinconayacola'. Iƚque ƚilenDios aimecanujyacola'
12 Aixim'mola' limanapola', lan tsila'
  quiƚtuca'.
y lan tsocay. Tecaxoƚanna jiƚpiya. 4 ȽanDios tetufc'ena'mola' lilujay
Lan je'e pe liniƚingiya li'epa joupa lixanuc', aimijolijconayacu.
uxpalaifquimpa. Iƚpe aixim'ma Iƚpe litine aimi'iya camaya,
ƚocuenaj je'e uxpalaifcona'me. Jiƚpe tijouna'ma nulemma.
iniƚingiya liƚpuftine petsi nepenufpá Aimixhueƚmot'ƚeconayacu,
liƚpitine aimijouya. Cal Juez tixhue aimijolijconayacu,
lan je'e liniƚingiya li'epa limanapola'. aimiteƚconayacu cumla.
Lijou'ma timila' lo'iyacola'. 13 Iƚne
  Ti'iƚa' toƚta'a joupa ipaicopa
lomanapola' nomana' ƚaja ipalyonca. jahuay.”
Jouc'a ipalunca petsi cuftine  
5 Nocutsafya lexpats'qui

Hades, petsi Lamaya ummepola'. li'nof'quiya ticua: “¡Toxinƚa'!


Limanapola', ma' anuli to li'epa, Ca'e'econghua ats'e.” Aƚpalaic'opa,
ti'i'ma lo'iyacola'. Toƚta'a lomipola' aƚmi: “Tainiƚijnla' laifmipo' itsiya.
cal Juez. 14 Jiƚpiya al cuecaj capa
  Al ƚinca laitaiqui', aimipaicoya.”
imanna cunga ti'nij'minnila'  
6 Ti'hua aƚpalaic'o, aƚmi: “Joupa

Lamaya jouc'a iƚe al lugar cuftine enanƚpa jahuay laimipo'. Iya'


Hades. 15 Jiƚpe al cuecaj capa
  aƚ'onƚcospa to ƚainila cal A, jouc'a
imanna cunga, ti'nij'minnila' aƚ'onƚcospa to ƚainila cal Z. Iya'
jouc'a jahuay petsi aiquiniƚingiya aipangopa jahuay, iya' jouc'a
liƚpuftine jiƚe al je'e. Iƚniya petsi cajou'ne'ma jahuay. Pe ƚaicuipa
niniƚingiya liƚpuftine, pe joupa quija' iya' cuhui'i'ma quija', tixnaƚa'
529 Apocalipsis 21

petsi laipayomma laja', iƚe lapi'iya limbamaj coquexi' linaxque' cal


lipitine aimijouya. Aica'najtsi'iya, xans Israel, iƚne laƚtatahueló.
ma le'a cuhui'i'ma tixnaƚa'. Apuerta apuerta tipa'a lipuftine.
7 ”Cal xans nolijya, toƚta'a ti'i'ma,

13 Iƚpe ƚaitaƚ lehuoc'ocojma

toƚta'a tepenuf'ma. Iƚque ai'hua, laipammaiyomma cal 'ora tipa'a


iya' enDios, aicacanujya. 8 Ituca'
  afane' cal puertá. Lehuoc'ocojma
lo'iyacola' pe notaipá calaic'ata, lo'huayomma ƚujfxi cahua' tipa'a
iƚne aimalihuequi. Jouc'a ituca' afane' cal puertá. Lehuoc'ocojma
lo'iyacola' pe aimaƚ'huaiyinge, jouc'a lo'huayomma ƚahua' quema
iƚniya lan xujc'a xanuc', jouc'a caja tipa'a afane' cal puertá.
noma'ahualepá, jouc'a nahuepá Lehuoc'ocojma lof'acaiyopa cal
quilecaƚ'no', jouc'a lam brujo, jouc'a 'ora tipa'a afane' cal puertá. 14 Iƚpe

naxc'onƚingoƚaipá lilendiosla', ƚipitaƚ liƚya' itsahuecomma imbamaj


jouc'a linfel'miyalepá. Jahuay coque' lapic'. Anuli anuli ƚapic
iƚniya tepenuf'me lapi'iyacola'. tiniƚijnya anuli laftine. Liƚpuftine
Tecajm'mim'mola' al cuecaj capa iƚne limbamaj coquexi' lan apóstole,
imanna cunga, tipi ƚazufre. Toƚta'a iƚne ts'ilihuequi Ƚa'huaj Moƚ.
lo'iyacola' pe nomaconayacola' 15 Ƚapaluc quema'a ƚaƚpalaic'o'ma

oquemma.” itaic' ƚoxpijcompa. Tocomma al


9 Jiƚpe lema'a lan caitsi capaluc'
  ƚaj‑jaxa, ilajncopa a'oro. Tixpijta
quema'a liluhuaic' liƚtaza, iƚne iƚpe liƚya' jouc'a lipuertá, jouc'a
imanoƚila' lan caitsi lijoucola' ƚipitaƚ. 16 Liƚya' ma' anuli lipitoqui

cateƚcoya, anuli iƚniya lapaluc' lipexpats'qui. Ƚapaluc quema'a


quema'a aƚpalaic'o, aƚmi: “To'huanni. tixpicufi liƚya'. Lixpicufpa imbamaj
Ƚepá. Camuc'ito' ƚahuats' namaneya. coquej mil estadio. Liƚya' lipitoqui,
Ƚa'huaj Moƚ tileco'ma.” li'nofquiya, lipexpats'qui ma' anuli
10 Lijou'ma aixim'ma to i'hua'ma
  lixpicufpa. Iƚne limbamaj coquej
laipicuejma', aƚƚeco'ma al toncay mil estadio ixhuaitsi to oquej mil,
anuli cal cuecaj quijuala itoqui. oquej maxnu kilómetro. 17 Tixpicufi

Aixim'ma al Paxi Quiƚya' Jerusalén ƚaitaƚ ma to mixpicufyi lan


timuyomma lema'a pe lopa'a xanuc', ma toƚe tixpicufi ƚapaluc
ȽanDios. 11 Iƚta'a liƚya' epalc'o'.
  quema'a. Iƚque ƚaitaƚ tixhuaispa
Lipepalc'o' maƚe lipepalc'o' ȽanDios. anuli maxnu oquej nuxans malpu
Ma to munts'ifqui ƚapic acueca' codo. (Tocomma to afane' nuxans y
quipitali, ma toƚe tepalc'o'i al amaque' metro.)
Cuecaj Quiƚya', tunts'ifqui to ƚapic 18 Ƚaitaƚ ilajncopa ƚapic cuftine

cuftine jaspe, cangufca i'huáqui. ajaspe. Liƚya' ilajncopa a'oro


12 Canumicay liƚya' tipa'a cal cuecaj
  xonca al c'a. Tunts'ifqui to al pulu
quitoqui caitaƚ. Iƚiya ƚaitaƚ tipa'a lepaquiya.
imbamaj coque' lipuertá. Jiƚpe 19 Pe lipanc'micopa ƚipitaƚ liƚya'

cal puertá tecaxoƚanna lapaluc' i'huáqui ac'a juaiconapa, ilanc'empa


quema'a, anuli anuli al puerta. Iƚpe al c'a. Iƚpiya timana' imbamaj
cal puertá iniƚingiya liƚpuftine coque' lapic', acueca' ipitali
Apocalipsis 21​, ​22 530

iƚniya lapic'. Cal te'a capic ajaspe,


22   Ƚapaluc quema'a
1-2

ƚihuequi azafiro, ƚocuena a'ágata, aƚmuc'i'ma al pana'. Jiƚpe


ƚocuena a'esmeralda, 20 ƚocuena
  al pana' a'i quijueƚ laja', tunts'ifqui
asardónica, (iƚque a'onix), ƚocuena to lepaquiya al pulu. Al pana'
acornalina, ƚocuena acrisólito, tipayomma lexpats'qui li'nof'quiya pe
ƚocuena aberilo, ƚocuena atopacio, lomana' ȽanDios y Ƚa'huaj Moƚ. Tinu
ƚocuena acrisoprasa, ƚocuena al cuecaj cane liƚya'. Jahuay noxnapá
ajacinto, ƚijoujma capic a'amatista. jiƚe laja' ti'hua ts'iƚmaf'i'. Ƚema
21 Limbamaj coque' lipuertá
  ƚema al pana' tipa'a al 'ec. Notepá
ilajncopa aperla. Anuli anuli ƚi'as iƚe al 'ec tepenufyi liƚpitine
lipuerta ilajncopa anuli cal perla. aimijouya. Amut'la amut'la al 'ec
Al cuecaj cane liƚya' ilajncopa a'oro ti'atsi. Tixhuaitsi anuli camats' joupa
xonca al c'a. Tunts'ifqui to lepaquiya i'aspa imbamaj coquemma. Afxi
al pulu. ƚipela, tixaƚ'mela' lan xanuc' nomana'
22 Iƚpiya aicaixim'ma xoute'.
  lan nación. 3 Jiƚpe tipa'a ma le'a

Ailopa'a. Iƚpiya liƚya' tipa'a ƚaƚPoujna letenƚcocopa ȽanDios. Licuajquimpa


ȽanDios, ticuxe jahuay. Lan ailopa'a. Maƚpe liƚya' tipa'a
xanuc' texc'onƚingoƚaiyi ȽanDios, lexpats'qui li'nofquiya pe lomana'
texc'onƚingoƚaiyi Ƚa'huaj Moƚ. 23 Ni
  ȽanDios y Ƚa'huaj Moƚ. Lan xanuc'
cal 'ora ni cal mut'ƚa aimepalc'o'i naimetsaicopá ȽanDios to quiƚPoujna,
liƚya'. Aimicuicomma. Ma ȽanDios iƚpiya ti'eyi lipenic', texc'onƚingoƚaiyi
lipepalc'o' tepalc'o'i, Ƚa'huaj Moƚ pe ƚopa'a. 4 Tehuelojnyi li'a Ƚa'huaj

jouc'a epalc'o'. 24 Iƚe lipepalc'o'


  Moƚ, lipuftine tiniƚijnya ƚilepali. 5 Iƚpe

iƚpe liƚya' tepalc'o'ila' lan nación, ailopa'a quipuqui'. Aimicuicomma


tiyeƚe al c'a lan xanuc'. Iƚpiya liƚya' quepalc'o', ni ƚepaƚ 'ora ni ocuena
tiƚcuaispa lan tsila' quincuxepá quepalc'o' to lapalc'o'ipa ƚamats'.
nomana' li'a ƚamats'. Iƚtaic' cal ȽiƚPoujna, iƚque ȽanDios, tepalc'o'ila'.
cueca' quiƚ'huexi tipo'nota jiƚpe. Lixanuc' ticuxe'me, aimijouya
25 Cal puertá timanemma exiliya.
  liƚcuxejma.
Iƚpe pangay quitine. Aimimufc'o'. 6 Ƚapaluc quema'a aƚmi: “Al linca

Ailopa'a quipuqui', aimixnif'miya jiƚe lataiqui' laifmipo'. Ma toƚta'a


cal puertá. 26 Iƚpe tiƚcuaispa lan
  ti'i'ma. ȽanDios, iƚque ƚiƚPoujna
xanuc' quiyouyomma jahuay lan lam profeta, alummepa iya' epaluc.
nación. Tiƚcuai'espa al cueca' Aƚmuc'ipa lo'iya. Lixanuc' no'epá
quiƚ'huexi, jahuay al c'a li'hueca. lipenic', ȽanDios ipic'a ti'iƚa' quiƚsina'
27 Jiƚpe titsulfaiyi ma le'a lan xanuc'
  iƚe lo'iya.”
liniƚingiya liƚpuftine lije'e Ƚa'huaj 7 “¡Toxinƚa'! Aimaƚcoƚya. Ma

Moƚ, iƚe al je'e petsi liniƚingiya cacuaihuo. Tixoqui queta naitsi


liƚpuftine pe nepenufpá liƚpitine nopo'nopa cuenna loya'apa ȽanDios,
aimijouya. Aimitsufaiya jiƚpiya iƚe litaiqui' liniƚingiya fa'a iƚta'a al
petsi aimetenƚma ȽanDios. Jouc'a je'e.”
aimitsuflaiyacu pe no'epá al xujc'a, 8 Iya' ninJuan joupa aicuejpa

ni nofel'miyalepá. iƚniya ƚataiquí, joupa aiximpa


531 Apocalipsis 22

li'ipa. Toƚiya nexc'onƚingai'ma lilendiosla', jouc'a pe natets'ipá al


li'mitsi' ƚapaluc quema'a, iƚque ƚinca, jouc'a linfel'miyale.
ƚaƚmuc'ipa toƚta'a, iƚe joupa niniƚpa 16 “Iya' ninJesús nummepa

fa'a al je'e. 9 Ƚapaluc aƚmi: “A'i.


  ƚainepaluc. Iƚe laitaiqui'
Aimo'e'ma toƚta'a. Jahuay aƚ'eyi lomuc'impo' cu'ila' jahuay lapimaye
lipenic' ƚaƚPoujna ȽanDios, ima' lolafot'ƚepoƚtsi. Iya' lanef'epa cal
jouc'a lapimaye lam profeta, jouc'a rey David, iƚque aitatahuelo. Iya'
no'epá cuenna lominiƚijmpa capalc'o'i acueca', toƚta'a lacui'impa
fa'a iƚta'a al je'e. Taxc'onƚingaiƚa' ninXamna Quiƚic'ejma'.”
ȽanDios.” 10 Jouc'a aƚmi: “Iƚta'a

17 Cal Espíritu Santo jouc'a Ƚipeno

al je'e aimoxpats'ijm'ma lisello. cal Moƚ timiyi: “¡To'huanni!”


Jifa'a tiniƚijnya lixpic'epa ȽanDios. Naitsi nocuejpa iƚe lataiqui' jouc'a
Itsiya aimicoƚya, ma ti'i'ma. 11 Cal
  timiƚa': “¡To'huanni!”
xans latenƚcocopa lixcay lo'epa, Imanc', ja'ni ticui conƚja',
ti'hua ti'econƚa' lixcay. Cal xans toliƚoc'oƚaiyunca. Laja'
latenƚcocopa al xujc'a lo'epa, lapi'iyacolhuo' loƚpitine aimijouya,
ti'hua ti'econƚa' al xujc'a. Cal xans toƚsnaƚe. Iƚe laja' tepi'im'molhuo',
latenƚcocopa al c'a lo'epa, ti'hua aimi'najtsi'inyacolhuo'.
ti'econƚa' al c'a. Cal xans pe i'huexi 18 Lataiqui' liniƚiya fa'a al je'e ma'

ȽanDios ti'hua tihuejla' ȽanDios, itaiqui' ȽanDios, tuya'e' lixpic'epa.


aimenaj'moxi.” Iya' camilhuo' jahuay imanc'
12 “¡Toxinƚa'! Aimaƚcoƚya.
  noƚquimf'epá: Aimolatonc'i'me.
Cacuaicoconno. Lan xanuc' to Ja'ni tolatonc'i'me ȽanDios xonca'
lo'epa, ma' anuli tepenufcona'me. titeƚ'mi'molhuo'. Titeƚ'mi'moƚhuo'
Cacuaiyunni, lan c'a xanuc' to liniƚingiya jiƚta'a al je'e, iƚe
tepenuf'me al c'a. Lixcay xanuc' tuya'e' lixpic'epa ȽanDios.
tepenuf'me lixcay. 13 Iya' aƚ'onƚcospa

19 Jouc'a aimoliƚonc'e'me anuli

to ƚainila cal A, jouc'a aƚ'onƚcospa lataiqui'. Ja'ni toliƚonc'e'me


to ƚainila cal Z. Aipangopa jahuay, anuli jiƚta'a lataiqui' ȽanDios
jouc'a jahuay cajou'ne'ma. Iya' tiƚonc'e'e'molhuo' lapi'ipola'
ninTe'a jouc'a niJoujma.” lixanuc', iƚe loya'apa iƚta'a al je'e.
14 Tixoj'ma quileta petsi joupa
  Toƚta'a aimepi'inyacolhuo' lane
epajpa liƚpijahua', ȽanDios moƚtejacu ƚi'as jiƚe al 'ec lapi'ipola'
tixim'mola' limpio. Iƚniya lan xanuc' liƚpitine aimijouya.
tepi'i'mola' liƚmane titeƚe ƚi'as al Aimoƚsulfaiyacu al Paxi Quiƚya'.
'ec lapi'iyacola' liƚpitine aimijouya. 20 Lataiqui' liniƚiya fa'a al je'e

Titsuflai'me cal puertá, timajnta itaiqui' Nopalaipa itsiya, ticua:


jiƚpe al Paxi Liƚya'. 15 Ƚuna timana'
  “Ƚinca cacuaiyoconno. Aimaƚcoƚya.”
lan xujc'a xanuc' lo'onƚcospola' Amén. Toƚta'a ti'iƚa'. Ima'
to lan tsiƚqui. Jouc'a timana' maiPoujna Jesús: ¡To'huanni!
lam brujo, jouc'a pe nahuepá 21 ȽaƚPoujna Jesús mouqui mouqui

quilecaƚ'no', jouc'a noma'ahualepá, titoc'itsolhuo' jahuay imanc'. Amén.


jouc'a pe naxc'onƚingoƚaipá Toƚta'a ti'iƚa'.

Вам также может понравиться