Grégoire 01 (pape ; 0540?-0604).

Sancti Gregorii papae I, cognomento Magni, Opera omnia ad manuscriptos codices romanos, gallicanos, anglicanos emendata, aucta, et
illustrata notis. Studio et labore monachorum ordinis Sancti Benedicti, e congregatione San.... 1849.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

 PATROLOGLE

CURSUS COMPLETUS
SIVE
BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OMNIUIU SS. PATRM, DOCTORUMSGRIPTOBCMQVE ECGLESIASTIGOBUM

QUl

AB MVO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TEMPORA

FLORCERGNT;
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUMQVM EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICE TRADITIONISPER DUODECIMPRIORA
ECCLESLE SJECULA,
JUXTAEDITIONES ACCURATISSIMAS, INTERSE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTISCOLLATAS,
PERQUAM DILIGENTER CASTIGATA ;
COMMEN1ARU&.IECTIONIBIJSQUE
DISSERTATIONTMIS, VAMANTIBUS CONTINEKTER ILLUSTRATA;
OMNIBHS OPERIBUSPOSTAMPLISSIMAS EDITIONES QU.ETRIBUSNOVISSIMIS S/ECULIS DEBENTUKABSOLUTAS
DETECTIS, AUCTA ;
INDICIBUS
TARTICULARIBUS ANALVTICIS,SINGULOS SIVETOMOS, SIVEAUCTORES ALICUJUSMOMENTI
SUBSEQUENTIBUS,DONATA;
CAPITIJLIS
INTRAIPSUMTEXTUM RITEDISPOSITIS, NECNON ETTITULIS SINGlfLARUM FAGINARUM MARGINEM
SUPERIOREM
DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGMFICANTIBUS, ADORNATA ;
OrERlBUSCUM DUBIISTUMAP0CRVHIIS, VERO
ALIQUA AUCTORITATE INORDINE ADTRADITIONEM
ECCLESIASTICAMPOLLENTIBUS, AMPLIFICATA;
DUOBUS INDICIBUS
GENERALIBUS LOCUPLETATA : ALTERO SCILICET RERUM, QUOCONSULTO, QUIDQUID
PATRUM
UNUSQUISQUE I N QUODLIBET TUEMA SCRIPSERIT UNOINTUITU CONSPICIATUR; ALTERO
SCRIPTUR^E SACR^E, EX QUOLECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATIIES
ET IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCISSINGULOS SINGULORUM LIBRORUM
SCRIPTURJETEXTUS COMMENTATI SINT.
EDITIO
ACCURATISSIMA,
CETERISQUE OMNIBUS FACILEANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR : CIIARACTISHUH
NITIDITAS
CHART.E QUALITAS,INTEGRITAS TEXTUS,PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RGCUSORUM TUMVAKIETAS
TUMNUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUEINTOTOOPERIS DECURSU CONSTANTER
PRETIIEXIGUITAS,
SIMILIS, ISTACOLLECTIO,
PR/ESERTIMQUF. UNA,METHODICA ETCIIRONOLOGICA,
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE IIACTENUS IIIC ILLICSPARSORUM,
PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTIIECA,EX OPERIBUS AD OMNES .ETATES,
LOCOS, L INGUAS FORMASQUE PERTINENTIRUS, COADUNATORUM. /""""//>.
SERIES PRIMA,
IN QUAPRODEUNTPATRES,DOCTOHES SCRIPTORESQUEECCLESl/ELATINyE
A TERTULLIANO AD GREGORIUM MAGNUM.
2l«uv<mte 3.^. SSKigne,
BIBLIOTHECS CLEKI UNIVERSJE,
SIVE
CURSCCMCOMPLETORGM 1N SINGCLOSSCIENTI.EECCLESIASTiCiE RAMOSEDITORE.

PATROLOGIJ2 TOMUS LXXVIII.

SANCTI GREGORII MAGNI
TOMCSQCARTCS.
VENEUNTQGINQCETOMI35 FRANCISGALLICiS.

PARISIIS, VENIT APDD EDITOREM,

L\ V(A DICTA D'AMBOISE,PROPE POIITAM VULGO D-ENFER NOMINATAM»
SFU PETIT-MONTROUGG.
fbW
 SANCTI

GREGORII VkVM I

COGNOMENTO MAGNI,

OPERA OMNIA.

AD MANUSCRIPTOSCODICES ROMANOS,GALLICANOS,ANGLICANOSEMENDATA, AUCTA,

ET ILLUSTRATA NOTIS.
STUDIOET LABOREMONACHORUM
ORDINISSANCTLBENEDICTI,E CONGREGATIONE
SANCTIMAURI.
EDIITIO
MEMORATISSMA
QU^JPARISIIS
PRODIIT
ANNODOMINI NUNCAUTEM
MDCCV, ACCURATIOR
ET AUCTIORREVIVISCIT

ACCURANTE J.-P. MIGNE,

//
BIBLIOTHECJE CLBXI UMIVSHSA \\
SIVE
CURSUCMCOMPLETORUMIN SINGULOSSCIENTUEECCLESIASTICERAMOSEDITORE.

e
TOMUS QUARTUS.

VENEUNTQUINQUETOMI 35 FRANCISGALLICIS.

PARISIIS, VENIT APOD EDITOREM,

IN VIA DICTA D'AMB0ISE, PROPE PORTAM VULGO D'ENFER NOMINATAa»,
SEUPETIT-MONTROUGE.
1849
 ELENCHUS OPERUM

QVJE IN HOG TOMO LXXVIII CONTINENTUR.

Liber Sacramentorum cum variis praefaiionibus et supplemenlis. col. 9-637

Liber Antiphonarius. ^fcl
Liber Responsalis. "^3

APPENDIX.

Ordines Romani sexdecim, cum APPENDICE. 851

Ex typis8HG.NE,
au Petit-IHoiiiroiige.
EDITORIS PATROLOGI^E MONITUM.

In admonitionebrevi,tomo primo liujus editionisoperum S. Gregoriimagni (Palrologim LXXV) prmposila,

prmfati sumusnonnullajam excellentissima recensioniBenedictinma nobis addenda (ore. In Iwc tomohabentur
illa addililia, nempe : primo, Benedictionale quoddam bealo Pontifici a Kollario in suis Vindobonensibu*
Analectisvindicatum; secundo, plures (quindecimscilicet) Ordines Romanos quoscongregavitet elucidacianibu»
illuslravit in suo MuseoItalico doctissimusMabttlonius.
Benedictini voluminis prima medielas comprehendebal librum Sacramentorum cum aliis documenlis ad
liturgiam spectantibus: secunda vero, CommenUria in varios Veteris Testamenti libros. Priorum servamus
locum, minimevero posteriorum,qui opporlunissime, ut censemus,cedenlvicemrebus addendis. Istm enimsic
constiluenl, cum libro Sacramenlorum el documenlis hunc sequentibus, amplissimamet preiiosissimamcol-
lectionemmonumenlorumquibus servatur traditio sacrorumrituum pristinm Ecclesim; Commentariavero ipsa
aplius locabunturanle Palerii Compilationem,Scripturas quoque elucidantem, in tomo sequenti, vice Triplicis
S. Gregorii Vitm, quam, leclori consulentes,omnibus operibus sancli Patris prmposuimus.
Ctaudent volumen Pontificum Romanorum catalogi duo, quorum unus ex Corbeiensimanuscriplo sexti
smculi primum editus fuit ab illuslrissimo Mabillonio, alter ab Emm. Schelslralo, ex Vaticanocodice beali
Ponlificis comvo.

PIUEFATIO IN LIBRUM SACRAMENTORUM.

I. Sacramenlorum librum cseteris sancll Gregorii Magnioperibus accensemus, non quod primus ipsius
fuerit parens (superioribus enim Romanis pontificibus, maximeqiie Galasio 1, debeiur), sed quod summa
cura meliorem in formam ipsum sancius Doctor redegerit, ut docel Joannes Diaconus, iib. H, cap. 17.
Joanniconsentiunt Walafridus Strabo, de Officiisdivinis, seu de Rebus Eccl., c;ip. 22, et alii qui de hoo
argumento scripserunt plurimi, ul legere est in omnibus quae libro Sacramentorum jain saepiusediio prae-
fixaesnnt praefationibus: neque enim placet jam dicta iterare. Gelasianum Codicein primigeniiim Romaepu-
blicavil primus, in rebus liturgicis versatissimus, Joseplius Miria Tliomasius, clericus regularis; Gelasiani
vero CodicisaGregoriano discrimen totum est in Orationum quas Collectasvocamus varietate ac numero, uti
observat noster Mabillonius, de Liturgia Gallicana, lih. I, cap. 2,num. 5.
II. Porrocum ad librum Sacramentorum a sanclo Gregorio collectum, correctum, ordinatum, auctum,
novis typis edendum nos accingeremus, quem potissimum tot ex Codkibus aut editis aut manu exaratis ,
qui penes nos sunt plurimi, publicandum eligeremus, diu solliciie quaesituma nobis et maturo consilio de-
liberaliim.
1° Se offerebat is quem Angelus Rocca ex velustissimo bibliothecaeVaticanseexemplari, ut in prsefatione
testalur, excudendum curavit, quique in colleciinne operum sancli Gregorii multoties est recusus. At de
laudati Codicis antiquitate dubios nos fecit, quod observavil Hugo Menardus in praefationesua, noslrsg mox
subjicienda. Ad Codicis eiiam intcgritatem non pauca desiderari, omissasque fuisse praesertim Benediciio-
nes, consial ex his qua?in festo sancli Pauli apostoli leguntur : Prmfalio et Benedictioqum superius; quod
nimirum argumento est olim Benedictiones in libro Sacramentorum exslilisse, cum tamen in toto volumine
ne unam quidem nunc legere liceai.
2" Jacobi Pamelii Editionem, tomo II Liturgicon Ecclesiae Lalinae, plurimi factam a viris eruditis, intel-
lexeramus tanquam fontibus propiorem, si additamenta parenthesibus vel uncinis inclusa omitiantur : eam
sic expurgatam aiunt convenire cum duobus vetuslissimis Codicibus olim bibliothecae Reginaj-Sueciae,
scriptis sub Carolo Magno, vel Ludovico Pio ejus filio. Collaia csi hsec Pamelii Kditio cum uno ex laudatis
Godicibus, qui nunc in bibliotheca Vaticana numero 1275 asservatur; qua ex recensione nobis compemim
est eum a Pamelii edito, etiam sepositis omnibus quae intra parentheses includuntur, ssepe discrepare, non
in verbis tantum, sed etiam in Colleciis aliisque Orationibus, imo inofficiis integris.
5"Sancti Eligii Codicem a nostro Hugone Menardo evulgatum, ac notis observationibusque illuslralum,
maxima apud erudilos auctoritale valere minime nos fugiebat. Et sane perpensis ornnibus aequiorilance,
nullum ipsi vel ob antiquitatem, vel ob integritatem, praeferendum duximus, lecta quam Editioni suae vir
doctissimus praefixitpraefatione.Ut autem hunc prse cxteris Codicem ederemus, id nos potissimum movit,
quodnulli alteriaptari poluissent Menardianaeobservationes et nota}, quas melioribus formis recudere, rei
lum sacraetum litlerariae non parum intererat. Ex lam copiosaevidelicet exquisitarum annotationum sup-
pellectilis accessione, plurimum aut utilitatis aut voluptatis studiosum leciorem percepturum haud dubita-
mus. Utautem lacilius et expeditius inveniri possint (quandoquidem illas columnis pro more nostro subjicere
integrum non erat, propter nimiam plurimarum prolixitatem), eas seorsim excusas numeris distinguendas
censuimus; et in libro Sacramentorum singula, quse iis notis illustrantur et ornantur, totidem numeris in
margine scriptis indicavimus (1).
III. Quoniam vero post Hugonem Menardum mulli de rebus lilurgicis egregie scripserunt, in his emi-
nenlissimus cardinalis Joannes Bona, Josephus Maria Thomasius jum laudatus, Joannes Fronio sanctae
GenovefasParisiensis canonicus regularis, ex nostris Joannes Mabillonius,qui liturgiam veterem Gallicanam
pene e tenebris eruit, et Edmundus Martene, qui de Ecclesiae ritibus tria edidit volumina, in quibus quid-
quid praesertim ad sacramenlorum administrationem pertinet diligenler fuseque pertractat, qusecunque ex
(1) In hac noslra edilione numeri habentur inter parentheses lextui insertas. EDIT.
PATROL.LXXVIII. 1
!1 PB^EFATIO IN LIBRUMSACRAMENTORUM. 12
onriimlucubrationibus colligerc licuit a Menardo pratermissa, unde argumento proposito nonnihil lucis
affnlgercposset, ca in notulis ad columnarum calcem atiextis observare curavimus.
IV. Consnluimus etiam plurimos Codices manu lantum exaratos, de quibus pcrpauca hjc alljngemus et
breviier delibabimus.
Codicis Regina; Sueciaeanleannos octingentos descripli variantes lectiones omnes, collatione facta cum
Pamelii Edito collegimus, unde utriusque discrimen in multis adverlimus. Certe ipso in limine Codex or-
dinaliones episcoportim, presbyterorum et diaconorum exbibet ante Natalis Qhrisli vigiliam ; quce omnia
desunt apud Pamelium, ut de caeteris taceamus. Exaralum fuisse pro Eeclpsia, ubi celebris erat sancti
Clilodoaldi memoria, etquidemin agro Parisiensi, inde conjicimusquod in oratione, Libera nos, qumsumus,
qu;e post Patcr noster dicitur, recitatis nominibus sanctorum Apostoloruni Petri et Pauli atque Andreae,
aildaiur : nec non et bcalo Dionysio marlyre tuo alque ponlifice, cum sociis suis Ruslico el Eleutherio, et
beato Cldodoaldo; liine vix dubitamus olim hunc Cotlicempertinuisse ad ecclesiam Novigenti, vulgo Saint-
Cloud, prope Parisios.
Cum hoc regio Codice de antiquitale cerlare potest Calensis, seu Codex parlhenonis beatae Mariaede
Calis : bic ad nostram Editionem proprius accedit, at conlractior est, et pauciora continet festa.
Superiores omnes cetate vincerc videniur duo Theodericenses, seu monasterii sancii Theoderici non
procul a Rhemis. Prior nolalus 62, ob figuras quibus ornatur spectabilis, scriptus creditur octavo saeculo
desinenie, vel ineuntennno, quod in eo fiat menlio ermorum Leoni papae III oculornm, tanquam facinoris
non diu anlea pcrpelrati. Sic enim legitur : Benedictioad signum faciendum, etc. Missa de inventione sancti
Slcphani, quando Romani propter invidiam tulerunt oculos dominoLeoni papm. Sedit hic ab anno 795 ad
810. Vim autem passus ab semuliscreditur anno 799. Iloc in Codice praemittuniur ordinaliones lecto-
ris, etc.,subdiaconi,diaconi, presbyteri,episcopi. Sequuntur bencdictiones longe plures quam in vulgalo Be-
nediclionali, ct in Editione Mcnardi. Post Orationem specialem exomologicam seu confessionem, et plu-
rimas alias, subjicilur Missa de Transfiguralione. Succedunt Prmfalio, Communicanies, elc. Postea legilur,
nono Kal. Januarii in vigilia de Nalali Domiid, ctc. Eodcm in Codice ad marginem designantur quae sin-
gulis in Missis cani debeant, ut in Anliplionario praescribitur : cxempli gralia, pro prima Natalis Doinini
Missaassignrrnr Antiph. Dominusdixit ad me, Psalm. Quare fremuerunt, Resp. Tecum principium, Vers.
Dixii Dominus, Allet. Dominus dixit ad me, Offert. Lajienlur cceii, Vers. Cantate Domino, CommunioIn
splendoribus.
Alter Cpdex Theodericensis, notalus C3, ejusdem fere videtur aelatis. Scriplus procul dubio fuit ad usum
monasterii beataeMariseSuessionensis; nam ibi legitur : Memenlo,Domine... famulurumqueluarum omniscon-
yregalionisbcataiDci Genitricis Marim, sanclorumqueconfessorumMedarctiet Eligii. Tres in partes dividilur,
quarum ullima Proofaiionesconlinet. In utroque Theod. plurimae sunt Missae,ut nunc dici solenl, votivae,
quae in Edilis non exstant, ut de Ilumitiiale, de Misericordia,de Fide, Spe ei Charitale. Sex habentur Alissae
pro Abbate vel Congregatione. In Ordine ad benedicendum abbaiem, niliil de mitra.baculo pastorali,
annulo; niliil denique legiiur de pompa quae banc hodie benedictionem comitatur. Continuo sequitur Missa
pro puero die oblatimiis su;c, scilicet juxta regulam sancti Benedicti, caelera omitto ut prolixiora. Ex his
duobus Godicibus antiquiiaie spectatissimis liq.netnonsemper pro recentioribus habendos Imjusmodisacros
libros, qui ampliores siinl. Hos Codices describi jussil illusirissimus Ecclesiaeprinceps Carolus Mauriciusle
Tellier, Khemoium archiepiscopus el dux, atque ad nos transmittendos curavit, cui multa alia debemus.
Laudatis Codicibns cctate quidem iuferior est Gemeiicensisquo usi sumus, at elegantia et inlegritate nulli
cedit. ln ignoto Anglioemonasierio Benedictini ritus in honorem sanctae Dei Genitricis, et sanctorum apo-
stolorum Petri el Pauli constructo exaratus est anno nnllesimo, ut liquet ex festorum mobilium labula;
monasterio vero Gemeticensi dono dams a Roberto praefalicoenobiiAnglicani prius abbale, tunc Londinensi
episcopo, anno 1043, deindc Cantuariensi archiepiscopo, qui, sede sua pulsus, cum Roma, quo religionis
causa perrexeral, reverleretur, Gemeliciobiit die 26 Maii an. circiter 1052. Hoc in Codice plurima desunt
quac in Vulgatis legimus. Sane libri bujus Anglicanimagna prae coeteris habenda ralio videlur, quia Ecclesia
Anglicana ab ipso sancto Gregorio liturgiam stalim sacrosque ritus accepit, cura tardius Ordo Romanus in
omni Ecclesia Gallicana obtinuerit, hoe est Pipini etCaroli Magni temporibus.
Neque lainen omnes illius Codicisaut aliorum difforentias exhibere integrum fuit; alioquin in immensum
opus boc excrevisscl. Nam libruin Sacramenlorum suos in usus ita concinnarunt Occidentales Ecclesiae,
addilis et detractis nonnullis, ut vix duo Codices anliqui prorsus similes reperiantur. Plura de hoc argu-
niento suppedilavit nosler Edmundus Martene , qui libro de antiquis Ecclesiae Bitibus, lom. I, de admini-
stratione sacramenii Ecclesiae, ct incruenti sacrilicii celebralione plurimos diversarum Ecclesiarum Ordines,
seu Rituales libros exhibet.
Y. Quo loco veleres librum Sacramentorum habuerint, palet ex eburneis, argenleis, imo eliam aureis
tabulis quibus in nonnullis Ecclosiis vestiebalur. Elodoardus, lib. m Hist. Eccl. Rhem., cap. 9, scribil:
Librum quoqueSacramenlorumsub eburneistabulisauro praisignitis conlulit. Eum quasi memoriler addi-
scere lenebanlur olim presbyleri, ut colligere licet ex Burchardo, lib. xix, cap. 8. Nunc ergu, o fratres,
qui voluerit sacerdolis nomenhabere, in primis propler Deum cogitet ul discal ea qum necessariasunt id est
Psallerium, Leclionariumcum Evangeliis, Sacramentorumlibrum, etc. Nec immerito sane, cum hoc ex libro
tola fere Chrislianae religionis ratio repeiaiur. Uinc qui pio fide conira hoerelicos olim decertarunt, ex
solemnibus precibus eo in Codice conleniis argumenta deprompsere, pula in controversiis de Incarnatione
contra Elipandum, de cullu ac usu imaginum, de Christi corpore in Eucharisiia. Vide Mcnardi notas 251
et 257. HaecPoslcommunio : Perficianl in nobis, qumsumus,Domine, lua sacramenla quod conlinent, clc,
ul in Sabbato qoaluor temporum Septembris, laudatur a Gratiano, de Consccrat., dist. 2, c. 34, et a Lan-
franco, Guitmundo, et aliis realis praesenliaeaut impugnatoribus, aut defensoribus. Unde vero praesertiin
Augustinus contra Pelagianos divinaegratiae necessitatem tuetur, nisi ex Oratioiiibus quibus ejusdem auxi-
lium Ecclesia semper nobis adesse postulal?
Ut autem meriio jure ordinem rilumque Bomanum quem hic liber Saeramentorum exponit ubique tandem
obtinuisse demonstretur, satis est illuni conferre cum MissalibusGothico, Francico, et veteri Gallicanoquae
edidit Mabillonius, lib. in de Lilurgia Gallicana, etcum Sacramenlario Gallicano ejusdem Mabilloniiopera
edilo Musei llalici lomo primo, n parte. In bis enim senteniiaeobscurseet abjectae, sermo barbarus, verba
corruptissima, Deusbone! quam longe absunt a gravitate et majestate libri Sacramentorum Gregorio ascri-
pli. Et haecde ipso sufliciant; nunc vero de notis et observationibus in ipsum a Menardo Iucubralis, hicque
iteriim etlilis brcviter lector proemonendiis.
VI. IBiis laudat saepe vir cruditus quasdam sancti Ignatii martyris epistolas, quae nunc pro spuriis
13 PR^FATIO IN LIBRUMSACRAMENTORUM. 14
habenlur, qua in re communem suo ocvo doctorum pene omnium sentenliam secutus est; idem dicendum
desupposiiitiis Romanorum pontificum epistolis decretalibus, ex quibus frcquenter adducit testimonia vir
multarum Ijtterarum. Haecautem mutare et corrigere non pracsumpsimus; ubi vero manifesto errore praeli
potius quam scriploris quaedam laudala invenimus secus ac debuissent, ea emendare non dubitavimus. Sic
pag. 104 legitur : Ecce mersisti; venisti ad sacerdotem; tibi dixil? Deus, etc.; quod sic reslituimus : Ergo
mersisti quid tibi dixit? Deus. pag. Iu5 prioris Ediii babes, de sanclo Gelsino martyre, Iegendum , Gela~
sino, uli nunc exstat in bac Editione. Pagina 115, apud Menardumsic profertur ille locus Deuleronomii vi, 4 :
Audi, lsrael, DominusDeus tuus est. Nuric autem, col. 563 : Audi, Israel, Dominus Deus unus est. Theodulplii
Aurelianensis episcopi libellus de Ordine baplismi in notis Menanli excusus, pag. 113 et seq., mullis mendis
scatet. Multo emendatior prodiit cura Jaeobi Sirmondi, ex cujus recensione plurima errata correximus.
Corrupla vero loca in quae suas Menardus conjecluras proposuit, aut notas attexuit, relinquere intucta
coacti sumus, ul Menardianam Editionem majori iide exprimeremus. Indulgendum autem viro docto qui in
Codicem corruptum incidit; non raro tamen ex conje.cturaMenardus quoecorrupta sunt sanat, ct gentiinam
lectionem, quam postea Sirmondus amplexus est, resiituit.
Menardianis noiis eas adjecimus quas Angelus Rocca, Camers, apostolici sacrarii praefectus, in librum
Sacramentorum Edit. Vatic. scripsit. Ilis succedunt Benedictiones episcopales quoein Codice sancti Eligii
desiderantur. Sequitur Gregorianus Antiphonarius, quae ia Missis canenda sunt exhibens. Tandem Ifbrum
Responsalem seu Officialem,in quo cursus ecclesiaslicus, tam pro nocturnis quam pro diurnis horis in' ordi-
nem digestus continetur, ex veteri Codice Compendiensi descriptum, subjunximus. lia omnia fere quaead
rem sacram pertinent hic collecta reperiuntur, exceptd dunlaxat Lectionario; quem addere non ausi sumus,
ttim quia eum sancto Gregorio nemo tribuit, sed polius Hieronymo et Damaso papae; lum quia jam non
scmel excusus est, nimirum a Jacobo Pamelio, tom. II Liturgicon, et longe emendatior a viro clarissimo
Stephano Baluzio. Coelerum hoc in Leciionario lantum indicantur lectiones, tnm ex Apostolo {paucis tamen
aliunde ex Veteri Testamenlo adductis) tum ex Evangelio; quae fege omnes adhuc eaedemirt Missa recitan-
tur. Qnod vero spectatad fivangelicas,eas maxima ex parie suppedilanl homilioein Evangelia, totrio pririjO;
VII. Quamvis ad Menardi landem notae ac observationes ab illo seriplae in librum SacrarilentorutH salis
esse videanlur, de illo lamen ac de aliis ejiisdem lucubrationibus paueis jam est dicendum.
Nicolaus Hugo Menardus Parisiis, anno 1585, honesto loeo naius, a puerili aelate pietati simiil ac fitleris
operam dedit. Memoriaerat acri atqiie adeo tenaci, ut quae semel legerat, nunquam obllviohi daret. Sicque
Laiine, Graece,ac Hebraicebrevi facilique negotio doctus, ad sacrarum lillerarum stuiliilm, totum se con-
ferre constiluit. Necminus serio de vita sancte ac pie instituenda eogitans, Cum adhu6 adolescens regulaS
sancti Benedicli sese (1) obslrinxisset in regali sancti Dionysii ccenobio, ut qua; Deo pollicitus fuerat facilius
praestaret, annos jam natus 29, strictiori se observantiaj addixit in hidhasterio et congregatione sancti Vitohi
apud Virodunum die quinta Augusti anno 1614. Inde Parisios missus, in collegio Cluniacensi Hietdricani
multis annisdocuit. Postea in monasterio sancti Germani a Pratis reliquum vita? egit, sacris studiis obser-
vantiaequeregulari liberrimo in otio totns incumbens. Temporis jacturam pfa; caeteris dellebat. Hiricretessus
cl solitudinis amanlissimus paucis amicis cohientus efat iisque selectis, quos inter principem locum obtiiiuit
Jacobus Sirmondns e socielate Jesu theologus, quo non alius fuit aut in litteras, aut ih liitefatos pfopehsior.
Talium censorum judicio et criterio quidquid elucubraret, permittere solitus erat vir sumhiaftin primis
modestiae.
Prior ejus felus fuit Marlyrologium Benedictinurn notis illustratum, de quo opere fetraclahdd et secuhdis
curis edendo sollicitus erat, quando eum oppressit mors. . k
Concordiam Regularum auctore sanclo lienedicto Anianaeabbate, ex Codice Floriacensi efiiif, et holis
observalionibusque auctam publicavit Parisiis anno 1638.
Quatuorpost unnis librum Sacramentorum sancti Gregorii in lucem emisit, cum notis seorsim et aniriiad-
versionibus amplissimis.
Anno sequenti, suam de miicoDionysioAreopag. Alhenarum ei Parisior. episcopo diatribam iacilo iuo no*
mine vulgavit adversusJoannis Launog discussionemMilleiianmresponsionis.
Anno 1645, prodiit in publicum opus ejus posthumum, scilicet epistola sancti Barnabmex antiqua versione,
cum doctissimis nolis, inquit Guillelmus Cave in Scriptorum ecclesiasiicorum Historia litteraria,
Anno vitoe quinquagesimo nono niorie pene repentina, et quidem cx animi voto, correptus esl die 20 ja-
nuarii, anno 1644, cuni ex alvi doloribus paucis horis decubuisset.
(1) Monachum induit die Dominica 3 Februarii ann. 1G08,et professionem emisit die 10 Sepfembris
ann. 1612.
'' ' "> ——
i

D. HUGONIS MENARDI EPISTOLA DEDICATORIA

AD EMINENTISSIMUMS. R. E. CARDINALEMARMANDUMJOANNEM, DUCEMDE RICHELIEU, Ei
PAREM FRANCL£.
Satis implevil orbem Gregorius, cardinalis eminenlissime, ul nemo nescial magniludinem illius, qui cttm
imminsi ponderis dignilatem suslineret, et ncgotiorumturba circumfusus, vix ab iis explkare se posse viderelur,
tamen singulis occurrens, expedire difftcilia,infesta eluctari, salutaria cotistiluere non desinebal.Alque inler alia
eliicet quam vere Magnus assurrexeril in promovendareligionis disciptina, sacrorumque cultu atque usu, qum
nunquam aut ad majestatemauguslius, aut ad sensumpietulisingerendnmcoiwcnienlius,quain posl illius singula-
rem operam exsplenduerunt. Quo mentemac sotliciludinemcerte nihilo remissius appeltebat, quam si unum icl
elaborandumsibi fuisset otioso de cmleris. Utque diligentiam hanc el solliciiudinemtestenlur prmclarissima illius
scripta, tamenliic Sacramenlorum liber prmsertim luculenta probatione demonstrat: qui cum nova quasi par-
turitionein publicumprodeat, nieis UtcunquelucubratiunciUisillustratus, in cujus nominis luce nasci oporluit,
nisi tui, cardinalis eminenlissime, aut cujus nhi tui favorisauspicio? Si auctorem Gregoriumspeclo, non potuit
qui usquequaqueMagnus esl nisi ad illius purpuram venire qui inler cwlerosEcclesim principes eminel, neque
clarissimumlumen noslri ordinis debuit, nisi ad illum deferri, cujus ope rursus ad novwn reparationis diem evi-
gilat. Quod si ad operis dignitalem animum converlo,el hoc nominetibi polissimumdebetur; nam si Gregorius
quanti faceret rem sacram, hoc sum singularis providentim ac pietalis fetu, hoc, inquam, Sacramentorum libro
 15 PRiEFATIO IN LIBRUMSACRAMENTORUM. 10
demonstravit, tu quanti rem eamdem mslimares, et propriis olim ingenii, doctrinmet xeli monumentiseditis
simililerprobasti. Si parlem sum magnitudinisGregorius invenit in cultu divinoet cmremoniisChristianamreti-
gionemilluslrantibus,quas dignilale extulit, concinnilaledecoravit, sanclione firmavit, tu ex eodemdivino cullu
non minimampartem splendorisad purpuram luam adjunxisli, cum et hostes illius non uno modo repressisli, et
hierarchas doctrinaet pietate prwslantissimosluo consilio in administralionemrei ecclesiaslicmpromovisti, el in
ipsis lemplorumoperosissimisauguslissimisquemdificiis memoriamluam ad mternilatemcommendasti. Denique
ii meascetarum ullimumvel paulisper attendo, cum sim ejus congregationisalumnus quoele suum instauratorem
agnoscil,qumsnb auspiciis luis nunquamnon secundis nova quolidie incrementa suscipit, ac slalum sub tua au-
ctoritale haclenus lutum obtinuil, ex tua benevolenliaftorenlem habcl, eS lua felicitalepropemodumbeatumspe-
rat. Cui laberem hunc qualemcunquemeum deferam poliori jure quam tibi, cardinalis eminenlissime,qui ad
cmterasItiaslaudes islud adjicis, ul quemadmodumGregoriohuic noslro nihil parvum, niliil indignum suis infu-
lis videbalur,quod Cliristianmpietali accederet, ita neque lua eminenlia ea qumvel minimacenseripossunt, si de
pietatis fonle proficiscuntur, respuis. Quare el hoc munus inler innumera quai ad purpuram tuam deferunlur
benevolusaccipe, tanquamsymbolummagnitudinis luceex auclore Magno, zeli lui ex materia sua, gratiludinis
vere congregationisBenediciinmex commenlaloresuo, eminenlimlum, devolissimoFr. HUGONE MENARD, Bene-
dictino.

D. HUGONIS MENARDI PR^FATIO.

1 AD LIBRUM SACRAMENTORUM.

Pignus oeternsesalutis, et amoris sui perpelui, candide lector, corpus et sanguinem suum Chrislus Jam
jam moriturus suae iradidit Ecclesiae.Se lolum quod erat dedit, ut cum toto sanguine totum in nos effunde-
ret amoreih. Nec salis duxit se in nostrae redemptionis pretium in ara crucis Patri suo omnipotenti olferre,
nisi se quolidie ipse sacerdos et hoslia per sacerdolum ministerium offerret, non quidem in uno lerrae angu-
lo, sed in universo terrae ambitu juxta Joelis prophetiam, cujus verilas et certitudo quotidiana patet expe-
rientia. Siquidem ex quo sacrilicium istud insiilutum est, per universum orbem haec bostia nunquam desti-
tit immolaii; et quamvis diverso ritu, res tamen ipsa ac veritas semper inconcussa permansit. Difficileest
enim universum orbem in eosdem ritus et caeremonus conspirare, quamvis ipsa fides rituuin diversitatc la-
befactari non possit. Haectamen diversitas multis retro saeculis, multis in regionibus ac praesertim occiduis,
quae jam pridctn Romanum celebrandas Miss.eordinem amplexalse sunt, videtur abrogata. Id olim fuerat iu
llispania tenlatum. Nam Profnturus Bracarensis pontifex rationem celebrandaeMissaejuxta Romanum ordi-
nem a sede apostolica susceperal, el sub Lucrelio ejus successore in concilio Bracarensi primo, quod anno
Christi 561 juxta Garsiam, vel 563 juxta Baronium, habitum est, can. 22, decretum fuerat: Ut eodemordi-
ne Missmcelebrenlur,Profuturus, quondamhujusmelropolilanceEcclesimepiscopus,ab ipsa apostolica:sedis au-
ctoritale scriplum suscepit. Nimirum per lotam Galliciam, cujus provinciae hoc crat conciiium : cui tamen
postea constilutioni per MissamMozarabumderogatum est, quaefuit in usu per tolam Hispaniam usquead lem-
pora Gregorii VII pontificis maximi, qui eam abrogavit, jussiique Hispanos ordinem sequi MissaeRomanae;
Gallia vero suum olim habuit Missae celebrandae ritum, donec illo Pipini regis diligentia antiquato, Missae
Romanae suscepit ordinem, ut clarum est ex epistola CaroliCnlvi imperatoris adclerum Raveniiatem : Nam
et usque ad tempora abavi nostri Pipini, GallicanmEcclesicealiter quam Romana et MediolanensisEcclesia ce-
lebrabanl. Quod eliam postea cautuin est lib. vCapitul. Caroli et Ludovici impp., cap. 219 : Utunusquisque
presbyter Missam ordiue Romanocum sandaliis celebret. Confirmaique Carolus Calvus , epist. citata : sed nos
sequendamducimus Roinanam Ecclesiamin Missarum celebralione. Et merito quidem, est enim Ecclesia Ro-
mana aliarum mater, quam omnes aliae imitari debent eique subjici. Quamobrem cum MissaeRomanae digni-
talem attenlius spectarem, in meniem subiit eam pro virili parte illustrare, maxime vero occasione nacta
oplimi atque vetuslissimi libri Sacramentorum sancti Grcgorii papae, qui vulgo Missale sancti Eligii nuncu-
patur; insuper ad id impulsus amici cujusdam precibus, qui me obnixe rogavit ut hunc librum in lucem edc-
rem, nec tautum the^aurum cum Christiantf religionis dispendio diutius lalere sinerem. Hic igitur liber est
bililiolhecae monasterii sancti Petri de Corbeia in exlrema Picardia, quem vulgo lerunt fuisse olini sancti
Eligii Noviomensis episcopi Missale.Nam in dorso ejusdem Codicis.scripium habeiurin hunc modum: Missate
S. Etigii. Sed illius fuisse pauca quaedamquaein eodem Codice reperiunlur, reclamare videntur, ut 1'esia
sancii Projecli, et sancti Leonis II, qui aliquot annis post obitum sancti Eligii floruerunl. ltaque arbkror
librum quidem Sacramentorum sancti Gregorii papae lolim sancto Eligio ab aliquo Romano poniifice fuisse
transmissum, sed postea transcriptum, eique paucula quaedam addita fuisse, et nomen sancti Eligii ob
exemplar ex quosumpium est relinuisse ; aut certe dicendum est ideo librum hunc nuncupari sancli Eligii,
quod olim ad monasterium sancti Eligii Noviomisitum pertinuerit, quod tamen , cum id penitus non con-
stct, asserere non ausim. Quidquid sit, lamen certum cst Codicem ms. esse velustissimum. lllius cliara-
cteres aocedunl ad similiiudinem alterius libri ms. Sacramenlorum, quem olim scripsii quidam presbyter
nomine Rodradus, qui vixit anno Domini 855, de quo infra; sed apparent vetusliores cum ipsa libri lorma.
Aciedit ad coinmendandam illius veluslatem quod in eo pauciora festa sint quam in aliis Saciamentariis, et
Ordinibus mss. quae sunt penes nos, et in escusis ex Codice Vaticani. Nam processu temporis festa et so-
lemnitates accrevisse nemo est qui ignoret. Hac eadem hujus Codicis vetuslas colligi potest ex antiquis
scriptoribus. In hoc Codice sancli Eligii sunt quinque DominicaeAdventus, et quae remotior est a Natali
Christi dicitur quinla, el quae hancseqmlur appellatur quarta, etsicdeinceps. At Amalarius Fortunatus, lib.
iii de Officiis Ecclesiasticis, cap. 40, testatur hanc esse Dominicarum Adventus raiionem in antiquis Missa-
libus, ut in eis scriplum reperiatur : Hebdomadaquinta ante Nalaiem Domini. In eodem Codice sancti Eligii
scripium est, qui tecumvivit etregnat Deus, alque haee verborum series est antiquissimorum exemplarium,
ut docel Micrologus,cap. 6, de observationibus ecclesiasticis: Sciendum est aulem in illa usitatissimaconclu-
sione, per Dominumtioslrum,quod RomanusOrdo el antiquissimaexemptaria exponunt, ubi dicilur, qui lecum
vivil el regnat Deus, c-lc.
Kt sane quidam vir doctissirmis, qui nuper Vaticanam et illustriores Romoebibliothecas perlustravit, mihi
testalus estse nullum ibi librum Sacramenlorum sancti Gregorii vidisse, qui de antiquitate cum hoc sancli
Eligii Missali certare possit. Apparet eliani hunc librum luisse ante Caroli Maguiscriptum imperium, eum ii\
17 PRJEFATIO IN LIBRUMSACRAMENTORUM. 18
illo nulla sit imperatoris mentio, quam lamen videre est in aliis libris Sacramentorum mss. quisunt penek
nos, de quibus statim agendum erit.
Libri auctoritatemet dignitatem haecverba commendant: Ex authenlicolibro bibliothecmcubiculiscriplus.
Quaeetiam habentur in libro Sacramentorum ejusdem sancti Gregorii, qui sub Clemente VIII pontificemaxi-
nio ex bibliolbeca Vaticana praelosubjectus est cura et studio R. et doclissimiP. Angeli a Rocca papae sa-
cristae; nam significant hunc Codicem exscriplum fuisseex libro qui servabalur olim in aliquo cubiculo, seu
secretario basilicaesanclorum apostolorum Petri et Pauli cum aliis sacris libris, quibus Romanuspontifex ad
divina ulebatur officia.
Hunc igitur Iibrum notis et observationibus illuitravirnus, ad quod praestandum baecpraecipuanobis fue-
runt adndnicula, et in primisopiimi alii libri Sacramentorum mss. quorum primus est ex biblioiheca itisi-
gnis monasterii sancli Remigii Rhemensis scriptus a quodam Lantberto sacerdole et solitario, jussu cujus-
dam Gaudelgaudipresbyteri, monacbi, et decani, ul ipse Lanlbertus in suo prologo docel, quem hic scripsis-
sem, nisicrebra solceca, quibus scatet, obstiiissenl. llli in nostris observationibns nomen Codicis Rliemen-
sis attribuimus. In altera Codicis pagina e regione prologi apparet efligies ipsius Godelgaudiinduli casula
ad normam anliquam ellicla, medio capiteraso, mento orbiculariter ationso ac veluli raso, sinislra librum
clausum tenente, cum bac circa caput inscriptione GAUDELGAUDUS PRESBYTER. IIIadversa pagina stat (1) effi-
gies sancti Gregorii papaecum casula et lonsura ejusdem formaeac ipsius Gaudelgaudi, et dalmatica manicis
longis, et latis satis juxla aniiquain formam, et pallio arcbiepiscopali albo sine crucibus, sinistra tenens li-
brum ; habetque hanc circa caput inscriplionem, CKCrPErilPlOCHIA.IU,id est, Sanctus GregoriusPapa. In
sequenli pagina slateffigies sancti Remigii lUiemorum episcopi, eadem lonsura, pallio et habilu cum san-
cto Gregorio lenens etiam librum manu sinistra, cum liac circa caput inscriptione CKCPEMinoc EPK. OPB.
PEMP.,id esl, Sanctus RemigiusEpiscopusurbis Rhemorum. In fine prologi dicit se hoc opus inccepissexi
cal. April., indictione sexta, et colophonem imposuisse x cal. Aug., indictione octava, anno xxxi. REGNI
DOMNI NBI.CAROLI cLomosissiMiREGISFRANCORUM. Sed cum ejusmodi indictiones non possint convenire
Carolo Calvo, et Carolo Simplici, puto librum hunc scriplum fuisse tempore Caroli Magni. Nam indictio
sexta, qua liic liber incceplus est, incidit in annum tricesimum primum regni Caroli Magni, qui re-
gnum iniil anno septingentesimosexagesimo octavo, ut manifestum est ex Eginhardo, et ex ejusdem Caroli
Vila apud Piihoeum; ila ut scriptor hujus libri videalur usus hyperbato, ut annus tricesimus primus Caroli
Magni referendus sit ad indictionemsextam qua liber inchoalus, non ad oclavam qua perfecius est. In fine
bujus Codicisduaesuntimagines habitu sacerdotali depictaesine inscriplione, quaevidentur esse hujus Lant-
beni scriploris, et sequens pagella litteris Graecis exaralajjest, non Graecumtamen, sed Laiinum discursum
complectens iucondilum valde, et soloecisconfertum. In ipsa narratione profitetur se esse scriptorern et
pictorem hujus Codicis, incoepisseanno 29, etabsolvisse 31 regni Caroli Francorum regis iisdem calendis
ut supra, indictionibus suppressis; postea agit de scribendi difiicultate, tandem poscit lectoris preces. lbi
semper ponit litteram 0 pro V, ut supra in effigie sancti Remigii dixit, ORBIS,pro URBK.Tandem in ad-
versa pagina, quaeest ultima libri, haecverba reperire est: Liber S. Remigii RemorumPontificisa frulribus
ejusdem toci fruilur usque hodie. llincmarus Abbas.
Secundus Codex (2)ms. Rodradi presbyteri dicitur, qui fuit illius scriplor, bibliothecaesupra dicti monasle-
rii sancti 1'etri deCorbeia. Floruit annoChristi 855, nam in sua praelaiione dicitse fuisse ordinatum sacer-
dotem eodem ainio ab Hilmeradoepiscopo. Hic autem Ililmeradus episcopus fuit Ambianensis, ut videre est
in conciliis Turonensi iv, anno 849, Suessionensi n anno 853, et Vermeriensi eodem anno celebratis, qui-
bus interfuit. Quaeut ciariora siut, producemus duas ejusdem Codicis praefaliunculas,priorem prosa, aileram
metro in hunc modum :
Ego Rodradus misericordiaDei indigens, victus Hilmeradi anlistitisjussionibus,vinctusqueepiscopalisaucto-
rilatis excommunicationibus IIII. nonas Martis Sucerdolalisminislerii trepidus suscepiofficium,anno Incarna-
tionis DominicceDCCCLIII. iiidictione1. Epacla VII. concurrenle VII. termino Paschali. 1111. Kal. Apr.
Quicumquehanc ordinationismemadnotatiunculamlegeris, et per hunc codicemDominici Corporisconsecratio-
nem recitaveris, tuis quwsoprecibusadjulus, dicatumChrisloexhibcreSacerdolium, et supernmvhionis conse-
qui braviummerear.
Altera praefatiuncula,quaemclrica est, ita se habet:
Huncego HrodradusSanctorumindignusaltimnus AltithronoItegi, ferimusquojudicecuncti
Composui librumCbristisui>honoredicaiidum, Pro ineritonostromercedispraemiadignse.
. Ofliciissacrisaguidumviclimadigni Te quoquesuppliciter,CliristibenedicleSacerdos,
lleligionepia sjcrarnmactaturad aram. Codicisistiusfrueris qui forsitanusu,
Qui licet indignus meritonim dotebonorum Inter sacrorumsolemniasismemoripse
Destituar,noxsenimiobubponderevilis, Poscomei, precibusque.Deummihiconciliato,
Sakem hujussludiidonetpietateplacere Obsequiocujuscoelesliamuneralibas.
llicliber poiissimum in duas partes dividitur. In prima conlinentur ea quacipse Rodradus exislimat tanlum
liibse a sancto Gregorio collecla, excepiis nonnullis quae dicit se ad dislinctionem virgulis jugulasse , in
aliera comprehendit ea quae, a sancto Gregoriopraetermissa,ait ipse Rodradus se ex iis quae a probatissimis
et erudiiissimismagna diligentiaexarala sunt viris collegisse,adjectis preefationibuset Benedictionibus epi-
scopalibus ; necnon et illud quod in praefatoopere beati Gregorii ad gradus inleriores in Ecclesia constiluen-
dos non habetur, ita enim ipse loquiiur in sua praefationepost priinain libri sui partein : Huc usqueprmce-
dens Sacramentorumlibellusa bealo Gregorio constalesse cditus, exceptishis quce in eodem in quadrugesima
virgulisunte positis lecloris inveneritjugulala, solerlia. Nam sicul quorumdamrelalu didiciinus,domnus uposlo-
licus >neisdemdiebus astalionibus penilus vacal, eo quod cwterisseptimanmferiisslaliombusvacando(uligalur;
eisdemrequiescitdiebus, ob id scilicet,ul tumultiiationepopulari carens, el eleemosynaspaupenbus distr'bvere,
et negoliaexlerioraliberiusvuteat disponerc. Missumvero pimslitutamin natale ejusdembeali Grcgoriitirgulis
anle positisjugulatama successoribusejus causaamoris, imo venerationissum eidem operi non dubium est esse
interpositam, etc, ut apud Pamelium, qui eamdem praefationemrelerisub noniine Grimoldi abbatis, eiiaiu
post priorem illam partem qtiam Roilrauus dicil esse sancti Gregorii. Hanc prajfationem excipil series capi-
lulorum secundaepariis, quae apud Pamelium cadem prorsus est, ita ut hic liber ita disirioutus duos sibi
vendicet auclores, Uodradurasaccrdotem, el Grimoldum abbatem. Nec lauien controversia magua est. Nam
(1) Has effigieshabes col. 559. et 560. Gaudelgaudivero effigiemexhibet Mabill.in Annal. Benedici, lom.
H,pag. 155.
(sj Speciiueu scripturaehujus codicis, videIib. de Re diplom., p. 363, toin. n.
19 PR^EFATIOIN LIBRUMSACRAMENTORUM. 20
quamvis sit eadem utriusque libri melhodus, clutunus ab altero praefationememendicarit, non minimumla-
men interceditinterutrumquediscrimen. Primo, missas faciamOrationes seuCollectasin quibusaliquando
Rodradi, et Grimoldilibri inler se dissident, in pritna parte Rodradi Codicisexarata reperies quae spectant
ad superiores ordines consiituendos,excepiis quibusdamrubricis, quorum nulla est mentio in toto Codice
GrimobJi.Secundo in secunda parte Rodradi habentur ea omnia qiiBespectantad inferioresordines confe-
rendoscumeorumrubricis; sed nihil horumsimilereperire eslin CodiceGrimoldi, etsi in ejus praefationebaec
verba legeresit :Necnonel illud quodin prwfatoCodkebealiGregoriiad gradusinferioresinEcclesiaconslituen-
dos non habelur.Tertio in CodiceRodradi,in Sabbatosancto describunturritus qui baptismumpracceduut,sed
conlraclius quam in CodiceGrimoldi, caeterisin secundam partem rejectis, quibusdamtamen sub finem prae-
termissis. Quarto sub fiuem primaepartis Codicis Rodradi continelur baptismus inlirniorum, et nonnullaalia
qtioein Codice Grimoldiabbalis desideranlur. Quinto Benedicliones episcopales in secunda parte Rodradi
sunt lere in omnibus fesiis sanclorum ; in Dorniiiicisvero habentur dunlaxal usque ad diem Pentecostes
inclusive; at inCodice Grimoldi, in Dominicisexstant bencdiciiones episcopales usque ad Dominicamunde-
cimam post Pentecosleu inclusivc; in solemnitatibusverosanctorum paucinres, videlicel de sancta Cruce, in
natali sancii Joannis Baptistae,in natali apostolorum Petri et Pauli, in nalivitalesanctae Marioe,in martyrio
sancti Joannis Bapiisiae,et in commemorationeoumiumSunclorum.Sexto, in secundaparieRodradihabeniur
praefalionesquaeabsunt a CodiceGrimoldi, etsi in sua praefalioneillarum mentionemfaciat. Pamelius lamen,
qui primus hunc Grimoldi librum in lucem edidit, multas subjunxit praefationes ex libro Sacramentorum
Alcuini. Tandem in Codice Rodradisecundaeparii subjiciuntur appendicisinsiar multacMissaecuui apoiogiis,
et ralione conferendiextremam unctionem, quaeneuiiqtiamexstant in CodiceGrinioldi. Ex his omnibus facile
colligilur Rodradi librum alium esse a Grimoldi Codice, et hos auctores seorsim scripsisse, et collegisse
suum Sacramentoruni Iibrum. Quis autem lueril hic Giimoldus abbas non satis constat. InjVita sancti Not-
keri Balbuliapud Henricium Canisium, loiu. VI aniiquoeleclionis, mentio fit Grimaldi cujusdam, qui fuit
abbas canonicusceleberrimi ccenobiisancti Gaili, et arcliicapcllanusLudovici Pii imperaloris, sed an hic
idein sitcum Grimoldo quaerendumcst. Yerum, ut ad eumdein Rodradi librum nostra reverlatur oratio, si
iidem habemus Micrologo,similemlibrum coiuexuissevidetur MagisterAlbinus, qui vulgo Alcuinus dicitur.
Sic enim ait cap. 6, de EeclesiaslicisObservationibus: F-ecitlamcnidcm Albinusin sancta Ecclesia non con-
temnendumopus. Nam GregorianasOrationesin libris Saciamentorumcollegisseasserilur paucis aliis adjeclis,
quas tamen sub obelonotandas csse indicavit; deinde alias Oraliones, sive Prwfaliones, etsi non Gregorianas,
ecclesiasticmtamencelebritaliidoneas cotlegil, siculprologus lestatur, quemposl GregorianasOralionesin medio
ejusdemtibricollocavit.Quaesaneverba indicanlAlbinumscripsisse librumSacramentorumsimilem Rodradi et
GrimoldiCodicibus.Nam uiriusque Codicissupra nolaia praelalioest in medio operis inter primam el secun-
dam panem. Nec potest esse error librarii, ut vult Pamelius, qui scripserit Albinuspro Grimoldus.Nam cum
videamus Rodradilibrum diversumesse aCodice Grimoldi, fieri potest ut suum eliam Albinus concinnarit.
Sed miror cur liaacdistiiiciio, seu divisio olliciorumot Missarumbis aucloribus in menteni venerit, ut una
pars, paucis quibusdam exceptis, videatur esse sancti Gregoriipapoe,altera vero minime. Siquidem in Yita
sancti Gregorii a Joanne Diaconoscripta, cum agit de Sacranientorumlibro coilecloa sanclo Gregorio, dicilur
sinipliciter : Sed et GelasinumCodicemde Missammsolemniismidta subtrahens, pauca convertens, nonnulta
superadjkiensin unius libeliivoluminecoarctavil.Idem proferl Walfridus Sirabo, lib. de Rebus ecclesiasticis,
cap. 22. Neque eslsiinile vero Gelasiaiium Codicem,elsi iu quibusdatn correctione indigeret, fuisse adeo
niutilum, utMissasquaeper loiiusanni curriculumdicendaeerant noncomplecleretur. Quodetsi concederetur,
non credibile est sancluin Cregoriuni,qui Gelasianunilibrum reccnsuit, nonnullis deiractis, quibusdam veio
aliis. adjeclis, librum Missarumquoepcr tolius anni circulum dicuntur, adco mutilum reliquisse, ut major
pars Dominicaruni, seu Missarum quoe in Domiuicisdici debeanl, in eo desideretur. Nam juxta doclrinam
supra cilatorum sctiptorum in boc GregoriiCodtce Missae dominicales, quae interjeclae sunt a Nalivilale
Dominiusquead Adventum,esceptisSeptuagesima,Sexagesimae,et Quinquagesimae, Paschaeet illiusoetava;,et
Pentecostes, non sunl sancti Gregorii, quod dicere absurduin cst. Nain incredibile est in illis Dorainicis
tempore Gelasli et sancii Gregorii nullas Missas celebrari solilas; quod si celebrarentur, detur ratio
quare non essent in Codicibus Gelasii ct sancti Gregorii descriptae. Nostram opiuionem coiifirmat
inscriptio libri Sacramentorum lam in edilis quani inCodicibus nostris nianuscriplis, imoin ipsis Codicibus
Rodradi, et Grimoldi,quae est ejusmodi : Incipil liberSacramenlorumde circuloanni exposilusa sanctoGre-
gorio papa, qualiterMissa Romanacetebralur.Cujus liiuliverilas starenon polcslcum adversariorumopinioue,
ciimin eorutn Codicibusmajor parsMissarumdoiiiinicaliunidesit.Noslram opinionemsuadent Codicesmanu-
scripiisaiicliEligiietRemensis, anliquiores ipsis RodradielGrimoldi voluminibusqui ejusmodicodicisGrego-
riani scparaiionem non admiitunt. ConfirmatCodexmanusciiptus Ratoldi, abbatis, dequo statim agenduiu
est, etsi poslerior sit CodicibusRodradi et forsan Grimoldi, qui cjusmodi divisiouemnon agnoscil, quemad-
moduin nec liber Saciamentorum tempore Clementis VIII, ex bibliotheca Vaticanaeditus.
Terlius liber(l) Sacramenlorum nianuscriptus quo usi sumus est etiam bibliolhecaeCorbeiensis, quem
nomine Ratoldi abbalis indigitamus, quod ejus jussu scriplussil, ut clarum est excaleudario ejusdem iibri,
in quoldibus Marliis hic disticbusreperilur :
Abbalisdomnislat OieuliosauctaUatoldi
Isluniqui fecit scriberequippelibrum.
Ratoldus aulem fuit abbus Corbeiensis vigesimussextus, qui et uiortem obiit anno Domini nongenlesimo
octogesimosexto, Idibus Marliis, ex quo apparet hunc librum scriptum fuisse aute hunc annuiti. llic Codex
optimus est, et correctissimus, plures habetcaercinonias, dies lestos, Benedictiones episcopales, et Prxfa-
liones, quam alii, quia recentior est.
Ad hos Codices accessit liber manuscriplus bibltolhecaeTilianae, qui cst Ordo Romanus, cujus mihi co-
piam fecit ^irclarissimus Joannes Tilius. Sunt tamen quaedamin eo quaein Ordiue Uonianonon exstant; ut
in Ordine Roroano quaedainreperire cst quoein hoc CodiceTilianodesiderantur. Ilicliber initio caret, priore
quaternione avuiso. Videtur olim fuisse EcclesiaeSagiensisiu Nonuaiiuiasub metropoh Rothomagensi. Nam
in eo Codiceubi agitur de ordinibus , haec habeutur : Salariensis Ecclesia atque episcopalnaucloritas tibi
concedunt,elc. Salariensis euim Ecclcsia et Sagiensis idem sunt, et Sagium dictumluit ctiani Salarium , ut
clarumest ex OrdericoVitali,qui libro viu Hist. eccl. Serloneui antea abbatcm monasterii sancti Ebruipbi
ubi uominavit episcopumSagiensem, lib. xu ejusdem llislorias in Epiiaphio Kogeri, qui succcssit Serloni in
abbaliam sancti Ebrulplii, ait:
(1) Specimenscriplurucliujus libri liabes in lib. de Ue Diplom.,p, 567.
21 PRyEFATlO IN LII5RUMSACKAMENTORUM. 22
PraesulejamfactoSerloneSalaribtis,iste
CcenobiisauctiregimensuscepilEbrulphi.
Et infra : EodemmensevenerandusSerlo poslquamSalariensemxxxu annis rexit Ecclesiam,etc. Adde quod in
hocCodiceTiliano passim habetur celebris memoriasanctorum marlyrum Gervasii et Prolasii, et in com-
memorationeSanctoruin, post Orationem Dominicamhis verbis, Atque Andrea, subjungitttr : necnon beatis
martyribustuisGervasioet Prolasio. Quod quidem factum est quod Ecclesia Sagiensis dedicala sit sub titulo
sanctorum marlyrum Gervasiiet Protasii, utplanum estex Orderico Vitali, libro citato, ct GuillelmoGeme-
ticensi, lib. vu llistor., cap. 13 et 15. Sub finemhujus Codicisest successio RomanoruinPomificum, qu«
desinit in Sergio l-ertio.Sequilur Cbronicon ab ortumundi iu cujus line hoechabentur : Et a CarlOiet Car-
lomannousquead Carlumanni qualuor, el deindedomnusCarlus solus regnumsuscepit, et Deo protegeniegu-
bemat, usquein prwsenlemannum feliciter,qui est regniejusquadragesimussecundus.Sunt autem totiussummcs
ab originemundi, usque ad prmsenlemannumIVMDCCLXI. In eodem Codiceseries habetur regum Francorum ,
in cujus fine haecscripta sunl: MorluoRoberlo rege Henrkus fdius ejus, adhucjuvenculus, multas insidiaset
calamitalesperpessusest a principibusregni; auxilio Dei munilus, omnesinimicossuos subjugavitsuceservi-
tuti. Ex quibus planum est hunc Codicem scriptum fuisse, Henricoillo, qui primus appellalur , iti Francia
regnante, qui regnuin iniit anno Domini 1032,juxta Sigiberlum in Cbronico, quod etiam videtur forma cba-
racterum hujus libri suadere.
Usi etiam sumusordine Romanovetustissimo manuscriplo bibliothecaeCorbeiensis; sed quia magna ex
parte lacer est, pauca ex illo baurire poluimus.
Non mihi etiam parum profuit Ordoquidam manuscriptus bibliolhecaemonasteriisancti Germani a Pratis
prope Lutetiam Parisiorumsiti, in quo preesentemlucubratiunculam , Deo juvaule, composui. Codex saiis
antiquus videiur, et scriptus ante quingenlos annos : ad cujus calcem esl ordo ungendiinlirmi, sed scripturae
a toto opere discrepantis, nec adeo vetusiae, siquidem trecenlos annos vis superare videlur, sequiturque
usum extremaaunctionis recentiorem, babetque lormam deprecaloriam, hodiernaequesimilem, non indica-
tivam, quam vetustiores Codices manuscripti aghoscunt.
lnsuper collectaneaquaedammisit ad me vir doclissimusJoannes le Prevosl, cano;iicuset bibliolhecarius
insignis Ecclesi;eRoihomagensis, ex duobus anliquis Sacramenlariis seu Ponliftcalibtismanuscriplis , quae
in ejusdemEcclesioesecrelario asservanlur; quorum alterum videlur esse Anglicanum,ut ipse opinatur,
idque patet ex sanctis Anglicanis, qui passim in hoc libro nominanlur , et ex coronatione regum Angliae,
quaciu hoc Codiceexslat. Alterumvidetur fuisse olim EcclesiaeRhemensis, quia in litauia coronatiouis re-
gum, quaeillic habelur, hi sancii EcclcsiaeRhemensis noniinanlur : Nicasius, Remigius,Sixtus, SiniciuSjet
Rigobertus.
Usussum etiam Codicemanuscriplo mihi tradito ex bibliotheca monasterii sancti Remigii, Rliemis fun-
dati, scripto circiler annum Christi millesimum, in quo praeter aUa mulla quaead nostrum propositum mi-
nime speclant duo sunt ordines, alter ad dandam pcenitentiam, alter ad visitahdum infirmum, qui niilii ad
hoccduosacramenla illuslranda non mediocrem lucem aitulerunt.
Non mihi etiam parum comulit opis Martyrologiumsancti Hieronynii ms. ex bibliolheca Corbeiensi, quod
quidem, ut liberedicam quid de eo sentiam, non videtur purum, cuui in eo mulia sanciorum, qui post san-
ctum Uieronymumvixerunt, nomina adjecta videantur ab ipso scriptore, qui sane fuit monachus Corbeien-
sis. Siquidem ibi notaiur translaiio sancti Praecordii, cujus corpus in diclo Inonasterio servatur, obilus
Tlieofredi primi abbatis Corbeiensis, obitus Ratoldi abbatis ejusdem ccenobii, dedicatio ecclesiaeejusclem
loci, et nonnullorumsacellorum,quaeadbuc Corbeiaevisunlur. Codex tamen aniiquus est, el videtur scriptus
ante anuos sexcenlos. Huic accesserunt caetera quaedamMartyrologiaetlialenduria manuscripta quoenobis
etiam in hoc opere praeluxefunt.
Noncst hic omittendus (1) Ordo Romanus jampridem typis mandatus, quem etiam diligcnter contulimus
cum Codice sancti Eligii. llonorius Augustodunensis,lib. de illustribus EcclesioeScriptoribus, Ordinis Ro-
niani auctorem facit Bernoldumquemdam EcclesiaeConsianlieiisis presbylerum, qui floruit sub llenrico IV
imperatore; ita enim ail: BernoldusConslanliensisEcclesimpresbyler OrdinemRomanumsub quarto Henrico
composuit.Quod tainen non videlur usquequaque verum. Siquidem hic Ordo Romanus est antiquior ipso
Bernoldo, et Henrico quarto imperatore. Etenim Ordo Romanus citalur in libro Sacranientorum manu-
scripto Ratoldi abbalis, de quo supra egimus, in feria quinla iu CcenaDomini, ubi agitur de pcenitentiuin
rcconciliatione, in hoccverba : Faciatque sermonemlampopulisquam pmnilenlibus,skuiOrdoprmcipitRoma-
iius. Hicautemiiber scriptus est ante anntim 980, nondumnato Bernoldo. Mentioucm euamilliusfacillsaac
Lingonensisepiscopus, can. 55, qui floruittemporeCaroli Calvi imperatoris, longe ante Bernoldumnatuui :
El ibi, iuquit, ab episcopo cunoniceel ordinabiliur, sicul in Sacramentario, et RomanoOrdiue continelur,
reconcilienlur.Ciiatur eiiani ab Amalario, qui floruit teinpore Ludovici Pii imperatoris, lib. i de Olflciis Ec-
cles., cap. 12 : Reslat unum iu Ordine Romano, ubi prmcipitur adhuc ul a feria quinta , usquein Sabbato
sanclo nuda sint altaria. Quod exstat in Ordine Romano, feria quinla in CcenaDomini: A vesperaautem
hujus diei nuda sint aliaria usque in mane Sabbali. Quare non proprie dici potest hic Bernoidusauctor
Ordinis Komani, sed tantmn iustaurator, qui illum recognovit quibusdam detractis et additis juxia usuin
quem in Ecclesiasuo tenipore videbat. Quod satis credibilc est, cum ille Ordo Romanus, qui jampridem
lypis ediius est, purus non sil, quia in multis ab anliquis Sacramenloruin libris deficii. Iino ipse liber in
ordine Sabbati sancti sub finem oidinationis Missaecitat Ordinem Rouianum , et ab illius ritu recedit.
Deinde, inquit, dicildiaconus, Ite missa est, secundum Roinanum Ordinem, sedusus Ecclesiwnon vull hoc
propler Vcsperos.In hac nocle de vesperlinalisynaxiapud Romanosnihil agitur, neque antemissam , neque
posl missam.Apudnosautem unusde sclwla, cui jussuin fucril, pro Antiphonaincipil Alleluiaad Vesperam;
ei dum communicaverint,cunlatur pro vesperufesliiianterpsalmus Laudate Doniinum, omnes gentes , elc.,
secunduni hodiernuni usum, qui postea invaluil etiam in EcclesiaRomana.
llunc cliam Codicem sancti Eligii diligenter coutuli cum cdito Sacramentorum libro qui lempore Cle-
mentis YIIl exiit cx bibliotlieca Vaticana; sed non miiiimum discrimen inter uirumque reperi, licet in
multis coiiveuiant. NainCodex manuscriptus bibiiothecacVaiicanae,unde editus transcriptus est, non vide-
tur esso adeo antiquus, cum uonuulia complectaturquaeatitiiiuiiatem non redoleant, ut plurima festa quoe
longo |iost lempore in usti fuere, nullasque in eo Benedictionescpiscopalcs reperire est, quae lamen adhuc
usitati! eranl tempore Honorii Aiigustodunensisauctoris l;bii qui inscribilur Gemmaanimw, in quo earum
ratio et methodus describitur, qui vixit anno 1120,juxta Trithemium, imo adhucin quibusdam Ecclesiis ce-
(i.) DeOrdiue Roniano lege commealarium prseviujn iu ipsum D. Mabill. tom. II MuseiItalici.
 23 PR/EFATIO IN LIBRUMSACRAMENTORUM. 24
lebrantur. Quod tamen miror, quia in ejusmodi Edito ex Vaticano, in 1'estosancli Pauli scriplum babetur :
Prmfatio et Benedictioqumsuperius, ut in Codicesancti Eligii.'Unde fit ut credam Codicem illum manuscri-
ptum descriptum quidem fuisse ex alio anliquissimoexemplari, sed quaedampartim detracta fuisse, parlim
addila ab exscripiore, prout videbat ille usui temporis sui convenire. Qui expunxit feslumsanctaeMariaead
Martyres, quod sua aetateabrogatum erat. Nam cum ipse ponat feslum omniuni Sanctorum, quod diu post
festum sanclseMariaead Mariyres institutum est, signum est eum non vixisse ante bujusmodi festi institu-
lionem, sed post illius abrogationem, cum festum omnitim Sanclorum duntaxat celebraretur, quod constal
ex omnibusnostris Sacramenlariis manuscriptis diu celebratum fuisse vigemeadhuc feslo sanciaeMariaead
Martyres. Quamvisaulem quaedamdesint in Codicesancti Eligii, quaeIiabenlurin excuso Sacramentario ex
bibliolheca Valicana, est tamen eo locupletior, ul dixi in libri programmale , longe enim plura quam ille
continet et anliquioris notae.
i Praeterea illa quoein his tribus SacramentariismanuscriplisRodradi, Rhemensiset Ratoldinotatu digniora
erant, maxime quoad Sacramenlorumralionem el festorum celebritalem, in nostrisobservationibusannotavi,
illuslravi etexpiicavi, quaequerariora eranl in CodiceTiliano in easdem transtuli diligenler cum Codice
sancli Eligii collala. Quoe sunl inappendice, ex nostris obscrvationibus detracta, ad libri calcem sub
appendicis titulo re.jeci, ne in illis veluti sepulta jacerent. Sicautem in his observationibusmegessi, ut illa
quae sunl hodierni usus,quantum in me situm fuit, ad antiquos Ecclesiaeritus revocarem, ab eorum lamen
menie alienus, quiomnes ccclesiasticasinslitutiones et ritus, atque etiam recentiores ad aposlolorum tem-
pora omnibusremis et velis, ut aiunt., referre contendunt, quo nihil absurdius esse semper judicavi. Nam
ejusmodi homincs antiquorum Patrum et conciliorumverbis ac sententiis vim inferre non dubitant, modo
suis nugis in olficina cerebri sui cusis colorem aliquem et fucum tribuere possint; non eorum menlem
sequi, sed eam ad sincipitis sui ucbulas perlrahere cupienles, non sine gravi antiquitatis ecclesiasiicae, et
veritatis dispendio; non advertentes omnes traditionesecclesiasticas non fuisse ubiquelemporumet locorum
easdem : ac proinde omnia confundunt, et pessundant; et in hoc sebelle putant Ecclesiaeauctoritati con-
sulere, cum eam hac ratione scribendi penitus convellant. Nemoest enim adeo ab omni judicio aversus ,
qui nesciat concilia, episcopos, summos pontilices, quos Deus posuit mysteriorum suorum dispensatores,
posse velera quaedamabrogare, et nova statuere, prout, sancti Spiritus impulsu ducli, ecclesiasticoeutilitati
ac dignitati ea conducere providerint.
Tandem ritus et caeremoniasulriusque Ecclesiae, Latinae et Graecae, sludiose inter se contuli, in quo
convenirent ac discreparent, quanium in me fuit, diligenlius annotavi. v
Ne quis autem offeudaturquod dixerim munduin plenum esse vagis sacerdotibus, profueor id me non
intelligere de honestissacerdoiibus, qui aut certas sedes habent, aut in Ecclesiiset parochiisresident, sed
de Iiis duntaxat qui per civitates vagantur, «ntipmaXoi,sacerdotio prorsus indigni.
Neminemetiam laederedebet illud quod annolavi ad quemdam extremaeunctionisritum , in quo, allero
ungenle, alter verba pronunliat, cum dixi hoc favcre eorum opinioniqui dicunt hunc valere baptismum, si
uno infundente aquam, aut mergente, alter verba proferat. Non enim boc ideo protuli, quasi in ea sim
sententia, quam vulgo repudiari non ignoro.
IIa:c te monitum volebam, candide lector. Si quid est in bis meis lucubraliunculisquod tibi sapiat, ulere
libenter; si quid najvi ac maculaerepereris, ocquusac benevolus excusa.

DE LIBRO SAGRAMENTORUM INSIGNE TESTIMOMUM.

(Ex Pelri LambeciitomosecundobiblioluecseCaesareae,cap.5, pag. 298,num.14.)
Secundus augustissimmbibliothecmCwsaremCodexad vitam et res gestasimperat. Caroli Magni perlinent
esl inter mss. Codkes theologkosLalinos 560, ct continetprmcipue sancli GregoriiMagnipapml librum Sa-
cramenlorum.ldcirco aulemdixi eum codicemad hisloriam vitm Caroti Magni pertinere, quia hic estille ipse
quem summusponlifexAdrianusI Caiolo Maijno, ad pelitionemipsius, dono misit, ul videre esl ex epistola82
cotlectionisepislolarumvelerumsludio el cura ipsius Caruli Magni adornalm; quippe ubi papa Adrianusislius
Codicis menlionemfacit his verbis: De sacramemario a sancto praedecessorenostro Deifluo Gregorio papa
disposito, jampridem Paulus Grammaticusa nobiseum pro vobis peliit, et secundumsanctaenostra;Ecclesiae
tradilionem per Joannem inonachum atque abbatem civitatisRavennatiumvestraeregali emisimusexcellen-
liae; quatenus optantes pro vestra regali invictissima excellenlia euuidem Dei apostolum veslruinque pro-
teciorem, posceiites quaesumusut semper ubique vos comilans victores super omnes barbaras nationes
efficiat, et una cum domna spiritali filia nostra excellentissiuia regina, vesiroequeprosapieenobilissima
prolc, longiori aevoin hoc rcgnantes mundo, in viiam aeternam cum saiiclis omnibus regnare sine line ejus
interventioiiibus faciat. Incolumein excellentiam vestram gratia superna custodiat. Uuc usque clausula
ephtolmpapw Adriani I, in qua libri Sacrainenlorumsancti GregoriiMagni ad CarolumMagnumtransmissifit
mentio.Titulus aulem ejusdemlibri in ipso Codkems. ita se habet:
1 N N 0 M 1 N E. D N I.
INCIPIT. LIBER. SA
CRAMENTORUM. DE
CIRCULO. ANNI. EXPO
SITUS. A STO. GREGO
RIO. PAPA. ROMANO.
EDITUS. EX AUTHENTI
CO. LIBRQ. BlBLlOTHECiE.
CUBJCULI. SCKIPTUS.
 SANGTI GREGORII BIAGNI
KOMANIPONTIFICIS

LIBER SACRAMENTORUM.
K^—^^— i^—™< ' - — »«..». IMM i iii i III i iw—~_-»M>__i_*»naaM^«

5 IN NOMINE DOMINI.
a de circulo anni i>
(1') Hic liber (2) Sacramentorum expositus, a sancto Gregorio papa
Romano edilus, (3) ex authentico libro bibliothecce c Cubiculi scriptus, qualiler (4) Missa
Romana celebralur , hoc est :
\ ln primis (5) ad inlroilum Antiphona, qualis A CTUS,SANCTDS Dominus Deus Sabaoth. Pleni sunl
fuerit statulis temporibus, sive diebus festis, seu quo- cceliet terra gloria tua, osanna in excelsis. (22) Be-
tidianis. nediclus, qui venit jn nomine_Domini,(23) Osanna
eleison. in excelsis e.
' (6) Deinde, Kyrie TE (24) IGITUR,clementissime Pater, per Jesum
Itemdkitur, (7) Gloria in excelsis Deo. (8) Siepi-
scopus fueril, lantummododie Dominico,sive diebus Chrislum Filium tuum Dominum nostrum, (25) sup-
festis. (9) A presbyteris aulem miniine dicilur, nisi plices rogamus, el pelimus, uli accepta habeas et
solo in Pascha. d Quando vero lilania agitur, neque benedicas (2G) haec f doua, haeemuuera, boecsan-
Gloria in excelsis Deo, neque Alleluia canitur. cta sacrificia (27) illibata : in primis (28) quae tibi
(10) Postmodum dicilur Oraiio; deinde sequitur offerimus 3 P>~o (29) Ecclesia tua sancta catholica,
(11) Apostolus. quam (50) pacificare, custodire, (51) adunare, et
(12) Ilem Graduale, seu Alleluia. regere digneris (52) toto orbe terrarum, uua cum
Postmodum iegilur (13) Evangelium, deinde (14) famulo tuo papa nostro IU., et (53) rege noslro
O/feriorium,el dicilur Oralio super oblala. 27/., (34) et omnibus orthodoxis, alque calbolicacet
Qua completa, dicit sacerdos excelsa voce : Per apostolicaefldei culloribus.
omnia saeculasaeeulorum. i§ Amen. Dicit: Domi- B Memento, Domine, famulorum famularumque
nus vobiscum. )%Et cum spirilu luo. Dicit: (15) tuarum III. et ///., et omnium (55) circumastan-
Sursum corda. fl (16) Habemus ad Dominum. Di- tium, quorum tibi fides cognita est, et nota devoliq :
cit: 2 (17) Gratias agamus Domino Deo nostro. ^ (56) qui libi offerunl boc sacrificium laudis pro se,
Digutim(18) et justum est. suisque omnibus, pro redemptione animarum sua-
VEREdignum et justum est, sequum et salutare, rum, pro spe salutis, et incolumitatis suoe, tibi red-
nos tibi semper (19) et ubique gratias agere, Domiue dunt (57) voia sua, aeterno Deo, vivo et vero s.
sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus, per Chri- (58) Communicaiites, et mcmoriam (39) veneran-
stum Dominumnostrum. Per quem Majestalem tuam les, in primis gloriosaesemper virginis Mariaegeni-
(20) laudant angeli, adorant dominationes, tremunt tricis Dei et Domini nostri Jesu Christi. Sed et bea-
polestales : coeli, ccelorumque virtutes, ac beata se- torum aposlolorum ac martyrum luorum, Petri,
raphim socia exsultatione concelebrant. Cum quibus Pauli, Andreae, Jacobi, Joannis, Thomae, Jacobi,
et nostras voces, ut admitli jubeas, deprecamur, Philippi, Barlholomaei, Matlhaei, Simonis, et (40)
supplici confessione dicenles : (21) SANCTOS, SAN- Taddei, Lini, Cleti, Clemenlis, (41) Syxli, Cornelii,
a Per sacramenta inlelliguntur vel omnia novae1Q rum.... custodesqui dicunlur cubicularii.
legis sacramenta ; quo sensu tbeologi de Sacramentis d Lilania ad luctum pertinet. Hinc Gregorius ar-
tractalum edunt; vel tria potissimum sacramenta, guit Joannem episc. Ravennatem, quod in lilaniis,
quaesimul accipiebantur olim, scilicet baptismus, hoc esl, cineris el cilicii lempore, pallium pompatice
confirmaiio, et Eucharistia; de quibus scripli libri deferret. Vide lib. m, al. u, ind. 11, epist. olim 34,
sex de Sacrameniis, inter Ambrosti opera, tom. II nunc 56. Eadem litit ratio cur in litania ab hymno
novae Edit.; vel solum Eucharistiae sacramentum, Gloria in excelsisDeo abstineretur, et ab AUeluia.
quod plurali numero, in singulis fere Missis designa- 0 In priori Theoder. anle Te igitur, etc., exstant
tur, tum propler duplicem panis et vini maleriam, plures Orationes : unam tanlum retuiimus post no-
tum propter corpus et sanguinem Christi quae conti- tam 23 Menardi.
net. Videnotam 2 Menardi. 1 ln Mss. Theoder. et Gemel. hoc modo ires si-
h In 2 Theod. et in Val. Cl. hic litulus legitur : gnantur cruces, ad haecverba : hmc dona f hmcmu-
Incipil liber Sacramenlorumde circulo anni a sancto nera f hmc sancla f sacrificia illibata.
Gregorio papa Romanoeditus. B In 2 Theod.: Memento.... omniumque propin-
c Vide notam 5 Menardi, cui addere liceat quod quorum meorum, et quorum eleemosynas suscepimus,
legitur de sancto Leone I in Rom. Pontificali: Hic seu qui mihi eonfessisunl, necnon et quorum nomina
etiamconstiluit et addidit super sepulcra aposlolo- super sanctum allare luum scripta habentur.
* Kumerisinter
parentheses ioclusisrevocaturlector ad notasD. Hugonis MenarcUad calcemlibri Sacramentorum
amandaias.EPIT,
 27 SANCTi GREGGV.llMAGNI 28
Cypriani, Laureniii, Chrysogoni, Joannis et Pauli, A allare tuum, iu conspectu divinae Majeslatis tuoe,ut,
Cosmte et Damiani, (42) Hilarii, Martini, Augustini, quolquot ex bac altaris participatione sacrosanctum
Gregorii, Hieronymi, Behedicti, el omnium sancto- Filii lui f corpus, et f sanguinem sumpserimus,
rum tuorum, (45) quorum merilis precibusque con- omni benediclione ccelesti, et gratia repleamur. Per
cedas ut in omnibus proteclionis luaemuniamur au- Christum Dominurn noslrum.
xilio. Per Christum Dominum nostrum. (69) Super diptycha. — (70) Memento etiam,
Hanc igitur oblationem servilutis nostrae, sed et Domine, famulorum famolarumque tuarum III. qui
cunctee familiae tuae, quoesumus, Domine, ut placa- nos praecesserunt cum signo fidei, (71) et dormiunt
tus accipias: (44) diesque nostros in tua pace dispo- in somno pacis. Ipsis, Domine, et (72) omnibus in
nas, atque ab oeterna damnalione nos (45) eripi, et Christo quiescentibus, locum refrigerii, lucis et pa-
in eiectorum luorum jubeas grege numerari. Per cis, ut indulgeas, deprecamur. b Per eumdem.
Cbristum Dominum noslrum. Nobis quoque peccatoribus famulis tuis de multi-
Quam oblationem lu, Deus, in omnibus, quaesu- tudine miserationum tuarum sperautibus, parlem
mus, (46) benedictam, (47) ascriptam, (48) ratam, aliquam et societalem donare digneris, cum luis
(49) rationabilem, acceptabilemque facere digneris, sanctis apostolis, et martyribus, (73) cum Joanne,
ut nobis corfpus, et sanf guis fiat dileclissimi filii B (74) Slephano, Mallhia, Barnaba, Ignalio, (75) Ale-
tui Domini Dei nostri Jesu Christi. xandro, Marcellino, Petro, Felicitate, Perpelua,
(50) Qui, pridie quam pateretur, (51) accepit pa- (76) Agallie, c Lucia, (77) Agne, Caecilia,Anastasia,
nem in sanctas ac venerabiles manus suas, (52) (78) a et cum omnibus sanctis luis, inlra quorum
elevatis oculis in ccelum adte Deum Palrem suum nos consortium, non aestimator (79) meriti, sed ve-
omnipotentem, tibi gratias agens, benefdixit, fre- niae, quoesumus, largitor admitte. Per Chrislum Do-
git, (55) dedit discipulis suis, dicens : Accipile, et minum nostrum.
manducate (54) ex hoc omnes : (55) Hoc ESTENIM Per quem haec (80) omnia, Domine, semper bona
CORPUS MEUM. creas, (81) sanclif flcas, (82) vivif (icas, benefdicis,
Simili modo, postea quam coenatum est, accipieus et praeslas nobis. Per e ipf sum, et cum f ipso, el in
et (50) bunc (57) preeclarum calicem in sanctas ac J- ipso, est tibi Deo Patri omnipotenli in unitate
venerabiles manus suas, item tibi gratias agens, Spiritus sancti, omnis bonor et gloria.
benef dixit, (58) dedit discipulis suis, dicens : Acci- Per omnia saecula saeculorum. Amen.
pite, et bibite ex eo omnes : (59) Hic ESTENIM CAHX Oremus. — (83) Praeceplis salutaribus moniti, et
SANGUINIS MEI,KOVlET ^ETERNlTESTAMENTI, (60) MY- divtna institulione formali, audemus dicere :
STERIUM FIDEI,QUlPROVOBIS ET PROMULTIS EFFUNDE-1 . (84) Pater noster, qui es in ccelis, Sanctificelur
TURINREMISSIONEM PECCATORUM. noineu tuum. Adveniat regnum tuum. Fiat volunlas
Haecquotiescunque feceritis, in mei niemoriam luasicutin coelo, et in lerra. Panem noslrum quoti-
facietis. dianum da nobis hodie. Et dimitte nobis debiia no-
(61) Unde et memores sumus, Domine, nos lui stra, sicut et nos dimiuimus debitoribus nostris. Et
servi, sed et plebs lua sancta, Christi Filii tui Dei ne nos inducas in lenlationem. Rj Sed libera nos a
nostri, tam bealae passionis, necnon et ab inferis malo.
resurrectionis, sed etiu ccelos gloriosae ascensionis. Libera nos, quaesumus, Domine, ab omnibus ma-
Offerimus praeclaraeMajestati tuae (62) de tuis do- lis, praeteritis, praesentibus, et futuris, et inlerce-
nis, acdalis, (63)Hosliam fpuram, Ilostiam 4f san- dente beaia et gloriosa semper virgine Dei genitrice
ctam, Hosliam f (G4) immaculatam, Panem f san- Maria, et (85) beatis apostolis tuis, Petro, et Paulo,
ctum viloeoelernae, et calicem f salutis perpetuoe. atque (80) Andrea, necnon et beato (87) Stephano
Supra qtiae propitio ac sereno vullu respicere di- protomarlyre tuo, f et omnibus sanctis, da propi-
gneris, et accepta habere, (65) sicuti accepta babere lius pacem diebus nostris, ut, ope misericordiaetuae
dignatus es munera pueri tui justi Abel, et sacrifi- adjuti, et a peccato simus semper libcri, et ab omni
cium patriarchae nostri Abrahoe, et quod tibi oblulit 0 penurbatione securi. Per Dominum.
a 5 Pax Dominisit semper vobiscum. i%. Et cum
(60) summus sacerdos tuus Melcbisedech sanctum
sacrificium, immaculalam Hostiam. Spiritu luo.
Supplices te rogamus, omnipotens Deus, (67) jube (S8) Agnus Dei qui tollispeccala mundi, miscrere
baec perferri per manus angeli tui in (68) sublime nobis s.
* Ex lib. Pontific, in Vita sancli Leonis I, quae f InCod. Reg. Suec. addilur : Necnon et bcalo
tom. III Concil. inseritur, col. 1290 et seq., sanctus Dionysio marlyre tuo atque ponlifwe curii sociis suis
Leo constituil ut intra aclionem sacrificii diceretur, Rustico et Eleulherio, et beato Clodouldo confess. t.,
sanclum sacrificium, immaculatam Ilosliam. et omnibus, elc. In Pamel. Cod. cum bealo Cyriaco
h In Cod. Pame). et Reginse Suec., per Christum Marl. t. ei sancto Martino confess. t. quae in Cod.
Dom. nost. Reg. Suec. desiderantur. In 2 Theoder. inseruniur
c Pamel., Agatha, ut in aliis Edilis. hic nomina sanclorum Quintini, INicasii, Gregorii,
d ln Gemei. liic inscruntur noinina sanctarum Medardi et Eligii.
^Elheldrytlrae et Gertrudis. s Post Agnus iu 1 Theod. sequunlur sex Orationes
0 Gruces hic signaloe non videntur in Cod. P.eg. ex quibus secuuda est: DomineJ. C. qui dixisti apo-
Suec. stolis luis, pacem relinquo vobis, etc., quajjJegimr in
oo LIBER SACRAMENTORUM. 50
o IX KALEND. JANUARII. — IN VIGILIANATALIS 1IV Prmfatio. — Vere dignum et juslum est, ccquum
• et
DOMINI. salulare, nos tibi semper et ubique gralias agere,
Ad (89) Nonam. — (90) Deus, qui nos Redemptio- Domine sancte, Pater omnipolens, Eclerne Deus,
nis noslraeannua exspectaiione loctificas,(91) praesta « Per Christum Dominum noslrum. Cujus divinae
ut Unigenilumtuum quem Redemptorem laeii susce- Nativitalis polenliam ingenita virlutis tuoe genuit ma-
pimus, venientem quoque judicem 6ecuri videamus gnitudo. Quem semper Filium , et anic tempora
Dominum noslrum, Jesum Chrislum, Filium tuum, oeterna genilum , quia libi pleno atque perfeclo
(9?.)qui tecum vivit et regnat Deus in unitale Spi- seterni Patris nomen non defuit, praedicamus,et ho-
ritus sancli (93) per omnia saeculasaeculorum. nore, majeslale atque virtute aequalemtibi cum Spi-
(94) Super oblata. — Da nobis, quaesumus, omni- ritu sancto confitemur, et (99) in trino vocabulo
potens Deus, ut, sicut adoranda Filii lui Natalia unicam credimus Majestatem. Et ideo cum angelis,
praevenimus, sic ejus munera capiamus sempiterna etarchangelis, cum thronis, et dominationibus, cum-
gaudentes. Per eumdem. que omni militia coelestis exercitus, bymnum glorioe
(95) Prmfatio *>.— Vere dignum et justum est, tuaecanimus sine fine dicentes:
aequumet salutare, nos tibi semper et ubique gratias Te igitur, clementissime Pater, etc.
—
agere, Domine sancie, Pater omnipotcns, aeterne)B (100) Benedktio. Omnipotens Deus, qui incar-
Deus. Per Cbristum Dominum nostrum : cujus hodie natione Unigeniti sui mundi tenebras effugavit, et
faciem in confessione proevenimus, et voce supplici gloriosa nativitate banc sacratissimam hocicm irra-
exoramus, ut superventuraenoclis officiis nos ita per- diavit, effuget a vobis lenebras vitiorum, et irradiet
vigiles reddat, ut sinceris menlibus ejus percipere corda vestra luce virlutum. Amen. Quique ejus sa-
mereamur Natale venlurum, in quo invisibilisex sub- cralissimaeNativitatis gaudiuni magnum pasloribus ab
slanlia tua visibilis per carnem apparuit in noslra , angelo voluil nunliari, ipse super vos benediclionis
tecumque unus non tempore genilus, non nalura sua>gratissimum imbrem infundat, alqueipsopastore
inferior , ad nos venit ex tempore natus. Per vos ad aeternorum gaudiorum pascua oeterna perdu-
quem, etc. cat. Amcn. Et qui per ejus incarnationcm terrena
(96) Ad Complendum<=.— Da nobis, Domine, quae- coelestibus sociavit, internae pacis et bonaevoluntatis
sumus, Unigenili Filii tui recensita Naiivilate respi- vos nectare repleat, et ccelestis militiae consortes
rare, cujus ccelesti mysterio pascimur et poiamur efficiat. Amen. Quod ipse, etc f.
(97). Per eumdem, elc. Ad Complendum.— Da nobis, queesumus,Domine
Ad Vesperas. — Pracsla, misericors Deus, ut ad Deus noster, ut qui Nativitatem Domini noslri Jesu
suscipiendumFilii tui singulare Nativitatis myslerium, C Chrisii nos frequenlare gaudemus, dignis conversa-
et mentes credentium praeparentur, et non creden- tionibus ad ejus mereamur perlinere consorlium.
tium corda subdantur. Per eumdem. Qui tecum vivit, etc.
(98) IN..VIGIL1ADOMINl IN NOCTE. Ad Matutinum. — Respice nos, misericors Deus,
Deus, qui hanc sacratissimam noctem veri luminis et mentibus clementer humanis, nascenle Christo,
fecisti illustratione clarescere, da, quaesumus,ut cu- summaeveritatis lumen ostendc. Qui tecuni vivit et
jus lucis mysteria in terra cognovimus, ejus qttoquei regnat.
gaudiis in ccelo perfruamur. Qui lecum vivit, etc. 7 MISSA(101) 1NMANE PRIMA NAT.DOM.,SIVESAN-
Q d Super oblata.—Accepla sit libi, Domine, quae- CT/EE ANASTASM.
sumus, hodiernae feslivitatis oblatio, ut, tua gratia Da (102), quaesumus, omnipotens Deus, ul, qui
largiente, per haccsacrosancla commercia in illiusi nova incarnati Verbi lui luce perfundimur, hoc in
inveniamur forma in quo tecum est nosira substan- nostro resplendeat opere, quod per fidcm fulget in
lia. Qui lecum vivit el regnat Deus in unitate. mente. Per eumdem.
hodieroisMissalibus.In C. Reg. Stiec. ante AgnusDeii D Reg. Suec, Gemet et Theoder. Post Prafat. Pamel.
ponilur Benedictio episcoporum, adesto suppl., ut ini habet : infra actionem Communicantesei noclem sa-
Pontilic. Rom. postea Consecratio : Deus bonorum cratis. celebr., ut in Missali. Favent Mss.Theoder. et
oinnium. Deinde superoblata, hmc hostia, elc, ut ini Gemet. Abest hoc a Cod. Reg. Suec. Sic adeo dis-
Pontif. Rom., Praefatio, Hanc igitur, etc. Ad com- crepanl Codices ab invicem, ul immensi prope laboris
plendum, limcnos communio,etc. Iloecexcipiunl ordi- sit omnes variantes lectiones observare.
nationes presbyteri et diaconi. { H;cc Benedictioquae bic non exstat in Ed. Vat.
» Hic non consenliunl Mss., nisi in duabus priori- et aliis
poster. est in Benedictionali a Lambecio edito,
bus Oralionibus. habes in Edit. Gussanvil. Ibidem reperiuniur
i>Abest Proefatio Cod. Pamel. et Reg. Suec. Ini quod omnes aliaeBenedictiones in Codice Menardino, Mis-
Gemet. assignatur Praefatio quae in Edit. Vatic. et; sarum ofliciis insertae. Sic absolvitur apud Lambe-
Giissanvil. ponitur pro lertia missa Natalis Domini. cium : quod ipse prwstare dignelur cujus regnum el
o lh Cod. Reg. Suec. et apud Pamel. legitur posl' imperium sine fine permanet in smcula swcnlorum.
Communionem.Sequitur apud Paniel. Oratio super Ainen.BenedictioDei Patris, et Filii, et Spirilus san-
poputumquae abest a Cod. Reg. Suec. sicut alia ad' cti, et pax Dominisit semper vobiscum.
Vesperos. s quoque statio, ad sanctamAnastasiam
d ln C. Pamel., secreta, conlradicenle Cod. Reg. tum Assignalur
in plerisque Codd. lum in Kalend. Rom. In Cod.
buec. Suec. duoesunl hujus missoePraelationes, prior
• Apud Pamel., quia per incamali verbi mysterium, Reg. dc saucla Anaslasia, alia de Nativitaie.
etc, ut in Missalibus hodiernis. Consentiurit Cod.
31 SANCTI GREGORIIMAGNI 52
Alia. — Da, quaesumus, omnipolens Deus, ut qui A\. ducat ad satietatem seternorum prsemiorum. Amen.
beatae Anastasiaemartyris tuae solemniacolimus, ejus (lll)Quique ejus infanliamvilibusvoluitindui pannis,
apud te patrociuia senliamus. Per Dominum noslrum ipse vosccelestiumvestimenlorum induatornamentis.
Jesum Chrislum. Amen. Quod ipse praestare dignetur, cujus regnum
Super oblala. — Munera noslra, quoesumus, Do- et imperium sine flne permanet in sxcula saeculorum.
mine, Nalivilatis hodiernaemysteriis apta proveniant, Amen. Benediclio Dei Patris, elFilii, et Spiritus
ut (105) sicut homo genilus idem refulsit Deus, sic Sancti. Et pax Dominisit semper vobiscum.
nobis haic terrena substantia conferat quod divinum Ad Complendum.— (112) Praesta , quaesumus,
est. Per eumdem. omnipoiens Deus, ut natus hodie Salvator mundi,
. Alia. — Accipe, quaesumus,Domine, munera di- sicut divinae nobis generationis est auctor, ila et
gnanter oblala, et, beatae Anastasiae suffraganlibus immorlalitalis sit ipse largitor. Qui tecum vivit et
merilis, ad nostrae salulis auxilium provenire con- regnat Deus.
cede. Per Dominumnostrum Jesum Chrislum Filium Alim Oraliones. — Concede nobis, omnipotens
tuum. Qui tecum vivit. Deus, ut Salutare tuum, novaccelorumluce roirabile,
(104) Prwfalio. — Vere dignum et juslum est, quod ad salulem mundibodierna feslivilate processit,
aequum et salulare, nos libi semper el ubique gra-1B nostris semper innovandis cordibus orialur. Qui
tias agere, Dominesancle,'Pater omnipotens, aeterne tecum.
Deus : quia nostri Salvatoris hodie lux vera proces- Alia* — Omnipotens sempilerne Deus, qui hunc
sil, quaeclara nobis omnia et inlellectu manifestavit, diem per incarnationem Verbi tui et partum beatae
et visu. Et ideo cum angelis et archangelis, cum Mariaevirginis consecrasli, da populis tuis in bac
thronis et dominatiouibus, cumque omni mililia coe- celebritate consortium ut, qui tua gralia sunl redem-
leslis cxercitus, hymnum gloriae tuae canimus, sine pti, tua sint adoplione securi. Per euindem.
line dicentes. Alia.— Fundamenlum fidei nostrae Deus, (115)
Ad Complendum.—(105) Ejus nos, Domine, (106) qui in menlibus sanctis, tanquam in excelsis monli-
saciamenti semper (107) natalis instauret.cujus (108) bus, selernilaiis porlas, justilia munienle, componis,
Nativilas singularis humanam repulit velustalem. Qui concede nobisin te gloriose credere, tuumque Filium
tecum vivit. Dominum nostrum ad Redemptionem animarum
Alia. — Satiasli, Domine, fainiliam tuam muneri- hominem factum procdicabiliter conhleri. Qui te-
bus sacris ; ejus, qusesumus, semper inlervenlione cum, etc.
nos refove cujus solemnia celebramus. Per Dominum Alia. — Largire, quaesumus,Domine, famulis luis,
nostrum Jesum Cliristum, etc. ( (114) iideietsecuritatis augmenlum, ul qui de Nati-
C
VIIIKAL.JANUARH ". — IN DIENATALIS DOMINI. vitale Filii tui Domini nosiri glorianlur, et adversa
' (109) Concede, quaesumus, omnipolens Deus, ut mundi, le gubernante, non senliant, et quae lempo-
nos Uuigenili Filii lui nova per carncm Nalivitas raliter 9 celebrare desiderant, sine fine percipianl.
liberet, quos sub peccati jugo vetusta servitus tenet. Per.
Qui tecuwivivit. Alia. — Deus, qui per bealae Mariae virgiiiis par-
Super oblata. — Oblata, Domine, munera nova tum sine humana concupiscentia procreatum, in Fi-
Unigenili lui Nalivilate sanctifica, nosque a pecca- lii tui membra venientes (115) paternis fecisti prae-
tortun nosirorum 8 maculis emunda. Per euin- judiciis non teneri, praesta, quaesumus,ul, (116) liu-
dem, etc. jus creaturoe novilale suscepta, vetustatis antiquae
Prwfatio. — Yere dignum el justum est, aequumct contagiis exuamur. Per eumdem.
salulare, nos libi semper el ubique gralias agere, Alia. — (117) Deus, qui humanae substantiae di-
Dotnine sancte, Pater omnipotens, aelerue Deus:quia gnitatcm et mirabiliter condidisti, et mirabilius re-
per incarnati Verbi mysterium nova menlis nostrcc formasli, da nobis, quaesumus, ejus divinitatis esse
oculis lux tuaeclarilalis infulsit. Ul, dum visibililer consortes qui humanitatis nostrae fieri dignalus est
Deum cognoscimus, per htinc (110) invisibilium D particeps, Jesus Christus Filius tuus, qui tecum
amore rapiamur. Ef ideo cum angelis. vivit.
Te igitur, clemenlissime Pater, etc, ul supra b. Alia. —Omnipotens sempilerne Deus, qui in Filii
Benediclio. — Benedicatvobis omnipotens Deus, tui Domini nostri Nativitate tribuisli totius religio-
veslramque ad superna excitet inlentionem, qui hauc nis initium perfectionemque constare, da nobis,
sacralissimamdiem Nativitate Filii sui fecit esse so- quaesumus, in ejus porlione censeri, in quo lolius
lcinnem. Amen. Et quieum qui Panis est angelorum salulis humanae summa consistit. Qui lecum vivil et
in proesepiEcclesiaecibum fecilesse fidelium anima- regnal Deus.
lium, ipse vos et in praesenli saeculodegustare laciat Alia. — Da, quaesumus, Domine, populo tuo in-
seternorum dulcedinem gaudiorum, et in futuro per- violabilemfidei flrmilatem, ut qui Unigenitumtuum.
a In Kalend. Rom., sir.ulin Ed. Pamel. et pleris- acl. Communkanleset diemsacratiss. celebr.quo B. M.
que Mss., legitur ad sunctumPelrum, ubi statio indi- inlem. virginitas(per errorem nativitas), etc, quaele-
catur. guntur in Ed. Vatic. et Gussanvil., necuon in Geinet.
h Apud Pamelium post Praefaiionemhabes . infra Abcst a Cod. Reg. Suec.
33 LIBER SACRAMENTORUM. 34
in lua tecum gloria sempifernum, (118) in veritate A VI EAL.JANUARli e. —NATIVITAS SANCTIJ0ANNIS
nostri corporis natum de matre Virgine confitentur, EVANGELISTJ3.
et a prsesentibus liberentur adversis et mansuris (122) Ecclesiam tuam, Domine, benignus illusira,
gaudiis inserantur. Per eumdem Dominum nostrum ut, beali Joannis evangelistse illuminala doctrinis,
Jesum Cliristum Filium luum, qui tecum. ad dona perveniat sempilerna. Per.
VIIKAL.JANUARII. — NAT1VITAS SANCTl STEPHANIa. Super oblala. — Suscipe munera, Domine, quae in
Da nobis, quaesumus, Domine, imitari quod coli- ejus tibi solemnitate deferinius, cujus (125) nos con-
mus, utdiscamus et inimicos diligere, quia ejus na- fldimus patrocinio liberari. Per.
talitia celebramus, qui novit eliam pro persecutori- Prwfatio. — Vere dignum et justum est, sequtim
bus exorare Dom. etsalulare, nos tibi semper et ubiquegratias agere,
Super oblata. — Suscipe, Domine, munera pro Domine sancte, Pater omnipolens, aeterne Deus,
tuorum commemoratione sanctorum, (119) ut sicut beali apostoli lui et evangelislaeJoannis veneranda
illos passio gloriosos, sic nos devotio reddat inno- natalitia recensenles : qui Domini noslri Jesu Chri-
cuos. Per Dominumb. sti Filii tui vocalione suscepta terrenum respuil pa-
Prmfatio. — Vere dignum et justum est, aequum trem, ut posset invenire ceelestem, adeptus in regno
et salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere, B ccelorum sedem apostolici culminis, qui tanlum re-
Domine sancte, Paler omnipotens, seterne Deus, tia (124) carnalia contempserat geniloris; quique ab
beali Stephani levilaesimul et martyris natalitia re- Unigenito tuo sic familiariler est dilectus, et im-
colentes : qui fidei, qui sacrae mililiae,qui dispensa- mensec gratiae muneribus approbatus, ut eum \\
tionis et castitalis egregiae, qui praedicationis mira- idem Dominus in crucejam posiius, (125) vicariura
bilisque constantiae, qui confessionis ac palientiae suaemalri Virgini filium subrogaret, quatenus beatoe
nobis exempla veneranda proposuil. Et ideo Nativi- Genitricis inlegritati probati dilectique discipuli
tatem Filii lui merito prae caeteris passionis suaefe- virginitas deserviret. Nam et in ccenoemysticoe sa-
stivitale prosequilur, (120) cujus gloriaesempiternae crosancto convivio super ipsum vitae fontem aeter-
primus martyr occurrit. (121) Per quem Majesta- num, scilicet pectus recubuerat Salvaloris. De quo
tem, etc. perenniler mananlia ccelestis hauriens fluenta do-
10 Benedictio.— Deus qui bealum Stephanum ctrinae, lam profundis ac myslicis revelationibus est
protomartyrern coronavit, et confessione fidei, et imbutus, ul omnem transgrediens creaturam, ex-
agone martyrii, mentes vestras circumdet, et in prae- celsa mente conspiceret, et evangelica voce profer-
senli socculo corona justilise, et in futuro perducat ret quodin principio erat Verbum, et Verbum erat
vos ad coronam gloriae. Amen. Illius obtentu tribuat C apud Deumt et Deus erat Yerbum. Et ideo cum an-
vobis Dei et proximi charitate semper exuberare, gelis.
qui hanc studuit eliam inter lapidantium impetus Benedictio.— Omnipotens Deus dignetur vobis pcr
obtinere. Amen. Quo ejus exemplo roborali, et in- intercessionem beati Joannis apostoli et evangelislee
tercessione munili, ab co quem ille a dextris Dei benedicere, qui per eum arcana verbi sui voluit Ee-
vidit stantem, mereamini benedici. Araen. Quod clesiae revelare. Amen. Concedat vobis ut quod ille
ipse praeslare dignetur, etc. Spiritus sancti munere afflatus vestris auribus infu-
Ad Complendum.— Auxilientur nobis, Domine, dit, ejusdem Spiritus dono capere menle valeatis.
sumpta mysteria, et intercedenle beato Siephano Amen. Quo ejus documento de divinitate nostri Re-
martyre tuo, sempiterna protectione confirment.-Per. demptoris edocti, et amando quod tradidit, et exse-
Alia. — Omnipotens sempiterne Deus, qui primi- quendo quod jussit, ad dona pervenire mereaminr,
lias marlyrum, in bcati leviloe Stephani sanguine quae idem Jesus Christus Dominus noster repromi-
dedicasti, iribue, quaesumus, ut pro nobis interces- sit. Quod ipse praestare dignetur.
sor existat, qui pro suis etiam persecutoribus exora- Ad Complendum.— Refecli cibo potuque ccelesti,
vit. Per.
Alia. — Deus, qui nos Unigeniti lui clementer in- Deus noster, le supplices deprecamur, ut in cujus
carnatione redemisli, da nobis palrocinia tuorum haec commemoratione percepimus, ejus muniamur
conlinuata sanctorum, quibus capere valeamus salu- et precibus. Per.
taris mysterii porlionem. Per eumdem. (126) Ad Vesperos.— Beati Joannis evangelistae,
Alia. — Gratias agimus , Domine, muliiplicalis quaesumus, Domine, supplicalione placatus, et ve-
circa nos miseralionibus tuis, qui et Filii tui Nati- niam nobis tribtie, et remedia sempiierna concede-
vilate nos salvas, etbeali martyris Stephani depre- Per Dominumnostrum.
catione sustentas. Per eumdem. (127) Alia.— Beati evangelistaeJoannis, Domine,
" Apud Pamelium, martyris, ut in Edilis Vatic. et Reg. Suec. etabest ab Edit. Vatic, Gussanvil., elc.
Gussanvil. Abest a Cod. Reg. Suec et a Kalend. <=In Kalend. Rom. nulla fit menlio stationis.
Rom., ubi ntilla statio assignaiur, sed pro Evangelio Evangelium idem notatur, quod in hodiernis Missa-
indicatur : Dkebat Jesus lurbis Judmorum, usqui!, libus legimus. In Cod. Pamcl. aliae prorsus Oratio-
benedktusqui venil in nom. Dom. Malth. xxm. nes assignantur. In tina praemittilur ad saucJumAn-
b Post hanc Oralionem, apud Pamelium sequilur dream. Aliquas ex illis habet Codex Reg. Suec, scd.
Oratio : grata libi sint, etc, quoedesideratur iu Cod. non omnes; imo tres priores desunt.
35 SANCTIGREGORIIMAGNI T56
precibus adjuvemur, ut quod possibilitas nostra non ,A.geniti veneranda infanlia infantium innocenlium
obtinet ejus nobis inlercessione donelur. Per. catervas Herodis funesli peremit saevitia, Suaivobis
(128) Alia. — Sit, Domine, quresumus, bealus benedictionis tribuat dona gratissima. Amen. Et qui
Joannes evangelista nostroc fragilitalis adjutor, ut eisconcessit ut unicum Filium ejus, Dominum no-
pro nobis libi supplicans copiosius audiatur. Per. slrum, non loquendo, sed moriendo confiterentur,
Alia. — Deus qui per os beali aposloli tui Joan- concedat vobis ut fidem veram, quam lingua vestra
nis Verbi tui nobis arcana reserasti, praesta, quaesn- falelur, etiam mores probi et vila inculpabilis fa-
mus, ut quod ille nostris auribus excellemer infudit leanlur. Amen. Quique eos primitivum fructum san-
inlelligentiaecompetentis eruditione capiamus. Per. ciae suae suscepit Ecclesiae, cum fruclu bonorum
Alia. — Omnipotens sempilerne Deus, qui hnjus operum vos faciat pervenire ad gaudia oelernaepa-
diei venerandam sanctamque loetiliambeati aposloli triae. Amen. Quod ipse praeslare dignctur, ciijus
tui Joannis et evangelislse festivitate tribuisli, da regnurn.
Ecclesiaetuse, qusesumus, et amare quod credidit, et Ad Complendum.—(132) Votiva, Dothine, dona
praedicarequod docuit. Pcr. percepimus, quae sanclorum nobis precibus, et proe-
Alia. — Adsit Ecclesiaetuae, Domine, quoesumus, sentis, quoesumus, vitoe pariter et aeternae tribue
beatus 12 evangelista Joannes, tit cujus perpetuus B conferre subsidium. Per.
doctor existit, semper esse non desinat suffragalor. 13 Alia.—b Deus, qui licet sis magnus in magnis,
Per Dominum. mirabilia tamen gloriosiusoperarisin minimis, da no-
Alia. — Praesta, qusesumus, oninipotens Deus, ut bis, quaesumus, in eorum celebritate gaudere , qui
excellentiam Verbi tui, quam beatus evangelista Filio luo Domino noslro testimoniufn prapbueriint
Joannes asseruit, et convenienter intelligere valea- eliam non loquenles. Per eumdem, eic.
mus, et veraciter profiteri. Per eumdem. Alia. — lpsi nobis, Domine, quoesumus, poslulent
VKALEND. JANUARH. a NATALIS INNOCENTUM. mentium puritatem , quorUm innocentiambodie so-
Deus, cujus hodierna die praeconium innocentes lemniler celebramus. Per.
martyres non loquendo, sed moriendo confessi sunt, Alia. — Adjuva rios, Domine, qtiaeslimtis, e'6rum
omnia in nobis vitiorum mala mortifica, ut fidera deprecatione sanctorum , qui Filium luum humana
tuam, quam lingua nostra loquilur, etiam moribus necdum voce profitentes coelesti sunt pro CjusNati-
vita fateatur. Per. vitate gloria coronati. Per eumdem.
Super oblata. — Adeslo, Domine, muncribus In- PRID.KALENDAS JASUARII. NATIVITASSANCTI SltVESTRI
c PAPJE.
nocenlum festivitate sacrandis, etpraesta, quaesumus,
ut eorum sinceritatem possimus imitari, quorum tibi G (133) Eodem die sancti Fulgentii episcopi.
dicaiam veneramur infanliam. Per. Da, quaesumus, omnipotens Deus, utbeati Silve-
Prmfalio. — Yere dignum et juslum est, aequum stri confessoris tui, atque pontificis veneranda so-
et salulare, nos libi semper et ubique gratias agere^ lcmnitas , et devotionem nobis augeat, et salutem.
Domine sancte, Pater omnipotens, aelerne Deus: Per.
(129) el in pretiosis mortibus parvulorum, quos pro- Super obtata.*—Sanctorum tuorum nobis, Domine,
pler nostri Redemptoris infaniiam bestiali saevitia pia non desit oralio, quaeet munera noslra conciliet,
Herodes funeslus occidit, immensa clemenlioeluae et luam nobis indulgentiam semper obtineat. Per.
dona proedicare, in quibus fulget sola magis graiia Ad Complendum.— Quaesumus,omnipotensDeus,
quam volunlas, (130) et clara est prius confessio ut hodiernaemunus solemnitalis acceptum, interce-
quam loquela, (151) anle passio quam membra ido- dente beato Silvestro confessore tuo , et corporibus
nea passioni. Existunt testes Chrisli, qui ejus non- nostris salutem praestet et mentibus. Per Dominum.
dum fuerant agnilores. 0 infinita benignilas! oinef- Alia. — Adesto, Domine, supplicalionibusnoslris,
fabilis misericordia, quaepro suo nomine trucidalis nec eos ullis mentis el corporis patiaris subjacere
meritum gloriae perire non patitur, sed proprio periculis, quos beati Silvestri pontificis tui munit
cruore perfusis et salus regenerationis adhibetur, et •Dgloriosa confessio. Per.
imputalur corona martyrii. El ideo cum angelis, elc. KALENDIS JANUAItH. (154) — INOCTAVIS DOMINI d.
B.enedictio.— Omnipotens Deus, pro cujus Uni- Deus, qui salutis aeternae,beatoeMarioevirginitate
a Apud Pamel. Nat., sanctorum lnnocenl. Abest omnia bona sua consiilueteum, sine ulla slalione.
saitcioriiiit,a Cod. Reg. Suec, a Kalend. Rom. et ab d Licet hoc festum a Circumcisione nomen haud
Edit. Valic. et1 Gussanvil. In eodem Painel. Cod. accipiat ih Kalehdar. Rom., cui cohsentiuht libri Sa-
legitur ad sanclumPaulum. Silelur de statione in cramentorum Codices sive editi sive manu exarali,
Kalend. Rom., ubi Evangelium idein quod in ho- assignatur tamen Evangelium de Circumcisione,
dierna sanclorum Innocentium Missa designatur. poslquam consummaiisunt, quod proirahilur, usque
b Haecoratio el ultima, adjuva, etc, deestin Cod. el qioriamplebislumIsrael. NuIIastationis fit ineniio.
Reg. Suec. In Edilis lamen consentiente Cod. Reg.
u Abest papm, a Cod. Pamel., exstat in Cod. Reg. Suec, legitur ad Pamelianis,
sanctamMariamad Marlyres.In hoc
Suec In neutroilegitur quod-hic de sancto Fulgentio Cod. desiderantur quatuor Oraiiones ultimae apud
adiiilum , uti nec in aliis Vulgatis. In kalcnd. Rom., Pamelium uncinis [ ] inclusae; Pncfaiio et Bene-
ubi papaelitulus sanclo Silvestro non datur , nulla- dictio quoehic habentur, ubi Circumcisionisfit men-
que lit sancti Fulgentii memoria, proescribiturEvau- lio, in Pamel. et Reg. Suec. Codieibusnon leguntur.
gel. Dixit Jesus discipulissuis: Vigilate, usque super In Kalendar. Rom. eodem die notatur riatalesanclm
37 LIBER SACRAMENTORUM. 58
fecunda, humano generi praemia praestitisti, tribue, A i Prwfatio. — Vere dignum et justum est, oeqtiuni
quaesumus, ut ipsam pro nobis intercedere sentia- et salutare, nos tibi semper etubique gralias agere,
mus, per quam meruimus auelorem vitae suscipere Domine sancte, Pater omnipotens , aelerneDcus :
Dominumnostrum Jesum Christum Filium tuum. Qui peccato primi parenlis hominem a salutis lini-
Alia. — Deus, qui nobisnati Salvatoris diem cele- bus exsulantem , pietatis indulgentia ad veniam vi-
brare 14 concedis octavum , fac , quoesumus, nos lamque revocasli, mittendo nobis unigenilum Filium
ejus perpetua divinitate muniri cujus sumus carnali tuum Dominum et Salvalorem nostrum; per quem
commercio reparali. Qui tecum vivit, etc. Majestatem tuam, elc.
Super oblata. — Proesta, quaesumus, Domine , ut Benedictio.— Deus , qui Unigenitum suum misit,
per haecmunera , quae Domini nostri Jesu Christi ut mundum salvaret, ejusdem salutis vos panicipes
arcanaeNativitatis mysterio gerimus, purificatoemen- efficiat, et in ea perseverabileSreddat. Amen. Iram
tis intelligenliam consequamur. Per eumdem. quae super infidelesmanet a vobis amoveat, et ab ea
Prwfatio. — Vere dignum et juslum esl, cequum vos in perpetuum liberos efflciat. Amen. Spiriium
et salutare, nos libi semper et ubique gratias agere, Filii sui vobis altribuat, ejusque donjs vos affatim
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus, per exuberare concedat. Amen. Quod ipse praestare di-
Christum Dominum nostrum : cujus hodie Circum- B ] gnetur cujus regnum.
cisionis diem , et Nativitatis oclavum celebrantes, Ad Complendum.— Per hujus, Domine, operatio-
lua, Domine, mirabilia veneramur. Quia, quoepe- nem mysterii, et vitia nostra purgentur, et justa de-
perit, et maler et virgo est; qui natus est et infans sideria compleanlur. Per Dominum, etc.
et Deus est. Et ideo cum angelis, etc. Super populum. — Propitiare , misericors Deus ,
Benedictio.— Omnipotens Deus, cujus Unigenitus supplicalionibus nostris , et populum tuum pervigili
hodierna die , ne legem solveret, quam adimplere prolectione custodi, ut qui Unigenitum tuum in
venerat, corporalem suscepit circumcisionem , spi- carne nosiri corporis Dominuni naium esse fatetur,
ritali circumcisione menles vestras ab omnibus vi- nulla possit diaboli falsilale corrumpi. Pereumdem.
tiorum incentivis expurget, et smarnin vos infundat NONIS JANUARII.— (139) INVIGILIA b TIIEOPHANI.E.
benedictionem. Amen. Et qui legem per Moysen Ad Vesperes.—Cordanostra, quoesumus,Dominc,
dedit, ut per Mediatorem nostrum benedictionem venturoe festivilatis splendor illustret, quo mundi
daret, exuat vos mortificalioneviliorum et faciat per- hujus tenebris carere valeamus, et perveniamus ad
severare in novitale virtutum. Amen. Quo sic in se- patriam claritatis seternae.Per.
narii numeri perfectione in hoc sacculo vivatis, et in Super oblata. — Tribue, quoesumus, Domine, ut
septenario ihter beatorum spirituum agmina requie- C < proesenlibusilli immolemus sacrificiis, et sumamus
scatis. (135) Quatenus in octavo resurrectione reno- quae venturae solemnitatis pia munera prasloquunlur.
vati, jubiloeiremissione ditati, (136) ad gaudia sine Per, etc.
fine mansura perveniatis..Amen. Quod ipse praestare Prmfatio. — Vere dignum et justum est, oequum
dignetur, cujus regnum. et salutare, nos libi semper et ubique gratias agere,
Ad complendum.— Praesta, quaesumus, Domine, Domine sancle, Pater omnipotens, teterne Deus : et
ut quod Salvaloris noslri ilerala solemnitate perce- te Iaudare mirabilem Dominumin omnibus opei ibus
pimus , perpetuae nobis redemplionis conferat medi- tuis, quibus sacratissima regni tui mysteria revelasli.
cinam. Per eumdem. Hanc etenini festivitatem dominicae apparitionis in-
Super popidum. — Omnipolens sempiterne Deus , dex stella praecessit, quoe natum in terra coeli Do-
qtii in unigenito tuo novam CreatOram nos libi esse minum magis stupenlibus nuntiaret. Ut manifeslan-
fecisti, custodi opera misericordiee luae, et ab omni- dus mundo Deus et ccelesti denuntiaretur indicio, et
bus nos maculis vetustaiis emunda , ut per auxilium temporaliler procreatus signorum temporaliura mi-
graliaetuoein (137) illius inveniamur forma , in quo nisterio pandereiur. Et ideo, etc.
tecum est nostra substantia. Qui lecum vivit. 1G Ad Complendum,—Hlumina,quoesumus,Domi-
a
(158) DOMINICA POSTNATALEM DOMINI. JD ne, populum tuum, et splendore gratiae tuae cor ejus
Omnipolenssempilerne Deus, dirige aclus noslros semper accende , ut, Salvatoris mundi stella famu-
in beneplacilo tuo, ut in nomine dilecti Filii tui me- lante , manifesiata Nativitas mentibus eorum et re-
reamur bonis operibus abundare. Qui tecum. veleiur, scmper et crescat. Per eumdem.
Super oblata. — Concede, quaesumus,Domine, ut VIIIIDUSJANUARH. — (140) IN o EPIPHANIA DOMINI.
oculis luoe jg.5 Majeslalismunus oblatum, et gratiam Deus, qui hodierna die Unigenilum tuum gentibus
nobis devotionis obtineal, et effeclum bealoe peren» (141) stella duce revelasli* concede propidus ut qui
nitatis acquirat. Per Dominum nosirum. jam te ex fide cognovimus,usquead contemplandam
Mariw; quod oplime convenit cum sancti Gregorii Marim virg. (.
Antiphonario, ut a Pamelio exhibetur. Ea forte de b Sic appellatur Epiphaniaefeslum a sanclo Grego-
causa eliam nunc festi Circumcisiouis officium ma- rio, hom. 58 in Evang.: Veni; ut quia Nalalem domi-
gnau ex parte ad beaiissimam Virgincm perlinel. nkum sine te feci, sanclam Theophaniam jam tecum
Ilujus Dominicaeuihil exslat in Pamel. anl in Reg. faciam.
Succ. Codicibus, proeterOrationem, omnipotens,etc. c Hac die in Ed. Pamel. slalio figitur ad sanctuni
In Cod. Gemet. Oratio est, Deus qui sal. wt. beatm Petrum; quod optime respondet titulo bom. 10 in
39 • SANCTI GREGORIIMAGNl 40
a DOMtMCA '
speciem. luse celsitudinis perducamur. Per eum- A i POSTTHEOPHANWW.
dem, elc. Vota , quaesumus, Domine, supplicantis populi,
Super oblala. — Ecclesiaetuae, quoesumus,Domi- ccelesti pietaie prosequere , ut et queeagenda sunt,
ne, dona propitius inluere, quibus non jam aurum, videant; et ad implenda quaeviderint, convalescant.
thus el myrrha profertur, sed quos eisdem muneri- Ter.
bus declaratur, immolalur ct sumitur, Jesus Christus Super oblaia. — Oblatum tibi, Domine,sacrificium
Dominus noster. viviflcet nos semper et muniat. Per.
Prmfatio. — Vere digntim et juslum est, aequum Prmfatio. — Vere dignum et juslum est, aequum
et salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere : et salulare, nos tibi semper et ubiquegratias agere,
Domine sancte , Pater omnipotens, aeterne Deus : Domine sancle , Pater omnipotens, seterneDeus:
quia cum Unigenilus tuus in substantia nostraemor- Quia cum Unigenitustuus in substantia nostrsemor-
talilatis apparuit, (142) in novam nos immortalitalis talitalis apparuit, in novam nos imraortalitatis suae
suaelucem reparavit. Et ideo cum angelis, etc, lucem reparavit. Et ideo cum angelis.
Te igitur, clementissime Pater, etc Benedictio.— Deus, qui Filii sui temporalempue-
Benedictio.— Deus , lumen verum , qui Unigeni- ritiam fecit esse mirabilem, spiritu prudentiae corda
tum suum hodierna die stella duce gentibus voluit 13 ] vestra illustrare ac docere dignetur. Amen. Quique
revelare, sua vos dignetur benedicttone ditare. Amen. illum parentibus temporaliler subdi voluit, ipse vos
Quo exemplo (143) magorum mystica DominoJesu bumilitatis et pietatis muneribusraiseratus informel.
Chrislo munera offerentes, spreto antiquo hoste, Amen. Et (145) qui eum sapientia, aetate, et gratia
spretisque contagiis vitiorum , ad oeternam patriam proficere tribuit, spiritalium vobis profectuum in-
redire valeatis per viam virtutum. Amen. Delque crementa propilius largiatur. Quod ipse praestare
vobis veram menlium innocenliam qui super Unige- dignetur.
nilum suum Spiritum sanctum demonstrare voltiit Ad complendum.— Supplices te rogamus , omni-
per columbam, eaque virtute menles vesirae exer- potens Deus , ut quos luis reficis sacramentis, libi
ceantur ad intelligenda divinae legis arcana, qua in eliam placitis moribus dignanler deservire concedas.
Cana Galileaelympha est in vinum conversa. Amen. Per Dominum.
Quod ipse praestaredignetur. Super populum.—•Conserva, quaesumus,Domine,
Ad Complendum.— Praesla, queesumus, omnipo- familiam tuam, 18 cl benedictionum luarum propi-
tens Deus, ul qnaesolemni celebramus officio, puri- tius uberlate purifica, et eruditionibus luis semper
ficalaementis intelligenliaconsequamur. Per. multiplicelur et donis. Per.
AlimOrationes. — Omnipotenssempiterne Deus , C i (146) INbOCTAVIS THEOPHANLE.
ildelium splendor animarum, qui hanc solemnitatem1 Deus cujus Unigenilus in substantia nostraecarnis
electionis genlium (144) primitiis consecrasti, imple1 apparuit, praesla, quaesumus, ut per eum, #quemsi-
jnundum gloria tua, et subdilis tibi populis per lu- milem nobis foris agnovimus, intus reformari me-
minis lui appare claritalem. Per. reamur. Qui tecum vivit, etc
17 Alia.—Deus, illuminator omnium gentium,, Super oblala. —Hostias tibi, Domine, pro nati tui
da populis tuis perpelua pace gaudere, et illud lu- Filii apparilione deferimus, suppliciter exorantes,
men splendidum infunde cordibus nostris, quod trium1 ut sicut ipse nostrorum auclor est munerum, ila ipse
jmagorummenlibus aspirasti. Per. sit misericors et susceptor Jesus Cbrislus Dominus
Alta. — Da nobis, quaesumus,Domine, digne cele- noster, qui tecum vivit et regnat Deus.
brare mysterium, quod in nostri Salvaloris infantiai Ad Complenlium.— Ccelesti lumine, quaesumus,
miraculis coruscantibus declaratur, el corporalibus3 Domine , semper et ubique nos praeveni,ut myste-
incrementis manifcsta designatur humanitas. Perr rium, cujus nos parlicipes esse voluisli, et puro cer-
eumdem. namus intuitu, etdigno percipiamus effectu. Per.
Alia,—-Prasta,quaesumus,omnipotensDeus,ut Sal- XIXKAL.FERRUARII (147) NATALISSANCTI FELICISc.
vatoris mundi, stella duce, manifesta Nativitas menti-- D Concede, quoesumus,omnipotensDeus, ul ad me-
bus nostris reveletur semper el crescat. Per eumdem. liorem vitam sanctoruin tuorum exempla nos pro-
Alia. — Illumina , quaesumus, Domine , populum 1 vocent, quatenus quorum solemnia agimus, etiam
tuum , et splendorc gratiae tuaecor ejus semper ac- actus imitemur. Per.
cende, ut Salvatorem suum et incessanter agnoscat,, Super oblata.— Ilostias tibi, Domine, pro com-
et veraciter apprebendat. Per Dominumnostrum. memoratione sancti Felicis (148) confessoris offeri-

Evang.: Cum natus esset Jesus in Bethlehem; ubi le- xix Kalend. Febr.
gitur habita in basil. sancti Petri. ln Kalendario o b Pro octava Epiph. nihil assignalur in Kalend.
Uom. omittitur stalio; assignaturque tantum Evan-- Rom.
gelium Cumnalus essetJesus, elc. In eodem Kalend. « In Kalend. Rom. et in Cod. Reg. Suec. quem
post festum Theophaniaetres dies festi celebrantur ; sequitur hic Pamel. additur in Pincis. ConsuleBol-
el in primo legilur stalio ad sanctum Pelrum add landum, tom. Isancloium Januarii; etTillemontium,
. Yincula. tora. IV Comment Eccles. Hujus sancti solemnitas
a Vacat haecDominicain Cod. Pamel. In Ms.Reg. ;. notalur 14 Jan. in Kalend. Rom. et apud Pamel., at
Succ omnia desunt ab Idibus Januarii, usque ad d die 15 in Cod. Reg. Suec.
41 LIBER SACRAMENTORUM. 42
mus, suppliciter depretames , ut sicut illi tribuisti A J meritis adjuvemur, cujus passione loetamur.Per Do-
sacrae fidei largitatem, sic nobis indulgeuliamlargia- minum nostrum, etc
ris et pacem. Per. Super oblata. — Suscipe, quaesumus,Domine, mu-
Prmfatio. — Vere dignum et justum est, aequum nera dignanler oblata, ei, beati Marcelli suffraganti-
et saltitare, nos libi semper et ubique gratias agere, bus meritis, ad nosiroc saluiis auxilium provenire
Domine sancte , Pater omnipotens, aeterne Deus: et concede. Per.
confessionem sancti Felicis memorabilem non tacere Prmfatio. — Vere dignum et justum est, oequum
qui (1.49)nec baereticis pravitalibus, nec saeculiblan- et salutare , nos tibi semper el ubique gratias agere,
dimentis a sui slatus rectitudine potuit immutari, Domine sancle, Pater omnipotens, aeierne Deus: qui
sed inler utraque discrimina veritatis assertor, fir- glorificaris in tuorum confessione sanctorum, et 20
mitaiem tuae fidei non reliquit. Per. non solum excellentioribus proemiis marlyrum luo-
Ad Complendum.—Quaesumus, Domine, salutari- rum merita gloriosa prosequeris, sed etiam sacra
bus repleti mysleriis , ut cujus solemnia (150) cele- mysteria competentibus serviiiis exsequentes, gau-
bramus, ejus orationibus adjuvemtir. Per Dominum. dium Domini sui tribuis benignus intrare. Per Cbri-
a DOMINICA II POSTTnEOPUANIAM. slum Dominum.
Omnipolens sempiterne Deus , qui coelestiasimul B 1 Ad Compkndum.—Saliasti,Domine,famiIiam luam
et terrena moderaris, supplicationes populi tui cle- muneribus sacris; semper kjus, quaesumus,inlerven-
nienter exaudi, et pacem tuam nostris concede tem- tione nos refove, cujus solemnia celebramus. Per.
poribus. Per. XVKAL.FF.BRUARIl.— NATALIS SANCTiE PRISCJJ
—
Alia. Adesto, qusesumus, Domine, supplicatio- VIRGINIS.
nibus noslris , et in tua misericordia confidentes, ab Da, quoesumus, omnipotens Deus , ut quibeatac
omni nos adversitale custodi. Per. Priscae martyris tuaenatalitia colimus, et annua so-
Super oblata. —Ut tibi grata sint, Domine, munera lemnitate laetemur, el lantoefidei proficiamus'exeru-
populi lui supplicantis , ab omni, quaesumus, eum plo. Per.
contagione perversitalis emunda. Per. Super oblata.—Hostia, Domine, qusesumus, quam
Prmfatio. — Vere dignum et justum est, aequum sanctorum luorum natalitia recensentes offerimus,
ei salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere, et vincula nostroe pravitatis absolvat, et tuoenobis
Domine sancte , Pater omnipotens, aeterne Deus : misericordiae dona conciliet. Per.
virtutes et laudes tuas labiis exsultalio- Ad Complendum.— Qucesumus, Domine, salutari-
semperque
nis effari, qui nobis ad relevandos islius vitoelabo- bus repleii mysteriis, ut cujus solemnia celebramus,
res diversa donorum tuorum solatia , et munerum IQ ejus orationibus adjuvemur. Per.
salutarium gaudia contulisti, mitlendo nobis Jesum XIIIKAL.FEBRUARIl. c NATALISSANCTI (151) FABIANl.
Chrislum Filium luumDominumnoslrum. Per quem. Infirniitatem nostram respice, omnipolens Deus,
Benedktio. — Deus qui sua mirabili potestate et (152)quos pondus propriae aetiouis gravat, beafi
aquam vertit in vinum, vos a vetustate subtractos in Fabiani martyris tui aique ponlificis inlercessio glo-
bealaevilse transferat novitatem. Amen. Et qui nup- riosa nos protegat. Per.
tiis interesse voluit, ut earum sua proesentiacom- Super oblata. — Hostias tibi, Domine, beat: Fa-
probarel bonum, ipsc vobis castiiatis el sobrietatis biani mariyris lui dicalas meritis benignus assume,
perpetuae conferat donum. Amen. Ipse vobis sancta- et ad perpetuum nobis tribue provenire subsidium.
rum intelligenliam Scripturarum tribual spiritalem, Per Dominum.
qui aquas in vina verlendo hoc ipsum voluit dcsigna- Ad Complendum.— Refecti participatione muneris
re. Amen. Quod ipse praestare dignelur, cujus. sacri, quacsumus, Domine Deus nosler, ut cujus ex-
AdComplendum. — Augeatur in nobis, Domine, sequimur cultum, sentiamus effectum. Per
quasumus, luoevirlutis operatio, ut divinis vegetatv EODEM DIE.— NATALIS SANCTISF.BAST1ANI MAUTVRIS
sacramentis, ad eorum promissa capienda tuo mu- Deus qui beatum Sebastianum martyrem luum vir-
nere praeparemur. Per. ] tute constantiae in passione roborasti, exejus nobis
j)
Super populum. — Auxiliare, Domine, populo tuo, imitatione tribue pro amore luo prospera mundi de-
ut sacraedevotionis proficiens incrementis, et tuo spicere, et nulla ejus adversa formidare. Per
semper munere gubernelur, et ad redempiiouis aeier- Super oblata. — Accepla sit in conspectu tuo, Do-
nae perlineat, te ducente, consortium. Per. mine, nostra devotio, et ejus nobis fiat supplicalione
XVIIKAL.FEBRUARII. — NATALIS b SANCTI.MARCELLI salutaris, pro cujus solemnitate deferlur. Per.
PAPJE. 21 Prmfalio. — Vere dignum et justum est»
Preces populi lui, quoesumus, Domine, clementer aequumet salutare, nos libi semper et ubique gratias
exaudi, ut beali Marcelli martyris tui atque pontificis agere, Domine sancte, Pater oranipotens, scterne
a Omiltilur in C. Pamel. et Reg. Suec, necnon in Kal. Rom.
Kalend. Rom., cujus loco occurrit : Fer. iv post o In Kalend. Rom. festum sancti Sebastiani est
Theophania. ante festum sancti Fabiani; secus in Cod. Pamel.
" Apud Pamel. notatur die 18 Januar.; al in Cod. ac Reg. Suec. et in Yatic Ed. atque aliis. Poste?
Reg. Suec die 16 ejusdem mensis , conseniiente ulraque solemnitas in unam coaluit.
PATROI, LXXVllI. 2
45 SANCTI GREGORIl MAGNI 44
Deus : quoniam marlyris beati Sebasliani pro con- \A gloriosus Ievila Vincentius, et miles invictus, ra-
lessione nominis tui venerabilis sanguis effusus bidi hostis insaniam interriius adiit, modestus su-
simul et lua mirabilia manifestat, quo perficis in in- stinuit, securus irrisit, sciens paralus esse ut re-
lirmilale virtutem, et nostris studiis dat profectum, sisleret, nesciens elaius esse (156) ut viiicerei, in
ei infirmis apud te proesial auxilium. Per Christiim uiroquc, Domini ac Magistri 'sui vesligia seqmns,
Dominum nostrum. qui liumilitatis custodiendae, et de hostibus trium-
Ad Complendum Sacro munere satiali, suppli- pliandi, suis sequenda exempla monstravit. Per
ces te, Domine, depreeamur, ut quod debiise servi- quem.
ttitis celebramus officio, intercedenle beato Seba- Ad Complendum.—Qusesumus, ommpolens Deus,
sliano martyre luo, salvalionis tuae senliamus aug- ut qui coelestia alimenla percepimus, inienedenie
mentum. Per Dominum nostrum. Ceato Vincenlio marlyre luo, per haeccontra omnia
Xn KAL. FEBRUARU. — NATALIS SANCT*(155) adversa muniamiir. Per.
a AGNETIS.
VIIIKAL.FEBRBARII. —° CONVERSIO SANCTI PAULI.
Omnipotens sempiterne Deus, qui infirma mundi
(157) Deus qui universum mundiim leati Pattli
eligis, ul fortia quseque confundas, concede propt-
tius ut qui beatse Agnetis martyris tuae solemnia apostoli lui praedicatione docuisti, da noliis, quaesu-
colimus, ejus apud te palrocinia sentiamus. Per. g" mus, ut qui ejus bodie Conversionem colimus, per
— ejus ad le exempla gradiamur. Per.
Super oblqta. Hosti.is, Domine, quas libi offe-
Super oblala. — Apostoli tui Pauli precibus, Do-
rimus, propitius suscipe, et, iniercedente beata
rnine, plebis luae dona sanclifica, ut qux tibi luo
Agnete martyre lua, vincula peccaforum nostrorum
absolve. Per Dnminum. grata sunt inslituto, graliora (iant patrocinio suppli-
— Vere caniis. Per Dominum.
Proefaiio. digntim et justum est, aequum
Prwfatio. — Vere dignum et juslum esl, aequum
et salutare, nos libi semper et ubique gratias agere,
Domine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus: et et salutare, nos libi semper et ubiqiie gralias agcre,
diem bealae Doinine sancte, Paler otnnipntens, aeterne Dcus: et
(154) Agnelis marlyrio consecratam
solemuiter recensere , quae, lerrenae generositatis \Majeslalem tuam suppliciler exornre, ut Ecclesiam
beati Patili apostoli lui proedicalioneedoctam,
oblectamenta despiciens, coeleslem meruit dignita- luam, nulla sinas fallacia violari ; et sicut nibil in vera
tem; societalis bumanoe vola contemnens, seterni
religione manere dinoscilur, (158) qtiod non ejus
Regis est sociata consortio; et pretio^ainmorlcm, condierit
sexus fragilitale calcala , pro Chrisii confessione disciplina, ita ad peragenda ea qtiaedocuit
simul est facla conformis et sem- ejus oblentu fidelibus tribuatur efficacia, senlialqua
suscipiens (155) _ credentium gentium mullitudo euin pm se apud
piternitatis ejus et gloriae. Per C
quem Majeslatem te inierccssorem
tuam. quem habere cognovit Magistrum
doclotem. Per Christum Dominum nostrum.
Ad Complendum.— b Sumentes, Domine, gaudia atquc Benediclio. — Dcus qui gralia sua bealutn Pau-
sempiterna de participalione sacramenli festivilatis lum ex persecutore fccit
sanctae martyris Agnetis, suppliciter deprecamur, ut apostolum, ipse vobis com-
punctionis pioeque conversionis spiriium dignetur
quoe sedula servitule, donanle te, gerimus, diguis impenire. Amen.
sensibus tuo munere capiamus. Per. Quique ei secrelorum ccelestiurn
dignatus est revelare, ipse vobis Scriptu-
XI KAL.FEBRUARII. — NATALiS SANCTI VINCENTII niystetia
rarum suaruni abdila dignetur aperire. Amen. Et
MARTVRIS.
Adeslo, quaesumus, Domine, supplicationibus no- qui ei perseveraiitiam fidei, 23 conslantianique
stris, ut qui ex iniqnitaie noslra reos nos esse cog- in persecutionibus inflexibilem dare dignatus esi,
noscimus, beali Yinccntii mariyris tui inlercessione3 eisdem vestram infirmitatem donis roborare atque
liberemur. Per. munirc dignetur. Amen. Quod ipse praestare di-
22 Super oblata. Ilodiernum, Domine, sacrifi- gnelur.
cium lseiantes offerimus, quo bcati Yinreiilii ccele- Ad Complendum.— Sanctifica nos, Domine, quae-
slem vicloriam recensentes, et lua mognalia praedi-. n] sumus, salutari myslerio; et pro nobis ejus non de-
camus, et nos acquisisse gaudemus suffragia glo- sit oratio, cujus nos donasii patrocinio gubernari.
riosa. Per. Per Dominum.
Prmfatio. — Vere dignum et jtislum cst, acquum 1 (159) E0DEM DIE.—NVTALIS d SANCIlrROJECTI
et salulare, nos libi semper et ubique gratias agere,t HAHTVRIS.
Domine sancle, Pater omnipolens, oeierne Deus,, Martyris tui Projecti nos, quacsumus, Domine, in-
per Christum Dominum nostrum : pro cujus nomine; terventio gloriosa commendet, ut quod nostris acii-
a In Cod. Reg. Suec, sanclm Agnm. ln Kalend. c Kalend. Rom. el Cod. Reg. Suec. festum istud
Roui., sanctce Agnm de passione. Legitur etiam Agaw 5 nesciunt. Kjus meminit Cod. Pamcl., sed adhibiia
in potioribus Mss. Iioiuil. in Evang., ubi undeciuiai uncinorurn nota. Anie ipsuin iu 1 Theoder. ponitur
est de liac sancta virg. el mort. festuin santtorum Emereutiauae et Macarii aiarty-
b ilauc Oraiiouem Mx duoe sequunlur in Cod. ruiii. la Gemcl. nullae hic assiguantur suncloruin
Painel. Tres absuut a Cod. Reg. Succ Apud Pame- fesiivitates.
lium unciiiis claudunlu». Fere omnia quae intra un- d Yel Prejecti, ut exhibent Theod. Mss.
Hujus
cinos lcgunlur ibi non cxstmit in Cod. Reg. Suec. nari.vris noti meminere Kalemlar. Rojn. aul Cyd.
 45 LIBER SACRAMENTORUM. 46
bus non meremur, ejus precibus conseauamur.Per. A IVNONAS FEBRUARIf. — (163) PURIFICATIO b SANCTJ!
Pominum. MARI^EVIRGINIS.
Super oblata. — Suscipe. Domine, propitius oratio- (164) Ad Colkctam. —(165) « Erudi, quaesumus,
nem nostram cum oblationibus hosiiarum superim- Domine, plebem tuam, et quoeextrinseciisanntia tri-
positis, et marlyris tui Projecli deprecatione pie- buis devotione venerari, interius assequi gratiaetuae
lati tu;c perlice benignusacceplas, et illam quoein eo luce concede. Per.
fiagravit fortem dilectioncmin nobis aspira benignus. Ad Missam. — Omnipotenssempiterne Deus, Ma-
Per. jestaleni luam supplices exoramus, ut sicut Unige-
Prwfaiio. — Yere dignum et. justum est, sequura nitus Filius tiius hodierna die cum noslrae carnis
et salutare, nos tibi seniper ct ubique gratias agere, substanlia in tempio cst praesentatus, ila nos facias
Domine sancle, Pater ommpolens, aeierneDeus: pnrificatis tibi meniibus prsesentari. Per eumdem
et tuam misericordiam deprecari ut mentibusnostris Dominum.
beali mnriyris tui Projecli (160) repetiia solemni- Super oblala. — Exaudi, Domme, preces no-
late spiritalis laetiliaetribuas jugiier suavitatem. siras; ei, ut digna sintmunera quae oculis tuse Ma-
(161) Concedasque nobis, ut, venerando passionis jestatis offetimus, subsidium nobis luae pietatis^ira-
ejtis liiumphum, obtentu illius, et peccatorum remis- g pende. Per.
sionem, el sanctorum mereamur adipisci consorliuni. Prmfatio. — Vere digntim et justura est, ocquura
Per Christum Dominum. el salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere,
Ad Complendum.— Votiva, Domine, pro beali Domine sancte, Pater omnipolens, octerne Deus:
tnartvris tui Projecii passione dona percepimus : quia per incarnati Verbi mysterium nova memis
qnaesumus, ut cjus preuibus, et praeseniisvilaeno- nostrae oculis lux tuoe claritatis effulsit, ut dum
bis pariter et acieriioetribuas conferre praesidium. visibiliter Deum cognoscimus, per hunc invisibilium
Per. amore rapiamur. Et ideo cum angelis et archan-
VKAL.FEDRUARII. — NATALIS SANCT/E AGNETIS. gelis.
De a Nativitate (162). Benedktio. — Omnipotens Deus qui Unigemtum
Deus, qui nc-s annua heatae Agnetis marlyris luae suum hodierna die in assumpta carne in templo vo-
solemnitaie laetilicas,da, quaesumus,ut qnam vene- luit pracseniari, benediclionissuaevos munere fultos
ramur officio, etiam piae convcrsalionis sequamur bonis operibus faciat exornari. Amen. Et qui eum,
exemplo. Per. ul legera adimpleret, (166) ministrum voluit efficile-
Superobtata.—Super bas, quaesumus,Domine,ho- gis, 25 meniesveslras instruat legis suae spiritalibus
stias benediciio copiosa descendat, quaeet sanclifl- rI documenlis. Amen. Quo ei et pro turturibus castita-
cationem nobis clemenier operetur, et de marlyrura lis seu chariiatis munera offerre valeatis, et pro pul-
nos so.lenini.tateIaetificet.Per. lis columbarura Snirilus sancli donis exuberetis.
QltPrwfaiio.—Yerediguumet juslum est, aequutn Amen. Quod ipse.
et salutare, nos tibi semper et ubiqiie gratias agere, Ad Complendum.—Qunesumus,Domine Deus nos-
Domine sancte, Paler omnipntens, aeterne Deus, ter, ut sacrosancla mysleria, quae pro repirationis
beatae Agnelis nalaliiia geminanles. Yere enim bu- nostroeniunimine conlulisti, inlercedente beata sem-
jus bonorandus estdies, quaesic lerrena generaiione per virgine Maria, et proesensnobis remedium esse
processit, ut ad divinilatis consortiumpervenirel.Per facias et futurum. Per.
Chiistum. Alia.—Perfice in nobis, qusesumus.Domine, gra-
Ad Complendum.— Sumpsimus, Domine', cele- liam tuam, qui jusli Simeonis exspectationem
britatis annuaevotiva sacramenta; pracsta,quaesumus, implesti, ut sicut ille morlem non vidit priusquam
ul et tempuralis nobis vitae remedia praebeant et Chrislum Dominum videre mererelur, ila et nos
seternoe.Per. vilain obiineaniusaelernam. Per.
Superpopulum.—Adeslo nobis, omnipot^nsDeus, NONIS FEBRUARII — NATALIS d SANCT/E AGATHiE
beatae Agnelis fesla repelenlibus, qimni, hodiernoeID MARTVRIS. f
festiviiatis prolalam exorlu, ineffabili munere suble- Detts qui inler cselera pntentiae ttiae miracula,
vasti. Per. ctiam in sexu fragili victoriam martyrii contulisti,
Pamel. et Reg. Suec. In Edit. Vatic. etal. illius fit t^m Editis quam m.inti exorotis conlrariom est. In
mcntio.
a Ita in Kalend. Rnm. IIoc festum in Cod. Pamel. C d. Pamel. praefigiiur: oralio ad Collectamad s.an-
ctum Adrianum. Et. pnst Oraiioneni lepitur : ad mis-
noialur die S7 .lanuarii, el die '28, liini in Cod. Rcg. sfimad sanclam Mar. Majorem. ldem exsiat in duo-
Suec, lum in Kalend. Rom. bus Tln'od. et in Cod. Suec, nisi quod in isto,
'' In d.unbusTheoijcr., Ypapanli, quod in muliis pro ad missam, ha.besR.'g. Missa. In miillis Cod., ut ob-
aliis Coilicibus lcgitur. Abe-t a Knl'iid. Rom., iilii servai Pamel., esl Benedicliocereoruin. In Theoil.
tanlum habelur : die2 (Februarii) secnndumLucam. not;<nitir multae Autiphoiuc, praesertim Adorna
Postquain impl. c., usque , gloriam plebis l.na tliat.
lsrael. JIn officio sanctaeAgathaemultum discrepat Edit.
? In Edit. Vatic. et Gussanvil. IiaecOratio adhue Pamel. aCod. Reg. Suec.
pertinet ad ofliciumsanctae Agnetis; quod aliis Cod.
 H SANCTIGREGORII MAGNI 48
concede propitius ut cujus natalitia colimus, per A Ad Complendum.— Qws fanlis, Domiue largiris
ejus ad le cxemplagradiamur. Per Domiuum. uti mysteriis, qtiaisumusul effectibusnos eorum ve-
Super oblala.— Suscipe, Domine, munera quae raciler aptare digueris. Per.
in beatae Agathae martyris luoe solemnilate deferi- Super poputum. — Adsit, Domine, quaesumus,
mus, cujus nos confidimus patrocinio liberari. Per propitiatio tua populo supplicanli, ul quod te inspi-
Dominum nostrum. rantc fideliter cxpctit, tua celeri largilate percipiat.
Prwfatio. — Yere dignum et justum cst, oequum Per Dominumnostrum.
et salutare. nos tibi semper ct ubique gratias agere, DOMINICA IV POSTTHEOPIIANIAM.
Domine sancte, Paler omnipolens, oeterne Deus, per Deus qui nos iu lantis periculis conslitutos pro
Cbristum Dominum nnstruin : pro cujus nomine liuinana scis fragilitate non posse subsislere, da nobis
(167 ) pcenarum mortisque conlemplum in ulroque salutcm mentis et corporis, ut ca quoe pro peccatis
sexu fidelium cunclis oetatibus contulisli, ut inter nostris patimur, le adjuvante, vincamus. Per.
felicium martyrum palmas (168 ) Agathen quoque Super oblata. — Concedc, quaesumus, omnipotens
beatissimam virginem victrici palientia coronares. Deus, ut hujus sacrificii munus oblatum fragilitatem
Quaenec minis lernta, nec suppliciis superata, de noslram ab omni malo purget semper et muniat.
diaboli saevitia triumphavit, quia in tuoe Deitalis BPer.
confessione permansit. Et ideo. Prwfatio. — Vere dignum et juslum est, sequumet
Ad Complendum.—BeatoeAgathoemartyris tuae, salutare,27 nos l*bisemper et ubique gratias agere,
Domine, prccibus confiilcnies, quaesumus clemen- Domine sancle, Pater omnipolens, aeterne Dcus,
tiam tuam, ul per ea quoesuinpsimus oelerna reme- qui genus humanum pro praevaricalionesua in ipsius
dia capiamus. Per. originis radice damnatum (171) per florem virginalis
Alia.—Indulgenliam nobis, Domine, beata Aga- uteri reddere dignatus es absolutum, ut hominem,
the martyr imploret, quoe libi grala (169) seinper quem per Unigenitum creaveras, per Filium tuum
exstiiit ct merito castitatis, et luae professione virlu- Deum et hominem recreares; et diabolus, qui Adara
tis. Per Dominum nostrum. in Iragili carne devicerat, (172 ) conservata juslitia,
a DOMINICA III TOSTTHEOPIIANIAM. a Dco carne viuceretur assumpta. Per quem Majesla-
Omnipotens sempiterne Deus, infirmitatem nos- tem tuam.
tram 26 propilius respice, alque ad protegendum Benedictio.— Tenlationum omnium a vobis Domi-
nos dexteram tuae Majestatis cxlende. Per. nus pericula removeat, et perturbationum procellas
Super oblata. — (170) UaecHostia, Domine, quae- miseratus excludat. Amen. Tentatoris fraudes atque
sumus, emundet noslra delicta, et sacrificium cele- G molimina dissolvat, et vos adversus eura cauios at*
brandum subdilorum tibi corpora menlesque saucti- que invincibiles faciat. Amen. Conlinuae pacis vobis
ficet. Per Dominum noslrum. muncra tribuat, et vos in portu tranquillitatis ac
Prmfatio.—Vere dignum et juslum est, sequum et securitatis propitiatus constiluat. Amen. Quod ipse
salutare, nos libi semper et ubique gratias agere, praestaredignetur.
Domine sancte, Pater omnipolens, seterne Deus : et Ad Complendum,— Muneratua nos, Deus, a delec-
le omni lempore collaudareet benedicere, quia in le talionibus lerrenis cxpediatil, ct cceleslibus semper
vivimus, et movemur, et sumus. Et nullum lempus instruant alimenlis. Per.
nullumque momenlum est quod a beneficiis pielatis DOMINICA V POSTTDEOPIIANIAM.
luse vacuum transigamus. Variis elenim solemnita- Familiam luain, quaestimus, Domine, conlinua
tum causis, salutarium nobis operum tuorum et pietaie custodi, ut quoe in sola spe gratiae coelestis
munerum memoria praesentisvitoe tempora exornat. inuitiiur, lua semper proteciione muniatur. Per Do-
Unde et nos vel innovante laetitia praeteriti gaudii, minum.
vel permanentis boni tempus agnoscentes, indefessas Super oblala.— Hostias tibi, Domine, placalionis
Majeslati tuoe grates cxsolvimus.Per Christum Do- offerimus,. ut ct delicta nostra miseratus absolvas,
minum nostrum. D et nuiautia corda tu dirigas. Per.
Bcnedktio.— Oinnipotcus Deus vos ab omniumi Prmfatio. — Vcre dignum et justum est, aequumet
peccalorum maculis emundet, qui leprosum suppli- salutare, nos libi semper et ubique gratias agere,
cem lactu proprio dignatus est cmundare. Amen. Domine sancte, Patcr omnipotens, seterne Deus : et
Quique cenlurionis servum non aspernatus esl visi- tibi hanc immolationis hostiam offerre, (175) quai
tare, ipse cordium vestrorum hospitium dignetur est salutifera et ineffabilediviusegraiiaesaciamenlum,
imsericordiler iniroire. Amen. Sicque vos fidei suoe ; quaeofferlura plurimis, (174 ) et unum Chrisli cor-
jilenitudine iuformet, ut cum sanctis suis in coelorurai pus sancti Spiritus infusione periicitur; singuli acci-
regno accumbere concedat. Amen. Quod ipseproes- piunt Cliristum Doniinum, et (175 ) in siiigulis por-
lare. tionibus tolus est; nec (170) per singulos minuitur,
a In Cod. Reg. Suec. ct in Edit. Pamel. omittitur cem heb.domadae post Theophania cum singtilis
haecDom. cum caeteris post Epiphaniuii , quod niu- Evangelijs; et inira iilas hebdomadas multae saepe
lilalionis argumentum videtur. In Kalend. Rom.,, feriui tanquani soleniucs noiantur, ut fer. 4, fer. 6,
uulla Dominicarumfacta mciilione, assignaiiiur de- Sabbatum, in quibu* etiam itidicuniur Evangelia.
48 LIBER SACRAMENTORUM. 50
sed integrum se praebet in singulis. Proplerea ipsi A Valentinimartyristuinatalitia colimus, a cunctis ma-
qui sumimus communionem bujus sancti panis et lis imminentibus ejus intercessione liberemur. Per
calicis, (177)!unumChristi corpus efficimur.Per ipsius Domiuum noslrum.
itaque Majestatem te supplices exoramus, ut nos ab Super oblata. — Oblatis, Domine, quaesumus, pla-
omnibus emundes conlagiis vetuslatis, et in novitate care muneribus, 29 et, inlercedente bealb Valen-
vjtoeperseverare concedas. Per Christum. tino mariyretuo, a cunctis nos defende periculis.
Benedktio. —Deus, qui bonum seraen in sua Ec- Per Dominumnostrum.
clesia serere consuevit, in vobis illud conservare at- Ad Complendum.— Sit nobis, Domine, reparatio
que multiplicare nunquam desistat. Amen. Zizanio- mentis et corporis coeleste mysterium, ut cujus ex-
rum superseminalorem a vobis procul repellat, et stii sequimur actionem, sentiamus effectum. Per.
verbi pabulo vos indesinenter reficiat. Amen. Quo XIIIKAL.MARTII.—(179) b CATnEDRA SANCTI PjtTRI.
cum dies judicii advenerit, a reprobis separati, ad Deus qui beato apostolo tuo Pelro, collalis clavi-
dexteram judicis sistamini, et in bealissimo ipsius bus regni coeleslis, animas ligandi atque solvendi
regno collocemiBi. Amen. Quod ipse prsestare. (180) pontificiumtradidisli, concedeut intercessionis
28 Ad Complendum.— Quaesumus, omnipotens cjus auxilio a peccatorum noslrorum nexibus libere-
Deus, ut illius salutaris capiamus effectum, cujus per B mur. Qui vivis et regnas.
haec mysteria pignus accepimus. Per eumdem. Super oblata.—Ecclesise tuse, quaesumus,Domine,
Super populum. — Ecclesiae luoe, Domine, voces preces et hoslias beati Petri apostoli commendet
placatus admitte, ut, destructis adversitalibus univer- oratio, ut quod pro illius gloria celebramus nobis
sis, secura tibi serviat libertate. Per. prosit ad veniam. Per Dominum.
DOMINICA VIPOSTTHEOPHANIAM. Prwfutio. — Vere dignum et justum est, sequum et
Prassta, quaesumus, omnipotens Deus, ut seinper salutare, nos libi semper et ubique gratias agere,
ralionabilia meditantes, quae libi sunl placila, et Domine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus; et
diciis exsequamur et lactis. Per. te laudare mirabilem Deum in sanctis tuis, in quibus
Super oblata. — Hoecnos oblatio, Deus, mundet, glorificatus es vehemenler. Per quos Unigeniti tui
quaesumus, et renovet et gubernel et protegat. Per sacrum corpus exornas, et in quibus Ecclesiaetuse
Dominum. fundamenta constituis, quam (181) in patriarchis
Prmfatio. — Vere dignum et justum est, aequumet fundasli, in propbeiis proeparasii, in apostolis condi-
salutare, nos tibi sempcr et ubique gratias agere, disli. Ex quibus beattim Petrum apostolorum princi-
Domine sancte, Pater omnipotens, aelerne Deus : ad pem, ob confessionem Unigenili Filii tui, per os
cujus immensam pertinet gloriam, ut non solum mor- C ejusdem Verbi tui confirmatum, in fundamento do-
talibus tua pietate succurreres, sed de ipsa etiam mus tuae, mutato nomine, ccelestium claustrorum
mortalitate nostra nobis remedium provideres, et prsesulem cusiodemque fecisti, divino ei jure con-
perditos quosque unde perierant, inde salvares. Per cesso, ui (182) quae statuissct in terris, servarentur
Christum Domiuumnostrum. in ccelis. In cujus veneratione hodierna die Majestati
Benediclio.—Deus qui mare suis pedibus fecit esse tuae hoecfesia persolvimus, et graliarum ac laudis
calcabile,'vobis quidquid est noxium ipse substernat. Hostiam immolamus. Per quem Majestalem.
Amen. Contrarios immundorum spiriluum molus Ad Complendum.— Loelificetnos, Doraine, munus
compescat, et vos in sua pace confirmet. Amen. oblaium, ul sicut in apostolo tuo Petro te mirabilem
Crucis suocnavi inler mundi fluclus gubernet, et in prsedicamus, sic per illum tuoe sumamus indulgenliae
liltus beaiae perennilatis perducat. Amen. Quod ipse Jargilatem. Per.
prsestare dignetur. Super populum. — Benedic, quaesumus, Domine,
Ad Complendum.— Ccelestibus, Domine, pasti de_ plebem tuam; et beali Pelri npostoli tui precibus
liciis, quoesumusut seraper eadem per quaeveraciter tribue consequi tuae defensionis auxilium. Per.
vivimus appetamus. Per. VI KAL.MARTII. — c NATALIS^ (185) SANCTI MATTHIJB
APOSTOLI.
Super populum.— Conserva populum tuum, Deus, J)
et tuo nomini fac devotum, ut, divinis subjectus offi- Deus, qui beatum Maithiam apostolorum tuorum
ciis, et temporalia viriliter et seterna dona percipiat. collegio sociasti, tribue, qusesumus, ut ejus inler-
Per Dominumnoslrum. ventione, 30 lu8Bc'rca nos pietatis semper viscera
XVIKAL.MARTII. — ( 178) NATALIS SANCTI VALENTINIsentiamus. Per Dominum.
" MARTVRIS. Super oblala. — Deus, qui prodiloris apostatserui-
Prsesla, quaesumus,omnipotens Deus, ut qui beati nara, ne apostolorum tuorum (184) numerus sacratus
a Abest martyris a Cod. Reg. Suec. In 1 Theoder. ad distinctionem alterius festi Calhedroesancti Petri
anie natalem sancti Valcntini notalur vn Idus Febr. Amiochiw,die 18 Januar., quod uirum antiquis co-
Translatio sanctmHetena?reginw; el IVIdus Febr.: Na- gnituin. Consule observalionem nostram ad no-
tal. sanctwScholaslicmvirg. Post festum sancti Valen- iam 179. Kalend. Rom. Joan. Fronlonis utrumque
tini ibidem addilur : Eodemdie nal. sanclorumVitalis, festuin nescit, ut et Codex Reg. Suec.
Felkulm ei Zenonis. c Omiltitur hoc feslum in Kalend. Rom. et in
b In Ed. Vatic. et Gussanvil.Cathedra sancti Petri Cod. Reg. Suec. In 1 Tbeoder., immediate post nat.
in Jioma, quod minime habent alii Codices edili.aut sancti Matth., sequitur festum sanctarum Perpetuae
ms<. Recenter itaque additum suspicamur, in Roma, ct Felicitatis.
51 SANCTIGREGORIIMAGNI 52
perfectione careret, beatiMatthiaceleciione supplesti, Anienubus
t beaii Gregorii meritis, ab omnibus nos
praesenlia munera sanciifica, et per ea nos gralioe absolvat peccotis. Per.
tusevirtute confirma. Per. VIIIKAL.APRILIS.— (180) B ANNUNTIATIO ANGELI AD
BI:ATAMMARIAM.
Prmfatio. —Vere dignum et jusliim cst, aequumet
salutare, nos tibi semperet ubique graihs agere, Deus, qui in (187) be:itsa Miiriae virginis ulero
Domine sancle, Paleroinnipoiens, aeieme Deus : et Verbum luum , angelo annunlianie, carnem susci-
le laudare mirabilem Deum in beatis aposlolis tnis, pere voiuisti, prsesia supplicibus luis, ut qui vere
in quibus glorificatus es vehemenler. Per quos Uni- eam Geniiricem Dei creiliinus, ejus apud le inier-
geniti tui sacrum corpus colligis, et in quihus Eccle- cessionibus adjuveniur. Per eumdcm.
sise tuse fundainenla constituis. Unde poscimus cle<- Ad Missain.— Deus, qui hodiema die Verbum
mentiam luam, piissime omnipoiensDeus, ni inlcr- tuuin iu (188) beatas Yirginis alvo (189) iiicamari
cessione beati apostoli lui Malihiae,cujus p;issionis voluisti, 1'ic nos iia praesentem(190) soleinnitatein
triumphum solemniter celebramus, mereamur a pec- peragerc, ul tibi— placere valeainus. Pcr eumtlem.
catorum nostrorum nexi'>us sohi, et aeternae^iiae Super oblala. Altari tuo, Domine, superposita
felicitati reddi, ati|ue sanctorum luoruni ccetibus miinera Spirilus sanctus assumat, qui bodie beatse
connumerari. Per qiiem. ] Mariseviscera splendoribus suacvirtutis replevit. Per
B
Benedictio.— Deus, qui vos in aposlolicis tribuit Dominumiiostrutn.
consistere fundamcnlis, benedicere vobis dignetur, Prmfalio. — Vere digmim el justum est, aequum
beali aposloli sui Matthie intercedeniibus meriiis. et salutare, nos libi seniper el ubique gratias agete,
Amen. Defendalquevos a cunclis adversis, apo*toli- Dominesancte, Pater omnipolens, oelerne Deus, per
cis prsesidiis, qui vos corum voluit ornari et mune- Cliristum Doniiiiiiin noslrum : queni pro salute ho-
rari exemplis et documentis. Amen. Quo per eorum lninum nasciturum Gabriel archangelus nunliavit,
inlercessionem perveniatis ad aclernaepatrioehacre- virgo Maria Spiritus sancti cooperalione coucepit; ut
ditaiem, per quorum doctrinam tenetis fidei integri- quod angelica nuntiavit sublimitas, virginea crede-
lalein. Quod ipse praestare dignetur. ret purilas, ineffabilisperliceret Deitas. Illius ilaque
Ad Complendum.— Proesla, quoesumus, omnipo- optamus, te upiiulanle, cernere faciem sine coufu-
tens et misericdrs Deus, ut per hoec sancia, quae sione, cujus lncarnaiioiiis gaudemus solemnitate.
Per quem Majesiatem.
sumpsimus, intervenienlc beato Matthiaapostolo tuo,
veniam conseriuamur el pacem. Per Doniinuin. Ad Complendum.— In mentibus nostris, Domine,
crae fidci sacramenla confirma, ut qui concepluin
Super populum.— Percipiat, Domine, quaesumus,'
populus luus, iniercedenle be;ilo Matilua apostolo Q ' de Virgine Deum verum et honiinem confilemur,
s ilutiferaeresurrectionis poteutiam ad aeter-
tuo, misericordiam, quam deposcii, et quara prcca- per ejus
tur bumiliter, iudulgeiiliain consequaiur cl pacem. nam mereamur pervenire Letiliam. Per.
Per Domiuum. Super populum. — Protege, Doinine, famulos tuos
— NATALIS subsidiis pacis, 32 et bealae Mariae[iairociniis con-
IV IDUSMARTH. SANCTI GREGORH TkVX.
fidentes a cunclis hostibus redde securos. Per.
Concede, quaesumus,Domine, fidelibus luis digne Alia. — Gratiam luam, qtiaesumus,Domine, nien-
saticti Gregorii pontificis iui delebrare soleuinia, ut tibus nostris infunde, ut qui angelo nuniiante Cbrisli
ejus e't bic ex"perian'tu'rauxilia, et aetemis effecli- Filii tui Incarnationem cognovimus, pcr passionem
bus app^eljencl&fit. Per. el crucem ad resurreclionis gloiiam perduca-
a Super oblata. — Ilostias, Domine, quas nomini ejus mur. Qui lecuin vivit et regnat Deus.
tuo sacrandas offerimus, sancti [Gregorii prosequa- A't'o. — Oinnipolens sempiterne Deus, qui coaeter-
lur oraiio, per'quam noset expiari facias, etdefcndi. nttm libi Filiimi hodie pro mundi salute secu;idum
Per. carnem Spiritu sancio concipiendum angelico mini-
31 Prwfalio.—Vere dignum et justum est, acquum sterio beat;e Mari;e semper virgini declarasti, adesto
et salulare, nos tibi sernper el ubique gratias ;igere, D propitius populoluo, ut ad ejus Nativitatem, (191) pa-
Domine sancte, Paier omnipoteus, aeiernc Deus : ce concessa, liberioribus animis occutramus. Per
qttia sic liibuis Ecclesiam tuam sancti Gregorii pon- euiudem.
lificis tui commetiiorationegaudere, ul cam illius et Alia. — Exaudi nos, Domine sancte, Pater omni-
festivitale laeliliccs, ct exemplo piae convenationis potens, ooterne Deus, qui per bealae Mariaesacri
exerceas, et verbo praedicationiserudias, grataque uteri (192) divinaegratiae obumbralioneinuniversum
\ibi supplicaiione tuearis. Per. munilum illuminare dignalus es, el praesta ut quod
Ad Complendiiin.— (18.'.) Praeslcnt nobis, quoesu- nostris meritis non valemus obtinere, ejus adipisci
mus, Domine, tua sancta proesUium,quod, interve- pra.sidiis mereamur. Per Dominumnosiriim.
11In Cod. Reg. Suec. lenifn'r hocc Oratio : Amnie ut boc festtimoctavo die anteCbristi Naiiviiatemoe-
nobis, Domine, ul animrc fainuli lui 'Gregorii prosit lebniretur, quodiemporeQuadragesimse,uihil de san-
oblalio, quam immolaudo loliits niundi iiibuisti re- ctiirumsclemnitulibus...convcnitcelebrari.Assignaiur
laxari delicla. Sic legi quibusdam in Codicibusobser- lamen boc fcsluiiidie 25 inensis Martii, in Kalend.
vat Pnmelius. iu Cod. Reg.Suec. apud Painel. el in orani-
b ObservalJoan. Fronto, iu nulis ad Kalend. Roni., Roni.,
bus ed. libris Sacrauicuiorum.
a ConcilioToletauo x, an. 656, cau. 1, cauium esse
 55 LII3ERSACRAMEiNTORUM. 54
Alia. —Beatseet gloriosaesemperque virginis Dci A oiniiia Doctoris Genlium protectione muniamur.
genifricis Marioe nos, Domine, quoesumus,merila Per.
consequantur, et luam ndbis indiilgentiamsemper Super oblaia. — Intende , quoesumus, Domine,
implorent. Per. Hostias familiae tuae, et quam sacri muneris facis
Alia.—POrrigC nobis, Deus, dexleram luam, eti esse participem, tribue (198) ad ejus plenitudinem
'per intercessionem bealae et gloriosoe semperque: pervenire. Per.
'virginisDei geniiricis Mariaeauxilium nobis supemaes Prmfuiio. — Vere dignum et jtislum est, oequum
Virlutis impende. Per eumdem. el salutare, nos tibi semper el ubiquegratias agere,
IN(195) SEPTBACESIMA a. Domine sancte, Paler omnipotens, aelerne Dcus :
Concede,quaesumus,omnipotens Deus, fragilitatii qui rationalem creaturam, he, temporalibus dedita
hostraesufficienliam competeiiiem, ut suoe rcpara- bonis, ad praemia sempiterna non tendat, *eadispen-
tionis effectum, et pia conversatione recenseat, et; satione dignaris erndire, ut nec casiigulionedeficiat,
cum exsultafionesuscipiat. nec prosperitatibus insolescat, sed hocpotius fiat
Super oblala.— Concede nobis, misericors Deus, ejus gloriosa devotio, quo nullis adversitatibus
et digne luis servire semper altaribus, et eorum obruia snperetur. Per Christum Dominum.
perpetua participatione salvari. Per. B Benedictio.— Det vobis Dominusnosse mysleria
Prwfatio. — Vere dignum et jusium est, aequum regni Dei, qui jam dare dignatus est auditum verbi
et salulare, nos tibi semper et ubique graiias agere, sui. Ainen. Sicque menies vestras seminissui copia
Domine sancle, Paier omnipotens, acterne Deus: repieat, ut in vobis illud sibi placite fruclificarecon-
quia per ea quae conspiciuulur instruimur qui- cedat.Amen. Et iia vos ab omni tentatione muniat,
bus mndis ad invisibilia tendere debeamus. De- quatenus(199) triceni, sexageni, atque cenleui fru-
nique commonemur,anni ducente successu, de prae- ctuspro suaegraliae distributione, magnificenliamu-
terilis ad fulura, de vetustatein novitatemvilaetrans- neret. AinUn.Qtiod ipse.
ire, (194) ut, terrenis sustenlalionibus expediti, 345Ad Complendum.— (200) Adsit nobis, ;quae-
coelestisdoni capiamus desiderabiliusuberlatem. Et sumus, Domine, cibus «acer, potusque saluiaris, qui
(195) per eum cibum qui beneliciis praerogatur al- el temporalem viluin muniat, «t ptaestet sciernam.
ternis 33 perveniamusad vicium sine fine mansu- Per Dominumnostrum.
rum, Jesum ChristumDoniimininoslrum.Terquem. Super populum. — Tuere, qusesumus<,Domine,
Benedktio.—Omnipotens Deus ita stadium vestri plebem tuam, et sacram solemnitatem recolentem
cursus dirigere dignetur, ut bravium vos oeternre graiiae ccelestislargiiate prosequere, ut, visibilibus
vilae comprebenderefaciat. Amen. Et ita vos absti-1Q adjula solatiis, ad iuvisibiliabona promptius incile-
nentiae armis circumdet,>utnullis vitoehujus oneri- lur. Per.
bus a (190)perventione retardemini. Amen. Quique UOMINICA c IS QUraQUAGESIMA.
vos viueam suam vocare vobisquesanctos operarios Preces nostras, quoesumus,Domine, clementer
mittere dignaius est, ipse vos sua gralia digneiur exaudi, atque a peccatorum vinculis absolutos ab
excolere, ut denario viiae perennis munerare non omni nos adversilfltecuslodi.rPep.
abiiuat. Quod ipse praestare. Super obtata. —UsecHostia, Domine, qusesumus,
Ad Complendum.— Fideles tui, Deus, per tua emundet nostra .delicfa, {201) tet sacrificium cele-
dona firmeniur, ut eadem el percipiendo renuirant, brandum subditorum libi corporalueiitesque sancti-
et quserendosine fine percipiant. Per. ficet. Per.
Super populum.—'Preces populi tui /quoesumus, Pimfatio.—Tere dignum et justum e$t, oequuni
Domine,clementer exaudi, ut qui juste pro peccatis etsaluiare, nos tibi semper et ubiquegralias agere,
nostris affligimur,pro tui nominis gloria misericor- Domine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus : et
diter liberemur. PerDominum. (202) Majeslalem tuam (205) d cernua devotione
(197) INSEXAGESIMA b. exorare, ut modulum lerrenae fragilitaiis aspiciens,
Deus, qui conspicisquia ex nulla nosira actione D ] non in ira tua pro nostra pravilate nos arguas, sed
confidimus, concede propitius ut contra adversa immensa clementia purifices, erudias, consoleris.

aInCod. Reg. Suec. et ;in '1 Tbeoder., in Sep-
tungesimo.In utroque aildilur, ad sanclum Lauren-
tium, et in Theoder. foris inurum. ln Cod. Pamel. :
Slutio ad sanctum Laurenllum,sine ullo addilo. Ea-
dum assignatiir in Kilend. Rom. cuih Evang., quod
eiiani nmic legitur. Prima Oratioubinue est : Prcces
populilui, ut in oflicio Septuagesimsenuuc etiam ha •
benir.
b Apud Pamelium, consenlienlibusMss. nostris,
siaiio est ad sanclumPuulum. Ua eiiam in Kalend.
ROIII.,uhi Evangel. nracscribitui', Cumlurba pln-
rima..cit:., ui in liodieruis Missalibus.Porro quid
inielligerentveteres per stationem docere videtur
Tertullianus, nb. de Orat. : Similiter,jnquit, de s'a-
tionnmdiebus,nqfi pulant pleriqne sacrificiorumOra-
lionibus intervcniendmn,quod stalio solvenda sil at-
cepto corporeDoiuini. Consuleeruditorum notas ad
Iiunclocuui.
c Apud Pantel., et in Codicibusnostris M-s. ad-
ditur , ad sanctum 1'elrum. Ita in K;<lend. Rom.,
ubi Evangel. est, Awunpsit J. duodecim, ut boilie
quoquu legitur. Homil. 2 sancti Gregorii in idem
Evangelium babiia liiit DomiuicaQuinquagesiinae,iu
sancti Peiri Basilica.
<•Ita quoipie iu Cod. Gemet., et in duobus Theod
In Edil. Vatic et Gussanvill.legiturcongrua.
55 SAKCTIGREGORIIMAGNI 56
Qui cumsine te nibil possimus facere quod tibi sit A Super populum.— Inelinantes se, Domine, Ma-
placitum, lua nobis gralia sola pracslabit ut salubri jestati tuoepropitiatusintende, ut qui divinomunere
conversationevivamus.Per Cliristum. sunl refecti ccelestibus semper nutriantur auxiliis.
Benediclio.— Omnipotens Deus sua vos bene- Per Dominumnostrum e.
dictione confirmet, et immiuenti quadragesimali f FERIA VINTRA QUINQUAGESIMAM.
abslinenliaeaplos efficiat.Amen. Quique caccosup- Deus, qui culpa offenderis, pcenitentia placaris,
plicanti per divinitatis potentiam lumen restituit, preces populi tui supplicantis propitius respice, et
caecitatemvestri cordis clementissimus illuminator flagella tuae iracundioe, quoe pro peccatis noslris
abstergal, et Iucis suaeradiis mentcs vestras bcni- meremur, averte. Per.
gnus illustrel. Amen. Quatenus, vitiorum sordibtis Super oblala. — Sacriflciisproesenlibus, Domine,
emundati, et charilalis ardore solidali, ccelestem auoesumus,inlcnde placatus, ut et devotioni nostroe
baereditaiempercipere valeatis illaesi.Amen. Quod proficiantet saluti. Per Dominum.
ipse prsestaredigneiur. Prafatio.—Ycredignumet justumest, oequumet sa-
a Ad Complendum.—Repleti sumus, Dnmine, do- lutare, nostibi semper et ubique gratias agere,36 R°-
norum participationecoelestium;praesta,quoesumtis, mine sancte, Pater omnipotens,seterneDeus:quoniain
uteadem et sumamusjugiter, et incessabiliier ain- I illa festa remeant quibus nosirae morlalitati procu-
biamus. Per. ratur immoriale cbmmercium, ac temporali viiae
Super populum.— De multitudine miscricordioe subrogalur aetemitas; et (208) de peccati pcena,
tuae,Domine,populum tibi prolege confiieulem, el peccata mundantur, mirisque modis conficitur de
corporalilergubernatum.pioemeniisaffeclu, tuis mu- perditione salvatio, ut status conditionis humanoe,
neribus assequendiseffice promptiorem. Pcr Domi- qui per felicitatis insolentiamvenit ad tristitiam ,
num nostrum. bumiliset modestusad oeiernagaudiaredeatper mce-
" JEJUNH. rorem. PerCbristum.
35 FERJAIV.— (204)CAPUT
c — Ad Complendum— Ccelestis doni benedictione
(205) Ad Collectam. Concede nobis, Domirie, percepla, supplices te, Deus omnipolens, depreca-
prsesidiamililiseChristianaesanctis inchoarejejuniis, mur, ut hoc idem nobis et (209) sacramenti causa sit
ut contra spirilales nequitiaspugnaturi coniinentiae
et salutis. Per.
muniamur auxiliis. Per.
d AdMissam.— Prsesta, qusesumus,Domine,fide- Super populum.— Parce, Domine, parce populo
in tua mi-
libus tuis, ut jejuniorum veneranda solemnia, et tuo, ul, dignis flagellationibuscastigatus,
seratione respiret. Per.
congruii pietate suscipiant, el secura devolione per- .
' FERIA VI1NTB.A QUINQUAGESIMASI.
currant. Per.
Super oblala.— Fac nos, Domine, quoesumus,hi'0 Incboata jejunia, quaesumus,Domine,benigno fa-
muneribus offerendis eonvenienter aplari, quibus vorc prosequere, ut observantiam,quam corporaliler
ipsiusvenerabilis (206) sacramenticelebramusexor- exbibemus, mentibus eliam sinceris exercere va-
dium. Per. leamus. Per Dominum.
Prwfatio. — Vere dignum et justum est, aequtim Super oblata. — Sacrificium, Domine, ( 210 )
et salulare, nos libi semper et ubiquegraiias agere, observantiaepascbalisquod offerimus,praesta, quae-
Domine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus: sumus, ut tibi et mentes nostras reddat acceptas, et
qui corporalijejunio vitia comprimis, mentem ele- continenlioepromplioris nobis tribuat facultalem.
vas, virtutem Iargiris et prsemia.—Per Christum. Per Dominum.
Ad Complendum.— Percepta nobis, Domine,proe- Prmfatio— Vere dignum et justum est, sequtimet
beant sacramenta (207) subsidium, ut el libi grata salutare, nos tibi seraper et ubique gratias agere,
sint nostra jejunia, et nobis proliciant ad medelam. Domine sancte, Pater omnipotens, oelerne Deus :
Per. elmajestatem luam suppliciter deprecari, tif intelli-
a ln Cod. Reg. Suec. Oratio, ad Compl.est: Quce- ) noiatur«rf Vesperos, singulis Quadrag. diebus,quoe
sumus,omnip. Deus, ut qui cmtesliaatimenla perce- non soltim in Codd. aliis Editis desideratur, scd
pimus, per hwc conlra adversa omnia muiiiainur. etiam in Ms. Reg. Suec, qui raro a Pamel. discre-
Abest baecOratio a Cod. Pamcl., quod observamus pat.f Tbeodcr. Mss.exhibenl has Oral. ad Vesperos.
ui eos aliquandominiineconvcnireostendatur. Officiaferiae5 per lotam Quadragesimam inter
b Deestcaputjejunii in Cod. Reg. Suec, licet apud ea sunt quse Grimoldus abbas dicil olim luisse vir-
Pamel. legatur. gulis antepositis jugulata; instiiuta enim postea a
c In Cod. Pamel., consentienle C. Reg. Suec, Gregorio juniore lestalur Micrologus,c. 49. Hoec
logitur : Collecta ad sanclam Anasl. Concede «o- Painclius. Idem fere seniit Joan. Fronto, in Kalend.
bis, elc. El postea : ad Missamslalioad sanctamSa- Roin., ubi hacc feria ciim sequenii noiatur, additis
binam. In Kalend. Rom. lanlum cxslat : Fer. 4 , stationibusel indicaiis Evangeliis,quaeadbtic legun-
ad sanclamSavinam.Evaiigcl.est : DixitJ Cum tur iis dicbus. De Sabbato siletur. Apuil Pameliura.
jejunatis. In Gemet. ct 1 'lheod. praimiitilur Bene- slatio fer. 5 est ad sanctum Georgium,et fer. 6 ad
dictiocinerum. sanctosJoannem et Paulum,quaein KalendarioRom.
d Id minime legitur in Cod. Reg. Stiec. in quo designalur litulo Pammachii. CodexPamel. pro sta-
eliam multa desunt qus?exsiant in Cod. Pamel. in lione Sabbati habet : ad sanclumTryplwnem;codo;
hac fcr. 4. Reg. Suec. nibil habet nro Sabbato,
e In Ed. Pamel., post omnes alias Orat., u»>aan-
57 LIBER SACRAMENTORUM. 58
genlise noois spirilum benignus infundas, quo vel A Cbristum Dominum nostrum : qui continuatis qua-
ipsi ralionabiliter agenda cernamus, vel eis, qui draginta diebus et noctibus hoc jejunium non esu-
(211) inutilia sentiunt, indicemus, esse (212) riens dedicavit; poslea enim esuriit non lam cibuui
censendum; nee studia nostra sectemur, sed offe- hominum quamsalulem; nec escarum saecularium
rentibus meliora subdamur. Quoniam haec apud epulas concupivit, sed animarum desideravit potius
te sapientia est quae non suis inhaeret viiiis, sed un- sanctitatem. Cibus namque ejus est 38 redemptio
decunque prolatam diligitveritatem. Per Christum populorum. (215) Cibus ejusest totius bonai volun-
Dominum. tatis effeclus : qui nos docuil operari-, non cibum,
Ad Complendum.— Spirilum nobis, Domine, tuae qui terrenis dapibus apparatur, sed eum qui divina-
charitatis infunde, ut quos uno ccelesti pane satiasli, rum Scripturarum lectione percipilur. Per quem.
tua facias pietate concordes. Benedktio. — Benedicat vobis omnipoiens Deus,
Super populum. — Guberna, Domine, quoesumus, qui quadragenarium numerum in Moysi et Eliae
plebem tuam , et tuis beneliciis semper accumula, necnon et Mediatoris nostri jejunio consecravit, con-
ut et praesentis vitse subsidiis gaudeat, et seternae. cedatque vobis ila transigere proesenlis vitae dispen-
Per. sationem , ut, accepto a Patrefamilias remuneralio-
37 SABBATO 1NTRA QUINQUAGESIMAM. B nis denario, perveniatis ad peccatorum omniiim re-
omnibus
Exaudi nos, miserator et misericors Deus, et con- missionem, et ad gloriosam cum sanclis
vir-
tinentiae salutaris propitius nobis dona concede. Per resurrectionem. Amen. Detque vobis spiritalium
lutum invictricia [Forte, victricia] arma, quibus
Dominum nostrum.
— , Do- exemplo Domini devincere valeatis antiqui hostis sa-
Super populum. Prsepara nos, qusesumus
lentamenta. Amen. Quo non in solo pane,
mine, hujus abslinenlise festivis officiis, ut hsec sa- gacissima
crificia venerauda sobriis semper mentibus celebre- sed in omni verbo quod de ore ejus procedit, spiri-
talem sumentes alimoniam, per jejuniorum obser-
mus. Per.
vationem et caeterorum bonorum operum exhibiiio-
Prmfalio. — Vere dignum et justum est, oequum nem
et salutare, nos tibi semper et ubiqua gratias agere, percipere mereamini immarcescibilem glorise
coronam. Amen. Quod ipse praestare dignetur.
Domine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus : e,t
Ad Complendum.—Tui nos, Domine, sacramenli
Majesialem tuam suppliciter deprecari, utmenlem sancta restauret,et a vetustate purgatos in
nostram tibi placitam benignus efficias, quae non lan- libatio
salutaris faciattransire consorlium. Fer.
tnm speciem bonitatis oslendat, sed justitioe fructi- mysterii
bus illuminata c arescat, luaeque semper dedila Ma- Super populum. — In populum tuum, quaesumus,
benelicia desiderata percipiat. Qui necessa- Q Domine, benedictio copiosa descendat, indulgentia
jestaii, fides sancta succrescat,
riis prosequi muneribus non omittis quos luo cultui veniat, consolatio iribuatur,
redemptio sempiterna flrmetur. Per.
praestiteris convenienter intenlos. Per Christum Do- Alia. — Da nobis, qusesumus, omnipotens Deus,
minum noslrum.
Ad Complendum. — Tribue nobis, omnipotens aeternsepromissionis gaudia quserere, et qusesita ci-
lius invenire. Per.
Deus, ut dona ccelestia, quse debito frequentamus Alia. — Adesto, qusesumus, Domine , supplicatio-
obsequio, salutaria nobis jugiter sentiamus. Per.
nibus nostris, et in tua misericordia confidentes ab
Super populum.—Tuere, Domine, populura tuum,
clementer omni nos adversitate cuslodi. Per Dominum no-
et ab omnibus peccatis emunda, quia
nulla ei nocebit adversitas, si nulla dominetur ini- strum. —
Alia. Concede, qusesumus, omnipotens Deus,
quitas. Per.
* IN QUADRAGESIMA. ut per annua Quadragesimalis exercilia (214) sacra-
menti, et ad inielligendum Chrisli proficiamus ar-
Ad Missam. — Deus, qui Ecclesiam luam annua canum , et effectus ejus digna conversatione secte-
Quadragesimali observatione purificas, praesta fami- mur. Per.
liae tuse ut quod a te obtinere abstinendo nililur, n (215) Per lolam Quadragesimam, quolidianis die-
•>hoc bonis operibus exsequatur. Per Dominum.
bus, finita Missa, episcopus el clerici discedunt, el
Super oblata. — Saerificium Quadragesimalis initii exuunlur sacris vestibus, et tunc redeunt ad Vesperos.
solemniler immolamus, te, Domine, deprecantes, Etnullus clericus in ecclesia (216) stal operlo capite,
ut cum epularum reslriclione carnalium a noxiis nisi habeal infirmilatem, ullo tempore.
quoque voluptatibus lemperemus. Per Dominum. FEJJIAII 1NTRAQUADRAGESIMAM c.
Prmfatio. — Yere dignurn et justum est, aequum Converte, nos, Deus salutaris noster, et, ut nobis
et salulare, nos tibi semper et ubique gratias agere, jejunium Quadragesimale proficiat, mentes nostras
Domine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus, per 39 cceleslibus instrue disciplinis. Per.
a Al., in Quadragesimo. Apud Pamel. additur Ad Edilis, tum Mss., excepto Pamel., ubi habes hoc bo-
sanctum Joannem in Laleranis. In Kalend. Rom. tan- nis moribus. Hic Cod.Reg. Suec. in mullis discrepat
tum : Ad Lateranis, assignato Evang. Ductus est a Pamel.
Jesua.elc. Ilom. 16 sancii Gregoiii in Evang. legi- c Pamel., consentiente Kalend. Rom., addit: Ad
lur liabita in basilica sancli Joannis quw dicitur Con- sanctum Petrum ad vincula. In Kalendario non aliud
slanliiiiana, Dominicai in Quadrageshna. nunc legitur.
*>Iia Cod. Reg. Suec, consentientibus aliis tum assignatur Evang. quam quod
g9 SANCTI GREGORII MAGNl (ift
Super oblata. — Accepta tibi sit, Domine , nostroe .A exatidi, et contra cuncta nobis adversantia dexteram
devotionis oblaiio,qnoe et jejunium nostrum, leope- luse Majestalis extende. Per Dominum nostrum.
rante, sanclificet, el indulgenliam nobis tuaeconso- Alia. — Devotionem populi tui, Domine, qua>su-
lationis obtineat. Per. mus, benignus intende, ut qui per abstinentiam ma-
Prmfatio. — Vere dignum et juslum est, oequum cerantur in corpore, per fructum boni operis rcfi-
et salutare, nos tibi semper et ubique gralias agere, ciantur inmente. Per Dominum.
Domine sancle, Patcr omnipotens, seterue Deus : Super oblata. — Suscipe, Crealor omnipotens
qui das escani omni carni, et nos non solnm car- Deus, qtiaejejunanles de tuse muiiificcniiae largiiale
nalibus, sed etiam spirilalibns escis reficis, ut non deferimus, ct pro temporali nobis collata pisesidio,
in solo pane vivamus, sed in omni verbo tuo vitalem ad vitam convene propitiatus seternam. Per Domi-
babeamus alimoniam; nec tanlum epulando, sed nuin nostrum.
etiam jejunando pascamur. Nam ut dapibns et po- — Vere dignum et jusimh est, seqtmm
culis corpora, sic jejuniis ei virtiitibus animae sagi- el Prwfalio.
nantur. Magnam in boc munere salubritalem meiuis Domine salutare, nos libi semper et ubique g.ralias agere,
sancte, Paler omnipoiens, aelerne Deus :
ac corporis contulisti, quia jejunium nebis venera-
qui in aliifientuiii corporis humani frugum copi:im
bile deiiieasii, m ad paradisum, de quo non absti- et in alimentum animarum jejunii
produci jussisti,
nendo decidimus, jejitnando solcmnius redeamus. nobis medicinam indidisti. Te
iiaque supplices in-
Per Chrisium Dominum nostrum. vocamus , ut tibi sit acceptabilejejunium iiosirum,
Ad Complendum. — Saluiaris tui, Domine , mu- et nos a cibis 'absolvas. Per
jejunanies-, peccatis
nere saliati, supplices exoramus, ut cujus laulamur Ghristum.
gustu, renoveiriur effectu. Per eumdem. Ad Complendum.— Tui, Ddmine/perceptiOne sa-
Super populum.— Eslo, Domine, propilius plebi
el a noslris mundemur occultis, let ab ho-
tiwc, et lemporali consolatione non deseras quani vis cramenti,
ad seterna contendere. Per Dominum. stium liberemur insidiis. Per Dominum.
a FERIAIII. Super populum. —Mentes nostras, quaesumus,
Respice, Domine, familiam tuam, et prscsla', ut Domine, lumine luae clarilalis illustra, ut videre
apud te mens nOstra tu» desiderio fulgeat, quoese possimus qux agehda sunt, et ijuoe recla sunt agere
carnis maceralione castigat. Per. valeamus. Per Dominum nostrum.
Super oblata. — Oblatis, Domine/pbicare mune- FERIAc V INTRAQUADRAGESIMAM.
ribus, eta cUriclisnos defende periculis. Suscipe, quacsumus, Domine,preces uostras, et ad
Prwfatio. — Vere dignum et justum est, sequum " aures misericordioc tuae
postulationes sacratae tibi
etsaltttare, nos tibisemper et ubique gratias agere, plebis admitte. Per Dorainum.
Domine sancte, Paler oniuipotens, seterhe Deus, per
Chrisium Domihtim nostrura : in quo jejunantium Super oblata. — Sacrificia, Domine, quocsuraus,
fides alitur, spes provehitur, charilas roboraiur. ista nossalvenl, quae mediciiialibus sunt inslituta
jejuniis. 'Per.
Ipse enim est partis vivus et verus qui subslaniia
8eternitalis'et esca virtutis est. Verbum enim lituin, 41 Prmfatio. — Vere dignum et justum est,
per quodfacta simt omnia, non sohiiii liuinaiiarum aequumetsaluiare, nos libi semper et ubique gra-
mentium , sed ipsorum panis est angelorum. Hunc tias agere, Domine sancte, Paier omnipolens, oeierne
panem minislrare nobis non desinis, et, ut ehm in- Deus : quia compeleiiler aique salubriter religiosa
desinenter esuriarhus, horiaris. Ciijiis carne dtim stint nobis insiituta jejunia, ut corporcsejuciinditalis
pascimur, roboramUr, et sanguine duin potamur, immoderatas coerceamns illecebras, et terrenae dele-
abluimtir. sPe'rquein. Clationis iusoletitm refrepalo, purior atque iran-
Ad Complendum.— Sumpsimus, Domine, celebri- quillior appetitus ad coelestia coniemplatida myste-
talis annuaevutiva'saCramenta : praesla, quaesumus, ria fidelium reddaturauimarum. PerChristum Domi-
ut el teriiporalis vitae 40 nobis (217) remedio pro- D num nostrtim.
vciiiaiil,'et aeternae. Per Dominum nostrum Jesum Ad Complendum.— Tuorum nos, Domine, iargi-
Ghrislurii. tale donorum, et temporalibus attolle praesidiis, et
Super populum. — Ascendant ad le, Domine, renova sempilernis. Per Ddminum nostrum.
preces nostrae, et ab Ecclesia lua cunctam repelle Super populum. — Da, quaesumus, Domine, po-
nequitiam. Pcr. pulis Cliristianis, ei qu;e prOfitenlur agnoscere, et
b FERIAIV MENSIS PBIMI. coelesl': munus diligere qtiod frequentant. Per Do-
Treces nosiras, quaesumus, Domihe, clementer minum.
a Siatio hujnsdiei ex Paiiicl. el Kalend. Rom. est ruinper dissentil a Pamel.
"dd t.anctam Anastasiam. Iflem Evanjel. prspscrihifur c Kalend. Rom. : Ad sanclum Laurenliuin, adFor-
quod iu bodierno oflicio exstat. Idem intelligenduin monsum, quod Pamel. exhibet pr» diversa lect.
de caet. feris, nisi aliter notciiir. Apud eum legilur : Ad sanclum Laur. (orismurum.
bApudPamel.: Fer. 4 heinlbmadmprimm Quadrag. Favet priirius Tlieod., at secuiidus habet : Ad Lau-
ad sanctam %Iar. MajoTem.In Kalend. Ri m. : Mense renl. in Formosa.
vrimo, ad sauctam Mariam. Codex Reg. Suec pa-
 61 LIBER SACRAMENTORUM. 02
e FEBIAVI INTR.A QUADRAGESIMAM. \ jejunia nosira sanctifica, ut quod observantia nostra
Eslo, Dotnine, propifius plebi lua3,et quam tibi profiteturextrinsecus, inlerius operetur. Per Domi-
focis esse devotam.benignorefovemiseratus auxilio. nura nostriim.
Per Dominumnostrum. Prmfatio.— Yere dignum et justuih est, aequum
Super oblala. — Suscipe, quaesumus, Domine, et salulare, nos libi semper et ubique gratias agere,
nostris oblala serViliis, et tua propilius doha sancti- Domine sancte, Pater omnipotens, seleriie Deus :
fica. Per. illuminator et Redemplor animarum nostrarum, qui
Prwfalio. — Vere 'digniifhet jusluhi est, ecqiium nos per pririiumAdam, abstinenlioelege violaia, pa-
et salutare, nos"tibi seihper et ubiqrie gralias agere, radiso ejectos, fortiores jejunii remedib ad aiitiquae
Doiuine sancte, Paler omnipOtens,seierne Deus : palriaebeatithdinem per graiiam revocasti. Nosque
institutionedocuisti quibus observalionibusa pec-
qui jcjuriii observatione et eleemosynarum gratissi- pia
ma largitione nos docuisii nbstrorum consequi re- cafis omnibus liberemur. Per Chrisium Doiiiiuum
media peccaiorum. Unde tuam iriiplorairiusclemen- nosirum.
liani, ut, his observationibus et coeteris bonortini Ad Complendum.— SancliOcationibustuis, omrii-
operum exhibilionibus ihuniti, ea operemiir qiiibns potens Deus, et vitia nostra cureritur, e'l (219) re-
ad aeternagaudia consequenda et spes ndbis suppe- I} mediaiiobis aeterna proveniarit. Per ChrislumDomi-
lat el facultas.Per Christum. num noslrum.
Ad Complendum.—Per hiijus, Domine, operalio- Super populum.— Ab omnibus nos, quaesumus,
uein mysterii, et vilia nosfra purgentur, et justa de- Domine,peccatis propitihs absolve,uVperceptavenia
sideria impleahtur. Per Doininuinnostrum. peccatorum, liberis tibi hieiitibuVserviamus.Per.
Super populum.—'Coriserva,quoesumus,Domine, 43 CD0.MINICA IIIN QUADRAGESIMA.
populum tihim, et a'bomnibus quas miereturadversi- Deus, qui conspicis orani nos virluie destilui, in-
talibus redile seciiruin, rit, franquillitate percepta, terius exleriusque custodi, ut et ab omuibusadversi-
devota libi mcnle desefviat. Pcr. latibus muuiamur in corpore, et a pravi» cogitatio-
(218) SABBATOIN b XIILECTIONIBUS MENSIS PRIMI. nibus raundemur in mente. Per Dominum.
Populum tUum, Domine, quaesnmus, propitius Super oblata. — Ecclesise tuae, Domine, munera
42 respice, atque ab eo fiagella tuaeiracundi;ecle- placatus assume, quaee't misericors «fferenda tribui-
menter averte. Per Dominmnnosirum. sti, el in nostrae salutis potenler efficisiransire my-
Alia. — Drus qui delinquenles perire non paleris, sterium. Per Dominumnoslrum.
sed exspectas, ut coriverlanlur et vivant, debitam, ^ < Prmfatio. — Vere dignum et justum est, seqhum
qucesumus, peccaiis nostris suspende vindictam, et el 'salutare, nos tibi semper et ubique-gratias agere,
praesta propiiius ne dissimulalio cumulet ullionenl, Domine sancle, Paier omhipoteris, selerne Detts:
sed potiusiperjejunium ijmendalio prosit ad veniam. ct Majeslatemtuam suppllciter exorare, Ul mentibus
Pcr. nostris medicinalisobservantiae!lnunusinfundas. E't
Aiia. —Prolector rioster aspice, Deus, ut qui ma- qui hegligentibtisetiam subsidiumferrenoh desinis,
,ori;m nostroruin pondere premimur, percepta mi- beneficia praebeas poiiora devotis. Per Christum
sericordia, libera tibi menie famulemur. Per. Dominurii.
Alia. — Adesto, quoesumus,Domhie, supplicatio- Benedklio. —Omnipotens Deus, jejhnii caelera-
nibus nosiris, ut e»se, te largiente, mcreamur el in- ruinque virlulum dedicalor alqne amalor,sua vos
ter prospera homiles et inter adversa securi. Per. benedictione sanctificel. Amen. Accendat ni vobls
Atia. —Acliones noslraS, quaesumus, Domine,et piaedevulioiiis affectum, et praebeiit supplicaniibus
aspitando praeveui, et adjnvando prosequere, ut suum benignus audilum. Amen. Quaierius mentes
cuncta nostra ftperatioel a le semper incipiat, el per vestraesinceris purgatae jejuniis, bohorum oiniiium
te coapiafiniatur. Per. exubercnt iricremenlis. Amen. ^Quodipse prsestare
Ad Missam. — Deus, qui tribus pueris mitigasli ^dignetur.
flammas igniuni, concede propitius ut nos famulos Ad Comptendum.— Refecli, Domine, pane coe-
tuos non exurat flamraa vitiorufn. Per Chrislum Do- lesli, ad vitam , qusesumus, nutriamur selernam.
minum. Per.
Super oblala. — Praesentibus sacrificiis, Domine, Superpopulum. — Familiara tuam, qusesumus,
a Magnbconseiisubic Pamel., Kalend. Rorn., Co- cum.
dex Reg. Suec. et duoTheod. notarit pro statione : c Apnd Pamelium legitur hic : Dominka vacat.
Ad Apostolos.
h Ila Cod. omhes editi elifiann exarati. Apnd P,i- Sed legendum ex nnstris Mss. et praeserlimex Cod.
Res. Suec. : Die dominicavacal. Sic quoque legitur
meliuinet iu Caleiul. R nn. additur: Ad sanciumPe- in Kalend.Rotn.Ciir atitem dicatur vacare,ex Joanno
irum.Ciun in Mss.habeaiiirxli Lect., suspicatur Joau- Froiitoiie repeie. Certe in Cod. Reg. Suec, in Ge-
nes Froiilo lcgeiidlniiin duodecimaleclione, nimrrum inei., in Tiieod., etc, oflicufti hujns Dominic* as-
e\ Evanicelio,quaeposl midecimiilias ex variis sacrae signalur, sicut in aliis Dominicis,excepia statione.
Sc-ifitUralibris (iebat. Ex Pamelio Salibarum boc Forlasse ergo propter sacros ordines, vespere Sab-
duodecimleclioniunmincupalur, quod aia xn soleant baii niagno labore collatos, uon fiebat processio et
lcifileclionesdiversw,aut sex emlem lectionessemel siaiio, nec homiliahabebatur.
Grmceel semel Latine. Consule Pamel. ad huuc lo-
«5 SANCTI GREGORllMAGNI C*
Domine, propitiatus illuslra, ut beneplacitis inhae- A.quoque vitiis cessare concede. Per Dominum no-
rendo, cuncta quae bona sunt mereatur accipere. strum.
Per. Super oblata. — Hostias, Domine, quas tibi offe-
" FERIAII IN IIEBDOMADA SECUNDA. rimus, propitius respice, et per haec sancta com-
Prsesta, quaesumus, omnipolens Deus, ut familia mercia vincula peccaiorum nostrorum absolve.Per
tua (220) quae se, aflligendo carne, ab alimentis Dominum.
abstinet, sectando justiliam a culpa jejunet. Per. Prwfatio. — Vere dignum et justum est, oequum
Super oblala. — HoecHostia, Domine, placalionis et salutare, nos libi semper et ubiquegraiias agere,
el Iaudistua nos propitiaiionodignos efficial.Per. Domine sancte, Pater omnipotens, seierne Deus,
Prmfalio. — Vere dignum et justum est. sequum per ChristumDominum nostrum. Per quem humani
et salutare, 44 nos l'bi semper et ubique gralias generis reconciliationemmirabili dispeusalioneope-
agere, Domine sancte, Pater omnipotens, seterne ralus es, praesta, qusesumus, ut sancto purificati
Deus : et pietatem tuam supplicidcvotionedeposcere, jejunio, et tibitoto corde simus subjecti, et inter
ut jejunii nostri oblatione placatus, et peccalorum mundansepravitatis insidias, te miseranle perseve-
nobis concedas veniam, et nos a noxiis liberes insi- remus illaesi. Per quem Majestalem.
diis. Per Christum Dominumnostrura. g Ad Complendum.— Sumptis, Domine, sacramen-
Ad Complendum.— Haecnos communio,Domine, tis, ad (221) redemptionis seternse, quaesumus,pro-
purget a crimine, et ccelestisremedii faciatesse con- ficiamus augmenlum. Per Dominum.
sories. Per. Super populum. — Deus, innocentiaerestitulor et
Super populum. — Tuis, quacsumus,Dominc,ade- amalor, dirige ad le tuorum corda servorum, ut spi-
sto supplicibus,el inter mundanae pravitalis insidias ritus lui fervore concepto, et in fidc inveniamur
fragilitatem nostram sempilerna pietaie prosequere. slabiles, et in opere efficaces.Per Dominum.
Per. d FERIAV INHEBDOMADA SECUNDA.
b FEBIA III 1NIIEBDOMADA SGCUNDA. Prsesla nobis, Domine, qusesumus, auxilium gra-
Perfice, qusesumus, Domine,benignus in nobis tiae luae, ut, jejuniiset orationibus convenienterin-
observantiaesanclae subsidium, ut qusete auctore fa- tenti, Iiberemur ab hostibus mentis et corporis. Per
cienda cognovimus, te operanle impleamus. Per Do- Dominum.
uiinuin. Super oblata. — Accepta tibi sint, Domiue, quae-
Super oblala.— Sanclificalionemtuam nobis, Do- sumus, nostri dona jejunii, quseet expiando nos lua
mine , his mysteriis placatus operare, quaenos et a gralia dignos elficiaut, et ad sempiterna promissa
terrenis purget vitiis, et ad ccelestia doua perducat. r<perducant. Per.
Per Dominum. Prmfatio. — Yere dignum et justum est, sequum
Prmfatio. — Vere dignum et justum esl, sequum et salutare, nos libi semper et ubique gratias agere,
et salutare, nos tibi semper el ubique gratias agere, Domine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus:
Domine sancte, Pater omnipotens, oeterneDeus: qui et tuam cum celebratione jejunii pielalem devotis
ob animarum medelam jejunii devotione castigari mentibus obsecrare, ut qui, peccatis ingruentibus,
corpora prsecepisli; concede, quaesumus, ut corda malorum pondere premimur, et a peccatis omnibus
noslra ita pietatis luae valeant exercere mandata, liberemur, et libera tibi mente famulemur.Per Chri-
ut ad lua mereamur, te opitulante, pervenire pro- stum Dominumnostrum.
uiissa. Per Dominumnostrum. Ad Complendum.— Gralia tua nos, qusesumus,
Ad Complendum.— Ul sacris, Domine, reddamur Domine, non derelinquat, quseetsacrse nos deditos
digni muneribus : fac nos tuis, qusesumus,obedire faciat servituli, et luam nobis opem semper acqui-
mandalis. Per Dominumnostrum. rat. Per Dominumnostrum.
Super populum.— Praesta populo tuo, Doraine, 46 Super populum. — Adesto, Domine, famulis
quaesumus,consolationis auxilium, et diuturnis ca- tuis, et perpetuam benignitatemlargire poscentibus,
lamilatibus laborantem propitius respirare concede. T) ut his qui te auctore el gubernalore glorianlur, et
Per Christum Dominumnostrura. congregaia resiaures, et restaurala conserves. Per
FEBIAc IVINHEBDOMADA SECUNDA. Dominum.
0 FERIAVI ]N HEBDOMADA SECUNDA.
Populumtuum, Domine,propitius respice, 45 el
quos ab escis carnalibus prsecipisabslinere. a noxiis Da, qusesumus, omnipotens Deus, ut sacro nos
11ApudPamelium, cnnsentienlibusMss. Reg. Sue- d In liac fer. statio , juxta Ed. Pamel., consen.
ciae, Gemel., duobusTbeod., necnon Kalend. Rom., tientibus Cod. Reg. Suec. et duobus Theod., est aa
staiio est ad sanctumClementem. sanclamMariam trans Tiberim.ln Kalend. Rom. ad-
b In Ralend. Roin., cui suffragantur duo Theod., dilur: Titulum Callixti. Observandum est, in his
statio est ad sdnctam Ralbinam,cujus liluli mentio Quadragesimaeolficiis, Editiones Vatic. et Gussan
est in synodo habita sub sancto Gregorio, ut obser- vil.e parum, imo vix a nosLradiscrepare.
val Joan. Fronto. Apud Pamel. legilur : Ad san- Mss., quibus consenlanea sunl Pamelii Edita :
clam Albinam,et in Cod. Reg. Suec, Salbinnm. Ad sanctumVitalem.At in Kalend. Rom. legitur : Ad
c Staiio iiujus diei in Kalend. Rom., iu Cod. Pa- Apostolosinler Vestinw,nisi forie, pro inter, legen-
mel. el in Mss. nostris , est ad sanctam Cmciliam, dum sit in iif.,id est, in lilulo Veslinm, ul conjicit
cujus tituli meminit synodus Rom. sub nostro Gre- Joan. Fromo.
gorio,
H5 LIBER SACRAMENTORUM. GO
— Suscipe, qusesumus, Domine,
purificantejejunio, sinceris mentibus ad sancta ven- A Super oblata.
lura facias pervenire. Per Dominum nostrum. devotorum munera famulorum , et tua divinis puri-
Super oblala. — Hsecin nobis sacrificia, Deus, et fica servientes pietate mysteriis, quibus etiam iusii-
sanctificalione permaneant, et operatione firmen- ficas (223) ignorantes. Per.
ttir. Per. Prwfaiio. — Vere dignum et jusiuin est, seqttum
Prm(atio. — Yere dignum et juslum est, sequum et salutare, nos tibi semper et ubique graiias agere,
ct salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere, Domine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus :
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus : et te suppliciter exorare, ut cum abstinentia corpo-
qui delinquentes perire non pateris, sed ut ad te rali mens quoque noslra sensus declinet illicitos. Et
convertantur et vivant liortaris. Poscimus itaque (224) quae terrena delectatione carnalibus epulis ab-
pielatera tuam ut a peccatis nostris tuae severitalis negamus , humanoe voluntatis pravis intenlionibus
suspendas vindictam, et nobis oplaiam misericor- amputemus. Quatenus ad sancta sanctorum fideliter
diler tribuas veniara; nec iniquitatum nostrarum salubriterque capienda competenti jejunio valeamus
molestia provocet ad ullionem, sed jejunii obser- aptari. Tanto nobis certi propensius jugiler adfulura,
vatio et morum emendatio le flectat ad peccatorum quanto fuerimus eorum instilutionibus gratiores. Per.
noslrorum remissionem. Per Christum Dominum JJ Benedictio. — c Omnipotens Deus jejuniorum ve-
nostrum. strorum victimas clemenler accipiat, et sua vos be-
Ad Complendum.— Fac nos , qusesumus, Dorcii- nediclioue dignos efficiat/Amen. Menles vestras ita
ne, accepto pignorc salutis acternocsic lendere con- parcimonisedono conira vitia muniat, prseceptoruin
gruenler, ut ad eara pervenire possimus. Per Do- suorum doclrinis erudiat, charilaiis donorepleat,
minum. ut vos in omnibus sibi placere concedat. Amen. Qua-
Super populum. — Da, qusesumus, Domine, po- tenus, prseseniis Quadragesimoe diebus devoiissime
pulo tuo salulem menlis et corporis , ut, bonis ope- celebratis, ad Paschalia festa purificatis cordibus
ribus inhserendo, luoeseniper virtutis mereatur pro- accedere valealis. Amen. Quod ipse proeslare.
lectione defendi. Per. Ad Complendum.— Cunctis nos, Domine, reati-
a SABBATO IN HEBDOMADA SF.CUNDA. bus et periculis propitiatus absolve, quos tanli my-
Da, qusesumus, Domine, nostris effectum jejuniis sterii tribuis esse participes. Per Dominum nostrum.
salutarem, ut castigatio carnis assumpta ad nostra- 48 Super populum. — Subjectum tibi poptilura,
rum vegetalionem transeat animarum. qusesumus, Domine, propiliatio coelestis amplilicet,
Super oblata. — His sacrificiis, Domine, concede et luis semper faciat servire mandatis.
placatus, ul qui propriis oramus absolvi delictis, G d FERIAII IN HEBDOMADA TERTIA.
non gravemur (222) externis. Per Dominumnostrum.
— Cordibus nostris, quaesumus, Domine, benignus
Prm(alio. Vere dignum et justum est, sequum infunde, ut sicut ab escis corporalibus abstiuentus,
et salutare, nos libi semper et ubique gratias age-
ila sensus quoquc nostros a noxiis retrahamus exces-
re, Domine sancte, 47 Pa'er omnipotens, seterne
sibus. Per Dominuninostrum.
Deus : et tuam jugiter exorare clementiam, ut
ntentes nostras, quas conspicis terrenis affectibus Super oblata. — Munusquod tibi, Domine, nostrse
prsegravari, medicinalibus tribuas jejuniis exoncra- servitutis offerimus, tu salutare nobis perfice sacra-
ri, et per afflictionemcorporum proveniat nobis ro- mentum. Per.
bur animarum. Per Chrisium. Prwfalio. — Vere dignum et justum esl, sequumet
Ad Compiendum.— Sacramenti tui, Domine, di- salutare, nos libi semper et ubique gratias agere ,
vina libatio penetralia nostri cordis infundat, el sui Domine sancle, Paler omnipolens, selerne Deus : et
participes potenter efficial. Per Cbristum Dominum clemenliam luam cum omni supplicatione precari,
nosirum. ul per hanc jejuniorum observationem crescat nos-
Super populum. — Familiam tuam, quaesumus, trae devotionis affectus, et nostras actiones religiosus
Domine, continua pietaie cusiodi, ut quae in sola exornet effectus; quatenus, te auxiliante, et ab hu-
spe gratise ccelestis innititur, ccelesii eiiam prote- *' manis semper relrahamur excessibus, et monitis
ctione muniatur. Per eumdem. inhserere valeamus, te largienle, ccelestibus. Per
b DOMINICA III 1NQUADBAGESIMA. Christum Dominumnoslrum.
Quaesumus, omnipotens Deus, vota bumilium re- Ad Complendum.— Praesla, quaesumus, omnipo-
spice, alque ad defensionem noslram dexteram tuae leiis et misericois Deus, ut quaeore conlingimus pura
Majestatis extende. Per Dominum mente caoiamus. Per Dominumnoslrura.

a Hic magno consensu legitur stalio ad sanctos
Marcellinumet Vctrum.
b Non niinus consentiunl Codicesediti et mss. in
assignanda hodiema statione ad sanctumLaurentium
foris murum. In Kalend. Rom. tamen simpliciler le-
gitur : Ad sanClumLaurenlium marlijrem.
c Benedictio hoecabest ab Ed. Vatic et Gussau-
vil. necnon a Mss. nostris et a Cod. Pamel.
d Slatio in Cnd.Pamel.etMss. indicitur ad sanclum
Marcum, ulin Kalend. Rom. Observat. Joan. Fronto
sanctum Marcum,de quo hic, esse Rom. Ponlificem,
qui die 7 Octobris colitur, cujus nomine exstat in
urbe antiquus titulus. Adraonet Pamelius hac feria
fieri solitam denuntiationem primi scrutinii electi1-
rum sive catechumenorum, quod feria 4 scq. cele-
hrabatur.
67 SANCTI GREGORIIMAGNI 08
" FERIAVIN HEBDOMADA
Super populum. —Conserva , Domine, fdmiliam l k.: TERTIA.
luani bnnis semper operibus ernditam, et sic prae- ^oncede, quaesumus, omnipolens Deus , ut qui
senlibus consolare subsidiis, ul ad supema perducas proteciionis luae gratiam quaerimus, liberali a malis
dona propitius. Per Dominum noslrum. omnibus, secura tibi mente serviamus. Per.
a FERIAIII IN HEBDOMADA TEBTIA. Super obtala. — Deus , de cujusgraiiae rore des-
Exaudi nos, omnipolens el misericors Detis , et cendil ulad mysteria lua, purgatis sensibus, acceda-
coiitineulise salutans propitius nobis dona concede. mus, prsesla, quocsumus, ul in corum tradilione so-
Per. lemniter honoranda compelens deferamus obse-
Super oblata. Per bsec vcniat, quassumus, Domi- quium. Per.
ne, sacramenia (225) nostrae rcdeinplionis effecius, 50 Prmfatio. — Vere dignum et justum est,
qui nos et ab humanis retrahal sctnper excessibus, sequuinet salutare, nos tibisemper et uliiqtie graiios
el ad salutaria cuncta perducat. Per Dominum nos- agere, Domtne sancie, Paier omiiipotens, aeterne
trum. Deus : et tuam immcnsam clementiam supplici voio
Prwfatio. — Vere dignum el juslum cst, aequum deposcere, ut nos famulos luos, et jejunii macera-
et salulare, nos tibi semper et ubique gralias agere, lione casiigatos, et coeterisbonorum operum exhibi-
Domine sancle, Pater omnipolens, oeterne Deus: ]8 tionibus erudilns, in mamlaiis luis facias perseve-
qui peccantium non vis animas perrre, sed culpas ; rare sinceros, et ad pascba:ia festa pervenire illacsos;
ct peccantes non semper conlinuo judicas, sed ad sicque prxsenlibus subaidiis consolemur, qualenus
pceniteniiamprovocatns exspeclas. Averte, quaesu- ad aeieriia gaudia pertingcre mereamur. Per Cliri-
mus,49a nobis quam meremur iram, et quani sium Dominum.
optamus super nos effuude clementiani, ut, sacro Ad Complendum.— Sacramenii tui, Domine, ve-
purificali jejunio, electorum tuorura ascisci merea- neranda perceptio, et mystico nos mundel cffectu,
mur Per Christtiin Dominumnostrum. et perpetua virtuie defendat. PcrDominum.
' Adcollcgio.
Compiendum.—Sacris, Domine, mysteriis ex- Super populum. — Conserva, qusesiimus,Domine,
piati, et veniam cousequamur ct gratiam. Per. populum luum, ei gratioe luoein eo dona multipiica,
Super populuin. — Concedc, ndsericors Deus, ul ut ab omnibus liber offensis, et temporalibus non
devoins libi pupulus semper existat, el de tua clc- destituatur auxiliis, et sempilernis gaudeat institu-
mentia, qnod ei prosit, iiidesineuter oblincal. Per. lis. Per Dominum nostrum.
h FER'AIV1NUEBDOMADA TERTIA. d FERIAVIINHEEDOMADA.
Praesla nobis, quacsumus, Domine, ut salutaribus Jejunia nostra, quaesumus, Domine, benigno fa-
jejuniis cruditi, a noxiis quoque viliis absiinentes , Ij vore prosequere, ut sicut ab alimentis in corpore ,
propiliationem tuam facilius impetremus. Per. ita a vitiis jejunemus in menle. Per.
Super oblala. — Suscipe, quaesitmtis,Domine,pre- Super oblata. -~ Respice, Domine, propitius ad
ces populi tui cum oblaiionibus hostiarum, el lua munera quae sacramus, utel tibi sintgrala, et nobis
niystcria celebranies ab oinnibus nos defende pericu- salutaria semper exiilant. Per.
lis. Per. Prwfatio. — Vere dignum et justum est, eequum
Prmfalio. — Yere dignum el justum esl, aequum et salutare, nos libi semper et ubique gratias agere,
et salutarc, nos libi seinpcr el ubique gratias agere , Domine sanctc, Pater omnipotens, seternc Deus :
Domine sancte, Paler omni|iolens, scterne Deus : qtsi ad insinuandum bumilitaiis suse mysterium , fa-
tttamque misericordiam suppliciter exorare, ut jeju- tigatus resedit ad puteum; qui a mubere Samari-
niorum nostrorum sacrosancla mysieria tuse sint tana aquaesibi peiiit porrigi potum, qui in ea crea-
pieiaii semper accepia; concedasque ut quorum verat fidei donum. Et ita ejus siiire dignaius est fi-
corporaabstinenliae observationemaceranlur, menies dem, ut dum ab ea aquam peteret, in ea ignein divini
quoque \iriutibus et ccelestibusinstilutis exorncniur. amoris accenderet. Implorimus itaque tuam immen-
PerCbiislum Dominumnostrum. sam clenientiam, ut coniemnenies tenebrosam pro-
Ad Complendum.— Sanclificel nos, Douiine, qtta D fundiialem vitiorum, et relinqucnles noxiarum (227)
pasli sumus, niensa ccelesiis, et a curiclis erroribns byilriam cupidilaium, et te , qui fons vitae et origo
expiatos (226) supemis promissionibus reddat ac- bonitatis es, semper sitiamus, et jejuniorum nostro-
ceplos. Per Dominum. rum observatione libi placeamus. Per quem Majes-
Super populum. — Defende, Domine , familiam tatem.
tuam, cttoto libi corde prostialam ab bostium tuere Ad Complendum.— Hujus nos, Domine, perceptio
forniidiiic ; nec bona tua difficulter inveniat, pro sacramenti mundet a crimine, et ad ccelesiia regna
quibus et sancii tui ct angelicselibi supplicant potes- perducat. Per.
lates. Per Domiiiuuitiostrum. Super populum. — Gaudeat, Domine, quscsumus,
R Addilur in Kalend. Rom., in Cod. Pamel., Reg. c Jam sscpe laudati Codices sive manu exarati,
Suec. et aliis Mss. : Ad sanctamPolentianam. Eadem sive editi, habent hic : Ad sanctos Cosmamel Damia-
esl ac sancta Pudentiaua. num.
h Sialio indicuur ad sanctitmXislum ; sive, ut le- d Slalio est ad sanctum Laurentium in lil. Lucinw,
gjtur iuCod. Reg. Suec, ad Sistum, cujus tituli meu- sive, ut habet Patnel., conseutiente Cod. Reg.Succ,
tio in synodo Rom., sub Grcg. II, an. 721. iu Lucinm.
09 LIBER SACRAMENTORUM. 70
popultis, tua semper benedictione confisus, ut et A Amen. Abstinentiamvestram prateritamacceptet, fu-
temporalibus beneficiis adjuvelur, et erudialur scter- turam sibi placitam reddat, ut sicut ab illicitis cibis,
nis. Per Dominum. ita vos etiam a vitiis omnihus abstinere coneedat.
51 a SABBATO IN HEBDOM. TERTIA. Amen. Qtio de praeteriiiset fuiuris charismatum fru-
Praesla, quaesumus, onihipotens Deus, ut dignitas gibus ei grates persolvenles, ad sancluin Pascba per-
condilionis hiimanae per immoderanliam sauciaia , venire |io>sitis (228) indemnes. Quod ipse praestare
medicinalis parcimoniaestudio reformeiur. Per Do- digneiur.
mintim. Ad Complendum.— Da nobts, mtsencors Detis, ut
Super oblata. — Concede, quaesnmus, omnipolens sancta lua, quibus incessanter explemur, sinceris
Deus, ut bujus sacrificii munus fragililalem noslrara iracienms obsequiis, et semper fidelitnenie sumamus.
ab omnimalo purgct semper et muniat. Per Domi- Per.
inim. Super populum.—Deus qui in deserli regione mul-
Prmfatio.— Vere dignum et jusium esl, nequumet litudinem pnpuli tua virtute satiasii, in hujus quoque
salutare, nos tibi semper et ubique graiias agere, saeculitranscuniis excttrsu viclum nobis spirilalem ,
Domine sancte, Paler onmipotens, oeterne Deus: ne deficiamus,impende. Qui vivis et regnas.
qui jejunii Quadragesimalisobservationem in MoyseB d FERIAII INHEBDOMADA QUARTA.
et Elia dedicasti, et in Unigenito Filio iuo,legis el Praesta, qttaesumus,omnipotens Deus, ut observa-
prophetarum nostroque omuiuin Domino, exornasti. tiones sacras annua devotione recolenles, et corpore
Tuam igitur immensam bonilatem supplices exposci- tibi placeamus et menle. Per.
mus.nt quod iHe jugi jejuniorum complevit conli- Super oblata. —Oblatum libi, Domine, sacrifi-
nuatione, nos adimplere valeamus illius adjuli lar- cium vivificetnos semperet muniat. Per.
gissimnmiseralione, eladimplenles eaquaepr.-rcepit, Prmfatio. — Vere dignum et justum est, aequum
dona percipere mereamur quae proinisit. Per qtiein. ei salutare, nos lilii seinjier et ubique gratias agere,
Ad Coniplendiim. —Qtiarsumus,omnipotens Deus, Domiiiesancte, Pater omnipotens , aeterne Deus : et
ut inter ejus membra iiumeremur cujus corpori com- tuam suppliciler niisericordiam implorare, ul exer-
mtmicamuset sanguini. Per Dominuin. cil;itiovenerauda jejunii salutaris, nos a peccatorum
Super populum.—Prsetende, Domine , fidelibus iioslrnrummaculis purgalos reddat, et ad superno-
tuis dexieram cceleslis auxilii.ut te toio corde per- rum civiumsocietatem perducat, ut etliicdevotorum
qnirant,et qusedigne postulant consequi mereantur. aciuum sumamus augmentum, et illic aelernaebeati-
Per Doiuinum nostrum. ludinis percipiamus emolumenlum. Per Cbrislum
b DOMINICA IVIN QUADRAGESIMA. C Doniinumnoslrum.
Concede, quaesumus,omnipotens Deus, nt qni ex Ad Complendum.—Divinisatiati munerislargilale,
merilo noslroeactionis aflligimur, luaegratiaeconso- qnsesiimus, DomineDeus noster, ul in bujus semper
laiinne respiremus. Per Dominumnostrum. participalione vivamus. PerDominum nosirum.
Super oblala. — Suscipe, Domine, sacrifici.ttmcu- Super populum. — Proficial, quaesumus,Domine,
jns le voluisti dignanter immolatione placari, et plebs tibi dicata piae devotionis alfeclti, utsacrisac-
piwsta, qii.sesumiis, ut hujus operalione mundaii, tionibiis erudiia , quanio Majeslatituoe (it gratior ,
beneplacitiim libi uostroemeniisofferamus affectum. lanto donis potioribus augeatur. Per Domiuuni.
Per Dominum. 53 e FEIUA III 1NHEBDOM. IVQUAIlRAGESIM^E.
Prmfalio. — Verc dignuin et jtistum est, oequum Sacrse nobis, Domine, quaesumus, observationis
el salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere, jejunia , el pise conversationis augmenlum, et tuae
Domine sancte, Pater omnipotens, a-terne Deus : et propitiationis oontinuum praestentauxilium. Pcr Do-
le Creatorcm omniumde praeteritis fructibus glori- ininum.
ficare, et de venluris suppliciter exorare, ut cuin de Super oblaia. — Purifica nos, misericors Deus, ut
perceptis non iuvenimur ingrati, de percipiendis non Ecclesiaelu;c preces, qu.aetibi graiae stint, pia mune-
judicemur indigni; sed exlnbilis toties solemni de- " ra defereniis, fiant expiatis meniibus graiiores. Per
votioue jejuniis, cum subsidiis corporalibus 52 Pr0" Dominumnostrum.
fectum quoque capiamus animarum. Per ChrUtuin Prmfulio. — Vere dignum ct jtistum esi, aequum
Dommum. et salntare, nos tibi semper el ubiqtie graiias agere,
Benedkiio.— Deus, c qui vos ad praesentiumQua- Domiiie sancte', Paieromnipolens, aeteiiie Deus, per
dragesimalium dierum medietalem dignatus est per- MediatoremDei et homiuum, Jesuin Christum Do-
ducere, ipse vos sua miseratione dignelur benedicere. minura nustrum : qui medianle die festo ascendil in
0 Legitur apud Pamel. et in Kalend.Rom.: Adsan- autem a Cod. Theodor. et Ed. Vatic.
ctam Susannam, quibns favenl Mss. d Magnoconsensu staiio bujus fer. esl ad sanclos
b fn C. Pamel. habes pro slatione ad Jerusalem.. Coronalos.
qualuor
c
AsseniiuiilnrCoriri.Reg. Suec. et duo Theod. Atin Liitis fer. staiio pari consensu ad sunclum Lna-
Kalend. Rnm. legilur: ln Suxurio , quod idem signi- rentiumin Uamaso,sive, ut liabet Cod. Reg. Stiec,
ficaie puiat Joan. Fionto ac iu sessono ; ipsius notas in Duma.iuni.lu Kalendar. Rnm. legilur lauluiti : ln
ad bunc lncuin <onsule. titulo Damasi, dissnnulato saucii Laureutii nouiine.
' Benedictiohoec lcgilur in Benedictionali; abest
 11 SANCTIGREGORHMAGNl 74
lemplum docere, qui de ccelo descendit, mundumab .Mua protectione confidimus, cuncta nobis adver-
iguoranlise tenebris liberare; cujus descensus gcnus sanlia, te adiuvante, superemus. Per Dominumno-
humanuni doctrina salutari inslruit, mors a perpeiua strum.
morte redemit, ascensio ad ccelestiaregna perducit. Super oblata. — Efficiatur hsec Hostia, Domine,
Per quem te, summe Pater, poscimus,ul, ejus insti- qusesumus,solemnibus grala jejuniis : et, ut libi fiat
tutione edocti, salutaris parcimonise devolione pu- acceplior, purificatis mentibus imraoletur. Per Do-
rificaii, ad tua perveniamus promissa securi. Per niiniim nostrum.
quera Majestatemtuam. Prwfatio. — Yere dignum et justum est, sequum
Ad Complendum. — Ccelestia dona capienlibus, et salutare, nos libi semper et ubique gratias agere,
qusesumus, Domine, non ad judicium pervenire Domine sancte, Pater omnipolens, aeterne Deus : cu-
patiaris quod fidelibus tuis ad remedium providisti. jus honilas hominem coudidit, juslilia daranavit,
Per. misericordia redemit. Te humiliter exoramus ut sic-
Super populum. —a Tueatur, qusesumus, Do- ut per illicitos appetitus a beala regione decidimus,
mine, dextera tua populum tuum deprecantem, et sic ad seternam palriam per abstinentiam redeamus.
purificalum dignanter erudiat, ut consolatione prae- Sicque moderetur lua miseratione nostra fragilitas,
senti ad futura bona proficiat. Per Dominum no- B ut et transitoriis subsidiisnoslra susientetur mortali-
strum. tas, et per bonorum operum incrementa beata acqui-
b FERIAIVINIIEBDOMADA QUARTA. ratur immorlalitas. Per Christum.
Omnipotenssempiterne Deus, qui et juslis prse- Ad Complendum.— Sancla tua nos, Domine,quac-
mia merilorum, et peccatoribus per jejunium veniam sumus, el vivificandorenovent, et renovando vivifi-
proebes,miserere supplicibus, parce peccantibus, ut cent. Per Dominumnostrum.
realus noslri confessioindulgenliam valeat percipere 55 Super populum. — Populi tui, Deus, inslitu-
delictorum. Per Pominum noslrum. tor el reelor, peccata quibus impugnatur expelle, ul
Alia. — Prsesta, qusesumus, omnipotens Deus, ut semper libi placitus, etluo muniminesit securus. Per
quos jejunia voliva castiganl, ipsa quoque devotio eumdem Dominuni.
sancla laelilicet,ut, terrenis affectibus mitigalis, fa- FERIAd VIINHEBDOMADA QUARTA.
cilius coalestiacapiamus. Per Dominum. Deus, qui ineffabilibus mundum xenovas sacra»
Super oblata. — Supplices, Domine, te rogamus, mentis, praesta,qusesumus, ul Ecclesiatua et oeternis
ut bis sacriiiciis peccata nostra mundentur, quia proficiat institutis, et temporalibus non desliluatur
lunc vcram 54 nobis iribuis et menlis et corporis auxiliis. Per.
sanitalem. Per Dominumnostrum. C Super oblata. — Munera nos, quaesumus,Domine,
Prmfatio. — Vere dignum et juslum est, sequum oblala purificent, et te nobis jugiter faciant esse pla-
et salulare, nos tibi semper et ubique gratias agere, catum. Per Dominum nostrum.
Domine sancle, Pater omnipotens, seterne Deus; Prmfatio. — Vere dignum et justum est, orquum
qui illuminalionesuse fidei tenebras expulit mundi, et salulare, nos tibi semper et ubique gralias agere,
el genus humanum, quod primse matris ulerus pro- Domine sancle, Pater omnipotens, seierne Deus,
fuderat csecum, Incarnationis suae mysterio reddidil per Christum Dominumnostrum. Qui est dies seter*
illuminatum, fecitque filios adoptionis, qui teneban- nus, lux indeficiens, clarilas sempitema. Qui sic
tur vinculis justse damnationis. Per ipsum te peti- sequaces suos in luce praecepii ambulare, ut noctis
mus, ut tales in ejus inveniamurjusiissima exami- seternaevaleant caliginemevadere, et ad lucis patriam
nalione, quales facii sumus in lavacri salularis feliciler pervenire. Qui per bumililatem assumplse
felicissimaregeneralione, ut, ejus Incarnalionisme- bumanilalis Lazarum flevit, per Divinitatis poten-
dicamine imbuli, sacrosancti lavacri ablutione loli, tiam vitse reddidit, genusque humanum (229) qua-
parcimonisedevolione ornati, ad seterna gaudia per- drifida peccatorum mole obrutum ad viiam reduxit.
veniamus illaesi.Per quem Majeslatem. Per quem pelimusjejunii observalione a peccatorum
Ad Complendum.— Sacramenta quse sumpsimus, D nostrorum nexibus solvi, selernse vilsefelicitati red-
DomincDeus noster, el spiritalibus nos repleant ali- di, et sanctorum ccetibus connumerari. Per quem.
. mentis, et corporalibus lueanlur auxiliis. Per Domi- Ad Complendum.—Hsec nos, qusesumus, Domine,
num nostrum. participatio sacramenti, et propriis reatibus indesi-
Super populum. — Pateant aures misericordise nenter expediat, et ab omnibus tueatur adversis.
tusc, Domine, precibus supplicanlium, et, utpetenti- Per.
bus desiderala concedas, fac cos quae libi sunt placi- Super populum. — Da . qusesumus, omnipotens
a postulare. Pcr. Deus, ut qui infirmitalis nostrseconscii de lua virlute
ic FERIAVINHEBDOMADA QUARTA. confidinius, sub tua semper pietale gaudeamus.
Prsesta, qusesumus, omnipotens Deus, ut qui in Per.
a Hoecoratio in Cod. Pamelii legilur in ofticio fe- libris noslris qui slationum meminerunt.
rise praecedeuliscum hoc titulo : Ad vesperos.Abest c Indicilursialio ad sunclumSilveslrum,in laudalis
a Cod. Reg. Suec, ad quem tamen multum accedit supra Codd. qui de stationibus agunt.
Edii. Panieliaii;). « III iisdem supra laud. Codd. iegitur bic: Ad san-
b Siatio assignalur ad sanclumPaulum in omnibus clum Eusebium.
75 LIBER SACRAMENTORUM. 74
a SABBATO INHEBDOM. QUARTA. \. noster, et quos tuis mysteriis recreasti, perpetuis
Fiat, Domine, qusesumus, per gratiam tuam fru- defende d prsesidiis. Per Dominum nostrum.
cluosus nostrse devotionis affectus, quia tunc nobis Super populum. — Da, qusesumus, Domine, nobis
proderunt suscepta jejunia, si tuoesint placita pietati. persevcrantem in tua voluntale famulatuin, ut iu
Per Dominum nostrum. diebus noslris, 57 et merito et numero populus tibi
Super obtata. — Oblalionibus, quaesumus, Domme, serviens augeatur. Per Dominum nostrum.
0 FERIAII IN HEBDOMADA
placare susceptis, el ad le nostras, etiam rebelles, QUINTA.
compelle propitius voluntaies. Per Domiuum. Sanctifica, quaesumus, Domine, nostra jejunia, et
Prmfalio. — Vere dignum et jusKim est, ocquum cunctarum nobis propilius indulgenliam largire cul-
et salutare, nos tibi semper et ubique gratias ogere, parum. Per Dominum noslrum.
Domine sancie, Pater omnipotens, aeterne Deus: mi- Super oblata.—Concede nobis, Domine Deus
sericordioe 56 dalor et lotius boniiatis auclor, qui noster, ut haec Hostia salutaris, et noslrorum fiat
jejuniis, orationibus et eleemosynis peccaiorum re- purgaiio deliclorum , et luae propilialio Majestalis.
media et virtulum omnium tribuis incrementa. Te Per.
humili devotione precamur, ut qui ad haec agenda Prmfaiio. — Vere dignum et justum est, sequum
saluberrimam dedisli doclrinam, ad complendum B et salutare, nos tibi semper et ubique gralias agere,
indefessam tribuas efficaciam, ut obedienter lua exse- Domine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus : te
quentes praecepta , feliciier lua capiomus promissa. suppliciter exorantes ut sic nostra sanclificenlur
Per Chrisium Dominum nostrum. jejunia, quo cunctorum nobis peccatorum proveniat
Ad Complendum. — Tua, nos, quoesumus,Domi- indulgeniia, qualenus, appropinquante Unigeniti Filii
ne, sancia purificent, et operatione sua perficiant lui passione, bonorum operum tibi placere valeamus
esse placitos. Per Dominumnostrum. exbibitione. Per quem Majeslatem.
Super populum. — Deus qui sperantibus in te, Ad Complendum.— Sacramenti tui, qusesumus,
misereri poiius eligis quam irasci, da nobis digne Domine, participatio salutaris et purificationeiu no-
flere mala quoefecimus, ut tuaeconsolationis gratiam bis prabeat et medelam. Per Dominum noslrum.
invenire valeamus. Per. Super populum. — Benedictio, quacsumus, Do-
DOMINICA V INQUADRAGESIMA. b DEPASSIONE DOMINI. mine, in tuos fideles copiosa descendat, et quam
Qusesumus, omnipotens Deus, familiam tuam pro- subjectis cordibus expelunt largiter consequanlur.
pilius respice, ut te largiente regatur in corpore, et Per.
te servanle custodiatur in mente. Per Dominum. FEBIAIII f IN HEBDOMADA QUINTA.
Super oblata. — Haec munera, Domine , quaesu- G Nostra tibi, quoesumus,Domine, sint accepta jeju-
mus, et vincula nosirae pravilalis absolvant, et tuae nia, quoe nos et expiando s gratia tua dignos effi-
nobis misericordiae dona concilient. Per. ciant, ct ad (250) remedia perducant seterna. Per
Prm(atio. — Vere dignum et justum est, sequum Dominum.
et salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere, Super oblala. — Hostias libi, Doinine, deferimus
Domine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus : immolandas : qusesumus, temporaletn consolationem
Majestatem tuara propensius implorantes, ut quanto nobis impendant, ut promissa certius nou despere-
niagis dies salutiferae feslivitatis accedit, tanto de- mus seierna. Per.
votius ad ejus digne celebrandum proficiamus pa- Prwfalio. — Vere dignum et justum est, sequum
schale myslerium. PerChrislum Dominum noslrum. et salutare, nos tibi semper et ubique gralias agere,
c Benedictio. — Accendat in vobis Dominus vim Domine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus : et
sui amoris, et per jejuniorum observantiam iufundat le devolis meutibus supplicare, ut nos inlerius ex-
iu vobis donum suae beiiedictionis. Araen. Sic ei teriusque restaures, et parcimonia salutari a pecca-
parcimoniae victimas offeralis, ut contriti ei cordis et torum sordibus purges. Et quos illecebrosis delecta-
humiliati sacrificio placcatis. Amen. Quatenus oratio tionibus non vis impediri, spiritalium virtutura facias
vestra jejunii et eleemosynse alis subvecta ad aures D vigore muniri, et sic in rebus transitoriis foveas, ut
vestri conditoris ascendat, ut vos seternae beaiitudi- perpetuis inhoerere concedas. Per Chrislum Domi-
nis hseredes, et supernorum civium consorles effi- num nostrum.
ciat. Amen. Quod ipse prsestare dignetur. 58 Ad Complendum. — Da, quoesumus, omni-
Ad Complendum.— Adesto, nobis, Domine, Deus potens Deus, ut quae divina sunl, jugiter exsequen-
a In Kalend. Rom. hic legilur : Ad sanctum Lau- e Stalio ferioeliujus est ad sanctum Chrysogonum.
'
rentium ad Mart. licet in Cod. Pamel. et in nostris Apud Pamel., assentientibus Mss. Reg. Suec. et
Mss. legalur : Ad sanclum Laur. (oris murum. Sic Theoder., statio est ad sanctum Cyriacum. In Ka-
quoque legenduro censet Joan. Fronto. lend. Rom. legilur : Ad sancium Qitiriacum. Ilujus
b Sic legilur in omnibus libris nosiris lam editis tituli mentio est proesertim in synodo Rom. sub no-
quaui manu descriptis, si Kalendarium Rom. exci- stro Gregorio quae in prius Vulgatis est lib. iv,
pias, in quo, ut in coelerispro slatione legitur : Ad epist H, nunc ad Registri calcem; huic enim synodo
sanctumPetrum. subscripsit Aventius presbyter sancti Quiriaci.
c Haeclienedictio legitur in Benedictionali. t' Apud Pamel., graliw luw dig. Favent nobis Mss«
d In Ed. Pamel., defende subsidiis, dissentiente ipseque Codex Reg. Suec.
Cod. Reg. Suec, qui habet prwsidiis.
PATROL.LXXVIII. 3
75 SANCTI GREGORII MAGNI 76
tes, donis mereamur cceleslibus appropinquarc. Per, A stram gubernet et protcgal, et in porluin perpciuse
Dominumnostrum. salutis inducat. Pcr Dominum noslruin.
Super populum. — Libera, qusesumus, Dontine, a Super populum. — Concede, niisericors Deus, ut
peccaiis et hostibus libi poptilum supplicantem , ut sicul nos tribuis solemne libi deferre jejunium, sic
sancta conversatione vivenies, nullis inlicianlur ad- nobis indulgentiae luae praebeas benignus auxilium.
versis. Per eumdem Dominum nosirum. Per.
FERIAa IV1NIIEBD03IADA QUINTA. 0 FERlAVI IN HEBDOMADA QUINTA.
Sanclificato hoc jejunio, Deus, luorum corda fide- Cordibus nostris, Domine, benignus infunde, ut,
lium miseratus illuslra, ct quibus dcvotionis pracsias peccala noslra casiigatioue voluntaria
-0011111611163,
affeclum, praebe s.uppIicanLibuspium benignus audi- teniporaliter politis niaceremur quant suppliciis de-
tum. Per Dominuin. puteiuur octcrnis. Per.
Super oblata. — Annue, misericors Deus, ut ho- Super oblata.—Prscsta nobis, misericors Deus,
siias placationis et laudis sincero tibi deferamus ob- ut digne tuis semper servire allaribus niereamur, et
scquio. Per. eorum perpetua participatione salvari. Per Doiiii-
Prmfalio. — Vere dignum et justtim est, oequum num.
et salutare, nos libi semper et ubique gratias agere, '.•* Prmfatio. —Vere dignum et justum est, sei|uum
Domiinesancte, Puter omnipulcns, seterne Deus : et ct salutare, nos libi semper et ubique gralias agere,
te supplici devoiione exorare, ul per jejuisia, qune Domine sancte, Paler oinnipolens, alerne Deus: (252)
sacris instilutis exscqttiniur, a cnnciis reatibus cujus nos miscricordia proevenit ut bene againiis,
emundari mereamur, luamque percipere valeamus subsequitur ne fruslra agamus, accemlit intcniio-
propitialionem, qui praeparamur ad celebrandam nem qua ad bona opera peragenda inardescainus,
Unigeniti Filii tui passionem. Per quem Majesta- tribuit efficaciam qua Iiaec ad perfeclum perducere
tem. valeamus. Tuam ergo clememiam indefcssis vocibus
Ad Complendum.— Ccelestis doni benediciione obsecramus, ut nos
jejunii viclinus a pcccalis niuii-
percepla, supplices te, Deus omnipotens, depreca- daios ad celebrandam Uuigenili Filii lui Domini no-
n«ur, ut hoc idem nobis et (251) sacramenli catisa slri passionem facias esse devotos. Per fiuem Ma-
sit et saluiis. Per Dominum. jeslaiem.
Alia, — Exaudi, qusesumus, Domine, gemilum
Ad Complendum.—Snmpti sacrificii, Donisue,
populi supplicanlis, et qui de merilorum qualitate nos tuilio non relinquat, el noxia sempcr a
dilfidimus, non judicium, sed misericordiam ccnse- perpetua
qui niereamur. Per Dominum. . 'p nobis cuucta depellat. Per Dominum noslrum.
b FERIAV IN UEBDOMADA Super populum. — Proiege, Domine, populuiu
QIINTA. tuae patrocinio confidenlem
Tribue nobis, quaesumus, iiidnlgentiam peccato- tutim, el in Majestalis
delensione gubernn. Per.
rum, ut instituia jejunialibi placitis seusibus opere- perpelua
gO SABBATCM d ANTERAMOS PALM.VRUM.
mur. Per Dominum.
Super oblala. — Concede nobis, Domine, qusesu- Omnipolens sempiteme Deus, clcmetiliam tuam
mus, ut celebraluri sancta mysteria, non solum ab- suppliciter exorarnus, ut qui mala nosira semper
slincntiam corporalem, sed, quod est polius, habea- praevenis miserando, facias tibi piacilos, ei piis actio^
mus mentium puritalem. Per. nibus el jejuniis salubribus expiando. Per.
59 Prw(alio. — Vcre dignum et jusliim est, Super oblala. — Praesla , quaesumus, onmipolens
•xquum et salutare, ncs libi sempei et ubiquc gra- Deus, ut jejuniorum placatus sacrificiis, remissionis
lias agere, Domine sancle,Paier oinnipolens, a:(erne tuae nos venia prosequaris. Per Domiuum nostrum.
Deu» : qui sic nos tribuis solemne libi deferre jeju- Prwfatio. — Yere dignutn et jnslum est, a'qtium
nium, ut indulgeuliae ttioe speiemus nos percipcre et salutare, nos libi seiuper et ubi.jue gratias agere,
subsidium; sic nos instituis ad celebranda Pascbalia Domine sancte, Pater mnnipolens, seierne Deus :
fesla, ut per haecacquiramus gaudia sempiteriia. Per D cujtis nos fldes escitai, spes erigit, cliariias jungit.
Chrisium Dominum. Cujus miseratio graiuita purificat quos conscientiae
Ad Complendum.— Vegetet nos, Domine, semper, reaius accusat. Tc igiiur cum intcrno rugitu depre-
et innovet tuae mensae libatio, quse fragiliiatem no- camur, ul, camalis alimoniae refrenatione castigali,
a Apud Pamel. el in Kalend. Rom. slatio asslgna- (ulmn liujus diei, atque ideo sequens officium non esse
lur ad sanctum Murcellum, cnm quibus couvenil pri- Gregorianum, palel ex Ordine Romano,pug. 4.1.fied-
inus Tbeoder. lu Cod. Reg. Suec.: Ad sanctum Mar- dit aulcm raiionem hujus tituli Alcuinus, quod etsi a
cetlinum. In secuudo Theoder. : Ad sanctam Ma- pontilice otiiiii teinpore eleeniosyna detur, sperialius
riam. lamen id bodie faciat, quia Evangeliuiii pauper m
b Pro slatione legitur in Kalend. Rom. et apud Pa- nieniionem lacli, cnjus hisioria hoc die ante sex dies
inel. : Adsanctum Apollinarem. Id coniirmant Mss. Pascliae conligit. !u Cod. Keg. Suec. legitur : Sab-
* Hujus fer. statio, juxla eosdem Codd., est ad balum, ad sanctum Pelrum qvando eleemosynadntur.
sanctum Slephanum. Consentit bnie leet. seciindin prinr au;ein
d Apud Pamelium tittiltis est: Sabbutum vacat. eadcm liabel ac Pamel. Ed. ln Thcod.; Ralend. Rom. vero :
Dominuspupa eleeinosyuamdttt. Ad sanclmn Pelrum. Sabbato dutur fermeniumin consistorioLalermensi.
Ad marginoin atitetn haechabel: Hunc esse verum li-
77 LIBER SACRAMENTORUM. ™
ad celebrajwbim paschale mysterium inveniamur iA Alia. — Reminiscere miseralionum tuaruin, Do-
idonei. Per Cliristtim. mine, et famulos luos oelernaprnteclione sanctifica :
Ad Complendum.— Adeslo, Domine, fidelibus proquibusJesus Cliristus Filius tuus per suum cruo-
luis, et quos coslestihus reficis sacramentis, a terre- rem nobisinstiluit paschale mysteiium. Qui leciiin
nis conserva periculis. Pcr Dominuinnostrum. vivil.
Super poptdum.— Plebs lua, Domine, quaestnnus, Super Oblata. — Haec sacrificia nos, omnipotens
benedictionis sanciae munus accipiat, per quo;i et Dcus, polcnti virtute mundatos ad suum faciant pu-
noxia quaequedeclinet, et optata reperiat. Per Do- riores venire principium. Per Dominmu.
niinum. Prwfatio .—Yere dignum el justum est, sequum
(235) DOM. IN BAMIS PALMABUM a. et salmare, nos libi semperet ubique gratias agere,
Omnipotenssempiterne Deus, qui bumano generi Dominesancie, Paler omuipotens, aeierne Deus, per
ad imiiandum humilitatis exemplum Salvatorem no- Chrisiuui Dominuin nostrum : cujus nos humanitas
struin carnem sumere et crucem subire fecisii, con- colligit, (25ti) humilitas erigit, traditio absolvit, poe-
cede propiiius ul et patientiae ipsius habere docu- na redemil, crux salvilicat, sanguis einaculat, caro
menta, et Resurreclionis consortia mereamur. Qui saginat. Per quem, te, suuinie Pater, cum jejuniorum
lecum vivit. B obsequiis obsecramus, ut ad cjus celebrandam pas-
Per quem.
Super oblata. — Concede, qtiacsumus,Domine, ut sionem purificatis mentibus accedamus.
oculis ttiseMajestatis munus oblatum, et graliam no- Ad Complendum.— Praebeant nobis, Domine, di-
bis devotionis obtineat, eteffectum beata; pereunitatis vinum lua sancta fervoretn, quo eorum pariter et
acquirat. Per. actu delectemur ct fruclu. Per Dominuranostrum.
b Prw(aiio. — Vere dignum et justum cst, aequum Saper poputum. — Adjuva nos , Deus salutaris
et salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere, noster, et ad beneficia recolenda, quibus nos instau-
Domine sancte, Pater omnipolens, aclerne Deus, per rare dignaius es, 62 iribue venire gaudenles. Per
Christum Dominum nostruui: per quem nobis in- Dominum nostrum,
dulgeutia largitur, et pax peromne sscculum praedi- FERIAIII POSTd PALMAS.
catur, tradilur cunctis credentibus disciplina, ut Omnipotenssempiterne Deus, da nobis ila domi-
sanctificatos nos possit dies venturus excipere. Et nicae passionis (237) sacramenta peragere, ut iudul-
ideo cum angelis. gentiani peicipere uiereamur. Per eumdem.
61 Benedktio. — Benedicat vobis omnipotens Alia. — Omnipotenssempiterne Deus, qui Cbrisli
Deus, cui ei jejuniorum maceratione, et praesenlium tui beala passione nos reparas, conserva in nobis
dierum obcervatione placere studeiis. Ainen. Con-' " opera misericordiae tuoe, ut in hujus celebritate my-
cedatijue vobis ut sicut ei (25i) cum ramis palmarum sierii perpetua devotione vivamus. Per.
caeterarumvefrondium pr*sentaristuduistis, iia cum Super obtata. — Sacriflcia nos, quaesumus, Do-
palma victoriaeet fruclu bouorum operum post obi- mine, propensius ista resiaurent, (258) quaemedici-
luin apparere valeaiis. Amen. Quiijue Unigeniti Fi- nalibus sunt iustiiuta jejuniis. Per Dominumnoslrum.
lii ejus passionem puro corde creditis, raente devota Prmfatio.—Vere dignum et justum est, aequum
venerari studetis, ad resurrectionis ejus fcsta et ve- el saltiiare, nos libi semper et ubique graiias agere,
strae rcmuneiaiionis prsemia ipsius fulti niunimine Domine sancte, Pater omnipolens, selerne Deus, per
veniaiis. Ainen. Qtiodipse praestare dignetur. Christiim Utmiimunuostrum : cujns saluiiferse pas-
Ad Comptendum. — Pr.TentaIIQL=IS , omnipotens sionis, el gloriosse Resurrectionis dies appropin-
Deus, ul quia vitiis subjacct nnstra mortnliias, lua quare noscimtur, in quibus et andqui hostis superbia
nos medicina purilicet, et poleniia tueatur. Pcr. triumpbattir, el nostrae redemptionis mysierium ce-
Super populum. — Da, misericors Deus, ut qtiod lebrattir. Unde poscinius tuam immcnsam clemen-
in tui Filii passior.emundus exercuit, salutare nobis tiam, ut sicul.in eo solo consistit tolius nostraesalva-
fidelibusseniiamus. Per. tiouis suiuuia, ita per eum tibi sit jejuniorum et
c FERIAII POSTPALMAS. actuum nostroruni semper victima grata. Pcr queni.
(235) Da, quoesumus,omnipoiens Deus, ut qui in Ad Complendum.—Repleli, Domine, sacri mune-
lot adversis ex nostra infirinitate dcficimus, inter- ris graiia, supplicesexorainus, ut qua?gustu corporeo
cedente Unigenili Filii lui passioncrespiremus. Qui dulci veneralione contingimus, dulciora menlibus
tecum. sentiamus. PerDominum noslrum.
a In Edit. Pamel., ctrt conseniiiint Mss. : Ad san- hoc smculo hostis aniiqui lenlamenla
superare, el in
clum Joannem in Lateranis. In Kaleud. Roin. lantuin futuro cum palma victoriwet fruclu bonorum operuin
legiturm Laleranis. ln Cod. Reg. Suec. lcgitur hiec tibi vuleantapparere. Per eumdem.
riiniorum Benediciio. quse abesl ab Ed. Painel. et h Aliain Praefal. habet Edit. Angeli Roccoe,seu
aliis. Eamdeni exhibet prinius Theoder. : Dcus, cu- Valicana.
jns ftliuspro salute generishumani de cwla Uescendil c ln Cml. Reg. Siiee. et secundoTheoder. siatioarf
ad lerrus, et appropiuquantehorti pussionissuwHiero- sancttunPraxedem. ideui habet Pamelius. Al in Ka-
solymamin asino venire,el a lurbis rex appellari ac lend. Rom. ei tn priinoTheoder. legitur: Ad sanctos
luudari voluit, benediceredignare hos ptilmarumcmle- Nereum et Acliilleum.
larumvr (rondiumramos, ut omnes qui eos laturi sunl <iCiin.-iciuiuniCudices omnes in assignanda sta«
ita bencdktionis luw dono repleanlur, quaienus el in tione ad sunctam Priscam.
79 SANCTI GREGORH MAGNl 80
Super populum. — Tua nos misericordia, Deus, et A. manu sunt omniura pofesiates et omnia jura regno-
oinni subreptione veluslalis expurgct, et capaces rum, (250) respice ad Romanorum alque Francorum
sanctaenovitalis efficiat. Per Dominum. benignus imperium, ut genles quae in sua feritate
FERIA" IV. confidunt potentiae luoedextera coniDrimantur. Per.
b Hora tertia ponlifex cumclero et ordine suoproce- Oremus et pro catechumenis noslris, ut et Deus et
dil ad altare in ecclesiamajore : el (239) dicit Oraliones Dominus nosier adaperiat aures praecordiorum ipso-
sotemnes hoc ordine : (240) Oremus. El Diaconus: rum, januamque misericordise, ut per lavacrum re-
(241) Flectamus genua. (242) Postquam oravennt, generotionis, accepta remissione omniuni peccatorum,
(245) dicil, Levate. El pontifex dat oralionem. el ipsi inveniantur in Christo Jesu Domino nostro.
Deus,aquoet Judasreatus sui poenam et confessio- Oremus. —Omnipolens sempiterne Deus, qui Ec-
nis suaelatro praemium sumpsit, concede nobis tuae clesiam tuam nova semper prole fecundas, auge fi-
propitiationis effeclum, ut sicut in passione sua Jesus dem et intellectum catechumenis nostris, ut, renati
Christus Dominusnoster diversa ulrisque inlulit sli- fonte baplismatis, adoptionis tuse filiis aggregenlur.
pendia meritorum, ila nobis, ablato vetustatis errore, Per.
resurreclionis susegratiam largialur. Qui lecum. Oremus, dilectissimi nobis, Deum Patremomni-
Posl, Amen sequilur, el dicil Oraliones solemnes: B potenlem, ut cunclis mundum purget erroribus,
(244) lanlummodo pro se inlermillil. Alii vero sacer- inorbos auferat, famem depellat, aperiat carceres,
doles in suis ecclesiispro eo dicunt. El cum in cwteris 64 vincula dissolvai, peregrinantibus reditum, in-
fleclant genua, (245) pro Judwis non flectanl. firuianlibus sanitatem, naviganlibus porium salulis
63 Oreraus, dilectissimi nobis, pro Ecclesia san- indulgeat.
cta Dei; ul eam Deus et Dominus nosler pacificare Oremus.—Omnipotens sempiterne Deus raceslo-
et custodire dignetur lolo orbe lerrarum, subjiciens rum consolatio, Iaboranlium forlitudo, pervenianl ad
ei principalus et potestates, detque nobis quielam et te preces de quacunque tribulalione claniantium, ut
tranquillam vitam degenlibus, glorificare Deum Pa- omnes sibi in necessitatibus suismisericordiam luara
trem omnipolentem. gaudeant adfuisse. Per.
Oremus. Dkit Diaconus: Fleclamus genua. Post- Oremus et pro hsereticis atque schismaticis, ut
ijuam oraverint, dicit: Levate. Deus ac Dominus nosler eruat eos ab erroribus uni-
Omnipotens sempiterne Deus, qui gloriam tuam versis, el ad sanctam malrem Ecclesiam catholicam
omnibus in Christo genlibus revelasti, custodi opera atque apostolicam revocare dignelur.
miscricordise tuai, ut Ecclesia tua toto orbe diffusa Oremus. — Omnipotens sempiterne Deus, qui sal-
stabili fide in confessione tui nominis perseverel. C vas omnes, et neminem vis perire, respice ad ani-
Per eumdem Dominum noslrum. mas diabolica fraude deceplas, ut, omni haerelica
Oremus el pro beatissimo papa nostro III., ut Deus pravitate deposita, erranlium corda resipiscant, el
et Dominus noster, qui elegit eum in ordinem epi- ad veritatis tuse redeant unilatem. Per Dominum
scopalus, salvum atque incolumem custodiat Eccle- noslrum.
sise suse sanctse ad regendum populum sanctum Dei. Oremus et pro perfidis Judaeis, ut Deus et Domi-
Oremus. — Omnipolens sempiterne Deus, cujus nus nosier auferat velamen de cordibus eorum, ul
judicio universa fundantur, respice propitius ad pre- et ipsi agnoscant Jesum Clirisium Dominura no-
ces nosiras, el electum nobis antistitem tua pietate slrum.
conserva, ut Christiana plebs, quae lali gubernatur Oremus. — Omnipotens sempiterne Deus, qui
auclore, sub tanlo ponlifice, credulitatis suse meritis cliam Judaicam perfidiam a tua misericordia non re-
augeatur. Per Dominum noslrutn Jesum Chrislum. pellis, exaudi preces nostras, quas pro illius populi
Oremus et pro omnibus episcopis, presbyleris, obcaecatione deferimus, ut, agnita veritaiis luae luce,
diaconibus, subdiaconibus, acolythis, exorcistis, le- quae Cbristus est, a suis lenebris eruantur. Per eum-
cioribus, ostiariis, (240) confessoribus, (247) virgi- dem Dominum noslruni.
nibus, (248) viduis, et pro omni populo sanclo Dei. j) Oremus et pro paganis, ut Deus omnipotens au-
Oremus. —Omnipotens sempiterne Deus, cujus ferat iniquitatem a cordibus eorum, el relictis idolis
spiriiu lolumcorpus Ecclesisesanctificatur et regitur, suis convertantur ad Deum vivum et verum, et uni-
exaudi nos pro universis ordinibus supplicantes, ut cinn Filium ejus Jesum Christum Deum et Domi-
gratise tuaemunere ab omnibus tibi gradibus fideliter num nostrum, cum quo vivit et regnat cum Spirilu
6erviatur. Pereumdem Dominum. sancto Deus. Per orania saeculasaeculorum.
Oremus ei pro (249) Cliristianissimo rege nostro Oremus. — Omnipolens sempiterne Deus, qui noii
UL, ut Deus et Dominus nosler subditas illi faciat moriem peccatorum, sed vitam semper inquiris,
omnes barbaras nationes, ad nostram perpetuam suscipe propitius oralionem nostram, et libera eos
paccm. ab idolorum cultura, et aggrega Ecclesiseluse sanctae
Oremus. — Omnipotens sempiterne Deus in cujus' ad laudem et glonam norainis tui. Per.
n Ubique legilur pro statione ad sanclam Mariam, b Omnes orationes hic assignatse nullibi legunlm
scilieei, Majorem, ut habenl oinnes Codd., excepto in hac fer. 4, prseterquam in Codd. Aiigeli Roccse,
Kalend. Rom. scu Vatic, apud Guss. rccusa et Menard.
 LIBER SACRAMENTORUM. 82
Sj
osculalur altare, et egreditur. j L (259) dalmalkas, tam pontifex, quam omnes diaconi,
(251) Quibus expletis,
Postea vero (252) hora oclava ingrediuntur ad missam vel omnia ornamenta, sedente ponlificein sella sua; et
hoc ordine : Dicil (253) schola antiphonam ad introi- prwparantur (2C0) ampullw dum cum oleo, quarum
tum. Qua finita, dat orationem ponlifex. melior defertur pontifici, ut, (261) acceplo balsamo, et
commiscilalocum oleo, manu sua impleat eam. Itlani
(254) "Prsesta, quaesumus, omnipotensDeus, ut
noslris excessibus incessanter affligimur, per vero aliam minislri relineant plenam. Et pontifex, lotis
qui
tui liberemur. Qui. manibus, procedit cum septem(262) cereostatisad Mis-
Unigeniti passionem
Deinde legilur leclio una. Sequilur Resp. Postea sam. Dicla Anliphona ad inlroilum, dicil, Gloria in
dkalur allera. excelsis Deo. Quo finilo, dkit, (265) Pax vobis, et dat
Oratio. — Deus qui pro nobis Filium tuum crucis orationem hanc. Et cwtera omnia sicul in alia solemni
patibulum h subire voluisti, ut inimici a nobis ex- Missa.
pelleres potesiatem, concede nobis famulis tuis , ut Deus, aquo et Judas reatus sui pcenam, et confes-
Resurreclionis gratiam consequamur. Per eumdem: sionis suse Latro prsemium sumpsit, concede nobis
ut sicut in passione sua
(255) Sequitur allera lectio, et poslea responsorium, tuae propitiationis effectum, in-
Domine, exaudi, cum suis versibus quinque. Deinde Jesus Chrisius Dominus noster diversa utrisque
velustatis
pronunliatur a diacono, (256) Passio Domini nostri g lulit stipendia mftritorum, ita nnbis, ablato
Jesu Chrisii secundum Lucam. Qua perlecla expletur errore, 66 Resurreclionis suae gratiam largiatur.
Missa ordine suo. Tunc legitur Epistola, et sequilur Resp. Gradale et
65 Super oblata. — Suscipe, quaesumus, Domine, Traclum ac deinde Evangelium, quo leclo, peragitur
munus oblatum, et dignanter operare ut quod pas- Missa ordine suo.
sionis Filii tui Domini nostri mysterio gerimus, piis Super oblata. — Ipse tibi, quaesumus , Domine
effectibus consequamur. Per eumdem. sancle, Pater omnipoiens, Deus, sacrificium nostrum
Prwfatio. — Vere dignum et justum est, sequum reddat acceplum, qui discipulis suis in sui commemo-
et salulare, nos tibi semper et ubique gralias agere , rationem hoc fieri (264) hodierna traditione monsira-
Domine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus, per vit Jesus Christus Dominus noster.
Christnm Dominurn nostrum : qui innocens pro im- Prwfatio. — Vere dignuin et justum est, sequuin
piis voluit pati, et pro sceleralis indebile condem- et salntare, nos libi seuiper et ubique gratias agere,
nari. Cujus mors delicta nostra detersit, et resur- Domine sancie, Paler omnipotens, seterne Deus, per
rectio justificationem nobis exhibuit. Per quem Christutn Dominum nostrum : quem in hac nocle iu-
tuam pietatem supplices exoramus, utsic nos hodie ter sacras epulas increpantem mens sibi conscia tra-
a peccatis emacules, ut cras venerabilis coenaeda- G dilorts ferre non potuit, sed, apostolorum relicto
pibus saties; hodie acceptes confessionernnostrorum consoriio , sanguinis preiium a Judseis accepii, ut
peccaminum, et cras tribuas spiritalium incrementa vilam perderet quam (265) dislraxit. Ccenavit igitur
donorum ; hodie jejuniorum nosirortim voia susci- bodie proditor mortem suam, et cruentis manibus
pias, et cras nos ad sacratissimai cosnaeconvivium panem de manu Salvatoris exiturus accepit, ut sa-
introducas. Pcr quem. ginatum cibo major pcena constringeret, (266) quein
Benediclio. — Omnipotens Deus qui Unigeniti sui nec sacrati cibi collatio a scelere revocaret. Patitur
passione tribuit vobis humilitaiis exemplum, conce- itaque Dominus noster Jesus Chrislus Filius tuus
dat vobis per eamdem humilitatem percipere susc cum hosle novissimum participare convivium, a quo
benediciionis ineffabiledonum. Amen. Ipsius Resur- se noverat continuo esse tradendum, ut exempluni
reclionis percipialis consortia, cujus paiientise vene- innocentise mundo relinquerei, et passionera suam
ramini documenla. Amen. Quo ab eo sempilernse pro sa;culi redempiione suppleret. Paiitur niiiis Deus
vitae munus percipiatis, per cujus temporalem mor- immitem Judam, et sustinet pius crudelem convivani,
tem, aeiernam vos evadere creditis. Amen. Quad qui meriio laqueo suo perilurus erat, quia de Magts-
ipse praestare dignetur. tri sanguine cogitarat. 0 Dominum per omnia patien-
Ad Complendum.— (257) Largire sensibus nostns, tem! 0 Agnum inter suas epulas mitem! Cibum ejtis
oinnipotens Deus, ul per temporalem Filii tui mor- Judas in ore ferebat, et quibus eum traderet perse-
tem, quam mysfeiia veneranda testantur, vitam te cutores advocabat. Sed Filius tuus Dominus noster ,
nobis dedisse perpetuam confidamus. Per eumdem. lanquam pia Hostia , et immolari se tibi pro nobis
Super populum.— Respice, Domine, qusesumus, patienter permisit, et peccatum quod mundus com-
super hanc familiam luam, pro qua Dominus nosler miserat, relaxavit.Quoesumusigiturut qui pro saluie
Jesus Cliristus non dubitavit manibus tradi nocen- nostra se tradi permisit, ipse nos suae graiiae dono
tiuin, etcrucis subire tormentum. Quitecum vivit. locuplelet; et qui per buccellam panis suum prodidit
c FERIAv. traditorem, ipse nos sui panis perceptione faeiat sibi
Inde hora (258) tertia ingressi sacrarium, induunt inliaerere; quique discipulorum pedes eluere digna-
Hic incipit officiumhujus ferisein aliis Codicibus c Hic variant Cod. in Kalend. Rom. legitur : Ad
siveexcusis sive scriptis. Lateranis confwilurchrisma.Apud Pamel.: Ad sanclum
b Apud Pamel., subire fecisti. Favetnostroe lectioiii Joannem in Lateran. In printo Theod., statio ad sanc-
Lodex Iteg. Suec. tum Peirum,
 83 SANCTI GREGORHMAGNl }T4
tus est hodie, ipse nos ab omnibus deliclis emaculet, Aj sine fine permanet in sseculasseculorum. Amen. Be-
et coetui fideliura discipuloruin associet. Per quem ncdiciio Dei Patris, et Filii, et Spiritiis sancti, et pax
Majeslalem, elc. Domini sit semper vobiscum, et cum spirilu luo.
Te igitur, clemenlissime Palnr, clc. Tunc comniunicaisolus ephcopus, el diaconus offerl
Communicanies, et diem sacratissimum celebran- ei ceXicem,ilto lanlummododie. Poslquttm communi-
tes, (267) quo Domiuus nosler Jesus Cbrislus pro caverit, ponit calkem super altare, deinde acceplam a
nobis est traditus; sed et memoTiam. suhdiacono patenam ponit juxla calkem de latere si-
Hanc igitur oblaiionera servitutis noslroe, sed et nistro, et slatim cooperilura duobusdiaconibusulrttm-
cunctse familioeluse, quam libi offerimus ob diern in que de sindone munda, quam prius prwparaveran!in
(268) qua Dominus noster JesusChrisms tradidit dis- ora alleris, e regione pontificisposl corporale expttn-
cipulis suis corporis et sanguinis sui mysieria cele- sam. El continue duo acolylltiinvolutasamputlas cum
branda, qusesumus, Dnmine, ut placatus. sindone alba serka, ila ut videri possinta medio, ie-
Qui pridie quam pro nostra omnium salule pale- - nentin brachiosinistro, projeclis sindonibussuper sca-
retur, hoc «st, hodie, accepit panem in sanctas ac pulam sinisiram, ila ul pertinganl scapulamdexlram ,
venerabiles manus suas. qualenus possinl dependentia retineri. A quibus sitb
(2G9) Tunc offerlnr ponlifici oleum, el benedicilB 1 humeroslantibus, venilsubdiaconuset accipitampullam
eum lnm ipse, quam omnes presbyteri ad ungendum commistam,una cum smdone,et dat eamarchidiacono,
inftrmum,his verbis: et ille deferl pontifici r.ntesidem. Tunc ponlifcx stans
a Emille, Dnmine, Spiritum sanctnm tuuiu rora- insede, e( (2~1) respkiens ad orientm, archidiacono
cliiumde ccelisin hancpinguedinemolivse, 67<luain lenente ante ipsum ampullam in sinisiro brachio revo-
de Tiridi ligno producere dignatus es ad refectionem lula sindone, ut supra prmfiximus,el hulal in ipsa am-
corporis, ut tua sancia benedictione sit onnii hoc putla, el intral (272) in consecralionemchrismalisex-
unguentum tangenti tulamentum mentis et corporis, celsa voce:
ad evacuandos omnes dolores, omnesque infirmita- Domimis vobiscum. Et cum spiriiu luo. Sursum
les, omnetn segritudinem corporis. Unde unxisii sa- 68 corda. Habemus ad Dominum. Gratias agamus
cerdotes, reges, prophelas etmarlyres, (2T0)chrisma Domino Deo nostro. Dignum et justum est.
luum perfectum, Domine, a te benelictum in nomine Vere dignum el jusium est, sequum et salutaj-e,
Domini noslri Jesu Chrisli. Pcr quem haec omnia nos tibi semper el ubique grstias agere, Doiuine
Domine, semper bona creas, sanfctificas, vivifficas, sancle, Paier omnipotens, seteine Deus; qui iu prin-
bef nedicis ct prsestas nobis. Per ipsum, et cum ipso, ' cipio, inter caelera bonilatis et pielatis luaemunera ,
et in ipso est libi Deo Pairi omnipoienti, in unitate C lerram producere fruclifera ligna jussisti, iuier quae
Spiritus sancti, omnis honor et gloria. bujus pinguissimi liqtioris ministrse oleoe nasceren-
Pcr omnia ssecula saeculorum.Amen. tur, quarum fruclus sacro cbrismati deserviret. Nam
Oremus. Praeceplis salutaribtis monili, et divina ct David, proplietico spirilu graiise lusc sacramenta
inslitutione formali, audemus dicere : Pater noster , pracnoscens, vultus nostros in oleo exhilarandns esse
qui es in coelis, sanctlficetur nomen (uiim, etc. cantavil. Et cum mundi crimina diluvio quondara
Sed Iibera nos a malo, expiarentur efftiso, sirnilttudinemfuturi muneris co-
Libera nos, quacsumus,Domine, ab omnibns maiis, lumba demonsirans, (275) per ol/vaeramum pacem
prseterilis, pnesenlibus ct fuluris; ct iniercedenti: terris redditam nuniiavit. Quod innovissimis tcmpo-
beata et gloriosa semp.r virgine Dei Getiiirke Maria, ribus manifestis est effectibus declaralum, cum bap-
et beatis apostolis luis, Petro et Panlo, aique Andrea, tisinatis aquis omniuui crimiuum commissa delenti-
et omnibus sanclis, da propiiius paeem in riiehus bus, boecolei unctio vulius noslros jucundos clficit
nostris, ut, ope misericordioetuse adjuti, et a peccato ac serenos. Inde eliam Moysi f.iniulo luo maudatuin
simus semper liberi, el aborani perturbationc sectiri. dedisii , ut Aaron fratrem suum prius a |iia loiuin
Per Dominumnoslrnm. per infiisioncinbujus unguenti constiiueret sacerdo-
Benedktio. — Bcnedicat vos Deus, qui per Unigo D 1 tem. Accessitad hoe amplior honor, ctim Filius luus
uiliFilii sui passionem velus Pascha in novum voluit Jesus Chrisius Dominus nosler lavari se a Joaniie un-
converii; concedatque vobis ut, expurgato veieris dis Jordaniciscxegissei, ut, Spirilu sancto in coluiubcc
fermenti contagio, nova in vobk perseveret consper- siniililudinem desuper misso, Unigeniiiim luum , in
sio. Amen. Et quia ad celebrandam Redemptoris quo libi oplimecomplacuisset, testimonio subseiucn-
Ccenam mcute devola convenhlis, n-ternaruin dapum tis vocis ostenderes, et lioc illud esse manifestissime
vobiscum epulas repnrtelis. Amen. Ipsius quoque comprobares, quod eum oleo loctii'oeprse consortibus
opilulante clemcniia imindemiuia sordibus pcccato- suis ungendum David propheta cecinisset. Te igitur
rum,qui, ad insinuandum huniilitaiis exemplum, dcprecamur , Domine sancte, Patsr omnipolens,
pedes voluit lavare discipulorum. Aincn. Quori ipe aeierne Deus, per eumdein Jesum Clirismm Filium
prtcsiare dignetur, cujus regnum et impeiium luum Dominuui nostrum, ut bujus crealurae pingue-
" In Ed. Pamel. bic prscmittiliir : Benedicth otei. meliunt, per quem hwc omnia, Domine,ctc., quse m
Verum addcndnm ex Cod. Reg. Stiec, adinfirmum. Cod. Ueg. Suec. habeuiur.
In eadcm Benedicli"iie, cmitle, etc; deest apud Pa-
 85 LIBER SACRAMENTORUM. 86
dinemsanciificaretua bencdictionedignens, et sancii.A majori ecclesia,el exspectantpontificem,vel qui vicem
Spiriius ei adiniscere virttttem, cooperante noieulia illitis tcnnerit. Qui dumveniensde sacrario, processe-
Christi lui, a cujus sancto uomine cbrisma nomen ril anle altare, ad orandumordinequo in (285) Sacra-
aceepit; (274) unde unxisti saccrdotes, (275)reges, mentnrio conlinelur; moxut surrcxerit, cum silenlio
(276) proplielas et (277) niariyres, ut spiritalis Ia- (286)ascenditad sedem.Quosedentcstatimsubdiacvnus
vacri baplismo renovandis ereaturani chrismatis in ascendilad legendum.Et posl hmccanlaluf cantkum
sacramcntum perfecne saltitis viisequeconlirmes; ut Domine, audivi; deinde sequitur altera teclio, pos!
sanctilicalione unctionis infusa, corruplionc priinoe quamsequiturTraclitsDeuslaudem ineam. Quofinilo,
naiivitaiis absorpta, sanrluin uniusciijtisqiie(emplum legitur Passio Domini uoslri Jesu Chrisli secundum
accepiabiiis vitie, innncensodore rcdolescat; ut se- Joannem. llac expleia, venit pontifex ante aliare, ct
cundum constitiiiionistua? sacrameiiiuni regin ei sa- dicit : Oremus, dileclissiminobis, pro Ecelesia san-
cerdoiali prophetico.|iie bonore perfusi, vestimcnto cta Dei, elc. (287) SiciUin d quarla (eria habentur.
incorrupti muncris iiidiiaiilur; ut sit bis qui renati Qu/tsut finierit, siatim duo diaconinudanl aliare sin-
fuerintex aqua ct Spiritu saucto cluisiiia salulis, done, quw prius fuerat sub Evangelioposila, el ista
eosque selernocvitoeparlicipes, et coelesiisglori.c fa- omnia tacite, el exeunl foras; presbyleri vero eccle-
cias csse consortes. Pcr ciimdcm Duminiiiu«. ] siantm, sivede urbe, sive de suburbanis, vadunl per
B
(278) Qua explcla, benedicil ampullam ordine quo ecclcsias suas, ul hoc ordine cuncla ad vesperum
supra declaratumesl; ct simililerhalat in ipsa, sed feciant. Iloc lanlum mutantes, ul ubi pontifexmeminit
tacile ipsnm benedicit. Aposlolicum,ipsi nominentepiscopumsuum. Ad Ve-
Domii.usvobiscum. Et cum spiritu tuo. sperum verotam in ecclesiam qua pontifcxdicil Ora-
Orcmits.— D;us incrciiicnloriimct (279) profec- tiones, quam in cwlerispresbyierorum,posl Orationes
ttium spiriialium, qui virtule sancti Spiritus tui im- prwpitralttr crux anle allare, interposilospalio inter
becillnriiiiiiueiiliuinrudinicnla confirmas,le oramus, ipsumct altare, sustcnlatahine indea duobusacotgihis.
Doininc, ul veuiuris ad beaiic regeneialionis lava- Posiloanle eamin (238) oralorio, venil ponlifex,(289)
cruiii iiijnas per unciinnem islitts crcalune purga- adoratam deosculalurcrucein. Deinde episcopi,pre-
lioiiemmeiitis et corporis, ut, si qnaeillis adversan- sbyteri,diaconi,el cwleriper ordinem,deindepopulus;
tium spirituum maculseinhsescrunl, ad laclum sanc- ponlifexveroredil in sedemusquedumomnessululent;
tificati olei litijus absceiiant. Nulliis spiritalibus prcsbyleri vero duo priores, mox ut saiutaverint, in-
ncquiiiis locus, nulla (-280)refugis virtuiibus sitgQ tranl in sacrarium, velubi posilum fueril 70 corpus
faculias, nulla insidiantibiis nialis latendi licemia Domini,quodpridie remansit,ponenlesillud in palena;
rclinqiiatiir; scd veniciililius ad fidem servis tuis , (r et subdiaconusleneat ante ipsoscalicemcnm vino non
ei sancii Spiiitus lui opcratione muudaudis, sit unc- consecrato, et alter patcnam cum corpore Domini.
tioais liiijus pram.iratio utilis ad sahitem, quam Quibuslenentibus,accipit unus presbyterpalenam, et
eiiam cade.iiis regcncrationis nativitate in sacra- (2110)aller caticem,et deferunlsuper allare nudalum.
menio sunt bap'ismaiisadepturi. Per Dominumnos- Pontifcx vero sedet dum persalutelpopulus crucem:
Irnui Jesuni Chrislum Filum tuum, qni vcnluriis cst nam srUutante.poniifice, velpopulo crucem, (201)
judicare vivoset iiiorluns et s-iciilum per igncm. canilur semperAnliphonaEcce liguum crucis. Dkilitr
Amputla aittem qum cv.mclirismateest, slaiim ut (2132)Psaliniiscxvm. Quasalutaia, et reposila in loco
bcnedkta fueril cooperilur,nl a nemine vidcatnr; scd suo, descenditpontifexante ultare, et dicit :
tenenteeuinucolytho,omnescamper ordinemsulntcnt; Oremus.—Pr.cceplis salularibusmoniti, el divina
nniiicpicopus ct diaconi omneseam niidam salutant. in-iituiioneformaii,audemtisdicere: Paler nosler qui
Hoc explelo,ablulis manibus,ponlifex valit anle al- es in coelis, sanciilicetur nomen tuum; Advcniat
lare, et (2.-:!)communicalomnispoputusin ordine sito, rcgnum tuum; Fiat volunias lua sicut in coelo et in
et (2S2) servanl deipso suerificioin craslinum, unde leira ; Panem nostruin quotidianumda nobis hodie ;
coininunkenl. Et diinitie nobis debi(a nosira sicul et nos dimitiimus
Ad Complendum.— Refecli vilalibus alimemis, ID dcbkoribus noslris; Et ne nos inducas in tentationem.
quaesumus Domiue, Deus noslcr, ut quod teinpore Resp. Sed libera nos a malo.'
nosirae morialitatis exse<|iiimurimniortaliiatis tuae Libera nos, quaesumus,Domine, ab omnibus malis
munere consequainur.Per Domiiiumnostrtmib. proeleritis, pracsentibus et futuris, et inlcrcedeule
(285) FF.RIA c vt. beata el gloriosa sempcr virgine DciGenitrice Maria,
(-84) Hora terlia convcniuntomnespresbyleritain et beatis apostolis Ittis Petro et Paulo atque Andrea,
civitalis tjUinnde suburbanis, el omnis clerus cum et omnibus sanclis, da propitius pacem in diebus nn-
populoin ccclesiastalula inlra Uibem, non tnmen in stris, ut, ope misericordiaetuoeadjuti, el a peccatn
" Post banc Beneriiclioneniscquitnr npud P.imel. ritsnlem.In Kalend. Rom. : In Suxxurio, quod est in
exorcismusnlei : Deus q»i virlwesancii Spirilus, etc. basilica,1tvnsalem.
h In Ed. Valic. seu Anacli l.occa! se<(i!itiii' : lle.in d In Oratinne pro imperatore et imperio, qu.i' ba-
oralio ad reconciliandump.riiucniein, cuui qualunr beliir in aliariiinseri<!quarin, Ms. Iie,r. Sueo. habet :
slii-iOral.in c ;<i<l(v.;
fi'i!i. ilis Siibriiiiiliir,adMissam, Respiread Chrisiianumbemgnusimp.; priiiius Tbco-
supcr obtatn, cl ad cuinplenduin,ircs Oraliune-'. dur. : Ad Chrisiianiss.Pamelius, cui favcl sccuiidus
c ApuriPamel. pvostatione tantuni legitur in Jc- Theod. : Ad Iloiuaiium.
 87 SANCTIGREGORIIMAGNl 88
simus semper liberiet ab omni perlurbationesecuri. A ium utriusque Testamenli paginis instruis, da nobis
Per Dominumnoslrum Jesum Chrisium Filium tuum, inlelligere misericordiam tuam, ut ex perceplione
qui lecum vivit el regnat Deus in unitale Spiritus prsesentium firma sil exspectatio futurorum. Per.
sancli. Per omnia sseculasaeculorum.Amen. Lectio Jonw Propheiw : Factum est Verbum Do-
Cum dixerint Amen, sumit de (295) sancta, et ponit mini.
in calicem (294) niliil dicens. Et (295) communicant Deus, qui divitias misericordiae tuse in hac prse-
omnescum silenlio, e/(296) expletasunl unkersa. cipue nocle largiris, propitiare universo ordini sacer-
A feria 5, vetpere, (297) nuda sint altaria usque dolalis officii, et omnes gradus famulatus nostri per-
mane Sabbatia. fecla delictorum remissione sanctifica, ut miuistra-
(298) b SABBATO SANCTO. turos regeneratrici gratiae luse nulli esse obnoxios
Hora (299) octava veniunl omnestam clerus, quam patiaris offensae.Per.
c LectioIsaiw Prophelm: Hcecdicil Dominus in die
poputus in ecclesiam,el ingrediuntur clerici in sacra-
rium, et induunt se vestimenlis,sicut mos est, et tunc illa radix Jesse,
illuminanlur duo cerei, quos tenenl duo (500) notarii, Concede, quaesumus,omnipotensDeus, nt qui festa
unus in dextro cornu altaris, et alter in sinislro, et pascbalia agimus, ccelestibusdesideriis accensi, fon-
uscenditlector in (501) ambonempronuntians : B tem vilaesitiamus. Per.
Lectiotibri Genesis: In Principio. SimUileret iltas Tract. Sicut cervus desideral ad fontes.
lectionesomnes. Ante In Principio, non dictl Oratio- Alia Oratio, in eodempsalmo.— Omnipotenssem-
nem. Prima lectionefinila, dicit hancOralionem: piiemeDeus, respice propitius ad devotionem populi
Deus, qui mirabiliter creasti hominem, et mirabi- renascentis, qui, sicut cervus, aquarum tuarum
lius redemisti, da nobis contra oblectamenta peccati expetit fonlem, et concede propitius, ut fidei ipsius
mentis ralione persisiere, ut mereamur ad gaudia sitis, baplismatis myslerio, animam corpusque san-
seterna pervenire. Per Dominumnostrum. ctificel. Per Dominumnostrum.
Lectiolibri Genesis: Tenlavit Deus Abraham. Expletis lectionibus, slatim (505) venitunus mini-
Deus, qui in Abrahoe famuli tui opere humano strorum lenensampultasin manibussuis, slat in dcxlro
generi obedientiaeexempla praebuisti,concede nobis, cornu allaris, qui prmcedatponlificemad fontes. Tunc
et nostrsevolunlatis pravitalem frangere, et tuoruin deindesctwladescenditad fontesadlitaniainfaciendam,
prseceptorum rectitudinem in omnibus adimplere. exspeclanlesparali ponlificem. Secundus vero scltolw
Per. tenet vas aureum in manu sua sinistra super planetam,
71 LectioLibri Exodi: Dixit Dominusad Moysen unde ponlifexmittal chrismain fonlem, el jussi faciunt
et Aaron. C (504) litaniam seplenam; el cum jam prope fmemejus
Deus, qui peccativelerisbsereditariam morlem, in fuerinl, tunc proceditponlifex cum omni decore, su-
qua posterilaiis genus omne successerat, Christi tui stentatus a duobus diaconibus : Ei illa (50"i) duo
Domini nostri passione solvisti, da ut conformes cereoslala, quw anlea fuerant iltuminata, semper tmte
eidem facti, sicut imaginemterreni, nalurse necessi- ipsuin procedunlusque dum omniafinieril. Qui mox,
tale, porlavimus, ita imaginem ccelestis, gratise san- ut veneril ante fontes, (506) stans benedicit (onies,
ctificatione portemus Christi Domini nostri. Qai dicensea voee, qua alias oraliones. Et prima oralio a
lecum vivit. , Dnminusvobiscum 72 incipit, et finilur Per omiiia
Lectio Libri Exodi : Factum est in vigilia ma- saeculasaeculorum,sicul alia Oralio ad Missam.
tulitia. Dominusvobiscum. Resp. Et cum spiritu tuo.
Cuntkum: Canlemus. Oremus. — Omnipolens sempiterne Deus, adeslo
Deus cujus antiqua miracu.a m prsesenii quoque magnaepietatis luse mysleriis, adesto sacramentis, et
sseculo coruscare sentimus, praesla, quaesumus, ut ad creandos novos populos, quos libi fons baptismatis
sicut priorem populumabiEgyptiis liberasti, hoc ad parturit, spiritum adoptionis emitte ul quod nostrae
salutcm genlium per aquas baptismatis opereris. humilitatisgerendum est minislerioi tuaevirtutis im-
Per. 1) pleatur effectu. Per Domimim.
Leclio (502) Isaim propheim: Haechoereditas. Consecraliofonlis canilur sicut prwfatio, usque El
Deus, qui Ecclesiam tuam semper gentium voca- Spirilns sancli: et non incipit a Vere dignum. Deinde
tione multiplicas, concede propiiius ut quos aqua dicilur decanlado.
baplismatis abluis, conlinua proleciione luearis. Deus, quiinvisibili potentiasacramentorumtuoruni
Per. mirabililer operaris effecium, et licel nos laulis my-
Leclio lsaim Prophetm: Apprehendent septem mu- steriis exsequendis simus indigni, lu lamen, gratise
lieres. tuse dona nondesercns, etiam ad noslras preces aures
Canlkum : Cantemus. luse pietatis inclinas. Deus, (507) cujns Spiritus super
Deus, qui nos ad celebrandum paschale sacramen- aquas inter ipsa mundi primordia ferebatur, ut jam
a In fine efficii hujtis feriaeapud Pamelium sequi- Rom., ubi Sabbalo sanclo, ad Lateranis.
legitur:
tur : Ordoad (ackndum calecliumenum,qui non repe- c Haec lectio cum Oratione sequenti omillilur in
riinrin Cod. Reg. Suee. magna s.iliemex parie.
b Stalionis hacdie nulla lilmenlio, nisi inKalenri. Ed. Vatic.
 8'J LIBER SACRAMENTORUM. 90
tunc virtutem sanclificationis aquarum natura (508) A piincipii, vetustatis cunctis squaloribus emundelur,
conciperel. Deus, qui, (509) noccntis mundi crimina ut omnis homo hoc sacramentum regenerationis in-
per aquas abluens, regenerationis speciem in ipsa gressus in veroeinnocentiaenovam infantiam renasca-
diluviieffusione signasti, ut unius ejusdemque ele- lur. Per Dominum nostrura Jesura Christuin Filium
me.niimysteno, et finis esset vitiis el origo virtulibus, tuum, qui venturus est judicare vivos et raortuos, et
respice, Domine, in faciem Ecclesise ttise, et mulli- soeculumper ignem,
plica in ea regenerationes tuas, qui gratioe tuaeaf- lndeaccipiensvas aureum cumchrismate,(519) (undit
fiuentis impetu Isetificascivitatem luam, fontemque chrisma in fonte, in (520) modum crucis, el expandit
baptismatis aperis, toto orbe lerrarum (510) gcntibus aquam cum manusua. Tunc baplizaiuur infantes, pri-
innovandis, ut tuse Majestatis imperio sumat Unige- mum masculi, deinde feminw. Et lenenle eo infanlem,
niti lui gratiam de Spiritu sancto. a quo suscipiendusest, interrogat poniifex, velsacerdos
f Hic cum manu sua dividit aquam in (311) mo- ita: Quis (521) vocaris? Resp. III. ltem interrogat sa-
dum critcis. ceirfos:(522)Credis in Deum patrem omnipoteniem,
Qui hanc aquam regenerandis hominibus prsepa- creatorem cceli et lerrse? Resp. Credo. Intenogat:
ralam arcana sui luminis admislione fecundet, ut, Et in Jesum Christum Filium ejus unieum Donii-
sanciificatione concepta, ab immaculato divini fonlis B num, nostrum, nalura et passum? tlesp. Credo. In-
ulero in novam renata crealuram progenies cceleslis terrogat : Credis et in Spiritum sanctum, saitctam
emergat. Et quos aut sexus in corpore, aut aelasdis- Ecclesiam Catholicam, sanctorum communionem,re-
cernit in tempore, omnes in unam pariat gratia mater missionem peccalorum, carnis resurreciionem, vitam
infantiam, Procul ergo hinc, jubenle te Domine, seternam? Resp. Credo. Interrogat: Vis haptizari ?
omnis spirilus immundus abscedat, procul lota ne- Resp. Volo : El dkit. Et (525) ego baptizo te.in no-
quitia diabolicsefraudis absislat. Nihil hic loci ba- mine Patris, et Filii, et Spiritus sancli.
beat contrariaevirlulis admistio, non insidiando cir- Ut aulem surrexerit a fonte, ille qui eum suscipit,
cumvolet, non Iatendo (512) subripiat, uon inficiendo offert eumuni presbytero,(524) qui facial signum cru-
corrumpat. Sit hsecsancta et innocenscreatura libera cis de chrismatecum police, in vertice ejus dicens.
ab omni impugnaloris incursu, et lotius nequiiise (525) Deus omnipotens, Pater Domininostri Jesu
purgata discessu; sit fons vivus, aqua regenerans, Cliristi, qui te regeneravit ex aqua et Spirilu sa»-
unda purificans; ut omnes hoc Iavacro salutifero cto, quique dedit tibi remissionem omnium peccalc
diluendi, operanie in eis Spiritu sancto, perfeclae rum, ipse te Iiniat chrismate salutis in vilam aeter-
purgaiionis indulgentiamconsequantur. nam. Resp. Amen.
Unfde benedico te creatura aqufae, per Deum C Et baptizantur, et sunt parati, qui eos suscepluri
vivufm, per Deum sanctum qui te (515) in mundi sunt, (526) cum linleis in manibus eorum, el accipiunt
crealione principio Verbo separavit ab arida, cujus ipsos a presbylerisqui eos baplizant. Pontifex verore-
(514) Spiritus super te ferebatur, qui (515) (e de dit in sacrarium exspectans,(527) ut cum vestili fue-
paradiso nianare et in quatuor fluminibus lotam ter- rint infantes, confirmeleos. Qui (528) eliam non pro-
ram rigare proecepit; (516) qui te indeserto amaram, hibentur laciari anle sacram communionem,si necesse
suavilate indila, fccit esse potabilem, et sitienti po- fueril. Induti veroordinantur per ordinemsicut scripd
pulo de petra produxit. Bef nedieo te et per Jesum sunt. Et in'anles quidem in brachiis dexlris tenenlur ;
Chrislum Filiumejus unicumDominum nostrum, qui (52S)mr.joresveropedem ponunt super pedem (530)
te in Cana Galilseoe,signo admirabili, sua potenlia, palrini sui. Deindesclwlajussa facil lilaniam quinam
converlit in vinum, qui pedibus super le ambulavit, ad fonles, pontifexvero veniensad infantes, lenente
ct a Joanne in Jordane in te baptizatus est. Qui te archidiacono chrisma, involutis scapulis, el bruchiis
una cum sanguine suo de latere produxit, et disci- ex panno lineo, et (551) levata manu sua super capila
pulis suis jussit ut credenles baptizarentur in te, di- omniumdicit :
cens : Ite, docete omnes gentes, baptizantes eos, (552) Omnipotens sempiterne Deus , qui regene-
in nomine f Patris, et Filii f et Spiritus sancti. rare dignams es hos famulos luos ex aqua et Spiritu
73 ff)c mulalvocemquasi lectionemlegens: sanclo, quique dedisli eis remissioneui omnium pec-
Haecnobis praeceptaservantibus tu, Deus oinnipo- caiorum, emitte in eos septiformem Spiritum tiuim
tens, clemens adesto, tu benignusaspira, tu has sim- sanclum paraclitum de coelis, Spiriium sapientiae,et
plices aquas luo ore benedicito, ut praeter naturalem intelleclus, Spirilum consilii et forlitudinis, Spiriium
emundalionem, quam lavandis possunt adhibere cor- scientioeel pietalis : adimple eos 74 Spiritu timoris
poribus. sint etiam purificandis mcntibus efficaces. tui, et consigna eos signo crucis in vitam propitiatus
(517) El mitlunlur prwdicti duo cerei inlus in bap- oeternam. Per Doniinum nostrum Jesum Chrisliim
listerio.Hk (518) sufflat tribus vkibus in aqua. Filium tuum, qui lecum vivit et regnat Deus in uni-
Descendal, Domine, in hanc plenitudinera fontis, late cjusdem Spiritus sancti. Per.
virlus Spiritus tui, totamque hujus aquoe subsian- Et inierroganlibusdiaconibus nomina singulorum,
tiam, regenerandi fecundet effeciu. Hic omnium (553) ponlifex, tincto pollice in chrismate, facil (334)
peccalorum maculaedeleantur, hic natura ad imagi- crucemin fronte unius, simililer per omnessingitlalim.
nera tuam condita, et ad honorem sui reformata Quibusexplelis,jussi incipiunl in ecclesialilaniam ler-
91 SANCTI CREGORII MAGNI 92
tiam. ElcumdixerintAgnusDei.magislerscholifidicit: ,A lari certelis, et vascula mentium vestrarum exemplo
Ascendile : El illiiniinatur ecclesia, ei procedil poiitifex prasenlium luminum illuslrctis, ul cum bouorum
de sacrmio cum duobus cereoslatis, sicul superius , el operum lampadibus ad ejus sponsi thalamum cujus
slant, sicui anlea, a dextris el a sinislrisatlaris. Liia- Resurrectionem celebralis, cum prudentibtis virgi-
nia expiela, dicit pontifex: (555) Gloria in excelsis Deo. nibus intrare possitis. Amen. Quod ipse praeslare
Quo finilo, dicil: Pax vubiscum. Resp. Et (536) cum dignelur, cujus regnum.
spir.lu tuo. Et dal Oralionem : Deus, (~<57)qui banc Ad Complendum.— Proesta,quoesfimus,omnipotens
sacratissimam rioctetn gloria riominicaeResurreclionis Deus, ut, divino munere saiiati, ct sacris mysteriis
illuslras, conserva in nova familiaetuoe progenic ado- innovemur et moribtis. Per.
piionis spirilum , quem dedisti, ut corpore et mente (540) IN a DIESANCTO PASCHiG.
renovali, purain lifi exhibeanl servilutem. fer Deus, qui hotiierna die per Unigenilum tuum
eumdem Doniinnm nostrum Jesum Christum Filium seterniiatis noliis adilum, devicta morte, reserasti,
tiinm, qui lecuin vivil et regnat Deus in iiniiale ejus- vota nostra, quae pr.iiveniendo aspiras, edam adju-
dem Spirtus sancii. l'er. vando prosequere. Per eumdem.
Deinde (egitur Apostolus, et canilur Alleluia. Super oblata.— Suscipe, Doniine, qtisesumus, pre-
Quod primum pontifexinchoal. Confitemini Domino. JJ ces popnli lui cum oblalionibus Hnsliarum, ut pascha-
Tract. Laudaie Domiuuin oinnes genles. Scquitur libus iniliala mysteriis , ad aclernilatis nobis niede-
Evangelium.(558) Non cantent Uffertorium, (33j) ne- Iam, te operante, proficiant. Per.
que Agnus Dei, neque Communionem. Prwfatio.— Vere dignum et jiislnm csi, aequum el
Super oblalu. Suscipe, qusnsiimus,Domine,et plebis salutare, nos tibi semper et ubi]ue gratias agere, Do-
tuse et tuoruni llostias renaiorum, ut et confessioiie mine sancte, Paier oninipnteus, aelerne Deus : Te
tui nominis, et bapiismaie renovali sempilernam quidem omni tempore, sed in hac potissimum die
beatiludiuem conseqiianttir. Per. gloriosius praeriicare, ctim Pascha uoslriim iinmo-
Pnvfatio.—Vere diguuni et juslum csl, sequum et latus esi Cbrisius. Ipsc cnim verus esl Agnus, qui
saluiare, nos libi scmper elubiquc graliasagere. Do- abstulit peccala mundi. (541) Qui moriem nosirata
mine sancle, 1'ater oiiinipoiens, oeterne Deus: te om- moriendo desiruxit, et vitam resurgendo repara-
ni quidem tempnre, sed in hac poiissimum nocie vii. El ideo cum aiigelis.
gloriosius collaudare et pra:dicare, per Cbristum Do- Communicantes, et diem sacratissimum celebran-
ininiim nosirum : qtii inferorum claustra disrumpens, les, etc.
viclorise suse clara vexilla suscopit, et tiiumphato Hanc igitur oblalionem servilulis noslrae. Sed el
diabolo, viclor a mortuis resurrexil. Et ideo cum (Q cunctse, elc.
Angclis. h Benedktio.— Benedical vos omnipoiens Deus,
Te igitnr, elementissime Pater, etc. liodicrna inlervenienie paschali solemniiaie, el ab
Comiiiunicanie-", ct nociem sacratissimam eele- omni miseralus dignciur defendere pravilale. Aiuen.
branies Resurrcciionis Domini nosiri Jesu Cbrisli Et qui ad oeternam viiaui in Unigeniti sui resurrec-
secundum carnem. Scd et memoriam vciieramcs, tione vos reparat, in ijisius adventu iinmorialiiaiis
in primis gloriosac semper virginis Mariae, Genilri- . vos gaudiis vesiiat. Amen. Et qui, expleiis iejunio-
eis ejusdem Dei ei Domininostri Jestt Chri-ti. rum sive passionis Doniinicoediebus, pascbaiis fcsii
llanc igitur oblaiionem serviiuiis nosirae, sed et gaudia celebraiis, ad ea ffsta, quse non sunt aniitia,
cunctse faniiliae luae, auam libi offerimus, pro bis sed continua, ipso opiiulanie exsuhantibus animis
qnoque quos regenerare dignatus es ex aqua et veniatis. Amen. Quod ipse proeslare.
Spiritu sancto, tribueiis eis remissionem omniuin Ad Complenditm.— Spiritum nobis, Domine, tuae
peccatorum, quusumus, Doiniue, ul placatus ac- charitaiis iufunde; ut quos sacramentis paschalibus
cipias. satiasii, lua facias pietate concordes. Per.
Benedktio. — Deus, qui Ecclcsiae su;o inlemera- c Ad Vesperos. Concede , qiiacsumus, omnipotens
to utero novos populos producens , cam virginilate [) Deus, nt qtti Resurrectionis Dominicsesolemnia co-
inanenie nova semper prole fcecundat, lidei, spei et litnus, innovatione 76 lu' Spirilus a morie aniuiae
cbarilalis vos munere repleat, et suaoin vos benedic- resurgainus. Per eumdem Dominum nostrum Jesum
tionis dona infundat. Amen. El qui banc sacratissi- Christum Filiuni tiium , qui tecum vivit et regnai
inam noclemRedemptoris nosiriUesurreclione voluit Deus in unitale ejusdem Spiritus sancti, per onmia
75 illuslrare, mentes veslras peccalorum lenebris ssecula saeculorum.
mundalas virtultim copiis faciat coruscare. Amen. Ad fonles. — Prsesfa , qusesumus , omnipolens
QIIO corum qui modo rcnati sunt innocentiam iuii- Deus, ut qui Resurrectionis dominicse solemnia co-
•>.Apud Pamelium : Domwica sancta Paschm. non reperiiur. Est in Benedictionali vulgato a Lam-
OmittHur Paschm in Cod. Reg. Suec. In Kalend. bec:o et Gtissanv.
Rom. legtur : In Pusclia Dominica suncla. In oinui- c Huic Oraiioni in Ed. Pamel. pracmitiit<ir: Ad
bus slano est ad sanclam Mariam mejorem ad prm- sanclum Joannem, ad Vesperos. Seqi<enli, Prwsta....
legilur in ut qui gratiam, otc, prsefigitur : Ad sancluin An-
sepe. Abesl majorem » Kaleud. Roui., ncc iiabiisc.
tiiulo bom. 25, in Evang., ibidein bacdie dream.
b Reuedictio bscc in Edilis Pamel. et Angeli Roccse
93 LIBER SACRAMENTORUM. 85
limus, ereptionis nostrae stiscipere loetiliam merea- .A c FERIAIII INALBIS.
mur. Per eumdera. Deus, qni Ecclesiam tuam novo semper felu multi-
Alia. — Prsesla, quocsumns, omnipotens Deus, ut plicas, concede famulis luis ut (343) sacraiuentum
qui gratiam dominicae Resurreclionis agnovimus,ipsi vivendo teneant, quod fide perceperunt. Per.
per amorem Spirilus a morte Snimae resurgamus. Super oblata. — Suscipe, Domine, fidelium preces,
Per cumdem. cuin oblationibus Hosliarum, ut per hsecpiaedevoiio-
Alia. — Deus, qui paschale nobis remedium con- nis oflicia, ad ccelestem glnriaiu transeamus. Per.
tulisli , populum tuum ccelesti dono prosequere, ut Prmfatio. — Verc dignum el justum est, sequuui
inde post in perpetimm gaudeat, unde nunctempo- et salutare, nos tibi semper et ubique gralias agere,
raliter exsullat. Per Dominum nostrum Jesum Chri- Domine sancle, Pater omnipotens, selerne Deus, pcr
Stlllll. Cliristum Dominiimnosirmn. Qui oblatione sui cor-
* FERIAII IN ALBIS. poris, remolis sacrificiorum carnalium observationi-
Deus, qui solemnitate Paschali mundo remedia bus, (544) seipsum libi sacram Hostiam, Agnumque
im-
contulisti, populum tuum, quaesumus, coelesti dono iimnaculatum summus Sacerdos pro salule nostra
prosequere, ut et perfectam lihertatem consequi me- molavil. Per quem.
reaiur, et ad vilam proficiat sempiternam. Per. B Teigiiur, skut in Pascha."
Super oblata. — Pascbales hoslias reccnsentes , Benedktio. — Deus, qui vos lavit aqua sui laleris,
in vobis confir-
quaesumus, Domine, ut quod frequenlamus actu , et redemit effusione cruoris, ipse
comprehendamus affeclu. Per. inet gratiam adeptae Redemptionis. Amen. Per quem
vos coe-
Prmfatio. — Vere dignum et juslum esl, sequuro renali estis ex aqua el Spiritu sancto, ipse
el saluiare, nos libi semper et ubique gratias agere, lesti consociei regno. Amen. Quique deJit vobis iui-
Domine sancte, Paler omnipotens, seteme Deus, et tia sanclse fidei, ipse conferatel perfectionem operis,
te suppliciter exorare, ut fidelibus ttiis dignantcr im- et plenitudinem cliariiatis. Amen. Quod ipse prsc-
pendas, quo el paschalia capiant sacramenia, et de- slare dignelur.
sideranter exspectent venlura,ut,in mysieriis quibus Ad Complendum.— Concede, qusesumus, omni-
renati sunt permanentes, ad novam vitam his ope- potens Oeus, ut paschalis percepiio sacramenti (345)
rantibus perducantur. Per Christnm. conlinua in nostris mentibus perseveret. Per.
Te igitur, sicul in Pascha. Ad Vesperos. — Concede, qusesumus, omnipolens
b Benedictio.— Deus, qui pro vobis suscepit in- Deus, uf qui paschalis feslivilaiis solemnia colimus,
iu ttia semper sanctificatione vivamus. Per.
juriam crucis, laetitia vos innovet suse Resurreciio- <JAd fontes. — Praesla, quaesumiis, omnipoiens
nis. Amen. Etqui pendenti secum in cruce latroni' C
omisit delictum vos salvet a cunctis Deus, nt per bac psschalia festa, quoe colimus, de-
(342) , nesibus
Amen. Ut vestrse voii in tua semper laude vivamus. Per.
peccatorum. rcdemptionis mysle-
riutn et digiie conserveiis in opere, et locupletius 78 Aha. — Deus, qui conspicis familiain luam
seierna perfruamini remuneralione. Amen.Quod ipse omni huniana virtute desiiiui, paschali interveniente
festivilate,tui earn bracbii proiectione custodi. Per.
proesiare dignelur.
Ad Complendum.— Implealur in nobis, quaesumus, e FERIAIV1NALBIS.
Domine, sacramenti paschalis sancta libalio, nosque Deus, qui nos Resurrcctionis dominicoeannua so-
de terrenis affectibus ad cceleste iransferat instiiu- lemnilate lactificas, concede propitius ut per lempo-
luin. Per. ralia fesla, quaeagimus, pervenire ad gaudia selerna
77 Ad Vesperos.—Concede, qnaesumus,omnipo- mereamur. Per eumdein.
tens Deus, ul qui peccatorum nostrorum pondere Super oblala.— Sacrificia, Domine, paschalibus
premiuiur, a cunclis malis imminentibus per hsec gaudiis immolamus, quibus Ecclesia mirabililer et
Pasciialia festa liberemur. PerDominuin nostrum. (348) nascitur et nutritur. Per.
Ad fontes. — Concede, qnaesumus, omnipotens _ Prmfatio. — Yere dignum et justum est, aequum
Deus, iil festa pasclialia, qnae venerando colimus, et salutare, nos libi semper et ubiqiie graiias agere,
etiam vivendo teneamus. Per Domimimnostrum. Domine sancte, Pater omnipolens, oelerne Deus, et
Alia. — Deus, qui populum tuum de hnstis callidi pieialem luair. indefessis precibs implorare, ul qui
seivitute liberasti, preces ejns misericorditer respi- pascbalis festivitalis solemnia colimus, in lua sem-
ce, et adversanfes ei tua virtufe prosterne. Per Do- per sanciilicalione vivamus. Quo per lemporalis festi
minum nosirum. observationem pervenire mereamur ad seternorum
« In Kalend. Rom., ct apud Pamel., legilur : Ad Suec, tam bic, quam in seqiienlibus feriis.
sanct.m Patrum; convenit liiolus homil. 25, in d IirEd. Angeli Rocc;<*non inseribitur bx'c Oraiio
Evangel., hac die habitorc.Abest in atbis a Kalend. ad fotitcs, ut bic et in Ed. Pamcl., consentieiitilius
Hom. Mss.
b.Ahesl non solnm ab aliisVnlgalis, Pamel.,Yatic, e Pro siatione adiiitur iu Ei|. Pamel. : Adsancinm
etc, sed eiiam a Beneriiciionalijam btudalo. Laurentium foiis muntm. Duo ulti;iia vcrba desunt i.<i
l; Siatio lnijtis ferise tam i<iEdilis quam in Mss. est Ealend. ROIIK,cl in dunbus'iheod., uecnon in tit
ad sanctumPaulum. Desideratur in ttbis in Cod. Reg. bom. 24, in Evang., hodie liabiite.
95 SANCTI GREGORHMAGNI flf.
gaudiorum continualionem. Per Christum Dominum jA Ad Vesperos.— Deus, qui in nobis ad ceicbrandum
nostrum. paschale sacramentum liberiores aniraos praestitisti,
Te igitur, ticut in Pascha. doce nos et metuere (548) quod irasceris, et amare
» Benedictio. — Dominus Deus noster vos perdu- quod prsecipis. Per.
cat ad arborem vitse, qui eruit de lacu miseriae. d Ad fontes. — Da, qusesumus,
omnipolens Deus,
Amen. Ipse vobis aperiat januam paradisi, qui con- ut Ecclesia tua, et suorum firmilate membroruin, et
fregit portas inferni. Amen. Ipse vos eruat flagello, et nova semper fecunditate Iaetetur. Per Dominum no-
in regnum suum perducat confitentes, qui pati digna- strum.
tus cst pro impiis innocens. Amen. Quod ipse prse- Alia. —Multiplica, quaesumus, Domine, fidem po-
stare dignetur. puli lui, ut cujus per te sumpsit initium, per te con-
Ad Comptendum.— Ab omni nos, qusesumus,Do- sequatur augmenlum. Per.
mine, vetuslate purgatos, sacramenti lui veneranda CFERIAVI INALBIS.
perceptio in novam translerat creattiram. Per Domi- Omnipotens sempiterne Deus, qui paschale sacra-
num nostrum. mentum in reconciliationishumanacfoederecontulisti,
Ad Vesveros. — Proesta, quoesumus, omnipotens da mentibus nostris, ut
quod professione celebramus,
Deus, ut hujus paschalis festivatis mirabile sacra- ]B imitemur effectu. Per.
menlum, et lemporalem nobis tranquillitatem tri- Super oblata. — Hoslias, qusesumus, Domine, pla-
buat, et vitam conferat sempiiernam. Per. catus assume, quas et pro renatorum expiatione de-
Ad (onles. — Deus, qui nos per paschalia fesia lse- ferimus, et pro acceleratione ccelestis auxilii. Per.
lificas, concede propitius ut ea quae devoie agimus, 80 Prmfatio. — Vere dignum et justum est,
le adjuvante, fideliier teneamus. Per. aequumet salutare, nos libi semper el ubique gralias
Alia. -r- Tribue, qusesumus, omnipotens Deus, ut agere, Domine sancte, Pater omnipotens, seterne
illuc tendat Christiansedevotionis affectus, quo tecum Deus, per Chrislum Dominum nostrum : qui, secun-
est nostra subslantia. Per eumdem. dum promissionis suae incommulabilem veritatem,
b FERIAV1NALBIS. coelesiis pontifex factus in selernum, (549) soltisom-
Deus, qui diversilaiem gentium in confessione lui nium sacerdotum peccati remissione non eguit, sed
noniinis 79 adunasli, da ul renatis fonte baptisma- (550) potius peccatum mundi idem verus Agnus ab-
tis, una sit fides mentium, et piclas actionum. Per. stersit. Per quem.
Super obtata. — Suscipe , qusesumus, Dnmine, Te igitur, sicut in Pascha
niunera populorum luorum propitius, ut confessione f Benedictio.— Benedicat vos de coelis
omnipo-
lui nominis, et bapiismate renovati, sempiternam' Q tensDeus, qui per crucem et sanguiuem passionis
beatitudinem conscquantur. Per Dominum nostrum. suaevos dignatus est redimere in terris. Anien. Ipsc
Prw(atio. — Yere dignum et justom est, acquum vos renovet a vetuslate peccati, qui pro vobis digna-
et salutare, nos tibi semper et ubique grattas agere, lus est crucifigi, vosque ad ccelestia suscilet, qui pro
Domine sancle, Pater omnipotens, selerne Deus: nui vobis inferos penetravil. Amen. Vitam suam Domi-
nos per pascbale mystenum docuit vetti-talem vilse nus vobis tribuat, qui mortem vestram snscepit, et
relinquere, et in novitaie spiriius ambulare, a quo perditlil. Amen. Quod ipse praestare.
perpeluse mortis superatur acerbitas, et aeiernoevilse Ad Complendum.— Respice, quaesumus, Domine,
fidelibus tribuilur integritas. Per quein Majesiatem. pnpulum tuum, et quem aeternis dignalus es renova-
Te igitur, sicul in Pascha. re mysteriis, a lemporalibus culpis dignanter absolve.
c Benedktio. — Omnipotentis Dei et Domininoslri Per Dominum noslrum.
benediclionibusrepleamini, cujus estis sanguine pre- Ad Vesperos.— Deus, per quem nobis et redeni-
tioso redempti. Amen. Ejus vos indeficiens repleat ptio venit et praestaiur adoplio, respice in opera mi-
gratia, cujus ineffabilis plasmavit potentia, (547) et sericordiaetuae, ut in Chrislo renalis et seterna tri-
qui vobis in hoc mundo praestiiit condiiionem nascen- buatur hsereditas et vera Iibertas. Per euindem.
di, ipse in regno seterno tribuat mansionem sine fine ij Ad fontes. — Adesto, qusesumus, Domine, familiae
vivendi. Amen. Quod ipse prsestare dignelur. tuoe, ei dignanler impeude, ut quibus fidei graliain
Ad Complendum.— Exaudi, Domine, preces no- contulisti, el coronam largiaris aeternam. PerDomi-
stras, ut redempiionis nostrse sacrosancta commer- numnostrum.
cia, et vitse nobis conferant prsesenlis auxilium, et S SABBATO IN ALBIS.
gaudia sempilerna concilient. Per. Concede, qusesumus, omnipotens Deus, ut qui fe-
n Benedictionale laudalum hane Bened. non ex- Pamel., elc. : Ad sanctam Mariamad Marlyres.
bibet.' t In nullis librorum nostr. hsec occurrit.
b Unanimi consensu librorum nostrorum, tam ex- e Pro statione in Ed. Paniel. legitur : Ad sanctum
cusorum quam inanu exaratorum, assignatur slalio Joannem in Laleranis. Abest in Lateranis a Cod. Reg.
ad Apostolos. Suec. et ab utroque Theoder. Kalendarium Rom. tan
c llujus Bened. ne quidem Benediclionale me- tum habel ad Laleranis. In tilulo houi. 26, in Evang.,
minit. Cum seroesset,elc, quod hodielegitur juxta Kalend.
d Omiitur ud fenles in Ed. Valic. et Gussanvil. Rom., habes quoque factam esse in basil. sancti
« Pro statione legitur in Kalend. Rom. in Cod. Joan. quae dicitur Conslanfiniana.
ti-7 LIBER SACRAMENTORUM. M
ascisci valeatis. Amen. Quod
stapaschalia venerando egimus, perhaec contingere jk sanctorum ccetibus
ad gaudia seterna mereamur. Per. ipse praeslare.
Ad Coinplendum. —•_Quocsumus, Domine Deus
Super oblata. — Concede, quaesumus, Domine,
scuiper nos per lisec mysteria paschalia gralulari, ut nosier, ut sacrosancta mysleria, quse pro reparalio<-
conlinua noslrse reparationis operatio perpetuae no- nis noslrse lnunimine coululisli, et prsesens nobis
his fiatcausa laelilia;. Pcr. remedium esse facias et futurum. Per.
Prwfalio. — Vere dignum et justum est, sequura AHa, _ Deus, qui nos fecisti bodierna die pa>clia-
ct salutare, nos tihi semper etubique gratias agere, lia festa celebrare, fac nos, qusesumus, in ccelesli
Domine sancte, Pater oinnipotens, seterne Deus : per rcgno gaudere. Per,
qucm supplices exposcimus, ut cujus muneris pignus Ad Vesperos. — Deus, qui nos exsultantibus ani-
fac nos,
accepimus, manilesla dona eompreheiidere valeamus. inis Pascha tuum 82 celebrare tribuisti,
El quse nobis fideliler speranda paschale contulit quaesumus, ct temporalibus gaudere subsidiis, et
sacramentum , pcr Resurrectionis ejus altingere aetcrnilatis affeciibus gratulari. Per Dominum no-
uiereaiiiur ineffabile mysterium. Per quem. strum.
Te igilur, sicul in Pascha. (355) ALI<£C ORATIONES PASCIIALES.
Renediciio. Deus, qui credentes iu te ionie bapiisinaiis inno-
ut
81 Ad Comptendum.— Redemptionis nostroeniu- vasti, hanc renatis in Christo concede cuslodiatn,
nere vegelati, quaesumus, Domine, ut hoc perpetuoe nullo erroris incursu graliam luse benediciionis amit-
salulis auxilium fides semper vera (551) perticiatr tant. Per eumdera.
Ad Vcsperos.— Deus, toiius conditor creaturae, Alia. — Deus, qui ad seternam vilam in Cbrisli
famulos luos, quos lonte renovasti baptismatis, Resurrcctione nos reparas, erige nos ad conseden-
ut qui
quosque graiiae tuaepleniludine solidasti, in adoptio- lem in dexlera tua nostroe salutis aucioreni,
nis sorte facias dignauler ascribi. Per Dominimi propter nos judicatidus advenit, pro nobis judicaiu-
nostrum. rus adveniat Jesus Christus Filius tuus Dominus no-
Ad fontes. — Oeus, qui multiplicas Ecclesiam ster. Qui tecuni vivit et regnat.
luam in sobole renascentium, fac eam gaudere pro- Aiia. — Deus el reparator innocentiaeet amator,
ad te tuorum corda servorum, ul de infidelita-
pilius de suorum profeciibus filiorum. Per Dominum dirige
noslrum. lis tenebris liberati, nunquam a tuae veritatis luce
" discedant. Per Dominum.
(352) DOMINICA OCTAVAS PASCII.E.
Alia. — Deus, qui credenies in te populos gratiie
Proosta, quaesumus, omnipoteus Deus, ul qui pa- tuae largitate mulliplicas, respice propiiius ad ele-
schalia fesia peregimus, hsec, te largiente, uioribus CI clionem tuara, ut qui sacramenlo baptismatis sunt
et vita teneamus. Per Dominum nostrum. renati, regni coelestis mereantur introitum. Per.
Super oblata. — Suscipe munera, qusesumus, Do- Alia. — Omnipotens sempiterne Deus, qui huma-
nnjne, exsullaniis Ecclesiae, et cui causani lanti gau- nam naturam supra primaeoriginis reparas digniia-
dii pracsiltisii, perpeluum fructum concede lsetitise. tem, respice pietalis tuae ineffabile sacranienlum, et
Prwfatio.— Vere dignum el juslum esi, oequum quos regenerationis raysterio*"innovare dignalus es,
et salutare nos tibi semper et ubique gralias agere, in his*doria tua perpetuae gratise protectione con-
Doimne sancte, Paier 6mnipotens, selerne Deus , serva. Per.
et te supplicitcr obsecrare, ne nos ad illuni sinas Alia. — Omnipotens sempiterne Dcus, deduc nos
redire actum cui jure dominaiur inimicus, sed in ad societatem ccelestium gaudiorum, ut Spiritu san-
bac polius facias absolutione persistere, per quam cto renatos regnum luum facias introire, atque eo
diabolus exsiiiit, Filio tuo vincente, captivns. Et perveniat humilitas gregis, quo praiccssil celsiludo
ideo cum angelis. Pasloris. Qui lecum vivit.
b Benedictio. — Deus, cujus Unigenitus discipulis Atia. — Deus, qui pro salute mundi sacrificium-
suis januis clausis dignatus est apparere, suaevos paschale fecisti, propitiare supplicationibus nostris,,
benedictionis dono locupletare et cceleslis vobis re- D• et interpellans pro nobis Pontifex summus, (554))
gni januas dignetur aperire. Amen. Et qui ab eo- nos per«id quod nosiri est similis reconciliel, per id<
rum pectoribus atlaciu sui corporis vulnus amputa- quod tihi est sequalis absolvat Jesus Christus Filius
vit dubietatis, concedal ut per Ddemqua eum resur- luus.
rexisse creditis omnium delictorum maculis carea- Alia. — Prsesla nobis, omnipotens et misericors
lis. Amen. Et qui cum Thoma Deum et Domi- Deus, ut in Resurrectione Domini nostri Jesu Chri-
num credilis, etcernuis vocibus invocatis, ab eo et sti percipiamusveraciter ponionem. Qui tccum vivit.
in hoc sseculo a malis omnibus lueri, et in futuro Alia. — Deus, qui ad seiernam vitara in Cliristi
" Aptid Pamelium soluin subditur : Ad sanctum quam in Codice Grimoldi, quein Pamelius edidil Li-
Pancialium. Nulla statio assignalur in Kalend. Rom. turgic, tomo II, ubi tamen, pro Et qui ab eorum,
SecttudusTheoder. habet: Ad sanclos Cosmamei Da- legi.tur: Ut qui ab eorum, etc
mianum; quod eliara prsefigitur iu Cod. Reg. Suec. c Apud Pameliuin longe plures assignantur Ora-
Oiationi ad Vesperos ejusdein Doininic;e. tiones Paschales, et plerseque a uosiris diversae.
b*IIaccDenedictio •nullibinobis occurritj praeter-
99 SANCTI GREGORIIMAGNI iOO
Resurrectione nos reparas, imple pietatis luaeinef- JA ejus bcneficia poscimus-,(556) dona luae gratiae con-
fabile sacramenlum, ul, cuin in Majeslaie sua Sal- sequamur. Per.
vator noster advenerit, quos fecisti haptismo rege- Svper oblata. — Munera, Domine, oblat» sancLi-
iierari, lacias beata immortalilate vestiri. Per eum- fica, ei, iniercedente beato Georgio martyre luo,
dem. nos per haec a peecalorum noslrorum maculis
83 Ab'«. — Dcus, humani generis conditor et emunda. Per Domiuum nosirum.
Redemplor, da, qusesuunis,ut rcparalionis noslrae Prmfatio.— Yere dignuin et jnstum est, aequum
collata subsidia, le jugiter inspirante, sectemur. Per. ei saluiare, nos tibi sempcr et ubique gratias agere,
Alia. — Deus, qui renaiis ex aqua et Spirilu san- Doniinesancle, Pater omnipotens, aeterne Deus, per
clo cceleslis regni pandis inlroitum, auge supcr fa- Chrisium Doiiiinum nostrum : pro cujus nominis
niulos luos gratiam, quam dedsti, utqui ab omnibus veneranda confessione, beatus mariyr Gcorgius
sunl purgati peccatis, nullis privenlur proniissis. Per. diver^a supplicia snstinuit, et ea deviucens, corouam
Alia. — Conserva in nobis, qua>sumus, Domine, perpeluitatispromeruit. Pcr queinMajeslaleniluam.
misericordiam luam, ul quos ab erroris liberasti Ad Complendum.— Beati Georgii marlyris lui,
caligine, veritatis tuae firmius inharere facias docu- Domine, suffragiis exoralus, percepla sacramenti
mento. Per Domintun. ] tui nos virtule defende. Per.
B
Atia. —SoliLa, quaesiimus, Domine, nns pielate VII (357) c KAL.MAII.— NATALIS SANCTI MARCI
custodi, ut qui Unige.iiii tui passione stinl redempti, EVANGKLIST^.
ejus Resun ectione laeientur. Per cumdem. Deus, qui beaium Marcum evangelislam tuum
Alia. — Omnipotenssempiterne Deus, propensius evangelicaeprsedicationis gratia suhlimasli, tribue,
liis diebns luam misericordiam consequamur,quibus quoesumus,ejus nos semper et eruditione proficere
eara plenius, te largienie, cognovimus. Per. ei oratione defendi. Per.
— Super oblata. — Beati Marci evangelistse lui so-
XVIII K AL. M AII. KATALIS SANCTORUM
VALERIANl " ET HAXIMI. TIDURTII, lemniLate tibi munera deferenles, qusesumus, Do-
ut sicut illum proedicatioevangelica lecit glo-
Prsesia, quoesumus,omnipolens Deus, ut qui san- mine, ita nos
clorum tuoruin Tiburtii, Valeriani et Maximi solem- riosuin, ejus intercessio et verbo et opere
libi reddat acceplos. Per.
iiia colimus, eorum etiam virtutes imileniur. Per — Yere dignura et jusium est, sequam
Dominumnosirum. Prwfatio.
et salutare, nos libi seinper et ubique graiias agere,
Super oblala. — Hosiia hsec,quaesumus,Domine,
Dominesancte, Pater omnipotens, seterne Deus, per
quam sanctorum tuorum nataliiia recensenles offeri- (', CbrLluin Dominum noslrum :
cujus gratia beatum
inus, et vincula nostrae pravitalis absolvai, et luse Marcum in sacerdolium
nobis niisericordisedona conciliel. Per. elegit, docliina ad praedi-
— Yere ei candum erudiit, potenlia ad perseveranilum conlit-
Prwfalio. dignum jiislum cst, acqtium
el salniare, nos tibi semper et ubiijuegraiias agere, mavit, ut per sacerdolalem infulam (5^8) perveniret
instruens
Dominc sancte, Paier omnipotens, aeterne Deus: et ad nuiriyrii palmam ; docensque subdilos,
le in sanctorum martyrum tuorum fesiivitate lau- vivendi exeinplo, confirmans palieuuo, ad te coro-
naudus perveniret, qui per^ecut.iruin minas iutrepi-
dare, qui semperes mjrabilis in luorum commemo-
raiione sanctorum, et ui3gnoe(idei largiris affectum, dus superassel. Cujus interventus, nos, qusesumus,
a nostris mundet delictis, qui tibi placuit lol dono-
el toleranliam tribuis passionum, et aniiqui hoslis
facis superari machinanientum, quo egregii marty- ruui praerogativis.Pcr quem Majestatein.
res tui ad capiendam supemoruin beatitudu.etn prae- dB..R.
—
Ad Compiendum. Tribuanl nobis, quaesumus,
miorum iiullis iinpedianlur reiinaculis bl.uidimeulo-
rum. Per Chrisium. Doiuine, conlinui<m85 lua sancta prsesidiuui,quod
MarcicvangelUtictui precibus nos ab omnibus
Ad Comptendum.— Cceleslimtinere soginaii, quoe- bcali
Doniine Deus ut haec nobis seinper lueaiur adversis. Per.
sunius, nost.r, (355)
D IVKALENDIS MAII.— KATAI.I= SANCTl VITALIS
dona mariyrum luorum intercessio bcala sanciificei. c MAHTVRIS. (559)
Per. Praesta, qtiaesumus,oiniiipolensDeus, ut, interce-
84 IX KAL.MAII.—NATALIS SANCTI GEORGII b denle beato Viiale martyre tuo, el a cunclis adversi-
MARTYB.IS. tatibus libercmur in corpore, eia p;avis cogiialioni-
Deus, qui nos beati Georgii mariyris tui merilis' bus f niunilemur in nienie. Per Domintimuoslruin.
et intcrcessione laeiilicas, concede prop-Uius ut quii Super obtala. — Accepla sil in conspectu tuo,
n Deest Maximi in God. Reg. Suec. In Kalend. Litania
thajor, nulla sancti Marci facta mentione,
R.iiii. lcgitur Maximiani. Obscivat Joan. Fronto, in praelerquamapud Pamel., ubi inlra uncinos includi-
Kalcud. Itom., Maximi nomen in Auiipbonarioquo- lur : Officinmsancti Marci, quod signifieai in anliq.
omssiim.
quch Abcst martyris a Kalend. Rom. In Cod. Reg. codi"ibiHdcsiderari. _
d Id esl, Beiiediciionem require.
Siiec. pnst nutal.sanct; Georyii, legilur el sanctiliegulii e Aliest martyrisab Ed. Pamel. etaKalend. Rom.
cpiscopi. f Pamel., reiuciante Cod. Reg. Sdec. el aliis Mss.,
c In Kalend. Rotn. et in Edii. Pamel., consenlien- libcremur iu menle.
libus Mss. Reg. Suec, duob. Tbeoder. et Geuict.,>
101 LIBER SACRAMENTORUM. 102
Doniine, nostra devoiio, et ejus nobis fiat suppiica-*\ lii lui, ad conterendas potcstatis adversne insiilias,
lione salutaris , pro cujus solcmniiale deferlur. Per. nos in tuoe prolcctionis sccurilale constituat. Per
Ad Complendum.— KxsuUel, Doinine , populus cumdiin.
iiius in sancti tui commemoratior.e Viialis, et cujtis Prwfatio. — Vere dignum et justum est, oequum
votivol.ciaiur oificio, suilragio relcveiur opla'o. I'er. et saluiare, nos tibi semper et ubiqtie graiias ageie ,
KALENDIS HAII.— NATALIS " SANCTCRUM APOSTOLORCM Doniine sancte, Paler omnipotens, aeicrne Deus, per
DRl, PlilLIPPIi:T JACOBl. Cliristum Dnminumnostrum : qui (364) per passio-
Deus, qtii nos annua apostolorum luorum Pbilippi nem crucis mundum redemit, et antiquae arboris
et Jacobi aofcninitnle lacuficas, prscsta , quaiumus, amarissimum gustum crucis iiieilicamineindulcavit;
ut quorum gaudenius nieritis , instruamur exemplis. morieinque quoepcr lignum vetiium venerat, per ligui
Per. trnphxum devicil, ut mirabili suaepieiatis dispeusa-
Super oblala. — Munera , Pomine, quso pro apo- lione, qui ptr ligni giisiuin a florigera setle discesse-
stolorum luorum Pbilippi ct Jacobi solemniiate de- ramus, per crucis lignum ad paradisi gaudia redea-
ferimus, propitius suscipe, et mala omnia, quse me- nius. Per quein.
rcmiir, averle. Per. '• Benedkiio.— Benedicat vobis omnipotens Deus,
Prmfatio. — Vere dignum et justum esl, seqummB qui per Unigcnili sui Domininoslri Jesu Clitisli pas-
et salttiare, nos lihi semper el ubique gratias agere, sionem et crucis paiibulum genus redcmit humanuni.
Doniino sancle, Paler oinnipolens, aelerne Deus: qui Anien. Concedalque vobis ut ctim omnibiis saiiciis ,
Ecclesiam liiiin in aposioiica soiiditaie (irinasii, de (365) fjnaes't ejusdem crucis longitudo, lalitwio, su-
quoruni ronsorlio sunt beaii Philippus ct Jacobus, blimitas et profiiiidum, nieute de\ota comprebendere
quoruiu passionis hoilie fesia veiieriimur; poscenles nossitis. Aiuen. Quatenus vosnietip-os abnegando ,
ut sicut eornm doclrinis instruimur, iia exemplis cinceinijue gesiando , ita in praesenlis viU: siadio
iiiuniamur, et precibus adjuvcmur. Pcr Cbristum Redemptoreui nostrum possitis sequi, ut ei inter
Dominumnosirum. chorns angelorum post ol.itum mereamini ascisci.
(560) B. R. Amen. Quod ille praestare, elc.
Ad Complendum.— Qiiscsunnis,Domine, salutari- g7 &d Complendum.— Repleli alimonia coelesli,
bus repleli myvteriis, ut quorum mysteria celebra- et spiritali poculo recreati, quae>unius, oinnipoteus
mus, eorui!; oiationibus adjuvemur. Per Doininum. Deus , ub ab hosle maligno defendas, quos per li-
Super populiim.— Bealorum aposiolorum Philippi gnuni sanctaecrucis Filii tui, arma justitite pro sa-
et Jacobi honore continuo, Dominc , plebs lua sem- late niundi iiiumphare jussi-li. Qui iccum.
per exsultet, ei bis prsesulibtisgubernctur, quorum C Alia. — Deus, qui omnia verbo luo fecisli, suppli-
et doctrinis gandet et meritis. Per. ces quaesumusincffabilemclemen:iam tuam, ut quos
86 VNONAS MAII.—NATALIS S.VNCTORUM (36!) ALEXAN- per lignum sanctoe crucis Fiiii tui pio cruore (56!i)
EVENTII ET TIIEOUOLI. es dignatus redimere, omnibns in te credemibus dira
Proesta, qusesumtis, omnipotens Deus , ut, qui vencna exstinguas, et per gratiam Spirilus
sanctorum tuorum Alexandri, Evenlii, et Theodoli serpenlis
sancti poculumsalutis semper inlunrias. Pereumdeni.
nalalilia colimus, a cunctis malis imminentibus eo-
rum intercessionibus liberemur. Per Dcminum. PRIDIE NONAS MAII.— d NATALIS (567) SANCTI JOANNIS
— ANTEPORTAM LATINAM.
Super oblata. Super has Hostias, Domine, bcne-
diclio copiosa deicendat, quoe et sanctificationcin Deus, qui conspicis quia nos undique mala noslra
nobis clementer operetur, et de niarlyrum nos so- perturbant, proesta , quoesumus, ut bcati Joannis
lemuitate loeiilicet.Pcr. apostoli lui inlercessio gloriosa nos proiegat. Per.
Ad Coinpleiidum.— Pasce nos , Domine , luorum Super oblata. — Muncribus n<stris , quaesumus,
Doniine, precibu^quc c susceptis, cl ccelestibusnos
gaudiis ubique sanclorum , qttia nosl'ae salulis aug-
meiita sunl, quuiies illis bonor impendilur, in qui- lnunda n.yslcriis, cl clemcnler cxaud'. PerDomiiium.
bus tu uiiiabilis prsedicaris. Per. Ad Complenditm.— Rcfecli, Domine, paue coelesti,
EODEM DIE. — (562) b INVENTIO SANCT/E CRUCIS. ad viiam, quaesumus, nutiiamur ocicriiam.Pcr.
Deus, qui in prseclarasalutiferse crueis inventione, VIIDUSaiA.II. — NATALIS SANCTORUM (568) GORDIANI ET
EriMAClII.
(505) passionis luaemiracula susciiasii, coucede, ut
viialis ligni prelio , aeieruaevitae suffragia cousequa- Da, qusesumus, omnipolens Deu~,ul qui beatoruni
mur. Qui vivis el regnas. Gordiaui atque Epimacbi solemnia colimus, eorum
Super populum. — Sacrificium , Dotnine , quod apud te intercessionibus adjuveniur. Per.
inimolamds, piacatus inlende , ut ab omni nos exuat Super oblala. — Ilostias libi, Doniine , bcalorum
bellorum nequitia, et per vexillum sanctaecrucis Fi- marlyrtun Gordiani atque Epimacbi dicaias merilij
a Iu Edit. Vatic. et Gussanv., pridie celebratur c Repeiitur m Benedictionau , In festivitutesuncta
vigilia sanctoruin iloruiii npnslolorum. Crucis.
b ln Kalend. liom., ct in autiquis Codd., minime d Oniiiiiiur lioe festum in Kalend. Rom. Illius offi-
ex^lat hoc testiim. H.ibetur lahien in secunjo Tlieo- ciuin coiitini-tiirin Cod. R<g. Suec.
der. et iu Edit. Pamclii, etsi fateatur abesse a suo c Idem Codex habet couceptis.
Cod. Colon.
103 SANCTI GREGORII MAGNI 104
benignus assume, et ad perpetuum uobis (ribue pro-, <VDomine, famulari salularis cibus et sacer polus effi-
venire subsidium. Per. ciai, ui renovatio conditionis humanae, quam uiyste-
Ad Complendum.— Qusesumus, omnipoiens Deus, ria continent, in nostris jugiter sensibus offeratur.
ut qui coelestiaalimenta percepimus, intercedenlibus Per.
sauctis luis Gordiano alque Epimacho, per haeccon- Prmfatio. — Vere dignum et jusluuiest, sequum
tra adversa omnia mnniaraur. Per. fit salulare, nos tibi semper et ubique gratias agere,
IV a IDUSMAII.— NATALIS (569) SANCTI PANCUATH Dominesancte , Pater omnipotens, seterne Deus: el
MARTYRIS. immensam bonitalis tuse pielatem bumiliter exorare,
Praesta , qusesumus, omnipotens Deus , ut qui ul ignoranliam nostrse niortalitatis attendens, ex tua
beati Pancratii martyris, tui nataliiia colimus, a cun- inspiratione nos facias poslulare quod rectum est,
ctis malis imminentibus 88 eJus ihtercessionibus et tua clementia tribuas impelrare quod poscimus.
liberemur. Per Dominum. Per Christum.
Super oblaia. — Munera, quoesumus,Domine, libi Benedklio. — " Benedicatvos omnipolens Deus,qui
dicata sanctifica , el. intercedenle bealo Pancralio vos gratuila miseratione creavit, etia resurreclione
martyre luo, per eadem nos placatus intende. Uuigeniti sui spem vobis resurgeudi concessil. A-
(370). B. R. ]B inen. Resuscilet vos de viliorum sepulcris, qui eum
Super populum. — Beati Pancratii martyris lui, resuscilavit a morluis. Amen. Ut cum eo sine fine
Domine, intercessione placalus, prsesta, qusesumus, feliciter vivatis, quem resurrexisse a mortuis veraci-
ul quse temporali celebramus actione, perpetua(37I) ter creditis. Amen. Quod ipse prsestare.
salutalione capiamus. Per. Ad Complendum.— Paschalia nobis , qusesumus,
III 1DUS MAIl. — (372) NATALIS b SANCT^E MARI/E AD Domine, remedia dignanter impende, ut terrena de-
MARTVRES. sideria respuentes, discamus amare ccelestia. Per.
Concede, qusesumus, omnipotens Deus, ad eorum — Familiam tuam,qusesumus, Do-
Super poputum.
gaudia seterna perlingere, de quorum nos virtute tri- miiie, dextera tua perpetuo circumdet auxilio,
buis annua solemnitate gaudere. Per. ut,
oblata. — has , hostias , paschali inlerveniente solemnitate , ab omni pravi-
Super Super , quscsumus tate defensa donis ccelestibus prosequatur. Per.
Domine, benedictio copiosa descendat, quse et san-
clilicationem nobis clementer operetur, et de niarly- D0.MINICA11POSTOCTAVAS PASCH<E.
rum nos solemnitate lsetificet. Per. Deus qui errantibus, ut in viam possint redire ju-
Ad Complendum.— Supplices te rogamus , omni- stitise , veritatis tuse lumen ostcndis, da cunciis qui
poleus Deus, ut quos luis reficis sacramentis, tibi P Christiana perfessione censentur, elilla respuere quse
ctiam placilis moribus dignanter deservireconcedas. huic inimica sunt nomini, et ea quse sunt apla sec-
Per. tari. Per.
VIIIKALENDAS c JUNII.— (573) NATALIS SANCTl URBANl Super oblala. — Deus , qui solemnitale
PAP.E. paschali
cceleslia mundo remedia benignus operaris, annua
Da, quaesumus,oranipotens Deus, ut qui beati Ur- festivitatis liujus dona prosequere; ut observanlia
bani martyris tui atque ponlilicis solemnia colimus,
Per. lemporalis ad vilam nobis proficiat sempiternam.
ejus apud le intercessionibus adjuvemur. Per.
Super oblala. — Hsec Iloslia, Domine, qusesumus,
Prmfatio. — Vere dignum et justum est, sequumet
cmundet noslra crimina, el, intcrcedenle bealo Ur-
salutare , nos tibi semper et ubique gratias agere,
bano martyre tuo, (574) sacrificium celebrandum
Domine sancte , Pater omnipolens, seterne Deus:
subditorum tibi corpora mentesque sanclificet.
Ad Complendum.— Beali Urbani martyris tui at- qui, de Virgine nasci dignatus, per passionetu el
mortem a perpetua nos morte liberavil, et resurrec-
quc pontificis, Domine, intercessione placatus, prse- tione sua selernam nobis viiam conlulit. Per quein.
sta, qusesumus,ut qusetemporali celebramus aciione,
f Benedictio.— Deus, qui per resurreciionein Uni-
perpelua salvationecapiamus.Per Dominumnostrum.
d DOMINICA 1 POSTOCTAVAS PASCUJE. " geniti sui vobis conlulit el bonum Redemplionis et
Dcus, qui in Filii lui humililate jacenlem mundum decus adoplionis, 90 suaJvobis conferat prsenriabe-
crexisti, fidelibus tuis perpetuam laelitiam 89 cor'- nedictionis. Amen. Et quo redimentepercepistisdo-
cede, ut quos perpeluse mortis eripuisti casibus, num perpetuse libenaiis, co largiente cousories ef-
gaudiis facias sempiternis perfrui. Per. ficiaminiscternaehaereditatis. Amen. Et cui consur-
Super oblata. — Digne nos tuo nomini, qusesumus, rexistis in bapiismale credendo, adjungi mereamini
a In Kalend. Rom. et Ed. Pamel. : Nat. sancto- ascensa. Denique : Festum sanclm Polenlianm virg.
rum Nerei, et Achitlei, et Pancralii. Solius sancti Quod cliam exhibet Kalend. Rom., ad diem 19 Maii,
Pancratii meminitCod. Reg. Suec. Observanduniest sed sub nomine sanciae Pudentianae.
in Kalend. Rom. prius annotari feslum sanclorum d HaccDominica post Pascha vacat cum cscteris in
Nerei et Achillei, el postea saucti Pancratii. Ed. Pamel.
b In sola Edit. Pamel. : Dedicalio basilkm sanctm c HaecBeneriictio in Benediclionali Gregorii assi-
Mar., etc, reluctaiite ipso Cod. Reg. Suec gnaiur: De Rcsurreclione,•post Benedictionenincla-
c Anle liuc feslum. in Kd. Pamel. legitur: Ascensa vse Pascbae.
Douiini, ad sanclum Petrum. Ilem : Dominka post f Legiiur in Benediciionalipost prsecedenlem.
 IftS LIRER SACRAMENTORUM. 105
fn ccelesti regione bene vivendo. Amen. Quod ipse A. A^ Benedidio.
prsestare. Ad Complendum.— Prsesta, qusesumus, omnlpo-
Ad Complendum.— Qusesumus, omnipotens Deus, tens Deus, ut percipienles Paschali munere veniam
jam non teneamur obnoxii sententise damnationis peccatorum, deinceps peccala vitemus. PerDomi-
humanse, cujus nos vinculis hacc redemptio paschalis num nostrum.
absolvit. FERIAII. .
Alia. — Fac, qusesumus, omnipotens Deus, ut qui, In (380) Litania Majore. Mentem familiae tuse
paschalibus remediis innovali, ^similitudinemterreni qusesumus, Domine, inlercedenle beato ltl., et mu-
parentis evasimus, ad formam ccelesiis transferamur nere compunctionis aperi, et largitate pietalis exaudi.
auctoris. Qui tecum. Per Dominum.
DOMINICA III POSTOCTAVAS PASCHJE. Alia. — Deus , qui cmpas delinqucnlium districte
Deus, qui fidelium mentes unius efficis volunlatis, feriendo perculis, fletus quoque lugenlium non recu-
da populis tuis id amare quod prsecipis, id desidera- ses, ut qui pondus tuse animadversionis cognovimus,
re quod promittis , ut inter mundanas varielates ibi etiam pietatis gratia.ni sentiamus. Per.
nostra fixa sint corda, ubi vera sunt gaudia. Per. Alia.—Parce, qusesumus, Domine, parce populotuo
Super obtata. — Exuberet, qusesumus, Domine, in gB et nullis jam patiaris adversiiatibus (582) fatigari,
tnenlibus nostris paschalis gratia sacramenti, ut do- quos prelioso Filii lui sanguine redemisli. Qui tecum.
nis suis ipse nos dignos efficiat. Per. Alia. — Deus, qui culpas noslras piis verberibus
Prmfaiio. — Vere dignum el justum est, sequum et perculis, ut nos a nostris iniquitalibus emundes , da
salutare, nos libi semper et ubique gralias agere, nobis et de verbere luo proficere, et de tua citius
Domine sancte, Pater omnipotens , seterne Deus : et consolatione gaudere. Per Dominum nostrum.
(375) tui misericordiam muneris postulare, ut lem- Alia. — Adesto, Domine, supplicalionibus nostris,
pora, quibus post resurrectionem suam Dominus 110- et sperantes in tua misericordia, intercedente beato
BterJesus Christus discipulis suis corporaliter appa- Petro apostolo tuo, coelesti protege benignus auxilio.
Iruit, sic (376) ipso opitulanle pia devotione tracte- Per.
mus, quatenus in bis omnium vitiorum sordibus Alia.—Prsesta, qusesumus, otnnipotens Deus, utad
careamus. le totocorde clamanles, intercedente beato Petro apo-
stolo tuo, tuse pietalis indulgentiam consequamur.
(STiyBenedictio.
Ad Complendum.— Concede, qusesumus, miseri- Per b.
cors Deus , ut quod paschalibus exsequimur institu- Ad Musam. — Praesta, qusesumus, ommpoiens
Q Deus, ut qui in afflictione nostra de tua pietate con-
tis, salutiferum nobis omni tempore sentiamus. Per
Dominum nostrum. fidimus, contra adversa omnia tua semper proteclio-
ne muniamur. Per Dominum noslrum.
Super populum.— Gaudeat, Domine, plebs fidelis;
et cum proprise recolil salvationis exordia, ejus pro- 92 Super oblaia. — Sacrificium noslrse poeniludi-
moveatur augmenlis. Per Dominum nostrum Jesum nis jejunantes, Domine, tibi persolvimus, obsecran-
tes ut, ejus virtute muniti, semper ad coelesle con-
Ghristum.
vivium festinemus. Per.
BOMINICA IV POSTOCTAVAS PASCH.E. Prmfatio. — \ere dignum et juslum est, sequum
Deus a quo bona cuncta procedunt, largire suppli- et salutare , nos libi semper et ubique gratias agere,
cibus luis ut cogilemus te inspirante quaerecta sunt, Domine sancie, Pater omnipotens, seterne Deus: et
et te gubernante eadem faciamus. Per. tc auctorem et sanctificatorem jejunii collaudare,
Super oblala. — Clementiam luam, Domine, sup- per quod nos liberas a nostrorum debitis peccatorum.
pliciter exoramus, 91 ut paschalis muneris sacra- Ergosuscipe jejunantium preces;atque ut nos a inalis
menlum, quod fide recolimus, et spe desideramus omnibus propiiialus eripias, iniquitates nostras.quibus
intenli, perpetua dileclione capiamus. Per. merito affligimur, placalus absolve. Per Christum.
Prwfatio. — Vere dignum et justum est, sequum U c Benedictio.— Omnipolens Deus devotionem ve-
]
et salutare, nos libi semper et ubique gratias agere, stram dignanter inlendat, et susevobis benedictio-
Domine sancte, Pater omnipolens, seterneDeus: et nis dona concedat. Amen. Indulgeat vobis mala om-
(578) Majestatem tuam indefessis precibus exorare, nia quse egistis, et tribuat veniam quam ab eo de-
ut mentes nostras bonis operibus semper informes. poscitis. Amen. Sicque (384) jejunii vestri et precum
Quia sic erimus praeclari muneris prompta sinceri- vota suscipiat, ut a vobis adversa omnia, quse pec-
tate cultores, si, ad meliora jugiter lranseuntes,(379)i catorum relribuiione meremini, avertat, et donum
Paschale mysterium studeamus habere perpetuum. in vos Spiritus paracliti infundat. Amen. Quod ipse
Per Ghrislum. prsestare dignetur.
a Apud Pamei. et inKalend. Rom. non hic assi- b Post' hanc Oral. in Edit. AngelfRoccje, seu Va-
gnatur litan. Quse vero exhibet Pamel. ad diem 25i tic, sequuntur quatuor Orationes quibus prsemitti-
Aprilis, ubiindicilur lilania major, a nostris omninoi tur : Ad campum.
discrepant. Prior Theoder. hoc loco meminit lita- c Exstai ia Benedictionali, et inscribitur: Deje^
nise maj., et fere convenit cum Edit. Pamel. ad diem junio.
25 Aprilis.
PATROL. LXXV1H, *
 107 SANCTI GREGORII MAGNI 108
Ad Complendum. Vota nosfra, qusesumus,,Do-l\ tuo, ct conlinuis tribulationibus Iaboranlem celeri<
mine, pio favoro prosequere , ut duin dona tua in propiliatione laotifica.Per Dominumnoslrum.
tribulatione percipimus, de consolatione nostra in Alia. — Auxiliare, Domine, quaerenlibus miseri-
tuo amore crescamus. Per Dominumnostrum. cordiam tuam.etda veniamconfitentihus, parce sup-
Super populum. — Praetende nobis, Domine, mi- plicibus, ut, qui nosiris meritis flagellainur, tua mi-
sericordiam luam , ut quse votis expetimus, couver- seralione salvemur. Per Dominumnostrum.
satione tibi placita consequamur. Per. Alia. — Prsesta, quaesumus, omnipotens Deus, uf,
FERUIII. quiiram tuae indignaiionis agnoviraus, misericordise
tuse indulgentiam consequamur. Per.
Conserva, qusesumus, Dominc, populum tuum, et Ad Missam. — Intende, quaesumus, Domine, pre*
ab omnibus, quas meretur, adversitalibus redde se-
ces nostras, et qui non operando justiliam correp-
curum, ut, tranquillitate percepta, devola libi mente
deserviat. Per Dominum nostrum. tionem meremur, afflicti in tribulatione, clamantea
Alia. — Afllictionem familiaelusc, quoesumus, Do- respiremus audili. Per.
mine, inlende placatus, ut, indulta venia peccato- 94 Alia.-rPrsesta, qusesumus, omnipotens Paler,
ut noslrsemenlis inlentioquo solemnitatis hodieruoe
rum, de tuis semper beneficiis gloriemur. Pcr.
Alia. — Ab omnibus nos, quaesumus, Domine, pec- ]n gloriosus auctor ingressus est semper intcndat', et
catis propitiatus absolve, ut, percepta venia peccate- quo fide pergit, conversalione perveniat. Per eumdem
rum, liberis tibi menlibus serviamus. Per Dominum. Dominum nostrum.
Alia. — Precibus noslris, qusesumus, Domine, au- Super_oblata Jejunantium, Domme, qusesumus,
rem lusepietatis accommoda, etorationes supplicum, supplicum vola propitius intuere, et munera prscscn-
occultorum coguilor,.beniguusexaudi, ut, te largien- tia sanclificans, perceplione eorum occulla cordis no-
stri remedio luic clarifica pietalis , ut nec opera car-
te, ad vitam perveniant sempiternam. Per.
Alia. — Qusesumus,omnipotens Deus, ut qui (585) nalia, nec fluxa nos teneant, quos instilulor jejunii
nostris fatigamur 93 offensis, et meriio nostrae ini- Christus Dominus reparavit. Qui tecum.
Atia. — Sacrificium, Domine,pro Filii lui suppli-
quitatis affligimur. pielatis tuae graliam consequi me-
reamur. Per Dominum. ces venerabili quam prsevenimus nunc Ascensione
AdMissam. deferimus, prsesta , qusesumus, ut et nos per ipsum
his cnmmerciis sacrosanctis ad ccelesiia consurga-
Deus, qui nos conspicis in lot perlurbationibus
non posse subsistere, affliclorum gemilum propilius mus. Per eumdem Dominum.
respice, et mala omnia quse meremur averte. Per. Prwfalio. — Vcre dignum et jiislura est, oequumct
Super oblala. — Offerentium, qusesumus, Domine, (n salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere, Do-
vola multiplica, et omnes (586) verse credulilatis in- mine sancte,Pater omnipoiens, seterne Deus : ut
struinenlis perlustra. Sicque nobis per hoc sacrifi- quia tui est operis, si quod libi placilum est, aut co-
cium adesto placatus, ut nos et a peccatis et a peri- gitemus, aut agamus, tu nobis semper et intelligeu-
culis omnibus miseratus absolvas. Per Dominuui no- diquse recta stmt, et exsequendi tribuas facultatcm.
strum. Per Christum Dominura nostrum.
Ad Complendum. — Tribue, Domine, qiisesuinus,
Prmfalio. — Vere dignum et jusium est, sequum
et salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere, ut per hsec sacra qusesumpsimus illuc tendat nostroa
Domiiic sancle, Pater omnipotens, seterne Deus : devotionis affectus, quo tecum est nostra subsiantia,
ct Majeslalem tuam suppliciter exorare, ul non nos Qui lecum vivit et regnat.
nostrae malitise, sed indulgeutiss luse prseveniat sem- Super populum. — Familise luae, qusesumus, Do-
per affectus, qui nos a noxiis voluptatibus Indesi- mine,esto protector, etmisericordiamluam concede
nenter expediat, et a mundanis cladibus dignanter poscenli, quo tibi semper fiat obediens, et tua dona
eripiat. Per Christum. percipiat. Per.
Ad Comptendum. — Purifica, qusesumus, Domin.e, IN a ASCENSA (587) DOMINI,
luorum corila fidelium, ut, a lerrena cupidilate mun-1P Ad Missam. — (388) Concede, qusesumus, omni-
dati, etprsesentis vitse periculis exuantur, et perpe- potens Dens, utqui hodierna die Unigenitum tuum
luis donis firmenlur. Pcr. Redemptorem noslrum ad ccelos ascendisse credi-
mus, ipsi quoque mente in ccelestibus liabitemus. Per
F.ERUIV. eumdem.
Exaudi, Dotuine, populum tuum tota tibi mente Super oblata—Suscipe, Doniine, munera quse pro
subjectum, ut, corpore et mente protectus, quodpie Filii tui gloriosa Ascensione deferimus, et concede
credit, tua gratia consequatur. Per. propitius ut a prsesentibus periculis liberemur, et ad
Alia. — Subjectum libi populum, qusesumus, Do- vilam perveniamus seternam. Per eumdem.
mine, prppitiatio ccelestis amplificel, et tuis semper Prwfaiio. — Vere dignum et iuslum est, sequtim
faciat seryire mandalis. Per Dominumnostrum. et salutare, nos tibi semper el ubique grafias agere,
Alia. — Misererejaiu, qusesumus, Domine, populo Domine sancte, Paler omnipotens, seterne Deus, pet
a In Kalend. Rom. Imic festo
assignalur ct stalio; at in Edit. Pamel. legitur : Ad sanctumPer
Oostea legitur : Fer. 5 in Ascensa Dom. Ibivigilia,
nulla est trum, quod abesl a Cod. Reg. Suec.
 100 LIBER SACRAMENTORUM. flO
Ghristum Dominum nostrum : qui post Resurrectio- A . ad ccelos nobis spem ascendendi donavit. Per queiu
iiem suam omnibus discipulis suis manifestus appa- Majestatem.
ruit, et ipsis cernenlibus est elevatus in ccelum , ut a Benediclio. — Benedictionum suarum
super vos
95 nos divinitatis suae tribueret esse participes. Et Dominus imbrem infundat, et charitatis suse thesau-
cum angelis. ros ccelestesvobis aperiat. Amen. Faciat vos Dominus
Te igiiur, Clementissime Pater, elc. vitseseteruse participes, et regni ccelesiis cohseredes.
Comraunicantes, ct diem sacratissimum celebran- Amen. Dignam in vobis habitalionem Spiritus san-
tes, quo Dominus noster Unigenilus Filius tuusuni- clus invenial, ut ejus gloriosa Majeslas placide in ve-
iam sibi fragilitatis nostrae substantiam in glorise slris cordibus requiescat. Amen. Quod ipse prsestare
tuse dextera collocavit. Sed et memoriam, etc dignetur.
Benedictio.— Benedicatvobis Deus, cujus Unige- Ad complendum. —Repleti, Domine, muneribus
nilus hodierna die ccelorum alla peneiravit, et vo- sacris, quoesumus ut in graliarum actione semper
bis ubi ille esl ascendendi aditum palefecit. Amen. maneamus. Per Dominumnosirum.
Concedat propitius ut sicut post Resurrectionem Alia. — Deus, vita fidelium, gloria humilium, et
suam discipulis visus est manifestus, ila vobis in ju- beatitudo justorum, propitius respice supplicutn
dicium veniensvideatur placatus. Amen. Et qui con-; B preces, ut animse quse promissiones tuas sitiunt de
sedere Palri in sua Majeslate creditis, vobiscum ma- tua semper abundantia repleantur. Per Dominum
nere usque in finem sseculi secundum suam promis- nostruin.-
sionem sentialis. Amen. Quod jpse praeslare. IflCIPIUNTORATIONES DE PENTECOSTE.
Ad Complendum.—Praesla nobis, quscsumus, om- b Die Sabbato (591) ante descensumfonlis.
riipolens et misericors Deus, ut quse visibilibus my- Leciio Libri Genesis. Noe, cum quingenlorum esset
steriis sumenda percepimus, invisibili consequamur annorum.
effectu. Per Dominum noslrum. Deus, qui Ecclesiam tuam semper gentium voca-
Alia. — Tribue, qusesumus, omnipotens Deus, ut lione multiplicas, concede propitius ut quosaqua
munere feslivitatis hodiernse illuc filiorum tuorum baptismatis abluis, continua protectione tuearis. Per
dirigatur intenlio quo in tuo Unigenito tecum est no- Dominum.
stra subslantia. Qui lecum vivit etregnai. Lectio Libri Deuleron. Scripsit Moyses.
Alia. <•—Adesto, Domine, supplicationibus noslris, Caniicum : Attende.ocelum.
ut sicuthumani generis Salvalorem consedere tecum Deus, qui nobis per prophetarum ora praecepisti,
in tua Majestate confidimus, ila usque ad consum- temporalia relinquere, atque ad seterna festinare,
malionem ssecuu manere nobiscum, quemadmodum < Q da famulis tuis ut quae a le jussa cognovimus im-
est pollicilus, sentiamus Jesum Christum Dominum plere ccelesti inspiralione valeamus. Per Dominum
nostrum. Qui tecum. noslrum.
Alia. — Da , qusesumus, OmnipOtens Deus, illuc Lectio Libri Levitici. Cum ingressi fueritis terram,
sUbsequi luoruni membra fidelium, quo caput no- quam ego dabo vobis.
slrum principiumque prsecessit Jesus Christus Do- Deus, qui diversitafcm omnium gentium in con-
minus noster. Qui lecum vivit et regnat Deus. fessione tui nominis adunasti, da nobis ct velle
Alia. — Deus, cujus Filius in alta ccelorum poten- et posse quod praecipis, ut populo ad oclernilateni
ter ascendens, caplivitatein nostram sua duxit vir- vocato una sit fides mentium et pietas aclionura
tute captivam, lribue,!qusesumus, ut (389) dona quse Per.
suis (390) participibus contulit, largiatur et nobis Je- Lectio Isaim prophelw. Apprehendent seplem mu-
sus Chrislus Filius tuus. lieres.
DOMINICA 1 POSTASCENSIONEM DOMINI. Canlkum: Yinea.
Omnipolens sempiterne Deus, fac nos libi semper Deus, incommulabilis virtus et lumen seternum,
el devolam gerere volunlaiem , et Majestati luae sin- respice propilius ad tolius Ecclesiae mirabile sacra-
cero corde servire. Per. ]Q menlum, et da lamulis luis ut hoc quod devote agi-
Super oblala. — Sacrificia nos, Domine, immacu- mus etiam rectitudine vilocleneamus. Per Pominuin
lata purilicent, et mehlibus nostris supernse gralise noslrum.
dent vigorem. Per. 97 Canticumde Psal, XLI.Sicut cervus desiderat
96 Prmfatio. — Vere dignum et juslura est, ad fonles.
ocquuinet salutare nos tibi semper el ubique grafias Post Tractum. — Concede, quaesumus,omnipoteiis
agere, Domine sancte, Paler omnipolens, seterne Deus, ut qui solemnitatem doni Spiritus sancM coli-
Deus, per ChrislUm Dominumnostrum : qui generi mus, coelestibus desideriis accensi, fonlem vilse si-
humano nascendo subvenit, cum per morlem passio- tiamus. Per.
nis mundum devicit, per gloriam Resurrectionisvitse Oraiio ad Missam post ascensum fontis. — Prsesta
seternaeaditum patefecit, et per suam Ascensionem, qusesumus. omnipolens Deus ut claritatis tuse supet

" Nullibi hanc Benediclionem invenimus. Rom.: Die Sabbal. in viqUiaPentecoslet,

bApud Pamel.:inSabbatoPenlecostes,MiaK&tenA»
•1H SANCTI GREGORIIMAGNI 1J2
nos splendor effulgeat, et lux luse lucis corda eorum J\L tus illustratione docuisti, da nobis in eodem Spiritu
qui per gratiam tuam renati sunt sancti Spirilus recia sapere, et de ejus semper consolalione gaudere.
illustraiione confirmet. Per Dominum nostrum Je- Pcr. In uniiale ejusdem.
sum Chrislum Filium tuum, qui lecum vivit et regnat Super oblata, — Munera, Domine, qusesutmis,
Deus in unitate ejusdem Spiritus sancli. oblata sanclifica, et corda nostra illustratione saucli
Super obtala. — Hoslias populj tui, quaesumus, Spiriius emunda. Per. In unitate ejusdem.
Domine, miseralus inlende, et ul tibi reddantur Prwfatio. — Vere dignum et juslum est, sequuni
acceptse , conscientias noslras sancli Spiritus salu- et salutare, nos libi semper et ubique gratias agere,
taris emundet adventus. Per Dominum, etc, in uni- Domine sancte, Paler omnipolens, seterne Deus, per
taie. Clirisluut Dominum noslrum : qui (594) ascendens
Prwfalio. — Yere dignum et justum est, sequum super omnes cceios, sedensque ad dexteram luam,
et salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere, prouiissum Spirilum sancium hodierna die iu filios
Domine sancle, Paier omnipotens, aeterne Deus : adoplionis effudit. Quapropier profusis gaudiis lotus
(392) qui, sacramentum paschale consummans, qui- in orbe terrarum mundus exsultat. Sed ct supernse
bus per Unigeniti tui consortium filios adoptionis esse virtutes, atque angelicoepotestates bymnum gloriae
tribuisli, per Spiriium sanctum largiris dona gratia- ][$luse concinunt, sinc fiue dicentes.
rum , et sui cohseredibus Redemptoris jam nunc su- Te igitur, etc.
pernse pignus haereditatis impendis, ut lanto se cer- Communicanles, et diem sacralissimum Penteco-
tius ad eum conlidanl esse venturos, quanto se sciunt stes celebranies, quo Spiritus sanctus apostolis (595)
ab eoredemptos, et sancti Spiritus infusione ditatos. in igneis linguis apparuit. Sed et memoriam.'
Et ideo cum angelis. Hanc igitur oblationem serviluiis noslrse, sed et
Te igitur, etc. cunclse familiae luse, quam libi offerimus, pro his
Communicantes, et (393) diera sacralissimum quoque, quos regenerare dignatus es ex aqua et Spi-
Pentecostes prsevenienles, quo Spirilus sanctus apo- ritu sancto, tribuens eis remissionem omniura pec-
<stolos,plebemque credenlium prsesentia suae Maje- catorum, qusesumus, ul placatus.
StatiS implevit. Sed et memoriam venerantes, etc c Benedktio. — Deus, qui hodierna die discipulo-
Hanc igitur oblalionem servilutis nostrse, sed et rum menles Spiritus paracleti infusione dignatus est
cunctse familiae tuse, quam libi offerimus, pro his illustrare, facial vos sua benedictione repleri, et ejus-
quoque, quos regenerare dignalus es ex aqua et Spi- dem Spiritus donis exuberare. Amen. Ille ignis, qui
ritu sancto, tribuens eis remissionem omnium pec- superdiscipulos apparuit, peccatorum vestrorum sor-
catorum, qusesumus, ut placatus. iC des expurget, et sui Iuminis infusione corda vestra
a Benedictio.— Renedicat vobis omnipotens Deus, perluslret. Amen. Quiquedignaius est diversitalem
ob cujus paracliti Spiritus adveutum mentes vestras linguarum in unius fidei confessione adunare, in ea-
jejunii observaniia prseparatis, et prsesentem diem dem vos faciat fide perseverare, et per hanc (596) a
solemnibus laudibus bonoratis. Amen. Iustar modo spe ad speciem pervenire. Araen. Quod ipse prsestare
renatorum infantium lalera innocentiain habeatis, dignetur.
ut templum sancli Spirilus ipso tribuente esse pos- Ad complendum.— Sancti Spiritus, Domine, corda
sitis. Amen. Alque idem Spiritus sanctus ita vos bodie nostra mundel infusio, etsuiroris intima aspersione
sua habilatione dignos efficiat, ul cras se vestris fecundet. Per Dominum.
mentibus vobiscum perpelim habitaturus infundat, Alia. — Omnipotens sempiterne Deus, qui Pa-
et peraclo prsesenlis vitse curriculo vos ad ccele- schale sacramenlum quinquaginia dierum voluisli
stia dona perducat. Amen. Quod ipse prseslare di- mysterio conlineri, prsesla ut geniium facta dispev-
gnelur. sio divisione linguarum ad unam confessionem tui
Ad Comptendum.— Prsesta, qusesumus, omnipo- nomiiii?, 99 ecelestiraunere congregetur. Per Do-
tens Deus, ut Spiritus sancius adveniens Majestatem minum.
nobis Filii lui manifestando clarificet. Per eumdem. I) Alia. — Deus, qui sacraraento feslivitatis hodier-
In unitate cjusdem. naeEcclesiam luam in omni gente et natione saucti-
98 ^',a> — Deus, cujus Spirilu totum corpus Ec- ficas, in totam mundi latiludinem Spiritus lui dona
clesise mulliplicalur el regitttr, conserva in nova diffunde. Per.
familisBtuse progenie sanctificationis graliam, quam d FERIAII.
dedisti, ut, corpore et mente renovati, in unitate Deus, qui aposiolis tuis sanctum dedisti Spiritum,
lidei ferventes, tibi Domino servire mereanlur. Per concede plebi luse piaepelitionis effectum, ut quibus
Dominum noslrum. In unitale ejusdem. dedisli fidem, largiaris et pacem. Per.
DIEb SANCTO PENTECOSTKS. Super oblata. — Propitius, Domiue, quaesumus,
Deus, qui hodierna die corda fidelium sancti Spiri- haecdona sanciifica, et, Hostise spiritalis oblatione
a Exstat in Vigil. Pentecostes in Benedictionali cosie.
Gregorii. d Apud Pamel. et in Kalend. Rom., pro statione
h Apud Pamel. pro stalione : Ad sanclum Pe- Ad Vincula. In uiroque Theoder. : Ad san-
legilur:
trum.
c In Benedictionali assignatur eliam pro Pente- clum Pelrum ad Vincula.
!13 LIBER SACRAMENTORUM. 114
suscepta, nosmetipsos tibi perfice munus seternum. &^ Super oblala. — Accipe, qusesumus, Domine, mu-
Per Dominum nostrum. nus oblatum, et dignanter operare, ut quod myste-
Prwfatio. — Vere dignum et juslum esl, sequum et riis agimus, piis effeclibus celebremus. Per Dominum
Kalutare, nos tim semper et ubique gralias agere, nostrum.
Domine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus, per Prmfatio. — Vere dignum el justum est, sequum
Christum Dominum nostrum : qui promissum Spiri- et salulare, nos tibi seraper et ubique gratias agere,
tum paraclemm super discipulos misit, qui principio Domine sancle, Pater omnipotens, selerne Deus,
nascentis Ecclesise cunctis genlibus inibuendis, et per Christum Dominum iiostrum. Per quem discipu-
Deitatis scientiam inderet, ellinguarumdiversilatern lis Spiritus sanctus in terra daiur ob dilectionem
in unius fidei confessione sociaret. Per quem Maje- proximi, et de coelo mittitur propter dilectionem
statem luam supplices exoramus, utcujuscelebramus tui. Cujus infusio petimus ut in nobis peccaiorum
adventum, ejus muliimodsegratiaecapiamus effeclum. sordes exurat, tui amoris ignem nutriat, et nos ad
Perquem Majestatem. amorem fraternitalis accendat. Per quem Majestatem
Ad Complendum.— Adesto, Domine, quaesumus, tuam.
populo luo, el quem mysteriis coeleslibus imbuisli, Ad Complendum.— Suraentes, Domine, scelestia
ab hostium furore defende. Per. ]n sacramenta, quacsuniusclementiam luam, uc quod
Alia. — Deus, qui discipulis tuis Spirilum san- temporaliter geriraus aeternis gaudiis consequamur.
clura paracletum in ignis fervore miitere dignatus Per.
c (397) FERIAV.
es, da populis tuis in unitate fidei esse ferventes, ut
in tua semper dilectione permanentes, et in fide in- Illo nos igne, qusesumus, Domine, Spiritus sanctus
veniantur stabiles, et in opere efficaces. Per Domi- inflamraet, quem Dominus noster Jesus Christus mi-
num, sit in terram, et voluit vehementer accendi, Qui le-
a FERIAIII. cum vivit et regnat Deusin unitaie ejusdem.
Adsit nobis , Domine, quaesumus, virlus Spi- - Super oblata. — Virtule Spiritus sancti, Domine,
ritus sancti, quse et corda nostra clementer expurget, munera nostra
continge, ut quod solemnitale prse-
et ab omnibus tueatur adversis. Per Dominum. senti tuo nomini dedicavit, et intelligibile nobis fa-
Super oblata. — Purificet nos, quaesumus, Do- ciat etseternum. PerDominum.
mine, muneris prsesenlis oblatio, ct dignos sacra — Vere dignum et justum esl, sequum
Prm(atio.
pariicipatione perficiat. Per Dominum, et saiufare, nos tibi semper et ubique gralias agere,
Prmfatio. — Vere dignum et jusium est, oequum Dornine
et salulare, nos tibi semper et ubique gratias agere, sancte, Paler omnipotens, aeterne Deus, per
G Chrisluni Dominum nostrum. Per quem pieta-
Domine sancte, Pater omnipotens , seierne Deus, 101
tem tuam suppliciter petimus, ut Spirilus sanctus
per Christum Dominum nostrum : qui Spiritus san- corda nostra
Cti infusione replevit corda fidelium, ut sua admira- expurget, ei sui luminis irradialione
ut in eo qui gratiarum largitor est recta
bili operatione, JOO et su' amoris in eis ignem perlustret,
et de ejus consolalione in perpetuum gau-
accenderet, et per diversitatem linguarnra gentes in sapiamus,
uniiate fidei solidarei; cujus dono pelimus, et ille- deamus. Per quem Majestatem tuam.
cebrosas a nobis excludi voluptaies, et spiritales in Ad Complendum.— Sacris cceleslibus, Domine,
nobis exslrui planlarique virlules. Per quem Maje- sanclo Spiritu operanle, vitia nostra purgentur, ut
statem. k muneribus tuis possimus semper aptari. Per Domi-
Ad Complendum.— Mentes nostras, quaesumus, nuni nostrum.
Domine, Spiritus sanctus divinis repareisacramentis, Alia. — Prsesla, qusesumus, Domine, ut a nostris
quia ipse est remissio omnium peccatorum. Per menlibus carnafes amoveat Spiritus affectus, et spi-
Dominum. ritalia nobis dona potenter infundat. Per Dominum
b FERUIV. MENSIS IV. nostrum Jesum Christum Filium tuum, qui tecum vi-
Mentes noslras, qusesumus, Domine, Paracletus, vit et
regnai, Deus, in unitale ejusdem.
qui a te procedit, illuminet; et inducat in omnem, TJ
sicut luus promisit Filius, veritalem. Qui tecum vi- FERIAVI. d MENSIS IV.
vit et regnat, iu uiiiiate ejusdem. (598) Da, quaesumus, Ecclesiae luae, misericors
Alia. — Praesta, qusesumus, omnipoiens et mi- Deus, ul, sancto Spirilu congregata, hostili nullalc-
sericors Deus, ut Spirilus sanclus adveniens, tem- nus incursione turbetur. Per Dominum nostrum.
plum nos glorise suae dignanter babilando perficiat. Super oblata. — Sacrificia, Domine, tuis oblati
Per. conspeclibus ille ignis divinus assumat, qui discipu-
a Iisdem in Codicibus stalio est ad sanctam Ana- non esse, patet ex Ord. Romano ,
pag. 83; et AI
stasiam. pag. 09; item Micrologo, cap. 50. Nequr
b Ed. Pamel. babet pro stat. : Ad sanctam Mariam< cuino, sane in uno Coloniensium Codicum habebatur, in-
Maj. el ad sanctum Petrum. Kalend. Rom. lan- quit Pamel. Abesse quoque a Cod. Reg. Suec. obser-
:
lum Ad sanciam Mariam. Addunt duo Theod. ilia- vamus.
jorem. d Indiciiur slatio ad Apostolos in Kalend. Rom..
» Apud Pamel. statio ferise hujus est ad sanclum' consentientibus Edit. Pamel. et Codd. mss.
Law. foris murum. Islud officium Gregorii primii
115 SANCTIGREGORIIMAGNl H6
Iorum'Chrisli tui perSpiritum sanctum cordasuccen-1\. et salutare, nos tibi semper et ubique gralias agere,
dit. Per eumdem Dominumnostrum Domine sancte , Pater omnipotens, seterne Deus : et
Prwfatio. — Vere dignum et justum est, sequumct tuain omnipotenliam devotis precibus implorare, ut
salulare, nos tibi semper et ubique gratias agerc, nos (100) Spiritus lui lumen infundat, cujus nos sa-
Domine sancte, Pater omnipotcns, octerneDeus : cl pientia creat, pielas recreat, et providentia guberrtat.
Majeslatem tuam suppliciter exorare, ut Spiritus pa- Qtii, cum a tua substantia nullo modo sit diversus,
racletus adveniat, et nos, inhabitando, lemplum suan sed tibi et Unigenito tuo cowsubstanlialiset coaeler-
Majestalis efficiat; quod cum Cnigenilo Filio tuo c!e- nus, diversitate lamen donorum renlet tuorum corda
menli respectu semper digneris invisere, et tusein- fidelium. Et ideo cum angelis.
babitationis fulgore in perpetuum perlustrare. Per b Benedkiio. — Benedicalvobis omnipolens"Deus,
quem Majeslatem, qui cuncla ex nihilo creavit, et vobis in baptismate
Ad Complendum.— Sumpsimus, Domine , sacri pcr Spirilum sanctum remissionetnomnium peccato-
dona mysterii, bumiliter deprecantes, ut quse in lui rum tribuit. Amon. Quippe eumdem Spiritum san-
commemorationem nos facere prsecepisli, Iargienle ctum in igncis lingtiis discipulis suis dedit, ipsius
sanclo Spirilu, in nostrse proficianl infirmitalis auxi- illuslraticne corda veslra perlustrel, alque in suum
lium. Per Dominum. p amorem jugiler accendat. Amen. Quatenus ejus dono
Super popw/um,(599)siinjejunio fuerit,—Danobis, a vitiis cunclis etnundati. ipsius opilulatione ab om-
qusesumus, Domine, per gratiam Spiritus sancti, no- nibus adversitatibus defensi, (emplum ipsius effici
vam tui Paracleli spiritalis observantiaedisciplinam, mereamini. Anien. Quod ipse prsestare dignetur.
ut mentes nostras sacro purificante jejunio, cunctis Ad Cotnplendum.—Praebeant nobis, Domine, di-
reddantur ejus muneribus aptiores. Per Dominum.In vinum tua sancta fervorem, quo eorum pariler et
unitate ejusdem. , actu delectemur et fruclu. Per.
SABBATO IN » XII LICTIONIBUS MENSIS IV. 103 DOMINICA (401) <-OCTAVAS PENTECOSTES.
Menlibus nostris, Domine, Spirilum sanctum beni- Omnipotens sempiierne Deus, qui dedisti famulis
gnus infunde, cujus et sapientia condili sumus, et tuis in confessioneveroe fidei oeiernaeTrinitalis glo-
providenliagubernamur. Per Dominura noslrum. riam agnoscere, et in potenlia Majestatis adorare
Alia. — Annue, misericors Deus, ut qtii, divina Unitatem, queesumusut ejusdem fidei firmitate ab
prsecepia 102 violando, a paradisi felicitate decidi- omnibus semper muniamur adversis. Per Dominum
mus, ad seternsebeatitudinis, duce sancto Spiritu, re- noslrum.
deamus accessum, per tuorum custodiam mandato- Super oblala.—Sanctifica , qusesumus, Domine
rum. Per. ,In unitate ejusdem. r> Dens nosler, per Unigeniti tui virlutem, hujus obla-
Alia. — Deus, qui ad animarum medelam jejunii lionis Hostiam,et, cooperanie Spiritu sanclo, per
devotione casligari corporaprsecepisti, concede nobis eam nosmetipsos libi perfice munus oeternum.Per
propitius, etmente et corpore semper libi esse de- eumdem. ln unitate ejusdem.
votos. Per. Prwfalio. — Vere dignum et justum est, aequumet
Alia. — Prsesta, qusesumus,omnipotens Deus, ul, salutare, nos libi semper et ubique gratias agcre :
salularibus jejuniis eruditi, ab omnibus etiam vitiis Domine sancte, Paler omnipolens, teterne Deus :
abslinentes, propitiationem luam facilius impetre- (402) qui cum Unigenito Filio tuo et Spiritu sanclo
mus. Per. unus es Deus, unus es Dominus, non in unius sin-
Alia. — Prsesta, qusesumus, omnipolens Deus, sic gulariiate personoe,sed in unius Trinitate subslantiae.
nos ab epulis carnalibus abstinere; ut a viliis irruen- Quod cnini de lua gloria, revelanic le, credimus,
tibus pariter jejunemus. Per Dominumnoslrum. hoe de Filio tuo, hoc de Spiritu sancto sine differen-
Alia ad Missam. — Deus, qui tribus pueris miti- tiaediscrelione senlimus; ul in confessioneveraesem-
gasti flammas ignium, concede propilius ut nos fa- piiern;oque Deilalis, et in personis proprietas, ct in
mulos luos non exurat flamma viiiorum. Per. essenlia Unitas, et in Majesiale adoreiur oequalilas.
Super oblata. — Omnipotenssempiierne Deus,qui T^Quam laudant angeli.
non sacrificiorurnambitione placaris, sed studia pise d Benedktio. — OmnipolensTrinilas, unus et ve-
devotionis intendis, da familiseluae Spiritum rectum rus Deus, Pater, et Filius, et Spiritus sanctus, det
et habere cor mundum, ut fides eorum hsecdona tibi vobis se desiderare lideliier, agnoscere veraciler,
conciliet, et humilitas oblala commendet. Per. diligere sinceriter. Araen. ^Equalitatem atque in-
Prwfatio. —Vere dignum et justum est, aequum comuiulabiiilaiem suae essentiae ita vestris men-
* Legilur in Ed. Pamel. et in Kalend. Rom. : Ad esse. De octava interim Pcntecosles celebranda late
sanclumPelrum. traciat Berno, de Missa,cap. 3, ei olliciumhoc au-
h HaecBenedicliononlegitur in aiiis Ed., nequidem llienlicum esse idem probat, cap. S, ex concordia
in Benedietinnali. Exsiat in 1 Theoderic liiijus Orationis cum Antipliona et lection. in hac
c Malein Edit. Vatic ct Gussanvil., in noctePent. Dominica praescriplis. Facii ejusdem mentionem Mi-
Forte priores Editores ila legeruni, pro in oct., addi- crologus, cap. 59, elc
tione lilt. ii. Apud Pamel. sunt aliae Orationes. Ad d De Benedictione hac nihil invenio, nisi in 1
inargiiiem vero hsec habet: Dominka vacat. Ollicii Theoderic
quoque hujus titulus satis indicat Gregorianum non
 117 LIBER SACRAMENTORUM. 118
tibus infigat, ut ab ea nunquam vos quibuscun- A . sidium, ut, ab omnibus noxiis expedita, cunela sibi
que phanlasiis aberrare permittal. Amen. Sicque profutura perficiat. Per Dominumnostrum.
vos in sui fide, spe et charitate perseverare con- V IDDSJUNH.— (404) NATALIS SANCTORUM c PRIMIET.
cedat, ut per ea postmodum ad sui manifestatio- FELICIANI.
nem visionemqueinterminabilemintroducat. Araen. Fac nos, Domine, qusesumus, sanclorum tuorum
Quod ipse praestare digoetur. Primi et Feliciani semper festa sectari, qubrum' suf-
Ad Complendum.— Proficiat nobis ad salutem cor- fragiis proteclionis tuse dona capiamus. Per.
poris et animse, Domine, qusesumus, hujus sacra- Super oblata. — Fiat, Domine, qusesuhnisV Hostia
menti perceptio, et sempilerna sanctae Trinitalis sacranda placabilis 105 pretiosi celebritate marly-
cjusdeniqueindividuaeUnitatis confessio.Per. rii, quse et peccato noslra purificet, et luorufn' tibi
famulorum. Per DominumnostrUrii'.
Super populum.— Domine Deus, Pater omnipo- vota coriciliet
tens, famulos tuse Majestali subjectos per unicum Ad Complendum.— Qusesutnus,oihnipotensDeus,
Filium tuum in virtute sancti Spiritus benedic et ut sanctorum luorum coelestibus mystcriis celebrald
prolege, ut, ab omni hoste securi, in lua jugiter solemnitas, indulgentiam nbbis luae propiliationis
Iaude Isetemur. Per eumdem. acquirat. Per.
I> PRIDIE I DUS JUNIl.— NATALIS d SANCTORUM
KALENDAS JUNII.— a DEDICATIO (403) BASILICE SANCTI BASILlIlIS,
NICOMEDIS. NAB0RIS
CVUINI,- ETNAZARII.
Deus, qui nbs beati Nicomedismarlyris lui 104 Sanctorum Basilidis, Cyrini, Naboris, et Nazarii,
meritis et intercessione lsetificas,concede propitius, qusesumus, Domine, italalilia nobis votiva resplen-
ut, qui ejus beneficiaposcimus, dona tusegratioecon- deant, et (405) quod illis contttlit excellentia seiiH
sequamur. PerDominum nostrum. piterna, fruclibus noslrse devotionis adcreseat. Per.
Super oblata.— Munera,Domine, oblala sanclifica Super oblata. — Pro sanclbrum Basilidis, Cyrini,
et, intercedente beato Nicomede niartyre tuo, nos Narboris et Nazarii sanguine venerando, Hostias libi,
per haeca peccatorum nostrorum maculis eniunda. Domine, solemniter immolamus, lua mirabiliaper-
Per Dominum; tractanles, (406) per quam lalis est perfecla vicloria.
Ad Oomptendum.— Suppllces te rogamus, omni- Per.
potens Deus, utquos luis reficis sacramentis, inter- Ad Complendumi— Semper, Domine, sanclorum
cedente bealo Nicomedemartyre luo, tibl etiam pla- mariyrum Basilidis, Cyrini, Naboris et Naiarii so-
citis moribus dignanter tribuas deservire. Per Doini- lemnia celebremus, ut eorum patrocinia jugiter sen-
num. tiamus. Per.
— NATALIS
IVNONAS JONII.— NATALIS SANCTORUM MARCELLINI ET i"_ XIVKALENDAS JULII-. SANCTORUM MARCI ET
PETRIb. MARCELLIANI.
Deus, qui nos annua bealorum martyrum tuorum Prsesta, qusesumus, omnipolens Deus , ut, qui
MarcellinielPetrisolemnilate Isetificas,prsesta,quse- saiiciorum Marci ct Marcellianinatalitia colimns, a
•
sumus, ut quorum gaudemus meritis, provocemur cuuetis malis imminenlibus eorum intercessione
exemplis. Per. liberemur. Per.
Super oblala. — Voliva, Domine, munera deferen- Super oblala. — Suscipe, Domine, munera tuorum
tes, in tuorum Marcelliniet Petri marlyrum passione populorum votiva, et sanctorum Marciet Marcelliani
tuam magnificenliamveneramur, et per eain nobis tibi precibus esse grata concede, pro quorum solem-
imploramus tuse pieiatis auxilium. Per. nitatibus offerunlur. Per.
Ad Complendum.— Inlercessione beatorum mar-
Prwfatio. — Vere dignum et justum est, sequuinct
salutare, nos libi semp.er el ubique gratias agere, tyrum tuorum Marci et Marcelliani, qusesumus, Do-
Domine sanctc, Pater omnipolens, seterne Deus : mine, ut myslicis nos dapibus foveas ac reformes.
apud quem semper est prseclara vita sanctorum, Per Dominum noslrum.
quorum nos pTetiosa mors loetificatet luetur. Qua- (407) f DESDNTIATIO JEJUNTORUM, PRIMI , QUARTI, SEP-
propter manyrum tuorum Marcelliniet Petri gloriosa •TIMlETDECIMI MENSIS.
recensentes nalalitia, laudes tibi referimus, et ma- Anniversariam, fratres charissimi, jejunii purila-
gnificentiam tuam supplices exoranvus, ut quorum tero, qua et coTporis acquiriiur et animsesanctilas,
Biimusmartyria venerantes, beatiludinis mereamur nos commonet///. mensisinstaurata devotio; quarta
esse consortes. Per Chrislum Dominumnostrum. igitur ct sexla feria sollicito convenientes occurSu,
Ad Complendum.— Intercedentibus sanctis (uis, offeramus Deospiritale jejunium. Die (408) vCroSab-
Dcmine, Marcellinoet Petro, plebi tuse prsesla sub- bati, apud beaium Petrurn apostolum, cujus nos in-
a ApudPame!,, dedicatioNkomedis martyris. Augustini episc, vn Kalendas Junii, etc. In eodem
h Addilur in Kalend. Rom., via Lavicana. Cod. Gemet. habetur festum et officium'sancti Bar-
" lloc officiumcum
sequenli desideratur in Cod. nabm aposloli IH Idus Junii, quod nullibi nobis oc-
Reg. Suec el Calensi. Exslat utrnmque in duobus currit.
Tbeoder. Prius exhibet Codex Gemei., in quo, prae- (1Abest a Ms. Calensi.
ler lestain aliis Codd.contenta et a nobis observaia, 0 In Cod. Reg. Suec, inlercessionibus.
noianiuc multa alia Anglicanse Ecclesise, ul sancti ! llaec non exslant iu rsstris Codd. Mss., nee in
Dunstani archieviscopi, xiv Kalendas Junii; sancli Pamel. aul Kalend. Rom. sunt inserta.
 ll9 SANCTI GKEGORIIMAGNI 120
tercessionibus crediiniis adjuvandos, sanctas vigiliast\ mus, tales nos hen tuaegratiselargitale, ut bona lua
Chrisliana pietate celebremus, ut per hanc institu- et fiducialiler impelremus, et sine difficullate suma-
tionem salutiferam 106 peccatorum sordes, quas mus. Per.
eorporum fragilitate contrahimus, jejuniis et eleenio- Alia. — Da nobis, Domine, regnum tuum, jusli-
synis abluamus, auxiliante Domino nostro, Jesu tiamque semper inquirere, ut quibus indigere nos
Christoqui cumPalre etSpiritu sanclovivit etregnat pcrspicis, clemenler facias abundare. Per.
Deus, per omnia sseculasseculorum. Alia. — Deus, qui nos de prsesentibus adjumeniis
Alia. —1(1. Mensisjejunia in hac hebdomadano- esse veiuisti sollicilos, tribue, qusesumus, ut pie
bis snnt tenenda; ideoque horlamur sanctam fidem seclantibus, quae tua sunl, universa nobis salutaria
vestram, ut quarla, sexta, vel septima feria jejune- condonenlur. Per.
mus, quatenus divinis inhserendo mandatis, propilia- Alia. —-Deus, qui misericordia tua prsevenisnon
lionem Dei nostri perseverantia debilse servitutis petentes, da nobis affectum Majestatem tuara jugiter
obtineat, auxiltonte Dorainonostro Jesu Christo, qui deprecandi, ut pielate perpetua supplicibus potiora
cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat Deusper defendas.Per Dominumnostrum.
onmia sseculasseculorum. Alia. — Deus, qui non despicis corde coniritos et
(409) MENSIS IV. FERIA IV. B afflictos miseriis, populumtuum jejunii ad te devotio-
(410) Si post HebdomadamPenlecostesadvenerit. ne clamantem propitius exaudi, ut quos humiliavit
Oratio ad Missam. — Omnipolens et misericors adversilas, altollat reparalionis tuse prosperilas.
Deus, apta nos tuse propilius voluntati, quo, sicut Per.
ejus prselereuntes tramiiem deviamus, sic integro (411) POSTtt BENEBICTIONES.
lenore dirigamur, ad illius semper ordinem rectrr- Ad Missam.— Deus, qui tres pueros de camino
renles. Per Dominumnostrum. ignis, non solum illaesos, sed etiam tuis laudibus
Alia. — Da nobis mentem, Domine, quse libi sit conclamantes liberasti, qusesumus ut nos peccato-
placita, quia lalibus jugiler quidquid est jprosperum rum nexibus obvolutos velut de voragine ignis eri-
ministrabis. Per Dominumnostrum. pias, ut criminum flammas, operumque carnaliura
Super obtata. — Solemnibus jejuniis expiatos tuo incendia superantes, hymnum libi debilum jure
nos, Domine, mysterio congruentes, hoc sacro mu- meritoque reddamus. Per.
nere, effice,quia tanto uobis salubrius aderis, quan- Super oblata. — DomineDeus noster, qui in his
to id devotius sumpserimus. Per. polius creaturis quas ad fragilitatis nostrse prsesidium
Prmfatio. — Vere dignum et justum est, aequum condidisli tuo quoque nomini munera jussisli dicaii-
et salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere, G da conslitui, tribue, quaesumus,.ut et vitse nobis
Domine sancte, Pater omnipotens, selerne Deus : prsesentis auxilium, et seternitatis efficiant sacra-
quia post illos lsetitisedies quos in bonore Dominia mentum. Per.
niorluis resurgentis et in ccelosascendentis exegi- Ad Complendum:— Sumptum, quaesumus, Domi-
inus, postque perceptum sancti Spiritus donum , ne- ne, venerabile sacramentum, et prsesentis vitse sub-
cessario nobis jejunia sancta provisa sunt, ut pura sidiis nos foveat, et seternse.Per.
convcrsalione viventibus qusedivinitus sunt Ecclesise 108 Super populum. — Proficiat, Domine, quse-
collata permaneant. Per Christum. sumus, plebs tibi dicala piae devotionis affeciu, ut,
Ad Complendum.— Concede, qusesumus,Doraine, sacris actibus erudita, quanto Majestati tuse fit gra-
populo tuo veniam peccalorum, ut quod meritis non tior, tanto donis polioribus augeatur.Per.
prsesumit, indulgentise luse celeri largitate perci- XIIIKALENDAS JULII.— NATALIS (412) SANCTORUM GER-
piat. VASIIETPR0TASH.
FEBJA VI. (415) Sanctorum martyrum nos, Domine, Gerva-
Ut nobis, Domine, terrenarum frugum tribuas sii et Protasii confessiobeata communiat, et Iragili-
ubertatem, fac mentes nostras ccelesti fertilitate fe- tati noslroe subsidium dignanler exoret. Per Domi-
cundas. Per Dominumnostrum. D num nostrum.
Super oblata. — Ut accepta tibi sint, Domine, no- Super oblala. — Concede nobis, omnipolens Deus,
stra jejunia, praesta nobis, qusesumus,hujus munere ut his muneribus, qase pro sanctorum martyrum
sacramenti purificatum tibi pectus offerre. Per Do- Gervasii et Protasii honore deferimus, et te place-
minura nostrum. mus exhibitis, et nos vivificemuracceptis. Per.
107 Ad Complendum.— Annue, quaesumus,om- Ad Complendum.— Da, qusesumus, omnipotens
nipotens Deus, ut sacramenlorum tuorum gesta reco- Deus,ut mystcriorum virtule sanclorum, et (414)
leutes, et temporali securitate relevemur, et erudia- inlercessione beatorum Gervasii et Protasii marty-
; inur legalibus institutis. Per Dominumnostrum. rum tuorum, vita nostra (415) fulciatur. Per.
Super populum. — Fideli populo, Domine, mise- IXEALENDAS JULII.— (416) VIGILIA SANCTI JOANNIS
ricordiam tuam placatus impende, et praesidiacor- BAPTISTJE.
poris copiosa tribue supplicanti. Per Dominum. Prsesta, qusesumus, omnipolens Deus, ut familia
SABBATO INxii LECT.— Prsesta, Domine, qusesu- tua per .viam salutis incedat, et heati Joannis Prse
aNon legitur inEd. Valic. post Benedictiones;csetera sunt similiq,
 121 LIBER SACRAMENTORUM. 122
cursoris hortamenta sectando, ad «um quem prsedixit A Domine sancfe, Paler omnipotens, aeterne Deus, et
secura perveniat Dominumnostrum. in die festivilatis hodiernse, qua beatus Joannes
Supcr oblata. — Munera, Domine, oblata sanctifi- exortus est, tuam magnificentiam collaudare, qui
ca, et intercedente beato Joanne Baptista, nos per vocem matris Domini nondtim edilus sensit, et (419)
hsec a peccalorum nostrorum maculis emunda. adhuc clausus utero adventum salutis humanae pro-
Per. phetica exsultatione significavit. (420) Qui et geni-
Prmfatio. — Vere dignum et justum est, sequum tricis sterilitatem conceplus abstulit, et patris liu-
et saluiare, nos tibi semper et ubique gratias agere, guam natus absolvit, solusque omnium prophelarum
Domine sancle, Paler omnipolens, aelerne Deus: Redemptorcm mundi, quem procnuntiavit, ostendit.
(417) exhibentes solemne jejunium quo beati Joan- Et ut sacrse purificationis effectum aquarura natura
nis Baptistae natalitia praevenimus. Cujus genitor, conciperet, sanclificandis Jordanis fluentis ipsum
dum euin dubitat nascilurum, sermonis amisit offi- baptismo baptismatis Iavit Auctorem. Et ideo cum
cium, eteo nascente et sermonis usum, et prophe- angelis.
tiaesuscepit donum; cujusque genitrix, senio confe- c Benedictio.— Benedicat vobis omnipotens Deus,
cta, sterilitate multata, in ejus conceptu non solum beati Joannis Baptistoe intercessione, cujus hodie
Rlerililatem amisit, fecunditatera acquisivit, sed jj natalilia celebratis, concedalque ut cujus solemnia
etiam Spiritum sanclum, quo Matrem Dominict Sal- colitis patrocinia sentiatis. Amen. Illius obtentu ab
vatoris agnosceret, accepit. Per quem Majeslalem. oronibus adversis tueamini, et bonis omnibus per-
Ad Complendum. — Beali Joannis Baptistse, nog fruamini, quiadventum Redemptoris mundi necdum
Domine, prseclara comitelur oratio, et quem ventu- nalus 110 cognovit, malris sterilitatem nascendo
rum esse pracdixit, poscat nobis favere placatum. abstulit, patris linguam natus absolvit. Amen. Qua-
Per Dominum nostrum. tenus ipsius Agni, quem ille digito ostendit, cujus
(418) IN R PRIMA MISSA BENOCTE. imiholatione estis redempti, ila virtulum lanis vesti-
Concede, qusesumus, omnipotens Deus, ut 109 ri, et innocentiam valeatis imitari, ut eiin oeternse
qui beati Joannis Baptistse solemnia colimus, ejus patriae feliciiate possitis adjungi. Quod ipse prseslare
apud te inlercessione muniamur. Per Dominura. dignetur.
Super oblala. — Munera, Domine, oblata sancli- Ad complendum. — Sumat Ecclesia tua, Deus,
fica, et intercedente beato Joanne Baplisla, nos per beati Joannis Baptistae generatione laetitiam, per
liseca peccatorum nostrorum maculis emunda. Per. quem suse regenerationis cognovit Auclorcm, Domi-
Ad Complendum.— Prsesia , quaesumus, omnipo- num nostrum. Quitecum vivit.
tens Deus, ut qui ccelestia alimenta percepimus, in- C d Ad Matutinos. — Omnipolens, et misericors
tercedente beato Joanne Baptisla, per haec contra Deus, qtii beatum Joannem Baptistara lua provi-
omnia adversa muniamur. Per Dominum. dentia destinasti ut perfectam plebem Cbrislo Do-
Super populum. — Proesia, qusesumus, Domine, mino prsepararet, da, qusesumus, ut familialuahujus
ut populus tuus ad plense devotionis effectum beati intercessione proeconis, et a peccatis omnibus exua-
Joannis Baptistsenalalitiis praeparetur, quem praemi- tur, ct ad eum quem prophetavit pervenire mereaiur
sisti Filio tuo parare plebem perfectam, JesuChristo Dominum.
Dominonosiro. Qui. Alia. — Omnipolens sempiterne Deus, da cordibus
Atia. — Beati nos, Domine, Joannis oralio, et in- nostris illam tuarum reclitudinem semitar.um quam
lelligere Chrisli tui myslerium postulet, et mereri. beali Joannis Baptistae in deserlo vox clamantis edo-
Per eumdera. cuit. Per Dominum nostrum.
VIIIKALENDAS JULIINATALIS SANCTI JOANNIS BAPTI- Alia. — Deus, qui conspicis quia nos undique mala
ST.4E. nostra contristant, per Prsecursorem gaudii corda
Oeus, qui prsesentem diem bonorabilem nobis in nostra laetifica. Per Dominum nostrum.
beali Joannis nalivitate fecisti, da populis tuis spiri- Alia. — Da, quaesumus, omnipotens Deus, intra
talium gratiam gaudiorum, et omnium fideliummen- D sanclse Ecclesise tuoe uterum constitutos, eo nos
les dirige in viam salutis seternae.Per. Spirilu ab iniquitate nostra justilicari, quo beatum
Superoblala.—Tua, Domine, muneribus altaria Joannem inlra viscera matema docuisli. Per Domi-
cumulamus, illius nobis per bsec opem adesse poscen- num nostrum Jesura.
tes, et nativitatem honore debito celebrantes, qui Alia. — Deus, qui nos annua beati Joannis Bapti-
Salvatorem mundi et cecinit adfuturum, et adesse staesolemnia frequentare concedis, prsesla, qusesu-.
niouslravil, Dominum nostrum. nius, ul et devntis eadem mentibus celebremus, et,
b Prmfatio. — Yere dignum et justum est, sequum
ejus patrocinio promerente, plensecapiamus securi.
el salutare, nos libi semper et ubique gratias agere, tatis augmentum. Per.
a In Ms. Calensi: vni Kalend. Julii naial. sancli b Eadem pene legitur in Sacram. Gallic.
Joannis Baptisim; in prima Missa, Concede,elc. Con- c In Benedictionaii exstat, nec non apud GrimoL
sentiunrCod. Reg. Suec.Gemet., Theod. At in vet. diiiii a Pamelio ediluni.
Sacram. Gall. unica lantum boc die exstat Missa in d Forle legendum ad Vesperoi, ut legitur in Edit
sancii Joannis Baptislw. Sed postea habetur Missa in Vatic.
Joann. passione.
m SANCTI GREGORUMAGNl 124
VI KALfflSDAS JULH.--NATALIS SANCTORUK JOANNIS ET J i clorum apostolorum, qusesumus, deprecatio quorum
PAULI. solemnia.prsevenimusefficiat. Per,
Qusesumus, omnipotens Deus, ut nos geminata Prmfalio. — Vere dignum el justum est, aequumet
laititia hodiernae feslivilatis excipiat, quse de beato- salutare, nos tibi semper et ubiquc gratias agere,
rum Joannis et Pauli glorificatione procedii, quos 112 Domine sancle, Pater omnipolens, seierne
eadem fides et passio vere fecit esse germanos. Deus : apud quem cum beatorum aposlolorum con-
Per. linuata feslivilas triumpbique cceleslis perpetua et
Supcr oblata. — Hosiias allaribus tuis, Domine, seterna sit celebrilas, nobis tamen eorom fesla annuis
placationis imponimus, potentiam luam in sanctorum reeursibus tribuis frequenlare, ut et illorum passioni
luorum passionibus honorando, et per eos nobis sit veneralio ex nostra devolione, et nobis auxi-
iraplorando veniam peccatorum. Per Dominum no- lium proveniat de eorum sanctissima intercessione.
Strum. Per.
Prwfalio. — Vere dignum et justum est, oequumet Ad Complendum.— Sumplis, Domine, remediis
salutare, nos tibi semper et ubique gralias agcre, sempiternis, luorum mundentur corda fidelium, ut
Domine sancte, Hl Pater omnipolens, sc.ier»e apostolici Petri et Pauli nalalis insignia, quse corpo-
Deus, per Chrislum Dominura nostrum : pro eujus ;8 ralibus officiis exsequuntur, pia cordis intelligenlia
amoregloriosimartyres Joannes et Paulus martyrium coinprehendant. Per.
uon sunt cunclati subire; quos in nascendi lege junxit Super populum, — Deus, qui ligandi solvendique
germanitas, in gremio malris Ecclesise fidei unitas, licentiam tuis apostolis conlulisli, da, qusesumus,ut,
in passionis ace.rbitale ferenda unius amoris societas. per ipsos selernis viliis expediti, liberi possimus cot-
Per quem nos pelimus eorum precibus adjuvari, lestibus interesse mysteriis. Per eumdem Domi-
quorum fesla no.scimur venerari. Per quem Maje- num.
slatem. Ad Vesperos. — Aposlolicisnos, Domine, quacsu-
Ad Complendum.— Sumpsimus, Dominc, sancto- mus, bealorum Petii et Pauli attolle prsesidiis, ut
rum tuorum Joannis et Pauli solemnia celebranies, quauto fragiliores suraus, tanlo validioribus auxiliis
cceleslia sacramenia : prsesta, qusesumus, ut quod foveamur. Per.
temppraliler gerimus ielernis gaudi.is consequamur. Ad c Malutinos,— Deus, qui Ecclesiam tuam (426)
Pcr Chrislum Dominum, apostoli tui Petri fide et nomine consecrasti, quique
JV KALENjDAS JULII. — (421) NATALI.S SANCTI LEONIS beatum illi Paulum ad praedicandumgentibus gloriam
PAPJE. tuam sociare dignatus es, concede ut omnes qui ad
Deus, qui beatum Leonem ponlificem sanctorum C apostolorum luorum solemnia convenerunt spiritali
tuorum meritis coaequasti, concede propitius ut qui remuneratione diteniur.
commemoralionis ejus festa percolimus, vitse quoque ' III KALENDAS JULII.— NATALIS EJUSDEM d PETRIET
iraitemur exempla. Per Dominum. PAULI.
Super oblala. — Annue nobis, Domine, ut (422) Ad Missam. — Deus, qui hodiernam cUemaposto-
animsefamuli ft tui Leonis bsec prosit oblatio, quam lorum tuorum Pelri et Pauli mariyrio consecrasli, da
immolando totius mundi tribuisli relaxari delicta. Ecclesia? luae eorum in omnibus sequi prsecepium,
per Dominum nostrum. per quos religionis sumpsit exordium. Per Doininum
Ad Complendum.— Deus, qui anirnse famuli lui noslrum.
Leonis.aeleruaebealitudinisprsemiaconlu!isti,concede Super oblala..— Ilostias, Domine, quas nomini tuo
propitius ut , qui peccatorum nostrorum pondere sacrandas offerimus, aposlolica prosequatur oratio,
premimur, ejus apud ie precibus sublevemur. Per. per quam nos expiari tribuas et defendi. Per.
EODESI DIE. — (425) VIGILIA SANCTI PETRIET PAULI. Prw(alio. — Vere dignum et juslum esl, sequuin
(42i) Quandoapostolkus duas Jl/issascelebrat una et salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere,
die, inter eas (425) non lavat os, nisi post officium; Dominesancte, Pateromnipotens, seierne Deus : et IQ
sed absqueinlervallo, finita priore, incipitur altera. D suppliciter exorare, ut gregem tuum, pastor aeterne,
h Deus, qui nobis apostolorum beatorum Petri et non dcseras, sed per beatos apostolos tuos conlinua
Paulinatalitia gloriosa prseire concedis, tribue, quse- proteclione cuslodias, ut iisdein rectoribus guberne-
sumus, eorum nos sempcr et beneficiis prseveniri, et lur, quos operis lui vicarios eidem conLulistipraccsse
orationibus adjuvari. Per Dominum nostrum. pastores. Et ideo cum angelis el archangelis.
Super oblata. — Munera, Domine, tuaeglorificalio- 113 6 Benedictio. — Benedicat vobis omnipo-
nis offerimusquse libi pro nostris grata jejuniis san- tens Deus, qui vos beali Petri saluberrima coiifes-
n Apud Pamelium sic mutata est haec Oratio : Ut Kalend. Rom. habes : Translatio corporisbealiLeonis.
inlercessionefamuli lui Leonishmcnobisprosit oblatio.. Utrum Leonis II, aut alieiius, consule notas Joan.
Faletur tanien non consentire rnss. Cod. huic muia- Frontonis ad hunc locum.
tioni. Favere lamen videtur sectindus Theod., ubi <•In Kal. legilur : Ad vigilias in noctc.
legilur : Ul intcrcedenlebealo Leonc, etc A In vet. Sacrani. Gal. : Missa in nalale Petri et
11Loco hujus Orationis, legjtur in Edit. Pamel., Pauli, postquam legitur Missa sancti Sigismundi
consentieniibus Ms?. Reg, Suec. et Getnet. : Prwsta regis.
qu. omnip. D. ut nullis nos permillas perturbalionibus c Hanc cxbibet Benediclionale.
coneuti,quos in aposl. confessionis petra solidasti, In
 125 LIBER SACRAMENTORUM. 128
fcione in ecclesiaslicse fidei fundavit soliditale. JA. Super populum. — Proesta, qusesumus, omnipo-
Amen. El quos beati Pauli sanclissima instruxit prse- tens Deus, ut nullis nos permiitas perturbationibus
dicalione, sua tueatur gratissima defensione. Amen. concuti, quos in apostolicse confessionis petra soli-
Quatenus Petrus clave, Paulus sermone, utrique in- dasli. Per.
tercessione ad illam nos cerlent patriamintroducere, VINONAS JULII.— NATALIS SANCTORUM PROCESSlET
ad quam illi, alter cruce, alter gladio, hodicrna die MARTINIANI.
pervenere. Amen. Quod ipse prsestare. Deus, qui nos sanctorum tuorum Processi et Mar-
Ad Complendum. — Quos ccelesti, Domine* ali- tiniani confessionibus gloriosis circumdas et prote-
mento satiasli, apostolicis intercessionibus ab omni gis, da nobis, et eerum imitatione proficere, et in-
adversitate custodi. Per. tercessione gaudere. Per.
Super populum.— Familiam tuam, qusesumus, Do- Super oblata. — Suscipe, Domine, preces et mu-
mine, propitius inluere, et aposlolicis defende prse- nera, quse ut tuo sint digna conspeclui, sanctorum
sidiis, ut eorum precibus gubernetur, quibus nilitur, luorum precibus adjuvemur. Per Dominum.
te constituente, principibus. Per. Ad Complendum.— Corporis sacri, et pretiosi
Atia.—Deus, qtii apostolo luo Petro, collatis sanguinis repleti libamine , qusesumus, Domine ,
1 Deus noster, ut quod pia devoiione gerimus, certa
clavibus regni ccelestis, ligandi aique solvendi (428) B
pontificium tradidisti, concede ut intercessionis ejus redemplione capiamus. Per.
auxilio, a peccatorum nostrorum nexibus liberemur. PRIDIENONAS JULII.— (451) OCTAVA APOSTOLORUM
Per Dominum. PETRIET PAULI.
Alia. — Omnipotens sempiterne Deus, qui Eccle- Deus, cujus dextera beatum Petrum ambulan-
siam tuam apostolica solidilate fundatam ab infer- tem in fluctibus, ne mergeretur, erexjt, et coaposto-
narum eruis terrore porlarum, praesta ut, in tua lum ejus Paulum lertio naufragantera de profundo
veritate persistens, nulla recipiat consortia perfido- pelagi Iiberavit, exaudi nos propitius, et concede ut
rum. Per. amborum meritis, seternitalis, gloriam cansequamur.
Atia. — Exaudi nos, Deus, salutaris noster, et PerDorainum.
apostolorum tuorum nos tuere prsesidiis, quorwn Super oblala. — Hostias, quaesumus, Domine ,
donasti fideles essedoetrinis. Per. suscipe placatus oblatas, quae merilis apostolorum
Atia. — Esto, Domine, plebi luse sanctificator, et t.uorum Peiri el Pauli, te sanctjficaple, nobis effician-
custos, ut apostolicis munila prsesidiis, et conversa- tur salutares. Per.
lione tibi placeat, ei sccura deserviat. Per. Ad Complendum. — Beatorum ^ppstolorqm tuo-
PRIDIEKALENDAS JULII.— (429) NATALIS SANCTIQ rum, Doinine, Pelri el Pauli dpsiderafa sqlemnia
PAULI. resensenies, prsesta, qusesumus, ut eorum suppli-
Deus, qui muliiludinem gentium beati Pauli apo- cationibus muniamur, quorum r.egimur principatu.
stoli prsedicatione docuisli, da nobis, quaesumiis,ut Per.
cujus nataiitia colimus, ejus apud le palrocinia sen- Super populum. —. Prolege, Domjne, populum
tiamus. Per. tuum, et apostoJorum tuorum patrocinip confidentem
Super oblata. — Ecclesioc tuac, qusesumus, Do- perpelua defensione conserva.
mine, preces etllostias apostolica commendet oratio, 115 VI 1DDS /WJI. — NATALIS ( 452 ) SEPTEM b FRA-
nt quod pro illorttm gloria celcbramus, nobis prosit TRUM.
ad veniam. Per. Prsesta, qusesumus, omnipotens Deus, ut qui glo-
(450) Prw(atio a et benediclio,quw esl superius. riosos martyres forles in sua confessione cognovi-
Ad Complendum. —Perceptis , Domine, sacra- mus, pios apud te in nostra intercessione sentiamus.
inentis beatis apostolis inlervenientibus H4 de- Per.
precamur, ut quacpro illorum celebrata sunt gloria, Super oblata. — Sacrificiis praesentibus, Domine,
nobis proficianlad medelara. Per Dominum nostrum. quaesumus,intendeplacatus,et, intercedentibus san-
a Idem legiiur in Edil. Vatic. et Gussanvil., quod J)
] perpositas sanclus Benedictus, qusesumus, in salu-
Significat superius in festo sanctorum aposl. Pelri tem nobis provenire deposcat. Per.
et Pauli exstare benedictionein, quae minime tamen Prw(aiio.—r Vere dignum et justum est, sequum et
ibi reperitur. salutarc, nos tibi semper et ubique gralias agere,
b In Kalend. Rom.: Seplemfralrum Apiiel Sala- Domine sancte, Paler omiiipotehs,' seterne Deus :
riw. At ccnset Joan. Fronto legendum via Appia et el gloriam luam profusis precibus exorare; ut qui
Salaria. Septem fralrum nomina exhibet Panielius , beati confessoris tui Renedicti veneramur festa, M
at contra vet. Mss. fidem. Post hoc festum, iu Codd. opitulante,ejus sanctitatis imiiari valeamusexempla.
Gcmet. et duobus Theoder. legitur : Translatio cor- Et ctijiis meriiis nequaquam possumus cosequari ,
poris vel natale sancti Benedictiabb. cujus officium, ejus precibus mereamur — adjuvan. Per Cbrifitum.
utest in utroque Theoder.hic exbibemus. Ad Complendum. Protegat nos , Domme , cura
Oratio. — Omnipotens sempilerne Deus, qui per tui percepiione sacranienii, beatus Benedictus abbas
gloriosa exempla humiliiatis triumphum nqhis pro nobis intercedendo, ut et conversauonis ejtis
ostendisti seicrnum, da , quaesumus, ut viain tibi experiamur insignia,ei intercessionis ipsius percipia-
placitic obedienti;e, quam venerabilis Pater illsesus mus suffragia. Per.
aniecedebat Benedicius, nos prsedaris ejus merilis Alia,— lntercessio nos, qtisesumus, Domine, beali
adjuti sine errore subsequamur. Per. Benedicti abbatis commendet, ut quod nosiris me-
Secreta. — Sacris altaribus, Domine, Hostias su- ritis non valemns, ejus patrocinio assequamur. Per.
19.7 SANCTl GREGORII MAGNI 128
ciis tuis, devotioni nostrse proficiant, et saluli. A ^da famulis tuis suorum veniam peccatorum ut san-
Per. clorum luorum intercedentibus meritis ab omnibus
Prwfatio. —-Vere dignum et juslum est, sequum mereamur adversitatibus liberari. Per Dominum no-
elsalutarc, nos libi semper et ubique gratias age- strunu
re, Domine sancte, Pater omnipoiens, seterne Deus: Super oblata. — Munera tibi, Domine, pro sanclo-
donari nobis suppliciler exorantes , ut sicut sancii rum martyrum Abdon ct Sennen passione deferimus,
tui munilum in tua virtute vicerunt, ita nos a mtiii- qui dura finiuntur in terris, facli sunt ccelesii luc.e
danis erroribus postulenl expediri. Per Christum perpelui, bumiliter poslulantes ut eorum semper
Dominum. meritis muniamur. Per. j
Ad Complendum.— Qusesumus, omnipolensDeus, Prmfatio.— Vere dignum et justum esl, sequum
ul illius salutaris capiamus elfectum, cujus per haec. etsalutare, nos tibi semper et ubique gralias agere,
mysleria pignus accepimus. Per Dominum noslrum. Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus :
VIIIKALENDAS AUGUSTI. —(455) NATALIS SANCTIJACOBI ct 117 te 'audare mirabilem Dominum in sanclis
APOSTOLI. luis, qttosante constitutionem mundi in seternam tibi
Esto, Domine, propitius plebi tuse, sanclilicator gloriam praeparasti.utpereoshuicmundoveritatisluae
etcustos, ut apostoli tui Jacobi munila praesidiis, Q TJlumen ostenderes, quos ita spirilu veritalis armasti,
el conversalione libi placeal, et secura deserviat. ut formidineni mortis per infirmitatem carnis eviu-
Per. cerent. De quorura collegiosunt martyres tuiAbdon,
Super oblata.—Oblationes populi tui, Domine, (456) et Sennes, qui in Ecclesioe luoe praio sicut
quaesumus, beati apostoli lui Jacobi passio beata rosse etlilia lloruerunt, quos Unigeniti tui sanguis in
conciliet, et quse nosiris apta non sunt meritis, prselio confessionis, roseo colore perfudit et ob prae-
fianl tibi placita ejus deprecatione. Per. inium passionis niveo liliorum splendore vesiivii.
Prmfaiio.— Vere dignum est, oequumet salulare, Per quem Majestatem.
nos tibi semper et ubique gratias agere, Doraine Ad Complendum.— Populum tuum, Domine, per-
sancle, Pater omnipotens, aeterne Deus : quia Iicet pelua munitione defende, nec difficuller, quod pie
nobis semper salutem operetur divini celebratio sa- et juste postulat consequatur, cui sanctorum luorum
cramenli, propensius tamen nobis confidimus pro- merita suffragantur. Per.
futuram, si beali apostoli tui Jacobi intercessionibus KALENDIS AUGUSTI. — ADSANCTUM PETRUM AD
adjuvemur. Per Cbrisluin. VINCULA.
Ad Complendum.— Beati apostoli tui Jacobi, cu- Deus, qui beatum Petrum apostolum a vinculis
jus hodie festivilate 116 corpore et sanguine Filiii , absolutum illaesum abire fecisti, nosirorum, quaestt-
lui nos refecisli, qusesumus, Domine , intercessione, mus, absolve vincula peccaiorttm, et omnia mala a
Bdjuva, pro cujus solemnitate perceoimus lua dona, nobis propitiatus exclude. Per.
laelanles. Perenmdem. Super obtata.— Suscipe, Domine, Uosliam re-
Super populum.— Solemnilatis aposiolicje multi- demptionis humanse, interveniente beato Petro apo-
plicatione gaudentes clemenliam tuam deprecamur, stolo, et salutem nobis mcnlis et corporis operare
omnipoiens Deus, ut tribuas jugitcr nos eorum ett placatus. Per.
confessione benedici, et patrociniis confoveri. Perr Ad Complendum. — Corporis sacri et preliosi
Doiiiinum. sanguinis repleti libamine, quaesumus, Domine Deus
b
IV a KALENDAS AUGUSTI. — NATALIS ( 454) SANCTI noster, ut quod pia devotione gerimus, intcrcc-
FELICIS. dente beato Petro apostolo luo, certa redemptione
Infirmitatem nostram respice, omnipotens Deus, ;, capiamus.
et (455) quos pondus proprioe aclionis gravat, beati li IV NONASAUGUSTI. — NATALIS SANCTISTEPIIAM
felicis marlyris lui atque pontittcis intercessio glo-,. EPISCOnETMARTVUIS.
riosa nos protegat. Per Dominumnostrum. Deus, qui nos beati Stephani martyris tui alque
Super oblata.—Hostias tibi, Domine, pro comme- >_ pontificis annua solemnitate laelificas, concede pro-
moratione sancti Felicis offerimus , quem a tui cor- .. D pitius ut cujus nataliiia colimus, de ejusdem etiam
poris uuitate ntilla lenlatio separavit. Per. protectione gaudeamus. Per Dominum nostrum.
Ad Complendum.— Spirilum nobis, Domine, tuae x Super oblata. — Munera libi, Domine, dicata
cliarilatis infunde, ul quos uno pane ccelesii satiasti,
i sanctifica; et intercedente bealo Stephano martyre
B. tuo aique poutifice, per eadem nos placatus in-
inlercedente beato Felice martyre luo, tua facias pie-
late concordos. Per. lende. Per Dominum.
III KALENDAS AUGUSTI.— NATALIS SANCT0RUM ADDON ET Ad Complendum.— Hsecnos communio, Domine ,
SEN.NEN. purget a crimine; el intercedente beato Slepbano
Deus, qui sanctis tuis Abdon et Sennen ad hanc nc martyre luo atque pontifice cceleslis remedii faciat
gloriam veniendi copiosum munus gratise contulisti, i, esse consorles. Per.
ft Ante hoc festum in Codd. Theoder. et Gemet. !t. ulroque Theoder. et sancti Pantaleonis in Gemet.
occurrunt festa sanclse Praxedis , el sancli Apolli-Ii- b In Cod. Reg. Suec, gerimus , certa redemplione
naris, sanctorum vero Nicasii et Soeiorum mart. in capiamus. Per, etc. In Ed. Pamel. alia est oratio.
 LIBER SACRAMENTORUM. 13»
129
VUIIDUSAUGUSTI— a NATALIS SANCTI SIXTIEPISCOPl.A sacrosancta mysteria. quae sumpsimus, actu subse-.
Deus, qui conspicis, quia ex nulla nostra virtute quamur et sensu. Per.
3.18 subsistimus, concede propitius', ut interces- VIDUSAUGUSTI. — VIG1LIA SANCTI LA.URENTII.
siune beati Sixti martyris tui alque ponlificis, conlra Domine, supplicationibus nostris; et in-
Adeslo,
omnia adversa muniamur. Per. tercessione beati Laurentii martyris tui, perpeluam
Super oblata. — Suscipe, Domine, munera propi- nobis misericordiam impende. Per Dominum no-
tiains oblata, quae majestaii luse bealus Sixtus sa- slrum.
cerdos commendet et marlyr. Per. oblala. — Hoslias, Domine, quas tibi offe-
Super
Prmfatio. — Vere dignum et justum est, sequum rimus, propitius suscipe; et intercedente beato Lau-
et salulare, nos tibi semper et ubique gratias agere, rentio tuo. vincula peccalorum nostrorum
martyre
Domine sanete, Pater omnipotens, seterne Deus : absolve. Per.
et in die feslivitatis hodiernoe, qua beatus Sixtus pa- — Vere dignum et justum est, sequum
Prmfalio.
riter sacerdos et manyr devolum tibi sanguinem et salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere,.
exsultanter effudit, qui ad eamdem gloriam prome- Domine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus : et
rendam doctrinse suse filios incitavit, et quos eru- devotis menlibus natale beati marlyris tui Laurentii
diebat hortatu praeveniebal exemplo. Per Christum. "
— praevenTre,qui levita simul martyrque venerandus,
(459) Prwfatio uvm. Inlra quorura nos consor- et
proprio claruit gloriosus officio, et meuiorandae
tiutn, non sestimator meriti, sed venise, qusesumus, passionis refulsit martyrio. Per Christum Dominum
Iargitor admiite. Per Christum. nostrum.
—
(440) Benedictiouvw. Benedic, Domine, et hos Ad Complendum.— Da, quaesumus, Deus nosler,
fructus novos uvao, quos tu, Domine, rore cueli, et ut sicut beati Laurentii marlyris tui commemora-
inuudantia pluviarum, et lemporum serenitate alque tione, temporali gratulamur officio, ita perpetuo lse-
tranquillitate, ad maturitatem perducere dignalus temtur aspeclu. Per.
es, et dedisli eos ad usus noslros, cum gratiarum Alia. — Da, qusesumus, oranipotens Deus, ut
actione percipi, in nomine Domini noslri Jesu Chri- triumphum beati Laurentii marlyris lui, quem de-
sti. Per quem hsec omnia. spectis ignibus consummavit in lerris, perpetua cce-
Ad Complendum.— Praesta, qusesumus, Domine lorum luce conspicuum, digno fervore fidei veuere-
Deus noster, ut cujus nobis festivilate votiva sunt mur. Per Dominum nostrum.
sacramenta, ejus salutaria nobis intercessione red- Ad Malutinos. — Deus, mundi Creator et rector,
dantur. qui hunc diem iu beati levitae tui Laurentiimartyrio
EODEM b DIE. -- NATALIS SANCTORUM FEL1C1SSIMI ET ^ consecrasti, concede propitius ut omnes qui inarly-
AGAPITI. rii ejus merita veneramur, intercessionibus ejus, ab
Deus, qui nos concedis sanctorum martyrum tuo- seternis gehennae incendiis liberemur. Per.
rum Felicissimi et Agapiti natalitia colere, da nobis IN (442) « PRIMA MISSA DE N0CTE.— Excila, Do-
tn aaterna laeiiiiade eorum societate gaudere. Per. mine, in Ecclesia tua Spiritum cui beatus Lauren-
Super obtata. — Munera libi, Doraine, nostrae de- tius levita servivit, ut eodem nos 120 replente
votionis offerimus, quae et pro tuorum tibi grata studeamus amare quod amavit et opere exercere
sint honore justorum et nobis salutaria, te mise- quod docuit. Per.
rante, reddaniur. Per Dominum. Super oblata. — Sacrificium tibi, Domine, quse-
Ad Complendum.— Prsesta nobis, Domine, qusesu- sumus, beati Laureniii precatio sancla conciliet, ut
muSjiniercedenlibussanclis tuis Felicissimo et Agapi- cujus bonore solemniter exhibetur, meritis efficiatur
lo, utquseore conlingimuspura mente capiamus. Per. acceptum. Per.
VI IDUSA.UGUSTI. — RATALIS SANCTICVRIACI. Ad Complendum.— Supplices le rogamus, omni-
nos annua beati tui potens Deus, ut quos donis ccelestibus satiasti, in-
Deus, qui Cyriaci martyris
concede ut cu- n tercedenle beaio Laurenlio martyre tuo, perpetua
119 solemnitate lsetificas, propilius
proteclione cuslodias. Per.
jus natalitia colimus, virtuleni quoque passionis
IVIDUSAUGUSTI. — NATALIS SANCTI LAURENTII.
imitemur. Per Dominum nostrum.
Super oblata—Suscipe, Domine, sacrificium pla- Da nobis, qusesumus, omnipotens Deus, vitioruro,
cationis et laudis, quod nos, inlerveniente sancto noslrorum flammas exstinguere, qui beato Lauren-
tuo Cyriaco, et perducat ad veniam, et in perpetua tio lribuisti tormentorum suorum incendia superare.
gratiarum constiluat actione.Per. Per Dominum noslrum.
Ad Complendum.— Qusesumus,Domine, Deus no- Super oblala. — Accipe, qusesumus, Domine, mu-
ster, ut interveniente beato Cyriaco martyre tuo, nera dignanter oblata; et beati Laurentii suffragan-
a Ex tractatu 27 sancli Aug. in Joan. coostat tunc hiijus mensis.
sancli Sixti festum eadem die fuisse celebratum. c Edit. Pamel. habet, in primo mane. Kalend.
b In Kalend. Rom. : Die 5 mensis Aug. natat. Rom., in prima Missa, cseteris omissis. Poslea : Die
sancti Sixli, Felicissimi et Agapiti. Sanctus Sixtus SS., ad Missa publica natat. sancti Laurenl. Pro qu;>
idem est qui supra. ln Cod. Reg. Suec, iiaiale san- legitur apudPamel. : In die ad Missam; ubi Codex
cii Xisli noialur quoque, non die sexia, sed quinta Reg. Suec : Itein alia Missa.
151 SANCTI GREGORII MAGNI 152
libus meritis ad nostrse salutis auxilium provenire iA IDIBUS AUGUSTI. — (451) NATALIS SANCTIHIPPOLVTI
conccdc. Per. MARTVRIS.
Prmfalio. — Vere dignum et justum esl, sequum Sancti martyris lui Hippolyti, Domine, qusesu-
et salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere, mus, veneranda festivitas salutaris auxilii nobis prra-
Domine sancle, Pater omnipotens, seterne Deus : et stet augmentum. Pcr.
proccipue (444) in die solemnitatis hodiernoe, qut Super oblata. — Respice, Domine, munera po-
beatu.s Laurcntius hosiia sancia viva libi placens puli tui, sanctorum festivitate voliva, et luoetestifi-
(445) oblalus est; qui, igne accensus lui amoris, catio veritatis nobis proficiat ad salutem. Per Do-
conslanter ignem sustinuil passionis, et per imma- minum.
nitalem lormentorum pervenit ad societalem civium Prmfatio. — Vere dignum et justum est, sequum
superuorum. Per Chrisium Dominum. et salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere,
Ad Complendum. — Supplices te rogamus, omni- Domine sancte, Pater omnipotens, selerne Deus:
potens Deus, ul quos donis coelestibus saliasii, in- et (452) tuam clementiam votis supplicibus implo-
lercedente bealo Laurenlio marlyre tuo, perpetua rare, ut beali Hippolyli intercessio peccatorum no-
proiectione cuslodias. Per. slrorum uobis oblineat veniam, qui per tomienta
Super populum. — Deus, cujus charitalis ardore ]B passionis selernam pervenit ad gloriam. Per Cllri-
beatus LaurCntius edaccs incendii flammas, con- slum.
teinpto persecutore, devicit, concede ut omnes qui Ad Complendum.— Sacramentorum luorum, Do-
martyrii ejus merita veneraraur protcctionis tuse mine, communio sumpta nos salvet, et, intercedente
auxilio niuniamur. Per. beato Hippolyio martyre luo, in liioeveHfatis luce
AUa. ,— Saneli Laurentii nos, Domine, sancta confirmet. Pcr.
XIXKALENDAS SEPTEMBItlS. — NATALIS SANCTI EU-
precatio lueatur, et quod nostra conscientia non b
SEBII CONFESSORIS.
merelur, ejus nobis qui tihi placuil oralione donetur.
Per. Deus, qui nos beati Eusebii confessoris tui annua
Atia. <—Adsit nobis, Domine, qusesumus, sancli solemnitate 122 ltetificas, concede propiiins ut cu-.
Laurentii martyris tui in tua glorificatione benedi- jus natalitia colimus, per ejus ad le exempla gradia
mur. Per.
ctio, ciijus nobis est hodie facla suffragium in lua
virtute «onfessio. Per Dominumnostrura. Super oblata. —Laudis tuse, Domine, immola-
Alia. — Prsesta, quaesumus, Domine, ut semper mus Hostias in tuorum commemoralione sanctorutn
nos 121 beati Laurentii Iseiiflcent(440) voliva mar- quibus nos ct prsesentibus exui malis confidimus et
fuluris. Per Dominum.
lyria, quaesemper esse non desinunt admiranda. Per. ni — Vere dignum et juslum est, aequiin;
III IDDSAUGUSTI. — (447) NATALI3 SANCTI TIBUR- Prmfalio,
TII a MARTKRIS. et salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere,
Beali Tiburlii nos, Doraine, foveanl continuata Dominesancle, Paler omnipotens, selerne Deus: et
pracsidia, quia non desinis propitius inlueri quos clementiam tuam pronis meutibus implorare, ut pec
lalibus auxiliis concesseris adjuvari. Per. beaii Eusebii confessoris lui intercessionem, saluti.
Super oblala. — Adesto, Domine, precibus po- feram in noslris mentibus firmes devotionem. Con-
puli lui, adesto muneribus, ut qusesaciis stmt oblata cedasque ut sicut te solum credimus Auctorem, et
mysteriis, tuorum tibi placeant intercessione san- veneramur Salvalorem, sic in perpetuum ejus inter-
clcrum. Per Dominuin nostrum. ventu habeamus adjulorem. Per Chrislum.
Prmfatio. — Vere dignum et justum est, sequum Ad Complendum.— Sancti Eusebii nalalilia cele-
et salutare, nos tibi semper et ubique gralias agere, brantes, supplices te, Domine, deprecamur, ut hoq
Domine sancte, Pater omnipolens, seterne Deus: idem nobis semper indulgentiae causa sit et salulis.
qui dura beali Tiburtii merita gloriosa veneramur, Per.
(448) auxilium nobis luse proteciionis adfore depre- EODEM DIE. (454) c VIGILIA ASSUMPTIONIS SANCT<E
camur, (449) quoniam credimus nos per eorum in- n MARI^E.
tercessionem qui tibi placuere peccatormn nostrorum Deus, qui virginalem aulam beatse Marise, in qua
Veniamimpetrare. Per Christum. habltares, eligere dignatus cs, da, quaesumus, ut sua
Ad Compiendum.— Sumpsiraus, Domine, pignus nos defensione munitos jucundos (455) faciat suae
redemptionis scternse : sit nobis, quaesumus, inter- interesse festivitati. Qui vivis el regnas.
veniente beato Tiburtio marlyre tuo, (450) vitse Super oblata. — Magna est, Domine, apud clemen-
procsenlisauxilium pariter et fulurae. Per. liam luam Dei Geuitricis oralio, quam idcirco de
« In Kalend. Rom. additur : Die SS., hoc est, verisimile ipsi videatur. Sane exstanl in Cod. Reg.
supra scripta : Natal. sanclmSusannm.Die vero seq. Suec, in ulroque Theod., in Gemet., etc, etiam
legilur : Die 12 Meus. Aug. Natal. sancli Eupli. sub Assumptionisliiulo. Notatur hoc modo in Ka
h In Calensi, presbyteri. Ita quoque legilur in Edit. lend. Rom. : Die 15 inens. Aug. Soltemnia de Pau
Pamel., sed presbyteri desideratur in Cod. Reg. satione sanctwMariw. Ubi quoque assignatur Evang
Suec intravit Jesus in quoddam castell. Consule doctis-
c Censet Pamelius hoc officium et
sequens non simi Joan. Frontonis nolas ad bunc locum.
esse sancti Gregorii, licet Gregorio esse vetusliora,
,33 LIBER SACRAMENTORUM. 134
— Mensse coelestis participes
prsesenti sieculo transtulisti, ut pro peccatis nostris A Ad Complendum.
(ipud tc fiducialiter intercedat. Per eumdem Domi- effecti, imploramus clemenliam tuam, Domine Deus
lium. noster, ut qui festa Dei Genitricis colirnus a malis
Ad Complendum. — Ccelesti munere saliatos, imrainentibus ejus intercessionibus liberemur. Per
oinnipoiens Deus, tua nos protectione custodi, et eumdem.
casiiinonise pacem mentibus nostris atque corpori- Alia. — Porrige nobis, Domine, dexteram tuam,
bus, intercedente beata Maria, propiliatus indulge, el per inlercessionem beatse et gloriosse semperque
ut veniente sponso Filio tuo Unigenito, acceusis virginis Genitricis Mariseauxilium nobis supernoc vir-
Iampadibus, ejus digne proestolemur occursum. Qui tutis impende. Per eumdem.
Vivitet regnat Deus in unitate Spiritus saneti. XVKALENDAS SEPTEMBRIS. — NATALIS SANGTI
b
AGAPiTI MARTYRIS
Alia. — Concede, misericors Deus, fragilitati no-
stroe prsesidium, ut qui sanctse Dei Genilricis re- (460) Sancti martyris luiAgapili merila nos, Do-
in quibus, tuse Ma«
quiem celebramus, intercessionis ejus auxilio a no- mine, 124 pretiosa lueanlur,
stris iniquitatibus resurgaraus. Per eumdeni, jestalis opera proedicantes, et prsesens capiamus ad-
Alia. — Concede, qusesumus, ouinipotens Deus,, juloriura etfuturum. Per.
ad bealse Mariaesemper virginis gaudia scterna per- g Super oblata. — Suscipe, Doraine, munera, quse
in ejus tibi solemnitate defenmus, cujus nos confi-
wingere, de cujus nos veneranda Assumplione tribuis
annua solemhitate gaudere. Per. dimus palrocinio liberari. Per Dominum.
— (456) Ad Complendum.—Prolegat, qusesumus, Domine,
123 xvin KALENDAS SEPTEMBRIS.
ASSUJIPTIO SANCT^E MARIJE VIRGINIS. populum tuum, et parlicipalio coelestis indulta con-
et collata sanctorum. Per Dominum
(457) Veneranda nobis, Domine, hujus est diei fe- vivii, deprecalio
6tivitas, in qua sancia Dei Genitrix mortem subiit nostrum.
nec mortis XIKALENDAS SEPTEMBRIS, — NATALIS SANCTI TIMO-
teinporalem, tamen nexibus deprimi po- THEIMARTVRIS.
luil, quaeFilium tuum Dominum noslruin de se ge- Auxilium tuum nobis, Domine, qusesumus, placa-
nuit incarnatum. Qui tecum vivit et regnat Deus. tus impende, et, intercedente beato Timotheo mar-
Ad Missam. — Famulorum tuorum, Domine, de-
tyre tuo, dexteram super nos tua; propitiationis ex-
liclis ignosce, et qui placere de aclibus nostris non tende. Per.
Valemus, Genitricis Filii tui Domini nostri interces- Super oblata. — Accepta tibi sit, Domine, sacra-
sione salveniur. Qut tecum vivit. tse plebis oblatio pro luorum honore sanctorum,
Swper oblata. — Subveniat, Domine, plebi tuse,
quorum se meritis percepisse de tribulatione coguo-
Dei Genitricis oratio, quam etsi pro conditione car- scit auxiliutn. Per Dominum.
nis migrasse cognoscimus, in ccelesti gloria apud te Ad Complendum.— Divihi muneris largilate sa->
pro nobis orare senliamus. Per eumdem Dominum liali, qusesumus, Domine Deus
nostrum. noster, ut inlerce^
denle beato Timotheo marlyre tuo, ejus semper par-7
Prwfalio. — Vere dignum et justum esl, sequum liwpatione vivannis. Per.
et salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere, IX KALENDAS SEPTEMBRIS. — (462) NATALIS SANCTI
Domine sancte, Pater oranipotens, seterne Deus; c BARTHOLOM<EI APOSTOLI.
cl te in veneralione sacrarum virgiuum exsulianlibus Omnipotens sempiterne Deus, qui Imjus diei
nnimis laudare, benedicere et prsedicare : venerandam, sanctamque lsetitiam beali apostoli luj
(458) Inler quas intemerata Dei Genitrix virgo BaTtbolomseifeslivitate tribuisli, da Ecclesise luse,
Maria, cujus Assumptionis diem celebramus, glo- quoesumus,et amare quod credidit, et prsedicarq
riosa effulsil: Quae el Unigenitum tuum sancli Spi- quod docuit. Per Dominum nosirum.
ritus obumbratione concepit, et virginitatis gloria Super oblata. — Beati apostoli lui Bartbolomsei,
permanente, huic mundo Iumen oelernum effudit, Je- cujus solemnia recensemus, qusesunras.Domine, au^
suin Christuni Dominumnostrum. Per quem. xilio tua beneficia capiamus, pro quo tibi Hosiias
a Benedicfio. — (459] Deus, qui per bealse Marioa laudis offerimus.
virginis partum genus humanum dignatus est redi- Prmfatio. — Veredignum et justum est, aequunj
mere, sua vos dignelur benedictlone locupletare. ei salutare, nos libi seniper et ubique gratias agere,
Amen. Ejusque semper et ubique patrocinia sentia- Domine sancte, Pater omnipotens, selerne Deus ;
tis, ex cujus intemeralo utero auctorem viiae susci- qui Ecclesiam tuam sempiterna pielate (465) non de-
pere meruisiis. Amen. Et qui ad ejus celebrandam seris, sed per beatos apostolos tuos jugiter erudiSj
festivitatem hodierna die devotis mentibus conveni- el sine iine custodis. Per Christum Dominum no.
stis, spiritalium gaudiorum et seteTnoriimprsemiorum strum.
vobiscura munera reportetis. Amen. Quod ipse prse- Ad Complendum. — Sumpsimus, Domine, pignuj
slare dignetur. salutis selernse, celebrantes beali BarthoJomoeiapo.
* Benediclio haec in Benediclionalicontinetur. eodem die prius legilur : Nat. sancti Audoeniepiscopi
b Deest marlyris, in Cod. Reg. Suecise. Sed in sc. Rolliomagensis, vi Kaieudas Septembris. Ii
prima Oralione legitur. uiroqne Theod. et is Gemet. assignatur: JSat. san*
e Hoc feslum ottiiiiiiur in Kalend. Rom., in Ca- cli Rufi marlyris.
l.ensiei in Cod. Reg. Suec. Exstal in Gemel., ubi
155 SANCTI GREGORIIMAGNI 156
stoli lui votiva solemnia, et perpelua merita vene- A (V Ad Complendum.—Purificetnos, DomineDeus, et
rantes. Per Dominum nostrum. divini perceptio sacramenti, et gloriosa deprecatio
125 Super populunu—Protege, Domine, populum sanctseSabinse. Per.
tuum, et apostolorum luoruin patrocinio confidentem EODEM DIK.— b DECOLLATIO SANCTI JOANNIS BAPTISM.
perpetua defensioneconserva. Per. Sancti Joannis Baptislse et martyris tui, Duinine,
VKALENDAS SEPTEMBRIS. — NATALIS SANCTI AUGUS- qusesumus, veneranda festivitas, salutaris auxil.i
a
TlNI EPlSCOPl. nobis praestet effectum. Per.
Adeslo supplicationibus nostris, omnipotens Deus, Super oblata. — Munera tibi, Domine, pro sanctt
et quibus fiduciamsperandte pieiatis indulges, inter- martyris lui Joannis Baplistae passione deferimus,
cedente beato Auguslino conlessore tuo atque pon- qui dum finitur in lerris, factus est ccelesti sede
tifice , consueise misericordise tribue benignus effec- perpetuus, quaesumus,ut ejus obtentu nobis profi-
tum. Per Dominum nostrum. ciant ad salulem. Per.
Super oblata. -— Sancli confessoris tui Auguslini Prwfalio. — Vere dignum et justum est, ocquum
nobis, Domine, pia non desit oralio, quoe et munera et salutare, nos tibi semper et ubique gratias agerc,
lioslra conciliel," et tuam nobis indulgentiara semper Domine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus : qui
oblineat. Per. iB
prsecursoreraFilii tui tanto munere ditasti, ut pro
Prmfatio.— Veredignum et justum est, aequumet veritatisprseconio capite plecteretur, et quiChrislum
salulare,nos libi semper et ubiquegratias agere, Do- aqua baplizaverat, ab (408) ipso in spiritu baptizatus,
mine sancte, Pater omnipolens, seterne Deus : qui pro eodem proprio sanguine lingeretur. Prseco
beatuui (404) Auguslinum confessorem tuum, et quippe veritalis, quse Christus est, Herodem a fra-
scieuliae documenlis replesli, et virtulum ornamcnlis lernis thalamis prohibendo, carceris obscurilate de-
ditasti; quem ita multimodo generepietatisimbuisti, truditur, ubi solius divinitatis tuae lumine (409)
ut ipsetibi, et ara, el sacrificium, et sacerdos esset, fruerelur. Deinde (470) capitalem senteniiam subiit,
et templum. Per Chrislum Dominumnostrum. et ad inferna Dominum prsecursurus descendit. Et
—
Ad Compkndum. Ut nobis, Domine, tua sacri-
quem in mundo digito demonstravit, ad inferos pre-
ficia dent salutem, beatus confessor tuus Augusti- liosa morte proecessit.F.t ideo cum angelis.
nus, et pontifex, quxsumus, precalor accedat. Per c Benedktio. — Deus, qui nos beati Joannis Bap-
Dominum nosirum. tislseconcedit solemnia frequenlare, tribuat vobis et
EODEM BlE. — NATALIS SANCTI HERMETIS MARTYRIS. eadem devolis mentibus celebrare, et suse benedic-
Iniercessio, Domine,(465) Hermetis marlyris tui,et lionis dona percipere. Amen. Et qui pro legis ejus
tuam nobis non desinat placare jusliliam.et nostrum ( prseconiocarceralibus est retrusus in tenebris, inter-
G
tibi devotum jugiter efficere famulatum. Per Domi- cessionesua a tenebrosorum operum vos liberet incen-
num nostrum. livis. Amen. Et qui pro veritaie, quaeDeus est, caput
Super oblata. — Muncra, Domine, noslra, quoesu- non est cunctatus amiltere, suo interventu ad caput
mus, propiiiatus assume, et, ut digne tuisfamulemur nostrum, quod Christus est, vos faciat pervenire.
altaribus, sancti tui nos Hermelis inlercessioue cus- Amen. Quod ipse prsestare digneiur.
todi. Per Dominum nostrum. Ad Complendum. — Conferat nobis, Domine,
Prmfalio. — Vere dignum et justum esl, aequum sancti Joannis ulrumque 127 solemnilas, ut el
et salulare, nos tibi semper et ubique gratias agere, magnifica sacramenia, quse sumpsimus dignc vene?
Domine sancte, Pater omnipolens, seterne Deus ; remur, el nobis salutaria sentiamus. Per Dominum
quoniam fiducialiler laudis tibi immolaraus lioslias, noslrum.
(466) quas sancti Hermetis martyris tui precibus tibi Alia. — Perpetuis nos, Domine, sancti Joannis
esse petiraus acceptas. Ter Christum. tuere prsesidiis; et quanto fragilioressumus,
Ad Complendum.— Repleti, Domine, benedictione Baptistce tanto magis necessariisaltolle suffragiis. Per.
ccelesti,quacsumus clementiam luam, ut, inlercedenle
— NATALIS
beato Hermete martyre luo, quse humililer gerimus, n** III KALENDAS SEPTEMBRIS. SANCTORUM
FELICISETADAUCTI.
salubriter sentiaraus. Per.
126'v KALENDAS SEPTEMBRIS. — NATALIS SANCT.E Majestatem tuam, Domine, supplicesdeprccamur,
SABIN/E. ut sicut jugiter sanclorum tuorum commemoraiione
(467) Exaudi nos, Deus, salutaris noster, utsicut lsetificas, ila semper supplicationedefendas. Per.
sanctae Sabinaefestiviiate gaudemus, ila pice devotio- Super oblata. — Hoslias , Domine, tuse plebis in-
nis erudiamur effectu. Per. tende, et quas in honore sanctorum tuorum devota
Super oblata. — Gratanter, Domine, ad munera mente celebrat, proficere sibi sentiat ad saluiem. Pci-
dicanda concurrimus , quse nomini tuo pro solemni- Dominumnostrum.
tate sanclsernarlyris tuse Sabinsc suppliciter immola- Ad Complendum.— Repleli, Domine , muneribus
mus. Per Doininumnostrum. sacris, qusesumus, ut, intercedentibus sanctis luis,
a Nihil quoque legitur de sanclo Augustino In b De hoc festo fit die seq. in Kalend. Rom.
prsediciis CodicibusCalensi et Reg. Suec,sed exstat; c Exslat in Benedict, in festo sancti Joannis dt
ejus natalc in Mss. Gem. el Theod. post feslum Marlyrio.
ganci Herinelis.
 ST7 LIBER SACRAMENTORUM. 138
in graliarum tuarum semper aciione maneamus. Per. A. J ut quae temporaliter gerimus perpetua salvalione
VIIDUSSEPTEMBRIS. — a NATALIS SANCT.45 MARI45 VIR- capiamus. Per °.
GINIS. III IDUSSEPTEMBRIS. — NAT.SANCTORUM (475) PROTIET
Orationes ad Matutinos. — Adeslo nobis, omni- HYACINTHI.
poicns Deus, beatae Marise festa repetentibus, quam Beati Proii nos, Domine, et Hyacinthi foveat pre-
liodiernaefestiviiatis prolatam exortu ineffahili mu- tiosa confessio, et pia jugiler intercessio tueatur.
nere sublevasti. Per. PerDominum nostrum.
Ad (471) Processionem.— Supplicaiionem servo- Super oblaia. — Pro sanctorum tuorum Proti et
rum tuorum, Deus miserator, exaudi, ut qui in nati- Hyacintbi mnnera libi, Domine, commeraoralione
viiate Dei Genitricis et virginis congregamur, ejus quse debemus exsolvimus : prsesta, qusesumus, ut
intercessionibus atedeinstanlibuspericulis eruamur. remedium nobis perpetuse salulis operentur. Per.
Per eumdem Dominum nostrum. Ad Complendum.— Ut perpelua nos, Domine, tua
Ad Missam. — Famulis tuis , Domine , coelestis sanciapurificent, beatiProii etllyacinthi, qusesumus,
gralise munus iinpartire, ut quibus beatse Marioevir- imploret oralio. Per.
ginispartus exstilit salutis exordium, nativitatir, ejus XVIIIKALENDAS OCTOBRIS. — (474) EXALTATIO SANCT<B
votivasolemniias pacis tribuat incremenium. Per. , CRUCIS<
"
Super oblala. — Unigeniti tui , Domine, nobis (475) Deus, qui Unigeniti tui Domini nostri pre-
succurrat humanitas, ut qui natus de virgine raatris tioso sanguine humanum genus redimere dignatus
iiilegritatein non minuit, sed sacravit, in nativitaiis es, concede propitiusut qui ad adorandam vivilicam
ejus solemniis, a nostris nos piaculis exuens, obla- ejus crucem 129 adveniunt, a peccatorum suorum
lionem nostram lihi faciat acceptara. Qui tecum nexibus liberentur. Per etimdem.
vivit. Super oblala. — (476) Devotas, Domine, humilita-
Prmfalio. — Vere dignum et justum est, sequum tis nostrae preces, et Hostias misericordiae tuae prac-
et^salutare, 128 nos l'bi semper et ubique gralias cedat auxilium, et salutem, quam per Adam in para-
agere, Domine sancte, Pater omnipotens, octerne disi ligno clauserat temerata prsesumptio, ligni rur-
Deus: elprsecipue pro meritis beatseDei Genitricis, sum fides aperiat. Per.
et perpetuse virginis Marise, gratia plense, tuam om- Prwfalionem, quw est in Inventione sanctm crucis,
in
nipotentiam laudare, benedicere et praedicare. Per require v Nonas Maii.
Ad Complendum.— (477) Jesu Christi Domini nn-
quem.
Ad Complendum. — Sumpsimus, Domine, celebri- stri corpore et sanguine sagtnaii, per quem crucis est
tatis anuiiiBvoiiva sacramenta : praesia, quaesunuis, sanctificatura vexillura, quaesumus, Domine Deus
interccdente beata semper virgine Maria, ut et lem- G noster, ul sicut adorare meruimus, ita perennitatis
poralisnobis vitaeremedia prsebeant etaetcrnse. Per. ejus glorise salutari potiamur effectu. Per Dominum
Super populum. — Adjuvet nos, qusesumus, Do- nostrum.
mine, sanctae Marise intercessio veneranda, cujus Super populum. — Adeslo familise tuse, quoesu-
etiam diem, quo felix ejus est inchoata nativitas, ce- mus, clemens et misericors Deus, ut in adversis ei.
lebramus. Per. prosperis ejus preces exaudias, et nefas adversa-
EODEM DIE.<—(472) NATALIS b SANCTI ADRIANl MAR- riorum per auxilium sanclse crucis digneris con-
TYRIS. terere, ut portum salutis tuoevaleat apprehendere.
Presla, qusesumus , oninipolens Deus , ut qui Per.
beati Adriani martyris tui natalitiacolimus, a cunctis EODEM DIE. — NATALIS (478) SANCTORUM CORNELIl ET
malis imminentibus ejus intercessionibus liberemur. d CYPRIANI.
Per, '(479) Beatorum marlyrum, parilerque poniifi-
Super obtala. — Munera, qusesumus, Domine, cum, Cornelii et Cypriani nos, quscsuraus, Domine,
tibi dicala sanclifica, et intercedente beato Adriano festa tueaniur, et eorum commendet. oraiio vene-
martyre luo, per eadem nos placatus inlende. Per. randa. Per.
Ad Complendum.— Beati Adriani martyris tui, "1 Super oblata. -— Plebis tuse, Domine, munera
Domine, intercessione placatus, prsesta, qusesumus, benignus inlende, quae Majestati tuse pro sanctorum
a Idem sentit Grimoldus abbas de hoc quod supra c Post feslum sancii Adriani sequilur :,.v Idus
de officio Assumptionis Mariae adnotavimus. Vetus- Septembris, nat. sancti Gorgonii mart., in Edil. Va-
tum tamen esse palet ex Ord. Rom., pag. 84, ubi tic, faventibus Mss. Theod. et Gemet. De illo vero
etiaiii stationis ad sanctum Adrianum fitmenlio, ad silent Edit. Pamel., Kalendar. Rom. et Cod. Reg.
quatn prima haec Coilecta pertinet, Missaeauiem ad Suec
sanclam Mariam. Facit hujus Orationis etColl. men- a Celeberrimi natalis sanctiCypriani meminitCas-
liouein Radulphus Tungr., cap. 13 et 25, ubi insti- siodorus, Vaiiar. lib. vin, epist. 55, et ipse Grego-
tiitatn fuisse hoc die a divo Gregorio litaniam scribit rius, lib. ii, indict. 10, epist. 52. In Kalendario
a sancto Adriano ad sanctam Mariam majorem. Rom., sex hebdoinadse quaefestum boc sequuntur ab
PAMELIUS. HOCtamen fesium et officium babeiur iu illonomen accipiunt, quod celebritatis et soleuinita-
Cod. Reg.£uec et in al., necnon in Kalend. Rom., tis insigiie est argunienlum. Apud Pamelium, fa-
ubi assignatur ad diem 9 Sepiembris, et praescribi- venteCod. Reg. Suec, festuin sancti Cypriani prae-
tur Evang. Exsurgens Maria'ubiit in montana. mittitur solemnitati Exalt. sanctse crucis, quae eodetti
•>Abest a Ms. Cal. dlAf.r.ciirril.
PATROL. LXXVIII. 5
1$:. SANCTI GREGORll MAGNl 140
— '<VIGILIA
wartyruiiMuorum Cornelii et Cypriapi solemniiaii- A XII KALENDAS 0CT0BRIS. SANCTI MATTILEI
•bus siinl dicala. Per. «VANGELIST.E.
Da nobis, omnipoiens Deus , ut beati Matihaei
Prwftitio. — Yere dignum ei juslum est, oequtim
etsaluiare, pos tibi seuiper elubique gralias agere, apostoli tui et «vangelistae, quani prsevenimus vene-
Domiiic s^ancte, Paier omntpoiens, seterne Deus : ra.ida sofemnitas, et devotionem nobis augeai et sa-
lutem. Per Dominum nosirum.
(480) f«a<»jiquein sauctoruni tuorum Cornelii simul
el Cypriani festivitate prsedicare virlutein, quos di- Sttper oblata.— (482) Apostolici reverenlia cul-
versis lerrarum parlibus, gieges saeros divino pane niinis offercntes libi 131 sacra mysleria, Domine,
pascentes, una lide, eademque die pari nominis lui qiisesumus ut beali Matthaei evangelisise suffragiis,
confessioue coronasti. Per Chrislura. cujus natalitia praeimus, (485) hic plebs lua semper
Ad Complendum.— Qusesumus, Domine, saltitar*j et sua vota depromat, et defciderata percipiat. Per
bus repleli inysteriis, ut quorum solemnia celebra- Doiiiinum nostrum.
mus orationibus adjuveuiur. Per. A'l Compleixdum.— Beati MaUhsei evangelislse',
- qusesumus , Domine, supplicatione placatus, et ve-
XWI KALENDAS OCTOBRI<. NATALIS SANCTl NIC0MED13
~-~... MARTYRIS. niam nobis tribue, et remedia sempiterna concede.
g Per Dominumnostrum.
Adesto, Domine, pnpulo luo, ut beati Nicomedis
Alia. — Sit, Domine, bealus Mattbaeus evange-
marlyris luimcrila prxclara'(48l) suscipiens, 130 lisia nostrae fragili,tatis adjutor, ul pro nobis tibi
ad inipelrandam misericordiam tuam semper ejus
Per. supplicans copiosius audiatur. Per.
patroctniis adjiivenmr. XIKAHNDAS 0CT0BRIS. — NATALIS SANCTl SlATTH^EI
Super oblaii. — Suscipe, Domine, munera pro-
AP0ST0L1,ET EVANGELISTJE.
pitius oblata, qtise Majeslali tuae beati Nicoruedis
oraiio. Beali Mallbaei evangelistae , Domine , precibus*
martyris comtnendet Pcr.
ut quod possibilitas noslra non obtinet,
Ad Complei.dum.— Purificent nos, Doriiine, sa- adjuvemur,
intercedenle beato ejus nobis intercessione donelur. Per Dominum
«ramenia quse sumpsimus, et
noslrum.
Nicomede martyre tuo, a cunctis efiiciatii vitiis abso-
Super oblala. — Supplicalionibus aposlolicis beati
lulos. Per.
MaithaeievangeliSoe, qnoesiimus, Domine, Ecclesioe
XVIKALENDAS —
OCTOCRIS.NATALIS SANCHE EUPHEMIB tuae coinmendetur oblalio, cujus magniflcis prsedica-
MARTYItlS.
lionibuseruflTiur. Per.
Omnipo/.ensscmpiterne Deus, qui itifirma iiiundi Prwfatio. — Vere dignum et jusWm est, sequum
eligfe, ut forlia qiurque confundas, concede propi- G ct salutare, nos libi seinper el ubique giaiftis agere,
lius ut qui bealae Eupbdmise martyris tuoesolemnia Domine sancte, Pater omnipolens, acierne Deus :
colimus ejusapud te patrociuia sentiamus., Per. qui Ecclesiam tuam in tuis fidelibus ubique pollen-
Super oblala.— Prsesla , qusesumus, Doiiiilie Dcus tem apostolicis facis cortsiare doclrinis; praesta,
noster, ul sicut,.in tuo conspeclu mors est pretiosa quaesumus, ut per ouos iniiium divinae cogt.itionis
sanclorum, jta eoium merita veueraniium accepla accepit, per eos usque in finein sseculi capiat (484)
libi redriatur oblatio. Per. regni ccolestis augtnentum. PerChristum.
Ad Comptendum.— Sancriftcel nos, Domine, quae- Ad Coinplendum:— Percepiis, Domine, sacrainen-
sumus, lui perceptio sacrauieiili, et intercessio lis, bcato Matibaeoapostolo luo eL evangelisla in-
bealse marlyris luaj Eupheniia: tibi reddat acceptos. lcrveniente, deprecamur ul qua; pro ejus celebrata
Pcr. sunL gloria nobis proficiantad medelam. Per.
EODEM —
DIE. NATALIS SANCTORUM a
LUCliE ET GEMI-
NiANI. Atia.— (485) Praesla, quaesumus,omiiipvoiensDeus,
noslris cum exsultatiohe ut qui jugiter aposiolica defensione munimur, nec
Praesta, Domine, precibus.
ul annua devo- succumbamus viiiis, nec opprimamiir adversis. Per
provjenlum, quorum djetn pnssionis
lione recoiimus, etiam fidei constantiam subsequa- Dominum noslrum.
mur. Per. ** «ENSEVII. FERIAc IV.
Super oblata. •—Vola populi tui, Dqmine, propi- Misericordise,tuse remediis , qusesnmtrs, Domine,
liaius inleYide, ut quoruin nos tribuis solemnia ce- fragililas uostra stjbsistat, ut quae sua conditione
lebrare, facias gaudere suffragiis. Per. attcritur, lua clemeniia reparetur. Per.
Ad Complendum.— Exaudi, Domine, preces no- Alia. — Praesta, qu;BSumus,Domine, familiaesup-
sltas, ut saiictoruni luorum, quorurn fesia solemni- plieanli, ut dum a cibis corporalibus se abstinent, a
ler celebramus, continuis fovcamur auxiliis. Per. vitiis menle jejunenl. Per.
R Noii meminit sancti GenVmiqniKalend. Rom. uncinos couclusura. Habelur in utroque Theod. ctin
Ejus auteiii noinen consignatur in Codd. Mss. etiain Geniel.
autiquissimis, quales suiH Cod. Reg. Suec et hi c Apud Pamel.jin Ms. Calensi et iri Kal. Rom.,
quos Pamelius coiisuluit. slatip assignatur ad sanclam Mariam; add;t. Pamel.
h De hac Vigilia sihitur ifi Edit. Pamelii et Ka- Apud euriidem , conieniiente Cod. Reg.
Majorem.
leiid. Rom., antiquisquc Codd. lino in Cod. lieg. Suec, prius annotaiur Dominica , otfjus siaiio indi-
Suec et hi Ms. Calcnsi nutlum de sancio Maltbaeo citttr ad sanclum Pelrum.
exsiat offijijyp. In Edii. Puiuelii reperitur, sed iuira'
141 LIBER SACRAMENTORUM. 143
132 Super oblata. — Deus fidelis, qui fidelia A , naniium deprccaiione placatns, et praesentia nobij
promissa confirmas, dum vocalas genies ex fide subsidia prscbeas et fuiura. Per.
ptsiificas, tu cognilinnem nobis individuae tribue Alia. — Da nobis, quaeFumus, omnipotens Deus,
Trinilatis , ut pacifn i conversemur inter filiosuni- ut jejunando tua gratia satiemur, el abstinendo cuu-
tatis, quo, islius sanclaeconfes.sionissacrificio poten- ctis efficiamur hosiibus fortiores. Per Dominumno-
tcr obiato, visiiationem tuam jugifer mereamur ex strum.
alto. Per. Alia. — Tttere, quaesumus, Domine, familiam
Prmfatio. — Vere dignum el justum est, sequumet tuam, ril salutis acternse remedia qusc te aspirante
saluiare, nos libi seinper et ubique graiias agere, requirimus, te largiente consequamur. Per Doini-
Doniiuesancle, Palcr oninipotens, oeterne Deus : qui iiuin nostrum.
nos ideo, colleclis lerroe fruetibus, per abstineniiarr. Alia.—Tribue, qusesumus, Domine , fidelibus
tibi gratias agere voluisli, ut ex ipso dcvotionis gc- luis ut ei jejunio convenienler aptentur, el suscepla
nere nosceremus, ncn hscc ad exuberaniiam corpo- solenmiter casligatio corporalis ad fructum nostra-
ralem, sed ad fragiliialis susicntalionem nos perce- rum transeat animarum. Per Dominum nostrum.
pisse, ut i|uod ex his parcius sumeremus egenliiim Alia. — Ut nos, Domine, tribuis solemne tibi de-
proficeret alimentis, ct salulaiis casligalio inortalitatis B ferre jcjunium, sic nobis, qua^sumus, indulgenliae
insnlenliam mitigarel, el pieias Iargiloris nos tuse praesta subsiilium. Per.
benigniiati commeudatos elficeret, sicque donis utc- Alia. — (486) Deus, qui tribuis puers mitigasti
remur iransitoriis, ut disceremus inhiare perpetuis. llaminas ignitim , concede propiiius ut nos famulos
Per Chrisliim Domiirumnostrum. luos iioii exurat ffamma vitiorum. Per Dominum
Ad Comptendum.— Sumentes, Domine, dona coe- noslrum.
lesiia suppliciier deprecatnur ul quse sedula servi Super oblata. — Ilaec Hostia, Domine, qusesumus,
luie, donante te, gerimus, dignis sensibus tuo mu- ct vineula nostroe iniquitatis absolvat, et tuaenobis
neie capiamus. Per Dominuin nostrum, misericordiae dona conciliet. PerDominum nostrum.
Aliu. — Qiioesumus,omnipolens Deus, preces no- Prmfatio. — Yere dignum et jusium est, seqiiuin
slras respicc, et lure super nos viscera pietatis im- et saltitare, nos tibi semper ct ubique gratias agere,
pcnde, ul qui ex nostra culpa affligimur, ex tua pie- Domine sancte, Pater omnipoiens, aeterne Deus, et
lale misericorditer liberemur. Per. libi sanclificare jcjunium, quod nos ob sedificationem
a FERlAVI. animarum ct castigaiionem corporum servare do-
Praestn,quaesumus, omnipoiens Deus, ut, obser- cuisti, qttia (487) restrictis corporibus , aninioe sagi-
vaiiones sacras annua devoiione recolentes, et cor- G nantur, in quo homo noster alfligitur exterior, dila-
tatur interior. Memento, quaesumtis, Domiue, jcju-
pore tibi placeamus et inenie. Per.
Super oblata.'—Accepla libi sint, Domine, quse- nioruni nobirorum et miseiicordiarum ttiatum, quas
sumtis, nosfri dona jejunii, quse expiaudo nos lua peccatoribus pie seinper jcjiinautibus contulisti, et
non soluin a cibis, sed a peccaiis omni-
gratia dignos efliciant, et ad sempilerna promissa praista ul,
perducant. Per. bus abslinenles, devoiionis tibi jcjunio placeanius.
Prwfalio. — Yerc dignum et juslum esl, oequuro Perc Cbristuni Dominum.
et salutarc, nos libi seinper et ubique graiias agere, V.enediclio.— Ueus fons indulgentise suscipial
Domine sancte, Paler omnipotens, setcrnc Deus: propiiius liialionem absiinenliae veslrsc. Amcn. Im-
qui justo pioque moderauiine , et pro pcccaiis fla- pleat corda vcslra stiarum delectationibus Hosliarum,
gella irrogas,et posl flagella veniaro propilialus con- et det vobis posse stiis parere praiceplis. Anien. Ut
donas, el peccatoruin vitam potius volens quam quod non poleslis carnali ex inlirmitate perficere,
mortem , non eos ad inleriium cnnriciunas, seil ut ipsius grati;e ubertale 134 mereamini adimplere.
corriganiur miseratus exspectas. Per Cliristurn Do- Amen. Quod ipse prseslare dignetnr.
minuro liosirum, d
Ad Complendum.— Perficiant in nobis, Doinine,
Ad Complenduin.— Quacsumus,omnipoiens Deus, D qtiaesumus, tua sacramenLaquori coiiLinenf, ut qtise
ul de perceptis muneribus gratias exhibentes , bene- niiiic specie gcrimus rerum vcrilate capiamus. Per.
ficia poliora sumatnus. Per Dominum nosirum Je- Stiper populitm. — Gaudeat, Domine, qusesumus,
sura Cltristtim. plcbs tua beneficiis impelrntis, ci cui (iduciam spe-
randae pielatis indulges, optaia; misericordiae prsesta
133 L SABBATO 1NXII LECTION,
benignus effectum. Per Dominum nostrum.
Omnipotens sempiterne Deus, qui per coutinen V KALENDAS 0CT0BRIS. — NATALIS e SANCTORUM
liam salutarem, et Corporibus mcderis et meniibns, COSM^: ET DAMIANI.
Miijesiatem tuam supplices exoramus, ut pia jeju- Adesto, Domine, marlyrum deprecatione sancto-
a Ferioehujus slalio est ad
Aposlolosjuxta Kalend. niundo et aliis qui adversus Berengarium decer-
Rom., edit. Pamel; et Codd. Ms<, tarunt.
b Ex iisdem libris statio esl ad sanctum Pelrnm, e Anie hoc fesium in Ralend. Rom. legitur : DU
c Hane Benediclionem nullibi reperimus excu- 11 m. Septembris, sancti Eustochii, sed legendum
sam, ne in ipso quidem Benedictionali. Eustachii censct Joan. I|routo. In nullis Mss. nostro-
A Hoecluiidantur a Gratiauo, de consecrat., disi. rum habeiur.
2, cap. 54, Species; uecuon a Lanfranco, Guit-
N3 SANCTI GREGORII MAGNI H)
rum, el quos pali pro tuo noniine voluisti , fac tuis. \. Super oblata. — Benediclio ttia, Domine, larga
liilelibus suffragari. Per. descendat, quae nuinera noslra, deprecante sancio
Super oblala. — Anticipa nos misericordia tua Marco confessore tuo atque ponlifice, libi reddat ac
priusquam zelus irse desaeviat, raisericors Deus, et cepta, el nobis sacramenlum redemptionis efficiat,
haec dona sanctifica, ut, adjuli patrociniis beatorum, Per Dominum nostrum.
quorum propier le sanguis effusus est, propitiationem Ad Comptendum.— Da, qucesumus, Domiiie, fi-
tuam cum peccalorum venia consequamur. Per. delibus populis sanclorum tuorum semper venera-
Ad Complendum.— Sit nobis, Domine, sacramenti tione Isetari, et eorum perpelua supplicatione mu-
tui certa salvatio, quse cum beatorum marlyrum tuo- niri. Per Dominum
rum Cosrose et Damiani merilis imploralur. Per. PRIDIEIDUSOCTOBRIS. — NATALIS SANCTI CALISTIPAP.E.
!1I KALENDAS OCTOBRIS. — DEDICATIO a BASILICJB Deus, qui nos conspicis ex nostra infirmiiale de-
SANCTI MICHAELIS. ficerc, ad amorem luum nos misericordiier per san-
Deus, qui miro ordine angelorum ministeria, ho- clorum tuorum exempla restaura. Per Dominum
minumque dispensas, concede propiiius ul quibus nostrum.
tibi ministrantibus in ccelo semper assistitnr, ab his Super oblala, — Mystica nobis, Domine, prosil
in terra nostra vita muniatur. B oblatio, quse nos et a reatibus nostris expediat, el
Super oblat-a.— Hoslias libi, Domine, laudis of- perpetua salvaiione confirmet. Per.
ferimus, suppliciter deprecantes ut easdem, ange- Ad Complendum.— Quaesumus,omnipotens Deus,
Iico pro nobis interveniente suffragio, ei placatus ut realum nostrum munera sacrata purificent, el
accipias, et ad salutem noslram provenire concedas. recte vivendi nobis operentur effeclum. Per Domi-
Per Dominum. num nosirum.
Prmfalio. — Vere dignum et justum est, sequum
XVKALENDAS NOVEMBRIS.— c NATALIS SANCTI
et salutare, nos libi et
semper ubique gratias agere, LUCSEVANGELISM.
Domine sancle, Patcr omnipotens, seterne Deus:
Interveniat pro nobis, Domine, quaesumus, 136
sancti Michaelis archangeli merita praedicantes ;
sit omnis veneranda sanctus luus Lucas evangelista, qui crucis mortifi-
quamvis enim nobis angelica cationeni in suo corpore pro tui nomiiiis
sublimitas, quee in Majestatis luoe consislit conspe- bonore jugiter Per Dominum
poriavit. nostrura.
ctu, illa tamen est propensius honoranda quse in
ordinis dignitale coelestis mililise meruit prin- Snper oblala. — Donis nos ccelestibus, da, quae-
ejus
cipaium. Per Chrislum Dominum nostrum. sumus, Domine, Iibera menie servire, ut munera
b Benedktio. — Deus, qui ad salulem nostram Q qttse deferimus, interveniente beato evangelista tuo
angelorum suorum ulitur minisierio, eorum vos Luca, et medelam nobis operentur et gloriam. Per.
muniraine communi 135 (488) custodiat custodia. Prmfatio. — Yere dignum et juslum est, sequum
Amen. Det vobis mentittm puriiaiem , et jugem cor- et salutare, nos tibi semper et ubiqtte gralias agere,
Domine sancte, Pater omnipotens, aiterne Deus; et
porum castitatem, qui eorum eleciis omnibus repro-
misit sequalitatem. Amen. Quique illis cenissimam te in tuorum sanciorum meritis gloriosis collaudnre,
sme permansionis tribuit fiduciam, ipse vos fidei, benedicere et pracdicare, qui eos dimicantes contra
spei, charitatisque perseverabili virtule confirniet, antiqui serpenlis machinainenta, et proprii corporis
atque ad eorum beatitudinis socielatem perducat. blandimenla , inexpugnabili virtute, Rex gloriae, ro-
Amen. Quod ipse prsestare dignetur. borasti. ExquibusbeatusLucas evangelisla luus, (491)
Ad Complendum.— Beaii archangeli tui Michaelis assumpto scuto fidei, et galea salutis, et gladio Spi-
inlercessione suffulti, supplices, le Domine , depre- ritus sancli, et viriliter contra vitiorum incentiva
camur, ul quos honore prosequimur, contingamus et pugnavit, et evangelicae nobis dulcedinis fluenla
menle. Per Dominum. (492) rnanavit. Unde petimus immensam, Domine,
Super populum. — (489) Adesio plebi luse, mi- pielatem luam , ut qtii eum tot meritorum donasti
sericors Deus, et, ut gratiae luse benelicia potiora p prserogativis, nos ejus et informes exemplis, et
meritis. Per Christum.
percipiat, beati Michaelis archangeli fac supplicem adjuves
deprecationibus sublevari. Pcr Dominum nostrum. Benedklionem require, in nalali (Vide nolam 508).
NONIS OCTOBEIS. — NATALIS SANCTI (490) MARCI PAPJ2. Ad Comptendum.—Prsesta, quaesumus omnipo-
Exaudi, Domine, qusesumus, preces nostras, et, tens seterne Deus, ut id quod de sanclo altari luo
inlerveniente beato Marco confessore tuo alque pon- accepimus precibus beati evangelistse lui I.ucaesan-
tifice, supplicationes nostras placatus intende. Per ctificet animas nostras, per quod tuti esse possimus.
Dominum noslrum. Per.
a In Kalend. Rom. : Dedkalio ecclesimarchangeli. c In Cod. Reg. Suec. post officiumde sanclo Cal-
lu Ms. Calens., sancli angeli. In vet. Sacramentario lixio omnia omittuntur usque ad Kalendas Novein-
Gallic exstat Missa in honore sancti Mkltael., ab Itac bris, in quibus non omnitim sanciorum festivitas,
longe discrepans, in cujus Prariaiione seu Contes- sed snluin sancti Coesarii natale celebratur. Codex
lalione dedicationis fil uienlio. Calensis nescit fesla sancti Lucae, sanctorum Siiuo-
b Benediclionem hanc nescinnt alii libri noslri. nis ei Jiirise, ei sancti Thorose.
 *AS LIBER SACRAMENTORUM. MO
VI KALENDAS NOVEMBRIS — V1GIL1A APOSTOLORUM A lisapostolis tuis, quaepro illorum veneranda gerimus
SIMONIS ET JUD.E. passione, nobis proliciant ad medelam. Per.
Concede, quaesumus, omnipolens Deus, ut sicut Alia. — Esaudi nos, Deussalutaris noster, et apo-
aposiolorum luorum Simonis el Judae gloriosa nata- stolorum tuorum nos luere praesidiis, quorum dona-
iitia preevenimus, sic ad taa beneficia promerenda sti fideles esse doctrinis. Per.
majestatem tuam pro nobis ipsi prxveniant. PRIDIE KALENDAS NOVEMBR1S.VIGILIA OMNIUM
Super obtata-.— Muneribus nostris, Doinine, apo- SANCTORUM.
stolorum Simonis et Judae festa prsecedimus, humi- Domiue Deus noster, mulliplica super nos gra-
liter poslulantes ut quse conscientiae nostrae praepe- tiain luam, et quorum praevenimus gloriosa so-
riiiintur obstaculis illorum meritis grata reddanlur. lemnia, tribue subsequi in sancta professione Iseli-
Per. tiam. Per.
Prwfutio. — Yere dignum et justum est, sequum Super oblala. — Altare luum, Domine Deus, mu-
et salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere, neribus cumulamus oblatis: da, qusesumus, ut ad
Domine sanclc, Paler omnipotens, aeterne Deus , salutem nostram omnium sanctorum luorum pre-
quia tu es mirabilis in omnibus sanclis tuis, quos catione proficiant, quorum solemnia ventura pfse-
et nominis lui confessione prseclaros, et suscepta g currimus. Per.
pro te fecisli passione gloriosos. Unde sicut illi je- Ad Complendum.— Sacramentis, Domine, et gau-
junando orandoque cerlaverunl, ut bane possent aiis oplata celebritale il38 explelis, qusesumus ut
obtincre victoriam, ita nos (495) eorum exemplis eorum prccibus adjuvemur, quorum recordalioni-
iuforniemur ut ad celebranda proesentiafesta idonei bus exhibeutur. Per.
inveniamur, et ad seierna percipienda eorum inier- Super poputum. — Erudi, qusesumus, Domine,
venlu digni judicemur. Per Christum. populum tuum spiriialibus inslrumenlis, et quorum
Ad Complendum.— Sumpto, Domine, sacramen- prsestas solemnia prsevenire, fac eorum et conside-
lo, suppliciler deprecamur 137 ut >intercedeniibus ratione devotum el defensione securum. Per.
beatis apostolis, quod lemporaliler gerimus , ad vi- (495) KALENDIS NOVEMBRIS.—NATALIS a SANGTICESARII
tam capiamus aeternam. Per. MARTYRIS.
Ad Vesperos. — Omnipolens sempilerne Deus, (496) Deus, qui nos beati marlyris tui Csesarii
mundi Creator et reclor, qui bealos apostolos nonii- annua solemnilate lsetilicas , concede propitius ut
nis tui gloria sublimasli, exaurii, quaesumus, Do- cujus natalilia colimus, etiain actiones imitemur.
mine, populum tuum cum sanciorum tuorum tibi Per.
patrociniis supplicantem, ut nobis et pacis donuni G Super obtata. — Hostias tibi, Domine, beati Coe-
tribuas, el continualtim proficiat ad fidei et charita- sarii marlyris lui dicatas meritis benignus assume,
tis augiiienium. Per Dominumnostrum et ad perpeluum nobis tribue provenire subsidium.
V IiALENDAS ROVEMBRIS.— NATALIS SANCTORUM APO- Per,
STOLORUM SIMONIS ETJUD/E. Ad Complendum.— Quoesumus,omnipotens Deus,
Deus, qui nos per bealos apostolos tuos ad agni- ui, qui cceleslia alimenia percepimus, intercedente
lioncin tui nominis venire tribuisti, da nobis gloriam beato Coesario martyre tuo, per hoecconira omnia
sempiternam proficiendo celebrare, et celebrando adversa muniamur. Per Dominum.
EODEM DIE. (497) NATALIS b OMNIUH SANCTORUM.
proficere. Per.
Super oblata. — Gloriam, Domine, sanctorum Oinnipotens sempiierne Deus, qui nos oninium
aposiolorum perpcluam venerantes, quaesumus ut saiictoruin merila sub una iribuisti celebritale vene-
eam, sacris mysteriis expiati, dignius celebremus. rari, quoesumus ut desideratam nobis tuse propiiia-
Pcr. lionis abundantiam, multiplicalis intercessionibus,
Prwfatio. — Yere dignum et justum est, sequum largiaris. Per.
et salulare, nos libi semper el ubique gratias agere, Super oblala. — Munera tibi, Domine, noslroe
Donrinesancte, Paler oinnipotens, aelerne Deus : le "' devolionis olferimus, quse et pro cunctoruin tibi
in luoium apostolorum glorificanies bonore, qui ct grata unt honore sanctorum, el nobis saluiaria, te
illis iribuisti beatiiudinem sempilernam, et infiimi- miserante, reddantur. Per.
laii nostraetalia praeslilisti suffragia, per (494) quae Prwfalio. — Veredignum et justum est, aiquuiu
lua possimusadipisci subsidia, et pervenire ad prae- et salulare, nos libi semper et ubique gralias agerc,
mia repromissa. Per Christum. Domine sancie, Pater omnipolens, oeterne Deus : t:i
BenedklionemR. Q. (ld esl Require qumsupra.) clementiam tuam suppliciicr obsecrare, ut cuni ex-
Ad Complendum.— PercepLis,Domine, sacramen- sultantibus sanctis in coelesiisregni cubilibus gaudia
tis, suppliciler le rogamus, ul, iiilercedentibus bea- nostra subjungas. Et quos virtutis iraitatione noii
a Exstai in Codicibusnoslris et in Mss. Reg. Suec in Edit. Gussanvil. legilur) bujus diei officium i:i
qui solemnitatis omuium sanctorum niininie nie- oinhihus reperiri Mss. Cerle de ipso sileturin Co<i
niin;'. Reg. Suec, in duobus aliis a Menardo hic indiealis,
)! Miramur hic annotatum a Pamelio (quod etiarn et in Kalend. Rom.
I'47 SANCTI GREGORII MAGNI 148
pnsstinuis sequi, debitse veneralionis contingamus JA, 140 III IDIISN0VEMBRI3. — NATALIS SANCTIMENNJE
affectu. Per Christum. MARTVRIS.
Benedictio.— Sanctorum siiorum meritis vos Do- Proesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut qul
minus faciat benedici, et conlra advcrsa oniiiia eo- beoti Mennoemanyris lui nalalitia colinms, iuier-
rum intercessione muniri. Amen. Enmm elficiant cessione ejus in ttii nominis amore roboreumr. Per.
sulfragia felices, quorum festivitatis diem celebrntis Super oblata. — Beali Mennae marlyris lui, Do-
ovantes. Amen. Quo eorum imitantes exempla, ad mine, soleninia recensenles, quoesumus ut ejus
cceleslia possitis pervenire promissa. Amen. Quod auxilio tua beneficia capiamus, pro quo tibi Hoslias
ipse praestare dignetur. laudis offerimus. Per.
Ad Complendum.— Sanctorum omnium gloriosa id Complenduin.— Benediclio tua, Deus, impleat
confessio, Deus, 139 tribue nobis, quaesumus,ut, corda fidelium, talesque perficiai, qui et martyrum
per hsec sancta quoe sumpsinius, tuorum adniisli bonorificent passiones, et remeilia salulis seternae,
conciliis, misericordise lusedapibus saginemur. Per. eisdem patrocinanlibus, assequantur. Per.
Alia. — Da, quaesumus, Domine, fidelibus populis F.ODEM DIE.— NATALIS tt SANCTI MARTIM CONFESSORIS.
omnium sancioruni sempcr veneratione loetari, et co- Deus, qui conspicis quia ex nulla nosira virtule
rum perpelua supplicatione muniri. Per g1 siibsistimus, concede propitius ut iulercessione
(498) Qualuor Coronalorumnomina liwc suiil: Se- beati Martini confessoris tui atque ponlilicis contra
verus, Severianus, Viclorinus, et Carpophorus, (199) oninia ariversa muniamur. Per Dominum nostrum.
quorum dies rialalis per incuriam ncglectus minime Super oblata.—Reali Martini pontllicis, qtiaesu-
reperiri poterat; ideo sla'tilum est ut in eorum eccle- nvus, Domine, nobis pia non desil oratio, quae et
sia, horum quinque sanclorum, qui in missa recilanlur, munera nostra conciliet, et luam nobis induigentiam
nalalis celebrelur, ul cum istis eorwn quontie memoria scmpcr obtineat. Pcr Dominum noslrum.
pariter fiat. Prmfatio. — Vere dignum el justuni est, sequum
VI IDUSNOVEMBRIS. — NATALIS SANCTORUM QCATUORet saluiare, nos tibi seniper et ubique gratias agere,
COUONATOilUM. Domiiie sancle, Paier omnipotens, oeternc Deus :
Prsesta, qusesuraus, ^mnipuiens Deus, ut q.ii glo- cujus (5U2) nuineie beatus Martinus confessor pari-
riosos martyres, (500) Claudium, Nicoslratum, (591) ter et sacerdos, et bonorum operum incremenlis
Symphonianum, Caslorium atqueSimplicium, fnrles excrevil, et variis virtuium donis exuberavit, et mi-
in sua confessione cognovimus, pios apnd te in no- raculis coruseavil: qui, quod verbis docuit, ope-
slra intercessione sentiamus. Per. rum exhibitione complevil, et documento sinittl et
Super oblata. — Benediciio tua, Dominc, larga ni exeuiplo subdilis ad coelestia regna pergendi duca-
descendal, quse et munera nostra, deprecaniibus ttun prsebuit. Unde tuam clemenliam petimus ut
sanctis iuis, tibi reddal accepta, et nobis sacramen~ ejus, qui tibi placuit, cxem.plis ad bene agendum
tum redemptionis efficiat. Per. inlormemur, meritis muniamur, inlerccssiunibus
Prmfatio. — Vere dignum et justum esl, sequmn adjuvemur, qualiter ad cceleste regnuin, illo intcr-
et salutare, nos tibi semper et ubique grotias agere, venienie, te opkulanie, pervenire mereamur. Per
Domine sanctc, Paler omnipotens, seterne Deus: Cbristiiin.
celebrantes sonetorum nataliiia Coronatorum : quij. Ad Complenduin. — Tua, Domine, sancla sumen-
(luui tui nominis per eos gloriam frequenfamus, les, suupliciter deprecamur, ut quoriim veneramur
in noslrse<lideiaugmenlo sucerescimus. Per Cliri- confessionem, prscsi.lia seniiainus. Per,
stura. Super poputum. — Exaudi, Dpmine, populum
Ad Comptendum.— Ceelesiibus refecti sacramen- tutini tota tibi mente subjecium, et beaii Martini
lis et gaudiis, supplices lc, Domine, deprecamur, ut poniificis supplicatione cusiodi, ui, corpure et corde
quorum gloriainur triumphis, protegamur auxiliis. proteclus, quod pie credit apnelau et quod juste
Per. sperat obtineat. Per. >
V IMJSNOyjEMBRlS. — NATALIS SAXCTl THEODORID X KALENDAS DECEMBRIS. — b NATALIS SANCT/E
MARTYRIS. CMC\um.
Deus, qui nos beati Thcotlori martyris lui con- Deus, qui nos annua beatse Csecilise marlyris
fessione gloriosa circumdas ct protegis, prsesia nobisi tuse solemnilate 141 lfeiificas, da ut quam vene-
ejus imilatione prolicere, et oratione fulciri. Per. ramur officio, etiam pise conversalionis seauamur
Super oblala. — Suscipe, Doniine, fidclium preces: exemplo. Per.
ciim oblaiionibus Ilosliarum, et, intercedente beaioi Super oblala. — HaecIlostia, Doniine, p<acaiionis
Theodoro marlyre l|to, per hsecpise devoiionis olii- el Iaudisquaesumusui, inlervenienie bcala Caecilia
cia ad ccelestemgloriam iranseainus. Per. niartyre tua, nos lua propitiatione dignos seniper ef-
Ad Complendum.— Proesla nobis,, Domine, quoe- ficiat. Per.
sumus, intercedente beato Theodoro niariyre (uo, utl Prw(atio. — Yere diguum et justum est, aequum
quae ore coniigimus, pura mente capiamus. Per. et salutare, nos libi semper et nbiquegratias agere,
a Iu Theod. sancti Marlini fesium ponitur aule b Ex priori Theotl. Iioe festum cum vigilia cele-
nal. sancli Mennse,elvigilia solemui prsuveiiitur. bratur.
,,0 LIBER SACRAM.iSiuRUM. 150
Domine sancie, Paier omnipotens, aeterneDeus : qui A, A.beati Chrysogoni maftyris tui intercessioii%libere-
in infirmitate virtuiem perlicis, et humani generis mur. Per.
iniinicum non soluni per viros, sed etiam per temi- Super oblala. — Oblatis, quaesumus,Domine, pia-
nas vincis ; cnjus munere beata Caecilia, ct in virgi- care munerihus, et, intercedenie bealo Chrysogono
nilatis proposilo, el in confessione fidei roborala esl, martyre tuo, a cunciis nos dcfende periculis. Per.
ut nec aclatis lubrico ab inientione mutareiur, nec Prw(aiio. — Vere dignum et jusLiitnest, oequuni
blandimeniis carnalibiis deinulcerelur, nec sexus et solutare, nos libi semper et ubique gralias agere,
fragililale deierrcrclur, nec lormcntorum immahi- Domine sancte, Pater omnipotens, oeterne Deus:
taie vincerelur, sed servando corporis ac menlis in- qni nos assiduis martyrum passionibus «onsolaris,
tegrilatem, cum virginilalis et martyrii palroa oetcr- et eorum sanguinem triumpbalcm, quem pro profes-
nain niereretur adipisci beatiludinem. Per Clirislum. sione nominis tui infidelibus praubuere fundendum,
Ad Complendum.—Sic nos, Doinine, gratia (ua, ad tuorum facis auxifkim transire fidelium.
qusesumus, semper exerceat, ut et divinis iusta«ret Ad Complendum.— Tui, Domine, perceptione. sa-
noslra corda mysteriis, et sanclse Caeciliaemartyris cramenti, et a noslris mujbnmur occultis, &."ab
tuaecommemoratione lajjificet. Per Dominum no- hosiium liberemur insidiis. Per.
strum. J ifl (505) KALENDAS
® DECEMBIUS. — |SATAL1S SANCTI SA-
IX KALF.NDAS DECEMBRIS. NATALIS SANOTICLE- TURNINI MARTYRIS.'
MENTIS.
Deus, qui nos beati Saturnini martyris tui concedis
Omnipotens sempiterne Deus, qui in omnium san- nataliiio pc«frui, cjus nos tribue nieritis adjuvari.
ctorum luoruni es virlutc mirabilis, da nobls in Pcr
beati Clemcniis annua solemiiitaie lal.iri, qui Filii Super oblala. — Munera tibi, Domine, dicata san-
tui martyr et pontifexquod iitinisierio gessit testi- ctifica ; ei, intcrcedcnie beato Salurnino martyre
monio comprobavif, ct quod prsedicavit ore confiiv tuo, pcr eadem nos placatus iniende. Per Dominum
mavit exemplo. Per. noslrum.
Super obiata. — Sacrificium libi, Domiue, laudis Ad Complendum.— Sanctificel nos, Domine,quae-
offerimus, pro sancii celebritate Cleincnlis, ut propl- sumus, lui perceptio sacramenii, et intercessiojie
tiationem luam, quam nostris opGiibus non mere- sanctoriim tibi reddat acceptos. Per.
mur, pii suffragatoris interccssiouibus assequamur. EODEU DIE. — VIGILLV SANCTI ANDRE^).
Per.
— Yere et et Quaesumus, omnipotens Deus, ut beatus Andreas
Prm(dtio. dignum justum est, sequum
nos tibi et <Capostolus lutim nobis imploret auxilium, ut,- a no.-
saluiare, semper ubique glatias agcre, stris reatibtts absoluti, a cunctis eliam uericulis
Domine sancle, Pater omiiipolcns, aeterne Deus : et exuatnur. Per Dominuinnostrum.
in hac die, quam beaii Clemeniis passio consecravit,
143 Super oblata. — (104) Sac.randum libi, Do-
et nobis venerabilem exhibuit : qui aposiolica piae- beaii Anilreacsoleuinia
dicaiione imbuttts, doctrinis ccelestibus educaius, mine, munus'bfferiiiius, quo,
successionis dignitateconspicuus, et martyr insignis rccolcntes, purilicationem quoque nostris mentibus
Per.
etsacerdos refulsit egregius. PerCluiaum Dominuin imploramus.— Vere
nostrum. Prmfatio. dignum et juslum cst, scqttum
ct salutare, nos tibi seuiper et nbique gratias agere,
Ad Comptendum.— Da, qusesiimus, Dcmine Deus
Doniine sancte, Paler omnipotens, a'ternc Deus: ct
nostar, ut sictit tuorum cpinmemoraiionc sanclorum
Majeslatem tuam suppliciter exorare; ut qiii
lcmporali gralulamur officio, ila perpcluo laeieniur (505)beati Andrese apostoli festum soleinnibus jejuniis
aspecfu. Per.
et devotis praevenimusofficiis,illius apiid Majesialem
EODEM DIE, — NATALIS SANCTvE FELICITATIS.- tuam, et adjuvemur meritis, et
iu'&lru>Smurexen!plis.
Prsesla, (|usesumus,^pmnipoteus Deus, ut 142 I Per Christum.
beaiae Felicilaiis marlyris Uia; solemnia recensenies. |I) Ad Complendum,— Percepiis, Domine, sacra-
nieritis ipsius proiegamur et precibus. Per. menijs, suppliciter exoramus, ut, inlercedenie beato
Super oblata. — Suscipe vota tuorum, Domine, Andrea apostolo luo, quoe pro illius veneranda ge-
famulorum, et oblal.um libi pro cominemoratione; rimus passione, nobis proliciant ad medelam, Per.
bealre Felicitatis pacifici libaminis sacrificium pro- Alia. — Tuere nos, miseri.cors-Oeus, et Andreae
piliatwsintcnde. Per. apostoli tui, CIIJBSnatalitia praevcnimus',semper gu-
Ad Complendum.— Supplices te roganuis, omni- berna prxsidiis. Per Dominuinnostftim.
potens Dcus, ut, inlervenientibussanclis luis, et tua Ad Vesperos.— Adjuvet Ecclesijm ttiam ilbi, Do-
iu nojjis dojia mulliplices, et tenipora noetra dispo- inine, suppiieandu, beatus Andreas apostolus, c'v
nas. Per. pius interveitior efficiatur, qui tui nommrs exsiitit
VIIIKALENDAS DECESBRIS. — NATAI.IS SANCTl CHRYSO-prx>dicator. Per Oominuwi.
GONIMAItT*VRIS. Ad Malntinos. — Deus, qui es sanctorum ttioruui
Adesto, Domine, supplicalionibus nostris, ut, qui spleiidor mirabBis, quique bunc diem bea(j Aiidreae
ex iniquitale nosira rcos nos essc cognoscimiis, uiuriyrio consecrasti, dii Ecclesiae luaede ejus nala-
 151 SANCTI GREGORHMAGNl 152
litio semper gaudere, ut apud misericordiam tuam .A bealse Lucise festivitate gaudemus, ila pisedevolionis
exemplis ejus proteganyir et meritis. Per. erudiamur effectu. Per.
PRIDIEKALENDAS DECEMBRIS. — NATALE a SANCTI Super oblala. — Quacsumiis, virtulum ccelesiium
ANDRE.G. Deus, ttt sacrificia pro sanctse luaeLuciaesolemnitaie
Majestatem tuam supplices, Domine, exoramus, delaia desiderium nos temporale doceanl babere con-
ut sicut Ecclesise tuae beatus Andreas apostolus ex- tcmplum, et ambire dona faciant ccelestium gaudio-
slitit praedicaloret reclor, ila apud le sit pro nobis rum. Per.
perpetuus intercessor. Per. Ad Complendum.— Laeti,Domine, sumpsimus sa-
Super oblata. — Sacrificiumnostrura tibi, Domine, cramenia coelestia, quae, intercedente pro nobisbea-
quoesumus,beali Andreoeprecatio sancta conciliet, ta Lucia iiianyre tua, ad vitam nobis proficiant sem-
utcujushonore solemniter exhibetur mcritis eflicia- piternam. Per Dominum.
tur acceptum. PerDominum noslrum. Alia. — Intercessio nos, Domine, quaisumus,
Prmfatio. — Vereiljgiium ct justum est, sequumet sanciae Lucicemarlyris luse votiva confoveat, ut cjus
salutare, nos tibi Icriiper et ubique graiias agere, sacrata natalitia et temporaliter frequentemus, et
Domine sancle, Paier omnipotens, aeterne Deus: conspiciamus seierna. Pcr Doininuni nostruni.
(506) quoniam adest nobis dies magnificivotiva mys- B i XII KALENDAS JANUARII. — NATALIS c SANCTITIIO-
lerii qua vcnerandus Andreas aposlolus germanum KMAPOSTOLI.
se gloriosi aposloli tui Pelri tam prsedicationeChristi Da nobis, qusestunus, Domine, beati apostoli lui
lui quam conversatione monstravit, ut id b quod li- Thouioesolemniiatibus gloriari, ul ejus semper J.45
bera prsedicaverat voce (507) nec pendens 144 la_ et patrociniis sublevemur, el fidem congrua devo-
ceret in cruce, Aucioremque vilse pcrennis lam in tione seclemur. Per.
bac vila sequiquam in mortis genere meruit imiiari, Super oblata.— Debitum, Domine, noslroe reddi-
ul, cujiis prsecepto terrena in semelipso crucifixcral mus servitutis, suppliciter exorantcs, ut suffrngiis
desideria , ejus exemplo ipse patibulo figeretur. beati Tbomae apostoli in nobis tua munera"lueaiis,
Uirique igitur germani piscatores, ambo cruce ele- cujus honorando confcssionem, laudis libi hoslias
vantur adcoelum. ut quos in hujus vitaecursu graiia immolamus. Pcr Doininum nostrum.
tua tol vinculis pietatis obstrinxerat, hos iunnarce- Prwfalio. — Yere dignuni et justum est, aequuin
scibilis iu regno cceloruni necteretcorona. Et quibus et salulare, nos tibi sempcr el ubique gratias agerc,
crat una causa ceriaminis, una relributio esset ct Domine sancte, Pater omuipotens, oeterne Deus :
praemii. Per qtiem Majestatem itiam. qui Ecclesiam luam in apostnlicis tribuisii consistere
Benedictionemrequire, (508) in natali. C fundamentis, de quoruin collegio beati Thoinoeapo-
Ad Complendum.— Sumpsinuis, Domine, diviiia sloli lui solenniia celebrantes, lua, Domine, proeco-
mysteria, beati Andre;efestivitatc laelantes, quac sic- nia non laceaiinis. Per Dominum nosirum.
ut luis sanctis ad gloriam, ita nobis. quacsumus, ad R. Q. Bened. in natali.
veniam prodesse perlicias. Per Dominuin. Ad Complendum.— Conserva, Domine, pnpulum
Ad Vesperos. — Da nobis, quaesunius, Domiue luum, etquein sanctorum luorum praesidiis non dc-
Deus noster, beali apostoli lui Andreoeintercessio- sinis adjuvare, perpetuis tribue gandere remcdiis.
nibus sublevari, ut (509) per quos Ecclesiactuoesu- Per.
perni muneris rudimenta donasti, per eos subsidia Super populum.~-Da, quaesumus,Domine, populo
perpeiuoe salutis impcndas. Per Dominum nostrum. tuo, Spiritum veritalis et pacis, et, intercedente
Alia. — Exaudi, Domine, populum tuum cuiu bealo Tlioma apostolotuq^et le tota mente cognoscat,
sancti apostoli lui Andrese palrocinio supplicantcm, ei quae libi suntplacita toto corde sectetur. Per Do-
ut luo semper auxilio secura tibi possit devotione minum nostrum Jesum Chrislum.
servire. Pcr. (510) INCIPITA ORDOAD«ECCLESIAM DEOICANDAM.
IDlBUS DECEMBRIS. — NATALIS SANCT.E LUCLE VIRGINIS. Primilus enim anlequampontifexinlroeut eciiesiam,
Exaudi nos, Deus salutaris noster, ut sicut de (511) illuminenturxn candelwper circuititm ecclesim:
t
" In Kalend. Rom. prsescribitur Evangel. Ambu- D d Deecclesiaededicatione non agunl hoc loco Mss.
lans Jesus juxla mare, in quod homilia 5 saucti Gre- noslri, sed alilri fusissime, maximeGemet., nbi etiam
gofii legitur habita.
b Ex describitur totum officiumnociurnum de dedicatione,
his corroborantur acta sancii Andreoeproba- assignalis riuodecimPsalmiscum singulis Antiphonis
lurque noiiiia recentem fuisse eorum ex prsescripto reg. sancii Benedicti. Psalmi aiitein
c Nihil liabetur de sanclo Thonia inpublicaiionem,
Codice Rcg. non sumuntur de feria, sed ex diversarum ferinruui
; Siiec.in Calensi, et in Kalend.
Rom., ubi assignan- Psalmis delecti sunt. Unde liquetquomorio tunc in-
< inr posl fesium sanciaeLuciocqualuor Domiiikmante lelligeretur quod deceruitur cap. 14 reg. sancli ISene-
, Natale Domini. Apud Pamclium, eonseiilieiile Ms. dicli : In sanclorum feslivilalibus,vel omnibus solem-
Calensi, legilur : De advcntu Domini, Dominica1, et nitalibus, sicut diximns Dominico die agendum, ita
,: consequenter Dominka 2, ctc Post Sabbalum iu agatur, exceploquod Psalmi aul Antiphonwvel tecliones
duodecimleciionibus,seu quatuor temp., apud Pa- ad ipsum diem pertiuenles dkunlur. lu Etlit. Pamel.
mclium inscrilur officium de sancto Thoma, sed coulractius e^t officium in riedicalione, oinuino pie
iinra unciuos cotuprehcndilur. De DominicisA.lven- divcrstini. Pauciora adhuc habet Codex Reg. Stiec.
lus inlra babetur officiuui in Ed. Angeli Roccoe et At uterquc Tbeod. longe plura et longiora. In bis
iu allera HugonisMenardi, quam sequimur. legitur beticdictio ad signum ecciesiw, quod appcl-
 153 LIBER SACRAMENTORUM. 154
et induant se veslimentis sacris. Et cum venerinl ad A brseorum in (525) molem durata constringeris, tu
ostium ecclesiw,percutiat ponlifex ter superliminare rursum salsis resolula vorticibus Nili accolas perdis,
de (512) cambutta sua, dicensante portam Anliphonam et hosiilem globum freto sseviente persequeris. Una
(515) Tolliteportas principesveslras. Et cananl ipsum eademque es salus fidelibus, et ullio criminosis. Te
psalmum totum anle oslium, (514) et aperto oslio in- per Moysempercussa rupes evomuit, nec abdita cau-
trantes dicant, Pax huic domui. Deinde incipiat clerus tibus lalere poluisli, cum Majestatis imperio jussa
litaniam. Et cum venerintsacerdoles,(515) vel levitm prodires. Tu geslala nubibus imbre jucundo arva
anle allare, prosiernanl se (516) super slramenta cum fecundas.
pontificeusque duindicalur Agnus Dei. IIt aulem sur- (526) Per le aridis sestu corporibtis dulcis ad gra-
rexerint ab oralione, non dical pontifex Dominus vo- liam, salularis ad vitam polus infundilur. Tu intimis
biscum, sed Oremus lantum. Et diaconus dkat Fle- scaturiens venis, aut spiritura inclusa vitalem, aut
ciamus genua ; posiquam oraverint, dkat Levaie. Et succum fertilem prsestas, ne, siccatis examinata vis-
sequitur Oralio. ceribus, solemnes neget lerra proventus. Per le ini-
Magnificare, Domine Deus nosler, in sanctis luis, tium, per te finis exsullat, vel potius ex Deo tuum.
et in hoc lemplo sedificationistuaeappare, ut qui om- est, ut terminum nesciamus. At tu, Domine omnipo-
nia in filiis adoptionis operaris, ipse semper in lua B lens Deus, cujus, virtulum uon nescii, dum aquarum
hseredilate lauderis. Per Dominum nostrum Jesum merita promimus, operis insignia praedicamus,bene-
Chrisium Filium tuum. dictionis auclor, salulis origo, le supplices depreca-
(517) Deinde incipial ponlifex de sinislro angulo ab mur et quaesumus, ut imbrern graliae tuae super hauc
Orknte scribens per pavimentum cum cambutta sua, domum cum ahundantia luse benedictionis infundas,
(518) A, B, C, usque iizdextrum angulum Occidentis; bona oninia largiaris, prospera tribuas, adversa re-
incipiensiterum similitera dextro angulo 146 Orien- pellas. Malorum fautorem dsemoneradesiruas, ange-
lis, A, B, C, scribil usque in sinislrum angulum Occi- lum Iucis amicum, bonorum provisorem defenso-
dentisBasilicw. reraque constituas. Doraum in luo nomine coeptam,
Deinde(519) veniensanle allare dical : Deus in ad- te adjutore, perfectain benediclio lua in longum
jutorium meum intende, Domine, ad adjuvandum me uiansura confirmet. Tuum hsec fundamenla prsesi-
festina. GloriaPatri, et Filio, et Spiritui sancto. Sicut dium, culmina 147 legumentum, oslia introiium,
erat in principio, et nunc et semper, et in ssecula penelralia mereantur accessum. Sit per lusirationetn
sseculorum. Amen, (520) absque, Alleluia. Deinde vultus lui uiilitashorainum, stabililas parietum; sit
(521) sequiturexorcismusaqum. positis crux invicta iiminibus ; ulrique postes gra-
(522) Discede, imrounde spiritus, ab omnibus qui- C lise tuse inscriptione signenlur, ac per mutliludi-
bus fides nostra usura est religiosi ofiicii (525) sa- nem propitiationis tuoevisitaloribus domtis hujus sii
cramentis. Nec praetendas culpam criminis, qui pa.v.cum abundantia, sobrietas cum modeslia, redun-
agnoscis potenliam Salvatons. Non est meriti confi- dantia cum misericordia. Inquietudo omnis et cala-
dentia, sed prsecepti, licet ipsa potestas min'Sterii mitas longe recedal, inopia, pestis, morbus, languor,
dignilas sit minislri. Te igilur per communem Deum, incursusque malorum spiriluum lua sempervisiiatio-
aquse crealnra, convenio, ut, conservato motu sensi- ne discedat. Et ita fusa in boc loco nostrse supplica-
bilitaiis, intelligens subjici servitio, .quoplacere Deo tionis oratio exlensos ejus terminos et alria circum-
nitimur, non recuses. Omnem a te communionem jecta percurrat; sicque per cunctos angulos ac reces-
dsemonum, ornne collegiura iniquitalis expurges. sus dala benedictio hujus gurgitis purificatione per-
Totam phantasmatis labem capax dominicse prote- labatur, ut semper hic lsetitia quietis, gratia hospita-
ctionis extermines, ut, gralia sanclificalionis indepta, litatis, abundantia frugis, reverenlia religionis, copia
tuo nostroque pariler Creatori debito fainulatu de- sit salutis. El ubi invocatur sanclum tuum noinen,
serviens, omnem spirituum pravorum nequitiam bonorum succedat copia, malorum tentamenta procul
quocunque loco fueris aspersa dejicias, et sanctae effugianl. Et mereamur angelum pacis, caslitatis, et
copiam benedictionisiufundas. Per Dominumnostrum D verilalis, qui nos semper ab omnibus malis custodiat,
Jesum Christum, qui venlurus est judicare vivos et protegat atque defendat. Per Dominum.
morluos, et sseculura per ignera. Benedklio aquw. — (527) Domine Deus, Patcr
Deindedkai hanc orationem. omnipotens, statutor et conditor oinnium elemenio-
(524) Sanctificare per verbum Dei, unda coelestis, rum, qui per Jesum Christum Filium tuum Dominum
sanctificare, aqua Christi calcata vestigiis. Qusemon- nostrum elemenlum hoc aquse in salutem huuiani
libus pressa non clauderis, quse scopulis illisa non generis esse voluisti, le supplices deprecamur, ut,
frangeris, quse terris diffusanon deficis. Tu suslines exaudilis orationibus nostris, eam luoe pielatis res-
aridam, porlas m.onliutn pondera, nec dimergis. Tu peciu sanciifices ; atque ila omniiim spiriiuum im-
ccelorum vertice contincris, circumlusa per toium mundorum ab ea recedat incursio, ut ubicunqtie fue-
iavas omnia, nec lavaris. Tu fugientibus populis He- rit in nomine luo aspersa, gratia tuse benediclionis
latur vasculum ad invilandos filios Ecclesim prwpara- in Benedictione signi quam ex Cod. Gemet. noster
lum; et ut ubicunque sonuerit ejus linnibuluin, longe Edmundus Martene suis Anliquis EcclesiaeRitiljus
recedat virtus itiiinicorum. Inlra, signuitl quod bene- inseruit lom. III, lib. n, pag. 269.
dicilur appellatur tinnibv.lu.in.Similia uou babcnlur
155 SANCTI GREGORHMAGNl 156
adveniat, ct mala omnia, te pfopitiante, procul rece- A \ angelorum custodia semper inibi mansura consistat.
dant. Per eumdem Dominumnoslrum Jesum Chri- Per.
stum. Deinde misceturvinumcum aqua, et dicit hanc Ora-
a Exorcismussalis. — (528) Exorcizo te, crealura tioncm.
salis, in nomine Palris, et Filii, ct Spiritussancti, qui Oremus. — (555) Creator et conservalor humairi
le per Eliseum in aqtia miiti jttssit, ut sanarenlur generis, datorgralia: spiritalis, largitor aeleriia:salu-
aquse sleriles ; (529) qui divina oris sui voce ait dis- tis, tti, Dominc, (550) perroitle Spiriluro sancitiin
cipulis suis : Vos cstis sal terrse ; et (530) per aposto- tuum super vinum hocaqua mistum, ul(537) armala
lum suiim Vas electionis : Sermo vesier sale sit con- virlute coelestisdelensionis ad consecralionem bujtis
ditus. Ideoque efficere sal exorcizatum, ui sis in ecclesiaevel allaris prolicianl. Per Dominum nostrum
remissionem peccalorum, et sanitatem mentium, in Jesum Ciiristum.
prolectionem animse atque ccrporis, in confirmalio- (558) Inde fucil critcem de diqilo suo cum ipsa
nem salulis, ad espelleudas et excludendas omnes aqita in dexlra parte, (559) per quatuor cornua allaris.
dsemonuin tentaliones, in uomine Dei Patris omni- Inde venkiis anle iillure (510) cum hyssopo aspergit
potentis, el Jesu Christi Filii ejus, et Spiritus sancii ipsum allare septem vicibuscanendo AnliphonumAs-
vivenlis in sseculasocculorum. B pergcs me, Domine, byssopoet mundabor, (541) cum
Benedictiosatis. — Yirtutis luae inviciam lortilu- ipso Psalmo. El vadil in circuitu altaris spargendo.
dinem deprecamur, Doniine sancle, Pater omnipo- Deinde in dextra parte per parietes ecclesiw, (54-2)
lens, selerne Deus, qtii intcr omnia necessaria quae usque dum veniensanle altare, spargit iterum desuper
per Jesum Christum Dominuin nostrum procreari in circuilu ullaiis (545) vel ecclesim,canendo Aitli-
•jussisti, non niinimam gratiam conferre dignatus es phonam Exsargat Deus, cum ipso Psalmo; usque dum
Bali, utex illo possiut universa condiri qtiaeomnibus veniens ilerum anle altare aspergil desuper, et in cir-
ad escam per etimdem tuum Filium Dominum no- cuitu ecciesiw(544) canendo AnliphonamSanclilicavit
slrum procreasti. Ideoque te supplices exoramus, ut Doininus tabernaculumsuum, quia haec.est; Psalnmm,
liocsal digneris aspicere, quatenus ex Majeslatis tttse Deus Deus noster, et, Ecce nunc Et mitlit ex mini-
virtute contra omnes spiritus immundos" valorem slris aut clerkis duos vel tres (545) qui extrinsecus
possit accipere. Expellal ab omni loco, ubi lua fuerit ecclesim parieles una voce psallanl. Inlerim ipse
invocaiione aspersum, quidquid potesl esse pestife- ponlifexvadil de ipso allari spargcndo per tnedium
rum, ut exhibeai plenum saluiis effeclum. Deterreat ccclesiwin longum et lalum, (546) facicndo ciucein
omnes prsestigias inimici, et omnia nionslruosorum super pavimenlumcum AnliplionaDomusmca domus
genera longius faciat effugari. (551) Gravedines om- C oraliouisvocabilur, cum Versu, Narrabn nomen tiinm
nes 148 phantasiasque compescat, et per signum fratribus meis. Item Versus, Domiuedilexi, cimi GIo-
micis Filii lui Domini noslri Jesu Christi lutelam ria : et veniensin medio ecclesimdicil : Orenius. Et
fidelissimam desiderantibus prseslet. Qui tecum vivit dkit diaconus: Flectamus genua, poste.adicit : Lc-
ct regnat Deus. vaie. Et dkil Oraiionem.
(552) Et miscetur sal et cinis; faciensque ter (£47) Deus, qui loca nomini tuo dicata sanclificas,
inde crucem suoer ipsam aquam , dkat hanc Ora- cfftiiidedesuper bauc sanctificaiionisdomum graiiam
tionein. tuam, 149 ut flb omuibus bicinvocaulibus teauxi-
Oremus. — (555) jEterne omnipotens Deus, qtii lium tuae misericordioesenliatur. Per Doniiuumno-
nobis a le condilam creaturara aquse in lide dislinxi- strum Jesttm Chrisium.
sti, ul liquorem simplicem ad lavacrum, salsam soli- llerum dicit: Orenius, ct diaconus: Flectamus ge-
ditalem prseberes ad condimentum, quatenus ei sor- nua; postea dicit: Levale. (548) Et sequiiur oratio.
dida possent ablui, ei fatua imbui, quo et noxaiolle- Deus sanctificationum, omnipoiens dominaior, cu-
retur originalis, et corrigereiur errorad viam salutis, jus piclas sinefine scntilur; Deus, qui ccelestia sinuil
le officii nostri funclione immeriii deprecamur nt: et lerrestria moderaris, scrvans misericordiam Luam
bsec salis ct aquoe in luo nomine facta permistio cle- D ! populo luo ambulanti ante conspe<lum glorioe tua:;
menlise tuaesanctificetur oblutti. Quod<|uemysteria- cxaurii preces servoruin luoruin, ut sint oculi lui
liter baptismo commodum, ctilpac(534) traduci ini— aperti stiper domum istam die ac nocie. Ilancque
micum, sapieniise apium, errori praestas adversuin, basilicain, in bonore saucti ///. sacris mysteriis in-
sancti Spiritus uii sanclitale reddas sanctilicalum ;; stiluiam, clumenlissimus dedica, miscratus illuslra,
nec ullo contagio rcddalur immunduin quod tua fieiii proprk) splendore clarifica. Oinneinque hoiiiiueiiive-
crediinus majeslale beatum. Sed ita per le pracbeat t nienlem adorare in loco hoc placalus admitte, pio-
plenum sanctilicalionis effectum, ul ubicunque invo- piiius dignare respicere, et propler noiueii muiti
calo nomine tuo fuerit manu emissum, vel quolibctt magnum, et inaiuiiti luam fortem et brachiiim cscel-
niodo assumptum, expulsis et explosisomnibus insi- sum in habilaculo boc supplieanles libeus protege,
diis contrariaepotesiatis, et cuiiciadaeninnumma<:lii- dignanier cxaudi, acierna dcfensione conserva, ut
namenta ex eodem loco fugaia delitianl, etsanctoruinl sempcr felices, semper tua religioue l»taiites con-
«Hic cxorcismus cum Benedictione seq. legitur in vet. Sacram. Gallic. proemiltiturque : Exorcismus aa
salis sparsum (aciendum.
157 LI.BER SACRAMENTORUM. 158
stanferinsanclseTrinilatis fidecatholicaperseverent. ,\ cto tuo dicari ttiof.queliabifationis locavocari voltiisti,
Per Doniiiiumnoslrum Jesum Chrislum Filium tutim, quique per famulum tutim Moyscn vestimenla ponti-
qui tccuin vivil et regnat Deus in unilate ejusdem. ficalia et sacerdotalia, seu Leviiica, et alia quaeque
(519) Ipsa expleta, incipil Anliphonam Iut.roiboad diversi generis ornamenta ad cultum et decorem ta-
nHare Dei mei, ipsam canendo, cum ipso Psalmo. beriiaculi et altaris tui fieri decrevisii; ex.audi pro-
Vadit ante altare, (550) et (undit quod remnnsil de pitius preces nosiras, ei oinnia baecdiversarum spe-
ipsaaqua ad basim altaris. Et exlergitur allare de lin- cierum onianienta, in usum lu;e biijiis basilicae vcl
teo; (551) poslea offerl incensum, et mitlit o.eumsu- aliaris ad honorem etgloriam luain procparaia,(564)
per allare, (652) in medio crucem faciens, et super purificare et sauctilicare, benedicere et consecrare per
qualuor angutoscumAnliphona canendo Erexit Jacob, nostrse humililalis servitutem digneris, ttt et divinis
cum Psalmo (555) Fundamenta ejus; (554) et unguit cullibus sacrisque m.inisleriis apta existant,et bis
cum manu sua ipsum tapidem, semper incensum in con/ectioni corpijris et sanguinis Jesu Cliristi Filii
circuitu ipsius altaris alio sacerdole faciev.le, Posl, tui Domini noslri dignis parealur famulatibus. Qui
(555) explelo Psalmo, miilil ilerum oleum similiter lecinsivivit et regnal.
sicut pritts canendo Anliphonam(550) Mane surge.ns Alia. —(565) Omnipoiens sempilerne Deus, aquo
Jacob, cum Psalmo Bonuni est confileri Domino. Ipso \B onwiiaimniutula purgantur, et in quo omnia purgata
explelo (557) mitlit chrisma simililer canendoAnli- clarescunt, supplices famuli tui luain omnipotenliam
phonam Ecce odor Filii mei, cum Psalmo Lauda, Je- invocamus, ut ab hoc vase, vel vesiimenio, quae libi
rusalem, Dominum. ltem Antiphonam Unxit le Do- offerunt famuli tui III., omnis spiritus immundus
minus, Psalmum Eruclavil cor metim. Dende in cir- confusus longe riiscedat, et per lidei benedictioncm
cuilu ecclesimper parietes (5ii8) dexlro in dcxlro fa- buic saiicto altari tuo sint perlecla, et utilia ad opus
ciens crucem cum potlice de ipso chrismale cum Anti- minislerii tui, te juvanle, sanctificata permaneant.
phona Sanclificavit Dominus, Psalmum Magnus Do- Per Dominumnostrum Jesum.
niinus, et Ecce nunc Item dicit AnliplwnamLapides (5GG)a Benedictiosuper munus quod quis Ecclesiw
prctiosi, Psalmitm Landa, Jerusalem. (559) Intle olfert.—Deus,cujusvcrbuetpoientiafaciasuntomnia,
f.ciens crucem incensi super atiare dicit: Oremns. cujus dono perci.pimusquoe ad vitscremedimn possi-
Diaconus, ut supra. Et dicil Orationemsuper allare. demus, te supplices nixis precibus exorainus, tit de
Dei Patris oninipotenlis misericordiam, dileciissi- se<leMajestatis tuoc huic oblationi fidelium sunciifi
mi fralres, deprecemur, ut hoc aliare sacrificiis spi- cator accedas. Susc.ipe de manu famulorura tuorum
riiualibus cotisecrandum vocis nostraeexoratus offi- 17/.munus oblatum, quod a lua clemeniia beiiedictuin
cio praesenti benediciione sanciifieet, ut in eo semper C in btijus sancluarii lui usum maneat consecrafuui.
oblationes famulorum suortim studio suaedevotionis Sint bacc in conspeclu tuo libenter acccpta, sicut
impositas beiiedicere et sanctificare d-goelur, et qtiondam Abel alumni tui, vel Melchisedech munera
spiritali placatus incenso precanli familiaesnse prom- tihi placueninl oblata. Etquia ob bonorem tui amo-
pius exauditor assistat. Pcr Dominuni noslrum Je- ris ecclesiam luam sumniis nimnttir decorare obse-
sum Clirisluin Filittra luum qui venturus. Iterum di- quiis, tu eis, Domine, mogna pro parvis recompensa,
cit: Oremus. Diaconus xttsvpra. ut, devotionem eorum accipiens, peccala diniiilas,
Sequilur Benediciio.— Deus omnipoiens, in cujus fideeos repleas, indulgentia foveas, misericordia pro-
honoreallare lioc (5G0)sub invocaiioneluinoininis in- tegos, advcrsa destruas, prospera co,nce'la.s.Ila! eant
digtiiconsecramus,cleniens et propitjuspreces nosirae in hec saectilobon;e actionis documentura, cbaritalis
bumililalis exaudi, et prsesla ut in liac mensa sint libi siudiura, sancii amoris effectum , et in fuluro cuui
lihamina 150 accepla, sint grala, sint pinguia, et Spi- sanctis angelis adipiscantur perpetuum regnura. Per
rilussancti tui semper rore perfusa, ut omni tempore in Dominum.
hocloco supplicantis tibi familiaeluoeanxietates rele- ^51 A/iff. — Exaudi nos, Domine, quaesimuis,
ves, ocgritudines cures, preces cxaudias, votasusci- ut hsec linleamina, aliaque indiimenla, iiecnou et
pias, desidcrata confirmes, poslulata concedas. Per D vasa sancto altari tuo atque ecclesiae tuae cuncloque
Dominum. sacri minisierii usui praeparata, benedicerc et sancii-
Deindedicit Antiplwnam Confirma hoc Deus, cum ficare digneris. Per Doniin,um npstrura Jesum Gbri-
Gloria. stuiu.
(5G1) Deinde, lenentibus subdiaconis vel acolytltis Ad (567) consecrandam patenam. —(568) Conse-
linleamina, vetomniaornamenta ecclesim,seu vasa sa- cramtis et sanctificamtts hanc patenam, b ad confi-
cra qiiwcunqiiead cullum Dei ei ecclesiwpertiuere vi- ciendum in ea corpus Domini nostri Jesu Cliristi
denlur, benedicitea pontifex. palientis crucem pro salute nosiraoninium, qui cuin
Benedktio (5G2) ad linteaminu, vel ad omitia in Patre et Spirilu sancto vivit et regnat per ctincta sse-
usnm basilicw. — (505) Omnipotens et misericors cula sccculorum. Amen.
Deus, qui ab initio utilia et necessaria liominibiis (563) Inde faciens tignum crucis de oleosanclo su-
creasti, templaque manu hominuni facta nomini san- per paienam, dicit.
" Haccbenedictio iisdem pene verbis legitttrin vet. h In duobus Tlieod. : Ad confringendum in ca cor-
Sacram. Gall. pus, etc
159 SANCTl GREGORHMAGNI 160
Coiisecrare et sanctificare digneris, Domine, pa-A<\. Oremus. — (578) Domum luam, quaesumus, Do-
tcnam hancper isiamunciioneinet noslrambenedictio- mine, clementer ingredere, et in luorum tibi cordi-
nem, in Christo Jesu Domino noslro, qui vivis,etc. bus fideliumperpetuam constitue mansionem, ut cti-
(570) Benedictio patewe. — Domine, Deus omni- jus sedificationesubsistit, hujus fiat habitatione prae-
potens, qui per Moysen famulum tuum tabemaculi clara. Per Dominum.
tui allare, et vasa onmia divino ctiltui mancipasti, Alia. — Oremus.Deus, qui sacrandorum tibi au-
clementiam tuam supplices deprecamur, ut hoc vas ctor es munerum, effunde super hanc orationis do-
aplum cullibus tuis, dignumque altaribus reddas, ul mum benedictionem luam, ut ab oinnibus hic invo-
sanctificatum in nomine tuo, corporis lui pretiosum caniibus nomen tuum defensionistuse auxilium seu-
ferculum deptilelur. Qui vivis et regnas cum Patre tiaiur. Per Dominum nostrum Jesum Christum Fi-
in unitaie Spiritus sancti, pcr omnia saeculasaeculo- lium.
rum. Amen. Deinde pergant ad altare, ubi condendmsunt, el
(571) Ad " calicein benedkendum.—Orenms, dile- (579) exlenso veloinler eoset populum, et recondat
clissinii fratres, ui Dominus Deus nosier calicem in ponli(ex propria mam ipsas reliquias (580) in loco
usum sui ministerii consecrandum ccelestis graliae allaris, canendo Anliphonam Exultabunt sancti in
inspiratioue sanctificet, ct ad bumanam benedictio- IB gloria, (581) cumPsalmo Laudale Dominumde ccelis.
nem plcuitudinein divini favoris accoinmodei. Per Item AntiphonamCantate Dominocanlicum novum ,
Dominum. Psalmum ipsum. llem Anliphonam Sub aliare Dei
Item alia. — Oremns. Dignare, Domine, calicem sedes acccpistis, Psalmum Laudate Dominum in
islum in usum minislerii lui, (572) pia famulilui ///. sanctis ejus. Finilo hoc dkat hanc oralionem.
devoiione formatum , ca sauciilicaiione pcrfundere Oremus. — Deus, qui ex omni coaptatione sancto-
qua Melchisedech famuli lui sacraium calicern per- rum scternum libi condis habitaculum, da sedificalioni
fudisti. Ei quod arle, vel metallo effici iiou potest al- tuse increiueuta ccelestia, ut quorum hic reliquias
taribus tuis dignum, fiat tua beuedictione pretiosum. pio amore complectimur, eorum semper meriiis ad-
Per. juvemur. Per Dominum
Item b alia. — (575) Deus, qui Moysi famulo luo (582) Post hmc vesliatur allare (585) cum Anli-
i<illoreb moiite servanda populo luo praeceptadis- phona In velamento alarum tuarum, Psalmum Deus,
ponens tcmplum sancium luutn qualiter acdificaret Deus meus, ad te luce vigilo. Et dicatur hwc
instiiuisli, sacra quoque vasa quae inferri altari tuo Oralio :
debcrenlad instar vasorum coelesliunidocuisti, pre- Oremus. — Descendal, quaesumus, Doroine, Deus
camur ut hunc calicem, in quo celebraturi sunius G ( nosier, Spiritus sanctus luus super hoc allare, qu'
sacrosancla mysieria, emissione sancii Spiritus tui et populi tui dona sanctificet, ei sumentium corda
coslesti benedictione sanctilices, gratumque et acce- dignanler emundet. Per Dominum.
ptabilem habeas, alque benedicas, ac digne sociatum litde (584) reverlulur ponlifex in sacrarium cum
vasculis tuis, et accepiabilein deferat famulatuin, ct otdinibus suis, et induanl se veslimenlisaliis solemni-
digne luis mysteriis consecretur. Per Dominumno- bus. Inlerim ornelur ecctesia, el accendanlurluminaria
siruni Jesum Chrislum Filiuin tuum. multa; el incipial cantor Anliplionam ad introilitm:
(574) Deindevadunlad eum locitm in quo reliquiw Terribilis est locus iste. Et procedat 153 pontifex
prwlerita noclecumvigiliisfuerunt, et eleventeas. de sacrario cum ordinibus suis, sicul consueludoest
152 Oratio quando etevunturreliquim. iii festivilalibus. (585) Celebreluribi solemniiermissa
Oremus. — (575) Aufer a nobis, quaesumus, Do- more solilo, ordine suo, cum Gloria in excelsis Deo.
mine, iniquitales nosiras, ut ad sancta sanctorum (586) Tota vero hebdomadaMissw publkm in ecctesia
puris inereamur mentibus introire. Per Doininuin. fient.
Alia. — Fac nos, Domine, sanctorum luorum spe- Oraliones ad Missas in dedkalione ecclesiw.—
cialiter dicaia membra contingere, quorum cupimusi Deus qui invisibiliier oninia contines, el tamen pro
pairocinia incessanter liaberc. Per Dominum, D saluie generis huinaui signa tuae poienliae visibiliter
Finilahac oralioneeleventeas cum feretro, et cum ostendis, templum hoc Majesiaie tuse inhabilationis
mognohonorecanlandohas Anliphonas: (57C)Anibu- illu'lra, ut onines quicunque huc deprecaturi conve-
late, sancti Dei, Anliphonam De Jerusalcm, Anii- nerint, ex quacunque ad le tribulaiione clamaverint,
phonam Ecce populus, Anliphonain Cum jiictiudi- consolationis luse beneficia conseauamur. Per Do-
lale, (577) cum crucibus, et thuribulis, et candelabris; minum.
mttllkque luminaribus. Et veniant ad basilkam in: Super oblata. — Omnipotens sempiteme Deus, al-
qua deponendmsunl, el moxut inlro pedemintutcrint, tare nomini luo dicatum coelestis virtulis benedic-
dical hanc Orationem: tione sanctifica, et omnibus in te speraniibus auxilii
a llaecOratio cum duabus sequentibus legilur ini lurre geslari solitum docet Mabill. in Liiurgia Gallic.
otroque Theod. et in commentario in Ordinem Rom., § 20, cujus
11In vel. Sacram. Gallic haec Oratio, notinullisi sentetitia confirmalur ex Gregorio Turon., 1. de
iininuUitis,adbibetur tttt benediclionemcaliciscl pale- Gloria Marl., cap. 86: Acceptaque lurre, diaconus
mv, el lurris siimil. Turris lnijus usus eral ad sacrumi in qua mysterhm dominicicorporis habebalur.
iiiinisteriuin dcleiendum. Ipsum Christi corpus inl
101 LIBER SACRAMENTORUM. 162
mi im.B-j?ostende, ut hic sacramentorum virtus, et K populi tui, et prsesta ul quisquis hoc teinplum bcne-
votorum oblineatur effectus. Per Dominum noslrum. ficia pelilurus ingreditur cuncta se impetrasse laetetur.
Prwfatio. — Vere dignum et juslum est, sequum et Per Dominum.
salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere, Super oblata. — Annue, quaesumus,Domine, pre-
Dominesancte, Paler omnipotens , seierne Deus : per cibus nostris, ut quicunque intra templi hujus, cujus
quein te supplices deprecaniur, ut altare hoc sanclis anniversarium dedicaiionis diem celebramus, ambi-
usibiis prseparaium ccelesti dedicaiione sanclifices. Et lumconiinemur, plena tibi alque perfecta corporis et
sicut Melchisedech sacerdotis prsecipui oblationem animoedevotione placeamus, ut, dum hoec proesentia
dignatione mirabili suscepisli, ila imposita huic novo vota reddimus, ad aeterna prsemia te adjuvante per-
altari munera semper accepla ferre digneris, utpopu- venire mereamur. Per.
lus qui in hanc Ecclesiaedomum sanctam couveneril, Prwfatio. —• Yere dignum et justum est, sequum
per haec libamina ccelesti sanciificatione salvatus, et saluiare, nos libi semper et ubique gratias agere,
aniniarum quoque suarum salutem perpelnam con- Domine sancte, Paler omnipotens, seterne Deus : et
sequatur. Per quem Majestalem pro annua devolione tabernaculi hujus honorera libi
Ilem Prmfalio. — Vere dignum et justum esl, debilum referre, per Chrisluni Dominum nostrum;
oequumet salutare, nos tibi semper et ubique gratias B cujus virtus magna, pietas copiosa. Respice, qusesu-
agere, Domine sancte, Pater omnipolens, scterne mus, de coelo, ei vide, et visita domum istam, ut si
Deus : qui cuin ubique sis totus, et cum universa quis in ea nomini luo supplicaverit, libenter exau-
lua Majestaie conlineas, sacrari lamen tibi loca luis dias, et satisfacieniibus libenter ignoscas, Hic libf
uiysleriis apta voluisti, ul ipsse orationum domus sacerdotes lui sacrificium laudis offerant, hic fidetfs
supplicum menles ad invocationem lui nominis inci- populus vota persolvat, hic peccatorum onera depo-
tarent. Effunde, quaesumus, super bunc locum gra- naiitur, hic fides sancta siabiliatur, hic pietas abso-
liam tuam, et omnibus te invocantibus auxilii tui luta redeat, liic iniquitas emendaia discedat. Inve-
munus ostende, ut hic saciameniorum virtus omnium niat apud te, Domine, locum venise,quicunque satis-
lidelium corda confirmet. Per eumdem Dominum. faciens huc confugerit, etconscio dolorevictus allaria
a Benedictio.— Benedicat et custodiat vos omni- lua rivis suarum eluerit lacryniarum. Hic, si qiiando
potens Dominus, domumque hanc sui muneris prse- populus tuus tristis mosstusque convenerit, acquiesce
senlia illustrare, atque su;c pietalis oculos super eam rogari, et rogatus indulge pelentibus. Per quem.
die ac nocte dignetur aperire. Amen. Concedatque Ad Complendum.—Multiplica,Domine, quaesumus,
propitius ut omnes qui ad dedicationem hujus basi- per hsec sancta, quse sumpsimus, veritateni tuara in
licae devote convenistis, intercedente beato 17/. et 3 manibus nosiris, ut te in templo sancto jugiter ado-
coeterissanctis suis, quorum reliquiae hic pio vene- remus, cl in conspeclu tuo cuin sanctis angelis glo-
rantur amore vobiscnm, binc veniam peccaloruiu liemur. Per.
vestrorum reportare valealis. Amen. Quatenus eorum 155 Super oblata. — Deus, qui Ecclesiam tuam
inlervenlu ipsi templum saucLi Spiritus, in quo san- Unigeniii lui sponsam vocare diguatus es, utque ha»
cta Deus Triniias jugiter habitare dignetur, ellicia beret gratiam per fidei devoiionem, haberet ctiam ex
mini, el post liujns vitaelabenlis excursum ad gaudia nomine pielaiem, da ut omnis hsec plebs noinini luo-
seterna feliciter pervenire mereamini. Amen. Quod serviens hujtis vocabuli consortio digna esse inerea-
ipse praestare dignetur. tur. Et Ecclesia tua in teniplo, cujus anniversarius
154 Arf Comptendum.— Qusesumus, omnipolens dedicationis dies celebratur, libi collecta, te limeat,
Deus, ut in hoc loco, quem nomini tuo iudigni dica- te diligat, te sequatur , ul dum jugiter per ejus vesti-
vimus, cunctis petenlibus aures tuae pietatis accotn- giagradilur, ad ccelestia proinissa, ipso ducente,
modes. Per. pervenire mereatur. Qui lecum.
Alia. — Sanciorum tuorum , Domine, precibus INVIGILIA APOSTOLORDM.
ut ea (588)
conlidentes, quaesumus, per quae sumpsimus
ven-
seterna remedia capiamus. Per. II Concede nobis, quaesumus, omnipoiens Deus,
turam apostoli tui ///. soleranitatem congruo prseve-
Super populum. — Copiosa beneficia, qusesumus,
assequatur, ut qui in hono- nire honore, et venientem digna celebrare devotione.
Domine,Cbristianuspopulus
remsanctorum luorumsacrandis tibiliminibusdevotus Per.
occurrit, et vitaesubsidia prsesentis accipiat, et gra- Super oblala. — Accepta tibi sit, Domine, nostrse
tiain serapiternse redemptionis inveniat. Per. devotionis oblatio, et ad apostolicam puriores laciat
Alia. — Dona, Domine, virtuiem populo tuo, et ef- nos venire festivitatem. Per.
fice nos templum Spiritus sancti, ut tibi de cordo Prwfatio. — Vere dignum et justum est, sequum et
bolocaustum prseparemus. Per. salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere,
puro acceptabile
INANNIVERSARIO DEDICATIONIS RASILIC<E. Domine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus : et
(587)
nobis annos hujus sancti venientem naialem beali apostoli tui ///. debila ser-
Deus, qui per singulos
et sacris sem- vitute praevenire, suppliciter obsecrantes ut ipsum
templi tui consecrationis reparas diem,
tuam clementiam sentiamus habere patro-~
per niysteriis repraesentas incolumes, cxaudi preces nos apud
a Benedictionem hanc non habet Bcnedictionale.
165 SANGTIGREGORIIMAGNI tii
num, quem, tua gratiaTargienic, meruimus selernseA A non praesumit, intercessione beati martyris tui ///.
salutis suscipere ministrum. Per Christum. assequi mereatur. Per Dorninuinnosirum.
Ad Complenduin.— Prsesla nobis, aelerne largilor, Alia. — Detis, uiuiidi Creator cl rector, qui I)u<:c
ejus ubique prolegi oraiione cujus naialitia per bacc diein in beali ///. martyrio consecrasti, concede pro-
sancia, quae sumpsimus, votivo proevenimus obse- piiius, ut omiies qui martyrii ejus merila venerantnr
quio. Per. intercessioiiibus ejus ab seternis gehennoeincendiis
Ad Vesperos.— Sancii tui nos, quaesumus,Domitie, liberentur. Per.
///. aposloli solemniias, quam praevenimus,tueatur, MISSA 1NNATALl O.NIUS
MARTVRIS.
quia lanto liducialius luo nomini supplicamus, quanio (592) Yotivos,Douiine, qusesumus, beati marlyris
frequeiiiius apostoloruin inlercessionibus confove- lui ltl. naiabs uos
niur. Per Duminuninostrum. scmper excipiat, qui ei jucun-
ditatein nobis sua; glorifieationisinfuudat, et tibi nos
Alia. — Dcus , tiiorum gloria justorum, prajsla,
reddat acccptos. Per Domiiiumnostruni.
quaesumus , ul sancli lui ltl., cujus diem passionis
celebrando praevcnimus, senliamus auxiiium. Per. Super oblata.—Praesenlia munera, qusesumu;,
Ad Matulinos. —Deus, qui es omniuin sancloru<m Domini', ita serena pietale iniuere, ut sancti Spiritus
tuorum splendor mirabilis , quique hunc diem beatt \_ perfundaiilurbenediciione, el in nostris cordibus eam
aposloli lui ///. martyrio consecrasti, da Ecclesiae dileciionem 157 validius infundant, per quam san-
luae de naialitio lantx feslivilalis ltciari, ul, quoe clus maiiyr ///. omnia corporis lormenta dcvicit. Per.
aposlolorum luorum proedicatione floruit, eorum Prwfalio.— Vcre dignum et jnsitim esl, a;quum
exemplis munialur et inlercessionibus adjuvelur. Pcr et salulare, nos libi semper et ubique gratias agere,
Dpmintiin a. Domine sancie, Paier omnipotens, seierne Deus: et
MISSA INVIGILIA UNIUS MARTYRIS. in prsesenii festivitate sancli mariyris lui ///. tibi
Quaesumtis,omnipotens Deus, ut noslra devoiio, confitendo laudis Hostias iinmolare; luamque ini-
quaenatalilia beaii ///. (589) marlyris antecedil, pa- mensam pietatcui impiorare, ut sicui illi dedisiicoe-
trocinia nobis cjtis accuinulet. Per. Icstis palmam liiumphi, sie, eo suffrag.inle, nobis
156 Supet oblata. — Magnilica, Donune, beali emeiidaiinnemac vemaiii concedas pcccaii; ut in te
/H. solemiiia recensemus, quse, prompiis coidibus exsultemus in iniscricordia, in quo ille laelaiur in
ainbienies, oblaiis muneribus et suscipimus et praei- gloria. Per Clirisinm,
mus. Per Duminumnosirum. ltem alia Prmfatio. — Vere dignum et jusium est,
Prmfaiio. — Vere diguum et jiislum esi, sequumet aequumet salutare, nos tibi semper et ubique gra-
salulare, nos libi semper et ubique gratias ageie, iQ lias agcre, Doinine sancte, Paler onulipoiens,
Domine sancle, Paier omnipolens, aeierne Dcus : et asterne Deus : et le in omnium inartyrum Iriumphis
gloriosi ///. martyris pia cerlamina praecurrcndo, laudare. Quoniam tu's donis ati]ue muneribus beati
cujus honorabilis annua recursione soleiiinitas, et martyiis lui ///. passionem bodierna solemniiaie ve-
perpetua seinpcr et nova esl, quia et in conspeclui neramur, qui pro confessione Jesu Cbristi Filii tui
ttise Majestalispermanet mors luorum preu<>sajtis- Domininostri diversa supplicia suslinuil, ct, eadem
toruni ei (5E0) restauranltir incremenla Isclhiae,cuin, vincens, corouatn perpetuilaiis pronieruit. Per qucm.
lelicilaiis selerna-.recoluulur exordia. Per Christum. (595) Item alia Prmfatio. — Vere dignum et ju-
Ad Complenduin.— Sancta lua, Domirie, in bcaii[ sluiii est, scquuiii et saluiare, nos libi semper ct ubi-
///. mariyris (591) pretiosa passione, quara praeimus, quegratias agere, Douiinesancte, Pater omnipoteus,
nos refoveant, quibus el jugiter saliamur, et semper sclerne Deus, per Christum Dominum nostrum : cu-
desidcramus expicri. Per Dominum. jus gralia beaitini ///. iii sacerdolium elegit, doctrina
Super poputnm.— Pncsta, quaesunnis,omnipotenss ad pradicandum crudiit, polemia ad persever.indum
Deus, ut qui sancti martyris tui ///. solemnia praei confirniavil, ut per sacerdoialetn infulatn perveniret
nnis, cjus eliam virtutes iniitemur. Per. ad inartyrii palniam. Docensque subditos, instrucns
Ad Vesperos.— Deus,qui nobis beaii ///. marlyriss«vivendi exemplo, coiifiruianspatiendo, ad tc corn-
lui natalilia gloriosa prasire conccdis, iribue, quae- nanrius pervcnirei, qui persecutorum minas inirepi-
suhius, cjiis nos semper et beneficiis nrxveniii, ei( dus superasset. Cujns interventus nos, quaesumus, a
oralionibus adjuvari. Per. noslris mundel deliclis, qui tibi placuil lot donoruni
Alia. — Deus, qui nos beati marlyris lui Ilt. con- prserogativis. Per qucm Majeslaiem.
cedis nalalitia praevenire,ejus nos tribue meritis ad- h Benedictio.— Beati martyris sui ///. inierccs-
juvari. Per. sione vos Dominns benedicat, el ab mvini malo de-
Ad Matutinos.— Omnipotens senipiteriie Deus , fendat. Amen. Extendat in vos dexteram suaepropi-
foriiiudo certaiitiuin, et marlyrum palnia, solemniia- tialionis, qui eum suscepit per supplicia passiunis.
tem bodiernsediei propitius iuluerc, et Ecclesiam i Amen. Quo ejus in coeloniereamini babere consor-
luam continua fac celebriiate laetaii, ut quod ineriiiss tium, cujus devotis rnentibus in terra celebralis
" Nulla hic Missade communi aposlolorum legiturr h Legiiur in Bencdiclionali, ubi assignatur, in na-
sicut iufra d.ecommuni martyrum, fonasse quod om> tkitati unius maiiyris.
liiis apostoli MiSsamhabereuf propriaui'
J6S LIBER SACRAMENTORUM. 16®
iritimphum. Amen. Quod ipsa praestare dignetur, A Alia. — Sint tibi, Domine, quaesuiniis,,nostri mu-
cujtisrcgnum. nera grat.i jejunii, quia tunc eadem in sanctorum
Ad Compiendum.— Sumpsimus, Domine, sancti III. digna cominemoratione deferiraus, si el actus
III. mariyris solemnitaie ctelestia sacramenla, cujus illorum pariler subsequamur. Per.
siiffragiis,quaesumus,largiaris ot quod tumporalitcr 159 Alia. — Praesta , qoaesumus, omnipolens
geriinus, aeleriiisgaudiis conscquamur. Per. DeuS, ut populus tuus ad plenae devolionis affeclura
Super populum. — Fac, qutcsumus, DonriiieDeus bfiaiornm martyrum ///. natalitiis pncparetur, et eo-
nosier, intercedenle beato marlyre tuo ///., poptilum rum patrocinio promerente, plense capiat securitalis
liiiiin in tua devotione gaudere, qnia perpelua est et augnientum. Per Dominum.
plena felicitas, si bonoruin omnium serviauius Au- Atia. — Deus, qui nos annua beatorum marlyrum
Clori. Per Dominumnostrum Jesum-Christum. luoruin ///. solemnia fiequentare coneedis, pnesla,
Alim Oraliones. — Sancti ///. martyris toi, Do- quaesumus, ul et devotis eadem meiilibns ceiebre-
mine, nos oratio sancta conciliet, quaesacris virtuli- mus, et eorum intercessionibus adjuvemur. Per Do-
bus veneramla reftriget.-Per Domiuumnoslrum. rainnni noSlrum.
• 158' A(ia. — Beati martyris tui ///. quaesumus Ad Malulinos.— Deus, qui hoiliernam diem san-
Domine, precibus adjuvemur, et ejus digae solemnia B cijorumtuorum ///. marlyrio consecrasti, da nobis
celebranies tuo nomini fac nos semper esse devo- saluteiu meniis et corporis, ut ct illoium pa-sioni
los. Per. sit veueraiio ex nostra devotione, ei nobis auxilium
Alia. — Beati1 martyris tut ///., qusesumus, Do- proveniat de eorum sanctissima inlercessione. Per.
mine, nos patrncinium collatuni non deserat, quod INNATALI PLURIMORUM MARTVRUM.
fragilitatem nostram et precibus tueatttr et meritis. Omnipotens sempiterne Deus, qui per gloriosi
Per. bella certaminis ad immortales triuinpbos marlyres
Aiia. — Deus, qtoi sanctam nobis liujus diei so- extulisti, da cordibus noslris digiiain pro eorum
lcmnitatem pro cotnmemoratione beaii mariyris lui commemoralione laeliliam, ut quorum memoriain
///. fecisti, adesto famHiae luae precibus, et da ut nio amore ampleclimur, eornm precibus adjuvemur.
cujus hodie'festa celebramus, ejus merhis et inter- Super oblata. — Munera libi, Domiiie, uosiroede-
cessionibns aiijnvemur. Per DominuTnnoslrum. votionis offerimus, quoeet pro luoruin libi grata sint
Alia. — Plebs' tua, Domine, sancli martyris tui honore jiistorum, et nobis salutaria le miserante,'
Itl. le glorilicaiione magnilicet, et eodem semper reddantur. PCr.
precante, te mereamur liabere reeiorem. Per Domi- Prwfatio. — Yere dignuni ef justunYest, seqiiuW
num nostrum. G et salutare, nos libi semper el ubique graiias agere,
IIISSA(594) IN VIGILIA rLCIUMORDir MARTTRUM. Domtne sancte, Paler omnipolens, selerne D'eus :
Bwatorum martyrum ///. et Ilt. naialiiia vene- qui sanctorom martyruin fuoruni pia ceriamina ad
randa, quae-sumtis,Domine, Eeclesia ttia devota su- copiosam' perducis victoriam, atque perpetuura eis
scipiat, et fiat magnseglorificalionis aniore devolior. largiris iriurophum, ut Eccfesisetuac semper sint in
Per. exemplum ; prsesta nobfe,.qusesunms,ut per eorura
Super oblata. — HsecRostia1,Domine, quacsumus, intercessionem, quorum lesta celebramus, pieiatis
eniundet nnstra delicia, et ad veuturam festivita- luaenuinera capianius. Per Christum.
leih a lantoruin marlyrum tuoruiti ///. celebrandanv Beirtdktio. — ' Benedicat vobis Dominns beato-
subdiiorunvsibi cnrpora menie;que saiieLificei.Per. rum iuariyrura suoruin /,/. sufl'ragiisf et liberet ab
Prwfaiio. — Vere digiiimi el justutn esl, aequuni' adversitatibus cuiictis. Amen. Cominendet vos eo-
et salniare, nos libi seuipcr et Ubique gratras' a<„'ere, rum iniercessio gloriosa, quorum in eonspcciu ejus
Domine sancte, Pater omuipoteils, aeterne Deus : esl mors preiiosa. Amen. Ut sicut iili per diversa
miscricordioe dator, et lotius bonitaiis auctor, qui genera lormenlorum cosleslis regni sunl sortili hae-
jejuniis, orationibus el eleemosynis, pcccalorum reditaiem, ita vos eorum mereainini cousortium per
remedia et virlutum omniura1tribuis incremenia ; te D bonoiiini operura exbibilionem. Aiiien. Quod ipse
humili devotione precamur ut qui sanciis luis ///., prsestare dignelur.
quoruin fesia praevenimus, mariyrii dedisti coro- Ad Complendum.—Proesla.nobis, Domine, quae-
nam, intercessionibus eorum ad hocc agenda nobis' sumus, uLqusepro martyrum tuorura ///. beata pas-
tribuas indefessam efficaciam.Per Christuin. sione peregimus, ipsorura nobis fiant intercessione
Ad Compknduui.— Pasce nos, Doinine, tnorum salularia, in quorura natalitiis sunt exsultanter im-
gandiis ubique sanchvrum, quia nostrae saltitis an- pleta. Per Dominum nostrum.
giiieuia sunt, quoiics illis honor impenditur, in qui- Atia. — Omiiipotenssempiterne Dcus, qui in san-
bus tii iiiiKVbrlfeprocdicaris. Per. ctorimi tuoriini cordibus fiammam luai dilcctiouis
Super populum. — Protege , Domine , plebem' acceiidis,-1©0 &*mentibus noslris eanideni lidei et
ttiam, et quam martyrum lunrum ///. as»i<luairi- charitaiis viitutem, utqnorum gaudemus Iriumphis,
buisti lesiivitaie devoiam, libi sempcr placiiara fieri: proliciamus exemplis. Per.
precibus concedejustorum. Per. Alia. — Ad defensionem fidelium, Domine, quae-
*tu Vatic. et Gussanv. Edil. legitur sanctorum. h In Benedictionali,ubi bsecleguntur, benedkatvosw
itt SANCTl GREGORIIMAGNl 168
sumus, dexteram tuse Majestatis exlende, et, ut per- A MISSA IN NATALIUNIUS CONFESSORIS.
petua pietatis luse prolectione muniantur, intercessio Misericordiamtuam , quaesumus, Domine, nobis,
pro his non desit martyrum continuala sanctorum. inierveniente beato confessore tuo ///., clementer
Per. impende, et nobis peccatoribus ipsius propitiare suf-
Alia. — Omnipolens et raisericors Deus, fidelium fragiis. Per.
liimcn animarum, adeslo votis solemnilalis hodier- Super oblata. — Propitiare , quaesumus, Dominc,
nai, ct Ecclesise luse gaudiis de bealorum niartyrum supplicationibus nostris, et, interveniente pro nobis
///. gloria concept-is benignus aspira, ut cl corda sancto ///. confessore tuo, his sacramentis ccelesti-
nostra passione ipsorum (595) iguiantur, et apud dus servienlcs, ab omni culpa liberos esse concede,
misericordiam luam eorura juvemur meritis, .quoruni ut purificante nos graiia tua, iisdem quibus famula-
gaudcmus cxemplis. Per Dominumnoslrum. mur mysleriis emundemur. Per.
Alia. — Concede, qusesumus, omnipotens Deus, Prm(atio. —Vere dignum et justum esl, oequiim
ut sanctorum martyrum luor.um, quorum celebra- elsalutare, nos libi semper et ubique gratias agerc,
nius victorias, parlicipemus et prsemiis. Per Domi- Doniiue sancte, Pater omnipotens, seterne Deus : ct
num nnslrum. in hac die, q.uam transitu sacro beati confessoris
IN VIGILIA UNIUS (596) C.ONFESS0RIS. g tui ///. consecrasti; qusesumus ergo clementiam
Concede nobis, qusesumus, omnipotens Deus, ven- tuam, ul des nobis illani sequi doctrinam quam ille
turam beati confessoris tui ///. solemnitatem con- et verbo docuit, et opere complevit, quatenus nos ad-
juvari apud misericordiam luain et exemplis ejus
gruo prsevcnire honore, et venientem digna cele- seniiamus el raeritis. Per Christum Dominum no-
brare devotione. Per Dominumnosirum.
— nostrse sirum
Super oblala. Accepta tibi sit, Domine, — Vere dignum et justura est,
Alia Prwfalio.
devotionis oblatio, et ad sancti confessoris lui ///.
faciat nos venire festivilatem. Per. acquum et salutare, nos tibi semper et ubique gratias
puriores
agere, Domine sancle, Pater omnipotens, seterne
Prwfatio. — Vere dignum et justuin est, sequum Deus : ct te in sanctorum tuorum virtute laudare,
et salutare, nos tibi semper et ubique gralias agere,
Pater scterne Detis; ct quibus pro meritis suis bealiludinis prsemia conlu-
Domine sancte, omnipotens,
ut beati listi. Quoniam semper in manu tua sunt, et non tan-
Majeslalera tuam suppliciter exorare, qui
tormentum moftis, quos, le custodienie, bea-
Jtl. confessoris tui festum solemnibus jejuniis et de- getillos tiiudinis sinus intercludit, ubi perpetua semper exsul-
volis praevenimus officiis, illius apud Majestatem latione ubi etiam beatus confessor tuus ///.
tuam et adjuvemur meritis, et inslruaraur exem- sociatuslaetantur, exsultat. Pelimus ergo ut meraor sit mise-
Per. C
plis. riarum nostrarum, et de tua misericordia nobis im-
Ad Complendum.— Beali confessoris tui ///., Do- pelret beatitudinis suae consortium. Per Christum.
mine, suffragiis exoratus, percepta nos sacramenti Benedktio.— Omnipotens Deus det vobis copiara
lui virtute defende. Per Dominura nostrum. benedictionis, qui beatum ///. sibi ascivit virlutc cou-
Super populum. — Benediclionis tuae, Domine, lessionis. Amen. Et qui illum tecit coruscare miracu-
gratiam, intercedenle sancto confessoreluo ///., sus- lis, vos exoinet bonorum operuin incrementis. Amen.
Cipiamus, ut cujus praeveniendo gloriam celebra- Quo ejus et exemplis eruditi, et inlercessione muniti,
pius, ejus supplicando auxilium sentiamus. Pcr Do- cujus depositionis diem celebratis, illi possilis iu cce-
minum nostrum. lesti regione adjungi. Amen. Quod ipse prsestare
Ad Vesperos.— Concede, quaesumus, omnipotcns dignelur.
Deus, ut ad meliorem vilam sancti confessoris tui 162 &d Complendum.—Prsesta, qusesumus,om-
III. exempla nos provocent, qualenus cujus solemnia nipotens Deus, ut, de perceptis muneribus graiias
praevenimus, etiam actus imiteraur, et intercessioni- eshibentes, inlercedenle beato confessore luo ///.,
bus adjuvemur. Per. beneficia poliora sumamus. Per.
^.jja, — Concede, qusesumus, omnipotens Deus, j) Super populum.— Aures pietalis tuse, qusesumus,
nt sicut 161 confessoris lui ///. gloriosa nalalilia Domiue, precibus nostris inclina, ut qui peccatoruui
prsevenimus, sic ad tua beneficia promerenda Maje- nostrorum flagellis percutimur, intercedente beato
slalem tuam pro nobis ipse prseveniat. Per. confessore luo ///., miserationis tuse gratia libeie-
Ad Matutinos.— Adesto, Domine, populo tuo, ut, mur. Per.
beati confessoris lui ///. merita praeclarasuscipiens, Alia. — Sancti confessoris tui ///. nos, qusesumus,
ad impetrandam misericordiam tuam semper ejus pa- Domine, luere praesidiis, ut ejus semper inlercessio-
trociniis adjuvetur el merilis. Per Dorainum nos- nibus adjuvemur. Per.
trum. Alia. — Adesto , quaesumus, Domine, precibus
Atia. — Absolve, qusesumus, Domine, luorum de- nostris, quas in sancli confessoristui ///. commemo-
licta populorum, et a peccatorum nexibns, quse pro ralione delerimus, ut qui nosirse jusiiiiae liduciam
nosira fragilitaie conlraximus, inlercedente bealo non habemus, ejus qui libi placuit precibus adjuve-
confessore tuo ///., liberemur. Per Dominum no- mur. Per Dominum nostrum.
sirun). Alia. — Exsulieinus, quacsumus, Doiuine, Deuf
• 69 LIBER SACRAMENTORUM. 170
noster in solemnilate beali confessoris tui ///., ut J!K runtvrr, ipsorum digna perficiantur et meritis. Per
ejus sacra nstalitia celebrantes, ad impetrandam mi- Dominum nostrum.
sericordiam tuam semper ejus palrociniis adjuvemur. Prwfatio. — Vere dignum et justum est, sequum et
Per. salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere, Do-
Alia. — Omnipotens sempiterne Deus, cui cuncta mine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus : et Ma-
famulanlur elementa, exaudi propitius, intercedenle jestatem tuam supplici devotione exorare, ut beato-
pro nobis coulessore tuo ///., orationem nostram, et rum confessorum tuorum ///., quorum bodie festa
tribue nobis misericordiam luam; et qusecunque celebramus, obtentu mereamur tuum obtinere auxi-
prsecipis ut agamus, ipse adjuva ul implere possimus. lium. Per Christum.
Per Dominumnostrum. Alia Prmfalio. — Vere dignum et justum cst,
Alia. — Sancti confessoris lui J7/. tribue nos, Do- sequum et salutare, nos tibi seraper et ubique gralias
mine, supplicationibus foveri, ul cujus depositionem agere, Domine sancte, Pater omnipotens, selerne
annuo celebramus obsequio, ejus apud te inlercessio- Deus : et te in tuorum honore sanctorum ///. glorifi-
nibus et meritis adjuvemur. Per. care, qui et illis pro certaminis constantia beatiludi-
MISSA IN VIGiXIA PLCRIMORUM CONFESSORUM. nem tribuisti sempiternam, et infirmitali nostrae ta-
Beatorum confessorum tuorum, Domine, ///. na- B ] lia praeslitisti suffragia, qusepro eorum merilis possis
talitia prseeunles, supplices te rOgarnus, ut quos cce- audire dignanter. Per Cbrislum.
Icsti gloria sublimasti, tuis adesse concedas fidelibus. ' a Benedkiio.—Sanctorum suorumconfessorum///.
Per. merilis vos Dominus faciat benedici, et conlra ad-
Super oblata. — Sacrificium, Domine, quod pro versa omnia eorum intercessione muniri. Amen. Eo-
beatis confessoribus luis ///. offert nostra devotio, rum efficiat suffragio felices, quorum festivilalis diem
eorum meritis augeal nobis, te donante, suffragium. celebratis ovantes. Amcn. Quo eorum imilantes
Per. exempla , ad ccelestia pervenire possilis promissa.
Prwfalio. — Vere dignum et justum est, aequum Amen. Quod ipse prsestare dignetur.
et salutare, nos tibi semper et ubique gralias agere, 164 Ad Complendum.— Et natalitiis sanctorum,
Domine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus: Domine, etsacramcnti munere vegetali,qusesumus ut
sanctorum tuorum ///. solemnitatem praevenientes, bonis quibus per tuam gratiam nunc fovemur per-
concede propitius, ut qui donis tuis ita exstiterunt fruamur selernis. Per Dominum nostrum.
gloriosi, apud te nostris exislant nominibus idonei Super populum. — Adesto, Domine, precibus po-
interventores. Per Christum. puli tui cum sanclorum ///. patrocinio supplicantis,
163 Arf Complendum.—Qusesumus, Domine, sa- Q ut quod propria fiducia non praesumit suffraganlium
lutaribus repleti mysteriis, ut quorum solemnitatem Hieritis consequalur. Per.
praeimus, eorum orationibus adjuvemur. Per. Alia.— Magnificantes, Domine, misericordiam
Super populum. — Conserva, qusesumus, Domine, tuam suppliciter exoramus ut qui nos sanciorum tuo-
familiam luam, et benedictionum tuarum propitius rum frequentibus facis natalitiis interesse, perpetuis
ubertate purifica, ut per intercessionem beatorum tribuas intcresse consortiis. Per.
confessorum tuorum ///. et eruditionibus tuis sem- Alia. — Da nobis, omnipolens Deus, in sanctorum
per multiplicetur, et donis. Per Dominum nostrum. luorum te semper commemoralione Iaudare, quia
Alia. — Propitiare, misericors Deus, supplicatio- refovere curabis quos in honore luo perseverare
nibus nostris, et populum tuum pervigili protectione concedis. Per Dominum nostrum.
custodi, ul qui beatorum confessorum tuorum ///. Atia. — Sanctorum tuorum ///., Domine, suffragiis
sdlemnia prseveniraus,tribuas nobis ex eorum imita- imploramus, ut a cunclis liberemur offensis. PerDo-
tione prospera mundi despiccre, et nulla ejus ad- minum nostrum.
versa formidare. Per. Alia. — Exaudi nos, omnipolens et misericors
Alia. -—Deus, qui beatos confessores tuos ///. Deus, et sanclorum tuorum nos ubique tuere praesi-
sanctorum tuorum meriiis cosequasti, da nobis in eo- D diis. Per.
rum celebrilate gaudere, ut quorum commemoralio- Atia. — Tribue, quaesumus, Domine, sanctos lims
nem agimus, eorum imitatione proficiamus, et inier- jugiter orare pro nobis; et semper eos clemeiiler
cessionibus sublevemur. Per Dominum nostrum Je- digneris audire. Pcr Doininiimnostrum.
sum Christum. Alia. — Sancli tui, qusesuraus, Dominc, jngiter
IN NATALl PLURIMORUM CONFESSORUM. nobis a te et veniam postulent, et profectvinv.Per.
Prsesla, Domine, qusesumus, ut sicut sanctorum IN VIGILIA VIRGINUM.
luorum ///. nos natalitia celebranda non deserunt, iia Sanctse martyris luse ///., Domiu.e, supplicalioni-
jugiter suffragiis comitentur. Per. bus tribue nos foveri, ut cujus venerabilem solemni-
Super oblata. — Munera, Domine, plebis ttia), quse- tatem praevenimus obsequio, ejus intercessionibus
sumus, beatorura confessorum tuorum ///. fiant grala commendemur et merilis. Per Christum.
suffragiis, et pro quorum triumpbis tuo nomini offe- Super oblata. — Muneribus noslris , Domine,
Misdem verbis habeturin Benedictionali pro nativitate plurimorum confessorum.
PATROL. LXXVIII. (5
»71 SANCTI GREGORIIMAGNI m
sanctse ///. martyris tuse festa prsecedimus, prsesta J\<\.mundi hujus adversa nobis praestet auxilium. Per
qusesumus ut quae peceaiorum nostrorum prsepe- quem Majestatemtuam.
diuntur obstaculis illius meritis reddamur accepla. Alia Prmfatio — Vere dignum et justum est,
Per Dominum nostrum. aequum et salutare, nos tibi seraper et ubique gra-
Prmfatio. — Vere dignum el justumest, aiquumet tias agere, Domine sancte, Pater omnipotens, seierne
salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere, Deus, per Christum Dominum uoslrum : cujus clia-
Domine sancte, Pater omnipotens, seierne Deus : et ritatis ardore ista, et omnes sanctaevirgines, a beata
tc beaise ///. natalitia praeveniendolaudare, prsedi- Maria exeniplum virginiiatis accipientes, prsesentis
care et benedicere, quam tanlo munere subliraasli, ut saeculi voluptatcs ac delicias contempserunl. Quo-
ei conferres ei virginilatis coronam et martyrii pal- niam tuo dono actum est (597) ut posiquam Virgo
niam. Cujus inlerventus nos, quaesumus, a nostris de Virgine prodiit, sexus fragilis esset forlis, et (5ii8)
mundel deliclis, el supernorum civiumfaciat ascisci in quo 166 fmt peccandi facilitas, esset vincendi
consorliis. Per Christum. felicilas. Antiquusque hostis, qui per antiquam vir-
165 AliaPrwfatio. — Veredignum et justum est, ginem genus humanum se vicisse gloriabalur, per
aiquum et salulare, nos tibi semper et ubique gratias sanctas nunc virgines, sequaces potius Mariae quam
agere, Domine sancle, Paier oninipotens, seterne 1B Evae, vincatur. Et in eo major ei confusio crescat,
Dcus: ct le, beatae ///. nataliiia prseveniendo, lau- quod de eo etiam sexus fragilisjam triumphat. Qua-
dare, praedicare et benedicere, quam lanto munere propter immensam piclatem luam humililer expos-
sublimasti, ut ci conlcrres virginitatis coronam, et cimus, ut per earum intercessionem, quse et sexum
martyrii palmam ; sicque virtutc lidei et decore pu- vicerunt et sseculum, libique placuerunt et virgini-
dicitiac pollcrel, ut ad coelestia regna virgo pariter et tatis decore, et ^assionis vigore, nos mereamur et
niartyr iniraret. Per Christum. invisibilem bostem superare, et Unigenito luo Do-
Ad Complendum.— Quoesutnus,omnipotcns Deus, mino nosiro adhsererc. Per quem Majesiaiein.
a Benediclio.—Benedicat vobis Domiuus qui bea-
ut qiiorum nos tribuis conimunicare memoriis, eo-
rum facias veraciter iiuiiaiores. Per. toevirgini ///. concessit et decorem virginitatis ct
INNATALI VIRGINUM. gloiiam passionis. Amen. Et cujus opitulatione illa
mcruit et sexus fragilitatem et persequentium rabiem
Deus, qui inlercsetera potentiaeluac iniracula etiam devincere, vos possiiis et vestrorum corporum ille-
in sexu fragili vicloriam niartyrii conlulisii, concede cebras et antiqui bostis machinamenta superare.
propitius ut cujus natalitia colimus, per ejus ad te Amen. Quo sicut illa sexu fragili virile nisa est cer-
exempla gradiamur. Per Dominutnnostrum. (G tamen adire, et posl certamen de hoslibus trium-
Super obtata. — ln sanctae virginis ///. festivilate phare, ila vos in hac mortaliiate vivcnies valeaiis ct
preliosa, lua, Domine, mirabilia praedicantes, mu- antiquum hostcm devincere, et ad regna coelestia
nera voliva deferimus; prscsta, quaesumus, ut sicut pervenire. Amen. Quod ipse prsestare.
ejus tibi grala sunl merita, sic nosiroeserviiutis ac- Alia Benedktio. — Omnipotens Dominus, interce-
cepia reddantur officia. Per Domiuutn nosirum. dcntibus sanctis virginibus suis ///., vos dignetur
—
Prmfatio. Vere dignum ei justum est, aequiimet benedicere, qui de antiquo hoste non solum per vi-
salutare, nos libi semper el ubique gratias agere, ros, verum etiam per feminas voluit triumpharc.
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus, per Amen. Et qui illis voluit centesimi fructus donuni
Christum Dominumnostrum. Quem beata virgo pa- decore virginitatis et agone martyrii couferre, vos
riter et niartyr ///. et diligendo limuit, el limendo dignetur et vitiorura squaloribus expurgare, el virtti-
dilexit; illique conjuncia est raoriendo, cui se con- luni lampadibus exornare. Amen. Quatenus virluium
feecraveratcaste vivendo; et pro eo lemporalemsiu- oleo ita pectorum veslrorum lampades possint re-
duit sustiiiere pcenam, ut ab eo percipcret gloriam pleri, ut cum eis ccelestis sponsi thalamum valeaiis
Eempiternam. Quae, dum duplicem vult sumere pal- ingredi. Amen. Quod ipse prx'stare dignetur, cujus
mam in sacri certaminis agone, et de corporis inte- I)
regnum et imperiura.
grilate, et de fidei puritate, laboriosius duxit longa Ad Complendum.— Auxilienlur nobis, Domine,
aniiqui hoslis suslinere tenlamenta, quam vitam
intercedente beata ///, marlyre
praesentemcito amiltere per tormenta. Quoniam crim sumpta mysteria, el,
in martyrio proponantur ea quse terreant, iii carnisi tua, sempilerna proteclione confirment. Per Domi-
vero delectamentis eaquac mulceant, molestius susti- nura nostrum.
netur boslis occullus, quam superatur infestus. Cum Alia. — Indulgentiam nobis, Domine, beata ///.
ergo in utroque tui sit muneris quod vicit, quia ni- marlyr implorei, quse tibi semper grata exsiitii, eL
hil valet •huroana fragililas, nisi lua hanc adjuvet merito caslitatis, et luse professioue virlutis. Per
pietas, pro nobis, quaesumus, tuam pietatem exorct, Domiuumnoslrum Jestim Chrisiutn Filium (uuiii.
quae a te accepit ut viuceret. El quae Unigeniti tui (599) Alia Missa. — Deus, qui nos hodie sand,fi
inlrare meruit thalarauiii, intercessione sua inter virginis ///. annua solemnitale lajtificas, concede
0 HsecBened. assignatur in Benediclionalipro nat. unius
virginis, et sequens in nativitate plurim. vir-
ginum.
175 LIBER SACRAMENTORUM. 174
propiiitis ut ejus adjuvemur meritis, cujus caslita- A sirictos adhuc conditione mortalium jam ad simili-
lis irradiamur ev.emplis. Per Dominum noslrum. tudinem provehas angelorum; respice super hanc
Super oblata. — Grata sit tibi, Domine, haec obla- famulam luara ///. (609) quae libi devotionem suam
lio plcbis tuae, quam tibi offerimus in honorem offert, a quo et ipsa idem (610) votum assumpsit.
sanlae ///. virginis, ut cunctis proficiat ad saluiem. Sit in ea, Domine, per donum Spiritus lui, prudens
Pcr. modestia, sapiens benignitas, gravis lenitas, casta
Ad Complendum. — Adjuvent nos, quaesumus, libertas; ferveat in charitate, et nihil extra te dili-
D niine, et hsec mysteria sancta, quse sumpsimus, et gs.t, laudabililerque vivat, et laudari non appetat,
bealae ///. virginis intercessio veneranda. Per. le timeal, tibi amore serviat; lu ei hoiior, tu gau-
16.7 Benedictio vestium virginis, (600) vel vidum. dium, tu in moerore solatium, 168lu in ambiguitaie
— Deus, seternorum bonorum fidelissime promissor, consilium, tu in injuria defensio, in tribuhuione pa-
et certissinie persolutor, qui vestimentum salutare tienlia, in pauponate abundantia, (611) in jejunio
ct indumentum seternae jucunditatis tuis fidelibus cbus, in infirmitale sis medicina; per te, quem dn
promisisli, clemenliam luam suppliciter exoramus, ligere super omnia appelit, quod est professa cu-
uttiacc indumenla humilitatem cordis et contemptum stodiat, ut et hostem antiquum devincat, et vitio*-
mundi significanlia, quibus fa-mula tua ///. sanclo B rum squalores expurget; (612) quatenus centesimi
visibilitcr est informanda proposito, propitius bene- fruclus dono virginitatis decorari, virlulumque lam-
j-dicas, et beatae castitatis habitum quem te inspi- padibus exornari, et eleclarum virginum tuarum
ranie susceperit, te prolegenle cuslodiat; et quam consortio, te donante, mereatur uniri. Per eumdem.
vcslibus venerandaeprofessionis induis lemporaliier, MISSA 1NCONSECRATIONE VIRGINIS.
beata facias immortalilate vestiri. Per Dominumno-
slrum. Da, quaesumus,Domine, famulaetuse ///., quam
honore dignatus es decorare, inchoali
Item alia. — Deus, bonarum virluluin dator, et virginitatis
consummalum effectum, et, ut perfectam
omnium benedictionum largus infusor, exaudi preces operis
tibi offerat plenitudinem, initla sua perducere me-
nostras, et hanc vestem, qua famula tua ///. pro con- reatur ad finem. Per.
servandsecastilalis signo se adoperiendam exposcit,
Super oblata. — Oblatis hostiis, Domine, qusesu-
benetdicere et sanclificare digneris. Per Dominum. mus,
Benedktio veslis virginis. *—Exaudi, omuipotens prsesenlis famulse luse ///. perseverantiam
perpetme virginitalis accommoda, ul aperlis januis,
Deus,preces nostras, et hanc veslem, qua famula tua summi in adveniu, regnum coeleste cum lse-
///. se adoperiendam exposcit, uberrimse benedictio- Regis
titia mereatur intrare. Per.
nis imbre perfunde, sicut perfudisti oras vestimen- p Ad Complendum.— Respice, Romine, famulse tuae
a
lorum Aaron benediciione profluente capite in bar-
///. debitam servitutem, ut inier humanse fragilitatis
bain unguenli. Et sicut beuedixisti vestes omnium
incerta nullis adversitatibus opprimatur, quae de
religiosorum libi per omnia placenlium, ita eam bene-
tua protectione confidit. Per.
dicere dignare ac prsesta, clementissirae Pater, ut su-
Oratio ad abbatissam faciendam. — Exaudi, Do-
pradiclae famulselusehsecsit vestis salubrisprotectio, nosiras, el super hanc famulam tuam
haec cogniiio religionis, hoec inilium niine, preces
sanctitatis, hsec lll. tuse benedictionis emitte, ut, ccelesli
contra omnia tela inimici robusta ut cen- Spirilum
defensio, munere ditata, et tuse graiiam possit Majestatis ac-
tesimi muneris opulenlia perseveranli continentia
quirere, et bene vivendi aliis exemplum praebere.
diletur. Per Dominumnostrura.
Per Dominura nostrum Jesum Christum.
(601) Benedktio ab
virgiuis (602) episcopodicenda, Oratio (615) ad a ancillas Dei velandas. — Famu-
(605) qum fit in Epiphania, (604) vel seeunda feria las tuas, Domine, luse custodia muniat
pielatis, ut
Paschm, aut (605) quando aposlolorum nalalitia ce- sancise propositum, quod le inspirante
et vestimenta virginiialis
lcbrantur; (606) nigra forinsecus ges-
tant. susceperunt, te protegente illsesum cusiodiant. Per
j» Dominum.
Respicc, Domine, propitius super hanc famulam
luam ///., ut sanctae virginitatis proposilum, quod (614) Oratio ad abbatem faciendum. —Concede,
etfamulum luum lil.,
le inspiranle suscepit, le gubernanle cuslodiat. qmcsumus, omnipotens Deris,
Per. quem ad regimen animarura elegimus, gratise luse
te largiente, cura ipsa libi no-
Consecralio.— Deus, castorum corporum beni- dono prosequere, ut,
stra electione placeamus. Per Dominum.
gnus inhabitalor,etiucorruptarum amator animarum,
humanam subslantiam in b (615) nEBOOMACA II POSTPENTECOSTEN.
qui primis hominibusdia-
bolica fraude vitiatam, ita in Verbo luo, per quod Deus, in te sperantium fortitudo, adesto propitlus
omnia facla sunl, reparas, ut eam non soluni ad invocaiionibus nostris; el quia sine le nihil potest.
primsc oviginis innocentiam revoces, sed etiato ad mortalis infirmilas, prsesta auxilium gratise Itijs,
experienliam (607) quorumdam bonorum, qtiae in ui in sequendis mandalis tuis et voluntale libi et
/608) novo SKCUIO sunt habenda, perducas, et ob- oclione placeamus. Per.
R In vet. Sacram. Gall. exstal ordo ad consecrah- dklio abbalissw, el super vjduam veslemulandam.
das monachas,et ad velandam virg. Sequitur Bene- h In Edil. Pamel. nihil de Dominicis posl Pente-
175 SANCTI GREGORIIMAGNI 176
vobis cor earneum.
169 Super bblata,—Oblationemnostram, qusesu-. 1 rat a vobis cor lapideum, el det
mus, Domine , misericordiler acceptare et sancti- Amen. Quod ipse praestare.
ficare digneris, ut ejus sanctificalione nobis salus Ad Complendum.— Sumptis muneribus; Domine,
proveniat, et defensio sempiterna. Per. quaesumus ut cum frequenlatione myslerit crescat
Per Dorninum.
Prmfatio. — Vere dignura et juslum est, sequum nostrse salulis efleclus.
et salutare, nos tibi semper et ubique gralias agere, Super populum. — Deus, qui te in reclis ac since-
Domine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus: ris manere pectoribus asseris, da nobis tua gratia
in habitare digneris. Per Do-
qui Ecclesisetuse filios sicut non cessas erudire, ila tales exislere, quibus
non desinis adjuvare, ut scientiam, te miserante, minum nostrum J^esumChrisium.
recla faciendi, el possibilitatem cnpiant exsequendi. HERDOMABA IV POSTPENTECOSTEN.
Per Christum. Deprecationemnostram , qusesumus, Domine, be-
" Benedictio.— Benedicat vobis Dominus, etcusto- nignus exaudi, et quibus supplicandi prasias affo-
diat vos. Amen. Illuminet faciem suam super vos, et ctum, tribue defensionis auxilium. Per Dominum.
miserealur vestri. Amen. Convertat vultum suum ad Super oblata. — Munera, Domine, oblala sancii-
vos, el donet vobis pacem. Amen. Quod ipse prsc- fica, ut lui nobis Unigenili corpus et sanguis fiant.
stare dignetur, cujus regnum et imperium sine fine B Per Dominum.
permanet, per omnia ssecula saeculorum. Amen. Prwfatio. — Vere dignum et juslum est, aequum
Benedictio Dei Patris et Filii et Spiritus sancti, ct et salulare, nos libi semper el ubique gratias agcre,
pax Domini sit semper vobiscum. Et cum spiritu Domine sancte, Pater omnipolens, seierne Deus:
tuo. cujus hoc mirificum opus ac salutare mysterium fuit
Ad Complendum.— Tantis, Domine, repleti mu- ut perditi dudum atque proslrati de diabolo el mor-
neribus, quaesumus ut et salutaria dona capiamus, tis aculeo ad hanc gloriam vocaremur, qua nunc ge-
el a lua nunquam laude cessemus. Per. nus eleclum sacerdotiumque regale, populus acqui-
Super populum. — Fideles tuos, Domine, bene- silionis et gens sancta vocaremur. Agentes igitur
dictio desiderala confirmet, quse eos et a tua volun- indefessas gratias sanctamque munificentiam luam
tale faciat nunquam discrepare, et tuis scnipcr in- praedicantes, Majestali tuoe hsec sacra deferimus,
dulgeat beneficiis gralulari. Per eumdem Domiuuin quae nobis ipse salutis nostroe auctor Clirislus insli-
nostrum. luit. Per quem Majeslatem tuam.
UERDOMADA III POSTPBNTECOSTEN. <•Benedktio. — Benedicat vobis Dominus nostri
Sancti nominis lui, Domine, limorem pariter et oris alloquio, et cor veslrum sinceri amoris copulet
amorem fac nos habere perpeiuum, quia nunquara C nexu perpeluo. Amen. Floreatis rerum prsesentium
tua gubernalione destiluis, quos in soliditaie luae copiis, justitiaacquisitis, gaudeatis perenniler fructi-
dileclionis instituis. Per Dominuin. bus sincerissimae charitatis. Amen. Tribuat vobis
Super oblala. — Oblaiio nos, Domine, tuo noinini Dominus dona perennia, ut (616) posl lempora feli-
dicanda purificet, et de die in diem ad ceelestis vitae citer dilalata percipiatis gaudia sempiterna. Arnen.
transferataelionem. Per. Quod ipse prsestaie dignetur.
Prwfatio.—Vere dignum et juslum est, sequum Ad Complendum.— Sacris muneribus, Domine,
et salutare, nos tibi semper et ubique gratias agcre, perceptis, qusesumus ut nos eorum virlute, et a
Domine sancle, Paler omnipolens, seterne Deus, per vitiis omnibus expies, et donis luse gratisejugiler
Christum Dominum nostrum : per quem Majesiatem repleas. Per Dominum noslrum.
tuam suppliciter exoramus, ui ab Ecclesia tua quid- Super poputum. — Tempora nostra, quaesuirius,
quid est noxium lu repellas, et quod eidem saluiare Domine , pio favore prosequere, et quibus cursum
est largiaris; nosque conlra superbos spiritus humi- tribuis largiorem, prsesta conlinuum benignus auxi-
lilatem tribuas ratiouabilem custodire, cum graliam lium. Per Dominum nostrum.
tuam clemenier nobis impendis; nec bumani incer- 171 HEBDOMADA VP0STPENTF.COSTEN.
tos consilii dereljnquas, sed tua, quse falli uon po- D Protector in te sperantium, Deus, sine quo nihii
fest, gubernatione disponas. Per quem. est validum, niliil sancluin, muliiplica super nos u;i-
b Benedictio.— Propilietur Dominus cunctis ini- sericordiam tuam, ut, te rectore, te duce, sic trans-
quitalibus vestris, 170 et sanel omnes languores eamus per bona tempcralia, ul non amitlamusselcr-
vestros. Amen. Redimat de inleritu animam vcstram, na. Per Dominumnostrum.
et satiet in bonis desiderium veslrum. Amen. Aufe- Super oblata. — Respice, Domine, munera sup-
coslen occurrit. Sed. post officium dedicalionis eccl. Theoderic. ac in nostris Editis. In Codiee vero Ge-
sequilur : In nalali papw. In ordinalione presbyteri. met. reperiuntur immediaie post octavam Pcnte-
Ad sponsambenedkendam.Orationespro peccatis,elc. costes.
Sic etiam legitur in Cod. Reg. Suecise, ex quo multa a Legiiur in Benediction. inscribiturque: Benedi-
Edilionis Pamelianse errata emendari possuut, ul clio quolidianis diebus.
pag. 384,, in Oratione ad capillaluram: Ad novam b Beucdiciionem hanc nullibi legi.
tondendi graliam vocare dignatus es, pro Ad comam c lisec quoque aliis ex Codicibus minime nota.
tondendi, eic, uli exhibel hic Codex ms. Omiltunlur De cseteris quae sequuntur eadem dicta sunlo, nisi
quoque Dominic»!post Pentecosten in Kalend. Rom. aliter rem se habere monearaus.
Earum Missseassignantur eodem ordine ia duobus
177 LIBER SACRAMENTORUM. 178
plicanlis Ecdesiaj, et saluli credentium perpelua j L missiones tuas, quse omnc desiderium superant,
sanctificationesumenda concede. Per. consequamur. Per.
Prwfatio. — Vere dignum et juslum esl, sequum Super oblata. — Propitiare, Domine, supplicatio-
et salutare, nos libi semper et ubique gralias agere, nibus nostris, et bas oblationes famulorum famula-
Domine sancte, Pater omnipotens , oeterne Deus: rumque tuarura benignus assume, ut quod singuli
et omnipotentiam tuam jugiter implorare, Ut nobis obtulerunt ad honorem nominis tui, cunctis proficiat
et praesentis vitae subsidium, et aeternsetribuas prae- ad salutem. Per Dominum nostrura.
mium sempiternum. Quo sic mutabilia dona capia- Prmfatio. — Vere dignum et juslum est, sequum
mus, ut pcr haec ad incommutabilia dona pervenire et salutare, nos libi semper et ubique gratias age-
valeamus; sic temporalis laelitiae tempora transeant, re, Domine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus,
uteis gaudia sempilerna succedant. Per Christum per Christum Dominum noslrum, verum oelernum-
Dominum noslrum. que pontificem, et (617)solum sine peccali macula
Benedictio.— Emundet Dominus conscienlias ve- sacerdotem, cujus sanguine lidelium corda mundan-
stras ab omni malitia, et repleat sanctificaiione per- tur, cujus inslilutione placationis tibi hoslias non
pelua. Amen. Vota vesira clemenler inlendat, et solum pro delictis populi, sed etiam pro noslris
peccata omnia propitiatus indulgeat. Amen. Quse pie 8 offensionibus immolamus; tuam poscentes clemen-
optatis miseratus attribuat, ac quse pavescitis, pius tiam ut omne peccatum quod carnis fragilitate con-
propugnator procul repellat. Amen. Quod ipse prse- traximus, ipso summo pro nobis Antistite interve-
slare dignetur. niente, solvatur. Per quem.
Ad ComplendUm.—Sancla tua nos, Domine, sum- Benedictio. — Amoveal a vobis Dominus lotius
pta vivificent, et misericordise sempiternae prsepa- maculas simuliatis, et imbuat vobis munera purse
renl expiatos. PerDominum noslrum. dilectionis. Amen. Subjuget in vobis reluctationem
Super populum. — Respice, Domine, propitius carnis et sanguinis, et opem conferat perpeluas
plebem tuam, et toto tibi corde subjectam praesidiis castitatis. Amen. Idque vos in prsesenli saeculo di-~
invictse pietatis attolle. Per Dominum. ligere faciat, quod a ccelestis paradisi hseredilale
HEDDOMADA VI POSTPENTECOSTEN. non dividat. Amen; Quod ipse prsestare dignetur.
Da nobis, qusesumus, Domine, ut et mundi cursus Ad Complendum. — Quos coelesti, Domine, dono
pacifice nobis luo ordine dirigatur, et Ecclesia tua satiasti, prsesta, quaesumus, ut a nostris munderaur
tranquilla devolione Isetetur. Per Dominum. occultis, et ab bostium liberemur insidiis. Per.
Super oblata. — Ascendant, qusesumus, Domine, 173 Super populum.— Protegat, Domine, quse-
preces humilitatis nostrse in conspectu cleroentise ^ sumus, tua dextera populum suppiicanlem , ut prse-
luse; el descendat super haec oblata virtus tuse divi- sentem vitam sub tua gubernatione transcurrens ,
nilatis, quam noslris quoque purificandis mentibus mereatur invenire perpeluam. Per Dominura no-
largiaris. Per Dominum. strura.
Prwfatio. — Yere dignum et justum est, sequum VIIIP0STPENTECOSTEN.
HEBDOMADA
et salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere,
Deus virtutum, (618) cujus est totum quod cst
Domine sancte, Pater omnipolens, ajterne Deus:
optimum , insere pectoribus noslris amorem tui no-
Majestatem tuam suppliciter deprecanles, ut opem el prsesta in nobis religionis augmentum , ut
luam 172 petentibus dignanter impendas, et de- minis,
sunc bona nutrias, ac pietalis studio quse sunt
sideranlibus benignus tribuas profulura. Per Chri- quae nutrita custodias. Per.
"tum Dominum.
a Benedktio.— Omnipotens Deus sua vos cleraen- Super oblata. — Propitiare, Domine, supplicatio-
tia benedicat, et sensura vobis sapientise salutaris nibus uostris, et has populi tui oblaliones benignus
infundat. Arnen. Catholicse fidei vos documentis assumc, e(, ut nullius sit irrilum volum , et nullius
et in sanctis red- vacua postulatio, praesla, quacsumus, ut quod fideli-
enutriat, operibus perseverabiles
dal. Amen. Gressus vestros ab errore convertat, et D ter petimus, efficaciler consequamur. PerDominum.
viam vobis pacis et charitatis ostendat. Amen. Quod Prwfatio. — Vere dignum et justum esl, sequum
ipse prseslare dignetur. et salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere ,
Ad Complendum.—Mysteria nos, Domine, sancta Domine sancle, Paler omnipotens , aeterne Deus : cf
purificent, et suo munere tueantur. Per. libi vovere conlriti sacrificium cordis, (619) tibi litaro
bonum su-
Super populum. — Exaudi nos, Deus salutaris humiliali victimam pectoris, a quo omne
nostcr, et dies nostros in tua pace dispone, ut a mimus, omnem jucundilatem haurimus. Precamur
cunctis perturbationibus liberati, tranquilla tibi ser- itaque ut tibi conscientia nostra famuletur, et, ul in
Vitute famulemur. te de die in diem meliorata proficiat, luse gratiae in-
HERDOMADA VIIPOSTPENTECOSTEN. temerata subdatur. Nostris nos, qusesumus, Domine,
Deus, qui diligentibus le bona invisibilia praepa- evacua malis, tuisque reple per omnia bonis, ul,
a
rasli, infunde cordibus nostr<s lui amoris affectum, percepta gratia, quam nosira non exigunt merita,
Ut te in omnibus, et super omnia diligentes, pro- cunciis adversilaiibus liberaii, et iu bonis omnibus
0 Exstat in Benedict. post Benedictionem quotidianis dicbus.
M9 SANCTI GREGORII MAGNI 180
oonflrmali, supemis civibus mereamur conjungi.,A sentis vitse nos conversatione sanctiflcent, et ad gau-
Per Cbrislum. dia sempiierna perducant. Per Dominumnostrum.
* Benediclio.— inclinel Dominus aurem suam ad
Prwfalio. — Vere dignuin et justum est, aequumet
preces vestrse humilitatis , et del vobis gratiam suse salutare.nos libi semper et ubique gralias agere ,
benedictionis, et pramium sempiiernae salutis. Domine sancle, Pater omnipotens, seterne Deus: et
Amen. Semper etubique Dominura propilium habea- tuara misericordiam exorare, ut le annuenie valca-
tis, et in ejus laudibus exsultetis. Amen. Omniuni mus quae mala sunt declinare et quae bona sunt
peccatorum veslrorum vincula solvat, et ad gloriam consequenler axplere; et quia nos fecisti ad lua sa-
sempilernam pervenire vos faciat. Amen. Quod ipse cramenta (625) pertinere, tu clementer in nobis eo-
prsestare. rum munus opcrare.' Per Clirisium.
Ad Comptendum. — Repleti, Domine, muneribiis b Benedictio.—Mullipbcetin vobis Dominuscopiam
Mis, quaesumus ut eorum et mundemur effectu, et suaebenedictionis , et confirmet vos in spe regni cce-
muniamur auxilio. Per eumdem. lesiis. Amen. Actus vestros corrigat, vitam emendet,
Super poputum. — Da nobis, quoesumus, Domine, 175 mores componai, et vos ad ccelestis paradisi
ut in lua gratia veraciter confidentes, etquse digna . hoereditalem perducai. Amen. Talique intenlione
sunt poslulemus, et jugiler poslulata sumamus. Per. repleri valeaiis, qua ei in perpeiuum placeatis. Quod
HEBDOMADA IX POSTPENTECOSTKN. ipse prsestare.
Deus , cujus providentia in sui dispositione non Ad Complendum.— Sumptis, Doinine , luae insti-
fallilur, te supplices exoramus, ut noxia cuncta tutionis muneribus, qusesurausut nos eorum etmun-
submoveas, etomnia nobis profutura concedas. Per. ditia purges, el poienti virlute defendas. Per Domi-
174 SuPer oblata. — Deus, qui legalium diffe- num.
rentias hostiarum unius sacrificii perfectione (620) Super populum. — Concede, qusesumus, omnipo-
sanxisti, accipe sacrificium a devotis tibi famulis, et lens Deus , ut, viara tuam devola mente currentes,
pari benedictione, sicutmunera Abel, sanctifica, ut (624) subripientium delictorura laqueos evadamus.
(621) quod singuli oblulerunt, ad MajestaLisluoe ho- Per Dominum nostrum.
norem, cunctis proficiat ad salulem. Per Dominum HEBDOMADA XIPOSTPENTECOSTEN.
nostrum.
Prwfalio. — Vere dignum et juslum est, sequum ut Prsesta, quaesumus,omnipotens et misericors Deus,
inler hujus vitae caligines, nec ignorantia fallenle
et salulare, nos tibi semper et ubique gratias agere,
Doriiinesancte , Pater omnipotens, seterne Deus : et i_ mergamur, nec praecipiti studeamus voluntate pec-
tuam misericordiam lotis nisibus exorare, ne pro care, sed quibus liduciam sperandaepietatis indnlges,
noslra nos iniquitate condemnes, sed pro tua pietate oplatse misericordiae praesta benignus cffeclum. Per.
in via recta semper disponas; nec, sicut meremur, Super oblata. — Concede nobis hsec, qusesumus,
Domine , digne frequenlare mysteria, quia quolies
delinquentibus irascaris, sed fragililati noslra; in-
victa bonitate subvenias. Per Cbristum. hujus Hostiseconimemoratio celebratur, (625) opus
exercetur. Per.
Benediciio. — Sanctificct vos Domini gratia , et ab nostrse redemptionis
— Vere dignum et justum est, sequum
onini malo custodiat. Amen. Arccat a vobis omne Prmfatio.
et salulare, nos tibi semper et ubique gratias agere,
quod nialuin esl, et spiritus vestros corporaque
Amen. vos sibi charitatis Domine saucie, Pater omnipoiens, seterne Deus : et
purificct. Alliget vinculo , tibi
el pax ejus abundet in cordibus vestris. Amen.Quod debitam servilutem , per rainisterii hujus imple-
tionem persolvere , quia nou solum peccantibus ve-
ipse prsestare.
Ad Complendum.—Tua nos, Domine, medicinalis niam tribuis , sed etiam proemiapetentibus imperli-
ris. Et quod perpeli malis operibus promeremur,
operalio, et a nostris perversitatibus clementer ex-
magnifica pietate depellis, ul nos ad tuaereverentiae
pediat, et ad ea quse sunt recta perducat. Per.
— cultum , et (626) terrore cogas, et amore perd.ucas.
Super populum, Plebis tuae, quaesumus, Domi-
Per Christum.
ne, ad lc semper corda converte, ul quam tantis facis Benedktio. — Deus, qui est vila mortalium, salus-
palrociniis adjuvari, perpeluis non desinas guber-
nare prsesidiis, Per. que peccatoruin, auferat a vobisomnes raaculas de-
lictorum. Anien. lnduat vos decore virtutum, sancii-
HEBDOMADA X POSTPENTECOSTEN. ficet mentes , purificet voluntates , et donet vobis
Largire nobis, Domine, quoesumus, semper (622) sanctorum consortium angelorum. Ut probabiles fide,
spiritumcogitandiquserecia sunt, propitius ct ageudi, et opere immaculati, perveniatis ad seternam gaudio-
ut qui sine te esse non possumus, secundura te vi- rura ccelestiumhsereditatem. Amen. Quod ipse prae-
vere valeamus. Per. slare.
Super oblata. — Suscipe munera, qusesumus, Do- Ad Complendum.— Tui nobis , Domine , commu-
mine, quse de lua largitate deferimus, ut hsec sacro- nio sacramenti, ct purificationem conferat, el tribuat
sancta mysteria, gratise tuae operante virtute, et prse unitatem. Per.
0 Habetur in Benedictionali versus finem. commuui leguntur.
h In Benedictionali loctnn habet, inler illas qusede
181 LIBER SACRAMENTORUM, 182
Super populum. — Conserva, qusesumus,Domine, Aintendat,
. et culparum omnium vobis veniam cle-
tuorum corda fidelium, et gratise luaevirtute corro- menter attribual. Amen. Quod ipse prseslare.
bora, ut et in tua sint supplicatione devoti, et mulua Ad Complendum.— Senliamus , Domine , qusesu-
dilectione sinceri. Per Dominumuostrum. mus, lui perceptione sacramenti subsidium mentis
HEBDOMADA XII POSTPENTECOSTEN. et corporis, ut in utroque salvati, ccelestis remedii
plenitudine gloriemur. Per.
Deus, qui omnipotentiam tuam parcendo maxime, — Tuere, Domine,populum tuum,
et miserando manifestas, muliiplica super nos Super populum.
176 et salutaribus prsesidiis semper adjulum beneliciis
inisericordiam luam, ut, ad tua promissa currentes,
cceiestium bonorum facias esse consortes. Per Do- atlolle conlinuis et menlis et corporis. Per.
niinum nostrum. HEBDOMADA XIVPOSTPEXTECOSTEN.
Super oblata. — Tibi, Domine , sacrificia dicata Omnipotensserapilerne Deus, per quem ccepit esse
reddantur, qua; sic ad honorem nomiuis tui defe- quod non erat, ei (627) faciura est visibiie quod la-
renda tribuisli, ut eadera remedia lieri noslra prse- tebat, slultitiam nostri cordis emunda, et quse in no-
stares. Per Dominum. his sunt vitiorum secrcta purifica, ut possimus tibi
Prmfatio. — Vere dignum et justum est, acquum'. Domino pura mente servire. Per Dominum.
et salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere, Super oblata. — Offerimus tibi, Domine, Hostiam
Domine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus: cu- placalionis el laudis, humiliter implorantes, ut et
jus primura tuoepietatis indiciumest, si tibi nos fa- eam placabili pietaie respicias, et offerentium preces
cias toto corde subjectos , et spiriium nobis tantae clementi largitale esaudias. Pcr.
devotionis infundas, ut propilius largiaris conse- Prmfalio. — Vere dignum et justum est, sequumet
quenier auxilium. Per Cbristum. salutare, nos libi semper et ubique gralias agere,
a Benedktio. — Devotionem vestram Dominus di- Domine sancte , Paier omnipotens , selerne Deus:
gnanter iutendal, et susevobis benediclionis dona quia lu in noslra semper faciens infirmitate virtu-
concedat. Amen. Talique vos in prsesenli sseculo lem, (628) Ecclesiam luam inler adversa crescere
subsidio muniat, ut paradisi vos in futuro habiiato- tribuisti, ut cum putaretur oppressa, tunc polius
resefficiat. Amen. Sicque corda vestra sanciificando prsevaleret exaltata, dum simul el experientiam fidei
benedicat, et benedicendo sanciificet, ut vobiscum, declarat afflictio, et victoriosissima semper perseve-
imo in vobis eum habitare delectet. Amen. Quod rel, te adjuvante, devotio. Per Chrislum.
ipse prsestare. Benedictio. — Det vobis Dominusmunus suae be-
Ad Complendum.— Quaesumus, Domine Deus no- nedictionis, et repleat vos spirilu verilalis et pacis.
"
sler, ut quosdivinis repararc non desinis sacramen- Amen. Quateuus sic per viam salutis devoia mente
tis, tuis uon destituas benignus auxiliis. Per. curralis ut subrepenlium delictorum laqueos salubri-
Super populum. — Fideles luos, Domine , qusesu* terevadatis. Amen. Sicque efficiaminiin ejus suppli-
mus, corpore pariter et mente purifica, ut, Jua in- catione devoti, etin mutua dilectione sinceri, ut ad
spiratione compuucti, noxias deleclationes vilare ceeleste regnum pervenire possitis securi. Amen.
prsevaleant, aique, ut earum uon capianiur illece- Quod ipse praeslare.
bris, tua semper suavilaie pascanlur. Per. Ad Complendum.—<Vivificet nos, quaesumus, Do-
HERDOMADA Xlll POSTPENTECOSTEN, mine, hujus parlicipatio sancta mysterii, et pariter
Omnipotenssempilcrne Deus, qui abundantia pie- nobis expiationem tribuat et munimen. Per.
taiis tuae et merita supplicum excedis et vola, ef- Super populum. — Omnipotenset misericors Deus,
funde super nos misericordiara tuam, ut dimittas de cujus munere venit ut tibi a fidelibus tuis digne
quae conscientia metuil, et adjicias quod oralio non et laudabiliter serviatur, tribue, quaesumus, nobis ,
prsesumii. Per. ut ad promissiones luas sine offensione curraraus.
Super oblala. — Respice, Domine, quaesumus, Per.
nostram propitius servilutem, ut quod offerimus sit HEBDOMADA XVPOSTPENTECOSTEN.
tihi munus acceptum , sit nostraefragililatis subsi- " OmnipotenssempiterneDeus, da nobis lidei, 178
dium. Per. spei et charitalis augmenlum, et ul mereamur asse-
Prmfatio. — Vere dignum et justum est, sequum qui quod promittis, fac nos amare quod prsecipis.
etsalutare, nos tibi semperel ubique gratias agere, Per.
Domine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus : Super oblata. — Propitiare, Domine, populo tuo,
qui nos castigando sanas, et refovendo benignus eru- propitiare muneribus, ut hac oblatione placatus et
dis, dum magis vis salvos esse correetos quam perire indulgentiam nobis tribuas et poslulata concedas.
dejeclos. Per Christum Dominum noslrum. Per.
Benedictio.— Gralia sua vos Dominus Iocupletet, Prmfatio. — Vere dignum el justum est, sequum
el coelestibenedictione multiplicet. Amen. Ab omni et salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere,
vos adversitate 177 defendat, el pia semper mise- Domine sancle, Pater omnipotens, ueterne Deus;
ratione cusiodiat. Amen. Petitiones vestras placaius qui nos de donis bonorum temporalium ad percep-
a Exhibetur iu Benedictionaliinter communes, seu.nulli dici addiclas.
185 SANCTI GREGORII MAGNI 184
Uonem provebis oeternorum, et hsec tribuis el illa tA.consistere, luo semper (650) munere gubernelur. Per
largiris, ut et mansuris jam iucipiamus inseri, et prae- Dominum.
Jereuntibus non leneri. Tuum esl enim quodvivimus, Super oblata.— Tua nos, Domine, sacramenta cus-
quia licet peccati vulnere nalura nostra sit viliala, lodiant, et contra diabolicostueantur semper incursus.
tui tamen est operis ut terreni generati ad ccelcslia Per Dominumnoslrum.
renascamur. Per Cliristum. Prwfatio. — Vere dignum et justum est, sequum
Benediclio. — Benediclio vos Domini comitelur et salutare, nos libi semper et ubique gratias agerc ,
ubique, sibique semper facial adhserere. Amen. Ipse Domine sancle, Pater omnipotens, aeterne Deus: et
vos sua benedictione salvilicet, quidignatus estplas- te incessanler precari, ut qui te auctore subsistirous,
mare potenter. Amen. Atque ita vos prsestetfeliciter te dispensante dirigamur. Non (651) nostris sensibus
vivere, ut ccelestis beatitudinis elficiat cohseredes. relinquamur, sed ad luse reducti semper tramitem
Amen. Quod ipse prsestare. veritatis, hsec studeamus exercere quse praecipis,ut
Ad Complendum.— Ccelestihus,Domine, donis sa- possimus dona percipere quse promiltis. Per Chri-
liatos,quaesumusut et voluntate pie recleque vivendi, stura.
et virtute atque efficacia perficiendi nos jugiter do- Benedictio.— Omnipolens Deus peccatorum ve-
nare digneris. Per Dominum. B strorura maculaspurget, etsua vos benediclioneillu-
Super populum. — Conserva, quoesumus,Domine, stret. Amen. Repleatvos spiritalium donis virtutum ,
populum luum; et quem salularibus prsesidiis non et perseverare faciat in b»nis proposiium vestrum.
desinis arijuvare, perpeluis tribue gaudcre beneficiis Amen. Sicque humiliialcm vestram benignus accep-
cl menlis et corporis. Per Dominum iioslrum. tct, ut suae vos pietatis remuneratione Iocuplelet.
HEBDOMADA XVITOSTPENTECOSTEN. Amen. Quod ipse proestaredignetur.
Ad Complendum. — Menles noslras et corpora
Cuslodi, Domine, quocsumusEcclesiara luam pro-
et sine le labitur bumana possideat, Domine, quaesumus, doni ccelestis opera-
pitialione perpelua, [quia ul non nosler sensus in nobis, sed jugiler
mortalitas. tuis semper auxiliis et abstrahalur a uoxiis lio, (652)
et ad salularia dirigalur. Per Dominum. cjus prieveniateffectus. PerDomlnum.
Super populum. — Adesto, Domine, supplicatio-
Super oblata. — Hostiam sacrificii singularis libi,
nibus nostris, et nihil dc sua conscienlia prsesumen-
Domine, deferentes ut
petimus, ejus virtute nos et a
libus ineffabili miseratione succurre, ut quod non
peccatis emacules, et tua sanctificalione dignos effi-
habel fiducia merilorum, tua conferat largitas invicla
cias. Per Dorainum.
donorum. Per.
Prmfatio. — Vere dignum et juslum est, sequum
el salutare, nos libi semper et ubique gratias agere, 180 HEBDOMADA XVIIIP0STPENTECOSTEN.
Domine sancle, Pater omnipolens, seterne Deus, per Absolve, qusesumus, Domine, luorum delicta po-
Christum Dominum noslrum : qui selernitate sacer- pulorum, et a peccalortim noslrorum nexibus, quae
dotii sui omnes tibi servientes sanclificalsacerdotes, pro nostra fragilitate contraximus, tua benignitate
quoniam moriali carne circumdati, ila quotidianis liberemur. Per.
peccalorum remissionibus indigemus, ut non solum Super oblala. — Pro nostrse servilulis augmenlo
pro popnlo, sed etiam pro nobis ejusdem le Ponlifi- sacrificium libilaudis offerentes, qusesumus, Domine,
cis sanguis exoret. Per quem. (655) ut quod immeritis conlulisti, propitius exsequa-
179 a Benedklio. —Concedat vobis omnipoiens ris. Per Dominum.
Deusmunus susebenedictionis,quivestrseestconscius Prmfalio. — Vere dignum et justum est, oequum
infirmitatis. Amen. Et,(629) qui vobis tribuit suppli- et salulare, nos tibi semper et ubique gratias agere,
candi affectum.tribuat consolaiionis auxilium. Amen. Domine sancle, Pater omnipotens, seterneDeus: quia,
Ut ab eo et prsesentis et fulurse viise subsidium ca- cum laude nostra non egeas, grata libi tamen cst
piatis, cujus vos bonilale creatos esse credilis. Amen. tuorum devolio famulorum ; nec te augent nostra
Quod ipse prsestare. n prseconia, sed nobis proliciunt ad salulem. Quoniain
Ad Complendum.— Prsesta nobis, misericors Deus, sicut fontera vitaeprseterire causa moriendi est, sic
ut placalionem tuam promptis mentibus cxoremus, eodem jugiter redundare, effeclus esl sine fine vi-
et, per sacramenla quae sumpsimus peccatorum ve- vendi. Per Christum.
niam consequenles, a noxiis liberemur incursibus. Benedklio. — Omnipotens Deus ccelesli vos pro-
Per Dominura nosirum. tectione circumdet, et suse bencdiclionis dono locu-
Super populum.— Propiliare, Domine, populo luo, pletet. Amen. Concedatque vobis, ut qui in sola spe
ct ab omnibus illum absolve peccaiis, ut quod nostris graliac coslesiis innilimini, ccelesti etiam prolectione
oiTensionibuspromeremur, lua indulgentia repellatur. muniamini. Amen. Qualenus et in prsesenti sacculo
Per. mortalis vitse solalia capialis, et sempiternse gaudia
HEBDOMADA XVIIPOSTPENTEGOSTEN. comprehendere valeatis. Quod ipse prsestare.
Ecclesiam luam, Domine, miseratio continuala: Ad Complendum.—Salutaris Hostiseparlicipalione
inundei et muniat, et quia sine le non potest salva recreali, qusesumus, omnipotens Deus, ut ejus po-
a Exslal in Benediciionali, scilicel iit seric
benedictjonum de communi scu quotidianaruni.
 185 LIBER SACRAMENTORUM. 186
tenlia siugulari nos ipsos tibi holocaustum facias A Ad Complendum.— Purifica, Domine, quaesumus,
sempiternum. Per. menies noslras benignus, el renova cceleslibus sa-
Super populum. — Da, quaesumus, Domine, po- cramenlis, ut consequenter et corporum praesens
pulo tuo el mentem qua libi devotus existat, ct in- pariter et fulurum capiamus auxilium. Per.
tellectum quo jusla deposcat, etpropitiationem tuam, Super populum. —Respice propitius, Domine, a<J
qua piedesiderantibus profulura perlicias. Per. debitam libi populi servitulem, ut inter humanse fra-
nEBDOMADA XIXPOSTPENTECOSTEN. giliiatis incerta nullis adversitatibus opprimalur, qui
Omnipotenssempileme Deus, misericordiam tuam de lua protectione confidit. Per Dominum noslrum.
ostende supplicibus, ut qui de (654) meritorura qua- 182 HEBDOMADA XXIPOSTPENTECOSTEN.
litate dilfidimus, nonjudicium tuum, sed indulgen- Da, quaesumus, Domine, populo luo diabolica vi-
tiam sentiamus. Per Dominum. lare conlagia, et le solum Dominum puro corde se-
Super oblala.— Ilujus te, Domine , muneris obla- ctari. Per.
tione placemus, et perpeluae vilae parlicipes hujus Super obtata. — Majeslatem tuam, Domine, sup-
operaiione reddamur. Per. pliciier deprccamur, ut hsecsancta, quse (655) geri-
Prmfalio. —Vere dignum et justum esi, sequumet mus, et prseteritis nos delictis exuant et futuris.
salulare, nos libi semper et ubique gratias agere , BPer.
Domine sancte, Pater omnipotens, seierne Deus, per Prmfaiio.—Vere dignum el justum est, sequum et
Chrislum Dominum noslrum : qui vicit diaboluni salutare, nos libi semper et ubique gratias agere,
181 et mundum, hominemqueparadiso restiluit, et Domine sancie, Pater omnipolens, seterne Deus : et
vilaejanuas credeniibus paicfeeil. Perquem. suppliciter le exorare, ul sic nos bonis tuis instruas
a Benedictio.— Omnipotens Deus dexteroe susu sempiternis, ut temporalibus quoque consolari di-
pcrpeltio vos circumdet auxilio, et benedictionum gneris; sic prsesenlibus refovere, ut ad gaudia nos
suarum repleat dono. Amen. Ab omni vos pravilaie 'mansura perducas. Per Chrislum.
defendat, et donis ccelestibus exuberare concedat. Benedictio.— Omnipolens Deus c universa a vo-
Amen. Quo corpore mundaii ac mentc, lalem ei bis adversa cxcludat, et suoe super vos benediclionis
exhibeatis scrvitutem, per quam suam consequi va- dona propitiatus infundat. Amen. Cordaveslra effi-
leatis propitialionera. Amen. Quodipse. ciat sacris intenta doctrinis, quo possinl repleri be-
Ad Complendum.— Ccelestis mensse, qusesumus, neficiis sempiternis. Amen. Qualenus et exsequenda
Domine, sacrosancla libatiocorda nostra purget sem- intelligenles et intellecta exsequentes, et inter ad-
per et pascal. Per Dominum noslrum. versa mundi inveniamini (656) iudemnes, et bealo-
Super populum. — Adesto, Domine, populis tuis C rum spirituum efficiamini cohseredes. Amen. Quod
in tua proteclione fidentibus, el luacse dexierse sup- ipse prsestare dignetur.
pliciter inclinantes perpetua defensione conserva. Ad Complendum.— Sacrificium, quod tuse, Do-
Per. mine Deus, obtulimus pietati, nobis ad veniam
HEBDOMADA XXPOSTPENTECOSTEN. noslrorum proficiat peccatorum, et tux miserationis
Fac nos, Domine, quoesumus,libi prompta volun- semper tribuat solatium. Per Domiuumnostrum Je-
tale subjeclos, et ad supplicandum tibi nostras sem- sum Christura.
per excita volumaies. Per. Super populum. — Benediclionem tuam, Domine,
Super obtala. — Mundanos, Domiue, sacrificii proe- populus fidelis accipial; qua, corpore salvatus ac
sentis effeclu, et perfice miseratus in nobis ut ejus menle, et gratom libi semper exhibeat servitulem,
mereamur esse participes. Per. el propitialionis tuaebeneficia semper inveniat. Per
Prmfalio. — Vere dignum et justum esl, sequura Dominum noslrum.
et salulare, nos tibi semper el ubique gratias agere, BERDOMADA XXIIPOSTPENTECOSTEN.
Domine sancle, Pater omnipolens, seterne Deus : et Dirigat corda noslra, Domine, qusesumus,tuse mi-
tuam Majesiatem humiliter implorare, ut Jesus serationis operatio, quia libi sine te placere non
Chrislus Filius tuus Dominus noster sua nos gratia •**possumus. Per Dominum.
protegat et conservet; et, quia sine ipso nihil recte Super oblala. — Deus, qui nos per hujus (657) sa-
valemus efficere, ipsius munerc capiamus ut tibi crificii veneranda commercia unius summseque di-
semper placere possirous. Per quem Majestalera. vinitotis participcs efficis, prsesta, qusesumus, ul et
L Benedictio.— Purificet omnipolens Deus veslro- tuam cognoscamusveritatem, et eara dignis mentibus
rum cordium arcana, et benediclionis suse vobis Iri- ac moribus assequamur. Per Dominum noslrum.
buat incrementa. Ameu. Ab omnibus viloe prsesentis Prmfatio. — Vere diguum et justum est, aequum
periculis exuamini, et virlutum spiritaliura orna- et salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere,
mentis induamini. Amen. Quo illius adjutorio fulti Domine sancte, Pater omnipoiens, seterne Deus :
sic ei serviatis in terris, ul ei conjungi valeaiis in qui proplerea jure punis errantes, et cleraenier re-
ccelis.Amen. Quod ipse. foves 183 castigatos, ut nos a malis operibus abs-
a Est in Benediet. loco jam designato. c In Ed. deest universa, quod addidimus ex Ms.
b IlsecBenedictio praecedcnti subjicitur in Bene- ct cx Henediciionali.
diclionali.
187 SANCTIGREGORII MAGNI ISS
trahas, et ad bona facienda convcrtas, quia non vis A A.lis operatio, et a nostris perversitatibus clementer
invenire quod darones, sed esse pntiu.squodcorones. expediat.et ttiis faciat semper inhserere niandatis.
Qui cum pro nostris meriiis jugiter merearaur alfligi, Per.
tu tamen judicium ad correclionem lemperas, non Super populum. — Familiam luam , qua.sumus,
pcrpeiuam exerces ad pcenam. Juste enim corrigis, Domine, dexiera tua perpeluo circumdct auxilio, ut,
et clementer ignoscis, in ulroque verax, in uiroque ab omni pravilaie defcnsa, donis cceleslibusprosc-
misericors. Qui nos ea lege dispcnis , ut coercendo quatur. Per Dominum noslrum.
in xternum perire non sinas, et parcendo spatium HEkLOMADA XXIVPOSTIENTECOSTEN.
tribuas corrigendi. Qui ideo malis prsesentibus nos Largire, tiuaesumus, Domine, fidelibus tuis indul-
flagellas, ut ad bona futura perducas; ideo bonis gentiam placatus etpacem,ut pariler ab oiiinibiis
temporalibus consolaris, ut de sempiternis facias mundentur offcnsis, ct secura libi mente descrvianl.
certiores. Quo te et in prosperis et in adversis pia Per.
semper confessione laudemus. Per Chrisium Domi- Super oblala. — Cceleslem nobis prsebcant baec
iium nosirum. mysteria, quaesumus, Domine, medicinam , et viiia
a Benedictio. — Omnipotens Deus dics vestros in nostri cordis
expurgent. Per Dominum nostrum.
sua pace disponal, et suse vobis benedictionis dona B ] Prwfatio. — Vere dignum et justum est, aequum
concedat. Amen. Ab omnibus vos perturbatiouibus et salutare, nos libi semper el ubique gratias agere,
liberet, et mentes veslras suse pacis tranquillitate Domine sancte, Paier omnipotens, oeterne Deus :
consolidet. Amen. Quatenus spei, (idei et charitaiis Majestatem tua.m suppliciler deprecanies, ut, ex-
gemmis ornaii, et prsesentcm vitam iransigalis pulsis azymis velusialis, illius Agni cibo saliemur et
illscsi, et ad scternam pervenialis sccuri. Amen. poculo qui et nostram imaginem reparavit, et suara
Quod ipse prsesiare dignelur. nobis gratiam repromisit, Jesus Christus Filius
Ad Complendum.— Gratias libi referimus, Do- luus.
mine, sacro mu.nere vegetati, luam misericordiam Benedktio. — Omnipolens Dominus adaperiai cor
deprccanies, ut dignos nos ejus participatione per- vestrum in lege sua, ct huiniliet animas veslras ad
ficias. Per Doroiuum. capienda mandata ccelestia. Amen. Quidquid vobis
Super populum.•-- Familiai tuse, quscsumus, Do- pro salule animarum vestrarum os morialiiaiis no-
mine, eslo prolecior, et misericordiam luain con- strac enarral, acceplum vobis pietas divina cfficiat.
cede poscenli, qua libi semper fiat obediens, et lua Ameu. Ut, divinis sermonibus animati cum eis qui
dona percipiat. Per, pro vobis invigilant, ad oeternambeatitudinem me-
HEBDOMADA XXIIIPOSTPENTECOSTEN. 'G reamini pervenire illaesi. Amcn. Quod ipse praesiare
Oninjpolens et misericors Deus, universa nobis diccielur.
adversantia propitialus exclude, ut, menie et cor- Ad Complendum.— Sacrificiumsaluiis nostroelibi
pore pariter expediti, quse tua sunt Iiberis mcntibus offerentes, qua;sumus, Domine Deus noster, ut con-
exsequamur. Per Dominum noslrum. cedas nobis purificatis mentibus semper tuae pietalis
Super oblala. — Da, quaesumus,oiiiiiipolens Deus, celebrare mysierium. Per Dominum nostrum.
sic nos sacris muneribus luam veniam promcreri, Super populum. — Da salutem, Domine, quaesu-
ut nostros corrigamus excessus; sic faientbus re- mus, populo tuo nieniis et corporis, et perpeluis
laxare deliclum, ut coerceamus in suis praviiatibus cnnsolationibustuorum reple corda fidelium, ui, tua
obstinalos, Per Dominum. proteciione relevali, et pia libi devotione compla-
Prmfatio. — Vere dignum et justum est, sequum ceanl, et tua senipcr beneficia consequantur. Per
et salutare, nos libi semper et ubique gralias agere, Dominum noslrum.
Domine sancte, Pater omnipolens, a'lerne Deus : et 185 ^ HEBDOMADA XXVPOSTPENTFCOSTEN.
clcmenliam luam suppliciter exorare, ut Filius luus; Deus, qui nos regendo conservas, parcendojusti-
Jesus Christus Dominusnosier, qui se usque in finem ficas, et a temporali trihulatione nos eripe, et gaudia
sseculi suis promisit fidelibus adfuiurum, (658) et D nobis oeierna Jargire. Per Dominumnostrum.
praesentisecorporalis mysieriis non deserat quos re- Super oblata. — Suscipe, Domine, propiliatus Iio-
demit, el Majestatis suae beneliciis non reinqual. slias, quibus et te placari voluisli, et nubis salulem
Pcr quem Majestatem. polenti pielate restitui. Per.
Benedktio. •— Benedictionis Dmnini gratia vosi Prwfatio. — Vere dignum et justum est, aquum
semper protegai, et ab omni malo difendat. Amen. et salulare, nos tibi semper et ubique gratias age-
Mundetvos 184 ab omni crimine peccatorum, et re, Domine sancle, Paler onuripotens, aeierne Deus,
sibimel placere faciat iu aeternum. Amen. Ubique. per Chrislum Dominum noslrum : per quem sanclum
vobis Dominns placalus occurral, etsua: benediciio- et benedicium nomen Majeslalis tuae ubiquc vene-
nis opem dignanler atlribuat. Amen. Quod ipses ralur, adoralur, praedicatur et colilttr, qui est origo
pracstare dignelur. saltttis, via virlulis, et luae propitialio pielatis. Per
Ad Complendum.— Tua nos, Domine, medicina- queni.
a In Benedictionaliest uliinia. Penlecosl.; in Gemet. xxv ;JOS( octavas Penlecost.; in
b InCalensiassignanturiantumDominieaexxiv post! priori Tlieod. xxv posl Pentecesl., in altero xxvi.
189 LIBER SACRAMENTORUM. 190
(659) Req. Ben. A sacramenli quod sumpsimus medicatione curetur.
Ad Compkndum.— Immortalilatis alimoniam coii- Per.
secuti, quaesumus,Domine, ut quod ore percepimus, Super populum.— Excita, Domine, luorum corda
mente sectemur. Per Dominumnostrum. fidelium, ul, sacris inienta doclrinis, el intelliganl
Super populum. — Familiam luam , qusesumus, quod sequantur, et sequendo fideliter appreliendant.
Doniine,continua pietatecustodi, ut acunctisadver- Per Dominum noslrum.
silalibus le protegente sil libera, et in bonis actibus (640) a HEBDOMADA V ANTENATALEH DOMINI.
Luonomini sit devota. Per Dotninum. (641) Excita, Domine, potenliam luam, et veni, et
HEBDOMADA XXVIPOSTPENTECOSTEN. quod Ecclesiset'ase promisisti, usque in finem SK-
Deus, refugium nostrum et virtus, adeslo piis culi clementer operare. Qui viviset regnas cum Deo
Ecclesiseluse precibus auctor ipse pietatis, et proesta Patre in unitateSpirilus sancti Deus. Pcr omnia.
ut quod fideliter petimus efficaciter consequamur. Super oblata. — Sacrificium tibi, Domine, cele-
Per. brandum placalusinlende, quod et nos a vitiis noslrac
Super oblata. — Da, misericors Deus, ut haecsa- cpnditioniseraundet, et tuo nominireddat accepios.
lularis ublaiio et a propriis nos reaiibus indesi- Per.
nenter expediat, et ab omnibus tueatur adversis. B '. Prmfatio. —•Vere dignum et josium esl, aequum
Per Dominumnostruro. el salulare, nos tibi semper ct ubique gratias agere,
Prwfatio.—\ero: dignum et juslum est, sequumet Domine sancte, Paler omnipolens, seterne Deus,
salutare.nos tibisemper elubiquegratiasagere, Do- 187 Per Christum Dominumnoslrum : cujus (642)
mine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus : et tibi primi adventus mystcritim ita nos facias dignis lau-
debitas laudes pio honore deferre, et mirabilium dibus etofficiis celebrare, prsesentemque vitam in-
tuorum inenarrabilia prseconiadevotsementisvenera- culpabilem ducere, ut secundum valcamus interriti
lione celebrare. Teque ineffabilem, atque invisibilem exspectare. Per quem Majeslatem.
Deum laudare, benedicere, adorare. Per Christum Benedictio.— Concedat vobis Dominus prsemium
Dominumnostrum. sincerse charitatis, ut cum omnibus semper in pace
Req.Ben. vivatis. Amen. Iniraicorum omnium insidias supere-
Ad Complendum.— Ceelesti lumine, qusesumus, tis, et prsesentem vitam sincerissime peragatis.
Domine, semper et ubique nos prseveni, ut myste- Amen. Sitis eliam a reatu conscienliaeliberi, ut ni-
rium, cujus nos 186 parlicipes esse voluisli, et hil melualis in die judicii postfuluri. Quod ipse.
puro cernamus intuilu, et digno percipiamus af- Ad Complendum.— Animse nostrse , quoesumus,
'G
fectu. Per. omnipotens Deus, lioc potianlur desiderio, ut a luo
Super populum. — Protector in le speraniium , Spiritu inllammentur, ut, sicut lampades, divino
Deus, salva populum tuum, ut a peccalis liber, et ab munere saiiati, ante conspectum venienlis Christi
boste securus, in tua semper gratia perseveret. Per Filii tui velut clara lumina lulgeanius, Pereumdem.
Dominuranostrura JesuirtClirisium. Super populum. — Preces populi tui, qusesumus,
UEBDOMADA XXVIlPOSTPENTECOSTEN. Donrine, clementer exaudi, ut qui de adveniu Unige-
Excita, Domine, qusesumus, luoruin fidelium vo- niti Filii tui secundum carnem Iseiantur; in secundo,
lunlales, ut divini operis fructum propensius exse- cum veneril in Majestate sua, prsemiumseternaevitso
quenles, pietaiis tuse remediamajora percipiant. Per percipiant. Per.
Dominuni. HEBDOMADA IV ANTENATALEM DOMINI.
Superoblala.— Propilius esto, Domine, suppli- Excita, qusesumus, Domine, potcnliam tuam et
cationibus nostris, et, populi tui oblationibus preci- veni, ut ab imminentibus peccatorum nosirorum
busque susceplis, omnium nosirum ad le corda con- periculis te raereamur protegente eripi, te liberaute
verte, ut, a lerrenis cupiditalibus liberi, ad ccelestia salvari. Qui viviset regnas.
desideria transeamus. Per. Super oblata. — lntende, qusesunius, Domine, sa-
Prmfatio.— Vere dignum el justura est, sequum P crificium singulare, ut, hiijus participalione mysterii,
et saluiare, nos tibi semper et ubique gratias agere, quaesperanda credimus exspeclata sumamus.Per Do-
Domine sancte, Paler omnipotens, oelerne Deus: minum.
cujus esl operis quod condili sumus, muneris quod Prwfatio. — Vere dignum et juslum est, sequum
vivimus, pietaiis quod lua erga nos dona cognosci- etsalutare, nos tibi semper et, ubique gratias age-
mus. Quamvis enim natura nostra peccati vitiata sit re, Dominesancte, Pater omnipotens, selerne Deus,
vulnere, a terrenis tamen ad coelestia provehitur luo (645) cui proprium est et singulare quod bonus es,
inenarrabilimunere. Per Christum. el nulla unquam a te es commutaiione diversus,
Req. Ben. Propiliare, quaesumus, supplicationibus nostris, et
Ad Complendum.— Concede nobis, Domine.quse- Ecclesisetuaemisericordiam luam quam deprecatur
sumus, ut quidquid in nosira mente vitiosum est, ostende , manilestans plebi tuae, Unigeniii tui et
a In Kalendario, Rom. quaiuor lantum hebdo- in Ms. Calensi, nec plure:i invenio in Gemel. ac
madse assignantur ante Natale Domini, et totidem Theod.
191 SANCTIGREGORIIMAGNi 192
incarnationis mysterium, et advenlus admirabile, d Ad Complendum.— Repleli cibo spirilalis alimo-
sacrameutum; ut in universilate nationum (644) nise, supplices te, Domine, deprecamur, ut hujus
consiet esse perfectum , (645) quod vatum ora- participatione mysterii doeeas nos terrena despi-
culis fuit ante promissum, (646) percipianlque di- cere, et amare ccelestia. Per Dominumnostrum.
gniiatem adoptionis quos exornal confessioveritatis. Super populum.— Da, qusesumus, omnipotens
Per quem. Deus, cunctae familisetuoehanc voluntatem, Chrislo
Benedktio. — Omnipotens Deus , cujtis Unigeniii Filio luo Domino nostro venienti, in operibus justis
adventum, et praeterilum credilis, et fulurum ex- aptos occurrere, ut ejus dexterae sociati, regnum
spectatis, ejusdem adventus vos illuslratione sancii- mereaniur possidere cceleste.Per eumdem Dominum
ficei, et sua benedictione locupletet. Amen. In prse- nostrum.
seniis vitse siadio vos ab omni adversitate defendat, 189 HEBDOMADA II ANTENATALEM DOMINI.
et se vobis in judicio placabilem ostendat. Amen. Aurem luam, quacsumus,Domine, precibus nostris
Quo, a cunetis contagiis peccatorum liberaii, illius accommoda.et mentis noslrae lenebrasgralia tuaevi-
tremendi examinis diem exspecletis interriii. Amen. sitalionis illustra. Per Dominumnoslrum.
Quod ipse. Super obtata.— Devolionisnosirx libi, quaesumus,
188 Ad Complendum.— Suscipiamus, Domine , B Domine, Hosiia jugiter immoletur, quse el sacri per-
misericordiam tuam in medio lempli lui, et repara- agat instituta mysterii, et salutare luum nobis mira-
lionis nostrse veniura solemnia congruis bonoribus biliter operelur. Per eumdem Dominum nostrum.
prsecedamus. Per. Prmfatw. •—Vere dignum el justum est, aequttm
Super populum. — Da, quaesumus, Domine , po- et saluiare, nos tibi seniper et ubique graiias agere,
pulo tuo Spiritum verilatis et pacis, ut el le per Domiue sancte, Paler oronipoiens, aelerne Deus, per
adventum Unigeniti tui lola mente cognoscat, et Christum Dominum nostrum : cnjus incarnationesa-
quoetihi sunt placita, loto corde sectetur. Per eum- lus facta est mundi, el passione redemptio procurata
dem Dominumnostrum. est hominis procreati. Ipse nos, quaesumus,ad oeier-
HEBDOMADA 111ANTENATALEM DOMlNl. num perducat praemium,qui rederait de tenebris in-
Excita, Domine, corda nostra ad prseparandas fernorum, juslificetque in adventu secundo, qui nos
Unigeniti tui vias, ut per ejus advenlum purificaiis redemit in primo; qualenus illius nos a malis omni-
tibi mentibus servire mereamur. Qui tecum vivit et bus defendat sublimitas, cnjus nos ad vilam erexit
regnal Deus. humilitas. Per quem Majeslatemluam.
Super oblala,— Placare, Doraine, qusesumus, hu- Benedktio. — Omnipolens Deusvos placato vultu
militatis noslrse precibus el hostiis, et ubi nulla sup- C respiciat, el in vos donum suae benedictionis infun-
petunt suffragia merilorum, tuse nobis indulgenlise dat. Amen. Et qui hos dies incarnalione Unigeniti
succurre prsesidiis. Per. sui fecit solemnes, a cunctis praesentis el fulursevitse
Prm(atio. — Vere dignum et justum est sequuraet adversitatibus reddat indemnes. Amen. Ut qui de ad-
salulare, nos libi semper et ubique gratias agere, ventu Redemptoris noslri secundum carneni devota
Domine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus: qui menle lsetamini, in secundo, cum in majestate vene-
(647) tuo inenarrabili munere prsestitisti ut naiura rit, prsemiisseternsevitsedilemini. Amen. Quodipse
bumana ad similitudinem tui condita, dissimilis per proestaredigneiur.
peccatum et raortem effecla, nequaquam in seicrna Ad Complendum.— Imploramus.Domine, clemen-
damnatione periret; sed unde peccalum mortcm liam tuam , ut haec divina subsidia a vitiis expiatos
contraxerat, indevitam lua pietasimmensarepararet, ad fesla ventura nos praeparent. Per.
et (648) antiqusc virginis facinus nova et inlenie- MF.NSISx a FEBIAIV.
rala virgo Maria piarel. Quaeab angelo salulata, a Praesla, qusesutnus, omnipoiens Deus, ut redem-
Spiritu sanclo obunibrata, illum gignere meruit, ptionis nostrseventura solemnitas,el prseseniis nobis
qui cuncta nasci suo nulu concessit : quse miraba- viiaesubsidia conferal, et sclernaebeatitudinis prscmia
tur et corporis integritatem, et conceptus fecun- D largiatur. Per Dominum.
ditatem, gaudebaique suum paritura parentem , Je- Alia. — Feslina, qusesumus, Domine, ne lardave-
sum Chrisluin Dominumnostrum. Per quem. ris, el auxilium nobis supernae virtutis impende, ut
Benedktio. — (649) Deus, cujus adventus incar- adventus lui consolationibus subleventur qui in tua
naiionis praeterilus creditur , et judicii vcnturus pietate confidunt. Qui vivis et regnas.
exspectalur, vos, antequam veniat, expiel ab omni Super oblala. — Grata libi sinl, Dotnine, munera
contagione delicti. Amen. Prius in vobis diluat ouine quibus mysteria celebrantur noslraelibertalis et vilac.
quod illa fulura examinatione puniturus est, ut cum Per Dominumnoslrum Jesum Chrislum
jusius advenerit judex, non in vobis inveniat quod 190 Prmfatio Yeredigniimetjustumesl.aequum
condemuet. Amen. Quo veniente nou incurratis sup- et salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere,
plicium oeternuui, sed remuneremini donariis sein- Domine sancte, Paler omnipoiens, seterne Deus, per
pilernis. Aineii. Quod ipse praestaredigneiur. Christura Dominuui noslrum : qui ab anliquis pa-
* ln Kalend. Roin. sialio ad sanctam Mariam. dein esl statio in Calensi.
Evangclium Missus est, ut cliam hodie legitur. Ea-
 103 LIBER SACRAMENTORUM. 194
tribus exspectatus, ab angelo nuntiatus, a Yirgine A famulostuos non exurat flamma vitiorum. Pcr Domi-
conceptus, in finc sseculorumhominibus esl proesen- num nostrum.
tatus. Qui, appropinquarileNalivitatis suoe festo, ita, Super oblata.— Ecclesioe luse, Domine, munera
qusesumus,sil nobis placalus, qtialiter tecum, etcum sanctifica, et concedeut per hsecveneranda mysteria
Spiritu sancio ad nos veniat nobiscum perpetim per- pane ccelestirefici mereamur. Per Dominumnostrum.
mansurus. Per quem. Prwfalio. — Vere dignum et justum est, sequumet
1 . Ad Complendum.— Conservent nos, quaesumus, salutare, nos libi semper et ubique gralias
agere, Do-
Domine, munera lua, et per advenlum Unigeniti lui mine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus: qui
tribuant nobis vitam seternam. Qui tecum. non solum peccata dimittis, sed ipsos etiam justificas
Super populum.— Gratise luse, qusesumus, Do- peccatores, et reis non tantum peccata relaxas, sed
mine, supplicibus luis tribue largitatem, ut mandata dona largiris et prsemia : cujus nos pietatem sup-
tua, teopitulante, sectantes, consolalionemprsesentis plices exoramus, ut qui jejuniis et volis solemnibus
vitsepercipiant et futurse. Per Dominura. nativitatem Unigeniti tui prsevenimus, illius dono
a FEBIAVI. et prsesentis vitae perturbationibus careamus, et
Exciia, qusesumus, Domine, polentiam tuam et seterna munera capiamus. Per quem Majestatem
vcni, ut hi qui in tua pietate confidunt, ab omni ci- B '. tuam.
lius adversitate liberentur. Qui vivis et regnas. Ad Complendum.— Qusesumus, Domine Deus
Super oblata. — Prsesia , Domine, quaesumus, ut nosler, ut sacrosancta mysteria, quae pro reparalio-
dicato muneri congruenlem noslroedevoiionis offera- nis nostrse munimine conlulisti, et prsesens nobis re-
mus effectum. Per. medium esse facias et futurum. Per.
Prwfalio. — Vere dignum el justum est, sequumet (651) DOMINICA I ANTBNATALEM DOMINI.
salutare, nos libi semper et ubique gralias agere, Do- Excita, Domine, potentiam tuam et veni, et magna
mine sancte, Paler oranipotens, seterne Deus: qui nobis virtute succurre, ut per auxilium gralise luse,
sanclificalor et inslitutor es absiinenlise, cnjus nullus quod nostra peccata prsepediunt, indulgentia tuse
finis, nullusque est numerus, effunde, quscsumus, propitiationis acceleres. Qui vivis et regnas, cum Deo
super nos, in diebus jejuniorum noslrorum, Spiritum Patre in unitate Spiriius sancii, Deus. Per omnia.
gratisesalutaris, et ab omnibusnos perturbalionibus Super obiala. — Hsectibi, Domine, oblata benignus
saeculihujus tua defensioneconserva, ut qui Unige- sanciificanda assume libamina, ut eorum perceptione
niii tui celebramus advenlum, continuum ejus sen- expiemur a crimine, et adventus Filii tui gloriam me-
lianius auxilium. Per quem Majestalem luam. reamur interriti prsestolari. Per eumdem Dominum
Ad Complendum.— Prosint nobis, Domine, sumpta C ( nostrum.
mysteria; pariterque nos et a peccatis exuant, el Prmfatio. — Y'eredignum et jusfum est, sequumeij
praesidiisluse propitiationis attollant. Per Dominura salutare, 192 D0Stibi semper etubiquegraliasagere,
nosirum. Dominesancte, Pater omnipotens, seterne Deus, per
b SABBATO IN XIILECT.MENSIS X. Christum Dominuranostrum : quem Joannes prse-
Deus, qui conspicis quia ex nosira pravitate aflli- cessit nasceudo, et in deseriis eremi prscdicandoet
gimur, concede propitius ut ex tua visilatione conso- in fluentis Jordanis baptizando, et ad inferna descen-
lemur. Per. dendo : cujus venerandaenativilatis proxime ventura
Atia. — Concede, qusesumus,omnipotensDeus, ut solemniias iia nos, quaesumus, tibi placitos reddat,
quia sub peccati jugo ex vetusia servilute deprimi- ul cum fruclu bonorum operum ad regna ccelestia
mur, exspectata Unigenili Filii tui nova nutivitate introducat, ut parando in cordibus nostris viam Do-
liberemur. Qui tccum vivit et regnat Deus. mino, fructusque dignos poenitentisefaciendo, per
191 -4/ia.—Indignosnos, qusesumus,Domine,fa- praedicationemJoannis obtemperemus monilisnoslri
mulos tuos, quos actionis pro[irise culpa contristat, Salvaloris. Sicque perveniamusper filium sterilis ad
Unigenili Filii tui adventti lsetifica.Qni tecum. Filium Virginis, per Joannem hominem magnum ad
Alia. — Pracsta, quaesumus, omnipotens Deus, ut D l eumdem Dominumnostrum hominern Deum, qui sic-
Filii tui ventura solemnitas, el praeseniisnobis vitse ut venit ad nos redimendum occultus, ita juslilicet
remedia conferat, et prsemia seterna concedat. Per cum ad judicandum venerit manifestus.Per queni.
cumdem. Benedklio. — Deus, qui vos et prioris advenlus
Alia.—Preces populi tui, quaesumus,Domine, cle- gratia reparavit, et in secundo daturum se vobis
menler exaudi, ut quijuste pro peccatis nostris affli- regnum cura sanctis angelis repromisit, adventus
gimur, pielalis luee visilaiione consolemur. Per Do- sui vos illustiatione sanctificet.Amen. Vinculavestra
minum. dissolvat, anlequain veniat, ut, liberati a vinculis
(650) Aliaad Missam.— Deus, qui tribus pueris peccatorum, inlerriti tremendum ejus exspectetis
miligasli flammasignium, concede propilius tit nos adventum. Amen. Et quem venissein terris pro ve-
« Ex eodera Kalendarioet Cod. Cal, statio lit ad trum. Praescribitnr legendumEvang. Anno15 imperii
Apostolos.Hujus feriseEvangel.assignaiur Exsurgens Tiberii. Hom. 20 sancli Gregorii in hanc Evangelii
Maria abiil in rnont. leclionemdicitur habita in basilica sancti Joan. Bapl.
h In Kalend. Rom. statio indicitur ad sanctum Pe- In Cal. post hoc Sabb. legilur: Domin.vucat.
IflS SANCTI GRRGORll MAGNI «on
stra salule creditis, venturumque ad judicium susti- j\^sumFilii tui Domini nnstri nulla impediant oper<*
nelis, ejus advenius gloriam impavidi merearaini con- aclus terreni, sed coeleslis Sapienlise crudilio facial
lueri. Amen. Quod ipse prsesiare dignetur. iios ejus esse consortes. Qui tecum.
Ad Complendum.— Triblie nobis, Domine, coele- Alia. —Prsesta, qusesumus, omnipotens Deus, ut
slis mensse virtute satiatis, el desiderare quse recta quia pro peccatis nostris mercmur affligi, peradven-
sunt, et desiderata percipere. Per. tum Filii tui a cunctis adversitalibus liberemur.Per.
Super populum. — Adjuva, Domine, fragilitalem Alia. — Deus, qui noslra nos conspicis semper
plebis tuae, ut ad votivum magnae festivitalis effe- infirmitale deslilui, advenlus Filii tui nos visilatione
ctum, etcorporalitergubernatarecurrat, etad perpe- custodi. Qui lecum vivit el regnat.
luam graliam devota merile perveniat. Per. Alia. — Adesto, quoesumus, omnipotens Deus, at-
(652) a Oraliones de advenlu Domini quolidianis que in cunciis aclionibus noslris, el aspirando nos
diebus. prseveni, et adjuv<ndo custodi. Qui vivis.
Concede, qUSesumus,omnipotens Deus, ut magnae Aiia. — Praeveniat nos , qusesttmus, omnipo-
festivitatis ventura solemnia prospero celebreinns lens Detis, tua giatia sempcr, et subsequatur, ut per
effectu; paritcrque reddamur et inlenti ccelestibus advenlum Unigeniti tui, quem summo cordis riesj-
disciplinis, et de nostris lemporibus laetiores. Per. B derio 194 suslinemus, et prscsentis vitoe stibsidia
Alia. — Conscicntias nostras, quaesumus,Domine, ei futurae otiain consequamur. Qui tccum vivii et
visitando purifica, ut veniens Jesus Cliristus Filitis regnat Deus.
luus Dominus nosler, paratam sibi in nobis invenial Atia. — Detis, qui conspicis quia in (ua pietale
mansionem. Qui lecura. confidimus, concede propitius ut per adveniura Uni-
Alia. — Prope esto, Domine, omnibos exspeclan- geniti tui de coelcsti semper proieelkme gaudeamus.
tibus le in veriiate, ut in adventu Filii lui Domini Qni lecum vivit et regnal Deus.
nostri placilis tibi actibus prsesentemur. Per eumdem Alia. — Subvcniat nobis, Domine, misericordia
DominiimnosirUm. tua, ut ab imminentilms p :ccalorum noslrorum pe-
Alia. — Conccde, quaesumus, omnipotens Deus, rieulis, te mereamur venienle salvari. Qui vivis et
hanc gratiam plebi tuae, adventum Unigeniti lui cum regnas.
193 sulnma vigilantia exspeclare, ut, sicut ipse Atia. — Exciia, Doniine, polentiam tnam,et veni,
auctornostrsesaluiis docuit, velutfulgenies iampadas, ut lna propitiaiione s:ilvemur. Qui vivis.
in ejus occursum uostras auiinas prseparemus. Per. Alia. — Festina, ne tardaveris, Domine Deus no-
Atia. — Menles nostras, qusesumus, Domine, lu- sier, et a diabolico furore nos potenter libera. Qui
mine tusevisilationis illustra, ut esse, te largiente, G ( vivis.
hiereamur et intcr prospera humiles, et inter advcrsa Alia. — Exsultemus, quaesumus, Domine Dens
sccuri. Per Doininum. nosler, omnes recti corde in unitate fidei congrcgati,
Alia. —Prsesta.quaesumus, omnipotens Deus, ut ut vcniente Salvatore nostro Filio tuo, immaculati
Filii tui ventura solemnitas, et praesenlis vitaenobis occurramus illi iu ejus sanctortim comilatu. Qui
remedia conferal, et prsemia oeterna concedat. Qui lecum.
tecum vivit et regnat Deus. Alia. — Fac nos, qusesumus, Domine, mala no-
AHa. — Concede, quaesumus, omnipotens Deus, sira loto corde respuere, ut veniente Filio tuo Do-
ut quia sub peccati jugo ex vetusla servitute depri- mino nostro, bona ejus capere valeamus. Qui tecum
niiinur, exspectata Unigeniti Filii tui nova nalivitale vlvii.
liberemur. Qui tecuni. Alia. — Prsecinge, quaesumus, Domine Deus no-
Alia. — Quaesutniis,oihnipotens Deus, preces no- ster, lumbos mentis nostrse divirra lua virtute po-
stras respice, ot tuae super nos viscera pielaiis im- tenter, ut, venienle Dominonoslro Jesu Christo Filio
pende, ut qui ex noslra culpa affligimur, Salvatore tuo, digni inveniamur selernseviiae convivio, et voia
nostro adveniente, respiremus. Qui tecum vivit. ccelesiium digniiatura ab ipso percipere mereamur.
Alia. — Voci nostrae, quscsumus, Domine, anres; D Qui tecum vivit et regnat.
tuse pietatis accommoda, el cordis nostri lenebras Alia. — Fac nos, quaesumus,DomineDeus noster,
lumine tuse visitaiionis illustra. Qui vivis. pervigiles atque sollicitos adventum exspectare Chri-
Alia. — Porrige nobis, Domine, dexteram tuae ve- sti Filii tui Domini noslri, ut dum venerit pulsans,
ncrationis, et veni, et peccala nostra propitiatus ab- non dormientes peccatis, sed vigilanles,et in suis in-
solve. Qui vivis et regnas. veniat laudibus exsultanles. Qui tecum vivit et re-
Alia. — Porrige nobis, Domine, dexteram tuoo > gnal Deus
h Incipiunl (6a3) Orationes pro peccalis.
venerationis, eiveni, ct peccata nostra propiiiatus5
absolve. Qui vivis et regnas. Succurre, qiiKSumus,Doraine, populo supplicanti,
Alia. — Festinanies, omnipotens Deus, in occur- et opem luam tribue benignus infirmis, ut sincera
a In Edit. Vatic. et Gtissanvil., Oraiio. Ediiis plerumque assentiatur, non pauca tamen stiiit
h In Edit. Pamel. sunt eliam Oraliones multse 3 in quibus varia1,sunt diversaeque lectioucs. Sic iu
pro peccalis, sed a noslris prorsus discrepantes,, Oral. 6, pag. 575, ubi legilur : liberis libi mcntibus
pauc'i6exccptis. Etsi vero Codex Reg. S. Pamel, serviamus, legendum ex Cod. ms, de Uiissemperbe-
197 LIBER SACRAMENTORUM. 198
libi menie devoti, et prsesenlis vitse remediis gau- j<\ mus, tuaeconsolationis gratiam sentiamus. Per Do-
deant, et futurse.Per Dominum. minum nostrum.
Alia. — Deus, qui jusle irasceris, et clemenler Alia. — Ne despicias, omnipotens Deus, populum
igooscis, afflicti populi lacrymas respice; et iram luum in alflictione clamantem, sed propter gloriam
tuae indignationis, quam jusle meremur, propitiatus nominis tui tribulatis succurre placalus. Per.
avcrle. Per Dominum. — Alia. Exaudi, Domine, gemitum populi tui; nec
195 A/ifl. — Qusesumus,omnipotensDeus,ut qui plus apud te valeat offensio delinqueniium, quam
nosiris faiigamur offensis,et merito nostrseiniquitaiis misericordia tua indulta flelibus supplicantiura. Per
afflig'nnur,pietatis tuae gratiamconsequi mereamur. Dominumnostrum.
Per. Alia. — Omnipotens Deus, misericordiamtuam no-
— Alia. Deus, cui proprium est misereri semper, bis placatus impende, ut qui te contemnendo culpam
et parcere, suscipe deprecationem nostram, etquos incurrimus, confilendoveniam consequamur. Per.
deliciorum catena constringit, miseratio tuse pielatis Alia. — Moveat pielatem tuam, quaesumus, Do
absolvat. Per Dominum nostrum. mine, subjectse libi plebis affectus; et misericordiam
Alia. — Da nobis, quaesumus,Doroine, de tribu- tuam supplicalio fidelis obtineat, Per.
lalionelsetiiiam,ut,qui diu pro nostrispeccatisaffligi- B Alia. — Averle, quaesumus, Domine, iram tuam
mur, intercedente beato ///. marlyre tuo, in tua propitiatus a nobis, el facinora nostra, quibus indi-
misericordiarcspiremus. Per Dominum nostrum Je- gnationem tuam provocamus , expelle. Per Domi-
sum Cliristum. num.
Alia. — Clamantium ad te, quaesumus, Domine, Alia. — Memor esto, qusesumus, Domine, fragi-
preces dignanter exaudi, ut sicut Niuivitis in affli- lilalis humanse, et qui juste verberas peccatores,
ciione posilis pepercisli, ita et nobis in praesenti parce propiiiatus afflictis. Per.
tribulatione succurras. Per. Alia. — Aures tuse pietatis, qusesunius, Dotnine,
Alia. — Tribulalionem noslram, quacsumus,Dorai- precibus nostris inclina, ut qui peccatorum nostro-
ne, propiiiusrespice,et iram tuae indignalionis,quam rum flagellispercutimur, miserationis tuse gratia li-
juste merenmr, propiliatus averte. Per Dominum. beremur. Per.
Alia. — Deus, qui peccanlium animas non vis pe- (654) a Incipiunl Orationes quotidianw.
rire, sed culpas, contine, quam meremur, iram, et Vox clamantis Ecclesisead aures, Domine, qusesu-
quam precamur super nos elfunde clementiam, ut de mus, luae pielatis ascendat, ut, percepla venia pec-
mcerore gaudium luaemisericordiseconsequi merea- catorum, te fiat operante devota, te protegente se-
mur. Per. 'C cura. Per Dominum nostrum.
Alia. — Quaesumus,omnipoiens Deus, afflicti po- Alia. — Propitiare, Domine,supplicationibus tio-
puli lacrymas respice, et iram tuae indignationis slris, et exorabilis tuis esto suppliclbus, ut concessa
averte, ut qui reatum nostrao infirmiiatis agnosci- venia, quam precamur, perpetuo misericordise tuoe
mus, tua consolatione liberemur. Per. munere gloriemur. Per Doniinum noslrum.
Alia. — Deus, qui culpa offenderis , pcenitentia Alia. — Nostris, Domine, qusesumus, propitiare
placaris, preces populi supplicantis propitius respice, temporibus, ut luo munere dirigaturj et Romana se-
et flagella tuae iracundise, quae pro peccatis nostris curitas, et devotio Christiana. Per Dominum no-
meremur, averle. Per Dominum. slrum.
Aiia. — Parce, Domine, parce populo tuo, ut di- Alia. — Dies nostros, qusesumus,Domine, placatus
gnis flagellationibuscastigatus, in tua miseraiione intende; pariterque nos et a peccatis absolve propi-
respirei. Per Doininumnostrtim Jesum Christum. tius, et a cunctis eripe benignus adversis. Pert
Alia. — Deus, refugium pauperum, spes humi- \QJAtia.—Quaesumus, omnipolens Deus, ne nOs
liuia, salusque miserorum, supplicaliones populi tui tua misericordia derelinquat, quse et errores noslros
clementer exaudi, ut quos justilia verberum fecit sempcr amoveat, et noxia cuncta depeilal. Per.
affiictos, abundantia remediorum faciat consolatos. D Alia. — Prsesta, quaesumus, omnipolens Deus, ul
Per. inter innumeres viise prseseutis errores tuo sem
Atia.— Praesta, qusesumus, omnipotens Deus, ut per moderamine dirigamur. Per Dominum nostrum
qui 196 offensamnostrara per flagella cognosci- Alia. — Perpetua, quoesumus, Domine, Dace cu-

neficiisgloriemur Orat. 8, eadem pag. ubi Ed. habet
diurnis calamit., mellus legitur in Ms. diuturnis cal.
Pag. i~4, 1.18, ut de merilo gaudium tuw misericor-
dim, etc, ubi ex Cod. iaudalo resiiiuendum ul de
mmroregaudiuni, elc. Haec pauca observavimus, ut
palam fieret in Edit. Pamel. ex Codice Reg. S. cu-
jus penes nos variantes lecliones habemus, mulla
posse corrigi. In Ms. Cal. 'hoc quoque loco exhiben-
tur OraLionespro peccatis,matulinales, quotidianm,
etc, necnon in aliis Mss. noslris.,
aIn Ed. Pamel., oralionesauolidianisdiebus. At in
Cod. Reg. S, lilulus est idem ac in Ed. Menard., fi-
cei in caeteris fere cum Ed. Pamel. consentiat. Er
eo tameii multa quae hac in Edit. deficiunt reslitui
posstint. Sic pag. 576, lin. antepenrilt., legiiur : e>
cui sperandm pktatis indutges. At supplendum ex Ms.
cui fiduciam sp. piet. In Edit. Angeli Rocc:e, quse
Valicanis lypis excusa est, ac saepe alibi recusa, no-
vissime vero cura Petri Gussanv. haec longa Oratio
num qtiotidianaruro, vespertinalium, maiutinalium,
elc.,series reperitur, paucisduntaxatexceptis.
199 SANCTI GREGORHMAGNI 200
stodi, quos in le sperare donasti. Per Dominum no- j\ lolo corde respuere, ut bona tua capere valeamus.
trum. Per.
AHa. — Adeslo nobis, misericors Deus, et ttiae Alia.— Esto nobis propitius, Deus, ut tna nos
pietatis nobis propitius dona concede. Per. misericordia subsequaiur. Per Dominura nostrum.
Alia. — Rege noslras, Domine, propilius volunta- Alia. — Proeveniat nos, quoesumus, Domine, mi-
tes, ut nec propriis iniquitatibus implicentur, nec sericordia tua, et voces nostras clementia luae propi-
subdantur alienis. Per Dominuin nostrum. tialionis anlicipet. Per.
Alia. — Comprime, Domine, quaesurnus, noxios Alia. — Celeri nobis, quoesumus, Domine, pietate
semper incursus, et salutarem temporibus nostris succurre, ut devotio supplicanlium ad gratiarum
propilius da quielem. Per. transeat actionem. Per.
AUa. — Ab omnibus nos defende, quaesumus, Do- Alia. — Delicta nostra, Domine, quibus adversa
mine, semper adversis, et conlinuis tuere praesidiis. dominantur, 199 absterge et tua nos ubique mise-
Per Dominum. ratione custodi. Per.
Alia, — Da, qusesumus, omnipotens Deus, ut qui Alia. — Ahsolve, Domine, qusesumus, noslrorum
infirmitatis nostrse conscii de lua virtule confidimus, vincula peccalorum, et quidquid pro eis meremur
sub tua semper pietate gaudeamus. Per Dominum "'. averte. Per.
nostrum. Alia. — Ascendant ad tc, Domine, preces noslroe,
—
4/,fl> Fac nos, qusesumus, Domine Deus noster, et ab Ecclesia tua cunctam
et repelle nequitiam. Per.
in lua devotione gaudere, quia perpetua est, plena A&a. — Clamanies ad te, Deus, dignanter exaudi:
felicitas, sibonorum omnium serviamus Auctori. Per. ut nos de profundo iniquitatis eripias, et ad gaudia
—
AUa. Omnipotens sempiterne Deus, fac nos libi
seterna perducas. Per.
semper et devolam gerere voltinialem, et Majestati Atia. — Concede nobis, quoesumus, Domine, ve-
luse sincero corde servire. Per Dominum nostrum. niam delictorura, et eos qui le impugnare moliuntur
—
XHa. Deus, a quo cuncla bona procedunt, lar-
expugna. Per.
gire supplicibus ut cogitemus, le inspirante, quse
le eadem faciamus. Per. Alia. — Tua nos, Domine, qusesumus, gratia sem-
recta sunt, et, gubernante,
jtlia. — Vox nostra te, Domine, semper deprece- per et proeveniat, et sequalur, ac bonis operibus ju-
esse intenlos. Per.
tur, et ad aures tuse pietatis ascendat. Per Dominum. giter praestet
AHa. — Prsesla, quaesumus, omnipotens Deus, ut Alia. — Respice nos, misericors Deus, et nomiui
Iiberis tibi mentibus serviamus. Per Dominum 110- luo perfice veraciler obsequentes. Per.
strum. C Atia. — Tuere nos, superne moderator, et fragi-
Alia. — Ut luam, Domine, misericordiam conse- lilatera noslram tuis defende proesidiis. Per.
quamur, fac nos tibi toto corde esse devotos. Per. Atia. — Ut a nostris excessibus, Domine, tempe-
198 A/ifl.— Suscipe, Domine, preces noslras, et remus, tua nos prsecepta concede jugiter operari. Per.
clamantium ad te pia corda propitius intende. Per. Alia. — Auleranobis, qusesumus,nostras, Domine,
Alia. — Cunctas, Domine, semper a nobis iniqui- pravitates, ul non indignationera tuam, sed induigen-
lates repelle, ut ad viara salutis seternaesecura mente tiam sentiamus. Per.
curramus. Per Dominum nostrum. Alia. — Ut cunctis nos, Domine, foveas adjumen-
Alia. — Redemptor noster, aspice , Dcus, et tibi lis, luis apta propitius disciplinis. Per.
nos jugiter servire concede. Per Dominum nostrum. Atia. — Oculi nostri ad le, Domine, semper in-
Alia. — Deus, cceli terraeque dominator, auxilium lendant, ut auxilium luum et misericordiam sentia-
nobis tusadefensionis benignus impende. Per. mus. Per.
Atia. — Prsesla, qusesumus, misericors Deus, ut Alia.—Peccata nostra, qusesumus, Domine, memor
tibi placila raente serviamus. Per Dominuin nostrum. humauaeconditionis absolve, et quidquid eorum re-
Alia. — Purificet nos indulgentia lua, Deus, et ab tributione meremur averte. Per.
omni semper iniquitate custodiat. Per. D Alia. — Porrige nobis, Deus, dexteram tuam, et
Alia. — Adesto nobis, misericors Deus, et lua circa auxilium nobis supernae virtulis. Per.
nos propitiatus dona custodi. Per. Alia. — Exaudi nos, Domine Deus noster, et Ec-
A/tfl. — A cunctis iniquitatibus nostris exue nos, clesiam tuam inler mundi turbincs fluctuantem cle-
Domine, et in lua fac pace gaudere. Per. menti gubernatione moderare. Per.
Alia. — Vincula, Domine, qusesumus, humanae 200 A/ifl.— Intende, Domine, quaesumus, sup-
pravilatis abrumpe, ut ad confitendum nomen tuum plices luos, et pariter nobis indulgentiam tribue beni-
libera menle curramus. Per. gnus et gaudium. Per.
Alia. — Tua nos, Domine, qusesumus, gralia be- Alia. — Respice nos, cmnipotens et misericors
nedicat, et ad vitam perducat selernam. Per Domi- Deus, et ab omnibus tribulationibus propitiatus ab-
num nostrum. solve. Per.
Alia. — Vide, Domine, infirmitaies nostras, et ce- Alia. — Iniquitales nostras ne respicias, Deus, sed
leri nobis pietale succurre. Per Dominum nostrum. sola nobis misericordia tua prosit
— indignis. Per.
Alia. Fac nos, Domine, quoesumus,mala nosira Alk, — Fac nos, DomineDeus noster, luis obediro
 201 LIBER SACRAMENTORUM. 202
manuatis, quia tunc nobis prospera cuncta prove- A t noslras, et totius noctis insidias lu repelle propitius.
nient, si te tolius vitae sequamur auctorera. Per. Per.
a Oratienes (655) aliw vesperlinales. Alia. — Qusesumus, Domine Deus noster, diei
noclis quiete sustenta, ut, necessaria tem-
Omnipoiens sempiterne Deus, vespere, et mane, et molestias,
meridie, Majestatem tuam suppliciter deprecamur, porum vicissitudine succedenle, noslra reficiatur iu-
firmitas. Per.
ut, expulsis de cordibus nostris peccatorum tenebris,
ad veram lucem, quae Christus est, nos facias per- Atia. — Adesto, Domine, precibus noslris, et die
venire. Per. noctuquc nos protege, ut quibuslibet alternationibus
Alia, — Vespertinae Iaudis officia persolventes , temporum tua semper incommutabilitate firmemur.
clemenliam luam, Domine, humili prece deposcimus, Per Dominum noslrum.
ut nocturni insidialoris fraucres, te protegente, vinca- Alia. — Deus, qui illuminas noctem, et lucem
uius. Per. post tenebras facis, concede nohis ut hanc noctem
Alia. — Propitiare, Doinine, vespertinis supplica- sine impedimento Salanse transeamus, atque matu-
tionibus nostris, et fac nos sine ullo reattt matutinis tinis horis ad altare tiium recurrentes, tibi Deo gra-
tibi laudibus prsesentari. Per. tias referamus. Per„
Alia. — Exaudi, Domine, famulos tuos vespertina B ' Alia. — Tuus est dies, Domine, et tua est nox,
nomini luo vota reddentes, et quos per singula diei concede nobis ut hanc noctera , elc, ut in superiori.
momenta servasti, per noclis quietem custodire di- Alia. — Tuus est dies, Domine, et tua est nox :
gtiare. Per. concedesolem justitiae pennanereincordibusnostris,
ad repellendas lenebras cogitationum iniquarum.
(656) Oraliones ad crucem. Per.
Qusesumus, Domine Deus noster, ut per vexillum
(658) Incipiunt Orationes matutinales.
sauctaecrucis Filii lui, ad conterendas adversariorum
nos in luae securitate constituas. Illumina, Domine, qusesumus, in te corda creden-
insidias, protecti&nis
Per eumdem. tium, ut tuo semper munimine, et tuo auxilio prote-
Per.
Alia. — Supplices cleroentiam tuam, qusesumus, ganuir, —
Alia. Tua nos , Domine, veritas semper illumi-
oranipotens Deus, ut ab hosle maligno defendas quos
sanclse crucis tui arma net, et ab omni pravitale defehdat. Per Dominum.
per lignum Filii justitise pro
salute mundi triumphare iussisti. Per eumdem Do- 202 Alia,—Salva nos.omnipotensDeus, et lucem
nobis concede perpetuam. Per Dominumnostrum.
minum.
Atia. — Exaudi nos, misericors Deus, et mentibus
Alia. — Deus, qui pro nobis Filium tuum crucis pa- C ( nostris gratiae tuaelumen ostende. Per.
tibulum subire voluisli, ut inimici a nobis expelleres Alia.— Matulina supplicum vota, Domine, propi-
potestatem, concede nobis famulis tuis ut, anliqui tius intuere, et occulta cordis nostri remedio tuao
bostis insidias tanli virlute mysterii superanles, sin- clarifica utdesideria lenebrosa non teneant,
pielatis,
cerissima libi perpetuo mente famulemur. Per eum- lux ccelestis gratioereparavit. Per.
dem Dominum. quos
— Alia. — Emille,qusesumus, Domine, lucem tuain
201 A/w. Deus, cujus Filius per trophoeum cordibus
nostris, ut, mandatorum tuorum lege per-
crucis mundum redimere dignatus est, concedepro-
cepta, in via lua ambulanles, nihil patiamur erroris.
pilius utqui de redemptione laetamur seternisgaudiis Per.
perfrui mereamur. Per eumdem Dominum. — Omnipotens sempiterne Deus, apud quem
— Alia.
Alia. Deus, qui per sanguinem crucis Domini
nostri Jesu Christi Filii lui dedisti pacem hominibus, nihil obscurum est, nihil tenebrosum, emilte luceiu
et coelestium collegiura angelorum, da nobis et luoe tuam cordibus nostris, etc., ut in superiori.
pacis ubertate repleri, et angelicse societatis uniiale Alia. — Deus , qui vigilantes iu Iaudibustuis cce-
lsetari. Per eumdem Dominura. lesti merceae remuneras , tenebras de cordibus no-
(657) Orationes ad Completorium. £0 stris auferre digneris, ut splendore luminis tui sem-
Oriatur in nobis, Domine, nascentibus tenebris, per gaudeamus. Per.
aurora justitise, *t,peracto die, tibi supplicitergra- Alia. — Exsurgentes de cubilibus nostris, auxi-
tias agentes,etiam manedignanler respicias vota sol- lium gratiae tuoe malulinis, Domiue, precibus implo-
ventes. Per. rauius, ut, discussis tenebris viliorum, ambulare me-
Atia. — Gralias tibi agimus , Domine, custoditi reaniur in Iuce virtutum. Per.
per diem , grates tibi exsolvimus custodiendi per Alia. — Te lucein veram , et lucis auctorem, Do-
noctem : reprsesenla nos , qusesumus, Doraine, ma- mine, deprecainur, ut digneris a nobis teuebras de-
tulinis boris incolumes , ul nos omni tempore ba- pellere vilioruin, et' clarificare nos luce virtutum.
beas laudatores. Per Dominumnostrum. Per.
Alia. — Ulumina, qusesumus, Domine , tenebras Alia. — Auge in nobis, Domine, qusesumus.fidem
a In Edit. Pamel. prsecedunt Orat. Matuiinales, el lionibus, sc,
prima, Omnipotens, elc., et 6, Propt-
quidein longe plures quam hic, peneque diversse. In tiare, etc.
vet. Sacram. Gall. leguntur tantura duse ex his Ota-
PATROL. LXXVIII. 7
203 SANCTI GREGORHMAGNI 204
tuam, et Spiritos sancli lucem in nobis semper ac-, \ salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere»
cende. Per. Domine sancte, Pater omnipotens, seterne Deu:.
Alia. — Deus, qui lenebras ignoranilse verbi tui suppliciter implorantes, ut nos ab oranibus peccatis
luce depellis,auge incordibus nostris virtutem fidei, clementer eripias, et a cunctis prolegas benignus
quam dedistl, ut ignis, quem gratia tUafecit accendi, inimicis. Per Christum.
nullts tenlationibus possit exstingui. Per. Infra actionem.—Hancigitur oblationem.Domine,
Alia. — Auribus percipe , Domine, qusesumus, quam libi offerimus pro peccatis atque offensionibus
verba oris noslri, clamoremque matutinum pius nostris, ut omnium delictorum nostrorum remissio-
scrutator intellige, ut orandi ad le nobis sit lida de- nem consequi mereamur, qusesumus* Domine, ut
votio, tuaque donelur nobis diluculo contemplatio, placatus accipias, diesque nostros in tua pace dispo-
et peccatorum omhium exoplata remissio. Per. uas.
Alia. — Veritas tua, qusesumus, Domine, luceat 204 &d Complendum.— Prsesta nobis, selerne
in eordibus nostris, et omnis falsitas inimici destrua- Salvator, ut percipientes hoc munere veniam pecca-
tur. Per bominum nostrum. torum, deinccps peccata vitemus.Per Dominum.
Alia. — Sensibus nostris, quaesumus, Domine, Alia. — Sancta tua nos, Doraine, quaesumus, a
lumen sanctum luum benignus infundc, ut libi sem- B peccatis exuant, et cceleslis vilae vigore confirment.
per 203 simus devoii, cujus sapientia creati suiuusj Per.
et providentia gubeniamrir. Per. Orationes temporebelli.
Ilem (659) ad Matutinos, lucescentedie. Omnipotens et misericors Deus, a beborum nos,
Deus, qui diem discernis a nocte, actus nostros a qusesumus, turbine fac quietos, quia bona nobis cun-
tenebrarum distingue caligine , ut semper quse san- cta prsestabis, si pacem dederis et mentis etcorporis.
cia sunt meditantes, in tua jugiler luce vivamus. Per Per.
Dominum nostrum. Alia.— Omhipbiehs Detis, Cbristiani nominis iiii-'
Aiia. — Gratias tibi agimus, Domine sancte* niicos virtiite, qusesufnus, ttisftComprimeMajestatis,
Pater omnipotens, seterne Deus, qui nos de trans- ut populus tuus et fidei integritate lseteltir, et teni-
acto hoctis Bpatio ad matutinas horas perducere di- porum tranquillilate semper exsultet. Per.
gnatus es; qusesumus ut dones nobis diem hunc sine Missa in lemporebelli.
pcccato transire, qualenus ad vesperum et semper Deus, regnoriim omniura regumque dominator,
tibi Deo gratias referamus. Per. qui hos et percutiendo sanas, et ighoscetido conser*
Aiia. — Gratias aginuis inenarrabili pietali lu», vas, proetende nobis misericordiam tuam, ut tran-
omnipolens Deus, qui nos depulsa noctis caligine C quillitate pacis, tua potestate firmata, ad remedia
ad diei hujus pfincipium perduxisli, et.abjecla igtlo- correcliohis ut&mur. Per.
rantise csecilate, ad cultum lui nominis alque scien- Aiia. — Deus cujus regnum regnum est oinnium
tiam revocasli : illabcre sensibUs nostris, omnipo- SEeculorum.supplicationesnostras cleraenter exaudi,
tens Paler, ut in proeccptorum luorum liimine gra- et Chrisiianorum Tegnum tibi subdilum protege, ut
diehtes, le ducem sequamur et principem. Per. in tua virtute fidenles, et libi placeant, et super om-
Alia. ^ Deus, qui nos ad principium hujus diei nia regna praecellanl. Pei\
pervehife fecistij da nobis buhc diem sine peccato Ilem alia. — Deus, qui conteris bella, el impu-
transire, ut in nullo a tuis semitis declinemus; sed gnatofes iti te sperantium potcntia tuae defensionis
ad iuam justiliam faciendam noslra semper proce- expugnas, auxiliare implorahlibus misericordiam
dant eloquia. Per. tuatli, ut, omhium getitium feritate compressa, iude-
Ad primaHu — Dirigcre dignare, Domine sancle, fessa ie gfaliarum actione laudemus. Per.
Pater omnipotens, oeterne Deus, hodie corda et Supei'oblala.~ SacrificiUtu,Domine,quod immola-
corpora nostra in opcra mandatorum luorum, ut in mus intende, ut ab omni nos exuat bellorum ncqui-
hac die ad nullum declinemus peccatum, sed semper tia, et in tuse proteclionis seCuritate constituat. Per
quse sancla sunt meditemur, alque opere complea- ** Dominum.
mus, et tuo ubique auxilio muniamur. Per Dominum Prwfatio. — Vere dignum el juslum est, sequum
nosirum Jesrim Ciiristum Filiuni tuum, qui tecum et salulare, nos libl semper et ubique gratias agere,
vivit et regnat Deus in unilate ejusdem Spiritus. Domine sahcie, Pater omhlpotens, setefne Deus: te
Missa pro peccatit. loto corde proslrali suppliciter exorantes, ut et prse-
Exaudi, qusesumus, Domine, supplicum preces, et teritoruiii nobis concedas veniam deiictorum, et ab
confitentium tibi parce peccatis, ut pariter nobis in- omiii morlalitatis Sricnrsuconliuua lios miseratione
dulgentiam tribuas benignus et pacem. Per Domi- protegas. Quia tUnc defensionem tuam iion diffidi-
num noslrum. mus adfuturam, cum a nobis ea quibUsteoffendimus
Super oblata. — Adesto, nobis qusesumus, Domi- dignanter expuleris. Per Chrislum.
ne, et preces noslras benighiis exaudi, ut quod lidu- Ad Compltndum.— Sacrftsancti corporis et san-
cianon habel meritorum, placatio obtiueat Hosiia- guinis Domini nostri Jesu Chrisli refectione vegetaii,
rura. Per. supplices te rogamus, omnipotens Deus, ut hac re-
Pwfalio. — Vere dignum et justum est, sequuraet medio singulari ab omnium peccatorum nos conta»
203 LIBER SACRAMENTORUM. 206
gione purifices, et a periculorui» munias incursidne A <\ Atia. — Deus conditor mundi, sub cujus arbitrio
cunctorum. Pcr eumd'em. sseculorum ordo decurritur, adesto invocationibus
205 A^a- — Protector noster aspice, Deus, et nostris, el tranquillilatem pacis praesentibusconcede
al hoMium nos defende periculis, ut, omni pertur- temporibus, ut in laudibus misericordiseluse iuees-
batione submota, liberis tibi menlibas serviamus. sabili exsultatione laetemur. Per.
Per Dominum. Super oblala. — Deus, qui credentes in te popu-
Ilem alia Missa. los nullis sinis concuti terroribus, dignare preces et
Hostium nostrorum, qusesuraus, Domine, elide Hostias dicatae tibi plebis suscipere, ut pax tua pie-
superbiam.,et dexterse tuae virtute prosterne. Per. tate concessa Chrislianorum fines ab omni hosle fa-
Super Obiata. — Hujus, Domine, qusesumus, vir- ciat esse securos. Per Dominum.
tute mysterii, et a nostris mundemur occultis, et ab Ad Complendum.— Deus auctor pacis et amator,
inimicoruraliberemur insidiis. Per. fraem nosse vivere, cui servire regnare est, prolege
Prwfatio. — Yere dignum et justum est, sequum ab omnibus impugnaiionibus supplices tuos, ut qui
et salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere, in defensione tua fidimus, nullius hostilitaiis arma
Dominesancte, Pater omnlpotens seterne Deus: qui timeamus. Per.
subjectas libi glorificas polestates, suscipe, quaesu- 1P Alia. — Deus, qui misencoraise tuse potentis au-
mus, propitius preces nostras, et vires adde princi- xilio, et prospera tribuis, et adversa depellis, uni-
pibus nostris, ut qui se dextera tua expctunt protegi, versa obstacula quseservis tuis adversanlur expugna,
nulla possint adversitate superari; fidelem quoque ui, remoto lerrore bellorum, et libertas secura, et
populum tuum polenliaetusemuniat invicta defeusio, religio sit quieta. Per.
ut pio semper libi devotus affeclu, et ab inlestis libe- Missa pro quacunque tribulatione.
rclur inimicis, et in tua jugiter gratia perseveret. Deus infinitse misericordise, et bonilatis immensse,
Per Chrislum. propitiare iniquitatibus nostris, et omnibus anima-
Ad Complendum.— Vivificetnos, qusesumus, Do- rura nostrarura medere languoribus, ut, peccatorum
mine, participatio tui sancta mysterii, et pariter no- nostrorum remissione percepla, semper in tua bene-
bis expiationem tribuat et munimen. Per Dominura diclione Isetemur.Per.
nostrura. Super oblata. — Tuere nos, Domine, divinis pro-
Item alia Missa. pitius sacramentis, et, ut his congrue famulemur,
Deus, qui providentia tua ccelestiasimul el terrena eorum prsesta potenter effectu. Pereumdem.
moderaris, propitiare Christianorum rebus et regi- Benediclio.— Deus, mcestorum solatium, tribula-
bus, ut omnis hostium fortiludo, le pro nobis pro- < p torum refugium, suo vos brachio foveat, et ab im-
pugnanie, frangatur. Per Dorainum. niinentibus periculis illsesosmiseratus efficiat. Amen.
Alia. —Deus, servientiumlibi fortitudo regnorum, Dexterse suae vos omnipotentis clypeo muniat, el
propilius Christianorum adesto semper principibus, muro suae inexpugnabili forlitudinis ab inslanti tri-
ut quorum tibi subjecla est humilitas, eorura ubique bulatione circumtegat. Amen; Iram suae animadver-
excellentior sit polestas. Per. sionis a vobis propitiatus avertat, et, porlum vobis
Super oblata. — Propitiare, Domine, precibus et salutis indulgens, in susevos protectionis interrilos
Hostiis famulorum luorum, ct propter nomen luum securitate constituat. Amen. Quod ipse prsestare.
Christiani nominisdefende reclores, ut salus ser?ien- Ad Complendum.— Muniat, quaesumus, Dominc ,
tium libi principum pax tuorum possit esse populo- ftdeles tuos sumpti vivificatio sacramenli, el a viliis
rum. omuibus expeditos in sancta faciat esse devotione
Prwfalio. — Yere dignum et juslum est, sequum currentes. Per.
et salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere, Item alia Missa.
Domine sancte, Pater omnipoiens, selerne Deus : Deus, sub cujus oculis omne cor trepidat, et oin-
subcujus potestatis arbitrio omniuin regnorum conti- ues conscientisepavescunt, propitiare omnium dolo-
netur poteslas, te bumiliter deprecamur, ut principi- D ribus gemenlium, et cunctorum medere vulneribus,
bus nostris propilius adesse digneris, ut qui lua ex- ut sicut nemo nostrum liber a culpa est, ila nemo
petunt proteclione defendi, omnibus sint bostibus sit alienus a venia. Per.
fortiores. Per Christum. 207 ^ta. — Omnipotens sempiterne Deus, qui
Ad Complendum. — Protege, Domine, famulos timore seniiris, dilectione coleris, confessione placa-
tuos subsidiis pacis etcorporis, et spiritualibus enu- ris, misericordiam tuam effunde supplicibus , ut qui
triens eos alimenlis, a cunctis hostibus redde securos. de meritorum qttalilate diffidimus,non judicium tuum,
Per. sed indulgentiam sentiamus. Per.
Missa pro pace. Super oblaia. — Suscipe, Domine, propiliatus
Deus, a quo sancta desideria, recta consilia, et Ilostias quibus et te placari voluisti, etnobis salutem
justa sunt opera, 206 da servis luis illam, quam palientia pietatis tuaerestitui. Per.
mundus non potest dare pacetn, ut et corda nostra Ad Complendum.— Quos munere ccelesti relicis,
mandatis tuis dedita, et hostium sublata formidine, Doinine, divino tuere praesidio,ut, tuis inysleriis perj
tempora sint lua protectione tranquilla. Pcr. frtienles, nullis subdamur adversis. Per.
£07 SANGTI GREGORII MAGNI 2i)8
Item alia Missa. A lia faciat veniam promereri. Per Dominumnostrum.
Deus humilium consolator, et fideliura forlitudo , Alia. —Deus, cujus tanta est excellenlia pietalis,
propitius esto supplicibus, et da ut hurnana fragilitas, ut, uno peccatore converso, raaxiraumgaudium facias
quse per se proclivis est ad labem, per te semper re- in ccelis haberi, respice in exiguam populiportioneiu,
paretur ad veniam. Per. ul, omni depulsa vexalione, hoereditas tua et nume-
Alia. — Suscipe, misericors Domine, supplicum ro augeatur, et devoiione proficiat. Per Domiuum
preces, et secundum multitudinem indulgentiarum nostrum.
tuarum ab omnibus nos absolve peccatis, ut ad om- Super oblala. —Protegat nos, Domine, qusesumus,
nia pietatis opera, te parcente, reparemur; et quos Hosiia salutaris, et quse ad honorem nominis tui ira-
venia feceris innocentes, auxilio facias efficaces. molatur, nobis prosit ad veniam. Per.
Super oblata. — HaecHostia, Domine, qusesumus, Ad Complendum. — Sancta tua , nos, Domine,
et ab occultis Ecclesiam tuam reatibus semper cxpe- sumpta vivificent, et misericordise sempiternse prse-
diai, et manifestis convenienter expurget. Per. parent expiatos. Per Dominum.
Ad Complendum.— Purificent nos, Domine, sa- ltem alia Missa.
cramenta quse sumpsimus, et a cunclis efficiant vi- Exaudi, Domine, qusesumus,populum tuum de tua
liis absolulos. Per B misericordia malorum suorum veniam supplicanlem,
Item alia Missa. et quia potens es dimittere peccata, supplicia quse
Quacsumusclementiam tuara, omnipotens Deus, ut nostris meremuroperibus poleiilia tuse pietatis averle.
ubi nulla fiducia suppelit aciionum, gratia tua co- Per.
piosaresplendeat, etcumdelicta remiitit imiignis, et Alia. —Iram tuam, quoesumus,Domine, a populo
cum benelicia prseslat immerilis. Per Dominum. tuo raiseralus averte, quam nostris quidem mereraur
Alia. — Misericors et miseralor Domine, qui operibus, sed humana fragilitate sustinere non -pos-
nos parcendo sustentas, et ignoscendo sanctificas, sumus, illa nos itaque contine pietale, quam prse-
dona veniam peccatis nostris, et sacrameniis ccele- stare soles indignis. Per.
Blibus servientes ab omni culpa liberos esse concede. Super oblata. — Concede nobis, Doinine, quoesu-
Per Dominura. ruus, ut haec Hostia salularis, etnostrorum fiat pur-
Super oblala. — (lostias tibi, Domine, placalionis gatio peccatorum, et tuae propitiatio potestatis. Per»
offerimus, ut et delicta nostra miseralus absolvas, et 209 ArfComplendum.— Plebem nomini tuo sub.
nutantia corda tu dirigas. Per Dominum. ditam, Domine, propitius inluere, et ei luas con-
Ad Complcndum. — Supplices te rogamus, omni- solationes jugiter per ccelestem gratiam diguanter
polens Deus, ut quos tuis relicis sacramentis, tibi' C operare. Per Dominum.
placitis moribus dignanter informes. Per Dominum. Ilem alia Missa.
Oralio tempore(quodabsit) morlalilatis. Deus, qui non mortem, sed pcenitentiam desideras
Ecclesiaetuse,qusesumus, omnipotens Deus, placa- peccalorura, populum tuum, quaesumus, ad le cou-
tus inlende convenlum; et misericordia tua nos po- verte propitius , ut dum libi devotus exstiterit, ira-
tius quam ira prseveniat, quia si iniquitates 208 cundiae tuae ab eo flagella amoveas. Per.
noslras observare volueris, nulla poterit crealura Alia. — Populum tnum, qusesumus, omnipu/ens
subsistere; sed admirabili pietate, qua nos fecisti, Deus, ab ira tua ad le confugientem paterna recipe
ignosce peccantibus, ut opera manuum tuarura non pietale, ut qui lusc Majestaiis flagella formidant, de
facias interire. Per. tua mereantur venia gratulari. Per.
Alia. — Exaudi, Domine, preces nostras, et ne Super oblata. — Subveniat nobis, Domine, quse-
velis cum servis luis adire judicium, quia sicut in sumus, sacrificii prsestntis operatio, quse nos ct ab
nobis nulla juslitia reperitur, de qua prsesumere va- erroribus universis potenter absolvat, et a totius
leamus, ila te fontem pieiatis agnoscimus , a quo et eripiat perdiiionis incursu. Per Dominura
a peccatis nostris nos absolvi, et a necessitatibui Ad Complendum. —Tuere nos, Domine, qusesu-
liberari confidimus. Per Dominurn. D mus, lua sancla sumentes, et ab omni propitius ini-
Super oblala. — Per haec, quoesumus,veniat, Do- quitate defende. Per.
mine, sacramenta nostroe redemptionis effeclus, qui Alia. Exaudi uos, Domine Deus nosler, et, inler-
nos et ab humanis relrahat semper excessibus, et cedente bealo marlyre luo ///., populum luum el ab
ad salutaria cuncla perducat. Pcr Doiniuumnostrum. iracundise luae lerroribus libera, et raisericordiac tuse
Ad Complendum.— Hujus operatio nos, Domine, fac largitate securum. Per Dominum nostrum.
sacramenti, qusesumus, purificet semper et muniat. Orationes ad pluviam postutandam.
Per. Terram tuain, Domine, quaiu videmus nostris
Ilem alia Missa. iniquitatibus labescenlem, cceleslibus aquis in-
Deus, cujus misericordia coalestium quoque virtu- funde; alque irriga beneficiis gralise sempiternse.
tura indigent potestates, et in cujus couspectu nullus Per Doininum
est hominum absque sorde, et pcena peccati, delictt Alia. — Da nobis, Domine, quaesumus, pluviam
populi, quoesumus, averle propiliatus, ut quos pro- salutarem, et aridam terrse faciem fluenlis coelesti-
prisc conscientiserealus accusat bonitatis tuse patien? bus digiianler infutide. Per Dominum nostrum.
£09 LIBER SACRAMENTORUM. 210
Atia. — Omnipotens sempiteme Deus, qui salvas A.mereamur, peccata, quaenobis adversantur, relaxa;
omnes, et neminem vis perire, aperi fontem beni- qui pluis super justos et injustos, etiam nostris of-
giiit.itis tuae, et terram aridam aquis fluenli cceleslis fensionibus relaxatis, exspectata nubium muuera
dignanter infunde. Per. largiaris, quibus et salus nobis, et alimenta praa-
Alia. — Delicla nostra, Domine, nos ipsi cogno- stentur. Per Christum.
scimus, ut ipsius terrse fceditas monstrat transgres- Ad Complendum.— Precibus populi tui, qusesu-
sionis excessus; tu aulem, piissime Pater, qui coeluin mus, Domine, placatus aspira, ut veniam tribuas
clausisti conturaacibus et mgratis, reseratum humili- bumanis excessibus, et opem miseris benignus im-
bus et contritis concede deprecaniibus subsidia plu- pendas. Per DominumTiostrum.
viarum, et largire moarenlibus abundantiam. Per Oraliones adposcendamserenitatem.
Dominum. Domine Deus, qui in ministerio aquarum salulis
Alia. — In afflictione maxima constitutis consola- tuse nobis sacramenta sanxisti, exaudi orationem po-
tionem tribue, fons largissimse pietatis : descendat, puli tui, et jube terrores inundanlium cessare plu-
qusesumus,pluvia salutaris, ut omnia quse sub ccelo viarum, flagellumque hujus elementi ad 211 en"e~
sunt irrigentur ab aquis; pasce servos tuos imbribus clum lui cqnverte mysterii, ut qui se regenerantibus
consuetis, quos ad laudem tuse creare dignatus es B aquis gaudent renatos, gaudeant his casligantibus
Majeslatis. Per. esse correctos. Per.
210 A//a. — Omnipotens Deus, qui solus aquas Alia. — Qusesumus,omnipotens Deus, clemenliam
emiilis e ccelis, dona servis tuis beneficium pluvise tuam, ut inundantiam coerceas imbrium , et hilari-
salutaris, ut quod facinore nostro suspenditur, tuo tatem tui vullus nobis impertiri digneris. Per Domi-
jam gratuito munere prorogetur. Per. num.
Missa ad pluviam postulandam. Missa ad poscendam serenitatem.
ueus, in quo vivimus, movemur et sumus, pluviam Ad te nos, Domine, clamantes exaudi, et aeris se-
nobis tribue congruentem, ul, prsesenlibus subsidiis renitatem nobis tribue supplicantibus, ut qui pro
sufficienter adjuti, sempiternafiducialiusappetamus. peccatis nostris juste affligimur, misericordia tua
Per. prseveniente, clementiam sentiamus. Per Dominum
AUa. — Delicta fragilitatis nostrse, Domine, quse- nostrum.
sumus, miseratus absolve, et aquarum subsidia prse- Super oblala. — Praeveniat nos, qusesuraus, Do-
be ccelestium, quibus terrena conditio vegetata sub- mine, tua gratia semper, et subsequatur, et has obla-
sistat. Per. tiones, quas pro peccatis nostris nomini tuo conse-
Super oblata. — Oblalis, Domine, placare tnune- C crandas deferimus, benignus assume, ut per inter-
ribus, et opportunum nobis tribue pluvise sufficien- cessionem sanctorum tuorum cunctis nobis profi-
tis auxilium. Per Dominum nostrum. ciant ad salutem. Per.
Ad Complendum.— Tuere nos , qusesumus, Do- Ad Complendum. — Plebs tua, Domine, capial
mine, tua sancta sumentes, et ab omnibus propitius sacrse benediclionis augmentum, et copiosis benefi-
absolve pecca.tis. Per Dominum. ciorum tuorum sublevetur auxiliis, quse tantis inter-
/(£m alia Missa. cessionum deprecationibus adjuvatur. Per.
Omnipotens sempiterne Deus, cujus munere ele- Oratio ad repellendam lempestalem.
menta omnia recreantur, reminiscere miserationum Deus, qui omnium rerum libi servientium natu-
tuarum, et saluliferos imbres humano generi con- ram per ipsos molus aeris ad cultum tuae Majeslatis
cede propitius, quatenus fecuuditatis tuoealimoniis instituis, tranquillitatera nobis misericordise tuse re-
omnis terra lsetetur. Per. motis largire terroribus, ut cujus iram expavimus,
Super oblala. — Placarc, Domine, muncribus clemenliam sentiaraus. Per.
semper acceplis, et diuturnam tempera diffusis im- Oratio contra fulgura.
bribus siccitatem. Per Dominura nostrum. Omnipotens sempilerne Deus, parce raetuentibus,
Prmfalio. — Yere dignum et justum est, sequum J) et propitiare supplicibus, ul post noxios ignes nubium,
et salutare, nos tibi semper et.ubique gratias agere, et vim procellarum, in materiam transeailaudis com-
Domine sancte, Paler omnipotens, seterne Deus: ob- minatio potestatis. Per.
secraules misericordiam tuam, ut squalentes agri fe- Alia. — Deus, cujus imperio nihil non verbo re-
cundis imbribus irrigenlur quibus pariter sestivi gilur, nihil non oratione mutatur, parce metuenti-
mitigeniur ardores, et saevientium morborum bus, propitiare supplicibus, ut post noxios ignes nu-
reslinguatur accensio, ac salus hominibus, ju- bium, et lurbines procellarum, in matenam transeat
menlisque proveniat; atque ut haec, te largienle, laudiscomminaliopoteslatis. Per Dominumnostrum a.
Cmn nullse hic aut alibi habeantur Orationes Collectatempore terrm motus.
contra lerrse niolum, visum est nobis appendicis lo-
co ailexere colleclam a sanclissimo D. N. Clemente Oralio. — Omnipolens sempiterne Deus, qui re-
papa _SI_,eleganiissime compositam, cum, ineunte spicis terram et facis eam tremere, parce nietnenli-
an. 1705, Italiae pars maxima Romaque ipsa terrae bus, propitiare supplicibus, ul cujus irain terrse fun-
moiibus quateretur ac ruinis foedarelur. damenla concutieniem expavimus, clementiam con-
811 SANCTI GREGORII MAGNl ai»
Oratio pro fratribus in via dirigendis. A- 2\3Benedktio. — Dirigat iter vestrum Dominus in
Deus, qui diligentibus te misericordiani tuam sem- bencplacito suo, vobisque inseparabililer benignissi-
per impendis, et a servientibus tibi nulla es regione mus.cuslos iuhsereat. Amen. Ducem vobis archange-
longinquus, dirige viam famuli tui ///. in voluntale lum Rapbaelem adbibeat, et omnem a vobis incom-
tua, ut le protectore, et te prseduce, 212 Per Justi- moditatem contrarietatemque propitialus amoveat.
tioe semitas sine offensione gradialur. Per Dominum. Amen. Desideriorum vestrorum pia vota clementer
Alia. —Exaudi, Domine, preces nostras, et iter impleat, ut et hic bona consequi, et ad seteruain
famuli tui ///. propitius comitare, eique misericor- beatitudinem pervenire feliciter mereamini. Amen.
diam tuam, sicut ubique es, Ita ubique largire, qua- Quod ipse prsestare,
lenus, ab omnibus adversitatibus tua opitulationc Ad Complendum.— Deus infinitse misericordiaeet
defensus, justorum desideriorum potiatur effectibus, Majestatis imraensae, quem nec spalia locorum, nec
et tibi graliarum referat actionem. Per. inlervalla temporura ab his quos tueris disjungunt,
Alia. — Deus, qui ad vilam ducis, et confidenles adesto famulo tuo ///. in te ubique fidenti, et per
in te paterna protectione cuslodis, qusesumus ut omnem quam iturus est viam dux ei et comes esse
praesenti famulo tuo a nobis egredienli angelicum dignare; nihil illi adversilalis noceat, nihil difficul-
tribuas comitatum, ut, ejus auxilio profectus, nul- B tatis obsistat; cuncla ei salubria, cuncta sint prospe-
lius mali concutiatur formidine, nullo coraprimatur ra; el, sub ope dexteroe tuse, quidquid juslo expe-
adversitatis angore, nullis irruentis inimici moleste- tierit desiderio, celeri consequalur effectu. Per.
lur insidiis; sed, spatiis neccssarii itineris prospero Oralionesad (660) clericum faciendum.
gressu peractis, propriisque locis feliciter restitutus,
universos reperiat sospites, ac debitas exsolvat tuo Oremus, dilectissimi fralres, Dominum noslrum
Jesum Christum pro boc famulo suo III., qui ad dc-
nomini gratias. Per Dominum.
Missa pro iter agenlibus. ponendam comam capilis sui pro ejus amore festi-
nat, ut donet ei Spiritum sanctum, qui habituin reli-
Adesto, Domine, supplicationibus nostris, et viaiu
in eo perpetuura conservet, et a mundi impe-
famuli lui ///. in salutis tuae prosperilate dispone, ut gionis
dimento, vel sseculari desiderio cor ejus defendat,
inter omnes viae et vitae hujus varietates iuo seinper
ut sicut immutattir in vultu, ita manus dexlera ejus
protegatur auxilio. Per Dorainum. ei virtutis tribuat incrementa , et ab omui caecitate
Super oblata. — Propitiare, qusesumus, Domme,
noslris, et oblationes has quas tibi spiritali oculos ejus aperiat, et lumen ei a;lernae glo-
Bupplicationibus rise concedat. Qui vivit cum Deo Palre in unitate
offerimus pro famulo tuo ///. benignus assume, ut
sancli Deus. Per omnia soecula
viam illius et prsecedentegraiia tua dirigas, et subse- r ejusdem Spiritus
sseculorum.
quentc comitari digneris, ul de actu atque incolumi- — Adesto , Domine, supplicationibus
Item alia.
late ejus secundum misericordise tuse prsesidia gati-
noslris, et bunc famulum tuura benedicere dignare,
deamus. Per.
— cui in tuo sancto nomine habilum sacrae religionis
Prmfatio. Vere dignum et justura est, sequum
ct salutare, nos libi semper et ubique gratias agere, iraponimus, ut, te Iargiente, et devolus in Ecclesia
et vitam percipere mereatur oeternam.
Doraine sancte, Pater omnipotens seterne Deus: a persistere,
coram ambulare vivere est. Per Dominum.
quo deviare mori, quo
et miseratione Dum tondes eum dicis AntiphonamTu es, Domine,
Qui fideles tuos in tua via deducis,
Isaac qui restitues mihi hotreditalem uieain. Vers. Donri-
gratissima in verilatem inducis; qui Abrabse,
nus pars hscreditatis meoe, el Gloria. Item atia Anti-
et Jacob in prsesentis viaeet vitae curriculo, custos,
Haec est generatio, el Gloria. Ilem alia An-
dux el comes esse voluisti, el famulo luo Tobiaean- phona,
Hic accipiet benedictionem.
gelum prsevium procparasti; cujus imnicnsam mise- tiphona,
ricordiam humillimis precibus imploramus, ut iier Oratiopost tonsionem.— Prsesta, omnipolens Deus,
famuli tui ///. cum suis in prosperitate dirigere, eum- huic famulo tuo ///. cujus hodie capitis comara pro
que inter vioeet vitoe hujus varietates digneris custo- D divino amore deposuimus , ut in tua dileclione per-
dire, qualenus, angelorum tuorum prsesidio fultus, petuo maneat et eum sine macula in seinpiternum
intercessione quoque sanctorum tnorum munitus, custodias. Per Dominum.
a cunclis adversitatibus tua miseratione defensus, Orationes el preces supcr (661) poinitentema confiten-
tem peccala sua more solito.
profectionis et reversionis suae felicilale politus, et
reddatur et de suorum (662) Exaudi, Doraine, preces nostras, et tibi
compos juslorum votorum,
lsetelur remissione peccaiorum. Per Christum. confitentium parce peccatis, ut quos conscientise rea-
tritiones ejus sanantem jugiter senliamus. Per Do- Postcommunio. — Tuere nos, Domine, qusesumus,
minuni. tua sancta sumentes, et terram, quam vidimus no-
Sccrela. —Deus, qui fundasti terram super stabili- stris iniquitatibustrementem, supernomunerefirma,
latem suam, suscipeoblationeselprecespopulitui, ac ut mortaliura corda cognoscant a te indignante talia
trementis terrse periculis penitus amotis, divinas tuae flagella prodire et te miserante cessare. Per Do-
iracundioeterrores in humams salutis reniedia con- minum. a Multae conlessionis formuloe a nobis oliiii cob
verte, ut qui de terra suut ct in lerram reverlcniur, de Confess. >
gaudeant se fieii sancla conversione ccelestes. Pcr leclse legi possunt in traci. Gallico
Domiuum. parte, cap. 12, 14,19. Maguam vero fuisse olim li<
Q15 LJBER SACRAMENTORUM. 214
tus accusat, indulgentia tuse miserationis absolvat.. A.tatcni ttiam, qusesumus, Domine, hujus famuli tui
Per Domiuum, lacrymosa suspiria. Tuejus medere vulneribus,215
— (665) Prseveniat hunc famulum lu jacenti manum porrige salutarem, ne Ecclesia tua
214 Atia.
inum, qugesumus, Domine, misericordia tua, ut om- aliqua sui corporis portione vasteiur, ne grex tuus
ues iniquitates ejus celeri indulgentia deleantur. Per. detrimentum sustineat, ne de familise tuse damno
Alia. — (664) Adeslo , Domine, supplicationibus inimicus exsultet, ne renatum lavacro salutari mors
nostris, nec sil ab boc famulo tuo clementise tuse secunda possideat. Tibi ergo, Domine, supplices
longinqua miseralio. Sana vulnera, ejusque remitle preces, tibi fletum cordis effundimus, tu parce confi-
peccata, ut, nullis a te iniquitalibus separatus, tibi teuti, ut sic in bac mortalitate pcccala sua, te adju-
Domino semper valeat adhserere. Per. vante, defleat, qualiter in iremendi judicii die sen-
Alia. — (665) Domine Deus noster, (666) qui of- lentiam damnationis seternse evadat; et nesciat quod
fensione nostra non vinceris, (667) sed satisfactione terret in tenebris, quod stridet iu flammis , alque, ab
placaris, respice, qusesumus, ad bunc famulum qui erroris via ad iter reversus justiiise, nequaquam ulira
se tibi peccasse graviter confitetur. Tuum est ablu- vulneribus saucietur; sed integrum sit ei atque per-
tionem criminura dare, et veniam procslare peccaa-. . petuura , et quod gratia tua contulit, ct quod mise-
tibus, qui dixisti pceniientiam te malle peccatorum B ricordia reformavit. Per eumdem Dominumnostrum
quam mortem. Concede ergo , Domine, hoc (668) Jesum,
ut tiffi pcanitentise excubias celebret, et correctis Missa (680) ? pro episcopodefuncto.
actibus suis, conferri sibi a te sempilerna gaudia
Da nobis, Domine, ut anlmam famuli tui ///. epis-
gralulelur. Per.
de sseculi educis labprioso certamine,
Alia. — (669) Precor, Domine, (670) elementiam copi, quam
tuoruni ccelui tribu.as esse consortem.
ttiec Majestatis ac nominis , ut huic famulo tuo pec- sanctorum
cata el facinora sua confiienti veniam dare, et proe- Per.
Super oblala. — Annue nobis, Rom>rie,ut animce
teriiorum criminum debila relaxare digneris, qui
im-
bumeris filii tui ovem perditam reduxisti (671) ad famuli UiiIU. episcopi baecprosit oblatio, quam
tolius mundi tribuisli relaxari delicla. Per
caulas; (672j qui publicani precibus vej confessione molando,
Dominum noslrum.
placatus es. Tu eliam , Domine , et huic famulo tuo
placare, tu cjus precibus benignus (675) asstste, ut, Infra actionem.T—Hanc igitur oblationem, quam
in confessione flebili (674) permanens, clementiam (ibi offerimus pro commenioraiione depositionis ani-
tuam celeriter exoret, et, (675) sanctis altaribus re- mse famuli tui //(. episcopi, qusesumus, Domine ,
stituius, spei rursus seternseet ccelesti glorise (676) Q ut placatus accipias; et quem in corpore consti-
reformetur. Per eumdem Dominum nostrum. tutum sedis apostolicae gubernaculo prseesse \ vo-
Oralionesad reconciliandum iuistij, in electorum tuorum numero constitue sacer-
(677) pmnitenlem. dolura; diesque nostros.
(678) Adesto , Domine, supplicationibus noslris, — Mementoetiam, Domine, famu-
et nie, qui etiam misericordia tua primus indigeo, Super diptycha.
lorum luorum ///., qui nos praecesserunt, et dor-
clementer exaudi; et quem non electione meriti,
miunt in somno pacis.
sed dono gratiae tuoe conslituisti operis hujus raini-
(681) Ilem post — Istis, Domine, et om-
lectionem.
slrum, da fiduciam tui muneris exsequendi, et ipse nibus in Christo
in nostro ministerio quod tuoe pietatis est operare. quiescenlibus, locum refrigerii, lu-
Per Dominum. cis et pacis indulgentiamdeprecamur. PerChristum.
Alia. — (679) Prsesta, qusesumus, Domine, huic Ad Complendum.—His sacrificiis, qusesumus,om-
faniulo tuo dignum posnitentioefructum, ut Ecclesise nipotens Deus, purgata anima famuli tui///. epis-
tuse sanclse a cujus inlegritate deviarat peccando, copi ad indulgentiam et refrigerium sempiternum
aeimissorumreddalur innoxius veniam consequendo. pervenire mereatur.
Per Dominumnostruro. Item Missapro episcopodefunclo.
Itemalia. -r- Deus, bumani geperisbenignissime Deus, qui inter apostolicos sacerdotes famulum
conditor, et raisericordissimo reformalor, qui homi- tuum ///. episcopum censeri jfecisti, proesta, quae-
nem invidia diaboli ab seternitate dejec^qm tmiei sumus, ut quorum vicem gerebat ad borain in ter-
Filii lui sanguine redemisli, vivillcaburic famulum, ris, eorum peripetuocorisor;lioIseteturin.coelis. Per.
quem tibi nuIlalenus niori desideras, et.qui non de- Super oblaia.—Haecoblatio, Domine, ^usesumus,
relinquis devium , assurae correclum. Moveant pie- animam famuli tui ///. episcopi omnibus vitiis hu~
brorum pcenilenlialiiimcopiara, quibiis et confessjo- tio, quod sane ssepe cqntingit. Sic in Orat. qusese-
nis et absolutionis sacefdotalis ritus docereniur, quilnr, legiturapud Pamel. educens, pro educis, vel
probavimus prsesertim cap. 21. <Juamplurimosau- eduxisli, ut habet Cod. Reg. S. Supra, in Orat. ulti-
tcm Ordines ad dandam pcenitentiam reconcilian- ma ad mor. animalium, ubi legilur, ut siae quibusnon
dosque pcenilentes, a nosiro D. Edmundo Martene habelur hum. conditio, deficiente sensu, scriptum est
collectos libro de Antiquis Ecclesiae riiibus, secunda optime quidem : ul sine quibus nonalitur hinn., ctc.
parie, cap. 6, articulo 7, consulere licet si libeat. In veteri Sacram. Gal. exstat una Mis.sain deposi-
"^Eadem Missa legitur in Ed. Pamel., consen- tione sacerdotis , et aitera pro dcfunctis quibuslibct
liente Cod. Reg. S., ubi mendosa non est Edit. lec-
 215 SANCTl GREGORIIMAGNI 216
mauso conditionis absolvat, quse totius mundi tulit, A stias, ut pontificale cui donasti meritum, dones et
etiam immolata peccatum. Per. praemium. Per Dominum.
216 Prmfalio.— Vere dignum et jtislum est, ae- Ad Complendum.— Preces nostras, qusesumus,
quum et salutare , nos tibi semper et ubique gratias Domine, quas in famuli lui ///. episcopideposilione
agere, Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne deferimus, propitiatus exaudi, ut qui nomini tuo mi-
Deus: devotis clementiam tuam mentibus obsecran- nisterium fidele dependit, perpetua sancloruiu socie-
tes , ut animam ///. episcopi in electorum libimet tale Isetelur. Per Dominum.
pontificura numero jubeas consistere gaudentem, ut Missa pro episcopodefunclo.
qui bic tuo pro eis supplex deserviebat altari, glo- Deus, qui inter apostolicos sacerdotes famulum
riosa illic cum eis tua graluletur et laude. Per Chri- tuum ///. pontificali fecisti dignitate vigere, praesta,
slum Dominum noslrutn. qusesumus, ut eorum et perpetuo aggregetur consor-
Infra actionem. — Hanc igitur oblationem servilu- tio. Per Dominura nostrum.
lis noslra?, quam libi offerimus pro commemorationa Super oblata. — Ilaec oblatio, Domine Deus, ani-
animse famuli tui ///. episcopi, qusesumus, Domine, mam famuli tui ///. ab umnibus vitiis humansecon-
{jlacatusaccipias, et cum prsesulibusapostolicsedi- ditionis absolvat, qusc tolius mundi lollit etiam im-
gnitatis, quorum est secutus officium, habere tri- ;Q molala peccalum. Per.
buas sempiternse beatitudinis porlionem, atque intei Prmfatio.—Vere dignum et justum est, aequum
summi pasloris elficias prsecipua membra censeri; et salulare, nos tibi semper et ubique gralias agere,
diesque nostros. Domine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus : de-
Ad Complendum.— Da veniam , Domine, qusesu- volis clementiam tuam mentibus obsecranles, ut
mus, per lisec sancla mysteria, animsefamulitui ///. animam famuli tui ///. in eleclorum libimet ponli-
episcopi, ut occursu non lerrealur malo, sed tuo ficum numero gaudeas consistere gaudendo, ut qui
protegaiur auxilio. Per. tuo pro eis supplex deserviebataliari, gloriosa iliic
Alia. — Prsesla, qusesumus,omnipotens Deus, ut cum eis gratuletur laude. Per Christum Dominum
anima famuli tui ///. episcopi, quam in hoc soeculp nostrmn.
commorantem sacris muneribus decorasti, ccelesti Ad Complendum.— Deus , cujus misericordiaenon.
sede gloriosa exsultet. Per Dominum. est numerus, suscipe pro anima famuli tui ///. sa-
Item alia pro episcopodefuncto. cerdotis preces nostras, et lucis ei laetitiaequeregio-
Suscipe, Domine, quiesumus, preces nostras pro nem in sanctorura tuorum societate concede. Per
anima famuli lui ///. episcopi, ut in pontificum tibi- Dorainumnostrum.
met placitorum perpetua sede Isetelur.Per. C Jll/ssapro sacerdoledefuncto.
Super oblala. — Offerimus,Domine, hostias placa- Praesta , quaesumus, Domine , ut anima famuliet
tionis, et laudis, ut perpetuse misericordiseIargilate, sacerdotis lui ///. quam in hocsseculo commorantem
ariiniam famuli lui ///. episcopi in lucis selernsefa- sacris muneribus
decorasli, ccelesii sede gloriosa
cias regione gaudere.
semper exsultet. Per Dominum.
—
Prwfatio. Yere dignum et juslum est, sequumet Super oblata. — Suscipe, Domine, quaesumus,ho-
salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere, stias pro anima famuli et sacerdotis tui ///., ut cui
Domine sancte , Paler omnipotens, aeterne Deus:
donasti praemium,dones el meritum. Per
ineffabilemtuaeclementiaepotentiam suppliciler exo- pontificale
Dominum.
rantes, ut famulus tuus ///., beatorum tabernaculis
218 Ad Comptendum.—Prxsii»,qusesumus,omni-
constitutus, evasisse se carnales glorietur angusiias,
cum voto potens Deus, ut animam lamuli el sacerdotjs tui ///.
diemque judicii gratulationis exspectet. in congregatione justorum seternse beatiiudinisju-
Per Chrislum Dominura nostrum.
— beas esse consortern. Per Dominum.
Infra actionem. Hanc igitur oblationem, quam
tibi offerimus pro anima famuli tui ///. episcopi, Missa unius defuncli.
qusesumus, Domine , ut placatus accipias; et quem D Omnipotens sempiterne Deus, cui nunquam sine
tuis altaribus servire tribuisti, ad beatorum pertinere spe misericordise supplicalur, propitiare animsefa-
jubeas consortia sacerdolum ; diesque noslros. muli lui ///., ul qui de hac vila in tui nomiiiiscon-
Ad Complendum.— Qusesumtis, omnipotensDeus, fessione discessit, sanctorum tuorum numero eum
ut animam famuli 217 tui ///. episcopi in congre- facias aggregari. Per Dominum noslrum.
gatione justorura oeternoebealiludinis jubeas esse Super oblata. — Propitiare, qusesumus, Domine,
consortem. Per Dominumnostrum. animac famuli tui, ///., pro qua libi hostias placa-
AliaMissa pro episcopodefunclo. lionis offerimus; et quia in hac luce in fide mansit
Deus, qui inier apostolicos sacerdotcs famulura catholica, in lulura vita ej"usretributio condonetur.
tuuiii ///. sacerdotali fecisii dignitate vigere', prse- Per Dominumnostrum.
sla, quoesumus, ut eorum quoque perpeluo aggrege- Ad Complendum.— Praesta, quscsumus, omnipo-
tur consorlio. Per. tens Deus, ut animam famuli lui /(/. ab angelis lucis
Supor oblala. — Suscipe, Domine, qusesumus,pro susceplara in praoparata habitacula deduci facias
anima famuli tui ///. sacerdolis, quas offerimusbo- bealorum, Per Dominuni»
 217 LIRER SACRAMENTORUM. 218
Missa a in die depositionisdefuncli, (682) sive terlio, A sempiterna, ut, morlalibus nexibtis expeditas lux eas
seplimo trigesimoque. selerna possideat. Per.
Adesto, Domine , qusesumus, pro anima famuli Super oblala. — Hostias tibi, Domine, bumili pla-
tui ///., cujus in deposltione sua officium comme- catione deferimus , ul animse famulorum famularum-
morationis impendimus, ul si aliqua ei ssecularisma- aue tuarum per hsec placationis officia tuam miseri-
cula inhaesit, aut vitium mundiale infecit, dono luse cordiam consequanlur. Per.
pietatis indulgeas, et exlergas. Per Dominum no- Ad Complendum.— Inveniant, quaesumus, Domi-
strum. ne, animae famulorum famularumque tuarum ///. et
—
Aiia. Qusesumus, Domine , famulo tuo ///., cu- III., omniumque in Christo quiescentium , lucis
jus terlium , vel seplimum st't'eIrigesimum obitus sui seternae consortium, qui in hac luce positi luum con-
diem commemoramus, sanctorum tuorum atque seeuli sunt sacramentum. Per.
electorum largire consortium , et rorem ei miseri- (685) b INCIPIT onDO(684) ADSACROS ORDINES
BENEDI»
cordise luse perennem infunde. Per. CENDOS.
Super oblata. — Adeslo, Domine, supplicationibus (685)Jlffl/or«sgradus ante Evangelium, mtnores vero
nostris; et hanc oblationem, quam tibi offerimus ob post Communionemdantur; et (686) minores quidem
diem depositionis lertium, vel septimum, sive trige- £; Dominicis diebus , si necesseesl, (687) majores vero
simum, pro anima famuli ///., placatus ac benignus in Sabbalis auodecim leclionum per qualuor lempora
assume. lantummodo.
PrmfalXo.—"vere dignum et juslum est, sequum Ordinalio c osliarii.
et salutare, nos tibi semper et ubique graiias agere, (688) Osliarius cum ordinatur, poslquam (689) ab
Domine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus, per archidiacono inslructus fuerit qualiter in domo Dei
Christum Dominumnostrum. Per quem salus mundi, 220 debcalconversari, ad suggestionemarchidiaconi
per quem vila hominum, per quem resurrectio mor- (69"0)tradat ei episcopus claves ecclesiw, dicens: Sic
tuorum. Per ipsum te, Domine, suppliciter depre- a?e , quasi redditurus Deo rationem pro his rebus
camur, ut animse famuli tui ///., cujus diem deposi- quae istis clavibus recluduntur. (691) Et tradal ei
tionis lertium, vel septimum, sivetrigesimum celebra- diaconus ostium ecclesim.
mus, indulgentiam largiri digneris perpetuam, atque Prwfatio ostiarii,—(692) Deum Patrem omnipoten-
contagiis morialitatis exutam in seternoesalvaiionis tem suppliciter deprecemur,ut huncfamulum suum ///.
partem restituas. Per quem Majeslatem. benedicere dignetur, quem in bfficium ostiarii eligere
219 Ad Complendum.— Omnipotens sempiterne dignatus esl, ut sit ei fidelissima cura in diebus ac
Deus, collocare dignare corpus et animam famuli tui C I noctibus, (695) ad distinctionem horarum certarum
///., cujus diem depositionis tertium, aut seplimura, ad invocandum nomen Domini, adjuvante Domino
vel trigesimum , celebramus, in sinibus Abrahse, nostro Jesu Christo, qui cum eo vivit et regnat Deus
Isaac et Jacob , ut cura dies agnitionis tuai veneril, in unitate Spiritus sancii, per orania ssecula ssecu-
inter sanctos et electos tuos eum resuscilari prseci- lorum. Aitieti.
pias. Per Dominum nosirum. (694) Benedktto ejusaem. — Dom.ne sancte, Pater
Missa in anniversariounius defuncli. omnipolens, oelerne Deus, benedicere digneris hunc
Praesta , Domine, qusesumus, ut anima famuli tui famulum tuum, ///. ostiarium, ut inter j.ajiitores
///., cujus anniversarium depositionis diem celebra- Ecclesise (695) paret obsequia , et inter electos tuos
mus, his purgata sacrificiis, indulgentiam pariter ct partem tuse merealur habere mercedis. Per Domi-
requiem capiat sempitemam. Per Dominum. nura nostrum.
Super obtata.—Propitiare, Domine, supplicalio- Ordinatio lcclons.
nibus noslris pro anima et spiritu famuli lui ///., cu- (696) Leclor cum ordinatur, facial (697) de illo
jus hodie annua dies agitur, pro qua tibi offerimus verbuin episcopus ad ptebem, indicans ejus fidem ac
sacrificium Iaudis, ut eam sanctorum luorum consor- vitam, atque ingenium; posl hmc, spectante plebe,
tio sociare digneris. Per Dominum. ]D (698) tradat ei Codicem, de (699) quo lecturus sit, di-
Ad Cotnplendum.— Suscipe , Domine; preces no- cens:
slras, pro anima famuli tui ///., ut si quoe ei maculse (700) Accipe, et esto verbi Dei relator, habiturus,
de terrenis contagiis adhseserunl, remissionis tua: si fideliter et utiliter impleveris officium, parlem
remedio deleanlur. cura his qui verbum Dei ministraverunt; eliguut le
Missa plurimorum defunctorum. fratres tui ut sis lector in domo Dei tui, et agnoscas
Propitiare, qusesumus,Domine, animabus famulo- officium tuum, et impleas illud; potens est ciiim
rum famularumque tuarum ///. et III. misericordia Deus ut augeat tibi gratiam.
a Hsec fere habent duo Theod. quoad titulum, at potissimum excerptos, quibus docelur quomodo
diversae omnino sunt Orationes et Prsefatio. Ecclesiaeministri ordinenlur apud Latinos, Graecos,
b Eadem leguntur deinceps in Edit. Vaiic. et Gus- Maronitas , Syros Ne.yorianos , Syros Jacobilas, el
sanvil. Qui plurade boc argumenio voluerit, consu- Eutychiatios, ac Coplitas.
lat nostrum JEdm.Mariene de Aniiquis Eccl. Riiibus, c Pene baecomnia exstant in prirao Thead., ubi
cap. 8, de Rilibus ad sacramentum ordinis spectan- mutilus non est; legitur tamen in plurali; Ord
tibus, art. 11, ubi cxbibet 23 ordiues ex libris mss. lectorum, exorceslarum,elc.
819 SANCTI GREGORH MAGNI 220
BeneUktiolectoris.— (701) Domine sancte, Pater /k talus renuit, quaesitus refugil, sacris est altaribus
omuipotens, seterne Deus, benedicere digneris fa- (726) n removendus, sic qui ultro ambit, vel im-
inulum tuum hrinc in officium Iectoris , ut assidui- porlunum se ingerit, est procul dubio repellendus;
tate Ieclionum, (702) dislinctus atque (705)ordinatus, nam qui nitilur ad altiora conscendere, quid agit,
et agenda dicat, et dicla opere compleat, et in utro- nisi ut crescendo decrescat ? Cur non perpendit
que sanctse Ecclesise consulat. Per Dominum. quia benedictio illi in maledictum convertilur, qui
Ordinatio exorcislm. ad hoc ut fiat haereticus proraovetur ?
(704) Exorcista, cum (705) ordinatur, accipiat de (727) Subdiaconus cum ordinaiur, quia manusim-
manu episcopi libelrlum,in quo scripti sunt exorcismi, posilionem non accipit, (728) patenam de manu epis-
dicenle sibi episcopo. copi accipiat vacuain , et calkem vacuum: de manu
(706) Accipe , et commenda memorise, et (707) archidiaconi accipiat (729) urceolum cum (750) aqua-
habelo poteslatem imponendi manuni super energu- manili, ac (7S1) manutergium. Exhibeatur in con-
menum, sive baplizatum, sive catechumenum. spectu episcopi patena el calix vacuus, el dicat epi-
(708) Prmfalio exorcislm. — (709) Deum Palrem scopus :
omnipolentein supplices deprecemur, ut hunc famu« (752) Vide, cujus ministerium tibi traditur; et
lum suum ///. benedicere dignelur in officium exor-1B ideo si usque nunc fuisti tardus ad Ecclesiam,
cistse : ut sit spiritalis imperalor ad abjiciendos dse- amodo debes esse assiduus ; si usque nunc somno-
mones de corporibus obsessis, cum omni nequitia lentus, amodo vigil; si usque nunc ebriosus, amodo
corum muliiformi, adjuvante Domino nostro Jesu sobrius; si usque nune inhonestns, amodo castus.
Chrislo. Qui cum co vivit et regnat Deus in unitate Oblationes quoe veniunt in allare panes propositionis
Spiritus sancti. appellantur. De ipsis oblationibus lantuin debet in
221 Benedictioexorcislw.—(710) Domine sancle, altari poni quanlum populo possit sufficere, 222
Paier omnipolens, seterne Deus, benedicere digneris ne aliquid putridum in sacrario remaneat. Pallse
hunc famulum tuum ///. in ofiicium exorcistse, et ad vero (755) quao sunt in subsiratorio, iu alio vase
imposilionem manuum el oris oflicium eum eligere debent lavari, in (734) alio corporales pallse. Ubi
digneris, ut imperium habeat (711) spiriluum im- pallse corporales lavatae fuerunt, nullum liuteamen
mundorum coercendorum, et (712) probabilis sit ibidem aliud debet lavari; ipsa aqua in baplislerio
reedicus Ecclesise, (713) gratise curationum virtutc debet vergi. Ideo; te admoneo, tu talem te exhibe,
confirmatus. Per Dominum, ul Deo placere possis.
Ordinatio acolylhi. Et tradat ei calicem et patenam.
(714) Acolylhus, cum ordinalur, (715) primum ab C ( Ordinatio subdiuconi. — (735) Oremus Deum ac
episcopo doceatur qualiler in officiosuo agere debeat; Dominum nostrura, ul super servum suuin ///.,
sed (716) ab archidiacono accipiat ceroferarium cum quem ad subdiaconatus officium vocare dignatus
cereo, ut scial se ad (717) accendenda ecclesimlumi- cst, infundat benedictionem et gratiam suam, ut in
naria mancipari, (718) ita sibi dicenle. conspectu suo fideliler serviens, prsedeslinata san-
(719) Accipite hoc gestatorium lumims, ut per il- ciis prsemia consequatur, auxiliante Domino noslro
lud valeatis adversariorura tenebras effugare, et ve- Jesu Christo, qui cum eo vivit et rcgnat Deus.
rissimum Iumen, quod illuminat omnem hominem Benedklio subdiaconi. — (756) Domine sancte,
venienlem in mundum, lideliter invenire. Paier omnipotens, seterne Deus, benedicere digneris
(720) Accipiat et urceolum vacuum f721) ad fun- famulum tuum hunc, quem ad snbdiaconatus offi-
dendum (722) vinum in Eucharislia corporis. cium eligere dignatus es , uti eum sacrario tuo san-
Benediclioacolythi. — (725) Omnipotens sempi- clo strenuum sollicitumque ccelesti miliiise instituas,
terne Deus, fons lucis, et origo bonitatis, qui per et sanctis altaribus fidcliter subministret, et requie-
Jesum Christum Filium tuum , lumen verum, mun- scat super eum Spirilus sapientise et intellectus
dum illuminasti, ejusque passionis mysterio rede- Spiritus cousilii et fortiludinis, Spiritus scieniise el
misli, benedicere dignare hunc famulum luum,! Dpielalis. Repleas eum Spiritu timoris tui, et eum
quem in acolytbi officium consecramus, poscentes ministerio divino confirmes , ut obediens facto, at-
tuam clementiam, ut ejus, menlem et Iuminescientise que dicto parens , tuam graliam consequatur. Per
illusires , et pielalis tuaerore irriges, ut ita perce- Dominum nostrum, etc., in nnilale ejusdein.
|)tum ministerium peragat, qualiter ad seternam re- (737) Ordo h qualiter in Roinana Ecclesiadiaconi
munerationem pervenire merealur. Per eumdem et presbyteri ordinandi sunt.
Dominum nostrum. Mensisprimi, quarli, seplimi et decimi, Sabbato-
(724) Ordinatio subdiaconi. rum die in duodecim tect., ad sanclum Pelrum, ubi
Capitulum sancli Gregorii. — /725) Sicut qui invi- Misswcelebranlur, postquamAniiphonamad Inlroilum
« Ita legit Hugo Menardus, ul ex ejus nola Hquet. possit settsus.
ln Editis tamcn Vatic. el Gussanv. legilur admoven- h lu primo Tlieod. IISBC omnia omiltunlur, usque
dus; quam lectionem conlirmant cpistolae sancti: ad : Oiemus, dilectissimi, etc., cnl. seq., ctii prm
Gregorii sive cxcnsae, sive manu dcscripla:. Adde niiltilur Orationes ad ordinandos diaconos. Eodeni
auod Meuardi Editionis leclioni vix ullus aptari: rim coeterapro ordin. presbyterietepiscopihabentur,
 E21 LIBER SACRAMENTORUM. 222
dixerint, dala Oratione, venit archidiaconus , et offertt A excubiis permanentes, hsereditatem beuediclionis
eum qui ordinandus est pontifici, ila dkens : seternsesorte perpetaa possiderent. Snper hunc quo-
Postulat sancta mater Ecclesia catholica, ut bunc: quc famulum tuum, qusesumus,Domine, placatus in-
prsesentem subdiaconem ad onus diaconii, vel dia-• tende, quemtuis sacrariis serviturum in officium dia-
conum ad onus presbyterii ordinetis. coni suppliciter dedicamus, Et nos quidem, tanquam
Inlerrogat episcopus: Scis illum dignum esse ? Re- homines divini sensus et summse rationis ignari,
spondet offerens: bujus vitam, quantum possumus, sesiimamus. Te
Quantum humana fragilitas nosse sinit, et scio, et, autem, Domine, ea quse nobis sunt ignota non trans-
testificor ipsum dignum esse ad hujus onus oflicii. eunt, le occulta non fallunt. Tu cognitor secreto-
Et tunc annunliat pontifex poputo, dicens : rum, tu scrulator es cordium, tu ejus vitam ccelesti
Auxiliaute Domino Deo et Salvatore nostio Jesu poteris examinare judicio, quo seinper praevales, et
Christo. admissa purgare, et (747) ea quse sunt agenda con-
Iterum dieit: — Auxiliante Domino Deo et Sal- cedere. Emitte in euro, Domine, quoesumus, Spi-
vatore nostro Jesu Christo, eligimus in ordinem dia» ritum sanclum, quo in opus ministerii fideliter ex-
conii, sive presbyterii ///. subdiaconura, sive dia- sequendi sepiiformis gratise tuse munere roboretur.
conum de (738) titulo ///. ///., presbylerum (759) B Abundet in eo totius forma virtutis, aucloritas mo-
de lilulo ///. Si (740) quis aulem habet aliquid desta, pudor constans, innocentise puritas, et spi-
contra bos viros, pro Deo et propter Deura cum fi- ritalis observatio disciplinse; in moribus ejus proe-
ducia exeat, et dicat. Verumtamen memor sit con- cepta tua fulgeant, ut suoecastitatis exemplo imita-
dilionis sUse. tionem sancta plebs acquirat; et bonum conscientise
Et post nvodicumtntervallum mox (741) incipiurit testimonium proferCns, in Cbristo firmus, et stabi-
otnnes Kyrie eleison, cum litania. Hac expleta ascen- lis perseveret; dignisque successibus de inferiori
dunt ipsi elecli ad sedem poniificis, et benediciteos gradu per graliam tuam capere potibra mereatm\
nd quod vocati sunt, et descendentes stant in ordine Per eumdem Dominum nostrum Jesum Christum.
mo, benedktione percepta. 223 Diaconus cum or- (748) Quando stolam eum induis, sic dkes ,
dinatur , (742) solus episcopus, qui eum benedicit, Per hoc signum vobis diaconatus officium humi-
manum super caput illius ponat, quia non ad sacerdo- lifer 224 imponimus, ut finnamentum mensae di-
lium, sed ~adminisleriumconsecratur. Ad ordinandum vinte lanquam sustehtacula columnarum esse possi-
diaconumel presbyterum, prima Oratio dkitur iegen- tis, et prsecones regis ccelestis irreprehensibiliter
do. Et sequitiir Oratio. Et non dicitur, Vere dignum, existere mereamitii.
m consecraiione. ni (749) Presbyter cum ordinalur, episcopoeum bene-
Oralio. — Oremus (743), dilectissimi, Deum Pa- dicenle, et manum -super caput ejus tenenle, etiam
trem omnipotentem, ut super hunc famulum suum, omties presbyteri, qui prmsenles sunt, manus suas
quem in sacrum ordinem dignaiur assumere, bene- juxta manum episcopi super caput illius teneant.
dictionis suse graliam clemenler effundat, eique Oralio ad presbyleros ordinandos.
donum consecralionis indulgeat, per quod eum ad (750) Oremus, dileetissimi, Deum Pairem omnipo-
prsemia seterna perducat, auxiliante Domino nostro tentem, ut super hunc famuium suum, quem ad
Jesu Chrislo. Qui cura eo vivit et regnal. presbyterii munus elegit, ccelestia dona multiplicet,
Oremus. — (744) Exaudi, Domine, preces no- et quse ejus dignatione suscipit, ipsius exsequatur
stras, et super hunc famulum tuum Spiritum tuse auxilio, auxilianle Domino nostro Jesu Cbristo.
benedictionis emitte, ut ccelesti munere ditalus, et Oremus. —(751) Exaudi nos, qusesumus, Domine
luae graliam possit Majestatis acquirere, et bene vi- Deus noster, et super hunc famulum luuin benedi-
vendi aliis exemplum prsebere. Per Dominum, elc, ctionem sancti Spiritus, et gratise sacerdolalis ef-
in unitale ejusdem. funde virtutem, ut quem tuse pielatis aspectibus offe-
Consecratio. — (745) Adesto, quaesumus, omni- rimus consecrandum ..perpetua muneris tui largitate
polens Deus, (746) bonorum dalor, ordinum distri-] D'consequaris. Per Dominum.
butor, officiorumque disposilor. Qui in te manens (752) Consecratio.— (753) Domine sancte, Pater
innovas omnia, et cuncia disponens per Verbum, pmnipotens, selernse Deus, (754) honorum auctor,
Virlutem, Sapientiamque tuam Jesum Christum Fi- et distribulor omnium dignitatum, per quem profi-
lium tuum Dominum noslrum, sempilerna provi- ciUnt universa, per quem cuncta firmantur, amplifi-
dentia prseparas, et singulis quibusque temporibus calis semper m melius naturse rationalis incrementis
aptatida dispensas. Cujus corpus, Ecclesiam tuam per ordinem congrua ralione dispositura. Uhde et
cceleslium gratiarum varietate distinctam, suorum- sacerdotales gradus atque officia Leviiarum, sacra-
que connexara discretione membrorura , per Iegem mentis myslieis instituta creverunt, ut cum (755)
mirabilem tolius cOmpagis unitam in augmentum pontifices summos regendis populis prsefecisses, ad
leinpli lui, crescere dilalarique largiris, sacri mu- eorum societalis et operis adjumentum, sequentis
neris servitutem trinis gradibus minislrorum nomini ordiuis viros et secundae dignitalis eligeres. Sic in
tuo inililare conslituens. Electis ab inilio Levi fifiis, ereino per septuaginta virorum prudentrain mentes
qui, in mysticis operationibus domus tuse fidelibus Moysi spiiiium propagasti, quibus ille adjutoribus
223 SANCTIGREGORII MAGNI 224
usus in populo innumeras multitudines facile guber- A j sensum de exemplis priorum caperet secitura po-
navit. Sic in Eleazaro et Ilhamar filiisAaron palernse steritas, nec eruditio doctrinse tuaeulli deessetaelati;
pleniludinis abundantiam transfudisti, ul ad hoslias cum et apud veleres reverentiam ipsa significatio-
salulares et frequentioris officii sacramenta ministe- nura species obtineret, et apud nos certiora essent
riuui sufficeret sacerdotum. Hac providenlia , Do- experimenta rerum quam senigmala figurarum; il-
niine, apostolis Filii lui, doctores fidei, comites lius namque sacerdotii anterioris habitus nostrse
addidisli, quibus illi orbem tolum secundis proedi- mentis ornatus est, et (769) ponlificalem gloriam
caloribus impleverunt. Quapropter infirmitaii quo- non je.m nobis honor ,coinmendat vestium, sed
que nostrse, Domine, hoecadjumenta largire, quia splendor animarum, (770) quia et illa quse tunc car-
quanlo magis fragiliores sumus, tanto his pluribus nalibus blandiebanlur oblulibus, ea potius quae in
indigemus. Da, qusesumus, omnipotens Pater, in ipsis erant intelligenda poscebant; et idcirco huic
bunc famulum tuum presbylerii dignilatem , innova famulo luo, quem (771) ad summi sacerdolii mini-
in visceribus ejus Spiritum sancliiatis; et accepium sleriura elegisti, hanc, qusesumus, Dominc, gratiam
a te, Deus, secundi meriti munus obtineat, censu- largiaris, ut (772) quidquid illa velamina in fuigore
ramque morum exemplo suseconversaiionis insinuet. auri, in nilore gemmarum, in multimodi operis va-
Sit probus cooperaior ordinis nostri, et luceat in eo B ; rietale signabant, hoc in ejus moribus actibusque
tolius forma justilise, uf, bonam rationem dispensa- clarescat. (775) Hic accipis chrisma. Comple, Do-
tionis sibi creditse reddilurus, seternoebeatitudinis mine, in sacerdote tuo mysterii lui suramara, et or-
praemia consequatur. Per eumdem Dominum. namentis totius glorificaijonis instructum (774) cce-
(756) Hic vestisei casulam. — Benediciio Palris, lestis unguenti flore sanclif fica. (775) Hic fundis in
et Filii, et Spiritus sancti descendat super te, ut sis capul ejus. Hoc, Doiuine,copiose in ejus caput f in-
benedicius in ordine sacerdotali, et offeras placa- fluat, hoc in oris subjecta f decurrat, hoc in totius
biles Ilostias pro peccatis alque offensionibus populi corporis extrema descendat, ut tui Spirilus virtus,
oinnipolenli Deo. Cui est honor et gloria in saecula et interiora ejus repleat, et exteriora circutnlegat.
sseculorum. Abundet in eo conslanlia fidei, puritas dileclionis,
225 Consecratio manus. ~ (757) Consecrentur (776) sinceritas pacis; (777) tribuas ci, 226 Do-
manus istse, quaesumus, Domine, et sanclificentur mine, calhedram episcopalem ad regendam Eccle-
per istam unclionem el nostram benedictionem, ut siam tuam, et plebem universam. Sis ei aucioriias,
quaecunque benedixerinl, benedicta sint, et quae- sis ei firmitas, sis ei potestas. Multiplicessuper eum
cunque sanctilicaverint sanclificentur. Per a. benedictionem et gratiam tuara, ut ad exorandam
(758) Episcopus cum ordinalur, duo (759) episcopiC semper misericordiam luam, tuo munere semper
ponanl el leneant Evangeliorum codkem super capitt idoaeus , lua gralia possit esse devotus. Per.
ejus; et uno super eum fundente heimliclionem,(760) (778) Si papa c ordinalus est, hmc addi debent in
reliqui omnes episcopi, qui adsunt, (761) manibussuis loco ubi scnptum est:
caput ejus tangant. Et idcirco huic famulo tuo, quem apostolicsesedis
(762) Oralio ad ordinandos episcopos. prsesulem (779) et primatem omniuin qui. in orbe
(765) Oremus, dilectissimi nobis, ut his viris (764)1 terrarum sunt saceraotum ac umversalis Ecclesiae
ad ulilitatem Ecclesiae providendam elcclis benigni- tuae doctorem dedisti, et ad summi sacerdotii mini-
tas omnipotenlis Dei gralise suaetribuat largilatem. sterium elegisti, banc, qusesumus, Domine, gratiam
Per Dominura nosirum.
largiaris.
Bencdklio episcoporum.— (765) Adesto supplica- Super oblata. —Hacchostia, Domine, quaesumus,
tionibus nostris, omnipotens Deus, et quod humili- emundet noslra delicta, et (780) saerificium cele-
tatis noslrae gerendura est ministerio, tuaevirtulis5 brandum subdilorum tibi corpora mentesque sancii-
implealur effectu. Per. ficet. Per Dominum noslrum.
Alia. —(766) Propiliare, Domine, supplicationibus'
n Infra actionem. — (781) Hane igitur oblationcm
ncstris, et inclinato super hunc famulumtuum cornu1 servitutis noslrae, sed et cunctae familisetuae, quam
gratiae sacerdotalis. benedictionis tuae in eo effunde' tibi offerimus, eiiam pro famulo tuo ///., quem ad
virluiem. Per.
b Consecralio. — (767) Deus honorum omnium,' episcopalus ordinem promovere dignatus es, quse-
sumus, Doraine, ut placatus accipias, et propitius in
(768) Deus omnium dignitaium quseglorise tuae sa-
eo lua dona custodias, ut quod divino munere con-
cratis famulantur ordinibus, Deus qui, Moysen famu-
secutus est, divinis effectibus exsequatur ; diesque
lum tuuin secreli familiaris affalu inter cselera coe-
nostros, elc.
leslis documenla culturae de habitu quoque indu-
menti sacerdotalis instituens, electum Aaron myslico) Ad Complendum. — (782) Hscc nos comruunio,
amictu vestiri inter sacra jussisli, ut intelligentiae> Domine, purget a crimine, et coelestis remedii faciat
aInEd.Valic. et aliis, hic ante Orat.adord. episc. i>Ante consecralionem istam referunlur in lau-
: Examinatio iu ordinatione anie '-
lita- dalis Ldit. orationes, ad annulum dandum, et ad
ponitur episcopi
niam facienda. Niinirum qui ordinandus est episcc-- baculum (sc. pasforaleni) dandum.mantissa islacaret
o Ipsa Ed. Rom., seuVaiicana,
pus de Udei articulis inlerrogatur.
 225 LIBER SACRAMENTORUM. -226
esse consortes. Per Dominum nostrum Jesum Chri- A , cerdotem, obsecro, Domine, placatus suscipias, Ma-
stum. jestalem tuam supplex exorans ut in me quod largiri
Oratio in (785) nalali papm. dignatus es, propitius custodire digneris. Per.
a Benedklio. — Omnipotcns Deus, qui in popnlo
Deus, qui licet sis in
magnus maguis, mirabilia
tamen gloriosus operaris in minimis, concede mihi suo ministerio uiittir sacerdolum, conferat vobissuae
indigno famulo tuo, sacris convenienter servire my- propitiationis el benediciionis donum. Amen. Qui-
me indignum nullis existentibus merilis, sed
steriis, atque in omnibus tua misericordia protegat que
quem conscientiserealus accusat. Per. gratuita sua pietate huic Ecclesise prseesse voluii,
sanctorum suorum me ab omnibus vincu-
Alia.—Deus, quipopulis tuis indulgeniia consulis, suffragiis
et amore dominaris, da Spirilum sapicntise quibus lis peccatorum absolvat, sanclisque suis altaribus
dedisti regimen disciplinoe, ut de profectu sancta- strenuum dignumqtte minislrum efficiat. Amen.
rum ovium fiant gaudia aHcrna pastorum. Per Do- Quatenus, per exempla sanctorum saccrdotum qui
minum nostrum. in hac sede et in hoc ministerio ei placuerunl gra-
commissum secundum suam vo-
Super oblata. — Hostiam tibi, Domine, laudis ex- dientes, gregemque eo opitulante, regentes, ab omnium pa-
golvo, suppliciter implorans, ut quod immerito luntaiem,
mihi contulisti, intercedenle bealo Petro apostolo B ^ slorum Pastore Chrisio Domino praemia sanclis
tuo, propitius exsequaris. Per. promissa una cum subditis pcrcipere et in eleclo-
rum numero mereamur adjungi. Amen. Quod ipse
Prmfatio. — Vere dignura ,'et justum est, sequum
et salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere, praestare dignetur.
Domine sancie, Pater omnipotens, aeterne Deus, ut 228 Arf Complendum.— Repleanlur consolalio-
nibus tuis, Doraine, qnaesumus, tuorum corda iide-
quia in manu lua dies nostri vilaque consistit, sicut
honorem nobis indignis largiris ministerii, sic quo- lium, pariterque etiara et de Ecclesiae prsesule, et de
suorum votoruin plenitudine gratiarum referanl
que tribuas rationabilis obsequii propitius incre- aclioucm. Per.
menlum. Et tua dona in nobis custodias, ut 227
ejus suffragiis apud te semper reddar acceplus, cu- Orationes pro adepla digmlale.
jus me vice hodie Ecclesise tuse praeesse voluisti. Deus, cui omnis potestas et digniias famulatur, da
Per Christum. famulo tuo ///. prosperum stise dignitatis effectum,
Ad Complendum. — Corporis sacri et preliosi in qua te semper timeat, tibique jugiter placere
sanguinis repleti libamine, qusesumus, DotnineDeus coniendat. Per Dominum.
nosler, ut gralise tuse munus, quod nobis immerilis Alia. — Omnium, Domine, fons bonorum. justo-
' rumque provectuum, tribue, qusesumus, ///. famulo
conlulisti, intercedente beato Petro apostolo luo, C
propitius muniendo cuslodias. Per Dominum no- luo adeptam bene gerere dignitatem, et a te sibi
strum. praeslitam bonis operibus comprobare. Per Domi-
Missa propria (784) in die ordinalionis suw. num uostrum.
(7S5) Oralio b ad abbatemfaciendum.
Deus, qui non propriis suffragantibus merilis, sed Qusesumus,omnipotens Deus, famulum luum ///.,
sola ineffabilis gratise largitate , me familise tuse quem ad regimen animarum
elegimus, gratise tuae
prseesse jussisti, tribue tibi digne persolvere mini- dono prosequere, ut te largienle cum ipsa tibi no-
Bleriumsacerdotalis officii, et ecclesiasticis conve- stra electione placeamus. Per.
nientcr servire ministeriis, plebemque commissam, c INCIPIUNT
te in omnibus protegeule, gubernare concede. Per. (786) AP0L0GI.E.
Alia. — Deus, mundi Crealor et rector, ad humi- (787) Impellit minislrandi officium (788) Hostia
lilatis meae preces placatus intende, et me famulura salutaris populi pro delicto, terret conscientia inde-
tuum, quem nullis suffragantibus merilis, sed im- bili sacerdotii pro reatu. Si a me omnium sacerdo-
roensa largitate clemenlise luse ccelestibus mysteriis lum (789) peripsema sacrificiutn offeralur, pollulse
servire tribuisti, drgnum sacris allaribus fac mini- jn conscienliaecrimen augetur. Si tantse Majestati uni-
strum, ut quod mea celebrandum voce depromitur, versse carnis judici non offerlur, negligeniiae reatus
tua sanclificatione firmetur. Per Dominum noslrum. ascribitur. Inter hsec tuse, omnipotens, libramen
Super oblata. — Ad gloriam, Domine, tui nomi- pjetaiis imploro, cujus ultionis diem accusante con-
nis, annua festa repelenles sacerdolalis exordii, scientia pertimesco. (790) Ne iudignum, quaeso,
Hostiam tibi laudis offerimus, suppliciter exorantes, misericordia tua judices, quem a tempore pceniten-
ut cujus ministerii vice libi servimus immeriti, suf- tisc non excludis. (791) Suspende securim, donec
iiagiis ejus reddamur accepti. Per. cultor vinese admoveat cophinum slercoris infru-
Infra actionem. — Ilanc igitur oblalionem, quam cluosae arboris ad radicem. Parce mihi, Domine cle-
tibi offero ego tuus famulus et sacerdos ob diem, in mentissine, pcenilenli, qui David post lapsum cle-
quo me dignatus es ministerio sacro constituere sa- menter ad veniam revocasli; qui Petri misericors
a In Benediclioiiali legilur alia pro anniversario c Hoec apologia cum sequenti in Ed. Vatic. ei
consecrationis episcopi. Gussanvil. conlinetur. In vet. Miss. Gallic. alia ro-
b Abesl ab aliis Edilis. perilur apologia, licet quoad isensura vis discrepet.
227 SANCTI GREGORH MAGNl 228
atnare flentis lacrymas respexisti, qui latronem in A accingere, lumbosque meos balteo lui amoris ambi-
crucis patibulo tanli facinoris reum divina gratia re, ac renes cordis mei igne tuaecharitatis urere, ut
illuslrasli, cui mox obtinuit confessio (792) per- pro peccatis meis possim intercedere, et astantis po-
spicue Dei Filium, fides praemium, pcena veniam , puli peccatorum veniam promereri, ac pacificas singu-
lamenta gaudia sempilerna, (795) dum confessor in lorum hostias immolare, me quoque tibi audaciier ae-
cruce, possessor exstilit paradisi post crucem. Sed cedenlem non siuas perire, sed dignare lavare, ornare
qiiia verba vcnia tuse pietalis indigent, quse indigni et lcniter suscipere. Per Dorainum nostrum Jesum.
sacerdotis opera non commendant, saltim astantiuni Item atia. — (818) Anle aelerniregis Christi prsesen-
vota suscipe, ut et mihi suis apud le precibus ve- liain nostra indigna acceduntprseconia quse valent po-
niam, et eorum meritis sacrilicia nostrorum vulne- puliimpetrare delicta. (819) Livore lorquetur conscien-
rum salubriter nobis conferant medicinam, (794) ut tia, quia sacris mysleriis offerendisseingerit crimino-
quia omnipotens pro omnibus factus es hoslia pro sam; etdum respicit adinissa, lerreiur luis conspecu-
pcccalis, adsis nobis sanctificatio in sacrificio pro bus astare confusa. Sed quseso humilis reus, quia ad
delictis, Chrisle, Salvalor niundi, qui cum seterno le post lapsum redeo devius, jaceo saucius, in te vilis
Palre una cum Spiritu sancto vivis et fegnas Deus. respiro, bone medice, vulneralus , ut qui sacrjficia
Per omnia ssecula sseculorum. gB allaribus luis munda offerri prseeipis , cum offeren-
Ilem apologia. — (795) Ante oculos tuos, Domine, tiummeritissacerdotisindignilabiapollulasanclifices,
rcus conscientiaeteslis assislo : rogare vix (796) au- qui indigere me miserum tua, Cbrisle Salvalor in-
deo quod impetrare 229 non mereor. Tu (797) ctyte, misericordia recognoseis. Qui vivis et regnas.
enini scis, Domine, omnia quae aguntur in nobis. 230 Ikm alia in festivilate sanclorum. — (8-20)
(798) Erubescimus confitcri quod (799) per nos non Eripiat nos, quaesumus,Domine, tuoruan deprecatio
timemus (800) admittere. Verbis libi lantum obse- sanclorum, et sicut per Moysem famulum tuum pec-
quimur, corde mentimur, et quod velle nos dicimus, cata populi dimisisti, ita per intercessionem sancto-
nolle nostris actibus approbamus. (801) Parce, Do- rum luorum noslra omnium jubeas relaxari delicia.
mine, confitenlibus ignosce. Peccavimus, miserere, Per Dorainura.
le rogamus. Et quia in sacramentis luis meus sensus Item apologim quolidianm sacerdohs proprim. —
(802) infirmus est, prsesla, quaesumus, (805) ul qui (821) u Mordacis conscientise stimulis et deliclorum
ex nobis duri cordis verba non suscipis, (804) per tc nostrorum recordatione commoniti (822), le Deu;n
nobis veniam largiaris. (805) Per Dominum. indulgentiae deprecamur, ut quidquid dicto, facto,
llem apologia.—(806)Conscientia quidcm trepidi, cogitaiione (823) peccatum est, sive lubricaeaetatis
oninipotens Deus, ad allare luum accedimus, sed li- G ( impulsu, sive ignorantise errore (824) commissum,
duciam de tuse pietatis misericordia relinemus. Et li- pietas Domini nostri Jesu Christi (825) resolvere ac
cet ad celebranda sacrificia semper inyeniaraur indi- indulgere dignetur. Per.
gni, (807) sed si recedimus, veremur de inobedien- Item alia.—(820) Indignumme, Domine,sacris tuis
lia condemnari. Pro (808) qua IC dignare nos pietate> esse fateor , qui innunieris quotidie peccatis fuscor.
paterna placito vuliu respicere, et cordis nostri inte- (827) Quid ego le blandis verbis rogare praesumo,
riora purgare. (809) Et si nos pondere peccatorumi quera improbis saepissime factis offendo? lu enim
noslroruni ac reatu constringimur, nostraruui tameni mihi medicinam (828) ingeris, ego (829) sanitali meae
precuin obientu tibi sint, quaesumus,Domine, in om- contraria ago. Legem tuam sacris inditam paginis le-
nibus placita mysleria consecranda. Per. go, sanam vero disciplinam infelix negligo.Adtuum
Item apologia.— (810) Ignosce, Domine, ignosce,, quidem altare quasi devotus accedo, sed a prseceptis
(811) quod dum rogare compellor, dum per immun- tuis conlumaci corde (830) recedo. Da ergo mihi,
dalabia nomen sanctum tuum assumo, et (812)curai Domine, cor coinpttnctum, quo veraciter odio ba-
pudendorum actuum secrela confiteor, (815) non ha- beam peccatum. Meum est, si donaveris, delicta
bco apud te nec verba sine crimine. Tu enim con- deflere ; ttium est etiam (831) nubem eam cito dele-
scienlise meeevulnera el (814) cogitalionum mearuml D 1 re, ut (852) qui lianc palmam amiseriin inimico frau-
occulta nosti, et immunditias meas tu soliis agno- dante, (855) ad veniam saltem penineani, te Domiuo
scis. Misererc milii, Domine, miserere mihi, igno- miserante. (854) Tibi enim Deo est honor regumRegi
sce niysterii tui secreta tractanti, nec indignum mi- cunclorum per cuncta regnanti ssecula sseculorum.
sericordia lua judices quem pro.aliis rogare permit- Itcm atia. — (855) Projectis nobis, Domine, in
tis, el in quo leslimonium boni operis non agnosciss condemnationem operum nostrorum, da capiti noslro
officium saltem dispensalionis crediloc non recuses. aquam, et oculis nostris fontem infunde Iacrymarum,
Per (815) Dominum nosirum. ut pcccali maculas abluendo ullrices poenarum flam-
Itemalia.— (816) Rogote, Deus Sabaolb altissime,, mas fleluum ubertate vincamus, (836) quia libi non
pater sancte, (817) uti me tunica castitatis digneriss sunt occulta quse (857) gerimus. Sit(858) in nobis,
u Legitur in laudaiis Edit. cum duabus sequenii- Domine, os meum ad benedicendum nomen tuum ;
bus, mordacis, elc., el, indignum me, etc. Priorr mitndaque cor meumab omnitmsmri.is el nequtssimia
Theod. exhibet etiara hujusmodi apologias partimii cogitalionibus,ut exaudiri merear deprecans te pro po*
sitniles, partim diversas. In his nolanda venit quae e putoquemelegisli.
adhuc nobis familiaris est, paucis immutalis: Aperi,»
229 LIBER SACRAMENTORUM. 230
Donrine, non oris tantum confessio, sed et doloris; A cisti (863) ex nihilo (864) qui rogarent. Clamantibus
non excusatio criminum, scd lamentatio peccato- nobis ad le ; Domine , miserere ; moveat misericor-
rum. (839) Castos enim noslri corporis oculos lasci- diam luam vox fidelis et flebilis; atque illa, de qua
viae (840) mundi violavit aspeclus. (841).Mores cor- totum speramus, pielas non repulet quod offendi-
rupii, disciplina vitiala, siraulatio in vuilu, fallacia mus, dura respicit quod rogamus; et cuni grandis sit
inverbis, dolus in corde, volubililas in lingua, opera- miseria esse nos reos, major tibi sit clementia esse
tio stulta, mens dubia, concupiscentia carnalis, (842) nos miseros. Tuo (865) supplices auxilio anie te et
sollicitudo earnis, oblivioanimae, negligentia sancti- criminis noslri mala ponimus , et dolores; a te pre-
tatis, super baecautem mortis timor increvit. Mise- cando misericordiam, quam peccando repulimus,
rere nobis, Domine, miserere nobis. Da (843) praete- exspeclamus. Pracstetur his de indulgentia (866)
ritisveniam, proesenlibusemendationem, futuris Jar- quod rogaris accipere, quos agnoscis fiduciam de
gire custodiam. Per. (867) tua justilia non habere. Erige nos, Domine
— Deus noster, et alleva in misericordia lua, ut
ttem alia. (844) Ila, Domine, immehsi criminis commuiiioue salutis, et gaudio charitalis, dum ipsi
rei, consciehlia leste, confundimur , ut ad officium salvari ex munere tuo cupiraus, etiam fide et pace
tuum nec securi possimus venire, nec liberi. Quis
g (868) cuncta regentium gaudeamus. Per Dominum.
enim pensans peccatum suum , (845) nec se a facie
Itemalia. —(869) Ignosce, Domine, (870) com-
tua vellet abscondere, si liceret tantae majeslatis
maculatseviseconscientisesordido, et crirainum con-
oculos declinare, si aut evasurus lateret, aut oc- me obtinere nihil me-
fusione captivo, (871) qui pro
cultatus evaderel? Aut quis non magis videre te
reor, pro aliis rogaturus assislo. Profero ad te, si
cuperet, si non jara hinc (846) qnodcunque peccan- , tribulatio-
tein prospicis plus timeret ? Ergo quia tu ubique nos digneris, Domine, gemitus caplivorum
nes plebium, pericula populorum, (872) anguslias
invenis, ad te confugimus, quem fugere non vale- necessilates peregrinorum, inopias debi-
mus. Restat miseris non latebras inlervenire, sed la- pauperum,
lium , desperaliones languentium, defeclus senum ,
crymas. Foveat 231 indulgentia, quoS lerret offeu- vola virginum, (873) lamenta vi-
sa. Minatur potentia, sed misericordia consolelur. suspiria juvenum,
duarum. Et (874) quoniam me eadeui, qusepopulum
Ex te est qui Iiberet, per te est qui excuset. Parce,
tuum catena constringit, (875) communes lugeo pas-
Pater omnipotens; et quos aspicis bumiles per rea- non obsit populo luo oratio subjugata pecca-
siones,
tum, ereclos munerare digneris in praemio. Et quoS lis. Per me tibi offertur (876) voturo, per te meum
intelligis per confessionem miseros, non facias in
examinatione confusos. Per Dominum. coinpleatur officium. Per.
G 232 Alia. — (877) Deus, ad quem accedere mun-
(847) Item alia a in tribulatione. — (848) Si ante di desideramus, et ob cujus gloriam in honorem tuo-
oculos tuos, Domine , culpas quas fecimus, et (849) rum martyrum expiari deposcimus, in vivara nos
plagas quas excipimus conferamus, minus est quod tibi prsepara hosiiam; cordiura. quoque noslrorum
patimur, majus est(850) quod meremur. Peccati pce- abdita omni crimine lava , et spiritali reple lseiitia.
nam senlimus, et peccandi pertinaciam non vitamus. Quique coram te, et pro nostris , et pro fralrura de-
In flagellis tuis fragililas noslra (851) frangilur, et lictis ingemiscimus, exaudiri a le quautocius nierea-
iuiquitas non mutatur. Menssegrotatorquetur, et cer- mur, ut nec nostro puniamur, nec alieuo peccato, ut
vix dura non flectitur.Vita in dolore suspirat, et (852) jusiitia etsanclilate vestili, praesentemur tibi indem-
in opere non (853) emendat. Si exspectas, (854) non nes in die judicii.
corrigimur ; si vindicas , non duramus. Confitemur Alia. — (878) Dimitte, Deus, (879) quiquidper in-
(855) in correplione quod fecimus, obliviscimur in lemperantiam mordacis linguse incauta oris noslrl
Visitatione quod flevimus. Si (856) impresseris increpatio momordit in subditos. Quidquid minus de
manum , facienda promitlimus; si suspenderis boni perFectionediximus,parce; quidquid incongruum
gladium, promissa non facimus; si ferias, clama- vel minus temperale protulimus, tu ignosce. Non in-
mus ut parcas, si (857) parcas, iterum te (858) cautum praesumptiopuniat, sed agnoscentem me ini-
n
provocamus ut Terias; si (859) angustioe veniunt, quitales meas pietas miserationis tuse absolvat. Et
tempus petimus pcenitendi; si misericordia subve- quia nou mihi alibi est fiducia, nisi in misericordia
niat, abutimur patientia quoepepercit. Adhuc plaga lua, tu et os meum prseconio veritatis (880) perarma
illata vix prseierit, etiam non recolit mens ingrata (ln Ms. per arma], et opus pleniori ubertale sancti-
quod pertulit. Si citius nos audias, ex misericordia fica, ut et indignum me salves, et commissum inihi
insolescimus; si lardius , ex impalientia murmura- gregem pro tua pietate (881) jusiifices. Quidquid in
inus. Te, Domine, volumus servare quod feceris , illis vitialum (882) respicis , sana; quidauid in me
(860,) non timemus observare quod jusseris. Habes, vitiosum inspicis, cura. Si (885) quam vitio tepidiia-
Domine, confitentes reos, parce, quia pius es. (861) lis mese, vel incuria contraxerunl, vel coiilrabunt
Noviuius quod nisi dimittas, recte nos (862) punias. iabem, omitte. Si quo etiani, me ignorante, vel (884)
Sed apud te est multa miseratio. et propitiatio pera- cogn to, deciderunt in crimine, atque si exempli mei
bundans. Praesta sine merito quod rogamus, qui fe- offendiculoproruerunt, (88S) ignosce; el pro culpis
a llaee apologia nonnullis iramulatislegituna vet. Sacrament. Gai,
S31 SANCTl GREGORIIMAGNl <m
lalibus misero mihi uitionis non restituas vicem. His JVin nomine Dei Patris omnipotentis, et in nomineJesu
tamen, quibus increpationis visus sum adhibere ju- Christi Filii ejus Domini nosiri, ul fias aqua exor-
dicium, et (880) increpatio ipsa eis proficiat ad sa- cizata, ad effugandam omnem polestalem inimici, et
Jutera , ct oratio hsec interpellans commissoeos re- ipsum inimicum eradicare et explantare valeas cum
vocet ab errore, ut non perferant lartareos cruciatus, angelis suis apostaticis, per virtutera Domini nosiri
quibus , ut pote (887) mortales, poenilenliseindixi- Jesu Chrisii, qui venturus est judicare vivos et mor-
mus leges; quo (888) ulrorumque incommodis par- tuos, et sseculum per ignem.
cens, illorum iniquitatibus tribuas veniam, et meam Benediclio aqum. — Deus, qui, ad salutem hu-
abluas contraclam de gerendi incommoditate offen- mani generis, maxima quseque sacrameula in aqua-
sam. Prsebe, Deus, aurem sacriGciis nostris, ct me rum substanliam condidisii, adesto invocationibus
Uiihiquecommissos tuis ascribe in paginis, quo cum noslris, el elemento huic uiullimodis purificalionibus
grege niibi credilo, et a cuncto eluar crimine, et ad prseparato virtutem tuse benedictionis effunde, ut
.e merear pervenire in pace. Pacatum redde, Deus, creatura mysierii (ui, tibi serviens ad abjiciendos
noslrorum cordiumhabiiaculum expulsionecarnalium iactnones morbosque pelleudos, divinse gralise sumat
viliorum. Et(889)qui in subdilis conor summaexer- effectum; ut quidquid in domibus vel in locis fide-
cere virtulum, pacaiis mentium corporumque incom- B Hum hsec unda resperserit careat immunditia, libe-
modis pacificusmerear, te judicante, coronari cum reiur a noxa. Non illic resideat spirilus pestilens,
angelis. Fac ergo, quaesumus, nos, pie Deus, aspi- non aura corrumpeus; discedant omnes insidise la-
cientes in conspectu tuo, (890) flammescentes luse tenlis inimici; el si quid est quod aul incolumitati
gralise dono, ul zelus tuae domus nos coraedat. At- habilantium invidet, aut quieti, aspersione hujus
que ita oer vigorem sancti Spiritus regenles subditos aquse effugiat, ut salubritas per invocationem lui
lemperemus ; (891) ut et disciplinis nostri regiminis nominis expelila, ab omnibus sil impugnalionibus
obliiieant lucrum , et illorum duriiia fraugatur, ac defensa. Per.
vila sanclificelur. Suscipe, Domine, nostrorum voto- Benedictiosalis el aqux pariler, — Hic miltitur sal
rum libamina, et per hsec quidquid in subditos cor- in aquam.
rectionis verbo vel merilo impertimus, non ad dis- Deus, invictae virtutis auctor, el a inseparabilis
cordiam nostri, sed ad perpeluum dulcedinis gau- iinperiiRex, ac semper magnificus triumphator, qui
dium, et nobis, et illis profecisse (892) laetemur. adversse dominalionis vires reprirais, qui inimici
Ahlue (893) nos, Deus, et alieno et noslro delicto, rugientis ssevitiam superas, qui hostiles nequilias
ut, in ulroque spiritalis gratisc efficientiam capien- potens expugnas, te, Domine, trementes ac suppli-
tes, fiducialius tuo nomini supplicemus. Per Domi- C ces deprccamur, ac petimus, ut hanc creaturam salis
num. et aquaedignanler accipias, benignus illustres, pieta-
(894) Oraliones ad visilandum infirmum. lis luse more sanctifices, ut ubicu.nquefuerit aspersa,
In primis facianl sacerdotes asperso sale aquam per invocationem sancli tui nominis omnis infestatio
benedictam, et (895) asperganl eam (896) cumAnti- immundi spiritus abjiciatur, 234 terrorque vene-
pltona 233 et Oralionibus super ipsum infirmum, el nosi serpenlis procul pellalur, et prsesentia sancti
super domum ejus. Spiritus nobis misericordiam poscentibus ubique
(897) Exorcismus salis. — Exorcizo le, crealura adesse dignetur. Per Dominum.
salis, per Deum vivum, per Deum verum, per Deum Oralio quando aqua spargilur in aomo.
qui te per Elisseum prophelam in aquam milti jussit, Exaudi nos, Dominc sancle, Paler omnipotens,
ut sanarelur sterilitas aquse; ut efficiaris sal exorci- sempiterne Deus, et mittere dignare angelum tuura
zalum in salulem credentium, et sis omnibus te su- sanctum de ccelis, qui custodiat, foveat, protegat,
mentibus sanitas animse etcorporis; et effugiat at- visitet, et defendat omnes habilanles in hoc babita-
que discedat ab eo loco quo aspersus fueris omnis culo. Per.
phantasia et nequilia, vel versulia diabolicee fraudis, Benedictio domus.— Adesto, Domine, supplica-
omnisque spiritus immundus adjuralus per eum D liouibus nostris, el hanc domum serenis oculis tu;c
qui venturus est judicare vivos et mortuos, etssecu- pielatis illuslra. Descendat super habitanles in ea
luni per iguem. gralise luae larga benedictio, ut in liis manufactis
Benedictiosalis. — Immensam clementiam tuam, habitaculis cuui salubritaie manentibus ipsi tuum
omnipolens seterne Deus, humiliter imploramus, ut semper sint habitaculum. Per Dominum.
banc creaturam salis, quam in usum generis buiuaiii Alia. — Exaudi nos, Domine sancte, Pater omni-
iribuisli, benedicere et sanctificare tua pietale di- polens, seterne Deus, ut siqua sunt adversa, si qua
gneris, ut sit omnibus salus menlis et corporis; ut contraria in hac domo famuli tui///., auctoriiatc
quidquid eo tactum vel respersum fuerit, careat Majestatis tuse pellantur. Per,
oinni.immundilia omnique impugnatione spiritalis (898) Benedictiouvm vel (899) favm. — Benedic,
nequilise. Per. Doniine, hos fructus novos uvx, sive favse, quostu,
Exorcismus aaum. — Exorcizo te, creatura aquse, Domiue, per rorem cceli, et inundantiam pluviarum,
n lla in Codice, ubi tamen Pamelius autumat le- Cod.
Grimoldi more, non rore, ut in vulgatis Missa-
gendum insuperabilis. Paulo post legitur etiam in libus.
225 LIBER SACRAMENTORUM. 234
et tcmpora serena atque tranquilla ad maturiiatem ,Acorporis laborantem placatus respice, et visita in
perducere dignatus es, ad percipiendum nobis cum salutari tuo, ac cceiestis gratise prsesta medicinam.
gratiarum aclione in nomine Domini nostri Jesu Per.
Chrisii. Qui tecum. Alia. — Deus, qui humano generi, et salulis re-
Benedktio ad ftuctus novos. -- Domine sanete , medium, et vitse setcrnae munera contulisti, con-
Pater omnipotens, seterne Deus, qui ccelum et ter- serva famulo luo ///. tuarum dona virtutum, et eon-
ram et omnia creasti, te supplices qucesumus ut cede ut medelam tuam non solum in corpore, sed
hunc Iructum novum bcnedicere et sanctificare di- etiam in anima senliat. Per.
gneris, et multiplicare abundanler offerenlibus tibi, Alia. Virtulum ccelestiura,Deus, qui ab humanis
ut repleas eorum cellaria cum forlitudine frumenti corporibus omnem ianguorera et omnem infirmiia-
et vini, ut laetantes in eis referant libi Deo omni- tem praecepti lui potestale depellis, adesto propilius
potenli laudes et gratias. Per. httic famulo tuo ///., ut, fugatis infirmitalibus, et
Benedktio ad omnia quw volueris. — Renedic, viribus receptis, nomen sanclum tuum instaurala
Domine, creaturam islam, ut sit remedium salutare protinus sanitate benedicat. Per Dominum nostrum.
generi humano; et praesta per invocationem nomi- Atia. — Domine sancle, Pateromnipotens, selerne
nis tui ut quicunque ex ea sumpserit corporis sani- !B Deus, qui fragilitatem conditionis nostroeinfusa vir-
latem et animoelutelam percipiat. Per. tulis tuse dignalione confirmas, ut salularibus reme-
Benedictio(900) panis. — Benedic, Domine, crea- diis pietatis tuse corpora nostra et membra vegeteii-
turam istam panis, sicut benedixisli quinque panes tur, super hunc famulum tuum ///. propitialus in-
in deserto, ut omnes gustantes ex eo accipiant lam tende, ut, omni necessilale corporese infirmitalis
corporis quam animse sanitatem. Qui vivis cum Deo exclusa, gralia in eo pristinse sanitatis perfecla repa-
Palre in unitate. relur. Per Dominum.
" Oratio ad (901) capi//atitram. Deinde a sacerdote dicalur hoecOralio :
(902) Omnipotens sempiterne Deus, respice pro- DominieDeus, (907) qui per apstolum luum locu-
pitius super hunc famulum tuum ///., quem h ad no- tuses : INFIRMATCR OCISINVOBIS? INDUCAT MESBYTE-
vara tondendi gratiam evocare dignatus es, tri- ROSECCI.ESHE, 236 ETORENT SUPEREUM,UNGENTES
buens ei remissionem omnium peccatorum, (903) EDMOLEOSANCTO INNOMINE DOMINI ; ET ORATIO FIDEI
atque ccelestium donorum consortium esse praece- SALVABIT INFIRMUM, ET ALLEVABIT EUMDOMINUS J ET Sl
ptorum. Per. IN PECCATIS EST, DIMITTENTUR EI ; cura, qusesurous,
235 Oratio " ad (904) barbas tondendas. Redemptor noster, gralia Spiritus sancli languores
Deus, cujus spiritu creatura omnis adulta congau- C-istius infirmi, et sua sana vulnera, ejusque dimilte
det, cxaudi preces noslras super hunc ramulum peccata, atque dolores cunctos cordis et corporis
tuum ///. juvenili setate decore lsetantem, et primis expelle, plenamque ei interius exteriusque sanitatem
auspiciis, ad tondendum, exaudi, Domine, ut in misericorditer redde, ut, ope misericordiae tuae re-
omnibus protectionis tuae munitus auxilio, ccelestetn stilutus et sanatus, ad pristina pietatis tuse reparetur
benedictionem accipiat, et prsesenlis vitse praesidna officia. Per.
gaudeat et eelernse.Per. Et sic (908) fleclal genu vel genua qui est langui-
Oralio ad (905) infirmum ungendum. dus, el slet ad dexteram sactrdolis, et sic decanietur
'
Inungo te de oleo sancto, sicut unxit Samuel Da- hmc Anliphona :
vid in regem et prophelam. Operare, creatura olei, in Dominus (909) locutus est discipulis suis : IN NO-
nomine Patris omnipotenlis, ut non lateat illic spiri- MINE MEOD.EMONIA EJICITE ; ET SUPER INFIRMOS MANUS
lus immundus, neque in membris illius, neque in VESTRAS IMPONITE, ET BENEIIABEBUNT. Psal. DeUS
medullis, neque in ulla compagine membrorura ; sed Deorum Dominus loculus est. El repetit: In nomine
in le habilet virtus Christi allissimi, et Spiritus san- meo, etc.
cti. Per eumdem. Sequitur Oralio. — Oremus Dominum nostrum
Oratio ad visitandum infirmum. D Jesum Chrislum, et cum omni supplicatione roge-
'< (906) Deus, qui famulo tuo Ezechiseter quinos an- mus, ut hunc famulum suum ///. per angelurn san-
nos ad vilam donasti, ita et famulum tuum illura a cium suum visitare, lsetificareet confortare dignelur.
lecto segritudinis lua polentia erigat ad salutem. Per. Sequitur Anliphona. — Succurre , Domine , in-
Alia. — Respicc, Domine, famulum tuum in in- iirmo islo ///. et medica eum spiriiali medicamine,
firmitate sui corporis laborantem, et animam refove ut, in pristina sanitate restitutus, gratiarum tibi sa-
quam creasti, ut, castigationibus emundata, conti- nus referat actiones. Psal. (910) Ad Dominum cum
IIUOse sentiat lua medicina salvatum. Per. tribularer. Sequilur alia Ant. Sana, Domine, inlir-
Atia. — Deus, qui facturse tuse pio semper domi- mum istum, cujus ossa lurbatasunt, et cujus anima
naris affectu, inclina aurem tuam supplicationibus turbata est vaide; sed lu, Domine, convertere, et
noslris, etfamulum tuum ///. ex adversa valetudine sana eum, et eripe animam ejus. Psal. Domine, ne
a Eadem legitur in Edit. Pamel., sed longe alio c Exstat in vet. Sacr. Gall. Benedictio super eum
ordine.
b In Cod. Reg. Suec, ad comamlondendi gratiam. qui in Ecclesia primitus londetur, cujus sensus idem
fere est ac Iiujus Oraiionis.
PATIUJL.LXXVIII. 8
235 SANCTI GREGORII MAGNI 236
in furore luo arguas me, cum Gloria; Et repetent: tA. (919) Jlftt//i enim sacerdolum infirmos (920) perun-
Sana, Domine. guent insuper in quinqm sensus corparis, id est in sit-
Et (911) sic perungat infirmum de oleo sanctiftcato, perciliis oculorum, el in (921) narifcus deintus, et in
cruces faciendo in collo et gutlure, el inter scapulas, narium summitale sive exterius,f el in labiis exterius,
el in pectore, seu in loco ubi plus dolor imminel am- et in manibusexterius, idest deforis. /n omnibusergo
di-
plius pcrungalur; et supplicando, dum ungilur infif- his membris crucem faciant de oleo sacvato (922)
mus, dicat unus ex sacerdotibushunc Orationem : cenles: In nomine Paflris, et Fiflii, et Spiriftus
Sequilur Oratio. — (912) Inungo te de oleo san- sancti.
cto in nomine Palris el Filii et Spiritus sancti, ut Hoe enim faciant, ut si in quinque sensus mentis et
non lateat in te spiritus immundus, neque in mem- el corporis atiqua macula inhmsit, hac medkina Dei
bris, neque in medullis, neque in ulla compagine sanetur.
membrorwn, sed in te habitet virtus Christi altis- Oralio in consummationehujus officii,— (923) Om-
simi, et Spiritus sancti, quatenus per hujus opera- nipotens sempiteme Deus, qui subvenis in periculis
lionem mysterii, et per hanc sacrati olei unctionern, et necessilato laborantibus, Majestatem tuam suppli-
anjue nostram deprecationem, virtute sanctt» Trini- ces exoramus, ut mittere digneris sanclum angelum
latis medicatus, sive fotus, prislinam et immeliora-; B tuura, qui famulum luum lil, in angustiis et ncecs-
tam recipere merearis sanitatem. Per eumdem. sitatibus laborantem consolationibus tuis atlollat,
Sequitur hwc Oratio. — Domine (913) Deus, Sal-. quibus et de praesenti consequatur auxilio, et aeterna
valor noster, qui es vera salus et medicina, et a quo remedia comprehendat. Per Doniinum nostrum.
omnis sanitas et medicamentum venit, quique nos Missa pro episcopo vel congregalione.
apostoli doctmicnlo inslruis, ut languentes olei li- Omnipotens sempilernc Deus, qui facis mivabilia
quore orantes tangeremus, respiee propitius super magna solus, prsetende super famulum luum ///. cl
hunc famulum tuum ///., etquem languor curvat ad super cunctos UUcomraissoa spiritum gratise saluta-
exitum, et virium defectus trahit ad oecasum, me- ris, et, ut in veritate tibl coinpjUiceaot, perpe-
dela luaegratise resiituat in salutem. Sana quoque, tuum eis rorej» tuse benedictionis iufunde. Per Do-
qusesumus, omnium medicator, ejus febriuro et cun- minum.
ctorum languorum cruciatus, segritudinemque, 237 Super «iiflfft, -**Hostiat»,Domifte, fomuli tqi ///. et
et dolorum omnium dissolve tormenta, viscerumque omnium sibi commissorum filacatus inlende, et quas
ac cordium interna medica, raedullarum quoque et in houorem nominis tui devota mente pro eis cele-
cogitationum; sana discrimina ulcerum, vanitatum- bramus 23JI proftcere sibi sentiant std medelam.
que putrediues evacua , conscienliarumque atque {C Per DOJWWUW,
plagarum obducito cicatrices veteres, inimensasque Ad Gomplmdum. -^- Famulum tuum ///, et omnes
remove passiones; carnis ac sanguinis materiam re-. sibi commissos pev hsec ccelestia munera perpetuo,
forma, delictorumque cunctorum veniam tribue; sic- Domine, comitare paesidio, ^osque fovere noudesi-
que illum tua pietas jugiter custodiat, ut nec ad cor- nens, dignos fieri sempilerna redempiione concede.
reptionem aliquando sanitas, nec ad perditionem Per.
nunc, te auxiliante, perducat infirmilas; sed fiat illi Alia Missitv
haec olei sacra perunctio morbi et langnoris prsesen- Omnipoteni sempilcrne Deus, misere famulo tuo,
lis expulsio, atque peccatorum omniura opLaia rei et dirige eum gecundum luam clementiam in viam
missio. Per Dominura uostrum. salutis icternao, ut, te donante, tibi placita cupial et
Alia. — (914) Propilietur Rominus cunctis ini-. lota virtute per<?ciat.Per,
quitatibus tuis, et sanet omnes languores tuos, redi- Super oblatft. -— ProJjciat, quaesumus, Domine,
malque de interitu vitam tuam, et satiei in bonis haec obiaLioquam tuse supplices offerimus Majestati,
desideriura luum, qui solus in Trinitate unus Deus ad salutem famuli tui ///., ut lua providentia ejus
vivit et regnat per immortalia ssecula sseculorura. vita inler adversa et prospera ubique dirigatur. Per.
Amen. D Ad ComplendMm,-*SumeRtes, Domine, perpetuae
(915) Deinde communket eum corpore et sanguine sacranienla salulis, niam deprecarnur clemenliam,
Domini. Et (916) sic facianl UU per seplem dies, si ut per ea lamulura tuum ab omni adversitate prote-
necessitas fucrit, tam de communionequain et de alio gas. Per.
officio; el susciiabil eum Dominus, et, si in peccuMs Alia ad Complendum.—-Famulmfn tuum, qusesu-
fuerit, dimitlentur ei. mus, Domine, tua semper prolectioae custodi, ut
a malis
(917) Debent etiam saeerdotes et ministri saneta libera tibi mente deserviat, et te protegenle
Ecclesim-eum summa reverentia infirmis decantare per omnibus sit securus. Per.
singulos dies Vesperas et Matulinos eum hymm: * Missa votiva.
(918) Cbriste ceelestis medicina Patris, et reliq., et Deu», qwijustiticas iiupium,et non vismortem pec-
cum Ariliphonis, et Retponsoriis, sive lectionibus el catorum, Majestatem MMIIH supplieiter deprecamur,
Orationibusad hoc pertinentibus. ut famulum luum ///. de lua misericordia confnlcn-
a In Cod. Cal. multse sunt Missaevotivse, sc. de gratiam Spirit.; in bonore sanctse Mariae; ad posiu-
sanctissima Trinitate de sapientia; ad poslulandam landa angelica suffragia; de sancto Joanne Bapi.; da
 £37 LIBER SACRAMENT0RV3M, 258
tem coelesti protegas benignus auxilio, et assidua Js A dis tuse offerimus Majestati, ut per bsec sancla su-
protectione conserves, ut tibi jugiter famuletur, et pernse benedictionis gratiam obtineant, et gloriam
nullis tentationibus a te separetur. Per. s°,ternaebeatitudinis aequirant, Per.
Super oblala. — Hujus, Domine, qusesumus, vir- Ad Complendum.— Divina Iibantes inysleria, quae-
tute mysterii et a propriis nos munda delictis, et sumus, Domine, uf haec salutaria sacramenta illis
famulum tuum lll. ab omnibus absolve peccatis. proficiant ad prosperitaiem et pacem, pro quorum
Per. difectione hsec tuse obtulimiis Majestali. Per Do-
Ad Complendum.— Purificent nos, Domine, quae- minum.
sumus, sacramenta quse sumpsiraus, et famulum Jtfissa a quotidiana pro rege.
tuum III. ab onini culpa llberum esse concede, ut (924) Qusesumus, omnipotens Deus, ut famulus
quia conscientiaereatu constringitur, ccelestis reme- tuus ///., qui tua miseratione suscepit regni guber-
dii pleniludine glorietur. Per. nacula, virtutum etiam (925) omnium percipiat in-
Missa specialis sacerdotis. crementa, quibus decenter ornatus, et vitiorum
Fac mer quaeso, omnipotens Deus, ita jusfiliai m- monstra devitare, et ad te, qui via,, verilas et vita
dui, ut in sanctorum tuorura raerear exsultalione es, gratiosus valeat pervenire. Per.
Isetari, quatenus, emundalus ab omnibus sordibus J} ] Super oblata. — Munera , Domine, qusesumus,
peccatorum, consortium adipiscar placentium sacer- oblala sanclifica, ut et nobis Unigeniti lui corpus et
dotum, meque lua misericordia a vitiis omnibus exuat sanguis fiant, et (926) ///. regi ad obtinendam animse
quem reatus proprise conscientise gravat. Per. corporisque salutem, et (927) peragendum injun-
Super oblata. — Deus, qui te prsecipis a peccato- ctum officium^240 te1largiente, usquequaque pro-
ribus exorari, tibique sacrificium contriti cordis of- ficiant. Pter Domiuum.
ferri, hoc sacrificium, quod indignis manibus meis Ad Complendum. —Hisec, Domine, (928) oratio
offero, acceplare dignare, ut et ipse tibi hostia, et salutaris famulum luum ///. ab omnibus tueatur ad-
sacrificium esse merear, miseraius concede, quo per versis, qualenus et eeclesiasticae pacis obtincat tran-
ministerii hujus 239 exbibitionem, peccatorum quillilatem,. et post istius temporis decursum ad
omnium percipiam remissionem. Per. seternam perveniat hserediiatem. Per. .
Ad Complendum.— Hojus mihi, Domine, sacra- Missa pro pace..
menti perceptio sit peccatorum remissio, et tuae pie- Deus, a quo sancta desideriaf recla cansilia, et
tatis optata propitialio, ut per haec, te opitulanle, jusla sunt opera, da servis, tuis iilam, quaui. mundus
efficiar sacris mysteriis dignus, quse de lua pietalfi dare non potest paccm, ut et corda noslra mandatis
confisus frequentare prsesumoindignus. Per. lC tuis dedita, et, hosliuni, sublata, formidine, tempora
Missa pro salute vivorum. sint tua proiectione tranquilla. Per.
Prsetende, Domine, misericordiam liiam famulis Super oblala. — Deus, qui credentes in te popu-
et famulabus tuis ///. dexleram ccelestis auxilii, los nullis sinis coneuti terroribus, dignare et preces
ut te toto corde perquirant, et quse digna postu- et Hostias dicatse tibi plebis suscipere, ut pax, lua
lant assequantur, et medelam tuam non solum in pietate concessa, Christianor.um fines ob omni
corpore, sed eliam in anima sentiant. Per. boste faciat esse securos.
Superoblata,—Propiliare, Domine, suppllcationibus Ad Complendum.— Deus, auctor pacis et amator,
nostris, et bas oblaliones famulorum famularumque quem nosse vivere, cui servire regnare est, protege
tuarum, quas libi pro incolumitate eorum offerimus, ab omnibus iinpugnationibus supplices tuos, ul qui
benignus assume; et ut nullius sit irriiura votum, in defen«ione tua confidimus , nullius hostilitalis
nullius vacua postulatio, praesla, quaesuraus, ut quod arma limeamus. Per.
fideliler peiimus eflicaciter consequamur. Per. Missa pro quacunqueiribulalione.
Ad Complendum. — DaJamulis ei famulabus tuis, Ineffabilem misericordiain luam, Domine, nobis
qusesumus, Domine, m lua fide ei sineeritate con- clementer ostende, ut simul nos et a peccaiis exuas,
stantiam, ut, in ebariiate dlvina firmati, nullis lenta- JD et a pceuis quas pro his meremur eripias. Per.
tionibus ab ejus integritate vellantur. Per. Super oblata: — Purificet nos, 0'omine, qusesu-
Missa pro famhliaribus. nius, muneris prsesentis" oblatio, et dignos"sacra
Deus, qui cbarLtaiis dona per graliam sancti Spi- participatione perficial. Per.
ritus tuorum cordibus fidelium infudisti, da famulis Ad Complendum.— Prcesta, Dbmine, quaesumus,
tuis, pro quibus tuam deprecamur clementiam» sa- ut, terreiiis affectibus expiati, ad supernf ple-
lutem mentis et corporis, ut te tola virtute diligant, niiudinem sacramenti, cuj'us:libavimus sancta, teii-
et quse tibi placila sunt tota dileclione perficiant. damns. Per.
Per. JtfissB'proirifirmis.
Super oblata. — Miserere, quaesumus, Domine Omnipotens sempiterne Deus, saitas setema cre-
Deus, famulis tuis, pro quibus hoc sacrificium lau- dentium, esaudi nos< pro famulis tnis ///., quibus
sancto Petro;, de sanclo, Stephanoi rie sancta cru- « In vet. Sacram Gallic. babetur Mlssa
pro prin-
ce, etc; Missa spec. sacerdotis; pro saluie vivo- eipe.
rum, pro familiaribus, pro rege, etc.
539 APPENDIX AB S. GREGOMLMAGNI L!B. SACRAMENTOUUM. 240
niisericordise luae imploramus auxilium, ut reddita A periculis metuimus, de eorura salule Isetemur. Per
sibi sanitate, gratiarum tibi in Ecclesia lua referant Domlnum.
aclionem. Per Dominum. Ad Complendum. — Deus, infirmilatis humanae
— singulare prsesidium, auxilii tui super infirmos
Super oblala. Deus, sub cujus nulibus vitse no-
nostros ostende virtutem, ut, ope misericordiae luae
strae momenta decurrunt, suscipe preces et Hostias
adjuli, Ecclesic lusc sanctse reprsesentari merean-
famulorum tuorum, pro quibus aegrotantibus mise-
lur. Per Dominum nostrum Jesum Christum Filium
ricordise luse imploramus auxilium, ul dc quorum tuum.

APPENDIX

AD LIBRUM SACRAMENTORUM S. GREGORII MAGNI.

VETUS MISSA. Post hwc vero ornet se cmteris indumentis, el mini-
sler adminislret (935) superhumerale, etdicat: Jube,
1 Ex CodiceRatoldiabbalisCorbeiensis. Domine, benedicere. Respondet episcopus:
Dominka in die sancto Paschm. Virlus sumraa Deus, cunctorum rectoropimus,
Primo Missam celebret, Tu benedic nostrum, quo nunc ornamur, ami-
241 antequam cpiscopus
ingredielur quoddam oralorium, et secundum cordis [clum:
Ut servire tibi valeamus corde pudico.
compunctionemseipsum libamine oralionis Deo offerat.
Dicat hanc orationem : Per omnia.
Postea ministret ei albam (936) et dicat, ul supra.
Via (929) sanctorum omnium Jesu Christe, qui ad Vestibus angelicis induti, Rex pietalis;
te venientibus claritatis gaudium conlulisti, introilum Possimus Iibare pii libamen odoris,
templi istius, Spiritus sancti luce perfunde, qui lo-
Clemens et pravse purges contagia mentis.
cum istum sanctorum luorum nianyrum nomine vel
Ac citius delenda (937) malse contagia menlis.
sanguine consecrasti : prsesta, quaesumus, omnipo- Peromnia.
teus Deus, ut omnes (930) isti inlercedentes obtineanl
Postea ministret ei (938) cingulum, et dicat, ut
veniam pro delictis, ab omnibus liberentur angustiis,
supra.
impetrent quidquid petierint pro necessitatibus suis, Scrutator cordis, et castse mcntis amator,
placere semper prsevaleant coram oculis tuis, quate-
Pelrum mililem tuum Tu lumbos prsecinge meos, Deusintime judex,
nus, per te el per sanctum
Per. Mortificans pravos in casto corpore gestus.
munili, mereamur aulam paradisi introire.
Per oronia.
Hora vero diei lertia (931) arma sibi deferantur „
Poslea detur ei balleum (959) pudicilim,et dicat mi-
sacerdolatia, quw induet exlra chorum sinistrm partis
riislerful supra. Respondel episcopus :
in loco (952) secretarii. Dum introkrit in secrelarium,
dicat hanc Oralionem : Rogo le, allissime Deus Sabaolh, Pater sancte, ut
mecasiigare digneris, accingere, et meos lumbos
Omnipotens et misericors Deus, qui sacerdotum balleo tui timoris ambire, ac renes cordis mei tuae
ministerio, ad tibi serviendum et supplicandum uli charitatis igne urere, ut pro peccatis meis possim
dignaris, qusesumus immensara clementiam tuam ut inlercedere, et astanlis populi peccalorum veniam
quidquid modo visitamus visites, quidquid beuedici- promereri, acpacificas singulorum bostias immolare.
mus benedicas, sitque ad nostrse bumililatis introi- Per.
tum, sanctorum luorum mcrilis, fuga dsemonura, Tum minisler efferat ei stolam jucunditatis, gerens
augeii pacis ingressus. Per.
vitam geminm contemplationis. El dicat, ut supra.
Primo quidem (933) minisler deferal caligas, usque Respondet episcopus :
adgenu lendenles,etdicat: Tu Doraine, optamus, jubeas Colla subdenda luo, Deus alme, sacrato,
jugo
benedicier omnes. RespondetepiscopuS: • Ad morte sepulcrum,
ad cujus dignum pretiosa
Tolius bonestatis auctor omnipotens Deus,
hostis nostrse D Yirtus angelica consederat ordine mundo,
reprimendas anliqui versulias, per Per omnia.
servitutis mysterium [forte, ministerium] jube san- ,
ctificari has caligas, ut et in gressu resplendeat 243 Super hmc itaque ministretur ei (940) tunica
et menlc fidei exerceatur gyris (941) in linlinabulis (942) mirice [Leg. nii-
Evangelii veritas, integri-
tas. Per omnia. rifice\ refecta, el dicat minister, ut supra. Respondet
Deindeminister det (934) sandalia, et dicat, ut tupra. episcopus:
Respondetepiscopus: Sanctifica tunicam qua nunc superinduor, istam,
Indue me, Domine, calceamentis justilise, 242 Omnipotens seterne Deus, sine numine cujus
quem Joannes vidit vestitum podere, ut possim tibi Nil humana valet devoti condere virtus.
omnilerapore cum litnore scrvirc Pcr omnia. Et qui me sacris voluisti veslPms uli,
 241 APPENDIX AD S. GIIEGORII MAGNILIB. SACRAMENTORUM. 242
Da servire tibi, judex pie, menle fideli. A cogitatione» locutione, actione, atque omnibus sen-
Peromnia. sibus exstinclus; qui justificas impios et vivificas
Deinde minislrelur ei aqua ctd manus, el pecten mortuos, vivifica me, et resuscitame, et misererc
ad caput, et dicat minister, ut supra. Respondel epi- mei, Deus meus.
scopus: Annuenteepiscopo(955) incipiatur Psalmut a can-
Omnipotenset misericors Deus, precor clemenliam tore, cum Introitu reciprocante. (954) Inlerim quoque
tuam, ut me audaciter accedentem non sinas perire, esculelur omnes sibi circumdatos, incipiens (955) si-
sed dignare lavare, ornare et leniter suscipere. Per nistre, allernatimque veniens (956) dextre.
omnia. Hoc aulem expleto, (957) episcopus signo digiti sui,
Tunc ministrentur ei (943) manicm,ut supra. inchoet cantor Gloria Patri. El properet episcopus ad
Digna manus nosiras Christi custodia servet, allare stipanlibus minislris; dical hanc Orationem :
Ut traciare queant nostrse monuraenta salutis. Indignum (958) me, Domine, sacris tuis esse fa-
Per omnia. teor, qui innumeris quotidie peccatis fuscor. Quid
Postea (944) detur ei annutus in dextera manu de- ego blandis te, Domine, verbis rogare prscsumo,
super manica. Dicat minister, ut supra. Respondet quem improbis ssepissime factis offendo? Tu enira,
episcopus: S Domine, mihi medjcinam ingeris segro, ego sanitati
Pignore me fidei signatum pacis ct arrha, mese contraria ago; legem tuam, Domine, sacris
Custodi dextra, rex benedicte, tua. paginis inditam lego, sanara vero disciplinam infelix
Per omnia. negligo. Ad tuum quidem altare quasi devolus ac-
PoMea ministretur ei (945) casula, tandem vero cedo, sed a prseceptis tuis contumaci corde recedo.
(946) ralionale cohmrensvinctim [Forte junctim] su- Da ergo mihi, Domine, quseso, cor compunctum,
perhumerali. Et dicat minister, ut supra. Respondet quod veraciter odio habeat peccatum. Meum est, si
episcopus: donaveris, delicta deflere; tuum est ea ut nivem cito
Spes selerna, Deus, cunctorum cerla, salusque, delere. El licetpalmam amiserim inimico fraudante,
Tu memor esto mei toto te corde petenti, ad veniam saltem perveniam te miserante. Tibi Deo
Exsequar ut dignus ccelestis munia vitse. est honor, regnum Regi cunctorum cuncla rcgnanti
Dumque meis manibus tractatur mystica virtns, in sseculasseculorum. Amen.
Dispereat quidquid contraxerat ordo veternus. .Mora quidem orationis facla, sicut ordinati sunl,
Per omnia. aiter allerulrum presbyleri et diaconi osculenturaltarit
Deturque manui Imvm (947) manipulus castilatis, cornua. Et uliimus episcopus, minislrantibus illis, os-
et dicat minister: Jube, Domine, benedicere. Respon- J culetur Evangelium ab ipsis elevatum et apertum, a
del episcopus : subdiaconoseilicet in altaris medio posilum. Et tunt
Qui super astra sedes, qui regni sceptra tueris, canatur Kyrieeleison. Et ipsis ducentibus, pervenial
Summus adesto, Deus, mihimet tua jussa sequenti, episcopus ad solium. (959) Et tunc incipiat Gloria in
Ac levera capili complexibus adhibe dextram, excelsis Deo. Posl hmc autem canalur Missa secundum
Auxiliumque mihi tribuas per cuncta benignus, sui visum [forte usumj. Et annuntiat episcopus: Pax
Ut valeam casta tibi sistere perpeti viia. vobis. Resp. Et cum spiritu luo.
Per omnia. Oratio. — Deus, qui hodierna die per unigenitum
Cum omni quoque diligenlia episcopusveneretur a tuum, etc.
suis. Eo aulemrationabiliter (948) flamineato, accedat Exinde procedat subdiaconusin ambonem,et (960)
ordinalim omnis (949) processio. vn, aut v, aut iii, legat Epistolam, Expurgate. (961) Resp. Ilaec dies.
(950) etsi non presbyter, et diaconus. Presbyter quo- Alleluia, Pascha nostrum.
que ad dextram el diaconusad sinistram. Subdiaconus Incedat siquidem diaconus cum thuribulo, aliusque
vero anle oculosejus teneal Evangelium : qui eliam minister cum thure genufleclenles ad genua sedenlis
slipatus sil duobus acolylhis, aul pluribus cuin cande- episcopi, et mittat incensum, fumum suavis odoris, et
labris et thuribulis. Inlerim sane prmparel se sclwla, dical :
et cantor eorum mcdius (951) annuente episcopoin- Mitto incensum in odorem suavitatis et in nomine
choat An/ip/iowam,Resurrexi. Psal. Domine, probasli sanctse et individuaeTriniiatis.
me. Properante episcopo ad lempli veslibulum, el ad Et diaconus postulans inclinalo capile benedktio-
oslium secrelarii, osculetur Evangelium, el postea cum nem, et dicat: (962) Jube, Domine, benedicere. Re-
omni diligenliaincedant. Finiloquelntroituingrediatur spondet episcopus: Dominus sit in corde tuo, el in ore
mediusponlifex,cum cotlegio processionis. Eo aulem ad proferendam Evangelii lectionem.
aslante el oranle dical hanc Orationem : Accipiensipse Evangelium el deosculelur eum ct
(952) Suscipe confessionem meam, unica spes sa- altare. El ascendal in ambonem(963) adnurilianti [forte
lulis mese, Domine Deus meus, quia gula, ebrielate, ad nunciandum\ verba mternw felicitalis. Legatur
fornicatione, libidine, ace*dia, trislitia, somnolenlia, Evangelium (964) Maria Magdalense.Finito Evangelio
244 negligentia, ira, cupidilale, invidia, raalitia, portelur Evangetium a subdiacono, ul osculetur epi-
odio, detractione, perjurio, falsitate, mendacio, vana scopus, el (965) omnespost illum. Et dkal episcopus
goria, levitate ac superbia perditus sura, et oranino Dominus vobiscum. Resp. Et cum. Spiritu tuo. (966)
243 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNILIB. SACRAMENTORUM. 244
Oremus. Tunc incipial Offerlorium(967) Terra tre- JA Per quem haac omnia, Domine, semper bona
muii. creas, sanctif(icas, vivifficas.
245 E° ctulem finito, et\ (908) oblatione recepta 246 Acolylhusvero cum patena skt retro diaconos
(969) cum omni processionereverlalur ad solium, el inclinansse cum diaconibus, usque dicat episcopusNo-
sxuat (970) mantcas, (971) lavelquemanus, et sic in- bis quoque peccatoribus. Diaconus igitur qui Evan-
gredialur propiiiatorium, el (972) omnis processioof- geliumlegit, (978) inde prwcavensquod super eaikem
ferat sibi oblationem, et ( 973 ) ad ullimum incensum, episcopus faciat signuin crucis , cl (979) prmvenial
et dicat has Orationes dum incensatur : sibi (980) sublevans calkem in conspectu Domini, et
Domitie Deus noster, supplici devotione deposci- revertalur ad locumsuum cito. Siquidemsubdiaconi a
mus ut sicut suscepisti munera Abel, Noe, Aaron, retro altari, ubi memoriam (981) vel nomina vivorum
Zachariae'el Samuel, etomnium sanclorum tuorum, et mortuorum nominaverunt, vel recitaverunt, proce-
sic manu nostra peccatrice suscipere digneris in- dunt posl diaconum inclinantescapita. DominicaOra-
censum istud in odorem suavilatis, et remissionem lionefinita, accipial subdiaconuspaienamde manu aco-
omnium peccalorum nostrorum. Per Dominum. lylhi, el det diacono, et ille defcrat episcopo; et post
Alia. — Placetur, Doraine, hoc thymiamale vel hmcslabilkntur in loco quo erant, antequam legerelur
incenso furor luus contra me, et contra locura istum, B Evangelium,quousqueBenedktioetpacis osculum (ue-
el contra populum istum , et prsesla propilius ut fu- rint finila. Deinde dum dicat episcopus Per omnia
rous boni odoris tibi siraus ad capiendam vilam aeler- ssecula saeeulorum, Resp. Amen, post Dominicam
nam. Per. Orationem, dum finicril Libera nos a malo, annuente
Poslea vero ordinent se more ecclesiaslko. Hoc est, episcopo(982) dicat diaconus: (983) Iluroiliale vos ad
diaconi ante allare, subdiaconi relro, episcopusin me- Benediclionem; et populus resp. Deo gralias. Et epi-
dio, quia in ore duorum vel irium slal omne verbum, scopusdicat hanc Benediclionem:
inclinanles eapila quousque dkatur per omnia ssecula (984) lienedicat vos omnipotens Deus bodierna
sseculorum. Resp. Amen. Et dkut hanc Orationem interveniente paschali solemnitale, etc.
super oblaia : (974) Suscipe, Domine, qusesumus, El inde accipiensparlem corporis Dominiet dicat:
preces populi lui cum oblationibus Hosliarum. Re- Pax Domini(985) sit semper vobiscum. Resp. El cum
quire relro in Sabbato sanclo. Tunc vero post hanc spiritu tuo. El annuente epkcopo dicat cantor: Agnus
trigunt se, ct acolythi minislrentaquam ad manus (975) Dci, qui tollit peccata mundi. (986) Inicrim osculetur
diaconum,ei manulergium;]el dicat pontifex alla voce: archidiaconumet cwleros.Inde veiiensse ad altare di-
Per omnia ssecula sseculorum. liesp. Amen. Sursum cat hanc Orationein: Dominus vobiscura. Resp. Et
corda. Resp. Habemus ad Dominum. Gratias agaraus C cum spiritu tuo.
Domino Deo nostro. Resp. Dignum el justum cst. (987) Ilsec sacrosancla commistio corporis et san-
Prmfatio. — Vere dignum et jusium est, sequum guiuis Domini noslri Jesu Chrisli fiat (988) omnibus
et salulare : Tequidem omni tempore, ul supra. sumentibus salus mentis et corporis, et ad vitam ca-
Dum dicatur Sanctus, inclinanl se omnes, et episco- piendam aeternam praeparatio salutaris. Per Do-
pus dkal hanc Orationem interim : minum.
(976) Deus, qui non morlem, sed pceniteniiam de- Dum frangitur corpus. — Emiltere digneris, Do-
sideras peccatorum, me miserum fragilemque pecca- mine, sanclum angclum tuum ad sacrum et immor-
torem a tua non repellas pietate; neque aspicias ad tale mystoriuni, sciiicet corpus et sanguinera luum ;
peccala, et ad scelera mea , et immundas turpesque nos enim frangimus, Domine, illud; lu dignare bene-
cogitationes meas, quibus flebiliter a tua disjungor dicere, el praesta ut immaculatis sensibus et manibus
voluntate, sed ad misericordiam luam , et ad fidem illud traciare valeamus, et digne sumerc. Per Do-
devotionemque eorum, qui per me peccatorem luam minum nosirum. Emitte angelum luum, Domine, ut
expetunt misericordiam. Et quia me indignum me- dignetur.
dium inler le et populum tuum fieri voluisti, fac me Post hwc itaque (989) communkentse omnessingit-
dignum talem, ut possim tuam exorare misericordiara D latim, episcopusquoque; (990) eoquecommunicalodi-
pro me, el pro eodem populo tuo. Et adjunge voces cat Orationeshas :
nostras vocibus sanclorum angelorum tuorum, ut Perceptio corporis et sanguinis tui, Domine Jesu
sicul illi te laudant incessanter et infatigabililer in Christe, quam cgo indignus prtesumo sumere, non
seterna beatitudine, ita nos quoque eorum interventu mihi veniat ad judicium et condemnationera, sed pro
mereamur laudare le inculpabiliter in hac peregrina- tua pietate prosit mihi ad tutamenlura mentis et cor-
tione. Per Dominum. poris, qui cum Patre in unitate.
Te igitur, clementissime Pater. Alia. — Domine Jesu Christe, Fili Dei vivi, qui
Communicantes, et memoriam venerantes, ut ex volunlate Patris, cooperante Spiritu sanclo, per
supra.' morlem luam mundum vivificasti, libera me per hoc
Hancigitur oblationem servitulis nostrae, ut supra. sacrum corpus et sanguinem tuum a eunctis iuiquita-
Antequamdicalur Per quem haecomnia, (977) Be- libus et universis malis meis, et fac me tuis obedire
nedktio carnis : prseceptis, et a te nunquam in perpetuum separari.
Deus universsecarnis, qui Noe et filiis ejus. Qui cum Patre.
24'S APPENDIX AD S. GREGORII MAGNILIB. SACRAMENTORUM. 246
Alia. — Dominesancle, Pater omnipotens, seterne ,I. mentis roese, nec ipsa mens inflectatur spiritu ela-
Deus, da mihi boccorpus et sanguinem Domini no- tionis. Amen.
siri Jesu Christi 247 ila sumere, ut merear per Ad sloldm. — Stola justiliae circumda, Domine,
l.oe remissionem omnium peccatorum meorum acci- cervicem meam, et ab omni corruptione peccali pu-
pere, et luo sanclo Spirilu repleri, quia tu es bene- rifica mentem meam. Amen.
dictus, et praeter te hon est alius, cujus regnum glo- Ad casulam. —Indue me, Domine, ornamento
riosum permanet in sseculasaeculorum.Amen. charitatis et pacis, 248 ut< undique munilus vir-
Et (991) episcopuscommunicetpresbyterosel diaco- tutibus, possim resistere viiiis, et hoslibus mentis
noscum osculopacis, (992) sicco tamen sacrificio, et et corporis.
subdiaconossine osculo, mislo (993) Sacrificio.Et dia- Postquam ad manipulum. •— Da mihi, Domine,
ceni el presbyteri summatim gustent cum calice, te- sensum rectum, et voeem puram, ut implere possim
nenle subdiacono,de ipso sanguine. Inlerim canlor in- laudem tuam.
cipiat, annuenteepiscopo,(994) Com.Pascha nostrum; Poslquam intrat inecclesiam, (1001) osculeturduos
Psalm. Domine probasti me, cumGloria. lloc aulem presbyteros, el duos diaconos, (1002) incipiens per se
expleto, sedeat episcopus insolio, el, lolis manibus Introibo ad altare Dei, cumPsalmo Judica me, Deus.
tertio, reverlalur ad altare, et dicat Collectam, B Inlerim dum canletur Versus ad Introitum, dkit has
248 Ad Comptendum.— Spirilum nobis, Do- Orationes. (1003) Aufer a nobis iniquitates nostras,
mine. Postea dicat episcopusconvertensad popnlum : utad saneta sanctorum puris menlibus [Lege merea-
Dominus vobiscum. Resp. Et cum spiritu tuo. An- tnur] introire.
nuenle episcopo,dicat diaconus : Ite (995) Missa est. Alia Oratio. — (1004) Omnipotens Deus, qui me
Resp. DeOgratias. Ipse autem episcopus deosculalur peccatorem sacris altaribus aslare voluisti, et sancti
ullare, cum sitenlio dicit hant Otalionem :, nominis tui laudare potentiam, concede, qusesumus,
Oremus. — (996) Placeat libi sancta Trinitas, ad per hujus sacramenti mysterium, meorum veniam
sanctum Joan. ad Vesp. Coricede, qusesumus, omni- peccatorum, ut tuse Majestaii digne ministrare me-
potens Deus; ad fonles : Prsesta, qusesumus, omni- rear. Per.
polens Deus, ad sanctumAndream: Prsesta, qusesu- (1005) Deinde cum osculabilur Evangelium dkal:
rous, omnipotens [Deus, ut qui gratiam. Hactenus Pax Christi quam nobis per Evangelium suum
Uissm Paschalis. tradidit, confirmet, et conservet corda nostra et cor-
ALIA MISSA VETUS. pora in vilam scternam. Amen.
Ex CodiceTiliano. (1006) Confessiosacerdotis ante altare.
247 (9^7) Incipit Ordo pontificis,quando prwparat C Suscipe confessionem meam, unica spes salulis
»c ad Missam. (998) Quando lavat tnanus, dicathanc mese, Domine Deus meus. Gula, ebrietate, fornica-
orationem: tione, libidine, tristitia, acedia, somnolentia, ira, cu-
Largire sensibus nostris, omnipotens Pater, ut piditate, invidia, malitia, odio, delraclione, perju-
sicul exterius abluuntur inquinamenta manuum, sic rio, falsitate, [mendacio, vana gloria, leviiate ac su-
a te mundcniur interius pollutiones mentium, et perbia perditus sum; et omni cogitatione, locu-
crescat in nobis sanctarum augmenlum virtutum. Per. tione, actione, atque omnibus malis exstinctussum;
Poslea (999) se incipit sandalia episcopuscalciare, sed tu, qui juslificas impios, et vjvificas raortuos,
el dicil Orationemhanc : vivifica me et resuscita me, Deus meus.
Calcia,) Domine, pedes meos in pracparatione Oralio sacerdotis anle altare priusquam Missamin-
Evangelii pacis, et prolege in velamento alarum cipiat. — Deus, propitius esto mihi peccatori, quia
luarura. tu es Deus immortalis, et sine peccato solus. Do-
(1000) Deinde canlet cum circumstantibus hos mine Deus meus, indigno mihi famulo tuo indulge,
Psetlmos.* quia peccator sum et indignus, qui prsesumo ad
Quam dilecta ; Benedixisti, Domine; Inclina, Do- sanctum allare tuum accedere, et invocare (e, qui
mine, cum precibus: Exsurge, Domine; fiat miseri- D peccavi coram te, et coram angelis tuis; sed tribue
cordia tua, Domine; Deus tu conversus; Oslende 249 indulgenliam delictorum meorum, et confirma
nobis, Domine; Ne inlres in judicium; Propitius mein saneia Ecclesia lua, in fide orihodoxornm, et
esto peccatis nostris; Domine, exaudi oraiionem. doce me facere voluntatem tuam omnibus diebus
Aures tuse pielalis, mitissime Deus, inclina preci- vitsemese. Qui vivis.
bus meis, et gratia sancti Spiritus illumina cor (1007) Item Oralio interim dum Gloria in excel-
meum, nt tuis ministeriis digne ministrare valeam, sis Deo cantalur. •— Domine Jesu Chrisle, Redem-
ac le seternacliaritale diligere merear. Per. ptor raundi, propitius esto raihi peccatori, omnibus
Oraliosacerdolisad Missamprwparandi. — Obum- modis in peccato jacenli, qnia tu solus Domine Deus
bra, Domine, caput meum umbraculo sanctsefidei, noster immortalis es et sinc peccato; indulge milii
et expelle a me nubila ignorantise. Amen. raiserrimo prsesumenti accedere ad sancturn altare
Ad albam. — Indue me, Domine, vestimento salu- tuum et invocare te, quia peccavi ab infantia niea
lis, et circumda me lorica fortitudinis. Amen. usque nunc coram te, et coram ommbus sanctis tuis;
Ad zonam. — Domine, accinge ia me custodiam sed per illorum intercessionem tribue milii diviiia
 oj.7 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNI LIB. SACRAMENTORUM. M8
clementia veniam peccatorum meorum, ct doce me A te peccatores non hahent verba sine crimine, prsesta,
facere voluntatem tuam omnibus diebus vitae mece. Domine, ut si ex nobis indignis et peccaioribus duri
Qui vivis et regnas. cordis verba non suscipis, per temetipsum nobis ve-
(1008) Posl colleclam usque ad Evangelium prout niam largiaris. Qui vivis el regnas Deus et semper,
sibi videatur, dicit has Oraliones : et in selerna ssccula soeculorum.
Deus, qui de indignis dignosfacis, de peccatoribus Tunc (1013) converlal se ad suscipicndasoblaliones
justos, de immundis mundos, munda corpus meum, offerenlium presbyterorum vel diaconorum, (1014) et
el cor meum ab omni coniagione et sordepeccaii, et dicat unusquisque hanc Orationem :
fac me dignum sanclis altaribus tuis ministrum, ct Tibi Domino Deo Creatori meo hostiam offero pro
concede propitius, ut in hoc altari, ad quod indignus remissione omnium peccatorum, et cunctorum fide-
accedo, Hostias placabiles offeram pietaii tuse pro lium tuorum.
peccalis ei offensionibusmeis, et innumeris quotidia- Cum diaconus libamen calicis accipit, dicat:
nisque excessibus, et grege mihi commisso, et famulo Acceplum sitomnipotenti Deo sacrificium istud.
luo N. conjugeque, ac populo sibi subjecto, et omni- Tunc redeal sacerdos ad allare; et coram altari,
bus circumastantibus, omnibusque mibi familiarilate antequam Hccrelam dicat, (1015) accuselse prius flebi-
conjunctis, atque omnibus me odio exsecrabili inse- B 1 Uter, et dical hanc Orationem :
ctantibus, et Eeclesiaetuae commissae adversaniibus, (101(J) AnteconspeciumdivinseMajeslaiis luse reus
cunclis fidelibus simul Chrislianis. Et per eum sit assisto, qui invocare nomen sanclum luum prsesumo.
libi rneum volum, atque sacrificium acceplabile, qui Miserere mihi, Domine, liomini peccatori; ignosce
se libi Deo Patri obtulit in sacrificium Jesus Christus indigno sacerdoii, per cujus manus hsec oblatio vide-
Dominus noster. tur offerri, parcelabe peccalorum pra: casteris capi-
Ignosce, Domine, quod te rogare compellor, dum lalium pollulo. Et ne inlres in judicium cum servo
per immunda labia mea nomen sanctum tuum assu- tuo scilicet vitiis ac voluptaiibus carnis aggravato.
mo, ut cum pudendorum actuum meorum secreta Recordare, Domine, quod caro sum. In tiuo conspe-
confileor, non babeo apnd te verba sine crimine. Tu ciuetiam coeli nonsunt nnindi, qiianio magis nos ho-
enim conscientiaj mesevulnera, lu cogitationum mea- mines mortales. Indignus sum ut sim vivens. Tu qui
rum occulta nosti, et immunditiam meam lu solus non vis mortem peccatoris, da mihi veniam incarne
agnoscis. Miserere mihi, Domine, miserere mihi; conslituto, ut per poenilenliae labores vita seterna
ignosce myslerii tui secreta tractanti, nec indignum perfruar in coelisper te, Jesu Cliriste.
misericordia tua judices quem pro aliis rogare per- (1017) Tunc puro corde offeral Domino oblatas al-
mitlis; et in quiotestimonium boni operis non agno- C tari superpOsitas,dicens :
scis, olficium saliem dispensationis credilse non recu- (1018) Suscipe, sanctaTrinitas, hane. oltlationem,
ses, Salvator mundi. Qui vivis. quam tibi offero pro me peccatore, el nostrse congre-
Cum (1009) incensum,anlequam tegatur Evangetium, lationis saluie, et pro omni populo Clirisiiano, et
mitlit in thuribulum, dicat: pro omnibus eleemosynas nobis facientibus, et pro
Odore coeleslis inspirationis suse accendat, et im- bis etiam qui se commendaverunt in nostras oralio-
pleat Dominus corda nostra ad audienda et implenda nes; et qui nostri memoriam in suis orationibus ha-
Evangelii sui prsecepta. Qui vivit. bent, ut hic veniam recipiamus peccalorum, m in
(1010) Deinde inclinanti diaconodicat sacerdos: futuro praemia consequi mereamur seterna. Amen.
Dominus in corde tuo, el in labiis tuis, ut annun- (1019) Suscipc, sancta Trinitas, hanc oblationem;
lies competenter Evangelium pacis. quam offero inprimis, ut justum est, in memoriam
(1011) Perlecio auiem Evangelio, afferalur ad salu- Incarnationis, Nativitatis, Passionis, Resurrectionis,
landum episcopo, et dical: AscensionisqueDomini nostri Jesu Christi, ei in ho-
Per istos sermones sancli Evangelii Filii tui Do- norem omnium sanclorum tuorum, qtii tibi
placue-
mini nostri Jesu Christi indulgeal Dominus peccala runt ab inilio mundi, ct quorum nomina et
reliqttioe
nosira. . ] hicconlinentur, et eorumquorum fesiiviias celebratur
D
Cum (1012) autcm ornaium fuerit altare, antequam in terris, ut illis proficiat ad honorem, nobis autem
suscipiat prmsul oblationes presbytcrorum, el diacono- ad salutem, ut illi omnes intercedere dignentur in
rum, dum canuntur Offerloria, ascendat ad altare, et coelis, quorum niemoriam facimus in terris.
humiltimedicat hanc Orationem: (1020) Suscipe, sancia Trinitas, hanc oblatio-
250 Ante oculos luos, Domine, reus, conscientiae nem, quam tibi offero pro (1021) anima famuli tui,
testis assislo. Rogare non audeo quod impetrare non quatenus te donante, percepta venia peccalorum, vi-
mereor. Tu enim scis, Domine, quaeaguntur in no- tse quoque sempilernse immensa gaudia
percipere
bis. Erubescimus confiteri quod non timemus admit- mereatur.
tere. Verbis tibi tantum obsequimur, corde menli- 251 (1022) Suscipe, sancta Trinitas, hanc obla-
mur; et quod vellenos dicimus, nolle nostris actibus tionem quam libi offero pro animabus famulorum
approbamus. Sed parce, Domine confiientibus, igno- tuorum, et famularum, ut, per hoc salutare sacriu-
sce peccantibus, miserere te rogantibus. Et
quia cium purgatse, sanctorum tuorum consortio me-
meus sensus ia sacramentis tuis infirmus est, et apud reantur
(1023) adjungi.
 249 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNILIB. SACRAMENTORUM. 250
(1024) Tunc diaconus caticemofferal sacerdoli su- A duciam sperandse pietatis tribuisti, optalse miseri-
per altare, et dicat: cordise praesta benignus effectum.
Immola Deo sacrificium laudis, et redde Altis- Item pro omnibus Oratio. — Precibus nostris,
simo vota lua. Sit Dominus adjulor luus, raundum te quaesumus, Domine, aures tuae pietatis accommoda,
faciat; dum oraveris adeum, exaudiat te. et oraliones supplicum, oecullorum cognilor, beni-
Et (1025) episcopuscalicemofferens Dominodicat: gnus exaudi, ut te largieule ad veniam perveniamus
(1026) Domine Jesu Cbriste, qui in cruce passionis cclernam.
tnsc de laiere tuo sanguinem el aquam, unde tibi (1038) Expleta Secreta, et (1037) Oratione Domi-
Ecclesiam consecrares, manare voluisti, suscipe hoc nica, cum dixeril Pax Domini sit semper vobiscum,
sacrificium altari luo superpositum, et concedc, cle- miscealur corpus Dominicum sanguine.
mentissime, ut pro redemptione, nostra et etiam pro Hsec sancta commistio corporis et sanguinis Do-
lotius mundi in conspectu divinse Majestatis tuae cum mini nostri Jesu Christi fiat omnibus nobis mentis
odore suavhalis tuae ascendat, Jesu Christe. et corporis ad aeternam vitam capessendam prsepa
Ad (1027) miscendumvinum cum aqua. ratio salutaris. Pcr.
Deus, qui humanae substanliae dignitatem mirabi- (1038) Postqvam autem benedictio episcopalis ex-
liler condidisti, et mirabilius reformasti, da nobis, ]} pletaest, accipiens parlem quam antea effregit, tenens-
quaesumus, per hujus aquse et vini mysterium, ejus que super caticem, frangat et dicat:
diviniiatis esse consortes, qui humanitatis noslrao Sancii sanguinis commistio cum sancto corpore
(1028) dignalus es fieri particeps, Jesu Christe. Domini nostri Jesu Christi, prosit omnibus sumenti-
(1029) Tunc elevata manu benedicatutrumque. bus ad vilam selernam.
In nomine Domini noslri Jesu Chrisii sit sacrifi- (1039) Quando corpus Domini in manus accipit
cium istud immaculatum, et a te Deo vivo et vero dicat: Panem coslestem accipiara, et nomen Domini
adunalum el benedictum. invocabo.
(1030) Postea incensum accipiens ponat in thuribu- Ad sumendum corpus dominicum.
lum, dicens: (1040) Perceptio corporis tui, Domine Jesu Chrl-
Per intercessionem sancli Gabrielis archangeli ste, quod indignus sumere praesumo, non mihi pro-
«lantis a dextris altaris incensi, et omniuin eleclo- veniat in judicium et condemnationem, sed per
rum stiorum, incensum istud Dominus dignetur he- tuam pietatem prosit mihi ad tuiamenlum mentis et
nedicere, et in odorem suavitalis accipere. corporis. Qui vivis.
(1051) Tunc ponal incensum super sacri/icium, et (1041) Quando calicem accipit, dicat:
in circuilu allaris dicat : C Quid retribuam Domino, etc, ut in Miss. Rom.
Incensum istud a te benedictum ascendat ad le, Posl sumplum, secrete.
Domine, et descendat super nos misericordia tua. Communicatio et coniirmatio sancii sanguinis tui,
Dirigalur oralio mea sicut incensum in conspeclu Doniine Jesu Christe, prosit "mihi in remissionem
tuo. omnium peccatorum.et conservetme in vitamseternam.
(1032) Quando odor ejusdem incensi episcopo vel (1042) DomineJesu Christe, Fili Dei vivi, qui es
cceterisporrigitur, unusquisque dicat: voluntate Patris (1043) cooperante [Eege Spiritu san-
Accendat in nobis Dominus ignem sui amoris, et cio] sanctorum per mortem luam mundum vivifica-
flammam selernse charilaiis. sti, libera me per hoc sacrum corpus et sanguinem
(1033) Tunc sacerdos humillimeconvertat se ad cir- tuum, quatenus non sit mihi ad judicium, neque ad
cumslanles, el dicat: condemnaiionem, sed ad remedium proficiat animae
Orate pro me misero peccatore ad Dominum no- meae; et a cunctis iniquiialibus meis libera me,
slrum Jesum Christum, ut meum sacrificium ac ve- Deus, et fac me tuis obedire mandalis, et a te, et a
strum sit acceptabile in conspectu divinae pietatis. sanctis luisiuinquaminperpetuumseparari.Quivivis.
(1034) Tunc dicatur a singulis : (1044) Doraine sancte, Pater omnipotens, aeterne
Orent pro te omnes sancti Dei. Memor sit Domi- ]D Deus, da mibi hoc corpus ct sanguinem Filii tui Do-
nus omnis sacrittcii tui, et holocauslum tuum pingue mini noslri Jesu Chrisli ila sumere, ut merear per
fiat. Exaudiat te Dominus pro nobis oranlem. Mise- hoc remissionem peccalorum accipere, et tuo san-
reatur tui omnipotens Deus, et dimittat tibi omnia cto Spiritu repleri, quia tu es, et proeter te non est
peccata lua. alius, cujus gloriosum nomen permanet in saecula
(1035) Postquam sacerdosTe igitur incipit, dia- sseculorum. Amen.
coni et subdiaconicanlenl istos Psalmos : (1045) Deindecum cxperit communicareclerum sive
Exaudiat te Dominus; Ad te, Domine, levavi; populum, dicat singulis:
Miserere inei, Dens; Qui habitat, cum precibus: (104G) Perceplio corporis Domini nostri sit tibi
Salvuni fac servum tuum; Desiderium cordis; Vitam vita et salus, et redemplio omnium tuorum pecca-
peliit a te; Oculi Domini super justos;Fiat miseri- torum.
cordia; Domine, exaudi oralionem. Oratio sancli Gregorii papos. — Corpus Domini
252 Oratio pro sacerdote. — Gaudeat, Domine noslri Jesu Christi prosit mihi in remissionem om-
Deus, famulus tuus beneficiis impeiratis; et cui fi- nium peccaiorum ad Y4tamseternam,
251 APPENDIX AD S. GREGORH MAGNI LIB. SACRAMENTORUM. ^2
(1047) Finfta Slista, postquam diaconus dicit: hLsurgtns inclinanli sibi inclinel diacono, diaconus
253"eMissa eat, veniat sacerdos ante altare, et inclinanli subdiacono, subdiaconus inctinanti sibi
osculato dicat: choro. Diaconue vero post inclinalionem utraque al-
Placeat tibi, sancta Trinitas, obsequium servitutis turis cornua deoscutans (1057) sacerdoli 254 me~
meae, et praesta ut hoc sacrificium, quod oculis mae dium aliaris osculanli Evangelium osculandumofferat.
Majestatis indignus obtuli, sit tibi placens, mihiquo Evangelio enim Christus prwvaricalionis chirographum
et omnibus pro quibus illud obtuli sit, te miserante, delens, pacem mundo dedit, cujus prmconibusutrum-
propitiabile. Qui vivis. que populum, Judaicum quippe et gentilem, sibi recon-
(1048) Alia Oratio.—*Meritis et inlercessionibus ciliavit. Quod altare sacerdes osculatur, significat gen-
omnium sanclorum suorum miserealur nobis omni- tem Judceam in Jerusalem moranlem, quam Chrhttis
potens Dominus. sibi reconciliavil; per Evangelium, genlilem populum.
(1049) Explelis omnibus, episcopus rediens ad sa- Dehinc pergit sacerdos ad dextrum cornu allaris;
crarium 254 cum diaconibusel cmteris cantet hym- dexteram enim Chrislus semper egit vilam, dextera
num trium puerorum, et Laudale Dominum in sanciis enim lila acquirilur ccelestisgloria. Diaconus posl eum
ejus. (1050) Poslea preces: Confiteantur libi, Do- eamdem imilando vitam contistat, quousque ei sedere
mine, omnia opera lua, et sancti tui; Exsultabunt 1B innuat. (1058) Sessio episcopi juxta decrela Vrbani
jusli; Exsullent jusli; Non nobis, Domine, non no- papce et Carthaginense concilium cmleris celsior debet
Bis; Sacerdoles induam; Ne intres in; Domine Deus fieri, in qua catliedra ponli/icalis honorifice constiltia'
virtutum; Benedicat hos Deus, Deus; Domine lur, elc. (1059) Ceroferarii vero usque ad Kyrie eleison
exaudi; (1051) Deinde Oratio. Deus, qui tribus pue- ab Auslro ad Aquilonem candeiabra teneanl, quo
ris mitigasli flammas ignium, concede propkius per inceplo ibidemdimittanli Per Auslrum, qui est ventus
interventum eorum, et omnium sahClorum, ut nos calidus, Spiritut sancti fervor designatur, qui veri Solis
famulos tuos non exurat flamma vitiorum. Pcr. ortu ab Oriente ad Occidenlem mundum illuminando
RITUS ANTIQUUS CELEBRANDJ; MISSJE. diffunditur. Unus vero lerlius in medio ponalur, per
quem ubi duo vel tres congregalifuerint in nomine Do-
Ex antiquoCodicemanuscriptoprioratusSalicosani (Vulgo mini, Dominumadesse
Sausense) apud Velocasses, ordinis sancti Augustini designatur. Per hoe quod, in-
' Canonicorum,non longe a Vernone. CujusCodicisini- ceplo Kyrie, cerei deponuntur, nos dum Dominum
tium est:
exoramus, contrilo cordehumiliari oportere demonstra-
253 Dominovere sdnctoet meritis honorando (105$) tur. Salutante presbytero populum, iterum ibidem
Maurilio, venerabili sanctm RolhomagensisEcclesim teneant. Oralione
archiepiscopo, (1053) Joannes Abrincacensis, om- finita ab Oriente ad Occidenlemcol-
nium episcoporummeritis infimus, corpore et spiritu C locenl. Duobus enim Testamentis illuminanlur qualuor
totius obedienlimmunus, elc, parles mundi. Septem candelabra in festis significanl
Missa diei hoc ordine cetebretur. In primis in feria- septem dona Spiiitus sancti. Incipienle subdiacono
Ubus diebus duw campanm pulsentur, in feslis omnes. Epislolam, sacerdos juxla allare sedeat, et diacono in,
Ad Gloria Patri, choro Inlroilum a beato Coetestino loco suo sedere innuat; subdiaconus vero, excepto
institutum canente, sacerdos (1054) in vestiario cceteri- lempore minislrationis sum, in choro maneat. Propin-
que ministri sanctis veslibusjuxla ordinem induanlur, quante Evangelii lermino sacerdos thymiama in thuri-
scilkel alba, slola, et dalmatica diaconus ; alba, et tu- bulo ponat, quo incensalo allari ante Evangelium de-
nica, el manipulo subdiaconus; feliqui lanlum albii, feratur. Per thttribulum, quod fragrantiam odoris
iciticet duo acolylhi, unus qui cantet Graduate, et de- emiltit, fama bonorum operum qum Cluisli doclrinam
feral candelabrum, atlerqui Alleluia, et ferat thuribu- prmcessit.Diaconus, benedictionea sacerdole accepta,
lum. Ptalmo dicto, incipiente choro Gloria Patri, so- ab altari Evangelium accipiens super sinistrum armum
cerdos cmteriqueministri sic ad altare procedent. Dia- imponat. 255 &er sinislrum enim armum vita lempo-
conus ptmcedat presbyterttm, subdiaconus prcecedens ralis designatur, in qua oportet Evangeliumprwdicari.
diaconum ferat Evangelimn, ceroferarius cum cereo Et subdiaconusanle eum pulvinar deferat. Per pulvinar
prmcedat subdiaconum,porlitor thuribuli ceroferarium. D quod prmcedittex figuratur quceEvangeliumprmcessit;
Dumergo antealtare venerint, subdiaconusEvangelium per plumas qum intus occultanlur, mysteria qum in
ponat super dextrum cornu allaris, ubi usque ad Evan- lege conlinebantur; per tevitalem plumceprmcepta ve-
gelium manebit. Per altare Jerusalem designatur, in teris leijis levia ad comparalionem novce; in illa enim
qua ab initio adventusDomini evangeticadoctrina reto- dicitur : Non occides; in nova vero: Qui irascitur
nuit, et inde usque ad pubticumexivit, ul scriptum est: fratri suo, reus erit judicio. (1060) Sicque prceceden-
De Sion exibil lex, ct Verbum Dominide Jerusalem. tibus ceroferario thuribulique lalore, cum processione
Postea subdiaconus ad sinislram sacerdotis transeat, ad pulpilum pergat, el supposito Evangelio ac incen-
diaconus ad dextram ; ubi, confessioneinvicem facta, talo, versus ad Aquilonem, Evangelium legat; per
(1055) diaconum et subdiaconum osculctur sacerdos. Aquitonem enim inftdelilas gentiumdesignatur, quibus
Primum enim Chrislus pacem apostolis dedit, per Evangelium ab aposlolis igne Spiritus sancti accensis
eos orbl transmisit. Post qum sacerdos cmterique prcedicatur. Quo lecto candelabra exslinguanlur. Jm-
minislri retro coram attari breviter orenl, stantes molatione enim veri Agni lymci cessavit imm.olaiio,el
ordine suo; deinde primum ab oratione (1056) catera mysleria qum in lege conlinebantur etprophetis
253 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNILIB. SACRAMENTORUM. 254
per candetabradesignatis. Incensum sacerdoli in thu- ^ sacerdotis scapulam. Per scapulam sacerdotis lapis de-
ribulo offeralur, et Evangelium primum a snbdiacono signalur, in quo angelus ad sepulcrum resedit. Semper
sibi porrectumosculetur, quodpost adiucono oscutelur. enim angelus credendusesl adesseimmotationi corporis
El in febtivisdiebus a suhdiacono omni clero , incenso Christi. Per (1069) diaconum Joseph exprimitur, per
prc&cedente,prcesentetur. Evangelio lecto populus a sacerdotem Nicodemus, per elevalionemde altari Ho-
sacerdotesalutetur : (1061) Offerendaincipiatur, quam stimdepositio Christi de cruce, per deposilionemilerum
finitam Versus (1062) sequatur. Inierim vero panis et in allari sepullura Chrisli. Post qum sacerdos Oratio-
vini oblatio a subdiacono diacono, a diacono offeratur nem Dominicam alta voce proferat. Per exaltalionem
presbylero. Cantor aquam linteo coopertam in festis Dominicm Oralionis demonstralur noslrm unilas fta-
diacono deferat, quam diaconus vino misceat. Dulci ternitalis. Deus enim Paler nosler, pacis ei concordiaj
enim canlaris modulatione populus pia devotione et Magister, sicnos ununi pro omnibusorare docuit, quo-
divino amore accenditur, et sic ad Dominum curril, el modoin uno omnes poriavit. Clero Sed libera nos a
unum corpus in Chrislo efjicitur. Per vinum Christus, malo respondenle, (1070) officium consecralionis per-
per aquam populus, per iinteam cooperturam aquce ficiat. Sed libera diclo, diaconus el subdiaconus se
labor moduiationis cantoris, quo liberatur populus a eriganl, et oculos in Dominici corporis consecralionem
cogilationumpravitale; lino enim labor exprimilur. ftintendant. Ail enim evangelislaquia noli ejus a loncje
(1065) Aqua misla vino, populus adunatur Chrislo. slabant, sua pectora perculientes. Ubi ergo ad tocum
Aliis diebusministret eam acolythus. (1064) Sacerdos Da propitius pacem venerit, (1071) qui mantili indu-
oblalionem ita componat, ut in dextera parte Hostim tus lenuerdl [Forte leg. patenam] subdiacono, subdia-
calicemconslituat; a dextro enim latere Domini sanguis conus diacono, diaconus sacerdoti offeral, in qua sa-
deftuxit et aqua. Sicque corporali cooperta incensum cerdos corpus Domini tripticiler dividat: quarnm par-
desuper offeral, et sxcdiaconoprmbeat. Diaconus vero tium unam sacerdos caltci immittens, Pax Domini alta
in circuilu altaris deferat, posteasacerdoti, deindemi- voce dicendo, protinus subdal secreto : (1072) Fiat
nislro reddat, ut clero populoque deferut. Prmterea commistio simul corporis et sanguinis Domini nobis
accipiens palenam de allari, subdiacono porrigat , accipienlibus in vitam aeternam. Aliase, diaconum
subdiaconus vero, si fuerit, acolyto. Non licet enini subdiaconumquecommunicet.Terliam (1073)-viaticutn,
quidquam sacri ab altari auferre alicui nisi diaconovel si opus fuerit, in patena usque ad finem Missmreser-
sacerdoti. (1065) Tunc coram allari oret inclinalus vet. Per particulam oblalceimmissmin calicemoslen-
sacerdos solus, poslulando ut dignus possit accedere dilur corpus Christi quod resurrexil a mortuis; per co-
ad attare et insistere cullibus divinis. Cmleri vero mi- meslam a sacerdotevet poputo vivificantemeos in Deo,
nistri stent in oralione in ordine suo. Posl qum versus J Christi cum discipidis suis post Resurrectionemconver-
adpopulum orare moneal, conversusquead atiare Secre- satio. Teriiam, qum remanet in altari vpcat sancla
tamOralionem dicat; qua complela,Veredignum, elc, Ecclesia viaticum morietttis, ut ostendalur non eos de-
devota mente dulcique voce proferat, in cujus fine bere depulari morientes, sed dormienles, qui in Christo
Hymnum Sanctus, Sanctus, Sanctus, a bealo Sixto moriunlur, dum tali tantoque ductoread mlernamvitam
institulum chorus respondeal. Diaconus et minislri ad perducuntur. Si aulem opus non fuerit, terliam sacer-
Te igilur, etc, perseverent relro sacerdolem usque Sed dos aut unus ministrorum accipiat. Non autem inlinclo
libera nos inclinati. Domino enim patienli mceroreet pcme, sed, (1074) juxta definitionemToletani concitii,
timore sui compaliebantur apostoli. Per inclinationem seorsum corpore, seorsum sanguine, sacerdos commu-
diaconorum signi/icalur mmstitia apostolorum; per nicet, (1075) excepto populo, quem intincto pane, non
subttiaconornm, sanclarum mulierum. Subdiaconi vero aucloritate, sed summa necessitale limoris sanguinis
simililer inclinati sint in aspeclu sacerdolis, per quos Chrisli effusionis permiltitur communicare.Dum ercjo
exprimuntur sanclm mulieres, qum, patiente Domino, sacerdos ministris communionemporrigit, unumquem-
fugientibus discipulis, licet limore el mmrore percussis, que primilus osculetur, el post qui communicandus est
in hisqum de eo fiebant erant inlendentes, sed Domino manu sacerdotis osculala, cdmmunionemab eoaccipiat.
de cruce deposilo ac sepullo,inde recesserunt, et aro- D (1076) Postremo vero particutam qum in calice reman-
mala sepulturce256 paraverunt; ila subdiaconi ab eo sit sacerdos sumat, et post diacono calicem ad mun-
loco discedanl, el corpori ac sanguini Chrisli mini- dandum et sumendum quod remansit porrigat, qui in
slrare satagant, offerentespatenam per manum diaconi sinistrum cornu allaris calicem cum patena deferat,
sacerdoti ad frangendum in ea corpus Domini, elc. Dbi ubi parlem sibi accipiat, et parlem subdiaconotribual.
ergo ad hmcverba venerit, scilicel, Per quem haecom- Post mundato utroque utrique 257 participent. Aco-
nia, Domine, semper bona, luncdiaconus accedal, et lythus vero allerum calicem sacerdoli ad mundandos
dextera manu dextrum cornu corporalis accipiat, cum diyilos deferat. Subdiaconus autem ad mundandum
sacerdote discooperiat. Sacerdos Per ipsum, elc, di- calicemet palenam diaconoservial. Post mundalionem
cenclo, (1066) oblala quatuor parles calicis tangat. pulenm et calicis acolylus ulrumque manlili involulum
Immolatione enim corporis Christi redempta sunlqua- leneat usque ad complelionempiimm Poslcommunionis,
tuor climata mundi. (1067) Item Oratione finita suaque cmleriministri officia. Sacerdos, ut supra dixi-
(10G8)uterque calicem levent, el simul ponant, et coo- mus, parlito corpore Domini, Pax Domini atta voce
periani. Inde allare diaconusosculetur, deinde clextram proferat, a quo unus canomcorumpacem accipiat, quam
SKR APPENDIX AD. S. GREGOUll MAGNl LIB. SACRAMENTORUM. 256
in ulroque choro majoribus dislribuat. Ipsi autem cm- A J 258 Item oratio. — (1086) Deus, qui populis
teris ila porrigant, ut nullus de loco moveatur, sed a luis virtuie consulis, et amore dominaris, da Imic
superiori 258 accipiat, et inferiori tribual. Unus mi- famulo tuo Spiritum sapienliae cura regimine disci-
norum utriusque chori a majoribus accipial, et juxla plinae, ut tibi loto corde devotus in regni regi-
prcctcriptum ordinem cmteris distribuat. IIoc autem mine maneat semper idoneus, luoque munere (1087)
firmiter teneant juxla Aposlolum, honore invicem prm- ipsius lemporibus securitas Ecclesiae dirigatur, et in
venientes,ut dantes pacem et recipienles semperincli- tranquillitate devotio Chrisliana permaneat, ut in
nent. Per osculum pacis designalur nostrm utililas bonis operibus perseverans ad aeternum regnum le
fidei. Chorus vero psaliat Agnus Dei, quod Sergius duce valeat pervenire. Per.
papa tempore confraclionis corporis Domini cantare Alia. — In diebus ejus oriatur omnibus sequitas et
prmcepit, cttjus Agni immolaliomundumredemil. Quo justitia, amicis adjutorlum, inimicis obstaculum, hu-
incepto candelabra illuminenlur ; Agni passione illu- milibus solatium, elatis correctio, divitibus doctri-
minatus est mundus, etc. na, pauperibus pietas, peregrinis pacificatio, pro-
RITUS OLIM OBSERVATUS « IN UNCTIONE priis in palria pax et securitas, unicuique secun-
REGUM FRANCORUM. dum suam mensuram moderate gubernans, (1088)
Es CodiceRatoldiabbalis. B seipsum sedulus discat, ut, tua irrigatus compunct.io-
ne, toli populo tibi placita praebere viiae possit
257 Incipil percunclatio sive eleclio episcoporum exempla, et, per viam veritatis cum grege gradiens
ac clcricorum, necnon populorum (1077) ad regem sibi subdito,
opes frugales abundanter acquirat si-
consecrandumsive ad benedicendum. mul ad salulem non solum corporum, sed etiam
Aclmonitioepiscoporumvel clericorum seu populo- cordium a te concessam cuncta
accipiat. Sicque, in
rum ad regem dicenda ita legalur ab uno episcopo te cogitaium animi
consiliumque omne componens,
coram omnibus : plebis gubernacula cum pace simnl et sapienlia sem-
(1078) A vobis perdonari petimus ul unicuique de per invenire videalur; teque auxiliante praesent.is
nobis el Ecclesiis nobis commissis canonicum pri- vitae prolixitatem percipiat, et per tempora bona
vilegium ac debilam Iegem atque juslitiam conserve- usque ad summam senectutem perveniat, hujusque
tis, et defensionem exbibeatis, sicut rex in suo re- fragililatis finem perfectum ab omnibus viliorum
gno unicuique episcopo et Ecclesiae sibi commissse vinculis tuse pielatis Iargitate liberatus, et inlinitse
(1079) per rectum exhibere debet. prosperitatis prsemia perpetua angelorumque teterna
(1080) Responsioregis. —Promilto vobis et per- commercia consequatur. Per.
dono quia unicuique de vobis et Ecclesiis vobis com- Q (1089) Consecratio regis. — Omnipotens sempi-
missis canouicum privilegium et debilam legem terne Deus, Creator et gubernalor eceli et terras ,
atque justitiam servabo, et defensionem, quantum conditor et disposilor angelorum et hominum, Rex
potuero, adjuvante Domino, exhibebo, sicut rex in regum et Dominus dominorum, qui Abraham fidelem
suo regno unicuique episcopo et Ecclesise sibi com- famulum tuum de hostibus triumphare lecisti, Moysi
missae per recium exhibere debet. et Josue populo luo prcelatis mulliplicem vicloriam
(1081) Deinclealloquanlur duo episcopi populum in tribuisii, humilem quoque David puerum tuum rc-
tcclesia inquirentes eorum voluntatem, et si concordes gni fastigio 259 sublimasii, eumquede ore Ieotiis, et
fuerint, (1082) aganl Deo gratias omnipotenti (1083) de manu besiiseatque GoIise,sed et de gladio maligno
decanlantes TeDeum laudamus. Et duo episcopi ucci- Saul et omnium inimicorum ejus liberasli, et Salo-
piant eum per manus, el deducant anle atlare, et monem sapieniiae pacisque ineffabili munere dilasli,
prosternel se usque ad finem To Deum Iaudamus. respice propiiius ad preces noslrre huinilitatis, et
(1084) lnvocatio super regem.— Te invocamus, super hunc fanmlum tuum, quem supplici dcvotione
Domine sancte, Patcr omnipotens, aeterne Deus, ut in (1080) regnum N. Albionis totius videlicet Fran-
fcunc famuluin luum N., quem tuaedivinae dispensa- corum pariter eligimus, benedictionum luarum dona
tionis providentia in primordio plasmatum usque ad. multiplica,eumque dextera tuse potentise semper ubi-
hunc pracseiHem diem juvenili flore laelantem cre- que circumda; qualenus, prsedicti Abrabae fidelitate
scere concessisti, eum luae pietatis dono ditatumi firmatus, Moysi mansuetudine frelus, Josue fortilu-
plenumque gralia vcriiatis de die in diem coram Deoi dine munitus, David humilitaie exaltalus, Salomonis
el hominibus ad meliora semper proficere facias, sapientia decoralus, libi in omnibus complaceat,
(1085) ul summi regiminis solium gratise supernse! et per tramitem justitise inoffenso gressu semper iu-
largiiale gaudens suscipial, et, raisericordiae tuo> cedat, et lotius Albionis Ecclesiam deinceps cum
muro ab hostium adversilale undique munilus, ple- plebibus sibi annexis ita enulriat ac doceat, muniat;
J)em sibi commissam cum pace propiliationis et vir- et instruat, contraque omnes visibiles et invisibiles
tute victorise feliciter regere mereaiur. Per Domi- hostes idem polenler regalilerque tuse virtuiis regi-
num. mine administret, (1091) ut regale solium videlicet
n In primo Theod. sunt Orationes ad benedicen- dovicum (cognomento Balbum) Junioris Caroli im-
dum regem. Alcum noslris nullo .pacto conveniunt. peratoris filium, Trecas civitalis. Spiritum sanclifica-
In his haec notalu digna quao inscribilur : Oratio quax lionis, Qusesumus, Domine, Lud. regi noslro prop.
benedixitdomnus aposloticus \Joannes (oclavus) Lu- infunde, etc.
 2S7 APPENDIX AD S. GREGORll MAGNILIB. SACRAMENTORUM. 258
Francorum sceplra non deserat, sed ad prislinoe A tractabili dono invisibilia percipere, et temporalia
fidei pacisque concordiam eorum animos le opitu- regna [Leg. temp. regno, utin coronalione Henr.
lanle reformet, ut, utrorumque horum populorum IV] justis moderaminibus exsecuto, aelernaliler cum
ilcbita subjectione fultus, condigno amore glorifica- eo regnare merearis. Per.
lus, per longum vitae spatium palernse apicem glo- Hic (1098) detur annulus. — (1099) Accipe annu-
rko tua miseralione unatim stabilire et gubernare Ium, signaculum videlicet sanctae fidei, soliditalem
mereatur; luse quoque protectionis galea munitus, et regni, augmentum polentiae per quse [Leg. quem, ut
scuto insuperabili jugiler protectus, armisque coe- in coronatione Henr. IV] scias triumphali potentia
lcsiibus circumdatus , obtabilis victoriae triumphum hostes repellere, haereses destruere, subditos coadu-
de hostibus feliciter capiat, terroremque suae po- nare, et catliolicaefidei (1100) perseverabiliiati con-
tentiaeinfidelibus inferat, et pacem libi militantibus necti. Per.
laetanter reportet; virtulibus necnon quibus prsefa- (1101) Oraliopost annutum datum. — Deus, cujus
los fideles luos decorasti multiplici honoris bene- esl omnis potesias et dignitas, da famulo tuo pro
dictione condecora, et in regimine regni suhlimiler Spiritu suse dignitalis effectum, in qua, te remune-
colloca, et oleo gratise Spiritus saneti perunge. Hie rante, permaneat, semperque timeat, tibique jugiter
(1092) ungalur oleo. Anl. Unxerunt Salomoncm Sa- B ] placere contendat. Per.
doc sacerdos, et Nathan propheta regem in Gion, et Hic (1102) ciugalur ei gladius ab archiepiscopo.—
accedentes laeti dixerunt: Vivat rex in aeternum! (1105) Accipe hunc gladium cum Dei benedictione
Unde unxisti sacerdotes, reges et prophetas, ac tibicollalum, in quo per virtulem Spiritus sancli
martyres, qui per fidem vicerunt regua, operali sunt rcsistere et ejicere omnes inimicos luos valeas, et
justitiam, alque adempti \Leg. adepti] sunt promis- cuncios sanctae Dei Ecclesise adversarios, regnumque
siones. (1093) Cujus sacratissima unctio super caput libi com.misstimtuiari, atque prolegere castra Dei
ejus defluai, atque ad interiora descendat, et cordis per auxilium invictissimi triumphatoris Domininostri
Mliusintima penetrel, etpromissionibus, quasadepti Jesu Cliristi, qui cum Patre in unitate Spirilus sancli
sunt victoriosissimi reges, graiia tua, dignus efficia- vivit et regnat in saecula saeculorum.
tur; quatenus, et in prsesenti saeculofeliciter regnet, (1104) Oratio post gladium. — Deus, qui provi-
et ad eorum consortium in coelesti regno perveniat dentia tua coelestia simul et terrena moderaris, pro-
per Dominumnostrum Jesum ChristumFilium tuum, pitiare (1105) Christianissimo regi nostro, ut omnis
qui unctus est oleo lseliliaeprae consoriibus suis, et hostium suorum fortiludo virlute gladii spiritalis
virtute crucis potestates aereas debellavit, tartara frangatur, ac te pro illo pugnante penitus conlera-
destruxil, regnumque diaboli superavit, et ad coelos(C tur. Per.
victor ascendit; in cujusmanu vicloria, omnis gloria, Hic (H0G) coronelur. — (1107) Coronet te Deus
et potestas consistunt, et tecum vivit et regnat Deus corona glorise, atque justitise honore, et opere forti-
in uniiale ejusdem Spiritus. Per. ludinis, ut per officium nostrse benedictionis cun»
Alia.— (1094) Deus electorum fortiludo et humi- fide recta, et mulliplici bonorum operum fruclu, ad
lium celsiludo, qui in primordio per effusionem di- coronam pervenias regni perpetui, ipso largienle,
luvii crimina mundicasligare voluisti, et per colum- cujus regnum permanetin saecula sseculorum.
bam ramum olivaeportantem pacem terris reddilam Oratio post coronam.—Deusperpetuilatis dux virlu-
demonstrasti, iterumque Aaron famulum luum per tum, cunctorum hostium victor, benedic hunc famu-
unclionem olei sanxisti, et posteaper hujus unguenti lum tuum libi caputsuum inclinantem.et prolixasani'
inlusionem ad regendum populum lsraeliticum sa- lale, et prospera felicilaie eum conserva, el ubicun-
cerdoles, reges et prophetas perfecisti, vultumque que pro quibus auxilium luum invocaverit, cito adsis,
Ecclesiae iu oleo exhilarandum per propheticam fa- et protegas, atque defendas. Tribue ei, quaesumus,
muli tui vocem David esse praedixisti,ita,qusesumus, Domine, divilias graiiae lusc. Comple in bonis desi-
omnipotens Paier, per hujus creaturae pinguedi- derium ejus; corona eum in.miseratione, el mise-
nem, hunc servum tuum sanclificare 260 lua Be_ D J ricordia, tibique Domino pia devotione famuletur.
nedictione digneris, (1095) eumque in similitudine Per Dominumnostrum.
columbaepacem simplicitatis populo sibi commisso 261 Hicdetur sceptrum.(1108)—Accipesceptrum,
praestare, et exempla Aaron Jn Dei servitio diligen- regiaemajeslatis insigne,virgam scilicet reclam regni,
ter imitari, regnique fastigia in consiliis scientise et virgam virtutis, qua le ipsum bene geras, sauciam
$quilate judicii semper assequi, vullumque hilariia- Ecclesiam populumque Chrislianum libi a Deo cora-
* tis
per hanc olei unclionem, (1096) (e adjuvante, lu- missum regia viriute ab improbis defendas, pravos
tius plebis paratum habere facias. corrigas, rectos pacifices, et ut viarn rectam teneie
I Alia. — Deus (1097) Dei Filius Christus Dominus possint tuo juvamine dirigas; quaienus de temporali
: noster, qui a Patre oleo exsultationis unctus est prae regno ad aelernum regnum pervenias, ipso adjuvante,
* participibus suis, ipse per prsesentem sacri unguinis cojus regnum et imperium sine fiiie permanet in sse-
infusionem Spiritus paracliti super caput tuum in- cula saeculorum.
fundal benediclionem,eamdemqueusquead inleriora Oralio post sceptrum. — Omnium, Domine, fons
cordis tui peneirare faciat; quatenus -hoc visibili et bonorum, cunclorunique Deus inslilulor profectuum,
259 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNILIB. SACRAMENTORUM. 260
tribue, quaesumus,famulo luo ///. adeplam bene ge-1A. llem alia Benedictio.— (1HC) Benedic, Domine,
rere dignitatem, et a te sibi prsestitutum honorem (1117) hunc prsesulem principem, qui regnaomnium
dignarc corroborare. Honorifica eum praecunclis re- regum a saeculomoderaris. Amen. ,
gibus terrae, uberi eum benedictione locuplets, et in Et talieumbenedictione glorifica,ut Davitica[Al. Da-
solio regni firma stabilitate consolida; visila cum in vidica] teueat sublimiiate sceptrum salutis, el sanctificse
sobole, praesta ei prolixiiatem vitse, in diebus ejus propitiationis ntunere reperiatur locupletatus. Amen.
semper oriatur juslitia ; ut cum jucunditateetlsctitia Da ei a tuo spiramine regere populum, sicut Salo-
acterno glorietur in regno. Per Dominum noslrum monem fecisii regnum obtinere pacilicum. Amen.
Jesum Chrislum. Quod ipse prsestare dignetur.
Tunc datur ei virga. — (1109) Accipe virgam vir- Regis slatus designatur. — Sta (1118) et reline
tutis atque sequitatis, qua intelligas mutcere pios, et (1119) amodo quem hucusque palerna (1120) sugge-
lerrere reprobos. Erranti viam doce, lapsisque ma- stione tenuisii haireditario jure libi delegatum per
num porrige, disperdasque superbos, et releves hu- auctorilalem Dei omnipolentis, et per prsesentem
miles; et apperiat tibi ostium Jesus Christus Dominus traditionem noslram, omnium scilicet episcoporum
noster, qui de seipso ait: Ego sum ostium, per me si cseterorumque Dei servorum ; et quanto clerum sa-
quis introierit, salvabitur. Et ipse, qui esl clavis Da- B cris altaribus propinquiorem prospicis, lanto ei po-
vid, et sceptrum domus Israel, qui aperit ci nemo tiorem in locis congruis honorem impcndere memi-
claudit, claudit et nemo aperit, sit tibi adjulor, qui neris qualenus Mediator Dei et hominum te mediaio-
educit vinctum de domo carceris sedeniem in tene- rem cleri et plebis in hoc regni aolio confirmet, et in
bris et umbra mortis, ut in omnibus sequi merearis regnum seternum secum regnare faeiat Jesus Christus
eum, de quo propheta David cecinil: Sedestua Deus, Dominus nosler Rex regum, el Doniiiiusdominan-
sccculumtmculi, virga mquilalis,virga regnitui; etimi- tium, qui cum Patre el Spiritu sancto.
tando ipsum, qui dicit; Diligas justitiam, et odio ha- (1121) Rectitudo regis est noviter ordinati et in
beas iniqnitatem : Pruplerea unxil te Deus, Deus tuus solium sublimati haectria populo Cbristiano sibi sub-
oleo latitim; ad exemplum illius quem ante ssecula dilo praecipere, in primis ut Ecclesia Dei et omnis
unxerat prse parlicipibus suis, Jesum Christum Do- populus Christianus veram pacen»f servaus in emni
minura nostrum. tempore. Aliud est ut rapacitates et omnes iniquitales
Tunc dicatur Benedictio.— (1110) Extendat omni- omnibus gradibus interdicat. Tertium est, ut in om-
potens Deus dexteratn suaebenedictionis, et efftindal nibus judiciis sequitaiem et misericordiam praecipiat,
super te donum suse proteclionis, et eircumdet te ut illi et nobis indulgeat suai misericordia clemens et
muro felicitatfs, ac cuslodia suaepropitiationis, sanclse 'C misericors Deus, qui cunvPaire.
Mariae, (1111) ac beati Pelri apostolorum principis, El (1122) tunc deosculeluromnemclerum poputum-
(1112)sanctique Gregorii(1113)Angelorumapostolici, que, (1125) et dicat wnusquisque: vivat rex feliciter in
atque omnium sanclorum intercedenlibus meritis, in- sempiternum ! tribus vicibus: vivat rex ! nt supra. Et
dulgeat tibi Dominusomnia mala qusegessisli. Amen. posl Evangelium(1124) offert rex ad manum archie-
El (1114) tribuat libi graliam et miserieordiam piscopi obtationemet vinum, et sic peragatur Missasuo
quam humiiiter ab eo deposcis , ei liberel te ab ad- ordine. Deinck communicelurab archiepiscopocorpore
versilatibus cunctis, et ab omnibus visibiliumel invi- et sanguhie Chrisli; (1125) et sic referant Deo gratias,
sibilium inimicorum insidiis. Amen. post pergant ad mensam.
Angelos suos bonos semper et ubique qui te prse- (1126) ITEM AD REGINAM BENEDICENDAM.
cedant, comitentur et subsequantur, ad cusiodiam 263 Debetenim adduci in ecclesiam; el proslerni
tui ponat, et a peccalo seu gladio, et ab omnium pe- ante altare. Elevaiaab oralioneab episcopis,etinclinalo
riculorum discrimine sua polentia liberet. Amen. capile, dical arehiepiscopushanc Omlionem:
262 (H15) Inimicos tuos ad pacis cliaritatisque (1127) Adesto, Domine, supplicationibus nostris,
benignitalem convertat, el bonis omnibus te gratio- ct quod humilitatis noslne gerendum est ministerio,
sum el amabilem faciat; pertinaces quoque in lui D tuaevirtutis impleatur effectu. Per.
insectatione et odio, confusionesalutari induat; super (1128) Tunc debet caput ejus ungi oleo. — In- no-
te autem sanciificatio sempiierna floreat. Amen. mine Patris et Filii et Spiritus sancti prosit tibi haec
Vicloriosum te atque triumphalorem de invisibili- unctio olei in honorem et confirmalionem seternam.
bus atque visibilibus hostibus semper cfficiat, et Sequilur Oratio post unctionem. — Omnipotens,
sancti nominis sui timorem et amorem conlinuo sempiterne Deus, affluentemSpiritanv tusebenedictio-
cordi tuo infundat, et in fide recla ac bonis operibus: nis super famulam tuam nobis orantibus propitiatus
perseverabilem reddat, et pace in diebus tuis con-• infunde; (1129) ut quse per manus nostraeimpo6itio-
cessa, cum palma vicloriaete ad perpeluum regnumi nem hodie regina instituitur, sanclificatione tua di-
perducat. Amen. gna et electa permaneat, ut nunquam postmodum de
Et qui te voluit super populum suum conslituerei tua gratia sepatetur indignai Per.
regem, et in praesenti saeculofelicem, setemaefeliei- (fl30) Tunc debetei annnlusmitli digilo..— Accipe
tatis tribuat esse consortem. Amen. fidei signaculum sanGtssTrinitatis, quo 264 Possis
Quod ipse praestare dignetur. omnes pravitates hserelicas devitare, etr(H31) bar-
 261 APPENDIX AD S. GREGORH MAGNILIB. SACRAMENTORUM. 262
baras genles virtute tibi praestiia ad agnilionem veri- A juge provehas benignus annorum. Per Christum Do-
tatis advocare. minum nostrum. Quam oblationem tu Deus.
Sequitur Oratio. — Deus, cujus est omnis poteslas Infra (1158) e actio. Ad tricesimum vel annualem
ei dignitas, da famulsetuse ///. signo tuse fidei pros- nuptiarum— Hanc igitur oblalionem Doroine, famu-
perum suaedignitaiis effectum, qua tibi semper firma lorum tuorum illorum, et illarum, quam tibi offerunt
maneal, libique jugiter placere conlendat. ob diem tricesimum conjunctionis suse, vel annualem
(1132) Tunc debet imponi corona in eapile.—(1133) quo die eos jugali vinculo sociare dignatus es, placa-
Accipe coronam gloriae, honorem jucunditatis, ut tus suscipias, deprecamur. Obhoc igitur reddant libi
splendida fulgeas, et seierna exsultalione coroneris. votasuaDeo vero, et vivo, pro quibus tremetidae
Per Dominum. pietati susesupplices fundimus preces, ut pariter bene
Ilem Oratio. — Omnium, Domine fons bonornm, ac pacifice senescant, et videant filios filiorum suo-
et cunctorum dator provectuum , tribue famulae tuse rum usque ad lertiam et quartam progeniem, et te
ltl. adeptam bene gerere dignitatem, et a te sibi benedicant omnibus diebus vitae suse. 265 Per
praestitam in ea bonis operibus corrobora gloriam. Christum Dominum nosirum. Quam oblationem.
Per Dominum. Percomples canonem plenarium, et (1139) dicis
BENEDICTIONUPTIARUM. B OrationemDominicam,et{ sic (1140) eam benedicishis
Ex CodiceRhemensi. verbis:
263 Incipil aclio (1134) a nupliatis. — Adesto, Oratio.— (1141) Dens, qui mundi crescentis exor-
Domine, supplicalionibus nostris, et institutis tuis, dium multiplicata prole benedicis, propitiare suppli-
quibus propagalionem humani generis ordinasti be- eationibus noslris, ei (1142)super hanc famulam tuam
nignus assiste, ut quod, te auctore jungiiur, teauxi- illam opem benedictionis infunde, ul m conjugali
liante servetur. Per DominumBostrum Jesum Chri- Consortio, affectu compari, mente, consimili (1143)
sium. sanctitalem ut s lua [ Leg. sanctitate mutua ] copu-
Item alia. — Qusesuraus, omnipotens Deus, insti- lenlur,
tuta providentiaeluse pio favore comilare, el quos le- Item Oratio.— Paier mundi conditor, nascenlium
gitima societate connectis, longseva pace cusisdi. geniror, multiplicandseoriginis(1144) instituior, qui
Per Dominum, Adsecomitem tuis manibus addidisti, cujus ex ossi-
Super oblata. — Adesto, Domine, supplicationibus bus ossa crescentia parem formam admirabili diversi-
nostris, et (1135) hanc oblationem b famularum lua- tate signarent, hinc ad totius mullitudinis incremen-
rum illarum, quam tibi offerimus pro famula tua illa, tum conjugalis tori jussa consortia, totum inter (1145)
quam ad slatura maturitatis et ad diem nuptiarum lC sseculum colligarent, humani generis fcedera nexue-
perducere dignatus es, placidus ac benignus assume, runt. Sic enim tibi, Domine, placilum fuit, sic euim
ut quod tua dispositione expetitur, tua gratia com- necessarium fuit; (1146) ut quia longe est et infir-
pleatur. Per Dominum nostrum. mus, k quod homini silem, quam quod tibi Deo fece-
V. D. qui foederanupliarura blando concordisejugo ras, additur fortiore sexus inlirmior, ut unum eflice-
et insolnbili pacis vinculo nexuisti, ut multiplicandis rasex duobus, et pari pignore soboles (1147) mista
adoptionum filiis sanctorum connubiorum fecunditas maneret; tunc per ordinem llueret egesta posteriias,
pudica serviret. Tua enim, Domine, providentiaetuae ut (1148) in pri#ris ventura sequerentur, nec ullum
gratia ineffabilibus modis 264 utrumque dispensas, sibi finem in lam brevi termino, quamvis essent ca-
ut quod generatio ad mundi edet ornalum, (1136) duca, proponereni. Ad haec »igitur (1149) datas sint
c generatio ad Ecclesiae perducat augmentum. Per legis instituta ventura. Quapropter hujus i familise
Christum. luse, Pater, rudimenta sanctifica , ut bono et bene
l
Infra aclionem. — Hanc igilur oblalionem famula- prospero sociata consortio legis aeternae jura custo-
rum tuarum illarum, quaesumus, Domine, placatus diat ; memineriique, Domine, 266 non tantutn ad
accipias, pro qua majestatem luam supplices exora- licentiam conjugalem, sed ad observantiam fidei
mus, ul sicul eam ad setatem nuptiis congruentem D (1150) sanctomm pignorura x diligata (1151) fidelis
pervenire tribuisti, sic eam consortio maritali tuo et casta, nubat in Christo imitatrixque sanctarum per-
munere copuratam desiderata sobole gaudere perfi- maneat feminarum. Sit (1152) amabilis ut Rachel
cias,(H57) atque d oblalam seriem cum suo con- viro suo, sapiens ut Rebecca, longscva et fidelis ut
* Observatione dignum videttir in vet. Sacram. nis Orationem his verbis.
Gall. oceurrere Oralionem seu Benedictionem super ^ Ita etianr reslituit laudatus scriptor.
eos qui secitndo nubmit, etsi bujusmodi nupliae in h Idem quod homine similem,quamquod tibi feceras,
Ecelesia benedici non solerent. additus fortiore sexus infirmior, ut unum efficeris ex
b Noster Edmundus Martene qui haeceadem exhf- duobus.... et priores veMura tequerentur. Ubi forte
bet ex Gelasiano Missali el mss. CocHcibtisRhemensi mendo lypographico iegitur, similem pro simile, et
ct Gellonensi, lib. i de autiq. Eccl. Ritibus, cap. 9, efficeris,pro efficeres.
de Sacuam. matflim,, ar|.5v legit: famwlormi. Alias ilbid., datmsinilegisinistitutavenlturaf.Po\.'uiivide-
emendationes ab ipso-factas atlexemus. tur Menardi restiiutio, qitaih habes in notis»
c ldest legit regeneratio. i Melius Martene, hujus famutm tua.
d Lege optatam, ex eodem Mariene. k Idem, jussa.
e lbid., infra actionem. 1 Ibid., diligatam, fidetis et casta, etc.
1 Apud eumdem Martene, et sk canlas Benediclio-
SG5 IN S. GREGORHLIBRUM SACRAMENTORUM NOTJE. 264
Sara. v1153)Nilnl ex hac (1154) subdoltis ille auctor .A le supplices exoramus, pro quibus apud te supplica-
prsevaricationis usurpet, nexa fidei (1155) manda- tus est Christus (1162) b conjunctionis famulorum
tisque permaneat (1156) feminarum, serviens (1157) tuorum fovere digneris (1163) benedictionestuas ex-
Deo vero devota (1158) muniat inttrmitalem suam cipere mereantur,c ut filiorum successibus fecun-
robore disciplinae,uni toro jtincta contactus vilaeilli- denlur, sicut (1164) plurimi omnes conttrmare digna-
citos fugiat. aSit(1159) verecunda, gravis pudore, re. Averiauiur ab eis inimici insidiae, (1185) omni-
vcnerabilis, doctrinis coelestibuserudita, (1160) sit potens, ut (1166) sanclilatem Patrem eliam in ipso
fecunda sobolem, sit (1161) probala, et innocens, et conjugioimilentur, qui providentia lua, Doraine, con-
ad beatorum requiem usque ad cceleslia regna per- jungi meruerunt. Per Doininuranostrum Jesum Cliri-
veniat. stum.
Post hmc dic Pax vobiscum et sic eos communica. Post Communionem.— Exaudi nos, Domine sancte,
Deinde potteaquam communicaverint,dicis super eos Pater omnipotens, aeterne Deus, ut dquod (1167)
Benedictionemhis verbis: non minislrenlur ofttcio, lua benedictione potius im-
Domine sancte, Pater omnipotens, iteratis ritibus plcantur. Per Dominumnoslrum Jesum Christum.
8 Mart., sil verecundtagravis, pudore venerabilis... Averlanlur ab eis inimici omnes insidim ut sanclilatem
JJ
sil fecunda in sobole. Patrum etiam.
b Idem. conjunctionesfam. -<*Idem, utquod noslroministratur off. tuabened. po-
c Ibid., el filiorum successibus fecundentur; nup- tius implealur.
lias eorumsicuti primi hominis confirmare dignare.

NOTJE ET OBSERVATIONES

IN S. GREGORII MAGNI LIBRUM SACRAMENTORUM,

AUCTORED. HUGONEMENARDO, MONACHO BENEDICTINO.
a
273 * * "'c Mer. In Excusis legitur Incipil ij cap. 22 : Curavit bealus Gregoriusnimiavel
rationabilia quwque
tiber. coadunare, et, seclusisiis qumvel inconcinna
2. Liber Sacramenlorum. Iia in Codicibusnostris videbantur, composuitlibrum qui dicitur Sacramento-
mss. Rodradi, Rbemensi, et Ratoldi abbatis. Ita ap- rum, siculex lilulo ejus manifeslissimedectaralur. Iia
pellatur in concilio Rhemensi apud Burchardum, eliam appellat Gennadius, quamvis de alio libro lo-
lib. ni, cap. 97 : Expleta Missa catix cum patena, et qualur, lib. de Viris illuslribus, cap. de VoconioCa-
Sacramenlorum liber cum veslibus sacerdolalibus,in siellanensi episcopo : ComposuiletiamSacramentorum
mundoloco subsera recondantur.Idem videre est apud volumen, et cap. de MusacoMassiliensi presbytero :
eumdem Burchardum libro decimo nono, capite oc- Composuit Sacramenlorumegregium, et non parvum
lavo : Nunc ergo, o fralres! qui voluerit sacerdolis volumen per membra quidem pro opportunitale officio-
nomen habere, in primis proplcr Deum cogitel, ul dis- rum el temporum,pro leclionumlexlu, Psalmorumque
cat ei qum necessaria sunt, anlequam manus episcopi serie, sed supplicandi Deo, et conteslandibeneficiorum
caput ejus langat, id est, Psatterium, Lcclionarium ejus solidilalesui consentaneum.Iia etiam Missa274
cum Evangeliis, Sacramentorumtibrum, Baplislerium, ab Illyrico edita : Incipil ordo Sacramentorum.Quare
et Computtimcum cyclo, etc. Ubi TOBaplisleritimest non assentior iis qui scribunt litulum hujus libri esse
conferendi baptismi ralio. Apud Flodoardum, fib. iu TOSacramenlarium, non vero liber Sacramenlorum.
Ilisl. Eccl. Rliem., cap. 9 : LibrumquoqueSacramen- Cum etiam contrarium pateat ex hoc Sacrauienlorum
torum sub ebumeis labulis argento prmsignilis, sed libro, in quo manifesie Sacramenluriuma libro Sa-
Leclionariumad Missaslibrum pari decorevenuslatum cramentorumdistinguitur. Siquidem ibi, feria 6 ina-
ibidem conlulit. lla appellat Micrologus,cap. (J, de joiis hebdotnadsecilatur Sacrameniarium : Qui dum
Observaiionibus ecclesiasiicis : Fecil aulem idem Dveniensde sacrario proccssitante altare ad orandum,
Aibinus in sancla Ecclesianon conlemnendumopus ; ordinc quo in Sacramenlario conlinetur. Mox ul sur-
nam Gregorianas Oraiiones in libris Sacramentorum rexerit, etc. Nec obest quod Albinus, Amalarius, et
collegisse asserilur paucis atiis adjeclis, eic. Berno alii nonuulli, hunc librum appdlarinl Sacramenla-
ahbas Augiensis, cap. 1 libri de quibusdam rebus ad rium, cum satis ex supradiciis consletTo liber Sacra-
Missain spectantibus : Quia sicul papa Cregorius li- mentorum esse verum ac germanura htijus operis
brum Sacramentorumdiligentissimead veritalislimam titulum, etsi non diflitear hanc vocem Sacramenta-
correxit. Joannes Diaconus, in Viia sancti Gregorii rium, vel Sacramentarius, esse anliquam, siquidem
cilata ab eodem Bernone, capile eodem : Unde et in Gennadius in Paulino ea usus est: Fecit, inquit, et
Vita iptius legimus : Sed et GelasianumCodicemde Sacramenlariumel Hymnarium.Apiissime autem hoc
Missarumsolemniismulta subtrahens, pauca conver- opus liber Sacramentorum dicilur, quia in eo olficia
lens, nonnulta superadjiciens,in unius libelli volumine Missarura liturgica recle disposita conlinentur, quae
courctavit,quod votumentibrum Sacramentorumprce- sancti Patres olim sacramenia appellaruut, qucmad-
tilutavit. lta apud Joannem Diaconum.b Sed ultimura modum Optatus Milevitanus lib. n conira Parmeuia-
hujusce loci membrum ex ejus texlu a nescio quo num : Nam quis dubitet vot illud legitimumin sacra-
avulsumest. Walfridus, libro de Rebus ecclesiasticis, menlorum mysterio prmterire non posse? offerre vos
0 Hic titulus legitur in vetustissimis Sacramento- h In Mss.Joannis Diaconi,etiam anliquioribus Ber-
rum libris, pracsertimin Harlaeanoanliquissimo, cujus none, qui floruit ineunle saeculo xi, vcrba hsec non
scripturaespeciraem lege apud Mabill.,'de Re Diplo- exstanl; neque uila supersuntabrasionisvesligia.
mat., pag. 565.
* Numerinolis
prseflxinumerisrespondentqui parenlhesibusinclusireperiunturin texlu libriSacrameutorum.EDIT
265 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMNOTJl. 2G6
dicitis pro Ecctesia, qum una est. Et lib. vi : lnter sa- A recentiorcs novarnm Missarum concinnalores hoc
eramenlavelamenpotuit langi, non lignum, id est in prse ignorantia mintis observeni. Itaque olirn apsal-
Missarumcelebralione potuil tangi velamen altaris, modia Missa dncehat inilitim, ut modo fil, ut planum
non ipsum altare, quod lignum appellaiur, quia li- est ex sanclo Dionysio, cap. 5 Hierarcbiae ecclesia-
gneum cral, qua de re infra dicetur. Sancius Ambro- sticse. Ubi primum poutifex, duclo ab altari sulfitio-
sius, lil). lli de Virginibus : An quid est indignius nis inilio, cliori ambitum cum suflitione perluslravit,
quam oracula divina circumstrepi, ne audiantur, ne reversus ad altare k-v:a.pyitv.itns"hp«s ^a^n&vp.E),u—
credantur, ne revelentur? circumsonare sacramenla Siac, etc, id est, saciam incipit Psalmoium niclo-
confusis vocibus, ut impediatur oralio pro salule de- diau), oinni ordine ecclesiastico sacram ipsi psalmo-
prompta omnium? Sanctus Auguslinus, epist. 59 diain succinenle. Cui videlur suifragari sanctus
(Nunc 149), ad Panlinum : Ut precaliones accipiamus Basilius, lib. de .Spiritu Sancto, ad Amphilocliium,
dictas, quas facimus in celebralione sacramentorum, cap. 27, cum ait quaedamprsemitli leciioni Apostoli
anlequamittud quod eslin Dominimensa incipiat bene- ' Cl Evangelii : Ouyap SeTOOTOI? Zv 6 'Anoer-
ccpy.ovu.t6x
dici. Et lib. de Dono persevcranlise, cap. 15 : Quod zoloc, YITOevayyO.iovSTZ tfivrioSn'K),)KKpoliyop.svr.cel
ergo in sacramenlis fidelium dicitur, ut sursum cor iiri.Xiyou.ev Ixtpa, o>;p.iyidnvE^OVTK izpb;xo [/.vmripiov
habeamusad Dominum,munus est Domini. Tijviayjjv. Id est, non (aniuin contenti sumus his quo-
3. Ex authentico libro bibliotliecmCubiculiscriptus. rutn meminerunt Apostolus et Evangelium; sed alia
— In aliis Codicibus nostris mss. haecverba deside- qusedampracmittimus et subjungimus, tanquam muk
ranlur, qtire non parum faciunlad aucioritatem hujus lum momenti ad hoc mysterium habentia. Alcuinus
Codicis. Ilabentur in Editis, cxcepto hoc vocabulo, tamcn lib. de Offle. divinis, cap. de Vestimeniis, et
libro. Cubiculum csiquoddam secrelarium, cella.seu " Ainalarius, lib. in de eccl. Ofliciis, cap. 5, scrihunt
domus juxta ecclesiam sancti Peiri, in qua excuba- hoc insiiliitum manasse tantum a Coelestino papa,
bant ii qui ad cuslodiam corporum sanctoruin apo- qui instituit ui Psalmi CLante sacrittcium canerentur
siolorum cubicularii dicti sunt, in qua etiam erat quod antea non fiebat, cum Missa tantum exordium
bibliolheca sacrorum librorum, eorum prseserlim qui duceret a lectione Apostoli, et Evangelii. Hsecilli et
ad oflicium ecclesiasticum et divina mysieria pera- recle. Nam teinpore sancli Justini martyris, 276
genda spectant. Quod vidore cst etiam in basilica qui discipulis aposlolorum cosevus fuit, Missa inci-
Nolse 275 a sancto Paulino sedilicata, ubi axparle piebat a leciionibus, ut ipse testatur in apologia se-
sinistra apsidis fecit secrelarium libris sacris con- cuncla pro Chrislianis sub finem : Et Sotis qui dicitur
dendis aptum, quod ipsa inscriptio signittcat. die, omnium qui vel in oppidis, vel ruri degunt, in
eumdem locum conventnsfit, r.aXT« Knou.vniJ.ovsvpMz«
Si quem sanctatenet meditandiin lege voluntas, Twv'AKOO-T6).WV, r) TK0-vyypdu.p.a.TK
TWV
Hic poterit residenssacrisiuteiidere libris. Upofnrdv i/.vu.-
yivojay.nat psxpis iyyojpsL. Id esi, et commentaria
Ut testalur idem sanctus Paulinus, epist. 12. apostoliirum, aut scripia prophetarum, quantum horat
4. Missa.— Atitiqui Palres fere utuulur hoc voca- permittil, legunlur. Deinde, lectore quiescenie, elc.
bulo in numero plurali; habeiur lamen apud sanctum Apud sauctum Cyrillum quidem, catech. 5 mystago-
Ambrosium singulare, libro quinto, " epist. 55, ad gica, ubi ordo Missae recensetur, primo fit mentio-
Mareellinamsororcm : Sequentidie (erat autem Domi- lotionis manuum, deinde osculi pacis, quorum ra-
nica) post lectioneset traclalum dimissiscatechumenis, tionem mysticam reddit: sed non pulo tunc Missan»
Symbotumaliquibus competenlibusin baptisteriis tra- Q caruisse leclione sacra; nani idem Cyrillus, catechesi
dcbam basilicm,ittic nunliatumest mihi comperloqtiod 4, hortalur legendum eas Scripturas duntaxat quse in
ad Porlianam basilicamde palalio decanos misissent, Ecclesia legimiur. Si vero nullam fecil mentionem
et vela suspenderenl, populi partem eo pergere. Ego lectionis Scripturarum caiech. 5 myslag.. in prompiu
lamen mansi in munere, Missam facere ccepi. Dum causa est, quia facilis erat ratio cum Scripiurse lege-
offero, raptum cognovi a populo Caslulumquemdam, rentur in conventu; aliorurn vero mysteiiorum non
cjuem presbyterum dicerent Ariani. Hunc aulem in item, quam enucleatius explicat in hac caiechesi.
platea offenderunl transeuntes. Amarissime flere et Idem initiutn Missaea Scripturis diu perseveravit in
orare in ipsa obtationeDeum cmpi, ul subveniret. Ubi Ecclesia. Nam vigebat adhuc tempore sancii Ambro-
verbum offeroet nomen oblalio aperle indicant Mis- sii ut planttni est ex epist. 55 lib. v : (Nunc 20 primm-
sam hoc loco esse de sacrilicio corporis et sanguiuis classis) : Sequenti die, eral autem Dcminica, post le—
Cbrisli lilurgico intelligendam. clionesalque traclatum, dimissis calechumenis, Sym-
5. Ad Iniroitum Antiphona, qualis fuerit. — Ita in bolum aliquibuscoinpetenlibiisin baplisleriis tradebam
b Aniiphonario Gregoriauoms.bibl. Corbeiensis, atque basilicm,etc El Carthagine, tempore sancti
Augustins
etiam in Ediiis. Ita lorpiuntur Walfridus Strabo, de ustis Psalmorum ante oblationem tanlum receplus
Rcbus eccles., cap. 22, et Micrologus, cap. 1, de est, ut palel ex lib. n Retiactationum, cap. 11 : lnter
Observaiionibusecclesiasticis : Interim canlalur An- hcec Hilarius quiditm vir tribunilius el calholicus,
tiplwna ad Introitum, qum ab Introitu sacerdotis ad nescio unde adversus Dei tninislros, nt fieri assolet,
aitare hoc noinenmeruil habere. Vulgo Inlroitus appel- irritatus, morem, qui tunc esseapud Carthaginem cos-
latur, el babetur in Codicibus mss. Rodradi presby- _ peral, ul lujmni ad altare dicerenlur de Psatinorum li-
teri, etRaioldi abhalis, et iu Editis: ideiiatn videre " bro sive ante oblationem, sive cum dislribueretur po-
cst apud Amalarium, lib. ni de Officiis, cap. 5: pulo quod fuisset oblatum, maledica re\irehensione
OfficiumquodvocalurInlroitus Missm,habet inilium a lacerabat, asserens fieri non oporlere. Unde postea vi-
prima Antiphona,qum dicitur Inlroilus, et finilur in deuius Psalmorum mentionem fieri in ipsis lilurgiis,.
Oratione quce dicilur a sacerdole anle leclionem. ut clarum est ex Gennadio in Mus»o Massiliensi qui
Nulla hic est mentio Psalmi; sed satis inlelligitur, librum Sacramenlorum composuit Psalmorum serie
cum fit nientio Antiphoiiaequac ei praemitli solet in et decantatione discretum. Sed hie Psalmorum usus
Missa. llic Psalmus olim canebatur inieger ; unde in lcmpore MusaeiMassiliensis, et poslea ubique in Gal-
Antiplionariis Gregorianis, et in MissaliRoniauo post lia ininime receplus erat. Nam lempore Tlieodeberti
Antipiioiiam poniiur Psalmi principium. Quod si pri- regis Treviris Missae cxordium adhuc a lectionibus
mus Psaltni versiculus est Anliphona, tumillam sub- dueebatur, ul patet ex sanclo Gregorio Turonensi in
scquitur secundus Psalmi versiculus, ctsi quidam vitis Patrum, in sancto Nicelio Trevirorum ponlifice :
a In novissimaEd. est 20 epist. primae classis. seu Inlroilum, Psalmum huic Anliphonse.
b Sancti Gregorii Antiphouarium mox edituri su- phonam, respondentera, Responsorium cum Ycrsu quae Gra-
mus. Mss. Theoder., praeler Colleclam, Oraiionem, dualis nomine modo iiitelligunlur, Alleluia, Offerto-
Super Oblaia, Praefationem,etc, quae exbibent om- rium cum pluribus Yersibus, et Communionem cura
nes libri Sacram., assignani singulis iu missis Anti- Psalmo, quse omnia complcclilur Autiphouarius.
PATROL.LXXVIH. 9
 267 IN S. GREGORIILIBRUMSACRAMENTORUM NOT/E. 268
Advenildies Dominicus,et eccercx, cumhis qui ab hoc A non sibi conslare. Sed pulo in priori Ioco Iocuium
sacerdolecommunioneabesse jussi fuerant, ecctesiam esse tantura Alcuinuni de vorbis bujus hymni qu<>
est ingressus; leclis igitur leclionibus,quas canonsan- exstant in Evangelio. ConciliumTolelanum iv can.
xil antiquus, oblalis muneribus super uliare Dei, ait 12 : Retiquiaqum ibi sequuntur ecclesiasticosdocto-
sacerdos : Non hic hodie Missarumsolemnia consum- res composuissescribit. In liturgia sancii Jacobi nn-
mabuntur, nisi communioneprivali prius abscedant. gelica seu evangelica verba ler dicuntur, quod prse-
Quaccum ita sint, dicendura est priscisillis tempori- buit ansam quibusdam scribendi hunc hyiunum in
lnis non fuisse unum eumdemque usum, sed alios Missadici consuevisseex traditione apostolica, quod
Missaecxordium duxisse a psalmodia, alios vero a lamen non polest evidenter colligi ex eadem liturgia,
lcclionibus. quia aliud est loqui dc ipsis verbis angelicis seu
(i. DeindeKyrie eleison.Antiqua fuit plane consue- evangelicispraecise, aliud de toto hymno, etsi inte-
iudo EcclcsiseRomansecanere Kyrie eleison lam in ger exstet in Constitutionibusapostolicis, lib. VII,
Missis, quam in cseleris divinis officiis, ut planmn cnp. 47, nam in ejusmodi Conslitulionibus mulia
cst cx concilio Vasensi, quod celebratum fuit Decio postea addita luisso omnes docti norunt. Olim hie
jiinioreviro clarissimo consuleanno Cbristi 529, can. hymnus angelicus in Laudibus matutinis canebatur,
3 : El quia lam in sede aposlolicaquameliainper totas ut notavimus ad Concordiamregularum sancli Bc-
Orienlales alque llalim provinciasdulciset nimiumsa- nedicti abbatis Anianensis.
lutaris consueludoest inlromissaut Kyrie eteison cum 8. Si Episcopusfuerit. Ita in Etlilis, et in Codicibus
grandi affectu et compunctionedicatur, placuit etiam Roilradi el RaloIdi; in quibusdain, male, legitur cif-
nobisut in omnibus Ecclesiisnostris ista tam sancta _. fueril, ut ex sequentibus constat.
consueludo,ct ad Matutinos,el ad Missas, et ad Ves- " 9. A presbyteris autem minime dicitur nisi in soio
peram, Deo propitio, inlromiltalur. Ex quo patet im- Pascha. Idem instilutum videre esl apud Bernonetn
merilo a quibusdam Grsccisnotatum fuisse sanclum Augiensem, cap. 2 , de quibusdam rebus ad Missam
Gregorium papam, quasi ut Ecclesiam Constantino- spectantibus, etsi adversari videatur : Cur non liceat
poliianam opprimeret, tum primum instituerit ut in omni die Dominico, vel nalaliliis sanctorum preskjte-
MissaRoraana Kyrie eteisoncanerelur, ut ipse lesta- ris illum hyinnumcanere quem nato in earne Domino
lur a lib. VIIK<-:;osti,epist. 64, ubi affirmat se nun* angeli cecineredicenles: Gloria in excelsisDeo. Quod
quam id ab Ecclesia Consiantinopolilana emendi- si concessum est illum canere in Pascha secundum
casse, 277 alioque ritu hanc supplicaiionema Ro- prmtilulalionemMissalis, non mullo minus ticitum
mana Eeciesia cautari : Kyrie eleison autem (inquit) pulo in Nativitate Domini, quando primum cwpit au-
nos ncquediximus, nequedicimus,sicul a Grmcisdici- diri ab homillibusin lerris qualiler ab angelis cane-
tur, quia in Grmcissimulomnesdicunt; apud nos au- batur i« cmlis. Pvoferunl contradictoresin medium
tema clericisdicilur, a populo respondetur et lotidem ubinam sit a sanclis Palribus, vet ab ipso sanctissimo
vicibusetiamChrisleeleisondicitur, quodapud Grmcos papa Gregoriointerdictum.Sed ci sul/icere debeliat
nullo modo dicilur. Hsec ille. Quod spectai ad illa sui Missalis auctoritas instiluli olim a sanctis Patri-
verba, quia in Grmcissimul omnesdicunt, ritus noius bus, et ab ipso 278Sanct'ssimo Gregoriorecogniti,
esi ex liturgiis sancli Marci, sancli Jacobi ct simili- quod etiam videie est in Cod. rrtss. Rodradi, el Ra-
bus, in quibus populus dicit Kyrie eleison.ln liturgia loldi. Sed tandem inslitulio mutata.
vcro sancti Joan. Chrysostomi, chorus, quae vox boc 10. Poslmodum dicitur oratio. In hoc sancii Eligii
loco sumilur pro universo ccetu seu ecclesiasticoiC Codice, ut in CodicibusRodradi etRatoldi, atque in
seu laico, quemadmodum et vox populus sumi debel Edilis, et in Ordine Romano , unica habeturOratio,
in citatis liturgiis. Quod attinet ad illa verba Et toti- seu Collecta in prima parteMiSsseante Evangelium,
demvicibusetiamChrisleeleisondicilur, rilus nolandus raro duae. In Codice Rhemensi duas reperire est,
csl quo olim loiies dicebatur Christe eleison, quoties raro unicam. Itaque non assentior iis qui asserunt in
Kyrie eteison,qui non est amplius in usu, quia modo Ecclesia Romana a temporibus aposlolicis usilatam
in Missa Chrisle eleison ter duutaxal, et Kijrie eleison fuisse trium Orationuni in hac prima Missaeparte re-
sexies repelitur. Itaque cum in translatione Grseca citationem , cxceplis feslis duplicibus, toiidemque
MissseGregorianaecirca hanc precationem auciore Super oblata, et Postcommunionein.OIiinapud Grae-
Georgio Codino servetur modernus usus, signuni est cos quinque Oraliones peragebantur anie pacem da-
ei ad suam versionem antiqua ct pura exemplariade- tam , quam sequebatur Oblatiomysterioruui. Id vi-
fuisse. In tribus vero Codicibusnostris mss. nihil est tiCreest in concilio Laodiceno, can. 11),quem quia
quod huic loco sancli Grcgorii adversetur, cum semel mutile admodum a quodam viro docto cilaius est,
in eis tanlura Kyrie eleison btevilatis, ul arbitror, iulegriim fere producam, ut palam sit omnis illius
causa scriptum sii. Cum aulem sanctus Gregorius doclrina : Tlepixov Suv iSia uzxv.xa; bpAia; x&v
scribit Christe eteisona Graecis non canlari, veritas E7T£ay.67TMV TWV
, v.oX evxnv imxzi.zio-^ai.,
xuxriyjjvu.ivb>v
hujus sententiae ex
palet antiquis Grsecorum liturgiis, /.ui xo
p.sxa ifclBuvxov;xaTvi/o-jfiSvouj, xSiviv p.sxavoiu.
in quibus TOChrisleeleisonnon reperilur. xr)vsvyjv yiv£0"S«t, y.vixovxwvizpOcsXMvzoJV -JTtoysi.pv.,
7. Item Gtoria in Excetsis. Vulgo ferlur inslitutum y.ai vKOyojpriaavxoJV , ovxa;' xSiv m™v ra; svya;
esse a Telesphoro papa ut hic hymnus angelicus in yLvzcrSai xcsi;, p.iavu-ivxnv npojrr,v5t« avjJizn;,xnvSs
Missa canereiur. Hanc illi instilulionem aitribuurit l* Sevxipav, y.ai xpixnvSw.irpofavnosa; iclnpovcrBct.i, tiW
Anastasius Bibliolhecarius in ejus Vita ; Walfridus ouTWfxnv eipnvrivSiSocrOat. Id est , quod oporteat
Strabo, de Rebus ecclesiasticis,cap. 22 ; Amalarius seorsum primum, post episcoporum sennones cate-
Forlunalus, lib. m deOfl. eccles., cap. 8; et Alcui- chuuienorumOrationcmperagi, et po3tcatcchumeno-
nus, de divin. 011'., cap. Quid significenlvestimenla; rum excessum, posnilentium lieri Orationem; et cum
qui lamen, eodem libro, cap. seq., ail hunc hymnum hi sub manum accesserint, et excesserint, ties fide-
postea auclum fuisseet consummatum a sanclo Hi- lium preces ficri, unam quidem scilicet primam si-
iario Pictaviensi. Quod si ita est, videtur Alcuinus lentio, secundam autem et tertiam clara voce imple-
* N»nc1. ix, ind. 2, epist. 12.Caeterumhujus epi- tabant ejus patroni, ConstaniinopolitanamEcclesiam
stolaeverba non recte assecutus mihi videtur Menar- opprimere el spoliare salagebat, voluisse tamen
dus. Nemo enim unquam conquestus est Gregorium ipsius ritibus RomanamEcclesiamsubdere. Sic ijjitur
Constantinop. Ecclesiam voluisse opprimere, illius accipienda sunt verba hscc laudatae eiiislolae : Quo-
rilus emendicando, el in RomanamEcclesiaminve- niam EcctesiamConst. disponitcomprimere,qui njus
hendo, cum id potius Conslaiu. sedi foret perhono- consueiudinesperomniasequitur.Qoasidicerelur: Ecce
rificum. Sed nonnulli mirati sunt Gregorium eo ipso qui EcclesimCP. infensissimusest, eam lumenhonore
lcmpore quo CP. palriarchaeprofanum cecumenici summo afficit,cjus rilivus RomanamEccksidm subji-
lilulum usurpanti obsistebat, el, ul iramerito clatni- ciendo.
 269 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMNOT^E. 270
ri, deinde sic paeem dari. Quse sane tres Orationes A inslitutionis, siquidem habentur in lilurgiis sancio-
dabantur posl Evangelium, nain caieehumeni et poe- rum Jacobi, Basilii et Chrysostomi, quorum et men-
nitentes non dimillebanlur nisi illo cantato. Sanctus tionem facit sanctusCaesarius Arelatensis, homil. 12:
JoannesChrysostomus homilia sepluagesima secunda Pene omnesrecitatis lectionibusexeunt de ecclesia, cui
in Matlhseumtrium Orationum duntaxat mentionem diclurus est sacerdos: Sursum corda? Divus Augusli-
facit, quse anle pacem videlicel dicebaniur, uul nus, lib. de Dono perseveranlise, cap. 13 : Quodergo
irpojxn n SenatgsXiov;yiu-st, bxav vitip xosvevepyov- in sacramentis fideliumdicilur, ut sursum cor habea-
p.ivuv Ttapav.a\5ju.tv , v.air) SevxipaTTKXIV vitip exipojv mus ad Dominum , munus est Domini; et de Bono vi-
XOJV iv psxavoiuTTO).U TOsleo; iTtttpxovau, v.air) xpixn duitalis , cap. 16 : Quia et illud quod inler sacra
Se izuhv vwip np-ojvuvxfijv.Id est, et prima (Missce) mysleria cor haberesursum jubemur, ipso adjuvanle
Oratio plena est misericordiaequa pro arr.epiiliispre- id valebis. Et nmllis aliis locis. Sanctus Anastasius
camur; secunda, qua pro poenitentibus oratur, mul- Sinaita, in sermone de Synaxi: T«0T«Siaptaprvperai
lam quserit misericordiam ; tertia rursus pro nobis b iepev; liyojv "AvsoaySjp,evru; vv.pSia;,id est, haec
ipsis recitatur, hoc est, fidelibus. Idem , homil. 18 tesutur sacerdos dicens : Sursuin habeamus corda.
in II epist, ad Corinlhios , meniionem facit Oratio- Sanctus Cyrillus Alexandrinus, catechesi 5 mystago-
num quae in sacro sanclo opere liturgico pro ener- gica : METKTOUTO pov.b izpsv;' "AvwTH?xapSia;, id
gumenis et pcenilentibus effunduntur. Ex quibus lo- cst, postea sacerdos claraat : Sursum corda. Et
cis satis colligitur Graecosin ejusmodi ritu quodam- sandus Cyprianus, lib. de Oratione Dominica : Et
modo a se invicem discrepasse , el multo magis a ideo sacerdos anle Orationem paral fralrum mentes
Latinis; nec mihi probatur ilia explicatio qua diciiur n dicendo: Sursum corda.
prsefatis saneii Joannis Chrysostomi locis energume- 16. Habemusad Dominum. Praeter anliquas litur-
nos sumi pro catechumenis. Caetera quaead i alionem gias, eliam praefali Patres horum verborum memi-
Collectarum spectant require in observationibus nos- neruut. Sanctus Caesarius', homil. 16 : El sacerdole
tris ad Concordiam regularum, cap. 15, § 8. dicente Sursum corda, cum secura conscienlia res-
11. Deinde sequilur Apostolus. Id cst, lectio ex pondeamusnos habere ad Dominum.Sanclus Cyrillus,
a Apostolo, vulgo Epistoia. Optima lectio, quseetiam eadem catechesi, xai «iroypivsaOs,"E^OJHSV Troos-TOV
habetur in Codicibusediiis , et in Mss. Rodradi, et x-iptov,id est, deinde respondetis : Hauemus ad Do-
Ratoldi. lta loquilur concilium Tolelanuin primum , miuum. Sanctus Cyprianus, libro ciialo : Ut dum
can. 2 : ila ul Evangelia aut Apostolumnon legant; respondet plebs Habemus ad Dominum. Et sauclus
et can. 4 : ita ut Evangeliumet Apostolumnon legat. Anastasius Sinaita, serm. citato : EFT«xi npbi T«0T«
Ila etiam Codiuus, de Ofttciispatatii Goustaminopo*- vp.st; Kixov.ptvbp.sOa, "Eyop.svrxpb; TOVxiptov , id est,
litani : Kai U-STU xbv xptauytovvu-vovavv.ytvijav.srat 6 deinde quid aU hsec nos respondemus Habemus ad
'A7TOO-TO).O?, id est, et post tnsaguim hymnum legitur Dominum? Et infra : 'idoO Trpb;fLpayjoj;avviOetrOe'
Apostolus. Et paulo ante : nui v| piv leixovpyia,jickl- "Eyop.svrtpb; itvptovru; v.aptSiuc, id esi, ecce et paulo
lerut navySs;,u-iyjt v.uixn;avv.yvojaec»; xov 'AicoarbXov, aute consensisiis : Uabemus ad Dominum corda.
id esl.liturgiapsallitur submisse, usque ad leclionein 17. Gralias agamus Domino Deo noslro. Huc spe-
Apostoli. lta passimin Euchologio Grsecorum; quare ctant illa sancti Augustini, lib. de Dono perseveran-
non opus est ut Codices noslri puriores emendeniur tiae, cap. 13 : De quo munere ipsi Domino Deo nostro
a quibusdam Codicibus mss. in quibus habelur TO gratias acjerea sacerdote post hanc vocem, quibus di-
Epislola. Antiqua auiem consuetudo est legeiuliEpis- C citur, admonemur, et lib. deBono viduitatis, cap. 16.
tolas Aposiolorum. Sed raaxime sancti Pauliin Mis- Et ideo sequitur ul detanto bono tursum levati cordis
sarum celebrilate, ut constat ex sanclo Basilio, cap. non nobis gloiiam quasinostrarum virium tribuamus;
27 Iibri de Spirlm sanclo ad Ampbilochium : oOyup sed DominoDeo noslro gratias agamus, et serra. 21,
TOVTOIJ upy.ovp.sOa. wv'KixbaxoXo; r) xb evayyiltov ijrrs- de diversis : Norunt fideles ubi et quando dicalur :
pcvnaOn , idesl, non sumus conienti bis quse 279 gralias agamus Domino Deo notlro. Quis aulem gra-
Apostolus aut Evangelium comiiiemorant; et ex tias agit Deo, nisi qui sursum cor habet ad Dominum?
sancto Justino marlyre , cum agit de sacia liturgia , Et cpist. ad Honoraium mox citanda. Et illa sancli
Apologia 2 pro Cliristianis , K«jT« vTcou.vnp.<jvsvu.aru Cyrilli, calechesi citata : EFT«tepev;ls'ysf Evyaptarn-
XSJV 'Aicoarolav, r) xv. avyypcip.jj.KXoi. xSiv Epoynxtov aojpevroi Kvpia, id est, deinde sacerdos dicit: Gra-
ii.vuyivojGV.EXKip-eypt;syy^ospsi, i.dcsl, et commenlaria tias agiunus Domino. Quapropler sanctus Joan.
aposiolorum vel scripta prophetarum leguntur quoad Clirysosiomus 280 illfra mox cilandus hanc Ora-
lempus feri. Qui lamen IOGUS poicst eliam de Evan- lionmii evyaptariuv, id est, graliaruni aclionem ap-
gelio inlelligi. pellat.;
12. Gradale. lla in Codd. Rodradi el Raloldi. In 18. Dignum el juslum est. Hsec verba tangunl
Editis, et in vulgatis Missalibus, Graduale. sanctus Cyrillus Hierosolymilauus, calechesi 5 mys-
13. Legilur Evangelium. Ex antiquo ritu Ecclesioe, tagogica : EITKXeyeTS' "Agiovv.uiSixatov,iil est, dcinde
ut manifeslum est ex sancli Basilii loco paulo aute dicitis : Dignum ct justum est. Sanctus Joan. Cliry-
cilato, quo eiiani referri potestlocus sancti Justini sost., serm. 18, in II Epist. ad Cor.: T« rn; evya-
paulo anie producius. ld etiam suadelur ex episiola jy ptariv.; naltv v.otva,ovSiyap ir.eho; (iepev;)evyapiaxsi
sancti Cypriani 24 : Ei plebi universmpro honoris sui' pbvo;, vXiuKuib Xab;arca;' npbxepovyxp XVTSJV i«Sa)V
claritale conspicuus, legal prcecepla et Evanyelium yojvnv,etTa O-UVTIS=^EV&)V, ott a^ica; y.aiSiXalta;
Domini. El paulo post, nihil est in quo magis confes- rbxs dpxerai xn; svyuptaxia;. Id est, rursus yivsxat, quse ad
sor fratribus prosit, quum dum evamjelicaiectio de ore gratiaruii) actioncm speclant, comraunia sum, non
ejus audilur. Porro nulla hic Symboli post Evange- enim ille (sacerdos)solus gratias agit, sed eliam om-
lium mentio, de quo tauien commodius infra ad nis populus : anlicipata eorum voce, deiuda illis con-
Missam pasclialem dicelur. senlientibus, quia hoc digne et jusle fit, tunc iucipit
14. Deinde Offerlorium. Ila in Codd. nostris mss. gratiarum actionem. Et saucius Augustinus, libro de
Rodradi ei iialoldi, quse tamen desiderantur in Edi- Dono perseverautise, cap. 13 : Et dignum et jusium
lis. OflertoriumAntipliona est, quae dum canerelur, esserespondent; et libro de bono viduitatis, cap. 16:
populus sua dona in aliari offurebat juxla aniiquuni Hoc enim conlinuo commonetmr, quia hoc dignum
uiorem , de quo infra ad Missam paschalem dicetur. est, hoc justum esl recordari, His auiem probat san-
15. Sursum corda. Ilic incipit Pnefatio , de quo ctus Augustinus adversus Pelagianos, quod orania
vocabulo infra. Haecaulein verba non sunt novellse Deo referre debeamus accepla. Nam cum plebs re-
" Antiquum Leclionarium
Epislpias, ut modo so- mum Lectionarium, ad vet. MissaraGallic. perlinen-
lemus appellare, ac Evangelia per annum coniinen- tein edidit quoque noster D. J. Mabil. ex Ms. Luxo-
lem videapudPamel., lom. 11.Liturgic. Antiquissi- viensi ante annos mille exaralo.
271 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMNOM. 272
spondet habere se ut cor sursum ad Dominum, tum A. differendo baptismo : Me tui pudel, qubd cum se-
monita a sacerdole de lanto munerc ac benelicio nueris adhuc ejiciaris cum calecliumenis,elc. unire po-
sursum levali cordis Deo gralias agal, statim in gra- pulo \ mystico, et arcanos disce sermones. <hOiy%v.t p.sO'
tiam tanii beneficii respondet, dignum jusiumet esl. nu-Sjv ev.sivaa r.ui T« ic\uicripvya aspuyiu. (isra TSJV
19. Nos libi semper et ubique gratias agere. Hujus XpiartuvSiv vp.vovvruliyst. ld est : Dic nobiscumea
meminilsanctus Irenseus, lib. IV, qum
gratiarum actionisoblationem i sex alas habenlia seraphim cumChrislianis dicunt.
i
Ecclesia soia puram of- Caiechesi quinia myslagogica sancti Cyrilli Jerosoly-
cap. 34 : Et hanc a
ferl fabricatori, offerens ei eum graliarum actioneex milaui : "Aytoc, ayio;, uyto; livpto; auSuojO.Ata
creatuta ejus. El Sanclus Joan. Cbrysosl., paulo ante TOUTO yxp rr)vnupvSoOeiauv r)u.tviy.TSJV
Sepacpiu-OeoXoyiuv
cilalus ; TOTSapx^tatxn; evyaptariu;, id est, lunc ruvxnv Xiyou-sv,OICOJ;y.oiv«votxn; vp.vojSia; xut;
incipit gratiarum actionem. Hsec autem gratiarum vTtspxoay.ioi;yevojp.eOuaxpa.xiv.i;. Id est : Sanclus,
actio non tantum fiebat quod sursum haberemus Sanctus, Sanctus Domiuus exercituum. Propterea
corda, sed et pro beneliciis omnibus a Deo receptis, enini iraditara nobis hanc seraphicam theologiam
ut docet sanclus Auguslinus episl. 120 , ad Ilonora- dicimus, ut cum coelesti mililia in bymnodia com-
tum : Omnia largitur et prmscil, sed peccata prmdicil, municemus. llic liymuus in liiurgiis appellatur
supplicia minatur, beneficiapollicelur. Filii ergo pro- enaiv.i»;, id est, victorialis. Quapropter hunc bym-
missionis, filii beneficii. Hmc esl gratia, qumtjratis num quidam male confundunt cura Trisagio, quod
dnlur, non merilis operanlis, sed miserationedonantis. est hujusmodi, 0710? 6 &eb;, uyto; iayvpb;, ayto;
Hinc gratias agimus Domino Deonoslro ; quod est aOvvaro;. Id est : Sanctus Deus, Sanctus fortis,
magnum sacramentum in sacrificio novi teslamenti, n» Sanctus immortalis. Siquidem in liturgiis distin-
quod ubi, el quando, et quomodoofferatur, cum fueris guuntur; caniturque Trisagium ut primum accedit
bapthalus, invenies.Celebratur eiiam haecuigratiarum saccrdos ad altare, ul teslalur Jobius, lib. xv, cap. 6
actio ratione tanti myslerii acbenelicii, patel ex apud Pbotium (In Bibtioth.), num. 222 : AIKTOITOOTO
sancto Justino martyre , apol. 2 pro chrisiianis: z«t v.u.uTOnpb; TOQvaiuarnpioveiatstvxtxov; Lipsi;, b
Deinde ei qui fratribus prceesl,offerlur panisel poculum tepo^alxn; UVOJOSV uvuSov.'°Ayto;bQsb;, v.yto;tayvpb;,
aquw et vini; quibus ille acceptis , cdvovx«t S6?«vxS> - ayto; aOuvaro;. Id est :' Quapropter simul alque sa-
Uaxpi XOJV oloivSta xov bvbp.uxo;TOO TtoOYMITOCnvsu cerdotes ingrediuntur ad allare, sacer cantor de
uato; TO3uyiovii.vuTiey.mt , xcd evyaptariuv vrcip rov superiore loco clamat : Sanctus Deus, Sanctus fortis,
XOVXOJV
v.tt.TrJLf.SjaOa.1 xcap' avrov , srtt noj\vTcotsirut.ld Sanctus immortalis, hoc est enim Trisagium. ld
est: Laudem el gloriam rerum universarum Palri per etiam videre est apud Codinum, de Ofliciis palalii
nomen Filii et Spiritus sancli offert, et gratiarum Conslanlinop. K«i auTtx««votyouo-txi.; xn; ev.vlrtaiu;
actionem pro eo quod nos hiscedonis suis dignatus sit Ovpu;, mi p.txa tbv xptaaytov vp.vov,avv.ytvcijav.sxut 0
prolixe exsequilur. Eadem repetil iufra, et expresse 'Arcbaxoko;,xv.i xaOs\n; sxxe\eixutr) Osia Istxovpyiu.
habeiur inliturgia sancti Joan. Chrysoslouii : nvya- Ll est: Statim aperiunt porlas ecclesice, etpost can-
piaxovp.h aot v.ai vrcep th; XitTOUfyiKS' ravrn;, hvix tatum trisagiuin hyrnnum, legitur Apostolus, perlici-
TOJV yetpSjv«f*wvSei\aaOoci x«T«;two-«<r. ld est: gratias turque ordine liturgia. At hyinnus Victorialis canilur
agimus libi pro hac liturgia, quam de manibus no- posl Prselationem, qu« orania videre est in lilurgiis.
stris suscipere dignatus es. Ilorum hyniuorum differenlia inlernoscilur ex sancto
20. Laudant Amjeli, etc. Mos est antiquus Eccle- Caesariofratre sancti Gregorii Nazianzeui (Dialogo1),
sice in Missse Prsefatione menlionera facere coeles- C C iulerrog. 29 : OUTST« uyta, yepovSip. aytuaaov
tium illorum Spirituum qui Deum sine intermissione npoaSiSovxativ ovpv.voj xnOeiaTptv.St,TOayta;, v.yto;,
laudant in ccelis , ut clarum ex liturgiis sanclorum uyto; OTKV ovSiTCUXIV
«v«tpwvo0o-t, evrptaayico ikyto;
np-SJv
Jacobi et Chrysostomi, et sancto Csesario, quiest. 44 6 ©s6f, ayto; iayypb;, ayto; aOv.va.ro;SV.&OOJVXOJV,
dialogi primi : TQSTriftsvotot rn; Oeta; Ts).ST«fispsi; kytaau.bvh tayyv, h aOavaaiuvb 6stov«visT«i.Id est:
«vaywvoOo-t ®ew, ff£ ljfivouo-tvayytlot , apyayyelot, Neque sancta cherubiin aliquid sanclitatis addunt
Qpbvot,xvptbtntet, upxul, slovaicu, SOvajtst?.ld est: sanctae Trinitati, cum in coelo sine intermissione
Quem divini sacrificii sequentes sacerdotes Deo cla- clamant Sanctus, Sanctus, Sanctus; sic rursus nobiis
inanl, lelaudant angeli, archangeli, throni, domina- clamaniibusin Trisagio Sanctus Deus, Sanctus fortis,
tiones, principaius, poleslales, virtutes. Elexsancto Sanctus immortalis, nihil sancliiaiis, forliludinis et
Cyrillo , calecbesi ssepius citaia, xv.i peru ra.vra immortalitatis Deo adjicilur. Nec obest quod a sancto
, elC.ayyslwv, apxayyi/\ojv, Svvcip.sojv
(jiVMfAOvsOoftsv , Joan. Dauiasceno et aliis quibusdam hymnus Viclo-
v.vptorntojv,apyjiv, eiovatojv, Opbvojv, TWV yjpov&tp., rialis appelletur Trisagios, quia loquuntur de ipso
eic. ld est: Facimus deinde mentionem, etc, ange- extra sacrificium Missae, qui etsi possit dici Trisa-
lorum , archangelorum , virtutum, dominationum , gios, vulgo tamen in sacris hanc denominationem
principaluum, potestatum, tbronorum, cherubim, non sonitur. Nec rcferl quod in liturgia Atnbrosiana
etc ldem apparet ex sancto Isidoro raox cilando. dicatur Trisa^iuiHquia eum haec liturgia non sit pura
Sed Praefalio videtur contracta. Nam in liturgia Ambrosiana, propter nonnulla detracta atque addita,
sancti Jacobi fil mentio solis et lunse, siderum et uni- non consiat an haec appellalio a sancto Ambrosio
versse creaturse, quod etiam videre estcaiech. citala ,n" manaveril. Sed, ut oliquid amplius de Trisagio di-
sancli Cyrilli, et lestalur sanctus Isidorus, lib. i de camus, non mibi arridet eorum opinio qui scribunt
Off. eccles., cap. 15 : Jii qua etiam 281 ad ^eii tum primum instilutum a Proclo Patriarcha Constan-
laudem terreslrium creiurm virtulumque cmlestium t tinopolitano, ul hic bymnus in sacra lilurgia cane-
universitas provocalur. retur, cura regnanie Theodosio juniore, muttisa Deo
21. Sanclus, Sanctus, Sanctus. Antiquus est hujus> plagis casiigala 282 Constanliiiopoli, aique insuper
hymni usus in Sacrosanclis mysteriis, ulvidcre estt gravi terrse motu conquassata, ac propterea populo
can. 3 concilii u Vasensis provincise Yiennensis, ce- urbe secedere coacto, atque in canipum recepto,
lebrati anno Domini 529. Horail. 12 sancli Caesariii exoranleque divinam clementiam, ut tantis inalis
Arelatensis: Cum enim maxima pars populi, imo, quod( eriperetur, puer quidam sub oninium conspectu in
pejus esl, pene omnesrecilatis leclionibus exeunl de ec- coelum rapius est, et angelico minisierio hutic hyin-
cletia, cui diclurus est sacerdos Sursum corda, nun- num edoctus in lerras demissus est, ac omtii mulii-
quid respondere possunt, quando deorsumin plateis et( ludine liunc hymnum concinente Deus placalus esl,
corpore simul el corde discedunt? et qualiier cum1 quemadniodum relertur a sancto Joan. Damasceno,
limore simul et gaudio clainabunt, Sanctus, Sanctiis,, lib. 111,de Fide orthodoxa, cap. 10 ; Georgio Ce-
Saiictust Oratione sancli Gregorii Nysseui, de non1 dreno, in Compendio historiaruni,anno 30 Theodosii
a Ex Grsecis desumptum videlur quod legilur in vet. Sacramenlario Gallicano : Aiosdicilur
posl aiot:
Tu, summe Deus, aios, ipse sanctus, etc.
273 IN S. GREGORH LIBRUM SACRAMENTORUMNOT^. 274
junioris; Theodoro Balsamone, in can. 82 conc.. A Optatus Milevitanus,ut infra videbitur, qui ante prse-
Trullensis; et Jobio, qui refert hunc hymnum lum falos auclores vixerunt. Appellatur baec Oratio, ut
ab angelis cantatum fuisse. Sed institutio est an- diximus, Canon, atque etiam actio. Utriusque no-
tiquior, nam illius menlionem facit sanctus Caesarius minis rationem profert Walfridus Slrabo, cap. 22 de
supra citatus, et concilia Nicamum i et Constanti- Rebus ecclesiasticis : Actio dicitur ipse Canon, quia
nopolitanum i, ut scribit Asclepiades Trallium epis- in eo sacramenta dominica conficiunlur; Cauon vero
copus in epist. ad Petrum Knapheum. Neque inea eadem Actio nominatur, quia in ea est legilima et re-
unquam fuit opinione sanetus Joan. Damascenus, ut gularis sacramenlorum confectio.
quidam objiciunt; non enim scribit institulum fuisse 25. Supptices rogamus, etc. Haecvocabula desunt
aProclo ut Trisagium in liturgia caneretur; sed apud Haymonem, in I ad Timoth. 2 : Ubi incipit sa-
tanlum probat auctoritate hujtis historise et Concilii cerdos consecrare mysleria corporis et sanguinis Do-
Chalcedonensis non debuisse Petrtim Knapheum mini, inquiens : Te iqilur, clemenlissimepaler petimus.
liuic hymno haec verba.addere, Qui crucifixus es pro 26. Umc dona, hmc munera, hcec Sancla Sacrificia.
nobis. Hic enim Petrus Knapheus, id est fullo pon- Potest esse hic synonymia. Vetus expositio Canonis
tifex Antiochenus adjecit huic hymno, 6 aravpojOel; Missse ms. bibl. Corb. iia haec nomina distinguit :
Sta hu.a;, id est, qui crucifixus es pro nobis, ut re- Dona sunt qucevoluntarie donantur; munera sunt qum
fermit Theodorus Lector, lib. i Collectaneorum; pro aiiquo munere vel mercedeofferunlur, ticul nos
sanctus Jo.n. Damasc, cap. citato; Asclepiades Tral- offerimut Deo, ut peccata noslra dimitlanlur ; sacrificia
lium episcopus, epist. citata; Felix papa, epist. ad; sunl, qum cum orationibus consecrantur. Vetus trac-
eumdera Petrum ; et Theodorus Balsamon, in ca- _ tatus super Missam ms. ejusdem bibliothecae ila dis-
nonem citatum ; afque hoc addilamento Trinitatem " linguit : Donum danlis esl, munus accipienlis; quia
pro nobis crucifixam esse volebat, ut satis ciarum iltud a dando, hoc a muniendo dicilur : lamen proprie
est ex EphrsemioTheopolitano antistite, in epist. ad dona dicunlur qum Deo dantur; munera vero omnium
Zenobium scbolasticum Emissenum, in Bibliotheca sunt, quia manibus dantur vel accipiunlur; in hoc
Pliolii, num. 228; et in sacro Triadis mysterio in- tamen loco et dona et munera Deo offeruntur. Sacri-
ducebat quarlam personam, ut vult sancius Joan. ficia, id esl sacra facla, quia prece mystica conse-
Damasc, cap. citalo. At Acacius episcopus Conslan- crantur. Quae fere sumpta sunt ex sancto Isidoro,
linopolitanus, in epist. ad eumdem Petrura, dicebat Jib. vi Orig., cap. 19, ubi addit munera dici obsequia
eum inducere duos filios, cum post TOiay^pb;, ad^ quaa pauperes divilibus loco munerum offerunt. Ad
derel atavpojOsi;Stu %*«?,eumque asserere Spiritum haecalludere videlur Fortunalus, lib. iv de Vila saneti
sanctum fuisse crucifixum, juxla hseresim Mani- Marlini.
chaeorum, cum ad TO a6av«T0f adjiceret eadem ImmacutataDeo cum donaimponeretarse,
verba. Porro Ephrscmius supra Iaudatus ait hunc Et Pater auoriituscaeremoiiiadivasacraret,
hymnum Christo ab Orientalibus atiribui; ac proinde Muneravel Curislibenediceretore sacerdos.
nihil eos peccare si addant Qui Crucifixus es; at
Constantinopolitanos et Occidentales hunc hymnum Ubi cseremonia sunt sacrificia. Glossseveteres mss.,
sanclse Triuitati accommodanles hsec verba omnino cmremonia, sacra deorum vel templa. Ibi ergo vides
repudiare; et in multis Europae provinciis hsec dona, munera et sacrificia.
quidem verba respui, sed adjici v.yiuTptd;, ilenaov 27. lllibata. ld est, inlegra, non contaminata.
hp-u;, id est: Sancla Trinilas, miserere nobis. Sed Q 28. Qum tibi offerimus, etc Horum Canonis ver-
Calandio episcopus Antiochenus addidit Trisagio boriim mentionem facit Agobardus In epislola ad
Xptari |5KO-ASO, propter eos qui addiderant Qui LudoviCum Pium imperalorem : Deniquebeatus Pe-
crucifixus es pro nobis, ut refert Theodorus Lector lagius papa cum quosdam redargueret episcopos, eo
Collectaneorum lib. n. quod nomen ejus relicerenl in Actionesacri mytlerii, in
22. Benedictus. Non habetur in Editis. Reperilur solemniis Missarum, in principio scilicet, ubi dicere
tamen in liturgiis Graecis, et menlio lit a sanclo C:e- solemus: IN PRIMIS QUAS (id est, QVM)TIBIOFFEftiMCS
sario Arelatensi, homil. cilata : Et quali cum tre- PRO ECCLESIA TUA SANCTA CATHOLICA, QOAMPACI-
more simut et gaudio clamabunt Sanctus, Sanclus, FICARE, CUSTODIRE, ADUNARE ET REGERE DIGNERIS TOTO
Sanclus, Benedictus qui venil in nomine Domini. In ORBETERRARUM, UNACDHFAMULO TUOPAPANOSTRO ;
Editis sequitur haecoratio : Faclurus memoriam sa- ait ad eosdem episcopos: Divisionem vesiram a gene-
lutaris Hoslim totius mundi, etc,quae non exstat in rali Ecclesia, quam lolerabiliter ferre non possum ve-
nostris Cod. mss a. hementer slupeo.
23. Osanna in excetsis. Meminit sanctus Isidorus, 2J. Pro Ecctesia tua Sancta Calholica. Afri in suo
lib. i, de Olf. eccles., cap. 15 : Et Osanna in excelsis Canone addebant 9110;est una, ut planum est ex Op-
cantatur, quod Salvalore de genere David nascenle laio Milevilano, lib. 11: Nam quis dubitei vos iltud
salus mundo usque ad excelsa pervenerit. tegilimum in sacramentorum mysterio prmterire non
24. Tc icjitur, Clemenlissime Pater, elc Hujus posse? Offerre vos dicilis pro Ecclesia, quceesl una;
Orationis meminit Haymo in I ad Tim. n. Haec hoc ipsum mendacii est pars, unam te vocare, de qua
Oratio vulgo appellatur Canon, quse denomina- feceiis duas.
tio habetur apud sanctura Gregorium, lib. vn Ue- JJ 50. Pacificare. Ita in liturgia sancii Basilii : Me-
gesti, epist. 64 (Nunc l. ix, epist. 12) : Quia mento, Dominecalholicm el aposlolkm Ecclesim, etc,
Orationem Dominicamposl Canonem dici staluislis. xai elphvevaovavrhv. Huc spectant illa sancti Cyrilli,
Qui et ibidem appellal precem, aitque compositam caieoliesi supra citata : na^«za)ouftsv TOV6s6v vrcip
esse a quodam schoiasiico. Quisnam autem fuerit xotvh; TSJVex-AnatSjvelphvn;, id est : Deprecamur
ille scholasticus incertum cst. Quidam 283 attri- Deum pro communi Ecclesiaruiii pace.
buuut Voconio, Castellani Maurilanise oppidi epis- 51. Adunare. Ut omnium credenlium sit cor
copo, nonnulli MUSSJO Massiliensi presbytero, qui unum, 284 el aniraa una.
libros Sacramentorum composuerunt, de quibus 52. Totu orbe lerrarum. Huc speclant illa Oplali
Gennadius, in Catalogo de viris illustribus; sed Milevitani, lib. 11: El offerre votwdicitis pro una Ec-
neutri ascribenda, quia illis antiquior est, siquidem clesia, quw sit in toto leriarum orbe diffusa.
ex illa multa refert santlus Ambrosius, et nonnulla 55. Pro rege nostro. Oralio pro regibus, impera-
a Abest quoque a Ms. Reg. Suecise, a Gemet., etc. ut hoc sacrilicium laudis
quod oculis tuae Majeslatis
In primo Theodoric. lamen loco hujus Oralionis le- indignus offeram, libi sit acceptabile, mihique et
gitur : Oratio ante Missam. Pelehs ante atlare veniam omnibus pro quibus illud offeram sit te miserante
sic dicat Orationem hanc : Placeat tibi, sancla Tri- propiiiabile, qui vivis et regnas, Deus, per omnia
niias Deus, hoc obsequium servilulis mese, et praesta ssecula saeculorum. Amen.
275 IN S. GREGORH LIBRUM SACRAMENTORUMNOT^E, 276
toribus et prwcipibus exstat in omnibus liturgiis. A compage corporis Chrisii. 285 Et Vota sunt sacraj
juxia anliquum morem, quem tangit sanclus Cyrillus, preces etiam apud eihnicos:
caiechesi supra cilata, 7ra/ea5w)>o0ft£v, etc, vnip tSn ..... cessas in vola precesque.
Paaileojv, id est, precamur, eic, pro regibus. Ter-
:
tullianus, lib. ad Scapulam Ilaque sacrificamuspro 58. Communicantes. Memoriae sanctorum videli-
salule impwaioris, sed Deo noslro, et ipsius. Et sanc- cet, quia militans Ecclesja cum triumphante commu-
tus Ambrosius, lib. iv de Sacramentis, cap. 4 : Con- nicat.
secralio igitur quibus verMsest, el quibus sermonibus? 59. Et memoriam venerantes. In liturgiis omnibus
Jesu Christi, Nam retiqua omnia quce dicuntur, laus habetur cominemoralio sanctorum juxla antiquum
Deo defertur. Oratione peiilur pro populo, pro re- morcm. Iloc enim sacrificiiiiu non potest offerri, nisi
qibus, pro cmteris. Idque juxta doctrinam sancii in conimunione sanctorum, quorum memorise com-
Pauli, I Tim. n. municamus lanquam (ilii patrum, sectatores proece-
34. Et omnibus Orthodoxis, eic. Ilsec verba desunt deniium, ut doeet Alcuiniis cap. 1 dc Officiis eccle-
in Ms. Pontificali Rothomagensi, in feria 5 in Coena siasticis. Hune morem videre est catecbesi 5 mysla-
Domini; et Micrologus, in Observationibus eccle- gogica sancti Cyrilli Jerosolymjtani : K«i ravrnv
siasticis, cap. 13, scribit bsec verba in Canone esse Tcpoaf.ipop.iv aot Bvaiav, "tvuu.vnii.ovevoJu.evXSJVTcpov.e-
superfiua : Item post nomen domini papm, sive pro- v.otu.np.evojv, rcpSjrovl\v.rptupyojv,UpofnrSjv,'Arcaaxby.oiv,
prii episcopi adjiciuut, et omnibus orthodoxis atque Mv.prvpojV brcoj;b&eb;evyyX;UVXSJV y.aiirpsaSsiut;rcpoa-
catholicmet oposlolicmfidei cuttoribus; sed superfiuo. SHJ)xuthu.SjvSinatv. Id est: Et hoc sacrificium tibi offe-
Namordrjstaiim in sequenli versu, ubi dicitur, Me- g riinus, ut raemincriraus etiam eorum qui ante nos dor-
mento, Domine, famulorum famutarumque luarum, miei unt, in primis pairiarcliarum, prophetarum, Apo-
nobis eoncedit ul omnium vivorum commemoreinus slolorum etmariyrura.ut Deusoraiiouibus illorum et
quoscunque voluerimus, Et cap. 23, describens Ca- deprecaiionibus suscipial preces nostras. Hinc capien^
nonem, .baec verba missa facit, sed immerilo, nam da sunt illa Optali, lib. iif, deMarculo etDonatointerfe-
habenlur in nosirisCodd, mss, Rhem. Rodradi, at- ctis a Macario,quos Donaiistaeinmariyrum suorum al-
que hujus sancti Eligii, atque etiam versipne Grseca bum referebant: lnvhuscogor hoclocoeliamillorutn quo-
Georgii Codini. Nec ratjo Micrologi valet. llis enim rum nolo hominum mentionem facere, quos vos inler
veibis., ei omnibus orthodoxis, etc, fil commemo- marlyres ponilis, perquos tanquam pBrunicam religio-
ratiogeneraljsomnium fidelium viyenlium; aiin se- nem vestrm communionishomiuesjurant, quos quidein
quentibus, Memento, etc, specialis est commemo- vellem silentio prmterire; sed ralio veritatis se siteri
raiio offerentium et quorumdam parlicularium non palilur, et ex ipsis nominibus contra veril.atemin-
quorum nomina «lim de diplycbis legebantur, consideralelatrat invidia. Sensus est : vellem ipsos
35. Ciuumastanlium. lta ia Edilis, in Cod. Ti- pseudomariyres missos lacere; sedinvidia-vestra in-
liano in Itfissa lllyrici, et in omnibus Codicibus considerate latrat adversus Ecclesiam catholicam ex
no.sjris mss. Jla in exposition&veluslissima ms. Ca- ipsis Eominibus, recilando videlicel in vestris sacri-
DOnisMissae bibliolhecse Corbeiensis, et in tractatu ficiis horum pseudomarlyrum nomina.
etiam ms. vetuslissimo ejusdem bibliothecae super 40. Tuddcei. Ita inCod. Raloldi, et Rodradi. In
Missam. Iia apud Burchardum, lib. HI, cap. 68, es: Cod. Rhem. Taldei. In Edilis, Talthmi, male.
concilio Nannetensi : Cui enim dicil Dominus vobis- 41. Sixli. De hoc vocabulo infra dicclur.
cum, aut Sursum corda, Gralias agamus Domino Deo C 42. Hilarii, Marlini, etc. In Cod. Rhem. hsec no-
nosfro, cum nullus sit qui respondeat ? el in Cunone, mina adduntur : Dionysii, Rustici et Eleuiherii, Uila-
Et omnium circumastantium, cum nemo sit ? Ita in rii, Marlini, fiemigii, Auguslini,.Gregorii, Hieronymi,
exposilione Missse Magisiri Flori ; Deinde sub- Benedicli. In Codice Ratoldi: Nicasii, Hilarii, Mar-
jungitur, et pnmium circuma&lanlium.Et in glossis lini, Benedicti, Gregorii, Amandi, liemigii. a In litur-
ms.s. de Ordine Romano ex bibliotheca Thuana, giis sancli Basilii, et sancti Joannis Chrysostomi ad-
adjungens .et omnium circumaslantium. In vulgatis ditur nonien sancii illius cujus eo die memoria seu
Mjssaiibus legitur circumslantium. festus dies celebratur : kyiov xovSe,ovv.airhv p.vhp.nv
36. Qui iibi offcrunt,. lia in omnibus Codicibus STCIXE1OV(/.SV, id est, ei saucti iilius cujus eliam me-
nostris mss., iia in Editis, et in utroque tractatu moriam agimus. Ita olim fuit aliquando in Ecclesia
ms. paulo ant.e citato ex bibliolheca Corbeiensi. Ita Laliua usiiatum (Vide notam a infra positam) ut vi-
apiid Microloguin, cap. 23 de Observaiionibus ec- dere est in traciaiu qualiter qusedam Oraiiones ct
clesiasiicis: Et nola devoiio, qui libi offerunt Itoc sa- crucesin Te igitur agendse sunt, in Cod, Tiliano et
crificiumlaudis, qui hanc lectionem confirmatcap. 13, apud Ilitlorpium : Si fuerit natalis sanctorum, hic di-
repudians id quod yulgo liabetur : Pro quibus libi cal : Sed et diem nalalilii beatorum illorum, uul Beali
offerimus. Sic enim :ait : Item post pauca addunt. illius. At Gregorius III papa haec adjicienda proecc-
Pro quibus tibi offerimus, cum in unliquioriius et ve- pit: Quorum solemnitashodie in conspectuMajestatis
racioribus Sacramenlariis, non nisi sub lerlia persona lum celebralur, Domine Dominus nosler, in toto orbe
offerentesibi reperiantur. Usus tamen obtinuit ut in lerrarum, ut refert Ordericus Vitalis, libro secundo
Missalibus Romanis et aliis vulgatis. legatur : Pro T. Hist. eccl.
quibus (ibi offerimus,vd qui tibi offerunt, ubi pani- " 45. Quorum meritis. Ita in versione Codiui; in li-
cula disjunctiva vel usurpatur pro copulativa et, turgia quaesancio Petro tribuiiur ; WVTIVWV T^ Tcpsa-
quod saepecontingii, ut non semel observavimus in id
§six, est, quorum intercessione.
nostris nolis ad Concordiam regularum. 44. Diesquenoslros in tua pace disponas. b Hacc
57. Vota sua. Quid votum hoc loco significet verba ferunt fuisse a sanclo Gregorio Canoni inserta.
docet sanctus Augustinus episi. 59, ad Paulinum InCod. Rlvcmensiiegitur dispone.
(NunciQ); Porro si usilalius, ul dixi in Scripturis 45. Eripi. lta vulgo habelur. Alcuinus legit TOere-
ixolumappeliatur eixh, exceplo nomine Oraiionis, ea plos. Codex Rhemensis, eripe. Porro in Missa ab II-
propr-ie intelligenda esl Oratio, quam facimus ad lyrico edila Canon in multis a Canone commuui 288
votum, id est npb; evyhv. Vovenlur aulem omnia qiue multum discrepat, hoc modo :
offerunlur Deo, maxime sancti allaris oblalio, quo sa-
cramento prmdicalur noslrum aliud volum maximum, Infra Actionem.
quo nos vovimusin Chrislo esse mansuros, utique in ln primis una cum famulo tuo papa nostro N. et pro
u In GCmet., Cosmmet Dam., Georgii, Benedicli, phus. In secundo Theod., Cosmcee.tDam., Hil. marl.,
Marlini, Gregorii et omuium sanctorum. In primo Bened., Gregorii, Amandi, Medardi, Etigii.
'iheod.,'Cosmce et Dam., et illorum quoruin Itudie so- * ld prseseriim docet iJeda lib. n IIist.,cap. 1.
lemnilatis in conspeclu glorice tux celebralnr trium-
277 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMNOTJE. 278
otmii&ws orlhodoxis atque apostolicm fidei cultoribus, iA.benedictamper quam nos benedieamur; ascriptam, per
pontificibus,abbatibus,gubernaloribuset rectoribusEc* quam nos omnes in cmlo conscribamur; ralam, per
clesicesanclmDei, et pro omni populo sancto Dei. quamin visceribusChristi censeainur; rationabilem,
Memento, Domine, famulorum famularumque tua- per quam a bestiali sensu exuamur; acceptabilemque
rum, cunctorum scilicet consanguinitate mihimet, vel facere dignetur, quatenus et nos per quod in nobisdis-
familiaritate et amicitia conjnnctorum,cunctorumque plicuimus acceplabilesin ejus unico filio simus. Porro
sua mihi peccata confilentium, meque in tuo nomine in hoc Cod. saiicti Eligii, in bis verbis et aliis hujus
bonis reficientium,et omninmcircumastanlium. Canonis nullse sunt cruces depingi solilse. Nonnul-
Hanc eliam oblationemhumitilalis mem et devotio- las lamen reposui prout reperi iu Ediiis. Exstanl h
ta-
nis, quam libi offero pro peccatis meis, et criminosis men in Codicibus Rhemensi, et Rodradi, atque
actionibusmeis casligandis et dimiltendis, pro cmca, et eliam in aliis Canonibus hujus Codicis sancti Eligii,
illuminanda, qui in quibusdam feslis reperiuntur, in eisdem locis
lapidea cordis tnei duritia dissolvenda, etsinum
qumso, Domine, ut piacalus accipias, et pielalis videlicet quibus in Missali Romauo depictse sunt et
snper me expandat,meque illumines, sensummihi aperias, assignantur apud Micrologum, et nonnullos alios au-
Spiritumcorrigendi tribuas, et ad te misero re- ctores, quide Missa scripserunl; et recte quidem,
deundi adiluin per lamenta pmnitenlim concedas, Per nam vetus est Ecclesiseconsueludo ut oblala per si-
Cliristum Dominumnostntm. gnum crucis benedicantur, quemadmodum videre
Quam oblationem.lu Deus, in omnibus qumsumus, est apud sanclum Auguslinuni, serm. 19, de San-
Hactenus Missa lllyrici, ubi tamen TOinfra Actio- ctis : Ci-Hcischaractere basilicm dedicanlur, allaria
nem deberet praefigihis verbis : Hanc eliam oblatio-.B consecranlur, altaris sacramenta cum interposilione
nem, elc. Ut in aliis Canonibus habetur. dominicorumverborum conficiuntur. Et serra. 18, de
46. Benedictam. Id esl, consecratam. Benedicere Tempore : ifoc enim signo crucis consecratur corpus
cst consecrare, juxta illud Pauli I Cor, x : Calix be- deminicum. Tractatu 118, in Joannem : Quod signum
nediclionis,cui benedicimus,etc nisi adhibeatur, sive fronlibus credenlium, et paulo
47. Ascriptam. Id est, in numerum beneplacitorum post, sive sacrificio quo alunlur, nihit eommrile per-
tuorum receptam, ut exponit Mag. Florus, quera se- ficitur. Hinc capiendura illud Forlunati, lib. m, de
quitnr supra citata exposilio Prsefationis et Canonis vita sancti Martiui :
Missaebiblioth. Gorb. : Hoc est, assignatam , ut libi Cumholocaustasacraemanibusbenedicoretarae.
placeat. Tractalus supra cilatus ms. ita explicat :
Mensm cmlestiassignalam. Hoc autem vocabulum ha- Id videre est in epist. episcoporum e synodo apud
beiur in Excusis, et in oranibus Cod. nostris mss., Carisiacum, missa ad Ludovicum Germanise regem,
sicut in Missalibus Romanis, atque etiara in versione cap. 15 : Manus enim chrismale sacro peruncta, qw.A
GrsecaGeorgii Codini, quemadmodum et apud san- de pane et vino aqua mislo per Orationem et crucis si-
ctum Ambrosium, lib. IVde Sacramentis, cap. 5. In gnum conficit corpus, el Christi sanguinis sacramen-
lilurgia quse sancli Petri esse creditur non ita recte tum, abominabile est (quidquid ante ordinaiionem fe-
legitur, ciTcepiypunrov, id esl incircumscriptam, in- cerit) ut post ordinationem episcopalus smcularetan-
comprehensibilem. Hesychius, a.TciypawTov, aitepivbv- gat utlo modosacramenlum.Etlvo Carnolensis, epist.
TOV,id est, incomprehensibilem. 233, merainit crucium post consecrationem : Cum
48. Ratam. Id est, immobili firmitale perpetuam, vero cum Hoslia jam consecrata intra vel supra cali-
ita Florus. In iractatu ciiaio ms. super missam, fir- Q cem signum crucis imprimitur a iatere calicis orientali
miter solidatam, et in citaia expositione ms., Praefa- usquead occidentalem, et septentrionaii usque ad au-
lionis et Canonis : Hoc est, judicalam, ul illam di- stralem, hoc significari inlelliginms quod ante passio-
gnamjudicet incompectu suo offerri. Iia legitur in nem Dominus discipulis suis pradixil in commenda-
Editis, et in noslris mss. Codicibus, ut iu Missali lionem sucepassionis : Cum exaltatus fuero a lerra,
a
Romano, et apud Micrologum. Non exslat apnd omniatraham ad meipsum. Hoslia quoque qum juxta
sanclum Ambrosium. Sic niunera altaris appellavit calicem consignalur sic debet esse posita, ut sua et ca-
rala Fortunatus lib. iv de Vita sancti Martini: ticis posilionedextrum Christi lalus reprmsenlet.Qua
Muneravel Christibenediceret ore sacerdos, ratione liant ejusmodi cruces, docetur in amiqua sy-
nodo quse vulgo tribuitur sancto Uldarico Augustano
Imposilaalteri rata corporisatque cruoris. episcopo, inventa in Codice ms. monasterii Nere-
In versione Codinihabelur fr.fjv.iav,id est, firmam, sheimensis exarato, anno Cbristi 1009, can. 19 : Ca-
ratam. In liturgia quaevulgo dicitur sancli Petri est licem et oblatam recta cruce signate. ld est, non in
epv.au.iov,id est, gralam, amabitem.Ex quo patethu- circulo el variatione digitorum, ut plurimi veslri fa-
jusmodi lilurgiae interpretem vel auctorera usum ciunt : sed slrictis duobusdigitis, et pollice inlus re-
fuisse Codice mendoso, in quo legeretur gratam, cluso, per quos Trinitas innuitur. Hoc signum recte
pro ralam. facere studete, non enimaliter quidquampoteslis bene-
49. Ralionabilem. Ita i'n Edilis, MissaliRom. el in dicere.
omnibus Codicibus noslris. lta apud sanclum Am- 50. Qui pridie quam palerelur. Ita sanclus Ambro-
brosium, cap. ciiato. In versione Codini, loytxhv,id sius, cap. cilaio.
est, rationalem. In liturgia quae sancti Petri nomine D 51. Accepitpanem in sanctas ac venerabilesmanus
circumferlur, evuTcolbynxov, id est, excusabilem. lia suas. Sanctus Ambrosius,cap. cilato: tn sanclis ma-
explicatur hoc vocabuium in Glossis veteribus Grse- nibus cuis accepitpanem.
colatinis, evunoVoynxo;, excusabilis,Sed quid sibi ve- 52. Elevatis oculis, etc Sanctus Ambrosius, cap.
lit iu hac liturgia hoc vocabulum, non satis capio. citalo : Respexitin ccelumad le, Paler omnipotens,
Quod spectat ad T6ralionalem, tractatus supra cita- ceterneDeus. In Missali Rom., in interprelatione Co-
tus exponil cumratione aclam. Expositio Prsefationis dini, et in Codice Rodradi praemittitur conjunctio
et Canonis supra citata explicat in hunc modum : Id copulaiiva, sed in Missa quse sancli Peiri nomine
est jusla ratione plenam 287 facere dignelur. Qui- circumfertur, el in aliis Codicibus noslris mss., mi-
dam interpretantur, cum ratione et discretione obla- nime. Hic autem ritus a Ciirislo observatus habetur
lam. Florus exponit plenam videlicet rationis, ple- in liturgiis sanciorum Pelri, 288 Jacobi et Marci,
nam mysterii. Hsec autem ornnia vocabula ita inter- recte quidem. Nam Christus gratias acturus Pairi
pretatur Paschasius, libro de Corpore et Sanguine oculos in ccelum tollere solebat, ut videre e^t Malth.
Christi, cap. 12 : Rogamus hanc oblationem(inquit) xiv, Luc ix, Marc vi, et Joan. xi. Quare non est
11Nunc exstat haecv.ox,restituta videlicet a nostris tom. it, col. 565
etseq.
>' Addc ei iu Gemet.
in nova Edit. ex plur. Mss. Ad Canonis verba lege duobusque Theoderic. De-
sioias in lib. IVde Sacraraenlis, apud Ambrositim, suut in Codice Regiuas Suecisc.
279 IN S. GREG0RU LIBRUM SACRAMENTORUM NOTJE. 2S0
dubium quin idem in hac sacratissima fecerit aclio- /h. 289 63. Hostiam puram, etc In citato sancti
ne, etsi in Novo Testamenlo id non reperiaiur scri- Ambrosii capite sic habetur : Ilanc immaatlatam ho-
pium. stiam, rationabilemhostiam,incruentamhostiam, hunc
55. Dedit. Ita in Editis el in aliis Codicibus no- panem sanctum, et calicem vitm mternm.— Ilosliam
slris mss. el in Missa sancti Petri. At in Missali puram. Sanclus Irenseus, lib. iv adversus haereses,
Rom. et Malth. xxvi legitur, deditque.Et in versione cap. 54, el hanc oblationemEcclesia sola puram offert.
Codini inlerseritur conjunclio copulaiiva. 64. Ilostiani immacutalam. Foitunatus, lib. iv de
54. Ex hcc omnes.Ila apud sanctum Ambrosium. Viia sancti Martini, huc respicere videtur :
Non exslant in lilurgia sancli Pelri, neque in ver- ImmaculataDei cumdonaimponeretaros.
sione Codini, neque in NovoTestamento.
55. a Hoc est enim corpus meum. Haec particula 65. Sicuti accepta habere diqnatut es.Sanctus Am-
enim exslat apud sanctum Amlyosium, cap. cilafo, brosius, cap. cilato : Sicut susciperedignattts es.
«t in liturgia sancti Marci. Abesl tamen ab aliis li- 66. Summus sacerdos tuus. Apud sanctuin Ambro-
lurgiis, saera Scriptura nt versione Codini. sitim, cap. ciiato, deest pronomen tuus.
56. Hunc. IIoc vocabulum non exslat in sacra 67. Jube hcec perferri. Non ipsiim Christi corpus,
Scriplura, nec apud sanctum Ambrosinm, neque in sed memoriam passionis, fidem , preces, et vola fide-
lilurgiis: sed exstat in versione Codini. Additur lium. Aliter Paschasius, lib. de Corpore etSangiiine
vero ad significandiimsacerdotem idem sacrificium Chrisli, cap. 12 : Ulquidperferenda illuc ea deposcit,
facere quod fecit Cliristus, juxta illud PauliI Cor. x : nisi ut intelligalur quod in ejus sacerdotiouta fiant?
De uno pane, el de uno calice participamns. Est nam- jg 68. In sublime altare tuum. Sanctus Ambrosius,
que in Ecclesia unum altare et uniim sacrificium. cap. cilato, sic habet : Suscipiasin sublimiatlariluo.
"57. Prmclarum. ln versione Codini, Xup.npbrurov. Allare hoc loco sumitur metaphoricc.
Non exstat apud sancttim Ambrosium, nec in litur- 69. Super diptycha. Ilaecvocahula, b quae hic de-
giis,nec in Novo Teslamento. Sumptum lameii epi- siderabanlnr, reposui ex Editis. Diptycha glosssc ve-
iheton est ex Psalm. xxn: Calixmeus inebrians,quam teres mss. bibliothecseCorbeiensis labulas explicant:
prmclarus esl. Dipticm(leg. dypticha ) tabulm, proprie sunt labulae
58. Dcdit. Ita in Editis et in aliis Codicibus no- duas plicas habentes, Ausonio, epigr. 157, bipatens
slris rass., el in Missasancti Pelri. In MissaliRom. pugillar. Diplycha sacra tabellaesunl in quibus scripla
habelur deditque. Malth. xx.vi,e«dedit, ut in versione erant nomina vivorum et defunctorum fidelium ,
Codini. qnorum commemoratio in Missa fiebat. Vide obser-
59. Ilic esl enim calix sanguinismei, elc. Parlicula vationes nostras ad Concordiam regularum, cap. 4,
enim, exstat Malih. xxvi. Haecautem verborum for- § <&.
tnula qua calix benedicitur non est in sacraScriptu- 70. Memento.Neque hsec defunctorumcommemo-
ra, nec in lilurgiis. Exslatin versione Codini, estque ralio exstat in hoc Cod. sancli Eligii, sed reposui
opiima, quia coniinet sensum aliarum lormularum cx Ediiis: exslat tamen in hoc Godice ms. sancti
quoc sunt apud evangclistas ct sanctum Paulum. Eligii, in alio Canotie , qui habetur feria quinta de
Apud sahclum Ambrosium, cap. cilalo, bsec habe- Ccena Domini. Ilsec autem delunctorum commemo-
lur forma consccralionis calicis : Hic est enim san- ratio hahetur in omnibtis liturgiis, juxla antiquum
yuis meus, ex Matth. xxvi ct Marcixiv. morem Ecclesiae , cui semper Oratio pro lidelibus
60. Myslerium fidei. llsec verba non exstant in G < defunctis in hoc liturgico sacrificiocuraa fuit, ut vi-
Ordine Homano. Habentur in versione Codini, T6 dere cst calecbesi sancli Cyrilli toties citata : EIT«
patarhptovxh; niaxsoj;. xui vnip TWV v.yiojvnuxipojvv.uiirtta-
npov.zv.otu.nu.evojv
01. Unde el memoressumus. Apud sanelum Am- v.bnojvv.v.inavxcavunlSj; XSJVhuSiv npov.-v.oiu.ny.ivojv
brosium, lib. iv de Sacramenlis, cap. 6, dcest par- p-syiaznvovnaivntarsvovrs; sasaOatzai; tyvy^ai;,vnip
ticula et, cum verbo sumus. Quod lamen verbum ex- OJV h Sinat; v.vwfiperutxh; uyiv.;, v.ai ifptv.ojSsaxuxn;
slat in CodicibusRheineiisi ct Tiliann, et in tracialu 7rpov.etp.ivn; Ovaiv.;.Id est, deinde pro deiunclis san-
in
super Missambibliolh. Corb., ct expositione Ma- ctis Palribus et episcopis, deinde pro omnibus ora-
gistri Flori, et illa verba, gloriosceAscensionis,pun- mus, qui inler nos vita functi sunt, roaximumesse
cto circumscribenda sunt. Iloec autem commemoia- credentes amimarum juvamen, pro quibus pffertur
tio Passionis, Resurrectionis Christi, etc, habeiur precatio sancti illius ac tremendi quod in altari pro-
in omnibus lilurgiis, eamque tangit sanclus Ambro- positum est sacrilicii. Et apud sanctum Augustinum,
sius, cap. citalo : El sacerdosdicit : Ergo memores libro de Cura pro mortuis gercnda, cap. 1: In Ma-
gloriosissimceejus Passionis, et ab inferis Resurrectio- chabmorumlibris legimus oblalum pro morluis sacri-
nis, el in ccelosAscensionis. ficium. Sed et si nusquam in Scripluris veieribus
62. De tuis donis ac dalis. In liturgiis sanctorum omnino legeretur, non parva esl nniversmEcctesim,
Basilii et Chrysost., T« o-«iv. TWV O-WVo-ot npoayipo- qumin hac consueludineciarel, auctorilas, ubi in pre-
p.sv,id est, lua cx luis libi offeriraus. Ad quod allu- cibus sacerdotis, qum ad altare Domino Deo fundun-
dere videtur Jnsiinianus imperator in inscriplione tur, locum suum habel et coinmendalio morluorwn;
incnsae quam fecit ex omnibus pretiosis qusein lerra j) et lib. ix Confess., cap. 11, sancla Monica dicit :
marique sunt: T« crwvsx TSJVawvaot npoa<pipou.tv ot Tatitnm illud rogo, ul ad allare Domini meminerilis
SoO.otaov, Xptari, 'lovartviavb; v.v.i6soowo«, id cst, mei, ubi fuerilis ".
lua ex luis tibi offerimus servi lui, Christe, Jusii- 71. Et dormiunl in somno pacis. Dicuntur animae
nianus et Theodora, ut scribit Cedrenus. pro quibus hic oralur dormire in somno pacis, non
:' » Abs re forte non erit observare auctorem libri de omnipotens,mlerne Deus, meis manibusofferanlur sa-
Sacramenlis qui hic laudatur Eucharistise consecra- crificia, qui nec invocaresanctum ac venerabilenomen
liouem et panis ac vini conversionem in corpus et tuum dignus sum: sed quoniamin honorelaudise.tme-
sanguinem Chrisli clare ascribere liis verbis: Uocest moria gloriosissimi dilectique Filii tui Domini Dei
enim corpus meum ; et islis : Hic est enim sanguis noslri Jesu Chrisli offeruntur, sicut incensumin con-
meus. Praeiveral Terlull., qui, lib. iv adversus Mar- speclu divinmMajeslatis tum cum odoresuavitalis ac-
cionem, cap. 40, ail: acceptumpanem el dislributum cendanlur. Per ChristumDominumnostrum.
discipulis, corpus illum suum fecit, Iwc est corpus c Addere liceat iiinigncm hunc Cypriani locum,
menm, dicendo. epist. 1, in Ediu nova, olim 68 : Episcopi antecesso-
•b Hsecdesideranlur quoque in duobus Theod. in res uostri censuerunt ne quis fraler excedensad
uiroquc, et inGemet.,anle Mementoctia»i, etc.legi- lutelam vel curam elerieumnominarel, ac si quis hoc
lur lisec oraiio: Memento mei,qumso, Domitte, el fecisset, non offerrelur pro eo, nec sacrificium prq
miserere, licet hmc sancla indigne tibi, tancle Pater dormitioneejus celebraretur. Neque enim apud allqre
281 IN S. GREGORli LIBRUM SACRAMENTORUMNOM. 282
e lib. vn Regesti, epist. 63; sancto Hiero-
290 fl"'3 exemplaesint cruciatu purgatorii, sed quia Agorio,
,
nulla jam animi perturbaiione vexantur, nullis vi- nyino paulo anie citato,. Usus etiam illius apparet ex
liorum stimulis lancinantur, vitam seternam omni sancto Ambrosio, lib. v de Sr.cramentis, cap. 4. Ex
cum securitate exspectanles. sancio Anaslasio Sinaita, serm. de synaxi: nota yao
72. Et omnibus in Chrislo quiescentibus. Superior iart xavrn; v.uraXvaeoj;Setvbxn;,TOuh p.bvov*pe'&Se-
memoria est eorum quorum nomina de diplychis aOatTWxpurtSj xur ixiivnvrhv tpofjepuv ojpav rh; Oeias
reciiata sunt; haec aulem eorum est quorum nulla avvc£,soj;, aXXd v.ai roi; eavrSjv uSeXtpoi; ii.vnatxav.eiv;
cst apud homines recordatio, parentum, aut amico- xutnep Xiyovxativ npoaevx^ rb, Kat v.<p e; huZvoystX/j-
rum defectu, dequa sanctus Augustinus lib. de Cura ftKTKhy-Sn,etc ld esl : quanla est hsec desiructio
pro mortuis babenda , cap. 4 : Nonsunt prmlermit- non solum Christo mentiri tremenda illa divinse sy-
tendm suppticaliones pro spirilibus morluorum, quas naseos bora, sed adversus fratres suos iram lenere ?
faciendaspro omnibus in Clirisliana catholica societate eisi dicant in Oraiione :' Dimitte nobis debila no-
defunctis, etiam tacilis nominibusquorumcunque, sub slra, etc Ex sanclo Augustino, epist. 59, ad Pau-
generali commemorationesuscepit Ecclesia, ut qui- linum : Ut precationes accipiamus diclas, quas faci-
bus ad ista desunt parenles aut filii, aut quicunque mus in celebratione sacramentorum, antequam illud
cognati, vel amici, ab una eis exhibeanlurmalre com- quod est in Domini mensa incipial benedici, Orationes,
muni. cum benedicilur et sanctificalur et ad distribuendum
73. Joanne. Hic videtur intelligendus sanctus comminuitur, quam totam petitionemfere omnis Ec-
Joannes Bapiisia, cujus etiam meniio fit in litur- clesia OratiOneDominica concludit. Ex Oplalo Mileyi-
giis sanctorum Basilii et Cbrysostomi post consecra- "R lano, 1. ii contra Parmenianum : Etenim inter vi-
lionem. cina momenta, dum manus imponitis, el delicta do-
74. Stepkano. Sanctus Siephanus praeponilur hic natis, mox ad allare conversi, Dominicam Orationem
sancto Matthise, quia ante illum passus, qui etiam prmtermiiterenon polestis, et ulique dicilis : Pater qui
repulatur par aposlolis. es in cmlis, dimitte nobis debila et peccala nostra. Ex
75. Alexandro. Hic est Alexander primus, papa et sancto Cypriano, lib.deOratione, cum ait illi Oratiom
martyr. Domin.icae ob reverentiam prsemitti prsefationem,
76. Agaihe, Lucia. Huc speclat illud sancii Al- quse sane tanlum in Missae sacrificio dicebatur. Et
delmi Schifburnensis episc, cap. 25 lib. de Virgini- ex Tertulliano, lib. _de Oratione, in quo post Oratio-
lale : Mihi quoque operm prelium videlur ut sanctm nis Dominicaeexpositionem csetera ad inissse sacrifi-
Agalltmrumores, castissimm virginis Lucim prmconia cium spectant; et ex sancto Caisario Arelaiensi, ho-
subsequanlur,quas prmceptorel pmdagogus noster Gre- mil. 12, ubi agens de sacrificio Missoehaec ait: Aut
gorius in Canone quolidiano , quando Missarum so- quando Oratio Dominica dicilur, quis est qui humili-
lemnia celebrantur, pariter copulasse cognoscilur, hoc ter aul veraciler clamel : Dimilte nobis debita noslra ?
modoin catalogomartyrum ponens,Felicitate, Anasta- Recte autem commeinorationi defunctorum in his
sia, Agatha, Lucia, elc Noster aulem Codex, di- Sacraroentariis haecOratio posiponitur, quia id vetus
cendo a Agathe, sequitur flexionem Graecam. poslulat consuetudo, quam videre est apud sanclum
77. Agne. Ila in Codice Rhemensi, de quo voca Cyrillum Catechesi v mystagogica : MST«TKOTK rhv
bulo infra dicetur. evxhv Xiyou-ev b
iy.eivnv,hv aojrhp nupiSojxeroi; oixeioit
78. Anastasia. In Cod. Tiliano addilur Eupltemia. ctvzov u-aOnrui;.ld est: Post hoec( nempe commemo-
In liturgia quam sancti Petri esse ferunt adduntur' C rationem fidelium defunctorum) iJicimus Orotionem
Barbara, Juliana b. illam quara Salvator suis tradidit discipulis, ac
79. Meriti. Id est, deraeriti, peccati. Nam stalim proinde in omnibus liturgiis Canoni subjungitur;
sequitur, Sed venim largitor. Huic interpretalioni quia,ut oplime notat sanclus Augttstinus loco cilato,
astipulatur velus expositio ms. Praefaiionis et Canonis tolam pelitonem fere omnis Ecclesia Oraiione Domi-
Missae bibl. Corb. : Non retributionem peccatorum nica concludit. Huic Oralioni sacerdos olim subjun-
eslimet, sed ipse sit venim largitor. Et quandoque me- gebat liicc quse non habenlur in hoc Canone, sed
ritum sumitur pro peccato. Sanctus Augustinus, lib. referuntur a sancto Ambrosio lib. vi de sacramenlis,
de Cura pro mortuis gerenda, cap. 1 : Quorum lam cap. 5 : Qum sequuntur , audi quid dicat sacerdos :
mala sunt merita. Per Dominum noslrum Jesum Christum, in quo tibi
80. Hmcomnia bona. Quaehis altaribus consecran- esl, cum qno tibi esl honor, laus, gloria, magnijicentia,
tur, ait Florus. potestas cum Spiritu sancto a smculis, el nunc, et sem-
81. Sanctificas. Ex terrena subslantia sanctam fa- per, el in smculasmculorum. Ubi nota hanc lormulam
cis. Sic Firmilianus Episcopus, in epist. ad Cypria- et nunc el semper esse juxta riium Grsecorum, qui
num dixit sanclificare panem; et ipse sanclus Cy- non proemittebant haecverba, sicut erat in principio,
ut notavimus ad Concordiam regularum. In ltf.urg.iis
prianus , epist. 63, dixit sanctificare caticem. sanclorum Jacobi, Basilii et Cliiysostomi, haecverba
82. Vivificas. Id est, panem inanimalum converlis huic Orationi subjiciuntur : "OTIO-OU so-Tivh ^v.aiXeiu,
in corpus Chrisiivivum, inquit Odo Cameracensis in xai h Svvuu.t;, v.aih Sbt\aTOO 'Rarpb;, y.uixov Ttou, xui
Canonem Missse. _ TOOayiov nvsuftKTOj', vOvy.«iuiei, xui et; xov; alojva;
85. Prmcepiis salutaribus monitl; etc Hanc formu- ** ' XSJV«twvwv.Id est : quoniam tuum est
regnum et '
lara ad Orationem Dominicara prearabulara tangit potestas el gloria Patris, et Filii, et Spiritus sancti,
sanctus Hieronymus lib. ni contra Pelagianos : Sic nunc et sempcr, et in ssecula sseculorum. Hinc ca-
docuil aposlolossuos ul quotidie in corporis illius sa- piendus est sanctus Csesarius, dial. 1, q. 29 : TOJSi
crificio 291 credenles audeant loqui, Paler no- «yyslw enbiievot,v.ai hu-ei; otovsvto-%uofjtsv, emvixioj;
ster, etc. Ex quo antiquilas hujus formulse constat. rbv XptaxbvevxS>xuipojxh; Oeiu;XSJV p.vaxtxSiv xeXerh;,
84. Pater noster, etc.Vetus etapostolica est consue- ^OOJVTZ; 6'TICTOV TO xpi.ro;, xui h ^aaiXeia, v.uiSvvup.t;,
ludo ut Oratio Dominica super Christi corpus recite- xui h 36?K. Id est, hunc angelum imitantes, et nos,
lur, ut nolum est ex omnibus lilurgiis, sancto Gre- quaniuin possumus, victoriose Chrisium, in tempore
Dei merelur nominari, in sacerdotum prece , qui ab al- rio Carlhng. edito ad calcem Act. Mart. a nostro
lari sacerdoteset ministros voluil avocare, etc. Vides Theod. Ruinart legilur : Nonas Febr. sanclceMart.
morem Cypriano longe antiquiorem. Et sane illius Agatltm.
meminit Tertull. lib. de Coron. mil., cap. 3, lib. de b In Cod. Gemet., post Anaslasia, Ieguntur oomina
Exhortat. castit., cap. 2, lib. de Monogamia,cap. 10. sanctorum Miheldrytlm et Gertrudis. Vet. Sa.cram.
a In vet. Sacrament. Gallic legitur quoque
Aga- Gallic, post sanclam Luciain, meminit solius Eu-
the, Agne, ordine tamen inverso; nam Agnes Aga- geniae.
lliam prsecedit hoc in Cod. In antiquo Kalenda- ° Nunc. lib. ix, epis.t. 12.
 283 IN S. GREGORIlLIBRUM SACRAMENTORUM NOTiE. MI
niystici saerificiiclamantes, quia tua est fortitudo, et. A omnibus in Christo quicscenlibus locum refrigerii
regnum, et polestas, et gloria, lucis et pacis, ut indulgeas deprecamur. Per eum-
292 8S- £' bealis. Ita in Codicibus Rodr. et Rat. dem. Nobis quoque pecoatoribus, usque sed venise
In Miss. Rora., cum beatis. quaesumus, Iargilor, admitte. Hie erigensse arcld-
86. AlqueAndrea. In Cod. Tiliano additur necnon diaconusveniet, et involvenscalicemmapputa,
et beatis martyrihus tuis Gervasio el Protasio, Qui lum conlra domnum papam. Per quem hseclevat il-
omnia ,
sunt Patroni iilius Ecclesjoo,cujus o|im erat hic Co- Domine, semper bona creas. Ilic ambo signat,id
dey.Tjlianus nempe Salariensis, utin praefationedixi- oblatamet caticem2§§tribusvicibus singulis singutas est,
mus a.; facicns cruces: sanclilicas, vivificas, benedicis, et
87. Necnon bealo Stephano. Hsec-nonexslant in praestas nobis. Hic tevat domnus papa oblatas duas
Edilis. Sed olim post haec verba alque Andrea lice- usquead oram calicis, et langens eum de oblationibus,
bat addere quoslibet sanctos, ut clartim est ex Co. tenenteillum urchidiacono,dicit : Per ipsum, et cuni
dice Tiliano, Libera nos, usque Pelro et Paulo , hic ipso, et in ipso libi Deo Patri omnipotenii, in unilate
nominalimquales voluerit, vel quantos commemoral. Spiritus sancti, omnis honor et gloria. Tunc dicit in
Ubi T6 quanlot esl quot; et Micrologo cap. 25: altum : Per omnia saecula saeculorum. THIICreponit
Atqtie Andrea. Ilic nominat quotquot sanclos volue- in altari, et dicit in alltim : Oremus. Deinde dicit :
ril. Pracceptissalutaribus moniti, et usquesed libera nos.
88. Agnus Dei. HancOrationem Sergius papa I in Tattc dicit domnus papa, iuterveniente nullo sono,
Missa cantari jnssit, ut refert Anaslasius in ejus hanc Oralionem,Uberanos,usque Petro et Paulo.ific
Yila : Uic slatuil ul tempore confraclionis dominki,R nominalimquates voluerit sanclos,vel quantos, comme-
corporisAgnus Dei qui tollis peccata mundi, miserere u morat. Deindeinfert: Cum omnibus Sanclis, da pro-
tiobis, aclero et populo decantarelur. ldem scribit pilius pacem , usque per omnia ssecula sseculorum.
Wallridus Strabo, lib. de Rebus Eccl., cap. 22. Hic Amen. Deinde dicil : Pax Domini. Deinde dal pacem
aulem desinit ordo Misssclam in nostro Cod. sancti allari vel patenm, et sic sibi dat pacem. Cum vero
Eligii quam in Cod. Uodradi, el in excusis b. domnus papa dicil Pax Dominisit semper vobiscum,
Ilis ita expositis non abs re erit quaedamsubne- non miltit partem de Sancla in calicem, sicut cmteris
clere ex Codice Tiliano, quse ad ceremonias anti- sacerdolibusmosest. Dum confringit, Agnus Dei di-
quas in btijus Canonis recilatione pertinent, in hunc cit. Et explelaconfractionequando communicatdomnus
inodinn : apostolicus,parlem sibi mordet, et reliquam in cali-
i Te igiliir, clementissime Pater, usque, haheas et cem millit, faciens crucemde ea tribus vicibus super
benedicas hsecdona ; Hic signat oblatam et calicem calicem nihit dicens, el sic confirmatur decalice, te-
tribus vicibus, non lamen subuna cruce, sed separatim nenle calicem archidiacono. Quando vero domnus
singtilis, singulas facienscruces. Iloec dona, hsec mu- aposiolicus descendil ab attari, incipil communicare
nera, haec 6anctasacrificia illibata, usque Memento, poputus , el dicitur Antiphona ad communionem.
Domine. Hic nominavivorummemorenlursi votueris, Expleta communioneet Anliphona, lunc surgil domnus
sed non Dominicadie, nisi cmlerisdiebus.Et omnium papa, el veniensad aliare salutat, altius dicens : Do-
fircumasiaiitium, usque Cosmaeet Damiani. Si fue- niinus vobiscum, et cum Spiritu tuo. Deinde Ora-
rit natalis sanctorum, hic dical: Sed et diem nalalilii lonemdicil: Quod ore sumpsimus, Domine, mente
heaiorum illorum, aut beati illius; et omnium san- capiamus, et de munere temporali fiat, nobis reme-
ctorum, usque per Christum Dominum. Ilic inclinat C < diura sempiiernum. i Hactenus Codex Tilianus, quae
se usque ad altare, dicens : Hanc igilur oblationem, lamen habentur etiam apud Hitlorpiura.
usque jubeas grege numerari, per Cbristum Domi- 89. Ad nonam. lta in Editis et in Cod. Rhem. In
num. Ilic erigit sursum. Oblatamsolam hic benedi- Cod. Ratoldi legilur tlora nona. Olim in semijejuniis
cit; Qiiamoblallonem, iu Deus, in oranibus, quacsu- Missoelenebanlur hora nona. Consule observaliones
mus, benedictam, ascriptam, ralam, rationabilein nosiras ad Concordiam regularum.
acceptabilemquefacere digneris. Hic ambosignat, id 90. Deus. Pater videlicel, ad quem dirigenda est
est, oblatam et calicem; ut nobis corpus et sanguis, Oratio in Missao sacrificio, juxta decretmn concilii
usque omnipotenlem, tibi gratias agens henedixit, Carlhag. m, can. 23 : Et cum altari assistitur, sem-
fregil, dedildiscipulissuis dicens, usque item libi gra- per ad patrem dirigatur oratio. inierdura tainen diri-
tias agens benedixit. Hic qualuor vicibus sotam obta- gilur ad Filium.
tam sanclificet[Lege, signet]. In quinta vicesuper ca 91. Prmsta ut Unigenilumluum, eic Hoeccitantur
ticemsolumcrucemfaciens: Ilosliam pnram, Ilostiam ab Alcuino, lib. vii contra Felicem Urgelitanum epi-
sanclam, Hosliam immaculalam, panem sanclum scopum : In Missa namque humanm Nativitaiis ejus-
vitse aeternse,et calicem salutis perpetuse, usque im- dem Domini nostri, ita cantare solemus: Prmsia ut
maculalam Hosiiam. llic inctinat se iterum juxla al- Unigenilumtuum, quemRedemptoremlcetisuscipirnus,
tare dicens : supplices tc rogamus omnipotens Deus. eic.
llic orat apud se quod volucrit. Deindeclicit: Jobe 92. 0«i tecum vivit el regnat Deus. Nota olim in
haec perferri per manus, usque in conspectum. Ilic conclusione Orationum seu Colleciarum vocabulum
se erigit hmcverba dicens: Ut quolquot ex hac allaris /)ewsproxime secuium fuisseverbumrcgnar, quemad-
parlicipatione, usque per Chrisium. Hm OrationesD modum videre esl in Missa Ambrosiana, in Cod. Ti-
dum dxcunlur,una super diptychos, allera posl ieclio- liano, et in aliis Godicibusnoslris mss. et in exposi-
nem nominum;ethocquolidianis,velin agendislantum- tione ms. Prscfationis el Canonis, bibl. Corbeiensis :
modo diebus. Meinento, Domine, et eorum nomina Cwindicit Qui lecum vivil el regnat Deus in unilale
qui nos praecesserunl cum signo fidei, ei dormiunt Spiritus sancti, vutl populum credere el intclligere,
in sorano pacis. El recilanlur nomina. Deinde post- eic Quod conlirmat Micrologus,cap. 6 de Observa-
quam recitata (uerunt, dicat : Ipsis, Domine, et lionibus ecclesiaslicis : Sciendumauiem in illausita-
a In secundo Theod., posl alque Andrea, subjungi- eorporis, el ad capessendam vilam mlernam prcepa-
tur : necnonet sanclis martyr. tuis Stephano, Quin- ralio satutaris. Amen Post pacem dicat in corde :
lino, atque Nicasio, sed et bealisconfessor. luis Gre- Pax Dei qum exsuperat omnem sensum, custodiat
gorio, Medardo, alque Eligio, cum omnibus,elc corda noslra el inleltigenlias noslras. Amen Ad
b InCod. Reg. Suec. deest AgnusDei,etc. ln Cod. dandam paccm Pax lecum Post pacem :
Gemet., post Agnus Dei, explicit Canon Missm.In Pax et charilas Dei maneal semperin cordibut nottris.
priori vero Theod. additur ; Agnus Dei qtti loltis• Amen. —
pecc. mundi, dona nobis pacem Hcecsacrosancla Oralio. DomineJesu Christe, qui dixisti ppesto-
commistio corporis ct sanguinis Doinini nostri Jesu; lisliiis, etc. Ut in Missali. Sequunlur qualuorOra-
Chiisti fiat mihi et omnibussumentibussalas mentisct: liones.
 285 IN S. GREGORII LIBRUMSACRAMENTORUMNOT^. 286
ta conclusionePer Dgminum noslrum, quod Romanus. A.fusione perficitur. Singuli accipiunl Christum Domi-
Ordo el anliqua exemplaria nomen Dei inlerponunt, num, et in singulis poftionibus totus est. Et Algeri,
ubi dicitur Qui tecum vivit et regnal Deus. Quod lameii lib- i de Veritate corporis et sanguinis dominici,
moderni posl nomen Spirilus sancti subjungere solenl, cap. 15. JTfemAmbrosius, Dpminica x post Epipha-
Et hmcutique comuctudo eligm apud Bomanos adeo niam : Singuli accipiunt Chrislum Dominum, et in
invaluit, ut antiqm tradiiionis 294 exsecutio non singulis porlionibus totus est; nec per singutas minui-
sine scandalo locum habere possit, Ubi vides seriem tur, sed integrum se prabet in singutis. Quoeverba
illam verborum quae est in imstris Codieibus mss, exslant in Proefaiione ejusdem dominicoequiqiaepost
fuisse antiquuni gsum. Epiphaniam in editis Sacramenlariis, et in nostris
93. Per omnia smcula smculorum. Antiqua hsec Cod. mss. nec est inter illas quse excipiunlur a Pe-
Orationis formula apud Chrjstianos, ut videre est lagio papa. Ex quo lit vix ante quadringentos annos
apud sanctum Irenseum, lib. i adversus hsereses, Ecclesiam Romanam ab ejusmodi Proefationibiisabs-
Cap. 1 :J'A^Xa xai hp-a; eni £vx&.pujTiu)iyovT«?ei; TOUJ tinuisse. Novem Pelagii Prsefationibus addilae duse.
KiwvKf TWV atwv.wv.Id esf: Atque adeo nos, cum in 96. Ad Complendum. Ita in Codicibus Rojl, et
gratiarum actionp dicimus In soeculasaecuiorum; cui Ratol. Siquidem olim ita appellabatur ultima Oralio
simileest illudqupd refert Terlulliaiuus lib, de Spe- Missae,ut testalur Walfridus, 295 caP- ^2 de Re-
ctaculis, ei; cdma.; m' aiSjvog,alii omnino dicere nisi bus eccl. : Esl aulem legitimum iempuscommunkandi
Deo el Christo. ante ultimam Orationem, qucedicitur ad Compkndum.
94. Super oblata. Iia in Codicibus Rhern, Rodradi Ita appellatur quod sit complementum et conclusio
etRatoldi. In Cod. Tiliano habetur Secreta, ut in ° tolius Missse.Sanctus Augustinus, epist. 59, ad Pau-
Eiiilis ; saepissimeSuper oblata. In appendice Rodra- linum, appellat Gratiarum Actionem; quibus peractis,
di, a Secrela. Dicilur Super oblata haec Oratio, quia inquit, el parlicipalo tanto sacramenlo , graliarum
super p.anem et viniiin ob.lata in Missa repitalur. Actio cuncla concludit. In.Cod. Rhemensi appellatur
9.5. Prmfalio, Est b Oralip seu graiiarum aetio, Post communionem.In Missali Romanp, uuico voca-
quse Canoni prsemiiiitur, qua disponitnr sacerdos et bulo, Poslcommunio.
p.opulusad tremendorum mysteriorum confectionem; 97. Per eumdem Dominum, etc Concluditur Ora-
cujus menttonem {acit sanctus Cypriauws, lib. de tio per Filiura, quia Medi.ailorest Pei et hominum,
Oratione : Ideoet sacerdesante Orationem, Prafatione per quem accessum habemus ad Patrem , inquit
prmmista, parat fratrum menfes, dicmdo : Sursuni Apostolus; idque juxla antiquum ritum, cujus memi-
corda; et in coneilio Mileyitano w, can. 9 : Placuit nil Optatus lib. HI: Paganum vocas eum qui Deum
etiam illv.il ul preces, vel Oratipnes, s.euMissm, quce Palrem per Filhim ante ejus aram rogaverit. Hayjmo,
probatmfuerinl in conciiip, sive Prmfationes, sivecom- in cap. vu Episf. ad llebr, : Unde et sqcerdptes Ec-
mendaliones, sive manuum impositiones, ab omnibus clesim allari assittenles sticwu : Suscipe , Domine
celebrentur. A sanclo Joann, Chrysostom., homil. 3 sancle Pater, preces poputi tui, per Dominum nsslrum
in Epist. ad Coloss., excusa tempore Clementis sep~ Jesum Chrislum Filium luum,
timi papae, dicitur Tcpbppnais*In Cod. Rhem. dicitur 98. In Vigitia Dominiin nocte. Ita ip Editis , gt in
contestada, muitis in locis ; unde in exposiiione Mis- Codice Rhemensj: In vigilia natalis Dominim nocte,
saemss. bibliolh. Thuanse: Vere digmm etjustum est, quod perinde est. Ita dicitnr propler vigjliam no-
etc. Conteslaturvero sacerdos fixam ae veram profes- cturnam. Nam superior vigilia ad rioiia.mesf, quod
sionem populi, id est, gratias referre Deocsse dignum. iC vulgo pervigilium dicitur, pridie videlicet ipsius fe-
Multoeautem hic ponuntur Prsefationes, ut iu Edi- sli. In Cod. Rodradi : Natalis Domini ad sanclam
tis, et in Codicibus RUeinensi,Raloldi, et in secun- Mariam Majorem, In Cod. Ratoldi; Nocle adsanclam
da parte Codicis Rodradi : novem tamen ferunt dun- Mariam. Apud Pamelium c
: Media nocte ad sanclam
taxat receptas a Pelagio papa II, quibus nunc utitur Mariam Majorem; sed illjid T.6media videtur addi-
Ecclesia Romana, ut videre est in ejus epistola apud tuni fl quodam correctore,
Burchardum, lib. m, cap. U9. Sed decrelum non te- j)9. Ifi tyino vgcubulo. Ita in Editis «t in Codicib,us
nuisse satis noluni est ex nostris Codicibus, et ex Rodradi et Rbemensi, non exclusis tamen personis.
Edilis; atque etiam ex his verbis Guilmundi, lib. n lta aliquandp locuti sunt antiqui Palres. Sanctus
de Corpore et Sanguine Chrisli: Prmfationem istam Cyprianus, epist. 75 : Quod qui baptizalus sit gra-
qum per lotum pene orbemLalinum inler Epiphaniam tiain consequi potuerit, invocaia Trinilale nominum,
el Septuagesimam in quadam die Dominica liabetur, Patris, et Filii, et Spirilus sanpti, Pru4entius, in,
hic supposui hmccontinenlem: JEleme Deus, et libi Psychomachia.
hanc immolalionis Uosliam offerre, qum est salulifera UnumnamqueDeum colimusde nomine trino.
et ineffabite divinmgratim sactamenliim, qum offertur
a plurimis, et unum corpus Chrisli sancti Spiritus in- 100. Benedictio, d Anliq.ua «lim fu.it consuetudo
« Secreta ilici a secrelione donorum el oblalionum, corum exslat inlegra Prsefatio communis Missalis Ro-
quorumdara eruditorum est sententia : hinc eadem mani. De Prsefaiioue celebris est Canon. 9 concilii n
Oratio quoe in nonnullis Codd. libri sacramentorum ,"f. Milevit.: Placuit etiam iltud ut preces vel Oraliones seu
dicilur Super oblala, in aliis est Secrela, quod videre Missmqumprobatm fuerint in concilio, sive Pmfatio-
est hic in Cod. Pamel. et Valic Huic senteniiae ob- jies ab omnibtiscelebrentur.
slare videlur quod legimus in Cod. velustissimo lib. c Non legiiur in Cod, Reg. Suec, nec in Gemet.
Sacr. Ecclesise Turon., ubi, pro Secreta, babetur Est in Ed. Valic et Gussanv., quibns consentiunjt
Arcana. Et in appendice Ord. Rom., ex Amalarii duo Theod. In iisdem legiiur ot iu Ed. Pamel. : Afl
ecloga in eumdern Rom. Ordinem, n. 24, de Secrela, sanctam Mariam Majorem. In Kalendario Rom. a
sic habetur : Secreta dicitur, eo quod secretam Ora- Joanne Fronloue illustrato tantum babetur ad san-
lionemdat episcopussuper oblaiionem,etc. Vidc etiam clam Mariam.
n. 27, apud Mabill., tom. II Musaei Ital., pag. 558 * De Benediclionibus qusepassim occurrunt in san-
et 559. cti Eligii Codice quem Menardus edidit, consule mo-
b In vet. Sacramentario Gallio. vocalur Conteslatio, nitum
quod Benedictionali inlra edendo proemiue-
nti in Missali Gallic el in Goihico a doclissimis Tho- mus. In Missali Gothico, lib. m de Liturg. Gallic,
masio el Mabilloniovulgaiis. In Gothico dicilur etiam Mabilloniicura edito, niillse fere occurruiit Misssein
aiiquando Immolatio. Nomine Prmfalionis in veteri- quibns non legantur Benedictiones, verum a nostris
bus illis Missalibus inlelligitur piima liturgioe pars, plane diversse. ln Missali Gallicano vet. ibidem vul-
quse est qusedam adhortatio ad populuin , ut Deo gato aliquse sunt etiaui Benedictiones, at aljse pror-
exorando attentius incumbat, ut observatMabill. lib. sus et breviores.
i de Liiurg. Gallic, cap. 3, n. 17. In Missali Fran-
287 IN S. GREGORHLIBRUM SACRAMENTORUMNOTJE. 288
ut episcopus, antequam Eucharistiam perciperet, A positiones appellentnr : Placuit etiam iltud, ut precet,
populum benediceret quibusdam conceptis precatio- vel Orationes, vel Missm,qum probatm fuerint in cen-
nibus, ut in loto hoc Sacramentorum libro videre cilio, sive Prmfaliones, sivecommendationes,sive ma-
est, necnon in Codicibus Kodradi, Rhem., Ratoldi et nuum impositionesab omnibus celebrenlur. Nec ista;
Tiliano, atque etiam in Ordine Romano, sicut et in impositiones ad poenilentes speclant, quibus eliam
veteri Poniificali Romano dedicato Leoni X pont. imponebantur manus inier Missarum solemnia. Cum
Maximo, in quibus plurimas Benedicliones reperire vero hic agatur de precaiionibus quaead Missamper-
est; constatque ex sancto Augustino mox cilando, tincnl, de quarum numero sunt Benedicliones, ejus-
et ex Haymone, in cap. n Episl. I ad Timotbeum : modi imposiliones manuum polius explicandse smit
Poslulaliones sunt Benediclionesepiscopales, quas di- de ejusmodi Benedictionibus quamde impositionibus
cit episcopussuper popuium, invocans nomen Domini qu;e fiunt super pcenitentes, quae non sunt Missse
snper illum. Idque juxta mentem sancti Augiistini partes, sed fiunl lantum pcenilentium gratia; qui si
mox citandi, Praecise aulem dabatur illa Benedictio non essent, ejusmodi impositionibus manuum mini-
dicta clausula Orationis Libera nos, qumsumus. Per me opus esset. Ejusmodi aulem benedictiones tribos
ontnia smcula sceculorum,ut liquido conslat ex Or- capitulis constant et conclusione, ut docet Honorius
dine Romano (in secundo ordine Processionis): Cum- Augustodunensis in Gemma. Quod eliam clarum est
qtte episcopus Pater noster finieril, accipiensarchisub- ex ipsismet benedictionibus, quas videre est in hoc
diaconus patenam ab Acolylo , offerat eam archidia- sancti Eligii Codice, et in Codicibus Rhem., Rodr.
cono. llle autem, nt cpiscopusdicil Da propiliuspacem, et Ralol., atque eiiam apud Pamelium. Nihilominus
patenam ilti accommoduns, humerum ejus oscuietur, , tamen in Cod. Raioldi qusedam paucaequaluor capi-
statimque episcopodxentc Per oinnia scecula swcuto- *• tulorum reperiuntur.
rum, accipial Benedictionalemlibrum, et conversusad Est etiam alia Benedictio, quse datur in fine Missae,
populum dical : Hmniliale vos ad Denedictionem, et de qua conciliuni Agathense, can. 47 : Mitsas die Do-
clero respondente Deo gralias, porrigat episcopo li- minico a smcularibus lolas teneri speciali ordinatione
brum. Expleta autem Benedictione, veniens presbyter prmcipimus, ita ut anteBenedictionemsacerdotispopu-
accipiat Benedictionem ab episcopo, Idein videre est lus egredi non prmsumat. Nam si haec Benedictio non
in Missa Paschali Goilicis Ratoldi : Posl Dominicam dareturinfineMissoe, sedanleCommunionem,illa data,
Oraiionemdum finierint Libera nos a mato , annuente populus egrediens non interesset integrae Missae,
episcopo, dical diaconus : Humiliale vos ad Benedi- quia anle Communionem discederet; et ita capienda
ctionem, et populus resp. Deo gralias. El episcopus snnl verba sancii CoesariiArelalensis , 297 mi' Ql_
dicat hanc Benedictionem: Benedicat vos, elc Et in- cio concilio procfuit, homil. 12 : Ideo qui vult Missas
de accipiens pcirtemcorporis Domini, dical : Pax Do- ad integrum cum lucro animmsum celebrare, usquequo
mini sit semper vobiscum. 296 Ubi hsec verba, dum Oratio Dominicadicatur, el Benediciiopopulo detur,
finierint Libcra nosa malo, nofl ita suinenda sunt quasi humitiato corpore et compunclo corde debel se in Ec-
praccise his diclis benedicat episcopus, sed quae se- clesia conlinere. Walfridus Strabo, cap. 22 lib. de
quuntur subaudienda sunt, usque ad Pax Domini sit Rebus ecclesiasticis, locum concilii, quod Aurelia-
semper vobiscum. Ita etiam in Pontificali ms. Eccl. nense nominat pro Agathensi, explical de ultima sa-
Rotliomagensis ferise 5 in Coena Domini: Libera nos, cerdolis Oratione, quam supra diximus appellari
elc. Per omnia smcula smculorum. Amen. Tunc dicat Orationem ad Complendum : Statulum est Auretia-
diaconus: Humiliaie vos ad Benedictionem. El epi- (] nensi conciliout popuius anle bcnedictionemsacerdolis
scopus versns populum dicat : Benedicat vos omnipo- non egredialur de Musa. Qum benedictioinlelligilur
tens Dominus, etc Idem clarum est ex Missaab lily- illa ultima sacerdotis Oralio, de qua nimirum supra
rico edila : Non mittat episcopus in calicem partem locutus est, eodem cap. Amalarius, lib. ni de Ofii-
oblatm, ut prcsbylerisolenl: sed exspeclel, donec finita ciis eccl., cap. 56, agit de hac ultima Benedictione,
Benediclione episcopus communicare debeat; et tunc sed quibus verbis liat non declarat : Hune morem le-
accipienspartem quam antea fregerat, tenensqncsuper net sacerdos, ul posl omnia sacramenla consummala
calicem, immitlensdicens : Sacri sanguinis cummistio, benedicat popnlo, atque salulel. Deinde revertitur ad
etc. Orientemul se commendetDomini Ascensioni,dicitque
At in Hispania dabatur haec Benedictio tanlum diaconus: Ile Missa eit. Rabanus, lib. i de lnstitu-
post cornmistionem corporis et sanguinis, ut planum tione clericorum, cap. 33 : Post Communionemergo,
est ex Missa Mozaraba : Libera nos^ qucesumus, Do- et post ejusdemnominis canticum, data Benedictionea
mine. Et tundendo pectus dicit: Pone, Domine, finem sacerdote ad plebem, diaconus prmdicat Missm offi-
peccalis. Quafinita, acceptam parliculam, qum dicilur cium esse peractum, dans licenliam abeundi. Ex qui-
regnum, prmmissaOralione, ponit super calicem; mox bus verbis, si altentius cxpendanlur, liquido consta-
addita atia immittit in illum. Post hmc duil : Humi- bit Rabanum esse in eadem mente cum Walfrido.
liale vos Benediclioni; et certis quibusdam formulis Nam canticum ejusdem nominis cum Communione
benedicit populo. Quod staluitur in concilio Toletano nihil aliud est quam illa Antiphona seu ftespoiiso-
IV, can. 17. Sed posl Orationem Dominicam et con- rium quod dicitur Communio. Cum autem Rabanus
junclionem panis el caticis, Benedictio in populum D proxime subjiciat Benediciionem huic Anliphonse,
sequalur. non est dubium quin per Beuediclionem inielligat
Fiebat autera hsecBenedictio per manuum imposi- ullimam Orationem ad Complendum vocitatam, quae
tionem, ut notum est ex sancto Augustino, epist. 59, et tempore illius in usu erat, et sequitur proxime
ad Paulinum, q. 5; Inlerpeltaliones aulein, sive, tit Antiphonam seu Responsorium quod Communio di-
nostri Codiceshabent, postulationes, fiunl cum populus citur. Nihilominus tamen, elsi in aniiquis nostris
benedicitur. Tunc enim antisliles velul advocali susce- Missis el Codicibus nostris mss. nulla reperialur in
plos suos per manuum imposilionem misericordisshnm fine Missse Benediclio, exisiimo tamen canonem
offerunt polestati; quibus peractis et participalo tanlo concilii Agalhensis intelligendum esse deab Benediciio-
sacramenlo, gratiarum Actio cuncla concludil. Et sane ne quaa daretur in fine Missse,distincta Oratione
olitn Benedictio dabalur per manuuin imposiliouem. ad Complendum. Nam cum in eodem concilio probi-
Sanctus Ambrosius, lib. l de Pceniienlia, cap. 7: beatur presbytero Benedictionem imperlirc, non est
Cur ergo mamis imponilis, el Benediclionisopuscredi- ralioni consentaneum eum arcere ab ultimse Colle-
tis. Hinc capiendus cst sanctus Hieronymus, epist. ctae recitatione, quoe juxta sanctuin Augustinuni est
ad Euslochium : Extenia manu, ut benedicereeos pu- gratiarum Actio, quae saue non est prseierinilienda,
les, si nescias, prelia ac^ipiunl satulnndi. Etsi non in- sive a presbyteto, sive ab episcopo. Sed evistimo
ficier olim usitaium fuissesiguum crucis ad benedi- fuisse diversum Ecclesiae usum circa hanc Benedi-
cendum. Hinc lit ut in conc. Milevitano n, can. 12, ctionem in fine Missse,quoe, ul dixi, non Jiabeiur in
memorataruni Benediclionum for-mulacmauuum im- antiquis Missis a liobis productis, nec in nostris Co- ;
oea iw s RKRGnRII T.IBRUMSACRAMENTORUMNOT^E. 290
dicibus mss. neque in Ordinibus Missse a Melchiore A surrectio, et Ascensusin cmlum, et adventusde cwlo
Hittorpio edilis. Sedin illis omnibus, post Orationem Spirilus sancii, anniversaria solenmitate celebrantur,
ad Complendum, diaconus dimiltit populum dicendo el si quid lale occurreril, quod servatur ab universa,
IteMissa est, quemadmodum est in Ordine Proces- quacunque se diffundit, Ecclesia. Ilinc capiendus est
sionis, quando episcopus Missam celebrare voluerit sancti Hieronymi locus, epist. 48, ad Sabinianum
fesiivis diebus, qttse exslat in Codice Tiliano, ubi sic diaconum : Post apostoli Pelri basilicam, in qua
habeiur : Cumqueepiscopus Collectam finierit, et dia- Chritli ftammeo consecrala est, post crucis, et Besur-
conus Iie Missa esl, el clents Deo gratias dixeril, duo rectionis, el Ascensionissacramenta, in quibus rursum
diaconi accipientes manum episcopi, etc, cum omni se in monasleriovicturam spoponderat.
processione ad tacrarium reducant. At apud Amala- 107. Nalalis. Iia in Codicibus Rhemensi et Ro-
rium supra eitatum videtur haecBenedictio ultima in dradi. In Editis, et in Cod. Ralol., etapudParaelium,
fine Missoe,et in ordine Missoea sancto Petro insli- legitur Novilas natalis, apiius ad sensum, tum propter
lulo cum sua expositione, in Codice Tiliano : De paronomasiam inter hsecvocabula , Novitas et Nali-
mane orantes cantant Postcommunionem cantores, ul vilas. Sed arbilror TOnatalis redundare.
ostendanlChristum in populo corpore et sanguine cor- 108. Nativitas. In Codicibus Rodradi et Rhemensi
roboralo manere. El hinc a prcsbyteroposlulatur mler- legiiur nobililas, non ita recle.
na Benedictio,quia Chrislus coram discipulis mandu- 109. Concede,quaisumus,omnipotens Deus, til nos.
cans et bibenscum surrexisset a ntortuis, reliquias eis Hujus Orationis menlionem facit Alcuinus lib. ni,
dcdit, elevatisquemanibus ipsis benedixit.Hoeccilatus conlra Feliccm Urgelitanum episcopura : El in die
ordo Cod. Tiliani, in quo non habelurprior Bencdi-. Nataljs Domini : Concede, qumsumus, omnipotens
ctio, quocdatur ante Communionem. Illa autem Be- B J Deus , ul nos Unigeniti lui nova per carnem nalivilas
nedictio in fine Missse dabatur, antequam diaconus liberel.
diceret Ite Missa est, ut clarum est ex tractatu ms. 110. Invisibilium amore rapiamur. Ita in Codicibus
super MissambibliolhecocCorbeiensis : Deinde Ora- Rodradi et Raloldi, atque apud Pamelium, quam
tiones a sacerdote sacrm Communionisperagunlur, et leciionem se in uno Cod. ins. reperisse scribit An-
Benedicliosuper populum, ut a nobis digne percepta gelus Rocca. In Missali Romano legitur in invisibi-
slabiles in fide el mundo corde maneamus, el nos salu- tium amorem rapiamur, quam eliam lectionem se in
lem animarum et corporumhabere credamus. Per Do- tribus Cod. mss. vidisse auctor citatusait.
witmni noslrum Jesum Christum, qui cum Patre vivit 111. Quique ejus infantiam, etc Est procclara an-
et regnat Deusuna cum Spiritu sancto in smculasmcu- titbesis.
lorum. Amen. Deinde a diacono poputo pronunlialur, 112. 299 Prmsla , qumsumus, omnipolensDeus.
dicendo :Ite2SS^ssa est- Idempaietexglossis mss. Ilanc Oraiionem in Cod. Ratoldi sequitur altera Be-
in OrdinemRomanumbibliothecaeThuaiiae-.Episcopus nedictio, hoc modo : Deus, qui genus humanum vulne-
dala Benediclionereverlilurad propria, postea annun- ralumin proloplaslo novorecuperasliantidoio,etc Sed
tiat diaconusIte Missa est. Supradictae autem Bene- non est proprius illiuslocus; debet enira proxime
dictiones episcopales quae ante Communionem da- sequi priorem ejusdem Codicis.
banlur sunt adhuc in usu in quibusdam Ecclesiis, et 113. Qui inmentibus, etc. Est elegansparonomasia.
exstant ex eis nonnullae ad calcem Pontificalis Ro- 114. Fidci et secuiilalis augmentum. Ita in Cod.
mani excusi tempore Leonis XI, quae ex recentiori- Rhemensi et Rodradi, hanc lectionem lesialur An-
bus Pontificalibus expunctae sunt. ,u gelus Rocca se in uno Codice reperisse. In Cod. ms.
P
101. Missain mane prima. In Cod., Ratoldi et in Ratoldi abbatis , et apud Pameliuui legitur : Fidei,
Editis legitur : Missa primo mane ad sanctam Ana- spei el charilatis augmentum. Quoe lectio videiur
siasiam, quemadmodura apud Pamelium. In Cod. tto-. plausibilior; nec lamen prior est contemnenda, cum
dradi: JVoclead sanctam Anastasiam. ln Codice Riie- sit aniiquorum Codicum, nec suo sensu careat.
niensi, post Missam de nocte sequitur altera Missa! 115. Palernis, id est, patris Adse.
sub hoc litulo : In nalali sanctm Anaslasim. 110. Hiijus crealurm novitate suscepta. Id est, in
102. Da, qumsumus,Deus, etc In Cod. Rodradi ai novam creaturam iransformaii, juxta illud Pauli,
Oraiiones de sancla Anastasia praecedunt Orationesi Gal. vi: ln Chrislo Jesu, neque circumcisio aliquid
de Natali Domini, quemadmodum et Proefaiio de> valet, neque prmputium, sed nova creatura.
sancta Anastasia. 117. Deus qui humanm, etc. Ilac oraiione utitur
103. Sicut homo genilus idem refulsit Deus. Ita{ modo Ecclesia Romana in commistione vini et aquse,
Corippus, lib. iv, de Laudibus Juslini minoris : his vocabulis inlerpositis: Ptr hujus aqum et vini
Natushomoest, verusque Deus non destitit esse. niyslerium.
118. Inverilale Corporis. Hoec ponuntur adversus
104. Prmfalio. Nalalis Doniini. In Codicibus Rodr. Maniehseum, qui Chrislo corpus phantasticum; et
et Rat. et in Excusis addilur : Prmfatio sanctm Ana-', adversus Valeniinum, qui ccelcste tribuebant; alios-
stasim, qumett de communivirginum. que ejusdem farinai hsereticos, qui Christo corpus
105. Ejus. Iia in Editis, et in Codice Rodradi.' humaniim et carneum minime tiibuebaut.
Apud Pamelium , et in Codicibus Rhemensi et Ra- ,D 119. Ut sicut illos passio Gloriosos,sic, elc In Cod.
loldi legilur hujus. Sed exislimo TOejus rectius esse Rodradi: Ut quia illos passio gloricsos,nos devotio,etc.
ut referatur ad Christum, quia sequitur cujus na- InCod.Ralold. :ut quodillospassio gloriosos,nosdevo-
tivilas. lio, etc In editis et apud Pamelium : Ut quod iltos
106. Sacramenti. Sacramentum hoc loco est so- passio h fecit gloriosos, nos devolio, etc Sed leciio
lemne festum quo aliquod Christi tnysterium, seu Na- Codicis sancti Eligii videlur proestabilior.';In Codice
liviiatis, seu passionis, sive Ascensionis reproesenta- Rliemensi non hoecOralio, sed alia : Grata libi sint,
lur, ul docet sanclus Augustinus, epist. 118, ad Ja- Domine,munera, qumsumus, devotionishodiemm,elc.
nuarium, ageus de sacramentis non scriptis: Illa 120. Cujus glorim senipilernm primus martyr oc-
aulem qum non scripla, sed tradita cuslodimus,qum currit. Proeclare Ennodius, hyinno 4, de sancto Sle-
quidem lototerrarum orbeobservanlur,danlur inlelligi, phano :
vel ab ipsis apostolis, vel ptenariis conciliis, quorum Hic primusintravitviam.
est in .Ecclesiasalubenima auclorilas, commendalaal- Nullis subactamgressibus.
que staluia, retineri, siculi quod Domini passio et lie • 121. Perquem. Deestin Editis, et apud Paraelium
a In Cod. Reg. Suec Oratio
Super oblata pro Angelus Rocca , in scholiis fatetur se addidisse ver-
sancta Anasiasia proeceditquoque Oralioneni de Na- bum fecit, quod in Cod. ms. desiderabatur. Gemelie.
lali Domini. Gemet. convenit cum Cod. Rodradi. convenit cum Cod. Undradi; duo vero Theod. nos
b A Cod. Reg. S. abest
quoque (ecit. Et quidera tram iectionera exhibent.
291 1N S. GREGOP.tl LIBRUM SAGRAMENTORUM NOM 292
Et in prima Oralione apparet erasa in Cod. sancii J!i Missa ad prohibendum ab idolis, ad quod spectnftt
Eligii. . . ejusdem MissseCollectoe.
122. Ecclesiamtuam, elc. Ila in Eduis, et in Co- Ratio Missaj liujus instiluendse est, quia olim Ka-
dicibus Ratoldi, Rodradi et Kliem. Sed in hoculiimo Iendis Januariis homines muliis paganorum supersti-
ponitur secunda.a Nam prior est: Deus qui per os tionibus erant obnoxii, de quibus consule observatio-
beali aposloli tui Joannis, verbitui nobisarcana re- nes nostras ad Concordiam regularum, cap. 50, § 15.
serasti, elc. Porro in Cod. Ratoldi suntduse Missoede InhasinveIiitursanctusPetrusCbrysoIogusserm.45j.
sanclo Joanne evangelista, quemadmodum apud Pa- 133. Quatenus in oclavo, etc Per oclavumdiem,
melium. Secunda inscribitur: Ilem in die; ita ut seu octavam, designalur supremus Resurreciionis
prima Idicerelur, Primo mane, juxta titulum qui ei dies, et sempiternoefeliciiatis oevtim ultimum , evo-
proefigiturapud eumdem Pameliura, secunda vero in Iula hujusce socculihebdomade.S. Anastasius Sinaita,
die. expositione in Psalm. vi: VaXu-b; xo)AaStSnepi bySbn;.
125. Nos confidimus. In Editis TOnos desideraiur. OySonvbfsilei h Vpaifhbvop.u'C,etv xhv psxu xhve§Sbu.*iv
In Cod. lUiemensi legitur nos scimus. rovnapovxo; atwvo??wijv,r.ai5t«ywyvjv, hvnposp.hvvaev
124. Carnalia. Leg. carnalis, ut referatur ad TOge- h by.xahp-epo; h neptxop.h-Id est : Psalmus David pro
niloris. oclava. Ociavam solei appellare Scriplura vitamil-
125. Vicarium sum matri. Simile est illud sancii lam quoepost septimam hujtis sseculi sequitur, quam
Ambrosii in Missa sancti Joannis, etsi non sit eadem octavodiefacta30lCircumcisioprsesignavit. Sanctus
frsefalio : Vicarium pro se malri filium 300 c^e' Gregorius Nyssenus, expositione in Psalmum vi :
menter allribuit. ,Jn AtOTtTOUeSSoti.uxtv.ov navauptivov yoovovivaxhasrat
126. Ad Vesperos. Ita in Edilis, apud Pamelium, hftipa bySbnptsra rhv e@Sbu.nvbySonp-svXeyou-ivn, brt
et in Cod. Raloldi. Iti Cod. Rodradi addilur ubi fiSTKTijvi@Sbu.nv yiverca'OUKSTI Skrov kptOp.ov
StaSoyjk)
sttpra. £o' sauTvjfSeyop.evn, ctc Id est: Propterea quod sep-
127. Alia. In Cod. Rodradi et apud Pamelium le- tenario lerapbre finito, post septimum inslabit dies
gilur Ad fonles b. octavus; qui octavus quidera dicilur, quia post sep-
128. Alia. In eodem Cod. et apud Pamelium le- timum existit, numeri vero vicissitudinem in sese
gilur Ad sanclum Andream. non amplius admitlit. Unus enim in perpetuum nulla
129. Et in pretiosis, etc Hsec Prsefatio exstat in unquam caligine diremptus permanet. Alius enim
Missa Ambrosiana, sed in quibusdam variat. eum efficil sol, qui veram suo fulgore lucem edil;
130. Et claracst prius confessio,elc. Sanclus Au- qui poslquam nobis semel illuxerit, ut inquit Aposlo-
guslinus, serrn. 9, de Sanctis : Beala mlas, qiim nec- lus, deinceps occasu non occultatur. Sanclus Bisi-
dum Christum polest Idqui, etjam pro Chrislomeretur lius, cap. 27, libri de Spirilu sancto ad Amphilo-
occidi, chium : Sed quod is dies videatur atiquo modo imago
venturi eoque cum sit principium dierum, non
131. Ante Passio, etc. Ita sanctus Augustinus primus smculi, a Mose, sed unus appellatus est: El faclum
(Tom. I), serin. :
citato Nondum opporluna vulneri, est vespere, et mane dies untts, tanquam qui scepere-
el idonea passiofti. currat. liai ptixroivvvh avrh, xal bySbn,h; v.v.ib J/escX-
152. Votiva dona. Votiva dona dicunlur sacra- p.o>Sb;ev rtatv intypv.fui; TSJV ineuxvhaOn,
-^uXp.Sjv oY
menia corporis et sanguinis Chrisii, quia voventur iuvrh; iu.fv.vi$ovaurhv fxsT«TOVyipbvovxovxovxaT«-
omnia qum Deo offerunlur, ut supra ex sancto Augu-1C cxuatv Tijvaffauo-Tov h^ipav, xhv avianepov,T«VaSta-
slino docuimus. Soy_ov, xbvv.Xnxxov exeivovxai uyhpojaiSjva. Id est: Ut
133. Eodem die sancti Fulgentii episcopi. Hscc in unus sil idem el oclavus, unum illum singularem el ve-
aliis nostris Cod. mss. non exstant c, neque in Edi- rum oclavum, cujus Psatmisla alicubi in quibusdam
lis, neque apud Pamelium. Ilic sancius Fulgentius Psalmorum lilulis meminit, per se significans diem,
fuit ex moiiacbo Ruspensis episcopus in Africa, cujus inquam, post horum lemporuin statum nunquam fi-
Acta vide apud Sur., Kal. Januarii. Nulla autem hic niendum, ac vespermnescium,nec successoricedentem,
esi peculiaris Missa de sancto Fulgentio, quia Missa hoc est mlernilaiem,qtim nec finemItabet, necsenium
de sanclo Sylveslro ei est applicanda, cum ulrique novit.
conveniat. Hujus rei notiliam aliquam habuisse videtur Plalo
154. ln OclavisDomini. Sic Corippus, lib. iv. rerum Hebraicarum liaud plane ignarus, qui scripsit
LuxoctavanovonascentislumineCbrisli. sanclos viros, emenso hujus viiae curriculo, ubi se-
ptein dies in pralo amcenissimo constilerini, inde
Dies octavus solemniiatis a Grsecis dicitur anbXvat;, ociavo die migraturos ad ccelum per septem plane-
ut videre est apud sanctum Basilium Seleuciensem, larum OrbeS.'Hoi ptsxuxov;nXuvoju-ivov; ini xbv
napeiv,
lib. ii, de Miraculis sancta»Theclac, cap. 18 : THvh ovpuvbv ayet, rovxiaxtv,rhv bySonvxivnaivxe v.v.ihp.ipvv.
rh{ p-dprvpo;uvrh; iopxh, xv.ih xeXsvraiuxh; eopxn; l.d est: Quod aulem post errantes illos orbes iter
hpepu, hv Sh xai a7ro).uo-tv xa).stvhp.iveOo;,m; v.vv.v.i suscipiiur, recta perducit ad coelum; is enim octavus
nipv; iyovan; xh; eopxh;. ld est: Fesium erat marty- esl motus ei dies, apud Clemcntem Alexandriniiin,
ris et postrenius fesuvitatis dies, quam nobis appel- ». lib. v Slromatum. Hoc auiem in hae Proefaiione di-
lare anbXvatv. id est, discessionem, mos est, quod ^ cilur ratione Circumcisionis, quse die octavo Nativi-
feslura deinceps finem accipiat. laiis cujusque Hebroeisfieri legeMosaica proecipitur,
Hic autem uno eodemque die ociava celebralur quse juxta ralioueni allegoricam Resurrcctionis diem
Naialis Doinini ejusdemque Gircumcisio. Nativitatis signilical, in quo perfecta erit omnium vitiorum et
oclava apparet ex lil-ulo lesti in omnibus Cudicibus animi motuum ac perlurbaiionum moriificaiio, ut
nostris mss. et in edilis; dCircumcisionisdiesex Pra> teslalur sanclus Albanasius, sermone de Sabbaio et
falione et Benediciione, cujus celebritas csi antiqua, Circumcisione. Ai«TOOTO v.uibySbnhp-spanspizitt.vza-
nam illius meniio lit in concilio Turoneiisi n, can. 17: Outsxe),suffsv xat «vTKfjKSaTOf
6 vo'fitof, rfjhroXh, anu.ai-
El Itora oclava in ipsis Kalendit CircumcisionisMissa vovauTijvp.eTU rhv idSbp-rrvuvkyivvnatv7ravTWVi Id CSt:
Deo propilio cetebretur.Porro in Cod. Rhemensi eo- Idco octavo die circumcidi imperatum fuit a lege,
dem die sequitur Missa sic inscripla : Missa prohi- neque id unquam violabatur mandalum, significans
bendumab idolis. Sed deest parlicula ad, et legendum post septimum diem otnniura regenerationein. Ita
a In Missali Golhico hac die celebratur festum d Circumcisionis festum notatur in veteri Leciio-
apostolorum Jacobi et Joannis simul. Vide notara nario apud Mabill., de Liturgia Gallic, lib. n, pag.
Miibilloniiad hunc lociim. 112 et seq. lbid. legitur Dominica post Circumcisio-
b lla legitur in Cod. Ucg. Suec. nem Libro ui, habes in Missali Gothico MissamIn
c Eadem de nostris Mss. sunt dicenda. CircumcisioneDomininostri Jesu Christi.
293 IN S. GREGORH LIBRUM SACRAMENTORUM NOTJE. 294
sanctus Anaslasius Sinaita supra citatus. Notandum i i eo perculsos sapientcs illos magos Dominum quaesi-
lameu hane Prsefationem dissidere quodammodo a visse.
Pairibus citatis, qui seplimam diem universum hu- 142. In novam nos immortalitalis sum lucem repa-
jusce saeculi curriculum appellant, illa vero sena- ravit. lla in Dorainica prima post Epiphaniam, et
rinm numerum hoc omne soeculumnominat, septe- in Edilis. Sensus bonus est. In Codicibus mss. Ra-
narium requiem beatarum mentium, quse positis toldi, Dorainica 1 post Epiphaniam, Rhcmensi ct
corporis exuviis, resurrectionem exspectant. Rodradi, et apud Pamelium, legilur : In nova nos
136. Ad gaudia sine fine mansura perveniatis. Cum immortatilatis sum tuce reparavit; ex quo tandetn,
videlicet beaii perfecta tum animi tum corporis bea- sublaia prsepositione, exiit illud, quod est in Mis-
tiludine perlrueniur, quia ante resurreclionem sola sali Romano : Nova nos immortalitalis sumluce repa-
animi felicitate potiebanuir. ravit.
157. In illius inveniamurforma.Nempe glorificata. 143. Magorum. Magos Suidas scripsit apud Per-
158. Dominica prima post Natale Domini. ln Co— sas esse homines ytXoabfov;, xul fi)*Qiov;, id esl,
dicibus Ratoldi el Rhem. olficium hujus Dominicsea sapientise studiosos, et Dei amatores. Hesychius
dissenlit a Cod. noslro hoc sancli Eligii; sed Domi- inagani inlerprelatur theologum. Hos autem magos
nicae primoe post oclavas natalis olficium in Cod. qui Christum infantem adoraverunt sanctus Epipha-
Haloldi convenit tum quoad Praefationem et Benedi- nius, in ExpOsitione fidei catholicae, refertortos
ctionem, tum.quoad Orationes, cum hac Dominica, fuisse cx filiis Cellurse, quibus pater declit munera,
proeter ultimam : Propitiare, misericors Deus, etc, aurum, thus et myrrham, quoea Sodomorum et Go-
quoe non exstat in eodem God. Uatoldi. i, morrhse regibus acceperat, ac proplerea cum habita-
139. In Vigilia Theophanim. Theophania, h TOU rent in infanti Magodia Arabiae regione, eadem munera
esoO (puvipojai;,id est Dei apparitio, inquil Suidas* Christo scribit eos obtulisse. Diodorus Tharsensis, cap.
Dicitur etOeofuvtuin plurali neulraliler, et Theopba- citato, Persas fuisse, et a Chaldseis de
niorum sacri, quod celebre erat paganis, meminit slella Servatorera omnium in carne natum, juxta ve-
tus Balaam vaticinium, nuntiatura cdoctos fuisse.
302 Synesius in Calvilii encOmio. Vulgo Epipha- 144. Primitiis. ln Editis legilur primitus, male.
nia. Haecautem vigilia jejunio caret, quia ob Naialis
Chrisli kciitiain duodecim illi dies qui a natali Chri- 145. Qui cum sapienlia, etc Ita in Codice Ratoldi.
sli usque ad Epiphaniam intercidunt olim jejunid Coramunis est theologorum sentenlia-Christo statira
vacabant, illudque dierum spaiium GroociSojSsxuhtti'- ab ipso conceptionis suoemomenlo datam fuissc om-
appellant, excepto triduo nem sapientiam, ac coelerasanimi dotes, virtutesque
pov, id est, duodecim dies,
Kalend. Januarii, quo in mullis locis, et in Gallia sibi ratione unionis hyposlalicoedebiias, cumetin nun- ipso
maxime, ad calcandam geniilium consuetudinem conceplionis puncto comprehensor luerit,
litanioe fiebant, ut statuitur concil. Turonensis u, quaiii viator,ut vocant, hoc est inluilivam Dei visio-
can. 17. Ilaec vigilia non exstat in Cod. Rodradi, nem 303 habuerit. Cum ;ergo in hac Benedictione
neque in vetustissimo Cddice Coloniensi, h iit nolat precatur pomifex utfidelibus spirilaliura increraenta
Pamelius. viriulum largiaiur Deus, quemadmodura Christus sa-
pientia, aetate et gratia profecit, haec capienda sunt
140. In Epiphania Domini. Hoc festum celebra- juxta modulum el ralionem personarum inter se col-
tur mense JanuariO 6x antiquo ritu, qui patet ex lalarum, ut quemadmodum Clirislus crevit sapientia
Ammiano Marcellino, lib. xxi, cum loquitur de Ju- (] ct gratia experimentali, sic illi crescarit nova acqui-
liano imperalore, lum in Galliis agente : Et ut hmc silione virtulum.
inlerim celarentur feriarum die, quem celebranles 146. In octavisThcophanim. In Cod. Rodradi, et
mense Januario Epipltaniam dictitant, progressus in famelium, hoecsolemnitas vacat.c In Cod. Ra-
ecctesiam solemniter numine adorato discessit. Epi- apud tqldi legilur: Octavas Epiphanim, et depositio sancti
phania auiem, h xov aojzhpo; hp-Sjv'inaov xptatov Hilarii. Ubi secunda Oratio est de sancto llilario :
evaupv.o; oiv.ovop.ia,id esi, Servaloris nostri Jesu Deus, cujus miseratione delinquenles mulantur ad ve-
Christi Incarnatio, inquit Suidas. Hoc die a Graecis niam, elc. Super oblaia Oratio prima est de sancto
recilalur sequentia magnoesanciificationis, omnibus Hilario : Universitatis conditor, et humani generis re-
ad fonles convenieniibus ctim lampadibus, et lliure; formalor, etc Prsefalio de sanclo Hilario, nulla de
ibirjue multis precibus aqua benedicilur lura ad ba- oclava, hoc modo : Qui beatum Ililgrium confesso-
ptismum, tum ad varios usus Christianorum. Sacer- remtuum prmelegislitibi sacralce confessionis tum an-
dos saiiclani crucem rectam in aquam mergit, et ex listitem, etc Benediciio vero de octava, nulla de
eadem aqua templum et populum aspergit, ut fuse sancto llilario : Deus, qui prmsentem diem digiialus
habelur in Eucbologio. Hujus rilus meminit Tbeo- es eligere, ut el eum eligeres, tot miracutis demon-
dorus leclor in secunda ecloga : KK/TY?V eVriTWV OSa- sirare, etc Secunda Oratio ad Complendum esl de
TWVsv TOt?Osoyavtotfinivlnatv Iv TVIianipa yivza- sancto Hilario : Deus, fidelium remunerator anima-
Ov.t.Id est: Et invocationem super' aquam' in die ruin, elc.
Theophaniorum vespere fieri jussil. Agit ibi de Pe- 147. Sancli Felicis. Hic cst sanctus Felix Nolae
tro Cnapheo episcopo Antiocherio, quem ail hanc. r»presbyler, cujus acta eleganli versu scripsit sanctus
Benediciionemvesperi fteri jussisse. Paulinus Nolae cpiscopus. In Codicibus Rodradi,
141. Stella duce. Diodorus Tharsensis episcopus, Rliem. el Rat., atque apud PameJium, additur in
lib. v contra lalum, cap. 55, scribit slellam iilam Piucis. Locus eslRomse d in quo sancti Felicis eccle-
quse naio Domino magis visa esl, non unam e mul- sia aedificataesi.
tis in coelofuisse, sed 5uv«f«vxtva Oetoripuvstf uaxpov 148. Confessoris. Ita appellatur sanclUs Felix in
piv axnp.artioptivnv, id esl, potesiatem quamdam omnibus Codicibus nostris, non marlyr. Ita appella-
diviniorem in slellaesimilituuinem efformatam. San- lur in Marlyrologio ms. bibliotlieCaeCorbeieusis :
ctus lsidorus Pelusiota, epislolis 577 et 378, lib. i, xix Kalend. Februar., apud Nolam Campanim, san-
scribit fuisse quidem eam veram stellam, sed cur- cti Felicis presbyleriet confessons. Et a sanclo Au-
sum proetercoeterarum consueludinem tenuisse, et gustino, lib. de Cura pro morluis gerenda, Cap. 1,
aDe nostris Mss. idem intellige. sancti Basilii episcopi et cOiifessoris ac doctoris ii
1 Neque etiam in Cod. Reg. Suec Kalend. Januarii, eodemque die sanctae Columboe
c Itain Kalendar. Rom. et in Cod. Calensi. At in virginis, sanctse Genovefseni nonas Januarii, sartcli
Gemet. ac in utroque Thcod. feslum hoc notalur. ln Ueraigii episcopi et confessoris Idibus Januar., quo
iisdem Codd. seorsim habetur festum sancti Hilarii die quoque annuntialur feslum sancli Hilarii.
cum Orationibus et Proefatiorie liic assignatis. In 'i Id optime probal Joan. Fronto in notis ad Ka-
primo Theod. alia plurima fesia prsecedunt, scilicel lend. Hom. hoc loco adversus Rosweydum.
295 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMNOTJE. 296
«l scilicel in beatissimiFelicis confessoris basilica po- A £ rum Martyrum Marii et Martbaeconjugum, etc. Ex
nerelur, quemadmodtim apud ipsum Usuardum ex- quibus apparet quam recte in dictis Sacramentariis
cusum. Recte. Nam olim confessores appellabantur assigneiur MissaMarioeet Marlhoexiv Kalend. Febr.
ii qui, multis pro Cbristi fide tornieulis superatis, et quod hscc nomina sinl inlelligenda de sororibus
tandein, divina voluntate liberati, tot agonibus su- Lazari h.
perstiies tranquillam morlera obieruiit, ut clarum 151. Fabiani. In Cod. Ratoldi est unica Missa de
cst epist. 46 sancli Cypriani, et alibi passim; inler sanciis Fabiano et Sebastiano cum diversis laineii
quos hic sanctus Felix enituit. In concilio Tolelano Orationibus, proecedente ubique sancti Sebastiani
iv. sancla Leocadia, quae non ferro, aul lormeniis, Oratione, cujus est sola Pracfatio, non discrepans a
scd carceris squalore et fame obiii, confessor appel- Prsefatione Codicum Rod. et Rhem. Benedictio est
latur. utriusque sancli : Deus, qui triumphanlibus pro te
149. Hmrelicis. Ila in Editis, et in Codieibus no- marlyribus regiam cmlestisaulm potentimdextra pau-
stris mss. Hcecvox improprie sumilur a pro T6etlini- dis. Ubi TOregia januam signilicat, ut in Regula Ma-
cis. Et sanclus Fruciuosus, c 1 suoe regulse quos- gistri, cap. 83 : El exuti rebus monasterii duntaxat
dam pseudomonachos proprio viveules arbiirio ap- sine gravi injuria clausa regia excludanlur. Consule
pellavit hoerelicos: IIos lales, ubi repererilis, non observaliones nosiras ad Concordiam reg.. ° cap.
monachos, sed hypocritas et hmreticosesse credatis. 67, § 2.
150. Cetebramus. In Edilis Icgilur colimus. Porro 152. Et quos pondus, Optima lectio. In Cod. Ro-
xiv Kalend. Februar, in Cod. Rodradi sequitur : Na- dradi: Et quia nos pondus; el, in line repeiitur T6
tale Marim et Marihm; in Coil. Rheni. : Nalale san- _.B nosin hunc modum, nos protegal. In Cod. Ratoldi et
clm Marim et Marllim; in Cod. Haloldi: Nalale san- ' apud Pamelium legitur: Et quia pondus, ul in Mis-
clorum Marim et Marthm, ubi TOsanclorum sumilur sali Romano.
substanlive in plurali, et ssepe occurrit in nostris 153. Sanctm Agnetis. In Cod. Rodradi, sanctce
Mss. et in Miss. Uom. In nostris ICodicibuscitatis si- Agnes. Juxia formani Groecorum, ut vidcre est
miles exstant Oraliones de eisdem sauctis in hunc ecloga 2 Tlieodori Lectoris, sub fineui : unsriOnauv
modum : Exaudi, Domine, populum luum cuiu san- rv. Xei^uvuTSJVuyiojv Sxefuvov, v.ui h.uvpvtxiovv.ui
ctorum luorum tibi pulrocinio supplicantem, ut tem- 'Ayvijj-,id est : Depositae sunt reliquiae sanciorum
poralis vitaenos tribuaspace gaudere, etoblutaoeiernaore- Stephani et Laureniii et Agnes. lta loquimr sanclus
perire subsidiuni. Per Dominum. Super : Pre- Ambrosius libro primo de Off., cap. 41. Ita Prudeu-
ces, Domine, tuorum respice oblationesque fidelium, tius, in Perisiephano:
ulellibi gratse sint pro luorum feslivitate sancto- Agnessepulcrumest Romuleain domo.
rum, et nobis conferant luae propitiationis 304 Fortis puella;martyris inclytae.
auxilium. Per Dominuin. Post Communionem.San- lnfra lamen ponit TOAgnes in nominandi casu.
ctorum luorum, Domine, intercessione placatus prse-
sta, quoesumus,ut quselemporali celebramus aclione, Haud, iuquit Agnes, immemorest ita
Cliristussuorum.
perpelua salvalione capiamus. ln quibus Oralionibus Et
TO sanclorum sumendum est eliam substantive, ut ssepe infra c.
supra dictum est. In Martyrologiis Homano et Ado- 305 154. El diem beatm Agnetis marlyrio conse-
nis, eodera die, annotalur nalale sanctorum Mariiet cratam solemniler rccensere. Codex Uliem. habet:
Marthse, conjugum, eic Sed hsec noslrorum Sacra- Q ( Recensenlesenim diem beatm Agnetis marlyrio conse-
menlariorum Missa intelligenda csl de sanctis soro- cratum.
ribus Lazari, Maria et Martha, prirao quia in ea mar- 155. Simttl est facla conformis, elc. ln Missa Am-
tyres non appellantur. Secundo id suadet Martyrolo- brosiana legilur : Simul est ejus fucta conformis, ut
giuin ms. sancli Hieronymi, ubi eodemdie hoecvidere sempiternitatiejus sociaretur et glorim.
est : Uierosoiyma, Marthmet Marim sororum Luzari. 156. fit vinceret. ln Cod. Uodradi, et apud Pame-
Idem habeiur in Mariyrol. rns. bibliotli. Corb. : lium, quo vinceret, ctii debet affligi accentus gravis,
Hierosolyma, Mcirlhmel Marim. Csetera scalpta sunl ut sil qub et idera eril sensus. In Kdilis et iu Cod.
a quodam (ut credere par esl) nugatore, sed quo- Uaioldi quod vincerel, el bonus etiam sensus eril, si
datnmodo apparet scriplum fuisse sororum Lazari; particulae quod apponaliir accenlus. In Cod. Ratoldi
in parvulo Marlyrologio ms., quod assutum est Sa- repeiilur hscc benediclio : Beuedicalvobis Dominus
cranientario Rliem., ubi eodem die legilur : Hiero- cmlorumreclor el conditor, elc
tolyma, Martha el Maria sorores Lazari; in Kalen- Porro habetur in Cod. Hhem. x Katend. Febr.,
dario Codicis Ratoldi, in quo eodem die legitur : Ilie- nalale sanctorum Merentiani et Macarii marlyrum.
rosolymis, Marthmet Marim ; in altero parvulo Mar- Sed lege Emerentianm, quae <*
est virgo et marlyr col-
:
tyrologio ms. bibliolh. Corb. xiv Kulend. Febr. in laclanea sanctaeAguetis. In parvo Marlyrologioas-
Africa, Quinli Pauli, Geronli, Marim et Marthm; in suto Hliemensi Sacrameutario, eodem die (iihoruin
Marlyrologio Rabani, eodejn die : Ilierosolyma, na- menlio martyrum : x Kalend. sanctorum Emerenliani,
tale Marlhm et Marimsororum Laxari; ci in Mariyro- (leg. Emerentianm)et Maclmri, et passio sancimAsclm
logio Nolkeri : xiv Kalend. Febr., Hierosolymis,ua- D ln lialendario quod pr.cmitlitur Sacramcntario Ha-
livitas Marlhm el Marim sororum Lazari. Postridie loldi : x Kalend., nalale sanctmEinereniianmvirginis
Yero in eisdern Marlyrologiissancii Ilieronymi, ina- et sancti Macharii, el pussio Parmencediaconi. Iteui in
joris Corbeiensis, Habani et Nolkeri, quemadinodum Martyrologio ms. sancti Ilierouymi, eodein die : El
et in Martyrologio Usuardi, annotatur dies sancto- atio loco, passio sanctorum Eugenii, Emereiiliancaet
aHsec inlerpretaiio minime placet doclissimo Til- sus boereticosne verbum quidem in hac de qua dis-
lemonlio, rejicilurque nola 5 in sancti Felicis histo- puiatur Proefatione.
b In Gemei., ad dicm xiv Kalend. Februar. legi-
riam, quem consule. Lege quoque nostrura Theod.
Ruinart, in Actis martyrum, pag. 256. Cseterum noni lur lantum : Sanclarum Marimel Marthai. Prius au-
\ideo quid adeo torqueal in explicandis his Proefatio- tem notatur nalai. sancli Mauri abb. xvni Kalend.
nis verbis : Qui nec hmrclicis pravilaiibus, nec swculii Febr., et Deposilio Anlonii xvi Kalend. ejusdera
blandimentisa sui status recliludine poluit immulari. mensis.
Num sancii Felicis tempore nulliexstiieruni hoere- c ln Gemet. legitur : sanclm Agnm. In ulroque
tici? imo vero plurinios fuisse constal. Sed, inquies,, Theod., sanctte Agnelis.
mit»sifctfacilepersuadeal Felicem presbylerum Nola- d In priori Tliebd. legitur x Kalend. Febr., san-
num, lam egregieadversushmreticosdecertasse,idque ai clorum Emerenlianmet Macarii. In Gemet. scribitur
sancto Puulino attl ignoratum, aut saltem omissum i per abbreviationem sanctorum Emerentianm et Ma
fuisse? Ycrum de saucti Felicis certaminibus adver- carii.
29? IN S. GREGORIt LlBRUM SACRAMENTORUMNOIM. 298
Macharii, Pulvii, Marlyrum. Forsan leg. Publii. Ita- .A ter suavitatem, hsec sequunlnr: Quod nobis, Domine
que Maeharius, de quo est proesens Missa, cum eo- petimus benignusimpertias; ut amemus ejus merilum
dem die conjungatur in dicto Martyrologio cum san- passionis, et indulgenliam nobis semper fidelis patro-
cto Eugenio marlyre, is est Macarius quiaJuliano nus martyr tuus Projeclus oblineat. Per Christum
Aposlata in Oasim Arabise oppidiim relegatus, ibidem Dominum tioslrum.
cum sancto Eugcnio securi percussus est, ut scribit 162. De Nativitate. Ita Codex Rhemensis, qnod.
Metapbrasles in sancto Arlemio. Eodem die Macarii deest inCod. Rodradi; pro quo in Cod. Raloldi et
et Eugenii meminitRabanus in Mariyrologio. Eme- apud Pamelium habeiur secundo.
reniianoe et Macarii missa est ejusmodi in Cod. 165. Purificalio sanclm Marim virginis. In Codici-
Rhem.: Majeslali lum nos, Domine, martyrum suppli- bus Hodradi et Uatoldi, rnAnANTi, a apud Pame-
catio beata conciliet, etc Martyrum luorum nos, Do- lium, TIUNTI; quod perinde est, id esl occursus.
mine, semper festa Imtificent, eic. Super oblata : Ac- Causam reddit sanctus Hildephonsus, serm. de Pu-
cepla tibi sit, Domine, sacratm ptebis oblatio, etc. rilicalionc : Quia cum Dominushodierna die in tem-
Poslcomm. : Jugiler nos, Domine, sanclorum tuorum plum apurenlibus fuissel delalus, a sanctis, quos plu-
vola Imlificent,eic. a. rimos Jerosolymis fuisse non dubium est, eis obviari
157. Deus, qui ttniversummundum beali Pauli prm- credimus. Denorainaiio a Graecisest derivata.qui hoc
dicalione docuisti, ctc. Sanctus Paulus universum feslura sic indigitarunt. Ita appellatur a Codino Cu-
mundum sua praeilicalionedocuit, ul testalur sanctus ropalate, lib. de Officiis Constanlinopolis, xara TW
Clemens in epist. 1 iid Corinthios : At«'CfiXov 6 UuvXo; rh; 'tnanavrh; eoprhv, id est, in feslo Occursus; Ce-
vnop.ovr);ppuSeiovaneayev , inraxt; Siauu fopsaa;, " dreno in Justino, et in novella Emmanuelis Comneni
nutSsvOsi;,XtOuaOsi;, xnpv%ysvbptevo;sv TST>IKVKTO/.VJ, imperatoris, quam profert Theodorus Balsamo in
v.ai iv rh Svaet, TO^svvKtovTnf 7IIO-TSWJ xXeo;eXuSev, cap. 1, tit. 6, Noraocanonis Phoiii: h $' TOUfeSpov-
StxutoavvnvStSa|a? 6).ovTOV v.bapov,v.uiini reppiurh; apiov §t« Tijv TOOlarhpo; vnanuvrhv, id est, ^ecun-
Svaeoj;iXOSjv. Id est: Paulus proptcr zelum iu vin- da Februarii ob Salvatoris occursum. Hoe festum a
cnla sepiies conjectus, verberibus caesus, lapidatus, Theophylacto Simocaua, lib. vm Hist., cap. 4, dici-
patientioe prsemium reportavit, in Orienle el in Occi- tur reaaupaxoarh hptipa rh; yevsOXtuxh;,it«.vnyvpeojc;
dente verbi prseco faclus, illustrem fidei gloriam sor- TOO [isyuXov&eov 'inaov, id est, quadragesima dies
titus est, justitiara per mundum universum docens, celebritatis Natalium magni Dei Jesu.-JE Cod- Uhera.
ad Occideulis lerminos veniens. Et sanctus Gregorius hoc feslum appellalur sancti Simeoitfy,~
Nyssenus, Orat. de occursu Domini: 'H«nb •lepovauXhpt, In eo festo liunt cum cereis ardentibhs rogationes
xai v.vylojpieyptrov'iXXvptxov, puXXov Si fts^otTwvnepa- seu processiones, ex satis antiquo Imore, supersti-
TWV rh; yh; fuvuau. uarpanh, h rh; Oeiu;ppovxh;ev TW tione veteri, qua Romani hoc menss?-in -honoren»
ptvaxtxojxpoy_SjxovEvuyyeX,iovxSj v.uxunaan; xu^to-fisvTi Februi Dei, id est Plulonis, cum cereTA-ijdeniibus
rh; oiv.ovp.ivn;,h StetSearaxnxai p.syaXbOpov; fojvh. lustrabant urbem, in piam ac sanctam mutaia reli-
ld est : fulgur illud a Jerusalem, et circumjacen- gionem ; siquidem harum mentionera facit sanclus
tibus regiouibus usque ad lllyricura, imo usque ad Hildephonsus qui floruii anno 644, serm. supra ci-
lerminos terrie luxit; illa divini tonitrni in rayslica tato: Agilur hmc festivilas mense Februario,quem Ro-
Evangelii rota, quaeper orbem terroe volvebatur, cla- mani adhuc pagani a Februo, id est Plutone, sic
rissima maximeque sonora vox. Agit enim hoc loco vocaverunt, etc. Quam lustrandi consuetudinemcon-
de saucto Pauloapostolo. Et sanclus Joan. Chrysost., Q grue et religiose Chrisliana mutavit consueludo, cum
liom. 15, in Epist. lad Cor., agens desancto Paulo : eodem mense, hoc esl hodierna die, in honore sanclce
Conlemplareergo statuam auream, elc 'AXX' unb 'iepov- Dei genilricis, et perpetum virginis Marim non solum
cuX.hu- rpiyovxu, v.ai ti; Snaviav clerus, sed omnis 307 ptebs Ecclesiarum loca cum ce-
ptiypt xav 'i).X.vptv.ov
aniovru, v.uinavruyov rh; oixovp.ivn;xaOanepvnbnre- reis et diversis hymnis tuslranles circumeunt. Idem scri-
pov fepou-evov. Id est: a Jerusaiem usque ad lllyri- bit sancius Eligius, homil. 2: Nunc igitur vanm super-
cum currentem, in Hispaniam 306 abeuntera, et stitionis errorem pulchre Christiana devotio ad veram
taiiquara alaiam loium orbem pervagantem. converlit religionem, cumjam non post quinquennium,
* iti&.Quod non
ejus condierit disciplina. In Cod. nec, ut olim, circa finemmensis Februarii una lustra-
Rliem. legilur : Quod ejus non convenerit disciplinis. lur civilasRomana ob honoremFebrui qui falso lustra-
J>Post quse hsec "sequuntur in eodera Codice : Quem lionum, id esl purgationum. potens putabalur, et Deus
hodie vas faclum eleclionis, magislrum et doctorem infernorum, et ob dignilatem ejus, qum jam cessavil,
gentium vocandarum mulalo nomine collocasli per terreni Romanorum imperii, sed per singulos annos
Cliristum Dominum, his prsetermissis quaa sunt in circa initium ejusdem mensis universa Dei civitas
hoc codice sancli Eligii, el aliis codicibus noslris. sancta videlicetEcclesia Utuslraiur, fidei lumen, quod
Ubi nola quod dicitur mulatuin fuisse nomen sancto filiorum suorum fulget in cordibus, designans cereo-
Paulo die conversionis susc. rum lumine, quod eorumdem gestatur manibus, etc
159. Eodem die sancti Projeclic. In Cod. Rhem. Apud Alcuinum, Amalarium et Walfridum, nulla
legitur etiam sancti Projecti. Vulgo, Prmjecti, ul in exstat cereorum Benedictio; sed Alcuinus tantura
Cod. Rodradi, nempe in colleclione Prscfaiioniim, ,_. ait cereos dari a pontifice. At in Cod. Ratoldi exstat
Gallice, sainl Prix. Fuit episcopus Arvernae, trucida- u unica Benedictio sub boc titulo : Benedictio super
tuscum abbate Amarino a loci proceribus, anno candelas, quae habetur in Ordine et Missali Roma-
670, juxta Sigeberlum. De eo agit Usuardus in Mar- no, sed in quibusdam variat, sicqua incipit: Domi-
lyrologio -hac dic et ms. Martyrologium hiblioth. ne Jesu Christe, Creator coeli et lerrm, Rex regum et
Corb. supra citalum. Ejus Acta vide apud Suriuin Dominusdominantium," etc Purificatiouissolemnila-
eodem die. lem orlum habuisse Constanlinopoli anno 9 Justini
160. Bepetita. Ita inCod. Rodradi. InCod.Rhem. magni, quo Antiochia gravi lerrse motu corrnit,
jroeponitur prseposilio in. Hsec auiem verba, repetita relert Cedrenus. Theophanes, lib. xvi Ilisi. refert
so/emtitiaic.arguunt duplicem festum saucti Projecli, ad annum 15 imperii Jusliniani festi hujus instiiu-
qui adhuc in Gallia perseverat. lionem : Annodecimoquinto imperii Justiniani, mense
161. Coneedasquenobis, etc. Ila in Cod. Rodradi, Octobri, faclaesl morlalilas Byzanlii, et eodem anno
Yisqtie ad Prsefationis linem quse desuut in Cod. Hypapante Domini suscepit inilium, ut celebrarelur
Uhem. Sed illorum loco post illa verba, tribuasjugi- apud Byzanlium secunda die Februarii mensis. Qui
a Eadem assignalur Missa in jam laudalis Codd. <iEt in Cal. necnon in duobus Theod.
h lta quoque in priori Theod. « HaecBenedictio legitur in Gemet., sed tres aliaa
c In ms. Calensi nulla exstat sancti Projecii me- aniecedunt.
moria.
PATROt. LXXVIII. & 10
 599 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM NOT^E. 300
auctores intellvgendi sunt de (empore quo primum A ad Joannem episcopum Hierosolymitanum : Cum
orlum est-ejusdenvfestumByzantii; est enim longe igilur celebrarelurCollecta in Ecclesia villm , qnceest
antiquior hujus in Ecclesia fesli instiiutio; nam ce- juxta monasterium noslrum. sancli Sanclus Pachomtus , in
lebre erat lemporesancti Gregorii Nysseni,ut planum Uegula, ex interpretatione Hieronymi, arl.
est ex scrmone quem de occursu Domini composuit. 107 : Sex Oraliones facient vespertinas juxla exein-
K«iyap OTS V.UTUTOV upyirvnov xatpbv,w?v.vrt; einot, plum majoris Collectm.Art. 121 : Si quis tulerit renx
rh; napovan; eoprh; , etc. Id esl: Elenim quando non suam, ponetur super humeros ejus, et aget ptvni-
eirca leinpus quod est arclietypum (ul sicdixcrim) tentiam pubtice in Collecla. Hujus loci explicatiopatet
prmsentisfesli, is qui forma divina prmditus erat et ex Ordine Uomano. Nam ibi narraturseu ut in hac celc-
formam servi sumpserat,Mediator inler Deumet homi- britate clerus et populus colligilur, congregatur,
nes faclus , legis prwceptum exsequens, quadraginta ad sanctum A.driannmexspectans pontificem : Pon-
dies natus infans sempiternum illud verbum, unacum tifiex, ingressus sacrarium, induitse nigris vestibus,
genilnce convenienlemalque prmscriptamhosliam por- et scliola cantat Exsurge; lunc sequilur Oratio ad
tanle ad temptum pergebal, elc. Ou Ttvo? hp-si;rhv Collectam Exaudi, seu Erudi, ut in quibusdam nx
avau-vnatveopraXovTe;ahiiepov,elc. Id est: cujus nos nostris Sacramentariis Iegitur; postea cerei bene-
hodie mysterii memoriamcelebrantes,etc. Quare hu- dicuntur. Benedictione expleia , procedilur ad san-
jus soleninitatis celebrandoe viam non aperuit Ge- ctam Mariam, ubi MissaMarisein celebralur. Idconfirmatur ex
lasius papa, cum Lupercalia sustulit; tum etiam Missanativitatis sanclse hoc Codice, in qua
quia juxta citatos Patres Hildephonsura ct Eligium Orationem ipsius alia prsecedit, cui praefigitur hic ti-
non ex occasiOneLupercalium hocfeslum nalum est, _ tulus, Ad Processionem. Ubi Processio sumpia saltem
sed lusirationis urbis quse Romseagebatur, in hono- •**pro suo terraino, id est proeedentium, cum ad ecclc-
rem deorum internalium, maxime vero Fcbrui., id siam pervencrint, coetu, nihil ahud est quam in quod
est Plutonis, superstitione in veram muiata religio- CoIIectain bac Purificationis celebrilaie appellatur.
nem. Etsi enim Lupercalia flerent mense Februa- 165. Erudi. Ita in Edilis, et in Cod. nosiris mss.,
rio, inferisolamen seu Plulonis sacra eodem mense et apud Pamelium. In Ordine et MissaliRom. legitur
celebrabantur, el hic mensis a deis inferis, seu Plu- Exaudi. Etsane, quamvis TOexaudi non sit rejicien-
lone est denoniinatus, non vero a Lupercalibus, ut duni, T6 erudi liuic orationi optime congruit, quasi.
videre est apud Varronem, lib. v de Lingua Latina: popujus per exteriorem cullum eruditus possit gra-
A Deis infereis Februarius appellalus, quod his pa- tiam assequi inleriorem, quse exteriori illo cultu de-
rentetur. Ovidium, lib. n Fastorum : signatur.
166. Ministrum. Servum, subditum, quia Christus
Aut quia placatissunt temporapura sepulcris, singulari humilitalis exemplp se legi subjecit; et qui
Tung cumferalesprseterieredies; inlinito sanguinis sui preiio m.undumvenerat redem-
Macrobium, lib. i Salurn. cap. 15: Secundum pturus , pusillis quinque siclis rediini voluit.
(mensem ) dicavitdeo Februo, quv luslralionum po- 167. Pmnarum. In Cod Rhemensi, peccalorum,id;
tens dicitur. Luslrari enim eomense cipitatemnecesse esl, torloruin, carnificum, tyrannorum.
erat, quo statuit ul jusladiis Manibus solverentur; et 168. Agathen, lta in aliis Codd. nostris mss. juxla,
sanctum Isidorum, lib. v Orig., c. 32 : Februarius forrnam Grsecam, ItyuOh.
nuncupatur-a Februo, id ett Plutone, cui eo mense 169. Semper exstilil. In Editisdeest TOsemper.
sacrificabalur; nam januarium diis superis, Februa- G 176. Hmc Hostia. Non simplex panis et vinum ,
rium diis Manibus conseerarunt. Ex quibus omnibus sed Christus, qui sub speciebjis panis et vini est im-
locis lutrationem urbis, et inferias mense celebratas molandus, tlsec enim vocabula npn sunt nude consi-
Februario, eurademque niensem. a Februo, id est deranda, sed prout ad CUristumreferunlur.
Plutone, appellatum fuisse facile cognoscitur. His 171. Per florem virginalis uleri. Id est Chrislum ,
quadrant qu;u scribit Cedrenus ad annum imindi Dorem verum, qui fusus est ex utero Virginis.Juxta
5281 : 'AvOo-to? sv TW nepi fiijvwv,SsSjsouovTOVx«- illud Isaise, cap. xi : Egredielur virga de rddice Jesse,
raxObvtovxh 6ouo"xwvcpwvvi,),eyst. 'O Si Aa§sw», el flos de radice ejus ascendel.
«TTOTOUnivOo; Xiyet xXnOhvatxbv fsSpovuptov fi- 309 172. Conservalajustitia, etc. Juslum cnim
Gpov; yap napk 'PoJU-uiot;xb nivOo; npoaayopevsxai' erat ut Adami carne victa a djabolo caro Chrisli dia^
v.v.ravrbvSi xov;xaxoty^op.ivov; ixip-ojv,v.uifs@povaput bolum vinceret, ul elatus de carne prostrala a carne
TO*«Ga|0ai.ld est, Anysius, 308- lil*. de Mensibus, sternerelur.
Elrusca lingua Februum appellari ait eum qui est 173. Qum est salulifera, et ineffabiledivinmgraliai
apud inferos. Labeo Februarium a dolore diclum sacramentum, lla in Cod. Ratoldi, et apud Guitinun-'
autumat, quia Februs Uomanis dolor dicatur ; eo dum infra cilandum. In Sacrameniis Ambrosianis.et
mense defunelos honorabant. Februare porro est Cod. Hodradi: Qumsalulifero el ineffabilidivincegrcf
purgare. Nibilominus lamen sauctus Augusiinus, tim sacramentooffertur. ln Cod. Hhem.: Qumest mira.
lib. xvin conira Fausium, cap. 5, scribit Februaiium rursus et ineffabilisdivina gratia sicramenti. Sed le-
nominari a sacris Februis Lupercorum; a qua sen- gendum pulo el ineffabiledivinmgralim sacramentum,
lentia non multum abest Festus, qui scribit Februa- r. 174. Et unum Christi coxpus sancli Spirilus infu-
rium a Junone Februala, quam alii Februalem, Uo- sione perficitur. Uecte. Siquidem Spiritui sancto ver
mani Februlim vocant dici; et ejus ferias esse Lu- teres atiribuunt productionem corpdris ct sanguinis,
percalia , quo die mulieres februabanlur a Lupercis Christi in Eucharistia, per quamdam approprialionen^
amiculo Junonis^ id est pelie caprina. Sed superior vidolicet. Sanctus Cyrillus Uieros., Cathec. 5 mysta-
opinio potior videlur. a gogica : napaxK^oOfxsv TOVftkv.vOponov ®elv, TOi/.ytoy
164. Ad Collectam. Per Collectam hoc loco qui- nvsvu-as'5K7roo-TEtXKt S7riT« npov.eip.evu,"tvv.nothsn TOV
dam arbilranlur signilicari colleciioneraeIeemosyna> p.iv aprov aojptuILptarov, rbv Si oivovuip-u.Xptarov.
rum, et hanc Missain inscribi Ad Colleclam,quia HavTWfyai5 oO av ifu^uiro TOuytov nvevpmc,TOUTG
diebus solemnioribtis fiebant eleemosynre. Quodetsi hyiuarat xui ti.era6iSXnTKt. Id est: HogjiuiusDeumbe-
admiserira, non opinor-iamen hoc loco per Coilectam nignum ut super ipsa prpppsila saoPJ-m! 1 Spiriunn
significari eleemosynam, sed convenium et synaxim emitlat, ut paiiein quidem iacjal «,qrjjus.Chrisii, vi-
ad divinum officiuraperagendum, ei coinmunes pre- num vero sanguinem Cliristi. Omnino enim quod at-
ces fundendas, atqueetiam ipsum divinuin officium. tigerit Spiriius sanctus, boc saiictjlicatur ei trans-
Sanclus Hieronymus, in Epitaphio Paulae: Quo signo niutatur. Theophylaclus, iu v cap. Joan.: MsT«7rotstT«t
vocabanlur ad Golleclam. Sanctus Epiphanius epist. anopphroi; X&yoi;b apto; OUTOJ Sifcrh; p.vaxtv,n;evXo-
« Varias Collecta; significaiiones repete ex scuoliis
Angeli Uoccoead hunc locum, in Edit. Vajic. et
Gussanvil.
301 IN S. GREGORIII.IBRUMSACRAMENTORUM NOTJE. 302
yiu;, v.aientfoithaea; xov ayiovnvevparo;, ei; aapv.aA supposuihmc continentem: JEterne Deus, et tibi hg,nc
Touxv.piov.. Idest: Transforinaiur arcanis ver-bispa- immolationisHostiam offerre, qum est salutifera, et
nisisieper raysticam bencdictionem et infnsioiiem ineffabiledivinmgratim sacramenlum; qum offerlur a-
sancliSpirJiu6.in parnem Domini. Idem scribit san- plurimis, et unum Chrisli corpus suncti Spiritus infu
ctus Joannes Damascenus, lib. iv de Fide ortho» sione perficilur, Singuli accipiuntGhristum Dominum,
doxa, cap. 14, ubi docet panem et vinum Iransfor- et in singulis porlionibnslotus esl, nec per singulas
mari in corpus et sanguinem Christi, per illapsum minuitur, sed inlegrum se prmbetin singulis, eic. Et
Spiritus saucti, quemadmodum verbtim Dei incar- Algerus lib. i d.eeodem Sacramento, cap. 15, haec
natum esfcin utero Virginis per ejusdem Spiritus ejusdem Praefationisquam sancto Ambrosioattribuil,
sancli infusionem: Quomodofiet istud , dicil sancla verba cilat : Item Ambrosius, Dominica quinla post
Virgo, quoniamvirumnon cognosco? Respondet Car Epiphanictm: SinguliaccipiuntChrislumDominum, et
briel archangelus: Spiritut sanctus superuenieV in te, in singulis porlionibustotus est; nec per singulas mi-
el virtusAitistimiobumbrabitlibi.nai vOvipojru;, TTWJ nuitur, sed inlegrumse prmbelin singulis. Quse verba
ojpxo;yiveratOSJUJU Xptaxov,z«i otvorxai TOuSwpatpa eiiain habentur.in iiturgia Arabrosiana.
Xpiarov; Xiyojaot xuyco'rivsOfia«ytovenifotra , xai 176. Per singulos. Ila in CodicibusHodradi el Ra-
rwJra notsi vnip X.byov v.aievvotuv.Id est: 6t mmc loldi, apud Guitmundum, et in liturgia Ambrosiana.
interrogasquomodopanis fit corpus Ghrisli, et- aqua In cap. citato Algerilegilur Per singulas, Non male.
et vinum sanguis Christi? Ego quoquedico libi : Spi- quia ad TOportionibus, potest referri.
ritus sanclussupervenit, el hmc operalur supra quam 177. Unum Cliristi corpus efficimur.Juxta doctri-
dici et<ihtelligi potest. Ita etiam docet sanctus Ger- _. nam sancti Augustini, traclatu 27 in Joannem : Hoc
manus patriarcba Constanlinopolilanus, in. mystica "• ergo nos docuil el admonuil mysticisverbis, ul simus
Theoria : Unde etSanctusspiritus beneptaciioPatris, in ejus coipore sub ipsocapite in membrisejusedentes
et voluntateFilii invisibitilerprmsensprmmonstrafdi- carnem ejus, non relinquenles'unilatem ejus. Porro in
vinam.confectionem,el manu sacerdolisobsignal: Kai Codice Hhemensi sequiiur. iv Idus Feb., nalate san-
ftST«6«)),st,xai rsXetoiTa npoxsipsvaayiaSSspast;aojp.a ctorum Zolici., Hiacynlhi, Herennii, ubi legendum
xai ulu.arov Kvpiovhp-Sjt'inaov Xptarov. Id est: Et lienmi, ut apud-Usuardum, et in Martyr. ms. Bibl.
convertit,et conficitpropositasanda dona incorpus et Corb. hac die. In Martyrol. sancli Hieronymi ms. :
sanguinemDomininostri Jetu Christi. Id eliara appa- Romm, Sotheris, Zotici, Jacinthi, Hirenei, Dionysii.
ret ex veteri inscriptione allaris lignei argento obdu- Pro quo ullimo, apud Usiiaidum, et in Martyrol.
cti, quondam oedificatimunificenliaRogerii episcopi ms, cilato, habetur Amanliu Missa esfc hujusrnodi.
EUoronensis: Oraiio : Domine Deus noster, multiplica super nos
Res superimpositascommutatSpirilusalmus, gratiam tuam, elc Super oblala-: Suscipe, Domine,
Fit de pane caro, sanguissubstantiavini, populi lui pro martyrum feslivilate sanciorum, etc
ut habetur lib. v Hist. Rearnensis, cap. 18, auctore Sed videlur deesse rb Hostias-, vel TOsacrificium,
clarissimo ac doctissimoviro Pelro de Marca. aut quid simile: Posicommum : Sacramenli lui, Do-
Quare olim quibusdam sanctissirais viris haec sa- nitne, qumsumus,sumpla benedictioi a
etc.
crosancla mysteria conficienlibus, sancti Spiritus 178. Nalale sancti Valenlini marfyris. Ita in Edi-
praesentiasub quodam visibili signo apparere sole- tis, apud Pamelium et ih Codicibus noslris mss.,
bat, ut quondam sancto Joanni abbati, cognomenlo excepto Uhem., in quo liabelur : Natale sanctorum
Chozebitoe, qui poslea fuit CsesarerePalaestiusecpi- C Valenlini, VUalis, Filiculm et Zenonis. Qui sancti
scopus, ut refert Joannes Mbsclius, in Limonario, omnesoccurrunt eodem die iu MartyrologioUsuardi.
cap. 25, 27. Idem scribit de quodam presbytero cu- Romm Natalis beati Valentini prmsbyteri, etc Item
jnsdam in Cilieia psgi, nomine Mardardus, qui non Romm, sanclorum Vitalis, Feliculmet Zeuonis. Idem
prius Missamincipiebat quam videret Spiritum san- habetur in Martyrol. Nolkeri et in Marlyrol. ms.
elum aliari obumbraniein ; et cap. 150 scribit de Corb. Biblioth., in quo niale legilur Feniculm. Ho-
quodam Rumelli prope Homam episcopo, qui ad rum Missa est hujusmodi. Oratio. Tuorum nos, Do-
Orationemoblationis 310'solebat videre descensum mine, qumsumus,precibustuere Sanctorum, etc Su-
Spiritus sancti, et celebrans coram papa Agapeto, per oblaia. Ad Martyrumtuorum, Valenlini, Vitalis,
amolo quodam diacono, qni ei erat impedimenlo, Feticulm et Zenonis, Domine, fesla venientes, elc.
ipse cum papa vidit advenlum Spiritus sancti, Postcomm. Protege, Domine,plebemtuam, etc 311
175. ln singulis portionibus tolus esl. Iluic do- In eodem Cod. Khem. sequitur: xiv Kalend. Miirt.,
clrinae quadrat illud sancti Basilii, epist. ad Gaesa- nat. sanctm Julianm. Haacesl Juliana virgo et mur-
riam patriciam : TKUTOV TOIVUViari rn Svvy.u.st,eixe lyr, quse Nicomedise passa est, de qua Martyrolo-
ptiav pttpiSuSs;sT«irt;, e'ixenoXla; p.epiSu;bu-ov.Id giuin sancti Hieronymieodeindie: Nicomedim,passio
osl: Idem igitur est poiestaie, sive quis unam par- sanctmJulianm virginisel martyris. Apud Usuardura,
ticulam accipiat, sive mullas simul. Unde praeclare et in Martyrol. ms. tolies citalo : Cumis, sanctmJu-
dicit sanclus (^sesarius,dial. 5, interr. 169 : To ini lianmvirginis, qumpost varia lormenla, etc Sed lo-
xh; Osiu;xpuni^n; iepovpyovptevov, y.uiTWOtaaojnuvxi cuni nominant translationis, non passionis, ut ex
uxphxoj;Stv.tpovp.evov v.uiuXhxxoj; Id cst: -, MartyrologiisNolkeri ei Uabani noluin est bis : qum
p\ereyjp.evov.
Quod in sacra iuensa consecraiur, et universo cuetui passa est quidemin Nicomedia,.sed posl paucum tem-
sacro indivise dividitur, el sine defectu parlicipalur. pus, Deo disponente, in Campaniam translata. Missa
Hujus autem Prsefatioiiismeminit Guitmunduslib. i autem est ejusmodi. Oralio : Omnipotenssempiterne
de corporis et sanguinis Cbrisli in Eucharistia Veri- Deus, qui eliyisinfirma mundi, ul fortia qucequecoit-
taie : Ne aulem me quis existimelhanc sentenliamex fundas, etc. Super oblata : ln sanclmmariyris:lum
meo sensu commentatum, Prmfationem islam, qum Julianm passionepreliosa, etc Poslcomm. Libanles.
per lotum pene orbem Lalinum inler Epiphaniam el Domine, etc.
Septuagesimamin quadam die Dominka habelur, hic 179. b CathedrasanctiBelri. Sine adjtmcto, ulapud
a Abest martyris in Calensi. Ante lioc festum ih Missa, Romensis dicta, cujus prima Oralio eadera
Gemet. mulla alia assignantur, scilicet sancti Ve- est ac fesli Cathedrsesancti Peiri: Deus, qui b. Petr.
dasti conf., vm Idus Febr. ; sancloe Scbolasticoe apost., collatk clavibus,etc, elsi in tota Missa nulla
virg., iv Id. Febr., et sanctaeSotheris virg. eodein amplius sancti Petri raenlio fiat. In veteri Lectiona-
die; Denique sanctse Eormenillildse virg., Idibus rio Luxov. prajscribuntur legeuda hoc in feslo, et in
ejusdem mensis. Missali Gothico assignatur Missa in Cathedra sancti
b Omitiitur in Cod. Cal: In Sacraraentario Gallic Petri apostoii. Festum htijus Cathedroe in Januario
quod edidit D. J. Mabill. ex Cod. ante mille ann. apud Gallos olim celebratum fuisse optime probat
exaralo Museilial., tom. I, parte n, exslal quscdam Mabil.lib. n de Lilurgia Gallic, pag. 120.
303 1N S. GUEGORlt LIBRUMSACUAMENTORUM NOT^. 504
Pamelium, in Cod. Rodradi, in n parte, el in Cod. 1^ tificium circ.a manumissores tantum de libertis suts
Rhem. et in parvulo Martyrol. ms., qui est ad cal- prmcipimuscuslodiri. Ita apud Marculphumformula
cem ejusdeni libri. In Ediiis additur, att Roma. In 25 : El alicubi ipsamalienare ponlxficiumnon habens;
Cnd. Raloldi habetur in Antiochia, Calliedra sancli et formula 27 : Ea scilicet ratione, ut nihit exinde
1'etri. Apud sauclum Auguslinuin inter sermones de penittis de qualibet re alienandi aut minuendipontifi-
Sancils exstat sermo 15, de Catlicdra sancti Pelri, cium non habeamus; et apud Arnobium, in Psalin.
in qno in paganorum supersiitionem iia invebilur : LVHI: Accipiuntponlificiumjudicandi el corripiendi.
Ctdit solemnitatemItanc Ecclesiis merilo religiota ob- 181. In Patriarchis fundasti. Iia in omnibusCodi-
scrvatio inlroduxerit, miror cur apud qnosdam infide- cibus nostris mss. el in Edilis atque apnd Pame-
les (lege, fideles) hodie tam perniciosus error incre- lium, ac proinde hsecleclio mundasti, quam quidam
veril, ut stiper tumulos defunclorumcibosel vina con- astruere volunt, est explodenda. Recte enim dici
ferant, quasi egressm de corporibus animmcarnates potest Ecclesiam fundatam esse in patriarchis, quia
cibos rcquirant. Et in concil. Titron. n, cm. 22, fit primis illis Christus revelalus est, et fides eorum est
mentio ejusdem fesiivitaiis et similium superstitio- nostreeprseambula. Deinde TOmundasli nullum re-
nnm : Sunl eliam qui in festivitate Cathedrmdomni cliiii) sensum eflicere potest, cum dici non possit
Pelri aposloli cibos mortuis offerunt. Redeunles ad Ecclesiam, quse noudum erat, in palriarchis fuisse
domos proprias ad genlilium reverluntur errores, et mundatam.
post corpus Dominisacratas dmmoniaccipiunl escas. olim 182. Ut qumslaluissel in lerris. Explicat id quod
Contestamurillam sollicitudinemtam paslores quam Chrisius Petro allegorice dixerat: Et dabo libi
presbyterosgerere, ul quemcunqiie in hac (atuilale ,B clavet regni coslorum, elc.
183. Sattcfi Matihim. Hsec festivitas non exslat in
persislereviderinl, vel ad nescio qixat pelras, aul ar- aliis
bores, aul ad fontes, designala loca genlilium perpe- Codicibusnosiris mss. ".
trare, qumad Ecclesimraiionemnnn pertinent, eos ab 184. Numerus sacralus. Duodenarius videlicet
Ecclesia sancta auctoritale repetlant. ln his locis de apostolis collegii olim significatus per duodecim pa-
die fesli et mense tacetur; ex verbis tamen ciuitis triarchas, per duodecim fontes aquarum et duodecim
satis conjicere datur agi de Caihedra sancti Petri, portas ccelesiisJerusalem. Porro in Cod. Rhem. se-
quse mense Februario celebratur. Primo enim men- quilur v+Non. Marlit, natale sanclarum Perpetum et
lio fit corum qui paganorum ritu morluis parenta- Felicilalis ; de quibus eodem die agil Martyrol. ms.
bant, eorumque sepulcris dapes inlerebant, quod biblioth. Corbeiensis : In Mauritania civitate Tubur-
olim fiebat in Feralibus, quae in prisco Kalendario lanorum, passio sanclarum martyrum Perpelum et
Romano incipiunt die 20 Februarii, et durant fore Felicilalis, el cum eit Revocati, Saturnini et Secun-
doli. Iu MarlyrologioUsuardi: In Mauritania civitate
usque ad finem ejusdem mensis, in quibus Manes Tuburbilanorum
placabantur, eorum tumulis, cibo quo vescerentur tum el , nalalis sanctarum marlyrum Perpe-
apposito, ut constat ex Ovidio, lib. u Fast., qui esl Felicitalis, el cum eis Revocati, Saturniui el
de mense Februario. Secundoti, quorum ullimus in carcere quievit, reliqui
omnesad besliassunl tradili sub Severo principe; et
et
Kuncanimaelenues, corporafunctasepulcris in Martyrologio ms. sancti Hieronymi : In Maurita-
Errant, nunc positopasciturumbra cibo. nia civitaleTurbitanorum, passio tanctaritin Perpetuce
Nontamenhocultra quamquol de mensesupersunt el Felicitalis ; et ibidem supra eodem die fit memio
Luciferi,quot habentcarminanostra pedes. n Salurnini, lievocati, Secundili (leg. Secundoli) post
Hanc quia jusla ferunt dixere Feralialucem. alios sanclos qui assignanlur Auiiochioe.Sed puto
De hac superstitione scribil Varro, lib. v de iingua omissumesse TOttt Africa, saltem arrte TOSaturnini.
Latina : Feralia ab inferiis el ferendo, quod fcruiit, Plura vide apud Baroniumhoc die. Missaest ejusmo-
tum epulas ad sepulcrum, quibus jus ibi parenlare. di. Oralio: Da nobis, DomineDeus nosler, sanctarum
Secundo in citato coucilio arguuniur ii qui ad nescio martyrum palmas incessabilivcneralionevenerari, etc.
quas petras agunt ea quse ad Ecclesiara non perti- Super oblala : Inlende, Domine, munera, qumsumus,
nenl: qoocsane pelrse uihii aliud sunt quam lermini altaribus tuis, eic Poslcommunio : Prmsta nobis,
agrorum quas olim sub Dei Termini nomine cole- Domine, qumsumiisintercedentibussanclis, ut qum
bant, et feslum appellabant lerminalia Pagani, quod, ore conligimus, elcb.
ul Cathedra sancli Petri Antiochisc, incidit in 22 185. Proeslentnobis, Domine, elc 313 ln Rodr.
Februarii, ut clarum est ex antiquo Kalendario Ro- et Rat. ediclis Codicibus: Deus, qui beatum Grego-
mano, hoc modo : TER.N'. de quo etiam canil Ovi- rium , eic Porro in Cod. Ratoldi sequitur festum
dius libro supra citato, eodera niense. sancti Culberti episcopi c : is fuit episcopus Lindisfar-
312 ^ox ubi transierit solitocelebretur honore, nensis, cujus vitara scripsit Beda , prosa metroque:
Separatindicioqui deus arvasuo : de quo etiam agit lib. IVllist. Anglorum. Vita sancti
Termine sive lapis,sive es delossusin agro Culberti, quoe a Beda versu scripta est, exstat apud
Slipes,ab auliquistu quoquenomenliabes. llenricuuiCanisium, lomo Vantiquse lectionis. d Missa
: Oralio : Sunctusel gloriosusCulbeilus
De eo eliam agit Varro, lihro citato. Quarc cum in est hujusmodi oblaia : Hoc sacro Chritli opere, et vm-
hoc concilio, et iu Codicibus inss. supra ciiatis no- marlyr. Super
minetur caibedra sancti Pelri sine adjunclo, puto D ttiiititsanctoium martyrum, etc Praefatio: In hac die
ad Chrislum sanclissimisacerdotis Culber-
olim hoc 22 die Februarii solemniiatem uiriusque migralionis Benedictio: DomineDeus omniumgratiarum,
Ciithedrse celebratam fuisse, et decursu temporis ti, etc. omnemhunc
Cathedroesoli Antiochenoedevolulum fuisse. Prsele- respice poputum luum , qui in honoreluo
rea notandum in nostris Codicibusmss. nullum esse divinis famulatur offtciis; el quidquid sancto marlyri
festum Calhedroesancti Pelri Romae, ut neque in luo Cutberto hodierna die profuil ad beatiludinem,
Editis, neque apud Pamelium. prosil huic Ecclesim ad exemplum. Amen. etc Ad
180. Pontificium. Ponlilicium hoc loco est Pote- Complendum. Satialis, Domine, munerum luorum
etc In hac Missacur sanctus Cutberius mar-
slas, aucloritas. Legis Burgundionum tit. 19, § 6 : donis,
Quod si inlra tres menses soluto debito pignora sua lyr appelletur rationem non vjdeo, cum nihil tale de
non perceperit, post modumea reguirendi pontificium eo scripserit Beda, nec Usuardus boc die. Iluic Co-
non habebit.Et tit. 40, § 1, hujus vero actionis pon- dici Uatoldi ubi favel Martyrologium ms. bibliothecie
Corbeiensis, eodem die sic liabetur: In Britan-
« Neque in Mss. Reg. Suec et Calensi. Continetur c Consentit Cod. Gemet.
in Gemet. ac Theoderic d Missaomninoest diversa in Cod. Gemet., nec in
b Eadem Missa assignalur in Gemet. ac Theod. Oraliouibusaul in Proefationevocoiur unquam mar-
lioc ipso die, sciliccl NonisMarlii. tvr.
 505 IN S. GREGORH LIBRUMSACRAMENTORUMNOTJE. SC6
niis natate sancli Cutberti martyris : In " eodem Co- Aj jejnnio dunlaxat, quia ii qui in Sexagesima et Quin-
dice Ratoldi sequitur, xn Kalend. April., nalale san- quagesima jejunabant jejunium Sabbali iii-Quadra-
cii Benedicti abbalis. Cujus Missa est hujusmodi: gesima minime servabaui, et in supplemenlum die-
Omnipotenssempiterne Deus , qui gloriosi Benedicli rum sabbatinorum et domiuicorum in Sexagesima et
cxempla (leg. exemplar) et huntilitalis triumpliale Quinquagesimajejunabant. Unde concilium subjuu-
nobis oslendisti, etc. Praefatio: Honorandi Patris git: Sed neque per Sabbata abtque infirmitale quis-
Benedicligloriosum celebrantes diem, etc Benedictio, quam solvat Quadragesimm jejunium, nisi lantuin die
ut in Missa.sancli Cutberli. Ad complendum : Perce- Dominicoprandeat. Quod quidem Sabbati jejunium
plis, Domine noster, salularibus Sacramentis, etc in Quadragesima, in concilio Agatbensi oliin proecep-
Super populum : Plebem nominislui subditam , elc tum fueral can. 12 : Placuit etiam ul omnes Ecclesim
186. Annunlialio Angeli ad sanctam Mariam. Ila filii, exceplis Dominicis, in Quadragesima, etiam die
in Excusis ex Vaticano; sed in aliis Codicibus no- Sabbalo, sacerdotali ordinalione, el districlionis com-
slris mss. legitur : h Attnuniiaiiosanctm Marim. Hoc minatione jejunent. Sed cum boc decrelum nullo loco
festuni in concilio Trullensi, can. 52, appellatur h poneretur, in conc Aurelianensi iv renovaium esi,
ayia TOO svuyyeXtafjtovhpepu. Id esi, sancla Annun- proptcr Golhos mavime, qui cum fidein ab Orienta-
tiationis dies. In novella Manuelis Comneni impera- libus accepissent, Sabbati jejunitim ex eorum more
toris, apud Theodorum Galsamonem, in caput pri- miiiiiiie servabant, et in hanc cousuetudinem cobabi-
mum liluli septimi NomocanonisPhotii: T^; Oeophropo; talores Gallos trahebant.
tyuyyeXtapb;,id est, Dei malris Annuntialin. In Chro- 198. Ad ejus plenitudinem. Plenitudo sacri mu-
nico Alexandrino, olympiade 551, h hp-iparov evay- ,™neris est graiia quam Eucharistia plene et abundan-
yeXtatiovrh; Seanoivn;hp-ojvrh; Oeorixbv,id est, dies ter confert.
Annuniialionis Dominoenoslrse Dei genitricis. A Co- 199. Qualenus triceni. Juxta Evangelii verba ,
diuo Curopalale, in Jibro de Officiis absolute dicitur Matth. xin , quac ita exponit sanctus Hieronymus,
tvayyeXtaptb;,id est, Annunliatio. Iib. i contra Jovinianum circa principium: Trigentare-
187. In bealm Virginis ulero. Ita in CodiceRodradi feruntur ad nuplias. Nam et ipsa digitorumconjunctio,
presbyteri, et apud Pamelium. Rccte. Nam Matthoei quasi molli complexans osculo et fmderans, maritum
i, 20, legilur quod in ea nalum est. In Missali Romano pingit et conjugem. Sexaginta vero ad viduas, eo quod
legitur de beatm, elc Hsecautem Oratio videtur esse in angustiuet tribulalionesunt posilm; unde et superiori
ad Processionem seu Collectam, etc; clenim alia digilo deprimunlur; quantoque major est difficultas
nolatur ad Missam. expertmquondam voluptatis illecebris abslinere, lanlo
188. In beatmVirginh alvo. Ila in Codice Rodradi. majuseslprmmium.Porro centesimusnumerus(diligien-
Recle. In Codice Ratoldi, in Editis, et apud Pame- ler, qumso, leclor, allende) de tinistra transferlur ad
lium deest prseposiiio in. dexleram, el eisdemquidem digilit, sed non cadem
189. Incarnari. Ita in.Cod.iceRodradi. Optime. In manu, quibusin tmvanuplmsignificanlur el vidum, cir-
Codice Ratoldi, in Editis, et apud Pamelium, legiiur culum faciens, exprimil virginilalis coronam. Et spe-
<=coadunare. Quam lectionem si quis probare velit, cialius a Beda libro de numerandi ratione exprimun-
necesse est praepositionemin, quaeexcidit ex praeno- tur. Tricesimus numerus de digitorum conjunc--
roinatis Codicibus, restitui, legendo d Jti Beatm Vir- tione ila explicatur : Cum dicis triginla, ungues indicis
ginis alvo coadunare, ut sensus sil: Deus, qui in bea- el polticis blando conjungesamplexu. Sexagesimus iri
loe Virginis alvo Yerbum tuum humanse noslrse na- Q C hunc modum : Polticem, ul supra curvalum indice
turocvidelicet coadunare voluisti; alioqui sensus hic circumflexodiligenler a fronte prmcinges. Cenlesimus
sequeretur Deum voluisse coadunare Verbum suuin ita : centum veroin dextera, quomodoin tmvadecem,
BeatoeVirginis alvo, quicst absurdissimus. facies. At decem ila fiunt auctore eodera Beda supra :
190. Prmsentem solenmilatem. In Codice Rodradi cumdicis decem, unguem indicis in medio figes ariu
legitur e Prmentem celebritalem.In Editis et in Co- pollicis. Dicit autem sanclus Hieronymus centesimum
dice Ratoldi legilur : Fac not ita peragere. Male. de sinistra transferri ad dexteram, quia prima com-
191. Pace concesta. Non tam externa 314 quam putaiio fit 315 '" 'a:v:c manus digitis, usque ad
interna. centesimum ; quibus decursis lit transitus ad dexte-
192. Divinmgratim. Quam angelus, Lucoei, appel- ram, iu qua computatio incipit a centesimo. Unde
lat virtutem Allissimi. Juvenalis, satyra decima de bomine longcvo dixit :
195. In Septuagesima. De Sepluagesima consule Felix nimirum,quiper tot saeculamortem
notas et observationes nostras ad Concordiam regu- Dislulit,atque suosdextra jam compulatannos.
larum sancti Benedicti abbatis Anianoe, cap. 56, Et cum ventum esl ad decem millia, in lseva denuo
§7- cum supina in medio pectoris apponi-
194. Ut terrenis sustentalionibus expedili. Quia computantur,
tunc olim ecclesiasticorumhominum jejunia incipie- lur, ait Beda. Unde jocus Nicarcbi poeiae, lib. u An-
banl. thologioein quamdam anum vivacem admodum :
* 195. Et
per eum cibum, etc. Quia juxta temporum
divcrsilatem a Deo cibus lerrenus et spiritalis datur, r Vf,pu;uptOpteia&ut Sevrepovapi\ap.ivn.
terrenus exlra jejunium , spiritalis in jejunio; id est, Id esl, quae lseva denuo manu seneclulem incipit
cum jejunant homines, spiritali cibo magis abun- computare f.
dant. 200. Adsit nobis. In Codice Rhemcnsi Legilur stl
196. Perventione.Ad vitam aeternam. nobis.
197. /n Sexagesima. Conciliura Aurelianlmse iv, 201. Et sacrificium cclebrandum.lla in Codicibus
can. 2, prohibet presbyteris indicere Sexagesimam Rodradi et Ratoldi, et apud Pamelium. In Ediiis
et Quinquagesimam: Hoc etiam decernimusobservan- et in Missali Romauo legitur, et ad sacrificium cele-
dum, ut Quadragesimaab omnibusEcclesiis mqualiter btandum. s lu Codice Rhemensi esl alia Oratio : Sa-
tenealur; neque Quinquagesimamaut Sexagesimam crificium, Domine, observantim paschalis offerimus,
anie Pascha quilibel tacerdot prmtumat indicere. Sed etc Ubi observanlia paschalis est jejunium quadra-
concilium non inlerdicit oflicio ejusmodi dierum, sed gesimalc, quia illud est quaedamad pasiihalis festi ce-
* Ex Gemet. et Theod. hoc festum celebratur cum e Ita in priori Theod. Aliu Gemet. legitur : facnos
vigilia solemni. ita hunc diem peragere.
k Sic habet Codex Calensis, consentiuntque Ge- ! Quae collegit hic eruditissimus Menardus ogregia
met. ac Theod. confirmanl a uobis dicta in uota d ad hom. 5, lib. u
c Ila quoque legitur in G-rmef.
* Particula in deest in Cod, Gemet, inEzech., num. 12.
s Ita quoque in Cod. Reg. Stiecise.
507 IN S. GREGORII LIBRUM SAGRAMENTORUM NOT^. 308
lebritatem dispositio. Htncmarus Rhemensis Archie- }\,po?nitentibusimponebanlur; sed hac de re infra.
piscopus, in epist. ms. monasterii saucti Remigii 205. Sacramenli. Id esl„ observationis, eelebritatis,
Rhemis siti, jejunium quadragesimale paschale ap- quadragesimalis videlicet.
pcllat: El qui jejunia, inquit, paschalia inchoastis, 207. Subsidium. In Codicibus Rodradi el Ratoldi
tinte oculoshabele quid in paschw,irf est in transilu suo legilur prmsidium. In Codice Rhemensi neulrum
ex hoc mundo ad patrem Dominus Jesus, tradendo cor- eorum exstat, sed utrumvis reponendum est.
pus el sanguinem suum discipulis suis de reprobo dis- 208. De peccati pmna. Id est, de pceriiteiitla.
cipulo dixil. Sed hac de re infra. 209. Sacramenli. Id est, graliae sacramenlalis, me-
202. Et Majestatem luam cernua devolioneexorare. lonymia, causa pro effeclu.
Hoecverba desideraniur in Codice Rhemensi. 210. Observanlim paschalis. Hoc loco observantia
203. Cernua. Cernuus dicitur proprie inclinatus, Paschalis est jej'unium Quadragesimse, et ab Hinc-
quasi quod terram cernat, inquit Nonius Marcellus, maro in epistola ms. supra eitata jejunium Quadra-
cap. 1. gesimae, appellalur jej'uuium paschale, et ila appel-
20i. Capwf jejunii. Hanc celebritalem seu,missam latur a Timoiheo episcopo Alexandrino in interroga-
adjeciam csse posl obilum sancli Gregorii"certum lionibus, ul recle ibi explicat Theodorus Balsamo,
est, cum illius tempnre qualuor illos ante Qnadra- lnterr. 7: yvvhsav yevvhan,TOIIKO-^K bfsiXetv»oTeustv;
gesimam dies nulla jejunii lex involveret, ui clarura id esi, mulier, si pepererit, debetne jejunare Pa-
est ex ipso sancto Gregorio, homil. 16 in Evangelia, scha? et inlerrog. 9 : si quis mgrolus,et ex vi morbi
cum scribit : A prwsenti enim die usque ad paschalis valde labefuctus, v.ai eXOri TOa-ytovnuax«, Ctc, id eSt,
solemnitalis gaudia sex hebdomadm veniunt, quarum ,R et veniat sanclum Pascha, debetnejejunare?
videticetdies quadraginta duo sunt: ex quibus dum sex " 211. Inuttlia sentiunt. Siibaudi, esse agenda.
dies Dominici abstinentim.sublrahunlur, non plus in 212. 'Censendum.Bubaudi, rationabiliier.
dbstinenlia quam triginla el sex dies remanenl. Dum 213. Cibusejus est lotius bonm volunlalis, etc His
vero per trecenlos ei sexaginta quinquedies unnus du- verbis quadrat lllutf Joan. iv : Cibus meus est, ut fa-
cilur nos autem per triginla et sex dies affligimur, ciani voluntatem ejus gui misil me.
quasi anni no.stridecimas Deodamus. Cum igilur hoc 214. Sacramenti. Id est, mysterii, arcani, sub cu-
loco assignet sanctus Gregorius numerum dieruin jus invdlucro aliquia mysticum latet, rrempe Tatio cur
quibus in Quadragesima jejuniura ser.vandum sit, volueritChriStus huncquadraginiadierurn numerum
nec quatuor hi dies Quadragesimam proccedentes hoc suo jej'unio Consecrare.
dierum inlervallo circumscribanlur, ,certum est ilJos 215. Per lotam Quadragesimam, etc. HoecVerba
null|s tum jejuniis fuisse ohnoxios. Nec obest quod desunt ih Editis et in aliis Codicihtts nostris mss. et
paulo ante exemplo Chrisli, Mosis, Eliae, de qua- apud Pameliuin *.
draginla fliebus agat; nam elsi olim multi quadra- 216. Stttt operto capite. 'Cum fit Oratio, videlicet,
ginla completis diebus non jejunarent, sed paucio- juxta aniiquum Christianorum morem, cujus memi-
ribus, lamen dicebaiitur quadraginla dies, et qua- nit Tertullianus in Apologetico : Iliuc suspicientes
dragesimam jejunare, ut notat Socraies lib. v Hist. Clirisliani manibus expansis, quia innocuis; capite
eccl. cayp. 21. Eamdem dierum decimalionem ob- nutlo, quia non erubescimus; denique iine monitore,
servabant olim Orientales, ef^Egyptii, ut docet Cas- quia de pectore oramus pro omnibus imperatoribus.
sianus,. collatione 21, capilibus 25 et 27, et sanclus 317 At conlra pagani operlo et velato capite
Dorotheus, doctrina 15. Qui prsefatsedecimationi ad-1G oraiianl. Sanetus Cyprianus , Oraiione de lapsis :
jungebant dimidiam noctem Dominicaesonctae Pas- Abimpio sceleratoque vdamine, quoitlic vetabantur
chatis : jejunanlibus enini illis Sabbalo sancto ante sacrificanlium capita capiiva, baput vestrum liberum
gallicinium Dominicse jejuuium solvere nefas erat. mansit.
Quia vero diebus Dominicis et sabbati, excepto 217. Remedio. Pro, ad remedium; et sensusest:
sancto, non jejunabant, seplem liebdomadas obser- proesta ut voliva sacramenta nobis proveniant ad re-
vabant. Qui vero inter Grsecos quadraginta dies in- medium vitse temporalis, recle peragendae videlicel,
tegros jejunabant, per octo hebdomadas Quadrage- et aeiernse, adipiscendae riirairum. Vulgo legitur re-
simara3l6Pr0te'al)ant'ul d°cel saneins Dorotheus media.
ibidem. Non enim una fuii olim jejunii Quadragesi- 218. Sabbalo in duodecim tectionibus. Hoc primum
malis observandi ralio^sive apud catholicos, sive quatuor lemporum jejunium wlim non -semper oc-
apud hsereticos, ut palam estex Socrate, lib. vllist. currebat prima liebdomade Quadragesimae; sed de
ecclesiaticse,cap, 21; Sofcomeno, lib vn Hisl. eccl, hac re infra.
cap. 19 ; Joanne 'Chrysoslomo, homil. 1€, ad popu- 219. Remediandbis mterna. Remedia oeterna sunt
lum Antiochenum ; Bibliotheca Pholii, n. 107, et quoe conducunt ad vitam seternam consequendam ;
sanclo Leone papa, serm. 4 in Quadragesima. So- est metopymia, ui pallida inors.
crates, capile citato, scribit Uomsejejunium Quadra- 220. Qum se affligendo carne. * Ojjtima lectio,
gesimae fuisse duntaxai trium septimanarum conti- quam agnoscit€odex Rodradj, ideslse affligendoin
nuarum ante Pascha, Sabbalis et Dominicis excep- carne. Vulgo legitur carnetit.
lis. Sed cumexcipit Sabbata ajejunio, puto texiuin 221. Redemptionisaternm, Id est, gratiee, quoeno-
"
ejus fuisse conuptum, el legendura esse EVviu 'Pojp.n, bis conciliat rederaptionem seternam. !Est metony-
id est, in nova Roma, hoc est, Constantinopoli. Si- mia, effectns pro catisa.
quidem olim Constantinopoli tempore sancti Joan- ^222.Externis. Id est, alienis; 'Cstenim antitheion,
nis Cbrysostomi, ut ipse sCribitbomilia supra citata, et opponunlur peccata propria alieuis.
ab omnibus integra Quadragesima non jejunabalur, 225. Ignorantes, id Cst peccalores.
aliis duas hebdomadas, aliis tres duntaxat, aliis ora- 224. Wqum terrena 'delectatione. Locus corruplus,
nes jejunanlibus, ita ut post obitum sancti Joannis sicque, ul arbitror, castigandus : El qui terrenmdele-
Chrysostorai, jejunii quadragesimalis ratio ad tres ctationi carnates iepulasabnegamus, humanm volunla-
hebdomadas redacta fuerit, alioqui secum pugnaret tis pravas inleniiones amputemus.
Socrates, qui infra eodem capite scribit : sv 'Pwf*i? 225. Noslrm redemplionis effectus. Id est, gratia
nuv aa@§urovvvarevovai, id est, Romseomni Sab- quam Chrislus nobis acquisivit suo sanguine. Inlra,
bato jejunant. EtsaneRomani omni Sabbato jejuna- in Prsef., coiuinuO, id est, siatiin, protiuus.
bant, Grseci miuime, excepto Sabbalo sancto. 220. Supernis promisswnibus reddal acceptos. Id
205. Ad cottectam. Nempe ad sauciam Anasiasiam, est, nos tibi reddat acceptos et gratos ad supernas
quo procedebatur. Hac autera feria olim cineres\ promissiones oblinendas.
a Minime quoque legantur, in Mss. nostris. rael., Ueg. Suecise, Gemet. et utriusque Theoder.
b Ekvc lectio confirmatur auctoritate Codd. Pa-
309 IN S. GRIGORM'LIRRUM SACRAMENTORUMNOT^. 310
227. Hydriam. Qoid sit liydria, explicat auctor ve- ,A ropalate in libro de Qfficiisdicitur •: hpth T&Vf5«iwv,
teris etymologici, uSjOtaxvpjoj;-rb ei; uSo>pEUOSTOV id est, festum Palmarum. ;.
«77stov,iidest, hydria proprie vas est ad aquam ap- 254. Ut skut ei cum 'rapiis Palmdrum, etc. Nota
titm. Sanctus Augustinus, tractatu 15 in Joannem : antiquitalem soIemrii\atis Palmarum, in qua fit Pro-
Vaseral unde aqm hauriebatur. Grmconomine appel- cessio curri rsfirrisarbbroni beriedictis. "Quoesatie &h-
tatur hydria, quoniam Grmce vSap aqua dicitur, ian- tiquissima esft; illius eriim rirerriiriitsahetus C^ifrus
quam si aquarium diceretur. Sanctus Isidorus, Hb. xx Hierosolymitanus, catecheisi 10 : *ofotvi%6 sTrirh; '$&-
Orig-., cap 6: Hydria vasis genus aquatilis per deri- puyyo;, ptapTvpsTrafiucunapuay&vnuaiTOti^cWi-ivfn-
vationem vocala; vSojpehim Grmeiaquam dicunt, Non ptovat.Id est: Paima qnoe est iri •vsrlletesl!a!tu"r,ramos
soium erat vas aquarium, sed eliatn vifrarium, ut exhibens his qui turicbfeneaictint.TEjusdem;sotemnila
lesialur Julius Pollux, lib. x Onomast., cap. 20 : lis meminit sanctus Aldlielriiustfri&fitafiuiiiSaxonum
WOTS outiovovU&KTOS', oXiXd hv. episcopus, lib. de Laudibus yirginftatis, cap. 15,
xui ohov ayysiovh'svSpiv.
Id est: Quare non solum aquse, sed etiam vini vas agens de S. P. N. Benedicto: Haud frustravocabuli
hydria eral; et recte quidem, qnia illae hydriae qua- fBenedicfi) privilegium participdvit curii Advbcdtok
rum usus fuerat in nuptiis, in Gana Galiloese, Joan. Redemptorenostro : dequb lactintes evdngelicicbnsohd
II, plenae erant vino, quibus exhaustis, Christus eas vocis harmonia psallentes cohcorditer ceciherunt: Be-
impleri aq«a jussir, ut eam in vinum converleret. iu nediclus qui venit innoMrte Dbmini. tytjus ireiregutam
hac autem ProefaiiOnehydria mel*pho.ricc sumilurv nosira quoque mediocrilds (aUihenticaveterum auctori-
258. Ittdemnes. id est, huMi reatui peccatorum itite subnixi) ih sacrosancta WalmSfuni sotemhitdte,
binis clUssibiis,canora vOCecohirepdhs, ~etgemiffisCon-
obntfxii. 9£ centibus, Osunnd persd.ltans, cumjuciindmjubitatidhis
229. Quadrifida peccatoriim mdle. Ailudit ~adqiia- melodia concelebrtii. ln. CoQtce,Ratotdi ex.siat ifteTie-
triduanam Lazari corruptionem. Quadrffida peccalo- diciio .PaimaWm, AlCuirius, iib.de divinis'Offictis,
rumtnolessurit prsecipua pecc'ata, superbia, avari- "cap. i'4, totkm "Plqces^sioMs tatibnem desefibens sub
tia, liixuUa et gula. firiem ait: Hdc $niia iticlibatiitird duobiis canioribus
^30. El ad remeiia perditcanl mterna. Id est, per- quidam versus:
diicaiit ad paschale sacramentum corporis et sangui- Israel es tu Rex-.
»is Christi, quod recte dickur seternum remediura, Hespondet chorus aspiciens, seu inclinans Se ad su-
quia illius benefieio vitam seternam consequimur. sanclumFhiangelwm:
231. Sacramenli, id est, gratise sacramentaiis, ut pra soriptumGlorialails -ethonor llbi^sffi.
supra notatum est.
318 33SS» Cujus nos misericorata ,prmveniiul bene 319rEt OYttinesequvtHtur 'atUviersus. Sahcturn Evan-
agamus, elc Ita sanctns Augustinus in Enchiridio, gelium, cujusiiic mcritto fit ilitfd est qudd iri quo-
dam feretro posifnm .gestabatur in ifla Processjone,
cap. 28 : Nolentem prmvenit, ut velM; valentem sub- ut seribit idtem AlCuIniis,stipfa, ebdem caphe. In lo-
sequitur, ne frustra velit. Circa qiiod notandum est,
«tsi non raro atheologis per gratiam praevenientem co citato notandi ^iirit K^versus,Isrdeiestu l\ex, etc,
idem plane intelligatur quodper excitanteta, et per Gloria laus, etc, ;qri6s Vfflgbdidurit 'a f lieodulpho
subsequenlem idem prorsus quod per adjuvanlem, •episcopo Aoreliahetei, Atitfegayisin carcert compo-
tamen ssepe per gratiam praeveiiientem intelligi om- sites. Is enim, iit fefunt, cum insimWafus esset eori-
nes gratias; excilanlem,! adjuvantem, habitualem, g iurationis, advefstis Ltfdovicfm PMm imperatoferii
prout per eas justi reddimur; per subsequentem Curn Bernatdo, ftalite fege, Aridegavis diqti impera-
vero omneseiiam inlelligf, sed prout accepta justitia toris jussu iri custodiarii dafus est, ubi ii'6sversus
per eas roboratur, augetuf, el ad-finem usque con- compesnil, tfaos ctirri iri die PalmarQmiri ips!pcarce-
servalur. Unde sanctus Augustinus, Jib. de Natura et re decantafet, illac forte trarisiens iifipefatof carmi-
Graiia, cap. 51 : PrmvenitUeus ut sanemus, subsequi- fram melodia captus Tiieodulphtim cafcefe iiberavit,
tur ut sanat/i vegelemw; prmvenit ut vocemur, subse- et ad sederri remisit. H'oc scripsefe 'ijuidata auctores
quilurut glorificemur;pr^evenitut pie vivamus^ subse- non adeo antiqui, qTlbs efrofis lociis supfa cilalus
in quo hofum vefsuum iflttriiferitio.,cohviri-
quitur nl cumillo semper vivamus<,Sanctus Fulgeri- Aieuirii,
fius, lib. i ad Monymum, cap, ll : Prmvenit impium cit, cura Aleuiniis obierit atino pctirigentesimb quar-
ut fiat juslus stibsequiturne fial impius; prmvenit cm- to, longe ante cbnjurationera Befnafdi, iilt testatur
ami ul lumen donel, subsequitur videntem ut lumen Oderanntis monachus saiicti Petfi Vivi, In Chron. :
quod contuUi servel; prmvenil elisum ut surgal, subse- Anno 804 obiit AlcuinusplMosophmabbdssancti Mar-
qmlur elevalum ne eadal, Cassiodorus, in Psalmnm tini. Sed apud aiitiquos sCfiptKJfes, qui de geslis Lu-
XXM: Subsequitur utique ad justMam, pmcedit ad dovici Pii-iihpefaioWs sCfipsiere, taifum est d'e ejus-
araliam confcrendam. Nam si solum seqmrfitur, nemo modi hisioria, sefi j)biti"u's faiklla, sileniium, et quod
donaia perciperei; si tanlum prmcederet-, nemo posset ipsi scribunt de Tbeodulpho, et aliis cohjufaloribus
collata servare. Graviores sunt enim insidim quasa buic commeniq prorsus adversatur. Nam impefator,
lergo diabolus parat; et nisi Dvmini misericordia sub- eodem anno 818, captis conjuratufibtas,' Aquisgra-
sequalur, facitljme humana fragililas decipitur. Tunc D num reversus est, iransactoqne Quadragesim&Iijeju^-
enim quando se aliquis vilium iransisse credit, incauta nio paucis post Pasclia diebus conjuralionis auctores
magis ignorantia decipitur. Undenirnis necessarium et Bernardura regem judicio Francoruni capilali sen-
est ut semper nosel gratia Domini finveedat,.el miseri- teriiia condemnatos Iuminibus tantum jussit .orbari;
cordia subsequatur. Et sanctus Gregorius, Jib. ix Mo- episcopos synodali senlentia. depositos monasteriis
raliuin, cap. 29 : Dominuseaqua nos misericordiaad mancipari; cseleros, prout quisque vel nocenlior vel
benevivendumprmvenit, et subsequenler cuslodil;. nisi inhocentior apparebat, vel exsilio proscribi, vel de-
enim misericordiam subroget, servari non valet vila tpnderi, aiqu^ in monasteriis conversari,iii;.scribit
quam prmbel. Et baec docirina fuiidatiir in Scriptura, Eginhardus ad eumdem aiinum. Idem scribit Thega-
Psal. LVIII: Misericordia ejus prmveniel me; Psal. ritis. lib. deGestis LudovieiPii imperatoriSi num. 22,
xxn : Misericordiatua subsequeiurme. Cum ergo hic solius depositionis episcoporum, niilla in monaste-
diciiur prmvenitut bene agamus, subseqnilur ne fruslra riis delrusionis mentione facta. Idem testatur qui,
dam anonymus antiquus scriptor iri Viia Ludovici Pii
againus, intelligilur gratiam proevenienlem dari ad ubi refert
bene agendum, at subsequenlem ad conservandum Theodulphum et ceeteros episcopos fuisse-
bonum concessum, et in eo perseverandum. Et ila deposiios, et monasteriis obtrtisos, nempe in exsiliot
ille frustra non agit, qui in bono quod incepit per- Siquidem se in exsilium actuin fuisse lestatur ipse •
severat, et sic gralia subsequens datur ne fruslra Theodulphiis, epislola ad Modoinum episcopura
agatur. Hoe,Modoine,libi Theodulphusdirigit exsd.
233. Dominica in ramis patmarum. A CcHiisioCu- Summopontifieamcermiusecce melos.
 511 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMNOTJE. 312
Et in epistola ad Aigulphum episcopum : A utriusque Teslamenti paginis sufftcienler instruclus.
Hoe, Aigulphe, tibi, praesul sanctissime,mitto lpsa enim ejus opera teslimonimnperhibent veritati.
Theodolphuscarmenexsul, ab exsilio. Nam cum ipse teneret comitalumTornodorensem, et
Et in epistola ciiata ad Modoinum conqueriiur se non coniitatumBarri super Sequanam pro suis nepotibus,
fassum injuste fuisse episcopatu abdicaium, idque sicut qui erant adltuc parvuli, propler discordias quasdam,
sine auctorilate Romani ponlificis: dicilur, rex Francorum, qui tunc erat, ipsum lc-
nuit in Noviomensicivitate, in turri juxta porlam , ubi
Non ibi testis inest,judex necidoneusullus ; non fractus adversitate, sed gaudens, quia inlelligebal
Nonaliquodcrimenipse ego fassuserani.
Esto : foremfassus, cujus censuravaleret quod filium quem diligit flagellat Deus, fecilhymnum,
Dederejudicii congrua ffenamihi? el modulatis vocibus decanlavit cum pueiis in ramis
Soliusillud opus Romanipraesulisexstal, Palmarum, scilicet, GLORULAUS.Ipse etiam Vitam
Ctijusego accepipalliasanctamanu. beati martyris (Mamanlis) translulit de Grmcoin La-
Quoevldere est apud Henricum Canisium, lomo V tinum. Haec ille, quem sequendum putarem, nisi
antiqnre lectionis, parle n. Ex his patet, cum jam mentio illorum versuum apud Alcuinum obstaret.
esset condemnatus paulo post solemnilalem Paschse (In bibtiothecaFioriacensi Jbannis a Bosco abbalis.)
Theodulphus, eum non fuisse vinculis soluluni in 255. Da, qumsumus,omnipolens Deus, ut qui in tot
ramis Palmarum ab imperaiore, ejus melodia dele- adversis, elc Alcuinus, lib. n contra Elipandum To-
«tato, qui lum erat Aquisgrani. Ivit postea Ludovicus lelanum episcopum citat hanc Orationem, sed eam
imperator in Britanniam rainorem, hoc est Armori- ' ascribit Missaead palmas : Ail enim in Missa ad Pa -
cam, ut compesceret Mormanum, qui sibi in Britones nmas, in Oralione quadam : Da, qumsumus, omnipo-
Tegiam poteslalem arrogaverat, quo ad ordinem re- tens Deus, ut qui in tot adversis ex infirmilate noslra
daclo rediens, Andegavos venit, ubi lrmingardis re- defecimus,elc.
gina conjux ejus, quam proficiscensibi mgrolantemdi- 236. Humililas erigit. Prseclare sanclus Augusti-
miserat, duobus diebus, poslquam ipse ad eam venit, nus, lib. I de Symbolo ad catechumenos : Exaltavit
ynorbo invalescenle, v Nonas Octobris discessil, ut'\ sehomo, et cecidit; humiliavitse Deus, et erexit. Hu-
scribit Eginhardus ad eumdem annum; id eliam te- mililas Chrisli quid esl? MunumDeus homini jacenti
siriiitur Theganus et Anonymus supra citati. Bis eot porrexit. Nos cecidimus,ille descendit;nosjacebamus,
anno fuil Andegavis imperator eundo in Armoricam, ilte se inclinavit. Prendamus, et surgamus ul non in
«t redeundo; nee tamen poluit solvere Theodulphum, pcenamcadamus.
<quitantum post Pascha Andegavos pfofectus 320 . 257. Sacramenla, id est, festa.
est et reversus est mense Oclobri, et paulo post abiit. 258. Qum medicinalibussunl institutajejuniis.32%
Tandem pius ille imperalor et miserieors anno 821l Id est, quae sunt instiiuta in medicinalibus jejuniis
in conventu generali apud Theodonis Villam , cumi celebranda.
celebrarentur nuplioe Lolharii filii sui, et Irmingar- 259. Et dicit orationes solemnes.Ex more antiquo,
dis Hugonis comilis filiae, accersitis conjuratoribus, quem videre est apud Atcuinum, lib. de divinis Of-
injuriam, condonavit, eisque omnia bona facultates-[ ficiis, cap. de feria quarta maj'oris hebdomadae :
que resiituii, ut testatur yEginhardus ad proelatura j Dicit orationes solemnes, sicul in sexta feria. Et ra-
annura : Emicuit in hoc palalio piissimi imperaioriss tionera subjungit, quia hac feria consilium inierunt
miterkordia singularis, quam ostendit super eos quij Judaeide Jesu capiendo ; et apud Amalarium, lib. i,
cum Bernardo nepote suo in Italia conlra caput acc C de Oflic eccl., cap. 11 : lntimal supra dictus iibet-
regnum suum conjttraverunt. Quibus sibi ad prmsen- lus (Uomanus Ordo) ex Romana consueludine debere
tiam venirejussis, non solum vitam el membra conces- eademdie anle publkum officiumOraliones, qumsole-
sit, verum etiam possessionesjudicio tegis in fiscum re- mut in sexla feria agere, recilari. Hoc vidcre est in
idactasmagna liberatitate restiluit. Idera lestatur supraa Ordine Uomano, in ordine de feria 4, hebdomadoe
•scripius Anonymus in Vila Ludovici Pii. Ex quibuss majoris : Et dicil Orationes sotemnes. Oremus, di-
patet non donalura fuisse crimen ipsi Theodulpho0 lectistimi nobis, in primis pro Ecclesia Dei, et cmle-
Andegavis in carcere existenti. Et certe valde crat[ ras per ordinem; tantummodo pro se inlermittit.
infensus ipsi Theodulpho Ludovicus, nec parceree Poslea vero dicii Oralionem pro rege Francorum, sive
volebat, nisi prius crimen fateretur, ut scribit Mo- ,. pro imperatore. Ad ullimum pro Judmis non flectuntur
doinus episcopus ad ipsura Theodulphum : genua. Is mos eiiam videlur in Cod. Thiliano, qui
Commissumscelusomnetibi dimittere mavult, olim fuit Ecclesiae Salariensis, hoc est Sagicnsis, ut
Si peccasse tainen te memorarevelis. in proefatione notavimus. Ita enim in hoc Codice
Kamprodessetibi confessiopura valebit, scriplum est, in ordine feriae 4majoris hebdomadse:
Si te voce probascriminisessereum. Exspectantes pontificem, qui semper (ipse) in ecclesia
Et paulo post: majore Orationes solemnes ipsa die, sicut in Sacra-
Nulloalio superare modoputo principisiram mentorum libro contineiur, hoc continet ordine. Et
Posse, probes nisi te criminisesse reum paulo post : Posl Amen dicit Orationes solentnes:
Jloecrefert Henricus Ganisius libro supra citato. Sedd et oremus, dilectissimi nobis, in primis pro Ecclesia III.
cmlerasper ordinem; lanlummodopro se intermittit;
pius imperalor postea sententiam mutavit, ut pauloo I) post imperalorem vero dicit pro rege Francorum. Act
ante diximus, et omnibus conjuratoribus pro sua cle- ! ullimum pro Judmis non fleciuntur genua. Hujusmodi
inentia singulari pepercit. Oraliones habenlur etiam in Editis hac eadem feria
Quidam Anonymus, qui vixit tempore Philippiii quarta, sed non exstant in aliis Codicibus nnsiris
Augusli Francorum regis, cap. 5 libri de Translatio- mss. a neque apud Pamelium. Sed nec modo dicun-
ne reliquiarum sancti Mamantis in Gallias, hos ver- tur hac feria 4.
; sus tribuit Heinaldo episcopo Lingonensi, et similia
ferme narral iis quse falso de Theodulpho creditaaa 240. Oremus. Grsecidicunt TOO KupiouSenQSiusv, id
Oremus Dominum, ut planum est ex iiiurgia
fuisse supra scripsimus : Procedente tempore assum- esl, sancti Joannis Chrysosiomi, et ex Euchologio Gwe-
plus ad regimen urbis Lingonkm Reinaldus episcopus s corum passira. Diciturque a diacono, non a sacer-
pia recordalionis, qut decimus sedit anle venerabitem n dote, ut clarum est ex eadem sancii Joan Chrisost.
Wilhelmum, qui nunc esl eleclus nosler. Vir ille
dem sveclabilis genere fuit, sed nobililatem generisqui- lilurgia : 6 Staxovo?,ToOKuciouSenQojpev, id est, dia-
ho- conus, Oremus Dominum, et ex eodem Euchologio
nestas morum et multiplexlilleraium scienlia illuslra.
bat. Non solum liberalibus slttdiis erudilus passim. Nota quod inhacferia, utin sexta sequeuli,
fuit, sed
i in his Oralionibus' non solum sacerdos anuun-
a In priori
Theod., in officio ferise 6, hujusmodii Oraiionibus tilulus b»c praemitlitur : Incipiunt Ora^
ttonis qucedicendmsunt quarla et sexla feria.
 515 IN S. GREGORII LIBRUM SACUAMENTORUMNOT^E. 314
tiat orationem dicendo dunlaxat Oremut, pro Acapiendus est canon sextus ej'usdem coneilii :
more solito, sed insuper monet pro quibus et quid Ilemque puella Deinecfamiliarilalemhabeat cum con-
orandum sit, quemadmodum olim usilatum erat in fessore. Ita dicti, quia coufileri passim in sacra scrip-
omnibus aliarum Missarum Orationibus, cum sa- tura est Dei laudes decantare. Curn igitur in hoc
cerdos populum de Oratione moneret, ut manife- Sacramentarii loco menlio fiat omnium personavum
sium est ex sancli Augusiini episl. 107, ad Vitalera : Dei cullui mancipalarum, par est credere in eo per
Exerce contra Orationes Ecclesim dispulationes tuas, confessores intelligi cantorcs seu psalmistas.
el quando andis sacerdotem Dei ad allare exhortantem 247. Virginibus. Inlelligutilur virgines devolae, seu
populum Dei orare pro incredulh, ut eos Deus conver- professse, hoc est quse Deo virginitatem devoverint,
tat. ad fidem; ct pro calechumenis,ut eis desiderium de quibus infra.
regenerationis inspiret; et pro fidelibus, ul in eo quod 248. Viduis. Similiter inlelligunlur illse viduaequse
esse cmperunlejus munere perserverent. Subsanna pias viduitatem solemni rilu professaefuerint, de qui-bus
voces, etdic le non facere quod hortatur. eiiam infra.
241. Flectamus genua. Veius est consuetudo ec- 249. Pro Chritlianissimo rege noslro. Ita in Editis;
clesiaslica ut diaconus clamet, Flectamus genua; In a Codice Rhemensi legitur Pro Christianissimo
qnam videre est hom. 54 sancii Csesarii Arelaiensis: imperalore, vel rege noslro. In Codicibus Uodradi, et
Nam dum frequenter , stctit oportet, el diligenter at- Hatoldi, et apud Pamelium : Et pro Chrittianissimo
lendo, clamaiile diacono Flectamus genua, maximam imperatore noslro. In Ordine Uoraano haechabenlur:
partem popnli sicut columnas erectas stare conspicio, Postea vero dicit pro rege Francorum, sive pro impe-
quod Christianis, dum in ecclesia oralur, non licet, ratore. In Codice Tiliano , feria 4, sic habet: Pott
nec expedit. Et in fine Homiliae: Et quotiescunqueB imperatorem vero dicit pro rege Francorum. Sed nullse
diaconus clamaveritut in Oratione genua flectere, aul assignantur particulares Orationes, nec in feria 6. -
Benediciioni inclinare capita debeatis, obedienter et 250. Respice ad Romanorum atque Francorum
fideliter cum vera humilitale faciatis. benignus imperium. lla in Excusis. ln Codice Hhe-
242. Postquam oraverint. Olira poslquam diaconus mensi legitur : Respice propilius 323 "<* Romano-
clamaverat Flectamus genua, populus orabat. Jesse rum, sive Francortim benignus imperium. In Codice
Ambianensis, in epistola de Baplissimo : Postmodum Hodradi, et apud Pamelium : Respice ad Bomanorum
admoneantur a diacono, Orate, electi, fleclite genua; benignus imperium. b In Codice Hatoldi : Respice ad
et postquamoraverint, dicit: Levate. Orabaturque sub Romanorum, sive Francorum, benignus imperium.
silentio. Unde in Cod. Rhem. Ei nuntiat diaconus : 251. Quibus expletis, etc Nota hacdie has.Oraiio-
322 Ftectamus genua, et popitlus silet. nes dici quidem olim solitas proxime ante Missain,
245. Dicit tevate. Diaconus, Oratione completa, sed aliquo inlervallo.
olim clamabat, Levate; quod videre est loco citato 252. Bora octava. Id est, secunda post meridiem
Jesse Ambianensis : Poslquam oraverint, dical Levate. juxta antiquara incipiendi diei et horarum numeran-
Etin Cod. Rhem., feria 6 majoris hebdomadae : Et darum rationem.
nuntiat diaconus Fteclamus genua, et populus silet. 255. Schota. Schola in Ordine Romano, el in lihris
Dicit Levate, et dut Orationem. Quaeultima verba, et Sacramenlorum est, collegium canlorum. Si quidem
dat Oralionem, intelligenda sunt de pontific. Et apud olim clerici omnes in ecclesia non canlabant; sed
Alcuiuum, lib. de divinis Officiis, cap. de feria erant quidam cantores a caeteris clericorum gradibtis
sexla, quae et parasceve diciiur : Dicit Oremus ; et ^_ distincii, huic muneri obeundo deputali, ut videre
diaconus Flectamus genua; item diaconus Levate, estinconcilioCarthag. vv, can. 10, quos tamen theo-
et pontifex dat Oralionem. Et in Cod. Tiliano, ubi Iogi nosiri inter eos qui proprie ordinibus initianlur
agilur de hac feria sexta : Et dicat Oremus, et dia- non solent recensere; et in concil. Laodiceno, can.
conus Fleclamus genua; el oret diutissime ; et diaco- 15 : 7rsptpi Sstv nXhvTwvxavovtxwv ^UXTSJV enirbvapt-
nus dicat Levate. Hodie vero T6 Levate diciinr a sub- tavu avaSawovTwv,etc Id esl: Quod non oporiet
diacouo. Praeter«a notandum est in Ordine Romano, prseier canonicos cantores, quisuggestum ascendunt,
in ordine de feria sexta, in his solemnibus Orationi- et qui ex membrana psallunt, aliquos alios canere in
hus, Oremus, dikctissimi nobis , pro Ecclesia sancta ecclesia. Ubi canonici cantores sunt ii qui canonice
Dei, etc, tantum dici a diacono Levate , in fine cu- et legitime ad hoc munus obeundum sunt inslituti.
jusque Orationis, quo dicio dicit sacerdos Per Domi- Apud sanctum Ignatium, epist. ad Antiochenos , in
num, in hunc modura : Omnipolenssimpiterne Deus, qua recensens gradus clericales, inter eos Psalles
qui gloriam tuam, etc. Levate. Per eumdem. Omnipo- seu cantores commemorat; et in Constitmionibus
tens sempiterneDeus, cujus judicio, etc. Levate. Per apostolicis, lib. vm, in MissasancliClementis, in qua
Dominum. oratur pro lectoribus, cantoribus, virginibus et viduis.
244. Tanlummodopro se intermillil, elc. Ila Al- Nec dicendum est liunc gradura priscis illis tenipo-
cuinus, cap. supra citato de feria 4 majoris hebdo- ribus non fuissc a cscteris gradibus minoribus tlis-
madae: Hoc scientes, ul quod ponlifex pro se inlermil- tinctum, sedex eis, inaxime ex lectoribus, assumptos
tit, ibi illum commemorent. fuisse cantores. Contrarium enim apparet ex locis
245. JProJudmis non genufleclanl. ln Cod Til. supra ciialis, et maxime ex concilio Charlhaginensi
Ad ultimum pro Judmis non fleclantur genua. flaric D iv, ubi psaltse, seucantori, assignalur post alios sua
oralionem profert Alcuinus lib. de divinis Ofliciis, peculiaris Benediciio, quoesane est alicujus personas
cap. de feria sexta, quse et parasceve ; Et per omnes disiinctoe.quaenondumsit alicui ordini initiata; cura
alias Orationes genuflectimus, ut per hunc habilum bicgradus sit postremus omnium, nec videamus lege
corporit, mentis humililalem attendamus, excepto ordinaria eum qui ad siiperiorein aliquem promoius
quando pro perfidis Judmis oramus. Illi enim genu sitgradiim ad inferiorem ordinari. Praelerea canoncs
flectebantDomino, opusbonummale operanles, quiail- apostolorumdistinguuntleciores acantoribus; igitur
tudendo hmcfaciebant. ul plurimum cantores non assumebantur ex lectori-
216. Cott/essori(ms.Confessores hoc loco sunt bus. Etenim can. 26 dalur libertas ducendi uxorem
cantores et psalmistoe,qui sunt in inferiori clerico- lectoribus et cantoribus. Canone45 prohibetur hypo-
rum gradu, can. 11 cnncilii iv Cliarlhag. Id satis diacono,lectorietcantori aleis etebrietati vacare; et
paiet concilio Tolet. i, can. 9 : Nutta professa vel vi- can. 69 statuitur ut episcopus, vel presbyter, vel
dua, absenle episcopo, vel presbylero, in domo sua diaconus, vel hypodiaconus , vel lector, vel canlor,
Antiphonas cum confessore, vet servosuo faciat. Et ita qui sanciam Quadragesimam, aut feriam 4, vel pa-
a In Gemet. quoque legilur pro Christianistimo im- b Ita in securido Theoder.In allero, ad Christia-
peratore nostro, licet infra scriptum sit respice ai tissimum benignut imperittm.
Anglorum benignusregnum.
315 IN S. GREGORII LIBHUM SACRAMENTORUMNOTJE. Slfi
rasceven, non jejnnaverit, deponatur. Poslea lamen j\.rummanu,
I quam prmsidenliumsumimus. Qnod sano
psaltse seu cantores ex subdiaconis et aliis Tninoribns solum fiebat inter Missarumsolemnia. Noii simt illi
ordinibus assumpti sunt, qui cantorum schoiam, ccetus antelucani ex Plinio oratoread Trajanum (Lib.
cujus est hic meniio, componerent. Nam iri concilio x, epist. 101) apud eumdem Teriullianum in Apo-
IJracaTensi i, can. 29. videmus lectores psaltarum logetico. Inde calumniaepaganorum , infanlicidia , et
officio fungi; et in concilio Romarno, sub sancto eversoresluminum canes, lenonessciliceltencbrariini,
Gregorio primo slatuitur ut deinceps cantores et libidinum irapiarum invereeundiam procurantes
asstimantur ex subdiaconis, vel aliis minoribus apud eumdem Terlulliarium eodem lib. infra. Ilocc
ordinibus, nt videre est epist. 44 lib. iv Regesii » : sacra mysteria Christiani de nocle peragobant,
Qua de re (inquit papa) decrelo constituo tit ut sibi eorum majestati ac dignilati consulerent
in sede hac sacri aliaris minislri cantare non de- adversus invidiam et furorein paganoruni, idque
beanl, solumque lectionis evangelicmofficium inler etiam post lempora Telesphori papoe, qui floruit
Missarumsoiemniacxsolvanl: Psalmosvero el reliquas Antonino Pio imperatore. Itaque hoec Missarmncele-
lectiones censeo per subdiaconos, vel (si necessitas brandarum hora lertia instituiio longe posterior
fuerit) per minores ordines exhiberi. Ifis ita consti- fuil: qusetamen ceiebrabantur hora octava, seu nona,
tfttis, dicendum tamen qusedamolim ab aliisclericis, aut vespere lempore jejuniorum, ut ad Concordian)
alqtie etiam a laicis, cantari solita, ut Kyrie eleison, regolarum docuimus. Iloc vero die Ca-nseDomini
Habemus ad Dommurn, Ei ettm Spiritu tuo, Amen, anticipatur hora propter benediclionem olci ct
etsimiria: Chrismatis, poeniienlium reconcili:itionein, et lotio-
254. PrWsla, qumsumus,eic. Alcuinus, lib. n ad- nem peduni; non vero propter jejunii relaxaiionem,
_
versus Elipantum Toletartum episcopum •cft-atbanc " ne desii vel numcrus sex ol triginta dierum juxta
Orationem : Item feria 4 cjusdem hebdomadis: sanclum Gregorium, vel quadraginta, juxta poste-
Prmsta, qumsumus, omnipbtcns Deus, ul qui nostris riorem institulionem ; quainvisolim inulli non jeju-
excessibutincessanler affligimur, eic. Et lib. vn contra narent in CoenaDomini secundum Ecclesioe suaeri -
Felicem Ufgclitamim episcopum : Item [eria 4 ante tum, ut videre esl apud sanctum Aiigustiiium, episi.
Pascha : Qumsumut, omnipotens'Deus, ul per Unige- 118. Eadem hora tertiahoc die incip:end-umstaluilur
niti tui patsionem 'liberemur, iis quse in medio Ora- offlcium inveleriPontificali ms. quod servatur in sa-
tionis inlerjacdnt praetermissis. cristia EcclesiaeHoibomagensis,vidcturquc olim fuisse
324 35S. Sequitur altera lectio,etc. Hoecwbrica Ecclesiae Rhcmensis. In concilio Hothomagensi ce-
desideraiur in Editts, in sliis Codicvbns nostris lebrato, 325 annG Doraini 1072, apud Ordcricuin
mss. et apud Parnerium. Vitalem, lib. iv Hist. cccl., staliiitur, can. 1, ul
256. Passio Domini. Ita in CodicfeTiliano, ut in chrismatis, et otei baptismatis, et unctionisconsecratio
ordine librorum, elc, qui leguntur, et de Teriis4-7 competenlihora, id est posl nonam, secundum statuta
anle Paseha Codicis mss. biblioihecoeCorbeiensis. Et Patrum fiat. Quoeeonsecralio inier Missarum so-
infra, feria 6 in parasceve sancta, psescribiiur le- lemnia celebratur, nt ex nostris Sacramentariis
genHa Passio secuirdum Joanwem, nnfla mentione planum est.
facta passionum secnndum Mafthseum,qnre Dominica 251».Dalmalkas. Quid sit dalmalica docet sanctus
in Palmis, et secundum Marcum, quse leria 5 lcgun- Isidorus, lib. xix Origin., cap. 22: Dalmalica, vesiis
tur, quas pTaetermissas fuisse aTbiirer, quia in iltis primum in Dalmaliu provincia Grmcim lexla, esi tu-
diebus scripior hujus libri seculus est 'tanttim com- G • nicasacerdoialis cum clavisex.pur.pura.Et Glossseveie-
munem r»(ionem aliarnm Missarum. LegendsftPas- res :Dalmala(\a%cjdatinalica)vestissacerdolatiscundida
sionis in ecdesia msus amliqiius est, nam illius me- cum clavis purpureis. Quid aulem sil cJavus, cxpli-
minit,sancins Anguslinns, serm. 144 de Toinpore : canl Glossse Cyrilli : nopfvpa vfuau,evn,clavus plu-
Passio autem quia mto die legitur , non solet, legi, rale non habet, id est, purpura vesti assutu, seu in •
nisi tecundum Mallhmum. Voiueram aliquando ui per texia. Sed quod dicit non babere plurale, adversatur
singutot annos secundum omnes evangetistus etiam locis citatis. Sunl igitur ciavi notae,plagulsc quoedam
Passio legereiur; faclum esl, non audierunt hommc.s ex purpura togis olim senatoruin assutae, Gnwi
quod consueverunt,el perturbali tunt. libi nota primo anp-eia, et ab ejusniodi lalis clavis vcslis senatoi ia
elim Passionem uno die tantum legi solitam, et quan- tiicitiir laticlavium, seu latus ciavu>, nXMxvat,u.'j; ot
quam diem non exprimiit, credibileest cam fuisse san- nXuxvanp.ov.GlossseCyrilli : nXurvanp-ov,lutktaviuni.
ctamparaseeveri;deindeasanctoAiigusliiioiinsi'iiul:nm Oiiouiasticon velus, ialus clnvus, nkv.xvanp-ov.Lexi-
fuissetit^quatuor evangelisiarum Passionesquotannis con velus, lalus clavus, nXuxvanp.0;.Et ab angusiis
in ecclesia fegerentur; idque diversis diebus, etsi clavis angiisiiclavia. Idem Lexicon, angusliclavia,
boc «oii expriatai, nam quatuor Passionum leciio ise- iieix,ojanp.u. 1'lura vide in commenlariis doclissimi
diosa tiiisset; et credere par est id ab eo luisse ordi- viri"Joannis Savaronis ad episl. 9 lib. 1 Apollinaris
natum juxtaralionem hebdomades in oclavis Paschse, {Cap. quid siynificenl vesiimenta). Dalmaticain alitcr
inqua juxla^umdem, sermoneeitalo, legiiurper sep- -desciibit Alcuiuus, lib. de Offic. divinis, aniiquo ritu
tem dies resurreclio Dominicasecundum onvnesevan- mutato. Esi inconsutilis, formam habet crucis, in si-
gelisias. j) nislra pavte fimbriicsunt, largas habel maiiicas, seu
257. Largire sensibus, etc Hoec oratio cilatur ab1 brachia, ui ille loquilur. Amalarius, lib. 11de OKiciis
Alcuino lib. VH,contra Felicem Urgelitanum episco- ecnl., cap. 21, addii duas lineas coccincas retro, si-
pnm : Et atia oralione : Largire, omnipotens Deus,, militerque in anteriori parte, atque ctiam in utroqtie
ul per temporalem Filii tui mortem, quam mysleriai humero. Ul viderc est in Oratioue sacerdotis dalmi-
Denerantffl'«es(a!!Zur,praetermisso4ine,ethis vocabulis,, licani iiiduenLis in Missa aniiqua a Matthia lllyrico
sensibus nostris. edita : Indumento lioc lypico priscorum Palrum riltt
258. Hora tertiaingressi sacrarium. Agebanturolim in modum crucis, Iramilibus purpureis contexto, vesti-
Missarum solemnia liora teriia, hoc est nona matu- tus posiulo, ctc. Ita Imnc locum inteipunxi; ut ve-
tina, feruni(|iie ita institulum esse a sancto Teles- stis sit iu modum crucis juxta pradatos auctores, et
phoro papa. Sedhancinstituiionemnon ita antiquam[ iramilibus purpureis conlexta, secundum Amaarium.
esse pulo. lllis enim primitivae Ecc'esiae temporibus; Fuit indumentum cpiscoporum et diaconorum, ut
Missarum solemnia de noctecclebrabanlur, ut liquett scribit auclor Quscstionutn utriusque Tcstanienli,
ex Tertuliano, lib. de Corona mililis : Eucharislimsa- inter opera sancti Augusiiui, quiest. 46 : Quasi non
cramentum el in lemporeviclus, et omnibus manda- hodie diaconi dalmatkas induanlur, sicut episcopi,At
tum a Dominoeliam antelucanis ccelibus,nec dc alio-• subdiaconi tunicis induebantur iisque lineis, ul con-

&Nunc ad calcem
Uegislri leguntur gesta ct canones hujus Rom., synodi.
 317 IN S. GREGORHLIBRUMSACRAMENTORUM WOT.E. 313
siat ex Iib. vn Regesli a sancti Gregorii, epist. 63 : iA.uxor (Nempead ecclesiam vestram), aut resedit ma-
Unde liabent ergo hodie ut subdiaconi tineis ttmicis ritus; aul pareittesseductisunt, et filii seqni voluerunl;
procedanl,nisiquia hoca maire sua RomanaEcclesia atil stelil frater sororemicjrante;persuasionibiisvestris
perceperunt? Uhi nota distinctos olim habilus dia- divisasunl corpora, et nomina pielalis. Et non petui-
coni et subdiaconi. Siquidem diaconus induebatur Stisprmtermitlerequod legiiimumest, utique dixislis
dalmatica, subdiaconus tunica. Quod etiam videre Pax vobiscttm,nempe in conventibus et sacriiiciis
est in antiquo ritu celebrandaeMissoeJoannis Abrin- ecclesiaslicis. Dicitautem legitimumid quod in ipsis
catensis episcopi, in appendice hujus libri Sacra- sacris sancitum est faciendum; in lib. n adversus
mentorum. Parmenianuui: Nam quis dubitet nos illud leqitimum
260. Ampultm.Quid sit ampulla docet sanctus in sacramenlorummyslerioprmlerire non posse? offerr$
Isidorus, lib. xx Orig., cap. 5 : Ampullaquasi ampla vos dkitis pro Ecclesia. Quod fruslra quidam inlcr-
bulla. Similisestenim rotunditatebullisqumexspumis preiantur CanonemMissoe.Quodsi ita esset, dicen-
aquarum fiunt, atque ila inflaitlnr vento. Glossoeve- dum erat illud legilimi. Saneius Joannes Chrysosto--
leres: Ampulla, X.hv.vQo;. AhxvOo;autem cst uyyeiov mus, homil. 3 in Epistolam ad Colossenses: 'Ev;
iXatoSbxov,inquit auctor veteris etymologici, id est xai; ixxXnaiut;eiphvnvev xai; Xirat;, iv npopphaeatv;
vas in quo oleum recondilur. Unde lecyihus olei, xai unail, v.xi5t?, xui rpi;, v.vlnoXXuxt; auTiivSiSwo-tvi
III Reg. xvn. Bene igiiur in ampullis reconditur 6 rh; 'ExyX.naiu; npoearoj;, Eiphvnvp-iv,intXiyoJv.Id
oleum.seu chrisma, juxla morem antiquum, quem est : In Ecclesiis pacem in precibus, in Prsefationir
videre est apud Optatum Milevitanum, lib. n aclver- bus, et semel, el bis, et ler, et saepe dat Ecclesioe
sus Parmenianum : Ampullamquoque chrkmatis per ,n prtesul dicens Pax vobis. Ubi tamen non legeudum
feneslram,ut frangerent,jactaverunt. Porro olimlibe- est vu-iv,sed 7twiv, Nam paulo posl dicit: Kai o<5
rum fuit episcopis sacrum chrisma omni die conli- Xeyet6 rh; 'Ex-tkciaiu;nposaroj;, Eiu,hvnvpiv,,unXSj;,
cere, ut patet ex concilio Toletano i, c»'n. 20 : .Epi- cd.Xu,Miphvanv.atv. Id est: Et non dicil Ecclesiou
scapo sanecertumest, quod omnitemporelicclchrisma proepositusPax vobis, simpliciter, sed Pax omnibus.
conficere. Postea lamen raos invaluit ut duniaxat in Causamqiie subjuiigit, quia non cum uno aut
CoenaDoniiniconficeretur,ut planum est ex omnibus altero pax habenda est, sed cum omnibus, ita ut
nostris Sacramenlariis, et Euchologio Graecorum. etiam in mcnte nostra omnia tranquilla et pacata
Idem videre cst in homilia 8 sancii Eligii de Ccena sint. Qaod conlinuatur ex homilia 16, in Epist. pri-
Dominij Et quia in hac die sacratissimafiunt plurima mam ad Corinth. : Etpiav»iv, xvl vuvnaatv b rh; 'Ex-
in sancla Ecclesiaqum necessario debet scire veslra xXnaiu;npoearoj;insvxexut. Id esl : Et nunc .pacem
induslria, sicut pmnitenliumreconciliatio, sacri olei omnibus deprecatur Ecclesiaeprsesul. Et in liturgiig
benedictio, sancli chrismalisconfeclio,fraterna pedum saiiGtorumBasilii et Chrysostomi sacerdos dicit:
ablutio. Et in sermone de unctione chrismalis inter Eiphvnnuatv, id est: Pax omnibus, ut in liturgiis
opera sancti Cypriani: Dies isla miiltiplicibusmyste- sanctoruni Jacobi et Marci, et in liturgia Proesaneti-
riis honoratur. Uac die primum328 contmendataesl ficatorum. Quod conlirmatur ex Tbeoria mystica san-
nobis fracliopanis. Hodiein Ecclesiacum cmterisun- cti Germani pafriarchae Constantinopolilani,in qua
ctiombusad populum acquisitionissanclificandum,in hsec verba enarrans dicit : EiphvnnoLatvoftcyvwfto-
parlicipulionemdignilatis et nominis,sacntm chrisma eruvvjv, v.aiuyannv v.aixuvxbxnruavvanxovxe;,etc. Id
conficilur.Et statuitur in concilio Meldensi, can. 46, est: Pax omnibus; concordiam327 cl dileclionem,
utnemo sacrum chrisma, nisi in quinta feria majoris'* :C el ettmdemsensuminter nos invicemcauplantesDomini
hebdomadm,id esl in Cmna,qum specialiterappellatur imilalionemaccipiamus, pacem suam relinquenlis et
Doininka, conficereprmsumat. dantis. Sed illud Paa;omm&itsGraecorumest, «t oi-
261. Ul accepto balsamo, etc Ghrisma non est lati loci testanlur ; at xbPax vbbis, seu Pax vobis-
simplcx oleum; sed ei balsamum admiseelur, ul li- cum, est Latinorum, ut ex Optato Mileviiano supra
quet ex supra citalo sermone de unctione chrisma- ciiato, libro nostro Sacramentorum et Codice Ha-
lis : Sacrum chrisma conficilur,in quo mislum oieo loldi mox cilando manifesiumesl. Aliquando olim,
balsamumregimet sacerdolalisglorimexprimil unita- in Occidente, et maxime in Hispania, diclum fuit
tem; Gregorio magno, expositione in cap. n Cantici Dominussil vobiscum,ut videre est in concilio Bra-
canlicorum : In Engaddi bakamum gignitnr, quod carensi i, can. 21 secundseconstiiutionis: Item pla-
cum oleo ponlificali benedictionechrisma efficitur,quo cuit ut non aliler episcopi, aliter presbyleri, sed uno
dona Spirilus sanclie&primuntur.Et concilio Cirbillo- modosalulenl, dkentes: Dominus sil vobiscum. Ubi
nensi, cap. 9, apud Burchardum, lib. 3v, cap. 95 : cum poslea scribit omnis retinet Oriens, legendum
quidamfratres diacerurUantiquce consueludinisfuisse, puto Occidetis,quia in Ecclesia Orientali alium fuisse
ul probalsamoemendoad chrismu (aciendum, sivepro usum tesliirionia producta satis mauifcstant. Circa
luminaribus ecclesimconcinnandis, binos vel qualer- hanc salutaiionem, Pax vobiscum, haec nolanda ve-
nos denariospresbyteridarenl. Graeci in chrismalis niunt ex Codice Ratoldi abbaiis : Postea, ,pax vobis-
confectione diversas fragrantis odoris materias ad- cum; eliamsi non soleat dicere episcopus,nisi lantuir,
niiscent, ut teslatur sanctus Dionysius, cap. 4 eccl. diebus feslis.
Hierarchioe: II.TC.0 avw.yojyhxi; saxtv n Porro anie Missam, in Codice Rhemensi habetur
tivpovo-uv0eorts'
suiT.vowvVXSJV. Id est, unguenliseu clirisiiiatis conipo- reconciliatio pcenitcniiunt, de qua infra commodius
sitio qusedamcollectio est fragrantium maieriarum. dicetur. Posl Missam sequilur : Ilem feria 5 Missa
Admiscentaulem praetervinum 8t oleum suflicicns chrismalis.Oratio : jDotiiiiteDeus, qui in regenerandis
sex et triginta genera seu aromalura, seu herDaruin, plebibustuis., etc Sccunda : Da nobis, omnipolens
ut liabetur in.eoruni Euchologio. Deus, remediaconditionishumante,eic. Su.peroblata :
262. Cereoslatis.Cereostata sunt candelabra quo- IIujus sacrificiipotentia,Domine,qumsumus,etc Prae-
rum usus esi in altaribus. Hanc vocem ssepiusvidere falio : Clemeniiamluam supplicilerexorare, ul spirita-
liceiapud AnastasiiiinBibliothecarium in Vilis pon- tis lavacri baptismo renovandis crealuram chrismaiis
tificum Romanorura. in sacramenlum,etc. lnfra Actionem : Communican-
263. Pax vobis. Formula est salutationis qua uti- tes, elc, ut in Codice sancli Eligii. Ilem alia : Hanc
lur pontifex in sacris maxime. Pontifex eniin in ec- igitur oblationem famulorum famularumqueluaruin,
clesia inter ipsa sacra soepiuspopulo dabat pacem, quam libi offerunl ob cliem in qua Dominus no-
sive diceret Pax vobis, seu Pax vobiscum, scu Pax ster Jesus Christus tradidit disripulis suis corporis et
dinnibus.Optnius Milevitanus, Iib. in adversus Par- sanguinissui mysleriacelebranda,qumsumus,Domine,
ineoianum: iVoti enim unamquamque domum seinel ptacatus accipias, et pklate concedas, ul per multa
(Legendum simul) seducere potuistis; sed aut ivit curricula annorum salviel incolumesmuttera sua tibi
a Nunc Iib. ix.
319 IN S. GREGORII LIBfiUM SACRAMLNTORUMNOTJE. 320
Domino mereanlur offerre. Quam oblationem, elc A i troivit in eum Satanas, quia eum inlravit sanclus pa-
Tandem sequitur: Item in uttimo, antequam dicatur nis in plenum de iniquitate ventrem,intravithostis anli-
Per quem hmc bmnia , Domine, benedkis oleum quus, qui dieitur diaboius el Satanas, in crudelem et
pro infirmis, sive pro populo, his verbis, etc Benedi- impiam mentem.
clione completa olei, et chrismatis, dictisque in 267. Qito Dominus nosler Jesut Christut pro nobis
Missa quaesequuntur, Post Communionem : Concede, tr.adilus esl. Ita in Editis et in aliis Codicibus nosiris
Domine, ut per cmplum(Lege perceplum) novi sacra- mss. ut apud Pamelium.
menli mysterium, elc Super populum : Prcssta, qum- 268. In qua Dominus nosler Jesus Christus tradidit
sumus, Domine, ut sicut de prmteritis, etc Sequitur : discipulis suis, elc. Ita in Codicibus citatis.
lletn itt oleo exorcizalo confectio : Ezorcho te crea- 269. Tunc offertur ponlifici oleum. Incipil conse-
lura otei, elc Deinde sequitur hoec Praefalio : Qui cratio olei infirmorum, quoe proxime fit ante illa
mysteriorum secrela revelans, elc. Tandem : Ad Mis- verba : Per quem hmc omnia semper bona creas,
tam sero : Deus, a quo el Judas, etc, ut in hoc ut videre est in hoc Codice sancti Eligii. Nec cre-
Codice sancti Eligii. Hactenus Codex Rhemensis; dendum est proxime post illa verba, Accepil panem
in quo (res Missoe notandoe sunl hac feria quinta. in sanctas ac venerabiles manus suas, consecrari,
Prima pcenilenlium, secunda chrismalis, tertia sero- quamvishsecverba, tunc offertur pontifici oleum, etc,
lina. Olim in quibusdarn Ecclesiis hac eadem feria sequantur. Quod ideo scriptor fecit, quia totum no-
duee Missoecelebrabantur, altera mane propter eos lebat scribere Canonem.
qui bac feria non jejunabant, sed lavabant et relaxa- 270. Chrisma. Hoc vocabulum non ita striete et
bant; ahera sero proptcreos qui jejunabant, ut no- g' proprie hoc loco usurpalur.
tat sanctus Augustinus epist. 118, ad Januarium, 271. Et respiciens ad Orienlem. Anliquus et lau-
agens de hac soleinnilaie : Et quia, inquit, nonnulti dabilis mos Ecclesiae fuit, atque a temporibus apo-
eliam jejunium cuslodiunt, mane offertur propler pran- stolicis ad nos usque deductus, ut orantes Christiani
dentes, quia jejunia simul el lavacra lolerare non pos- obversam Orienii faciem habeant. Sanctus Basilins,
sunt, ad vesperamvero propter jejunanles. lib. de Spiritu sanclo, ad Amphilochium, cap. 27,
264. Hodierna traditione. Corporis et sanguinis agens de tradilionibus apostolicis : T6 npb; uvuroXu;
sui videlicet. xerpufQutxara rhv npoaevxhvnoiovsSiSaiJsvhua; ypup.-
265. Dislraxit. Id est, vcndidit. Distrahere enim fta; Id esl : Converti ad orienlem !in Oratione quoe
inlerdum vendere significat: Nonius Marcellus, cap. Scriptura nos docuil? Auctor Qnsestionum ad ortho-
i : Distrahere est vendere. Lucilius , lib. xxix, dit>t- doxos, inter opera sancti Justini marlyris, quaest.
dant, differant, dissipent, dislrahanl. Regula Magistri, 118, in responsione hac de re agens ita scribil :
cap. 85: Cttm unaqumquears aliquid perfectum su- TOUTO Ss nupu rSiv uyiojv'h.noarbXoiV, id est, llOCvero
pervacaneunl usibusmonasterii habuerit, vel millenda- manat a sanctis apostolis. Sanetus Germanus palriar-
rum eulogiarum abundaverit, interrogata quatitate pre- Cha Constantinopolitanus, in Theoria mystica,"TO
lii, quantum a smcularibusdislrahi potest, tanlum in - xux avuxoXu;evxeabut nupaSeSop.ivovlaxiv, w? v.ai
fra nummorum minori semper dislrahatur pretio. In tu Xotnu,ex XSJV 'A.noaxbX,ojv. Id est : Orientem ver-
Concordia regularum, cap. 64, § 4. sus orare traditum est, ut et reliqua, ab apostolis.
266. Quem nec sacrati cibi collatio. Cum cseleris llujus consuetudinis memin.it Terlullianus in Apolo-
apostolis iu ultiraa ccena corpus et sanguinem suum getico ; Denique inde suspkio quod innotuerii not ad
Doniliuis noster Jesus Clnistus Judsc tradilori 328 'C Orientis regionemprecari; et lib. i ad Naliones : alii
porrexit. a Hoc multi Palres asserunt: sancius Au- ptane humaniussolemChristianorumDeum existimant,
gustinus,.lib. n adversus litleras Peliliani, cap. 106 : quod innoluerit ad Orienlis partem facere nos preca-
Aul communicaverunl[urlo el sceleriJudm prmdeces- tionem. Sanctus Augustinus, 329 lib. u, de Ser-
sores ejus apostoli, quia cum eo jam Domini venditore raone Domini in monte, cap. 9 : Cujus rei significan-
tacrosanclam cmnamcommunicarunl.Auctor quaeslio- dm gralia, cum ad Orationes stamus, ad Orientem
num mistim ex ulroque leslamenio inier Opera san- convertimur. De hac re pluribus agunt sanclus Joan-
cli Augustini, quaesl. 102 : Judas ergo cum essel in- nes Damascenus, lib. iv de Fide orthodoxa, cap.
ter discipulos, contagionetua non eos maculavit, dis- 13, etauetor Quaestionumad Antiochttm (Inter opera
senlienles ulique a furtis ejtts; et Eucharisliam inter sancli Alhanasii). Meininit etiam Gregeniius archi-
eos accipiens non potluil innocenles, nec Dominus ci episcopus in disputaiione cum Herbano Judaeo:
qtiemtatronemsciebat corpus suum denegavit. Sanclus xax' uvuroXu; iStSuxQnp.evnpoatvxsaQut. Id est :
Leo, serm. 3 de Passione Domini: Exspeclassescon- Orientein versus orare didicimus. Duas subjiingil
tummmionemcriminis lui, et donec sanguis Chrisli pro causas, quia invenimus Deum illic Hominem creasse,
omnibusfunderetur peccatoribus,informis lelhi suspen- et paradisum fecisse. Sanetus Basilius, cap. citato,
dittm distulisses; cumque contcientiam luam tot Do- aliam profert, quae tamen a secunda non raultum
tnini miracula, lol dona torquerent, illa saliem le a discrepat, quia velerem quserimus patriam paradi-
prmcipitio tuo tacramenla revocassenlqumin paschali sum, quem Deus plantavit in Eden ad Orientem.
cmnajam de perfidia lua signo divinm scienlim dete- Cui suffraganlur sanctus Joannes Damascenus. cap.
clus acceperas. Sanctus Eligius, homil. 8 : Quam j) ciiaio, auctor Qusestionumad Aiiliochum quaestione
tnutti de altari accipiunl, el moriuntur! Unde et dicit cilaia; el sanclus Germanus patriarcha Constanlino-
Aposlotus : judicium sibi manducat, el bibit. An non politanus, iibro citalo; qui aliam etiarri profert ra-
bucella Dominivenenumfuil Judm ? Sanclus Joannes tionem : propterea quod spiritalis- Sol juslitiee Chri-
Chrysostomus, homil. 27, in Epistolam i ad Cor. : stus Deus noster in terra'apparuil, inOrientalis solis
Kat ouSsTOOTOV s!js6«).sv,xat oAwvKUTWpteriSojxe,xui sensibilis partibus. Aliam profert auctor Quoestio-
TWV fiucrTMpiwvxotvwvovenoinaev.ld est : Non illum num ad orihodoxos, quxst. ciiala, quia rtp.turipu
(Judam) exegit, sed eum fecit meiissc participem ac eariv h avuraXhTSJV uXXtuv ftspwv.th; xriaioj;, id est,
mysleriorum.Sanctus AnastasiusSinaita, sermonede nobilior est Oriens aliis mundi partibus. Alias
Synaxi : Ouxbpu; 7rwf'louSaj uvu£,io>;, xui SoXia;xov producit auctor Quoestionuinad Antiochum, qusest.
(TWftKTO; ftSTK^KOWV TOUSsOTTOTlXoO Su6s'wfXKTSXpt9<l; citaia : quia steterunt pedes Chrisli in monle oliva-
id est: Nonne vides quomodo Judas, cum iudigne ac rum, ei quia Deus lumen verum est. Alias profert
fraudulenler corpus Chrisli sumpsisset, statiin con- sanctus Joannes Damascenus, cap. citato : quia Deus
demnatus est? llincmarus archiepiscopus Rhemen- est lux intelligibilis, Sol justitia;, el Oriens in Scri-
sis, in epist. ms. bibliolh. monasterii sancti Remigii pturis nominatur Christus, quia aniiquum Moysi ta-
Rhemensis : Ac deinde dictum esl: potl bucellamin- bernaculum ad Orientem habebat velum, et propi-
11Paulo infra, ubi legitur: Patitur milts Domtnut, etc, In Ms. Fiscanensi habes : Pamt igitur mut«
Dominus.
321 1N S. GREGORlILIBRUM SACRAMENTORUMNOT,E. 32?
tialorium: et tribus Juda, ut honorabilissiraa, ad A. J est ex cap. vm, Ezechiclis : Et introduxit me in
Orientemcastra ponebat; et in famigeralo Salomoni» atrivm domusDomini interius ; et ecce in ostio tem-
templo porta Domini Orienti erat obversa. Quia pli Domini inter vettibulum et allare quati vigenli
Chrisius crucifixus est respiCiens Occidentem, et sic qijnque viri dorsa habenles conlra lemplum Domini,
illum adoramus ad eum aspiranles. Tandem, quia et factes ad Orientem, el adorabanl ad ortum sotis. Et
Cliristusassumptus in coelumad Orientem lerebatur, saue Judsei ad solis occidentalem conversi regionem
tii babetur Psal. LXVII: Psallile Deo, qui ascendit Deiimorabant,'uttestaturGregentiusarchiepiscopusin
super cmtumcteli ad Orientem, et sic euin apostoli dispuiationesupraeitata, ita loquens Herbano Judseo;
adoraverunt. Ilinc factum est ut sacrae aedes Orien- 'EtrtTijvSuo-tvyap vp.ei; npoaxvveire.Id est: vos enim
lem spectarent ut plurimum, juxla sanctum Pauli- versus Occidentem adoratis; quod ideo faciebant ne
num, epist. 12. Id videre est apud a Apollinarem, viderenlur, quemadmodumgentiles, Solem adorare.
lib. ii, epist. 10 : 272. In consecralione chrismatis. Amiquus est
Ecclesiae mos sanctum chrisma benedicere et conse-
Mdescelsanitet. nec in sinistrum crare. Sanctus Cyprianus, eplsl. 70 :Porro Eucharis-
Aut dextrumtrahilur; sed ara frontis lia el unde bapliiali unguntur oleumin altari sancli-
Ortuni prospicitoequinoctialem.
ficatur. Oplalus Milevitanus,lib. VII, adversus Par-
Sic olim Chalcedone sacrariura in quo sepulcrum menianum : oleum nominant, illum scilicet liquorem
sancise Euphemise reconditum erat orientalem pla- qui ex nomine Chrisli conditur, quod chrisma post-
gara respiciebat, ul testatur Evagrius, lib, n, hist., quam conditumest nominalur. Basilius, lib. de Spiri-
cap. iii; Et'o-wSe TOO 6OXOU npb; ra ISJU suTr/asTjjs-EO-T n tu sanclo ad Amphilochium, cap. 27, qui rilum ad
anxb;, sv9aTa navuytu rh; ptuprvpo; unbxetTuiXstyuvut' lempora apostolorum refert: F.vXoyovu-ev TOvSap TOV
Id est: Imra testudinem ad Orieniem esl sacranura, jSunriapturo;,xui eXutovrh; xfiio-sw?.Id est : benedi-
in quo sunt sanciissimreManyris reiiquioe. cimus aquam baptismalis et oleum unclioiiis : Quod
Id patet etiain ex Socrate, lib. v, Hisl. Eccl.,cap. etconfirmaturauctoritateDionysii magni,quide chris-
21, ubi scribit Antiocbiie basilicara contrarium alna malis consecratione pluribus agit cap. 4, lib. de Hie-
habere siium, cum ejus allare non ad Oricniem, sed rarchia ecclesiastica.
ad Occidenlem respiciat , et ex Stephano Tornacen- 273.Per olivmrumumpacemterris redditamnuntiavit.
si, epist. 105, ubi agens de basilica Saucli Benedicli ItaTerlullianuSjlib. de Baptismo : Quemadmodumpost
Parisiis sita : Ecclesim itlius (inquii) fornta dissimilis aquam diluvii, quibusiniquilasaliqua purgata est posl
est, el dissidensab aliis ecclesiis; a parte sanctuari baptismum (ut ita dixerim) mundi, pacem cmlesitsirm
respicit Occidenlem,ab introitu Orientem. Siigilur prmco cotumba terris annuntiavil demissa ex arca, et
ecclesia Antiochise, et basilica Saucti Benedicti Pa- cum olea reversa, quod signum etiam apud nationes
risiis sila, olim ortum solis non respiciebant, contra- paci prmtendilur; eadem dispositione spirilalis effectus
rioaliis sacris aedibussitu, sed occasum, signum esl terrm, id est carni noslrm emergenli de lavacro post
atlas ecclesias, aut saltem maximam partein earum v£tera delicla columba sancti Spiritus advotal, pacem
Orienti obvcrsas fuisse. Poslea tamen iia composiia Dei alferens emissa de cmlis , ubi Ecclesia esl arca fi-
est prselata Sancti Benedicti basilica, ut modo a par- gurata. Cassiodorus, in Psalmum xxn : Sed quid ett
te sanctuarii respiciat Orienlera ab introitu occiden- quod speciesipsa Benedklionis sanctmfrequeuter adhi-
tem, ul ab aliis situ non discreparel. Nunc vero inuta- betur : unxil.prophelas, consecravit reges. Non imme-
lur aniiquus usus, raaxime Parisiis. Siquidemin laniai C rito, quia arbor ipsa pacis eliam prmstabat indicium ;
multiiudinesedium sacrarum, quaein illa civiiate XL, quod ejus speciatiler munus noscitur esse divinum ,
ab hinc annis oedificatacsuut, vix unani aul alterami tiquor arboreut, pinguectotmtificans,magnarum gratia
quae Orienli sitobversa repereris, cum etiam ibidein dignilulum, cujus folia in viriditatis sum pulcliriludine
nonnullas veteres olim regiouein spectantes Oriemis,i perseverant. Hmc eliam Noe per columbam nuntiatit
jam mutata facie, Occidentem respicere videamus. terris redditam sospitalem, ut meritotuntm Benedklio-
Quoii speclat ad paganoruin templa (ut de illis ali- nis capax esse videatur, qumfructus sui magno decore
quid dicamus) illa eliam ul plurimuin erant Orientii simul et utilitate perfruilur. Sancius Joannes Damas-
obversa. I(a cnim templa consiruenda docet Vitru- cenus, lib. IVde Fide orthodoxa, cap. 15 : El mise-
vius, lib. iv, de Archileciura, cap. 5 : Regiones au- ricordiam Dei nobis annuiilians per Spiritttm sanclum.
tem, inquit, guas debent spectare mdes sacrm deorum' 'Enei xui xupfo; iXaia; Toty-sxTOU xaraxXvap.ov nsptaw
1
immorlaliumsk erunt conttiiuendm,uti, si nulla ralio 6sto-tv»5 neptarspa xsv.bp.txsv.ld est : Poslqttam el
impedierit, liberaquefuerit S30 potestasmdis,signumi ramum olivmservalis ex diluvio columbaobtulit. 331
quod erit iti cella collocatum spectet ad tiesjteritiiam i Quare in Groccorum Euchologio hic ramus recta
cmli regionem, ut hi qui adierint aram immolanles > appellatur xaTa^ayiif avptSoXov , aojrnpiu; anb TOO
aut sacrificia facientesspectenl ad parlem cmli Orien- xaruxXvap.ov, xui x"pi*°s p-varhptov. ld esl, recon-
tis, et simulacrumquod erit in mde ; et ita vola conci- ciiiaiionis symbolura, salutis el gratiae post diiuvium
pientes conlueantur mdem, el Oriens cmlum; ipsaque' mysterium.
simulacra videantur exorientia contueri supplicantes et! 274. Unde unxisli sacerdoles. Levitici vm, ubi
'
sacrificantes, quod aras omnes Deorum necesse esse j) Aarou a Mose unctus est in sacerdotem. Uitus hujus
videatur ad Orieniemspectare. Cui subscribit sanclusi meutio lit Exodi cap. xxix : Veslemaulem sanctam
lsidorus, lib. xv, Orig., cap. 4 : Sed et locus designa- qua ulelur Aaron habebunt filii ejus post eum, ul un-
tus ad Vrienlema contemplalionetemplum dicebatur :: gantur in ea, et consecrenturmanus eorum.
cujus partes quatuor erant, anlica ad Orlum, posticai 275. Reges. Unctionis regum mentio fit lib. I Heg.
ad Occasum,sinistraad Seplentrionem,dextra ad Meri- cap. tx : Et unges eum ducem super populum meum
dieni speclans. Unde el quando templum conslruebant, Israet. Et cap. x : Tulit autem Samuel lenliculam
Orientemspeclabant mquinoclialem; ita ul liuem ab olei, et effudil super capul ejus, el deosculaiusesl eum,
Oriu ad Occidcnlemmissm fierent parles cosli dextra: el ail: Ecce unxit le Dominus super hmreditatemsuam
tinistra mquales,ul qui contuieretac deprecureturre- in principem. Et alihi passim in libris Uegum.
clum atpiceret Orieniem. Sed hsec potissimura de sa- 276. Prophelas. Unciionis prophetarum raenlio fit
cris Romanorum sedibus sunt intelligenda ; nain lib. 111Ueg. cap. xix : Eliseum aulem filium Saphul ,
priscorum, Graecorum templa ut pluriiiimn altaria qui est de Abetmeula, ungesprophelam pro le.
ad Occidentem, januas ad Orientem habebant con- 277. El martyres. Percipiendo Confirmationis sa-
versa, ut scribit Porphyrius in libro de antro Nyra- cramentum, cujus beneficio divinitus robur ad re-
pharum. Quod speciat ad Judaeos, templum Salomo- sistenduin diabolo ejusque satellitibus perceperunt.
nis ad Occideniis regionem respiciebat, ul clarum 278. Qua txpleta benedicitampullamolei.Hocolcuin
11Nimirum Sidonium Apollin.
323 1N S. GREGORIILIBRUMSACRAMENTORUM NOT^. 324
bencdicitur ad ungendum catechumenum acceden- A /v dunlaxat ungendae in verlice , nulla subesse poierat
Ujmad sanc!.umregeneralionis lavacrum , ut constat lantx- occasio tenlationis , quse-potius excitanda
ex subjecta Oralione, et Codjce Raloldi : Deinde re- fuisset in ipsa niersione , quam in unotione verticis.
in verbis ciiatis videmus unctiouem praa-
cipial subdiaconusab acolylo oleumad baplizandnm. Proeterea
Ilocautem oleum benedicitur juxia antiquum morem, milti baplismo ; igilur de hac totius corporis unclione
eujus meminit sanctus Cyrillns Hierosolymitanus Orienlalium more intelligenda sunt poiius quam de
eatech,2 myslag.: QUTM xat znopxtaxbveX.aiov intvlh- vertieis unciione , queebaptismo postponitur. Si au-
aeiQeov xai evxy SUVKU.IV T«),iKauTJsv Xup&uvet, Idesl: lera baptizaret episcopus, prius ab eo caiechumenus
Sic et exorcizatum oleum per invocationein Dei et ungebatur trino signaculo, postea toto corpore a
Orationem tanlam virtulem accipiJ. De hac unctione sacendolibus ungendus, ut noiat. sanctus Dionysius
agilur in Questionibus ad orlhodoxos, quacexstant loco supra citato. Tandem nolanduin trin.in Cosna
inter opera sancli Justini martyris,. quoest.157. Me- Dominisanotilicarietaboleum episcopo, oleum:infirmorum ,
minit Fortunalus, caranine iv, lib. v , de Judreis a sanctum chrisma, baptizandomiDi seu ca-
sancto Avilo.Arvernseepiscopo baotizatis: tecbumenorum , ut planum est ex nostris Sacramen-
tariis. Unde in concilio Meldensi , apud Ivonem i
Hincolearioviumperfundiiurunguine vellus: parte Decrel., cap. 269: Slaluii ui presbyler in Cmna
Aspersuque sacroflt gregis alter odor. Dominiampullastres secumdeferal, unamad chnsma,
Apud Latinos ungilur baptizandus in.pectore, scapu- alteram ad catechumenosungendos, leriiatwad infir-
lis, et inlcr scapulas. Jesse Aiubianensis, in cpisloJa mos juxia senientiamapostolicam, ut quando quis in-
d'e Baptismo : Tangilur etiam de oteo sanclo pectus, _t"* firmatur, inducal presbyterosEcclesim.
ul immundo SpkUui prohibeaiur introiius. Scapulm 279. Profectumtpirituatiunu In Excusis et in Co-
enim signanlur oieo, ut undique muniiionecrucis fir- dice Hhcmensi additur TOremuneiator. lu GodiceRa-
melui;. Et Pauio po&t: Inter scapulas tangilur , nt loldi abbatis bisoniissis legitur: Deus,quivirtutesancti
consecralushumerus cuin scapulis toium se subjiciat Spirittls tui imbecillarummentiumrudimenlaconfirmas.
poteslaii D.ei.Theodulphus Aurielianensisepiscopus, 280. Refugisvirtutibus.Idest,apostatis angelis, seu
lib. ms. biblioib. Corbeiensis. de Urdino baptisini, dsemonibus.Siquidem refuga est apostala, deserlor.
cap. 10, meminit lantum unctionjs scapularumet Prudentius, ode 1 Peristepiiani :
pcctoris : Unde eliam, his qui bapiizandi:sunt pectus Ducloraoloemundialis
de oleo et scapulmtanguntur. Uaiionem subjicit, ul Ire adaram jusserat,
iiomo sit reiro etante munilus. Ita etiam iii:Godici- Idolislitare nigris,
bus Uhemensi, et Ralohii abhatis, At G.rseci totnm Esse Cbrislirefugas.
corpus ungunt, ut videre estin eorum Euchologio, Sanctus Pacianus in ex-borlatione ad pcenitentiam:
et apud Severum patriarcharaiAlexandrinum,, libro Dei refugmaut exlra Ecclesiamconstituti, eic.Sanctus
de Hitibus baptismi: Et ponit tacerdos.oleum..olivarum Augustinus, lib. xx de Civitate Dei, cap. 19 : Quo-
in vola manus.sttai, totum corpus ejus qui baptimlur niam nisi venerit refuga primum, et revelatus fuerit
vngit. Apud s.anclumCyrillum Hierosolym., catech. homo peccati; Et Paulo post : Nulli dubiumest eum
2 mys.lag,: Etr« untjSvQivxt;- s)>«t»ij),stji£0-8s
inopxiarSj de Anlichristoista dixisse , diequejudicii. Hunc enim
tptxSit v.apvfh;swj TJWV
it/rcbav.poJV. XUTOJ. ld.est: Dcin- diem Domininon esse venturum, nisi prior ille vene-
deexuti vestibus oleo exoreizato uucii estis a sum^ rit quem refugamvocal, utique a Domino Deo. Quod
II)isverticis capillis usque ad infimospedes. ld etiam G ( si de omnibutimpiis dici polest, quanto ntagisde islo ?
planura est ex sancio. Dionysio., lib. de Hierar.chia Ubi nota interpreiem loci citaii a sancio Auguslino,
eccl., cap. 2 : Dum veroministrieum- penilus exuunt, ex lrThess. n, legisse anoararn;, id est, reluga ,
sacrum oleum offerunt sacerdotes, 'O.Se rh; xpiaeoj; desertor, non unoaruaiu, id est, discessio, ut vulgo
Sta T,O0afpayiaat tpi;. unupc\up.ivo;,. TOXotnbvroi; in lextu Grseco habetur , ei in versione communi.
Upevai TOV cl.vSpcixpicutnuvaoiu-oj;nupv.Sov;.Id esl: Sanctus Valerius abbas, de genere ninnachorum : Et
ut
Panlifex vero triuo signaculo inchoavit unctionem Domino,cujusfidelissimosservospersequuntur, odiunt
sacerdolibus homitiemtradil tolo corpore ungendum. inimici,rejugmodibiles,et exleri fiunt. Consuleobser-
ld etiam lestatur sanclus Joannes Chrysosiomus , vaiiones nostras ad Concordiarnregularum,cap. 6, § 7.
Iiom. 6 , in epist. ad Colossenses : Ungitur, sicul 281. Et communicalomnis populus ordine suo.
alhletm sladium ingressus; simui enim nascitur, et Ita in Editis. Haecpopuli coramunio hac feria 5 in
non sicut primus,'.iite quijiaulatim , sed slatim; non Goena 333 Domini habetur etiara in Codice Har
sicut.olim sacerdolessolo capile , imo vero amplius ; toldi. Olim populus in triduo Paschoe communica.
nam illiquidem capile, aure, dextra manu, ut ad obe- bai, ut videre esl in GapitulariTheudulphi, cap, 41 :
dientiam, 332 el bona opera excitaret eum : OUTO? Singuiis diebus Dominicis in Quadragesima, prmter
Si TO7rav.Ouyup StSuxQvabpjevo;. ipx^tM, uXX.u a6),ij- hos qui excommunicatisunl, sacramenla corporiset
acav,xat yvp.vuaOnabp.evo; , id. esl , liic ailteni lolusi sanguinis Chrislisumendasunt, et in Ctena Domini, et
ungitur. Non eniin solum venit ut docealur, sedl parasceiJe,et in vigilia Paschm. In hoc Coiiicesancti
etiam ul certct et exerceatur. Eaindem rationemi Eligi in magna parasceve jiibentur omnes commu-
prolerl sanclus Dionysius, capiie cilalo. De eademi is , n care; in Sabbato sancto soiii lit menlio couiinunio-
unctione explicanda sunt verba Joannis Moscbi, cap., nis eorura qui baptizantur. Ibi lamen nondefinituran
5 Prati spifilalis, auToj s^jotsvxat eSunritsv, id est, hsec communio ad solos recens baptizatos spectel.
ille ungebat ct baptizabat. Et infra : fjj inuvptovi 282. Et servant de ipso sacrificioin craslinum. Ita
Xpiau; eQunrtaevrhv XLepaiuv,id est, in craslinai in Excusis cl in Codicibus Hbeinensi et Uatoldi.
cum unxisset Persiam puellam, eara baptizavii. Et; Quia in parasceve majoris hebdomadis non conse-
hasc puella uuda inungenda erat, ul videmus in in- cratur corpus Christi, sed sacerdos iu Missa uiitur
lerpreiatione Latina : Qnadam vero die venil puelta prsesauclilicaiis, id est hosliis auiea consecratis tum
ex Perside, qumita speciosaeral, ac iantm pulchritu- pro se, lum pro omni populo. Quod per totam Qua-
dinis, ut non possetpresbylernudam eamoteoungeie. dragesimain observant Gracci, excerjlis Dorainicis,
ln qua sane interpres agnovit vocabulura yvp.vhv,idI Sabbatis et festo Aununliaiionis, in quibus peragunt
esl, nudam, quod ex Groeca Edilione excidit. Ibii corporis et sanguinis dominicisacrilicium ex anii-
enim agitur de.quodamGononemoiiacho presbytero,, quo more, queni rcperire est in caii. 52 sextse syu-
cui archiepiscopus-bapiizandiprovinciam demainJa- odi: 1n omnibussanctm Quadragetimmjejunii diebus,
verat; qui oum gravera tentationem palereturin fe- prmleiquamSabbaio ei Dominka, cl sanctoAnnunlia-
minarum unctione, saepius demonasterio deserendo) Itoilis die, •vtvlo-Sw h TSJVnponytaaiiivojvispu ).sirovp-
cogilaverat, ex quo tandem cum abiisset, redlit aI ^ta, id esl, fial sacra prmsanctijicalorumlilurgia,
sanclo Joanne Baptistanon sine miraculohac lenta- ganiusnos invicem, Ps. Ecce quam boniiin. Anliph.
lione carniii sanatus. At si ejusmodi feminse erantt Jdem reperire est in can. 49 concilii Laodiceui, iu
 335 IN S. GBEGOUIl LIBRUM SACRAMENTOHUMNOT^E. 326
qun tamen nulla fit meiitio prsesanclificalorum. "o™A In hoc cognoscent onmes. Ps. Magnus Dominus.
ou Sei x-h xea.aupav.oaxpv.pxovnpoafipetv^ ei ph tv Iiymnus de passione Dominii {quem hic pouimus
auZSuxoJy.ui Kvptuv.h.Id est, quod iiou oportet in cum anliquis cantus notulis):
Quadragesima paneni offerre, nisi in Sabbato, et Do-
minica, Ad quos dies transferuiil solemnitates mar-
lyruin-,in Quadragesima occurrentes, juxia canonem,
51 ejusdem concilii. °OTI OVSst iv reaaupav.oar^.
puprvpojv"y£v$9).tov£7TtTs).stv,aXXuTWV v.yiojvtiv.prvpojv
pLVeiuvnotsiv iv roi; Sv.SS.urot;v.ui Kvptuv.v.i;.ld est,
quod non oporiet in Quadragesima nalalitium mar-
tyrum celebrare, sed in Sabbatis, et Dominicis die-
bus eorum memoriam facere. Hoecauiem ita apud'
Grsecos instituia sunt, quia Sabbatis et Dominicis
diebus noa jejunant, ut notal Theodorus Balsanjori.
in lninfi canonem, Inter liturgias Grstcorum exslat
Liturgia nponytuapsvojv,id est, proesanctificalprum.
Lilurgjse praesanctificatorum raentio fit in Cbronico\
Alexandrino, seu, ulalii loquuntur, in faslis Siculis,,
olymjiiade 548, anno 5 post consulalum Heraclii,'
cum scribitur quod sub Sergio patriarcba Constanli-
nopolitano a prima Hebdomade Quadragesimse, in-
diclipne 4, Pos.t TOx«Tsu9uvSsiTw, id est Dirigatur,
dum prsesanctificata.dona e sacrario ad altare infe-
runtur, et saoer.dosdixit x«TaTWSwfssavTOOxptoroO
o-ou, id est, jnxta donuin Christi lui, coeplum est
psalli a populo : Nuv at Svvup.st; TWVovpavSjvoruv
hp.iv uopuToj;X,urpevovaiv,'iSov yotp stanopsvsttni o.
fiuatXev; rh; Sbiln;. 'iSou 6uo-tap.varixh reXetojp-svg
Sojpooopsircu, nio-TStzaty66wnpoaeX.Qojpiev, 'ivuptiroxoi.
gwnf atwviouyevojp-eQu. l.d est: Nunc vir-
'A),),Ti),out«.
tittes cmlorum nobiscum invisibiliter Deum adorant,. Po- te.n- ti sat mys-te-ri-o>
Ecce enim ingr.editur Rex glorim. Ecce sacrificiuny Carnem suam cum sanguine
mystkum offertur. Cum fide el limore accedamus, u(. ln escam iransfert anim.oe.
vilmsimus participes mternm. Alleluia. Hsec quideig Aicelsjs, suigens dapibus,
ClironiconAlexandrinum ; sed in liturgia prsesancli- Prsebens formam morlalibus,
iicatorum est aliqua diversitas. Siquidem in illa post
T6 xaTsy9uv9stTw, id est, Dirigalur, non sequHntuc H.umiliiaMsgraiia,
Petri petens vestigia.
proxiine hsecverba sacerdolis xuxuTJJV Sojpeuv, etc,
sed muita sunt interjecta. Secundo id quod psallilur Pallet servtis obsequio
populo in eadem hturgia non est inlegriim, scd post Q Cum angelornniiDominum
Tijt Sb$n; posiip, Allel.uia,,c.selera desuiit. Tertio in Ferendo lympham liiiteo:
eadera lilurgia sacerdos assumit sancia, et in allaro Cernit cceno procnmbere.
transfert post decaniata superiora illa verba a po- Permitte, Simon, ablni,
pulo, et postquam sacerdos dixit: sic.ut prpdigus.ft- Acta ligurant mysiica,
lius, etc, Al in citaio Chronjco transferuntur sacra, 335 Dum summus iwa bajulat,
cum populus proefatamoden cantal. Ex quibus cla-
ruiii est in ejusmodi liturgia nonnulla fuisse addita,
delracta et immutata a recenlioribus. In Cod. Ra-
loldi abbatis sequifur.: t Pulsantur signa, vespertinm
canuntur. Et cantor incipit AntipJi.Calicem. Ps. Cre»
didi. Antiph. Cum liis, q.ui oderunt. Ps. Ad Domi-
tnirimricum tribularer. Antiph, Ab hominibus Ini-
quis. Ps. Eripe me. Anliph. Cusfodi me a labiis. Ps.
Domine, clamavi. Antiph. Conslderabam, Ps. Voce
mea. Anliplt. De manu filiorum. JPS.Renedictus Do-
minus. y Chrislus factus est pro npbis. itt Evangelib:
334Ccenantibus autem. Anliph. Accepto pane. Att-
liph. Si niale locuius sura, Ad Complendum: Refe-
cti vitalibusalinieniis, etc. Dkat episcopus: Dominus -i
vobiscum. ij Et cum spiritu luo. El diaconus: Ite
missa esi. i% Deo gratias, » Hactenus Codex Rar
loidi. Ubi nota, 1° Vespertinam synaxim includi in
ipsa missu, ul in Sabbalo sancto (Infra in Pontificali
Rothomagensi); 2° ipsas Vesperas sex Anliplionis et
tolidem Psalmis comprehendiquos versiculus sequi-
lur; 5" haec verba, in Evangelio, significare ad Ma-
gnijical;l° ad ipsum canticum tres dici Antiphonas.
In eodem Godice Hololdihaecsequuntur : i Et stat Ne-cis qui do>- los ru- mi- nat.
unusquisquead mensam.Deindepost refectionempranr
dii lavanlur pedes. Et dum hmc agunlur, eananturhm Trux lupe, Juda pessimej
AntiphonmreciprocisPsalmis. Mandalura novum. P&. Fers Agno miiibasia,
Beati immaculati. Anliph. Iii diebus illis. Ps. Magnus Dans membra loris regia,
Dominus. Antiph. Postquam surrexit Dominus. Ps, Quoesorde tergunt soecula.
Deus niisereattir nostri. Aniiph. Anle diem feslum, Nexi solvuntur hodie
Amiph, Vos vocatis me. Antiph. Si ego Dominus et Garnis ac cordis carcere;.
Magisier. Ps. Beati immaculali in via. Antiph. Dili- Unguen-Sacnaturchrismatis
garaus nos invicem. Ps. Eccc quam bonum Anliph. Spes inde crescit miseris.
S27 1N S. GREGORH LIBRUM SACRAMENTORUMNOT,E. 528
Viclori m*rlis inclytam A.que dum veniat pontifex cum proeessioneplenaria ad
Pangamus laudis gloriam Missam, ticul diebussolemnibus solet cum septem dia-
- Cum Patre Sancto Spiritu conibus, ihuribulis cum incenso.
Qui nos redemit obitu. Slans autem ponlifex et presbyleri cum cmleris in
ordine ante allare, dicunt: Confiteor Deo omnipo-
llac explela, osculetur epitcopus Evangelium, et om- lcnU, etc. Interim canlor et schola, ul jussum fuerit,
nesqui circum eum stanl: Deinde dicant Dominicam imponanl inlroitum ad Missam : Nos autem , elc.
Orationem tacile. Finila, dkat epitcoptts, et ne nos Deus miserealur, elc. Et iterum : Nos auiem, eic.
inducas in tentaiionem; Ecce quam bonum ; Suscepi- Gloria Pairi. Iterum ;Nos auiem. Kyrie eleison ter.,
pimus Deus; Tu mandasti; Tu lavasli pedes discipu- Chrisle eleison ter., Kyrie eleison ter. Deinde inci-
lorum, opera raanuum tuarum; Adesto, quaesumus, pial pontifex Gloria in excelsis ctitn presbyteris. Dum
Domine, officiis nostrae servitulis, qui dignatus es canlalur Gloria in excelsis sottat (o(uni ctassicum,
lavare pedes luis discipulis, etc donec finiat. Quo finilo, dicat ponlifex cum presbyte-
Porro lotionis pedum qnse in Ccena Domini serva- ris: Pax vobis. Oremus. Deus a quo et Judas, etc.
tur in Ecclesia meminit sanctus Eligius, serm. 8 : Alia Oratio in consecralionechrismalis : Deus qui ro-
Sancti chrismatis confeclio, fralerna pedum ablutio; generandis plebibus luis ministerio uleris sacerdo-
et Magister in regula, cap. 45 : In cmna Domini lum, tribtie nobis persevcranlem in tua voluniate fa-
miltant manus pro benedktionead lavandos pedes ab- mulatum, ut dono gratise luse in diebus nostris et
balis, el poslea omnibus prmpositis cum solatio fra- merito et numero sacratus libi populus augealur.
trum. Inchoando tamen abbas lavet simul el oslia- Per. Ad Corinthios: Fratres, convenieniibiis vo-
riis, eic ldem videre est in concilio Toletano 17, B bis, elc. i% Christus, etc. f Propier quod, elc.
can. 5, ubi omnibus Galliciarum Ecclesiis hoc san- Anle Evangelium ascendat pulpilum solus diaconus qui
ctum opus lotionis pedum in Cosna Domini peragen- lecturus esf Evangelium cum subdiacono, prmeunle
dum praecipilur, ob quasdam Ecclesias quse illud in- cruce et candetabro et thuributo : Sequenlia sancti
termiserant. Meminit etiam sanctus Augustinus, Evangelii secundum Joannem. In illo tempore, ante
cpist. 119, ad Januarium, ubi scribit mtillos illo die diem feslum Paschae, eic. Perlecto Evangelio dicat
non lavasse pedes, ne lotio pertinere videretur ad pontifex cum presbyleris :Credo in ununi Deum, etc.
baptismum. Consianlinopoli olim eadem feria impe- Tunc dicat ponlifex cum presbyteris : Dominus vobis-
rator duodecim pauperibus solebat lavare pedes. Ri- cum, et cum Spiritu luo. Oremus. Off. Dexlera Do-
tum describit Codinus, de Officiis, elc, in liunc mo- mini, etc. Presbytcri el cmteri qui votuerint, lunc
dum : rjpo xh; X.eirovpy'm; rn; avrh; peyaXri;nipnrn; peraclo [Id est, adductoj catice cum vino et aqua
336 ytvtTKt° vt-nthp OUTW, elc, id est: Ante li- et oblalis, de quibus comniunkent presbyteri et dia-
lurgiam die ejusdem magnse hebdomadis quinlo,lotio coni et 337 cmleri, et de quibus servelur usque mane
pedum fit in hunc modum : Proeparantur pauperes teri dic parasceve, inclinaii ante altare pontifex et presby-
duodecim, et induuniur eis subuculse, sive tunicoe, persequunlur secrela Missm dkenles : in Spiritu
brevia libialia, el soleoe; positoque in cella imperaio- humlliiatis et in animo contrito suscipiamur a le,
ris polubro, protopapa foris iliius ad januam agens Domine, et sic fiat sacrificium nostrum, ui a te su-
catrilBenediclum; ei dicitTrisagium.Deinde, legente scipiatur hodie, et placeat tibi, Doraine Deus nieus.
eodem Evangelium, quando dicit: aquam mittit in Suscipe, sancta Trinitas, hanc oblationem, quam
pelvim, infundit imperalor aquam in polubrum. Q tibi offero in memoriam Incarnationis, Nativitalis,
Postea pauperes illos prseparatos adducunl sigilla- Passionis, elc, Jesu Christi, et in honore oraniinn
tim quemque ferenlem cereum accensura, prolopapa, sanctorum tuorum, qui libi placuerunt ab iuitio
ul diclum esl, legente Evangelium et dicente : cmpit mundi, et eorum quorum hodie fesia celebraniur, et
Jesus lavare pedes discipulorum, idque perssepe vide- quoruni hic nomina et reliquise habenlur, ui il-
licel usque dum omnes loti fucrint. Lavat jimperator lis, etc, ad salutem, ut iili oinnes pro nobis inter-
dexlrum cujusque pedem ; et ubi sindone quoepen- cedere dignentur in coelis, quorum memoriam faci-
det ante ipsum, absterserit lolum pedem, osculatur mus in terris. Per eumdem Dominum nostrum,
cum. El lioc facto, consummanlur ea quse ad ritum Orate, fraties, pro me ad Dorainum, ut meura et ve-
lolionis pedura pertiuent. Et danlur unicuique eo- strum in conspectu ejus fiat acGeptum sacrihcium.
rum aurea numismata tria. Post illud, lilurgia cele- Secrela: Ipse tibi, Domine, etc. Alia Secreta : Ore-
bralur. i HaecCodinus. mus. Hujus sacrificii polenlia, qusesumus, ul velu-
His subjungere uon pigebit antiquura ordinem seu statem nosiram clementer abstergat, et noviiaterh
rilum olim in Ecclesia Rolhomagensi, seu Rhemensi nobis augeat et salulem. Per. Dominus vobiscum.
servalum iu feria quinta Ccense Domini, quem ex Sursum corda, elc. Quem in hac nocle inter sacras
veieri Pontificali ms. qui asservatur in sacrisiia ec- epulas increpantem, etc. Te igitur, etc. Cum famulo
clesise Rolhomagensis mihi transmisit vir doctissi- tuo papa nostro. ///. et anlislite nostro III. [Et rege
mus Joaintes le Prevost ejusdem ecclesiae Rolhoma- nostro///.] Memento, Domine, eic, tibi reddunt vota
gensis canonicus ct bibliolhecarius, quia multa uo- sua aeterno. etc. Simili modo, poslquain coenatum
tatu digna coiuiiiel, quse non sunthodierni usus. " esl, benedixit, dedit discipulis, etc. Unde et memo-
res, Doniine, nos servi tui, etc. Domini Dci noslii
Incipil ordo in die CmnmDomini, feriaquinta majoris tam bealse, etc. Meiuenlo etiam, Domine, famulo-
hebdomadm,id esl in CmnaDomitti. rum famularumque luarum ff/.4psis el oinnibus fi-
Mane prtmo mansionarii ordinenl omnia qum sunl delibus defunctis, etc, largitor admiite. Per Clni-
necessariaad consecrationemchrismatis, ampullat tres stum Doiiiiiium nostrum.
de oleomundissimo ptertasponentesin sacrario : unam c Tunc offeratur ponlifici oleum ad ungendos lam
ad oleum pro infirmis, alteram ad chrisma, terlium infirmos, quam energumenos. Et benedicat illud tam
vero ad oleum ad catechumenos ungendos. Chrisma ipsi [Forle leg. ipse\, quam omnes presbyteri qui ad-
debet fieri [Leg. cooperiri] de albo serico, alias auiem sunt. De auctoritaie apostolka, quam habemus de oleo
de alio serico cooperias. El pontifex provideat de bal- infirmorum. De oleo quo unguntur infirmi aucloritatem
samo. Hora leriia sonet signum, ul omnes veniant in habemus apostolkam, dicente beato Jacobo aposioto :
ecclesiam, in qua clirisma debel consecrari. Ipso die Infirmalurquisin vobis; inducaipresbylerosEcclesiae,
sonentur campanm ad Missam el ad cmteras horas, elorcnt super eum; et si iu peccatis sil, diiniiientur
sicut mos esl diebus festis, et sic sileant usque in Sab- ei. Unde patet ab ipsis apostolis hunc morem sanctm
balo sancto. Pretbyteri vero et cmleri clerici induanl EcclemcBesse traditum, ut euergumeni vet alii quitibel
te veslimenlis totemnibut, el diaconi dalmaticis, et cegroti ungantur oleo, ponlificali benedictioneconte-
tubdiaconi atbis sericis (lla in Ordine Romano); et cralo. Consecratur enim in ipso officio consecralionis
itenlin ordine suo singuti in ecclesia, exspectanlesus- corporiselsanguinis Domini. Nonenimhabet provrium
 S2D IN S. GREGORll LIBRUM SACRAMENTORUMNOT^. 330
officium. Idesl,nonincapite verba salutalionis, hoc esl A. ad arcliidiaconum, ille perferat eamita invotutam anli
Dominusvobiscum, nec, Oremus.Necin fineconcltidilur, ponlificem. Interim aulem unus subdiaconus deferens
ut cmterm Orationes, Per Dominum nostrum Jesum pascutum cum balsamoalii diaconoofferut, el ille pon-
Cltristum, sed tanlum, In nomine Domini noslri Jesu fifici.
Christi. In co vero loco ubi solemus uvas benedicere, c Tunc ordinentur circa episcopumhinc el hhc ea-
cimsccraturoleum pro infirmis, concluditurqueconclu- dem candetabra, el cruces el thuribula, ulque Evange-
tione, Per qiiem bsec oinnia semper, Domine, bona lium, necnon et prmdicli duodecim presbyteri testes el
ereas, elc Unde inletligimusembolim [ld esl, i'j quod adjutores ejusdem niysterii, ita ul diuconi posl dorsum
inlerjiciliir scu intcrponilur] csse supradicti officii. De episcopi stent. Presbyteri vero a dexlris el a sinislris,
codemoleosic conlinetur in Sacramenlario. Anlequam crucesvero el cmlera ulrinque inter illos media. (Ideiu
dicatur Per quem haec omnia, Doniine, semper bona statuiiiir in concil. Roth., apud. Ord. Vilalem, lib. iv
creas, levanlur de amptillisquas offerunl popnli, el be- Hist. eccl.)
nedical tam dominus papa quam omnes presbyleri. t His ita stalutis, converlatse eptscopus,aut cui ilte
Mos esl RomanmEcclesim(notct),ul in confectionecor- prmcepit, lam ad clerum quam ad populum, et faciat
poris et sanguinis Domini assint presbyteri et simul sermonem de consecratione chrismalis congruentem.
cum pontificeverbiset manibus conficiant. Oportet ul Tunc converlatse episcopus, et inlrel in consecralio-
simili modo simul cum ponlifice oleum presbyleri con- nem principalis chrismalis, et misceal balsamum cum
ficiant. Exorcismus olei pro inlirmis et pro populo. oleo. Deiude halal ler super ipsam amputlam, el dicat
Antequam dicalur: Per quem hoec omnia, Domine, lenla voce exorcismumcltrismalisolei. Exorcismus sa-
scinper bona creas, exorcizeturoleum, ut lanlum pos- „ cri otei: Exorcizo le, etc. Tunc dicat episcopuscuni
sit a circunutanlibus audiri, ita : Exorcizo te, immun- presbyleris alta voce : Per omnia siecula, etc Vcre
dissime Spiritus, etc. Item benedictioejusdem: Ore- dignum, eic. Qui in principio inler caetera, elc. Fi-
mus, Emilte, Domine, eic. Ttinc oleum reporletur, et nita autem benediclione dominus episcopus salutat
in toco suo lionorificereservelur. Ponlifex atilem et chrisma nudum, el qui juxta eum sunl dicendo : Ave,
Presbyleri proseqnanlur : Per quem haec omnia, Do- sanctum chrisma. Et iterum per ordinem descendit, si-
mine, elc. Per omnia, etc Libera nos, etc. Per omnia cut ascendit, et deferatur omnibus cooperla ad salu-
soeculasaeculorum, Amen. 2'«nc dical diaconus Hu- tandum. Hoc faclo summo Itonoreprocurelur, usque
miliate vos ad Benediclioiiein.El episcopus, versusad dum altera ampulla ascendal, et iterum descendal, ut
populum, dkat: Benedicat vos omnipotens Deus, qui ambm honorifice ad locum suum redeant. De eo quod
per Unigeniti Filii sui passionem, eic. Tttnc versusad ampulla quibusdamnuda, quibusdam vero cooperla ad
allare more sotito, sancta tenens, dicat: Et pax ejus salutandum deferlur, dicil libellus Romani Ordinis in.
sit semper vobiscum, et cum Spiritu tuo. Scholacan- consecrationechrismatis. Continuo duo acolythi invo-
tet Agnus Dei, ter. Non datur pax. Oratio, quando lutas duus amputlas cum sindonealbo de sericoteneanc
sancta mittit: Hu-csacrosancta commisiio corporis et in brachio sinislrc, ita ut videri possinl a medio. Am-
sanguinis Domini noslri Jesu Chrisli 338 ^iat "°bis pulla anlequam venial ad episcopumad altare, media
et omnibus sumentibus salus menlis et corporis, et pars ejus est cooperta, et media nuda. 339 Amputla
ad vitatn capessendam seternam praeparatio salularis. cum chrismate quomodo [Leg. quodam modo] signifi-
Per eumdem Christum Dominuranoslrum. Oralio ad cat corpusDomini suinptumde \irgine,quod antequam
Patrem : Domine sancte, Paler omnipotens, aeterne transiret ad altare crucis, aliquo tempore erat cooper-
Deus, da mihi hoc corpus et sanguiiieni Christi, etc Q i lum, aliquu nudum. Primo tempore erat coopertum,
Oratio ad Filium : Doinine Jesu Christe, Fili Dei quando ita fugil in Mgyplum , quasi non essel rear
vivi, elc Tunc communicelsolus ponlifex, et non fran- recjum; el quando ita portalus esl in lemplum, quasi
gat oblalas, nisi eam solam unde ille communical. De non esset omnipotens, et quando ila eral subditus pa-
sanguine auiem reservet in calice ad cominunionem renlibus , quusi auctor non esset parentum. In his et
presbyterorum, et reliqui cleri. Oratio quando sumit: similibuscoopertunt latebat. Nuduin erat poslquammi-
Perceptio corporis et sanguinis, etc. Alia : Quod ore racula cmpil facere, simuique prmdicare, et se Deum
sumpsi, Domine, menle capiam, ut de corpore et demonstrare, ul inquit: Ego et Pater unum sumus. In,
sanguine Doniini nostri Jesu Christi fiat mihi reme- his et atiis nudum erat. Ampulla vero postquam bene-
dium sempiternum. Pereumdem Christum Dominum dicla jueril, ab allari redit, qum a ponlificeel ministris
noslrum, Amen. Ttinc cooperialurcalix cum sanguine, attaris visibiliset nuda saluiatur. Hoc significat,quod
el oblalm; el domintts ephcopus adhibeat presbijleros Chrislus, postquam ab allari crucis exivil, prmsenliam
el diaconos, qui sollkile cuslodiant. corporalem eis prmbuit, quos testes sum resurrectionis
« Tunc rfomtnasepiscopustiadat ari serfentsuamcum essevoluil. Quodcmterisinvisibiliset cooperla ad salu-
diaconibusel exspeclet; exspectante vero in sede sua tandum defertur, significatquod Chrislus rediens in
pontifice, veniantad sacrarium duodecim presbyleri, el caeluminvisibilishomimbus faclus est, ut ipse testatur :
cmtericterici, quanlum opus sit, ad deferendum cum Exivi a Patre, et veni in mundura ; ilerum relinquo
omnidecoreoleum chrismale, et eliam oleum calechu- mundum, et vado ad Palrem. Nos vero quamvisprm-
menorum el neophytorum, usque in Ecclesiam, unte sentiam ejus corporalem non videamus, tamen vene-
episcopum.Sint enim parali iidem presbyteri, et cum ,O rando quolidie eum salulamus.
eis cmierictericicasulisel solemnibusveslimenlis.Tunc ' i lncipit exorcismusolei, quo ungendi sunl calechu-
duo acotyilii accipienies duas iilas ampullas qum ad meni. Descendenleaulem ampulla cum chrismate, sta-
chrismu el ad oleum calechumenorumconsecrari de- lim alia cum oleo caiecliumenoruin ascendat, sicut
benl, el procedant (Ita in Ordine Romano); el ordi- prior, usque anle episcopum; ei halet in ipsam, sicitt
nent se illi Presbyleri et prmdkli clerici, rile el ordina- in priorem; et in primis facial ei exorcismum,el bene-
liter, ita ul primum ambulenlduo acolythi cum cande- dicul eam quasi legens lectionem. Exorcismus Grmcey
labris, et ardentibuscereis. Deinde porlenlur dum c?u- Laiine cbnjuralio seu sermo increpalionis est adversua
ces, et inter illas medium chrismale oleum. Posl eas diabolum, ut discedat; et concluditur pe.r Domtnum
portenlur duo thuribula cum incenso, et inter illa me- nostrum Jesum ChristumFilium luum, quiventurus esc
dium oleum catechumenorum.Deinde portelur Evan- judkare vivos et mortttos et smculum per ignem. Jit
gelium, ut implealur omne donum. Postea sequanlur illo oleo unguntur catechumeni,ut si qum maculm ad
bini et biniitli duodecim presbyteritesteset cooperalo- hmserunlcorpori aitt menti, postquam ad scrutiniuif
res ejusdem sacrosancli chrismalismyslerii, acolytlii et accesserunt, recedanl [Adde particulam et\, deinceps,
subdiaconi, etc. Stenl in ordine suo secundum gradum munimenlumhabeant per hanc unctionem,ut non pos-
eorum, ubi ascendilur ad altare, tanlum ut diaconus sil diabolus repedare; ut hmc verba Orationis demon-
sil sexlus in eminentioriloco , et juxla archidiuconum, strant dicendo: Ut si quoe illis adversanlium spiri-
qui Evangetium legebat; et ita involulam ampullam tuum inhoeseiint maculoe, ad tactuin sancti olei hu
suscipienlesper ordinemut ascendat; el cum vervenerit jus omues abscedanl. Exorcismus ejusdem olei: Exor
PATKOL. LXXVIII. 11
531 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMNOT/E. 312
(izo (e, creatura olei, elc. Tnnc dkalur: Dominus vo- A V catis, subselliis prseterea ordine coeterseclei icorum
biscum. Et cum spirituluo: Oremus. Deus incrcmcn- turboe dispensatis decenter exornato. Et aptul Pru-
loruni, etc. Tunc Domiuus pontifex, etdicendoqui juxta ettm denlium, in passione sancti Hippolyti, ubiappeliatur
sunt, salutent prmdiclam ampultam, : Ave, tribunal, quemadmodum apud sanctum Isidorum,
sanclum oleum. Et descendat per ordinem, sicut altera, lib. xv Origin,, cap. 4.
el deferalur omnibtisad salutandum. Froute sub adversa gradibussublimetribunal
i Ilis ila peraclis, eodem ordine et ductore quo as- Tollitur, antistes prsedicatinde Deum.
cenderunl in ecclesiam redeant ambm ad sacrarittm. Nec obstant hsec Sulpitii Severi verba, dialogo 2 :
Tunc ponlifex lavel manus, et diaconi vadanl ad altare, SictUquemdam nuper (testor Dominum)non sine meo
ct discooperiant sancla, cl pontifex veniens ad altare pudorevidi sublimi solio,quasi regiotribunali,celsasede
dividat oblalas ad frangcndum; ct sumal de ipsis obla- residentem. Nam cujusdamepiscopifastumibi damnat,
tas inlecjras ad reservandum mane die parasceves; de qtii hac in re modum excedebat, nec tanquam episco-
quibus communicentabsqtte sanguine Domini. Sanguis pus, sed lanquam rex in ecclesia sedcbat, ut sancti
vero eadem tlic penilus consummaluf. Et schoia dicat Martini hiimilitalem extollat, qui solebat in Iiumili
Communionem Doiiiinus Jesus, etc. Fractis oblaiis, sella in lemplo sedere. Idem dicendum est de ex-
communkent presbyleri ct diaconi, el cmleri omnes, et celso throno quem sibi in ecclesia staiuerat Paulus
ila perficialur Missa in ordine suo, Tunc dicantur Vc- Samosatensis, ob quem in epistola episcoporuni re-
sperm. Anliph. Calicem,e!c. Ps. Credidi. Antiph. Cura prehendilur; nam ille thronus excedebat modesiiam
his, clc. Ps. Ad Dominiim. Aniiph. Ah hominibus cpiscopalcm, non ulCbristi diseipulum decel, sed ut
iniquis, elc. Ps. Eripe. inc. Anliplt. Cuslodi, elc. Ps. j>
p mundi principem secretum liabens, et nomiiians, ut
ad
Dominc, clamavi. Anliph. Coiisiderabain dextram, a
Ioquitur Eusebius Iib. vu llist. eccl., cap. 24.
elc. JPs. Voce mca. Anliplt. Coenantibus, cie. Ps. 287. Skul in quarta feria habenlur. Usecaddidi ex
Magnificat. Ttntc verlat se ponlifex et dical Domiuus Editis , quia in hoc sancti Eligii Codice omnes isiae
vobiscum- Et cum spirilu luo. Oremus. Postcommu- Oraliones hie repeluntur.
nionem : Uefecti vilalibus alimenlis, etc. Alia Post- 288. In oratorio. Ita in excusis; lege tamen tti
commum. Orenius. Conccdc, qua;sumus, omnipolens orario, ut apud Alcuinum. Estque oblongus tapes in-
DeuS, ut perccpiura novi sacraraenti raysterium et siar orarii, qui subsiernitur crueem adoraturis, per-
corpore seniiauius et menle. Per Dominum nostrum, tinens a loco ubi crux posita est, 341 usque ad
etc. Dominusvobiscum, clc Diaconus: Ile Missa est, medium chorum circiter, quod etiam hoc tempore
Deo gratins. Oralio posi Missam ante allare : Placeat lieri solet in quibusdam Ecclesiis.
tibi, Dornine Deus sancla Trinitas, obsequium servi- 289. Adoratam deosculetur crucem. Mos antiquus
lu|is iriese; et praista ut hoc sacrifieium, quod oculis fuit adorare crucem die raagnse parasceves. Idque
tuse Mnjestatis inilignus Obluli, tibi sit acceptabile ; olim fiebat ilierosolymse, cum eadeni die episcopus
mihique, et 340011im')US Pr0 quibus obialum est, crucem Cbrisli verain populo adorandam cxhiberet,
sit, te miserante, propitiabile. Per Dom.inum. Tunc utteslalur sanclus Paulinus, epist. 11 : Experimenlo
ponlifex dcposiiis ponlificalibus indumenlis, debcendat resurrectionis inventa et probala crux Chrisii est, di-
in sacrarium mandans presbyterisquod voluerit. > Hac- gnoque mox anibitu consecralur , condita in loco basi-
lenus ritus ferim 5 in CcenaDomini et Poniificati Ro- licm, qum auratis coruscal laquearibus, arcano posi-
thomagensims. lam sacrario crucem serval: quam episcopusurbis ejus,
285. Feria sexia. Describitur solemnitas sancloe C ( quotannis, cum Pascha Domini agitur, adorandam po-
parasceves; cujus coeremoniaeesedeinferme babcntur pttto princeps ipse venerantium promit; neque prmter
apud Alcuinuin, lib. de divinis Officiis, c. de feria 6. hunc diem qua crucis ipsius mysterium cetebraiur,
284. flota tertia conveniantomnespresbylcri. Ita in ipsaque sacramenlorum causa est, quasi quoddam sa-
Editis. Sed nihil simile babetur in aliis Codicibus crm solemnitatisinsigne profertur; nisi interdum reii-
noslris mss. giosissimipostulenl, qui ea tantum causa illo peregri-
285: In Sacramentario. Nota distinclionem inler naii advenerint, ut sibi ejus revelatio quasi in pretium
Sacramentarium et librum Sacramenlorum. Cura longinqum peregrinalionis deferatur. Ubi hicc verba,
cnim hocCodex sancti Eligii inscribatur liber Sacra- neque prmler hanc diem qua iptius crucis myslerium
nienlorum, citetque Sacramenlarium , nemo est qui celebralur, satis indicant TOPascha hoc sancli Paulini
non videat Sacramenlarium a libro Sacramentorura loco pro solemnitate sanctse parasceves usurpari.
distingui. 200. Elaltcr. lii in Editis. Apud Alcuiuum, cap.
28G. Ascendit ad sedem.Pontifex dicitur ad sedern citato, additur TOsubdiaconus.
ascendere, eo quod sedes sive sella episcopi cseteris 291. Camiur scmper. Reposui TOsemper, ex Editis,
csse debeat eniinentior in ecclesia, ut fert mos anti- cuni in Codice nostro male scriptum esset TOsuper,
quus Ecclesiac, quem videre est apud Burchardum, 292. Psal. cxvni. Apud Alcuinum hsec addunlur :
lib. xi, cap. 10, ex epistola Urbani papse, in qua ino- iltem cruceni luain adorainus, etc Ps. Deus mise^
ris lrajus causa proferlur : Quod ciutemsedes episco- realur. Alia : dum fabricator. » At in Codice Ra-
porum in ecclesiaexcelsm constilutmel prmparatmesiei. toldi plura Iiabentur, quse quia nolanda ct ab iio-
inveniunlur,inlhrono speculalionemelpotesiateinjudi-, j. dierna consuetudine non parum dissident, non pige-,
"
candi, solvendi aique ligandi aDomino sibi datam ma- bit hic subjicere : « Posl has Oraiiones perganl dua
icrim docent. lla docct sanctns Ambrosius lib. de Di- diaconi in sacrarium aut retro atlare. Cantani: Po-
gniiaie sacerdotali, cap. 6 : Nam quid aliud interpre- pule meus. Presbyleri vero duo stant ante crucem,
latur episcopus, nisi super inspector? maxime cum ini. CHinsalulalione respondeant: Agios o Theos. Item
solio, in ecclesia editiore sedeai. Et sancius Augusti- chorus-: Sanctus Deus, sanctus Fortis. Deponetur
nus, in Psalmum cxxvi : Nam ideoaltior locus posilust crux paululum in anlea , et iterum cantanl diaconi :
cst episcopis, ul ipsi superinlendant. Ita statuitur iat Ego quidem edaxi le per deserluui. Presbyteri vero,,.
concilio Carihag. IV, can. 35: Ut episcopus in eccie- Agios o Theos. Et chorus iterum, Sanctus Deus, san-
sia in consessupresbyterorumsublimior sedeal. Id vi- ctus Fortis. Iiem deportalw paulutum : Quid ullra.
derc esl apud Eusebium, iib. x llist. eccl'., cap. 4, ini debui facdre. Agios. Itetn. Sanctus Deus. Iterum
dcscriplione magnifici illius lempli, quod Tyri a Pau- terlio deportelur crux anle allare, et discooperielurim-
lino cpiscopo scdilicatum est : 'A),).Kyv.pOJSSx«t TOV t leo quo erat prmcincta, a duobus presbyleris; el dicant
vswvkntTeX,iav.;,Spbvot;ri TOI;KVWTKTW v ipsi, elevala cruce , Aniiph. Ecce lignum crucis. I's
ei; rhv rSiv
npoiSpav rtphv, etc Id esi : Porro teniplo boc ita. X Deus miserealur. Tunc veniens pontifex cum duobut
absoluto atque perfecto, tbronisque qutbusdam iui diaconibus, proslernens se ter, et adoranles crucemmoi
allissimo loco ad proesidura Ecclesisebonorem collo- re solito. Post hos sequuntur tacerdotes et leviioe.De
a ln edit. Uenrici Valesii est cap. 50.
§33 IN S. GREGORIILIBRUMSACRAMENTORUM NOT/E. 534
inde bmnisclerus, exindeomnis populus, femineusqueA l in Ordine Romano de hac feria : Statim duo acolythi
sexus. Interim canlantItas Anliphonas: Crticem luam parati cum' nigris casutis incipiant nudare attaria. Ei
adoramus, Domine. Ps. Beati immaculati. Anliph, exAlcuino, lib. de Offic. divinis, cap. de CcenaDo-
Adoraihus crucis. Antiph. Dum fabricator mundi. mini: His finilis nudanlur altaria jam circa noctem.
Ilymnus Forlunali, Pange lingua gloriosi. » Haclenus Quod vidclur ctiam can. 8 concilii Toletani xvi, ubi",
CodeXRatoldi. Ubi ante haecverba, quid ullra debui agens de sancla parasceve, dicit: Quando altaria de-
facere, supplenda sunt ista, el ilerumcantant diaconi; nudata persistunl; nam xb persislunt indicat eo die
et anle Agios,subaudi presbyterivero; et ante San- non fuisse denudata, sed pridie juxta morein, qm
clus Deus, subaudi el chorusilerum. Hsecauiem ver- eliam confirmatur ex conrilio Toletano XVII,can.
ba, pfosierttettsse ler, etc, corrupta sunt, et sic Ie- 2 : Ila ul nisi in CmnmDomini celebritale, quandc
genda, prosternentse ter adorantescrucem. moresoliloaltaria debenldevesliri,eademdebeantostic
293. De sancta. Ila in Edilis. Apud Alcuinum: reserari. Id etiam probalur ex lotione allarium, quae
sumituf de sanclopane. Cujus verba seqnentia no- olim fiebat eodem die simul cum lolione parietum,
tanda1,et explicanda sunt: Sanclificaluraulem vinum ac pavimeiili lempli, et vasorum; de quibus hic bre>
nbn cbhsecralumpcr sanclificalumpanem, Ilsecenim viter agcmus.
hoh ita capienda sunt quasi vinum 11011 consecralum Supra, in eodem capiie regulseMagislri, cum agit
her ejusniodi admistionem transeat in sanguinem de ieria sexta majoris hebdomadse, hsec habentur:
Chrisii, sed quod sanciificationemquamdam exle- Loliovero rerum, vel apparaluspaschalisipso die pro-
fibrem ex ejusmodi commistionepercipiat. Ex quo curetur. Quse intelligenda sunt de lotione altarium,
riotanda est anliqua consueludo, quae adliuc viget, ",g parietum et pavimentorumtempli, el sacrorum va-
quod nimirum celebrans in sancia parasceve sub sorum purificatione 343 quse etsi in patria ipsius
tinicadiinfaxat panis specie communicaret. Magislri, ei forlasse alibi fiereniin sancia parasceve,
294. Nihil dicens. ApudAlcuinumlegitur silendo; tamen Romse fiebant feria 5 in Ccena Domini, ut
qui hsec subjungit: 342 Pax Domininon dicit, quia constat ex Ordine Roraano., ubi agit de hujuSdiei
non seqUunlurosculacircumstantium. solemnilate : Eodemdie altaria templiet parietes, sive
295. Et communkanl omnes. Tam clerici quam pavimentaEcclesimlavenlur, cl vasa Domino sacrata
laici, lil supfa ex Theodulpho probalumest. Olim in purificeniur. In Gallia, ut planura est ex octava san-
fnonaslerio Cujusdam antiqui monachoruni patris, Cti Eligii Novioraensis episcopi homilia de CcehaDo-
qui iristia regula Magisterappellatur, et floruit non miiii: Et propterhumiliiatis formam commendandam,
inulto post sanctum Gregorium I papam, nionachi eo die pedeseorum lavit; et hinc esl quod eodemdie
eoderri sanctoe parasceves die coramunicabant, ut altaria templiqueparieteslavantur etvasapUrificdntur.
clairum est ex cap. 45 reguloeejus in Concordiare- ln Hispania, ut clarum est ex sancto lsidoro, lib. i
gularum, cap. 5b",§ 4 : Sacramenta vero altaris in de Offic eccl., cap. 28, cum de eademferia scribif.:
palena majore vilrea finiantur, ut cum feria sexlaJu- Ilinc est quod eodemdie altaria, templiqueparietes, el
dmiad passionemChrislum quwsierint, sit ipso die pavimenta tavantur, vasaque purificanlur, quce sanf
menlibusnoslris reclusus, ut Subbato nobisper resur- Dominoconsecrata.
reciionemiii novosacramentoappareat. Jam qui se.xta Porro in Codice Ratoldi, in fine hujus soieninita-
feria refeclurisuntsinecommunionereficianl, ut agno- lis hsec notanda sunt: Ex expleta sunl universd. E\
scatur jamque sexta feria injuste refici sine Chrislo. . posl paululum Vesperam dicit unusquisqueprivalini,
At secus olim in Hispania. Si quidem illo die nec C I et sic vadunlad iitensam. Eadem habentur in Ordiiie
Missarum solemnia, nec commuuio peragebanlur, Romano, cum agitur de hac feria sexta. Quod fit ho-
ut manifesiurii est ex concilio Tolclano iv, can. 6, die in quibusdamEcclesiis, clericis sive moiiachis in
ubi de feria sexta passionis dominicoehsecstaluun- ipso choro genibus flexissub silentio privalim Ves-
tur : Ideoqueoporleteodemdie mysleriumcrucis,quod peram recitantibus.
ipse Dominuscunclisannunliandumvoluit, prmdicari, 298.Sa66a(o.DescribitursolemnilasSabbati sancti.
alque indulgenliamcriminumclara voceomnempopu- 299. Hora octava.Id est, secunda postmeridiaria.
lumposiulare, ul pmnitentiatcompunctionemundali, Aliter in concilio Rolbomagensi supra citato : Item
venerabilemdiem doininicmresurreclionisremissisini- slatulumesi ut in SabbaloPaschmofficiumante nonam
quitalibussusciperemereamur,corporisqueejus etsan- non incipialur.
guinis sacramenlum mundi a peccalosumamus. Ubi 301).Notarii. Nolarii hoc loco sunt scribseepis-
vides hoc die passionis postulandamcsse (riminum copi, qui, ut plurimum, assuuiebamur ex lectorum
indulgenliam, ut dominicoeresurrectionis die corpus collegio. Ita in BibliothecaPhotii, num. 256, in Po-
et sanguis Dominisumantur. Id etiam clarum estex litia sanctorum Meirophanis et Alexandri, videraus
concilioTolctano xvi, can. 8 ; Exceplo Passionisdo- Paulum lectorem et notarium EcclesiseConslantiiio-
minicmdie, quando altaria nudala persistunl,nec cui- politanse, qui postea fuit ejusdem Ecclesisepatriar-
quatn in eodentdie Missarumlicet solemniaceiebrare. clia; et apud Ennodium , in Vita sancti Epiphanii
Ne quis autem dicat non licere quidem eo die cor- episcopi Ticinensis. Nam ubi scripsii Cumalleclum
pus et sanguinemChrisli consecrare, sed posse cum fuisse in lectorum sodalitiura, paulo post subjungit:
1 iVolartiiHin scribendb compendiu, et figurasvarias
prscsanciilicaliscelebrari, obstant lioecverba, quando j)
altaria nudala persistunt. Non potest enim celcbrari, verborummultiludinemcompreltendentesbreviassecti-
etiara cum prsesanctilicatis, nudato altari. Si au(em lus, in Exceptorumnttmerodedicalnsenituit. Ubi ex-
illo die Missa non cciebralur, nec communio, quse ceptores sunt rioiarii dicii ab illis notarum corripen-
olira iu basilicisseu ecclesiis extra Missarurasolem- diis de quorura in scriberido velocitateMaftialislib.
hia IIOIIsuraebatur. 14:
E(
296. expletasuntunhersa. In Editishaecsequun- Currantvcrlialicfet,mahusest velocioi1illis,
lur : Hoc faclo dicit pontifex: ln nomine Patris, et Nondumlinguasuum,dextra peregitopus.
Filii, et Spiritu sancli, quse in nullis Codicibusno- E( Ausonius,epigrammate 137.
stfis iriss. reperiunlur. Puer notarumprsepetum
297. Nuda sint altaria. Nudalio allarium olim fie- Solersminisleradvola,
bat hac feria 6, ut videre est in regula Magislrims., Bipatenspugillarexpedi,
cap. 45 , in Concordiarcgularum , cap. 5ti, § 4, in Cuimultafandicopia,
qua feria sexta altaris velamen, veldiversus oratorii Punctisperaclasingulis,
ornalus sublrahalur; simulet lucernm,et cicendelito- TJtuna voxabsolvitur,etc.
lum intra monasleriumnegeturaspectus. Ubiparlicula Sanctus Hieronymus, epist. ad Julianum, lomo
vel sumitur copulative. Sed fuit diversa consuetudo. primo : Et tamen ilie apposilonotario cogebat et
toqui,
Nara olim etiara in quibusdamlocis nudabanlur in qumvelocileredita consequereturmanus, lingumce-
CcenaDomini, ut nunc; qucmadmodum videre est leritalem prenderent signa verborum. Ei epist. ad.
335 IN S. GREGORULIBRUM SACRAMENTORUMNOT^E. 53fi
Principiam, tom. III: a Quem nolarium possumusin- A \ tur etiam cerei paschalis Benedictio, sed an ab ipso
telligere, quodam signorum compendio brevialum sanclo doctore sit composiia, non milii compertum
Evangelii striclumque sermonem cxaravit. Unde in est. Prseterea nuiandum est in Codice Haiohli ad
Glossis Philoxeni: Noturius, anu.etoypv.fo;,id est, hsec verba, incettsihujus, super TOhujus crucem esse
notarum scriptor, qui a Synesio, epist. 01, ruyvypv.- depictam; similiter ad h;ec verba, in honorem noini-
fo;, id esl, velociter scribens, et a Pbilostrato , lib. nis tui consecratus, super etiam TOconsecratus, quaa
i de Vita Apollonii, cap. 13, ei; ruyji; ypufav di- in codice Hodradi depicta est super T6 nominis.
citur. De inysticis cerei paschalis signilicationibus cou-
Ca-terum in Ordine Romano, in Codicibus Rhem. sulc Alcuinum , Amalarium, BarlholomaeumGavan-
et 344 Rotoldi, el iu quibnsdam aliis Sacramenla- tum, etcoeieros, qui de officiis seu ritibus ecclesia-
riis bic ante lectinncs exstat benedictio cerei pa- sticis scripseriint.
scbalis, cujus praeludium est: Exsultet jam anqelica Sed non sunt omitlendi rilus benedicendi pascbalis
lurba cmlorum, quod qnidetn cxstat in Ordine Missae cerei 345 <P'i exstant in Codicibus Hhemensi et
Ambrosianae, sed reliqua Benedictionis formula inul- Raloldi. In illo quidem iia habetur: Primitus enim
liim ab u^iiata discrepat. Iji Codicibus Rodradi et oclava hora diei mediante procedunt ad ecclesiamet
Rrhemensiformula benedictionis in duobus a vulgari ingrediunlur in sacrarium, et induunt se veslimenlis,
dilfcrt, primo quia diffuse satis apum laudes perse- sintt mos est; et incipit clerus lilaniam, et procedil
qtiitur in bunc inoiluin : b Apes cmterisqutvsubjecla sacerdos de sacrariocum ordinibus sacris : veninnt ante
sunthomini animantibusantecellit (Virgil. IVGeorg.) : allare,stant inclinato capile,usquedumdicant AgnusDei.
cum sit minima corporis parvitate , ingenlcs aniinos T n Deindevenienssacerdosab Oratione, vudil relro altare,
angusto versal in peclore; viribusimbecillis, sed forlis accipiensde tumiiie quod sexia feria absconsumfuit, fa-
ingenio. Hmc cxplorala temporum vicc, cum canitiem ciens crucem tuper ccreumet illuminanseum,completur
pruinosa hiberna posuerunt, et glaciale seniumverni his Orationibus. In hocverosic: Horasexiaingrediatur
temporis moderala deterserint, statim prodeundi ad la- ponlifex in sacrarium cum levitis et ministiis, el in-
borem cura tuccedit, dispersmqueper agros, libratis duanl se sacris veslibus,et ordinent sesicul in craslina
paululum pennis , cruribus suspensis insidunt, partim die Paschm continelur; el jubeat acquiri novUmignein
ore legere flosculos, parlim oneralm vklualibus suis cum ampulla a sole illuminatum , siua a silice excus-
ad castra remeanl; ibique aiim inmstimabiliarte cellu- sum. Deinde faciant crucem de incenso in cereo , et
lat lenaci glulino inslruunl, alim liquentia mella sli- scribalur annus Domini, alque A et a, el tunc por-
pant, alimverlunlfloresin ceram,alim ore0natos fingunl, tetur cereus anle episcopumcum processione,cum can-
alim colleciis e foliis nectar includunl. vere beaia, delabris, el thuribulis, lamensine lumine. Et sic stipa-
et amabitis apes, cujus nec sexummasculi violant, fe- tus incedat episcopus in medio clioro, el ibi ponatut
lusnon quassant, iiec filii destruunl caslitatem; sicut cereus. Episcopus aulem fintta oratione pergitadal-
sancta concepil virgo Maria , virgo peperit, virgo per- lare, et ibi hora sessionis sedeal. Non ascendal ad se -
mansit. Deinde sequitur : 0 vere beata nox, qum ex- dem usque ad tempus , dum dicat: Gloria in excelsis
tpoliavil JEgyplios, elc Secundo in fine Benedictio- Deo. Inde levila postulans Benedictionemab episcopo
nis nominatur tantum papa, nulla mentione facta cal ad cereum, et consecrel. Processio vero dividet se,
episcopi, regis, aut imperatoris. pars indextera, et pars itt sinislra. lnlerim episcopus
Hujus Benedictionis cerei mentio fit in concilio C sedendo benedicatignem et incensum, ul audianl cir-
Tolelano iv, cap. 8 : Lucerna cl cereus in prmvigiliisI CMtHS(«ti(es. Cereus vero non itluminetur, usque dum
Paschm apud quasdam Ecclesias non benedtcuntur, et perveneril diacontts Ignis accendit. Hactenus Coitex
cur a nobis benedicanlur inquirunt. Propter gloriosum Hatoldi. Haecautem verba in Codice Rhemensi com-
enim noctis ipsius sacramentum solemniter hmc bene- plelur his Orationibus, inielliguniur de Orationibus
dicimus , ul sacrm Resurreclionis Christi mysterium, quibus supradictum rilum concludil episcopus, quas
quod lempore hujus votivmnoctis advenit, in Benedictio- sequitur cerei Benedictio, Exsullet, etc , qu:e tamen
ne sancti Luminis suscipiamus. Iia in secunda Edi- ibidem non exstant. Ordo processionis ad altare qui
tione Garsioe; nam in prima T6Paschm desideratur, hic prascipitur in Codice Raloldi, ut in crasiina )'a>
sed parum relerl, siquidem sequenlia satis indicant schse, habelur supra ad finem libri Sacramentorum.
canonem esse de cerei Paschalis Benedictione iniel- Oralio cujus est hic mentio est prima MissneOratio.
ligendum. Processio quse debet dividi est ccetus presbyterorum,
Hanc institutionem Alcuinus, lib. de Officiisdivi- diaconorum et ministrorum , qui comitati sunt cuin-
nis, cap. de Sabbato sanclo, et Amalarius, lib. de dem episcopum e sacrario ad altare, debentque toto
Olfic eccl. , cap. 18, pape Zosimo tribuunt, quibus- Missoe lempore illi assisterc His verbis, ul audiant,
dam reclamaniibus qui illam Zosirao anliquiorera videtur prseponenda parlicula ita.
esse contendunt, quod exstet apudPrudentiuui, qui In Ordine Rotnano sunt alii ritus qui eliam ab ho-
ante Zosimum lloruit, hymnus de cereo paschali; diernis discrepant, inter quos ille est; nam ut pri-
sed immerito : nam illc hymnus non est de cereoi muin ponlifex e sacrario processit , accenditur qui-
paschali , sed hymnus vesperlinus est de lumine, dani cereus in loco mundo, et ponlifex, sive presby-
quod olim vespere quolidie in Ecclesia solemni quo- T\ ler facicns super eum crucem, benedicit eum bumili
dam rilu accendebatur, ut fuse docuimus ad § 2, voce, schola interim caniaiile septem Psalmos poeni-
cap. 24 , Concordioe regularum. Sed quidquid sit, lenlise, hoc modo incipiens : Dominus vobiscum, etc.
rilus sane antiquus est, siquidem apud Ennodiura Oremus. Deus niuiidi conditor, auctor luminis, clc
Ticinensem episcopum, qui obiit anno posl Chrisium Quae Benedictio eiiam habelur in veteri libro Sacra-
naium 521, duse cerei paschalis exsiant Benedictio- meiitoruin uis., cujus inibi copiam fecit vir doctis-
nes eleganii sane slylo conscriptae in opusculis ini- simus Joan. Aubertus Iiilerarum Graecarum regius
scellaneis 9 et 10, quibus lauien non proemittiiur inierpres , et succedil vulgari cerci paschalis Bene-
supra memoraia Praefalio, c Exsultel jam angelica diclioni, lauquam illius aliera Benedtctio. Quam,
lurba ccelorum. In Ordine MissseAiubrosiansehabe- quia proiixior est prselata Benedictione Ordinis Ro-
" ln Edit. nova , tomo II, col. 684, explical san- Theod. Al in Gerael. prolixior est ab his verbis,
clus Doctor Psalni. xi.iv, et ad hunc versum : Litt- opts, sive , ut legitur in ms., apes mater eduxit, muf
gua mea calamus scribm, etc, ait: Jlfca autem lingua( laque aitexunlur in apuin consule laudem. In vet. Sacram.
vi similitudinemscribm velocis, quem nolarium possu- Gallic, de cujus antiquitaie Mabillouiuin,Mu-
mus intelligere, quodam, etc sei Italici toin. I, parie n, legilur : tienedictio cerei
h Eadeui leguniur tum in noslris Cod. mss., lumi sancli Augusiini episcopi, quain cuin adliuc diaconus
in Missalibus Gotbico et Gallicano ediiis a Mabill. esset, cecuiit dicens : Exsullet, etc., ut in Editis,
lib. de Lilurg. Gallic nonniillis lainen additis.
c Legitur cadem fere in Calensi et in duobus
 537 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMWTM. 53J
mani, et in quibusdam variat, hic apponere placuit : A rio, etc, iuielligenda sunt de particulis cerei pascha-
i Deus munrii condilor , auctor luminis, siderum lis, quas Cbristiani domi asservabant, ut earum be-
fabricator , Deus qui jacentem mundum in lenebris neficio adversus lempesiaies et diabolicos incursus
iuce perpelua retexisli, Deus per quem ineffabili po- ttiti essent, ut liquet ex Ennodio , Benediclione pri-
tentia oninis clarilas sumpsil exordium, te in luis ma : Et si quis hinc sumpserit adversus flabra venlo>
operibus invocantes in hac sacratissima noetis vigilia rtim, adversus spirilus procetlarum tua jussa faciens ,
de donis tuis cereum luse suppliciter offerimus Ma- sil illi singulare profugium; sit murus ab hoste fide-
eslali , non adipe carnis polliitum , nec profana tibus. Et Benedictione secunda : Tu resurrectionis tum
unctione vitialum , non sacrilego igne contactum , tempore, quo vernat anni reviviscentis infunlia, sum.
sed cera, oleo, atque a papyro constructum, in tui plam ex hoc conlra. procellas et omnes incursus fac
nominis honore succensuni obsequio religiosoe de- dimkare pariiculam. Quam vim habebant agni cerei,
voiionis .offerimus. Magnum igitur myslerium, et qui olim in Sabbaio sancto loco cerei paschalis Uo-
noctis hujus mirabile sacramenium dignis necesse moe ab archidiacono benedicebantur. Siquidem olim
est laudibus cumulare, in quo dominicoe Resur- in HomanaTbeclesiacereus paschalis non benedice-.
reclionis miraculo diem sibi inlroductum teuebrae baiur; sed mane primo Sabbati sancii, archidiaconus
inveteratse senserunl; et mora quaeolim fuerat oeler- ingrediebatur ecclesiam, ceraraque in mundo vase
na noete damnata.inserlo 346ver'm|g°ris lumine, liquefactara cum oleo miscebai, eamque benedicens
caplivam se trahi dominicis tiiuinphis obstupuit. At in agnorum similitudinem efformabat, quos in ociava
quod praevaricanti primo plasto lenebrosa praesum- Paschoe 347 Postcommuniorieniiidelibus dislribue-
ptione fuerat in servilute damnatum , hujus noctis R bat; qui eos pro quacunque necessiiate in suis sedi-
miraculum splendore libertatis irradiat. At hujus bus ad fumigandum incendebant, ut docent Ordu
ergo festivilatis reverenliam fervore spiritus descen- Homanus in ordine de Sabbalo sancto; Alcuinus ,
denles, quautum devotio humana exigit, tibi Deo ful- Amalarius, capilibus ciiatis. Sed hic rilus tanlum in-
gore flammarum placida luniinaria exhibemus.utdum coepit, cura desiit Homse benediCendi cerei paschalis
hsec fide iniegra persolvuntur, creatuise luse etiain consueludo, quse videlur esse instaurala a Theodoro
proeconia exLotlanlur. Flammoelux quippe diceuda papa; quod forte ansam prcebuit nonnuliis dicendi
est, per quam potestas deitatis Moysi apparere di- euin fuisse hujus ritus auctorem, quod quam falsuni
gnata est. Qusede terra servitutis populo exeunii sa- sit, Benedicliones supra cxEnnodio,qui multis annis
lulifero lumine ducalum exhibuit, quoe in tribus ante hunc papam vixit, prolaioe convincunt. Aut si
pueris in camino senlentia lyranni depositis vitam mavis dicere a Zozimo quidem inslitulum fuisse, ut
blandimentis mollioribus reservavil. Nam ut praece- cereus paschalis benediceretur per parochias, u'
dente hujus luminis gratia tenebrarura horror exclu- testalur Pontificale Damasi, at vero decretum fuisso
ditur, i(a, Domine, lucescente majeslatis tuoeimperio a papa Theodoro ut infra Homanam civitatem seu
peccalorum sarcinse diluuntur, Cuiu igitur hujus Roina; beuediceretur.
subslaniioe miramur exordium , apum necesse est 501. 1« ambonem. Groecisproprie afiSwvsjX.iyovxa.x
laudemus originem. Apes vero sunt frugales in bpetvoi y.ai v^nXoi xbnot, id est, ambones dicunlur
sumpiibus, in procreatione castissimoe,sedilicant cel- iiioiilani et excelsi loci. Et aftSwvnpoauvv&uat;, v.u\
lulas cereo liquorc fundatas, quarum huinaiise perilise vnepoyji vai bpov; Xbfo;, id est, auibon, ascensus ,
ars magistra non exaequal. Legunt pedibus lloros, et _ excelleutia , et uiontis vertex , inquit auclor veieris
nulluin damnuni iu floribus invenitur; partus non fj elymologici; et Hesychio ap-Sojve;«t npoaavaSuaei;
edunt, sed ore legenles concepti fetus reddunt exa- TSJVbp&v,id est, ascensus monlium ; unde transla-
inina. Siculexemplo mirabiii Cbristus ore palerno lum lioinen est ad sigui/icandum ecclesise pulpilum
processil. Fecunda est sine partu virginilas, quaui sive suggestuin , qui est loeus in ecclesia excelsus ,
uiique Dominus dignatus carnalem se Malreni liabere de quo lectores divinas Scripturas legebant , et
virginitalis amore constiluit. Talia igitur, Dornine , psalta; canebant. Concilium Laodicenum , cau. 15 ,
digna sacris altaribus luis niunera offerunlur, quibus nXhvTSJV v.avovtxSjv
-^uXrSjvini xbv ap£ojvu cXva^atvbv-
te IsetariCbristianareligio non ambigit. Veniat ergo , TWV,id est, exceplis canonicis psaltis in amboneiu
oiiinipolens Deus, super hunc inceiisum longa lum ascendentibus. Sozomenus , lib. ix Hisl. eccl., cap.
beiieuictionis infusio , et hunc noclurnum splendo- 2, SIXKJW avrhv v.eiaOutnspi rbv ap.@ojiia,
fchp-uSi rovro
rem invisibilis regnalor iniende , ut non solum sa- XSJV v.vuyaarSjv,id est, conjicio eam jacere circa am-
crilicium, quod hac nocte litatuni est, arcaua Iumi- honeni, quoii est suggestuin lectorum. Cedrenus, iu
nis lui admistione refulgeat, sed quocunque loco ex Leoue Basilii (ilio : Jumque ei ingressuro , et sucris
hujus aliquid sanclificationis fuerit mysierio depor- foribus succedenii, uv8pojnb;xt; exnennSnxoj;TOOdp,-
tatum, expulsa diabolicoeIfaudis nequilia virlus tuoe Swvcij,etc, id est, hoino quidam ex amhone prosi-
Majestatis assistat. Per Uominuiu. > liens, crasso el valido fusie iciuin in caput ingeril,
Hactenus cerei beuediclio : circa quam notandum eoque ictu iinperatorem necasset, nisi inter ferieu-
est, primo olim papynun , boc est juncum seu can- dum fuste iu suspensum iuipacto candelabrum vio-
nam, quoe in riparum marginibus crescil, adhiliitam •lenliain iclus noniiihil remisisset. Ubi vides ambo-
fuisse in cereorum, lucernarum etlampadurn usuui, JJ nem esse locum cditum et sublimem in ecclesia. La-
Ennodius , in Benedictione prima cerei paschalis : tini pulpitura appellam. Glossoe mss. bibiioiliecae
papyrum ad alimenta ignium lympha transmisit. San- Corbeiensis : Ambo, pulpitum. ld videre esl in episi.
cius Gregorius Turonensis , in Vitis Palruni, capite 34 sancii Cypriani : Hunc ad nos, fratres ditectissi-
8 : Lychniinea jugiter accenduntur. Unus igitur ex mi, cum lanta Domini dignalione venienlemtestimonio
his per quadraginta dies lotidemque noctes , ul ipse el miraculo ejus ipsius qui se perseculus fueral, itlus-
mdituusasseruit, absque ullius fomemi adjutorio per- irein quid aliud quain super pulpilum, id esl super
duravil splendens, in quo nec papyrus addila, nec Iribunai ecclesiw, oportebal imponi, ut loci allioris
gutta olti estsliilaniis adjecta. In liis verbis, quarum digniiate subnixus , et plebi universm pro honoris sui
humanm peritim, deesse vidclur TOindustriam, vel, cluritate conspkuus, legat prmcepta et Evangelium
quid simile, ul legatur quarum industriam. De apum Dotnini, qum fortiler et fideliter sequilur.
industria iu (ingeudo melle, cellulis componendis , S02. Lectio Isaim prophetm. Hwc hmredilas. b Iloec
deque earum virginitaie, lege sanciuin Ambrosium , desiderantur iu Excusis.
Iib. v in Hexameron, cap. 21; Aristolelera, Plinium, 505. Venii.Hoe verbum deesl in Excusis, quod ta-
^Eiianum , Virgilium et alios. llsec auiein verba, sed men non odeo necessariuni esl.
quocunque loco ex hujus aliquid sanctificalionismysle- 504. Lituniam seplenam. Litania seplena est quae
a i)e papyro ad lucernas adhibila, consule nolam b in cap. 5 libri
^ Leguiitur in Ms. Calensi, primi Dialog.
 339 IN S. GREGORH LIBRUM SACUAMENTORUMNOTM.
34C
fil a septem choris , tt ut videre est apud sanctum A eihiiicos; cujus conficiendaerationem ei usum itsi
Gregorium, cap. 2 Regesti, lib. xi. Proinde , (raires describil Aihenieiis, lib. ix : "Eaxt Si vSap ei; 6 uni-
cltarissimi, conlrito corde, et correclis operibus, cras- SanxovSaX.bv iy.rov (SwftouXupSv.vovre;, if ov rhv 6ui
tina die, primo dilucuload sepiiformem litaniam juxta aiv.vinertXovv,xat TOUTW xov; nupbvxai
dnlributionem inferius desicjnalamdevola menle cum hyviCov.Id est: Aqua innnptppuivovxe; qua meigebant titionein ex
lacrymis veniamus. Posiea enumerat septem choros ara raptum , in qua sacrificium perfccerant, illaque,
liujus litanise, primam clericorum, secundam viro- assistenles aspergenles purificabant. Quod elian-.
rum, etc clarum est ex Euripide, in liercuie furenle, Aclu iv :
505. Elilla duo cereostata. Antiquus mos fuitEc- MsM.wv Si SuX.bvyjtpi Seitv.fipetv ,
clesise ut cerei ardenles prseferantur episcopis. Theo- V.i;yJpvtS OJ?(2u-J/etev
lib. v Hist. 54 , de reditu 'hX.y.phvn; xbxo;.
doretus, cccl., cap. agens Id est, cunique jam torrem laiurus esset dextera ,
sancti Joannis Chrysoslomi : v.navrs; yi.p vnhvxnav.v ut in aquam lustralem filium Alcniense
ei
348 ta; ix xnpav X,up.nv.Su; npov.nxovrs;.Id est : ex Aristopbane in Pace : i<ipt Sh xbmergeret; SvSiov,xb oi
Onines enim cum cereis accensis ciobviani fiunt. Et ef*S'/^w),a6wv.Id est: Affert
gestalor lampadis anle ponlificem dicitur XuunuSu- accepero, immergam. 349 lorrem, illuinque cum
Meminit Sophoeles in
pto;. Vide Lexicon Grsccobarbarum Joannis Meursii.
506. Et tlans benedicit fonles. Vetus Ecclesioeest OEdipode lyranno.u-hxe
consuetudo, ut aqua eorum qui bapiizaudi sunt, yJovtSa; veptetv.
solemni ritu ab episcopo benedicatur. Sanclus Dio- lusNeque lustralis aquoe parlicipem esse , et ^Eschy-
in Eumenidibus.
nysius, lib. de Eccl. Hierar., cap. 2 : iiaixb ruvrr,; B
vSojprui; Upui; intxX.haeaixuraytuau;. Id CSt : Cujus riotKSEyjpvtty fpv.xipojvnpoaSSiexui;
aquam posiquara sanctis invocaiionibus sanciificavit. Id est : Qualis sodalium aqua luslralis suscipiet':
Sancius Basilius, lib. de Spiritu sancto, ad Amphi- vyjvcfy vero oxytonum malluvium significat apud
iochium, cap. 27 : H.vXoyovu,ev Si rb vSojpxovftunria- euindeni Alhoenamiii, lib. citalo. Xepvtyetiara bary-
pKTOf.ld cst : Benedicimus aquam baplismatis, et • tonum est TOv.axv.xstpof vSo:p,id esi, aqua ad ma-
recenset inter traditiones apostolicas. Sanctus Am- nus, ut notat cx Hoinero Julius Pollux, lib. n, Ono-
brosius lib. de lis qui iuiliantur, cap. 5 (Inw tib. i masi., cap. 2.
de Sacramenlis, cap. 5) : Quare prior Christus des- 507. 6'H/MSspirittis super aquas. lta sanclus Am-
cendit, postea Spiritus sanctus, cum forma baplismalis brosius, lib. de lis qui mysteriis initiantur, cap. 5.
fl usus hoc habeat ut ante fons consecrelur, el lunc 308.,Conciperet. ln Editis legitur, reciperet, male.
descendat qui baplizandus esl ? Nam ubi primum in- 509. Qui nocenlismundi crimina. I(a sanctus Am-
gredilur sacerdos, cxorcismam facit, secundo super brosius, capile cilato,et lib. ndeSacrameniis.cap. 1.
" crcalionemaqum invocationem, postea et precem de- 5IO.Cen(t7i»siiinouandis.IlaLuciatius.sivequisaliua
iert, ut sc.nctificelurfons, et adsit prmsenliaTrinitatis anliijiiior in Philopatri agens de baplismo : St' vSatoi
teternm. Sanctus Cyprianus, epist. 70, ad Januarium: hptu; avexaivtaev,id est, per aquam nos innovavit.
Oporlet ergo mundari. et sanctificari aquam prius a 511. In modum crucis. Antiqua est Ecclesise con-
tacerdote , ut possit bapiismo suo pe.ccala hominis qai suetudo ut aqua baptismalis per signum crucis bene-
baptizatur abluere. Sanctus Cyrillus Hierosolymita- dicaiur, ut constat ex sermone sancti Augustini 181,
nus, catech. 5 : OUTWJ sTrsvKVTta? TO).IT6V vSojpnvsu- •deTempore :Hoc cnim signo crucis consecralurcorpui
uaxo; ayiov v.v.iXptaxovnpb; xhv inixXnatvXMSOV SV-Q Dominicum,sanctificatur fons baptismatis. Et (ractalti
tv.p.tv,ayibxnxo;intxxv.xut.ld est : Sic aqua nuda, ad 118, in Joan.: Quod signumnisiadhibealursivefronti-
invocationem, Spiritus sancli ct Chrisli virtiilem ac- bus credentium,siveipsi aqum ex qua regeneranlur,etc.
cipiens, sanctitalem consequitur. Sanctus Gregorius 512. Subripiat, id est, subrepat c.
Nyssenus, Oratione in baptismum Chrisli: 'AVTKZOUE 515. In mundi creatione. Hsec verba non cxstan 1
TotvvvXKInup' vtiojv wf vSojp evXoyovptevov xaOuipet in Editis, nec in Ord. Homano.
*ui fojxviziTOVci.vQpojnov. id est : Contra igitur audi 314. C«;'MS Spirilus super te ferebalur. Optatus Mi-
nos quomodo aqua benedicta purgat et illumin.it levitanus, lib. vn contra Parmenianum. 0 aqua, qum
hominem. Victor Utict-nsis, lib. n de Perseculiono dulcis a Deo creata es , super quam anle ipsius Nata-
Vandalica : El illa hora, qua benedicelfonlem, ul ba- lem niundi sanclus Spiritus ferebalur.
ptizeniur accedentesad fident, contingel oculosluos el 315. Qui te de paradiso manare. Haecnon haben-
aperieiitur, el videbis lumen. Et paulo post : Atlen- ut
lur in Editis.
516. Qui le in descrto amaram. Optalus , libro ci-
densquoque Eugenius inverecundam credutitatem,
qui jam lempus urgebat, pergit cum eo, comilantecum of- tato : O aqua, qum sub Moyse, ufnaluralem umarilu-,
ficio clericorum dd fontem, ubi, fixis genibus dinem perderes.,indulcala ligno, tol populontm peclora
ingenli gemitu pulsans sinijultibiis cmlum, crispantem suavissimis hauslibus satiasti. Sanctus Ambrosius, lib.
de Ilis qui mysteriis initianlur, cap. 5 , et lib. i de
benedixitalvctim fonlis.
Porro aquse benedicloc inslitutionem ad Alexan- Sacramenlis, cap. 4, et sanctus Gregorius Nyssenus,
drum primnm nonnulli referunl, Consiiiutiones orat. de non diflerendo Baptismo.
aposlolicoe(Lib. vin, c. 28) ad sanctum in Matthoeiira"_ 517. Hk millunluv duo cerei intus in baptislerio.
apostolum. Et antiquus mos cst slaiuere ecclesioe Hoc loco baptisierium est aqua baptismatis; nam iri
vestibulo vas aqua benedicta plenum ad populi in- Ordine Honiano dicitur : Ilic deponilur beuedictusce"
gredientis purificaiionem, ut videre est apud Sync- • reus in fontem; el in cod. Hhem.: Hic deponunt cereon
Sium, epiSt. 121 : °Qf so-Tt ys TOSnpbatovi\ifo; ovx in fontes. Alias baptisterium est quoddam oedificium
hrrov, h TKEVTOtfnporep.eviau.vatx.Epvi6a,Tro),swf xa- juxla ecclesiam , in quo olim fideles baptizabantur3
non de quo infra.
Bupxhptov.Id est : Siquidem publicus gladius ves- 518. Sufflat tribus vkibus in aquam. Hanc suffla-
minus quam iuslralis aqua, quse in lemploruin
libulis civitatis est piaculum, ubi yJpvtSovproprie est tionem videre est in tractalu Severi Alexandriui Pa-
vas aquoe Iustralis , quod hie sumiiur metonymice triarchae , de Ritibus baptismi, per quam desiguatur
pro ipsa aqua lustrali, alias ^spiSo^so-Tov. ld est, adventus Spiritus sancti in aquas, quemadmoduuo
malluviuin polilum. yJpvtSovaufem dicilur a yjpvt^, Christus, Joan. xx, dans suis discipulis Spiriiuua
quod barylonum aqttam litstralem signilical apud sanctum insufllavit. Hic autem ritus in Cod. Rhem,
n Haecsancli Gregorii Oratio nunc habelur ad cal- cismum facit secundttnt(hocestprope)creafttratuaatMP,
ceni lom. I, poslhomilias in Evang. invocationempostea, etc.Vide noiam in Ininc locuni.
b Hoc est, super crealuram aqum; sic enim in bis c In aliis saneti Gregurii operibus, ut a ttiss. Cod.
Rencdiclionibus et cxorcismis Icgitur : Benedicole, reprseseniautur, niliil frcquentius occurrit quam sub-
creatura aqum. Exorciso le, crealnra aqum.In nuvissi- ripere, pro subrepere.
ma quoque Edilionc locutiikita nuiic lcgiiu. : Exor-
541 IN S. GREGORII LIBRUM S.vUlAMENTORUMNOTJE. 542
' nomina miponebant. Ansloteles autern dicu septima.
sequilur hsecverba : Plenitudinem fontis virlus Spiri-, JV
\us sancli; in Cod. Raloldi ista : J« benignusaspitas; ijuod fiebat observatis quibusdam supersliiionibus ,
in Cod. Rodradi ista : Purificalis mentibusefficaces, quse a quibusdam 351 circa focum gyris v.pfiSpbp.tv.
519. Fundit chrisma i» fonte. I.n350 fontem b.ap- appellabaniur, ut notant Hesychius, Harpocration ,
lismalcra infundi chrisma mos est anliquus, ul constat Suidas, ct auetor veteris etymologici. Veteres Franci
ex sancto Dionysio mox citando, sanclo Gregorio Tu- inlanlibus nono die nomen imponcbant, ut colligere
ronensi, lib. i de Gloria Martyr., c. 24 : Tunccum est ex lege Salica , lit. 20, § S : Si quis infanlem in
exorcismosanclificatam, conspersumdesuper cltrisma venire malris sum, aut nciium,antequamnomen habeat,
omnis populus cum devolionehauril; el lib. l Hist., infra novem noctes occideril. llaque puto anfiquos
cap. 51 : Baplisterium componilur, balsama diffun- Cbfisfianos in imponendis nominibus sua consueiu-
duntur; Hincmarp in Vita sancli Remigii: De quo dine usos fuissc, posita omni superstitione paganica.
chrismale fundil venerandus pontifex in fonlem sacra- Hodie Grsecinomina infanlibus imponunt octavo na-
ium. Porro in loco ciiato sancti Gregorii Turonensis, talis eorum die, ipsis ab obsteiricibuGante fores ec-
ex lib. i de miraculis discimus populum haurire clesioeallatis, et a presbylero signatis in fronte, ora
aquara benedictam , jani chrismale sacro perfusam, et peciore, ut videre estln eoruin Euchologio.
quod poslea tamen prohibitum est, ut palam est ex Quidam nobis opponunt canonem 50 primi Nicoeni
lib. vi Capiiul. Caroli et Ludovici imperalorura , concilii, eorum .videlicetqui ex Arabica lingua con-
lit. 77 : Quod in Sabbalo sancto Paschm vel in Sab- versi sunt, in quo opposiium nosiroe senlentioe sta-
balo Penlecosles , si qui velint aquam conseeratamad tuitur. Sed cum hic canon et hujus similes sinl dubiae
aspersionem ad domus suas recipere, ante chrismalis n" f'dei, nec vulgo recepti, nostram sentenliam minime
infusionemaccipiant. labelactare possunt. Objiciunt eliarn locum Dionysii
'520. In mudum crucis. Cbrisma infunditur in Alexandrini apud Eusebium lib. vu Hist. ecclesiasli-
aquam baptismalem in modum crucis ex more anti- coe, cap. 2, ubi scribit iufantes a parenlibus accipere
quo , quern videre est apud Dionysium magnum , nomina Petri vel Pauli, vel Joannis, sed fruslra, nain
cap. 2 et 4 ecclesiasticseHierarchiae: "o0sv,m; olp.ai, eo loci 'nulla fit baptismi menlio. Nec valct id quod
£VTWv.uOaprtxaftv.nTtarnpiojrb ptvpovev aravpoetSiat producunt ex sancto Dionysio , cap. 2 lib. de eccl.
§oXui;intyjojv b iepupyri;. Id est : Unde , ut opinor, Hierar., ubi dicit inbaptismo nomen dari. Sed nun-
unguentum in expiatorium baplisleriuni immissioni- quam ila sanctus Diouysius scripsit, sed ista : ii«t
bus in formam crucis expressis fundens pontifex; Ttvof iepioj; iv. rh; unoypufn; avrlv xai rbv avisioyov
idque faciunt Grseci et Orientales tribus vicibus , ut icvaxnpvlavro;.Id est : Cura sacerdos quidan) e scriplo
conslat ex eodem Dionysio, cap. 2 eccl. Hierarchiae: illum et suscepforem proclamaverit; ad quse verba
Kai TOTauTM? vSojprvX;ispui; entvlhaeat v.uOuyiv.au;, oplime sanctus Maximus scribit: Znp.siojaatv.ai nepi
xai rptai rov nuvayeatdrov uvpovaravpoetSiat yyaeat rh; anoypufn; roy panrtilopivov, xuiTOU avaSo'^ou.I.d
reX.etojav.; avrb, Id est: Cnjus aqnas postquam sacris est: noia descripliouem baptizati, ei susceptoris. Si-
invocationibus sanclificavit, illasque tribus sacraiis- quidem olim cohipetentes, id esl catecb.umeiiiilli qui
simi ungueuti infusionibus perfecit. Idem apparet ex diu salis inter audientes conversati bapiismum pete-
EuchoIogioCrsecorum, in sequentia sancli baptismi, bant, dics aliquot ante baplismum nomina sua refe-
Trotstaruvpov; xpei; psxa. xov eXtxiov iv TOJvSart. Id renda in malric.ulam dabant. ld planum est ex sancto
est, tres facit cum oleo cruces in aqua , iibi oleum Augustino, lib.de Cnra promorluis habenda, cap.12:
sumitur pro unguento vel chrismate. Ita enim ali- C Pascha jam appropinquabal, dedit nomTn inler alios
quando a Patribus usurpatur, ut infra apparebit ex compelentes; et lib. de Fide et operibus, cap. 6 : Hoc
locis Prudentii et sancti Auguslini citandis. Idem ri- fil multo diligentiusel instanlius iis diebus quibus com-
tus videtur in libro Severi patriarchae Alexandrini de pelentes vocanlur, cum ad percipiendum baplisma no-
ritibus baptismi. Idem eiiam facere consueverunt mina jum dederunl. Sancto Cyrillo Hieros., j,n praefa
^Eihiopes, ut ex ordine baptismi Ecclesiae^Eihiopicae tioiie bvop.uroypufiu rioj; hp-ivyiyovt, .id est, jani no-
claniin est. minum inscripiio facla est; sancto Gregorio Nysseno,
521. Quisvocaris? Ex hac interrogalione palam est oralione de Iis qui baplismum difleruiit : AOTS pot TK
olim noraina non in ipso baplismo , sed ante illum bvbp.v.ru, "tvuiyoj uvru xui; aiaOnrai; iyyupu\oj jStO.otf,
fuisse infantibus, seu pueris imposila. Siquidem cuni xat ypu^iojTWp.sX,v.vt, Qso; Si dfOuproi; nX.vlivivanp-ui-
baptismuscelebrareturtantumindiebusPaschaeetPen- vnrut. ld est : date mihi nomina, ut ego ea in sensi-
tecosles, et in multosannossaepe rejicerelur, non cst bilibus scribara libris; Deus vero in labulis signet in-
credibile lunc infanles nomine caruisse ; nisi forsan corruptibilibus. Ita statuit concil. Carlbag. iv,can. 85:
id asserendum velimus de infantibus illis qui ociavo Baplizandi nonun suum denl.
vel anle oclavum natalis sui diem baptiza;bantur, de Scribebantur etiam nomina infantium, ,utliquet ex
quibtts nobis infra dicendum erii. Crcdibile est enim Codice Rhemensi : Ul auiem venerinl ad ecclesiam,
lunc illis in ipso baptismale nomina imposita fuisse. scribuntur nomina infanlium ab acolytho; el vocantur
Quare cum videamus apud Gregorium Turonensem , in ecclesia per nomina sua, sicul scripti sunt, etc Et
lib. nHist., infantes Ingomerem etCIodomerem filios in Codice Raloldi: Ut autem veuerim ad ecclesiam,
Clodovasiregis, et, lib. x, Clotarium secundum filium j\ scribunlur nomina fttfantium ab acolylho, et vocanlur
Chilperici regis , in ipso baptismate noraina acce- ~ ante [oslium ecclesim per nomina, sietit scripti sunt.
pisse, id coniigisse certum est, quia extra praedicta Idcm videre est in epistola Jesse Ambianensis epi-
tempora, non multo post natalium suorum diem sa- scopi de baptismo : Terlia hebdomadain Quadragesi-
cris tincii sunt aquis. ma, secunda feria, Iwra lertia venianlad ecclesiam, et
Olim apud Romanos nono ab ipso natali die mari- antequam.in ecclesiaminlroeant, scribanlur nominain-
bus, et octavo feminis nomina impoiiebantur, iique fantium, el eorum qui eos suscepluri suniab acolytho;
dies a Iusirandis pueris lusirici appellabanlur. Ma- et lunc vocantur ipsi infanles ab acolylho infra eccle-
crobius, lib. i Saturn., cap. 16 : Esl etiam Nundina siam, etc Ex bis pa(et inlanles anie baptisuium no-
Jtomanorum deaa nono die iiascentium nuncupata,qui mina olim habuisse, ac proinde in ipso baplismo uon
luslricus dicilur. Est autemlustricus dies quo infantes accepisse. Quare cum idem Jesse infra in eadein epi-
lunlranlur et nomen accipiunt; sed is maribus nonus, stola dicit: Ibi etiam nominattir infans sicul Joannes
octavus est feminis. Festus : Luslrki dies infanlium in Apocalypsi.Ileec infantis iiominalio nibil aliud cst
appellantur, puellarum oclavus, puerorum nonus, quia quain nominis prius imposili repetitio, ijNJB^cerle nou
lus lusirantur, alqtte eis nomina imponuntur. Croeci ubique nam in Codicibus Hatolui e.t Hhe-
vigebat;
decimo die nomina infaniibus imponebant, ut' lesia- mensi, in quibus baptismi coerenioniscenucleate dti-
tur Ilesychius : ASXKTI? OUO^EV. Tij Ssv.v.xn xa scribuutiir, niliil siraile repereris. Locus videtur iu-
hp.ipv.
^'^"tv. xoi; ppifeatv exiOeauv.'0 Si 'AptaxoriX,n;rh lclligi ilc niuiatione noniinis, et novi iraposilione, ut
eCoepy<?nai.Id cst: Deciniasacrificatuus. Dccimauie vidcniui' imiuere hscc vcrba ; Skut Joanms in Apo-
 545 1N S. GREGORll LIBHUMSACRAMENTOHUMNOT^E. 344
calypsi. Et olim si quando nomen inulandiun esset, JA.nysium, iib. de Hierarchia eccl., cap. 2 ; Tertullia-
3§2 nlutaDalur'" baptismo, ut de Eudocia Theodo- num, lib. de Corona militis, cap. 5, qui ritum refert
sii junioris conj'uge refert Theophanes, lib. xiv ad 353 ,nler veieres Ecclesiae traditiones : Dein ter
aniium 1177. Quam cum imperalor uuclurus esset tnergitamur, amplius aliquid respondentes, aiiani Do-
ttxorem, Chrislianam Allicus fecil episcopus; et in ba- minus in Evangelio delerminavit; sanclum Cyrillum
plitmale, cum prius vocarelur Athenais , Eudociceno- Hierosolymiianum, calech. 2 mystag. : Kai umSvexe
men imposuit. tpirov ei; vSojp,xai nuX.tvKVSSUSTS , id est, ler iner^i
322. Credisin Deum Palrem , elc Hsec el similes estis in aqua, et rursus emersistis; sanctum Grego-
jnlerrogaiiones sunt juxta priscum Ecclesisemorem, rium Nyssenum, oratione caiechetica, cap. 55 : 'ii Sk
«juein langil Dionysius Alexandrinus epist. ad Xislum ei; vSojpxafloSo? , xvi xb xpi; sv KUTW yeviaOutTOV av-
papatn , apud Euscbiura, Hb. vn Hist. eccl., cap. 8, Opunovep.neptiyetpvaxhptov, id est, descensus vero
•agensde quodara, qui ab haercticis baptizatus, et in in aquam, el quod ler in eam sit homo demissus, ha
Ecclesia receplus, *KtTWV , xat dnoxpi- bel mysterium. saiictum Basilium , lib. de Spirilu
E7IE/JWTV7O-SWV
•aeojvenav.ovau;.Id esl, cum inlcrrogationes et rcspon- sancto , ad Amphilochiinn , cap. 27, qui bunc ritum
siones audisset, voluit iierum baplizari; el sanctus inter traditiones apostolicas recenset: T6 Si xpi; (3u-
Cyrillus testatur catech. 2 niystag. iiat hpojruxoexa- nxiileaOatxbv uvOpojnov nbOsv:id est, jam terimmergl
trro;, ei 7r«rTEVit ei; Zvop.v.TOO Uuxpb;, elc, id est, el hominem unde? et apud sancluin Leonem , episi. 4,
interrogains est unusquisqne, si credii in noinen Pa- qui cum sanctis Cyrillo el Gregorio Nysseno supra
tris, el Filii, et Spiritus sancti, et conlessi estis sa- citatis scribil bac triduana immersione et ab aquis
lularem confessionera, et ter mersi estis. Sanctus T>elevalione significari triduanam Christi sepullurara ,
Cyprianus epist. 70 : Sed et ipsa interrogatio qum fit et post triduum resurrectionem. Alia esletiam hujus
in baplismo lestisesl veritalis. Nam cum dicimus: Cre- rilus raiio , nempe Trinilatis personarum memoria ,
dis in vitam mternam , et remissionempeccatorum per ut vult sanclus Gregorius papa, episi. 41 h lib. i Re-
Ecclesiam, etc, et epist. 75 : Bapiitaret quoquemui- gesii. UndeEunomium, quod sanclam Trinilalein non
tos usilata el legilimn verba interrogalionis usurpans, crederet, unicani immersionem invexisse feruni.
w( nihil discrepare ab ecclesiasticaregula videretur..,. . Aliis tamen placel unicaehujus inersiouis auctores
vtaxime cui nec Symbolum Trinilalis , nec interrogatio fuisse Theophrouium Cappadocem et Eutychium
tegitima et ecclesiastica defuit. Optalus Milevitanus, prius Eunomii sectalores , ut videre est apud Sozo-
iib. v adversus Parmenianum : Quoqueenim inlerro - menum, lib. vi Hisl. eccles., cap. 26. Et Eunomia-
•gante qui credidit, Deo credidit; et post unum illius nos unica mersione baplizalos jubel ileruni baptizari
Credo, lu exigis allerum Credo. lta loquilur, quia cum concil. Conslanliiiopolitanum primum, can. 7, quia
Donalistse refugas iterum baplizarent, eos auie ba- falsa baplismi forma utebaniur, quam videre est apud
ptismum rursus de Symbolo interrogabaut, el ab eis sancium Epiplianium, lib. ui, hseresi 56. Quare prse-
alterum Credo exigebanl, cum antea illud in Ecclesia dicti concilii decrelum non involvit Catholicos , qui
catholica respondissent. Sanctus Ambrosius , lih. IV recle de Triuitaie sentienles , et recta baplisini for-
<3eSacramenlis, cap. 7, infra citandus. Sanctus Hie- ma uleutes, unica mersione baptizali sunt. Quam iu
ironynrus , dialogo adversus Lucilerianos : Prmterea Hispanis catholicis probavit sanclus Gregorius papa
icum solemnesil, el in lavacro post Trinitatis confes- epist. supra citala ad sanclum Leandrum, quamvis
stotiem interrogare : Credis sanclam Ecclesiam? credis huic unicaemersioni muliuin adversetur Alcuinus. Si-
Temissionempeccalorum? Sanclus Augustinus, lib. v G quidem ille, epist. 09, ad Lugdunenses, daiunat His
•contra Donatislas; cap. 20. Et ubique c.umbaplizatur panos, quod unica duntaxat mersione in baplismo
etiam desancta Ecclesia inlerrogatur ; lib. de Aniina uterentur. Et epist. seq. et 81 in eaindem unicaiq
et ejus origine cap. 10 : Et ideo cum baptizantur, mersionein iuvehitiir; et quia se urgeri videt epistola
4liam Symbolumreddnnt, et ipsi pro se ad interrogata sancti Gregorii, iliam in dubium revocai. Sic eriim.
respondent. ait epist. 10 : Epislotam vero quam a bealo Greqorio,
Si vero parvuli rationis usum nondum adepti ba- de simpla mersionedicunl esse conscriptam, in episto-
ptizareniur, pro illis susceplores inlerrogaii respon- lari suo libro qui de Roma nobis tillalus esl non inve-
debanl. Sanclus Augustinus , epist. 25 , ad Bonifa- nimus; atias vero omnes perspeximusin co libro, quem
cium : Inlerrogamus eos a quibus offeruntur, el dici- ad occidenluliumpaitium Ecclesias, pontifices,vel re-
mus : Credit in Deum? de illa miale, qum utrum sil ges scripseral; ideo dubii sumus an illius sil, un ab ati.
Deus ignorat, respondent: Credit. Tcriulliaiius , lib. quo hujus sectm auciore sub iltius nomine scripta sit,
<le Baptisino , ctsi morem vellicare videaiui. Ituque Hsecille; sed immerito. Nara hujus epistolae stylus
j>rocujtisquepersonmconditione, ac disposilione,eliain idem estcum aliis sancti Gregorii epistoiis. Et quaiii-
wlate, cunclatio baptismi uiilis, prmcipue tanun circa vis exemplar epistolarum sancli GreKOiiiRoma ipsi
parvulos. Quid enim necessesponsores eliain paiculo Alcuino allatum hanc epistolam non babuerit, id efli-
ingeri ? quia et ipsi per rnortalilalem destiluere promis- cere non potest ut de ea dubiteinus. NamJoaiiues Dia-
stottes swas possunt, et proventu malm indohs falli. conus , auctor Vitie sancii Gregorii, qui Homsehanc
Auclor de dogmalibus Ecclesioe inler opera sancti vitnra scripsit tempore Caroli Calvi, ac proinde non
Augustini: Si vero parvuli sunt, vel hebeles, qui do- JJ adco remotus ab Alcuini setate, cap. 55 Vitaecjus-
clrinam non sapiunt, respondeantpro illis qui eos offe- dem , hanc eamdem epistolam agnoscil lanquam ve-
tunt juxta morem baptizandi. ruui et gerniauura sancti Gregorii feluin ; qui saue
325. Et ego baptizo te , etc. lla in Edilis , in Or- cura Homaescriberet banc vilam, non babebatexein-
dine Homano, Cod. Haloldi, et apud Pamelium. Par- plar ab llispania avectum. Sed et concilium Tolet. iv,
licula et additur propter eniphasim, quoedesideraiur can. 5, cui praefuitsanctus Isidorus Hispalensis epi-
in Cod. Uhemensi, ut sequens pronomen ego. Hic scopus, lialer sanctiLeaudri, cui missa fuit hsecepi-
autem et in Editis esi unica inersio. Al iii aliis Co- slola , idein testatur : Bealm ergo memorimGregorius
dicibus nostris niss. Hheineiisi et Ratoldi, in Ordine liomanmEcclesimponlifex, qui non solum partes It:i-
Romano, lum Editis, ttim ins. bibliothecoeCorbeien- lim illusiravit, sed et longe existeniesEcclesiassua doc-
sis, et iipud Pameliuui , quemadmoduni et apud Al- trina peidocuit, efllagilanle sanclissimo Leandro epi-
cuiiium, lib. de divinis Ofiiciis, cap.de Sabbalo sau- scopo dehac Hispanimdiversitate,quid potius essel se-
cto , Tbeodulpliuin Aiirelianensein , cap. 15 libri de quendum , inler cceterarescribenssic ail : de trina vero
Ordine baplisnii, et Jesse Auibianeiiseiuepiseopum, mersione baptismalis niltil responderi verius poie&t,
episiola supra citata, cst - trina iinmersiu juxla pri- quam ipsi senlitis, elc
scum Ecclesiaemorein, qnein videie est iu can. 50 Porro in trina inersione semel duntaxat fopna
apostolorum, cl apud antiquos Palres, sanctuiu Dio- prolerebatur, et Alcuiuus, epist. 81,redarguit eo? qui
a lta quoque in Cod. Geuici. ac Theod. In Cod. nieuiio. Ms. Calensis cum Editis convenit,'
Hes. Succioe uulla attt uuicocaui triiue meisionis litt h Nunc esl 45. .--
 345 IN S. GREGORII LIBUUM SACRAMENTORUMNOTJE. 34G
ter eam repetebaut; sed ad singulas mersiones singu- A 4 centiorum Graecorum in hac forma baptismi indica-
laepersonaenominabantur, ut patet ex codice Raloldi tiva. Unde miror cur quidam scholastici scripserint
abbalis: Deindebaplizat sacerdossub trina mersionetan- Groecosproferre solilos bapiizelur. Nota prselerea ex
lum sanclam Trinitatem semel invocans, et dicens: Et locis ciiatis priscos Grsecos non protulisse lioecvo-
ego baplizote in nominePatris (el mergat semel)et Filii cabula in forma baptismi, b SoO^o?TOO©soO, id est,
(et mergat 354 Uerum)el Spiritus sancli (mergal ler- servus Dei, sed a recentioribus addita fuisse.
tio). Ita etiam habeiurin veteri Ordine ms. biblioth. 355 Notandus est etiara error Cedreni, cum histo-
Corb. His asiipulantur Ordo Romanus et Alcuinus, riam Theodori Judaei, qui prirao arena baptizatus
lib. de divinis Officiis, cap. de Sabbato sancto. Nec est, deinde aqua, ad tempus MarciAnlonini imperaloris
abhorret Euchologium Groecorumin sequeniia sancii refert, cum mullis post annis coniigerit. Nara Joan-
baptismatis : Banxit,exutb SovXo;TOO 6so0 6 Sstva ei; nes Moscbus, qui eamdem historiam cap. citato re-
xb ovoftaTOOTiaxpb;,upthv. Kat TOVTtoO, up-hv'Kat fert, vixit circa annum Domini sexcentesiraura,
TOVayiov Fvsvp.uxo;,up.hv.NOv xat KEtxat ei; rov; scribitque Patrera quemdam Andream liuic baptismati
aiSjvu;xo>vaiojvojv,up.hv. 'ExaoTJ;npoaphast xuxuyojv interfuisse, et ciiin eo aliquando collocutum fuisse.
vcvxbv,xvXkvuyojv. Id est: Baptizatur servus Dei 111, Tandem observandum Graecos ad cujusque personae
in nomine Pairis, amen; et Filii, ameii; et Spiritus sanciissimaeTriadis appellationem respondere Amen.
sancti, ainen; nuucet semper, et in soecula saeculo- ldque ex anliquo more, quem videre est apud Joan-
rmi), amen ; ad singulas appellaliones, personarura nein Moschum, cap. ciialo : 'HftwvsVaxouo-avTwv TO
videlicet, deinergens eum et attollens. Hunc ritum ' dp.hv v-uO'exuaxov ovof*arh; kyiu; xat 6fioouo-tourhs
clare satis videmus apud Tertullianum, lib. adversus » npoaxtjvnxh;TptdSo;. Id est : Nobis respondentibus
Praxeam : Et novissime mandans ul tinguerent in Pa- Amen per singula noniina sanelaeet consubslantialis
trem, et Fitium, et Spirilum sanclum, non in unum , adorandoe Trinitatis. Ita etiam habelur in iractaiu
nam nec semel, sed ter ad singula nontina in singutas Severi Alexandrini patriarchoe.
personas iinguitnur. Tainen luit aliquando usitalum '524. Qui facial signum crucis de.chrismatecum pol-
apud Graecos, ut ter ipsa forma repeteretur, quod lice in veriice. Ilain Codicibus Rheraeusi, Uodradi et
Videtur apud Cedrenum in compendio Hisloriae sub Uatoldi, et apud Pamelium. Fuitque vetus consue-
M. Anlonino: 'Exxpixovinexsevenixhv xetpuXhv,rpirov tudo ut baptizati statim chrisraate in vertice unge-
\iyuv, Ba7rTt?ETat 0s6Swpo;, etc Id est: Ter infundit rentur. Id lestalur Jesse Ambianensis episcopus in
super caput ter dicens : Baptizatur Theodorus, etc. epist. ad sacerdotes de baptismo : Baptimto tmiem
Apud saiictura Ambrosium, lib. IV de Sacramentis, facitpresbyler signum crucifde chrismale in verlice;
cap. 17, his mersionibus interponunlur inlerrogatio- et infra : Tunc chrismale caput perungitur. Theodul-
nes in hunc modum : Interrogatus es : Credis in phus episcopus Aurelianensis, lib. ms. de Ordine
Deum Palrem omnipolentem? dixisii Credo, mersisti. baptismi , cap. 15 : Baptizalorum itaque capila
Inlerrogatus es : Credis in Dominum nostrum Jesum: chrismate liniuntur; et [Leg. ui\ in regno et sacerdo-
Chrislum, el in crucem ejus ? dixisti Credo, et mer- tio Ecclesiwdelibuti, et Christiani nominis prmroya*
sisti, etc Tertio et interrogatus es : Credis et in Spi- tivam accipiant, et ejus membra, qui eos redemil, et
ritum sanctum? dixisti Credo, teriio mersisti. Hoec eorum caput est, effici valeanl. Id etiaru liquet ex
ille; qui quamvis nullam formse ineiitionera facit, Furtunalo, lib. v, carni. &, ubi agit de Judaeis a
eam tamen saiis innuit lib. ni de Spiritu sancto, saucto Avilo episcopo Arvernoe baptizalis:
cap. 18 : Quomodo igilur non omnia habet qum Dei'
sunt, qui cum Palre et Filio a sacerdolibttsin baptismo| Vincens Ambrosiossuavi spiramineodores,
nominalur. Yerticeperfuso chrismatis elflat odor;
An vero hsec vocabula, ego baptizo te, spectent ad[ sancto Ambrosio, lib. HIde Sacrameulis, cap. 1:
necessitatem formae hujus sacramenti, an invocalioi Accipis autem mysterium, hoc esl unguenlum supra
sola personarum sanclissimse Trinitatis ad validila- capul, quia sensus sapientis in capile ejus , Salomon
tem hujus sacramcnti sufficiat, dicendo tantmn, ln ( ait. Hac dere agunt sanctus Isidorus, lib. n de Offic
nomine Patris, et Fitii, el Spiritus sancti, dispuiat; eccl., cap. 25 et 26; sanctus Iimocenlius, in cpist.
Stephanus Tornacensis, epist. 5. Cuni enim quidami ad Deceinium episcopum, et alii nonnulli.
vir dicecesis Claromontanoc inopia sacerdolis filiumi 525. Deus omnipoiensPater, elc Hsec eadem in
suum undejasset (ut ipse loquitur ) eumque immer- unctione formula, sallem juxta sensura, exstat apud
gendo his verbis omissis, ego baptizo te, dixissett sanctum Ambrosium, lib. n de Sacramentis, cap. 7:
lantum , fn nomine Palris, et Filii, et Spiritus sancti,, Ergo mersisii, venisli ad sacerdotem, quid libi dixit:'
haec resciens Petrus Claromontanus episcopus consu- Deus, inquit, Paler omnipolens, qui le regeneravit ex
luit venerabilem Mauricium Parisiorum episcopum ;; aqua et Spiritu sancto, concessitque libi peccata lua,
qui ut respondit nuilum esse ejusmodi baptismum , ipse le ungal in vitam mternam.
non contentus Petrus scripsit Slephano Tornacensii 526. C'«»«liuteis in manibus. Ad involvendos bapli-
episcopo, qui rescripsil ejusmodi formam esse suf/i- zalos, ut primum e fonte pedemextulerint, juxta an-
cienleui, et ejusmodi verba, ego baptizo le, non spe- tiquam consuetudinem. Nudi enim e lavacro sur-
ciare ad essenliam formse baptisroalis, ac proindei jj gentes a susceptore linteo involvebanlur, ut claruin
ejusraodi baptisma validum fuisse; hocque nervis: est ex Victore Uticensi, lib. III Hist. Vandaliccaper-
oimiibtis probare niiilur. Hsec lameii opinio theoio- secut.: Qui cum, Elpidoforo sedenle el fremente, ho-
gorum scholaeadversatur. norabitissenior cotpissetextendi, priusquam exueretur,
Graecinominatioui trium personarum sanctissimaei clam furlo nescientibuscunctis, itla quibus eum susci-
Triadis proeiniltunt hsec verba: BaTrTtSsTat 6 SovXo; piens de fonte dudum iexerat sabana bajulabal; qui-
TOO0soO, id esl: Baptizatur scrvus Dei, et noineni bus venlilatis, simulque in oslensionecunclorum exten-
illius qui baptizacur,ut clarura est ex eorura Eucholo- sis, in his verbis toiam ad flelum et lacrgmat commo-
gio supra citalo , formaque est indicativa, ut liquet; vissedicilur civilatem. Ilmc sunt linleamina, Elpido-
a
ciiam ex Severo Joan. Moscho, cap. 176 Prati spi- fore, minisler erroris, qui le accusabunt, dum Ma-
rilalis : Batm^ETatQebSojpo;ei; rb ovou-uTOO Uuxpb;, jeslas venerit, custodkute ditigentia mea, ad lestimo-
id cst: Baptizatur Theodoros innomiue Patris, etc ; nium tum perditionis ad demergendum te in abysso
Theodoro lectore , ecloga 2 : Ba7rri?sTat BdpSa; ei; putei. Hmc le immaculalumciitxerunl de foule surgen-
ovov.uTOUUurpb;, etc, id est : Baptizatur Barbas ini tem. (Ctepist. 6 Pauli papaead Pipinum regem : saba-
nomiiie Patris, ete.; Cedretio, loco supra ciiato : num videlket in quo nostra dulcissima atque amantis-
Hunxiciexv.t QebSojpo;, ctc, et sub Anastasio inipera- sima spirilalis filia sacratissimolavacro ablula suscepla
lore : tivnxtCexai~Bup8upo;,lege, BdpSv.;. est, Sabanum autem est liuuuin. Glossaj veteres
Ex quibus locis nota consensiim priscorum et re- mss. biblioiliece Corbeieusis: Sabanutn linteum vil
" Foi lo legendum Everaie, quo
cognomine Joanues Moschusapud Grsecos notus.
5;i7 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM NOTiE. 518
losum.Ve hocvocabulo consule observationes nostras A i fontem, et consislenlesacerdolali et levilko orditteini-
nd Concordiam regularum cap. 41, § 11. liattts fueris venerandisillis magnificisquesacramentis,
527. Ul cum veslili fuerint. Albis videlicet. 350 qum norunt illi quibusnossefas est, tunc eliam sacer-
Nameducli e fonle baptismali induebantur albis vesti- doium ministeriis,357 Jordane digresso,lenam pro-
mentis in signum candoris et purilatis menlis, de missionisintrabis.
quibus agunl Dionysiusmagnus,cap.2 Eccl. Hierar.; Necsoli adulti, sed etiam ipsi infanles simul cum
sanctus Cyrillus Hierosolymiianus, catech. 4; saii- baptismo sumebanl Eucbaristioe sacramenlum. Id
ctus Ambrosius, lib. de Ilis qui mysteriis initianlur, testaniur Codices sancli Eligii, Ratoldi et Rhemen-
cap. 7; sanclus Paulinus, epist. 19, ad Severum : sis; sanctus Dionysius,cap. 7 de ccelesii Hierarchia :
METaStSwo-t SeTW7ratStTWV b tspdpyn;,
iepSivavp.Sb).cov
Inde parens sacroducitde fontesacerdos, etc. ld est: Porro ponlifex puerum contorlem faeit
Infantesniveoscorporc,corde, habilu; sacrorum mysleriorum, ul in eis educelur, nequeagat
Forlunatus, lib. m, carm. 7, de Saxonibus a Felice vilam aliam quam eam qum divina semperspectet. Ibi
episcopo baptizatis : auleni loquitur de puero qui careat usu ralionis, nara
Fulgentes animasvestis quoquecanlida signat, paulo anieagit de illius susceptore qui spondcre pro
Et grege de niveo gaudeapastorhabet; illo debeat, et ad singulas abrenuntiationes et inter-
et lib. v, carm. iv, de Judseisbapiizatis ab Avito Ar- rogaiiones respondere. Sanctus Paulinus, epist. 12,
ad Severura:
Vernseepiscopo ;
Lacteusliincvesli color est, hinclampadefulgor t Inde parens sacroducitde fbntesacerdos
Ducilur,et varioluminepictadies; I
B Infanlesniveo corpore,corde, habitu.
Circumdansque rudes sacris altaribusagnos,
Joannes Moschus, cap. 207 : Ot ovv yeixove;iSbvxe; Carasalutiferisimbuitora cibis.
etnov
ctvxhvXevv.ofopovaav, uvxri'Ti; as iSdnxj.asv,id
est: Vicinividenles eam albatam, dixerunt ei : Quis Sanctus Auguslinus , epist. 102, ad Vilalem Pela-
te baptizavit? sanctus Gregorius Turonensis, lib. u gianiim : Unde et ipsi, sicul dixi, si in illa parva ceta-
liist., cap. 29 : In ipsis sicut regenerattts fuerat al- le moriuntur, utique secundumea gttmper corpus ges-
bis obiit; Jobius, lib. in de Verbo incarnalo, cap. 18 serunl, id est temporequo in corpore fuerunt, quando
(In bibliolh: Photii, n. 222) : Ata TOUTO fojxtt;bp:svoi per corda et ora geslantiumvel erediderunt, vel non cre-
inxu hp-spa;Xapnpofopovat.Id est : Propterea ii qui diderunt; quando baplizati, non bapiizali; quando
baptizantur seplem dies canriidas gerunt vestes ; carnem Chrisli manducaverunt,vei nonmanducaoerunl;
el sanguinembiberunt, velnon biberunt.Auctor
el infra, eodem capite : To fttvrot X.ap.npofopsiv xob; quandn
$unxdlop.ivov; xh; XSJV'KyyeXojv iart avptSoXovX.uptrcpb- libri deeccl. Dogmatibusinteropera sancti Augusti-
tnTo;, TOv.uOupbv ixiivot; TOO VOO XKIdp-tye;rh; vXn; ni, cap. 52 : Sivero parvuli sunt, vet hcbetes,qui cio-
Y.aiTWV 7ra6wvSiaTU7ro0o-wj. ld est: Quod boplizati clrinam non cupiant, respondeanlpro illis qui eos offe-
candidis vestibus utantur, signum est candoris an- runt juxta morem baplizandi; el sic, manus imposiiio-
gelici, significantis cara quae in illis inest puritatem ne chrismalecommunili, Eucharislim mysleriit admit-
tantur. Jesse Ambianensis, episiola loties cilala : No-
mentis, et separalionem a materia et passionibus ; vissimeaulem
Theodulphus, lib. ms. do Ordine baptismi, cap. 14 : corpore et sanguine Chrisli confirmatur
Et nos albis post baplismum induimur veslibus, ut infans, ut ejus possit essemembrum qui pro eo passus
munditiem teneamus in opere, quam accepimus in re-1Q esl, el resurrexit, ipso Domino attestanlc, qui dixit:
manducctlmeam carnein, in memanet.
generatione, sereatileset nostram innovationem,et an- Qui 529. Majores vero pedemponunt super pedem pa-
gelici splendoris decorem. Jesse Ambianensis epist. trini sui. Hujus rilus visuntur adhuc quaedamanliquoe
ciiata : Tunc albis induilur veslimenlis propler gau-
dium regeneralionis,caslitalemvilm, et Angeli splen- imagines,
doris decorem, 550. Palrini sui. Patrini sunt qui offerunt bapti-
Nota citatorum auctorum rationes. Idem videre zandos, eosque baptizatos de sacro fonte siiscipiunt:
est apudSocratem,lib. vn Hist. eccl., cap. 17, in quo Gallice parrains. Concilium sexlum Arelaiense, can.
agilur de baptismo cujusdam Judaei: 'Eo-8»jTa Si uvrS> 9 : Et patrini eos cjuosde lavacri fonle suscipiunt, eic
Xutmpdvojvnadpevo;.Id est: cum emisset ei vestem Capitulum Herardi Turonensis archiepiscopi, cap.
candidam. Et i.nCbronico Alexandrino, de sancto 27 : Ut patres et patrini filios suos et filiolos eru-
Gelasino marlyre, qui i.nThealro per risum haptiza- dianl el enulriant. Qui etdictisuntsusceptores. Jessc
tus , ad Christum conversus est : BaTrTto-Ost? , xai Ambianensis episcopus, epist. citata: Et signent ip-
KVEX9O')V ev. |3ouTTtovfopiaa; ip.dri« X.evv.d. Id esl : sos infanles in froniibus corum sttsceptoresviri vel [e-
baptizatus , el egressus e iabro alba veste indutus, minm, id est palrini, vel matrinai. Dicuntur ei spon-
noluit deinceps mimum agere, diccns : Chrisiianus: sores. Terlullianus, lib. de Baptismo : Quid enim tte-
sum. cesse sponsoreseliam periculo ingeri. Sanctus Diony-
328. Qui eliam prohibenlurlaclari antesacram com- sius, cap. 2 et 7 eccl. Hierar., appellat KvaSo'/»vf,id
munionem.lla in Excusis. Aliter prsecipilur in Cod. est stisceptores.
Rliemensi : I llud tamen providenles, ul poslquam i u 551. Levata mantt supir capita omnium. Ila in Ex-
baptizali fuerint, nec ablaclentur. antequamcommuni- - cusis. fn Ordine Uomano : Etevata et imposita manu
cent. Quemadmodum in Cod. Ratoldi : Illud autemi. super capila omnium.In Codice Tiliano : Elevata et
providendumest baplizalis, ul nullus cibum accipiat,, composita manu super capita omnium. Apud Alcui-
nec abtaclelur atqtte communkel, nisi post missas. Noni num, cap. de Sabbato sanc|o : dat ponlifexsuper cos
pulo lamen pueros et infanles communicasse jeju- Oralionem,imposita scilicetmaitu super capiu eorum,
nos, cum officiumSabbali magni in his Sacramenlo- etc In Pontificali Homano : Tuiic extensisversuscon-
rum libris incipiat lantum hora octava,idesl secunda\ firmandos manibusdicit. Quoeverba sunt praelermissa
post meridiem; sed alicubi observatum fuisse, utt in Cacremonialiepiscoporum auclore Andrea Piscara
post suscepium' baplismum nullum sumerent cibumi Caslaldo, lib. n, scct. 15. Sic enim aii: Tunc depo-
vcl lac ante Eucharisliae sumptionem, reverentiaiij sila milra surgil, et conversusad confirmandos,junclis
causa. Olim autem Eucharistioe sacramentum cuml manibus anle pectus, dicit; Spirilus sancti graiia, eic.
ipso baptismo sumebalur, ut planum est ex sanctoy Deinde signans se a fronle ad pectus, dicil Vers. Ail-
Ambrosio, libro de Iis qui mysteriis initiantur, cap.i. julorium, subdensposiea Ferstis et Orationem: Om-
8; sanclo Justino mariyre, apologia 2 proCbristianis,, nipoiens, ctc. 358 Quod iniror, nam ad banc iui-
cum scribit diebus Dominicis, ceiebralo boptismo,, positionemseu extensionem niaiiuuin per Oraiioneui
divina mystcria corporis et sanguinis cnnfici, et as- pontilicis Spiritus sancliis advocaluset iuvitatusaici-
sistentes commuiiicare ; et Origene, homil. 4 in cap.i. pilur, ut clariim ei it cx auctnribus citandis : Tprlul-
SLiii Josue: Si vero ad mystktim baptismi veneris s iiauo, lib. de Daplismo : Dehinc manusimponiturper
 IM e nRRr.ORII LIBRUMSACRAMENTORUM NOT^. 559
Benedktionemadvocanselinvitans Spiritum sanctum; A A.Hos duos actus distinguit Alcuinus, iib. de Officiis
cl lib. de Resurreciione carnis : Caro manus iniposi- ecclesiasticis, cap. de Sabbato sancto tolies citato,
tione adumbratur, ut et anima Spiritu illuminetur ; conformiter Ordini, et Pontiflcali Romano, et nostris (;
sancto Cypriano, epist. 72: Eo quod parum sit eis Sacramentariis : El postquaminduli fuerint, dal pon-
tnanus imponere ad accipiendumSpiritum sanclum, lifex super eos Oralionem,imposita sciiicetmanu super :
nisi accipiant et Ecclesimbaptismtim; et epist. 75, ad capita eorum cum invocationesepliformis gralim Spi- \
Jnbaianum : Quod nunc quoqueapud nos geritur, ut ritus sancti. Oremus. Omnipotens sempiterne Deus, i;
qui in Ecctesia baptizantur prmposilis Ecclesimo/fe- qui regenerare. Hac finila facit crucenide chrismate
rantur; et per nostram Orationemet tnanus imposilio- cum pollice in [rontibus eorum, dicens. Guiilelmus
nem Spirilum sancium consequantur, el signaculodo- Parisiensis, lib. de Sacramentis : prmmissaeuim Ora-
minico consignenlur; sancto Augustino, lib. xv de tione super confirmandos pingitur signum crucis de
Trinitate, cap. 20 : IVeattealiquis discipulorum ejtts chrismatein fronlibtts eorum; et impositismanibus su-
dedil Spirilum sanclum. Orabani quippe ut venirtt in per capita eorum dicilur eis : Pax lecum. Siquidemad
tos, quibusmanum imponebant,non ipsi eum dabant, imposilionem manuum aposlolorum solebatdari Spiri-
quem morem in suis prmposiiisetiam nunc serval Ec- tus sanclus, et -Coiicilium
datttr modo ad impositionem manuum
clesia. Quse sane verba notanda sunt, et mirum in episcoporum. Hispalense 2, can. 7 : Nec
modum illustrant hunc veterum Sacramentariorum, licel eis (Presby.ieris) per impositionemmanus fidelibus
Ordinis et Ponlificalis Romani locum, in quo clare baplizatis, vel conversis ex hmresi paraclelum Spiri-
videmus manus iraponi et invocari Spiritum sanc- lum tradere, nec chrisma conficere, nec baplizaiorum
tum a pontifice, dicendo Orationem subjectam : Ottt- "jR frontes signare. Sanctus Cyprianus, epist. 75, ad Ju-
nipolens sempitemeDeus, ctc. Unde proeclaresanctus baianum : Quod nunc quoque apud nos gerilur, ut
Jsidorus, lib. n de Officiisdivinis, cap. 26, scribit: qui in Ecclesia baptizanlur prmposilis Ecclesimoffe-
Spirilum aulem sanclum acciperepossttmus, dare au- rantur, el per nostram Oralionem el manus imposilio-
tem non possumus,.sed ul deiur, Deum invocamus.Id nem Spirilum sanclum consequantttr, et signaculo do-
palam est ex cap. Aci. vin : Qui cum venissenl, ora- minico consignentur. Terluilianus, lib. de Resurre-
verunl pro ipsis, ul acciperentSpiritum sanctum; non» ctione carnis : Sciticet caro abluitur, ut anima ema-
dum enim in quemquamillorum veneral, sed baplizati culelur ; caro ungilur, ul anima consecrelur; caro
lantum eranl in nomine DominiJesu. Tunc impone- signatur, ut anima munialur ; caro manus imposilione
bant manus super illos et accipiebant Spiritum san- adumbralur, ul et anima spirilu iliumineluri Ubi et
Cturn. Theodulphus tamen et mulli alii dicunt Spiri- diversos effectus unctioni, et manuum imposilioni at-
lum sanctnm dari a pontifice, sed id facit non ut tribuit. Ex illo eliara lexlu observandum aliquando
causa principalis, sed ut instrumenialis. manus irapositionem fuisse unctioni poslposiiam,
552. OmnipotenssempitemeDeus, etc. Habetur in quod videtur eiiara in loco sopra ex Guillelino Pari-
Ordine et Pontificali Romano, in quibus ad singulas siensi citato.
combinaliones donorum Spiritus sancti inlerporiitur Hoecautem chrismalis unctio fuit tempore aposto-
Amen. In Cod. Rodradi praefigiturhic titulus : Oralio lorum, quemadmodura et manus impositio, quamvis
ad infanles consignandos.Apud Amalarium Fortuna- Jacobus de Vitriaco, eap. 37 Hist. occidcnlalis con-
lum, lib. ideOfiiciis Eccl., cap. 27, haec Oralio in- trariura asseruerit: Hoc sacramenlum paflitn institu-
cipit lanlum a verbo emilte. Illam videiur innuere' tum est ab apostolis,quantum ad manus imposilionem,
sanclus Ambrosius, lib. II de Sacrameniis, cap. m, G ' parlim ab Ecclesia, quantum ed unclionem chrkmatis,
cuin ait: Sequitur spirilale signaculum, quod audislis'[ quod non legimus apostolos fecisse. Contrariura enim
hodie legi. Quia post fonlem superest ut perfectio fiat, apparet ex sancto Paciano antiquissimo scriptore.
guando ad invocationemsacerdotis infundiiur Spiritusj Siquidem ille epistola 1 scribit ad episcopos ligaudi
sapienlimel intetleclus, Spiritus consitii atque virlulis,' et solvendi auctoritatem fluxisse ab aposiolis, sicul
Spiritus cognilionis alque pietatis, Spiritus sancii ti- baplismaiis et chiismaiis. Hoc ergo (inquit) supertv-
moris. dificavimus, quod apostolorumdoclrina fundavit. De-
355. Pontifex, tinclo pollicein Clirismale, etc llaj titaue el cpiscopi aposloli noininanlur, sicut de Epa-
apud Alcuinum, cap. de Sabbato sancto, et in excu- phrodilo Paulus disserit : FRATRESI ET COMMILITONEM
$is Sacrameniarjis. Undionis chrismaiis menlio fitj. (inquit) MEUM, VESTRUM AUTEM APOSTOI.I]M. Si ergo et
apud sanclum Dionysium, cap. 2 et 4 eccl. Hierar.; lavacri et chrismalis potestas majoruin el longe cha-
sanclum Cyrilium Hierosolymitanum, c.itech. 5 my-\ rismatum ad episcoposinde descendit, et ligandi quo-
stag., quemdam anonymum, in sermone deChrismale, que adfuit, alque solvendi. Et paulo post; Ergo nec
inter opera sancti Cypriani; Terlullianum, lib. de'j chrisma, ncc baptisma, nec criminum remissio, nec
Baptismo, et de Hesurreciione camis; sanclum Au- innovaiio corporis sanctm poleslati cjtts indulla esl,
gusiinum, lib. xv de Trinitate, cap. 26, et aliis locjs3 quia niltil propria usurpaiione mandatum est, lotum-
infra citandis; concilium Hispalense, can. 7, infraj que ul ex apostolicojure defluxit. lmo et praxira fuis-
citando, auctorem lib. de Dogmatibus ecclesiaslicis,' se ostendilur tempore apostolorum, ut noiura est ex
inter opera sancii Augusiini; Innocentium papam, hisioria, qtiam cx Clemente Alexandrino refert Eu-
epist. ad DeceniiumEugubinumepiscopum ; sanctumJ Q sebius, lib. ni Hist. eccl., cap. 17, ubi de quodam
Jsidorum, lib. n de divinis Officiis, cap. 26; Jesse3 episcopo qui baptizaverat quemdam juvenem sibi a
Ambianensem episcopum : Confirmet eum episcopus 5 sanclo Joanne apostolo comniendatuni, scribit : '11;
in fronlede chrismale. Theodulphum episcopum Au- TOTsO.stov avTw fv),uv.xhptoviniaxhau$ rhv afpuyiSx.
relianensem, lib. citati cap. 17 : Nam presbyterissive e rov Kvpiov.ld est: Ubi signaculo Domini tanquam
absenlibus, sive prmsentibusepiscopis baplizare, etl perfecta animi custodia signasset. Qtiod non poles'
baptizatos Chrismate ungere licet, sed quod ab epi- ;, aliler intelligi quam de chrismatione, quoeeo quod
scopo fuerit consecralum; nec tamen frontem ex eo- Uat in modura crucis in ipsa fronte, ut postea dice-
dem oleo signare, quod solis debelur ,, tur, recie signaculuin Domini nppellatur; quemad-.
episcopis cum
tradunt Spiritum sanctum; sanctum Gregorium modum et iu ecloga Vitaesancti Atlianasii in Biblio-
pa-
pam, lib. III Regesti, cap. 26 «; sancium Grego- theca Photii, num. 258 : TOVTOUJ intxpivtK S'« ths
riuiii Turonensem, lib. n Hist., cap. 5, et raultos s EVX(cto"Tw
alios. afpuyiSo; ireX,eiojaev.Id est : Qui cum eos
inunxisset, Clirisli signaculo consummavit. Agimr
. 359 Vides ergo hic duplicem hujus sacramenti;i enim ibi de pueris illis a puero Alhanasio baptizaiis:
riiiun, primiim manus inipositionem , allerum un- quibus postea sanetus Alexander pontifex coiilirma-
ctioiiem chrisniaiis in fronte, qui compreiiendit si- lionis sacrameniura conlulit. Unde et dicuii-
360
guationeni, quia ungendo imprimilur signum crucis. ;> lur signari Christiani apud sanctum Athanasium
a Nunc lib.
iv, epist. 26.
 ?51 IN S. GREGORII LIBHUM SACKAMENTOUUM NOT^l. 552
sp. 1, ad Serapionem :[Et Sexxiap.uxaevTOVTW xpisxut A satellitis baptizati turbati dsemones, nulJo dato re-
jtat afpayiileTui.Id est: Si crealuroe in illo (Spirilu isponso, aufugerunt. Jesse Anibianensis, epistola su-
«ancioj unguntur el signanlur. Et apud Tertullia- pra | citata : Posl Itmcconfirmet eum episcopusde chri-
fflura, lib. de Hesurrectioue camis : Caro signatur, ul smate i in fronte. Hinc capiendus est Tertu|Iianus, lib.
<et anima munialur; et lib. de Proescriptionibus hoere- „r de i Praescriplionibus haereiicorum : Tingit et ipse
ticorum, ubi probat diabolum simiam esse divino- tquosdam uiique credenles el fidetes suos, expositioneni
rum mysteriorum : El st adhuc memtni, mithra signat delictorum i de lavacro repromittit; et si adhuc memini,
illic in fronlibus mililes suos. Quod eliam satis indi- mithra i signat illic in fronlibus mililessuos. Et hic qui-
cat TOfvXuxrhptov,id esi, custodia; signalio enim idem ritus Latinoruin.
illa est robur et custodia animoe; unde recte Tertul- Al Grseci olim non solum frontem ungebanl, sed
lianus subjunxit: ut et anima munialur. El merilo ieliam aures, nares et peclus, iit docet sanctus Cyril-
Clemens adjunxit epilheton riXstov,id est perfectum, lus Hierosolymitanus, catech. 5 myslag. : nai npSJrov
quia hujus uuctionis et signalionis est perlicere et eypieaOeeni xb ptixojnov,tva dnaXXuynxe xri; utayyvn;,
consummare bapiizatos; quocirca a saucio Dionysio hv b npSjxo; nupaSdxn; avdpano; 7ravTaj£oO neptfipet,
dicitur TEXEIWTIXW xp'0"'») caP- !ke'-c'- Hierar., id est eic. Id est: Et in
primo ungimini fronle,'ut amoveatur
coiisumuians et perfectiva unctio. Et in citata ecloga a vobis pudor, quem primus transgressor homo circum-
Vitoe saucti Athanasii dicilur : Ata.rh; ev XptarSi ferebat, simulque ul possitis amolo vclo a fronte glo-
CfpayiSo; ereX.eiojaev. Id est: Christi signaculo con- rium Doinini inspicere. Deinde vero aures unguntur,
sumiiiavit. ut aures ad divina mysteria percipialis; de quibus Isaias
Acceditauclorilassancli Augustini, qui hunc chri- »R dixit: ET \DDIDIT MIUIDOMINUS ADAUDIENDUM; et Do-
smationis sive signaiionis ritum appellat sacramen- a minus in Evangelio : Qui IUBETAURES AU-
AUDIENDI,
tum; ergo ab aposlolis manavit, quia a Christo insti- DIAT(cap. ix Mallh., 1). Postea in naribus, ul divinum
tulum est. Siquidem ita nos docet lib. n contra lil- percipientes unguenlum dicalis : CHRISTIBONUSODOR
leras Petiliani, cap. 104: Et in hoc unguento sacra- SUMUS, ETINEISQUISALVANTUK. (// Cor. n). Tuitt vero
tnentumchrismatis inlerpreiari vultis, quod quidem in in pectore, ut induti ihoracem justilim, fortes adversus
genere visibitiumsignaculorum sacrosanctum est, sicut insullus diaboli consistatis.
ipse baptismus. ,El in Psalmuin CXLI: Mutla sacra- In libro Severi patriarchse Alexandrini de baptis-
menla atiter alque atiter accipimus; qumdam, sicut mate signantur et unguniur chrismate omnia eorura
nostis, ore accipimus, qumdam per tolum corpus acci- membra, frons vero tribus vicibus. Apud ^Ethiopes
pimtis, qumdam fronle per signum crucis. vero omnia fere eorum membra unguntur, frons,
234. Facil cruccm in fronte. Unclio chrismatis oculi, nares, et labia; aures, dorsum et granum pec*
fil in fronte in moduin crucis ex antiqua Ecclesiie toris, seu os stomachi; tibiae et ulnoe; genua et om-
consueludine. Sanctus Auguslinus, in Psalmum CXLI: nes junclurae; sola pedum et spina, utclarum estex
Insullet illic Crucifixo ; videam ecjoin frontibus regum Ordine mysteriorum quod vbcant. Ilodie apud Graecos
crttcem Crucifixi; et paulo post : Mulla sacramen- unguntur frons, oculi, nares, os, aures, peclus, ina-
ia aliter ulque aliter accipimus, qumdam, sicul nostis, nus et pedes, ut videre est in eorum Euchologio. Et
ore, etc Sanctus Gregorius papa, lib. iu Uegesti, haec de unctione, seu signatione.
cap. 26 a. Bachiarius, epist. ad Januariuin : ReMua- Tandem noiandum est in hoc nostro Codice sancli
tur porla in Analholh, quminlerpretatur respondensst- Eligii nulla exstare verba, seu formam, quasinter un-
gnum, quodsuspicamur esse fronlis paliliutum, ubi si- «C gendum proferanlur, quemadraodum b nec in editis,
gnum salutis noslrm et dominkm sanclilatis accipimus, nec in vetusto Poniiiicali ms. quod asservatur iii
quod est aurea lamina ubi pontifex nomen Domini Ecclesia Hothomagensi, putaturque esse Aiiglicanum.
scriptum mandalur aceipere telragrammulon. Vis scire Olim tamen invocalioiiem sanctissimsa Triniiatis
quia non incongrue portam Anaihoth, qum inlerpreia- adliibitam luisse videmus apud Alcuinum, lib. dedi-
lur respondens signum, pro palibulo frontisaccipimus? vinis Ufliciis, cap. deSabbato sancto. Idque ex praxj
Juugit prophela hitic porlm unguenlaiioruin loca, qum1 EcclesiaeUomanae : De hac re aposlolicus apud Ro->
per tropologias nominum ab atiis virtulibus dicuniur manos ila agit : Postquam ponlifex baplizaverit, vel
esse reslrucia. Unyuenlariorum aulem loca qum suni, quibusjusserit ipse, levant ipsos infantes in manibus,
nisi illa qumchrismalis sanclificalionetauguniur ? Vi- etc Infra : Et poslquam induli fuerint, dal ponli[ex
ctor Uiiceusis, iib. I de Pcrsecuiione Vandalica : Et' super eos Orationem, imposita scilicet manu super ca-
frontem, in qua Christus vexiltumsum fecerat crucis, pita eorumcum invocalione septiformis gratim Spiriius
lugalam descendenlesatque rugientes ostendcrenlnervi. sancti. Oremus : Omnipolens sempiterne Deus, qui
Sanclus Gregorius Turoncusis, lib. n Hist., cap. 5 : regenerare. Ilac finita, facit crucem de chrismale cum
Igitur rex omnipotentemDeum in Trinilate confessus ' potlice in singulorum fronlibus, ila dicendo: In no-
baptizalus esl in nomine Palris, et Filii, et Spiriluss mine Palris, et Filii, et Spiritus sancii. Pax libi.
sancli, delibutusque sacro chrismate cum signaculo> Bespow/eti(omnes : Et cum Spiritu luo. Apud Araa-
crucis Cltristi. Prudentius, in Psyeliouiachia : larium, lib. i de Olfic. eccl., cap. 2, idem habetur :
Post inscriptaoleofrontis signacula,per quoe Dkit Rontanus iibellus, de quo smpe commemoravimus.
Unguentuinregale datum est, et chrismaperenne. -i 1) Oratione explela, facil crucem cum pollice ex ehris-
In Caiiiemerino liymno qui inscribitur pro omnii malein singulorum fronlibus, ita dicendo : In nomine
liora: Patris, et Filii, et Spiritus sancti. Pax tibi, et cum
Dic trophseumpassioms, Spiritu luo. ln Ordine Uomano prnmitluiitur haep,
Dic triumphalemcrucem, verba : Conlirmo te. Oratione explela interrogantibus
Pange vexillumnotalis diaconibus nomina singuiorum, pontifex, lincto pollice
Quoilrefulgel lrontibus. in chrismate, (acial crucem in frontibus singulorum,
Et in Apothcosi : ila dicendo: Confinuo le in nomine Patris, et Filii,
Ipse quoque cxanimisposilodiademaleprinceps et Spiritus sancti. u). Amen. Pax tecum. ^ . Et cuni
Pallel, et astaiiles circumspicit;ecquis alumuus Spirilu tuo. In Ordinibus mss. Tiliano, el sancti Ger-
Chrismalisinscriptosignarct temporasiyno, mani a Pralis sic habetur : Confirmo te et signo iu
Qui Zoroastrseos t urbassetfroutesusurros. noniine Patris, et Filii, et Spiritus sanctL Amen.
3.61 Agilde Juliano apostala, qui cum sacris ma- 362*>a-N tecum,et cumSpiriiutuo.ApudGuillelinuui
gicis operam daret, ob prsesentiam cujusdam juvenis is Parisienscra, lib. de Sacramentis, hanc formulano.
a Nunc lib. iv, epist. 20. lice ejus, dicens : Deus omnipotens, Pater Domin
b In Edit. Vatic. et Gussanvil., consenlientibus is noslri Jesu Christi, qui te regeneravit ex aqua e'
mss. et Theoder. legilur : Ut autem surrexerit a fonte, ?, Spiritu sancto, quique dedit libi remissioiieiu oniiiiuir/i
ille qui eum suscipit offerat eum uni presbytero, qui <xi peccatorum, ipse te Iiniat Qhrisraate salulis in viiaia
{acial sicjuumcnucisde chrismate cum voltice, in ver- r- eeteinam. Resu. Amea.
 355 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMNOT^. 354
reperireest: Consigno te, et cruce confirmo te. Ouia A \ disciplinam, philosophos ad rerum divinarum huma-
autem (inquit), ponlifex dicit, pingendo cliaracterem, narumque cognilionem, monachos ad religionera,
Consigno te et eruce confirrao le, intelligenda est con- omnes generaliler ad sanclitatem, primates ad con—
signatio. Apud Albertum magnum ms. bibliothecae silium, judices ad justitiam, miliies ad armorum ex-
sancliVicloris inSuburbio Parisiensi, in & sent.,pag. perientiam, praelaios ad humiliiatem, subdiios ad-
254, lioec forma confirmalionis exstat : Confirmo le obedienliam, omnes generaliter ad prudeniiam, jus-
signo crucis, et chrismate salulis in nomine Patris, titiam, fortitudinem, temperantiam, atque concor-
et Filii, et Spiritus sancti. In alio Ponlificali ms. diam. Ilis et similibus rebus ille viroruro optimus
quod asservaiur in Ecclesia Rothomagensi hsec vi- Deo sibi propitio sanclae Ecclesise fastigium accumu-
ilere est: Ttinc facial crucem in fronte eorumchrisma lare non cessat, et admirabili in rerum ecclesiaslica-
(Lege chrismate) dkens : Consigno le signo crucis et rum sive civilium administratione slrenuus, et sa-
conlirmo chrismate salutis in nomine Patris, et Filii, pieniioefonte redundat, et virtus [Leg. virtutisj exhi-
et Spiritus sancli. Amen. Pax vobiscum, vel, tecum. bitione triumphat.
Et cum spirilu tuo. Tandem in Pontificali Romano
sic habetur : Signo le signo crueis, et confirmo te Incipiunl capitula
chrismale saluiis in nomine Patris, et Filii, etSpiri- « I. Cur infanscatechumenusefficitur.II. Quid sit cate •
lus sancli; ut implearis Spiritu sanclo, et habeas cliumenus.III. Cur exsuiilalur. IV. Cur exorcizatur.
vitam seternam. n). Amen. Graeci vero, proemissa V. Cur catechnmenusaccipit salem. Vf. Quajsit inter-
hac Oralione, ut habetur in eorutn Euchologio, pretatioSymbolisecundumLatinos.Vlf. De credulitate,
v.vxb;Sianoxa nuptSuatX.ev evanXuyyyeyj/.ptaat UVXSJ TI quomodocredendumsil in DeumPatrem omnipotentem,
xai xhv afpayiSa, etc, id est : Tu Doiniiie, omnium B " et in Jesum ClirislumFiliumejns natnm et passum, et
Rex et nnsericors, dona ei et signaciiluin largilionis in Spirilumsanetum, sanctamEcelesiamcalholicam, et
cseteraquaesequuntur in eo Symbolo.VIII. De scruti-
sancli, et omnipolentis adorandique tui Spiritus. In- nio. IX. Cur tangunturde sputo nares et aures. X. Cur
ler llllgendum dicunt efpv.yi;Sojpsu;nvsvpturo;dyiav, pectus de oleo ungitur, vel scapuUssignanlur, vel li-
id est, signaculum doni Spirilus sancii. Quaequidem niuntur. Xf. Quid sit anrenuiiliatio.XII. De abrenun-
formula exslat in can. 7 concilii primi Constantino- tiatione Satan* et omnibus operibus ejus, atque pom-
polilani, in quo slatuit concilium ut Novatiani, Ma- pis, vel, quaa opera diaboli, et pompae.XIII. De sa-
cedoniani, Apollinaristee, et quidam alii boeretici, cramento baptismi. XIV. Cur albis induitur vestibus,
XV. Cur sacro chrismate caput perungitur. XVI.Cui
qui abjorata hoeresi Ecclesioecalholicoereconcilian- mysticotegilur velamine.XVII.Cur ab episcopo cor>-
lur, chrismale unganlur in fronle, oculis, naribus, firmetur [el] per manusimpositionemaccipiat septifor-
ore et auribus, dicendo : 'S.fpayi;Sojpsd;nvevpturo; mis gratise Spiritum. XVIII. Cur corpore et sanguinc,
ayiov. Apud Severum patriarcham Alexandrinum, Dominieoconflrmelur
lib. de Ritibus baptismi hanC formam videre licet :
Cbrismate sancto suavitatis odoris Christi Dei, sigilio « I. Antiquus mos servatur; quicunque enim ad
verse fidei, complemento pignoris Spiritus sancti ob- apostolos credenles baptizandi adveniebint, instrue-
signatur talis. N. in nomine Pairis, et Filii, et Spiri- banlur et docebanlur ab eis, et inslructi, et docti da
sacramenlo baptismatis et de eoeieris regulis fidei,
tus sancti ad vitam sseculi soeculorum.Amen.
Hactenus de sacramentis baptismi, et confirma- accipiebant sacrosanctum mysterium baplismatis.
lionis. Sed quia mulia quse ad bapiismi ritus spec- Unde ait Aposlolus : An ignoraiis, fratres, quia qui-
tare videnlnr praetermisimus, non abs re erit si his Q ( cunquebaplizati sumusin Chrislo Jesu, in morle ipsius
quae scripsimus libellum Theodulphi episcopi Aure- baplizati sumus. In quibus verbis osleniiitur non cos
lianensis de ordine baptismi subjiciamus, quem ms. ignorasse sacramenti bapiismatis arcana, qui bapii-
ex bibliotheca Corbeiensi habuimus, in quo omnia zabanlur. Sed et Dominus non utcunque ait : Iie,
quae ad sacramentum baptismi spectant, enucleate baptiznte; sed, ite et docele omnes gentes, baptizanles
salis cum myslica inierpretatione exponuntur, cui eos, ut nosse possimus priinum instruere, et docere
eiiam elucidationis gralia quasdam notationes adjun- eum qui bapiizandus esi, et poslea baptizare. fnlan-
gemus. les ergo, et audientes et catecliumeni liuni, non quo
in eadem oetate et instrui, et doceri possint, sed ut
Theodulphi libellus de ordine baptismi. anliquus mos servetur, quo apostoli eos qtios bapli-
" i Reverentissimo
atque charissirao fratri Joanni zaturi erant prinmm docebant et instruebant, sicut
episcopo, Theodulfus salutem. jam dictutn est.
« Prsceplum luum, vir venerabilis Joannes, pe- € II. Catechumenus autem audiens, sive instructus
regi; etsi non solerti eflicacia, plena tamen obedien- inierprelatur. Genus enim linmanuin audit, elinstrui-
tia. Prsecepisti enim mihi, imo per te charitas prae- tur antequam ad baptismum venial, ei quod per
cepit ut quibusdam quscstionibus de ordine baptismi Moysen quondara audierat : Audi, Israet, Dominus
a domino ei glorioso imperalore Carolo libi trans- Deus unus esl. Et per legem et propheias inslruebaiur
missis breviter et cilo responderem. Coarctantibus ad unius veri Dei cultum : modo per sacerdolum nii-
itaque me hinc breviiate, qua cogebar brevi sermone nisteriurn et audiens efficialur [Leg. cfiicitur], e*
res magnas expedire, illinc temporis anguslia, qua • [Leg. ui] instrui valeat; ut relicto rilu quo creaturse
cilo quodj'usseras adimplere volebam quod jussisii. D l deserviebai, soli creatori Deo deservial. Sic cnim
« Quod opus utinara esset lam elficaciter expletum catechumeni in Christumcredunt, ut adliuc sua pec-
quam est libenter susceplum ! Quanquam ergo mihi cata portent : de quibus puto in Evangclio dictum,
spatiose tractandi, et Patrum volumina revolvendi, qui dum crederent in Jesum, ipse Jesus non se cre-/
quibusdam occupationibus praepedientibus, facultas debat eis. Quicunque ergo a Joanne docebantur, sive-
nulia suppeteret, et me ad jussionem implendam instruebanlur, quia baptismura ejus peccata delere
charitas promoveret, de singulis quaemihi occurrere non poterat, catechumenorum typhum [Leg. lypum]
poluerunt, celeri cursu scripsi, et vestrse fraiernitali prsetulisse noscendi sunt.
misi, ut si non habuerint responsa emolumenlum, « III. In quorum etiara facie a sacerdote per exsuf*
saltem obedientia habeatfruclum.Qusestiones interea flationem signum crucis fit, nt et diabolus fugetur, et
istae, utego le nosse certus sum, a regali celsitudine Christo via prseparetur, utquiillecebrosa persuasione
non sunt factae necessiiate discendi, sed sludio do- sua generis humani, quod in primordio sui spiracu-i
eendi, nec, ut ipse, hisabsolutis, de nescitis valeat lum vitae acceperat, habiiator erat, ejus virtuie et
imbui, 363 sei1 ut alii de somno desidiosi corporis sacratissimo signo, per minisi.eriuin sacerdotura, u»
ad reriun aiisolvendarum utililatem valeant excitari; exire cogatur, qui 3S4 et i" discipulos suos insuf-
quippe cui iioc semper familiare est, ut exerceat flasse, et Spirilus iminiindos increpasse legitur.
praesules ad sanclarum Scripturaruin indagationem « IV. Unde et exorcizalur idein malignus Spiritus.
et sanam sobriamque docirinara, omnem clerura ad ulexealet recedat ab illo plasmato [Lcg. plasmatej
SSS IN S. GREGORII LIBRUMSACRAMENTORUM NOT^E. SSfi
qiiodjamdudum per peccatum primi hominis possi- A \ in comraune staluerunt, ne, Iocaliter ab invicem
ilebal. El quia itbn esi, juxla Aposlolum, conventio discedentes, diversum aliquid vel dissonum prsedi-
Clirisli ad Belial, nec sqcietas tuci ad lenebras, egre- carent. Decentissimum namque et utile erat, ut qui-
diebantur tenebrae, et iux vera Christus ingredieba- bus erat una anima et cor unum in Domino, et quos
tur. Qui et in Zacharia typice propter peccata noslra, sancti Spiritus afllatus vegetabat, unius etiam Udei
rjusein cbrpore suo portavit, sordida veslimenta ha- Confessioexornaret. Nec enim dirimi in aliquo vel
buisse legitur; et incfepans Satan [Leg. Satanam] poterant, vel debebant, qui unius (idei vinculq nectc-
Jerusalem' elegit sanctam, videlicet Ecclesiam, quoe bantur. Plerumque [Leg. plerique] interea Verbum
cst visio pacis, quam quotidie prole nbva fecundat, abbreviatum, per Isaiam prophetatum, in Syinbnlo
cui per proplretam dicilur: Filii lui de tonge venient, et Oralione Dominicaintelligi volunt. In altero enim
et filim tuai in latere surgent. Exorcismus prseterea fidei, in altero precum contiuetur integritas, ut et in
cst sermo ihcrepationis. Unde in Actibus apostolorum duodecim verbis duodecim aposlolorum doctrina, et
cxorcislse fuisse leguntur, et sancta Ecclesia inler in seplem petitionibus omne contineatur quidquid ad
gradus ecclesiasticosexor<istaruin etiarii niinisterium praeseriiis et futurae vitae pertinet dispensationcm.
habet. Sciendum namque cst quia eum exorcizatio fit, Quamvis etiam totius docirinae verbum dici possit
ille procul dubio exorcizatur qui et baptismo et sa- abbreviatum quia quod prius lex et prophctse conti-
lnli fidehurii, et omnibus virtutibus ejus contrarius riebant in latitudine praeceplorum veniens Dominus
cst.- Illo enim exorcizato sive expulso, divini verbi pronuntiavit, et dixit: Diliges DominumDeum tuum
condimeiiltim credeniibus datur. ex lolo corde luo, el ex tota anima tua, et ex lotis vi-
« V. Et idcirco hi qui baptizandi sunt salcm in j,n ribus tuis, el proximum tuum tanquam leipsum. Iit
sacramenlo accipiunt, ut ejus gustu condimenlum *" duobus mUndalistbtd lex pendet el propltelm.In quo
snpientiae percipianl, neque a sapore Christi desi- cvidenler prophelas et legem duobus his sermonibus
piant, et sint insulsi et fatui. Qui enim dixil discipu- breviavit. Haecde Syrabolo et nomine ej'us dicia
lis suis : Vos eslis sal terrm, ipse dixit: Nemo mitlens sunt.
manum suam in aralro, el respickns reiro, regno cm- « VII. Caclerura fides quse in hoc Symbolo conii-
lorumaplus essepotesl.Utautem qui baptizantur regno hetur ila ab his qui baptizandi sunt inlelligi debet,
ccelorum apti sint, ct ne praelerita peccata iterantes ut credant in Deum Patrem omnipolenlem, creato-
respiciant rclro, et efficianiur siatua salis, et rema- ,rem omniuro vtsibilium et invisibilium, qui solus,
nentes insensaii exemplo poenaesuae alios condiant, quia non est de alio, ideo appellalur ingenitus ; et
debent accipere salem sapientiae, ul quidquid in eis Jesum Christum Filium ejus, per quem omnia facla
fluxum et fluidumest verbi Deisale curetur, et j'uxia sunt, verum Deum, Unigenitum, verumqueDei Fi-
Apostolum memores esse uxoris. Loih. Et sicut liura, non factum, aut adoplivum ; sed genitum, ct
Elisaeus salis immissione sicrilitatem' aquse curavit, uriiuscum Patre substantiae, aique ita per omnia
ila nimirum verus Elisscus Dominus nosler Jesus eequalem Deo ratri, ut nec tempore, nec gradu, nec
Chrislus verbi sui sapore Iluidam generis humani potestate esse possit inferior, tantumque esse illutn
sierilitatem ad dulcem fidei et bonorum operum sa- qui est genitus quanlus est ille qui genuil. Credant
porcm perdficit: ciijus fidei firmitas tunc jam clare eiiariieum naium de Spirilu sancto, et Maria setn-
lucescii, cum is qui audieral solius Dei cultum esse per virgine, id esl ut, Spiritu sanclo cooperante, ve-
tcncndum, unde audiens vocatusest; et inslrui coe- rum sibi corpus ex Virgine, id est Dei Filiusassump-
perat de veroe rcligionis cullu, unde catechunienus G ( serit, ut qui erat in divinilaie Dei Patris Filius, ipso
vocalus esf; et per exsufflationcm,et exorcizalionem, factus sit in humanilate hominis malris lilius. Cre-
et maligno Spiritu [Lcg. Spiritui]verutus esl, et in dant eiiafn eum descendisse ultimo tempore pro re-
datione salis jam liabere ccepitguslum divini verbi. demptione mundi a Patre, qui nunquam desiit esse
Tradalur [Leg. Tradilurj ei Syrabolum, id est veroe cum Paire; et hominemverum factum, ut humanum
fidei inlegra et inconvulsa confessio, ut domus, genus homo liberaret, et ipse qui ab initio seiernila-
prisco [Leg. a prisco] babiiatore derelicia, fide or- tein ciiruPaire et Spiritu sancto possidet, in fine soe-
lictur; et ,de qua spinse increduliiatis evulsse sunt, culorum perfectum naturse nosirse hominemsuscepe-
incipianl iri ea veroe fidei documenta plantari. Prius rii, et Verbum caro facium sit, assumendo humani-
enim eVellendse sunl incredulitaiis suse viiiorum tatera, non perftiutando divinitatem. Credarit etiam
spirioe, et postea planianda sunt iidei el bonorum euin perlulisse passionem et morlem non in virtute
operum rudimenla. Unde et Dominusante faciem li- divinitatis, sCdiii infirrriitaie humanilatis; mortuum
liorum Israel seplera gentes a lyphum [Leg. lypum] vera carnis morie, resurrexisse vera carnis resurrec-
vitiorum lenentes contrivit, in quarura loco in typho tione, el resurreclione sua spem nobis resurrectionis
[Leg. typo] virtutum Isracliiicum populum collocavii. corifulissc; ita duiiiaxat ut sicut ille lertia die resur-
tt ad Jeremiam prophetam dicit : JEccecons(i(ut le rexit vivus a morluis, ita et nos in fine sseculorum
hodie super gentes, clsupcr regna, ul evellas, et des- resurgamus in eadem qua uunc vivimuscarne. Cre-
truas, el dissipes, et disperdas, cl mdifices,et plantes. dant etia.m eum in eodera corpore quod de Virgiue
Prius enim dixii evulsionem, et destruclionein, et assrimpsit et pasaioneinsustinuit et resurrexit, ascen-
dissipatipnem, et dispersionera; et postea subjecit D disse in ccclum, ci in eodem et nunc esse, ei ad ju-
'
trdilicatioriem,et plantaiionem. El per eumdem pro- diciumventurum esse, et, resuscitatis omnibus, dare
phetam ait : Sicut vigilavisuper eum, ul evelierem,et aliis pro peccalis supplicii oeterni senteniiam, aliis
demolircr, et dissiparem et dispergerem, sic vigilaboi pro justitisc meriiis seternoebealiiudinis proemiuin.
super eos, ut mdificem,et planteni. Et hoc ideo, quiai- Credant et iri Spiritum sanclum Deumverum ex Palre
post exorcizationem et exsufflaiionemSymboli, se- FilioqUe procedentem, aequalemper omnia Patri et
quifur traditio'. Filio voluntate, potestate, seternitate, s.ubslantia;nec
« VI. Qtiorf Symbolum' Latine indicium, vel si- csse in hac sancla Trinitate ullos gradus quibus ali-
gnnm, vef CCIlatio'interpretatur. Indicium, quia per quis iriferiOr ^uperiorve dici possit. Credant etiam
id indicatur lidei integrilas; signura, quod ab eoi sanctam Ecclesiam catliolicam, id est universalem;
bcne'releiiio e( intellecto fidelesab infidelibusdiscer- non in sanctam Ecclesiam, ut credentes in Trinita-
rmntur; colia't'i'0,quia in eo apostoli omnem fidei in-- lem. Credarit ejusderii sanctse Tfinilaiis domuni esse
icgrilateni'coiiitiieruut. Qitodautem omnes pari fideii sanctam Ecclesiam; a cujus cominunione discedenles
sinceritaic"corde relinebant, ore confessi suut, etL scbismatici ef hseretici vocanfur, «terna [Leg. iu
singuii proprias scnieniias conferentes Symbolum,, selerria] damrialione ponuniur. ln ejus vero commu
M cst totius fidei collaiioneni ediderunt. Discessurii nione permanentes, et meinbra Christi esse, el remis.
€tr\(Sab itivicem rioimam futurse'prsedicationis365 y sionem peccatorum percipere, ut [Leg. et] ad vitan.
n De usurpaiiohe vocis typi pro typho, et vice versa, lege quse diximus lib. xxm Moral., num, 25.
 o§7 IN S. GREGORU LIRRUM &ACRAMENTORUM HOTJE. 358
oeternampertfnere. Quia ergo parvuli necdum ratione A , divini odoris nectare, et spirilali unctione delibulum.
ulenles hoecminime capere possunt, oportet ut cum « X. Unde etiam his qui baplizandi sunt, pectus
ad iRtelligibilem aetatem pervenerint, doceantur, et de oleo et scapulse tangUntur, utillius olei saucti vi-<
fidei Sacramentis, el confessiortis suoe mysteriis, ut delicet Spirilus unClionelihiii de quo Apostolus ait i
ea et veraciter credant, et diligenti cura custodiant. sicut unclio ejus docet nos de omnibus, arite et relro
Confessionem suam plane diximuSj quia quamvis muniti, id est coritra omnia prospera sive adversa
366 '"' necdum loqui possint, pro illis et confilen- sirtt circumspecli, et coelestiumanimalium iiriilaiione
tlir et loquuntur qui eos de lavacro fontis suscipiunt: ante -et retro pleiii sint oculis, id esl prseteritum et
nec iramerito ; dignum est ut qui aliorum peccatis futurum respicieiites, salutis suaecustodiam non amil-
obnoxii sunt, aliorum eliam confessione per myste- lant. Tangitur eis pectus, 367 ul cum David dicere
rium baptismatis remissionem originaliura perci- possint: Et miserkordia ejus prmvenial ine. Tangun-
piant peccatorum. lur scapulae, ut CUraeodem dicant: Et misericordia
i VIII. Qui vero illius sunt jato oetatisut ralionera ejus subsequatur me. Id est, anteriora, ut bene velint;
crcdulitatis suoe reddere possint, diligenti examine posteriora, ne frustra Velint. Eicne aulem velle et
scrutandi sunt, ulrura veraciter credant, an alicujus" perficere a Deo nobis datur, a quo esl oriine datuni
falsitalis in eis rnacula celetur, necdura [Leg. nedum] optimum, et omne donum perfectuia. Et qudniam
aut timore aut favore terrenarum potesiatum, aut in cordis nomine ssepe mefis designatur, sicut est il-»
acquisitione quarumdam rerum ad baptismatis sa- lnd: in lolo corde meo exquisivi te, et in olei nomine
cramentum ignorantibus rainisiris Ecclesise perve- intelligiiur unctio sancti Spiritus, siye opera luminiS
niunl, tradatur sanctum c&nibus, ct margaritse mit- .£ et misericordiae, cordis locus unclione utrinque mu-
lanlur inter porcos, et. lupi ovirta pelle vesliantur. "' nitur, id est anterius et posierius, ul undiqUe mens
Ilunc enim morem Ecclesia servare consuevit, ut Ghrisiiani et pinguedine sancti Spiritus, el operibus
pcr aiiquod dierUm spatium hi qui in soleinnilate luminis et misericordiae exuberet.
paschali baptizandi sunt scrulenlur, ut iiistruetis et « XI. Quibus bene exuberal, si abrenuntiando dia-
doctis, et simplici corde ad fidom veram venienlibus bolo, et operibus ejus, dominationem illius asperne-
vitse sacramenta imperliaiitur; quibus, ut apliores tur, et jugurri quod se premebat illlus olei unctione
inveniantur baptismatis sacramento, et eoruiri fideS fatiscat; et. iinpleaiur illtid propheticum: Computres-
probabilior sit, [qusedam fiunt corporaliter quoe spi- cet jugum a facie olei(Isai. x). Abrehuntiare etenim
ritali gustu degusiata mysticum quid et spiritale sa- poni solet pro eo quod est Spernere, rejicere, con-
pianl. tradicere, sive aliud quidquid hoc Verbd Snhoc senstt
« IX. Tanguntur itaque de sputo narCs, et aures, exprimi potest. Quamvis enim illitis verbi quod est
et dicis, Effeta; nares, ut Cllristum in odore unguen- ttuti(to sensus in promptu sil eura sirie proeposiiione
torum seqdantur, et dicant: trahe me, pbst ie curte- profertor, et accepta praeposifioneinterdura a sua si-
mUs; et cum Apostolo proliicmlur dicentes : Christi gnilicatione non loilge recedat, ut est illud, narrabo
bonus odor surtius Deo; et illius membra elfiCiaiituf e'tretiunliabo; interdum vero in alium seiisum vcrtatur,
cui dicitur: Et odor vestimentorumtuortim stiper om- u( est illud: Sic ergo ontnis ex vobis qui ixonrehuntiai
nia aromata. Quem odorem tunc bene habere polerit omnibus qucepossidet non potest meus esfe discipulus;
\Leg. poteront], sicut Maria,qusc inlerprelatur do- abrenuntiare tamen semper in eo sensu poiii consue-'
mina, sive liiininalrix, alabastrura unguenti, hoc est vit queni superius dixiraus. Abrenurtliare etenini se
eacraefidei puritatem, et ungueant [Leg. ut ungant] G ( fatetur Satanse, et omriibus operibus ej'us*,et omnibus
pedes Jesu, apostolorum videlicet mofiita complentes, pompis ejus. Qtiain abreriunliutionein recte cortfessio
vel prsedicatorurii quOrumlibet, perquOS Chfistus sanclse Trinitatis sequitur, ul ubi-abundavit peCCa-
[nainbulal; et domus, ffiundus Videlicet, sive univer- tum, superabuhdet gratia, ef ubi compiitrdlt jugurii;
sitas sanclae Ecclesiae eorum bona dpiriione, quasi diaboii a facie unctioriis Sjiiritus saricti, adveniat ii'
i^uouam dulci et suavi odore, repleatur ; et quia ple- lius juguiii, qui dixit; Discite a me quia mitis sum ei
ruraque odoris suavitas et diversa ihytniamata disso- iiumilis corde, el invenietisrequiem ahimabus vestritj
lutis et araattiribUs conveiiiiint, isti e contrario et jugum enimmeumsuave est, et onus meum teve. Sata-
conlinentes, et Christi amatores effecti, iilius solum- nas eiiim, qui et diabolus nuncupatur, & iidelibus
inodo salutiferuni semper amplectantur otlorera. Tan- abrenuntialur, ut DominoSalvaiori liberiuS serviatur',
guuiur et aures, ut audientes vCrba Dei, et facienles; quia, juxta ejusdem Domini vocem, nema potest duo-*
ea, sirailes sini, scCUndumEvangelium, tiiro supienti, bns dominissefvire.
qui mdificavitdomum suam supra petfam; et spirlfati « XII. Abrenuntialur etiam ojiefibfis ejtfs, quiai
auditu seniper spiriialia auscultent, Ulcuni Daviddice- Opera iliius contraria! sunt Opefibris Salvatoris; et;
re possint: Audiam qtiidloqudlurin me DominusDeus', quia ille arniis suis, id est viliis, genus Iiumaritimsi-
t'i cum Isaia : Domittus Deus aperuit mihi aurem: ego bi subjecit, Doiuinusafmis Suis, id esl virtutibus, il-
auteni nbii conlradko, felrorsum nbti abii, ut qhse spi- lum debellavit. Iri illius enim militia, id est peccatis
ritaliter dicumur audieulcs, ad spiritalium opertiin nosiris, servitus permaneiis [Leg. permafiCntem]ac-
eUioIumeiilapeiveiiiaiit.lCumitaque DomiriusinEvan- cepit mortem; in islius militia, id est virtiilibus, ac-
gelio dicil: Qtii habet aures audiendi, audiat, et Joan- I» cipimus vitam aeternam. Sepieui ilaque principaliaf
nes in ApOCalypsisua: Qui habel aures audiendi, au- Viiia, quibus diabolus genus bumai)um iiifestat,. noii
dial quid Domihus dicat Ecclesiis, hic non aures car- incongrue opera Satanse dicere possuraUs, quibuS
nales, scd spirftales quseruntUr, et per aurium 110- opponuntur septem principales virtutes, quoe opersi
men interioris boffiinis audilus designaiur. In sacro sunt procul dubio salutaria. Nec minus interea pom-'
eieniiii eloquiopierumque per membra corporis spi- pisejus abrenuiitiatur, quseuiiqueopera sunt Sata-
riialis animaevifttiles inteliiguntur. Quia crgo divi- riae.Sed eo quasi discerni videihtura coeteris operibus
niuis humineiri assuinens quoddam ex comuiistione ejus, quia in ejus superbia, cujus ille' auclof, el quai
diiarum subsiantiaruin in una Dei Filii persoria Col- eum dejecit, quodammodo designatUI•.Potnpoergttdr
lyriuin fecit, unde genus liuniaiiuni, quod csecum * a ejus suut arabitio, afrogantia, 'vana gloria, et coetera
primis parentibus iiatiim crat, illutmnarei, non hujuscelnodi, quse de fohle snpefbiae pfocedere' fti-
[Leg. nuncj a gputo aures languntur, et nares, ut ex* gnoscunlur. Pompato enim ambifiotrerii sive jaetan-
spuens linguam muti tetigerat, et sputo luium lec.crai, liam et his similia' intelligi debei*epropheticus sermd
ct oculoScaecinali "siperuerai; nunc perininisterium demoiistrat, cum dicit; Vmqtti oputehti esiisift Sion
sacerdotum etauditum spirilatem his qui baptizati et conftdilisin monle Samarim, opliniates capiia popu*
sunt tribuat, et recte loquendi, id est lideiu veram lorum, ingredientes pompalice domum Israel. Sed e';
confilendi' faCulialemprasbeat, et nares, quibus bo- Clernens Prudentius disertissimus aique chrisliariis-i
iiurn Christi odorem capialit, aperiai. Pectus euim if- simus poeta in hac sigriificatione pompam poSuit iq
lius qui baplizatur refertum semperesse debef, et libro Psychomachia, ubi ait:
559 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMNOT^E. ,' 360
Pornpaostentatrix vani splendorisinani j ^ chros! in quo et regeneramur, et purgamur, cl exera-
Exuitur nudata peplo. plum mortis Christi imitamur. Quomodo ergo hoc
Quamvis ergo omne peccatum superbia dici possit, exemplum imilemur dicat Aposlolus: An ignoratis,
quia quando quis peccal Deo est qui peccare prohibuit inquil, quia quicunque baplizali suinus in Cbrislo Je-
conlraire videtur, aliud lamen desidiose,aliud ma- su, in morte ipsius baptizati sumus. Consepulli ergo
litiose, aliud scienter, aliud ignoranlcr, aliud negli- sumus cum illo per baplismumin morle, ut quemaclmo-
genter, aliud arroganter peccare. Quolibet aotem mn- dum resurrexit Christus a morluis per gloriam Patris,
do qnis peccet, si poenitere contemnit, in magnum se ila et nos in novilate vilmambulemus. Morimur ergo
superbisc baralrum immergil; de quo nonnisi per peccalo, quando abrenunliamus diabolo, et oinnilms
confessionem peccatorum suorum, et emendatiouem quae ejus sunt. Consepelimur Chrislo, cum sub invo-
ii)oi(in), et salutaris poenitenlise adminiculum 368 catione sancioc Triniialis sub triua mersione in fon-
cgredi polest. Duobusenim modis homo Deo superbit, tem lavacri, quasi in quoddam sepulcrum desceudi-
cuui aut prseceptis ejus inobedietis exisiit, ea quse mus. Consurgimus Christo cum exuti omnibus pec-
prohibita sunt commitlii, aut commissa poeiiilere ne- catis de fonte, 369 quasi de sepulcro, egrediinur.
gligit. Unde sive lii qui bapiizandi sunt, sive nos qui Sed neque mysierium triumdierum acnoctium, qui-
baptismi sacramentum jam percepimus, ante oculos busin sepulcro Jesus fuisse legilur, proeterinir, cuni
ponere debemus paclum quod cum Deo in baptismale invoti [Leg. invocataj sancta Trinilate, quoe uliijue
flt, ubi abrenuntiaiur Satanae , et operibus ejus, et vera ltix est, in foniem descendimns. Lux est cnim
pompis ejus ; quod pactum lunc irriium fit, si aut in Paler, et in lumine ejus, qui est Filius, lumen vide-
fide quis permanendo vitiis, aut a fide exorbiiando, mus Spirilum sanclum. Facimus autein et tres noc-
idolorum cultibus aut hseresum erroribus subdatur. R tes, cum lenebrarum et ignorantioe paire [Leij. pa-
« XIII. Quia igitur constat paciiones credentiuin tri] una commendatio [Leg. cum mendacio], quod ex
csse duas, unara in qua abrenuniiaiur diabolo, et eo natum est, quod mendax esi, sicut et pater ejus,
pompis ejus, elomnibus operibus ejus; in altera qua contradicimus. Sed et lerlio loco spirilum erroris
se credere confitentur in Patrem, et Filium, et in destruimus, qui inspiral pseudoproplielas, ut dicant:
Spiritum sanctum; oporlet has inconvulsaemenlis in- Hoecdicit Dominus, quos Dominusnon misit. Desirui-
tentione teneri, et ut temerate [Leg. iniemerate] cus- musenim hsec, et conculcaraus, si consepulti suinus
toiliri possint, illius semper adjulorium quserere qui Christo, eliara secundum illud quod ipse dicit: Ecee
baptismi sacramentum ad saluiem generis humani dedi vobis polestalem calcandi super serpentes et scor-
contulit, cujus mysierium, etin veteri lestamento piones, et super omnemvirtutem inimici. Quaesingula
per Moysen praeliguratum est,in cum populus in nube ita sunt contraria sanctoe Trinitati, ut nox diei, et
et in mari baptizatus est, et novo per Mediatorem lenebrse luci, ut mendacium verilati. Fons quoqua
Dei et hominum apertissime demonstraium. lpse baptismi similitudinem gcril sepulcri Christi, quod
cnim ait: Quoniam nisi quis renalus fuerit ex aqua, et novum fuisse legitur. Quia quicunque iu eo consepe-
Spirilu sancto,\non potertl introire in regnum cwtorum. liiur Christo, et ei cousurgit, secundura eumdem
El Joannes de eo ait: Ego baplizovos; veniet aulem, Apostolum, in novitate vitae arabulare debet. Cujus
elc, ipse vos bnplizavil[Id est, buptizabit] in Spiritu fontis septem gradus, tres in descensu tres noctes,
sancto et igni. Per hoc qtii nascimur inundo, renasci- et tres in ascensu tres dies significare videntur, de
mur Deo, el qui per peccalum eranius filii iroe, per quibus superius dictum est. Septimus vero, qui et
graliam eflicimur lilii Dei. Hac enim tinctione et iioe ,Q quartus, ille esl de quo quidam ait: Et aspectus quar-
lavacro Ecclesia vegetaiur. Ex osse parenlis proto- ti similis Ftlio Dei, qui fornacem jgnis exstinguit, qui
plasii mulier oedificaia est; ex ialere Christi iu cruce est slabilimentum pedum, liiudameniuiti aquae, in
dormienlis Ecclesia lormata est. Profluxerunt euim quo, juxta Apostolum, inhabilat omnis plenitudo di-
cx ejus lalere sanguis et aqua, duo sanctse Ecclcsiic vinitaiis corporaliler. Idcirco autem baptismus non
ut in aliero consecratio, in al- iteratur, quia et Chrislus non amplius quam semel
praccipuasacramenta,tribuerelur
lero mundalio eidem Ecclesise. liegenera- moritur. Peccaia enim quaepost baplismum commit-
murnamque ex lavacro, ulconsecraniuret sanguine. tuniur pcenitentieelacrymis, eleemosynis, et cauieris
Unde et populus mare Kubrum transiit, quia baplis- bonorum operum exhibitionibus, non bapiisinatisiie-
inus Chrisii sanguine consecratur. Quia ergo ele- ratione delentur. Dominicointerea corpori sepeliendo
jnentum aquae in hoc mundo onmibus eleraentis pur- mundissinia linteamina, et aromata adhibeniur, quia
gandi, vivilicandi, recreandi gralia aplius esl,et non et is qui Christo consepeliri desiderat, si jara setas
immerito ei baplismi dignitas confertur, quia re- permittit, quamvis mortuus sit per originale peccatuni,
generandorum hominura ellicaciam cum Spiritus Dei quod adbuc ponat, debellamen bonorumoperum ex-
jn mundi priraordio super id lerebatur, concipiebat, hibitione fragrare, muiidis indui vestibus, dequibus
et purgandorum, cum ex latere Clnisti prollueret,di- propbeta sacerdotes induiorat cum dixit: Sacerdoies
gniialem capiebat. Per hoc elenim visibile elemen- tui induantur jusiiiiam. Si ergo antequam renascatur,
luin res illa invisibilis signaiur, ut sicut aqua purga- et originali peccaio purgetur, et Christo consepelia-
lur exterius corpus, ita lalenler ejus ministeno per • lur, debet fragrare, odorem praestare, et mundissunis
Spiritum sanctum purificeiur ct animus. Invocalo O vestibusindui;quaiito magis renaius, purgatus, Chri-
namque Deo, descendii Spiritus saiictus de coslis, et sto convivificatus, in novitate vitse aihbulans, nova
sanciilicatis aquis, tribuit eis vim purgalionis. Inde crealura effectus, et odoris fragrantia exuberare, et
honio ad imaginera reparatus sanclae Trinitatis, ad candidorum vestiincntorum clarescere debet nilore !
quam condiius fuerat, expellitur; et qui velus iu eas « XIV. Utergo nos, qui mundo morimur, Cbristo
pcr peccatum prirai hominis intraverat, novus ex eis consurgimus, bonorum operum nitoie induaraur, el
per Christi graliam egredilur, el Spiritu gralise in coelestiumgaudiorum spe conlirmemur, deceniissuna
melius immulatus longe aliud quain fueral eflicilur. ralione angelus qui ejus resurreclionem iiunii.it ia
Fcediis enim erat deiormitaie peccatorum, ibi rcd- albis vestibus scdere describitur ; et qui ejus rcditiun
diiur pulcher dealbatione virlutum. Nullatenus ila- aposlolis nunliaiit in albis vestibus appaient, et uos
que baptismi mysterium perfici polest, nisi sub in- aibis post baptismuin induimur vesiibus, ut muudiliam
vocaiione sanctae Trinitalis, quia et Dominus ad apo- leneanius in opere, quani accepimus in regeneratione,
Slolos dixit: Ite, docele omnes gentes, baptizantes eos servantes et nosiiam iniiovationein, et augeli splen-
',n nomine Palris, et Filii, el Spirilus sancti. Et idein doris decorem \Leg. ui], dentur nobis siugulaestoiiu
Dorainus hoc sacramentum (irmavii, cum in suo bap- albse, spes videlicet imniortaliiatis, et seternse fehci-
lismaie Paier declaratus est in voce, Filitts in cor- tatis, ui cuin proplieta dicere possiiiius : Guudens
pore, Spiritus sancius in columbse ostensione. 0 gaudebo in Vomino; et exsullavil Spirilus meus in
praeclarum et admirabile sacramentum, quod de (iliis Deo meo, quia induit me vestimeutumsalutis, et indti-
jroe facit lilios Dei, de veteiibus novos,de foedis pul- menlum justilim circumdedil me. ille vesiiiuciita isls
 561 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMNOTiE." 562
nos custodire faciat, qui ea dedit, ut de nobis dici A } exornetnr, et unelione sacrosancti chrismatis linia-
possit quod in Apocalypsi scriptum est: Beatus qui tur : quibus etiam septiformis gratioe Spiritus per
Vigilal,et custodit vestimentasua. Quia ergo omnia iii chrisinatis unctionem concedilur, ul non solura san-
baplisrai ratione redolent mysteriis, et exuberant sa- cii Spiritus, qui unius est cum Paire et Filio sub-
. cramentis, opportunum erat ut novus homo nova stantiae, sed totius sanctae Triniiatis habitaculum
acciperet vestimenla, ei, purgatus veteris noxae col- effici mereantur.
luvione, candidarum vesiium indueretur nitore, Moy- « XVII. Quod ergo presbyieris baptizatos chris-
ses enim Aaron et filios ejus prius aquis lavii, et post mate ungere licet, Spiritum vero sanctum per manus
lineis induit vestimentis, quia et noster verus Moyses, impositionem tradere non licet, antiquus iste mos ab
qui populum de iEgyptia servituie, de gentiliiatis apostolis Ecclesioeest traditus. Sic eniui scribitur in
videlicet errore liberat, qui est Mediator Deiet honii- Aclibus apostolorum : Factum esl autem, cum Apollo
num, sui nos inenarrabili sacramenti unda purificat, esset Corinthi, ul Paulus, peragratis superioribus par-
et bonorum operum indumentis exornat. Cujus facies, tibus, veniret Ephesum, el invenissetquosdam discipu-
manifestaiio videlicet Divinitatis ejus , testiraonio los, dixilque ad eos : Si Spiritum sanctum accepislis
legis et prophetarum in monte Ecclesioe, ut sol, res- credenles? At itli dixerunl ad eum : Scd neque si Spi-
plendet, et vesiimenta ejus, id est sancii omnes effi- rilus sanclus est audivimus. Ille vero ait: In quo ergo
ciuntur, sicut 370 ll,na \Leg. lana] alba, vel sicut baptizati estis? qui dixerunl : In Joannis baptismate.
nix. Cui cum Apocalypsigratias agamus, qui lavit Dixit autem Pautus : Joannes baptizavit baptismo poe-
nos a pcccalis nostris in sanguine suo, et fecit no- nitentim populum dicens in eum qui venlurus esi post
slrum [Leg. nos] regnum sacerdotes [Leg. et sacer- _." ipsum ut crederent, hoc est 371'" lesum. His auditis
dotes] Deo et Pairi suo, cui est gloria in saecula sae- J baplizali sunlin nomine Domini Jesu ; el cum impo-
cnlorum. Hocetenim regnum,et sacerdolitini, et visi- suisset manus Pauius, venit Spiritus sanclus super eos,
liili chrismatis unguento per ministerium sacerdotum, et loquebaniur linguis, et prophetabant. Item alio loco :
et invisibili Spiritus sancti gratia a Domino linitur. Cum audisseni aposloli, qui erant Uierosolymis, quia
« XV. Cujus unguenti sacramenlum a Moyse pri- recepit Samaria verbum Dei, miserunt ad eos Petrttm
mum, jubente Domino, in Exodo legitur compositum, ei Joannem : qui cum venissent, oraverunl pro ipsis, ut
et in Novo Testaraento a Doraino veraciter declara- acciperent Spiritum sanclum; nondum enim in quem-
tum, qui unctus esl a Palre oleo loctiliseprse consor- quam iltorum venerat, sed baplizali lanlum erant in
tibus tuis [Leg. suis], cui non ad mensuram dalDeus nomine Domini. Tuncimponebanlmanus super itlos, et
Spiritum; quoniara in ipso habilat omnis plenitudo accipiebant Spiritum sanctum. Denique sciendum est
Diviniiatis corporaliler. Ipsi enira Ecclesia dicit: quia sicut caetera bijptismalis sacramenla per sacer-
Oleum effusumesl nomen tuum, ideo adolescenlulmdi- dotes visibiliier fiuni, per Deura invisibiliter conse-
texerunt te. Quia videlicetel a chrismate Chrisii, eta crantur, ita nimirum et Spirilus sancti gratia per
Christo Christianorum nomen exortum est. Ante itnpositionem manuum et ministeriura episcoporum
adveniuni etenim ejus reges solummodo ungebantur fidelibus traditur. Presbyteri vero, licet sint sacer-
el sacerdotes, qui eliam Chrjsti vocabantur; post dotes, pontiticatus tamen apicem non habent. Hoc
adventum vero ejus non solum reges et sacerdotes, autem solis pontificibus deberi ul vel signent, vel
sed omnis hac unctione consecratur Ecclesia, quia Paracletum Spiriium iradant, non solum consuetudo
constat cam esse regnum et sacerdotium, et filios ejus ecclesiastica deinoiisirat, verumet superior illa lectio
reges et sacerdotes. Rapiizatorum itaque capiiachri- (J { ActuuniaposioIorura,qusftasseritPetrum elJoannem
smate liniuulur, et [Leg. ut] in regno el sacerdotio esse directos, qui jam baptizatis traderent Spiritura
Ecclesise delibuli, etCbnstiani nominis prserogativam sanclum. Nam prcsbyieris, sive absentibus sive prae-
accipiant, et ejus membra qui eos redemit et eorum sentibus episcopis, baptizare et baptizatos chrismate
caput est eflici valeant. unguere licet, sed quod ab episcopo fuerit consecra-
< XVI. Quia igitur idem Redemplor noster Rex lum; nec tamen frontein ex"eodein oleo signare,
est cui per Prophetara diciiur : Regnum tuum, Do- quod solis debetur episcopis, cuin tradani [Leg. ira-
mine, regnum omniumsmculorum,et dominatio tua in dunt] Spiritum Paracletum. Qui Spiritus Paracletus
omni generatioue et generationem, qui diabolum, raor- septiformis etiam graliae dicilur, propter septenarii
tem et mundum mirifice iriumphavit; ei Sacerdotes iiumeri mysterium, in quo summa perfeclio intelli-
[Leg. sacerdos estj, cui per eumdem Propheiam di- giiur. Est eniin compositus ex loto primo pari, et toto
citur : Tu es Sacerdos in mternum secundumordinem primo impari; ex toto primo pari, qui dividi potest, et
Melchisedech,qui seDeoPatri in sacrificium oblulit; ex loto primoimpari,quidividinou potest. Habet enim
decemissimum est ut sanctaejus Ecclesia, quse utique in septenario [Leg. lernarioj raysieriuin Trinitaiis, in
corpus ejus est, et reguum sit et sacerdotium, et nos quaternario Evangelii. Sive enim tres per quatuor,
in ea regenerali, qui ejus merabra sumus, reges si- sive quatuor per ires multiplicentur, ad duodeuariura
mus et sacerdotes : reges, ut et conlra diabolum viri- numerum surgit. Quia mysteriura sanciee Trinitatis,
liter dimiceraus, el adrainistrationem vilae nostrae et doclrina Evangelii per duodecim apostolos in qua-
admirabili dispensalione gubernemus; et sacerdotes, luor mundi partes, Orientem videlicet et Occidentem^
ul in templo Dei saucio, quod sumus nos, altare fidei, Seplenirionem et Meridiem derivala esi. Hic enim.
oedilicantesbonorum operum ei hostias pacificas olfe- 'D nuraerus in sacro eloquio pro perfectione poni con-
ramus, el cura Apostolo dicauius : Benedictut Deus, suevit. Coiisuiiiinaiis enim Deus operibus suis, sep-
et Paler Domini noslri Jesu Chrisli, qui benedixil nos limo die requie.vii. Et Enoch, qui septimus est ab
in omni Benedklione spiriiali in cmlettibus, in Christo. Adara, cum Domino ambulavit, et ejus iranslatio
De quo allari fuiiius Oralioiium nostrarum ei quotidie spem nobis aeiernoerequiei contulit. Unde et jubilaeus
ascendat, juxta illud quod ait Propheta : Dirigatur annus, in quo plenaria requies siguatur, septeui lieb-
oratio mea sicut incensum in conspectu tuo. Capiia doraadibus conficiiur. Sepiies eniin seplem fiurit xi.ix,
ilaque eorum qui regeneraulur ex aqua et Spirilu qtti monade addito nostroe adunationis impleiur.
sancto mystico velamine leguut, ut eis per Petrum Hujus nuraeri perlectionem Propheia
dicatur : Voseslis genus etectum, regate sacerdolium, cum dicit : Septies in die laudem dixi tibi. cominendal,
Quod iri
gentsancta, populusacquisitionis. Ul hoc velamine, et alio Psalmo quasi expouens aperii, curadicit : Sem-
diadema regium, et sacerdotalis capilis velameutum per laus ejus in ore meo. Nam el Joannes in Apoca-
signilicelur; et quia per caput mens pierumque in lypsi sua quod septem scribit Eccfesiis, generaliiei
sacro eloquio accipi solet, juxla illud ; Respicite et universsecatholicoecrediiur scripsisseEccIe.sise.Unde
ievate capita vestra, mens renatorum et regise digni- ipse ait: Qui habet aures audiendi audiat quut Spirilus
tatis habeai ornamenta, et sacerdotalis verticis ha- dicat Ecclesiis.-
beal tegumentum, ut et conlra vilia sacerdolali vela- « De septenario iniere-3 nuuiero QU!!0 ijuibusdain
uiine muniatur, et virtutum gemmis spiritaliter Seripluraj Jocis universitatem seu perfeeiionem, iu
PATBOL.LXXVIH. 42
3C5 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMMTM. 564
quibusdam vero septiformis graiiaespiritumsignificat, Ai\ ejus tenebras illustrat. Consilium dum essc aliquem
multa et in Veleri et in Novo Teslamento habeniur, praercipiteraprehibet, ratione animum replei. Forti-
quae persequi longum est. Nunc videamus qualiler tudo vero cum adversa non nietuit, trepidanii menli
Isaias prophela ejusdem Spirilus septiformis dona fiduciam prsebet. Scientia cnm ignorantiam fugat,
enumeret. Cum enim de Chrislo, qui est virga virtu- lumine suo eum quem repleveril iliustrai. Pietas mi-
tis Domini, prophctaret, ait : Egredietur virga de sericordioe operibus eum quem repleverit exuberire
radke Jesse, et ftos de radice ejus ascendet, el re- concedit. Timor dtnn premit menletn, ne de prscsen-
quiescelsuper eum Spiritus Domini, Spiriius sapientim tibus superbiat, de futuris illam spei refectione con-
el inteileclus, Spirilus consilii et fortitudinis, Spiritus fortat. Sic enim quodam adminiculo sui invicem sibi
tcientim el pietalis, et rcplebi! eum Spirilus timoris succurrunl, ut dum alia aliae sufftagaiur, vitse ordo
JDomini. Super hunc florem, qui de virga Jesse, id etstatus decentissime componatur. Minor qoippeest
est beatae Marise scmper virginis pariu egressus est, sapicntia si intellectu careat, et valde inutilis iniet-
requievit Spiritns Domini. Quia in ipso complacuit lectus est, si ex sapienlia non subsisiat, quia cum
oronem pleniludinem divinitalis habilarecorporaliter. altiora sine sapientiae pondere peiietrai, sua illum
Nequaquam per parentes [Leg. partesj, ut in coeteris levitas gravius ruituram levat. Vileest consilium, cui
sanctis, quibus alii daiur sermo sapieiilise,alii sermo robur forliludinis deest, quia qnod Iractando invenit,
scienliae, alii graiia virttituni, et cietera quibus iini- carens viribns usque ad perfectioiiem operis non per-
cuique dattir secundum mensuram, sed plenissime. ducit; et valde fortitudo destruitur, nisi per consi-
Unde el Apostoltis ait : jVottad mensuram dat Deus lium fulciatur, quia quod [Leg. quo] plus se posse
tpiritum. Et propliela : Ecce puer meus quem elegi, »U *
" conspicit, co virtus sine ralionis moderationc deterius
eleaus meus, in quo 372 complacuil animm mem; in pioecepsruit. Nulla estscientia, si ulilitaleni pie-
ponam Spiritum meum super eum, judkium gentibus taiis .nou habet, quia durn bona cognita exsequi ne-
profcret. Ul enim in eo perpeuia habilalione requies- gligit, se ad judicium arctius stringif. Et valdc inuiilis
cerer, ad eum venil, juxla Joannis Baplisiseteslimo- est pielas, si scientise discrelione caret, qnia dum
nium, qui ait : Vidi Spiritum desccndenlem,quasico- nulla banc scientia illuminat, quotnodo niiseroatur
lumbam, de cmlo, et mansil super eum, et ego nescie- jgnorat. Tiinor quoque ipse has eliam virnues si non
bam illum ; sed qui misil me baptizare, ille mihidixil : babiterit, ad nullum opus prooul dubio bonocaclionis
Super quemvideris Spiritum descendenlem,et manen- surgit; 373 1u' ^*1111 ^ cuncta trepidat, ipsa sui
tem sttper eum, ipse est qui baptizal in Spiriiu sancio. formidine bonis omnibus torpens vacat.
n Suminopere itaqueobservandum est, et ipsius san-
Qui Spiritus Domini adimpleaiur, et Spiritus sa-
pientioe [Forte leg. qui Spiritn... Spiritu sapienlioe], cti Spiritus adjutoriumdum iiiiploranduin, ne sapientia
qttia dcChrisle, qui esl sapienli.i Dei, scripliim est : elevet; ne intelleclus, subtilker currit, aberret;
Omnia per ipsum facla sunl, ei sine ipso [uctumest ni- neconsilium, dum se mulliplicat, confundat; ne for-
hil; et Psalmis [leg. in Ps.j caniiur: Quam magnifi- titudo, dumliduciain prsebet, prsecipitet; ne scientia,
catu sunt opera lua! Domine, omniain sapientiafecisti. dum novit ut [Leg. et] non diligit, inflet; ne pietas,
El in alio loco, ubi Triuitas aperte demonstralur, dum se exlra reciiludinem inciinat, inlorqueat; no
Ecriptum est : Verbo Dominiccclifirmali sttnt, et Spi- timor, dum plus justo trepidat, in desperationis fo-
rilu oris ejus omnisvirlus eorum. Quia per Christuni, veam mergat.
qui esl Verbum Domini, id est Palris, de quo scri- Sciendum sane quod hse donorum spiritalium dis-
ptum esl : lu principio erat ( tributiones incorpore Christi, quod est Ecclesia, his
Verbum, cceli, videlicet, (J
sancti proedicaiores,qui eiiflrrunt gloriam Dei, facti fulciantur adminieulis; in eo vcro, qui estfons lumi-
stiul, et Spiritu sanclo, qui est eorum consubstan- nis et origo bonitatis, plene alque perfecte, incompara-
jialis, qui ab ulroque proccdit, omnis virlus eomm. biliter atque ineffabiliter regnent. Sapienlia namque,
Quia oninium sancloruin ornalus Spiiilus sancti ins- quoeet in Virginis ulero sibi corpus, et in mundo
piraiione substat. Et Apcslolus scribit : Chrislus Dei Ecclesiam oedificavit,habet Spiritum sapientioe, quo
virtus, et Dei sapientia. Et in Proverbiis legilur : Deus orania sapienter; intelligenlioc,quocunctaarcana se-
in sapieniia sua fundavit terrain, et paravit ccelosin cretorum rimatur; consilii, quo cuncta cum magna dis-
prudentia. Et quomodo idem seruio Doinini vocatur pensalione gerii, quia est magni consilii angelus;
lux etvita el resurrcctio; MC Sjiiritus sapieniiae et fortiiudinis, quia attingil omnia a fine usque ad finein
jntellectus, consilii et forlitudinis, el scienliaeet pie- fortiter, et a nullo vinci potest; scientiae, quia nihit
tatis, ac liiiioris Domini nuncupatur. Non quod diver- ignorat, exceptis bis quibus diclurus est nescio vos;
sus sit juxta differeiitias lioniiiniin, ,sed unus atque pietatis, quia hoiiiinem, d qttera bonitaiem [Leg. per
idem cunctaruni virlulum fons sil atquc principiuin. bonitalem] creavil, in jusdtia daninavit, pietate rede-
Absque Chrislo igiiur nec sapiens qujs esse potest, mit; timoris, propier eos qui limore Domini indi •
nec intclligeiis, nec consiliarius, nec fortis, nec eru- gent, quia parvuli sunt, quibus per propheiam dicit:
ditus, nec plenus tiinore Doraini. Et hoc sciendum Venite, filii, audite me, timoremDomini docebo vos.
cst, quod Spiritus Domini, sapientioe et intelleclus, Quia ergo ille, ad infirma nostra descendens, exiiia-
consilii el iorliludinis, scientiscet pietatis, ac timoris: nivit semelipsum; formam servi accipiens, humilia-
Poniini, id esl seplenarius numerus, qui septem oculii• vit semetipsumusque ad mortem, et inclinavii semel-
3n uno lapide dicuniur Zacharise, requiescat super v ipsum, ut nos jacentes ad se erigeret, iion inconve-
virgam ac florem qui de Jesse, ac per hoc [Leg. hunc] nienter Spirilus Domini, qui super eum requiescit,
slirjie David surrcxit. Hunc enim Spirilum, qui a a sapientia incipit, et per decenlissimos gradus ad
tatre Filioque procedit, idem Dominus aposlolis, et; limorem usque descendii. Nos vero a timore quera
pCr apostolorum et eorum success«rum ministeriumi foras cliaritas mittit, vcnienles ad timorein castura
sancise suse tribuil Ecclesise : cujus dona, quanquami qui permanet in sseculum sacculi, " pervenimus|,
eximius [Leg. eximiij h Spiriius fonte procedant, ad .pietatein [Leg. a pietate], ut pietatis operi-
videntur quodammodo quasdam habere proprieiates. bus exornali veniamus ad scienliam non q.u3Q
Aliml enim est sapere.aliud inleiligere. Quia iniiliii inflat, sed quam charitas aedificai, a scieniia ad for-
seterna quidem sapiunt, sed hsec iuielligere minime', titudiuem, utscienliwidecoreexornali fortitercontra
possunt. Sapienlia ° ergo menlem quain iusederit de; vitia dimicemus; a Ibriituditie ad consilium, ut ea
seternorum spe seterniiudine replet. lnlellecitis eoi quae fortiter agknus consilii gravitale muniamus; u*
quod secreta penetrat, cor quod tetigerit, reficiendo,, aclibus noslris consilioobtemperatis [Leg. attempe-
" Legeuduin appetlalur, ut in Edilione Sirmondi. damnavil.
h Ligenuuin ex unius spirilus fonle. e Lectio hoecmibi proeferenda videtur; nequepla-
c Lcge el cerlttudine. cet uolala in margine auimadversio.
A ln Ed. Sirni., cjuem bonitale creavil, jusiiiiat •---•""
SS FNS. CRRGORII LIRRUM SACRAMENTORUMNOTiE 3C6
raiis|, ad arcana inleilectus intrantes ad eam venia-^!A si in sevnm rivere cupis. Quare a 'Lalinis Pairibtis
inus sapientiam quse iniiium habct limorem Domini, catechumenusdicltur attdilor, et audiens.Ua loqniiur
ut sapienter onmia complentes, et inteltectum bomim TerluHianus, lib. de Pcenitenlia : Nemo ergo sibi
f^ciendo habentes, illi sapienlioe admitti valeamus aduktur, quia inter auditorum tyromnia deputeiur, 'Et
per qnam facta sunt omnia, quse et ante ssecula a -paulo post: Hmc enim prima andientis Instineiio ett
iPaire iiieffabililer genita est, et in fine sseculorum melus integer. Et paulo post: Itaque audientes bptare
carnem , nostrse salutis eausa, dignata est accipere, inlinclionem, non prmsumere oporlet. Et sanctus Cy-
cum carnem fidelibus suis edendam tribuit, cum prianus, epist. 15 : Audientibus eliam, siqui fuerlnt
dixit : JVtsiinandMcaueriliscflfttem Fitii hominis, et periculo praventi, el in exitu constituti, mgUantia ve-
biberitis'ejus sanguinem, non habebitis vitam invobis. stra nondesit. EI epist. 24: Optatuminler lectoresdbc-
« XVIII. Propier hane viiam adipiscendam et ba- torem audientinm constituimus. Erant et alii audien-
ptizamur, et ejus carne pascimur, et ej'us sanguine tes.sed pcenilenles, qui erant in secundo poeiiiteiitiuni
potamur. Quia nequaquam possumus in ejus corpus gradu, ut infra docebitur. Duplex fuit olim cateehu-
transire, nisi his sacrameniis imbuamur. Sic enim menorum gradus : primus est incipienlium , rudtura
ipse ait: Caro fltea vcreest cibus, el sanguis meus vere et imperfeeiiorum ; secundus est perfectioruni, qiii
esl polus; et qui manducatmeam carnem et bibit meum compeientes dicebantur, omnesque ii tum competeii-
canguinem;in me manet, etegp in eo. In illo est enim tes lum incipientes in Ecclesia Scripluras audiebatit.
sacrificium salutare. Quod et in veteri testamento Incipientes et rudes erudiebanlur summatim lantura
Alelchisedechrex Salern in typo corporis et sanguinis de bei operibus, de mundi atque hominis creatione,
Domini oblulit, et in novo idem Mediaior Dei et ho- « de iis prsesertim quoe sunt in utroque Testamento ad-
minum aniequam traderetur, adimplevit, cura acci- j mirabiliora, etde charitale pura, et minime ficta, iit
piens panem et calicem, et benedicens eis, et tradens planum est ex cap. 3 libri sancti Auguslini de cate-
idiscipulis suis, hsec in sui commemorationem fleri chizandis Rudibus r Narralio plena em cum qiiisque
praccpit. Hoc ergo mysterium olTerre de sacrificii primo catechizaiur ab eo quodscriplum est: Fecit Deus
relictis ac flnitis veteribus hosliis Ecciesia celebrat, ccelwnei lerram, usque ad prtvsenliatempora Ecclesim';
offerens panem propler panem vivum qui de coelo non lamen proplerea d'ebemuslolum Pentateuchum,
descendit, vinum pro eo qni dixit: Ego sum xilis lolosqueJudicum et Regnorum el Esdrm librds, lotum-
vera, et [Leg. ul] per visibilem saccrdotum oblaiio- que Evangelium el Actus apostotorum, velsi ad verbum
neni, et visibilem [Leg. invisibilem] Spirilus sancti ea edidkimus, memoriter reddere, vel nostris verbh
coiisecraiiontin, panis et vinum in corposis el san- omnia qum his conlinenlur voluminibus narrando vol-
-guinis Domini transeanl dignilatem.Cui sanguiniad- vereei explicare, sed nec tenipus capit, nec utia ne-
miscetur aqua , sive quia de lalero Domini cum san- cessitas poslatai, sed cuncta summuiimVjeneratimque
gttine fluxit; quia, ut maj'ores inielligi volunl, sicut complecti, ita ul eliganlur qticemirabilibra, quw sua- '
per vinum 374 Christus, iia el per aquam populus vius audiantur, etc. Hoec paient etiam ex Luciano,
significalur. Vinum enim et aqua inseparabiliter in 375 ») Philopatri, ubi Triephon Ciiristianusea quorj
calice miscenlur, quia et Ecclesia capili suo inscpa- quondara a sancto Paulo edoclus fuerat, quemdam
rabiliter injuncia cohserei. Morem ergo accipiend» Criiiam, qui Christianus fieri cupit, docel in hunc
Eucharistise a Domino traditum Ecclesia tenei, ut inodum : 'E^w ydp ae StSdclojxi nuv, xui ilt b npmti
cum ex aqua et Spiritu sancto quis renascittir, cor- nuvxojv,v.aiti TOavarnp-a rov navrb;. Id est : Doce-
pore Domini pascatur, et sanguine ej'us polelur; ut C bo le quid sit universum, et quis fuerit ante omniii,
in corpore Christi trajecto ille maneat, et Christus in et qususit universi constitutio, etc. Et infra : TIUE-
eo;ul istiuscibi forliludineroboratus, exemplo Elioe, PHON : Legisline aliquando Aristophanis eomici fabu-
veniat usque ad montera Dei, Chrislum videlicet, lam, aves? CRITUS: atque admodum. TitiEruoi».
qm mons domus Domiui praeparaius in verlice mon- Scriplum ab eo lale quippiam ibi esl.
tium, ef ejus dono ad oeternee beatiiudinis gloriam
peraccedat, ubi salieiur in bonis desiderium ejus, et X«o; hv, viic], epeSo;re piXavnpSjrov,xai TupTupo;evpvc
cum Propheta dicere possit: Ego autem cumjustitia rh S' oOS'dhp, ovo' ovpmb; hv.
apparebo in conspeclu luo, saliabor cum manijeslabi- Id est : A principio chaos erat, et nox el tenebrm
lur gloria lua. t Hactenus Tbeodulphus de ordine nigrm erant, ei lartarus allus, nulla aulem lerra, aer
bapiismi, in quem paucula hsec notare libuit. aut cmlum adhuc. CRITIAS : Recte dkis, gtiid auleik
poslea? TUIGPHON. 'Hv fSj; a-afiirov,dbpaxov, «y.aTa-
In epislola dedicatoria auclor se Theodulphum nomi- vbnxov,bXvet av.bxo;, elc. Id est : Erat lux incorru-
nai, qui sane non cst alius quam Theodulphus episco- piibilis, incomprehensibiiis, qumdissolvit lenebras. ei
pus Aurelianensis, qui doctriiia elpietatefloruit,impe- informitalemubegit, verbo soto diclo ab ipsa, quemad-
rantibus Carolo Mogno(cojusmemiiiit iu liacepistola) modum tardilinguis isle (Moysen intelligil) descripsiti
et Ludovico Pio. Joannes ille cui libellum dedicat Terram [ormavit super aquas, cmlum exptanavit, stet-
Tlieodulphus, fuit opiscopus Arelateusis ipsi Theo- tas formaiit fixas, cursum ordinavit, qttaslu veneraris
dulplio aequalis sub iisdera imperaloribus. Illius ut Deus. Terram autem el floribus exornavit, hominem
menlio lit i-n prselatione concilii Arelatensis VI, sub ujj. ex nihilo ad essniiiam perduxil, estque-in cmloaspi-
Carolo Magno celebraii. Mitliiur cum Theodulpho ciens fusios pctritn el injustos, et in libris describens
prsciato a Ludovico Pio obviara Slephano IV papse cujusque res et aciiones, etc. Et inlra : Bona verba''
Rhemos appropinquanti, iitlestalur auctor VitaeLu- neque quidquam conlemptum, et vite de-Deo dexlero
dovici Pii-, quem nonnulli Adeinarum esse pulant. In loquaris, sed wv.rnyovp.evo; persuadearis a nte, ti cu-
eadein epistola lieecvocabula, ft quod jussisti, redun- pis in mvumvivere; ei ovpavbvwj Sipptvic\hnXt<iae, y«v
dare videniur. Primates sunt regni proceres, magna- Si if vSaxo; enn%ev,eic. Id est: Nam si cmlum ex-
tes, sufnmales, legis Visigothorum lib. ui, litul. i, planavil ul pellem, terram autem firmavit silper aquat,
1, 5, Ut quicunqueex palatii nostri primatibus. stellas [ormavit, hominem ex nihiio produxit, quid
Cap. 1 agitur tle caiecuumenis. Quid sit catecbu- mirum adeo, si res quoque omnium ita desefibanlur.
menus docel sanclus lsidorus lib. vni Orig., cap. 14: Audiebuit quideni mysieria, sod non imelligebant;
CalecliumeKUSdiclus pro eo quod adhuc doclrinam audiebant Scripturas, sed sensum earum ignorabant,
fidei audil, necdumtamen baplismum percepit; •nan» ut planuni est ex sancto Cyrillo in prsefatione Csi-
%v.myovp.evo; Grceceaudilor dicilur. Quod etiam cla- teche eon. Pcrfecti autem erant, qui priino gradq
rum est ex Luciano, in Philopatri ; 'JjlXd v.arnx°v- defuucti, dato noraiue, tanquam Dei militise inscri-
pevo;neidovnap' ipov, iinep 'Clfiv el; xbvaiSjva. pii, divina mysteria docebautur, ut claruin est ex
y_p-fiZ,et;
Jil est: el catechuiiienus facius "a me persuadearis, eodem Cyrilio, prseiatione citata. Eis symbolum tra-
» Ouoesupra inter uiiciiws inciuduiHur.
«567 IN S. GREGORH LIRRUM SACRAMENTORUMNO'JME. 368
debatur, hoc est omnes illius articuli enucleaiius A i plex hnjus exsiilflationis apparet inodus; uaiu apud
illis exponebanlur, ut videre esl quatuor Ilbris san- Dionysiuin, cap. citaio, catechumeiius a pontilice
cti Aiignslini de symbolo ad calecliumenos; qnod jussus ipsum Satanam exsulflat: 'Epfvahaut p-ivUVXSJ
non fit in libro de catecbizandis Rudibus, cum prio- rpi; StuxsXeveruiTOJZuxxva, id est, ler Salanam in-
ris grndus caiechumenorum gratia dunlaxat scriptus sufflare j'ubet. At apud Alcuinum, cap. de Sabbato
sit. Id etiam plauum esi ex sancto Joanne Chryso- sancto, iib. de Oflic. divinis, el in epist. ad Carolum
siomo, calechesi prima, in qua scribil perfeciiores Maguum, Theodulphum, hoc bico, et in Codice Rhe-
post annum calecliuincnattts triginta dierum spatio mensi, exsulflaiio (it a sacerdole, seu clericis. Quod
p.varuyo>yeieBvt,id esl, mysleriis imbui religionis. etiim lestalur auctur libri de Eeclesiasticis Dogma-
Hujusmodi catechumeni dicebantur competentes, eo tibus inier opera sancti Angusiini, cap. 31 : lllud
quod bapiismum peiereut, ut scribit sancius Isidorus eltam quod circa baptizandos in universo mundo san-
Jib. i de Offic. Eccl., cap. 27, et lib. n, cap. 21; et cla Ecclesia uniformiter acjil, non olio^ocontemplamur
lib. vn Urig., cap. 14 : Competensvocalur qui post intuitu, cum sive parvuli, sivejuvenes ad regeneratio-
instructionem fideicompelil graliam Christi, unde el a nis veniitnl sacramentum , non prius foniem vilm ad-
petendocompetensvocalur. Sed cum dicit: posl instru- eanl quam exorc^smis el exsufflalionibus clericorum
.ctionem fidei, inielligendus est de illa ruiliorum ca- tpirilus ab eisimmundns abigauir. Quod satis innuere
lecluinienoriiin instruciione quibus audire mysteria videtur sanctus Cynllus, cum ail, ciiata caiecii. :
nefas eral. Et sancms Augusiinus, lib.de Fide et "o.anep ydp xu ep.fvahp.vraTSJV K^/WV,etc., id est :
operibus, cap. 6 : Cum fontis illius sacramenta pete- iVaiii ut insujflaliones sincloriim el nominis Dei invo-
remus,atqueob hoc competenlesetiamvocaremur.Com- ."' calio lanquam vehementissimaqumdam flamma urit
peienliiim merainit sanclus Ambrosius, lib. v, epist. dmmonas, el in (ugam convertit. Ltruinque raodum
53 : Symbolum aliquibus compelentibusin baplisleriis nunc ob=ervant Graeci, ul niaiiifesiuin est ex eorum
tradebam basilicm. Euchologio , ubi priino sacerdos ler in calechumeiii
Fiebant autem catechuiiieni per signum crucis faciem iusulflat, el post leitium exorcismum idem
quo in Ironlibus siguabantur, ut palain est ex sanclo sacerdos insufflat in os, frontem et pecius caiechu-
Augiislino, lib. i Confessionum, cap. 11, infra citan- meni, et posl abrenuntiaiionem jubelur catechume-
do; et lib. n de Synibolo ad cateclium. : iVon qui- nus insufflare et couspuere Satanam. ln concilio
dem adhuc per sacritm baptismumrenati estis, sed per Conslantiiiopulilano prinio , can. 7, mentio fit in-
crucis stflttuin in utero sanclm matris Ecclesim jam sufflaiionis, et insufllatur catechumenus in taciem
concepti estis, Et lih. iv : Dum per sacralissimum cru- el in aures. ln eode n capite Tbeodulphi, in his ver-
cis signum vos suscepit in utero sancla mater Ecclesia, bis, ut exire rb ut redundat. llis verbis , qui el disci-
quw, sicitl et (rtttres veslros, summa cum twlilia spiri- pulos suos, etc., haec sunt prseponenda vocabuia,
laliter pariet; lib. de calecbizandis rudibus, cap. 20 : exemplo Christi, aut iiis similia.
Cujut passioitis el crucis signo in fronle tanquam in Cap. 4 ogitur de exorcismo, quem ipse Theodul-
poste signandus es, omnesque Cltrisiiani signantur; el phus scribit esse sermoneni increpationis, juxla san-
cap. 26 ejtisdem lib. : Quod si respunderit solemniler, cium Isidoruni lib. n de Uflic. divinis, cap. 20, quia
utique tignandus esl, el Ecclesimmore Iraclandus; et exorcislse diabolurn inultis increpalionihus lacessunt.
lib. n de peccatorum Meritis et remissione, eap. i6, Exorcisinoruni ante baplismuni ineiiiiuere sanctus
inox ciiando. III Codice Ratoldi signatur catechume- Cyrillus in praefaiioneCatecheseon ; sanctus Grego-
nus in frouie ctin pectorc, ui habetur in liis ejusdem C rius Theoogus, orat. in sacrum lavacrum : Mh Stu-
Codicis 376 formulis : Signum Salvatoris Domini izrvan e%opy.tap.ov 6epuneiuv,id est : Ne rejicias esor-
noslriJe.su Chrisli in fronte tua pono. Signum Salva- cismi iiiediciuaiii; hauclus Augiisiiims, lit). de Fide
tvris Domini noslriJesu Chrisli in peclore tuo pono. eioperibns, lib. iv 377 ^e Symbulo ad catechume-
lla etiain in Codice iUieinensi, in lormula faciendi iios, el noiinullis alus libns; sancius Joannes Chry-
catechuuieni cx gentilitate conversi, quoe nnica esl sost., catech. 1 ; sancius Ambrosius, lib, l de Sai.ra-
in htiiic niodum : Accipesignttm crucis tam in fronte iiienlis, cap. 5 : A'a»t ubi primum Sacerdos ingredtlur,
quam in corde, elc. exorcismum facit; et inulli alii. Nulla laiiien habeiur
Praeler signum crucis manus impositio eliam adhi- ineniio exjihcila cap. 2 llierar. eccl. Dioiiysii. Qui-
liehalur, ul lestatur sanctus Auguslinus, Jib. n de dam lamcn putanl Uraiionem illam quam dicit a
peccatoruin Merilis el remissione, cap. 26 : iVaw et pontilice una cum lota hcclesia absolvi, esse exor-
catechumenos secundum quemdam modum suum per cismuiii, cura videainus in Eucliologio Graecoruin
signutn crucis el Oralionem manus imposilionis pulo teriiuin exorcismum esse in modum Oraiionis. Qui
sanctificari. Idcm potel ex Codice Rheineiisi, in crea- exoreizabaiuur, velala facie audiebam oxorcisinos,
lionc catecliunieni ex geiudilaie conversi, ubi ct ul scribit saueius Cyrillus in procfaiione Caleche-
inenlio sil sufflationis : Gemilem hominemcum susci- seon, iav.inv.axaiaov rb npbaojnov,\desl, lua velatur
pere (subaudi xb vis) in primis calacizas euiu divinis l.icies; ei ratiouem reddit, ne vagis oculis iiieus
termonibus, et das ei monila, quemadmodum posl co- eliam vageiur : snilianl dihcincli, atilata vesie, cum
gnitionem veritati* vicere debectt:et posi hmc facis sola lunicella, et nudis pedibus, ut videre est cate-
eum caiechuminum, cl sufflas in faciem ejus , et fucis r. cbesi supra citala sancli Jo.niuis Chiysostomi, vno-
ei crucem, et ponit manum tuper capul ejus iu his ver- X.vaavre;vpiu;, v.uiv.noSvaavre;yvp.vov; v.aidvvnoSirov;
bit: Accipesignum, ete., supra. Hoecinaniis imposi- perd TOOyj.rojviav.ov ubvov npb; Taf TWV s^opv.tifivxojv
tio non exsiatin Codice Ratoldi. napv.nip-novattpMvaj.Id est : Discingetiles vos, et
Sal etiam in os caiecliumeni immillebaiur, sed de e.vuentes, el sine calceis ciini sola tuuicella iuiliuiil
liac re infra. Cap. 2 Hierarcli. eccl. Dionysii nientio ad exorciz-iiiiium voces. Cap. 2 eccl. Il.ierar. sinetus
iit signi crucis, el iiionus imposilionis, quse tanien Diouysius : dnoXvetpiv avxbv, v.ai dnap-ftivvvat Std
ibi non adhibenlur iueunle caiechiiiiienalu , seu lidei ™» i.etxovpySjv.Id esl, discingit eiim, et exuil ]iei'
lyiocinio, cum lyro Chrisiianus priniis religionis iin- iiiuiistios, el inlia in Theoria, yvpvbv v.ai v.vvnhSsx>,v
builur elemeniis, sed cuin accedit ad bapiismuui, ut "taxvatnpb; Svapu; dfopSjvru. Id esl : iiudum 01 di-
ibidem videre est. scalccaium statuit respicieuieiu ad Occiilcntera.
ln cap. 5 (il signum ci ucis per exsufflalionem. In- liauc pedum iiudilalem sanclus Augusiinus infra
cufflalionis seu exsulflationis meminere Dionysius, cilandus appellal huuiiiilaieiii pedum. Qnud cliain
cap. ciiato; Cyrillus, calechesi 2 uiystag.; sauctus hodie observani Grseci, ut ex eoruin Euchologio ma-
Augustinus, lib. iv de Symbolo ad cateciiuineuos, et nifestuin est. In pedes erigebantur, ut colligitur ex
mulii alii. Ter insulflaiur Satanas converso catechu- sancto Rasilio in exhonatione ad baplisuiuiu : Ov/.
uieno ad plagam occidemalem, ut scribit sauctus ini nbSo; Staarhvat, id est, iion iu pedes crigi; ibi
Dionysius cap. cilato. Ilac insufflaiioiie significatur loquitur de clinicis, qui niorbi graviiaic coacli bapti-
Christianum exsecrari et abominari Salauara. Sed du- smuiu accipiebant; nec, ul statutum erai, poterant
469 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM NOM. 370
pedibus stare, qui et in Oratione genu flectebant, nt AI plicare fas erat, ut tesiatur sanctus Isidorus cap. ci-
tbidemvidere esl, OvxXivutybvvei; xhv npoaxvvnatv, tato. Tradilionis Symboli meminit sanctns Auguslinus
id.esi, nec genu llectere in adoratione. Quid simile lib. n de Symbolo ad calechumenos : Purgata itaque
videiur in epistola Jessc Ambianensis, et in Codicihus familia Redemploris, posleaquamcantavit canlkum sa-
Rheniensi et Raiohli : Et admonentur a diacono ; tulis, accepil Symboliremedium contra antiqui serpen-
Orate, elecli, Flectite genua. Poslquam oraverinl, ite- tis venenum; ut si quando volueritadversariusdiabotus
rum dicit: Levale. denuo ins:diari, noveril redemptus cum Symboti sacra-
Capite 5, agiiur de sale qund ibi sacrameninm ca- mento et crucis vexilloei debere occurri; el sancius
lecliumenoruin appellaiur. Ific verba, ut ejus guslu Anibrosius, lib. v, epist. 35, sequenti die (eral auiem
condimentum sapientim percipiant , neque a sapore Dominica) posl leclionesatque traclalum dimissiscale-
Chrisli desipianl, suinpla sunt ex sancto Isidoro, lib. cliumenisSymboltimaliquibus competentibusin bapii-
Ii deOffi. ecclesiasticis, cap. 20, ex quo reposui ver- sieriis tradebambasilicm.Tradebaiur Symbolum com-
bum desipiant, cum in Cod. ms. nosiro le^atur cor- peientibus in Dominica Palmarmn, m relerl sanclus
rupte decipianlur, el subaudienduni est TOalieni vel Isitiorus, lib. i de Olfic. eccl., cap. 27 ; ailditque ra-
quid simile. Ilujus rims meminit Isidorus cap. ciiaio, lioiiem : Hoc die competentibustraditur proper con-
et sanctus Augusiiiius, lib. i Confess., cap. li : Au- finem DominicmPasclim solemnitatcm, ul qui jam ad
dieram enim ego adhuc puer de vila mlerna nobis pro- Dei graiiam percipiendamfestinant, fidem qtiam confi-
missa per humiliialem FilH lui Domini Dei nosiri teantur agnoscant. In Gallia idem fere mos olim ser-
descendentisad superbiam, et signabarjam signo cru- vabatur; nam anie ocio dics Paschse compelentibus
cis, et condiebarejus sale. Elsi nonnulii ha'C ullinia •"
iR Symbolom tradebatur, ut staiuiiur in concilio Aga-
vocabula de sale divinse gratise inierpreieniur, qua lliensi, can. 12 : Symbolumetiom placuit in omnibus
iiimiruii) ille condilus erat, quodnon ita facile adini- Ecclesiis itna die, id esl anle octo dies Dominicm Re-
s<-rini; eleniin si adhibilo maturo judicio res pensi- surrectionis publice in Ecclesia competentibus tradi.
leiur, ihi de suo caticbumenatu agilsanctiis Augusti- Hsec autenr traditio Symboli niliil aliud est qiiain
nus qui consistit in his tribus quae hic recensentur, niysieriorum quae in eo continentur expositio. Dicit
iiuilitu, signo crucis et salis susceptione, quo divinoe Tiieodulphus lidei nostrse Syrabolum ab aposiolis
sapieniise sal, quo debet condiri catechumenus, si- fuisse compositum, quod proelerRulinum et lsidorum
gnilicalur, abstinendo a viliis per Dei gratiam, et supra ciialos confirmat sarictus Hicronymiisepist. ad
virlutes amplectendo, a qua vitse raiione mulluin Pammacliiiim adversus errores Joaunis llierosolymi-
aberrabat ipse Auguslinus, ob ejtis pueritiaiu multis tani : itt Symbolofidei, el spei nostrm, quod ab apo-
vitiis conspuicatam , ut videre est antecedenlibus et itolis tradilum, non scribilur in charta et alramenlo,
consequentibus ejusdem libri capitibus, qui qnidem eic.
sal materiale susceperai, et ab eo quod per il!ud si- Cap. 7, exponit fitlem Tbeodulphus, quse in Sym-
gnificalur lolo coalo recesserat, sale mundi jain infa- bolo conlineiiir. Sed cum ait Christum non esse Fi-
luatus. Menlioeliamexstal in concilio Carih. m, can. 5: lium Dei adoptivum, ostendit se esse orlbodoxum,
Item placuit ul etiam per solemnissiinospaschales dies nec consenlire baeresi suo tempore in Hispania naiae,
sacramenlumcatechumenisnon dettir, titst solitum sal, quain Elipanius Tolelanus, et Felix Urgeliianus pon-
quia si fidelesper illos dies sacramenlum non mutanl, lilices delendebant, asserentes Chrisiuin esse Filium
nec caiechumenis oporlet mulari. Ilinc capiendus est Dei adopiiviiiii, quos muliis libris refulavit Alciiinus.
sanctus Augustinus, lib. n de pcccatorum Merilis el fj ( Dicit Theoilulphiis Cliristum naltnn esse de Spiritu
remissione, cap. 26 : Et quod accipiunt, quamvisnon sanclo, quia olira in quibusdam exemplaribus Sym-
sil corpus Christi, sanctumesl lamen, el sanctius quam boli ita scriptum fuit, ul videie esl apud sancium
cibi quibus alimur, quoniam sacrnmenlumest. Et cap. Augiisiiiiuin, lib. i et II de Syiubolo, el apud Rufl-
26 libri de catechizaudis Rudihus : De sacramento iitini, in expnsitione Symboli. Scd statim iueiiiein
sane quod accepil, cum ei bene commendatum fuerit suaui aperit Tlieodulpliiis : Id est ul Spiritu tancto
signacula quidem rerum divinarumesse visibilia, 378 cuoperanteverum sibi corpus ex Virgine Dei Filius as-
sed res ipsas visibileseis honorari. Nec credciidum est tumpserit. llaec verba , id est Dei Fititts, coirupla
duobus his sancii Auguslini locis inlelligi Eulogias, sunt, et legendiim cst qui est Dei Filius. Nolandura
hoc est panem benediclum , nam ex concilio supra etiam illini est quotl inlni scribit Spiriium sanclnm
citato unicum eral catechumenorum sacrameniuin, cx Patre Fi ioque 379 procedere, in quo eliam se
nempe sal, quod nunquam mutari debet, ueqtie per osiendil oi tiiodoxuui, inaxiine cum illius sctaie motii
solemnissimos paschales dies, quia fideles, boc est quiestio esset de processione Spir.ius sancti a Joanne
baplizati per dies illos non niuiant sacramenium. inoiiaciio llierosolymiiano, qui negabai Spiriinm
Neque hoc comilio panis benediclus proliibitus est sanciiiiii a Patre Filioque procedere; cujus rei causa
catechumenis , sed ne mulelur eorum sacranienium Carolus Magnus, auno Doniini 809, conciliuni episeo-
eliom per dies paschales, quia his diebus Imptizati poiuiii Aquisgraiii coegit, misiique Bernbarium epis-
non mutaui. Cum igilur sauctus Auguslinus his duo- copuin , ei Adalardum abbatem Corbeiensetn ad
bus locis non explicei quid sit sacranientuin catechu- Leoiiem III pi.pani, liujus quseslionis deliniend.e gra-
menorum, rite per cilalum concilii locum explicatur . lia, ut scribuiu Eginhaidus m gestis Caroli Magui,
quid sit caiechuiiienurum sacrameutum apmi sanctum D - quidam uionacliiis Egolisiucnsis, in Viia Caroli Magui,
Augustinum. Nec dicendun) est niorem Imnc fuisse aiionymus, in Viia ejusdeni iin,,ei'aloris, et Aiinulcs
teinpurc sancii Aiigustini dari cateclnimenis panem Fuldcnses ad prailaium annuin.
bencdicium sacramenti Ioco, quia id manifesie rcpu- Cap. 8 agitur de scrutinio, Iioc esl de exauiine, u;
gnal concilio cui sanclus Augusiinus inlerfiiit, in IJUO vocnl sanctus Augusiinus, baplizaiidoiuni : non le-
sal solittim dicitur esse calecliumenorum sacraincn- mere olim ilabatui' baptisinus, sed biipti/.amlorunivita
tuiii, sed abusus qui seusim inlroducebaLtir ab eo et inleniio diligeiitiusexaiiiinabaiilur, ul lesialurTcr-
lollilnr. Socramenlum aulem his locis citalis non su- lullianus lib. de bapiismo: Cmierumbaptisinumnon te-
niitur pro sacrunifnlo proprie dicto, sed pro eo quod mere credendumesse scianl, quorumofficiumest. Omm
myslicum esi. Groecihoc ritu carenl; qui non inve- pelenli te dalo, suum habel tituium, proinde ad eleemo-
nilur apud antiquos eorum Palres, nec in libro Severi synam pertinentem. Imo illud poiius perspiciendum.
Alexandrini palriarcboe, neque in eorum Euchologio Nolile sanctum dare cuiiibus, et porcis proiicere mar-
in seqiicnlia de bapiisino. garita vestra. Sanctus Augusiiiiiis,lib. de Fide et ope-
Cap. 6 agit The' dulphus de Symbolisignificatione, ribus, s; ruliiiii ineiiiiuil, cum ail: Quatessint iptit die-
iHiusque iiislitiitione juxla Rufiui lib. de Exposiiione bus, quibus catechizanlur, scrulantur, exorcizantur,
symboli, ei sancti Isidori, lib. u eccl. Oflic, cnp. !, scrutuntur. Videeumdeni, lib. de calechizandis Rudi-
docirinam. Uoc Symboluin dabalur coiiipeiemibus, lins. Subjungit Theodulphus : Hunc enim morem Ee-
hoc est illis calcchumenis quibus fidei mysleria ex- clesia conservareconsuevii,ut per aliquod dkrum spa-
571 IN S. GREGORIILIBRUM SACRAMENTORUM NOT^E. 37-2
tium, etc.His verbis agit decompelentibus qui Domi- A ejusmodi hominura bapiismum in Penleoosten us'ii!'!
tiica Palmarum nomcn suum dabant,et scrutininm su- perendinari, quo sapere discaul, ac proinde hos q"a*
bire tenebantur, ut supra docuimus.Hi se conferebant draginta dies esse de illis quadraginta dicbtis 'l"i
in Ecclesiam,humiliaia cervice proslrato cilieio nudis sunt ante Pentecosten inielligendos, eo quoil li;cc
pedibus, insufflabanlur, exorcizabantur, Salanae re- proefatiopaucis antc Pascha diebus a sancto Cyiillo
nuntiabant ejusque pompis et operibus, symbolum recitata sit. Sed prior senteiitia poiior est : l°"(|iiia
eis iradebatur, id est exponebatur, jejunia eis iudi- probari non potest ejusmotlipra<fuiionemfuisse paulo
cebanlur, quseusque ad baptismi diem servare debe- ante Pascha a sanelo Cyrillo recitatam. 2° Si paueos
reiit cum abslinenlia ab uxoribus, quae oinnia plana dies saltem hebdomadensumamus ante Pascha, ob
fienl ex subjerlis sancli Augustini locis, et primo inilio illius bebdomades septem et quinqiiagintadies
quidein ex lib. n de Symbolo nd cateehumenos, intercedent usque ad Peitleeosten.5° vocabulumnpo-
cap. 1 : Quid est, dilectissimi,quodin vobiscetebratum Osap.ix,quod tempus prsescriptum seu proestilutuin
est ? quid est quod liac noctecirca vosaclum est? quod significat, contrariae senleniiae adversatur. Si eniin
prmteritisnociibus aclttmiton cst, ut ex locis secrctis lempus quadraginla dierum praescriptum esl caie-
singuli produceremini in conspeclu tolius Eccleskv, chumenis baptisma petenlibus ad eos inslrue:idos et
ibique cervicehumiliata, qttcemale antea fuerat exal- agendam pceiiitenliam,signum est oinnes huic prae-
tata, in liumilitalepedumciliciosubsirato tn vobis ce- scripto obnoxios fuisse. Sed hoc XLdierum spatium
lebrarelur cxamen,utqueex vobisexstirparelurdiabolus ainplius probalurex ipsoCyrillo, siquidem caiech. 1,
superbus, dum super vos invocalusesl Itumilis altissi- adliortaus baptismum petentes ad ea quoemumli sunl
mus Christus. Omnesitaque humiles eralis, humiliter- *U ableganda, sic ail : Mundana hmc omnino poslpone,
que pelebalis,orando, psallendo,atquedicendo: Proba parva enimsunt qumrelinquis, maximaveroqum dau-
me, Deus, el sciio cor meum; probavit, examinavit tur a Domino. Relinque prcesenlia, cl crede fulura.
corda servorumsuorum. Et cap. 1 lib. iv : Omniasa- Tot annorum circulos trunsegisli, mundo frustra ope-
cramenta qum acla suiit el aguntur in vobis per minis- ram navans : iiui Tsaaupdwvruhpepu; ov ayoXMaet;
lerium tervorum Dei, exorcismis, oralionibus, canticis rnnpoatvyn, etc. Id est : El quadrayinla diebus non
spirilalibus,insufflaiwnibus,cilicio, incliiiaiionecervi- vacabis Orationi propter animam luam. Catech. 4,
cum, humititale pedum, pavor isteomni securitaleap- seciione 1., ad eosdem : Aitie vero fidei traditionem
petendus,etc, ct lib. de Fide et operibus, cap. 6 : prmclare mecum aclum videiur, si nuitc summalim
Quo sine dubio non admilterenlur, si per ipsos dies, dotjmatumnecessariorumcapila repetam, ne dicendo-
quibus eamdcm gratiam percepluri, suis nominibus rum niulliludo, v.uiTOperv^v Stv.arnpta XSJV hp.epoivrhs
datis, ttbslinentia,jejuniis, exorcismisqtiepurganlur, aytu; riaav.puv.oarh;andan;, id est, ci inlereessurum
cum suis legilimis et veris uxoribus se concubiluros dierttm saiicltvQuadragesimmlolius inlervaltiiiiiobli-
prqfilerenlur, paucis ipsis solemnibusdiebus millam vianem inducat nnslrarum rerum earum qum ad cogi-
continenliamservatnros. Tradilionis nominis boe loco lanJum sunt solidiores.Quod conlirmaiur ex catethesi
lit menlio, Iradilionis symboli lib. n de Symbolo, 18, quoeest uliima illarum calecheseon, ubi sic scri-
cap. 1 ; Purgata iiaque fnmilia Redemploris,accepit bit : De tradila namque vobis ad proftlendum saitclu
Symboti rcmediumconira anliqui serpenlis venenwn; el uposloticafide, quanlumcatecliesiscaperepotuit, per
el lib. iv, cap. 1: Accepistiset Symbolumproteelionem Dei graliam diximus, iv rv.i; SteXfiovaat;xuvxv.t; xh;
parturientis conlra xenena serpenlis. Retiunlialiouis xeaav.puv.oarh;huipv.t;, id est, prmlerilis hisce Qua-
diabolo meminit lib. i de Symbolo ad caiechumenos, C I druyesimmdiebus. Et paulo post subjtingit, ev;o-Tcbo-«5
cap. 1 : Si adjutorium veslrtim in nomine ejus cst, T6).oiTr6v rh; uyiv; rov Vjdaya hp-epv.;,elc, id CSl,
remtnliemusdiaboloel pompis el angelisejtts. IIoc ««- inslanle autem dcinceps saucto Pascbale, et veslra
tiisiis, hoc et vos professiesti< renunliare vos diabolo, in Christo regeneratiouc. ltaque cum proedicla prae-
et pompiset angelisejtts. Pcenitentiaeante baplismumi faiio ad supra inemoratas catecbeses pertineat, si-
mcminil eliara TerLiilIiamislib. de Baptismo sub li- gnum est eam inilio quadraginla illorura dierum, qui
nera : Ingressuros baplismnm Orationibiis crebris et'. inslitutionis plenioris et pcenitentiaecausa bapiismunc
jejuniis geniculationibusel pervigiliisorare oportel, et! petentibus concedebantur, recitatum luisse. Hi aulein
cum confessioneomnittm reiro deliciorum; el conci- dies videnlur initium duxisse paulo ante jejunium
lium Carlhaginense iv, 380 can- 85: Baptizandii quadragesimale.
nomensuum dent, ei diu sub abstinentia vini et car- Verumetsi quadraginla dies corapeleniibusGroccis
niuin, elc, ubi legenduin puto a aliqucindiu,pro diu. proestituias fuisse ex sancto Cyrillo conslet, lanien
Naiu sanclus Augustinus, cap. 6 libri de Fide et ope- apud sanctura Joaniiem Chrysostomum trigiuta lan-
nhus dixit : Paucis ipsis solemnibusdicbus; cui sub- tuni catechcsi prima 381 videre licel : 'AAA'ext
sCribitsanctus lsidorus lib. l de Olfic, cap. 27, cuini rptuv.ovxv.h pipa;. ld est : Sed supersunl atlhuc tri-
ail competentes creari Dominica Palmarum, ii enim1 ginla dins, et revocabilnos non Pharao,- sed cmlorum
erant qui exorcisniis ei ejusmodi pceniteulisesubji- Rex ad supernampalriam. Et infra loquens de eorum-
ciebaniur, ut videre csi apud sanclum Augustinumi dem annorum spalio : Qucireigilur Palres prmterilc
eodem capiie; ac proinde liquido constat hanc pce- toto anno, iv TOUTM TOJv.atpojpvarv.yojyeiaOat
rv. rixvtx
niteiiliam non fuisse diuturnam ; quod satis innuitt TVTV7? id est, hoc tempore(tri-
'Ev.xl,naiu;hop.oOirnav.-j;
Terlullianus loco citalo, cuui dixit TOinrjressuros. ginla dierum) secrelioribusmysleriis Ecctesim filios
ApudjOrieniales seu Grsccosfuii haecquadragintai im/mivotuerunt? Sed non fuit una ubique cousuetudo.
dierura poenileiitia, ut planum est ex pracfalione ; Per hos dies ejusmodi compeienles oiiinia reiroactoe
sancti Cyrilli ad eos catecbumenos qtii noinen dcde- vitaepeccala conliiebanlur, ut patetex sancto Cyrillo,
rant ul baplismum susciperent : noXlha<Ah npoOea- catechesi 1 : 'Etlop.oXbynaui T« nenpuyp.huru ev X.byoj,
ptia, reaaapdv.ovrahp-epSjvp.erv.votuv£j£Sif. ld est : T« ev epyoi,ru iv vvxxi, rv. iv hp.spv.Id est, COllfilere
Tcmpus proescriptumtibi inultum est, (|uadraginlai actus tuos sive in verbo, sive in opere, sive noctu,
dierum pcenitentiam habes. Ibi sanclus Cyrillus lo- sive iuierdiu.
quilur ad eos calcchumenos qui daio norainc bapiis- Id etiam supra de Laiiuis notavimusex Terlullia-
mum appetebant, admonenseos quanla cum puritate} no. Sed boec confessio (|uemadmodum et pceniien-
cordis hoc sacranientum suscipere debeant; quod sii tia, non erat sacramcntalis, quia nullum sacramen-
forte peccandi voluntatem non omnino exuerint,, tnm ante baptismum confertur, ut vulgo docenl theo-
liorlalur ut dum quadraginta dierum lempus poeni- logi. Siquidem tum confessio tum foenileniia erani
lontiae praestituluinhabent, omnem prorsus peccatii tantum quoedanidispositio u<lbapiismuin rite et u(
afkclum a s» procul amendent. Nec dicendum estt par est suscipiendum. Alia eral calechunienoruin
• In novissimaConciliorum recensione et Editicuie, servalum est diu, quamvis aliquandiu praeferendum
videatui'.
373 1N S. GREGORII LIBRUMSACRAMENTORUMNOT^l. 374
bive perfeelorum, seu imperfectorum poenitentia, si jA sentiebat Deum non esse corporeum , cum nomina
orte in ipso catechumeuatus curriculo capilale cri- iuembrorum,quaepassiruin Scripturis Deo tribuuntur,
nien aliquod admisisseni, de qua agitur in conciliis ei objicerentur , recle dicebat per haec incorporeas
Nicoenoi, can. 14, ei Neocaesariensi, can. 5. intelligendas esse virtuies. At eum ille diceretani-
Cap. (J declaratur qualiter fiat scrutinium, nempe mam hominis esse corpoream , suaraque opiuionum
cuin tanguntur saliva nares et aures , quod fit juxta siabiliret ex quibusdam membrorum nominibus quae
usum Ecclesioe Romanae, ut videre esl apud Alcui- in Scripturis aniraoehominis tribuuntur, sanctus Au-
iium, lib. de Oflic., capite de Sabbato sancto , cum gustinus, lib. iv de aniraa et ejus origine adversus
ritum RomanoeEcclesiaein dando baptisrao explicat: eum agens reiorquendo solutionem sic infit : Quia
htde vero langit ei nares, el aures de spulo, et dicil ad Deum reclissime defendis non esse corporeum, quid
auretn dexlram EPIIKTA, quod esl, adaperire; adnares: igilur causm est, cur nomina ista membrorum in Deo
itt odoremsuaviiatis. Juxia alium usumapud euiiidem tibi corpus non facianl , in anima facianl ? An vero
Alcuinum, capite ciiaio, languntur lantum aures et quando de crealura hmcdicuntur , proprie accipienda
nares siue spulo, quemadmodum apud sanclum sunt; quando autem de Creatore, tropice atque trans-
Ambrosium, cap. 1 Lbri de llis qui mysteriis ini- late.
lianlur : Aperite igilur aures, et bonum odoremvitm ln eodem capite notanda sunt haecverba, quia ergo
alernceinhalalum vobismuneresacramentorumcarpile; Divinitas hominem asumens. Ila supra loculus est,
quod vobis siijnificavimus,cum, aperlionis ceiebrantes cap. 7 : perfeclum naiurce nostrm hominemsusceperil,
mysterium, dkeremus EPHETA , id esl, adaperire. Et juxla coramunem loquendi usum sanctorumPairum,
laiioiiein subjungit, ut venturus unusquisquead gra- qui dicunt Filium Dei assumpsisse hominem, nec
liam, quid inlerrogarelur cognosceret,guid responderet *»ideo astruunt duas Christo personas, sed nihil aliud
meminissedeberet. E.t lib. i deSacramentis, cap. 1 : intelligunt perTo homiuem quam naiuramhumauani.
Ideo ergo libi sacerdos aures tetigit, ut aperirentur Uude statiin subjuugit Theodulphus, eodem cap. 7 :
aures tum ad sermonemet ad eloquium sacerdotis. Et Et verbum caro factum sit atsumendo humanilatem, id
infra : ideo propter gratiam operis el muneris non est, naturam hnnianam. Cum autem dicil perfecmm
taugil os episcopus,sed nares. Quare nares ? ul bonum hominem, id propier Apollinarem facit, qui, ut scri-
oUoremaccipiaspielaiis mlernm, ul dicas: Christienim bit Vincentius Lirinensis, cap. 17 libri pro calholicoe
bonusodor swnus Deo, quemadmodumdixil Apostolus fidei aniiquiiaie et universitate , dixit: In ipsa Sal-
sancttts, elsit in te fideidevoiionisquepiena fragrantia. valoris noslri carne , aui animam humanam penitus
Iloc ritu Graeci carenl, non -eiiimexstat in eorum non fuisse, aut certe latem fuisse cui mens et ratio non
Euchologio, nec Patres Gcoeciineminere. Theodul- esset: vel, ul stribit sanctus Paulinus , episl. 25 :
phus tanliim inemiiiii tacius naiiiiniet aiiiiuiii, agens hominem a Deo assumptum animam menlis humance
de sciutinio, quasi solus ille adhibcretur; sed insuf- vacuam, qualis est pecorum el jumentorum , habuisse.
flaiio, exorcizalio , abrenuntiatio, et unctio scapula- Quod si iia esset, Chrislus borao perfectus non esset.
rum et pecloris, sunt etiam scrutinii ritus. Taudeni in hoc capite 9 nolandum est, cum Theo-
Erant aufem septem scrutinia : priimiiii incipiebat dulpbiis dicil ex commistione duarura subsiantiaruni
lertia Doniinica Quadragesimsa, juxta Ordinein Ro- in una Filii Dei persona facluin esse collyrium, eum
manura et CodiceraRatoldi, vel quarta Dominica non intelligere duas substantias in Chrislo divinam
Quadragesimse,juxta Codicem Rbemensem, ullimum et humanam jnler se perraistas in lerliam coaluisse,
Sabbato saucto liebat; eaque inier Missarum solem- Q ul in misiis UbUvenire solet, quod blasphemura est;
nia, sed post leciionesdiuiiliebantur baplizandi cum sed usum fuisse vocabulo commistionis improprie ,
cseteris catechuraenis. Olim in Hispania hoc scruti- ralione allegorise ex collyrio sumptse. Nam supra,
nium fiebat viginti diebus ante baptismuni , ut sia- capite 7, dixit Filium Dei verurn hominem lactum
tuilur in concilio Bracarensi n, can. 1 : Sin aulein fiusse, euraque perfeclura naturoe nostrse horainem
minime, doceredebent ignarost el hoc modis omnibus suscepisse, juxia superiorem inlerpretaiionem , et
prmcipere, sicul antiqui canonesjubenl, ut ante dies Veibuin carneui factum fuissc assumendo huinanita-
viginli baptismi ad purgationem exorcismiconcarranl tein, non permutaudo divinitalem, quse omnia com-
catechumeni, in quibus viginti diebusomnescatecltu- iuistioiii .duarum subslantiarum adversantur, et a
meni symbolttm,quod esl Credo in Deum Patrem om- Monopliysitarura haeresi longe abalienata sunt. Ad-
nipolenlem,specialiter doceanlur. Cum enim prsecipit uiillunt quidem tbeologi in Chrisli persoua composi-
concilium caiechumenis tit accedant ad ecclesiam ad tionem, al commistioneni negani. Vide divum Tho-
purgationemexorcismi, haud dubie loquiiur de scru- mara, 3 p., quaest.2, art. 4. Adversus hanc commis-
tinio, cum exorcisraus inter praecipua scruliuia cen- tionem fuse dispulat Boetius lib. de duabus Naturis,
sendus sit. Sed teinporibus sancii Augusiini, el sancti et de una persona Christi.
Isidori incipiebat scrutinium Doraiuica palmarum , Cap. 10 agii Theodulphus de uuctione pectoris et
ut supra docuimus. Apud Grsecos liebant per qua- scapulaiuiii, dequa fuse satisa nobis actuin estsupra.
draginia, uut iriginla dies, ut 382 supra noiavimus. Cap. 11 agit de abrenuntialione, per quam cate-
lu ipsis scruiiniis separabanlur mares a feminis, ut chuinehus abrenuntiat diabolo , operibus ejus et
babetur in proefaiisCodieibus , et apud sanctum Cy- pompis. Hujus abrenunliationis meminit Optalus
rillura Hierosolyrailanuinin proefaiioiie: "AvSpe;perd •DMilevitanus , Iib. v adversus Parmenianum ; Tertul-
uvSpSjv,xai yvvutv.s;pteruyvvaiv.Sjv , id est, masculi lianus, lib. de Spectaeulis : 383 Cui» aquam ingressi
ciiiu masculis, iemiiiaetiim feniinis. Mares in parle Chrislianam fidem in legis sucv verba profilemur , re»
dexlra , ieminsein siuistra collocabanlur, ut lesian- nunliasse nos diabolo , et pompm, et Angelit ejus ore
lur citati Codices. Cum auiem essent juxta fontes, nostrocontestamur,El libro de Coronamililis >Aquam
siatim baptizandi slabant Iremenles, demisso vultu, adituri ibidemet aliquanto prius in Ecclesia sub antis-
se muluo manibus lenentes , ut habetur insynodo tiiis inanu conleslamurnos renuntiare diabolo, el pom-
Coiistaiuiiiopolilauasub Meiia, aclione 5, in forraata pce, et angelis ejus. Sanctus Augustinus , lib. n de
adversus Peirura Apaineoeepiscopum : "io-TavT«trb Symbolo ad catcchuivicnos: Hoc audistis , hoc pro-
axhp-u TOO dySjvo;dnonX.npovvre; , xuroj veoovTES' v.ul fessi estis renuntiare vos diabolo et angetis ejus.
\d; xlipv.( avpnXivjjvrs;,xui TpEfiovTEf evxuipoj;, etc. Sanctus Cyprianus, epist. 7, ei alibi passim , dixit
ld est: Slant specieui cerlaraiiiisexplicautes, innuen- sseculorenuntiare, brevitaiis gralia : Smcuto, hiquit,
les deorsura, se manibus lenenles , in lempore tre- jeitMndaveramMS , cum bapttzati sumus. Apud Theo-
raentes, diabolique invidoe astutise resisientes. In dulphum renunliawr diabolo, pompis"et operibus
versioneLaiina legiiur ttotiresistens, sed negatio abest ejtts , quemadmodum et in Codicibus Rliemensi, et
a Graeco.iu eodem capite Theodulphi uotanda sunt Ratoldi. Apud Snlvianum, lib. vi de Providentia
iiaei;verba :Per membracorporis spiritales aniinmvir- Dei, reiiuntiatur diabolo, pompis, speeiaculis etope-
itties inieltiquntur. Sic Viucentius Victor, qui optime ribusejus : Qum esl enim (inquit) itt baplismo salular-
575 IN S. GREGORHLlBRUM SACRAMENTORUMNOTJE. 376
Cftristianorutrtprima confessio? quw, scilicet, niti ut j\ supra , catechesi 4 , tolum illud exposuit. Id etiam
tenuntiare se diabolo ac pompis eius atque spectaculis notum esl ex Salviano, lib . v de Providentia Dei:
ct operibus prolesleniur'b;el paulo post: A&rettutXto Aftreiiuniio enim (inquis) diaboio, pompis , tpectaculis
(inquis) diabolo, pompis , spectaculis el operibusejus. et operibus ejus , et quid poslea? Credo (inouts ) itt
Et hic pompas et speclacula pro uno eodemque su- Deunt Palrem omnipotentemel in Jesum Christum Fi-
mit. Sanctus Augustinus et Tertullianus, supra cilati, lium ejus. Etgo primum renumiatur diabolo , ut cre-
et sancius Cyrillus mox citandus , pompas diaboli datur.'Ei ex sancto Aiiguslino , lib. de anima et ejus
interpretaniur speciacula, hoc est iheatri lasciviam , origine, cap. 10 : Ideo cum baplizantur , symbolum
amphiiheatri crudelilaiem , clamores , et insaniam reddunl, el ad inlerrogata respondeul. Hinc capiendus
circi. est Optatus , lib. v adversus Parmenianum : Cotiiro
Vulgo terna fit abrenuntiatio , ut habelur capite 2 nos pcccatores (ul vultis) interrogemus allerum genti-
Hierar. eccl. sancti Dionysii, in Groecorum Eucho- lem, an renuniiet diabolo, et credat, eic., et dical, re-
logio , in Codicibus Rheinensi et Ratoldi. Sanctus nuntio et credo. Et Riifinus, in libro de Exposiiione
Cyrillus , catechesi 1 mysl., addit reniinliationem Symboli: Et mosibi sunt servatur antiquus, eos qui gratiam
quariam, nimirum cullui diaboli : Verumlamen, in- baptitmi suscepturi publice , id est fidetium po-
quit, audi quod manu exlensa lanqtiam ad prmsenlem pulo audienle , Symbolum reddere. Quod Symbolum
dicitur, dnorti.aaop.uiaot laruva, id esl, reminiio libi Theodulphusappellat professionem sanctre Trinitatis.
Salanoe; et infra : Doceris mox alleram renuntialionis ln Euchologio Grsecorum , post abrenunuaiiones
partem addere, xat ndai roi; epyotf o*ou, id esl, et et responsa ad aliquot interrogationes , baptizandus
omnibus operibus lnis ; et infra-: Deinde dicis : K«1B recitat Symbolum. Apud sanclum Dionysium, cap. u
nuan ry noptvf 'aOrou(lege aov) et omni pompsetuse; eccl. Hierar., trinara facit professionem , quse nihil
et infra: dicis prmterea : Kat ndan aov X,uxpeiu,id est, aliud est quam Symboli recitaiio. In Codice Rhe-
et omni culiui luo. Ubi per culluni diaboli inlelligit mensi sacerdos ipse recitat Symbolum : Postea vero
omnem qui idolis exhibetur honorem, auguria, arus- tangis ei pectus, utinter scapulas, de oleo exorcisato ,
picia, artes magicas , et scelerata sacrificia. Apud et vocato nomine ejus, singutis dicent : Abrenuntias
sanctum Ambrosium, lib. i de Sacramentis, cap. 2 , Satanse ? R. Abrenuntio. Et omnibus operibus
dnplex duntaxat habetur abrenuntiatio : Quando le R. ejus? R. Abrenuntio. Et omnibus pompis ejus ?
interrogavil, Abrenuntias diaboto, et operibus ejus ? JesuAbrenuntio. El ego linio te oleo salulis in Christo
quid responditti ? Abrenunlio. Abrenuntias tosculoet Domino noslro. Inde vero dicis Symbolum itn-
operibut ejus ? quid respondislif Abrenuntio. Memor posiia manu super capita eorum. Hsecauleiii mamis
esto cautionis lum, el nunquam tibi excidat tum series imposiiio habetur npud Dionysium , capile citato ,
cautionis. Qu« ullima verba conlirmant duplicem postirinam illam professionem : El cum ter professus
hanc renuniiaiionem, quae tunc erat in Ecclesia Am- est, inevidp.evo;evXoyei,v.uixetporovsi,id est, Oratione
brosiana, Rennnlians converlebatur ad Occidenlem, lacta benedicit, et mauum imponil.
ut scribitsanctus Dionysius, cap. supra citalo, sanc- Cap. 12 explicat Theodulphus quid sint pompae,
tus Hieronymus mox ciiandus, et sanctus Cyrillus, et opera diaboli, diciique per ea septem intelligi ca-
catech. 1 mysiagogica : Primum ingressi estis inpor- pilalia peccala.
ticum domus baplitlerii, xai npb; xd; 8vau.u; eaxSjre;, Cap. 13 cum dicit per sanguinem et aquam quse do
etc,, id csi, et stantes versus Occidenlem, etc Ita ha- Cbrisli lalere fluxeiuni, signiiicari duo prascipua Ec-
belur in Eucbologio Grsecorum. Apud Dionysium p clesioesacramenta; per sanguinem, quoconsecramur,
renuniians Salanae manus obirudil, apud Cyrilluin inieliigit Eucharisliam quse olim una cum baptismo
ct in Euchologio extendit. Abrenuntiatione facta dabalur. Quidam intelliguntper aquam et sanguinem
veriebalur ad Orientem , ut patet ex eodem Diony- omnia Sacramenta , quidam Ecclesiam. Vide Cyril-
sio, cap. citato , sanclo Hieronyrao, in cap. vi Amos verbalum, catech. 13. In eodem capite sequuntur ha.c
prophetae : Unde et in mysteriis primum renunliamus ius de: lnvocalo nanujue Deo descendil Spiritus sanc-
ei qui in Occidenteesl, nobisque morilur cum peccatit; cmlis, etc. Tertullianus, lib. de Baptisino :
el sic versi ad Orientempactum inimus cum sole jus- Igilur omnes aqum de pristina originis prcvrogalha sa-
tilim, ei ei serviiuros nos esse promillimut; et sancto cramenlum sanctificalionit consequunlur,invocatoDeo.
Cyrillo, calechesi cilata, qui hanc hujusce rltus cau- Supervenit enim statim Spirilus decmlis, et aquis su-
sam profert. Cum enim baptizandus renunliavit Sa- peretl, sanctificans eas de semetipso;et ila sanclificaltt
lanse principi lenebrarum , rescissis pactis antiquis , vim sanctificandi combibunt. Ubi isii duo auclores
ronvertitur ad Orientem ubi est paradisus , quem dicunl per Dei invocalionem, id est formam, aquam
Deus in Oriente plnntavit. Sic conversus manus tol- sanctilicari, et per eam vim sancliiicalionis consequi.
lebal sursum , ut docet sanclus Dionysius, cap. ci- ln eodem capile lil meniio trinse mersionis de qua
lato , et sanctus Dasilius in exhortatione ad baplis- supia. Qui vero bapiizabantur ita in fontem olim
mum, qui dixit : Xeipa; uput ei; ovpuvbv,id est, lol- demergebaniur, ut eiiam tolum caput mergerelur.
lere manus in cuelum , et sic profilebatur se Chrislo Sanctus Hierenymus , dial. adversus Luciferianos :
serviturum, et adhsesurum, quod vocant Grseci avv- iVaiii el mulla alia qum per tradiiionem in Ecclesiit
xdaeaBuisnncius Dionysius, Euchologiura, et sanctus " observantur auctorilate sibi scriptmlegis observarunt,
Gregorius iheologus, quiorationede baptismo dixit: velut in lavacro ler caput mergitare. Quod satis innuii
"oXriBebrnxtavvraaabp.evo;, id est, loti Divinilati ad- sanctus Cyrillus, catech. 17, cum ait : "Clonepydp b
junclus, adhaerens. Sanctus Basilius, oratione ciiata, ivSvvuvEVTOtf08ao-txui j3a7TTt?6^svoj 7r«vTa^66svvnb
dixit: 6SOJavvtiioQai,id est, pacisci cum Deo , nisi TUV uSaTuvnspiSdXXerat.Id esi : Ul enini is qui subit
legenduni sii (n>vT«o-o-eo-6at,cui conlrarium est dno- aquas, et baptizatur, undique ab aquis circumdatur.
TuaasoBut, idest, renuntiare, abrenunliare, apud 385 Taudem notaudum est quod dicit de 1'onie
praelatos auciores et Palladium in Lausiaca. baptismi, seu baptisierio, cui simile est illud sancti
384 His ila rite peraclis , bapiizandus recitat Isidori, lib. xv Orig., cap. 4 : Font aulem in delubrit
Symbolum, ut babetur in Euchologio Graecorum, locut regeneralorum ett, in quo septem gradus in Spi'
idque ex antiqua consuetudine, quam videre est apud ritus sancti mysterio formanlur, tres in descensu, tres
sanctum Cyrillum, catech. 1 mystag : Tunc admone- in atcentu; septimut verois est qui et quartus, idest
baris, ut diceres: ntoreuMeis rbv Uuxipu, xui si; tov simitis Filio hominis, exstinguent fornacem ignis, sta-
Tibv, xat stf TOUvevp&t dyiov, xai ei; jSunTtap-up.sra- bilimentum pedum, fundamentumaqum, in quo pleni-
voius, id est: Credo in Pairem, el Filium , et Spiri- tudo divinitatis habilat corporatiler.
tum sanctum , et in baptisma poenitentise. Et cum Ex liis Isidori et Theodulphi locis nolandum cst
subjungit : De quibus in superioribus calechesibus, olim luisse iu bapiisteriis seplem gradus, tres per
qtiantum divina concessitgralia , tatius disseruimus, quos ascensus ad illud eral, tres per quos in ilJud
satis innuit totum rcddendum esse symbolum, quia descensus; sepiiinum vcro fuisse in medio bapiisie»
377 1N S. GREGORU LIBRUM SACRAMENTORUMNOT/E. 378
rii, in quo fons ipse Fundatus erat, in quo slabant ii A cilur significari hoc velamine sacerJotes sacerdolalis capitis
quorum opera bapiismo erat necessaria, unde appel- operimentum, ad antiquae legis
novae
respicere
lalur fundamenlum aquoe et slabilimenlum pedum. videtur, siquidem illius aelale legis antistites
Super ipsum fontem erat appcnsa columba aurea nondum17 in sacris velamenlo capitis utebantur.
vel argentea Spirilum sanctuin reprsesentans , ut vi- Cap. de manus impositione, de digniiate chris-
dere licel in synodo Constanlinopolitana sub Mena, mationis et septenarii numeri, et maxime de sepiem
actioue 5 , in snpplicatione clericorum et monacho- Spiritus sancii donis traciai. Ilaec verba, nec mmen
ruin Aniiochioead Joannera patriarcham, elc : Vrm- frontem ex eodem oleo signare, etc, salis indicant
sumntum est auiem ab ipso et lioc; nam columbas au- chrismationem ab imposiiione manuum distingui, ut
reas et argenteas in formam Spiritus sancti supcr di- supra probavimus, salisque declarat Optatus Milevi-
vina lavacra et altaria appensas una cum aliis sibi tanus, lib. iv adversus Parmenianiim : Lottis cum m
appropriavit. Joannis manibus haberetur, secutus esl ordo mysterii,
Cap. 14 agit Theodulphus de veslibus albis quibus et complevilPater quod rogaverat filius, el quod nun-
post sanctum lavacrum neophyti induantur, et de tiaverat Spirilus sanctus. Aperlum esl cmtum Deo Pa-
quibus supra fnse salis a nobis actum esi. tre ungente, spirilale oleum statim-in imagine columboe
Cap. 1S agit de unciione chrismatis quae fit a pres- descendil, et insedil capiti ejus, unde coepitdici Chri-
hyleris in reeens baiilizaiorum veiiice, de qua etiam ttus , quando unctus est a Deo Patre; cui ne mattus
supra scripsimus. Sed quia multi Palres agunt de impositio deessevideretur, vox addita est Dei de nube
unctione chrismatis confuse satis, norulisiingueiido dicentis: Hic esl iitius meus, de quo bene sensi, hunc
inler unctionem cbrismalis quae fit in veriice a pres- audite. QIIOB autem hic dicuntur de numero septena-
R videntur ex sancio Gregorio, cap. 6
bytero , et inleream quse fit in fronte ab episcopo, rio sumpta lib.
quanr quidem ferunl, ut habetur in Pontificali Da- expositionis i in Job, et homil. 7 in Ezechielem.
masi, institmain fuisse a sancto Sylveslro papa, ut Quod diciiur de Jubilaeo ob quinquagenarium nume-
presbyier liniatchrismate levaiura de aqua. rum , qui ex monade et nuraero sepienario septies
Dico Palres omnes qui anie sanctum Sylvestrum revoluto constat, id etiam dicunt sanctus Augusli-
locuti sunt de unciione chrismatis , esse intelligen- iins, episl. 119 ad Januarium, et sanctus Basilius,
dos de ea unclione quse fit in fronte ab episcopo, et fb. de Spiritu sanclo ad Amphilochium, cap. 27, de
spectal ad sacraraentum confirmalionis, etsi ali- Pentecoste , id est de illo numero qtiinquagenario
quando uiuniur olei nomine; nain illis locis oleum qui inter Christi resurrectionem et adventuin Spiri-
sive a Grsecis Pairibus sive a Latinis pro nnguenlo tus sanctiinterjacei.
seu chrismaie usurpatur. Tandem multa. eaque praeclara de donis Spiritus
Secundo notandum est, quoniam Graaciea unclio- sancti subjungil Theodulphus , et merito sane, quia
ne quse flt a presbytero in verlice carent, omnes eo- sacramenti confirmationis hoc proprium est, pecu-
rum anliqiios Patres , cum de unciione chrismalis liari et excellenli quodam modo Spiritus sancti dona
agnni, de illa unctione quse (it ab episcopo in fronie animse fideli conferre, quorum beneficio in statn
esse intelligendos. Chrisliani ilia maxime perficilur. Est enira conflr-
Terlio, quia rara est apud sancios Palres mentio mationis sacramenium hominis Christiani perfecti-
unctionis chrismatis quse fit a presbyiero in vertice, vum , ut supra ex sanctis Patribusdocuimus (Ca(«c/t.
dico ciim simpliciter et ,-ine adjuncto de chrismate Rom., pag. 2, cap. 3, secl. 19). lllud enim confir-
seu illius unctioue agunt, esse de illo chrismate seu £ mationi tribuitur, qund baptismi gratiam perlicit;
unctione quse ad confirmationis sacramenlum spec- qui enim per baptismum Chrisliani effecti sunt, quasi
tant intelligendos, maxime si ex nulla circumsianiia inlames modo geniti tenerilalem adliuc et mollitiem
deprehendi possit eos fuisse locutos aut de chrisma- quamdam liabent; ac deinde chrismatis sacraraento
tis unctione qua uiuntur presbyteri, aut de ea qua adversus omnes Carnis , mundi et diaboli impetus
nonnulli haeretici ad Ecclesiam redeuntes reconci- robustiores fiunt, et eorum animus flde omnino con-
liantur. Nec obsiant variae inlerpreiaiiones mysiicse, flrniatur ad conlitendum et glorilicandum nomen Do-
iiam una eidem unctioni non semper atlribuilur, sed mini Jesu Christi. Et huic sacramenlo nomen impo-
non raro indifferenter, quemadraodurn et unclioni siium est, quod hujus sacramenti virtute Deus in
quie bapiisinum proecedit. nobis id conlirmat quod baplismo operari coepit,
Et ut omnis ainbiguiias tollatur, iiotandum est nosque ad Christianse solidilaiis perfeclionem addu-
olim quando baptizabat episcopus, quod srcpe saepius cil. Nec vero coniirmat solum, sed etiam auget, de
contiugebai (rarius enim baptizabant presbyteri et quo Melchiades ita testalur (Ejusdem sect. 20): Spi-
diaconi), slatim conferebat sacramentum confirma- ritus sanctus, qui super aquas baptismi salmifero
tionis, iu fionie ungendo chrismate neophylum , ut descendit illapsu , in fonte pleniiudinem tribuit ad
videre est apud sanciura Ambrosium, Cyrillum, innocentiara , in confirmatione augmentum praestat
Dionysium, Severum , auctorem Qusestionum inter ad gratiam. Deinde non auget modo, sed admirabili
opera sancti Justini, quaest. 137, ad orthodoxos, et quadam ralione auget. Hsecomnia ostendunt quanta
alios; nec ungebatur neophylus in vertice a pres- sit bujus sacranienti dignilas , utilitas el nece»sitas.
bytero, cum ejusmodi unctio instituia sitobdefec- -j. ^ Quare ii graviter peccant qui hoc sacramentiim,
tiini episcopi, eisi poslea adliibita fuent neophyto e cum id coinmode fieri potest, suscipere negligunt,
fonte levato qnam mox subseculura essel unctio et gravius episcopi qui oinnem diligenliam non ad-
chrismaiis in fronte ab episcopo, ut videre est in hibent ut sibi commissi sacramentum hoc percipiant.
nosiris sacrameiitariis m-s. et in Ordine Romano. Sed ii non mediocriter hallucinantur, qui scribiiiit
Quoil ideo uotavi quia hic a nonnullis recentioribus ejusdem esse virmtis chrismari seu ungi in verlice a
unctionem verlicis cum unciione fronlis confundi presbytero, ac chrismari in fronte ab episcopo. Haec
animadverlo in Incis Pairum qui vulgo citanlur a enim chrismaiio verticis non est sacramenluin, nec
Iracuuoribus. graiiam ex opere operato couferre, nec Spiriium
386 Gap. 16 agit Theodulphus de myslico vela- sancium donare valet; sed datur ul intelligat bapti-
mine, quo recens baplizati caput post unclionem zatus se ab eo die Christo capili tauquam mem-
verticis tegitur, de quo agunt Jesse Ambianensis, in brum conjuuclum esse, alque ejus corpo'ri insilum,
epistola de baptismo, et Alcuinus, lib. de Officiis et ea reChristianuru a Chrislo, Chrisiura vero 387
divinis, cap. de Sabbato sancto : Tunc sacro chrisma- a chrismaie appeliari, ut habetur in caieclnsiuo
te capttt perungitur, et mysiico legitur velamine, ut Roinano (Patl. 2, cap. 2, sect. 72), et docet Theo-
inlelligal se diadema regni et sacerdotii dignitatempor- dulphus, cap. 15: Baplizalorum itaque capilachrit-•
tare juxta Apostolum: vos estis genus eleclum, regale, mate liniuntur, ul in regno et sacerdolio Ecclesimdeti
sacerdolale, offerentes vosmetipsos Deo vivo hosliam buti, etChristiani nominis prmragalivam accipiant, e
sunciam el Deo placentem. Sed cum Theodulpho di- ejas membra qui eos redemit et eorum caput est ef
379 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM NOT.-E. S80
fici valeant, Sed de his satis: puira vide in defensio- A lenl, ad memoriamreducitur sacrificium, seu silcntium
ne ecclesiasiicaeHierarchisedoctissimi viri Francisci muliernm.
llallier, cap. 2. Porro in Cod. Raloldi exsLatbcnediciio laclis et
Cap. ultimo agit Theodulpbus decorpore ei san- inellis in hunc modum : Benedic, Domine, Itancerca-
guine Christi, quac olim ciim baptismo sumebanlur, luram taclis el mellis , etc. , ut in Ord. Rom. Dcinde
etiam ab infaiilibus, ut supra fuse docuimus, et con- sequiiur : Per quem hmc omnia, Domine, semper bona
stat eiiara ex Theodori Antiocheni opere contra as- creas. Id autem (iebat propter recens bapfzatos, qui
scrcntes peccore homiiies nalura , non volunlaie , in post sancium lavacrum lac et mel gusiare jubeban-
Bibliotli. Pholii, num. 177, ei de aqua in calice mi- lur quasi modo geniii infanies; quo ritu significaba-
scenda. Hoec autein verba, lloc ergo sacrificiumof- lur Chrisfianis , omtii exuia malitia, simplicitatem
(erre de sacrificii rclklis, elc. , corrupla sunt, ei, ex- infantis esse amplectendam. Id videre est in ordine
puncto verbo offerre, quod redundat, legcndumest: myslerioruin jEtliiopimi, ut vocant, in quo, bapiiza-
Hoc ergo myslerium, derelictisac fittitis veleribussa- tis sacro perunctis chrismaie, hsec legere est: i5ia-
crificiis elhosliis, Ecclesia celebral, elc. eotiwsdeinde dal iliis lac et mel, cl dicit : Lac et mel
Sequitur de miscenda aqua vino in ealice sanclifi- immaculaluniin regenerationem. Amen. Sacerdosau-
cando, qua de re agii saiiclns Cyprianus epist. Co, lemJesum dicit: Lac et mel iinmaculalumin regenerationem
advcrsus eos qui sola aqua sine vino iny-terium san- per Christum. Amen. Apud sanclum Hierony-
guinis Chrisli peragebant. qui posica sunl appellati mum, dialogo adveisus Luciferianos : Velulin lava-
Hydroparasiaioe, in can. 32 synodi sexioe. Fucrunt cro ler capulconcordiam mergilare, dcinde egressostctcliset mellis
alii, Armeni videlicet, qui solo vino in sanguinis o& prmqustare ad infantim signiftcationem.
j
Chrisli mysteriis usi sunt, quos damnat eadcm sy- Et apud Tertullianuni, lib. de Corona tnililis : inrfc
nodus canone eodent. Sed liis sic ad Theodulphuiu susceplilactis et mellis concordiam degustamus. Hinc
notalis, redeaniiis ad propositutn. capienda sunt ilia concillii Carthaginiensis Groeci,
535. Gloria in excelsis. Ita staluitur in concilioi can. iO : 'Knv.pyjhSi e'irepiXt, slrs yuXu,w? siojBiv,
Roihomagensi apud Ordericum Viialem, lib. IVHist. npoofepioBoj iv pxv.hp-ipv.eBiptco si; TOTUJVvntiiojvp.v-
cccl., cum agitur de Missa hujus Sabbati sancti: Ob, arhptov. ld est: Piimitise sive mel sive lac offerantur
cujus revetentiam, a Gioria in excelsis Deo et Alleluia, uno die consueto ad infanlium raysterium. Agiiur
enim hic de mellis et laclis benediclione in allari.
cantatur.
Hsecaulem verba , Ad mysteriuminfanlium, signifi-
356- Et cttm spiritu luo. Vox est populi ex anliquo1 cant ideo a baptizatis
rilu Ecclesise , cum ponlifici sibi berie precanti re-[ quod per baplisma omni degustandum esse lac et mel,
vicissim illi bene tit videre cst posita malitia debeantsem-
spon.dens precatur, inlaniium siinplicitatem servare. Alia ratio pro-
in concilioBracarensi i, can. 21 : Etui respandealur; per fertur in benediclione , quia baptizaii, relicto
a populo : El cum spirilu luo. Et apud sanctum Joan- , ^Egypto, ipsa id est sseculo, ingiediuntur in Eeclesiam,
nem Chrysosiomum , iiomilia 18 in epistolam II adj1 terrara melle et lacte maiianteni, id est oinnibus de-
Corinlhios : 'En' UVTSJV ndX.tvfptv.ojSeaxdxojv p.vaxnpioiv ' ,
• liciis spiritabbus allluentem.
inevxexca b ispsv; XOJX,uo>,v.v.isnsvxexut b X,ub;XOJ J 339. Neque agnus Dei. lta apud Alcuinum. Noia
iepei' xb yv.p, Hsxv. nvevpuxb; aov , ovSiv iaxtv, jj'
ld est: In ipsis tremendis niysteriis beue pre- vero nullas hic esse Vesperas , quemadraoduni nec
TOO-O. in codicibus Rodradi et Rliemeiisi, juxta antiquuni
c iiur ponlilex populo, el populus bene precatur pon-' G < inorern de quo Aictiimis cap. de Sabbalo sancto : In
lilici; illud eniii), cum spiriiu tuo, nihil aliudI est ' hac nocte de vespertinali synaxi apud Ilomanos nil
quam hoc. In lituigiis sanctorum Jacobi, Marci ct1 agilur neque ante
Pelri, inteidinii hsec re«ponsio populi effertur iu! secundumAugustinum Missam, neque posl Missam, quia,
et alios doctores, islud Sabba-
damli casu : i;at TWnvevpaxio-ou, id est, Et spiritui1 (aitt ttoit habel vesperam.
uto. Quam eliam agnoscit sanctus Germanus patiiar- Reperire est tamen in Co-
cha Conslant.inopoliianus in Theoria Mysiica, cum1 dice Ratoldi sic abbatis, in quo post Benediciionein
habetur: Inlerim dum communkat
euil sic exponit : Kai TSJ nvsvpaxi aov, xovriartrhvv episcopalem
ae 'ivojatv Sl; "tvaTOJ s l- populus, inchoat cantor Alleluia. Psal. Laudate Do-
npb; uStuipexov hu-iv, nvevp.tt.rt T iniiiuin, omnes gcntes. Antiph. ud Evangelium: Ves-
pr/vetiovre;,itxojptoroi rvyyuvojpev.Id est: Et spirilui1 pere auteni. Psal. Magnificai.Post hmc surgai episco-
tuo, id est tecuni unionera individuarada nobis, ut,• pus de sede sua, pergal ad allare , el dicat Colleclam:
spiritu pacem agiiantes, inseparabiles simus. Et} Spiritum nobis ,• Domine, tuse charitatis infuiide, ul
sanctus Joan. Chrysost., hom. 55, in Mattb.: Ell, sacramentis paschaljbus satiasii, tua facias pie-
cum dixero : Pax vobis , eha e'tnnre,KatTSJnvzvp.uxi ' quos
late concordes. Per Dominutn. El post hmcdicii dia-
aov, id est, deinde dixerilis: El spirilui luo'. conus: Ite, Missa est.
337. Deus qui lianc sacralissimamnoclem. Ita opud d 340. i» die sancto Pascha.'. Appellaiur sanciuui
Alcuinum , quia Sabbali sancti ollicium Ad noctem it Pascha ob diei reverenliam; qua de re consulc ob-
DominicmResurrectionis respkit, ut habelur iu cou- i- scrvationes nosiras ad Concordiam regularum, cap.
cilio Rothomagensiapud Ordericuiu Vitalem, lib. IV v 56, § 1. In Cod. Raiuldi bic habetur Alisba inle^ra
llist. eccl. Siquidctn parasceve et Sabbato hcbdo- i- TJpasciialis cum suis rilibus et csereraoniis, quoin re-
madoe sanctoe non celebralur corporis el sanguinis s jecimus in appendicem.
Clirisii sacraineiituin, ut docetur in eodeui concilio o 341. Qui b morlem noslram moriendo destruxil,
ex libro Oflicialis: Narrat liber Officialisqttod in Iwc <c etc Morte Christi mors nosira destructa est, el re-
bidtwnon fit sucrumenlicelebratio. Vocal autem hoc ic surrectione vita reparata esl. Corippus, lib. IVde
biduum sextam feriam el Subbatum, in quo recolitur ir Laudibus Justini minoris :
luclus el nmstilia aposlolorum. Liber Olficialisest >t 389 Calcavilmortemmoriens,v-itamque resurgeu;'
Aniiphonarius, ut 388 oocel Agobardus episi. add Viladedit cunciisiu se credentibusipse.
cantores Lugdun. El praeclare Ennodius, hymno 7 :
358. IV.oncantenl Offcrtorium. Aleuinus rationem 111
reddil cap. citato : Quod autem post Evangeitumnon Necavitanle funera,
n Leihumsepultusexpulit,
cantatur Offetenda, et cantores tempore sacrificii si- i- Morsmoriisimpulsuruit,
" Hymnus hic angelicus, ut modo caniiur, lr Conleslaiio seu Praelaiio quaj pro die sanctao Paschas
legitur
integer in Sacramentario Gallicano Musei Italici D. ). in Sacramentario Gallic. lam ssepe laudai > assigna-
.1. Iflabillonii, toni. 1, parle i, col. ^81. lur, est eiiam omnino diversa ab cditis. Pro Sabbato
'' Haec Proefalio longe prolixior cst in duobus is sancto vero praescripta eadein ipsa est quse modo
Thcod. et omnino discrepat a Prsefalione Sabbati ili legitur : Te quidem, Djtnine, omni temp., sed inhae
sancti, cujus inilium tanium reperilur in Vulgatis, s, pofiss. nocle gl. prcvd., cum Pascha nostrum,elc.
Sftl 1N S. GREGORHLIBRUM SACRAMENTORUM NOT/E. 582
Cantatefaclum,ssecula. A et Rhemensi, sequilur : irfus Aprilis, natale sanctce
Funussubegit tarlarum, Euphemim". Hoecest illa Euphemia eelebris virgo
Vicitperemplusesitu.m: et martyr Chalcedonensis, cujus natalis eodera die
Morsinde luget pallida, annolatur in Martyrol. ms. bibliotb. Corb.: Idus
Prsesompsituiide gaudium.
Aprilis, in Chalcedonia, natate sanctm Euphemim
342. Omisit. Id est, dimisit, ut.infra iu Apologia virginis et marlyris. Idem habetur in Kalendario prse-
ullima : Si quam vitio lepiditatis mem, vel incuria fixo Codici Raloldi, et in raartyrologio ms. sancli
conlrctxerunt,vel conlrahunt labem, oniille. Hieronyrai: Idus Aprilis, in Chalcedone,natale san-
543. Sacramentumvivendoleneant. Id est, gratiam ctm Euphemim. In parvulo Marlyrolog. ms., ad cal-
sacramentalem recte vivendo conservent. Est meio- cem Codicis Rhem. : Idus Aprilis, in Chalcedonia,
nymia, causa pro.elleclu. Nam sacramenluin est natale sanctm Euphemim. In Mariyrologio Rabani :
causa gratiic sacramenialis Idibus Aprilis, in civitate Chalcedonia, natatis, Eu-
544. Seipsum libi sacram hostiam, etc Proeclare pltemim. Et in Marlyrolog. Nolkeri, eodem die :
sanclus Paulinus, epist. 5, ad Severum : Ipse enim itt Cltalcedone,sanctm Euphemix. in Novella Emma-
pro nobisel animam el carnem suam posuit, et recepit; nuclis imperatoris ejus solemnitas annotatur 11 Ju-
qui el sacerdos et hoslia, et agnus el pastor esl; qui nii, quo die passa est, ut videre est in Menologio
pro ovibussuis paslor, el pro pasloribus suis agnus Grsecorum.ln Marlyrol. Rom. annolatur 16 Septem-
occisus esl. Ipse enim Dominus hoslia omnium saccr- bris. Missam sanclse Euphemise excipit in eodeni
dotttm est, qui, semelipsumpro omniumrcconcitiaiione Codice Ratoldi Jtftssa in Pascha annotinum, quoeex-
Patri libans, victima sacerdotii sui, et sacerdus sum siat etiam in Codice Rodradi, in appendice, et in
viclimmfuil. B CodiceRbemensi.
545. Continua in noslris menlibus perseveret. Per ..Quid sit Pascha annolinum ita explicat Microlo-
suuiii effecium el piuin affeclum. gus, lib. de ecclesiasticis Observaiionibus, cap. 5S .
540. Nascitur. Quia qui sumit corpus Chrisii, vi- tiomani annolinum Pascha quasi anniversarium Pa-
lam habel in seraetipso, juxta iljud Joan. vi: Nisi scha dkunt, quia antiquilus apud iilos, qui t» priori
mniiducauerilis,etc, non hubebilis vitam in vobis; Pa.cha baptitali erant, in sequentiamo eodem die ad
in Miss. Rom. legitur pascilur. Ecclesiam convenere, sumque'regeheralionis anniver-
5i7. Et qui iictis. lbi incipit terlium raembrum sarium diem cum oblationibussoiemnitercelebraverunl.
hujtis Benedictionis; ac proinde his verbis proepo- Hsecille. Non puto tamen hoc Pascha aunolinum
nenduin TOAiiien. celebrari solilum in Sabbato, quo die illi bapliza-
548. Quodirasceris. Id est quo, vel ob quod irasce- banlur, quia unica dunlaxal Missa e.odem dic et
ris. list Heileiiisnius. nocte quidem celebrabatur. Sed existirao ejusmodi
549. Solus omniumsacerdolum peccali remissione Pascha fui»se post Dorainicam in Albis cerebraiutu,
non eguit. Ct liebr. vn ; Tatis enim decebat ut nobis maxirae cum in Codicibus nostris mss. ejus Missa
esset ponlifex sanctus, innocens, impollutus, segrega- assignetur laniura post prsedictam diem. Inb Codice
tus a peccaloribus, eic. Rheinensi exstat: Terlio Idtis Aprilis, natale sancti
550. Polius. Ila in Codice Rhemensi, lege, Leonis papm. Hic est sanclus Leo primus, de quo
lOliuS. lamen nihil exsiat in Codicibus sancti Eligii, Ro-
551. Perficiat. Id esl, faiiat. Ssepe apud Tul- draiii et Raioldi, et apud Pamelium.
liiitn. p 555. Hmc nobis dona beala sanclificet. Esl hy-
552. Dominka oclavas Pascltm. Id est, Dominica pallage, id csi nos his donis beatis sanctiticet.
octavoc Pascboe, seu in oclava Paschee. Et TOocla- 550. Dona. lta in Editis, et in Codicibus Ro-
vas est indecliuabile juxta usum illoruin temporum. dradi et Raioldi, et apud Pamelium. ln Missali Ro-
Sic in velustis Codicibus passini legilur Vitas Pa- niono legitur dono.
tnun, id esl, Vitse Pairum. Iu Cod. Rhera. legiiur 557. vn Kalend. Maii, nat. sancti Marci. lta 391
octabas, b pro u, secundum usum aniiquum scriben- in Edilis, in quibus nulla « est etiain litanise men-
di, ui 390 nolavimus ad Concordiam regularum. lio; sed in aliis Codicibus nostris mss., ul a.pud
In Codicihus Rodiadi et Ratoidt bic litulus ita habe- Paraelium, hoc die annolalur litauia major, cujus
lur: Die Dominko post Albus. Recie in Missa Am- officiumvide in Rogationibus.
brosiana scribilur, Dominka in Atbis deposiiis. Quia In CodicibusRhemensi et Raloldi sequuntur Misssc
pridie a baptizatis albseseu alba vestimenta depone- pro secunda ct leriia die. In Cod. Rhetn. addunlur
bantur. Alcuinus, lih. de Oliic. Ectl., cap. de Sab- tres Oraiiones pro quarta dic ln iisdein vero Codici-
balo iii Albis : Eodie albali, qui in Sabbato sancto dus Rodradi, Rhcinensi et Ratoldi nulla habelur
baplizali fuerant, ncsltfcusatbis exuuntur. Quare cum Missa de sancto Marco, quemadmodum uec Roga-
in Missaliet Breviario Romauo scribilur, Dominica liones anle Ascen>ioncm.
in ulbis, subaudi TOdepositis. 558. Perveniret ad Marlijrii palmam. Ex hoc loco
553. Alim oraliones Paschates. Hic Codices va- discimus sanctum Marcum marlyrem fuisse. Ita do-
riant; in aliis plurcs, iu aliis pauciores sunt Ora- cet Gelasius papa, iu synodo Romana; et sanclus
liones. Gregorius Turonensis, lib. i Hist., cap. 24 : Tutic c!
554. Nos perid quod noslriest similis, etc. Idesl, DJacobus fraler Domini, et Marcus evangelista pro
hunianitale sua nos icconciliet, divinitate absolvat. Chrisli nomine glorioso marlyrio coronati sunt. ldein
Hlud auiein quod , id csi quo, plirasis Graxa est, ul patet ex Missa Ambrosiana: Deus, qui hunc diem
illud Virgilii: sancti' Marci evangelistmet Martyris tui sanguinis rq-
Os humerosqueDeo similis, seo consecrasli cruore perfusum ; el cx Lilurgia
elc, sumptum ex Homero, lliad. B : ^Etbiopica: Ac sancli Marci evangelisimet mariyris,
et saucti Slephani archidiaconi protomarlyris. Con-
"Oppara v.aixsfuX,hvIr.eX.o;Attrepntv.epavvoj. sentiunt Rabantis et Notkerus in suis Manyrologiis,
Porro in Codicibus Ratoldi, Rodradi, in appendice, qui eiiam ejus martyrium describunt.
a Conseniiunt Gemei. el duo Theodericenses. c In nostris Mss., si Calensem excipias, litaniarum
h Eodem die in priori Theod. et in Gemet. nota- fit mentio. In Sacram. Gallic occurril itfissa in lita-
lur festum sancii fceonis. In uiroque vero Theod. ac nias dicenda; et prius tti litanias legenda ; sed imine •
in Gemet. habeiur Missa de sancto Georgio mar- dialc ante Ascensionem. Paraelio qui nieminil liia-
lyre. Codex Calens. hoec omnia fesla, iirjo etiam nise majoris concinit Codex Reg. Suecise.in Al ubi
sancti Marci diem Natal. oniiltit. Idem die de Gal- legitur apud Para. ad Pontem Olbi, legilur Codice
licauo Sacrament. Mabillonii, in quo paucissimae Molbi, quo nomiue intelligendus forte Pons Milvius.
sunt Missoede sanclis, quas suo loco indicabiuius. lu Theod. legitur quoque Molvi,
383 IN S. GREGORHLIBRUM SACRAMENTORDM NOT^E. 384
559. Sancli Vitalis. In MissaAmbrosianaadditur A / Gordiani, nulla facia menlione sancti Epimacln, et
• sancta Valeria, et Missa est de plnribus iMarty- Missa est de solo sancto Gordiano.
ribus. 369. iSaneii Pancralii. In Codicibus Rhemensi et
3(10.B. R. Id est, Benedictionem require, nempe Ratoldi, et apud Pamelium, addnniur Achilleus et
in festo sanclorum opostolorum Peiri et Pauli. Nereus, quibus in Missali Rom. adjicilur Doniitilla.
561. Sancti Alexandri, etc In Codice Rhemensi Sed in Codice Ratoldi duae sunt Missae, prior de
eodem die Missa de sancio Juvenale habetur, qu;c sancto Pancratio, altera de sanctis Achilleoet Nereo.
horuin sanclorum Missam prsecedit. Exstat eliam in Et apud Pamelium prior Missa est de sanciis Achil-
appendice Codicis Rodradi. leo et Nereo, secunda de sancto Pancratio.
b
362. Inventio sanclm crucis. Hoc fesio Grseci 570. R. B. Id esi, require Benedictionem, infra
carent; nulla enim illius menlio fit in eorum Meno- videlicet in communi de uno martyre.
logiis, nec in sanctione Emmanuelis Comneni impe- 371. Salutatione. Lege satvatione d.
ratoris de feslis, apud Theodorum Balsamonem, in 572. Nalalis sanctmMarim ad Martyres. llaec festi-
Noinocanonem Photi.i, tit. 7, cap. 1. vitas non exstal in Excusis. e Habetur in oinnibus
563. Passionis lum miracula suscilasli. Quia in aliis nostris rass. Codicibus. In Codice Rbemensi est
crucis inventione, ut crnx Domini ab aliis internosci sub hoc liiulo : Dedkatio Ecclesim beatm Marim ad
posset, morluus homo dominicae cruci admotus re- Martyres. lloc fesium oliin instituit Bonifacius IV
vixit, quemadmodum in Christi passione multa cor- papa, converso Romano Pantheo in ecclesiam san-
pora sanctoriira imiltis in sancia civitate visa smil, ctae Marise et omniuin Martyrum. Qua de re agit
ut testatur sanclus Paiilimis epist. 11 : Poslremo du- Paulus Diaconus, lib. iv Hist. Longob., cap. 57 et
ninicam crucem prodil resurrcctio; el ad talularis "' lib. v, cap. II. Hoc Pamheon sedilicatum est a
ligni taclum, morte refuga, funus excussum et cotpus Marco Vipsanio Agrippa : quod ita appellaluin est,
treclum esl. Idein scribil Severus Snlpicius, lib. n vel quod in simulacris Martis et Veneris niullas
Hist. : Duabus prius frustra crucibits admotis, ubi deoruiu imagines acciperet, vei quod forina cou-
Chrisli patibulo allaclum esl, dictu mirabile, trepidan- vexa fastigiaium cosli similitudineiu ostcnderei, in-
tibtis cunclis, funus excussum, et inter speclalores quit Dio Cassius, lib. LIIIIlist. Iu eo teinplo fuisse
attitii; et Sozoinenus, lib. u Hist. eccl., cap. 1. Veneris simulacrum conslat el-iam ex Mo.crobio,
36i. Qui per passionem crucis, etc In (odicibus lib. ni Saturnal., cap. 17 : Dissectusque est, et factce
Rodradi et Rhemensi est alia 1'rsefaiio louge pro- ex una margarila dum, impositmquesimulacro Veneris,
iixior : Prmcipue in ista die, iti qua Fitii lui Unigenili ut monstruosm magniludinis in lemplo quod Pan-
a Judmis abditus gloriosus inventusest iriumplius, elc. theondicitur.
libi TOtriumphus crucein Christl significal. Iia capil Olira in pago Bethelia dicto, prope Gazam Palae-
sanctus Ambrosius in obitu Thcodosii: Tria patibula slinee civitaiem 393 fa'1 etiam templura in arcc
confusa reperil qumruina conlexeral, inimicusabscon- manufacla collocaluin, quod Pantlieon appellalum
deral; sed non poluit oblitterari Chrisli iriumphus. est, ut relert Sozoiiienus lib. v Hist. eccl., cap. f 14.
392 563- Qua: sit ejusdem crucit laliludo, elc Fuil olim Alhcuis Qeoi;roi; ndatv iepbvxotvov,id esl,
Ex III cap. ad Ephesios; quem locum ita de cruce diis omnibus commune templum, quod sedificavit
explicat sanclus Augustmus, tract. 118, in Joan.: Adrianus imperator, ut scribil Pausanias in Alticis.
Lata quippe est iu trunsverso ligno quo exlenduntur 373. Sancli Urbani. Hoc festum 8 non exstat in
pendenlis manus, el significat operabona inluliludine |G Codice" Rbemensi.
charitalis. Longaest a transversoligno usquead Urram, 3;4. Sacrificium. In Missali Romano legilur Ad ta-
ubi dorsum pedesque figunlur, et significal perseveran- crificium.
tiam in lonijitudine temporis usque ad finem. Alta est 375. Et lui muneris miserkordiam poslulare. In
in cacuminequod Iransversum lignum sursum versus Codice Rhemensi legilur de tuo munere postulantes.
excedil, el significalsupernumfinem,quo cuncta operai 376. Ipso opitulante. In Codice Rhemensi liaecvo-
referuniur. Quoniam cuncia qum luiiludine ct longilu- cabulu desideranlur.
dine bene ac perseverauter fiunt, propler alliluainemi 377. Benedktio. Superioris Dominicsevidelicct.
divinorum facienda sunl prmmiorum. Profunda est ini 578. Et Majestalem tuam indefessis precibus exo-
ea parte qua in terram figilur; ibi quippe el occultaest, rare. HODC verba desunt in Codice Rhemensi.
nec videri polest; sed cuncta apparentia el eminentiai 379. Patchale mysteriumsludeamus habere perpe-
inde consurguut, sicut bona nostra de profunditalej tuum. ld esi, sempilernam in ccelis studeamus ha-
gtatim Dei, qum comprehendi el dijudkari non polest,, bere fe.licitatem.
univ rsa procedunt. 380. Feria secunda in litania majore. Hiec b lita-
5(i(i. Dignatus est redimere. In Codicibus Rhe- nia major est Rogationum, quaein triduo ante domi-
mensi et Rodradi hsec scquunlur : Tu qui es lignumi nicara Ascensionera celehrandse inslitulse sunt a
vitm, paradisi reparator. sancto Mamerto Viennensi Pontifice, ut scribit
367. Natalis sancti Joannis, etc. Hoc feslum d noni sauctus Gregorius Turonensis, lib. n liisL., cap. 34 :
exstat in Excusis. Referens (Avilus) in quadam homilia, quam de Roga-
>
368. Satte/orum Gordiani et Epimachi. In Codice lionibus scnbil, has ipsas Rogationes,quus ante Ascen-
Raioldi legilur Gordiani, Cyrilli,atque Epimachi. Sedl D sionis Dominicmtriumplium celebramus, a sanclo Ma-
iu .Vlissamilla lit Cyrilli ineulio. De illo agit Mariy- merto ips.us Viennensisurbis e.piscopo,qui el hic co
rol giura sancii liieronyini eodem die : Item Cyrilli, lemporeprmcrat, instituias fuisse, dum urbs illa muttis
Dionysii. In Codice Rhemensi legitur: Nalalis sanctii terreretur prodigiis.
a In noslris Codd. nulla nisi sancti Vitalis fit me- f In Editione ab Henrico Valesio adornala nnnc
moria. ista leguntur, cap, 15, in liunc moduni : Punlheon
b Sacrament. Gallic exhibel Missam in invenlione 3 colli cuidam manu faclo veltil arci imposilum.
tanctm Crucit, seda vulgala prorsus diversam. s Abest a duobus Ibeod., non aulem a Gemet.,
c Habeiur in utroque Theod. et in Geiuet. lidemi ubi prius notalur natale sancli Dunslani; ac vn Ka-
Codices meminerunt sanclorum Gordiani et Epima- lend. fimii snnciiAugustiniepiscopi,sc Caniunriensis.
chi, niinime autem sancli Cyrilli et sanctsc Domi- h llaec Litania dicitur eliain major in nostiis Codd.
lilloe, ubi infra Missa de sanclis Nereo, Achilleo ett In MissaliGolhico Thomasii tres suut Missoedu Ro-
Pancratio exhibetur. gationibus pro triduo anie Ascensiouem Domini.
d Sic legitur apud Pamel. et in Ed.
Valic, ad quam* Missale vet. Gallicaiium uiiicam habct. De Rogatio-
excusa esi Guss. nibus plurima sciin digna legesis apuu Mabilloiiium
e Ila qtioque in nostris ; in Gemet.
legitur Dcdi- de Lilurgia Gallic, maximc lib. n, pag. ii-2 et seq.
catio sanctm Marim.
 585 IN S. GREGORH LIBRUM SACRAMENTORUMNOTJE. 386
Sed ipsa verba sancti Aviti, scrraone de Rogationi-,A stanter asserunt harura iriduanarum ante Ascensio-
bus audiamus. Qui postquam descripsit varias urbis nem Doinini Rogalionum auctorem fuisse sanctum
suse calamitates, tandem sic ail: Tracta sunl hmcin- Mainertum; non vero inslauratorem, ul nonnullis re-
ter rumores pubticos el rumores privatos usque ad im- ceiitioribus placet ob sequentia Sidonii verba :
mineniemsolemnium noctem vigiliarum qua celebrari Quippe prius (quod salva fidei pace sil diclum) vagm
festum dominkm Reswreclionis annua consuetudo pos- infrequentesque,lamen utque sk dixerim, oscitabundmtuppli-
txbat. Siquidem Itaiic horam laborum opem, matorum cationet. Quse assenioni noslrse. ininime no-
finem, metuenliumsecurilatem communibusanimis ope- cent. Etsi enim anle sanctura Mamerium fuerim Ro-
riebanlur. Adfuit igitur nox illa venerubilis, qum ad gationes, hoc csi supplicationes, seu Processiones,
spem publicmabsolutionis uoliuumsolemne patefeceral. aut litanise, ut vocant, eram lamen vagse,id est non
Sed mox illic mullovehementiorslrepitus, icius fiagelli Statse, nec certo die stabiles, sed indiclae, quas ob va-
gravius ferientis insonuit, ulpole quem jam emensit rias calamitates descriptas a sanctis Avito et Grego-
gradibus superlalivum niliil sequi aliud quam chaos rio Turonensi, et aliis, pridie anle Aseensionem Do-
intelligerelur. JEdes namque ptiblka, quam prmcetso inini insiittiit celebrandas. Itaque TOvagm non ita ca-
civitatis vertice sublimilas immensiler jfastigiata prte- piendum esl, quasi olira populus in Rogaiionibus
tuleral, flammis lerribilibus confiagrare crepusculocce- cina templ.avagaretur equiiando.
pit. Interpellctiur nuntio discriminisjucunditas solem- Neque huic explicalioni favent ea que habenlur
nitatis, pteno limoribus populo Ecclesia vucualur. Om- apud Burchardum, cap. ciiato : Nemo ibi equitare
nes namque similem facuttatibus vel domibus propriis prmsumat, sed discalceatis pedibus omnesincedant. Et
casum de prmeminentisincendii arce melmbanl. Per- B in concilio Mogunlino, cap. 33 : Placuit ut lilania
stilil lamen coram feslivis altaribus invktus antistes; vbservandasil a cunclis Chrislianisdiebus tribus,
el calore fidei sum accedens, flumine lacrymarum, per- major sicut legendo reperimus, et sicut sancti Patres nostri
missumignibuspoteslalem,igne abscedente, compescuit. inslituerunl, non equitando, nec pretiosis veslibusin-
Desperattone deposita reditur ad ecclesiam, restincta duti. Nam aliud est vagari circa templa, aliud est in
flummarum luce, clnrescit luminnm pulchriludo. Nee ipsa processione equilare; prselerea ejusmodi conci*
tane uiterius trahilur de arripiendo compunctionisme- lia suiii posieriora selate sancti Maraerii.
dkamine mora. Prmdecessornamque mens, el spiritalis quod dicunt sancium Augusiinum, senn. Necmemi- valet
mihi a baptismo pater Mamerlus [Ai. , Mamercus] nisse hujusmodi Rogationiim, siquidetn173, hic sertno
sacerdos, cui unte non paucos annos pater carnis mem non est sancti Augusiini, qui etiaiu in quibusdam
acceplo, sicut Deovisum est, sacerdotii lempore succes- ejus 395 Codicibus uon exstat, nec illius stylum
sil, lotas [Leg. lolo] in ea quam supra diximus vigilia- sapit, sed est sancii Csesarii Arelatensis, habeiurque
rumnocte,concepitanimo Rogationes, atqueiAcumDeo inter ejus sermones trigesimus septiinus. lmo Roga-
lacitut definivit quidquid liodie Psalmis ac precibus liones iiujusmodi sancii Augustini doctrinae adver-
394 mundus inclumal. Evoluta solemnilate paschali, santur; quod patet ex illius episl. 119, ad Januarinm,
nonjam quid, sed quomodo,aul quando fieri debeat, se- ibi euim abunde ac diserie agit de vacatione a jeju-
creta primum collalione tractatur. Puiabatur a quibus- nio, quae coutingit inter Pascha et
dam Viennensissenatus, cujus lunc numerosis iltustri- tioneraque dierum illorum Peniecosien, ra-
bus curia florebal, invenlisnon posse » adici, cum vix explicat, quam Iriduanura quiuquaginta enucleaiius
illud jejuniura interci-
acquiesceret iegilimis inclinari. Sed pius ac sollicitus _ dens prorsus labeactarei. Sic emin aii: Qui dies
vastor sapienlite salibus largus mansuefaciendarum[u quinquagesimut habet aliud sacramenlum, quod sepiies
ovium prius orando animum qaam perorando mollivit
auditum. 1'andil igitur disposilionem, iudicil ordinem, teptem quadraginta novem ftani; et cum reditur ad ini-
Et tam reli- tium, quod est oclavus, qui et primus dks, quinqua-
exponit salubritatem. verum |Leg. viri] ginta complenlur post Domini Resurrectionem jam in
giosi quam soUrlis ingenii parum fuil, si obedientibus jigura non laborit, sed quielis; propter quod et jejunia
propositum lantummodo instilutionis promeret, nisi in- relaxanlur, ei stantes oramus, quod esl signum Resur-
ter initia etiam vinculum consueiudinis assujnaret. ln- rectionis. Quare Amalarius Fortunaius, iu leciione
spiranle igitur compunctorum cordibus Deo, audilur a saucli Augustini apprime versatus lib. i de Offic
cunclis, confirmalur, altottitur. Eligilur pro lempore eccl., cap. 37, proeclare dicit: Sequitur una varktas
triduum prmsens, quod inler Ascensionissacrm cultum inter octavas Patchm et vigilias
Pentecostes, hoc ett
diemqUe Dominicum,quasi quodam opporlunitatis pro- jejunium triduanum in vigilia Ascensionis Domini.
prim limbo circumpositis solemniialibus marginaretur. Miror inolevit consueludo prmsentisjejunii in
Et paiilo post: Secuimsunl sutciduo tempore qumdam nostra quomodo Ecclesia, qum lamen non tenelur per omnet
Ecclesiie Galliarum rem tan probabilis exempli: sic Orkntales
lamen quod hoc ipsum nou apud omuesiisdem diebus ravimus, Ambr.osius, Ecclesias; cum sancli Patres, quos memo-<
nos insliiulum celebrelur ce- Hieronymus et Auguslinus dicant
quibus penes fuerat [Leg. relaxanda jejunia lempore Pentecostes, necnon etiam
le.rareiur]. Nec porro magni intererat quod triduum,
dummodoPsalmorum officialacrymarumquefunclioni- venerabilis presbyter Beda. Postea reieri institutionem
ad sauctura Mamerium, quemaduiodum et Oido Ro-
bus annuis persolvereniur. Tamen cum dilectione Ro- manus,
qui insuper addit eam a Gallis ad Ronianos
gaiionum etiam sacerdolum cretcente concordiu, ad iD fluxisse.
unum tempus, id est ad prmsentesdies universalis ob- autem hic agitur de lilania raajore, non
servanlimcura concetsit. HaecAvilus; quae trauscripsi eritQuoniam absurdum his subjiCere veterein filaii.iaelormu-
ex codice ms. BibliotiiecaeFloriacensis, quamvis bic
sermo jara pridera a Johanne Gagneio editus fuerit. lain, quse exstal in Codice ms. BibliolhecaeCorbeien-
Idem teslalur Apollinaris Sidonius, lib. i, cpist. 7, sis octingentis abhinc annis circiter scripto, cujus ti-
ad sanctum Mamercum: Solo tamen invectarum te tulus esl: Incipil ordo Orationum.
auclore Rogationumpalpatumauxilio,etc.;eiepisl.ii, lncipit lilania.
lib. vn : Quidquid iltud est, quod olio vel negotio va-
cas, in urbem tamen (nisi fallimur) Rogalionum con- Kyrie eleison. tribus.
lemplalione revocabere; quarum nobis sotemnitatem Christe eleison. tribus.
primus Mamercus paler et ponlifex reverentissinio Christe audi nos. tribus.
exemplo, utilissimo experimenlo invenit, instituit, in- Christe miserere uobis.
vexit. Quibus verbis nihil clarius dici potesl. Sancte sancioriun Deus, miserere nobis.
Ita docet Aimoinus , lib. I de Geslis Francorum. Sancta Virgo virginum, inlercede pro nobis.
Similia referunlur a Burchardo, lib. xm, cap. 7, ex Sancta Dei Geniirix, iulercede pro nobis.
coiic. Aurelianensi. Ila docent alii veteres, qui con- Saticta Maria, ora
* Id esl adjici; sic enim in Mss. lcgilur.
 387 1N S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMNOT^. 38«
Sancie Pctre, ora. JX Ut intercessionem sanctorum luorum nobis donare
Sancte Paule, ora. digneris, Domine Jesu, te rogamus.
Sancte Andiea, ora. Ut fidem rectam nobis donare digneris , Domine
Sanele Jacobe, ora. Jesu, le rogamus.
Sancte loannes, ora. Ut spem firmara in tua bonitate nobis donare di-
SancteThoma, ora» gneris, Doraine Jesu, terogamus.
Sancte Jacobe, ora. Ut vilam seteruam nobis donare digneris, Domitie
Sancte Philippe, ora. Jesu, terogamus.
Sancte Bartbolomsee, ora. Ut luraen perpeluum nobis donare digneris, Do-
Sanete Maithase, ora. mine Jesu, le rogamus.
Sancte Simon, ora. Ut nobis laudem sanclorura nomini tuo donare,
Sancte Taddaee, ora. Fili Dei, le rogamus, audi rios.
Sancie Mathia, ora. Agnus Dei, qui lollis peccata mundi, iniserere.
Sancle Barnaba, ora. Christe, audi nos. (ri/itis. Kyrieeleison, tribus. Cbrisle
Sancio Luea, ora. eleison. tribus. Kyrie eleison. iribus. Pater noster.
Soncie Marce, ora. Oraiio post litaniam.
.Soncte Stephane, ora.
Sancte Clemens, ora. Deus exercituiiin, DeusAbraham, Deus Isaac, Deus
.Sancle Sixle, ora. Jacob, Deus pairiarcharum, Deusprophetarum, Dcus
Sancle Laurenti, ora. , aposiolorum, Deus marlyrum, Deus confessorum,
Sancte Dionysi, Dens virginum, Deus omniura sanctorum, quem tri-
ora. B num
Sancte Rustice, ora. in personis, unum in subslantia conliteniur, ex
Sanele Eleutheri, ora. quo omnia, per quem omnia, in quo omiiia, etc.
Sancle Quintine, (iirca hanc litaniara observanduiii est ad rb iribtts
ora. subaudiendum
Sancte Luciane, ora. esse TOvicibus.,et ad T6 miserere sup-
SancteFirmine, ora„ plendura esse, T6nobis, et ad TOqra xb pro nobis ; ct
Sancle Crispinc, ora. in preeibus, ubi non est T6 Domine Jesu, illud esse
Sancte Crispiniane, ora. subintelligendum.
Sancte Maurici, cum sociis tuis, ora. 397 Tandem ex his nofandum esl olim non dici
Sancle Silvesler, ora. solitum Audi nos, ad illud Te rogamus, nisi in his
Sancle Elari ora. duabus supplicalionibus, Fili Deitt, Peccatores. Qtiod
396 [Leg. Hilari], videre est etiam in litania Ratperii, elsi versibus
Sancie Mariiue, ora.
Sanctc Cassiane, ora. scripla, apud Ganisium, tom. v anliq. Lecl., p. 2 :
Sancte Remegi, ora. Nos peccatores audi, le, Christe, rogamus.
Sancte Medarde, ora. Ct paeem nobis doncs, le, Christe, rogamus.
ora. Crimen ul qmne tuis solvas, te, Christe, rogamus.
Sancte Vaedasle, , Aurae temperiem dones, te, Christe, rogamus.
Bancle Germane, ora.
Sancie Gaurice, ' ora. Ut fruges terrsedones, le, Christe, rogamus.
Saiicte Amande, °ra« Ut populum cunclum salves, te, Christe, rogamus.
"SancteEligi, ora. Ecclesiamque iuam lirmes, te, Christe, rogamus.
ora. 0 Fili celsithroni, nos audi, te te rogamus.
Sancte Beiiedicle, Ubi vides ad illas precationes, Peccaiores , ei Fi7t
Sancta Felicilas, ora.
Sancta Perpetua, °ra. Dei, lantum interseri verbum audi, quod poterat
Sancla Agatha, ora. fieri eliam in aliis precationibus, sublalis quibusdam
Saiicla Lucia, ora. vocabulis, salva sensus et carminura inlegriiate,
Sancta Agnes, ora. verbi graiia :
Sancta Ceciiia., ora. Ut pacem dones, amli, le, Chrisle, rogamus.
Sancta Anaslasia, ora. Ulcrimen solvas, audi, le, Chrisle, rogamus.
Sancta Eufemia, ora. El sic de cseleris. Et sane clarior sensus est, cum ab
Sancta Columba, ora. his precibus abest T6 aurfi nos. Apud Arnoldum
Sancta Genofeva, ora. Wionem, lib. IV Ligni vitsc, Cap. 12, habelur lilania,
Sanftla Aldegundis, ora. quam lestalur ille esse sancli Gregorii Magni, scque
Sancta Gertrudis, ora. in Codice ms. Casinensis monaslerii reperisse. Sed
Oranes sancti, orate pro nobis. rienio esi, vel leviler anliquilatis ecclesiasiicse stu-
diis imbutus, qui ejusmodi liianiam illius esse arbi-
Propitius esto, parce nobis, Doniine. tretur, ut omittam de invocatione ej'usdem sancti
Propitius esto, libera nos, Domine.
Ab omni malo, libera nos, Domine. Gregorii, el quorumdain sanctorum adhuc cum ba-
^b orhnitentaiione diabolica, libera nos, Domine. bita est viventiuni, qusein illa continelur.
Ab bffiiiicbgiiatione mala, libera nos, Domine. 581. Menlem familim lum, etc.
Ab omiii iniquiiate, libcra. Haic ct similes Orationes anle Missam dicuntur ad
1"Cbllectam
A.1)omni Immundilia, libfcra seu Processionem, id est in loco ad quem
Per cruceiii tuam, iibera. Clerns et populus pervenerc
5"82.Fatigari.
Peccafbfes, te Vogamusandi. id est, percuti. Nonius Marcellus, cap. 4, Fatigare,
Ut pacem nobis dofiare digneris, DOniineJesu, te
rogamus. percutere. VirgiliuS, tib. IX :
Ut tranquillitaiem pacis Ecclesiaeluse largiri digne- . ., .Versaquejuvencum
ris, Domine, le rogamus. Tefga fatigamusliasta
1)1iram tuam a populo Chrisliano amoverc digne- Et Ua non seinel usurpatur in boc Sacramentorum
ris, le rogamus. Jibro, ul infra, feria 3 : Nostris fatigamur offensis. Id
Ut ab hostium periculis nosdefendere digneris, ics cst, qb noslra delicta percuiimur.
rogamus. 383. Prmsta, qumsumus,omnipolens Deus, etc. 1»
Ut indulgeniiam deliclorum nostrorum Jiobis do- Excusis sequuntur Oraliones in campo, quoe non
nare digneris, te rogamus. exstantinCodicibusnostrismss. nec apud Pamelium,
Ut reinissionem peccaiorura noslrorum nobis-dp- 584. Jejunii vestri el precum vola. Id est, devoias
nare digneris, Domine Jesu, le rogamgs. oblaiioiies jejiinii vestii et precum.
Ut gratiam sancii Spirilus cordibus noslris cle- 585. Nostris faligamur offensis. Id esi, ob delicO
menter infundere digneris, Uomine Jesu, le rogauius. nosira corripimur, et percutiuiur.
 589 IN S. GREGORH LIMUM SACRAMENTORUMNOTJE. 390
38(5. Vermcredulitatis insirumentis. Id est, veroejA late Epiphaniae; queminorem, culrt in Sicilia inole-
fidei scripluris, libris, id est doclrinis. Eslque melo- -visset, susiulit sanctus Leo papa, episl. 4. Qui eliam
nyniia continens pro contenlo. Instrumentum aulcm cum in Gallia obrepsisset, saltem in Neusiria, seu
nlii;iiandnpro libro usurpatur. Tertulliainis, lib. v Normania, suhlatns est in concilio Roihomagensi
rdversus Marcionem : Quantas ttutem foveas in fsta celebrato, anno Domini 1072 : VigitiU,-veldie Epi
vel maxime epislota Marcion fecerit, auferendo qum pltanim,ut nultus, nisi infirntitalis necessitaie baptize-
voluil, <ie uoslri inslnimenli integfitate paiebit. ln tnr, omnino iitterdicimus.
Apologelico : Primam inslrumentis istis auctoritatem . Hseclamen consueludo post sanctum Leonem pa-
' «uittniaantiquilasindicat. Et iufra : Scd quoniam edi- pam perseveravit in Africa, ut notum est ex Victore
diimis anliquissimis Judmorum inslrumentis sectam Uiicensi, lib. n 399 ^e persecutione Vandalica,
islam essestiffullam. tempore sancli Eugeuii episcopi Carthaginiensis, qui
5s7. In ascensuDomini. Ascensa id est asrensio. non mulio post sancium Leonem floruit : Fuil (in-
Magister, in regula -Mss., cap. 28 ; Quia ascensa Do- quil) in eadem civitate, id est Cartltagine, quidam cm-
mini ipso die omni lemporeoccurril. llsec aulem leciio cus civibus civilatique nolissimus, nomiite Felix. Hic
liabelur in Codicibus Rhem. et Rodradi. visilatur a Domino, prmdkilurque ei nocle per visum
388. Conccde, qumsumus,etc Alcuinus, lib. n ad- (dies enimEpiphaniorum illucescebal): Surge, vade ad
versus Elipaulum archiepiscopum Toletanum hanc servumtneum Eucjenium episcopum,ei dices ei quia
Orationem cilat, ul probel Jestim Christura 398 ego le ad itlum dtfexi; et ilia hora qua benedkit fon-
csse verum Dei Fiiium, non adoptivum : Item in lem ut baplizenlur accedenles,contingel oculos luos el
AscensioneDomini. Condde, qucesumus, omnipolens aperientnr. Oiim etiara in Lycia baptismus celebra-
Deus, til qui hodierna die Unigenilumtuum ad cmlosB ' tus esi in die Epiphanioe,ut ex his Joannis Moschi,
ascendissecredimus. cap. 214. Prati spiritualis videre licet : Sorubdvi-
5S9. Dona. Idesl, Spirilum sanctum. cus quidam est ad radices montis, in quo sita est Cma-
5f!0. Suis parlkipibus. Id esi, apostolis. nensium civitas : in eo baplisteriumest qnod in sanclis
591. Ante descensum fonlis. Id esl, ante descen- epiphaniis sudal, qni sudor per tres horas conlinuis in-
sum in fontenij baptismi celebrandi gratia videlicet, cremenlisaugetur,et postbaptisma peractum decrescere
juxta velus Ecclesiseinsiitulum, quo in solemnilati- ittcipii, ei vicus tribus aliis hotis sensiindeficil. Quod auiern
bus Pentecostes et Paschae baptisinus conferebaiur, proelalus sit in Lycia idetn Mosclius lesialur
ut docel Tertullianus lib, dc Baptismo : 'Diem bapti- capite sequenti.
smo solemniorem Pascha prmslat. Et paulo post : ln quibusdam vero Gailisepartihus baptismi cele-
Exinde Pmtecoste ordinandis iavacrisiatissimum spa- britas videtur usitata in naiali Domini. Siquidera
tium est. Id eliani notuiii est ex episi. 4 ct 8 sancti Clodoyoeus,primus Fiancorum Rex Christianus, eo-
Leonis, historia Socratis,el conciliis mox ciiandis. dcm die baplizatus est, ut leslatur Avitus episcopus
De bapiismo Paschali lucnientum habenius lestimo- Vicnnensis epist. ad eumdem regem : Si quidem et
iiium apud Fortunaium, lib. m, carm. 7, ubi agens occiduis parlibus in rege non novonovijubaris lumen
de solemnitate Paschali hsec sub carminis finem effulgurai; cujus sptendorem congrueRedemptorisno-
scribit : ttri nalivitas inchoavit, ut consequentereo die ad salu-
lem regenerari ex unda vos pateat, quo natum redent-
Rex sacer eece tui radiatpars magnatriumphi,
Cumpurosanimassacra lavacrabeant. ptioni sum cmli Dominummiindus accipit. Igitur qui
Candidusegredilur nitidisexercitusundis. I« celeberest nalalis
^ Domini, sil et veslri, quo vos scilicel
Alquevetnsvitiumpurgalin amne nOyo. Christo, quo Christus ortusest muudo;in quo vos anu
Fulgentesanimasveslis quoque candidasignat, inam Deo, vitam prtvsenlibus,famam posieris conse-
ELgrege de niveogaudiapasLorliabet. crastis {Tom. i Conc.Galiim Jacobi Sirmondi). Haec
De baptismo Peniecostes hoechabet idem Forlana- ille; eisi FredegariuS, cop. 11 Hist. Francorum, et
lus, lib. v, carm. 4, agens de Judseis a sancto Avito Hiucmnrus, in Viio.sancti Remigiiad citata ab Heriveeo
Vitonemarchie-
Arvernoe episcopo ipso die baplizaiis : arehiepiscopo Rhemensi,in epist.
piscopum Rotliomagensem, scribant eum in die Pa-
Eceedies aderat quo Spiritusalmusab alto schse fuisse baptizaium; lamen potior est Aviti,
Missusapostolieisfluxitin oraviris. quippe Clodovseo sequalis, auctorilas. Sententiam
Rex sacra ruricolas,urbanosexcitat onines, hanc confiiniat miraculum quod Ebieduni olim in
("ertatiniqueaditusad pja festa ferunt. Uatali Doinini et in Coenadoininica (juotannis con-
Abluilur'Jurtoeus odorbaplismatedivo,
. Et novaprngeniesredditaferlur a ,uis. tingebat cirea baptisterium sedilicamm asanctoMar-
ceiiino quondam illius urbis episcopo. lllis namque
Idem videre est apud sanclum ilieronymum, episl. diebus qnotannis in illo lavacro seu baptisterio aqua
ad Pammachium, adversus errores Joannis Hieroso- divinitus oriebatur, de quo etiam ad aliud lavacrinn,
lymiiani : Nos scindimus Ecclesiam, qui anle paucos bapiisiui gralia, aqua deferebalur, ut scribil sanctus
menses circa dies Peniecosles, cum, obscuralo sole, Cregorius Turonensis, cap. b9 libri de Gloria con-
omnismundusfamjamqm venturum judicem (ormida- lessorum. Quod sane miraculum in Naiali Domini
ret, quadraginta divena celatis et sexus presbyieris non contigisset, si bapiisraa iilo die conlerri non de-
tukoblutimus bapiizandos. Et paulo post menlionem D ] buisset. Sicoliin in Sicilia, in possessioiie quoeMel-
facit baptismi paschalis. Constantiniis Magnus impe- linus dicitnr, fons baplisterii quoiamiis in die Paschoe
rator ipse Peniecoiles bapiixatus est die, ut testatur divinitus implebaiur, ut refert Paschasinus episcopos
Eusebius in ejus Viia, cap. 04. Quia vero in ipso s:i- Lilybelanus, in epist.adsanctum Leonein papam.
lis occubitu soleinnitas Pascliatis incipiebat olim, Si lamen imercidisset mortis periculum,citraproe-
lioc est vespere Sabbati, et ipsa nocte baptisma ce- dictas solemnitales bapiizabantur segroti, ut plaiiuin
lebrabatur, ut conslai ex ofiicio Sabbati sancli, ex epislolis sanctorum Cornelii et Cypriani mox ci-
et epistola Paschasini Lilybetani ad sancium Leonem tandis, ex concilio Maiisconensi supra citato, ex epi-
papam, binc fit ut juxta vulgarem loquendi modum stola Giegorii II, ad clerura etplebemThuringoriim,
dicatar baptisma in ipso Sabbato Pasclioe cclebrari; et ex concilio antissiodorensi, can. 8 : iVott licet
et ita loquiiur sanclus" Gregorius, lib. iv Dial., cap. absque Paschm solemnilate ullo iempore buptixare,
32 : Quidath curialis sacratissimo paschali Sabbato nisi illos quibus mors vkinaesl, quosgrabatarios dicunl.
juvenculamcujusdam fideliam in baptismaiesuscepil. Ubi noia grabatorios esse eos qui in leeto seu gra-
Idcmque de Sabbaio Pentecostcs dicendum est. bato per aspersionetn aui perfusionem aquse ob mor-
Poolea vero quidam baptizaverunt in sotemnita- tis periculum baptizabanmr, quos aliier clinicos, a
tibus uiarlvruui; quod taiideni proiiibjiuui est a gau- v.Xivn,id esl lectus, vocam, ut maiiifestuin cst ex
cto Lcone |iapa,'epist. 80, et a concilio Matiscouensi epist. 75 sancti Cypriani, qui hanc baptizandi ratio-
^. can. 5, Quidam etiam baptizaveruut in solemni- ueni meriio defendit, etsi de ea Cornelius pajm dtt-
591 IN S. GREGORII LIRRUM SACRAMENTORUMNOT/E. 592
bitarevideatur in epist. nd Fabium episcopum Antio-1A 401. Deminka octavas Pentecostes. In Editis legi-
chenuni apud Eusebium, lib. vi lli«i. Eccl.,cap. 5S. tur,Dominkain noctePenlecosles (Vide Mierol., cap.
Erant tamen ejusmodi baptizati irregulares, ut lo- 59) Sed quid hsecsibi velint noii satis capio. Iu Cod.
qirantur, nec ad clerum ascisci poterant, ut testatur Rodradi ila habetur : Die Dominicovacat. Assignan-
Corneliiis papa epislola cilaia. tur lameii tres Oraliones in huuc modum : Depreca-
Sed Thes.-alorumseveiior quam par erat disciplina lionem noslram, Domine, qumsumus, exaudi, etc.
fuit, 400 fu' exlra solemnitaieui Paschalem neini- Super oblaia : Munera, Domine, obtala sanctifica,etc.
nem prorsus baptizabant, ita ut paucis exceptis om- Ad Completa : Hmcnos communio, Domine, purget a
nes sine baptismale e vivis excederenl, ul scnbit crimine. Verum in appendice ejnsdem Codicis habe-
Socrates, lib. v llist. Eccl., cap. 21. Si vero de iu- lur : Dominica in octabis Pentecostes; cujus Oratio-
fantibus sernio sit, usiiatuin fuit abquando priscis ncs sunt ut Codicibus Katoldi et Rhemensi, in qui-
illis teniporibus ut citra soleinnilaiem Pasclne et bus nulla est mentio sanctissimae Trinitatis ; sed iu
Peniecosies baptisniuin susciperent, ut disciinus ex serie Proefalionum ejusdein Codicis Rodradi in octa-
sanclo Cypriano, epist. S9, ubi disputat in quemdam vis 1'entecostes exsiat proefatio de sancta Trinilate
qui asseverabat inlantes uou esse terlio aut aiiero eadem cum Missali Romano el hoc s. Eligii Codice ,
nalalis sui die baptizandos, sed, queiiiadmodum in quam etiam reperire est in Codicibus Uatoldi et
circumcisione, ociavuin diera esse exspectandum. Rheinensi. ln benedictione Codicis Ratoldi primus
Si eniin tum moris fuisset in parvulis illis Pascboe et versiculus meuiinit sauciissimse Trinilalis in liiinc
Penlecosles prolelare diem, fruslra sanctus Cypria- moduin : Benedical vos Trinilatis divium Majestas, et
rius eos anle oclavura naialiiiorura diem posse bapti- :r,uiia Deitus, Paer, el Fitius , el Spirilus sanctus;
zari contenderet, " lalesque inveniat dies examinationis, quales emisit fons
592. Qui sacrmnenlum. In aliis Couicibus noslris regeneraiionis. Amen. At in Renediclione Codicis
mss. babetur Praefatio : Qui ascendens super omnes Riiemensis, ne verbum quideni de Saeraiissima Tri-
cmlos, eic, ut in Missali Romano. nitate videre esl.
Et diem sactatissimum Pentecostes prmvenientes. Hoec diversiias officii inde inanavit, quod quidam
Ila in Edilis el in Codicibus Ratoldi el Rtiein., et aflirmarent octavam Penlecostes esse celcbraudam ,
apud Paineliura. In CodiceRodradi legitur : El diem aliis neganlibus ; quam controversiain in Gallia di-
sacralissimum Penlecostes celebrantes. Opliine, quia versaius Berno abbas Augieusis, ut ipse lestatur,
cuoi in ipsa nocle quae lucescit in Dominica haec cap. 3 libri de quibusdam rebus ad Missam speeiau-
Missa oliui celebraretur, post Vesperam videlicet libus, agitari vidit, et in line capilis landem conclu-
Sabbali, jam ipse Peutecosies dies incceptus erat dit celebrandam esse octavam Pentecostes.
juxta inorein Ecclesiae, ut supra de Paschate dictura . Micrologus, cap. 10'libri de eccl.Observationibus,
esl, noii vero juxia soeculiconsueludineui. negat plane celebrandura esse fesiuui sanctissimse
394. Qui ascendens super omnes cmlos, elc. In Co- Tnniiatis, quia Dominici dies ejus honori deputati
dice Hhem. est alia a Pnefatio ; Qui hodie sancd suiil, scribitque oKicium de sancia Trinilale fuisse
Spirilus celebiumus adventum, eic, ut in Missa Am- composilum a Stephano Leodiensi, illudque repu-
brosiana, in qua rectius leginir TOquia, his in ejus diatumfuisse asede apostolica ;etAlexandrum papam
liue additis : Quaproplerprufusis gaudiis lotus in orbe requisilum de die sanctae Triniiaiis , respondisse ,
lerrarum mundus exsuliat, quse desideronlur in Cod. juxta Ordinem Romauum nullum diem specialiter
Rhcm. In cadem Ainbrosiana Missa legitur : Distri- ,Q ascribi debeie sokniiiiiati sanctae Triuitatis, sicut
butor idem et fidei unius effector, cum m dicto Cod. nec sanctaeUnilatis,praecipue cum in oinniDoininica,
Rheui. scnplum siL, dislrtbulor idem, el unus effeclor. imo quotidie, utriusque inemoria celebreiur.Tamen,
395. In igneis. Optiuie. In Edilis et aliis Codicibus cura hoc festum habeatur in nostro Codice sancti
nostris mss. et apud Panieliuin legilur b innumeris. Eligii, et iu Sacranieutariis edilis ex Vaticano , uon
396. A spe ad speciempervenire. Est paroiioniasia, est dubium quin luerit oliin celebratum , sed postea
id est a spe ad iruilioiiem aeiernorum boiiorum per- inlerraissum , landemque a Romauis pomificibus in-
venire ad conlemplationeni laciei Dei; nain species stauraluni. Etmirorsane id quod scrihitur ab eodeui
faciem signilicat. Nouius Marcellus, cap. 4 : Species Micrologo de Proefatione sanctoeTriniialis a Pelagio
dicitur efpgies, facies. Livius AZgislo: Jamne oculis papa instituta , ciiin ail illam diebus Dominicis lie-
tpecie tmta viri oplabili. Unde, cap. 1, ail : Ui ab quentari; nam in omnibus nostris Sacrameutariis
aspeclu species, el a fingendo figura, ita a faclura niss. et in Editis ex Valicano, ejusmodi Praefatio in
corporis facies. Species ergo hoc loco est clara Dei nulla Doininica (si octavam Pentecostes exceperis)
visio. lia apud Tertullianuni, lib. de Resurrectione reperilur, sed singulis Dorainicis propria sua tribui-
carnis : Itaque confisi seniper el sckntes quod cum tur Prsefatio; qui sane codices mss. ipso Micrologo
immoramur in corpore, peregrinamur a Domino; per sunt antiquiores, qui proinde solani suse tempestatis
fidcin eium incedimus, non per specient- usus in quibusdam Italise iocis raiionem habuisse
597. Feria 5. llaecferianon est inCodiuibus Rodradi videtur, non satis exploralo usu antiquiore. Quare ex
et Klieniensi, de qua ita nioneiit Ordo Uomanus, et his quaesupranotata sunt ejusmodic Praefaliovideiur
Alcuinus : Feria S deesl offkium et Missa; el ideo de- a Pelagio insliiula ob festuin sanclse Triiiitaiis.
bes cautare de Dominka Pentecostes.ln Cod. Ratoldi I) 402. Qui cum unigenito filio, eic. Recte Corippus,
ahbalis Missa hujus feriie quintse est ul iii feria 6 lib. de Laudibus Jusiini minoris :f
Iiujus Codicis saucli Eligii. .... Illic pia cernilur esse.
398. Da, qumsumus, Ecclesim lum, etc. In Codice IndivisamaueusPatris, Genilique potestas,
Raioldi ahbatis est hic alia Missa, Prsefatioiie excepia. Spiritus et sanclussubstantia credilur una.
599. Si in Jejunio fuerit. Hsec verha desideranlur Tres sunt personse,subsistunt, nominafulgent.
iu Edilis el in aliis Codicibus nostris mss. el apud UtquePater Deus est, GeuiiusDeus sequushonore,
Paraelium. Notanda lainen, quia olim jejuniura Spiritus el sauctus pariler Deus.
quarli meiisis non semper cadebat in hebdoinadein 403. Dedkatio basilicmsancti Nicomedis.HsecMissa
Peiueeosies; quade re infra. non habelur in Ediiis, exstai tameii in oiiinibus aliis
401 ^uu> Ul nos spiritus lui lumen infundat. Id codicibus nostris iuss., et apud Pameiium, d in quo
est, ut uobis Spirilus tui iumen inlundaiur. Esl hy- deesl T6basilkm. In Codice Kheraensi obrepsii error
pallage. in tilulo; legilur euira Nicodimi, qui laraen abest ab
• Est eliam omnino diversa in vet. Saciam. Gal-
ubi que« credentium prmsenlia sum Majeslatis implevil.
lic, festuni hoc appellalur iti Quinquagesimo; at Nulli e Mss. nosiris habent Praefationem hanc
eadeiu in Codice Reg. Suecii» et in aliis Mss. nosiris. seu hebdomada secunda post Pentecosicn.
•>ln Cod, Reg. Suec. iegilur : Apottotos ptebem- Dominica d lu Cod. Calensi legitur ; Natate sancti Nicomedit
 593 IN S. GREGORII LIBRUMSACRAMENTORUM NOT^I. 394
Orationibus ejusdem Codicis , in quibus legitur TOA convenerunt, can. 34 : Similitertn meme Junio Ueb-
Nkomedis et Nicomedc. domada secunda, feria 4 el 6, el Sabbalo jejunetur
llocc dedicaiio eodem die exstat in Martyrologiis usque ad horam nonam. Quod cilatur a Burchardo,
Redie, Usuardi et Adonis; et in Martyrologio ms. lib. li, cap. 14, sed conlraclius; et a Micrologo,cap.
hiblioth. Corb. : Romm, dedicaiio sancti Nicomedis 2i et 25, de Observationibus eecl. Sed videtur intel-
mariyris, cujus marlyrium xvu Kalend. Oclobris ibi- ligere aliud concil. Mogiiniinum,cuin ailillud fuisse
dem eelebratur. In Martyrologio Rabani : Kalend. sub Ilenrico secundo celebratum , eique interfuisse
Juniis, sancti Nicomedis martyris ecclesimdedkatio: duodecim episcopos. Idem siatuitur in concilio Ro-
et in MartyrologioNotkeri eodem die : Romm, dedi- Ihomog. celebrato anno 1072. Item qualuor lempo-
catio sancti Nicomedispresbyleri el marlyris , cujus rum observaliocompelentitemporesecundum divinam
martyrium xvn Katend. Octobris celebratur. ln Mar- instiiulionem communiobservanliaa nobis servelur, id
tyrol. ms. sancti Hieronymi (it quidem eodem die est prima hebdomadaMarlii, secunda Junii, etc, ut
nienlio sancli Nieomedis, sed non dedicationis ec- refert Ordericus, lib. iv Ilist. eccl. Haec pro rations
clesiae : Romm,Juvenci, Cyrici, Nkomedis marlyris, temporum illorum. Fuit sane antiquior usus jejtinii
Exuperantii, Eraclim. In parvulo Marlyrologio ms. hujus celebrandi in ipsa Pentecostes hebdomade, ut
Cod. Rhem. assuto : Kalend. Junii, dedicalio sancti clarum est ex sancto Isidoro, lib. i de Offic. eccl. ,
Nicomedisin Thessalonica.Ubi haecverba, inThes- cap. 57, et sancto Leone papa, serm. 1, 2 , 5 et 4 ,
salonica , non spectant ad hanc dedicalionem ; sed de j"ejunioPentecostes: qui landem in Ecclesia re-
quia liujus Martyrologii dies singuli iinica linea vixit aucloritate Gregorii VII, ut docet Micrologus ,
comprehendunlur, cum ad finem lineoeperventum _"' cap. 25, et Urbani H, in concilio Claromonlano , in
esl, csetera a scriptore sunt omissa, quae ad haec quo sic statuitur : Jejunium secundumsemper in heb-
vocabula spectant, quod planum est ex Martyrologio dnmade Pentecosles celebreiur, utrefert Ordericus
Rabani, in quo proxime post dedicationem sancti Vitalis, Iib. ix Ilist. eccl. Sic olim jejunium primum
Nicomedis sequitur : iti Thessalonka natale Octavii, quaiuor temporum peragebatur in hebdomade prima
et ex Martyrologio sancti Hierqnymi, in quo siatim mensis Martii, ut videre est eodem can. concilii
post nominatos sanctum Nicomedernet coeteros sub- Mogunlini supra cilati : Constitutum est ut quatuot
jungitur : in Thestalonka Lucim Virginis, etc. cum temporu anni ab omnibus cum jejunio observentur, id
priorem nominasset in limine istarum Kalendarum est in mense primo, Hebdomada prima, etc. Et conci-
sanclum Octavium, itt T/tessa/onica sancti Octavii. lio Rolhomagensi supra cilato : Communi observantia
Hujus Ecclesiaesancti Nicomedis menlio fit in con- observetura nobis , id est prima HebdomUda Martii.
cilio Romano i, sub Symraacho papa. Porro in Co- Sed poslea idem Gregorius VII transtulit illud in
' dice Raioldi abbalis habetur, vi Idus Junii, natale hebdomadem primam Quadragesimae, ut docet Mi-
sancti Medardi confessoiis. crologus , cap. 24, et ita statutum est in concilio
404. Natale sanctorum Primi et Felkiani. Hie dies citato Claromontano : Omnitemporeprimum jejunium
fesltis non exstat iu Cod. Rodradi, qiiemadmodum qualuor lemporum prima hebdomada Quadragesimce.
nec sequens. celebretur, ut refert Ordericus Vitalis libro citato.
405. Et quod illis contulil excellentia sempiterna. 411. Post benedictiones. Id est, post recilatum
Legitnr in Cod. Rhemensi : Et quod illis contulil bymnum trium puerorum : Benedicite omnia opera
excellenliamsempilernam, id est, merilum passionis Domini Domino, etc
illoruin , quod eis gloriam contulit sempiternain , C ( 412. Natale sanclorum Gervasii et Protasii. In
fruclibus nostrse devotionis applicelur. Codicibus Uhemensi et Ratoldi, pridie hujus festi,
Porro in Codicibus Ratoldi ci Rhemensi habelur est vigilia eorumdem sanctorum cum eodcm officio
xvu Kalend. Julii nalale sancii Viti, cui in Missali in utroque Codice, cuj'us prima Oralio et super
Romano adjunguntur Modestuset Crescentia. oblata sunt ut in Missa Ambrosiana, in vigilia eo-
406. Perquam. Lege ul inCod.Ratoldi, per quem, rumdem sanctorum.
ut referatur ad TODomine; vel per qum, ut in Cod. 413. Sanctorum marlxjriim, etc. In Codicibus
Rhemensi, ut referalur ad T6mirabilia. Rodradi et Ratoldi est aha Missa a.
407. Denuniiatio jejuniorum. Denunliatio illa je- 414. Intercessione beatorum, elc. In Missa Ambro-
juniorum olim fiebat in Missa post illa verba ; Pax siana legilur : Prolasio et Gervasio marlyribus. Ubi
Dontini sii semper vobiscum, et cum Spiritu tuo , ul nola Protasium priorem Gervasio nominari, quod
videre est in Codice Rhemensi in Orationibus quo- semper fit in utraque Missa liturgise Ambrosianse ,
tidianis ad Missas: Pax Domini sit sempervobiscum, ei in Codice Rodradi, etsi vulgo sanctus Gervaslus
et cum spiriiu luo. Post hmc commonendaesl ptebs 404 prseponatur. In Cod. Rhemensi hsec verba, et
pro jejunio primi, quarli, septimi el decimi mensis iniercessione, desiderantur.
temporibus. 415. Fulciatur. In Missa Ambrosiana, et in Codice
408. Die vero Sabbali, etc Juxta sanclum Leonem Rhemensi legitur, firmeiur.
papam, serm. 9 de jejunio sepiimi mensis : 403 416. Vigitia b sancti Joannis Baptislm. ln Cod.
Sabbato vero, apud beatum Pelrum aposlolum vi- Rhemensi legilur :Injejunio sancli Joannis Baptislm.
gilias celebremus. ." 417. Exhibentes solemnejejunium, etc ln Codice
409. Mensis iv , feria iv. In Ediiis male legilur :' Rhemensi habetur quidem eadem Prselalio, sed
Feria IVmensisseptimi, hoc est Seplembris. panlo fusior, multisque verbis immutatis.
410. Si post hebdomadam Pentecostes advenerit. 418. Inprima missa de nocte.Ita in Cod. Rhem. In
Hsecnon reperiunlur in Edilis, nec in aliis Codicibus Cod. Rodr. et Rat. legilur, in prima mane; apud Pa-
nostris inss. Quse tamen scripla sunt juxla raorem melium, inmane prima. Missanonexstat in Edilis ncc
illorum temporum , in quibus celebrabatur jejunium in liturgia Ambrosiana. Alcuinus, lib. de Oflic. eccl.,
mensis quarti hebdomadesecunda Junii, ex quo soepe cap. desancto Joanne, ait tres Missas in festo sancti
conliugebai hoc jejunium peragi post hebdomadem Joannis Baptislse celebrari, inler quas recenset Mis-
Pentecostes, ut videre est in concilio Moguntinosub sam de vigilia,quoeproinde, et quia jejunium celebre
Carolo Magno, in quo xxx episcopi et xxv abbates erat, dicebatur postsolisoccubitum, in quopromore
mart., consentiente secundo Theod. In Gemet. : De- Romano, sscculonono saltem exaralo, nunc in oi-
dicalio sancti Nicomedit mart. In priori Theod.:: bliotheca VallicellanaPalrum Oratorii Romaeasser-
Dedicatio eccl. sancti Nicom. In Cod. Reg. Suec : vato : Jlfcnse Junio die 22 sanclorum marlyrum
Dedkatio basilicmsancti Nicomedis. HCCCCLXXX , quorum vigitia cum silenlio et jejunio est
a Et in Cod. Reg. Suec lu Ed. Pamel. haeclegitur,, celebranda, et concessumest eis pro illo uno die an-
$ed inlra uncinos contenla. num dimittere in pmnitentia. Quse observo ob anti-
b Anie hauc vigiliamlegilur in vel. Sacramentario) quum indulgentiocconcessoeexemplum.
PATROL.LXXVIII. 13
595 IN S. GREGORU LIRRUM SACRAMENTORUMNOTiE. 396
ecctesiaslico dies fesli lunc incTpiebanl;ralionemque A A minime necessarium est.Si enim propterea a sancta
rcddit in bunc mtidum : Ideo tres Missm celebranlur communioue essei abstinendum, hoc ssepe Sataine
iu .(estivilale sancti Joannis , qttia tribtts insignibus malitia contingeret, ut scribit Timotheus patriareiia
triuntphis excelienlerrefulsil; ad hoc enim venit,ut Alexandrinus in canoue, interrogalione 15..
vium Donvno prcepfirarelexemplo snm conversalionis, 426. Apostoii tui Pelri fide el nomine consecrasti.
«i,i tritemphuscelebratur in viijiiiu ejusdem. Per mi- Cum videlieet Chrislum Dei vivi Filium esse con-
nisterium baplismi claruit insignis; hujus minislerii fessus est, el Pelri nonien a Ghiisto accenit,
Iritiniphus in prinia Missa recoiilur. Nazarmus per- Malth. xvi, ubi in texlu Grseco nexpo; est peira ;
mansil in ulero tnatris; lioc donum recolitttr in die. naiu apud Gr.ccos nixpo; pelram significat, ut cla-
idem videiur m Oriliwe Romano : ldeo ires Missm ruin est ex Hcsyclrio., et videtur apud Sophoclent
eelebrantur, id est, itna' in vigilinejusdem, dumin die in OEdipodeGoldnosocirea rriitium:
nativiiatis ejus, quia tribvs triuniphis rejulsit insignis; Ov xSiXuv.xp.^ovTOUS'en aceaxovnexpov.
id est, officio Prmciirsoris, Baplistm ministerio , et
in ntero mairis reniansit. Id esl, ibi seile super hac aspera petra. Et T6 Petrus
quia Nazarmus recte a Groecodeflexum est.
419. Ei adlmc ctaustis in ittero , etc Ita prseclare Laliiiuin 427. Natale ejusdem Petri et Pauli. In Cod. Ro-
Ennoditis, m>dietione Maximoepiscopo missa: Cujns dradi legiiur; Nalale Cod. RUem. :
senior graliit, qrtam nalwa,- dum anle tvcis inqressum Naiale. suncli Pelri sancti Petri. In
proprie.
pii vatis implcssci officimtj lumen vitm hnjus virlute 428. Pontificium. Ponlificiurn est potestas. Vide
signavit. Et Prudemiiis in A-potheosi :
superius.observata.
Prirriiisel iofaiiiemnon. natus nualiat infans. ]
j} 429. Natale sancti Pauli. Ita in Editis ct inaliis
Jarn nosfrarii1yagife
1 sibi"nampusio nouduin Codicibus nostris niss., queraadmodum et in Oidiue
Korat, et ora Deo reserabat garrula Chrisio. Roinano. At in Missali itomano esl Cmnmcmoratio
420. Qni el genilricis , elc. Prseelare Ennotlius, sancli Pauli aposloli. Micrologus, cap. 42 hujus lesti
diciioiie supra cilata : Namuno eodemquelempore et iranslationein allribuit saneio Gregorio ; kl esl, cum
malrem (ecmiditaie nobilemfecil, el inofficiosagenilo- oliui uiraqtie solemnitas bis in die sancii Pelri agere-
i is labia in loqtielampristiiiam usu remeanle commo- tur. Elenim papa eo die oltnv sacris operabalur,
vit. ln Cod. Rlir,iiivsequilur vigiliasancioruni Joannis primo in basilica sattcti PelriY secundo in basilica
et Pauli,.quse iivaliis Codioibus nosiris mss. deside- saiieti"Pauli, ut liquet ex Prudenlio in Perisiepliano,
ramr. carin. 12.
421. Nalcfksanoli Leoni»papcv. Hoc festiim abest Transtyberitiaprius solvit sacvspervigilsacerdos,
a.Gotl. Rhemensi.- Moxnu« reoHreiljduplioatquevola-.
422. Ui animm (amuli tui Leonishwc prosit oblatio. Erat etiam frequens ad utramque tesiHcam popiiii
Ita in Kditis, in Codice Ralold-i, et apud Pamelium. concursus, ut appaM ex eodefii Pfttderitio' ibtdeni :
Subaudi Ad gtt/riam , vel, Ad honorem, ut explicat Asprce,per biBdasurtisRomulafunditur ptateas
Innoceiifius 111,de Celebratione Missarum , cap. 6 ,• Lux in duabusfervet una festis.
§ 5. Iu Codice Rodradi legitur: Uiintercedenle bealo 406 Quare iri hymno sancti Am^rosii, ubi scrip-
Leone hmc nobis prosit oblatio. In Missali Romano, tuni est:
ttt iniercessionebeati Leonis, etc
425. Vigilia sancti Petri. In Godieilius-Rodradi, 1J ,_ , Triuis celebratur viis
v Festum lanLorummartyrum;
Raioldi, ei Rltemensi duplex 405 exstat Vigilia.
Secunda esti» nocte.Geniinas hujus lesti vigilias notat haud dubie legendum est T6binis.
Amalarius, lib. d<eOrditie AnLHpiionarii cap. 69 : Ex 430. Prmfalio et benedklio qum supra. Ila in Ex-
Romanb Antiphonario posni duas vigilias in nostrfr cusis, in quibus nulla est liic benedicfio., sicut nec
Antiphonario. Primam solet apostolicus (acereininitio in toto volumiiie ^.
noclis , quwfit sine Invitaiorio, quoniam ea hara non 451. Octava Aposlotorum, elc Hsec octava non
invilalur poptttas ad vigitias. Populas enim inviiatur exstat in Codice Rodradi. Porro in Godice Ratoldi
ad vicjiiiasea hora noctis de qua dicebat David pro- abbatis IVNonas Julii, sequitur : b Translatio sancli
pheta : Prmveni in malurUate, el ctantavi. Uiii niatu- Mariini, quo die celebratur eliam ejusdeni sancti
rilas accipilur pro media nocte ,-. ut idem explicat; ordinatio, el Ecclesise ejusdem dedicatio, ul videre
Amafarius ex sancto Augustirio. est in Kalendario aifixo huic Raloldi Ssfcraineniario :
424. Quando Aposiolkus, eic. Ifoee verba deside- IV Nonas translalio sancii Marlini, et ordinalio el de-
rantur in Excusis, ct in aliis Codicibus wasiris-rasfi dicalio basilicmipsiws; et in MaTtyrologioRabani eo-
llsec aulcni verba litiic diei eonveniuiit ,• hr quo esfc ;< dera die : iv Nonas<in Galiia Turouis civitale, ordi-
duplex Missa, lutn sancli' Leoiiis, tum- vigilioeapo- natio episcopatus, el translaiio corporis sancli Mariini
stoloruni; cl ponlifex aliquandir duas Missas,.ali- epkcopi et confessoris, et dedicatio basiiicm ipsius.
(jirando unain pro devolione laciebal. Oliareniui unit ldqiie ex doclrina sancti Gregorii' Tiironensis, qui
sacerdott plures Missas canere licebat. Sic papai lib. n Ilist. Franc, cap. 14, sCribit tripliceiir hanc'
nfiiii, uiiirlra videbiiur in-solemmiate apostolorUmPe- soiciiinitaiein hoc die celebrari : Svleinnit&senim
tri oi Pauli duayMissasfaciebitt,alteram apud sawclumi D ipsius basilkm triplici virlute poilet, idest dedkalione
Peirum , alterara apud sanctuin Pauium. Nec obstati lempli, translaiione corporis sancti, ordinatione e/trs
quod saiictus Leo,'episi.8t),Missaruii) ceiebraiioneini episcopatus, Hanc enifii iv Noncis Julias observabis,
•iudeindie iterari prohibeaf, nisiob angustias ECcIesioe ! , deposilionemvero ejus lertio Idus Novembris esse co-
omnispopulus sacriiicio interessenon potuerit; nami gnosces. Qui idem scribif lib. iv de Mrraculis sancti
ejusuiodi decretuin videturesse dc uiia et e.tdenvEc- Marlini, cap. 6, Ita inMartyrologio Adomis;sed in Mnr-
ciesia, quod etiam non erai amplius in usu temporei lyrologloUsuardinullalitmentiod'e^ri!cationis•ecclesi;^,.
<juohic liljeiSacramentoruin scripius est-. ffsec autem ecclesia sancti Martini est quain setli-
425-. Non lctvat os. Non tain propter periculum,., ficavit sanctus Perpeluos TuronensrS eptecopus stiper
ne pauxillum. aquas- oa-su'iuteriluat', quani' qnia id'l' sepulcrum sancti MarliBt, cteiorbaia priori ecclesia ,
u CUIHhaec eliain legantur in Edit. Vatic et itfr b In Cod. Gettiet. idem legitar ; sed oflicium est
Gtissanv., iu quibus tanien liulloe reperiumur Bene- diversuni. In utroqiie Theod. hoc festuin n latur,
dicliones, ind.enecessario colligilur CoJicciii ex quoi at in secundo'dicitur : Nataie sancti Manini. ln iflo
prius prodhlliber Saeramenloruin, accurame Angeloi Missa eadem est aC iir Gemet.; in priori vero
liocca, uiufiluii) fuisse,aut ejus jussu a lypographtsi utraque, seilicet lani quae habettir in Cod. Ratoldi
oinissas fuisse Benediclioiies qiias noster Godexi quani qtue iti Gcmet., conthietnrv
habet.
 397 IN S. GREGORHLIBRUMSACRAMENTORUM NOTJE. 398
quodangustior esset, ut docet idem sanclus Grego- A j luldribus sacramentis, humililer deprecamur, ui, in-
rius Turonensis, cap. citato, et lib. x, cap. 51, et lercedenlebeato confessoretuo Benedkto alque abbdle,
Sidonius, lib. iv, epist. 18, qui ad preces ejnsdem qumpro illius venerando agimus obitunobis proficiarii
sancii Perpelui composuit epigramma hujus templi ad satulem.
parietibus incidendum, cujus ciausula est ejusmodi: Quare scleiidura est olim in die iranslatiohis reli-
Dumquevenit Christuspopulosqui guscitatofmnes, quiaruiri diem deposiiionis celebratum fuisse, nulla
Perpeiuodurent culminaPerpetui. translationis facta menlione, ut inlra Videnitur in
fraialatio vero cofporis est cura ex illius sepulcro translationibus sanctorum Remigii et Vedasti; ac
fn absidem majoris ecclesiseab eodem sancto Per- proinde Oraiiones sive Missa superius prodiicioe
petuo translatum est, ut scribit sanctus Gregorius opinionem de translalione corpofis sancti bene-
Turon. lib. x Ilist. Franc, c 31 : Ilic (Perpetuus), dicli in Floriacense monasterium labefactare non
Siibmoiabasilicaquam ptius Brkcius episcbpusmdifi- possunt, de qua fuse egimus in noslris observationi-
caverat super, sanctum Martinum, mdificavit aliam bus ad MartyrologiurnBenediciinum.In eodem Co-
timpliorehimiro opere, in cujus absida beatumcorpus dice Ratoldi Dominicam qiiariam post Penlecosten
ipsius venerabilissanCti iraiistulil. Missa autem sic excipit oclava sancli Benedicti, cuj'us Missa est de
habelur in Cod. Ratoldi : Oratio ; Deus, qui nobis communi unius abbaiis, ut in Missali liomano. Iit
diei huj'us solemnitatem in lionore sancti Martini eodem Codice sequilur : xn b Kalend. Augusli, na-
coVifessoristui aiique pontiQcis cpnsecrasti, adesto lale sanclm Praxedis, quaein prima MissseOraiioue
familiae' tuse precibus, ut cujus fesia colimus, ejus inarlyr appellatur : Da, qumsumus,bmnipbtensDeus,
irieritis auxilio sublevemur. Super oblata: Respice, ,. ul qui bealm Praxedis ntartyris tum natalilia coli-
Dbmine, populum tuum ad viam [teg. vitse] sacra- B mus, elc. Aliler tamen vulgo existimalur. Iil epdeiri
menta currenlem in praeseiiiifestivitaie confessoris Cod. sequitur : x Kalend. August., itdt. sUiictiApblli-
lui alque poritificisMarlirii, quod [leg. ul quod] in naris.
honore nominis tui delulerurit, cunetis prosit ad ve- 433. Sancti Jacobi apostoli. In Missali Rorri.hiC
niam. Prmfatio : Vere diguum et justum est. Qui habetur commemoratio sarictiChristophori raarlyris,
beaium Martinura confessurem tuum alque ponti/i- cuj'us nulla mentio fit in nostris Codicibtts tam-edi-
cem lsetificasin regeneraiione, in beatitudine sem- tis quam mss. •.
piterno line, ut 6'mniapossit videre in tua claritate In Cod. Ratoldi haccseqUunlur : Eodeih die nata-
curri omnibus sanctis, ubi temperaniia spiritalis, et lis saricli Cucuphutismartyris. MartyfiUinpassus est
susvitas mirabilis, ubi refrigerium mirabile, et laeli- Barcinotie in Hispania. Unde Pruderilius in Periste-
lia inenarrabilis, ubi proesentia salutaris Filii lui phano:
Doniininostri, in quo semper loetantesproficere [leg. BarcinonclaroCucuphatefreta
proSpicere] desiderant angeli adoranl. Ad Complen- Surget.
duin: Gralias agimus407 l'u'> Doraine sancte, Paier 408 Prima Missoe Oralio ; Deus, per" quem fides
oranipoiens, qui nos cuelesli inedela reparare digna- ignem non sentit et infidelilas sine igne exurilur, qui
lus es, de peccatis nostris' veniaui, sicut beato Mar- beato Cucuphali marlyri tuo flamma lui Spirilus suc-
lino conlessoii tno dedisti sedein poniilicatus. Per. censosuperare tribuistiincendia lormentorum,etc. Su-
432. Seplem fratrum. Filiorura sancloe Felicitatis per oblala : Sacrificium laudis, elc Hoec Oratio
videhcet. In MissaliRomano adduniur Siinctse Ru- prolixior est solilo. Post communionem : Si( nobis,
fiiia et Secunda sorores, qum nou habeniur iti Ex- C ( Domine,intercedenlebealo Cucuphate, etc. Ex priina
cusis, neque apud Pamelium, neque in aliis Codici- Oratione disciraus hunc sanclum martyrem flamina-
bus nostris rass. rum incendio excruciatum fuisse, quod testalur
lif Codice Ratoldi eodera die sequitur : Vigitia Notkerus in Martyrologio : In Hispania, civilate
sancti Benedkti abbatis. Oralio : Concede,qumsumus, Barcilone, Cucufatis mariyris; qui ex civilale Scyl-
Domihe, alacribus anitnis, beali Benedicti confessoris litana oriundus fuil, Barcilone sub Gaterib proconsule
lui sblemnia celebrare, eic Super oblata : Oblalio et Maximianoel Rufino passus; primo gravissimelor-
confessoris lui Benedictihonore, elc Ad Coraplen- tus et cmsus, deinde calenis aslrictus; in craiicula su-
dum : Quoscmlestibus,Doinine,recreasalimentis, eic perextensus,aceto el synapiperfususassari jussus esl.
In eodem Codice die sequenti ita habeiur : v Idus Cumqueab igne et flammarumglobisillmsus apparuis-
Julii, iialalesancli Benedicti,quemadnioduinin Codi- set, ex prmceploimpii judicis exlra civitatetn ductus,
cibus Rheinensi et Rodradi, m quibus Missa est de in ignem copiosumilerum projeclus esl : quo, divino
Conimirniunius abbalis, intercessio, elc, cum reli- nutu, exstincio, iterttm ferro vinctus in cuslodiam de-
quis, utin Missali Romano.Al in Codice Ratoldi hsec trusus esl. Ubi, divino splendore consolatus, ilerum
habeluf Missa : OmnipolenssempilerneDeus, qui ho- carduis ferreis el laureis crudelissimecmsus,in ullimo,
dienia luce camis educlum ergastulo sanctissimum gladio perimenle consummalusesl. Heecille.. Ubi ta-
confessbfemtuuniBenedklum subtevasiiadcmlum,etc men hoecverba : Sub Galerioproconsule,et Maximia-
Super oblala : Oblatis, Domine, ad henorem beaii ito, et Rufino passus, iransposiia sunl, et legendum :
Benedicti confessoris tui placare muneribus, eic Sub Rufino proconsuleel GalerioMaximianopassus.
Proclatio'";Et gloriam luam profusis precibus exo--ij.v Ejus corpiis posiea translatum est in mooasle-
rare, etc. Ad Compleiiduin : Fidelium tuorum, qum-. riuin sancti Dionysii secuudo a Lutelia Parisiorum
suitius, Domine, vota serenus inlende; et interventa lapide, ubi adhuc videlur in capsa, iu apside ejus-
beatiBenHdkii,cujus deposilionisdiem cetebramus,elc. dein ecclesiae condiium, cjusque passio exstat in
Non lafneh propierea existimandum est naiale san- breviario, et veieribus leclionariis ejusdem ccenobii.
cli Benedicti in bauc diein fuisse translaium propter De hac translaiione agit Notkerus ibideni : Cujus
Quadragesimani,quia in eodera Codice Ratoldi ex- corpus a Christiunis ibidem iunc leinporis sepultum,
slat ejusdem sancti Benedicti natale xn Kalend. sed postmoduniinde translattimnon longe a civitate
Apnlis, siib hoc litulo : xu Kalend. Aprilis, nalaie\' Parisiaca iu ecclesia beatorum martyrum Dionysii,
sancti Benediciiabbalis. <*ln Prsefatione Missoe iit Rustki et Eleulherii translatum, el usquead hmc Nor-
comniemoratio obitus illius : Honorandi Patris Be- mannorum temporaontnicum honore cullum est. Hu-
nedicti gloriosumcelebranles dieiii, in qtto hoc smcu-. jus martyris meutio lit in Mariyrologio ms. sancti
lum triste deserensad cmleslispairimgaudia migravil5 Hieronymi : lu Hispania, Barcilona civitate, passio
mierna, etc Quemadmodum et in Oratione post[ sancli Cucufatismariyris.
communionem : Perceptis, Domine, Deus uosler, sa- 434. Sancti Feiicis. Ita in Excusis. In Cod. Ro-
a Iii riosfris quoque Mss. b Nostri Codicesexhibent hoc festum. In Theod
duplex sancii Benedictii
festura assignatur, ejus sc depositio xu Kal. Apri- assignatur alia Mtssa.
lis, et v Idus Julii natale seu lianslatio.
399 IN S. GREGORHLIBRUM SACRAMENTORUMNOT^. 400
dradi : a Sancli Feticis et Simplicii, Fimstini el Bea- j(v consecravit. Hinc capienda sunt illa sancti Leonis pa»
tricis. Missatamen est tantum de sancto Felice, ea- pae, serm. de Machabseis: Duplex enimcausa tmticiu!
dem cum Codice sancti Eligii. In Cod. Rhem. habe- est, in qua et nalalem ecclesim colimus, el marlyrum
Inr : v Katendas Atigusti, natale sanctorum Simplicii, passionegaudemus.
Fauslini. In eorum Orationibus reperilur eliam no- In Cod. Ratoldi hic habelur Missa duplex: prior
men sanctie Beatricis. Posiea sequitur in eodem co- sancli Petri, allera sanciorum Machabaeorum,ut in
dice : iv Kalendas Augusli naiale sancli Felkis, cum Cod. Rodr. Sed Missa Machabaeorumest in appendi-
sua Missa, cujus prima Oratio cst : Sancli Felkis, ce. In Cod. Rhemensi una habeiur Missa Machabico-
Domine,marlyris lui confessiorecensila conferal nobis rtim, nulla sancti Peiri, etsi litulus solemniiatis san-
pim devotionis augmenlum, etc Super oblaia : Ho- cti Petri in eo praecedat litulum celebritatis Macba-
slias pro commemoralionesancti Felkis, eic Ubi le- boeorumd.
gendum est: Hostias tibt, Domine, pro commemora- 438. Sattcli Sixli. Ila Iegitur in Codicibus Rhemen-
tione, etc Post coinmunionem : Repleti cibo potuque si, Rodradi el Ratoldt; et ita legit sanclus Hierony-
cmlesti,elc. At in Cod. Rato.ldi habetur, iv Kalend. mus, lib. i adversus Pelagianos : Quod librum Xysti
August. nalale sanctorum Felicis, Simplkis (lege Pylhagorki hominis absque Chrislo alque elhnici, im-
Siinplkii) Faustini, et Beatricis, ciim iisdem Oraiio- mtitalo nomine Sixti marlyris et Romanm Ecclesim
nibus, qua> sunt in Cod. Rhem. Poslea sequiiur in episcopi, prmiiolavit. Ita etiam scribilur in Martyrol.
eodem Codice Ratoldi : Ilem propria Missa sancii ms. sancti Hicronymi. Ita eliani inMartyrol. ms. bi-
Felicis, cujus Oratio super oblata est ej'usmodi : blioth. Corb. et in Marlyrologiis
°
Rabani et Noikeri;
Accepla sit in conspectu tuo, Domine, noslra devo- D i vulgo tamen dicitur Xystus, ut in parvulo Marly-
tio, etc. Reliqua, utb in Cod. sancii Eligii. rol. ms. Biblioth. Corb. el apud Eusebium, lib. vn
Ilic autem Felix est sanctus Felix II, subrogatus Hist. Eccl., cap. 8. %voro;
Liberio exsulanti, papa, qui a Consianlio Constantini 459. Prmfatio uvm. — Id est, Praefalio ad uvam
Magni filioAriano ob fidem calholicam a sua sede bcnedicendam, quoetamen Proefalio iiic desideratur,
dejectus manyrio coronaius est, ut videre est in quemadmodum eliam in Cod. Rodradi presbyteri,
i quamvis hoeceadem verba in eo reperiantur, quoe
MariyrologiisRomano, Usuardi, Rabani, etNoikeri,
qui tluo ultimi scribunl eum fuisse capite irunca- desideraniur in Codicibus—Raioldi ei Rhemensi.
lum. De eo hsec liabet Martyrologium ms. bibliotlie- 440. Benedic.io uvm. Haec desunt in Codice
cae Corbeiensis : Romm via Aurelia sancli Felicis Rheraensi. ln Cod. Ratoldi addiiur, stve fabm. Eodem
episcopi el marlyris, sub Conslanlino (lege Constan- die in Graecorura Euchologii (ine 410 exsial uvae
tio) fitio Constantini. In Marlyrologio sancti Hierony- Renedictio sub eadeni fere verborum lormula.
mi uulla fit illius menlio hac die, sed 409 lanluin Consuetudo sane vetus fuit Ecclesise uvam malu-
ciijusdam in Africa Felicis. Sed his coutraria le- ram et fabas benedicere in altari ex instituiione En-
guniuV in excerplis cx Vita sancli Alhanasii iu Bi- tychiani papse, ut patet ex Ponlificali Damasi: iiic
bliolheca Pholii, n. 258 : kv.idvxtyjtpoxoveixut <bnXt£, insliluil fruges fabm et uvm in allario benedki, et ex
fif nupv.xphp-upevTvotvji ^erfi.drojrn TSJV bfBuXpojvnn- Martyrologns Rabani et Noikeri. In concilio Car-
pojaet \jnohaX),irat.varepovoe xui X.otptv.n vbaojxaru- thag. m, c. 5, fruraenli et uvae mentio lii, quaein
ayjBei; btufOeiperut. Id est: Pro illo (Liberio) ordi- altari benedicantur, juxta versionera Grsecam et
iiiHiir Felix, qui siatim divinilus inimissa oeulorura veieres Codices, quemadinodum in concilio Trul-
ciccitate plectilur, ei postea peste consumplus inter- tC leusi, can. 28: Primiiim uvmel frumenti offeranlur in
iit. Sed haec falsitatis suspicione non carenl, quia allari benedkendm sua peculiari Benediclione.Et in
veieres lustorioeecclesi.isticaescriptores, Socraies, can. 3 apostolorum, juxta veterera interprelatio-
Theodoietus et Sozomenus, nihil simile scripserunt. nein: Offerte noii'liceal aliquid ad altare, pnvler no-
Vide Baronium, tom. ni Annal., ad ann. 557. vas spicas veluvas. Consianiiiiopoliofferuiitur uvoe in
433. Et quos. Optime. Et sic consiruendum : Et altari lerapli Blacheriiaium a patriarcba in die dor-
nos quosproprim actionis pondus, etc. In MissaliRo- miiionis sanctoeMariae, ul refert Theodorus Balsamo
mano legilur el quia. in citalum canonem. Porro in Cod. Rbera. , vn Idus
456. Scnnes. In nominandi casu recie satis. Siqui- August., habelur Missade sancio Donato episcopo.
dein in Martyrologiis sancti Hieronyini, Rabani et 441. Cyriaci iMartijris.— Ita in Excusis et in aliis
Notkeri, in geniiivo legitur Sennis. lia ut hoc no- Codicibus noslris niss. In Missali lioiu. adduntur
inen sit pro cujusque arhilrio aut declinabile, aut jn- Largus el Smaiagdus.
decliuabile. c Porro in Cod. Ratoldi sequitur : II Ka- 442. itt prima Missa de nocle. — Haec Missa uon
lend. Augusli, nal. sancli Cermani. Quod de sancto exstal in Excusis. llabctur tamen in aliis cotlicibus
Germano antistite Auiissiodoretisi est iiitelligeuduin. nosliis mss. et apud Pamelium. In Cod. Ratoldi le»
457. Ad sanclum Peirum ad vincula. ln Cod. Riiem. gitur in piima tantum. ln Codicibus Rodiadi et
additur: Etcatenmejus osculantur ipso die.ln appendice Hhem. ln prima Missa. Apud Panieliura, In primo
Rudradi: Et calenas ejus osculando (leg. oscnlantur). mane. ltaque illud de nocte, non ila slncie accipien-
Ilem ipsodie, nulate Machabmorum.In Maityrologns duui est/
Roiu. Bedae et Usuardi: Dedicalio sancii Pctri ad ^u 445. Replenle. — Recte. Ita in aliis Codicibus
Vincula. In Mariyrologiis sancti Hicronyuii el Raba- nosiris niss. vulgo habelur Repleli.
ni: Romm, dedicatio primm ecclesima beato apostolo 444. In die solemnilatis hodiernm. — In Cod.
constructm et cottsecraim. In Martyrologio Noikeri: Rhem.: i't die solemnilatis hodiernm,qua beali Lau-
iiomm slalio ad sanctum Petrum ad Vincula, qunm rentii hostiam tibi placitam, et caslum corporis, eic
ecclesiamipse primus in Europa vrimam censtruxit, et leg. et holocauslum corporis s .
a lta quoque in Calensi el in Cod. Reg, Suec. In e Sic legilur in Cod. Reg. Suec. et apud Pame-
Gemet., post feslura sancti Felicis, legitur, eodem lium, necuon in vei. Missali Goliiico, ubi exsiat
die, nat. sanclorum Simplicii, Faustini et Beairkis. Missa in nalale sancti Sixti papm urbis Roinm.
lia se habel Edit. Pamel. Jungitur sanclus Felix f in duobus Theod. legilur etiam Prmfatio uvm;
cum cacleris in Kalend. Rom. nec lamen habetur. Eodem raodo legiiur apud Pa-
lj In Kalend. Rora. dicitur sancli Felicis papm. mel. el in Cod. Reg. Suec, ubi laineu Pra;fa:io deesi.
« In Kalend. Rom. iegiiur: sanctorum Abdonet Bcuediclionem autcmuvse coiilinenl laudali Codices.
Sennes. f ln priori Theod. legitur eadem Praefatio, ubi"
d ln Cod. Reg. Suec. nulla est Machab. memoria, niliil inutaudum mihi videlur, optimo enini scnsu
ncc in Kalend. Rom. ln Gemet. ct altero Theod. legilur : Hostiam libi placilam et castam corporis. . .
legilur vu \ralrum martyr. cum matre, dissimulato suscepisti.Al raaleCodex Rliemeusis habei, casium.
Machabseoruin uoiniue.
 401 IN S. GREGORIILIBRUM SACRAMENTORUMNOT.E. 402
443. Oblatus est. — Ita in Codice Ratoldi abbatis., A 460. Sancli Marlyris tui Agapiti, elc — ln Codi-
In Excusis legitur Oblala esl, non iia recte. cibus Rodradi et Ratoldi habeiur hoecOralio : Lm-
446. Votiva. — Id est devola, Deo oblata, etcon- telur Ecclesia, etc, ut in MissaliRomano.
secrala. Porro in Codicibus Rbemensi et Ratoldi sequitur:
—
447. Saneti Tiburlii. In Miss. Rom. additur Su- xiv Kalend. Septemb. nalale sancli Magni. ° Eodein
sanna. die in Martyrologio Romano: Anagnim, sancti Ma-
448. kuxilium nobis tum propilialionis adfore pre- gni episcopi el Marlyrii, qui in persecutione Decii ne-
camur. — In Cod. Rhem. legitur : Auxilium nobis calus est. Fuit et alius Magnus lanlum marlyr, noii
tum propiliationis acquirimus. episcopus, di; quo eodem die agit Petrus iu caialoso,
449. Quoniamcredimus, etc—• In eodem Cod. legi- lib. VII, can. 76, et Marlyrologium ms. sancii Hie-
lur: Nec desperamusde venitaie quam per eos qui libi ronymi : Et natale sancti Magni martyris. Hic et
placueredeposcimus.Ubi rbvenitale, idest, venia,aut Andreas appellatur, cumque multis aliis passus est,
cerie legendum est: venia qtiam a (e per eos qui tibi ut videre esl, in Mariyrologio Usuardi: Nataie san-
placuere deposcimus,ita ut hsec ab amanuensi con- ai Magni, seu sancli Andremmartgris cum sociissuis
fiisa fuerinl. dnobusmillibiisquingenlisnonaginta septem. Et in Mar-
450. Vilm prmsentisauxiliumel futurm. — Id est, lyrol. ms. bibliotb. Corb.iVattt/esaticiiMagni, seu An-
auxilium ad praesentera vitam recle ducendam, ct drem marlyntm (lege marlyris) cum sociis suis duobus
ad futuram capessendam. mitlibus quingenlis nonaginta seplem. In Kalendario
a
451. Sancit Hippolyti.— In Missali Romano ei libri Sacratnciuoruiii Ratoldi abbalis mentio lit 412
Sanctus Cossianus martyr Fori Sempronii adjungitur, .. etiam ejusdem sancti Magni martyris, sed Andrese
de quo Prudentius in Peristephano. " nomine suppresso : Sancti Magni cutn sociis suis
411 452. El luam Clementiam, etc—In Cod. MMUXCVII. Qui quamvis hic mariyr non appellelur,
Rbem. csl alia Procialio : Quia non solum malis no- id lamen imernosci pntest ex circumstanliis. In par-
ttris bona retribuis, sed et miseris uberiora dona con- vulo Martyrologio Codici Rhemensi assulo mentio
cedis, qui digne pro nobis possint inlercedere, contu- fit sancti Magni sine adjuncto, in hunc modum : Et
lisli; ut quocinoslra scientia non habebil, inlercessio nutale sancti Magni. De hoc autera ultimo puto noslra
supplkarel gralia justorum. Sed boec corrupta suiil, Sacramentaria esse capienda, cura in eoruin Colle-
et primo legendum esi: Sed ul miseris uberiora dona ctis inaityr duutaxat appelletur, episcopus neuti-
concedas,sanctos tuos, qui digne, etc. Secundo , pro quam. Collectoe ulriusque Codicis siiniles sunt et
tcieniia legendum est suffickntia. communes.
—
453. Eusebii confessoris. Quia inullis lormentis 461. Sancti Timolhei ntartyris. — Ita in Excusis
pro fide orlhodoxa toleraiis supersies fuit, eadera et in Codicibus Rodr. et Rheni. Sed in Cod. Rat.
ratione confessor appellalur qua supra sanctus Felix hic duoesunl missoe,prior sancti Timolhei, altera ,
Molanus. sancii Symphoriani, nulla facla inentioue sancti Uip-
454. Vigilia Assumptionis,etc. — HaecYigilia in polyli, de quo in Missali Romano conjunctim cum
GodiceRhemensi desideratur. aliis.
455. Facial. — lia in ediiis et in Codicibus Ro- 462. ix Kalend. Septemb. sancti Bartholommi. —
>jradi,et Ratoldi, etapud Paraelium. in MissaliRo- Iloc fesiura hoc die annolalur in oranibus autiquis
tnano legilur fucias. Manyrologiis, et in Codicibus noslris mss. Rodradi
456. AssumptiosenctmMarim. — Hoc festum b a iC et Rhcni. Sed in Cod. Rai. assignalur vm Kalcnd.
Codino, Iib. de Ofiiciis palatii, eta Theodoro Balsa- Sept., quo Romse celebralur, quod eo die corpus
mone in cauonein terliura apostolorum dicitur v.oi- ejus sil translatuui in insulam Tiberinain; qua de
v-nat;rh; vnepuyiu; Qer.rbx.ov, id est, dormitio sanctis- re vide Daronium. Pulo lanien CodiciRaloldi inen-
simse Deiparae; in novella Emmanuelis Comneni dura ohrepsisse unius notoe defeciu, quia in ej'us
iniperatoris appellalur vnepevSo^o;rn; v.yiu; Seorbv.ov Kalendario hoc feslum nolatur ix Kalend. Se-
p.erdaruat;, id est, gloriosissima sancta; Dei niairis ptenib.
emigralio, et in Euchologio Grsecorum h aeZuapXu 463. iVotideseris. — Ita in Codice Raioldi. At iu
pLerdoTvot;rhs vnepv.yiv;Seanoivn;hpSjvBeorbv.ov v.ui Cod. Rbem. legitur iVotideserens. Porro in Codici-
dei nv.ptiivovMapiu;, id est, emigratio veueranda bus Rheui. et Raloldi sequiiur:vi Kalend. Septemb.,
sanctissimse Doininoenostroa Dei Geniiricis et scra- natalis sancti Rufi. >tIdera ofliciuin esl in ulroque
per virginis Mariae. Codice, et Oraiiones sunt vulgares. In Oralione su-
437. Keiicrandanobis, etc. — IloccOratio est ad per oblala utriusque Codicis hic sanctus Rufus mar-
Processionera seu Collectam, cum postea sequatur tyr appellaiur : Oblatis, qumsumus, Domme, placare
Oratio ad Missam. muneribus, el inlercedenlebeato Rujomarlyretuo, elc.
458. Inter quas inlemerala, etc — Hoecconlra- llic martyr fuit Capuoe, discipulus sancii Apolli-
ciius babentur in Codice Rhemensi. naris primi Ravennaiis episcopi. De eo Martyrolo-
459. Detts qiti per, etc — Ita in Cod. Raloldi, in gium Usuardi hoc die : Apud Capuam, natale suncti
quo lamen quarta pars adjicitur anie concliisionem Rufi marlyris, quem docuil bealus Apollinaris Peln
praeier consuetudinem harum benediclionum episco- aposloli discipulus, cum essel palricimdignilatis. Mar-
palium, quod et alibi non semcl in codem Codice D tyrologiuin Adouis addit el baptizavil. Mariyrolo-
occurrt. gium iNotkeri: Apud Capuam nativilas saucti Rufi
Pono in Codice Rhemensi sequitur octava sancii marlyris docti et baptizali a sanclo Apollinare. Marty-
Lauremii. Orationes ut apud Pamelium. Procfalio: rolog. nis. bibliotli. Corb. : Apud Capuam, nalale
Beati Laurentii nalalia repelenles, cui fidem confes- sancti Rufi marlytis. Martyrologium m-. sancti Hie-
sionemque non abstulil ignis ingestus, etc , ul in ronymi: Iu Capua, sanctorum liufi, Magni. Kaleu-
lilurgia Ambrosiana. Habetur eiiara li;ec octava iu daiium ms. Sacraineniarii Ratoldi abbalis: itt Ca-
Cod. Raloldi, cujus prima Oralio : Itcrala festivilate pua, natate sancti Rufi martyris. Mariyrologium par-
beati Laurentii, etc , alise oraliones, et Prxfaiio ut vum Sacrameniario Rhcmeusi annexura : itt Capua,
in Codice Rbera. natale sancti Rufini (lege Rufi) marlyris. Quoeouiiii»
Ex his discimus non facile mulandos corrcclionis nia, et in Missali Goihico iuler Epiphaniam et sanctoa
gratia veleres libros. Agnetis natole. Cousule notas et observationes Mu-
a Non ita noslris in Codicibus. billonii.
b Hoc fesium olim celebratum esse xv Kal. Feb.; c In priori Tlieod. habetur festum seu nat. sancti
lioc est 18 Januarii oplirae prdbat Mabillonius, lib. Magni niart., al ix Kalend. Seplembris. In Geinei.
n (,'c Liturgia Gallic, pag. 118. In Lectionario Lu- vero xiv Kalend. ejusdem mensis.
xov. notaiur post Douiinicam secundam ab Epiplia- d Codicesuostris meniiiieruiit quoque sancti iUifi
 403 1N S; GREGORH LIBRUMSACRAMENTORUMNOT.E. 404
non dissident a memorati hujus sancti Rufi Missa,, A.cuj'us gratia, sive publicsenecessitatis causa, quas
in qua duntaxat marlyr ( ut ajjtea monui) appella- vulgo vocant supplicationes, rogathiuies, Proces-
tur, nop episcopus, etsi hi Martyrologio Romano siones ; sed conyenlus, coeius .populiin ecclesia, ut
episcopus et martyr appelletur: Capumin Cantpania, ex Grseco textu ^ejusdem concilii perspicuura est:
sancti Rufi episcopi et marlyris, etc. In quo stalim Ilepi roCi ph oeiv avvunretv ev TaEf avvu^eat xov;.
subjungilur.: lbidem, saiictorum piartyrunt Rufi et jiaXp.ov;,id est, qijo.dnon oporiet,connfictere Psalmos
Carpop/wri, qui sub Diocletiano et Maximianopassi in conventibus. Ubi vides in illa veleri interpreta-
sunt. Sed alibi non Jegitur hunc Rufum episcopum tione .cqncilii Processiones esse syiiaxes, id est
fuisse nec iji Vita sancli Apollinaris apud Surium , cqetus s,eu conventus. Quod etiam ex sequeniibus
necduos Rufos illius ciyitatis mariyres fuisse. liquet : 'A),XaSi« p.eaov v.uQ'ev.uarov•fyuXu-bv
yiveaBui
464. Beaium Augustinum, etc — In GodiceRhe- Kvayvooo-iv, id est, sed ad unumquemque Psalmum
mensi est a)ja Proefatjo in hunc inodum : Et emni interjecto spatio leclionera fieri; nam in ipsa ec-
loco et lempore omnipolentim tum gloriam celebrare: clesia, non vero inler eundum lectiones fiunt.
per quod pielalis o(ficium in commemoralione beati Quare optime Theodorus Balsamon loluui hunc
Augustini confessoris lui atque pontificis sacrificium canonem explicat de conventu ecclesiastico, in quo
tibi laudis offerimus,etmagnificentiam tuam in mor- divina414 officia peragunlur. Et ila capiendus est
tificalione ipsius adorgmus, tua in pmnibus operante_ locus epist. 81 sancti Leonis papae ad Dioscorum
virlule, ut, nullis illecebris eorporis, nulla promissa episcopum Alexandrinum : Quapropterquod remeanli
blandimettlorum faltacium virlute, luo ignitus Spiritu filio Possidoniopresbytero hanc ad fraternitatem tuam
vmceretur 413 umore, elc, ut in nostro Codice 'B epistolam dedimus perferendam, qui nostris Proces-
bea.li Eligii. Haec autem ultima verba co.rrupta sic sioniiius atque ordinalionibus frequenler interfuit, el,
castigauda surit : Ul nullo promissorum,blandimento- toties admissus, quid in omnibus apostolicm auctori-
rum fallacfum,,pirtule tui ignitus Spirilus, vincer.etur lalis teneremus agnovit. In hac enira epistoia agitur
amcire. de Missarum celebratione, el clericorum ordinatione.
465. Inlercessio, Domine, etc In Codicibus Ro- Et verbura procedere est ad ecclesiam convenire
dradi et Ratoldi a)ia exslat oratio : a Deus, qui j'uxta antiquam loquendi formulam. Sanctus Augus-
bealum ffermetem mariyrem luum virtfite cottslan- linus, lib. XXII,de Civitale Dei, cap. 8 : Inde ad me
tim, etc, «t in MissaliRomano. Hujus nieminit Ago- currilur,ubi sedebam, jam processurus, nempe in ec-
bardus, epist. ad.imper. Ludovicura; Pensate, pen- clesiam. Unde paulo post subjungit: Procedimus ad
sale, fratresj guam longe es,l mens veslra ab itla peti- populum, plena eral Ecclesia.
tione qua in cetebrationibus Missarum soletis dicere Ennodius in Vita sajicti Epfpliapi.iTicinensis epis-
Deo, non pvlunlate, sedvoce : Da nobis pro umore Procedendum censuit onlnibus in c/uoli.betaeris
tuo prosp.era .tnundi despicere, et nulla ejus adversa copi: errore maiurius, ita ut vigiliaruni fprfniim leciotibus
formidare, ud ecclesiamprmberelepiscopus. Ubi vides
466. iQuassaneti Hermetis, elc. In GodiceRhemensi antecedensesse ad ecclesiam jre. .Sanctus Hierouy-
legitur : Quas sancli Hermetis confessorit lui confes- . proeedere
sione prmsenli confidimusadjuvandas. Per Chrislum. mus, episti 22, tom. i, a.d Eus.tochium : Rarus sit
467. Exaudi nos, Deus, elc. In Codicibus Rodradi egressus in pubJHcum,martyresdeerit tibi qumrqntur in cu-
el Raloldi sunt alise in bac Missa Oraliones, eaeque bicufo luo; nunquam causa pr&cedendi, si
Vulgares. ','Q semper, quando necesse esl, processura sts. ad
Redarguit
468. Ab ipso in .Spirilu baptistatus. Nota sanctura yirginem quod ssepius quam par esset temp.la
Joannera Baplislam ab ipso Christo fuisse bap- martyrum se conferrel. In ea enim desiderabat raros
tizatum. excursus, cum procedendi ad ecclesiam, videlicet,
469. Fruerelur. In Codice Rhemensi legitur ser- causa deesse non possel, si qua.ndo necess.e esset,
varetur. nempe verb.i Dei audiendi, aiit EucharjstiEesumendae
470. Deinde capitalem senlenliam sttbiit, etc In gratia, id faceret..
eodem Cod. haec aliter leguntur : Exinde capite ptec- Quar.e id quod opponitur ex TeriuIIiano, lib. n,
tilur qui plus eratquam prophela. Quia Judmi Chri- ad Uxorem : Si procedendumest, nunquam magis fa-
stum, qui Dominuselcapul prophetarum esl, amiserunl. milim occupalio obvenil, infirmura est. Etenim ibi
Joannes autem el fidelis pronuntialus implevit officium sermo non est de circuitionibus et.rogalionibus.illis
prwcursoris, ul Redemptorem mundi, quem superius qu;u vulgo Processiones appellanlur, quaesane tem-
digilo demonstraverat, eliam ad inferos preliosa morle pore Tertulliani nondum erant in usu, cum lum
prmcedetet. Cbnstiani m Jatibulis, cryptis et Jocis occultis sacra
In eodem Codice, et in Cod. Ratoldi sequitur : peragerentpaganerum meiu, qui sane Christianos per
Kalend. Septemb., nalale sancli Prisci. b Hic sanclus plaleas canenles trucidassent; quoc si faclum fuisset,
Priscus martyr est, ut constat ex Collectis utriusque nuJlse unquam martyrum <)iistoriaeconticuisseni. Sed
Codicis. Fuit unus ex Septuaginta duobus Christi proedicli loci explicalio est emendicanda ex altero
discipulis, qui passus est Capuse, via Aquaria. De loco Terlulliani, libno de Cultu feminaruin (qui saue
quo hac die in Mariyrologiis Romano, Usuardi, et s'r. omnino adversatur ejusmodi publicis Iustralionibus),
Noikeri, et in Martyrolog. ms. ssepius ciiato biblio- ubi agens de tribus causisbb quas debeanl procedore
thecse Corb., in parvulo Marlyrologio ms. Codici Christiani, sic ait : Nam nec lempla circumilis, nec
Rhemensi aflixo, et in Marlyrologio ms. sancti speclacula postulalis, nec feslos gentiliuni noslis.
Hieronymi, in quo sic legitur : In Capua aquaria na- Propler enimipsos conventus,,etmuluum videre et vi-
tale sancli Priscimarlyris. deri, omnes pompcein publicum proferunlur, aut ut
471. Ad processionem. Id cst, ,ad Collectam, luxnria negolietur, aut .gloria.insotescat. Vobis auieni
synaxira, ccetuni. Nam processio hic nihil aliud est nulla procedendi causa non lelrica; aul imbeciltus
qnam idquodsupra in Purificalione sanclse Mariae aliquis ex fralribus visilalur, aut sacrifichtm offertur,
virginis Collecla dicilur. Hoc satis indicat Oratio ad aul Dei sermo odministratur. Quoeiria postrema cum
Processionem, quae nondiciturin ipso incessu, seu olim fierent a Christianis clanculum et sine .po.mpa,
deambulatione, sed in ipso le.mplo,populo jam in eo non indigebant in his mulieres ornatu ad ;Ostenta-
collecto et congregalo. tionem. Itaque hsee verba Tertulliani, lib. n ad
Quod eiiam palam est ex concilio Laodicensi, can. Uxorera, st procedendumest, referenda sunt ad tres
17 : In processionibus Psalmos non connectere.Nam illas Processionis causas, aut cum visiiaiidus eral in-
ibi Processiones non sunt solemnes illse deambula- firmus frater, aut sacrificium offerendum, aut ver-
tiones, seu lustraliones, quac modo liunt festi ali- bum Dei audiendum, quse Chrisliana mulier pagauo
a Habetur in utroque Tlieod. b Ila in Gemet et Theod.
403 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM NOT^E. ^OG
nupta obcrcbrafamiliacirapcdimenla vix obire poleral., /k.qui Uitigeniti tui prelioso sanguine vivificalm crucis
Nec ari rem facit id quod objicilur ex epist. 65 vexillum sanciificare votuisii. Ubi legendum cst niiit-
sancii Basilii, in qua scribit lempore sancti . ficm, utapud Pamelimn.
Gregorii Meocsesariensis episcopi liianias in Ec- Olim eo die sub finem Missoea pontilice crux cx-
clesia fuisse usitatas. Quod admillo qtiidem; sed tollebalur, ut a populo adorarelur; et hiee vel-simiiis
hoc loco litanioestint quoedampreces, nempe, Kyrie Collecta reciiabalur, quod ex Codiee Rliemensi col-
eleison, etc, quales habentnr in regula sancii Be- ligere est, ubi sub finem Missau exstat -Oratio ad
nedicli, cap. 9 : Pos( Iios teclio Aposloli sequatur ex crucem salulandam conslalque ex loco citato At-
corde recitanda, el versus el supplkatio litanim, id est, cuini.
Ktjrie eteison. Et sic finiantur vigilim noclurnm. Et 478. Eodem die, nalale sanclorum Comelii, ete. In
cap. 17. Non vero luslrationes el obambulationes, Excusis, et in omnibus aliis Codicibus nostris mss.,
quarum nullus erat tempore proefaliGregorii in Ec- et apud Pamelium, horum tesium nnrlynim eodeiu
clesia usus, ob supra dictam causam : qui sane die exallatiouis sanctoe crucis sulemnitas peragiuir,
primo coepit l.onstaniinopoli, sub sanclo Joan. Cliry- est quicsl passionis illorum dies. Sed postea translatiitn
soslomo, ad frangendum Arianorum fastum, qui, di- in diem 416 xviKalend. Octobris, ul videic cst
Iuculo portis civilatis egressi, hymnos quosdam in Missali Roraano.
liaeresi suoe aplos decantando comendebant ad loca 479. Beatornm mariytum, etc In Codicibus Ro •
415 ubi conventus agebant, ul refert Sozomenus, dradi et Raloldi: « Infitmiltitem nosiram, qumsumus,
iib. vi, Hist., cap. 8. Domine, propkius respice, el mala omnia qum jusle
Noiandum tamen a sancto Avilo, sermone de Ro- n meremur sanclormn tuorum inletcessioneaverte. Per.
gationibus, Processiones usurpari pro his solemnibus 480. Tuamque in sanciorumtuorum, etc. In Codice
luslralionibus et supplicalionibus. iRatold.i hanc Prsefationem excipit altera propria
472. Sancli Adriani. lla in Edilis. Sed in aliis Co- iSanctiCypriani : Beati Cypriani uatalitiarecenscnies:
dicihus nosiris mss. nulla hic sancti Adriani nec vt qui in conspectuluo clarus exslilit dignilale sacer-
Missa nec mentio a esi. Porro in Ediiis et in Codice dolii, et patmamarhjrii, el in prmsenli smcttlosua ttos
Raioldi habeiur natule sancti Gorgonii marlyris v interccssionefoveat, et ad misericordiam sempilernam
Idus Seplenibris, quod abesVa Codicibussancti Eligii pius iulervenior perducat. Per Chrislum.
el Rodradi. At in appendice Rodradi exstat Missa propria
475. Beati Prpii, etc Ila in omnibus aliis Codi- sancti Cypriani in hunc modum : Oratio : Salutarein
cibus nostris mss. Vulgo Bealorum Proti, etc. nobis edidil hodkrna feslivitas beati Cypriani sacei-
474. Exaltatio sanctm Crucis. -Ita appellalur a dolis et marlyris in lua, Domine, virlute Imlitiam, elc.
Groecis tyojot;, id cst, exaltatio, ul palam esl ex No- Secrela : Sacrificium nosirum, Domine, qumsumus,
vella Emmaiiuelis Comneni imperaloris, apud Tlieo- ipsa tibi sit aclione placabile. Post communionem :
dorum Balsanionem, in Pliotii Nomocanonem, lit. 7, Saliati, Domine, muneribus sacris, tuum nobis qum-
cap. l,uiiwai? xov 'Cojnfboov axuvpov, id est, exallatio sumus adeste prmsidium, etc
vivificoe erucis; et apud Codinuni, lib.de ofliciis 481. Suscipiens, id est, colens, venerans.
Constantinopolis, dicitur et axv.vpofdveta, id est, 482. Apostolki reverenlia culminis offerenies libi
crucis manifesiaiio, ut clarum cst ex Chronico sacra mysleria. In Codicibus Rhemensi et Raioldi
Alexandrino : Tovxoi; xoi; vndxot; ^eyovexd eyy.aivtu aliler legilur : Aposlolkwreverentimculnten offerimus
rn; Ev.rlnaia;TO~J dyiovarvvpovrn; oiv.oSou.nOeian; vnb lC sacris mysteriis imbuendum, prmsta, Domine, qum-
KWVOTKVTIVOU E7TI 'EfffjZO^OV
WlV.V.V.plOV S£7TTea<5<Ot«
f/.lJVt sumus, elc. Sed exisiiino lectionem Codicis nosiri
i£', 'EvxsvOev hp\v.xoh axavpofdveta.ld esl, his cou- sancli Kligii, quoe cum iidilis conspirat, longe pra:-
siilibus (Ditlinalio, et Anicio Paulino) facta sunt en- slare. In Codice Rodradi aliud est hujus Orationis
coenia ecclesite sunct.e crucis aedilicatsea Conslan- initium, nempe: Prmsta, quwsumus, ut beati Mat-
tino, sub Macario episcopo, Septemb. 17. indein- ihmi, "elc
coepit festuin nianifesiationis sanctoecrucis. Sed puto 4S5. Hic. Hoc vocabultun deest infodiceRodradi.
rrrorein esse in nolis arithmelicis, et legendum «T, 484. Hegni Cmleslis.Id est, honoris et cultus Dei,
id esl, 14. Ubi nota fesium exallalionis sanclse per quem Deusin aniina lideli regnat.
Crucis iiiiiiiiiii sumpsisse imperante Conslaniino 485. Prmsta, qumsumus, omnipotens Deus, clc
Magno post illius inveiilioneiii. Quod etiam clarum In Cod. Rliem. : Sit, Domine, beatus Matlhmusevan-
cst ex Menologio Groecoruu)apud Henrictim Cani- gelista noslrm (ragitilalis adjutor, elc Quani excipit
siuiii, lom. ii antiq. lect. : Exallatio pretioseeel vivi- altera : Prmsia, qumsumas, etc Ut in hoc Codice
fictvcrucis sub imperatore CottslanliiioMaijno. sancti Eligii.
475. Deus, qui Unigenitilui, elc In Codice Rhe- In Cod. Ratoldi sequitur : x Kalend. Octob., d na-
niensi, Detis, qui nos hodierna die exaltationis, b etc, tale sanclorum (lege sancti) Mauricii ciim sociis.
ut iti Missali Rotnano. Missa est ejusmodi : Oratio : Annue, qumsum-s, om-
47o. Devotas, Domine, eic In Codice Raloldi nipolens Deus, ut nos sanctoriun Mauricii, Exuperii,
nulla bic habetur Oratio super oblata, quae sane Candidi, Vicloris, Innocentis, el Vilalis, el sociorum
oniissa fuit ab amanuense aliud forsitan agenle. ,n' eorumdem, twlificel festiva solemnitas, elc Super
In eodem Codice exstal hoecBenediclio : Deus, qui olilala : Respice,qumsumus,munera qumin sanetorum
redemisti genus liumanum per beatm crucis palibu- marlyrum luorum Maurkii, Exuperii, Candidi, Vic-
luin, elc loris, litnocenlis, el VUalis, el sociorum eorumdem
477. Jesu Christi, elc In Codice Rhemensi se- commeinoratione deferimus, etc. Prsefatio : Quoniam
quilur : Ad crucemsalulanclam, Deus, qni Linigeniti cognovimus,quanlum apttd te sit prwclara vila san-
lui, eic, utsupra. Apud Pamelium Orationem super clorum, etc Ad Coinpleniium : Cwleslibus tepleti
populiim iniiltie excipiunt Oraliones, qunruiii ullima sacramentisel gaudiis, etc In eodcm Codice scquiiur
cst (jusmodi : Deus, qui Unigenitittti Domini noslri aliera Missa eorumdem martyrum : Omnipotens et
Jesu Christi vivificmcrucis vexillum sanctificare vo - misericors Detts, qui sanclis marlgribus luis Maurkii,
luisii, etc. Quam citat Alcuinus, lib. n adversus Eli- Exuperio, Candido, et Victori cum sociis eorum cu
jiantuin : iiem ad elevaiionemsancim crucis : Dcus, ronainmartyrii prmstiiitti, etc Supcr oblaia : Hostius,
" ln Kalend. Rom. noiatur hoc festiim, el in ulro- c In (icinel. eadem legilur. Ipsaniexbibent Theod.
que Theod. necnon in Gemet. Abest ab Ed. Paniel., at secuttdo loco. Prior Missa differt ab ea ut quaiu ha-
licet in Cod. Ifeg. Suec conlinealur. bent libri vulgali; scilicet sa/tKareitt,cic, inlra ex
'•>In Gemei. ac ulroque Theod. legunlur duse Orat. appcudicc ilod.
hic assignatx. In Cod. Rept„Suec cxslai lantum " ln Cctiiet. quoquc : Sanclorum Mauricii cum
prior. sociis.
407 IN S. GREGORULIBRUMSACRAMENTORUM NOT^E. 408
fluaistwiiM,Domine , solemnitcrimmoiandas,elc Ad AV hodierna'die in conspectuMajestatis etc tum bealitudinis
Complendum : Sumptis, Domine, cwleslibus sacra- gloriam dignis laudibus celebramus, Super ple-
menlis et prmmiotumgaudiis; In prima aulem Missa, bera : Exaudi nos, Dominesancle, Paler omnipotens,
pro a /tttiocenlts, legendum est 417 Innocenlii, ut mterne Detts, merilis sancti anlistitis el confessoristui
jn Martyrologioins. sancti llieronymi, Romano, et Remegiihanc plebemlua solilamiseralionecusiudi, elc
aliis nonnullis. Sancli Vitalis meminit Ordericus Quamvis autem huic Missseproeligalurtta(a/esancli
Vitalis, lib. xiu Ilist. eccl., sub linem, scribitque Remegii, et in Proefalionehoecverba habeantur : De-
unura esse ex sancti Mauriciisociis : NomenqueVi- positionisfesla celebramus,et in Oralione post com-
talis pro angelicovocamine,quod Normannis absonum inunionem : beatitudinisgtoriam dignis laudibuscele-
censebalur,mihi impositumesl; quod ab unosodalittm bramus, non taraen est hic dies natalis, seu obitus
sancti Mauricii martyris, cujus lunc martyrium cele- sainii Remigii, qui ldibus Januarii obiit, ut lestatur
brabatur, mutualumest. Flodoardus lib. i Hist. eccl. Rhemensis, cap. 17, et
486. Deut, qui tribus puetis, elc In Codice Rhe- omnia Martyrologia, scd est dies translationis sacri
inensi: Deus, cujus adotundm potentia Majestatis, illius corporis, quo bis Kalend. Oclobris, non eodem
flammm smvientisincendium sanctis ttibus pueris in anno, Iranslatum csi. Prima trauslatio facta est ange- ut
splendotem mutatum est, etc. Cui Orationi in eodem lorum ministeiio in novam crypiara postaltare,
Codice proefigiturTOPosl Benedicliones,id est, post teslatur Flodoardus ejusdera lib. i cap. 20. Secunda
canticum Benedkite omniaopeta Domini, elc ab Hincmaro archicpiscopo Rhemensi teinpore Ca-
487. Restrktis. In Codice Rlieniensi legiiur slrklis. roli Calvi imperatoris, quod testalur Hincmarus his
488. Cuslodialcustodiaxb ciislodiaredundat. _o versibus apud Flodoardum ejusdem libri cap. 21 :
489. Adetto plebi tum, eic ln CodicibusRhemensi Tertius et Carolusregnicomponeretactus,
et Ratoldi subjuugilur : Perpeluum nobis, Domine, Ociemberprimamcumdaret atque diem.
tum mkerationisprmsla subsidium,elc, ut apud Pa- Ex quo confirmaturquod supra dictum est, olim in
melium. Quam iu Codice Raloldi sequitur alia : Da die translalionis sanctoruin non ipsam translationem
nobis, omn. Deus, beati Michaelisarchangeli, eic celebratam fuisse, sed eorum nalale, seu depositionis
Porro in Excusis, el in Codice Ratoldi sequilur : diem.
IIIKalend. Oct., i> natale sancti Hkronymi; sed di- ln eodem Codice Raloldi habelur, Kalend. Octo-
«versoesunt Oraiiones, quae in Codice Raloldi sunt bris, natale sancti Vedasii.Et in MartyrologioNotkeri,
«jusinodi : Sancli ttii likronymi nos, Domine, qucc- eodem die : A(ie6a(is civitale, beali Vedasli episcopi,
mmus, inlervenliogloriosa commendel.Super oblaia : qui est dies translalionis reliquiaruni illius, ut videre
Suscipe, Domine, propilitis Oralionem noslram, elc est in Martyrologioms. Codicis biblioth. Corb., Ka-
Prsefalio : El luam misericordiamdeprecari, ul men- lendis Octobris: Eodem die, translatio corporum
libus nostris beali Hierongmipresbyterirepetita solem- sanclorumconfessorumRemiqii Rhemensisepiscopi,et
nitate spirilalis ImliliwIribuat jugiler suavilatcm',elc Vedasli Atrebatensis.Et in Kalendario Sacrameniai ii
UbUisec verba, repetita solemniiate, subiudicani olim Raloldi eodein die : Nobiliaco monaslerio, transtatio
in Ecclesia fuisse dupiicem c sanciillieronymi solem- sancti Vedasti. Consule uotas doclissimi viri Georgii
nilalem, elsi in hoc Ratokli Codice sit unica duu- Colvenerii ad caput 19 libri i Clironici Cauieracensis
laxat. Ad Coinplenduui: Volioa,Dominc, bealiIliero- raox citandum.
itymi dona percepimus, eic. In eodem Codice Ratoldi babetur allera Missade
In eodein Codice ltliemensi sequitur : Pridie Ka- C ( sancto Yedasto vin Idus Februarii. Ilsec autem trans-
iend. Oclob., d viyilia sancli Remegii. Oratio : llmc latio facta est ex oedesanctae Mariae ad Nobiliacum
nobissolemnitasbealissimi Remegii confessorislui at- monasterium vcre nobile, quod nunc de nomine bu-
que poniificis merilis inchoaia, etc Super oblata : jus sancli anlisiilis appellatur, a sanclo Aulberlo Ca-
Descendal, qumsumus, Domine, super hoc sacri/icium mcracensi episcopo, ei sancto AudomaroTarvarneusi
miterkordia lua, etc Conteslada. Vere dignum pontilice, ut seribuni Alcuinusin Vita sancti Vedasli,
quo igilur intervenknle bealo Remegioconfessoreluo et Baldricus, lib. 1Chrouici Cameracensis, capiiihus
supptices pklatts lum miserkordiam postulamus, etc 9 et 19. Missa autem est ejusmodi : Oratio : Deus,
iPosl Communionem: Credimusmaguuinistum pieta- qtii nos devotabeali Vedasti confessoristui alque pon-
lis mysterium. Ubi notandiini tsi iu multis mss. Co- lificis inslanlia ad acjnilionemnoministui vocaredigna-
dicibus scribi Remegii, pro Remiijii,ul in hoc Codicc lus es, eic Super oblala : Hostias, Domine, laudis
IJnde et in multis Codicibus mss. et aniiquis Excu- luis alluribus adhibemus, elc Pi*fatio : Diemquena-
sis, mulato g in d, scribilur Remedii, iia ;ut hic pon- talilium beati Vedastisumma cum devolione venerari
lifex Remigius, cl quidem usitatius, inlerdum iieme- supptkiter obsecrantes,ut ipsum avud luam miseri-
gius, aliquandoRcmedius, dicalur. cordiam, etc Ad Coinplendum : Bcati Yedasli con-
e
Praeterea iiolandiim est hoc vocabulum Conte- fessorislui atquepontificis, Domine,precibusconfiden-
ttada, quod non inemini me in alio Codice legisse, les, etc Alia : Deus, qui nos sanclorum luorum lem-
hic pro Praefaiione usurpari, ut supra notatiiin est. porali tribuis commemoratioiiegaudere, ctc In qua
In eodein Codice Rheinensi sequilur : Kalend. Missa (ul in superiori de sancto Reinigio notatuiu
Octob,, naiule sancti Remegiiepiscopi el confessoris., iJJ esi) vides in sanctorum translatione non ipsain trans-
Oratio : Prmsta, qumsumus, omnipotensDeus, ut in- lationem, sed natalitium-jdiemcelebrari juxta tcm-
tercedente beato Remegio confessoretuo, etc. Super porum illorum coiisueiudinera, de qua supra admcn-
oblala : Ul hmcoblatioaccepta sil, Doinine, elc Prae- sein Julitim egimus. «
lalio ; Semper gralias agere, alque in laudibusluis ctim• 490. Marci papm. In Missali Romano addunlur
Iwtilia et exsullalione, sancti Remegii confessoris tuii Sergius, Bacchus, Marcellus, et Apuleius martyres.
pimconia dicere, laudes altollere, atque jugiler exsut- In Codice Rhcinensi sequiiur : f Eodem die, nalule
tare, cujus hodieannua solemnitate depositionisfestai sunclorum Marcelli el Apulei. Quod desideratur in
celebramus, elc Post communionem : Prmsta, qum- aliis Codicibus uosiris mss., ut in Excusis et apud
tumut, ui inlercedentesuncto 418 antistitetuo cujusi Pameliuni.
* Sic nihilominus legitur in Gemel. In Theod. quoque post officium de sancto Remigrt)
h Festum hoc noialur in Mss. nostris. alia Missa de qualuor illis sauctis.
c In priori Tdeod. legiiur : iVonis Oclob., oclava' sequitur e Contestada, idem est ac Conleslatio, quod in ve-
sancli tiieronymi,qusupotest appellari repetila solem- teri Sacrara. Gallic seniper legitur pro Prmfaiio.
uitas. 1 Consenliunt Mss. Theod. etGeuiel., in quo mite
d Conscntiunt Tbeod. In Gemct. nulla assignalur sancii Marci vi Non^ Oclob., mnfji
, Missanji.^abetur:
'
vigilia fcsti sancti Remigii, cui jtin^uiiiur alii ires: Leodegariiepisc.
sancti confessorcs, sc Gcrraauus, Vcdaslus, el Bayo.
409 1N S. GREGORH LIBRUMSACRAMENTORUMNOTJE. ilfl
419 aIn eodem Codice, et in Codice Ratoldi ha- A. 497. Nalale omnium tanclorum. De' hac solemni-
belur : vn Idus Octobris, vigilia sanctorum Diony~ tate nihil d exsiat in Codicibus Rodradi et Rheniensi i
tii Rustici et Eleutherii et sequenii die natale eorum- Hoc festum insiiluii Gregorius leriius ponlifex maxi-
deni saiicioiuiii. Misssediversae sunt in utroque Co- mus, ut scribit Usuardus in Marlyrologio : Tertius
dice. El viu Kalend. Novembris, in eodem Ratoldi vero Greyorius pontifex poslmodum decrevit eamdem
Codice habetur octava eorumdem sanctorum. in Itonoreomnium sanctorum solemniter observariper-
491. Assumpto sculo fidei, etc. In Codice Rhe- petuo ab omni Ecclesia. Quod in Gallia celebratum
mensi hsecaliler leguntur: Qui assumenssculum fidei est sub Ludovico Pio, ut tesiatur Ado in Mariyrologio
quo ittimiei jacuta ignea exslinguerel, et galeam spetn ms. : Monente sanctmrecordalionis Gregorio pontifice
salutis, el gladium spiritus, quod est verbumtuum, for- piissimo, Ludovkus imperalor, omnibus regni el im-
titer oppugnanlibuspassionibusvitiorum reslilit. Ideo- perii suiepiscopis consenlienlibus,slatuit ut solemniler
que precamur, exercituiim Domine, qui eum post mor- feslivitas omnium sanctorum in prmfata die annualim
lificationemcorporissligmalaperferentem remunerasli, perpeluo ageretur.
ejus triumphalibuset informemur exemplis, el meritis Hic auiera Gregorius quarius est nujus nominis, ut
adjnvemur. Per Cliristum. teslalur Sigeberlus, ad annum Chrisli 855. Quod la-
492. Manavit. Mano hoc loco sumitur transitive. men decremm non siatira ubique tenuil. Elenim in
495. A'oseorum exemplisinformemur. elc In Co- Codice Rodradi, qui scriplus fuil lempore Caroli
dice Rhemensi hsec aliter legunlur : Ila nos etiam Calvi imperaloris, nullum exslal bujus soleranilatis
qum exercueresectantes convenientiuseorum natalitia officium. i
celebremus.Et ideo cum angelis, elc n . Diceudumest lamen anle Ludovicum Pium impe-
494. Qum lua possimus, etc In Codice Rhernensi ratorem hoc festiini ia nonnullis Gallise locis fuisse
aliter: Qum audere possis pro nobis. Per Chrislum. celebratura. Siquidem illius oflicium assignatur ab
495. Natale sancti Cwsurii. Hoc festnm exstat in Alcuino in libr.ode divinis Officiis, qui lempore Ca-
Excusis, el in Codicibus nostris mss. Rliemensi et roli Magni floruit in Gallia; quamvis sub Carolo
Ratoldi. Magno nulluin esset de hujus solemnitalis observa-
Hujus sancti Caesariiacta b exstant apud Surium, tione decreLum. Nam in concilio Moguutino, quod
eodem die. Ubi dicitur passus lempore illo quo Clau- eodera Carolo imperanle, celebralum est, can. 36,
dius necavit matrem. Qusc verba, si sana sunt, de in quo de festorum observatione agilur, uulla est'
nullo alio imperatore quam de ClaudioNerone intel- festi sanclorum omnium mentio. '
ligi possunt. Fuit nalione Afer, dignitaie diaconus; 498. Quatuor coronalorumnomina hmc sunt, elc.
passus est Tarracinse cum Juliano presbytero, ut ea- Ila in Editis. In aliis Codicibus nostris mss. ct apud
dein Acla lestanlur. Mariyrologia Usuardi, Rabani, PameJium hic lituius desideratur c.
Adonis, et illud quod nomine Bedaecircumferlur, di- 499. Qiiorumdiesnatalis perincuriam neglectus,etc
cunt illurii sub Claudio imperatore passum esse. Ita in Ediiis. Aliter in Ordine Roinano : Quatuor Co-
Difficultas est tamen non mediocris in Aclis san- ronaiorumnomina per incuriam neglecla, Deo revelante
ctorum Nerei, Achillei, et Domitillse, in quibus Cae- hmc sunt : Sevcrus, Severianus, Vktorinus, el Carpo-
sarius diaconus dicilur sepelisse Tarracinse corpora phorus; solemnilastamen eorum, ul slatuta fuetat,in
sanctic Domiiillae, et sociarum cjus, quae sub Tra- aliotum sanclotum nomine celebris permunsit, nenipe
jano passaesunt. Ex quo qnidam efiiciunt sanctura quinque marlyrum, qui in hac Missanominanlur. lla
Coesariumnon fuissepassum subClaudio imperatore, G fere Usuardus in Martyrologio hac die : Horum no-
sive intelligas Claudium Neronem matricidam, seu mina cum minime potuissenlreperiri (qum Dominore-
inlelligas Claudium illuii) imperatorem, quem miruiu velanteinterjectk annis poslea ostensa sunl), ttatulum
in modum laudat Trebellius, qui ejus Vilam scripsit, est ut anniversaria dies ipsorum sub nominibus supra
eo quod vixeril sanctus Caesariussub Trajano impe- dktorum quinque martyrum recolerelur.
raiore. Quod sane mihi vix ac ne vix quidem per- His suflragatur Mariyrotogium Romanuni : Uorum
suadere possum. Quia auctoritas Vitaesancti Caesarii auiem nomina (qum poslmodum,interjectis annis, Do-
el aliorum auctorum ciiatorura, si me noii fallit ani- mino revelante, ostensasunl), cum minimereperiri tunc
mus, iion videiur postponenda solis Actis sanctorum potuisseni, etc lla eliara Ado in Mariyrologio apud
Nerei et Achillei, quaesi non sunt hac in parle men- Suriiiin : Cum autem nomina minime reperirentur,
dosa, duos olim CaesariosTarracinaefloruisse diverso staluit bealus Melchiades episcopus, ut anniversaria
lempore dicendum esl. quatuor Coronalorum dies sub nominibus sanctorum
Quare cura apud Surium dicitucsanclus Coesarius quinque martyrum recolerelur.
passus (emporeilio quo Claudiusnecavil matrem, cre- Sed qui (ieri potesl ui Imrum quatuor Coronato-
dendum est liiiuc locum ab ignaro quodam houiine ruui noiniiiaoblivioni mandarentur tempore Melchia-
fuisse corruptum. dis papai, cuin tuin illorum recens esset Romserae-
496. Deus, qui nos, elc Huic Orationi in Codici- moria? 111 i euira passi stmtsub Diocletiano, quo iin-
bus Rhemensi et Ratoldi hic titulus praifigiiur : Ad perante beaius Melchiades sedebat, eorura Aclis
Missam. In quibus huic Orationi praepouitur aitera exstautibus salvis et integris, niultis prsetcrea su-
cujus titulus est in Codice Rhemensi : Ad Cotlectam, rj perstilibus Christianis qui eos noverant.
ad sanctumCosmamel Damianum. InCodice Ratoldi, Alcuinus, cap. 31 de divinis Ofliciis, aliter, qui
« CollectaadsanclumCosmamel Damianum. Reciius : nec soluin mentionem obliviouis noiniuuin, sedeiiam
Ad Cotleclam,elc. Oralio autem estejusmodi: Adeslo, diei passionis lacit : Quatuor Coronatorum nomina
Domine, marhjrum deprecationi sanctorum; et quos hmcsunt: 421 Severus, Severianus, Vktorinus, et
pali pro (iio noininetribukli, fac tuis fidelibus suffra- Carpoplwrus; quorum nomina et dies naialit per incu-
gari. Per. Ubi per sanctos raariyres 420 inielli- riam neglecius minime reperiri poterul; ideo staluluin
gendi sunl Cosma et Damianus, in quorum ecclesia est ut inMissa eorum ecclesiaquinque cmterorum manyrum,
recitabatur ha-c Oraiio ad Colleciaui seu Processio- qui in recitantur, nutalis cetebretur, id est Clau-
iicni, juxta ralionein a uobis supra explicatain. dii, Nkosirali, Symphoriani, Castotii, atque Simpli-
« Haecvigilia in duobus Theod. et Calensi nota- Achillei, etc, unde in illis conciliandis frustra labo-
lur VIII Idus Octobris. In Geinet. nulla assignaia vi- rari censet.
gilia legitur : vu Idut Octobris, nat. sanclorum Mar- c lta iu Edit. Pamel., consentiente Cod. Reg.
tyrum Dionysii, etc Suec.
b De his Actis male senlit doctissiraus Tillemon- d tlabelur in Calensi, GemeL.et Theod.
tius, loino li Commeniariorura ad Hisl. ecclesiast. <-Legitur hic lilulus in utroque Theod. In omnibus
i erliueiuium, pag. 614, nota 4, de sanclo Cmsario. vero tam excusis quani manu cxaratis libris Missa
Sauiora non judicat alia Acla sauciorum. Nerei, saiictorura quatuor Goronaiorum exslat.
 4H 1N S. GREGORHLIBRUMSACRAMENTORUMNOT^E. 412
cii, ut cum istis eorum quoqtie memoria paritcr fieret. tA tyrii perseculoristormenlanon limuit. Quanta putanms
Quse sane descripta videnlur ad verbtim ex libro eril gtoriatio pastionit, quando pars chlamydis sie
Sacramentonim. (Jnde illa vocabula, nomina et, vi- exstilit gloriosa! Quid eril pro obiatione integri cor-
dentur ab aliquo o-citanle interposita; quse si arn- poris recepturus, qui pro quantitate veslis exigumei
putentur, locus solceco earebit, qui ctiam ad calcein veslire Dominummeruit et videre.
hujus capituli dtibio procul hsec adjecit : Postea vero Porro his verbis : Et vestem, quam egcnus accc-
eorumnomina revelala suni, solemnilastamen, ut sta- peral, etc.. simile est illud Ennodii iiyrano 20, de
tuta fueral, in aliorum sanctorum nbmine celebris sanclo Marlino :
permansit. Qtiorum membrum ultimum exscripluin Qua veste nudumtexerat,
est ex Ordine Romano. Hac Rex nitebatsetlieris.
At in veteri Martyrologio nis. biblioth. Corb., Per hoec vcrba, Digne ei Arianorum subjacuit fe-
quod videtur csse Adonis , nihil de ejusinoiJiiiorai- ritas, sigtiilicatur ab
num et diei nalalis obiivione reperilur : Ipso die, superata, a quibus eo fuisseest. Arianorum tormenla
Unde Ennodius,
naiale saiictorumqnaluor Coronatorum, id est, Se- hymiio cilalo : flagellatus
veri, Severiani, Carpophori el Vietorini. lli cuin im~
petlerenlttr ad sacrificandumreluclantes, nec omnino Flagellapassusest libens,
consensumimpiis prmbenles,persliUrunt in fide. Nun- Quibuscoronamnexuit.
tiaium esl Dioclctianoimperatori, quos iilico jussil ut 505. iii. Kalendas Decembris Nat. sancli Salur-
ante simulacrum Asclcpiiictibus plumbatarumccvside- nini. In Cod. Rhem. additur b et Chrysanthi; et com-
ficerent. Quorum corpora jussit in platca canibus ja- munes sunt uiriusque martyris Colleclse, et recie
Clari, qum jacuerunt ibi diebtts quinque. Tunc pii \Bquidem. Nam.iia hnbetur in Martyr. ms. hibliotb.
Chrisiiani venerunl, et collecta cotpora sanctorum Gorb. ad tertiiim Kalcnd. Dccembris: Jpso die, Uo-
martyrum sepelierunt in via Lavkana, mitliatio ab mm, na;a/e sanclorum Chrysantlii el Darim virginis,
urbe lertio, in arenario juxta corpora sanclorummar- In Martyrolog. ms. sancti Hiernnyisii: iu Kaleudas
tyrum Claudii, Nicostrati, Symproniani, Caslorii el Decembrk, Romw,Arosonis, Salurnini, Chrysaiithi,
Simplicii. Nihil etiam (ale reperoris in Martyrolngio Dariw, Mauri et aiiorumtxxn. In Adonis Marlyrol.,
ms. cjusdem hibliothecae loties a nobis cii.ito : Ipso ad ouindcin diein : Ipso die, Romw, wtlale sancti
die sanciorum quatuor Coronalorum, id esi, Severi, Chrysanthi, cl Dariw virginh. In Kalendario Codicis
Severiani, Carpophori el Yiclorini. Quemadmoduin Raloldi abbatis ail eumdein diem : Roinaspassio sun-
nec in Martyr.ologioms. sancli Hierortymi. El qua- cli Saturnini, Crisahli, Darim virginis. Iu parvulo
tuor Coronatotum Severi, Severiani, Carpovlwri et Marlyrol. ms. ad calcem Codicis Rhemeusis; iu Ka-
Viclorini. lendas Decembris, Namnelis civilate, nalale sancio-
Ex quibus omnibus planum est lectionem Codicis rum Saturnini, Crisanti, Eulaliw, Darim. Ubi miror
nostri sancti Eligii et Sacramenlarii cx VaLhano scriplumesse Namneliscivitale.Quod exsiat etiain in
editi non esse omnino rejicicndam. Marlyrnlogio Rabani: iVamtteftsSatiirnini ephcopi et
Circa hos marlyres exsurgit allera diflicullas ex mariyris. Ubi continuo narratur passio sancli Sa-
Anasiasio Bibliollfeeario,qui inLeonelV disiinguere turniui Tolosani episcopi, quoeeodem die contingit,
videlur qualuor Coronatosa sanctis Severo, Severia- ut planum e-sl ex omnibus Mariyrologiis. Sed puto
rio, Carpoplioro et Viclorino. Nam fjnquii) et corpora utrubique niendum esse, et post xb Nannetis inter-
saiuiorutn innttgrum quatuor Coronatorumtulerli cura (n serenduni esse nomen alicujus sancti, qui ad hanc
inquirens r.eperit; pro quorum desiderabitiamore basi- Areiiioricse rcgiouis civiiatem pertineat.
licam quw sanctorum nomini fueral consecrala, quam Prselerea nolaniium in omnibus his Marlyrologiis
ipse, dtan ad ponlilicii deduclus esl apicem, pruden- iiomiualis, Rabani excepto, nihil de sanctis Chry-
tissimomoderamine rexit, qttw per otitana rurrkula santlio et D.iria annotari vm Calendas Noverabris ,
temporum quassiila velustalis defectu, el pene ruinis qui esl vulgaris eorura dies.
confracta diu anliquitus vidcbalurel convulsa,supernw Quod aiiiein speciat ad officium hujus festi, di-
virtulis annuente clemenlia, splendidiorcm pulchrio- versoc suni in Codice Rheinensi Orationes a Codici-
remque slatttm a (undanientis construxil, et ad laitclem bus sancti Eligii, Rndradi, ei Ratoldi. Scd in Co-
Dei eorum sacralissima corpora cum Ctaudio , Nico- dice Ratoldi Iiabetur hsecPrefalio : Cujus gratia bea-
plrato, Simproniano, el Castorio, el Simplico, necnon lum Salurninum cleqil in sacerdotium, doctrina ad
Severo, Seveiiano, Carpoplwroet Yiclorino,etc, col- prmdicanclumerudiit, poienlia ctd perseverundumcon-
locavit. Sed cum hic libcr mendis scaicai, de hujus firmavit, ut pcr sacerdotalem.infulam peivcniret ad
loci depravatione nihil dubitandum est, his quaiuor marlyrii palmam , docensquesubdilos prmdicando, ttt-
ultimis nomiiiibus a nescio quo peiperam additis. slruens uiDendtexemplo, confinnans palkndo, itt ad
50D.Claudium, Nkoslraium, elc. lta in Edilis el in te coronandus pervenirel, qui persecttlortiminiiias iu-
omnibus Codicibusnostris mss., juxla hujus lesti IU- trepidus supcrasset; cujus interventit, jios, qumsumus,
bricam : Jdeo statutum esl ul in eorum ecclesiahorttm a nostris mundei driiclis, qtti libi placui.1tol donorum
quinque sanclorum, qui in Missa recilantur, nalalis prwrogatkis. Per quem, ctc. Qua: Praefalio exslat
celebrelur. eliam inler ProelationesCodicisRodradi. Ex qua solc
501. Symphonianum. In Codice Rhemensi legitur Dclarius est 423 Missnm quse est in his Codicibus
Simphronianum. In Codicibus Rodradi et Rodradi el Raloldi spectare ad sanctum Saiuriiinuiii
a Simphorianum. In Marlyrologio sancti Raloldi, Tolosatium anlistitem ct apostolum inartyrii laurea
llieronymi cliam
appellatur Symphronius. Apud Aiinsiasiuin, ct iu cnronaium, cum neutiquam conveuire possit
Martyrologiis niss. Usuardi bibliotbecae sancti Ger- sancto Saturnino Romsepasso, cuin Sisinnio diacono
inani et Adonis bibliolh. Corb. dicilur Sympronianus. sub Maxiiniano, qui nuiiqiiani fuerit presbyter, nec
422 50"2. Cujus munere beatus MarUnus,ctc ln episcopus. Qiiamvjs nou inlicias ierim Jslissas Codi-
Codice Rhemensi exslal alia Praefatio in bunc mo- cuin sancti Eligii et Rheniensis spectare ad liuuc
dum : Te in beali Marliiti ponlificisalque con(essoris sancluin Saturninum Romoepassuin.
tui laudibus adorare, qui, sancli Spirilns ttti dono 504. Sacrandum. -• In Codice Raloldi obbalis le-
succensus, ila in ipso lyroeinio fidei perfeclusinventus gilur sacrificandum.
eu, ut Christum legerel in paupere, et vestem quaut 505. Et majestalem luam supplkiler exorure, clc
egenus acceperat mundi Domimts induerel. Digne ei In cod. Rhemeusi est alia Praefatio : Reverenliwlum
Arianorum subjacuit feritas, digne taulo amore mar- dkalo jejunio' graluiantes, quod apostolica beaii An-
" Sic eliam Iegitur in mss. nostris, jirsescrlim in Eodem die, nat. sanclorum Saiurnini et Chrysanti.
Cod. Reg. Suec cui concinit Ediiio Pamel. c In Cod. Reg, Suec e-t Priff.tiio ab lns dunbuf
b iu Tbeotl., post naialc s:uicii Saturuini legitur; •discrepans. iu editioiv; aulein Paiuel. nuila.
 413 1N S. GREGORH LIBRUMSACRAMENTORUMNOT,E. 4U
dremmerila desiderantibusprmvenimus officiis, ul ad A Ob ejus facti memoriam cambultm claudi ante fores
eadem celebrandatotemniler prmparemur; quae lamen ecclesimsancti Benedictisuspensmsuut.
corrupla et transposiia ita sunt castiganda : Ut qtii Baculi aulem episcoporum mentio fil in concilio
apotlolka beali Andremmerila desideranlibut prmve- Tolelano, et IV, can. 27 : Si episcopus est, orarium,
nimus officiis,ad eadem, elc. annulum, baculum.
506. Quoniamadest nobis, etc. Initium hujus Pra> 513. ToltUeponas, etc In Codice Ratoldi sequi-
falionis corr.uptum est in Codice Rhemensi. tur: Psatmus, Domini est lerra. Deintusaiitemmini-
507. Nec pendens taceret in cruce. Quia in ipsa ster respondensdical: Qtiis est isle rex gloriae? El sic
cruce biduo fidem -Chrisii praedicavil, ut in ejus pergat omnis legio in circuitu Ecclesim, ter cantando
aclis scriplum est. hanc Antiphonamcum Psalmo et cum gloria. Terlio
508. iu na(a/t. .Sanctorum apostolorum Petri et autem percussooslio ab episcopo, et dicto, Tollite por-
Pauli. tas, el responso ler a tninislro : Quis est iste Rex glo-
509. Per quos, Apostolos, videlicet. riae?Respondeat pontifex.•Dominusvirtutum ipse est
510. Incipit ordoad ecclesiamdedkandam. Habelur Rex glorise. El aperlo ostioinlrans dical ler: Pax huic
ecclesiaededjcalio in Codicibus Rheraensi et Raloldi domui, crux pellit hostem , crux Christi triumphat.
abbatis. Non.exstat.in Codice Rodradi, in editis, et Hic auiem fiimeniio circuilus Gcclesise,quem fuisse
apud Pamelium. lernum cum aquaebenedicioe aspersione scribit Ivo
511. llluminenlur duodecim candelm. Ita in Codi- Carnotensis, in sermone de Dedicalione ecclesioe, et
cibus Rhemensi et Ratoldi, in Ordine et Poniif. quidam anonymus ms. biblioih. Corb., in sermone
RJOIU. et in cod. Tiliano. lla docet Petrus Damiani, g eliam de ecclesise Dedicatione. Hic vero ritus ape-
serm. 1 de Dedicatione ecclesioe, et Ivo Carnotensis, riendae eccLesiaeest etiam a Graecis usiialus, appel-
Sertn. de Dedicalione : Cunt ecclesia dedicalttr, duo- laturque uvotfy;, el dvoi^tov,id esl, apertio, u.l vi-
decim candelm sunl accensminlerius. dere est apud Theodorum Balsaraonem, in can. 51
Per ejusmodi ^a.ndelas duodecim intelliguntur sextae synodi, et in can. 7 syuodi scpliinoe.
apostoli, qui suiit Ecclesiaeluniinaria el, juxta Cbri- 514. Et aperto oslio iniranles cticant: Pax, etc In
sti effaium, lux niuiidi. Codex auieni Ratoldi, qui, Cod. Rat. : Et aperto oslioinlrans dical ter : Pax, etc
ut recentior, plures addil .caeremonias, sic incipit: In Ordine Rom.: Tuiieslatim ostio aperto intrans ec-
Primilus enim decel ut .episcopuscum cmleris mini- clesiam cum ministris duobus, vel iribus; et cum man-
slris £al ad ccclesiamanliquam, et ibi recondant ve- sionarioet acolylo dicat: Pax huic domui.
speriino lemporereliquias, el jubeal exercereibi vigi- 515. Vel levilm. Iu Codice Rhemcusi legitur, vel
lias per tolain noctem.In crasiina autem eal pontifexad lenle , niale.
ecclesiam, tfumsactanda esl, et .ordinelin ea qumor- 5.16. Slramenta. Sunt tapelesqui substernuntur, a
dinanda sunl; el illuminenturjussu mo duodecimcan- sternendo. Et sanclus Benedictus, cap. 51 rcguloe,
detm; M expelluntur omnes foras, nisi solus archidia- dixii stramenta leciorum, ea quse in lecto sternun-
conusclausoostio ibi maneat. Tunc ponlifex cumsacrt) tur. Stramenta leclorum, inquit, suffioiantmatta, sa-
ordine redeat ad antiquam ecclesiam, et induuni se sa- gum , tmna, et capitale.
cris vestibus, el faciant lilaniam prout hora diclaveril; 517. Deinde incipiat pontifex de sinislro angulo,
qua expleta dicat hauc Oralionem: Oremus : Actiones etc. In Cod. Raloldi hsec ita habenlur : Deinde in-
nostras, jqusesumus, Domine, aspirando praeveni, cipial ponlifex de sinislro angulo ab Orienle scribens
elc Et lunc incipiens Responsorium: Domine, si-iC per pavimentum cum cambuta sua hmc elementa A,
conversus fuerii populus luus. Item aliud: Evaudi- B,C; el dical Itanc Antiphonam: Confirma hoc,,
sli, Domine, oralionem servi tui. llem aliud: Tu Deus, quod operatus es in nobis a templo sancio
Domine universorum, qui nullam habes indigentiain. tuo, quod est in Jerusalem, Alleluia. Psalmus:
Ex his notandum est, primo episcopum cum cle- Exsurgat Deus, cum gloria. Tum vadens ad dextrum
ricis agere vigilias iu basilica aliqua veteri corain angulnm occidenlalem,incipkns iterum a dextro an-
reliquiis in Jiasilica nova collocandis, deinde se ad guto orienlali A, B, C, scribens usque in sinistrum
basilicam novam conferre, qua consecrata, reverti ad occidentalem angttlum, canendo Antiphonam aliam:
veterem basilicam et inde rcliquias sublatas solerani 425 Emitie spirilum tutim , et creabunlur, et re-
processione in novam ecclesiam transferre; quod vi- novabis faciem lerroe. Alleluia, alleluia. Psatmus:
dere.est,cap. 20 Jib. de Gloria confessorum sancti Beuedic anima mea Domino, Doraine Deus metis.
Gregorii Turonensis : Qua diligenler composila, el al- 518. A, B, C. Iia in Codice Raloldi. In Codice
tari ex tnore locaio, ad basilkam sanclam vigiliis no- Rbemensi habelur, ABCTURIUM,quod perinde est;
ctem unam ducenles , mane vero venienles424 aa- ex qiiibus nolandiim has tres litteras duntaxat in
cellutam, atlare quod erexeramus santificavimus, re- dedicatione basilicaedepingi olim solitas. Nunc des-
gressique ad basilicam, sanclas ejus reliquias cum cribuniur duo alphabeta, alterum Grsecum, alteruni
Saturnini Julianique marlyrum, vet eliam beati llli- Laiinum, id est, omnia elementa, lum Gr-eca, tum
dii, exinde solemniterradianiibus cereis crucibusque Laliua, ut in Ordine et Pontilicali Romano, etiu
admovemus. Codice ms. Tiiiano.
-
512. De cambutia sua. Gambuita, seu cambula, D Quidam olim episcopi adjiciebant alphabetumtle-
esi virga pastoralis episcoporum. Glossae veteres''•• braicam, ut planum est ex sermone ms. cujusdam
mss. bibliothecae Corbeiensis : Cambvia , baculus anonymi supra ciiato de ecclesiacDedicatione, in quo
episcoporum.-Est etiam abbatum. Acta sancli GaMi etiam causa redditur : Verumtamenquia ecclesiastica
abbatis apud Suriura : Qui el bacuium ipsius, quem docirina Hebrako, Crmco Latinoque sermone ulitur,
vutgo cambolamyocant, etc. Ordericus Viialis, lib. maximeideo a quibusdamepiscopistria hmc atphabeia
vi Hist. ecclesiasticse, agens de translalione sancti conscribuntur. Pelrus Damiani, sermone citato gene-
Ebrulphi abbaiis Uticensis in dicecesi Lexoviensi : ratim lioecscribit : Alpliabelaex transverso quadran-
Herluinus quidem, quia sacerdos erat, et abbas cano- gula ratione describit. Quse inlelligenda sunt secun-
nicofum sancli Petri, et capellm ducis capellanotum dum hodiernum usum de alphabetis Graecoet Latino,
maximus, caput el majorem parlem ossium sancli nam in eo senuoiie remittit lectorem ad Ivonem
Ebrutphi, librum quoque et arculam argento cooper- Carnoiensem, ut infra probabitur, qui in opere suo
lam, el cambutam alque cinctorium, chartasqne do- de ecclesise Dedicatione haec duo alphabeia lanlum
nalionum sibi retinuit. ngnoscit.
Est enim cuinbuta baculus flexus, et sustentamen. 519. Deinde vemens ante altare. To Altare aberat
Papias, in Vocabulario ms. : Cambuta sustenlanien, ab hoc Codice sancti Eligii, sed illud supplevi ex
vel baculus flexus, pedum, vel crocia, Gallice, crosse. CodicibusRhemensi et Ratoldi.
El baculus quo suslentanlur clatidi et debiles. Petrus 520. AbsqueAlleluia. Ita in Qrd. Rom. ei in Codi-
diacoiius, in supplcinento Chron. Casiti., cap. 70 : cibus Rhemcnsi ct Ratoldi, ci in serni. ms. supra
115 IN S. GREGORII LIBRU.MSACRAMELNTORUM NOTJE. 41C
eitato, in quo causa additur : Quia nondum est domus A Rhemensi. In Codice Ratoldi haec prsemiitiintnr : F.t
Domini. millat in eam chrisma, el condat ex ipsa aqua catcem,
521. Deinde sequitur exorcismus aqum. In Cod. et faciat muldam, unde recludere debet ipsas reliquias.
Rhem. legilur : Benedklio satis el uqum. ln Cod. Ra- Ubi lege TOmaltham.
loldi : Deinde benedkens salem el aquam cum cinere, Maliha autem est calx aqua subacta cum pic« li-
et dicat hanc Orationem: Deus qui ad salulemhitmani quida ei axungia, Gallice ctniewi, ad parieles, leclu-
generis, etc, ut in Benedictione aquae diebus Domi- ras, vel Re similia resarcienda; de qua agit Palladius,
liicis, exsiatqne in Codice Rhemensi. lib. i de rustica, cap. 17. Est etiam pix cum cera
522. Discede, immunde Spirilus. Formula esi dse- niisla, ut scribit Kestus. Unde in Glossis Philoxeni,
monis exorcizandi, cujus similis haec est apud Opla- maltana (lege muttha) maabxnpov,id est, resina cerse
lum Milevitanum, lib. iv adversus Parmenianum : commisla. Dicitur etiam apud Julium Pollucem,
Vos rebaptizando exorcizatis hominem fidelem; et lib. x Onomast., cap. 14, iv&niTJJntwxitjt xnpb;, h
dicitis Deo habitanti: Maledkte, exi foras. In codici- udXOu,id est, cera labulaeadhoerens, maliha. Et apud
bus prsefatis Rliem. et Rat., ad exorcismum aquse llesychium, pdXBnp\ep.uXuyu,evo; v.npb;, id est, cera
habemur hsecverba : Exorcizo le, crealura aquw, etc. suhacta , macerala. lbidera, pdXSn, pvno; %npb;,
Quse quodaramodo conveniunt cum illis exorcismis id est, maltha, cera sicca. Hic auieui est calx aqua
quibus ulitur Ecclesia diebus Domiuicis in aquse Be- subacta.
ucdictione. Porro in Ordine et Pontificali Rom. anlequam fiant
Hic ao.tcm aqua benedicilur quae ecclesiaededica- cruces in cormibus altaris, fit crux de eadem aqua
tioni inserviat. Est enim autiqua consuetudo ut ec- r> iu medio aliaris.
clesia aquae exorcizalae seu benedicloe aspersione 559. Per quatuor cernua altaris. lta 427 '" God.
sanctificelur; quam videre est apud sanctura Grego- Rhem. In Codice Raioldi additur: Canendo Antipho-
rium, a lib. ix. episl. 71 : Aqtia benedkta fiat, et in nam Asperges me, Domine, hyssopo, el mundabor.
eisdem(anis aspergatur, altaria conslruantur, reliquict 540. Cum hyssopo aspergit ipsum altare seplem vi-
ponanlur. Menlio lit in epist. 2 Vigilii papoe, ubi ta- cibus. Ita Petrus Damiani, sermone citato : Allare
nien ait id minime esse necessarium. septies ex eadem aqua respergil. Is autem auctor, in
523. Sacramentis. Olim vocabantur sacramenla eo sermoiie ssepius citato, postquam ritus quosdam
non solum sepiem illa a Christo. Domino instiiuia, dedicationis atligil, landem subjungit : Quis hujus
quse sunt vasa gralioe sanciilicanlis, sed etiam quivis abyssi caliginem sermonis claritale possit illuminare?
ritus qui ad aliqualem sauclificalionem spectant, quae Atligissemuslamen quantuiumcunque, nisi nostris tein-
vulgo sacramenlalia dicuntur. Consule sanctum Au- poribus quidant, qui Carnolensi prmsidel Ecclesim, vi-
gustinum episl. 118, ad Januarium. vacissimo menlis igne tucidius omnia declarasset.
524. Sanctificare, etc Haec Oratio non exslai in Hic autem episcopus Carnoiensis, de quo loquitur,
Codicibus Rhemensi el Ratoldi. estlvo Camotensis, qui scripsit sermonem de Sacra-
525. ln molem dttrata. Ita sanctus Ambrosius, mentis dedicalionis, quem videre est cum aliis auc-
lib. III de Spiritu sancto, cap. 4 : Ul lanquam con- toribus qui de diviuis Olficiis scrip<erunt, Colonise
gelascentibus fluciibus in medio maris aquarifm 426 editis anno Dom. 1568 cura Melchioris Hittorpii,
quidam mttrus insurgerel ad (rattstfum Judmorum. quique ;equalis est ipsi Petro Damiaui. Uterque enim
526. Per te aridis. Ilaec verba usque ad illa, al lu, iloruit sub Henrico IV iraperaiore ei Gregorio VII.
Domine, sumpta sunl ex sanclo Ambrosio, cap. 22 C Non vero Fulberlus episcopus Carnotensis, qui cla-
lib. x in Lucam; sed ibi fusius, hic vero conlractius. ruit Roberlo Frnncorum rege, anno 1055, ut scribit
527. Domine, Deus Pater, elc. Hiec Proelationon Glaber, lib. iv Hist., c 4, qui nihil scripsit de eccle-
exslat in pradaiis Codicibus, el in Ordine Romano. siaededicatione, nequidem inepisiola ad Deodatum,
528. Exorcizo te, creatura salis, elc Hic exorci--- quamvis nonnulli contrarium leneant.
iiiiis desidcraiur iu Codicibus prsefatis et in Ordine 541. Cum ipso psalmo. Nempe, Uiserere mei, Deus,
Romano. ul habeiur in Cod. Rbeni. ln Cod. Raioldi desidera-
529. Divina oris voce, elc. Ita in Ordine Romano. tur TOipso.
550.'Et per Apostolumsuum, etc Ila eliam iii Or- 542. Usque dum venkns iterum ante attare, elc.
dine Roniano. Iia iu Cod. Rheui. in Cod. Ratoldi aliter in liunc mo-
551. (itavedines. Gravedo est dolor, trisiiiia, mo- dum : Et lunc spargel aquam per pavimenlum in mo-
lestia. Glossaeveteres : Gravedo, ax6nSwv, id est, dum crucis, in longitudine el in laiitudine, canendo
moleslia, tristitia, dolor. Anliphonam Fundainenia templi hujus sapiemia sua
552. Et miscelut sal el citiis, elc lta in Ordine fundavit Deus, etc, e£Psulm. Fundamenta. Deinde
Romano, el iu Codicibus Rhemensi, el Ratoldi. Sed per parietes imrinsecus Ecclesim, canendoAniipltonam
in Cod. Rhcin. xb ler desideratur. Infra aulem nientio Sanciificavii Doiiiinus labernaculum suum, elc
fit vini. Petrus Damiani, serm. ciialo addit hysso- Psalm. Magnus Dominus. Anliplt. In dedicaiione
pum : jTuttcbenedicitaquam sale, cinere, vino, kysso- hujus lerapli, etc Psalm. Laudale Domiiiutn de coe-
poque conspersam. lis. Antiph. Lapides pretiosi, etc. Psalm. Lauda,
635. JElerne omnipolensDeus, etc ln Cod. Ralol- D Jerusalera, Dominum."Anliph. Erit niilii Domiiius in
di, alia exslalOratio: Deusinviclmvirtutisauclor, elc, Deum, eic Psalm. Deus noster. Anliph. Haec est
ut in aquas Benedictione dic Doiniuica, quoehabetur doinus Doraini, etc. Psalm. Ecce quam bonum.
etiain in Ordine Komano. ln Codice Rhem. uulla Porro ex his el sequentibus patet multos Psalmos
cxsiat Orntio. in basilicoe dedicatione canlari, atque ex aiitiqua
534. Traduci. Id esl, qusc a protoparente ad pos- coiisueiudinc, quam videre est etiain iu episi. 16
leros traducla est, ct manavii. sancti Paulini, qui quosdam profert, qui laincn nou
535. Creator. In Cod. Rat. legilur : Deus Creator. exstant iu Codicibus uostris mss. uec iii Ordine Kotii.
In Ordine et Ponlilic Romauo : Omnipotens sempi- Fatemur, inqiiil, venerandm pietati tum; et paulo
terne DeusCrealor. post : Ita exsullasse Spirilum noslrum in Deo salu-
536. Permitte. lia legitur in Codicibus Rliera. et tari noslro, ul lanquam in prmsenlideakationum cw-
Ratoldi; in Ordiue Romano, nitiie. In Poniilicali, libus inleressemus,el itla de Psalmis prophelici gaudii
emitte. Iluque permitie hoc loco idem esl quod emitte; verba caniaremus : Exsultate De.oadjutori nastro, su-
de qiio vocabulo infra. mile Psalmum, el dale lympanum. Tollite hostius, el
557. Armata. Ita in Cod. Rhem, In Codice Raloldi inlroite in atria Domini, adorale Dominumin aula
legiiur anna, corruple. sancla ejus; vel itlud ejusdem Propheiw: Surge, Do-
558. Inde facit crucem digilo suo clc. It-a\a Cpd. miite, in requwn tmtn, (u et arca sanctificaiiouk
aNunclib. xi. ep. 76.
 117 IN S. GREGORIILIBRUMSACRAMENTORUMNOTJE* 418
lum. Sacerdoies lui induant salutarem, et sancli luili A 'Pso allari perfecta, et ab eo thurificationis initio
exsullenl. duclo, universum circuit sacri loci .irabiium. Sanc-
545. Vel Ecclesim, Particula vel hic sumitur co- tus Joannes Chrysostomus in liturgia : 'o SeStuv.ovo;
puiaiive. 6vp.iv.yvpojBevrhv v.ytavrpune^uv, v.aiSinrvya. Id est:
544. Canendo Anliphonam Sanctificavit. In Cod. Diaconus per circuitum incensat sacram mensara ef
Rbem. legitur CanendoAntiphonam Qui habilal in1 diplyclia. Canon 5 Apostolorum : Ne liceai aulem ali.
'.idjutorioaliissimi, cum ipso Psalmo. quid aliud ad altare offerre quam oleum ad lucernam,
545. Qui extrinsecus Ecclesiw parieles una voce e xai Dvptiuptu xutpSjrh; dyia; npoafopu;, id est, et in-
psallant. Locus corruplus; lege, ul in Codice Rhe- censum tempore sancloeoblationis.
iiiensi : Qut exttinsccus Ecclesiw parietes una voce s Concilium Chalcedonense, actione 3, in lihello
•
psallentesspatgunt. In Cod. Ratoldi habelur in hunc Ischyrionis diaconi Alexandiinse Ecclesiae, ubi con-
modum : Deinde pcrgal exira ecclesiam cum omnii queritur de Dioscoro patriarcha Alexandrino, qui
schola, tpargendo ter per parietesin circuitu, et desuper pecunias a clarissima 429 femina Peristeria legalas
canendo Antiphonam Benedic, Domine, domum is- in pauperum subsidium, scoriis et inimis dislribue-
lam, eic Psalm. Deus miserealur noslri. Antiph. ral : Ut neque incensum ex oblationeillius clarissi-
Ecce labernaculiim Dei cuin hominibus. Psalm. mm memorimPeristerim (quantum ad eum pertinuil)
Beaii immaculali in via. Antiph. Benedic, 428 D°- Deo offerretur. Gregorius Turonensis, in Vitis Pa-
Hiine, domum istara, etc Finito hoc, ingrediatur Irum, in Viia saucti Lupicini : Disposilis in ilinere
pontifex in ecclesiam cum omni schola, et incipiat: psailenliitm lurmis cttm crucibus, cereis, alque odore
anliphonam 0 quani metuendus est loctis isie, etc. .B '
" fragrantis thymiamalis : et Coryppus, lib. n de Lau-
Psalm. Yerba mea. Anliph. Qui habital in adjutorioi dibus Jusiini minoris :
Allissimi. Psalm. idipsum. Aniiph. Beati qui habiiant IliceLangelicipergens ad liminatempli,
in domo tua, Domine. Psalm. Quain dilecta. Et tunc Iniposuitpia iliura focis,cerasquemicantes
ponat in censuminacetta, el dicaihanc Oralionem,etc. Obtulit.
Hactenus Ratoldi Codex. Unde Cosroes Persarum rex, inleralia donaria ec-
Quid sit acerra docet Festus : Acerra, ara qumanle clesiae sancti Sergii martyris, thuribultim aureuni
mortuum poni sotebat, in qua odores incendebanlur. misit, ob prolem ejus iniercessione susceptam, ui
Aliqui dicunt arculam esse thuraiiam, scilket, ubi scribitTheophylactus Simocalia, lib. v Hist., cap. 14.
ihus reponebant. Hiesumilur pro ihuribulo. 552. In medio crucem faciens, el super quatuor
546. Faciendo crucem super pavimento. Olimbasi- angulos, Aniiquus ritus est, quem olim observavit
licas signo crucis adhibito dedicari certum esi, ut sanclus Germanus Anlissiodorensis episcopus, ciun
videmus serin. 19, inter opera divi Augustini: Cum Encolismoe in Aquitania altare de nomine apostolo
ejusdem crucis characlere basitkm dedicantur. In qui- rum principis dedicaret, ut refert Erricus in supple-
busdam Editionibus bic sermo est 75, de Diversis. menlo ms. miraculorum ejusdem pouiihcis, cap. 3 ;
547. Deus, qui loca nomini luo, elc Post hanc Ubkunque et quolies per ailaris corntia mediumque
Orationem in Cod. Ratoldi hoecsequuntur : Et tunc crucis effigkm sanctificati unguinis tiquore signavil,
ex incenso boni odoris infumal tbtain eccletiam, el ita tnarmor impressionepollkis liquefactum subterfu-
slans in 'mediodicat AntiphonamDomus niea doraus gil, ut ad impulsum digili niveampulates cessissemol-
Orationis. VersusNarrabo nomen luum, citmGtoria. litiem.
' 548. Et sequitur oratio. In Cod. Rhemensi legitur: C (] Quod autem olim altaria cum signo crucis sole-
Et sequilur Oratib consecrationis ecclesim. In Cod. rent consecrari, clarum est tum ex cilalo loco, tuin
Ratoldi post hanc Oraiionem sequitur : Prmfalio in ex sermone supra citato sancli Auguslini: Cutti ejut
medioecclesim.Sursum corda, etc. Adesto precibus crucis characlere basiticm dedkantur, altaria conse-
nostris, adesto sacramenlis, elc, ut in Ordine crantur.
Romano. 553. Fundamenla. In Cod. Ratoldi, quam dilecta.
54!*.Ipsa explelaincipit Antiphonam, etc Ecclesioa In Cod. Rliem., quam amabilia, quod perindej esi.
dedicationem excipit altaris consecratio. In Codice 554. Et unguit ctimmanu sua ipsum lapidem. Un-
Raioldi, antequam altare consecreiur, extenditur ctionis altarium usus antiquus est. Illius mcniio est
velum psallendo Antiphonam Inlroibo ad allure Dei. in epislola^sancti Damasi papae ad Numidiae episco-
De consecratione auiein allaris insignis hic locus pos : iVec<i/(areerigere, nec ungere, nec sacrare; et
sancli Gregorii Nysseni, oratione in Clnisti baptis- in epist. 88, quse vulgo sancio Leoni tribuitur : 6'ic-
mum, nolandtisvenit: 'Znei -ml xovxoOvotuoxhptov w ul consiUulioaltaris, ac Benediclio,vel unctio.
nupeaxhv.up.ev, XiOo;eaxi v.uxdfvaiv v.otvb;,ovSeviSta- ldem videre est in decreto Felicis IV, apud Bur-
fepojvXSJV UXXOJVnX«.v.5>v
ui xov; TOI^OUJ hp.S>v oiv.oSo- chardum, lib. iv, cap. 58 : Et mcnsis Dominosacra-
uovat, xui v.ttXXojniCovotxd eSdfn. 'EnetShxaBtepojSnrg tis, et sacra unctione a ponlificibusdelibulis; et in
roOQeovOepuneiu.xui rr,v evXoyiuvISi^uro, eoxt rpd- epislola Isidori junioris ad Luiifridura : Ad episco-
nei^av.yiu,Bvotuarhptovv.xpuvrov.Id esl : Et hoc al- pttm pertinel basilkarumconsecratio, unctioaltaris. Et
tare sanclum, cui assisiimus, lapis est sua nalura in supplemento supra citato, et aliis auctoribus in-
communis, nihil differeiis ab aliis cruslis, ex qiiibu; "uf.
n fra, de chrismatis unctione, laudandis.
nostri exstruuntur parieies, et pavimenla ornantiir. 555. Expleto psalmo mittit iterum oleum, etc. I(a in
Sed quoniam Dei cultui consecratum est, el bene- Codice Rhemensi, quae (amen desunt in Codice Ra-
dictionem accepii, mensa sancta est, altare imma- toldi.
culaium. 556. Mane surgens Jacob, cum Psalmo Bonum
550. El fundit quod remansil de ipsa aqua, etc Iia est, eic Aliter in Codice Rhemensi: Sanctificavit
in Cod. Rhem. et in Ord. Rom. In Cod. Ratoldi, le- Dominuslabernaculum suum, cum Psalmo Deus no-
gitur : El fttndat aquam super altaria, el abstergat sler refugium.
linieo, et benedicaltabulam ex aqua sancta. Sequuu- 557. Miilit chrisma.Ita in Codice Rhemensi et in
lurqne ibi hae duoe Orationes : Singutare iliud pro- Ordine Roraano. In Cod. Ratoldi sic liabetur : JPOS<
pilialorium, elc Itera alia : Deusomnipolensuniversa- hmc ponal incensum et chrisma, dicat: Ecce odor filii
rum rerum rationabilis arlifex, etc, ut in Ordine mei, sicut odor agri, cui benedixit Dominus. Psalm.
Romono. Ecce quam boniiin. Anliph. Erit niihi Dominus in
551. jPos(eaoffert incensum. Thurificalionis usus Deum, etc Psalm. Deus nosier. Antiphona. Yidit
in Ecclcsia antiquus est/, illius meiniiiit saiictus Dio- Jacob scalam. Psalm. Fundaincma.
nysius, cap. 5 Hierarchiae : 'O pev 'lepdpyjn; evxhv Hic amem altare chrismate perungilur juxta vele-
iepdvenl TOU BeiovBvnuarnpiov reX.eau;,ei uvrov ruv rein Eco.les.ise consueludinem, qu* clara est ex con-
Ovp.tavdpi,dp.evo;eni nuouv epyerut rhv rov iepovyoj- cilio Agalliensi, can. 14 : Altaria ptacuit non solun'
tou neptoxvv. Id esl : Sacerdos, sacra precaiione in unctiouechristuatis, sed ctiiiuisucerdotali benediclione
£19 IN S, GREGORII LlBRUM SACRAMENTORUM NOTJl. im
mcrari. Ex concil. Epaonensi, can. 26 : Attaria non A Agnea, qnae tnmiii Africa e'rant;usitata, ut clarum ct
tapidea•chrismalit unctione non sacrentur. Ex sanclo ex eotiem Optato, supra, eodem libro : Sed) ttt exi-
Dionysio,cap. 4 Ectl. Ilierar.: llmc eliam stincteob- stihto, alio locff copia tignorUmfrarigi jusst/, alio ul
ierva, ut sacratissimorttm430 »"a 'e* triysterioruni raderenl lignornm inopia imperavit, ul removerenliir
allatis consecralionemrui; xov iepwxdxovpvpovxeXex- ex purie verecttndia jussil. Nam refert cauSas cur
tvpyet nuvuyeatvenvtyvaeotv,iA est, sacralissimi un- schistnalici alibi allaria fregerint;- alibi raserint,
guenii saiictissimis perficil infttsionibus. Petrus vero alibi removerint. Cur in quibusdain locis fregerint,
Damiani, sermone supra citato, de ecclesiseDedica- incausa fuit lignorum copia ; quare alibi raserini,
libne ila scribit : Altare vero mislura chtismalk otei- ligrioruminopia, ne forsitan novis altaribus erigendis
qne perungit. Sic enira loquituf, quia altare prius ligna deessent; cur demum in quibusdam locis tan-
oleo, deinde chrismale perungitur, nt ex noslris Sa- tum remOverint, id fecit verecundia. Blpaulo post:
crameiitariis liquet, et ex lvone, serra. de Sacra- Quid perdilorum comtuclamreferam muttitudineni,et
mentis Dedicalioriis. vinum in mercedemscelerisdalnm? qitod ut immunda
558. Dexiro in dextro. Hic desideralur particula orei(i"sacrilegishosiibus biberetur,cttlidttde fragfneniis
de) qnaj exstat in Cod. Rlietn. Sed legenduiriest De altarium facta est. Id esi, calcfecerunt aquam de fra-
dextto usque in dextrtim. In Codice Rat. sic legitur : gmentis altarium; et infra, inter sacramenta (ld est,
Deinde fUcienscruces per parietes in cvcuilu de ipso inter Missarum solemnia) velamen potitil tangi, non
clirismalecum pollke dicai AniiphonamSatictilicavit. ligniim; aul si lactu potuit penelrari velamen, ergo
Alia Anlipli. Lapides pretiosi. Psatm. Laiida Jerusa- peneiranlur et ligtia, etc Ibi refert causaiii cur nbn
lein. Anliph. Mane surgens Jacob. Et ittnc in circuitu .debuerint radere altaria, quia tacla non s'ffnta sa-
intrinsectismiltel iiicensumboni odoris, et dical : Ore- B 1 cerdoiibus caiholicis, sed taiiium velaiiien iftter offe-
inus. Oiiinipotens sempiierne Deus, effunde super rendum. Quod si tactu potuit penetrari velameti,
Iiunc locum gratiam 1113111', etc lleM alia : Deus qui ergo lignutn ; quod si ligriuni, ergo' et lerra; ac
de vivis et cleclis lapidibus, eic. In Ord. Romauo proinde conClUditquod debuerint scliismatici terram
aliler habetur : Deinde in circnilu ecclesim vadal ipsam, in qua fundata sunt aitariay radere, seu elfo-
Pontifex, et facial crucem per putietes cum pollicesuo dere.
de ipso ctirismaie in duodecim lotis, ires in Orienle, Hinc cajpieridusest sanctus Augustinus, litr. v de
tresin Ausirati, tres inOccidenle, tres in Septenlrione; Rapi. contra-Donatistas, cap'. 20 : Cut' ergo ad verba
primo in dextra parte, cl sic in circuilu dicens per qum procedunt ex ore homicidcepbssil tttmett Deus
singulas cruees SanclificHiir libc templum, elc llaec oleum sUnetifiiare, et tti a/(ari qubd hmrelki posue-
Ordo Romanus. runt non possii? nescio, nisi fbrte quem cor hominis
Sed nolandum est ex Pelr6: Damiani, sermone fUUacilerconversttmintus non impedit, ligitumfaltaci-
prinio' de ecclesioe Dedicatione', iiripressas fuisse in ler postiuiA'impeditforis, quo)m'nussacrumentis suis
interioribus lempli pafieiibus cruees duodecim, qtia?" adesse dignelur nullis hominum falsitalWwsimpedi-
a pontilice chrismaie Ungerentur': Crucesduodecitii, lus? Ubi rb lignum suinitur metonymice pro altari
inquit ille, ininletiori ciicuilu ccclesiminiprimunlur.Et ligneb.
paulo post : Cnicrs chiismUte',allare' vcro mistura Olim etiam in Gailia qiiibusdam in tocis fuit usus
ehrismatisoleiqitepetungit. I-taetiam iV6lGarnotinsis, altarium' ligneorum ; naiii'1 iii concilio Epaonetisi,
iu sermone de Sacrainentis dedicationis : iiinc est can. 26, cautum est: Ut aitaria, nisi lapidea, chri-
quod conseeratoaltari Chrismanturin parktibus ittm cysmaik ( unctione sacrarentur. Fuerunt etiain olim in
duodecimcruces, qum typum gerunl aposloikum, qui Oriente, lempor» sancii Atlianasii Magni, altaria li-
et primitias-Spiritiis acceperunt, ev crucis mysterium gnea, ut ex ejus epistola ad soiitatios perspicuunV
populit efgentibui nianifesiarestuduerunt. Qubd paulo' est : '&pndatLVTe; xd avp,-^'£iXtu,xai rbv Bpbvov,v.airhv"
niiie eoriini oeiaiera videlur esse insiiluium, cuiri rpune'C,av, \vXivnydp hv, x~uix&fihXta Id!
rh; 'ExviXnoiv.;.
Ordo Romanus aliler scribat, nisi forle ipsc Ordo est, cum rapuisseutsubsellia, ei caihedram, et men-'
hac in parle mufationem aliquam subierii. sam (erat eniui lignea) et vela Ecciesiae.
Graeei eiiam ipsum teiripluni chrisniaie perun- 563. Omnipotenset miserkors Deus, etc. HsecOra-
gunt, qnod clarura est ex Tlieodoro Balsamone in tio desideratur in Codice Rhemensi, el in Ordine'
can. 7 synodi scplimoe : u«i unu; TOUTOU dnuprtap.b; Romano.
vn' Uyiovp.vpovy^ptop.ivov,id eSt: Et omnis' iliiusi 564. Purificarc, sanclificare, beiiedkere'.fnCodice
(templi) perlcciio "sacrochrisriiate inuncli. Ratoldi abbaiis ad singula verba"hxc singuise cruees
559. ittde [aciens crucein incensi super altare. lni appoiiuiilur.
Cod. Rhem. deest pariicula inde. In Ordine Romanoi 5i!5.-OmriipotenssempilerneDeus, aqubomnia;etc
sic habeiur : Timc iterttm redeat ad aitare, el offeral!' HoccOratio non exstat iri'CodiclbusRatofdi et Rhera.
ibiciemcrucetn incensi super itliid'; et dkai Amipho- ; Sed loCoiltius hoec habetur : DomineDeus omnipo-
nam Ecce odor ftlii mei, etc fn Cod. Rafotdi, nuilai lens, sicul ab inilio honiihibusutiliu, ctc, ul in Or-
cfucis meniione facla, hoecreperirfe'est1: Ta?tceat ad/ dine Romano, iri qua haec1verba seiruentia iiotaiidar
altare, et ponel incensum, et dicat: Oremus Dei l'a- veniunt: Hmc linteamina in tisutn allaris' h\i, ad le'-'
tris omnipotenlis misericordiam, elc Alia : Ueus s j.genditm inVotVeiidum"qu'e corpus ei sifnguineniFilii lui
**
brnnipolens,in ctijus"ltonbt'd:aitafdh'bc, etc Prwfatio) Domiriinostri'Jesu Chrisii,?quibus inielliguriiur pallae"
supet alture, ul iri'Ordine'RonianO.Deiride seqiiiiur:: corporales, quoe corporalia viilgo' dicuniur, quae ila
Majeslaiem tiiam, Dontine, imploramus humili- olim airiploeeraiit, ut irivolvereni ipsuni Clrfisti cor-
ler, efc, ut in Ordirie Romaiio. ptts et calicem; de quibus consule observationes/rio-
5B0. Sub'inpoealiorie'noihihis
1 tni'. Altaria per iii- stras ad Concordiainregiilaruinviivcap. C6;-§ i,-
vocationem nbminis Dei cbifiecfaritur, ev. sauCiili- Porro iir Godice Ratoldi sequiftir : Benedtctib ad
cantur. Optatus Mileviianus, lib. vi coiilra Parine- oinnia' ornamenta Ecclesim: Dignare,' Domine Deits
nianum : Nam si sil invodatibnoitiinisDei, ipsa invo- omnipoiens;Rex reguni;-etcU'fri Codite' Hlieareiisi'se-
caiio sanciificat el quod'pbllututii esse videbuiur. Ibii quiiur'6'fdb infcrendarunY Reliqiiiarhmiti b8siliea'm.
eniiri agit de altaribus aut r^asis;aiif reinolis, autt 1
566VBenediciio supef muririsqiiotivii. Mufmshoc
fractis a SchiSiiiaiiciS*. loco huelligitur de his ornriibusqitaeaf irdeTiM?offe-
561. DeiiidHleneriiibits,elc. In Coditd'Ratoldi ab-- runiur ad ecclcsiseornatum, ut videre est iH 432
Aatisadditui4: Cum Uqtiasancia el incenso, ipsa Benedictionis forriiula,' qtfse abest a Codicibus
562. Linleumina. Allaris' videlicet, quorum' awti-- -" Rafoldi ct Rhemensi; et' ab Ofdiiie RoWario. Siqui-
(juusvestinEcClesia Usus, qui' yidetur apud Optaiumi deiri olira iri ipsa templi 1
dediCalioiieoirjni'a'ejus do-
Milevitaiiuin,lib. vi adversus Parmeniaiiuni : 431 [ nafia, seu munefa iri usuili teriipHa IidelH)us;db!aia,
Quis fidelium nescil iii perageudis mysleriisipsa lignaJ ab episcopis consecrabaniiif; lit raBifilieitr in dedi-
linteaimireceoperiri? Ubi iigna sunt ipsa altaria li- catione templi, quod Consianiiiriis iiripefatdFtfiirv-
lM IN S. GREGORII LIllRUM SACRAMGNTORUM NOTJE. ii&-
olymSeEcdificavit,ouemadmodum leslalur Sozonie- A rimn scciim Ecclesiaruni suarum ministeria delutissf.
nus, li'f).n Risl., cap. 25. Concilii Arvernensis,can. 8 : Nead nuptiaruin ofna-
567. Ad Consecrandampalenam. Iu Codiee Raloldi tum ministeria divina prmslenlur. Goncil.Auretria,nerii>
legilur : Consecraliopaienm; fac crucem de oleo. sis ni, can. 25 ; De rebus ecclesiasiieis',vel de sacrff
568. Cotisecfamus,elc Hoecformula consecralio- ntinisterio alienare. Apud sanctum Gregoriuui Tuio-
iiis patenoenon exslat in Ordine Romano. nensem, lib. de Gloria confessoruni, cap. 22 : Ae
569. Inde.facienssignum ctucis de sanclo oleo, elc ipse sacerdos pelago operitur, habens ad cotlum citm
Iia iu Codice Rodradi et Rhemensi. Sed in Codiee Evangeliorum libro minislerium quotidianum, id esl
Ratoldi aiiler : Ilem Benedklio palenw. Et fac crucem paiennlcim parvam cum calice. Apud Fortunatum,
de chritmate. Consecrare, etc Et nota in hoc Codice lib. ), carm. 15 :
adhiberi oleum et chrisma, at in Ordine Romano' Muneribusquepits dotasliallatia Clirisli,
chrisma lantum. Cumtua vasaferunt nmnera sanctaDei.
570. Benedktio patenm. Domine Deus omnipo- Namcrnoret corpusDominilibaniinasummi
lens, etc Hoec non exstant in Codicibus Ratoldi et Rile ministerio,te tribuente, venit.
Rhemensi, neque in Ordine Roinano. Id est, corpus et sanguis Dorhini in ministerio Collo-
571. Ad calicembenedkendnm.In Ordine Romano canlur, le largiente. Unde a sancloPatflino, epist.
legilur : Prmfatio calkis. Consecralionis seu Rene- 12, Sacri pompa minislerii pro! Vasisonwibus altaris,
diclionis vasorum nltaris habetur menlio apud Rur-' sive aureis, sive argentefe, (fuse"in ecclesiaesecreiario
chardum, lib. m, cap. 58, ex epist. Felicis IV : Ea- servantur, sumilur :
que divinis precibus et sanctis unctionibus cum allati- t, Hic locusest venerandapenus, qua conditur, et qua
bus et vasis, vestibtisquoque el reliquis ad divinum Ponituralmasacri j ouipaministerii.
cullum explendumulensilibusdevoteet solemniter sa. Ila capiendus est hic locus, non pro Eucharistia,
crare. Hic tamen notandum nullam in Benedietione qusein allari, non in secrefario,. servatur; vasa au-
calicis adliiberi unctionem, ut in Codicibtis Rhe- lem altaris servari soliiaessesecretario, seu sacrario,
inensi, Rodradi, et Raioldi, cum tamen in Ordine lippis et tousoribus noium esl. Et in libris etlmico-
Romano unctio chrismalis adiiibeatur. rum sumitur ministeriiim pro vasis aureis seu ar-
572. jPia famuli lui ill. devotione. In Cod. Ra- genteis quae sternendo tricfinio sunt necessaria, ut
toldi hoecvocabula, pia famuli tui ill. non exstant. videre est apud Lampridium in Alexandro Severo :•
Post hanc Oralionem in Ordine'Romano hoechaben- Ducenlarum librarum argenti pondus iriinisferiumejus
tur : El (aciat crucem de clitismaie superipsum cali- nunquam trunsiil. Htijtis vocabuli mentio (it iu Clos-
cem per lalera, quoenon exstanl in Codicibns noslris' sis veteribus , sed melonyniice surailur pro ahaco
mss. sancti Eligii, Rodradi, Rhemensi et Raioldi. seu mensa, quaeipsa vasa continet. Abaci (legc Aba-
573. Deus, qtti Moysifamulo luo, elc Non exsiat deifica. p.nvtareptov,,ws: 'lou§ev«),tof, id esl,,
in CodicibusRbeniensiet Ratoldi, Sedin Cod. Rheni. cus) ministerium, ut Juvenalis, Locus iilius exstat sa-
:
sequilur Prmfatio chrismulis: Oremus,fratres clia- tyra 15 :
rissimi, ul Deus cmnipotens hoc ministeriumcorporis
Filii siti Domini nostri Jesti Chrisli gerolum benedi- Lecluserat CodroProcul*rrirnor,urce&U-tres?
clionis, sanclificationistttiamine, defensionisdonaiione Ornamenlumabaci; necnonet parvnlusinffa
impleredignetur oratttibusnbbis.Per. Ubi clirismalis, Gantharus,et recubanssub eodemniarnioreChiron.
seu chrismal, sive chrismale, sumifur pro vase in G Unde in Glossis veteribus mssT &ibliofIi.CorT).aba-'
quo Chrisii cofpus servatur. Quod clarum est ex Or- cussumiturpro mensa mafniorea'calices continenle':,
dine Romano, ubi liic tilulus proeflgilur: Prmfatio Abacusvel abax pars capitetli, vel iabnld ftisoriv, iief"
vasculi in quo Eucharistia recondilur. Ibi Vasculurri ntenstt inarmorea, in qua antiqui riiitte&aut catices.
haud dubie pro chrismali usurpatur. Id eiiam palet Quoe verba illustrant' locurii Juvenalis, qui' abacUiri:
ex lib. vi Haliigarii iiis. biblioih. Corb.: Qui autem marmor appellavit, id est mensarrimafmofeam.
petdiderit suum chrismal, aut solum sacrificiumin re- Usurpaturetiamministerium pro tapetibus, palliis,
gionequalibet, elc. et similibus ecclesiae ornainentis, ut videfe' est iu
Sumiiur etiam pro corporali, seu palla corpo- concilio Arvernensi, cari. 5 : 0'bservandumne pallis
rali, utnolum est ex Glabro, lib. v ilisl. cap. 1 : De vel minisleriis divinis defunctorum corpora:btivoivan
chrismaleeliam, qtiod a quibusdamcorporaleappella- tur. Tatidem in eodem Codice Rliemensf seqnitur!
tur, plurimum expertum esl prwslare remedia. Et Ilem alia, OmnipotensDeus, Triitiias' i'ns'ep(irttbiiiif
paulo posl : Apud monasterium Reomense, tempore manibusnostris opem iitmBenedklibnis ihfunde, n'i per'
venerabilisWillelmi abbalis, contigit ut incendiumcir- nosiram benedkliotiemItoc vascutum sanclificetur, et
cumjacenlia monaslerii populareiiir; arripienles autem corporisChristi novttm iefiulcruniSpiriius siincti gra-
ejusdemtoci (rUireschrismate conlo imposilum, eleva- lia perficiatur. Per DbminuWnbstriini.
runl illud conlra incendii ftammasdire fiagtantes; sla- 434 574'. Deinde vadurit ad,locuik' in qub reli-
lim vero idemignis in sese retorqttens,minime amplius quim,etc Describit rituni irffeferidarum'Reliquiarunf
quam invaseral arripere vuluil; pannus tamen ille do- in icmplum. Aniiquuin est EcctetaJ inslifuium', ba-1
minicus, aura flanle, a contulo elapsus, pius minus jy silicas reliquiarUm sanclarurifillatfoiiedf;ajjposilione
duabus milliariis avolavil, eic dedicare, qtiarum pfoesciiitiaeccrcsia' sarietilicatur.
ln eadem Prsefalionc Codicis chrismale dicitur Sanctus Ambrosius, lib. x, episi. 85, ab Marcellinarn"
ministerium, recte. Nam ministerium pro vase su- sororem : Nam cum basilkairi dedicdssem,mutti i'an-
mitur, ei vasa 433 aurea vel argentca eccleyisedi- quam urio ote iritetpeilare cmperanl, dkenles : Si iti
cuntur miiiisteriuin. In concilio Rhemensi, can. 22,' Romana'basilica dedices?respori-di:'Faciam,si miiriy-,
apud Flodoardum, lib. n Hist. Eccl. Rheniensis, runtreliqaids iitvenero.S"aii'ctusPauIiriuS,ep'isf.tt, ad'
cap. 5 : iSiepiscupus (exceplosi eveneritcirdua neces- Severuni: Testis esl aniem Bbminus, qabd si vel serti-
silas pro redemptione caplivorum)ministeria sanctct pttluni sacri cineris habuissertiu&supraquttm nobisaaf
frangere pro qualicunqueconditione pimsumpsetit, air basiticam; qumproxime iri"riomine'Domiiiiconstt)n't)id'-
a
officio cessabit ecclesim.In epistola 20 sancti Gre- bitur, dedicandamnecessarhtnierat, niisisSemiis" trnitati
gorii, lib. n Registri: Ut lam minisleria ecclesiarumf vetlrw. Et paulo pOst ilnvinimus quW digrte bi atf
qtuimusuale argenium, el quidquid alhid, idem brevk basriicmsanClificUtrbnem tibbis ei ad>ciwefifmcuiniilan-
a vobisconscripius, veracilerrerum facia inspeciione, daiiv Benedkiionem millereriiUs,partkiHatii de liqW
conlineal. ILI lib. iu, epist. 15 i>: Pervenil ad not divinmcrucis. El episi'. seqtieiiti: Veium liaric qtto'qur
diversusItaliw sacerdolesin Sicitiam confugienlesptti- basiliculam de beiiedictisWpostotorumei rifor(^'tfi)irt;
a Nunc epist. 25, olim erat 19. epist, 16.
b Esl modo 16 lib. IV, olim, lib. ui, ind. 12,
125 IN S. GREGORII LIBRtlM SACRAMENTORUMNOTJE, 424
liquiis sacris cineribus in nomine Christi sanctorum A j «fJtfiEvotj nponyovvroavrSJv.Id est, siquidem cruciura
Stmcli, marlyrum Martyris, el dominorum Domini argentea signa sub cereis ardeniibus eos prsecede-
consecrabunl.Sanclus Gregorius, alib. v, episl. 145: bant. Quare non satisbene expressit interpres cum
Basilkam beali Slephani martyris, quam (ralerniias dixit dunlaxat facibus ardentibus, et Sozomenus qui
vestra incendioassetit conctematam,quam eliam nuper eamdem profert liisloriam, nihil aliud quara Socrates
etse inttauratam commemorat,[aeultatem eliam tribui- iulelligil.
mus dedicandi, in qttam eliam reliquiarum sanctuaria 578. Domumluam, Dcus, elc. In Ordine Romano
ejusdem beati Stephani martyris volumus collocari. et in Codice Rhemensi haecdeest Oraiio. In Codice
Sanctus Gregorius Turonensis, lib. de Gloria conles- Raloldi ad ostium novoe Ecclesiae hoec prsciuiitun-
sorum, C 20 : Regressiquead basilkam, sanctas ejus tur : Deus, gui in omni loco dominalionis luw dedka-
reliquiascum Salurnini Julianique martyrum, vel eliam lor assislis, exaudi nos, qiimsumus,ut inviolabilis hu-
beati Illidii exinde solemniler radiantibus cereis cruci- jus Ecclesiw permaneal consecratio, ut beneficialui
busqueadmovimus.Ibi enim agiiur de oratorii dedi- muneris, qum supplkal, meteaint. Ilem alia cuin An-
calione. Thenphanes, in Jusiiniano imperalore, lib. liphona : Benedk, Drus, domum, labernaculum hoc
xvi: Post, Junio mense, facta sunl encmnia apostolo- ingredere, qumsumns, omnipolens Deus sempiler-
rumapud Constaniinopolim, elrecondila sttnl Xetyuvu ne, eic. iiac expieta suscipiat episcopus reliquias a
Andrew et Lucm apostolorum. Et transiit Menas presbylero, el ponat eas in altario novo, extenso ve-
episcopuscum sanctis Xectydvot; sedensin carruca au- lo, etc.
rea imperatoria lapidibus insignita, lenens tres Ihecas 579. Et exlensovelointer eos el populum. Olim ad
tanclorum apostolorumin genibus suis, et ila encmnia , cancellos sacrarii seu chori, in quo siabant clerici,
celebraeit. B eratappensum velinn, cujusmemiuit sancius Diony-
Iia Sanctus Gaudentius episcopus Brixiensis , sius in epislola ad Demopliilum : r.at npolbvxe;dyudo-
Ctim haberel multas reliquias sanclorum, et maxi- etSo>;ini TK&,<>J TSJV Beiojvnupaneraapurojv. Id est:
nie sanctorum, Quadraginta martyrum Caesarea Procedenlesqite benevole ad ea loca quoe sunt extra
Cappadocioe advectas, ecclesiara dedieavii, quam vela divina. Ejusmodi veli meminit etiam sancliis
ideo concilium sanciorura appellari jussil, nt clu- Joannes Chrysostomus, serm. 3, in epist. sid Ephe-
rum est ex troclaiu ejusdem de ecclesioe Dcdica- sios : "OT«V «ZOOO-VJC,AehBu>p.ev iravTerv.oivn,OTKV'iSn;
rv.
lione. El ila statuitur synodi seplimoc can. 7 : "oo-ot dveX,xbp.eva dpfiBvpu, elc Cum audieiis Orenius
cvv aenroi vuoi xvBiepbjBnaav exr'.; «y/uv X.ef\>uvojvcoiiiinuiiiier, et vela trahi videris, lunc cliduci cce-
uaprvpojv,bpiZopevavxot; v.axuBeotv yiveaOutX.et-fyuvojvlum existiinas. Quamvis haud ignorem, dp.fiBvpuali-
[iexd xai xh; avvnBov;evyh;. '0 Si tivev 'uyiojvX.et-^dvojvquando valvas bif.res, ul Ovidius loquilur (Lib.u
xuBtepSjv vubvxuQutpeioBoj, wf nupv.8e@nxoj; xd; ev.xXn- Metainorph.), signilicare, lamen pronomen dvzX.v.bueva
aiaartxd; nupaSbaet;. ld cst : Qusecunque ergo lem - iia inierpretari vetai.
placonsecratasuiil absque reliquiis martyrum, in eis Coiilirniiitur interprelalio noslra ex Evagfio, Iib.
fieri slaluiiiuis reliquiarum depositionem cum soliiis vi, cap. 20, et Theopbylaclo Simocatta, lib. v, cap.
orationibus. Qui vero lemplum sine sanciis reliquiis 14, in epistola Cosioee Persarum regis ad sancium
consecravii, depouaiiir lanquam iradiiionuin eccle- Sergium niartyrem, in qua recensentur dona quserex
siasticarum transgressor. Haoautem reliquiaesolemni ille sancto Seigio niittit, nempe crux el ihuribulum
pompa transferebaniur in basilicam, ui cx loco aurea, v.ui dpfiBvpovOuvvmovv.ev.oap.hpevov ypvaiqj ,
Thcophanis supra cilalo claruni est, et ex aclibus (] id est, et Huiinicujii velum ornatuni auro; IIOIIest
sancli Virgilii episcopi Arclalensis, in Chron. san- eiiira simile vero fores ad claudendum sacrariuui ab
ctorum Lirinensium. ipso rcge fuisse missas , sed potius magni pretii ali-
575. Aufer a nobis, etc Non exslat in Codice Rhe- quod velum.
niensi, nec in Ordine Romano. Habelur in Codice 5b0. ht loco attaris. Reliquias sanclorum in ipso
Rodradi, atque eliam Codice Ratoldi, in quo praemit- altari recondere mos esl amiquus, de quo sancius
tiiur litania. Poulinus, epist. 12, ad Severum, de basilicoeDedi-
576. Ainbulate, clc. lla in Cod. Raloldi, qua; non catione : Quorum venenmduscinis si sine crucis con-
exstantinCodice Rhemensi. PlurainOrdine Romano sortio subjiciaiur altaribus, hic opetlos lilulus indi-
reperire est. cabit :
577. Cum crucibus et thuribulis, el candelabris, Pigoora sanctorumdivinaegloria mensie
mullisque luminaribus, elc. Ita in Codice Rheiiiensi. velat apostolicisedita corporibas.
ln Codice Ratoldi nulla menlio iuminariuin esi; in Et infra, de basilicoe Fundarioe Dedicatione
OrdineRoniano nihil de thuribulis. Similem pompam
in inferendis in basilicam recens consecraiam sancto- Ecce sub accensisallaribusossapriorum
rum reliquiis videmus apud sanciumGregorium Tu- Kegiapurpureo marmorecrusta legit.
ronensem, 435 ''u- de Gloria confessorum, cop. In Codice Ratoldi legitur ln confessione altatis. Ubi
20 : Regressiqueab basilicam, sanclas ejus reliquias conlessio loctis est allaris cavalus in quo ab episcopo
cum Saturnini Julianique mattytum, vet etiam beati reliquioe sanctorum reconduniur. Alias quid sit con-
Illidii, exinde solemniter, radiantibus cereis cruci- n fessio, 436 VK'e'" observationibus noslris ad Con-
busque, admovimus. lbi enim agitur de oratorii dedi- cordiam regularuin, cap. 60, § 51.
catione. In eodem Ratoldi Codice hoec sequnnliir : Et [a-
Notandum hic quod non solum cerei, sed etiam cial crucem inlus ex chrismale in qualuor unguiis ila
cruces radianies appellanlur. Nam olim in publicis dicendo: In nomine Palris, el Filii, el Spirilus saucti.
Processionibus ipsis crucibus cerei accensi impone- Pax libi. f}. Et cum spiritu luo, ul iu Ordine Ro-
banlur, utclarum est ex eodem sanclo Gregorio, lib. mano. Al Graici reliqmas sanclorum rccondenles,
de Gloria confessorura, cap. 79 : Accensisque super eas sacro perfundunt chrismaie, ut-videre est in
cruces cereis alque ceroferalibus, dant vocesin ccmtkis, eorum Eucbologio : 'Entxeei TouTOtf(Xei^idvot;) o
circumeunt urbent cum vicis. Idque ex insliluiione iepev; p.vp»v,id est, infuiniil ipsis (reliquiis) unguen-
sancii Joannis Chrysoslomi, ut lestatur Socraies, luin sacerdos. Proelerea sequiiur in eodem Codice :
lib. VI Hist. Eccl., Cap. 8: 'Entvevbnvro ydp nap' uvxov Et ponal tres porliones corporis Domini inlus, et tres
axavpoi dpyvpoi ftpovre; fSjru ex TSJV xnpivojvXup.nd- de incenso. Rectudumur lunc reliquim, canentes An-
Suv. 'Id est : Cruces enim argenleae excogitutoe sunt txuliabuiit saiicti in gloria. Psalm. Liudato
ab eo quibus lucernoe cerese imponebanlur; et iia liph. Dorainuiii de ccelis. Anliph. Sub ultari Domiui sedes
capiendus est Sozomenus, lib. VIIIHist. eccl., cap. accepistis. Psalm. Beati immaculaii in via. Quod au-
8 : Ktciydp $h xai axuvpojvdpyvpdanpteiuvnb xnpoi; tem dicitur hic de iribus portionibus corporis Dominj
Nuiic lib. vi, opisi. 4".
425 IN S. GREGQRII LIRRUM SACRAMENTORUM NOM. 42(3
etincensi, in confessionesimulcum reliquiis sancto- A nediclionem tuam , et Spirilus haec tui munere fideni
runi reponendis, idem habelur in utraque dedica- noslrani corrobora , ut qui in fluenla descen-
tione Ordinis Romani. derinl, in bbro viise ascribi raereantur. Per.
Tandem in eodem CodiceRatoldi hsec sequuntur: Hsccconsecralio baplistcrii seu fontium baptisma-
Et tunc ponalur labula, super quam [aciel cruces qua- litim est breviuscula, fusiorem in Ordine Romanore-
tuor ex oleo ct sancto chrismate; el designanlur per quire. Consccrationis baptisierii meminit Sidonius,
qiialticr antjulos cum cullro, et dkat ponlifex Oralio- lib. iv, epist. 15 : Nam baptisleriumquod olim fabri-
nem hanc : Deus , qui ex onini coaptalione sanclo- cabamini, scribitis possejam consecrari. Bapiisterium
rum, etc Aliteriu Ordine Rom. sic habelur : Tunc auiein est tedificium prope ecclesiam in quo erat
ponat tabitlam super retiquias, et det Oralionem haitc: piscinu seu fons, sive naturalis sive artificiosus, bap-
Oreinus, Detts, quiexomni coaplalionesanclorum, elc lizandis Chrislianis idoneus. Prudenlius, in Periste-
Deinde liniat eam cttin calce, qumanlea fuerat prm- phano, baplisterium describens, in loco ubiquondam
parala; et poslquamliniia fuerit, faciat crucem desu- inartyres passi fuerant :
per cttm chrismaledicendosicut prius : In nomine Pa- Electus Chrislolocus est, ubi corda probaia
tris, el Filii, et Spirilus sancli. Amen. Pax tecum. Provehalad coelumsanguine,pnrgetaqua.
R). El cttmspirilu luo. Et miltal chrisma per qualuor Fortunatus, lib. n, carm. 12, de baplisterio Mo-
cornua altaris, ipsa suprascripla verbadicendoet cru- giintise oedificalo:
cem fackndo; ct canlent Anliphonam Corpora san- Ardua sacrali baptismalisaula coruscat,
ctorumin pace sepulla sunt, el vivent nominaeorumin Qua delicLaAdseChrisLus in auonelavat.
ceternum, cum Gloria. Hoccin prima quidem dedica-
lionis descriptione : sed in secunda paulo aliler B Paulinus, epist. 12, ad Severum , de ejus bapiiste-
in liunc modum : El accipiens tabulam, quwsuper re- rio:
liquias poni debel, antea confirmet eam subtus cum DivesopumChristi, paupersibi, pulchraSeyerus
elirismate, dicendo : In nomine Patris, el Filii, el Culminasacratis fontibusinstituit.
Spirilus sancti. Et ponat labiilam super reliquias, et Ennodius, epigrammaie149, de Fonte baptislerii sancti
dicat lianc Oralionem : Oremus. Deus qui ex omni Stephani, et aqua qumper columnasvenit:
coaplatione sanctnrum. Deinde linial eam cum calce, En sine nube pluit subteetisimbresereno,
Et ccelifaciespura ministrat aquas.
quwanle (ueral prmparala. El poslquamfuerit linita, Profluamarmoribusdecurrunt marniorasacris,
facialcrucem desupercumchrismaledkendo,ut supra; Atque iteruinroremparlurit ecce iapis.
et faciat crucemsimililer cum chrismale per qualuor Aridanam liquidoselfunditpergula fontes,
angulos allaris desuper, dicendoul supra. Et rursusnalis undasuperna venit.
581. Cum psalnto Laudate Dontinum de cmlis, elc Sancta per aethereoscnianatlympharecessus,
In Codice Rhemensi bsec destint usque ad illa ver- EustorgivatisducLaminisiefio.
ba : Inde reverlatur ponlifex in sacrarium. Id eiiam patet concil. Tolelano xviu, can. 3 : Licet
582. Posl itwc vesliatur allare. In Cod. Raloldi ad- inilio Quadragesimmbaplizandi generaliler claudalur
diinr Cumaqua benedkta et incenso. Vestilur autera mysteriuiu, lamen, ut ecclesiastkm consuetudinisordo
altare pollis linostimis, atquc etiam palliis sericis, deposcit,necesseest ut oslia baplisterii eodem die pon-
at facium est, in dedicaiione lerapli llierosolymitani lificali manu el annulo signata claudantur.
sub Consianlino Magno,ut scribit Theodorelus, lib. l 585. Celebreluribi solemniterMissa. Juxta decre-
Hisi. cap. 51. Et Apud Synesium, epist. G7, intei' ea G lum Evarisii papse, apud Ivoneni 3 p., c 32 : Omnes
quoead basilicam necessaria sunt dedicandam, re- basilicmcumMissa semper debenldedicari. Sic iu con-
censelur 5t«T«7riT«o-ti«!Ji.uo-T«c,v,
id est velum mysli- secratione templi Ilierosolymitani sub Constantino
Clilll. Magno,quidam episcopi Bvaiat; dvaipot;v.aip.variv.ui;
585. Cum Antiphona. Pro his in Cod. Ratoldi ha- iepovpyiat;T6 BeiovD.daxovxo,id esl, sacriliciis in-
belur : Dical epkcopus AnliplionainOrnaverunt tem- crueniiset mysticis consecrationibus numeii divinuin
plum coronis aureis, elc Anliph. Zachoee, lestinans placabant, ut scribit Eusebius, lib. iv de Viia Con-
dcscende, elc Dum ornanlur aliaria, cananlur hmc, staiitini, cap. 45. Consule epistolam secundam Vi-
et pcmtifex dical Oralionem: Descendat, quaesumus, gilii papse.
Domine Deus nosler, Spiritus sanclus luus super 438 S86.Tola veroHebdomadeMksm publicmin ea
boc altare, etc. fiant. lia in Codice Ratoldi, in quo haec scquuiitur :
584. Revertalur pontifexin sacrarium. Horum loco El in ipsis octo diebusibi luminaria anle atlare, aul de
hsecin Codice Raloldi reperire est : Deinde incipial ceta, aut de oleodebenl esse, absqueluminatibus et of-
canlor AntiphonamTerribilis est locus iste. Deinde ficiis noclurnis diurnisqne, in prmdklk octo diebus,
Gloria in excelsis Deo. Colleclaad Missam. Deus qui uilo modo reperiatur, usque duin octodies complean-
Sacrandorum tibi auctores munerum, elc Lectio libri lur. Ubi lege : Nutlo modo reperiatur; suppl. bct-
ApocalypsisJoannis apostoli. In diebus illis, vidi ci- silica.
viiaiem saiictam Jerusaleni. f^. Locus isie a Deo Ex quibus noiare oportet ad celebriorcra dedica-
facttis est. 437 t • Deuscui adstat angelorum cho- tionis solemnilatcm, olim per octo inlegros dies de-
rus. A7/e/.Adorabo ad lemplum. a Sanctum Lucam. n dicationis fesium tum sacris concionibus, lum sacri-
In illotempore dixit Jesus Discipulissuis :Non estar- *J ficiis incruentis, aliisque divinis ofliciis fuisse cele-
bor bona. Offerl.DomineDeus in simplicitate. f .,Ma- bratum. QuoJ salis iunuunt hsecApollinaris verba ,
jestas. y . Fecit Salomon. Super oblata. Omnipotens lib. ix, epist. 3 : Cumtit Lugdunensis ecclesiw dedi-
sempiterne Deus,altarenomini tuodicatum. Prmfatio. calm feslis hebdomadalibuscoiiegarumsacrosanctorum
Per quem tesupplicilerdeprecamur utallare hoc Be- rogalu exorarerit ut perorares. Nam fesia hebdomada-
nedictio. Benedicat etcustodialvos omnipolens Deus, lia dedicatseecclesioenibil aliud sunt quam quod illa
doinumgue hancsui numinis [Inms. muneris] prae- per integrara hebdomadera luere celebrata.
senlia iflusirare, etc. Communio.Domus mea domus 587. in anniversario dedicalionis basilkm. Anni-
Orationis vocabitur. Ad Complendum. Quoesumus, versarius dedicalionis basilicoedies ex veteri consue-
omnipotens Deus, ut in hoc loco, elc Inde procedens ludine celebralur in Ecclesia; de qua Felix papa IV,
ad fonles et consecrel.Omnipotens serapiterne Deus, in epist. apud Burchardum, lib. iu, cap. 58 : Solem-
lioc baptisterium ccelestivisitatione dedicatum Spi- nilales vero dedkaiionum ecclesiarum et sacerdolum
rilussancli tui illustratione sanclifica, ut quoscun- per singulos annos solemniler sunt celebrandw, ipso
que fons iste lavalurus est, irina ablutione purgati Domino exempla dante, qui ad festum dedkalionis
indulgeniiam oinnium delictorum luo munere conse- lempli omnibus[aciendum dans (ormam, cum teliquis
quautur. Per. Item alia : Multiplica, Domine, Be- popttlis celebraturusvenit. Quod etiam patet ex Sozo-
* Id est, secundumLucam.
I'ATHOL. LXXVIIL 14
427 • IN S. GREGORIl LIBRUM SACRAMENTORUM HOTM. 428
meno, lib. u Hist. Eccl., cap. 25 , itbi scribit deiii- A4 Capitularis Ludovici imperatoris, tit. 69 : Ut ad ca-
cationis templi Hierosolymitani, condiii olira a Con- pitnlum primilus Mariyroiogium legaltir, et dicatur
sianlino Magno, diem anniversarium , per octo dies versus, deinile rt-gula, aul Itomitia quwiibet legalur;
quolannis celebrari soliliun : 'Eg ixeivov Se ixhatov deinde, Tu aulem, Domine, dkalur. Sed vix anle
xv.vxnveopxhvXap.npSj;p.vJ.uvyet h xojv lepoaoX.vu.^v hujiis Ludovici Pii seialem, Iectionem Martyrologii
'ExxXnabx,elc., id esi : Quo teiupore Ecclesia Uie- in usu fiiisse crediderim, ut patet ex his qmt ex Co-
rnsolyinilana hoc feslum quotannis spendide admo- dice Rhemensi, qui lempore Caroli Magni scripius
diim celebrat, adeo ut eo initiationes sacrorum pera- cst, produxi; in quo, ut obiterid nolem, a nihil
ganiur, ct dies octo deinccps convenlus fiat. cxstat de communi apostolorum.
Porro his ila de basilieoededicaiione nolatis, sub- 589. Mariyris antecedil. In CodiceRhemensi legi-
jungendus est ordo in benediciione signi, hoc est lur : Marlyris confessor anlecedit. Sed TOcon(essor
nolae, seu campanae, qui exstal in Codicibus Rlie- redundat.
ineiisi cl Ratoldi abbatis. In Codice igilur Rlieincnsi 590. Restauranlur. In eodem Codice corrupie le-
ila habelur : Ad signumEcclesimbenedicendum. Ilene- gitur, restaurator.
dic, Doniinc, banc aquam Benedictioue coelcsli, elc 591. Pretiosa passione quam prmimus. In eodem
1ii Cod. Ratoldi : Ad signum Ecclesiw benedicendum. Codice male legitur : Pretiosa passione et sotemnia.
In primis intingtte ler in aqua, el luvesin eaquw be- Sed legendum esi, ul in Codice Rodradi, Pretiosa
nedkenda esl his verbis : Bcnedic, Domine, hanc passioneel solemnitate.
aquani beiiedielioneco2lesii,elc, ulinOrdine Roma- 592. Folitios. Id est, devolos Papias : Votivus,
no : Posl hwc cantabisPsabnos sex, id esi : Lauda, R " devotus, id esl, promptus etalacris ad Deiciiltuiii.
anitna mea, Dominumusquead finemPsalierii. Inteiiin 593. iient alia prmfatio. Hsec lerlia Prociatio est
laveseum de aqua (benedicta, videlicet, ut proecipilur pro martyre pontiiice.
in Cod. Rhemensi), cuiit oleo et sale; el dic : Deus, 594. ln vigiliaplurimorum martyrum. Ilsec vigilia
qui.per Moysenlegiferiim tubas argenteas lieri proe- deest in Codice Rhemensi. Sed et alia Missa est in
cepisti, elc, ut in Ord. Rom. Tunc exlergis eum nalali plurimorum marlyrum.
linteo, et dicas Vers. Vox Doinini super aquas, Deus 595. Ignianlur. Id est, inflammentur.
majesiatis iuionuil, Dominus super aquas mullas , 596. Confessoris.Confessores illos vocat Ecclesia
usque in finem 1'salmi. Posl hmc tangis eum de chris- qui, pietate insignes,virtmibus etmiraculis illuurcs,
mate seplemvicibus(oris, intus quaiernis. Oratio. Om- sine marlyrio Iranquilla et placida morie in Cliristo
nipotens sempilerne Deus.qui ante arcam fcede- quieverunt. Sidonius, lib. iv, epist. 18 : Basilicam
ris , elc , ut in Ordine Rom. (In Codice Rhemensi sancli ponlificisconfessorisqueMartiui, Perpetuus epi-
legilur in hunc modum : Et dicis Antiphonam cum scopus, dignissimustanlo prwdecessoresuccessor,ntul-
capite. Vox Domini, etc). Tunc pones incensum in lum priori qum (uit Itactenus capaciorem uovavit. Et
acerna (lege acerra, id est, lliuribulo) et mtjnham, et infra :
faciat (umum intus et extra; ct canies, y . Viderunt Quseconfessorinonerat sequasuo.
te aquae,Deus, vidcrunt teaqua?, usattead fineinPsal-
mi. Omnipotens Dominator Christe, cui(lege. quo) est,597. Ul pottquam Virgo de Virgine prodiit, £lc. Id
Christus virgo de Maria virgine pro-
secundum assumplionem carnis dormienle in navi, diit, postquam lum Virginis partu vicia est libido , ut praeclare
etc, ut in Ordine Romano. ln Codice Rheinensi canit Prudentius in Psychomachia :
sic habetur : Twncimponisincensario, el thymiamata,
et myrrham, cl erigis cloccam, et dicis Antiphonam, 440 Numquidet intactsepost partumVirginisullum
Fas tibijam superest.
Deus, in sancio via lua, quis Deus magnus sicut
Deus noster. y . Viderunt te aquoe, Deus, usquead Et infra :
finem Psalmi, el dicis ColleclumOinnipotens Dorai- Necmea post Mariampotises confringerej'ura.
nator Clirisie, etc. Et hxc de signi Benedictione.
Clocca autein cujus est in Codice Rheincnsi men- 598. Et in quo fuit peccandi facililas, elc. Elegans
lio, signum est, nola , campana, Gallice cloche.Ita est jwonomasia.
docct Utholonus , lib. n de Vila sancti Bonifaciiepi- 599. Alta Missa. Deest in Codice Rliemensi. Iu
scopi Moguntini : Inlerea signum ecclesiwquod vulgo Cod. iiodradi legitur : Missa in natali virginis con-
appeltari solel 439 gtocca (lege clocca)absque hu- fessm. Cbi noia confessam appellari sauctaiu virgi-
inano motu sonare capil. Menlio fit in epistola Gut- nem quse non sil marlyr, quemadmoduraappellaniur
berti ad sanctuin Lullium, quae89 est inter epislolas confessores viri sancti nosi marlyres. Quod lanien
ejusdeiu sancti Bonifacii: Et cloccam, qualem ad vocabulum aliquando sanctis mulieribus altribulum
manum habui, lum pateinitati mitlere curavimus. fuisse videmus; nam in concilio Toletano quarto
588. itt vigilia aposlolorum. Scquilur coinmune Editionis Garsise, sancta Leocadia confessor appel-
sancioruni , ui vocanl, in cujus initio hoec reperire latur.
cst in Codice Rliemcnsi : Denunlittlio nalalis unius 600. Vel vidum. Hoecverba non exstant in Editis.
martyris. Noverit vesira devotio, sanctissimi fratres; De viduae professione, et vestis impositione ab cpi-
quod beuti martyris illius anniversaiius dies inlrat D scopo,baec habet concilium arausicanum priiuuui ,
quod diaboli tentalionis exuberanl (lege quo diuboli can. 27 : Viduitatisservandmprofessionemcoram epi-
tenlaliones exsuperans) universilalisCrealori gloriosa scopo in secretario habitam, imposila ab episcopoveste
passioneconjunctusest. Per pluralitalem(id esl, si so- viduali indkandam, etc
lemnitas pluriniorum sit denunlianda), quod (lege 601. Beitedktio virginis. Virgines Deo sacrare an-
quo) diabolitentamentavincentesuniversitalisCrealori tiquus mos est Christianorum , quem etiam langit
gloriosa passione conjuncli sunt. Ideoque Dominum Ammianus Marcellinus, licet paganus, lib. xvm, sub
collaudemus,qui esl mirabilis in sanclis suis , ul qui finem : Inventas lamen alias virgines Christianoritu
illis vklorim coronam conlulil, nobiseorummerilis de- culltti divitto sacralas custodire inlactas , et religioni
lictorum indulgentiam targiatur.-In itlo igilur toco, servire, solito more, nullo vetante, prwcepit.
vel in illa villa , illa feria hanc eamdem (estivilalem 602. Ab episcopo dicenda. Episcopi est virgines
solticita desotionecelebremus. consecrare. Sanclus llieronymus, epist. ad Dcme-
Hsecest antiqua formula festi alicujus annuntiandi triadem, lib. l: Scio quod ad imprecalionem ponifi-
antequara Martyrologia publice in Ecclesia legeren- cis flammeum virginale sanctum operueril capul. Et
lur; cujus leclionis menlio lit in additione prima episl. 83, ad Oceanum, lib. u : lieri calechumeuus,
* In
ulroque Theod. Gemet. el Cal. sunt Misssein tum de vigilia, tum denatali unius e.vangelistse,quas
natali unius apostoli. Item innat. plurimorum aposto- sequitur Missa in nai. saiiciorum doclorunt.
Uiium, ideoque de coiiiiuuni. In Theod. suul Missae
 4-29 IN S. GREGORII LIBRUMSACRAMENTORUMNOT.E. 450
hodieponlifex; vesperein circo, nunc in allario ; dtt- ,A quadraginta annos mtalis emensm,lalibus infulis inof-
dum faulor hislrionum, nunc virginum consecralor. Id fensa meruerint observatinnedecorari.
etiam paiet ex concil. Carlliagiii. n, can. 5 : Abuni- Nec obstat id quod siatuit saiicuis Basilius, epist.
versisepiscopisdiclum est, ul chrismatis confectio, et 1 , ad Anipliilocliiiiiii,can. 18, ttt virginum 6p.oXoyiu,
puellarum consecralio, a presbyleris non fiant. Quod id est, professio excipiatur anno oetatis 16, vel 17'.
si aliquando faciant presbyteii, id iuconsulto epi- Siquidem susceptio vcli a prolessione seu voto virgi-
scopo facere non dcbenl, ut habelur in coucil. Car- niiaiis distincta est; nec semper codem tempore isia
tliag. III, can. 56 : Ut presbyter, inconsulto episcopo, agebantur, sed aliquando diversis temporibus, ut cla-
virgines non consecret. rum esi ex concilio Coesaraugustanosupra ciiato, in
605. Quw fit in Epiphania. Ita in Editis, in Codice quo volum virginiiaiis et susceptio veli disiingniin-
Rbemensi, et in Ordine Romano. Iiaetiam slaiuitur lur. Et ex epist. 1 sancii Innocentii papoead Viciri-
in epistola Gelasii papaead episcopos Lucaniau: De- cium Roihoniagensem episcopum, cap. 12 et 15 :
votis quoqtte Deo virginibus nisi aut in Epipltaniarum ltem qum Chrisio spirilualiter nupserum, elvelari a
die, aul in Atbis paschalibtis, aut in apostolorum nata- sacerdote nteruerunl, si posiea vel publice nupserint,
liliis, sacrum niinimevelamenintponanl. vel se clanculo corrupcrint, non eas admitteudas esse
604. Vel secunda [eria Paschw. In Ord. Romano, ad agendampcenitentiam,nisi is cui se conjunxeranl de
Vel in Albis paschulibus.lia in proefataGelasii epi- sceculodccesscril,etc. IIw veroqttwnondumsacrovela-
stola. Apud sanclum Ambrosium , in ipsa Resnrre- mine teclw, lamenin proposilovirginittitissemper ma-
ciionis Dominicsesolemnilatc, lib. ad Virginem lap- nere promiserinl, licet velatwnon sint, si forte nupse-
sam, cap. 5 : Non esrecordala diei sanclwdominicwRe- ** rint, his agenda aliquanlo temporepmnilenlia esl, elc
surrectionis,in quo divinoaltari le oblulisli velandam. Proeler velum solebant mitra seu niilrella virgines
605. Aul quandoapostolorum nalalilia celebrantur. ornare caput, quoe erat ex lana, auro purpuraque
Juxta decretura Gelasii pap:e epistola supcr citata. contexia, ut videre est apud Opiatum Mileviianuni,
606. Et veslimenla nigra (orinsecas gestant. Haec lib. ii adversus Parmenianuni : Interea supra mcmo-
desunt in Ordine Romano, et in Codice Rbemensi. ralus Felix, inler crimina sua 442 el facinora ne-
O im virgines Deo sacroe pulla veste induebantur. fanda, ab eo cotnpreltensainpuellam, cui milram ipse
Sanctus Ifieronymus, epist. 15 , Iib. i de Laudibus imposueral, a qua pnulo anle Paler vocabatuf, nefarie
Asellae: Et lunkam fusciorem, quam a matre impe- inceslaie minime dubiiavit. Et lib. vi : Idem illuci
trarenonpoterat, induta. El epislola ad Gaudeiilium, quam stullum, quam vanum, quod ad votuntalem, et
lib. ll : Solenl quidam cttin (uturam virginemspopon- quasi ad dignitatemvestramvocarevoluisli: ut virgines
derint, pulla lunka eam et [urvo operire pallio , ut Dei agerent pcenitenliamdisecntes; ut jamdudum pro-
videlicet a teueris unguiculis assuescat hujus generis fessmsigna volunlatiseapilibuspostea, vobisjubenlibus,
vesiimenio. immutarenl; ut milrellas aureas projkerent , alias
441 607. Quorumdam bonorum. Nempe castimo- acciperent. Et de paulo post : Nec ulla sitnt prmcepta
nioe,cujus excellentia in ccelo magis perspecla eril, conjuncla, vel qua lana milrclla fieret, aut de qua
ut sequenlia satis indicant. purpura pingcretur; non enim in panno hoc polesl
608. itt tiofo. Ita in Codice Rhemensi, et in Ordine virginilas aajuvari. Idque laciebant ad sponsarum
Romano. In Editis legitur ttt hoc, male. iinitationem; ut, repudialis soeculiviris, se Chrisio
609. Qumtibi devotionemsuam offert. Id est, quoe nupsisse indicarent, ut constat ex eodeni Opialo ibi-
tibi proposilum et firmam tibi perpeiuo serviendi G dem ; Et lamen virginilas, si illmsa sit, sine milrelta
voluntatem offeri. tuta esse potest. Spiriiale nubendi hoc gentts est;in
010. Votum. ld esl, desiderium et voluniaiem. nuptias Sponsi jam venerant voluntale el professione
611. itt jejunio cibus. Spirilalis videlicet, quo sua, et ttt swcutaribus nuptiis se renuntiasse monstra-
mens pascalur, dum caro jejunat. Nara devoLisvir- renl.
ginibus olim fuere : Aliam causam profert sanclus Isidorus, Iib. n de
Oflic eccl., cap. 17, ubi et veluina mitra distinguit :
Et raraetenuesqueepulse,et mens sobriasemper, Qumriturcur feminmvirgincs in Benediclionevelenlur,
inquit Prudentius de illis scribens , lib. H contra quaruin hmc causa est. In gradibus enim vel officiis
Syramachum. ecclesiaslicisfeminm nullatenlis prwscribunlur. Nam
612. Quatenus centesimi fruclus, etc Ita Prudcn- itequepermillilur eis loqui in eccfesia, vel docere; sed
lius, lib. citato, de Virginibusagens : neque lingere vel offerrc aliquid virilis muneris, cntl
Hiucdecies deni redigunturin horrea fruclus. sacerdolalis officii sortemsibi vindicare. ldeoque hoc
tantum, quia virgo esl, ct carnem suain sanctificare
Vide superius annotala. proposuit,idcirco venia fit illi, ut in ecctesia notabilis
615. Ad ancillas Dei velandas. Olim virgines Deo vel insignis inlroeal, et honoremsnnclificaticorporisin
sacrae soleinui ritu velabaniur. Procter locos supra libertale capitis oslendat, alque milram quasi coronam
citatos, id etiam videre est apud sanctum tlierony- virginalisgtoriw prmferat in verticc. Quse omnia fere
inum, lib. i, epist. 48, ad Sabiiiianum : Post apostoli sumpta sunt cx Tertulliauo, lib. de velandis Virgini-
Pctri basilkain, in qua Christo flammeoloconsecrala bus, ei inale apud sanclum Isidorum legitur eonliit-
es. Et Prudeutium lib. ciiato : D gere, pro tingere.
Suntet virginibuspulcberrimaprjemianostris, De virginum mitra illud ejusdem Isidori, lib. xix
Ei pudor,et sauciolectus velamiuevultus. Originum, cap. 51, intelligcndum esl : Mitra esi pi-
Id aulem fiehat post diuturnam virginitatis proba- leum phrygiumcaput prolegens,quale est ornamenlum
lionem eo quod in ejusmodi velalione propria quoe- capitis devotarum. Ubi devotoe sunt virgines Deo
dam sil virginis consecralio, et striclissima cum dicaise ei consecraloe, queinadinodum in concilio
Christo sponso conjunclio. Quocirca olim virgines Tolctaho i, can. 16 : Devotampeccantem non reci-
anle aiinum oeialissuoe quadragesintura non vela- piendam in Ecclesiam, nisi peccaredesierit. Et can.
banlur, ut staluilur in concilio Agallicnsi, can. 19 : 19 : Episcopi, sive presbyleri, sive diaconi filia,elcsi
Sanctimoniales,quamlibet vila earum et mores probali devola fuerit, el peccaveril, et marilum. duxeril, di-
sint, ante annumwlalissum quadragesimumnon velen- Dnde virgo devota et virginiias devota Ausonio
lur. Et in concilio Coesaraugustaiio,can. 8 : Item citur, iu Parentalibus, epig. 7 :
teclum esl non velandas esse virgines, qucc se Deo
jEmiliaHilaria materlera virgodevota,
voverinl, nisi XLannorum probata wtale. Et in JNO- Femineisexus odiumtibi semper, et inde
vella Majoriaiii: Saiicti)tf.sfitias quas palcr malerve, CrevitdevoliEvirginilatisarnor.
a smculari permistionetran&latas,Claisiianw fideiser-
vare prmcepla conlinuata virgiititule censuerint, non Quia vero mitra appellatur pileum phryyizm, inde
ante susceplo honorato velamine consecrare, quctm factum est ut milra, seu liara Roniani pontilici»
 IN S. GliEGORIi LIBRUM SACRAMENTORUMNOM. 432
j5(
appellata sit [rigium, vel polius phrygmm, juxta cor- AK< avojQev,id est, omnia desursum, ul refert Dio Pru-
recliorem orthographiam. Sugerius abbas sancti sseus. I
Dionysii, in Vila Ludovici Grossi Francorum regis 619. Tibi Lilare. Litare est sacrificare hoc loco a
: CumqueTuronis Xtxh; '. id est, Oraiio, ut docet Fesins.
agens de Aiexandro papa secundonl mos est liomanis, fri- 620. Sanxisti. Hoc est, sanclificasii. Sancire ali-
apu-d sanctum Martinum,
fltum ferem, Lmtare Jerusalem celebrassei. L'bi niale tquando est sanctilicare. Tertullianus, libro de Re-
legitur friijuum. Et infra agens de : Cullixlomore i
II papa, surrectione carnis : Anima non lavalione, sed respon-
tibi describilur ejusmodi plirygium lbique Ro- sione sancitur. Et lib. de jejunio, ex Joele : Joel ex-
inano seipsos prmparanles multo el mirabili otnatu, clamavit : Sancite jejunium. Nam sacrificia veteris
circumdantes capili ejus fugium (leg. ftigium) orna- legis, suara dignitatem et sanciilatem emendicant ab
menlum imperiale instar galem circulo aureo circum- eucharislico novae legis sacrifieio, ut tigura a suo
cinctum imponunl. protolypo.
Tandem virginum crines sparsi et soluli erant 621. Ul quod singuli obtulerunl. Ila loquitur, quia
instar sponsarura, ut manifeslum cst ex eodem Op- lldeles in Missarum solemniis communicaluri singuli
tato, lib. vi : Spiritali Sponso solverant crinem, jam panem et infra. vinum in suam communionem offerebant,
cwlesies celebraverant nuptias. El infra : lnvenislis qua de re
igilur hujusmodi virgines quce jam spiritaliler nupse- 622. Spiritum cogitandi qum recta sunt. Recle
rant, quasi secundas coegistis ad nuptias, ul crines ite- Spirilum cogitandi quoe recta sunt pelit Ecclesia,
rum solverenl imperastis. Nam schismalici calholicas quia nulla esl sine Dei atixilio in honiine bona cogi
virgines ad suas partes rapias vcl alleclas, pceniien- R"**talio, 444 simus iuxla iR"d Pauli 11Cor. ui : JVon quod
lia prius iniposita, ilerum consecrabant. Ex hoc Op- suflicienles cogitare aliquid a nobis, quasi ex
tali loco «iianifestum est oliin virgines non liiisse nobis, sed sufficienlia noslra ex Deo est. Ubi in his
tonsas, quod eliain conlirmaiur ex: sancto AinbroMO, reddit verbis, noti quod, est aiias(rophe, pro quod non. Nam
cap. 8, lib. ad Virginein lapsam Amputenlur rrines Christum causam cur fiduciara debeamus habere per
quiper tianam glotiam occasionemluxutim prmstiterunt. ad Deum, eo quod non simus sullicienies
Ibi enira injungit virgini lapsoepcenilentiaiii actursc cogilare aliquid recti vel sancli, videlicei a nobis,
443 de peccato crinium tonsionem, juxta priscum quasi ex nobis. Iia definitur in concilio Arausicano
morem, quem etiam observare est ex lib. vi Opiati, n, can.ad7 salulem : St quis per nalurm vigorem bonum aliqiiid
quod signum est eam ante lapsum inionsam fuisse; quod pertinet vilw mternm cogitare, tit
et ex sancto Hieronymo, epist. ad Sabinianum, ubi expedil, aut eligere, sive salutari, id es( eiiuttue/ica;,
refert de quadam virgine Romoe professa, quse cum prrcdtcaliont consentire posseaffirmat, absque illustra-
Bethlehem venisset ut morem gentis servaret, tonsa tione el inspiratione Spirilus sancii, qui dal omnibus
est, crinemque amatori Sabiniano dedit. Et ex con- suavilatemin consentkndo, et credendo verilaii, hwre-
cilio Gangrensi, can. 17 : Et xt; yvvutxSivStu xhv tico spiritu fallilur.
vop.tt;bu.evnv uoxnatvunexeiperoxd; v.bpa;, elC uvdBeyu 623. Pertinere. Id esl, pertingere.
eaxa. ld est: Si qua mulier propter eam quse existi- 624. Subiipientium. Pro xb subrepenlium, quod
malur exercitaiio, id est ob vitam monachicam lon- passim occurrit in veteribus Codicibus inanuscriptis.
deat comam, etc, excomntunicetur. 625. Opus noslrw Redemplionis exercelur. Tum
At conlrarius usus fuit in partibus jEgypti et Sy- quoad reproesenlaiionein, quia sacrificium altaris in-
riae, siquidem illic olim sanciimoniales seu virgines: C cruenlum est rememorativum sacrificii cruenli, quod
seu viduoc londebantur, ut docet sanctus llierony- in ara crucis consummalum esl; tum quoad applica-
mus, epist. citata : Jliotis est JEgypti et Syrim mo- tionera, quia per altaris sacrilicium nobis applicatur
nasleriis, ul tam virgo quam viduu, qum se Deo vove- passionis Christi meriLum.
rinl et smculorenuntianles,'omnes delicias smculi con- 626. Et lerrore cogas. Non quod Deus per lerrorem
culcarint, crinem monasteriorum malri offerant dese- inlerat vim voluntaii, tollalque liberi usum arbilrii;
candum. Refenque causam, ne a pediculis oppri- sed juxta vulgarem loquendi modum hsec dicuntiir,
manlur, quia balnea non adcunt, nec oleo unguntur. ul ciiin minitando alicui dicimus : Nisi id sponte fe-
Quod hodic apud nos observatur, etiam apud Grse- ceris, invitus facies.
cos, ut scribit Theodorus Balsamon in canonem cita- 627. Et (aclum esl visibite quod latebat. Nempe
tum. mundus, qui cum in tlivinis ideis laleret, a Deo crea-
614. Oratio ad abbalem faciendum. Rilum ordi- tus, visibilis factus est.
nandi tum abbalis, lum abbatissoe, quoere in OrdineB 628. Ecclesiam tuam inter adversa cresceretribuisti.
Roinano. Id tot Martyriorum experientia palel, testaturque
615. Ucbdomada sccunda, Sequitur Ordo hebdo- sanctus Jusiinus inarlyr, in dialogo cum Tryphone
rnadarum per annum a Pentecosie usque ad Adven- Judico, ubi Ecclesiam pulchre vili coraparat, ex qua
lum Domiui. ln Edilis legilur : Dominka 2, 5, 4, etst si quis excidat fruticantes surculos, ul alios virides et
sic deinceps. frucLilcros palmiies proferat eliiciei. Tcrlulliauus ad
[. Scapulam : Nec lamen defickt hmc secta, quain lu
616. Post lempora (eliciler dilatala. Id est, post vi-
tam longam feliciter ductam. Jn miigis wdificari scias cum ccedi videtur. Et sanclus
617. Et solum sine peccali macula sacerdotem.Juxla Niius, honiil. 2 de Chrisli Asccnsione : T« Tvjf'Ev.xX.n-
illud Aposioli ad Ilebrseos vn : Talis enim decebuiut'
aiu; x«T£/.07rTsTO vJ.hp-uxu,v.uib xii; Trio-Tewf
p-vXl.ov
eneSiSovv.upnb;, v.uiuvBo; dp.upv.vxov efepe. ld est,
nobis esset ponti(ex sanclus innocens, impoliulus, se- '' Ecclesise palmiies succidebaulur, et fructus (idei
a
gregalus peccatoribus, elc magis progressus est, et florem immarcessibilem
618. CtijMScst lolum quod est optimum. T6 oplimum n ferebal.
hoc loco bonum signiticat, eslque pbrasis Grsuca, i, 629. El qui vobisiribuil supplicandi affeclum. Sup-
superlativum pro posilivo. Etenim omne bonuui, inn plicandi affecius a Deo tribuiiur, quia sine Dei graiia
quocunque gradu et dilferenlia consideretur, Dei esl,l, Deo supplicare polcsl nemo. Quo spectat illud con-
et a Deo est. Unde Jacobi i, juxta lextum Groccum, i, cilii Arausicani n, can. 5 : Si quis ad invocationem
omne daiUm bonum, et omne donum perfeciura de- 2- humanam gratiam Dei posse conjerri, non aulem ip-
sursum esl: n«o-«Sbat; uyvM, xui nv.vSojpnpiu ov sam graliam facere ut invocelur a nobis, conlrndkil
xiX,etov
«VMGEV eo-Tt,id est, in versione coinmuni, omiie da- 1- Isaim prophelw, vet Aposlolo idem dkenti : Inv.ntus
tura optimum, pro positivo, ul habetur in texiu Graeco.i. sum a non quwrenlibusme, patam apparui liis qui me
Et optime sanctus Jacobus datum bonum, el datuin m non inlerrogabant.
perfectum, id est optimum, Deoaltribuit. Quia onine le 630. Munere. 1;1cst, giaiia.
bonum, qualecunquesit, Dei est, ei a Dco esl. Unde le 651. Nosiris sensibus. kl est, noslris opiniouibus
Marcus Philosophus iinperator dicere solebat ndvrv. •% pleruraque fillacibus et moaeis.
i« IN S. GREGORll LIBRUMSACRAMENTORUMNOTiE. 431
632. Ut non noster sensus in nobis, etc. Id cst, ut. A.clesiw hoc loco jejunium quadragesimale conslilutum
non ducamur nostris cupiditatibus , sed ccelestis est, ui ante diem Nalalis Dominijejunio et abstineniia
gratise operalione. In nobis, id est ttos, phrasis He- nosIncastigemus.
Kalendario quod praefigilur Sacramentario Ra-
braica.
655. Ut quod immerilis conlutisli, cic Id est, ut toldi abbatis 446 XVHIKalendas Novembris notaiur
ante Nalale Domini. Sanclus Cutbertus
bonam volunlatem tibi serviendi, quam nobis con- Qtiadragesima
Lindisfarnensis episcopus quadraginta anle Naiale
tulisii per tuamgraiiam, adaffeclum redigas. Domini dies jejunare solebat, ut scribit Beda in
Id
634. ilfenfortmt. esl, peccalorum. Vide supra ejus Vila, cap. 42.
in Canonis Misssecxpositione. Eamdem etiam jejunii consuetudinem observant
445 655. Gerimus. Id est, adrainistramus, opera- Groeci, ut manifeslum est ex Georgio Codino, libro
mur. de Officiis palalii Conslanlinopolilani, uhi agens de
63G.Indemnes. Id esl, nulli damnaiioni ob aliquod CiCiemoniismensoe imperatoriae in Natali Domini sic
criinen aut reatum obnoxii, hujusce mundi adversis scribit : li«t norSiv evyhv ETTI xh; xpuneQn; Stu xb xhv
paiienter propter Deum loleratis. xeoaupav.oaxhvnapeXBeiv,dpyhv Se xpeofdyovX.v.fieiv,
057. Per hujus sacrificii veneranda commercia.Iloec X.apSuvet dpxovv.uip.ivoov.Id est : Et facta Oratione
melapho)ice dicta suni. Et sensus est : per sacrificia, ad mensam, quia, praeterila Quadragesima, princi-
vel pro sacriliciis quse Deo ofierimus, veluli niuiuo piuui lemporis quo edunliir carnes adveuil, accipit
quodom commercio, ille nos suinmsesuse divinitalis panem et inissum. Ad cujus distinciionem ab eodem
panicipes facit. T, Codino infra Quadragesima paschalis appellalur uyia
638. Et prmsentimcorporalh mysteriis non deserat, v.ui peyuX,nxeooapuxoaxh, id esl, sancla el magna
etc HsDcduoverba, deseralelrclinquat, videntur hoc Quadragesima. Quod tamen jejunium quadragesi-
loco suini pro desiitual, privet. niile ante Natalem Domininon est apud Gnecos adeo
659. Req. Ben. Id csi, require Benedictionem, aiitiquuni. Non erat enini tempore conciliiTrulIensis,
nempe in Ilebdomade proeccdenie. imo nec Theodori Balsamonis oelate, qui floruil anno
640. Hebdomada v att(eNatale Domini. Ita in Ex- Domini 1191. Ita enim scribil ad can. 52 proefali
cusis. In Codice Rhemensi habenlur etiarn quinque concilii : ZnpteioJaut ovvxal unb xov nupbvxo;v.uvbvo;,
Dominicoeseu hebdomadsede Adventu Domini eo- oxt v.vpioj; piu eaxi reaaapuv.ovBhp.epo;, elC. 1(1est :
dem numerandi ordine, de quibus hoec habet Ama- A'o(a autem cx hoc canone quod proprie est una Qua-
larius Iib. 111de Offic ecclesiast., cap. 40 , de dragesima. Si enim atia esset, cautum fuisset nein t/.'a!
Adventu : itt antiquis libris Missalium, el Leeliona- ficrel sacrummysleriumper perfectum sacrificium, sed
riorum, reperitur scriptum : Hebdomada quinta ante pcr prmsanclificata,quemadmodum quoque caulumest ne
Nalalem Domini, Tolidem enim lecliones habenlur in fiat in magni paschmquadragesima. Hoeci|le, quse sane
Lectionario, et lolidein Evangelia a tempore memorato non scripMsset, si tuin Naialis Domini Quadragesiina
per dies Dominkos usque ad Nativiialem Domini. In apud Groecosin usu fuisset.
Codicibus Rodradi et Ratoldi, ct apud Pamelium Aliler olim monachi in Gallia. Siquidem in con-
sunt a quatuor dunlaxat Hebdomadocet Dominicse cilio Turonensi, celebrato anno 507, sub Charibeno
de eodein Adventu Domini, converso numerandi or- rege, decernitur ut monachi, jnxla aniiqua siatula,
dine; ita ut ea quse remelior esi a Natali Domini de Decembriusque ad Nalale Domini omni diejeju-
prima Dominica, seu hebdomada, appelletur, quae C «e«(. Romani olim exordium Adventus a Doiniinca
vero proxima est dicatur quarta. Et Berno Augien- post festuin sanctse Caihariuoe virginis ducebant, ut
sis, cap. 4 libri de quibusdam rebus ad Missam lestaiur Radulphus Tungrensis, proposiiioue 16 :
speclantibus, scribit hanc esse Dominici Adventus Adventus Domini apud Romttnos incipil Dominica
rationem in Gregorianis Codicibus : quod lomen vix prima posl crustinum Calharince.Quod etiam dejeju-
inihi persuadere possum, cum Editi ex Vaticano, nio inieliigendum est. Nani paulo posl subjungil :
Rhemensis, et sancii Eligii Codices, qui Gregoriani Apud Romanoseliam in AdventuDotninijejunium agi-
sunt, reclamenl. In Missis Ambrosianis apud Pa- lur. Sed iioc Adventus spatium non adeo antiquum
inelium sex videre est Dominicas"de Adveniu Do- est apud Roraanos, cum festum sanctae Gatharinai
niini, quia ibi Dominica prinia Adventus proxime se- non reperialur in antiquis Sacrameniariis, ul nee
quilur ieslitin sancli Martini. Quod etiara lestaiur Ra- hodiernum, quod constat tribus hebdomadibus inle-
dulphus Tungrensis, propositione 16 Ambrosianus gris et aliquot diebus sequenlis, quodque proiude fru-
Advenlus Itabet sex septimanas, et incipit Dominka stra quidiini ptiiaul ita fuisse instiltiluiu a sanclo
post Marlini. Hoc oflicium inslilulum est pro re- Peiro. Huic enini sentenlioe adyersautur anliquiora
verenlia Natalis Domini, quemadmodum et jejunium, Sacrameiiiaria supra cilata, in quibus Adventus Do-
quod varium luit pro diversilate (emporum et loco- niiiii cst quinqtie Dominicarum.
rum. Sanclus Perpetuus, Turonensis episcopus, in- Nec audiendus est quidam rccenlior, qui ut probet
ter csetera jej'unia per anni currieiilum instituit: A anliquitaleui Adveutus Domini , hunc producil lo-
deposilionedomni Marlini usque Nalate Domini ter- CIIIIIsaucti Joamiis Chrysostomi, cx hoinil. 3 iu
na in septimanajejunia, ut refert sancius Gregorius JJ Episl. ad Epbesios : Si ingruerel, inquit, solemnis
Tuionensis, lib. ix llist. In concilio Matisconensi 1, Epiptianiw dies, addo eliam si tempus Adventus Do-
celebralo sub Gunlranno rege, anno 581, cau. 9 : mini sacri, nedum, Epiplianim, et Quadragesimm.Sed
Slatuilur, u! a feria sancii Marlini ad Natale Domini isia nihil efliciiint, nec sensuiu auctoris assequuutur,
secunda, quarla et sexta Sabbati jejttnetur. lib. vi Ca- ut conslabiLex textu Graeco : *Aventaxn, fnoiv, 6
piiul. rtgum Caroli et Ludovici, lit. 185, statuitur rn; dyiu; xeaaupav.oaxh;xv.tpb;,oioj v.vh xt;, ptxeyjt
jcjunium quadraginta dierura anie Natale Doniini : XSJV pvoxnpiojv v.ventoxii TWV 'Entfuviojvhp-epv.-KKITOC
Quare admoneantsaccrdoles ut jejunia tria tegitimain xutpb;ovxovxonpoabSov' ovyup'Entfj.viu, ovSereaav.pu.
aniio acjanlur, id est quadragint.i dks ante N'alivilaleni v.oaxhnotii u\iov; rov npoativat, «),).«-^vxfii eiX.iv.pi-
Domini, et quadraginla ante pasclta; ubi decimasanni vetv.v.aiv.v.Bv.pbxn;. Id est: Si advenerit, HIIJUII,
leinpus
cl
solvimus, posl Penlecosten quadraginla dies. De Quadragusiitioe,qualiscuinjue quispiaiii fuerit, myste-
e"odeuijejunio agit Rabanus, lih. 11de lnsiiiuiione rioruin fii particeps. Si advenurit dies Epiph-niise-
clericoruin cap. 22: Hac ergo auctorilaledivinwScrip- Alqui lioc in tempore accedendi miuiiiie silum est.
lurm Ecclesia morem oblinuit, el universale jejuiiium Nou Epiphania, non Quadragesima dignos faciuni
hacobservationecelebrat.Quodlamcnjejuniittitincipiens qui accedaul. IIoc iu loco iuvehiiur in illosqui raro
a nono mense itt decinutmextendilur, id est usquead Euciiaristiam suinebant, dicebantque se eam in Ep;-
Natulem. Congrua ilaque dispositionea magistris Ec- phania elQuadragesiniasumpturos; quibus respondet
1 " In vet. Sacram. Gallic sunt tantummodo tres.
435 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMNOT.E. 456
hocintemporequoaccedituradsncram mensamsitum A 657. Oraliones ad completorium.Neque istse repe-
non essecum ejusmodi homincs quales fuerint sive in riunlur in aliis Codicibus noslris mss.
Epiphania, sive in Quadragesima, ad comnjunionem 658. Orationes maiutinales. Pauciores sunl in Co-
accedere soieant, et Epiphaniam, et Qnadragesimam dice Rodradi, nullae in Codicibus Rhemensi et Ra-
non facere dignos, sed sinccritatem et puritalem ani- toldi abbatis. • i
mse. Estergohic dialogismus interdesidemquimoram 659. Ad matutinos lucescenle die. Istae Oralioncs l'
trahit in sumenda Eucharistia.et sanctum Joannem desiderantur in aliis Codicibus nostris mss. ut et
Chrysostomum. Piger enim ait; si venerit tempus sequens Orr.lio ad primam.
Quadragesimse, 447 a(l sacram mensam accedam, 660. Ad clericum faciendum. Mosest velustus Ec-
videlicet; respondet sanclus Doctor, qualis quis- clesioaRomanse, ut clcricalis digniias per comselon-
que tum fuerii, lit mystcriorum particeps. Dicit pi- suram tribualur. Unde Arator, episi. ad Parthenium :
ger, in Epiphania; subaudi, accedam ad communio- Namqueego RomaniBcaulispermislusamoenis
nem respondet sanctus Doclor, hoc in lempore ac- Eeclesire,tonsoverLice,fac.tusovis.
cedendi minime positum est,; nam Epiphania et
Quadragesima non dignos faciunt, etc. Idque ante ullam ordinum susceptionem, ut clarum
641. Excila, Domine, potenliam luam, etc In Co- esl ex Vila sancti Germani Antissiodorensis epis-
dice Rhemensi adjicitur altera : Cbnscientiasnostras, copi, auctore Constantio presbytero : Glomerata se-
cum lurba clericorum alque nobilium, injiciens manus
qumsumus, omnipotens Deus, quotidie purifica, ctc,
ut in Missali Romano. apprehendil Germanum, el, invocato nomine Domini,
„ cwsariemejus capiii delraliens, Itabitu rcligionis, re-
042. Primi adventus myslerium, etc In CodiceRhe- "] jectis smcularibus ornamenlis, cum promolionis honore
mensi est alia Proefatio : Qui nos tanquam nutri- induit. Et sancti Patrocli abbalis, auciore sancto
mentis instruet parvulorum, dispensatis ntenlis et cor- Gregorio Turonensi : Abiil ad Arcadium Biturigm
poris alimentis, etc urbis epkcopum, peliilque sibi comam capitis tonderi
643. Cut proprium ac sittgulare quod bonuses. Per accirique in ordinem clericorum; quod episcopus, Do-
essenliam videlicet. In Codice Raloldi abbatis est mino volente, sinemora complevil; nec mullo post pri-
prsefatio superioris Missse. mus diaconatus officium sumens. Unde in testajmenlo
644. Consletesse perfeclum. In eodem Codice pro sancti Rbemigii dicitur: El si qitis in ordine clerkali a
his verbis legitur, proficiatur. Corruple. Sed legen- presbytero usque ad tonsum, etc Aliter Greeci; nam
dum esl perfieialur. apud eos in lectoris ordinatione, qui gradus modo
645. Quod valum oruculis [uit anle promissum. ln ex minoribussolus ordinibus apud eosdem confer-
Codice Hhemensi legitur : Quod per VerbiDei Evan- tur, lonsura clericalis datur, ut videre est in eorum
getium promisisti. Etichologio in lectoris ordinatione : npoauybu,evo;XSJ
646. Percipianl dignilatem adoplionis, elc In eo- Apytep-i b xoaoiixo;,ei piv xoau.tv.b;eaxt, p.exv.ip.v.riov,
dem Codicealiier legitur, in hunc modum : El habeat• ei Se ptovuxb;,p-erdpuvSiov,y.aiofpayiZerut xpixovxhv
plcnitudo adoptionis quod perlulil lestificatioverilalis. v.efvlhv nupu xov 'kpyjepeoj;, v.u'txeipexai nap' «UTOO
El in eodem Codice sequunlur alioeIres Missai, quoe axuvpoetSSj;,Xeybvro;etc Id est: lalis adducitur ad
desunt in Excusis, el in Codicibus nostris mss. pontificem, si quidem soecularis est, cum vesiimento
647. Qui (t(0 inenarrabili munere prmstilisli, etc suo ; si vero monachus, cum pallio monacbico ; et
In Cod. Ratoldi esl alia Procfatio : Cui proprium est,, (C ter signatur in capite a ponlifice, et londetur ab eo
el singulare, quod bonus es, elc, ut supra. ltem in: in modum crucis, dicente , etc. Id patei etiam ex
Codico Rhemensi: Citt proprium esl veniam delkiisi Vila sancti Eulhymii abbatis (Apttd Sur., 20 Ja-
impendere, etc, ut in Ordine Missoe Ambrosianoe,, nuar.) : Cum eum baptizassel, et pilos, qui exlege
Dominica 4 Adventus. lonclenlur pueris , (oiondisset, in gradum leclorum
648. AntiqumVirginistli est, Evse, quia paradistts> cum cooptat.
terrenus omni libidinis contagione caruit, ut vulgo1 Mos lamen ille non videtur universalis, quia in
tbeologi docent. ,
649. Detts ctyws adventus, elc In Codice Raioldi septima synodo, can. 14, videmus pueros per lon-
stirain in clerum allectos fuisse, qni tamen lectores
deest vocabulum, Deus. non erant manuum impositionem ab episcopo or-
650. Alia ad Missam. In Codice Rhemensi legitur dinati, etsiper de suggeslu publice in ecclesia legerenl,
Pos( Betiedic/iottes, id est post canticum Benediciie
quod vetat synodiis, staluens ne deinceps ejusmodi
omnia opera Domini. clerici in ecclesia prsesumant, nisi prius lec-
651. Dominka prima antc Nat. Dom. In Codicibus' lores ab episcopo lcgere fuerint insiituti.
Rhemensis, Rodradi, et Ratoldi legilur, ° Dominkat Tonsuraj ecclesiasliceeauctor fuit sanctus Petrus,
vacat.
652.. Oraliones dc Adventu.In Cod. Rhem. pau- aposiolorum lib. Princeps, ul teslatur sanctus Gregorius
ciores quam hic rcperiuntur. Non exstant in '• Codi- Turonensis, i de miraculis, cap. 28 : Pelrus
cibus Rod. et Raloldi. aposlolus ad humililalemdocendam capul desuper lon-
655. Orationes pro peccatis. Pl.ures sunt in Codice. D . deri inslituit, idque ad instar coronae spineoe Domini
Rodradi presbyleri; sed in Codicibus Rhemensi et'l noslri, ut docet Reda, lib. v llist. Angl., cap. 22 ;
Raloldi abbalis nullas reperire est. qnam coronoeformam improbans quidam recentior,
654. Oralionesquotidianw. Non exstant in Codicibus, et locum Bedoemisere disiorquens, eo devenit ut
Rhemensiet Ratoldi. Plures suntin Codice Rodradi. scriberet tempore sancii Isidori : Duas clericos ha-
Existirao has Orationes olim diclas fuisse in leriis; buisse lonsuras, atteram in summo vertice, alteram in-
communibus. . [erius circum tempora; illaque tiaram sacerdotalem,
655. Oraliones vespertinales. In Codice Rodradi[ hac vero t%5^Qregium diadema significari, idque auc-
toritate ipsius sancli lsidori, et apertissime quidem,
legitur :Oraliones malulinales, seu vespertinales.In quo,
etsi multo plures sint quara hic, 448 ml''a tamen[ ut loquitur. Sed illius liallucinalionein ipsa sancLi
harum quatuor exstat, etquae ibi habentur a suo titulo, Isidori verba, lib, u de Officiis Eccl., cap. 2, aper-
dissident. In Codicibus Rhemensi et Ratoldi nulise, tissime demonstrant : Qtiodvero, detonso capite stt-
sunt. perius, inferius circuli corona relinquilur, sacerdotium
656. Orationes ad crucem. Desiderantur in aliis, regnuinqueEcclesimin eis exislimofigurari. Tiara enim
Codicibus nostris mss. apud veleres constiluebalur in capite sacerdolis , hwe
il In nostns Mss. ita legitur. ab istis mamiscriptorum Codicum differentiis anno-
b In Theod. et Gemei. mulloe sunt Oraliones de: tandis abstinendum duxiraus,
Advenlu a vu:gatis plcriiraquc discrepanlcs. Vcrum
ffl IN S. GREGORH LIBRUMSACRAMENTORUM NOT^E. «S
ex byssoconfecla rotunda erat, quasi spliwra media; jA comilum, aut quisquam ex jmliciaria poteslate, pla-
el liocsignificatur in partecapilis tonsa. Corona autem cilum aul mollnui lenere proesuiiiat : Post quartam
latiludo esl aurei circuli, qum rtgum capita cingil. feriain, qumcaput jejunii nominalur, in qua omnespm-
Ubi, omabo, hic tonsura duplex ? Unica sane est, ca- nilentesmuntium impositionem, ad vaeandum solum
pitis superius videlicet dcionsi quo liara exprimitur, pwniteniiw,et divinis Officiis, accipiunt. Idem videre
non suninii apicis, ut hodic fil, at vero inferior cir- cst apud Burchardimi, lib. xix, cap. 2 : Presbyteri
ciilus copilloriim coronam significal. admonere debent plebem subjec.lam,ul omnis qui se
il;cc est sane aniiqua corona sancli Pelri ei prisco- senlit motlifero peccalivulnere sauciatuin, feiia 4 anta
riiin clericorum referens coronam Christi spineam, Quadragesimain cum omni festinatione recurrat ad
quam ctiam vitlere esl in concilio Toletano iv, can. vivificalricemmalrem Ecclesiam; ubi qttad male com-
40 : Omnesclerici vel lectoressicut levilceet sacerdo- misit, cum oinni humililale et conlrilione eordis, sim-
les, delonsosuperius capile loto, inferius solam circuli pliciler confessus,suscipiat remedia pwnitenlimseciin
coronam relinquant. Non sicut hucusque in Gallkim dutn modumcunonkis aucloritalibus prmfixum. Quoe
partibtts facere lecloresvidenlur, qui, prolixis, ut laici, quidem citaniur cx divo Augusiiuo, sed falso. Nam
comis, in solo capilis apice ntodicum circulum lon- isla nihil minus quam Augustinuin sapiunt, tum
dent, eic Quoeverba nihil aliud sonant quam sancii propter slylum, tum quia tempore sancti Augustini,
Isidori dicta, quse sane clara sunl ac manifesla, ne- non exspectaia hac feria 4, omni lempore poenilen-
que a Redse sententia dissideni, qni unicam agnoscit lia offerebatur. In Ordine Romano eadem feria 4 ha-
in clericis tonsuram, non duplicem. Consule obser- betur eliam ordo ad dandam posniteniiam. In Codice
vationes noslras ad Concordiam regularum, cap. 62, g ms. monasterii sancti Remigii exstat: Otdo ad pmni-
§ 10. tentiam dandam, sicul sancti Palres consliluerunt. In-
661. Oralionesel preces, super pwnitenlemconfiten- cipitque ab interrogationibus circa fidem: Credis in
lem, eic. HoeOrationes non sunt in loco sibi debito, Palrent, Filium, et Spiritum sanclum, etc, ut apud
qui est leria quarla Quinquagesimac,in capite jejunii, Burchardum lib. xix, cap. 4.
ul in Cod. Rod. ol Rat. et in Ord. Rorn. Unde in Cod. Quod nuLem supra, in Codice Raloldi scriplura
Rod. recte additur : Feria 4 in Quinquagesima. In est, cineres immitti in capila pcenilcnlium, eosque
qua dicebantur hujUsmodi Oraiioties super eum qui aiftia heuedicia lusirari, id fit ex anliquo more qui
peccaia sua confessus esset, ut videre est in Ord'. habelur in concilio Agalhensi, apud Burchardura,
Rom. el in Codice Ratoldi, ex quo hanc assumendae lib. xix, cap. 26, et Ivonem, port. xv decreti, cap. 45:
pceiiiieiiliserationem proferam : jFeria 4 caput jeju- Tunc surgens ab Oralione,jaxla quod canonesjubent,
nii. Incipil ordo ad dandam pmnilentiam.Psal. Domi- manus eis imponat; aquam benedktam super eos spar-
ne, iio in furore tuo, bis per lolum. Exaudi, Domine, gat; cinerem prius mitlat, deinde cilicio capita eorum
supplicum preces, et confileutium tibi parce pecca- cooperiat. Et videtur apud Optatum Milevilanum,
lis, ctc jTntfedicit alitim Psalmum : Benedic, anima lib. vi adversus Parmenianum, ubi, agens' de schi-
mea, Domino, usque, renovabilur ut aquileejuventus smaticis qui Virgines Catholicas pcenilentiam susci-
lua. Oratio. Adsil, qiisesuinus, Doniine, huic famulo pere cogebanl: Cum consecralas Deo aspersislis im-
tuo inspiralio gratiae salularis. Psalm. Miserere mei, mundis cineribus, crines jussistis etiam aqua [alsa per-
Deus, usqtte, redde mihi loetitiam. Oraiio Proeveniat fundi. Elsi enim schismalici essent, tamen quoad
fiunc famulum tuum, elc. Psal. Quid gloriaris in ma- ritus sacros ab Ecclesia non dissidebant. Idera patet
litia, usque, videbunt Jusii. Oremus. Adesio, Donii- C de cinere ex Teriulliano, lib. de Pcenilentia : ln
ne, supplicationibus nosiris; nec sit ab hoc famulo asperitudine sacci el horrore cineris; sancto lsidoro,
tuo clemenlise tuse Ionginqua miseratio, etc Psalm. lib. II de Offic eccl., cap. 16 : Cittere autem asper-
Deus in nomino tuo, toium. Oremus. Domine, Deus gunlur, ul sint memoresquia cinis et pulvis sunl. Et
noster, etc Deinde Oratio Paler noster, et Vers. Codice Tiliano : Deinde miitendus esl nnis super ca-
Miserere mei, Domine, quoniam infirmus sum. Et put pmnilentis, dicendo: Memento homo quia pulvis
anima mea lurbaia est valde. Converlere, Domir.e, es, et in pulverem reverteris. Ex quo manavit ritus
et eripe animam meam. Domine, vide humiiitatem imponendi cineres capiiibus Christianorum in feria 4,
meam et laborem. Illuslra faciemluam super servuni in capite jejuuii, dicendo : memenlo homo, etc, qui
tuuin. Salvimi fac servum tuum. Mitic ei, Domine, uiinam ctim vera cordis contritione susciperenlur.
auxilium de sanclo. Doinine, exaudi. Oremus. Dii, In Cod. Rhem. supra laudalo pcenilenles cilicio
qusesumus, Domine, Imic (amuio luo contiuuam pur- induuntur, quod est poenilenliumveslis. ldem videre
gationis suic observanliam, elc Alia Oratio. Deus esl in ioco ciiato concilii Agathensis : Deinde cilkio
eujus indulgentia nemo non indigct, elc. Modo sur- captta eorum cooperial, Et apud sancium Eligiiun,
gendi sunl. Benedictiocineris. Dcns, qui non mortem, serm. 8 : Cur ergo in sinislra parle ecciesiw positi
sed poeiiileiiliamdesideras peccalorura, fragililateni estis? Non sine causa usus Ecclesim hoc oblinuit; ve-
conditionis humanac benignissime respice, elc. Alia. rum quia Dominus in judicio oves, Iwc esl justos a
Omiiipolcns senipiterne Deus, parce meluentibus, dextris, hmdos vero, idest, peccatores, a sinistris po-
propiiiare supplicibus, et niitiere digueris sanctum net. Hmdi enim significantpeccatores, Unde et cilicia,
angelum luiim de coelis, qtii f benedicat et f sancti- D qum sunt indumenta pmnilenlium,el pitis hmdorutn et
(icet cineres istos, elc. iitc mitiil cineres sttper capita caprarum fiunl.
eoruincum aqua benedicta, et expellentur extra eccle- Tnndem poenitentes capillos et barbam promitte-
siam. incip. Resp. In sudore. El prosternent se anle bant, uL liquet ex capite supra cilato sancti Isidori:
osiiuni. Psalm. lnclina, Domine. Oratio Precor, Do- lli vero qui pwnilentiam agunt, proinde capillos el
minc, clcmentiseetmisericordioetu;u Majestatem.elc barbatn nulriunt. Ex Orderico Vitali, lib. vin llist.
Ei postmodumeant in circuiiu ecclesimcantando An- eccl., olim pmnitentes, el capti, el peregrini, intonsi
tiplionam. erant. Iliiie capienda sunt haec verba Pceniieiitialis
ln Codice Rhemensi boechabeniur eadem feria : ms. sancti Columbani abbaiis Luxoviensis : Pmni-
I)e aijentibuspublicampmnitenliamferia 4 tnatte in ca- tentesfratres, quamvis opera diffieitia cl sordida effi-
pite Quadragesimw.Et cooperis eum cilicio, oras pro cianl, non lavent capilu nisi in die Dotninico, id
eu, ct includis usque ud cwncimDomini. Qui eodem esl, oclavo. Siu aulem, nisi in qtiinlodecimoaul eerte
die in greinio450 prwsenlalus Ecclesim, el prostrato propler fluenliumcapillorum incrementum.
eo oinni corpore in lerram ; el elul Oralionempon:i[ex Id autein liebai juxta consuetudinem priseoitini
super cum ad reconciliandum in quinta ferin, Cwna Romanorum, 451 1"' '" iLltlu crines et baiiiam
iiomiui. Oraliones el preces super pcenitenlem,sub- proraillebanl. Aliain causain profert sauclus isido-
uii-ii coufitcniem peccata sua. De liac pcenitentim rus, capile sujira citalo, qnia hoc si^no peccaioruru
a-Miinpiioii.', feria 4, in capile jcjunii, agilur inCon- inuliiluilo noialur. Coiilrariuin liimcii ritiim vidcoiis
fiiio Meldeiiii, c;ij>. 76, tsbi praocribiiur ui neaio iii coiicilio AK.atlicasi,sub Alarico rc^e, cau. 13 : Ps,'
«39 IN S. GREGORII LIBRUMSACRAMENTORUM NOT^E. 440
nitenleslemporequo potnitintiam petunt, impositionemA ratorum habentur, ab iis omnes decedunt, aditum eo-
manuum et ciliciumsttper capul a sacerdole,sicut ubi- rum sermottem^ttedefugiunt, ne quid ex conlagione
que conslitutum est, consequaniur. Si autem comas incommodi accipiant, nequeiis petenlibusjus redditur,
non deposuerinl, aut veslimenla non mulaverint, abji- neque bonosulltts communicatur.Alque etiam in Ger-
cianlur. Sed hoccfacile conciliari possunt. Nam quae mania, ut scribit Cornelius Tacitus libro de Moribus
scripta sunl ab Isidoro, Columbano et Orderico , Germanorum : Nec sacris adesse, nec eonciliuminire
juxta communem Ecclesiae consueludinem scripta ignominiosofas est.
sunt; at quae in concilio Agaihensi decrela sunl, ea 661. Secunda pars : Pomilentemconfitentem pec-
Gothorum gratia, in quorum regione celebratum est, cala sua. Confessio ejusmodi pienitenlium eral am-
constiluta fuere. Siquidem illi ex more gentis ad de- plaadmodum, varia, et mulla peccata complectens,
corem et majestatem promissis gaudebant crinibus, quse vix in uno honiine reperiri queant. Quam videre
et in prolixa caesarie iriumpliabant, et exsullabant, est in Ordiue Romano in hunc modiim : Confiteor
ut clarum est ex Sidonio, lib. i, epist. 2, cum Theo- tibi, Dominecmli el lcrrw, libique bone et benignis-
dorici Gothorum in Gallia regis forniam cl habitum sime Jesu, una cum sanclo Spirilu coram sanclis An-
describit: Sicul mos genlis est, crinium superjacen- gelis luis, et coram sanctis luis, coram hoc altari,
tium (lagellisoperiunlur. Ex Claudiano, lib. de bello et sacerdole tuo, quia in peccatisconceptus,et in pec-
Gelico : catis nalus, et in peccatis nulrilus, el in peccalispost
Crinigcrisedere palres, pellita Getarum baplisma usque ad hanc horam sum conversatus. Con-
Curia fiteor eliam quia peccavi nimis in superbia, inani glo-
Et Jornande libro de rebus Gothicis : Reliquamvero n1" ria, in extollenlialam oculorumquam vestium, el om-
nium acluum meorum, in invidia, in odio, in avaritia
gentem capillatos dicere. Quod nomenGolhi pro ma- tam hoiwrisquam pecuniw,in ira, in trislilia, in ace-
gno suscipknles, adhttc in suis caulionibusreminiscun- dia, in venlris ingtuvie, in luxuria sodomitka, in sa-
tur. Cum igilur esset e re pcenilenlium ut, omni clc Similem reperire est priscorum Ger-
cultu et decore corpnris posito, in sordibus j.icerent, crilegiis,
statutum est a concilio ut comam et omnera cri- manorum apud Goldaslumlibro de rebus Germanicis.
nium ornatum a se amandarent. Exslat etiam confessio sancti Isidori Hispalensis
Tandem in eodem CodicoRatoldi eliminantur ec- episcopi, lilteris consignala a Redempto ejus clerico,
confessus est in aede
clesia pcenitentcs, canenlibus clericis responsoriura cum, impendente morte, palam
ln sudore vullus lui, juxia consueludinem anliquam, sancti Vincentii generalim duutaxat, nihil particula-
tim exprimens.
quaeapparet in concilio citato apud praelalos aucio- Exsiat eiiam confessio Rotberti Cenomanensis
res Burchardum el Ivonem : El cum gemilu el crebris ediia a dociissimo viro Jacobo Sirmondo
suspiriis eis denuntkt quod sicut Adam projeclus est episcopi,
de Paradiso, ita et ipsi ab ecclesia pro peccalisabji- socielatis Jesu, tom. m Conciliorum Galliae, quam
ciuntttr. Post hwcjubeat minislrisut reos extra januas niorti proximus misit per epistolam, ad episcoposqui
ecclesim expellanl. Clerus vero prosequatur eos cum erant Calvo
in obsidione urbis Andegavensis cum Carolo
in qua etiain ntillum speciale
ResponsorioIn sudore vultus tui tesceris pane tuo. crimenimperatore; conlitetur, sed lantum se abominabilem et
Arcentur impii el scelerali ecclesia, lemplo, sacris, exsecrandum
et communi homiuura societate, juxia priscum Ec- peccatorem esse profiielur.
clesise morera, qui eiiam fuit antiquorura gentilium C r sis,Incui
vetusiissimo Codice ms. BibliolhecaeCorbeicn-
titulus est, Ordo Orationum, habelur con-
mullis in nalionibus communis, ut Graecorum,quem- fessio sancti
admodum videtur apud Euripidera in Hercule fu- Fulgentii, quam hic subjicere non pi-
rente, actu 5 : gebit:
. . . . . Ovxeepui; fiX.vt; t Incipil a confessio sanclii Fulgenti episcopi ad
QhSut; evotv.eiv
batov,hv Sev.uipivoi, pmnilenliandandam.
Ei; noioviepbv,ij navhyvptvytXwv i Ego confiteor libi, Doraine, Pater cceli ct lerrae
El^t; coram hoc altari tuo sanclo, et istius loci reliquiis,
ld est: el corara hoc sacerdole luo, omnia peccata niea, et
.... Nec adamatismihi omnia quaecunque Dei pielas ad memoriam reducit
Thebis habitare fas est; et si autem mansero, de cogilationibus turpibus, sive sermonibus oiiosis,
In quodtemplumaut conveuluseam ainicoruui? et immundis, et quod ego conira proeceptumDeifeci.
Ibi enim deflet Hercules caedemliberorum a se pa- Confiteor eliani omnia cordis et corporis mei viiia,
tratam, ob quam, si revertatur Thebas, dicit sibii sacrilegium [Leg. sacrilegia], invidias, delractiones,
nullura fore ad lempla e.t amicorum convenlum adi- perjuria, furla, maleilicla, convicia, lurpiloquia,
tum. Etapud Theonem Sophistam : At«TOCTO „ scurrilitates, iuendacia, irrisiones, insullaiiones, si-
yepvitojv
eipyeaBoj (homicida) anovSSiv,v.pv.xhpojv, v.yopv;,iepSjv. mulationes, inuriiiuratioiies, adulationes, trislilias,
ld esl: proplerea aqua lustrali arcealur ( liomichla)j vigilias inutiles et Deo despicabiles, carnales concupis-
fcederibus, conviviis, foro, lemplis. Et apud Sopho- ccntias pessimas, et propter corporis mei suaviiaiem
clem in OEdipodeTyranno : Prohibeo, ne quis hujuss -p.eldelectaiionera,Deipraecepta postposui,ettransgres-
terrw in qua impero , ejusmodi hominem, quisquis s sus fui persuperbiam etelationem, etdesidiam et pi-
sit: gritianijVoluniales[Leg. voluptales].immuiidasperpe-
UhxeeiaSextoOat,p.hxenpoafojveivxtvu, travi, fornicationes, polluliones, luxurias, ebrieiales,
MhxeevQeojvevyyXat,u.hxeBvpaai 453 comessaliones, homicidia nianifesle ct occulte
KotvovnoteioBut in corpore et animo peregi. Pairi meo, el matri ineae,
Id est : fratribus et sororibus, patruis et amilis, el con-
nec sobrinis, sive omnibus propinquis , cl parentibus
452 Suscipiat, alloqualur,neque parLicipem faciat meis secundum Dei prseceplum et Dei volunia-
Precumdivinarumet sacriliciorum. tem honoris non exhibui. Seniorem
Hic mos eliam apud Gallos ex Druidum inslituiione3 carnalem, et obsequium ainicos in malo quam in bono
in usu fuit, ut lesialur Julius Coesar, seti Celstis,, auscultavi, ei ohediens plus fui.
lib. vi de beflo Gallico : Si quis aut privatus, aut po- Deus prsocepit, non dilexi, Omnes Chrisiianos, sicut
Semper aliis malum, non
pulus eorum (Druidum) decreto uon steieiit, sacrijiciis s bonum excmpluin el docunienium praebuiet ostendi,
interdkunt. tlmc pmnaapud eos esl gravissiiua. Qui- Dominicosdies ei soiemnitates sanctorum noii digne,
bus i(o cs( interdklum, ii numero impiorum ac scele- nec Deo acccpiabililer duxi, nec
custodivi, ei iiescieu-
a Ad hanc cpnfessionisformulam mulias observa-
Confessiotte,adversus Dallaeum,i parle, cap. 12, con-
tiones a nobis olira factas in iracialu Gallico de; sulere poiest pius et erudifus lector,
 441 1N S. GREGORII LIBRUM SACUAMENTORUMNOT.E. 442
tibus non annuntiavi, sed ebriose et luxuriose in ipsis A . naslerii sancli Remigii, Rhemis sili, est alia a con-
me pollui, et alios ad hoc incitavi. Lalrocinium et fessio huicasimilis; sed quia eadem habetur in Ordine
fructum [Leg. furlum] abscondi et comedi, et abscon- Romano, qua tantum paucissimis verbis discrepat,
dcnlibus consensi. lnfirmos et in carcere positos non non mihi visum est illam hic exscribere. Hanc in,eo-
Codice ms. excipil haec unica Responsio sacer-
visiiavi, nudos non operui. Ilospites propter Deum dem dolis :
non suscepi, nec eoruni pedes lavi; esurientcsnon
refeci; dolenlesei flenies, non consolatus sum; inter i Miserealur tui omnipotens Deus, et dimittat tibi
se discordantes sivc parentes sive omnes Chrislianos omnia |ieccata tua ; liberet le ab omni opere malo,
rixantes plus ad iram quam ad pacem provocavi. conservet te in omni opere bono, et perducal te per
Ego confiteor quia multum peccavi in visu , auditu, inlercessionem omnium sanctorum ad gloriam sem-
gustu, odoratu, et tactu ; et multa mala cogitavi et Amen. >
Ecclesia pilernam.
perpelravi. Ego confileor quia in sancta
multa mala cogitavi, et locutns fui inordinale et su- In eodem Codice ms. sancti Remigii baec sequun-
perbe; in sancta ecclesia steli, sedi, osculatus sum, tur: « Ilem adcuin veneril pcenilens ad sacerdolem,
aspexi, perrexi, jacui, consensi. Vasa sancla, et omne projiciat se pedes ejus liumiliter veniam posiu-
minislerium sanclum pollulus teligi. Osculo nefando lans. Cumque hoc faclo eum surgere sacerdos prse-
pollutus sum. Et super sanctum altare, et in conse- ceperit, dicat ei ui exspeclet modicum donec intret
crata ecclesia, et in benedicta cruce, et super sanctas in cubiculum suum ad Orationem. Si autem locus
reliquias juravi, et verba perjuria [Leg. perjura], et cubiculi defuerit,: tunc sacerdos in corde suo dicat
mendacia protuli, et perjuravi. Conliteor etiam quia hanc oraiionem
tibi omnipotenli Deo, et omnibus sanctis, el omnibus B « Oratio. — Domine Deus omnipotens, propilius
bonis honiinibus inobediens fui, et interius exterius- eslo mihi peccatori, ut condigne possim libi gratias
que infidelis et moleslus fui, contentiosus, odiosus, agere, > etc, ut infra in Poenitenliali Romano'.
invidus, iracundus, avarus, cupidus, rapax, incredu- Tandem in eodem Codice ms. monasterii sancti
lus, immilis. Etmeam Orationem negligenter in con- haec sequunlur :
Dei effudi etduro Remigii
speclu propier cogiiaiionesTtianes, « lnierim itaque dum sacerdos intrat in cubiculum
corde. Ego corpus Domini, et sanguinem ej"uspolluto ad Orationem, dicat pcenitcns qui venerat ad confes-
corde et corpore sine confessioneet pcenitenlia sciens sionem, hanc Oralionem : i
indignus accepi. Episcopos, et probos abbates [Leg. « Conditor et Redemplor meus Chrisle, omnipo-
monachos , canonicos, et omnera cle- tens Domine
presbyleros],
rum EcclesiseDei non amavi, non dilexi, nec eis me redemistiDeus, propilius esto mihi peccatori, qui
tuo sanguine prelioso ; et da niihi lua
obsequiura honoris prsebui, sicul Deus praecepil. Me- inseslimabili misericordia peccata mea pleniter co-
ipsum per carnalia desideria, et per malas cogiia- guoscere, digne deftere, puriter confiteri, veraciier
tioues, et per malam voluntatem, et per mala opera poeniiere, dignos poeniteniiaefructus agere, omniran-
conlaminavi, debonesiavi, perdidi, et voluntale dia- que peccatorum plenissimam indulgentiam mihi di-
bolo consensi. De his omnibns et aliis innumerabili- gneris, quaiso, lua pietate tribuere, atque a malis
bus, quae propter multitudinem peccatorum, crimi- omnibus liberatum sanctorum consortio sociare.
num et scelerum meorum recordari non sufficio, et Omnibus quoque mihi familiarilate et consanguini-
quod ego contra Dei volunlatem, et omuium sancto- late cOnjtinciis ex quorum eleemosynis sustentor,
rum, et legem Chrislianam feci, et duro corde per- G vel quandocunquesuscepi, et pro quibus orare jussus
petravi, sive ignoranter, sive scienler, sive in cogi- sum, vel ipse disposui, cunctisque fidelibus tuis di-
talione mala, sive in verbo, seu in opere, vel etiam milte oiunia peccata sua. Libera eos ab omni malo,
assiduitate vel deleclaiione peccati, sive in die, sive conserva in omni bono, et perduc ad gaudia seinpi-
in nocte, horis atque momentis, sive vigilans, sive lerna. lllis vero qui in me quocunque modo inquinati
dormiens, seu qualicunque causa cogitassem aut fa- sunt, perfeclam remissionem delictorum suoruin
cere voluissem, et opere perpelrassem contra Dei concede; et ut eos secundum mandatum tuum dili-
volunlatem. Sic ego hodie omnia tibi Deo ac Domino gere, illisque ex animo possim remittere, cor meura,
coeliet terrae conlileor coram sancto aliari luo in peio, digneris lua benigriitale solita modifacere. Cun-
pura et vera confessione , et volunlale ad emendan- ciis eliam familiaribus et consanguineis raeis, et
dum, et haec peccaia deinceps dimiltenda , ut tu, quorum eleemosynis suslentor, et quandocunque
Deus omnipolens, qui dixisti : Nolo mortem pecca- suscepi, et pro quibus orare jussus sum , vel ipse
toris, sed ut converlalur et vivat, miserearis, et par- disposui, quorum tu, Doraine, nosii nomina, qui in
cas, et remillas , et deleas omnia peccata, crimina , libro viloe sanctorum tuorum scribis vocabula, omni-
atque facinora , et delicla mea praeterila, proesentia, busque in nomine luo defunciis huniillirae deprecor
et fulura, et perducas me ad viiam aeiernam. Amen. perpetuam [Leg. per tuam] misericordiam vitam
Supplico te, Dei sacerdos, ut de his omnibus sis milii largiaris oeteruam.
testis in die judicii, ne gaudeatde me inimicus iiieus,
el dignare pro me Dei misericordiam deprecari, ut t Item alia Confessio.
doiiet mihi veniam indulgenlise, ct omniuin peccato- , < ConGleor Domino, et libi, Pater, in tolo corde
runi meorum remissionem. " meo, quia ego miser peccator et infelix, peccavi ni-
mium corain Deo et sanctis angelis ejus, in superbia,
i ResponsioSacerdotis. inobedienlia, et contenlione, in gula, in crapula, et
i Miserealur lui omnipotens Deus, et donet tibi ebrieiate anie horam et post lioram sine liceutia
et Benedictione; in fornicaiione, et adullerio,
454 veram indulgentiam de peccalis luis, et ulcisca- 455
lur le deomnibus inimicis luis invisibilibus, donet libi et in peccatis sodoiniticis, et in oranibus modis qui-
Deus consiiium in isto soeculo, et perducal le felici- buscuin polui, meipsum coinquinavi infeliXper cogi-
ler ad vilam selernam. > tationera immundam, per visum, per tactum, per
osculum', per araplexura. Propriis manibus etiam
Haclenus confessio sancti Fulgentii episcopi. Sed frequenter memetipsum jejunus, et ebrius pollui.
ex duobus celcbribus Fulgentiis, cujus sit hoec con- Ipso die quo accepi Eucharistiam cecidi iu fornica-
fessio, an sancli Fulgentii episcopi Ruspensis in lionem. Diebus Dominicis el fesiis, el praecipuisqua-
Africa, an sant ti Fulgenlii Astigitani episcopi iu Ilis- dragesimis oblaiionem obtuli immundam, et coininu-
pania, frairis sanctorum Leandri et lsidori, non in nicavi anie confessionem et poenitenliam per innu-
promplu est dicere. In supra ciialo'Codice ms. mo- meros.dies et annos. ln avaritia, in furlo, in invidia,
a binules confessiones
collegit noster D. Edm. Martene, de antiquis Ecclesiae Riltbus in sacramentorum
administratione, parle n, cap. 6, art. 7.
445 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMNOT.4E. 454
in ira, in mendacio, ct perjurio, in trislitia, in ran- A / sionis formula, sed sacerdos pcenitentem sua jam
cnre animi ei desperatione, in isedio cordis, el som- peccata confessiini inlerrogat de multis aliis crimini-
nolenlia, el pigrilia boni operis, in vana gloria, in bus enucleale saiis ; quas omnes inierrogationes vi-
liypocrisi, in discordia et detraciione, in dando et derc est aputl cumdem, lib. MXDecretorum, cap. 5,
accipiendo contra prseceptiimregului, et in cunetis ubi sic ail: Videns aulem sacerdos etnn verecundun-
vitiorum generibus, visu, ouditu, gusiu, odoraiu, ct tem, rursus prosequalur. Fortassis, charissime, non
taciu; eogitatione, sive locutione atque actione per- omnia qum gcssisli ad memoriam modo vettittnt.
ditus sum infelix. Multa quidem el innumerabilia Ecjote inlerrogabo : Tu cavene, ditibolosuadenle, uli-
sunt peccata mea , quoe recordari qequeo, in faciis, quiclcelare prmsumas. Et lunc eum ita per ordinem
in dictis, in cogilationibus, pro quibus omnibus mi- interroget. Fecisti lioniicidiumvoluntarie sine necessi-
sera mens mea compungilur, el acri inierdum pceui- tale, non in hoste, sed per tuam cupiditalem,ac, ubi
tcniia crncialur. ldeoque consilium, imo judiciiim TOhoslis, sive os(t's, Gallice osl, signilicat excrcilum,
tuum, qui sequesler, ac medius inler Deum el pec- ut infra in eodem capite. Consule Glossarium Fride-
catorcm hominem ordinatus es, supplex deprccor, et rici Lindembrosii.
ut pro eisdem peccatis meis inlercessor exisias hu- Sane viguit olim in Ecclesia consueludo conIUendi
militer imploro. peccata sua particulatim, et non confuse, quam vi-
dere estapud Socratera, lib. v Hisi., cap. 1{), ubi
« liesponsio sacerdolis. agcns de nobili quadam inuliere ConstaiUinopolitana
i Misereatur tui omnipotens Deus, et donet libi sic scribit : K«£v.v.xv.p.epo; i%opoX.oyetxut xd; up.up-
veram indulgeriliain, et emendalionem, et vcniam n"J riv;, elc, id est : Et peccata, quw post baptismacom-
de peccatis luis, et remissionem, el ulciscaiur te de miserat, parlkulatim confiletur.
omnibus inimicis tuis visibilibus, el invisibilibus ; do- 662. Exaudi, Domine,preces noslras, etc Ila in Co-
Riieniensi el Rodradi, et in Ordinc Romano.
nelque tibi Deus verum consilinm in isto soeculo, et dicibus In Ediiis boecct sequentes Oraliones desideraniur.
perdueat te ieliciter ad vitam ooternam. Amen. i> 663. Praveitiat httnc famulum tuum, etc. Ila in
Haclenus Codex ms. monasterii sancti Remigii. Ordine Romano.
Hoec auiem confessio est monachorum; quod paiet 064. Adesio, Domine, eic. Ila in Codicibus Rhe-
primo cx his verbis : Att(e horam , et posl Iwram mensi et Rodradi, et in Ordine Romano.
(refectionis videlicet) sitte licentia el Bencdklione. t65. jDomine, Deus noster, ctc lla in eisdeni Co-
Quia non licet monachis exlra horam refeclionis co- dicibus.
inedere, vel biberc, ut liquet ex cap. '43regulai sancti 606. Offensionenoslra non vinceris, eic Ita in Co-
Renedicli : Nec quisquam prmsumatante statutam Ito- dicibus Rhemensi et Rodradi. In Ordine Roraano
ram vet posteaquidquam cibi, aul polus prwsumere. legiiur : Peccalis noslris offenderis.
Vide cap. 52 Concordiae regularum. Secundo lioec 667. Sed. Hacc particula dcest in Ordine Romano.
verba, Jtt danrfo el accipiendoconlra prmceptumregu- C68. Ut tibi pwnitentiwexcubias.In Ordine Roniano
Im, id eliam tostantur; nefas est enim inoiiaclio dare legitur : Ut famulus tuus Pmnilenliw tibi excubias.
aut accipere aliquid, nisi permissus fuerit ab abbatc, 669. Precor, Domine, etc tleec Oratio etiam cxslat
ut cautura est cap. 53 regulse sancli Bcnedicti : Ne apud Burchardum, lib. xix, cap. 7, nec apud Ilenri-
quis prmsumalaliquid dare, aut accipete sine jussione cum Canisitim, loin. V antiquse Lectionis, nec lib. vt
abbatis. Vide cap. 42 Coucordineregularuui. ( llalitgarii episcopi ms. bibliothecse Corbeiensis, el in
C
Possem his addere nonnullas alias confessionis Codice Raloldi.
formulas, sed quia nihil aut parura a supra mcmora- 670. Clemenlicimluw majcstalis ac. nominis. Apud
lis discrepaiu, et brevitati studendura esi, ab carum Canisium ct Burcbarduin, locis citatis. InCodicc Ra-
relalione supcrsedeo. Noiaiidiini lamen est has ct loldi, ct in lib. vi llalitgarii ms. legitur : Clemenliw
similes confessionis forraiilas suggillari ab auctorc el misericordiwtuw Majeslulem.
operis de visiiatione iiifirmorum, lib. n, cap. 5, iom. bll. Adcautas.la citatis libris hsecvocabuladesunl.
IX operuni sancli Augusiini : Ne quiclem, inquit, 072. Qui pttblkani precibus vel confessioneplacalus
sical quidam faciunl, cum quadam catlidilaU alloqua- es. lia in Codice Rlieinensi. In libio vi Halitg.ariile-
ris presbylerum,quoniam lalis allocutio lui ipsius foret gilur : Qui publicani precibus (lege preces) confessione
deceptio. Accedunt siquidem deceptiosi ad sacertioies, piacatus exaudisli. Apud Henricum Cauisiura : Publi-
ita eis prwsenlibusconfilentes: Ego peccalor, Domine cani preces confessioueptacalus exaudisli. In Codice
sacerdos, peccaviperjutando, aduilerando, fornkando, Raloldi hoecdcsideranliir.
hominein occidendo, menliendo, sacrilegium commit- 675. Adsiste. In CodiceRlicincnsi ct Raloldi, quem-
tendo, furando, rapiendo. Hwc omnia commisi mea adinoduiu et apud auctores citatos, legitur Aspira.
culpa, vel opere vel volunlate. Hoecille. Quauivis su- 674. Pirmanens clenientiain tuam celeriler exoret.
periores fWmuhe coiilitendi non essunt deceptiosse, 457 lla '" Codice Rbemensi. Iu Codice Ruto'di,
quia fuerunt ab Ecclesia inslitutoe, sane non niilii CL apud auclorcs cilatos legitur, permaneat jtetus
mullum probarentur, nisi alia confessio proecedere cjus, el pelilio perpeluam clementiam tuam ceteriter
consuevisset, in qtia numerus peccaloriiin cuni ncces- JJ exoret.
sariis circtiinstaiitiis declaratur, quam videre est ini 675. Sanclis altaribus. In Codice Rhemcnsi legi-
Ordine Roinano, ciun ail : Deindejubeal eutn scderei tur : Sanctis et sacris allaribus. In Codice Ratoldi :
sacerdos conlra se , et cotloqui aim co de suprasciiplisi Sanclis allaribus el sacris. Lili. vi Halilgarii : Sanc-
vitiis, sive exhorlalionibus, ne forle prw verecunaia, tisque altaribus et sacrificiis. Apud Canisiuni : iSunc-
aut ignavia, sive obtivionealiquid puttidum in corde; lisque aitaribus et sacruriis.
remaneat, per quod iierum diabolus ad peccati vomi- 676. Reformetur. Ita in Codice Rhemen. In Co-
tum reducat, etc. El paulo post : De quatilate eliami dice Ratoldi, ct in auctoribus citalis lcgitur : Manci-
peccatoritm, el hominum, inter cunlinentem, el noni peiur. Rcformare est resiituere ; dequo verbo cou-
conlinentem, inttiin volunlale, vel casu , vet in abscon- sule observationes nostras ad Concordiara regularuu',
dito, qiiali cumpunctione450 emendet, necessitale ; cap. 58, § 5.
vel voluntate, loca vel lempora dkcernut, etc. 677. Ovaliones ad reccnciliandiim pmnilenlem. In
Tandem in eodem Ordine Romano saccrdos inter- excusis Codicibus Oraliones ad rcuouciliaiidum pce-
rogat pcenileniem de articulis lidei, an libeiiter ini- nitcntein rejierire est iu quinia foria in Ccena Domiiii.
niieis suis parcal', et de qiiitmsdam aliis, ui ibidemi Estque illc proprius earura locus. Nain velus olim
videre esl. Qnibus ita perivtis, poauiietis recil.it su- fuil EcclesioeRnmauie cousueiudo, feria 5 in Coena
pra mcmoratiiin formiilain confessionis : Confiteot r Doraini absolveru, et rucouciliare pccniienies. ki:iie
tibi, Domine, Pater cmli ct lerrm, C'c. Quoil eliiUiili- viiietur iu Ordine Romano, et in CodieibnsKliemeiisi>
«jqel cx Burciiordo , apuii quyiu i. n cst il!a cotifcs- el Ratoldi, in quibns ea iiuie atl poBiiilciKiMni .recon-
455 IN S. GREGORH LIBRUM SACRAMENTORUMWOTJE. 440
cilialionem spectant eadem feria describuntur. Et A precamur, ctc., ut in Ponlificali Romano. In Ordinc
noium cst exepislola Innocentii I papsead Deeenlinm quidem habetur, sed in medio et in fme variat.
Eugubinum episcopum : De pxnitenlibus autem, qui « Item alia. — A&so/utmtisvos vieebeati Petri apos-
sive ex gravioribus commissis, sive ex levioribuspmni- lolorum principis, cui Dominus ligandi atque solxcndi
lenliam gerunt (si nulta intervenit mgriludo) quinla fe- polestatem dedit, et qttanlum ad vos perlinel accusatio,
ria ante Pascha eis remittendum Romanm Ecctesim et ad nos remissio. Sil vobis Deus omnipotens vita cl
consuetudo demonstrat, Id etiam videre est in canone salus, et omnium peccatorum vestrorum indullor; el
55 Isaac Lingonensis episcopi, lom. 111Conciliorum qui vobiscompunclibnemcordisdedil dtl veniampecca-
Gallise: Siatutum est, et in sanciis canonibus prohibi- torum, longmvamquevobisalquefelicemvilatnin hoc sw-
lum, ut nullus presbyter pmnilentiampublice , incon- culo largialur , et in fulttro cum Christo , et omnibus
sullo episcopo, renoncitiare prmsumat; sed omnes pu- sanctis ejus sine fine manentem.Per eumdemDominum
blice pmnitenles quinia feria anle Pascha, quw esl noslrum. i Haclenus Codex Raloldi de poenileniium
Cmna Domini, ad civitatemin cinere et cilicio in prm- absolutione. Circa baec quaedam notanda sunl.
sentiam episcopi proslralo vultu conveniant,el ibi ab Primo hanc absolutionem fieri in missa proxime
episcopocanoniceet ordinabiliter, sicul in Sacramenta- posl Evangelii lectibnem. Quod etiam videttir in Co-
rio et RomanoOrdine aontinelur, reconcilientur, eic dice Rhemensi, in qtio, perfecta pceniientium reeon-
Apud Alcuinum, lib. de Divinis Officiis, cap. de ciliaiione, subsequitur Oratio super Oblala. Priscis
CoenaDomini, et in homilia, 4 sancti Eligii de Ccena (emporibus absolvebantur etiam inier Missarum so-
Domini, qui hac in re morem Romanum secuti sunt, lemnia pcenitentes, sed proxime ante Oraiionem Do-
videmus pcenitenles eadem feria reconciliari: Ut igi- „ minicam, ut conslat ex Optato Milevilano, lib. n ad-
tur audivit vestra dttectio, hmc omnis pedum lotio, no- versus Parmenianum : Etenim inler vicina momenla,
slrorum peccalorum esl purgatio. Unde non incongrue dum manus imponilis, el deticla donalis, mox ad al-
Itac ipsa die, sicut Ecclesimlenet consueludo, pmnilen- tare conversiDominicam Orationem prwtermittere non
tium fit reconciliatio. potestis : Pater nosler, qui es in cmtis, dimilte nobk
Hoc etiam constat ex sermone de unctione Chris- debita et peccala nostra.
maiis inler opera sancli Gypriani : Hac die primum Sccundo, sepiem hic esse Orationes ad reconci-
commendataest nobis fracliopanis, etc. El paulo post: liandum pcenitentem, si, duabus Oralionibus priori-
jffodiereconcilianturEcclesiw peceatores, et ejccti fo- bus omissis quse dicuntur pro episcopo et populo,
ras ad malris ubera reducunlur, et exclusia cmtu sanc- iwmeraveris ab illa Orationecui titulus est Absolutio;
lorum ad communionem,qua caruerant, tevetluntur. quod videtur esse secundum amiquum riium, qui
Et.ex cap. 71 libri v Capilularis Caroli et Ludovici etiam tempore Ludovici Pii in Gallia vigebat, ut cla-
imperatorum : Duobus etiam attnis oblationes modis rum est ex vila ejusdem Ludovici: Et inter Missa-
omnibusnon sinantur offerre; sed populo lantummodo rum celebrationem,seplemarclriepiscopi,septemrecon-
in Oralionesocienlur,ut perfectionemseplimo, in Cmna ciliationis ecclesiaslkmOrationessupereum cecinerunt.
Domini, consequanlur anno, id est per episcopi, vel Tcrtio notandum est id quod scriptum cst: Archi-
ejus jussu, si ipse abest, aliorum sacerdotumtnanus diaconus legal coram populo rotulam, elc. Et quse in
impositionem, absolutionesacerdotalium precum com- eadem rolula continentur, nempe : Arfesl, o vetiera-
munionis cathoiicm gratiam recepluri. Idera lesiatur bilis pontifex, tempus acceplum, dies propiliationis di-
Guillelmus Parisiensis, lib. de Sacramento poeniten- vinw, elc, ut in Ordine Romano.
tise, cap. 5. Hacienus de die absoluiionis, et recoiiei- " Quarto noianda sunt hoeeverba : Sicul Ordo prmci-
liationis; cujus totam raiionem et modum huc ex
Ratoldi Codice proferre non erit inulile. pil Romanus, et quoeibi scripta snnt, cum agitur dc
sernione quem liabel episcopus ad pcenilenies, quia
« Leclo Evangelio Ante diem festum PaschoD,eic, in Ordine Romono, qui nunc exstat, nulln fu sermo-
poslea sedeat in
episcopus sedejuxla allare, et non di- nis menlio. Ex quo paiet etsi hic Ordo Roma-
cat Dominus vobiscum; sed archidiaconus leqat coram nus,hujus nunc exsiat, sit antiqnus, ineo lamen quoc-
eo et poputo rotutnm, in qua conlinentur quwdam in- dam qui fuisse delracta, partira immulata, par-
dila de pwnilenliumrenonciliatione. Post hoc oret epi- tim addila, partim ut in Proefaiione observavimus. In Co-
scopus anle sanclum allare. Hoc explelo pergat ad am- diceRliemensi fit etiam menlio sermonis seu
bouem et ascendat ad eum, faciatque sermonemtam exhorlalionis in hitnc modum : Pos( hmc hnjus, admonetttr
populisquam pmnilentibus, sicut Ordo prmcipit Roma- ab episcopo, sive ab alio sacerdote, ut quod pwnitendo
nus. Tunc redeat ante altare, et proslernens se, lam diluit, iterando non tevocet. et in
ille quam omnis populus, eliam pmnitenles,tam ilti qui Ponlilicali Romano : Hisdictis,Quemadmodum ponlifeX surgens ac-
inlus sttnt quam exlra,el canlent seplem Psalmos. Fi- cedit cum ministris ad ostium Ecclesim, 459 cltoro
nitis his Psalmis surgat sotus, el dical has Oraliones non se movente, et stans in medio oslii [acit brevem
tam pro se quam pro populo : Adesto, Domine, 458 exhortalionem.
supplicationibusnostris, elc, ul in Ordine et Pontifi- Quinto noianda est hoecforma absolutionis : Absol-
cali Riniiano.
« Alia. — Prmsta, quwsumus, Domine, etc, ut in vimusvosvice beali Petri, etc, quoenon exstat in lioc
Ord. et Pontif. Rom. Codice sancii Eligii, nec in Godicibus Rhemensi, et
« Absolutio.— Skut principali tenlentia conslat, D Rodradi, neque in lib. vi Halitgarii ms. toties citato,
etc, ul in Ordine Romano. neque apud Henricum Canisium libro supra citalo. In
« Alia. — Deus humani generis.benignissimecondi- his enim omnibus poenitentium reconciiiationi Ora-
tiones lantuin adhilienlur. Quod eiiam videre est
tor, elc, utin Ponlificali Romano, et in libro viHa-
liigarii. apud Alcuinum cap. de CcenaDomini. Sed in Ordine
« Item alia. — Precor, Domine, clementiam luam, Romano, el in Codice Tiliano ms. hoecformula abso-
lulionis seu reconciliationis exsiat, quoecum formula
etc, ut in Pontificali Romauo, sed in quibusdom Codicis Raioldi salis convenit : IVoseltam secundum
variat. nobis indignis a Deo commissamabsolvi-
« iiem alia. — Deus, qui juslitia tum legis, miseri- auclorilaleni
cordim sempermultiplicalionemmoderaris, dum detin- reamini mns vos ab omni vinculo delktorum vestrorum : ut nte-
dum ab his eliam habere vitam wlernam. Per eum qui ven. Non
quenlibus pwnitentiam, providenlim
tum dona non subttahis, et vindklam miserando sus- exslatin Ponlificali Romano.
pendis. Per. Hic subjiciam aliam absolulionis formulam notalu
« Alia. — Deus miserkors, Deus clemens, qui se- dignam, nuper inveninm Petrachoricis in quodara se-
cundum multitudinem miserationum tuarum, etc., ut piilcro abb.itisesancti Frontonis, quam profert R. P.
in Poiilificali Roraano. ln ordine quidem babeltir; Jounnes du Puy Franciscanus Recolleclus, in libro
sud in fine variat. de statu Ecclesise Pclrachoricensis, in Guillclmo de
t Atia. — Majestatemluam, Dominc, supplkes de- Montcbrulpho episcopo. Elfossisin dicta abbatia qui-
 447 IN S. GREGORIl LIBRUM SACRA.MENTORUMNOTM. m
busdam veleribus sepulcris plumbea crux invenia est, A Ationes, reperitur hujusmodi forma : Domimts nosler
in eujus altera parie haecstint sculpta repcrta : Jesus Chrislus, qui dedit apostolis suis polestatem,qum
SACRO FONTEDArTISMATIS ILLIANTE DONATUR, ELIE per illos transiit ad nos, avyyojpr.aoiaot, id esl, ab-
vocATtiR.OBHTACTEM KALENDAS MAH,ANNO DOMINI solvat te. Tonien praeter formulas illas deprecatorias
MILLESIMO SEPTUA-CES1M0 PRIMO,ITF.GNANTE PLILLIPPOdicunt, eyoj ae avyyev.ojpnp.evov, id est, habeo te ve-
FRANCORUM REGE. nia donatum. Et Pe"trusArcudius , lib. IVde Sacra-
In ejus medio hsec duo elemenla : 0. N. incisa mento Poeniteniioe,cap. 5, exislimat in his verbis si-
sunt; in altera parie bsecsuht exaraia : lam esse formam absolulionis a peccatis apud Grse-
DOMINUS DEUSOMNIPOTENS, QUIPOTESTATEM DEDIT cos, probatque nihil aliud significari quam Ego te ab-
SANCTIS APOSTOLIS SUISLIGANDI ATQUE SOLVENDI, IPSE solvo a peccatis tuis, Chrislus ahsolvens paralyiicum,
TE DIGNETUR ADSOLVERE F. ELIAA CUNCTIS PECCATIS et peccairicem mulierem, dixit, Matth. ix, Marc. n,
TUIS,ET QUANTUM MEJEFRAGILITATI PERMITTITUR SIS Luc v et vii. Dimiltuniur tibi peccata tua, et, iSemii-
ABSOLUTUS ANTEFACIEM IIXHJS,QUIVIVITET REGNAT tuntur libi peccala lua.
JNS.ECULA S.ECULORUM. Tandem notaiidum est olim non dari solitam abso-
llsecnon possunt inteUigide absolutioneab excom- lutionem non modo ab excommunicatione, sed etiam
municatione, quia ibi nuila est lalis absolntionis a peccaiis anle peraclam integram poeniteniiairi seu
mentio, sejl de absoluiione a peccalis. Neque huc re- satisfaciionem (nisi in mortis articulo, aut ad preces
ferri potest canon 59 concilii primi Arausicani: Qui martyrum seu coiifessorum aliquid de ea episcopi re-
recedunt de corpore pwnitenlia accepla , placuit sine mitlerent, et indulgerenl) ut manifestura est cx Or-
reconciliatoria inamt eos communicare, etc Nam in T R dine Romano, Codice Tiliano, Codicibus Rhemensi,
"
ejusmodi absolutione niliil simile rep.ereris. Deinde Raloldi, lib. vi Halilgarii ms., epist. sancti Innocen-
hic canon, regnonte Philippo Franeoruni rege, primo tii supra ciiaia ad Deceiilium episcopum, episi. 91
videlicel, de qno prsefata verba inlelligenda sunt, sancti Leonis : Mediator enim Dei, et hominum,honio
jam obsoluerat. Puto ergo liunc monachum pio quo- Christus Jesus, hanc prmposilis Ecclesim tradidit po-
dam devotionis motu voluisse bapiisinaiis sui el ab- leslalem, ul el confilenlibus aclionem pmnitentiw da-
solutionis exemplar in hac ;crucc exaratum secum renl, et eosdem salubri salis(aclione purqalos ad com-
in sepulcro recondi. tloecautera verba, sis absolulus, munionemsacrainenlorum per januam reconciliationis
sequipollenl nostroc formae, ego te absolvo. admitterenl. Ex Sozomeno, lib. vu Uist. eccl., cap. 10 :
Intercessit olim conlroversia inler sanclura Tho- Slattt auient itt eo mmsti et veltiti lugentes; finitoque
mani et quemdam doctorem de absolulionis loruia, demum Dei sacrificio, patlkipes non facti, quorutn
hoc asserenie cam esse deprecatoriam : Et quod vix parlicipes fieri puros Dei cttltores fus eral, cum planclu
iriginla anni essent, quod omnes hac sola [orma nte- et lamentatione semetipsosin terram pronos abjiciunt.
banlur : absolulionemet remissionemtribuat libi omni- Tum ex adverso lamenlabundus episcopusaccvrtens,
potem Deus; illo contra conteudente formam abso- consimititerhunti cum ejulatu collabilur, ac lota deni-
lutionis esse enunliativam seu indicalivam per baec que ecclesimmulliiudo lacrymis suffundilur. Post epi-
vcrba, ego le absolvo,eic, quae judiciariam sacerdo- scopus primus exsurgit, et jacenles erigit, et, quantum
tis poiesialem indicant. Quem vide opusculo xxn. salisest, pro peccaloribus pwnitenlias agentibuspreca-
Alexanderde Ales, quosst. 60, arl. 5, membro 2, tus, eos dimillit. Privalim deinde sponle sua quisque
scribit fuisse indicaiivam vel deprecaloriam : Sed veljejuniis, vel loliontimciborumqueabslinentia,velaliis
conlra si objiciatur quod absolutiosacerdolis , qttwfil C quibus justus est seipsum ajfligens, tempus exspecial,
cxpressionetalium verborum, cgo absolvote, vel Domi- in quantitm Episcopusprmstiiuit. Elapso demum prw-
nus absolvatte, magis exprimit ubsolutionema peccato finilo die, pmna jam quasi debilo quopiam exsolula,
quam confessiopmnitenlis. xh; dptupria; dvurat, v.tu.p.erdrov X.v.oviv.vlnatvXei,id
Fuit etiam aliquaudo hoocforma usilata, Ego di- est, a peccatis absolvitur, ei populo iu ecclesia con-
millo libi peccata tua, ut clnrum est ex Radulpho Ar- jungilur. 461 'I* 0 i"e> idque juxla usum Ecclesioe
dcnie, 460 concione in litania majore : Confessio Ronianoe, et Occidenlalium, uisupra docet.
vero venialiumatterutrum, et cuilibel, cliam minori po- Id etiam coiislat ex edicio illo Romani poniilicis,
test fieri, quoninm propier venialia non scparaliir quod suggillot (emereTerlullianus, lib. de pudiciiia :
Itomo a Deo, nisi ulira modum per incuriam excedat, Attdioeiiam ediclum esse ptoposilum , et quidem pe-
sicul nec per scabiemvel impetiginem aiiquis in tege remplorium. Pontifex scilket maximus, quoci est,
separabalur a caslris. Fit autem Itmc confessio, non epkcopus episeoporumedicil: Ego el mwchim el for -
quod possil a peccatis absolvere, sed quia propler pro- nicalionis delicla pmnilentia funciis dimitlo.
priam humiliationem, el pcccalorumnoslrorum accusa- Cum essent auiem quinque gradus pceniteniioe,
lionem, et fratiis Orationem mundamurapeccatis. Unde ut videre est in epislola canonica sancii Cregorii
et non dicimus, EGODIMITTO TIBIPECCATA TUA,sed cli- Neocoesariensisepiscopi, can. ultimo : 1. npbavluvot;,
cimtis otando, misereatur lui omnipotens Deus, elc. id est, (letus, eorum qui extra portaiu ecclesise
Ubi vides, cum ait in niundalione venialiuin non siantes in luctu poeniteiiiiocllebant, et, exeuiniuni
proferri, dimitlo libi peccala lua, scd orando, miserea- lideliuin genibus obvoluti, eos ut pro se ororent
tttr lui omnipolens Dcus, signum est hanc fuisse for- , enixius (Jeprecabantur; i. v.xphuat;, idest, audi-
mam absoluiionis a mortalibus, dimitto libi peccata D ' tio, eorum qui intra porlam in narthece siabaut,
tua, quae nihil aliud sonat quam forma nostra vulga- et divinas Scripturas audiebant, et cum catecbu-
ris, ego te absolvo, etc menis exibant; 5. vnbnrojat;, id est, substraiio,
Graeci in absolutione a pcccaiis ttliinlur mullis for- eorum qui subslernebant se, et capiia supponebant
mulis deprecatoriis, quas videre est in eorum Eucho- episcoporum inanibus, et cum catechumeiiis templo
logio; cuin tamen prius faciant meniionem potesialis excedebani; 4. avaruat;, id est, corum qui cuin
absolvendisibidivinilusconcessse: ab b 8;o-iTOT«,!etc, /idelibus orabant, nee cum caiecliuincnis exibant,
id est, Tu, Domine, per sanclos apostolos luos donasti non tainen Eucharisiise participes erant, qui quoad
iis qui in sancla Ecctesia successiveper tempora saccr- precuin participalionem non erant excomrnuuicati,
dolali (unguntur efficiofacultalem in terris dimiltendi sed lantum quoad Eucharistise perceptionein; 5.
peccula, tigandi atque solvendiomne vinculuminjusti- p.iBelt; XSJV 'v.ytaapuxojv,id est, eorum qui explela
liw; obsecramusitctquepro (ratre noslro N. qvi coram posniteinia Eucharistioe panicipes erant, qui non
te astat; tribue ei tuant misericordiam, disrumpens lam poeiiiientes quam Ecciesisesacramentis restituii
vinculum peccatorum. Et paulo post: Omitiavolunta- dicendi suiii; quseritur in quo gradu , an in leriio,
ria el involunlaria peccata condona. Et paulo posi: qui esl subsiratio, an in quarlo qui est coiisistcmia
Hunc servum tttum a ligamin.elibera peccatorum, etc. peccatorum remissionem et oninijnodam ab excoin-
In quibusdam exeraplaiibus, quoe conlinent canones, municatione absolutionem consequerentur.
ex quorum rigore injunguniur pcenilentibus satisfac- Ego, salvo mehori judicio, existimo poenitenles
449 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMNOTJS. 450
ejusmodi absolulionem consecuLos fuisse in fine A Rhemensis archiepiscopi sex tibellosde remediis pec-
quarli gradus, hoc est, avaxdoeoj;, id est, consis- calorum, et ordine et judkiis pmnitentiw, conscripsil
tentioe. Nam, primo, apud Sozomenum, capite supra ad quem Ebbonis lalis exslat epislola. Deinde addil
cilato, illi poeniienies, qui Missae intererant, nec Ebbonis epistoiam, cui subnectit responsionem Ha-
tamen Eucharistiae participes erant, et, finitis Mis- litgarii, prout exstant apud Canisiura et iu nostro
safum solemniis, cura planclu et flelu in terram Codice ms. bibliolh. Corbeiensis.
corruebant, quibus occurrens pontifex similiter cum Iiic llalilgarius fuit episcopus Cameracensis, ut
lacrymis collabebatur, et eos erigens pro illis orabat, docet Baldricus , supra citato capite. Vixit lenipo-
quique deinde privatim jejuniis vel similibus pceuis ribus Ludovici Pii, et Caroli Calvi, a quo uliimo
se afdigebant, quibus corapleiis peccati veniam con- missusest Conslaniinopoliin ad Michaelem impera-
sequebanlur, non eranl in quarto gradu, hoc est torem ; unde mtilias reliquias sanctorum aitulit,
substrati, siquidem illi cum catechumeuis e leraplo quibus suara ecclesiam ditavit, utscribit Raldricus,
exibant. Secundo, substrati, elsi se substernerent ira- cap. 40, libri ciiali. Hunc autem sextum librum hic
positioni manuura pontificis, illis , de quibus hic lo- communicamus in graliam sludiosorum cum qui-
quitur Sozoraenus, manus a pontifice non impone- busdam castigationibus et noiis, ob nonnullos er-
bautur; ergo restat ut locus intelligaiur de consis- rores qui obrepserunt. Burchardus in suodecretorura
tentibus, qui non exibant cum caiechumenis , sed opere citat quaedam ex Romano Poenitentiali quoe
erant participes precura cum fidelibus, sinc tamen partim hic reperiuntur, partim minime. Ex quo
sumptione Eucharislise, non secus ac ii de quibus conjicere quis possit, aut duos olim fuisse Pceni-
hoc capite Sozomenus scribii, qui in fine consis- .T. leniiales Romanos, aut eum quem exscripsit Ila-
tentire, uldiximus, absolvebauiur. Quainvis autern *' litgarius non esse integrum, nisi forte dicamus eum
subslrati impositionem nianuum acciperent a ponli- fuisse mulilalum. Sane illius , quem damus , finis
lice, non tamen hsec erat absolutio, sed tantuin desiderari videtur. Erant et alii hbri Pceniientiales ,
quoedam precatio et benediclio , qua accepla cuni ut Theodori Angloruin episcopi, et Bcdoe, quos
catechumeuis discedebant , et ita capiendus est soepe citat Rurchardus. Quia vero mulii non erant
canon 80, concilii IV Carthag. : Omni lemporeje- autbentici, in concilio Turonensi m, can. 22, sla-
junii mUnus pmnilenlibusa sacerdotibus imponaiitur. luilur ul, Cum omnes episcopiad sacrum palatium
Et illud canonis 19, synodi Laodiceuoe: Rui TOUTOJVcongreqali fuerinl, ab eis docealur cujus antiquorum
npoaeXMvrojv vnb x£'fK>vaLvnoxojp'nad.vrvjv, elc, id liber Pmniienlialis polissimum sil sequendus. Et in
est, el cum ii sub manum uccesserint, el discesse- conciliis Cabilloueiisi n, can. 38, et Parisiensi m,
rint (e templo videlicet) fidelium preces fieri. can. 52, libelli Poeniientiales sine certo auclore
678. Adesto, Domine, etc Hoec et sequentes pervulgaii, quique polius pcenilenles palpabant
Orationes habentur in Codicibus Rodradi et Rhe- quam curabant, interdicunlur. At secus se habet is
mensi. queni modo evulgamus:
679. Prmsla, qumsumus, huic famulo luo, etc. « Prwfatio Halilgarii.
In Cod. Rhemensi hoe tres orationes adduntur : « Addimus eliam huic operi exceptionis nosir.c
Omnipolens sempiterneDeus, confilenti tibi huic [a- Pcenitentialem Romanum alterum , quem de scrinio
mulo tuo, etc. Omnipolens et misericors Deus, qui RomanoeEcclesise
assumpsimus , atiamen a quo sit
peccatorum indulgenliam in confessione celeri po- r edilus ignoramus. Idcirco adnectenduin prsescripiis
suisti, elc. Ubi celer confessio est prompta, parata, ( canoiium sententiis decrevimus, ut si forte hae pro-
devota; non inviia et coacta. Domine sancle, Pater lalac senleniiae alicui superfiuse suntvisoc, aut pe-
omnipotens, mlerne Deus, respice super hunc fa- nitus quse desiderat ibi de criminibus
mulum, elc Quarum duse priores exstanl apud nequiverit invenire, in hacsingulorum sallem hrevitate no-
fleiiriciiin Canisium , et lialiigarium ms., lib. vi, vissima omniura scelera forsitan inveniet expli-
qui Pcenileniialis dicilur, qui nondura editus est. ciita.
Nam Canisius, tom. V antiquoe Leclionis, quinque
duntaxat Halitgarii libros 462 >n lucem edidit. «lncipit qualiler susciperedebeanlpmnitentemepiscopi,
Hujus sexii libri mentio (it 111ejusdem operis ms. vel presbyteri.
prsefatione; quoe sub fiuein muiila est apud Cani-
siuin : Sextus quoque (inquii Halilgarius) ponetur < QuoliescunqueChristiani ad puenitentiam acce-
libellus ad poenilentiam, qui non es( ex labore noslrm dunt, jejuoia damus , et nos communicare cura eis
excerplionis, sed assumptus de scrinio RomanmEc- 463 dehemus jejunio unam aut duas scptimanas,
clesim, in quo multa et diversu conlinentur , qum in aut quanlum possumus , ut non dicatur nobis quod
canonibus non habeniur; lamen simplkioribus, qui Judaeorum sacerdolrbus dictum est a Bomino Salva-
majora non valent capere, oportet prodesse. Hujusi tore : Vmvobis, lecjisperili, qui aggravutis homines,
auiera proefaiio sexti libri sic incipit : Addimus et! et imponitissuper humeros eorum onera gravia, ipsi
huic operi excerptionis nostrm Pmniientialem Roma- aulem uno digito veslro non tangitis sarcinas ipsas.
num allerum, quem de scrinio Romanm Ecclesim ; Ncmoautempotest sublevare cadentem sub pon-
•
assumpsimus. In hoc libello inprirais reperiuntur "_ dere, nisi iuclinaverit se, ul porrigat manum;
ea qusead pcenileniiamdandara ei ad reconciliandumi neque ullus medicorum vulnera iiiliriiiaiitium po-
puenilentem speclaut : quoeomnia, exceplis iribusi> tesi curare, nisi feloribus parliceps fuerii; ita
capiurlis, videre est apud llenr. Canisium , in tine quoque nullus sacerdotum vel pontifex peccatorura
libri v, quaevir doctus oplime conjecil esse Haliiga- vulnera curare potest, aut animabus peccala au-
rii. Hanc priorem pariem excipit aitera, cui hujus- lerre nisi proestanle solliciiudine et oralione iacry-
modi tilulus prselixus est: Incipit judkium pozni- raarum. Necesse est ergo nobis, fraires charissiini,
tentis, quse decem capitibus absolvitur. llis astipu- sollicitos t-sse pro peccantibus, quia sumus alieru-
lalur Flodoardus, lib. n, Hisi. eccl. Rhemensis,, irum membra; et si quid patilur unum merabruni,
cap. 19 : Hujus prmsutis(Ebbonis archiepiscopi Rhe- compaiiunlur alia raembra. Ideoque et nos si vide-
raensis) horlatu, Alitgarius Cameracensis episcoput t rimus aliquem in peccaiis jacenlera, festinemus
sex libetlos de remediis peccalorum, el ordine, etl eum ad poenitentiamper nostram doctrinam vocare;
judkiis pmnilentim conscripsil, ad quem talis ejuss et quotiescunque dederis consilium peccanti, si-
exstat epislola. Deinde subjungit epistolara Ebbonis,, mulqueda illi pcenitentiam slatimy quantum debeat
postea responsionera Halitgarii ad Ebbouera. Suh- jejunare , et rediraere peccata sua , ne forte obli-
scribit Raldiicus, lib. i Chron. Cameracensis,, viscaris quanluin eum «porleat pro suis peccatis
cap. 58 : Hildouvardo vero Haticharius (ita eniml jejunare, tibique uecesse sit ut iierum exquiras ab
ubique scribit hoc noinen) successit vir dectrinai eopeccata. Ille autem forsitan erubescens iterum
aposiolkus, et fide catholkus^ llic precibus Ebbonis s pecoala sua coiifiteri, et iuvenieiur jam amplius ju-
451 1N S. GRKGORIILlBRfjM SACRAMENTORUM NOT^E. 4S2
(!ic:.i'i. Non enim omnes clerici hanc scripturam A poenilentiam, non eos gravetis neque cogatis tniiiun
usurpare aut legere debent, qui iiiveiiiuiiteam, nisi jejunare, quanlum divites.quia non sunl in sua poie.s-
soli illi quibus necesse e.-i, hoc csl presbyleri. Sicul late, idcoque medietatem pceniteiilioaeis imp nile.
enim sacrilicium offerre non debent nisi episcopi et « Incipil taiio ad dandam pmniteniiam.
presbyteri, quibus claves alii regni cmlorum traditie i ln primis dieil Psalmum trigesimum septimum
sunt, sic nec judicia isla usurpare debent. Si lotum : Doniine , ne in furore luo arguas me. lit
anlcm necessilas evenerit, el prcsbyler non liierit poslea dicit Orenius. Et dicit Psalmum cenlesimttm
praesens, suscipiat diaconus pcenitentemad saiiciam secttnduin: Renedic, anima mea , Domino, usque,
coinmuiiioneui. Sicut crgo superius diximus, hu- renovabilur sicut aquila juvenlus tua. Et dkit Psal-
miliarcse debent episcopi, sive prusbyteri, et cum mittn qainquagesimum: Miserere mei, Deus , usque,
tristitia, gemitu, lacryniisque orarc, nou soliiin iniquitates meas delc Pest hmc dicit Psalinuin I.III:
pro suis delictis , sed etiain pro Christianoruni oin- Duus in noinine Iuo. Et dicit Orenius. Et dicil Psal-
nium , ut possint cum heato dicere P.iulo : Quis in- mum LI : Quid gloriaris, usque, videbunt justi et
firmalur, el ego non infirmor, quis scandalizal::r, el liniebunl; et dicit :
ego non uror? Cum ergo vencrit aliquis ad sucerdo- Oremus. — Deus, cujus indulgentia nemo noti
lem confiteri peccata sua , mandei ei saccrdos ut indiget, meiuento, Domine, famuio luo illo, el qui
exspectet modicum, donec intret in cubiculiiin lubrica terraeiue corporis Iragiliiate nudatus , quae-
suum ad Orationem. Si autem cubiculum non ha- suintis, iil des veiiiam conlitenti; parce supptici, ut
buerit, lamen tunc sacerdos in corde suo dicat hanc qui nostris raeritis accusamur, tua miseralionc sal-
oraiionem: veniur. Per Dominum nostrum Jesum Christum.
i Oremus. — Domine Deus omnipolens, propi- *
B « Atia. — Dc.ussub cujus oculis omne cor trepidat,
lius esto iniiii peccatori, ut condigne possim tibi oranesque conscientise coutreniiscuiit, propitiare
gralias agere, qui nie iiidignum propler tuam uii- oinnium gciuitibus, et cunctorum medere vulne-
sericordiam lninisirum fecisti ofiicii sacerdotalis, ribtis; et sicut nemo nostrum liber est a culpa , ita
et me exiguum humilcinquc Mediatorem consliiuisti nemo sit alienus a venia. Per Dominum.
ad adorandum et intercedendum ad Domiiium nos- i Alia. — Deus infinitse misericordise , verita-
irum Jesum Christuin pro peccaniibus, et ad pceni- tisque iraniensoe, propitiare iniquitalibus nostris ,
tentiam revertentibus. Ideoque, Dominator Dornine, el omnibus auimarum nosLrarum medere languori-
qui omnes liomines vis salvos fieri, etad agiiiiionem bus , ul niisuraiionuin luarum rcmissione percepia,
verilaiis venire , qui non vis raortcm pcccatorum , in lua semper Bcuediclione laetemur. Per Do-
sed ut converlautur ct vivanl, suscipe Orationcm minum.
meam, quam fundo anie conspeclum clementioetuoe, « Alia. — Precor, Domine, cleraentioe et miseri-
pro famulis et famulabus tuis , qui ad poanileiiiiani cordise tuoe Majestalem, ul famulo luo iili peccala
venerunt. Per Dominumnoslrum Jcsuin Chrislum. el laciiiora sua conlitenli veniani relaxare digneris ,
« Vidcns aulcm ille qui ad poenilenliam venitsa- ct proeteritorum criminum culpas indulgeas , qui
ccrdotcm irislem ei lacrymantem pro suis faciuo- hunieris tuis oveni perditam reduxisti, qui publi-
ribus, magis ipse limore Dei perculsus, umplius cani precibus confessione placaius cxaudisii. Tu
trisiatur, et exhorrescei peccala sua.Etunumquein- etiam liuic famulo tuo placare, Domine, lu ejus
que boniinem accedentcin ad pcenitentiain si videiis precihus benignus aspira, ut in confessione placa-
acriter et assidue siare in pcenileiiiia, slatini sus- Q ( bilis permaneai. Fletus ejus et petitio perpeiuam
cipe cuin. Qui vero potest jejunare quod imposiiuin clcmentiain tuam celeriier exoret, sanctisque aka-
cst ei, noli prohibere, sed permitle. Magis euim ribus et sacrificiis restitutus, spei rursum aeteruoe
laudandi suni hi qui ccleriter debitura pondus per- coelestis glorioemancipelur. Per boiiiiiiuni.
solvere feslinanl, qnia jejuniuin debilum est. Et « liem Oraliomanus iinpositionis.—Doininesancie,
sic dale mandaiiiiii his qui pceniieiiliam agtint. Quia Pater oitinipotens, scierne Deus, qui per Jesum
si jejuuaverit, ct coniplevuriL quod illi inandaluui Clirisiuin Filiuni luum Domiiiuiii iiosiruin vulnera
esl a sacerdote, purilicabilur a peccatis. Quod si iie- nostra curarc dignatus es, le supplices rogamus,
runi ad prislinam cousiieludiiieiii [ vel ] peccali re- 465 et peiimus nos humiles lui sacerdotes, ul
vcrsus iuerii, sic est quoinodo canis qui rcvertitur prccibus nostris aurem tuoe pietatis inclinare di-
ad proprium voinilum. Oninis itaque pueniicns non gneris, reiniitasque omnia crimiiia, et peccata
solum debel jejunare quod illi iiiaudaiuiii esi a sa- univeiha coridoncs, dcsque huiu famulo tuo pro
cerdoie, verunieliani, poslquam complevcril ea quae supplicibus [Leg. suiipliciis] veniiini, pro nicerore
illi jussa sunt, deliel, quaniuin ipsi visum fueriL, lseiitiani, pro morte vilani. lpse coelesiis apicis
jejunare sive lelradas, sive parasceve [ Leg. paras- devolulus est, ct de tua niisericordia coiifidciis ad
cevas]. Si eiitui 464 egeril ea qux ilh sacerdos bouain pacem proemiis [Leg. prsemii] tui atque
proeccperit, puicata ejus runiillenlur; si vero posluu coelustia perveuire mereaiur ad vitam ajternam. Per
cx sua voluiitate jejuuaveril, niercedcin sibi acquirct Dominuiii.
ci rcgniim cuulurum. Qui ergo tota septiraaiia joju-
iiavcrit pro pcccnlis, Sahbalo et Dominicadie maii- tlncipit reconciliatio pctnitentis mini.
(eria 5 in cmnaDo-
duccL, et liibat quidquid apliiin fueril. Cuslodiat D '
lanien se a crapula, vcl cbriciatc, quia oinnis lu- iln primis dkil Psalmum L cum Anliphona Cor
xuria de ebrietaie nascitur. Ideo bcalus Paulus pro- muuduni.
hibuil dicens : Noli inebriari vino, iu quo esl luxuiia. i Deus, huinaiii generis benignissime conditor, et
Nou quia in vino esL luxuria, sed iu ebrieiaie. Ex- misericordissime relorraator, qui in reconciliatione
piicil protogus. lapsorutn eliain ine, qui misericordia tua primus in-
« Si quis forle non potucrit jejunarc , el haliel digeo, servire ellectibus graiise tuac per niinisteriuni
Uitdcdare ad rediinenduin, si dives fu.rit, pro sep- saccrdotalc voluisli, ul cessanie mcrito supplicis,
icm hebdomadibus det solidos xx. Si autcm non niirabilior fiurei ciuraenLiaRedempLoris. Per Domi-
liabuciii lantuni unde dare , det solidos x. Si auleni nuin nostruin.
niuliiiin pauper fuerit, det solidoslii.Neinineiii vero « Oinnipotens sempiterne Deus, confitenti libi
cuuiurbel, quia jussiinus viginti solidosdare, nut liuic fauiulo tuo pro lua pietate peccalu relaxa, ut
niinus. Quiu si divus fucrii , facilius est illi darc noii plus ci noceat conscientise reatus ad pcenam,
solidos xx, quain pauperi solidos m. Sed uuusquis- quam indulgeniia luae pielatis ad veniara. Per Do-
que aitendal cui dare dcbct, sivc pro redeuipiioue iiiiiiiiiii. —
capiivoruin, sive super soncio altaii, sive paupu- « Alia. Oinnipolens et misericors Deus, qui pec-
ribus Chrisliaiiis croganduin. Et hoc scitole, Iratres, catorum iiidulgeniiain in conlessione celeri posuisii,
ul dum vciicrint ad vos sci vi vel aiicillae,quaeiontes succuire lapsis, miserere confeisis, ut quod dejicto-
iS3 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMNOT^l. ifj$
rum caiena consiringit, mognitudo luse.pietatis ab- A rii, id est desponsalam , illa vero quae vilium passa
solvat. Per Dominuni. est, si forie necem sibi inttilerit, omnes hi qui iii
« Orfllio super iitfirmum. — Deus , qui famulo tuo hujus facli consensu sunt, decem annos in pane et
Ezcchii» ter quinos anuos ad viiam donasti, etfafnu- aqua redigantur, secundum statuta canonum. Si qua
h m tuum a leclo aigriludinis lua magnitudo erigat de mulieribus quoe fornicaloe sunt imerfecerit quae
ad salutem. PcrDominum uostrum Jesuni Chrislura. nascunttir, aut feslinat avorlivos facere, priinum
conslitutum usque ad exitum vetal, * id quod verura
«I. Incipit judkium pwnitentis. definiluin huraanius aliquid consequantur, constitui-
« Si quis episcopus aut aliquis ordinatus, homi- mus eos decennii lernpore Secundum gradus qnae
cidium lecerit, si quis clericus homicidiun) fecerit, sunt conslilula pceniteal.
decem annos pceiiiieal; tres ex his in pane et aqua. «III. De perjurio.
Si laicus, tres annos pceniteat, unum ex his in pane « Si quis clericus perj'nraverit, septem annos pce-
et aqua; subdiaconus, sex; diaconus , seplem ; prcs- niteat, tres ex his in paneel aqua; laicus tres; sub-
byter, decem; episcopus, duodecim. Si quis ad ho- diaconns sex; diaconus septcm; presbyter decem;
micidium faciendum consenserit, septeni annos pce- episeopus duodeeim. Si quis vero, coactus pro qua-
niieat, tres ex his in pane et aqua. Si quis voluit, libet necessilaie , aut nesciens , perjuraverit, ires
et non poluit facere, tres annos poaniteat, iinum ex annos poeniteat, unura in pane et aqua, et aniraam
his in pane et aqua. Si quis laicus homicidium fe- pro se reddat, id esl servum, vei ancillam de servi-
cerit voluntarie , septem annos poeniteat, tres ex his tute absolvat, et eleemosynas mulias faciat. Si quis
in pane et aqua. Si quis infaniem oppresserit, tres jj perjuraverit per cupiditatem, totas res suas vendat,
annos pceniieat, unum ex his iu pane et aqua; simi- et donet in pauperibus, et tondeatur, et inlret in
liler et clericus observel. monasterium, et ibi deserviat usque ad mortem.
i II. De fornkatione. «IV. De furto.
« Si quis fornicaverit sicut Sodomiise, decem an- t Si quis clericus furtum fecerit capitale, id est
nos pceniieat, tres ex his in pane et aqua. Si quis quadrupedura , vel casam ruperit, vel fregerit, vel *
clericus aduiterium commiserit, idem cum uxore vel qualibet meliorum prsesidium furaverit, septem an-
sponsa alierius, si lilium genuerit, septeui annos nos poaniteat; laicus quinque; subdiaconus sex;
pceniteat; si vero lilium non genuerii, et in nolitia diaconus sepiem; presbyter decem; episcopus duo-
horainum non venerit, si clericus est, tres atinos decim annos poeniteat. Si quis vero de minoribus
poeuileal; unum ex his in pane et aqua. Sidiaco- semel, aut bis furtuin fecerit, reddat proximo suo,
nus aut monachus, septera annos pcenileat, ires ex etaniio uno pceniteat in pane et aqua; et si reddere
his in pane eL aqua; episcopus duodecim, quinque in non potuerit, tres annos pceniteat. Si quis sepul-
in pane et aqua. a Si quis clericus , id est cujus su- crum violaverit, septem annos poeniieat, tres in
purior gradus est, qui uxorem habet, et post conver- pane et aqua. Si quis laicus furtum fecerit, reddat
sionem, vel honoreni, iteruni eam cognoveril, sciat proximo suo quod furayerit, tres quadragenas in pa-
se adulierium commisisse ; idcirco, ut superius con- ne et aqua; si reddere non pOluerit, anno uno, et
slilutura est, pceniteal. Si quis fornicaverit cura tres quadragenas in pane et aqua 'pceniieai; et elee-
sanclimoniale, vel Deo dicata , cognoscat se adulie- mosynam de suo labore in pauperibus et sacerdotis
r:um commisisse; secundum superiorem sententiam C judicio jungatur altari.
unusquisque juxta ordinem suuni pceniteai. Si quis f V. De maleficio.
per semetipsum fomicaveril, aut cum jumento , aut
cum qualibet quadrupede, tres annos pcenileat; si < Si quis maleficio aliquem perdiderit, septem au-
gradum aut votum, tres annos pcenileat. Si quis nos pceniieat, tres in pane et aqua. Si quis pro
concupiscit mulierem, et non poluerit peccare, id amore maieficus sii et neminem perdiderit, si laicus
est quia non suscepit eum mulier, dimidium aiinum est, dimidium annum pcenileat; si clericus, annum
unum in pane et aqua; si diaconus, tres
pceniteat in pane et aqua , et lolo absLineaise aimo annos ,pceniieat uiiura in pane et aqua; si sacerdos, quinque
466 a vm0 et carne. Si quis clericus posiquam se annos, duos in pane et aqua. Si autem per boc mu-
Deo voverit, ad habilum ssecularem redierit, sicut
canis ad proprium voniituni, vel uxorem duxerit, sex lieris partus quis deceperit, sex quadragenas unus-
annos pceniieai, tres ex his in pane ei aqua et postea quisque insuper augeat, ne homicidii reus sit. 467
in conjugio non copuletur. Quod si noluerii, sancta sy- Si quis itnmissor tempestatura fuefit, septeiu annos
nodus, vel sedes apostolica sepsrabit eos a commu- pceniteat, tres in pane et aqua.
nione catholicorum. Similiter et mulier, postquam « VI. De sacrilegio.
se Deo voverit, si lale scelus commiserit, pari sen- « Si quis sacrilegium fecerit, id est quos [Leg.
lentise suhjacebii. Si quis laicus fornicaverii sicut quod] aruspices vocant, qui auguria colunt, super-
Sodomilae, septem annos poeniieat. Si quis de alte- auguriaverit, aut quocunque malo ingenio, tres an-
rius uxore filiura genuerit, id est adullerium com- no- iii pane et aqua. Si quis ariolus fuerit, quod
miserit, ac torum proxiini sui violaverii, ires annos JJ divinos vocant, aliquas divinationes fecerii, quia hoc
pijenileat, el abstineat a cibis luculentioribus, el a pro, doemouiacum est, quinque annos pceniteat, tres in
pria uxore, dans insuper pretiuni pudiciliar maritou- pane et aqua. Si quis in Kalendis Januarii, quod
xoris violatae. Si quis adulterare et
voluerit, non po- multi laciuut, et in cervulo ducunt [Leg. ducii], aut
tuerit, id est non fuerit susceplus, quadragiuta dies in vetula vadit, tres annos pceniteat. Si quis sortes
pcenileal. Si quis fornicaverit cum inulieribus, id habuerit, quas sanctorum * contrarationera vocant,
esl viduis , vel puellis , si cum viduis, aiinuin unurn vel aliquas sorles babuerit, vel qualecunque malo
pceuiteat; si cuui ptiellis, duos annos pueniteat. Si ingenio sortitus fuerit, vel divinaveril, tres annos
quis virgo virgiui conjunclus fuerit, si voluerint pa- paeiiiieat, unum in pane et aqua. Si quis ad arbores,
rentes, sit uxor ejus; lamen unuu annum pcenileal, vel ad fontes , vel ad cancellum , vel ubicunque ex-
et siui conjugales. Si quis cum jumeiiio fornicaverii, ceplo in ecclesia, volum voverit, autexsolveril, tres
aniium unum poeniieat. Si uxorem non habuerit, annos cum pane et aqua pceniteal, ct hoc saerile-
diraidiura annuin pceniteat. Si quis virginera, vel gium est, vei daemoniacum. Qui vero ibidein ederit,
viduam rapuerit, tribus annis poeniteat. Si quis spon- aut biherit, unura anuura posiiiteat in pane et aqua.
sam habeiis, sorori ejus forsilan viliutn iutuleril, et Si quis Mathenialicus, id est per invocationem dae-
Cohseserit lanquam suae, hanc aulera uxorem duxer liioiimiiliorainis menlera tulerit, quinque annos pce-
a Eadera pene leguntur in judicio pcenitenliali veteris Sacfamentarii Gallic. ex quo raulta hic vi-
dentur deproinpia. .
455 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMNOTJE. 4S6
nitcat, unum in pane el aqua. Si quis ligaluras A, J) Pro bonis rebus offerre debemus, pro malis nequa-
fecerit, quod detestabile est, tres anuos poeniieat, quam. Presbyleri vero pro suis episcopis non pro-
iraum in pane et aqua. Si qui simul edunt festivita- hibentur olTerre. Qui prscbet ducatum barbaris, tres
tem in locis abominandis gentilium, et suam escam annos pceniteat. Qui monasteria exspoliat, falso se
deferentes , comederint,
* placuil eos biennio subja- dicere [Leg. dicensj captivos redimere , tres annos
cere, ct sic suscipi, quae obedire oporiet; et post pceniteat, et omnia quse abslraxil pauperibus donet.
oblationem unumquemque spiritum probare, et vi- Qui manducat carnem animalium quorura nioriem
tam singulorum cognoscere. Si quis manducaverit, nescit, tertiam partem anui pceniieat. Priorum in-
aut biberil juxla fanum; si per ignorantiam, promit- sliiuia pairum nosirorum pro maiiiis [Leg. proma-
tat deinceps quod nnnquam reiteret, et quadraginta nius] : pueri soli serinocinantes et transgredienies
diebus in pane et. aqua pcenileat; si vero per con- insliluta seniorum tribus superpositionibuscmen-
temptum hoc fecerit, id est, postquam sacerdos ei dentur. Osculum simpliciter facientes , seplem [iti
praedicavit quod sacrilegium hoc* erat, nionsa: dse- Pmnit. Rom. quinque] superposiliones. Illecebrosum
rnoniorum communicaverit, singuli lanttim viiium osculum sine inquinauiemo octo superposiliones; cum
hoc fecerit, tres quadragenas in paue et aqua pojni- inquinamento autem sive [Leq. sine] amplexu quin-
teat. Si vero pro cullu daemouum, et honore simu- decim [itt Pmnit. Rom. decem] superposilionibus cor-
lacri hoc fecerii, Ires annos pceniieat. Siquis sectin- rigantur.
do et lertio* immolatus per vim , tres annos subja- « X. * De dissensibussacrificium.
ceat, et duobus sine oblaiione coramunicct, lertio ad
perfecium suscipiiitur. Si quis manducaverit san- t Qui non bene custodil sacrilicium, et mus come-
guinem , aut moriicinum, aut idolis imniolatum, et B « derit, quadraginia diebus pceniteal. Qui autem
non fuit ei necessilas, jejunel hebdoraadas duo- diderit suum chrismal, aut solum sacriliciumper- in
decira. regione qualibet, ut non inveniatur, tres quadragenas
« VII. De quibusdam capilulis. vel anntini poeniteat. Perfundens aliquis calicem su-
« Si quis * quoquolibel niembrum sibi volunlaric per aliare, quando aulerunlur linteamina, septem
truncaverit, ires annos pcenileai, uniiin in pane et diebus poeniteat. Si ceciderit sacrificiura intra men-
aqua. Si quis avorsum fecerit voluntarie, ires annos sam, seplem diebus poeniieal. Ul sumens sacrificiuin,
jiceniteat, unum in pane et aqua. Si quis usuras un- gravatus saturitale ventris, viginii diebus pceniieat.
decunque excgerit , tres annos pceniteal, unuui in Diaconus obliviscens oblaiionem ofierre sine linlea-
pane et aqua. Si quis per potestaiem , aut quolibet mine, donec|offeruntur. similiter pcenileai. Si aulem
ingenio, resalienas malo ordine invaserit, vel tule- in farina , aut iu aliquo siccalo cibo, sive in melle,
*
rit, super jure sententia similiter pceniteat, et sive iu lacie invenianlur istse besliolse, quod circa
cleemosynas mulias faciat. Si quis servum, aut illorum corpora est, foras projiciaiur. Qui negli-
quemcunque hominem quolibet ingenio iu captivi- gentiam circa sacrificium fecerit, ul si a vermibus
tatera duxerit, vel transniiserit, sicut supra pceni- consumptum , quod ad niliilora deveniat, Lresqua-
leat. Si quis aream vel domum vohinlarie igne cre- dragenas pcenileat. Si imcgriini sit inventuin, et in
maverit, sicut stipra poeniteal. Si quis per irom eo fierii vermis, comburatur , et sic cinis ejus sub
aliuni percusserit, et sanguinem fuderit, aut debili- altaru abscondaiur; et qui negligcns, quadragiuta
laverit, solvat ei primo mercedein, et medicumquae- diebus poeniieat. Si ceciderit sacrilicium de inanu
ral; si laicus est, quadraginta diebus; clericus duas 1Q olferentis lerra lenus , et inveniatur aliquid , omne
quadragenas; diaconus sepiem mensibus; presbyier quodcunqite invenluui lucrii, iu loco in quo cecide-
aiinum unum. Siquis venaiiones exercuerii, clcricus rit comburalur, et cinis sub altare abscoudaiur, et
annura unum pceniteat, diaconus duos, preshyter sacerdos mediutn aiuium pceniteal; et si iuventum
tres annos poaniteal. Si quis de minislerio sanctse fuerit, ut supra raundetur, et quadraginla diebus
ecclesioe * qualecunque opus quidlibet fraudaverit, pceniteat. Si usquc ad altare tanluin fuerit Iapsum,
vel neglexerit, septum annos poeniteal, tres in pane superponat. Si de calice per ncgligentiam siillaverit
el aqua. Si quis cum animalibus peccaverit, qui aliquid in terram, lingua lambatur, et labula rada-
aniplnis quaiu triginta annorura fuerit, quindecini tur, et in igne comburalur, et quadraginia diebus
annos subjaceat, * communionem mereatur. * Requi- poeniteat. Si supra altare siillaverit calix , sorbeat
ratur aulem qualis * sit eorum vila , si mereatur hu- minisier, et linteamen quod tetigit slillam abluaiur*
manius aliquid, incessanler ad peccandum. Si per- vicibus, et tribus diebus pceniteat. Si titubaverit
severaverii, Iongam habeat pcenitenliam. Qui auiem sacerdos super Orationem Dominicam, quai diciiur
superiore octale, et uxores habentes, introierunt iu periculosa, una vice quinquaginia Psalinos, secunda
hoc peccalum , viginti quinque annis subjaceanl, iia vice , cenlum plagis. Si auteni duxerit viduam pa-
ut ]>ost qtiiuque comniunionem cum oblatione ine- tris , vel fratris sui, isti lales non pi.issunljudicari,
reantur. Si autem aliqui ct uxores habentes el nui- nisi prius separeuiur ab invicein. Si aliquis expedi-
plius quiiiquaginta annorum, hoc peccatunr fecerint, lione publica occidit hominera sine causa , jejunet
in exitu vitoe niereantur vialicum accipere. hebdoniadas viginti uiiain ; si aulem forsitan se de-
i 468 VIII. De ebrietate. fendendo, aut pareutes suos, aut familias suas , oc-
D cidisset aliquem , ille non eril reus; si voluerit jeju-
«Inebriatur igitur quis a vino sive cervisia, con- nare, in illus posiate esl qui coacius hoc fecit. Si lio-
tra indictum Salvatoris ac apostoloruni ejus quod si micidiuin in pace lecerit, et non fuerit turbala pro
voluin sanciiialis habuerit, quadraginta dietms in [Leg. per| poteslaieni aut inimiciiise causam, ut rus
pane etaqua culpam diluat; laicus vero septem die- ejuseapiat, jejunet hebdomadas xxvni, elrescjus
bus pcenileal. Episcopus faciens fornicalioiiem de- 469 ^uem occidit, rcddat uxori vel (iliis. Si quis
gradelur, et sexdecim annos pceniteat. Presbyter' autein ad poenitentiam venil, et oegritudoevenerit, et
autein et diaconus foniicaiionem naiuralem faciens * non potuerit adimplere quod ilii maiidatum est a
prselalo ante monachi votum trcs annos poeniLeat. sacerdote, suscipiatur ad sanctam coniiiiunioiicin ;
Veniam omni hora roget, superpositioneni unaquaque' el si voluerii eum Deus salvare, jejunet postea. Si
hebdoraada, exceptis quinquagesirais diebus, iaciat. quis non pcenitet, et forsiian ceciderit in segriludi-
« IX. De minulis causis. nem, et quaesierit communicare, non prohibeatu.r,
« Sicausa negligens quis sacrificium perdal, relin- sed daie ei saiiciam commuiiioneni, et mandale ei
quens foris, et ab aliquo devoralur, quadraginta die- ut, si placueril Dei raisericordioe, cl evaseril de ipsa
bus pceniteat; sin vero amtim uuura poeniieat. Sii segritudine, poslea orauia sil conlessus, et sic pteni-
conimunicaverit ignorans excommunicatis ab eccle- leat. Si auiem aliquis excommunicatus fuerit mor-
sia , diebus quadraginla pueniteal. Si sacriliciumi luus, qui jam sit confessus; ei non occurrii, sed .
tcriu iciius negligendo cecidcril, superpositio sit. occupavit eum niors sivc in via, sive iu domb;;& ;:
 S,S7 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMNOT.E. 453
est aliquis ex parentibus ejus, pro eo aliqnid offe- A canibus tradalur. Si quis lupus plagavcrit animal, et
rat ad sanclum aliare, aut ad redemptionem capti- mortuum fuerit, nemo manducet; et si vixerit, ct
Vorum, aut ad comraemorationem animse ejus. Si poslea eum horno occiderit, manducelur. Sive cum
qtiis accepit filiam uxoris, hic [Leg. Itos] non po- capra, sive cum pecore, aut cum alio animali si pecca-
leslis j'udicare, nisi prius separenlur. Postquam se- verit homo cuni ea [Leg. eo], nemo inanducet car-
paraii fuerint, unicuique eorum imponas hebdoma- nem ejus; sed occidatur, et canibus tradatur. Sl
das quatuordecim, et iterum nunquam se jungant. voluerit pro
* anima sua dare eleemosynani de !iis
Si autein vnluerint nubere,* sive vir, sive mulier, pecuniis, quod fuit de praeda suam egit poeniten-
poleslatem habeat, sed non illa qui dimisit. Si quis tiam, potesiatem habet. Explicit. (Pcenitentialis Ro-
acceperit cognalam, aut novercam, aut avunculi vi- manus, seu lib. vi Halitgarii.)
duam, et hic qui uxorem palris sui, aut sororem Haclenus Poenilentialis Romanus, circa quem non-
suse uxoris, grande judicium canonice damnelur. Si nulla notanda et observanda veniunt.
quis [aliquisj dum infans est, per ignorantiam gusla- In proefatione haec vqx, alterum, notanda. Hunc
Verit de iis quae fuerint immolata idolis, aut morti- Pceniteniialem Ronoanum allerum dicit, quia antea,
cinum, aut aliquid abominabile, idem jejunet heb- libro iv, posuit Poeniienlialeni ex antiquorum con-
domadas ires. Propler fornicalionem aulem multi Ciliorum canonibus excerptum.
ncsciimt numerum mulierum cum quibus fornicati Primum caput citat Rurchardus, lib. xix, cap 33,
sunl; illijejunenlhebdomadasquinquaginla.Siaulera usque ad hoecverba : iVouettttti omnes clerici, ex Poe-
nesciens manducavit idolis immolatum aut mortici- nitentiali Theodori Anglorum episcopi paulo con-
num, dabiiur illi venio, quoniam nesciens hoc fecit; T, tractius. Hoec verba, Consilium dederis poenilenli, sic
tamen jejunet hebdomadas tres. Si quis nolendo pa- exponenda sunt, id esl monueris poenitentein, qua
rentibus occidit hominem, jejunet hebdomadas octo. ratione deinceps sit in peccalis vitandis cautior.
Si quis per necessitatem furaverit cibaria, vel ve- Postea dicit injungendam esse poeiiitentiara a sa-
stem, sive quadrupedem, per famem aut pernudila- cerdote, dum confessorum peccatorum recordatur,
tem, Mli venia datur. Jejunet hebdomadas qualuor. ne si nolit pcenitens peccata retexere, severius judi-
Si reddiderit, non cogatis jejunare. Si quis cabaU cetur a sacerdote. Ifoec verba, Suscipiat diaconus
lum, aut bovem, aut jumentum, vel vaccam furave- pmnitentem ad communionem, sic explicanda sunt,
rit, sive cibaria, aut pecora, quoe lotam fauiiliam quod urgenienecessiiate, praesertim periculo mnriis,
jiiitriunt, jejunet ut supra. Si qua mulier deceperit debeat diaconus poenitenli, quem ex profusione Ia-
inatris suoe maritum, illa non polest judicari, donec crymarum vel similibus signis non ficle poenitere
relinquat eum. Cum separali fuerint, jejuiient heb- novit, porrigere sanctam Eucharisliam, quauivis de-
domadas quatuordecim. Si quis legitimam uxorem fectu sacerdotis non fuerit absolutus. Hunc locum
habens dimiserit illam, et aliam duxit, illa quam profert Rurchardus, lib. xix, cap. 154, ex Pceniten-
duxii non est illius. Non manducel neque bibat, ne- tiali Roraano. Idem prorsus statuitur in ordine
que omnino in sermone sit cum illa quam raale ac- Romano iisdem plane verbis in ordine ferise 4,
cepil, neque cum parentibus illius. Ipsi tamen, si in capite j'ejnnii; et quid simile factum legimus apud
consenserinl, sint excommunicaii. Si mulier suase- Eusebium, lib. vi Hist. eccl., cap. 56, quamvis non
rit alteri mulieri maritum, sit excommunicata a diaconi ministerio, in persona cujiisdam Serapionis,
Christianis. Si quis Chrislianorum Christianum vi- qui, vi toriiientoruni viclus, cura idolis immolasset,
derit ambulantein, vel oberranlem parentem suum (C ab'ccclesia ejectus est, et facti pceniiens fruslra ad
vendiderit, ille non est dignus inter Chrisuanos coramunionem lidelium admitti efflagitavit. Qui tan-
requiem habere, donec redimat eum. Si autem non dem gravi morbo conflictatus, triduo deinceps omni
potuerit invenire locum ubi sit, pretiumquod acce- sensuum et vocis usu caruit, et ad se reversus, vo-
pit det pro eo, ct alium redimat de servilule, et je- cisque compos factus, nocle nepotem suum ad pre-
junet hebdomadas viginii octo. Si cujuslibet hominis sbyterum misit, rogans eum, ut quantocius ad se
moriua fuerit uxor, habet potestatem accipere alte- veniret; sed presbyter morbo prsepeditus cum ad
ram, similiter et mulier. Si lerlium acceperit, jeju- senem eegroium accedere non posset, ejus nepoti
net hebdomadas tres; si quartum aut quinlum acce- particulam Eucharistioe dedit, preecipiens ut eam
perit jejunet hebdomadas viginti et unam. Si quis madefaclam in os senis infunderei; quod cum ille a
comas incidit, aut faciem suam laniaverit cum gla- presbytero reversus fecisset, illico senex in pace
dio, aut ungulas [Leg. ungulisj posl mortem paren- quievii. Tria hsec verba : Humiliare se debenl epi-
tum, j'ejunet hebdomadas quatuor ; et postquam j'e- scopi, vel presbgteri, etc, reperire est eliam apud
junaverit, sic communicet. Si qua mulier praegnans Burchardum, lib. xix, cap. 2. Idem jirsestabat san-
voluerit jejunare, potestatem habet. Herbarius vir clus Ambrosius, ui lestatur Paulinus presbyter in
aul mulier interfectores infantum, in exlremum vitae ejus Vila : Si quidem quotiescunqueilli aliquis ad
cum venerint, si qusesierint poenilenliara cuin luclu percipiendam pmnilenliam lapsus suos confessus esset,
*
ac flelu lacrymarum. Si cessaverit suscipere eum, ila flebai, ut et illum flere compelleret. Videbatur
jejunet bebdomadas quinquaginla. Si quis canis aut etiam sibi cum lacenle jacere. Ita olim cura, Missa-
vulpis, sive acceplor monificaverint, sive de fusie, n^*' rum solemniis expletis, poenitenles lacrymis per-
sive de Iapide, sive sagiita, quae non habet. ferrum, ' fusi ad pontilicis pedes corruerent, sic pontifex la-
inortuum fuerit, hsec omnia suffocata sunt, non crymis raadefaclus pcenilentium etiam pedibus pro-
manducentur, et qui manducaverit jejunet hebdoma- volvebalur, ut testatur Sozomeuus lib. vn Hist. eccl.
das sex. Si quis sagitta percusserit cervum, sive cap. 16. Quarlo, is ritus, mandet ei sacerdos, etc,
aliud aniraal, et post terlium diem inventum fuerit, exstat eliam cap. supra citato, et in Ordine ras. hi-
et forsitan ex eo lupus, ursus, canis, aut vulpis gu- blioth. sancti Remigii Rliein., a'd posnitentiam dan-
staverit, nemo manducet, et qui manducaverit, j'e- dam, cum Oratione subsequente ; in qua, ot in proe-
jiinet hebdomadas quatuor. Si gallina in puleo mor- fato Ordine sancti Remigii, male legitur ad adoran-
lua fuerit, puteus evacuetur ; si sciens ex eo biberit, dum; sed legendum est ad orandum, ut apud Bur-
jcjunet hebdomada una. Si quis mus aut gallina, aut cliardum.
aliquid ceciderit in vino, aut in aliqua [Leg. aqua], Sequens capitulum exstai apud'Burcharduni, cap. '
de lioc iiulliis bibat. Si in oleum aut mel ceciderit, 52, citatum ex Pcenilentiali Romano, alicubi muii-
470 oleum expendatur in lucernam, mel vero in lum, non est in cilalo Ordine ms. sancti Remigii.
lnudiciiiairi, vel in aliamnecessitatein. Si piscis mor- Vocabulum Telradas est a recto, Tetras, id est,
tuus fuerit in piscina, non raanducetur; qui inandu- quarta feria cujusque septimanse, utparasceve sexta,
caverit, jejunet hebdomadas quatuor. Si porcus vel in quibus jejunant Christiani, praesertim Orientales,
gallina manducaverit decorpore hominum, non man- ex antiquo more, ut fusa docuimus in notis et ob-
ducetur, neque servetur ad semen; sed occidalur, ct servaiionibus ad concordiam recularum. 471 In>ra,
PATROL. JLXXVIIl. 15
459 IN S. GREGORIl LIBRUM SACRAMENTORUMNOT^E, 460
in eodem capite dieitur, Sabbato el Dotninkadie man- A. A tem caput 4 citatur a Burchardo, lib. xi, cap. 58 ex
ducet. lia apud Burcliardum; sed T6Sabbato addiLtim Puenitentiali Tbeodori, 472 se(l contractius, ex quq,
viilelur ab iis qui, morem Grsecoruinseculi, Sabbalis si cui prior emendutio forle non placuerit,' iilud
noii jejunabanl, maximuctuu hic libellus Poeniteiilialis corrigemus ; legenduin itaque : Si qurs clerkiis fur-
sitEcclesiaeRoinaiisc, utclarumestex Rurehardo, qui tum fecerit capitale, id esl quadrupedia luleril, vel ca-
mpeillum sub hoc noiiiineciial.Tandem in (ine hiijus sam ruperit, vel (regeril, vel prmsidiiim[uraveril. Ubi
capiluli lnec verba exslanl, explieil prologus, sed prsesidium est substantia, quam quis in bonis mobi-
jmto esse ad finem capitis sequenlis rejiciemla, quod libus possidet. Concilium Aureliansnse i, can. i 1 :
viiietur membriim esse superioris. lloee verba, Si Prmsidtis de omni commoditale in episcoportnnpo-
quis non potueritjejuwire, usque ad isla, ct hoc sci- leslate duranlibus. Concilium Parisiense iv, can. <S:
tote, eitantur a Burchardo, cap. 22, ex Pcenilentiali Coitipertmus, deficienle abbale, presbylero, vel his qui
Theoilori. Soliilus opud vcleres Roinanos est liiini- per lilulos deserviunl, pvmsidiumquodcuwjiiein mor-
mus aureus, cujus valorem nolat Gassiodorus,.lib. 1 lis periculo dereliquerinl,jib episcopo vel archidiacono
Var., episl. 10 : Sex millia denarioriim solidum esse diripi. Gregorius Tur., fib. vi HisL., cap. &: Irtue-
voluevunt. Solidus Francicus olira quadraginta dena- ruiit in doutos Lupi, et, direplo omni prmsidio, fingen-
rioruni nuniero coniputabalur, ut docet Hincmarus les se illud in thesauro reqis recondere, suis eum domi-
in lib. de Vita sancii Remigii, paletque ex synodo bus iniulerunl. Marculphus, forraula 07, de hicredi-
Rbeniensi n,. can. 41. Tandem ad duodecim dena- tatis inter parentes divisione : Accepit itaque ill. vit-
liorum valorem redacius esl. las nuncupatas ill. sitas ibi cum maitcipiis lantis itl.
Sequunlur quidam Psalmi ad dandara pceniten- De prwsidio vero drappos, (abrkaluras, vel omne su-
tiam, qui eliam cxstant apud Burchardum, lib. xix, B E pcllectiledomus quidquid dici vel nominari polesl wqui-
cap. 7, sed ibi integri diccndi. Orationes lotidem valentia inler sevisi sunt dtvisisse,Ei ibrmula 69 dixil:
sunt, sed secunda et tertia diversse sunt. Apud Prmsidium utriusque sexus. Per quse verba intelli-
Cunisiuni non habeturto Oremus, sed dic Oralionem. gere videlur servos etancillas. Sequitur puena iu
Sequitur Oralio impositionis manus, quae apud sepulcrorum violatores, qui ut eruerent tbesauros
Burchardum secunda est inler Orationes praefatas. niortuis pro more lemporum illorum consepultos,
Ha>cOralio dicitur imposilionis manus, quia olim sepulcra violabant, ULvidere est apud Cassiodoruui,
sacerdos dando pceuitentiam manum capiii pceiiiien- lib. iv, epist. 1S, de quodam Laurenlio presbytero
lis imponebat, Orationem hanc vel aliam similem qui sepulcrum, ul inde aurum raperet, violavurat.
recitando. Concilium Agalhense, can. 15 : Pmnilen- In quod scelus olim multis ae diversis poonis a legi-
les, lempore qno pwnitenliain petunl, imposilionem bus fuii animadversuin. Edicto Theodorici regis,
maituum, et cilicium super caput a sacerdote, sieul cap. 110: Qui seputcrum deslriixerit, occidalur. L.
ubique constitulum esl, consequanlur. Oralio sequeus: Salicoetit. 17, lib. 2 : Si quis Itominemmoiiuum effo-
lioii esl integra apud Henr. Canisium; intcgram ha- derii, el exspoliaverit oclo denariis, qui faciunl solidos
bcs in Ordine Roniano, in ordine ferise v in Cuena ducentos, culpabilis judicelur. Legis Laiigobardoruro.
Dominii Rcposui etiam me, quia in nostro Cod. ms., lib. i, lit. 12,1. 2 : Si quis sepulturam hominis ntor-
queinadmodiim apud Canisiiim, malu legitur etiam lui ruperit, et corpus exspoliaverit, componat parenli-
ego. In Oratione tertia lcgiuir ut quod, quemadmo- bus mortui solidos octoginla. Hoe leges el mulise alise
dum el apud Cainsium; at apud Rurcliardiim, et in similes latae sunt ob iliesauros, qui in sepulcris re-
Ordine Romaiio, legitur ut quos. .p condebantur,et preiiosas mortuoruin vesies, de qui-
In prinio capite secundoe parlis, luec verba, Sii bus infra.
clericits Itomkidium fccerit, videnlur esse superflua. Cap. 5, per hacc.verba, Si quis pro amote malefi-
Ad hacc verba, Si laicus, subaudi, non voluntarie;; cussit, intelligitur fs qui phiiiris seu incaiitutionibus
ouia pauio postagil de homicidio vuluntario laici. amaloriis ad se trahit araoreui mulierutn nui |>uero-
In secundo capite clericus Cujus gradtts e.t aliior,, rum, ut videmus in pharmaceuitriis Theocrili, ei Vir-
est episcopus, aut presbyter, aut diaconus. Ad illai gilii, el iu Pscudoiiiaiite Luciani, qtii eas voeat
vcrba, Si gradum, aut votum, subaudi T6 habuerit.1 ^ 5"X^/"7KJ svriroi; epojriv.oi;, id esi, veneres, suu
Finis capitis coiruplus est, el ila, ularbilror, casli- gralias ad amorein concilianduin. Maxima auiem
gandus : Si qua de tnulieribus qum (ornicatw sunl in- pars hujus capitisexprofertur ab Ivone Carnotciisi,
terjectril qum nascuntur, primum conslitulum usque; p. 15, cap. 110, Poeniteiiliali Theodori; scd in
ttd exitttm vetat (supple) communicare. Verum , ut( quibusdain variat. ln line capitis adversus iminisso-
iuxla id quod definiium est humanius cdiquid conse- rem tempestatum pcena slatuitur, qiicjiiadinodum
quatttr, consliluimus ut eam decennii lempore, secun- apud liurchardum, lib. x, cap. 28, ex Romano Pu;-
dum tjradus qui conslituli sunt, pmnileal. Et bsec 3 niteiiliali. Sed ujusdem libri cap. 8, ex eoduin Poe-
nibil aliud suiil quam cauon 21 concilii Ancyraui. niientiali Romano, staiuilur pcena in euin qui credit
Cap. 5, dc perjuri'1, 1° hsec verba, Si quis vero o esse aliquos temijestaluiii immissores, quoe secuui
coactus pro ueccssilale, eic, a Burchirdo, lib. xi,, pugnare videntur. Agobardus, Lugdunensis epWco-
cap. 6, ciianlur ex Pcenitcnliali Romaiio : Tamen ii pus, libellum edidit, in quo daninat cos q»i creduut
Pmnilenlialis liomauus prwcipit, CLCSi quis coaclus s esse aliquos lumpestaluui iminissores ; et aucLor
- D qusesiionuni inter opera saucti Justini martyris,
pro vila redimenda , vel pro qualibet caitsa vel necessi-
lale se pejeral, quia plus corpus quam animamtlilcxe- quoest. 51, scribit non hoecposse iieii magoruin in-
vai, trcs Quadragesiinas, atii judicant tres annos, unumt dustria ; aitque ejusmotli hominesulappellari vefoStbjx-
cx his in piineetaqua pxnileul. 2° lluec etiam vcrba,, ru;: Lalini vocaul •iempeslartos, scribunt Agobar-
Si quis perjuraverit per cupidilalem, elc, citaimir a dus ibidoui, et Benediclus Levita, lib. l Gapit., lit.
RurchardO; lib. xix, cap. 7, ex Poeniteniiaii Romanoo Ci, eLlucc lempestas dicitur aura levatitia, utscribit
)ii liuiic moduin: Tamen Pmnitenlialis Roinanus prm- Agobardus. a Siquisin Ka-
cepit, si quis per cupidilalem se perjuraverit, omness Cap. 6, notanda sunt hoccverba,
res suas vendat, el pauperibus dislribual, el monasle- tendis Januariis, quod tnulti faciunt, el in ceruu/oducit,
rium ingressusjugi pwnilentimse subdal. aut in vetula t)afii(,qusesumpta sunt ex concilio Au-
Cap. 4, post TOquadrupedem, legendum furaverit,, lissiodoreiisi,can.l : fVoit/ice( Kalendis ianuarii oe-
vel quid siraile. Ilsec verha, vel qualibcl meliorem i tttta aul cervoto jacere. Meininit Burciiardus, lil). xix,
prmsidium, corrupla sunt, et legendum arbitror Vel i cap. 5 : Fecisti aliquid lule quodpagani[eceruni, et ad-
quamtibet meliorem pecudum, si prwsiilium. lloc au- huc iuciunlm Kalendisjanuarii iit cervoloet veguta. Si
a In Jud. Poenit. Iiaoes, art. 51 : Si quts lialen- duin vitota pro vitula. Aliam ejusdem conjecturaui-
das Januarias in cervoto vel vicoia vidil, tres annos
<s vide ibidem, Musei lialici pag. 594.
vwniteat. Conjicil auicm docliss. Mabilloniuslegen-i- , .">.
m 1N S. GREGORII LIBRUMSACRAMENTORUM MTJE. /. 2
fecisli, triginta dies in pane et aqua pwniteas. Et jA explicanda sunt, ut ille posl gradura Substralionis
sanclus Pacianus episcopus Barcinonensis, Parse- suscipiatur in gradu consisienliu , ut oret in Missa
nesi ad poeniienliam : Hoc etiam pulo proximecer- cum fidelibus, ut supra diclum esi. Ista autem, Qum
vulus ille profeeit, ul eo diligenlior fieret, quo im- obedireoporlel, el post oblationem,elc, corrupta sunt •
pressius nolabaiur, ei tota illa reprehensio expressi ac et ita ex eadem synodo castiganda : Et posleaan cum
tmpe repeliti non compressissevideatur, sed erudiis- obliitionesint admillendi, oportel uniuscujusquespiri-
se 473 luxuriam , me miserum! quid ego facinoris tumprobare, el vitam singulorumcognoscere.Haeever-
admisi ? Pulo, nescierantcervulumfacere, nisi illis re- ba, Singuli tanlum vititimhoc fecerit, corrupta stint,
prehendendo monstrassem.Hsec erat superstilio , ut et legendmnest. Si gulm tanlumvitioItoc fecerit. lY.vc
Kalendis Januarii homines, ferarum et pecudum for- verba , 474 Sine oblalione cotnmunket, capienda
mis assumptis, huc et illuc petulaniius discursarent, sunl de communionein Oraiione et precibus, assi-
ut docuimus in notis et observationibus ad Concor- stendo Missaeiiilegroecum fidelibus, sine tamen obla •
diam regularum, cap. 50, § 4. lu codem capiie nosiri lione, hoc esl sine Eucharislioe sumplione. Sequitur
Pcenitentialis baecsequuntur : a Si quis sortcs habite- tandem, Si quis manducaverilsanguinem,elc Ferunt
rit quas sanclorum conltatalioneinvocant. llis similia Act., xv cap., sanguinis comestionem prohibiLam
refert Burchardus, lib. 10, cap. 9, ex Pcenitentiali fuisse , ut etiam postea in vi synodo , can. 67, ubi
Romano in hunc modum : Augttria vel sortes qum di- prohibelur comesiio sanguinis cujuscunque animalis,
cuntur [alsm sanclorum , vel dkinationes, qui eas ob- non solura quavis arte conditi, sed eiiam quocunque
servaverint,vel quarumcunquescriplurarum; velvolutn modo comedatur ; et bsec pro more EcclesiaeOrien-
vovetinl, vel persotverintad arborem, vel ad tapidem, ^" talis. Quod eiiam aliquando in Ecclesia Occidentali
vel ad quamlibetrem, exceptoad ecclesiam, omnesex- fuit observatum, ut liquet ex epist. Ecclesiarum Lug-
communicentur.Sequilur: Si quis ad arbores vel fon- dunensis el Viennensisad Ecclesias Asiseet Phrygiae,
tes , eic. Haec*>sumpta sunl ex conciliis Agalhensi, apud Eusebium, lib. v Hist. eccL, cap. 1, in qua Bi-
can. 42 , Turonensi n, can. 22, el Antissiodorensi, blis mariyr respondens calumnise pagaiioriim dicit :
can. 3 el 4. Sequilur: Si quis mathematicus, eic. Ibi rJwjKVnatSiu fvrjotevot TOtouTW, ot; ptnSe«),6y6>v
tw»v
TOmaihematiiiisest magus. Proprie lanien is esl qui, olp.a fayetv i\bv; id esi: Quomodo illi infaules corae-
liora naiivitalis inspecia , quae cuique ventura sunt derenl, quibus ratione carenlium animaliura sangui-
perscruiatur. Sanclus Augustinus, lib. n de Doclrina nem edere non licet? Sed ubique usitaluin in Occi-
Chrisliana, c 21 : Q«i genethliaci propter natalium dentali Ecclesia non fuit. Nam quidam Aclorum lo-
dktuin inspecliones, nunc autem vulgo matliemalici cum inlerpretantur de homicidio, et sanguinis humani
vocanlur. Spartiainis, in Severo : Tuiicin quadam ci- ellusione, ut sanctus Pacianus episcopus Barciuonen-
vitate Afrkana solticilus malhematicumconsuluissel, sis in Paraenesi ad pcnilenliam.
positaque hora ingenlia vitlisset aslrologus. Lampri- Cap. 7, sialuium adversus membrorum sui ipsius
dius , in Antonino Diadiimcno: Uis diebus , quibus lnutilationcm sumptum est ex canone25 apostolorum,
itle nalus esl, ntalhemalki, accepta genitura ejus, ex- iu quo siatuilur ut Iaicus seipsurn muiilans excom-
clamavcrunt, el ipsumfilium impcralorisesse, et ipsum municationi subj"aceatiribus annis. Quod spectat ad
imperatorem. Et eeruin ars dicilur inalhesis. Sparlia- avorsum voluntarie faclum, hoc facinus capilali pcena
nus in Mi\o Vero , et in Severo : Genilnras sponsa-• plecliiur lib. xxxix, ff. de Pcenis , et can. 92 synodi
rum inquirebal, ipse quoqtte matheseosperilittimusS. Trullensis. Usurarum prohibitio sumpla est ex ca-
Menlem liominis tollere est vim iinaginalivamejus Q none 17 synodi i Nlcaense,in quo usurse proliibenlur.
iia lurbare , ut se ex.istimet junienlum esse aut ali- Servi, alieni, videlicet, et ingenui venundatio inter-
quod brulum , ut mulier illa apud Palladium quuese dicilur lib. v legis Wisigoihorum, tit. iv, I. 11 et 17.
jumenlum esse credebat, quam beaius Macarius In Pcenitentiali Theodori, apud Burchardum, lib. xix,
jflgyptius sanavil, et quondam Proeti filioe,el ii quos c.tp. 85, iribus annis pcenitentioehoc faciuus ani-
Circe dementaverat, quemadmodiiinolim poetoefa- liiadvcrlitur. Iloecverba, Si qtiis aream, eic, ita ci-
bulati sunt. Lib. vi IegisWisigothorum, lit. 2,1.5, tantura Buichardo, lib. xix, cap. 86, ex Pucnilenliali
dicitur : El hi qui per invoculionemdwmonumntenles Roinano : Si quis domumvel aream cujuscunque vo-
Itominumconlurbant. Seqiiilur ligatiirarum prohibi- lunlaric igne cremaveril,sublata vel incensa omnia rc-
lio , de quibus agil sanctus Augustinus , lib. u de stituat , et Iribus annis pwnilenliam agat. Et apud
Doctrina Chrisiiana, cap. 20 : Ad hoc genus pcninent cuindem , lib. v ejusdem libri in examine poenitentis
omnesetiam lignturw, alqtte remedia, qttremedicorttm lixc babentur : Concremastidomumvel aream alterius
quoquediscipltna condemnat, sivein quibusdamnolis, cdii mediiaiione? si fecisii, redde damnum , et unum
quas charactercsvocanl, sive in quibttsdamsuspenden- tinnum per legitimas ferias pwnileas. lloc decretum ,
dis alque illigandisEtcap. 29 : Aliud esl enimdicere : Si quis per iram, elc, in hunc modum cx Poeniien-
Trilam istam herbam si biberis, venternon dolebil; et liali Roniano a Burchardo refertur, lib. xix.cap. 101:
aliud estdicere: Islum herbatncoltosi suspcnderis,ven- Qui per rixam kiu debitemvel deformem hominemfe-
ler non dolebit. Meminit Ammianus Marcellinus, ceril, reddal impensasniedici, el meditimanntini posni-
lib. xv : Si quis remedia quarlanm vel doloris alterius leai. Si laicus per dotum sangitinemeffuderit, reddal
collo gestarel, eic El sahctus Conifacius, epist. ad D illi tanium quanlitm nocuil; el si non Itabelunde red-
Zachariam p:ipam : Dictint quoque i.eibi vidissemii- dat, solvat iu opera proximisiti, quandiu ille infirmus
lieres pagano ritu pliylacleria el ligaluras in bracliiis esl; el poslea, quadraginla diesin pane el aqua pmni-
et cruribus habere. Consule quoe de phylacleriis et leat. Sequitur: Siquis de minislerioEcclesiw, elc Ubi
amuletis scripsimus ad Concordiam regiilarum, cap. miiiisieriuin sauctse Ecclesioesunt vasa sacra seu ar-
5, § 6. Id (|UOdsequiiur: Si qui simut edttnt feslivila- gentea. Deinde posi T6Ecclesiwvidelur deesse pnc-
tem, elc, nihil aliud er.i quam can. 7 s^nodi Ancy- posilio ad; legenduiu igitur, c Si quis de ministerio
ranoe , ubi bienniosttbjacere, significat essc iu tertio Ecclesiwad qualecunqueopus, elc Tandera sequitur :
gradu Pceniteiiliumqui vnbnxojai;, id est, substraiio Si quis cumanimalibus peccaveril, eic Qaod nibil csi
dicilur; qua poenitenteshujus gradus subslernunt se aliud quani canon 16 synodi Ancyranae, ubi Iegilur
episcopis, cumeis episcopi manus imponunt, ul supra eiv.oaaexei;,id est, viginti aiinorum, hic vero trigima
nolatura est. Haecautem verba , Et sk suscipi, sic annorum. Coeierarautila sunt. In his verbis coinmu-
a ln judicio pcenil. Sacranientarii Gallic, arl. 26 : arl. 27 : Si quis ad arbores, veiad fonles, aut cancel-
Si quis sortessanctorumcontrarationem invocat, etc, los.... voiumvoverit.... tres annos pmniteal, etc
ubi observ.atnosler Mabillouiusejusraodi sorles lieri c In Jud. pcenit. legilur, arl. 58 : Si quis aliquid
per sacros Codices. Quaehic sequuiilur id non obscure de minisleriosanclw EcclesimfiaudaieiU, vel neglexe-
iiiiiuunt. annos pmnileat, etc
b Iilein fcre habetur in laudato Judicio pcenii., rit, seplem
.{63 IN S. GREGORU LIBRUMSACRAMENTORUMNOT^l. 464
nionemmerealur, deest T6 Orationum. Poslca addo : A A.Post TOnegligensadde fueril. Apnd Riirehardum le-
Cuni in communione quinqtie anuos perseveraveril, gilur : El qui neglexeril, " quaternis diebussuam negli-
oblationis sil partkeps. Pro eorum, lege ejus. Haec genliam sotvat. Loco istorum verborum, Et invenia-
verba, Incessanler ad peccandum, rcdundant. llis ver- lur aliquid, apud Burchardum legilur Ut non invenia-
bis, Subjaceant, adde, el commitnionem precum con- tur. Prior lectio potior est, quia declaratur quid
sequanlur. Ad hoecverba, quinque, subaudi annos. faciendum sit, ctim aliquid de sacrificio invenitur.
Cap. 8, hsec consiiuilio, Episcopus (aciens fornica- At hsec verba , Ei :siSi invenlum fuerit, aliter leguntur
tionem , etc, habelur can. 25 apostolorum , el apud aptid Burcbardum vero sacrificium invenlutn (ue-
Uurchardum, lib. xvu, cap. 59, ex Pcenileniiali Theo- ril, loctis scopis mundelur, et stramen, ul supra, igne-
dori. Sec hic locus, Prwlalo ante monachivotum, cor- lur, et cinis, el supra, recondalur, et Sacerdos vig.nli
ruplus est, et sic legendiim cst ex eodem Pcenilen- dies pmniteal; ubi legendum, igni delur. Quod sequi-
tiali Theodori, 475 Presbyler autem, prmlatomona- tur, St de calice per negligenliam, etc, exslat apud
chi voto, id est, qui nulli voto monachatus obnoxius Burcbardum , lib. v, cap. 47, ex decretis Pii papse,
est. Superpositio autein hoc loco abstinentia est a cap. 5 , ubi corrupte legilur linguabilur, 476 se0-
cibo die solido et integro; et superponere est inlegro scribcndum lingua tumbutur. In sequenli articulo, ubi
die a cibo abstinere , est et jejunii superadditio, di- T6vicibus scribiiur, deest vocabulum niimerum ex-
latalio ; supcrponere esl dilaiare jejunium , Groece, primens. ln capite citato Burchardi deest TOvkibus.
vnipBeat;, id est, superposilio , quo vocabulo uliiur Appellatur hic Oratio Dominica pcricutosa, quia olim
sancius Cyrillus Hierosolymitanus, Catech. 18 : Pro- illam in Missa cum tanta reverentia et cautela reci-
pter labores autem provenientes, ev.xt rh; vnepBeaeoi;™ labant Sacerdotes , ut grande piaculum se admisisse
rh; vnareiu; rh; napv.av.evh;v.uirh; dypvnviu; id est, * crederent, si inter fecitandum vel leviter h titubas-
ex superpositione, dilaialione, superadjectione jejunii sent. Hsec verba, Si quis non pwnitel, inlelligunlur de
parasceves, el vigiliae; et vnepriBeoBui,id est, supcr- his qui, dum sani sunt, ad poeiiiteuliamnon veniunl,
ponere, dilaiare. jejunium , superaddere ; quo voca- sed eam in infirmitate pelunt. Hiautem tres articuli
bulo ulunlur Dionysius Alexandrinus in epistola ad de pceniteniia sumpti sunt ex conc Carthagin. iv,
Basilidem.et sanctus Epiphanius in expositione lidei. canonibus 76, 77, 78 et 79. Ilsec verba, Sed non ilia,
Tandem hoc vocabulura, Quinquagesimis,corruptum qui dimisit, corrupla sunt, el legenduin, Sed non illi,
est, et legendum Quinquagesimm,inielligiturqueQuin- quam dimisil, id est, a qua separatus esi. llaec verba,
quagesima paschalis, id esl, dies illi quinquaginta qui Si quisnolendo parentibus occidil hominem, ila expo-
intcrcedunl inter utramque solemnitalem Pascliatis nenda sunt: si quis, proeter voluntaiem suam, cogna-
et Pentecosles , qui ex more antiquo jejunio vacant. torum aut propinquorum suorum servuiu occiderit.
Cap. 9, Si causa negligens,legesicausa negligentiw. Nam hoc loco parentes sunt propinqui etcognali, et
ln his verbis, pro bonis rebus offerre, TOreftusrednn- hoino is est qui servilis est conditionis , de quo vo-
dare videtur. Sed de hoc loco infra. Sequitur, Siquis cabulo consule Cujacium, Fetid. lib. i, el Fredericuin
prmbet ducatum barbaris. Aliter apud Burcharduin, Lindenbrogium in Glossario, et in noiatis ad Paulum
et fusius haec proferuntur lib. xix, cap. 105, ex Poe- Warnefiiduni, 1. iv de Cestis Langobardorum, c 5.
nitentiali Roniano : Si quis prwbet ducatum super Haecverba , Si qua mulier suaserit alieri mulieri ma-
Chrislianos , ut deprwdenlur, et non acciderit slrages rilum , mutilii sunt, sed addendum est TOdimittere,
Christianorum, tres annos pwnileal; sin vero , ejeclis vcl relinquere, vel quid siniilu. Haec, st qttis Chrislia-
armis, usquead mortem mundo morluus vival. Poslea C ( ttorwm Cliristianiim videril ambulantem , elc, sunt
prohiheiur manducare cornem animalium , quorum corrupLissinia, quoe iia castiganda esse conjicio , Si
mors ignoraiur, ne forte morticinium aut suif.icatiiin quisChristianorumChristianum videril ambulantem,vel
comcdalur. llsec verba , Puert sermocinantes, ctc , oberranlem, el non monslniverilei viam, sil excommu-
usque ad linem capitis citanlur ex Puenitcnliali Ro- tikalus , vcl quid simile reponendum est; quemad-
mano , a Burchardo , lib. xvu , cap. .'6 , ubi legitur inoduui seqiienlibus verbis , pttrentem suum vendide-
Pueri soli sermocinantes,nempe de fornicatione cinoe•• rit, Inec sunt proeponeuda, st quis, ut legalur, siquis
dica , iitirfl semetipsos, ut paulo ante dixit : Post TO pnrenlem suum vendiderit.
osculum , in loco citaio poniiur particula tion , quod Iloec constituiio, Si terlium acceperil, elc, nolan-
peccatum ibidem quinque superpositionibus animad- da : quamvis eniui bigainos, Irigamos, etc, permiliat
vertilur. Ecclesia , quia laineu hoecpolygaraia seu nupliarum
Cnput 10 sequilur, cujus titulus corruptus est, et repetiiio aliquid inconiinenliocin boniine noiat, ejus-
legenduni De defectibus circa sacrificium. Quaidam modi lioraines praeler irregularilalis uotam quibus-
ex his peccatis circa sacriliciuin Missoeexstant in daui aliis poenis olim subjacere voluit. Sanctus Ba-
Pcenilentiali nis. sanciiColumbani abbatis Luxovien- silms, epist. 1 canouica, ail Amphiiocliiuin,digamos
sis in Burgundia. Hoc autem caput prolixum est. Sed duobus aniiis, trigamos quinque a lidelium societate
puto unico plura litulo coinprehendi, et exscriptorem segregavit. Consiilulio Consianiini Porpbyrogeiinetic
hujus Pceniientialis USUIII fuisse corrupto Codice, aut: impei atoris , facia anno mundi VICIOIVCXXIX,
certe ipsi defuisse diligeniiam cxscribendi. Quouvcro' quadriganios, dum in hoc slatu permanserint, ab
in hoc capilulo speclanl ad sacriliciuni MUsoe,exslant.; n oinni cceiu ecclesiastico separari, et lempli ingressu
apud Burchardum, lib. v, capitibus 51 el52, cx Poe- "• arceri jubet, ul relerl Theodorus Balsamo ad epist.
niicnltali Romano ; scd in quibusdam variant. Quid1 ciiaiam. Quid sanc slaiuisset ille imperator de illo
sit chrismal supra dictum est agendo de basilicie: houiine qui Romoelempore sancti ,IIierouymi viginli
dcdicatione. Haecverba , Ut si mens gravalus , etc, uxoribus supersles fueral, et de illa rauliere qtuc j:ini
corrupla sunt, et legendum , ttl sumeus sacrificiumi duo et viginii marilos coinposuerat; qui tandcin >i-
gravalns saturitale venlris, eic Sequentia , Diaconus; niiil raalrimonio conjuncii sunl, exspcclantibus snin-
obtiviscens oblationem offerre, etc, corrupta snnt. nio sludio Romanis quis e duobus alLerumelferrei;
Apud Burchardum, cap. 51 libri cilati, legitur : Dia- quod cum viro contigisset, coronatus iile et palmara
conus obiiviscensoblalionem offerre, donec offeratur ferens uxoris ferelrum proecessit, ut scribit sancius
linleamen , quando recitantur nomina pausantium , si- Hieronymus , epist. ad Ageruchiam? Leo Pinioso-
militer pmnilcat. Sequilur, Si aulem in farina, ctc phus imperalor ecclesia ejeclus est, quod quadriga-
Videnlur ante hoecverba qusedam deesse. Pro qua- inusesset, ut scribil Cedrenus.
dragenas, apud Rurchardura legilur quadragesimas. Quod sequitur, Si qttis comas incidit, etc, propler
a Judic poenilential., art. 46, ita habet: Sacerdosi DJud. Poanit., si tutoaverit sacerdos super Oratioue
qui offert, et ceciderilde manibus ejus Eucharisiia m: Domin., clie uno in pane et aqua. Vide noiain Mabil-
lerra, et non invenerit eam, scopa munda scopei, el lonii ad liunc ioeuni. Tuloaverit bic ideiu est ac
comburuligne, eic. tilubaverit.
465 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMNOT/E. 465
superslitionem paganicam slaluiiur. Nam pagani, A j guloe erant bisulcoe,seu bifidae,id est duos mucrones
dum mortuos efferebant, el sepeliebani, mercede habebant incurvos, ut clarura est ex eodem hymuo :
conducebant mulieres, qiiaemortuum flerent, lauda- .... Sponte nudasofferens
renl, aliosque adhoc excitarent, sibique crines inci- Costasbisulcisexsecandas uugulis.
dereni, ac genas laniarent, quse Prseficsediccbantur. Unde infra appellalur uugiila, hiulcus mucro.
Nonitis Marcellus , cap. 1 : Prwficw dkebanlur apud Scinduntulrumque mililes teterrimi
veleres, quw adhibcri solent nt et
funeri, fterent, fortia Mucronehiulcopensilislalus viri.
[acla laudarent. Glossse veleres : h
Prmfica npb rh;
/Xivn; ev rh ev.fopv.v.onxou.ivn,BphvojSo; in ixfopdv, Et hsec de ungulis. TOHerbarius, quod sequitun, est
id est, quse leciuni prsecedens in elalione morlui la- venelicus, 478 0Dherbas malelicas et herbarum
venena quibus veneficus ulilur. Unde vocabulum
iiiatur, quae in elatione niortui lugubre carrnen canit.
Glossie veteres mss. hiblioth. Corbeiensis haruin ine- Gallicum enlterber, id est veneno aliquera nccar
niinere : Prwficm principes planctus. Huuc morciii Vetus poeta :
nobis declarat Scrvius, in xu ^Eueidos: Moris fuit Soubsgist le frais serpent en herbe,
apud velcresut anle rotjos hitmanus sanguis effunde- Fuyez,enfants,car il enherbe.
retur vel caplivoriim,vel gladiatorum, quoruin si forte Ante hsecverba : Si cessaveritsuscipere eum, desunt
copia non [uissei, lanianles genas t%TJ suuin ejfunde- nonnulla ; non enim colioerentista superioribus. Vo-
bant. Idque videtur in lege xn labularuiii apud Cice- cabulu.n acceplor corruptum est; lege accipiter. Hic
ronem. lib. u de legibus, ubi ejusraodi insania pro-; pceniicntia daiur ob morliciiii et sulfocati esuui, qui
Iiibelur : Mulieres genas ne radunlo, neve lesmm fu- ]g etiam prohibetur cau. 65 apostolorum, et can. 67
neris eiqo habenlo. Ubi lessus cst carmeii fnnebre sextoe synodi. tluc spectat illud Burchardi, cap. 5
quod alias naeuia dicitur. Ejusmodi raulieres etiam libri xix : Comedislimortkina, id esl animalia qum a
capillos scindebaut, ut hic prohibetur ; hoc pulani est lupis seu a canibus dilacerabantur, et sic mortua in-
ex Lucilio xxn, apud Noniiiin, loco citalo : Mercede venta sttnt ? si [ecisii, decemdies in pane el aqua pm-
qiia conductw flatl alieno in funere mtitto , et capiilos nilere debes.Comedistiaves quas oppresserataccipiter,
scindunt. Tonsuroe et rasura capilloruui in funeribus et non prius occidisti eas [erro aliquo ? si fecisli, quin-
etiam Groecisusilala fuit, luclus causa. Euripides, in que dies in pane et aqua pmnileas. Sequitur: Si gal-
Alcestide, actu 1: lina in puteo moiiua [uerit, etc His lere similia re-
h reu-ojxpiyu feruntur a Burchardo, lib. xix, cap. 106, exPueniten-
}Lv.i 7ri7r),0V liali Romano : Si quis dederit alicui liquorem in quo
p.iX,v.va
axoXp.bv mus, vel muslela morlua inventasunt, st laicus est,
hSn',
'Ap.ft8uXojp.eO' teptem dies pxnileat; si in cmnobiis contigerit, tre-
Id est, num comarn secem, aut pullo cultu vestium centos Psalmos canlet. Qui postea noverit quod talem
jam indui oportet? Et actu u : poium biberil, sexaginla Psalmos cantel. Sequiiur : Si
v.otvovaBan quis mus, aul gallina, eic Haud absimile est id quod
JlevBo;yvvutv.b;rhaSe Xeyai refertur a Burchardo, ex eodem Pcenitentiali Ro-
tVjvpv. v.ai
fyjphxet, p.eX,up.nenXoj aroX.y. inano : Qui comedit, vel bibit intinclum a familiari
Id est, hnjus mulieris Iuctus j'ubeo esse participes bestia, id est cane, vel calo, el scit, cenlum Psulmos
comc rasura, et pullis amiculis. Sic oliin apud cantet; st ttescti, duos dies jejunet; vel si redimere
C quinquaginla Psalmos cantet. Sequitur : Si
JSgyptios in quacunque domo canis morluus fuerat, voltterit,
oinnes domesiici universo corpore raso magno luctu illud piscis mortuus fuerit in piscina, eic Huic simile est
alliciebantur, ut scribit Eusebius, lib. u de Proeoa- morluus Burchardi, lib. xix, cap. 5,:Comedistipiscem,qui
ratione evangelica , cap. 1. Ungula:, quarum in hoc est in flumine invenlus? si [ecisti, tres dies in
et aqua pmnileas. tn his verbis : Nemo manducet
capitis loco (it ineniio, sunt iiistruinenta fcrrea proe- pane carnem ejus, xb ejus refertur ad TOanimalis cum quo
curva el acuta in inodum unguis, lacerandse carui
idonea, quibus carnifices olim in martyrum suppli- horiio coieril. Sequeniia, Si votuerit pro anima sua
ciis uiebantur, quae et (idiculse dicuntur, ut clarum dare, etc, baeccorrupta sunt, nec satis superioribus
est ex sancto Isidoro, lib. v Originum, cap. 27 : Un- anima colioerent, el sic legenda arbitror : Si voluerit pro
sua dare de his pecttitiisquw fue-
gulw dktwquod e/fodiant; hmet fidkulw qitia eis rei runt de prmda, eleemosynam et suam egit pmnitentiatn, potestalem
in eculeo lorquenlur, ut fides invenialur. ldcm palet habet.
ex Glossis Cyrilli: "Ovvyj; ot ei; xu ^v.aavtox-hpiu,
fidiculm,id est, ungues seu ungulse,quiirmn est usus fniis Huc usque Codex Corbeiensis, in quo, ut arbitror,
in loiluris, seu quoestionibus. ldum facile colli- hujus Pceniteiitialis desideraiur. ILec autein
gitur ex Prudentii Peristepbano de saucto Romano breviler perstrinxiiiuis, ut aliquam lucem huic Pce-
niiemiali afferre possemus. Nec plura de aniiquoruiu
mariyre : pceuiientia Christianorum scribimus, cum anie nos
.... Cumfurensinterserit uiulti docti viri in hoc campo decurrerint, ac proe-
Asclepiades, v ertat iclum carntlex serlira Gabriel Albaspinaeus,episcopus Aurelianensis,
fn os loquenlis,iiique.inaxillasnianum
SulcosqueacuLos,et lidiculastransferat. JJ lib. ii observalionum ; Joannes d'Artis, juris in Uui-
versilate Parisiensi antecessor et profcssor regius,
Et paulo post : in libro de Canonica Ecclesise disciplina circa sacra-
dicta liclor menta, etc ; et DionysiusPelavius, socieiatis Jesu,
Iinpletjubenlis improbus in Animadversionibus iu sanctum Epiphanium, ad
Charaxatambasungulisscribentibus hseresim59, quse est Novatianorum; nec est noslrse
Genas....
consuetudinis omnia doclorum scripta congerere, ut
Ubi vjdes, cuai imperavit proesesgenas marlyris Ia- faciuut hodie nonnulli immaniura voiuminum con-
cerari lidiculis, postea a poeta subjungi genas mar- sarcinatores, qui librorum mole non lara musas or-
lyris a minisiris ungulis charaxari scribenlibus : ex nant quara bibliothecas et bibliopolarum ofiicinas
quo liquido constal hoecvocabula cjusdem csse sigui- onerant. Sed redeamus ad propositum.
fieationis. Isidorus a lide nomen duducit; sed ve.r- 680. Missa pro episcopodefunclo. Sequunlur Missae.
bale est a praeterito fidi, verbi findo. Hujusmodi un- a pro defunclis quarum raeniio est in concilio Bra-

a De derunclorum memoria , et pro eorum quiete

tetiaque frequentantur: Consule animadversiones
oraiionibus, yide apud Epiphaniuiii, de Exposiiione docliss. Peiavii Tora. n. p. 567. Plura de hoc argu-
fidei n. 25. Jatu tieroquod ad morluos speelat nomi- meiito lege in notis ad lib. 4. Dialog. Cap. 55. De
natim illorum fit menlio; ac preces et sacrificia, mgs-i._ eleemosynisad ra.irtuorura refrigerium lege Pauliuuift
 '
467 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMKOTM. 408
carensi, 1 can., quarum causa aliquid de exsequiis A rogare pro aliis, qui nobis non sufficimus. Suseipe,
defunctorura dicemus duobus bic descriptis exse- Doniine, animam servi tui ilt., elc Prm(atio post se-
quiarnm officiis, uno ex Codice ms. Rhemensi, altero pulluram : Debitum hutiiani corporis sepeliendi offi-
cx Codice ms. Ratoldi abbalis. Sic igilur Rhemensis cium iidelium more complentes, Deum cui oinnia
Codex : vivum lideliter deprecemur, ui hoc corpus a nobis
« Incipit bfficiumpro defunctis. In primis cantatur in infirmitale septura, in virtuteet ordine sanctorum
Psaimus In exilu Israel, cum Antiphona, vel Alleluia : resuscitet, ut ejus spiritum et fidelibus jubeat ag-
Deinde has Orationes canial presbyter : gregari, cuique in judicio misericordiain tribuat,
« Pise recordationis alfeciu, frotres cbarissimi, quemque morte redemptum, debitum [Leg. debito]
comniemorationem faciamus 479 carl nostri ill. solutum Palri reconciliatitm, boni pastoris humeris
quem Dominus de tentationibus saeculi assumpsit, reportaium, spiritu sancto proleclum,' in comitaiu
obsecrantes misericordiara Dei nostri, ut ipsi retri- oeterni regis perenni gaudio et sauctorum consorlio
buere dignetur placilam, quietam mansiouem ; re- perfrui concedat. Pcr Dominum. Omnipotensoeterne
mittat omnes lubricae leinerilalis ofiensas; ut, con- Deus, qui humano corpori a le ipso animam inspirare
cessa plenoe indulgentise venia, quidquid in hoc dignatus es, etc. Redemptor animarum Deus, selcr-
socculoproprius error altulii, tolum ineffabili pietate nitatera concede fuiictis, eic Commendamus libi,
ac benignitate stta compenset. Per Dom. Coltecta Domine, animara fratris noslri ill., etc. 480 Mi-
sequitur : Diri vulneris novilale perculsi, et quo- grantium in nomine tuo de hac instabiu et tam
dammodo cordibus sauciaii, misericordiam tuam, incerta sempiternam illam vilam ac lsetiiiam ccelesti-
niundi Redemptor, fidelibus vocibus imploramus, ut _ bus praesia salvam. Per Dominuin nostrum,»
charinostrianiinain, etc Collecta sequitur : Tu nobis, "* Hactenus oflicium sepullura ex Codice Rhemensi.
Domiue, auxilium prsestare digueris, tu opem, lu In quod baec paueula nolanda sunl, et in primis hsec
misericordiani largiaris, Spirilum etiam famuli tui verba vel atleltiia, ex quibus conslat olim hanc laeti-
itt. ac chari nostri, etc Ilem alia : Suscipe, Doinine, liae vocem in defunctorum officiuin non fuisse prse-
animam servi tui revertentcm ad te de .tEgypti par- lermissam, ob Isetitiara quie toti Ecclesioeex morte
libus, proficisccniem ad te. Emitte angelos tuosi Justorum obvenil, utvidere est apud sanctum Hiero-
sanclos in obuam illi, et vias jusliliu demonstrai nymura, in epitaphio Fabioloe : Et jam fama volans
ci, etc llem Prwfatio defunclorum : Antiqui memores: tan.ti prmnuntia luclus, toiius urbis populum ad exse-
chirographi, fratres dileciissimi, quo primi hominisi quias congregabat : sonabant Psalmi, el aurata tecla
peecato, et corruplioni addicla est humana condilio, templorumin sublime quatiebat alieluia. a Hiec l.setitiae
sub cujus leges ibi unusquisque formidat quod aliii vox a Greecis canitur in liturgia ei; xoip-nBevxv.;, id
accidisse videal, Omnipotentis Uei miserkordiani i esl, de liis qui dormierunt, finita Epistolae leciione.
deprecemur pro spiritu cbari nostri, cujus hodie de- Post boecverba, Canlal presbyter, videtur deesse T6
positio celebratur ut eum in aelcrna requie suscipiat,, Prmfatio, quia non esl hsec Oraiio, sed Orationis de-
et beata resurrectione reprsescnlet. Per. Coltectai numi.iiio, quemadmodum infra sciiptum est : Ilem
nunc sequitur : Deus, qui justis supplicaiionibus, Prmfatio defunctorum, siquidem est denunliatio seu
preesto es, qui pia vola dignaris intueri, da fiimuloi invitalio presbyleri per quam invitat populum ad
luo N., ciijus diem depositionis hodie officia piai orandum, quemadmodum supra notavimus ad leriara
praastamus, cum sanctis aique electis luis beati mu- quarlam majoris hebdomades."
neris portionem. Dicunlur capitula. In memoria, ett £j Iiaque in sacris hoc nomen Praefatio bifariam
tei.; Ne tradas besliis, el rel.; Exsullenl sancii, etl usurpari notandum esl, primo pro illa Proefatione,
re/.; Preliosa est, el rel.; Exsulltibunt sancti, et rel. seu gratiarum actione, et disposilione ad consecra-
Jlemoftitio antequamctdsepulcrumdeferatur. Prmfatio. lioncm, quoe Canoni Missoe proemitli solct; secundo
Deum juiiicein universiiaiis, Deuin ccelestium et ter- pro illadenuniiaiione, seu invilatione ad orandura a
resiriura et infernorum Doiiiiiuim deprecemur proj preshytero pronuntiaia, quae Collectaeseu Orationi
Spiritu chari nosui ill., ut eum Deus in requiem col- praeponi solet, ut in hoc defunctorum officio facile
iocare dignetur, ei in jiarte primaeresurrectionis re- est aiiimadvcriere. Poslea sequnntur capitella qui
suscitei. Per Dominum nostrura Jesum Christum. sunt versiculi quidam, ut ex ipsomet officio constat.
Collecta sequilur : Te, Domine sancie, Pater Omni- Idem patet ex concilio Agathensi, can. 55 : Et in
potens, seterne Deus, supplices deprecamur pro3 conclusionemalulinarum vel vespertinarumMissarum,
spiriiu famuli lui iliius, quem ab originibus hujuss pos( hymnos capitetla de Psalmis dkantur, et ptebs,
sieculi ad te areessire proecepisii, etc Ilem nuncc cotlecla Oraiione, ad vesperam,ab episcopo cum Bcne-
Prmfatio : Omnipoienlis misericordiam depreceinur,, dktione dimitlalur. Sumitur etiain pro Collecla seu
cujus judicio aut nascimur aul (inimur, ut spirituml Oratione. Gregorius Turouensis, lib. i, de Miraculis
fratris nostri ill., qiicin Douiini pietas de incolaluii sancti Martini, cap. 5 : Nam noveritis (ratrem meum
mundi hujus transire pnccupil, requies ailerna sus- Martinum sacerdotem ecjressum [uisse de corpore, nte
cipiat, el euin beala re?uireciione prsesentet, et inii auieni ejus funeri obsequiumprmbuissc, peractoque ex,
sinibus Abrahae, Isaac, Jacob collocare dignoiur. Perr more servitio, capiiellum vobis exciiantibus non ex-
Dominum noslrum. Colleciasequitur : Deus, qui uni- plevi. Teridius, iu regula monachorum, n. 21 : Per-
versorum creator et condiior es, qui cum sis luorumI .D fectis Missis, dicile Malulinos direclaneo. Exallabo
bealiludo sanctorutn, proesta nobis peientibus, elc. te, Deus nieus et Rex. Deinde Conliieraiiii. lnde
llem Oralio ad sepulcrum priusquam sepeliatur : Canlenius Domino. Lauda, anima mea, Dominum.
Oreraus, fratres charissiini, pro spiritu Chari nosiri,, Benedklioncm (leg. Benedictiones)Laudate Domiiiuni
ill., quem Dominus de laqueo hujus sseeuli liberaree de ccelis. Te Deum laudaraus. Gloria in excelsis. Et
dignatus est, cujus corpusculum hodie sepulturae ira- capilello (lege capileltum) omni Dominka sic dicatur.
deiur, ut eum Dumini pieias intcr sanclos el elecioss Post haec verba, Priusquam sepetia.tur, videtur desi-
suos, id est in sinu Abrahoe, et tsaac, et Jacob, col- derari TOPrmfalio. Nam iioecquse sequitur, Oraiio
locare dignelur, et partem habeat in prima resur- non esi, sed Proefatio.
rectione ad quam factus est, orantibus nobis per Do- Itis iia elucidatis exscribendura est officium sepul-
niinum. Collecta ejusdem sequitur : Opus miseri- turoe ex Cod. ins. Ratoldi abbaiis in hunc modum :
cordioe tuae est, IPater Omnipotens, seierne Deus,, i Incipiunt Oraliones in agenda mortuorum. Cum
•Ep. 55 , ad Alelhium : Benedictwconjugis tum ani- i- a Ad lisec referri polest quod Iegitur apud Viel.
mam refecisli, inillam transfundenle Christi manu , Vil., Hist. Vandal. persecut,, cap. 5 : Quis vero susli-
qum tua pauperibus erogabantur. Et in (ine ejusdera n neat, ac possit sine lacrymis recordari, cttm prwciperet
epistolse : Jam pascitur tttis panibus , ct affluit luis
is noslrorum cotpora defunctorum, sine solemnitateligm-
opibus. norum, c«i« sileniio ad sepnlturam perduci ?
 469 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMNOT^E. /,7fi
fltttmain agone sui exilus dissolutione corporis visat A , famuli tui ill. offerimus, quem liodie carnali corrup-
fuer.itlaborare, cottDentrestudebunt fralres, velcwteiii' lione liberasti, qiiaesumus, Domine, placatus acci-
(juique fideles; ,el canendi sunl septem pwnitentim pias ; et quidquid huiiinnoe conditionis obrepiione
Psalmi, id est duo Domine, ne in furore tuo, et duo,' conlraxit expedias, ul, luis purificala remediis, ad
Dnmine, exaudi. Beati quorum, et De profundis, el gaudium sempiternum perveniat. Per Dominuni nos-
Miserere mei, Deus. Afque agenda es( litania, prout! triim Jesuin Ghrisiurn. Ad Comptendiim.P,rosit, Do-
pcrmiserit ralio temporis, el scctindum quod in causaii niine, quoestimus,animse famuli tui itl. Post celebra-
egressuti perspici poieril, vel wstimari. Finilis autem tionem denique Missw stal sacerdos juxla (er.elrumet
sanctorum nominibus, mox incipialur ab omnibusre- dicit hanc Orationem : Non intres iu judiciuin ctira
sponsus Subvenite, sancti Dei. Qtto finilo, dkal sa- servo luo, Domiue, ill,, quoniam nullus apud Lejus-
cerdoshanc Oralionem sivecommendationempro eo :.. tificabitur homo, nisi per ,te oranium peccatoriiiu
Oraiio. Ttbi, Domine, commendamus animam famtilii tribnatiir reraissio, etc Sequilur Responsorium: Sub-
lui itl., ut defunctus sseculo libi vivat, etc Alia. Mi- venite, saneti Dei. Versus Chorus angelorum eani
sericordiam luam, Domine saneie, Pater omnipotens, suscipiat, et in sinu Abraliaeeam collocet. Et ler Ky-
onterne Deus, pietotis affectu rogare pro aliis co- rie eleison. i(em Oraito Deus, cui omnia vivunt, et
gimur, etc. Si aulcm quidem supervixerit, cananlur cui non pereunt moriendo corpora nostra, scd rau-
tilii Psalmi, vel agalur lilania, usquequoanima cor- tantur in melius, etc Seguitur Responsorium Ante-
pure corruplionisabsblvttttir: ln cujus egressu dicatur quam nascerer, novisii ine. Versus Commissa mea
Antipliona: Suscipiat le Cbristus, qui vocavit ),e, et, , pavesco. Et ler Kyrie eleison. ltem Oralio Fac, quse-
in sintim Abrahoe angeli deducant lc Psal. In exilu JJ ] sumus, Domine, hanc cum servo tuo defunclo ill.
Israel. Sequitur Oralie : Omnipolens sempiterne miscricordiam, elc. Tunc rogat pro eo orare saeerdos:
Deus, qui humano corpori 481 animain ad simili- El nc nos inducas. Rcqtiiem aeiernam. A porta in-
ludinem tuam inspirare dignatus es.elc Ilem Anti- feri. Orafto Inclina, Doniiue, aurem luam ad preces
plwna Chorus Angelorum le suscipiat, et in sinu nosiras, quibus misericordiam tuara supplices 4>S2
Abrahoete collocei, ut cura Lazaro quondain pau- deprecamur, etc Et sic levalur de ecclesia cum Anti-
pere oplernamhabeas requiem. Psalni. Dilesi quo- phona Aperite b illi portas jusliliae, et Psalmo cxvn,
niam, usque Ad Dominum cum tribularer. Sequitur id est, Confitemini Domino quoniam bonus. Et de-
Oraiio : Diri vulneris novitate perculsi, el quodam- portatur usque ad sepulcrum. Oraiio ante sepulcf.um.
modo cordibus sauciaii, etc Tunc rogat pro eo sa- Pioe recordationis affectu, fratres charissiiiii, com-
cerclosorare : Et ne nos inducas in lcniaiionem. Re- memoraiionem faciamus chari nostri i/Z., qiiom Do-
quiem oeternam. Anima ejus in bonis deniorabitur. minus de tentationibus htijus saeculiassumpsit, etc
Et non intres in judicium. A porla inferi. Parlem Sequilur Aniiphona Ingrediar in locum laben.iaculi.
beatse rcsurrectionis obtineat, vitamque selernam Psalm. Quemadmodum desiderat. Oratio Obsecr.i-
liabcre mereatur in coelis, per (e Cbriste Jesu, qui musniisericordiani tuanijOmnipotensaeterne^Deus,qui
vivis et regnas Deus per onmia ssccula sseculorum. hominem ad imaginem tuam creare dignatus es, etc
Atiq : Deus, cui soli competit medicinam praeslare Seqnitur AnliphonaHoecrequies mea in sseculuins:e-
post moriera, elc Tunc lavalur corpus defttncii. Ora- culi. Psatm. Memento, Domine, David. Oratio Deus
tio post lavalioneincprporisanlequam de domo effera- apud quem mortuorum spirilus vivunt, et in <juo
tur : Oralin. Suscipe, nomine, animam servi tui N., electorum auimae, deposito cartiis otiere, plena feli-
qiinn de ergaslulo hujus sseculi vocare dignaius es, C ( cilate laetanlur, elc Sequilur Antiptiona De terra
elc Alia : Suscipe, Domine, animam servi tui N., plasmasti me. Psulm. Domine, probasli me. Et poni-
ad le reverlenlem; veslem ccelesiem indue eam, et tur in sepulcro corpus defuncli. Orationes post septtl-
lava eam sancto fonte vilac selernse, etc Tunc cum tum corptis. Oremus, fraires charissimj, pro spirilu
Rcsponso Suhvenile, Sancii Dei, ei aliis Responsis chari noslri ill., eic Atia. Deus, qui justis sujiplica-
defiinclorumdeporlalur; cl cum appropinquatumfuerit lionibus semper proestocs, qui pia vota dignaris in-
Ecelesiw, caniiur Psalmus Miserere mei, Deus, cum tueri, elc. i(em aliaoraiio. Deusyiloedalor, et huma-
Antiphona Requiem aeiernain. ln ecclesiaautem re- noriiin corporum reporator, qtii te a peccaloribus
quiescet corpus defuncli, quoadusquepro ejas aniina exorari voluisti, eic iient alia. Deus, qui humanarum
Missa canatur, el offeralttr cibomnibus quibus fue.it animarum eeternus amator es, elc Alia. Deiis, qui
tisttm. Incipiunt Missm.Oraiio, Quoesumus,Domine, juslis supplicaiionibus semper proesto es, etc, ut
pro lua pietate miserere animse famuli tui ill., et a suprasedsuperiore diffusibr est. Itemalia.Temeriiaiis
contagiis mortalitatis cxutam, etc Lectio Epistolx quideiti est, Domine, u*l homo hoinineni, mortalis
beali Pauli aposloli adThessalonkenses. Fratres, No- morlalem, cinis cinerem libi DominoDeo nostro au-
liinius autem vos ignorare de dormicntibus, eic. Se- deat conimendare, elc. Aiia. Debilum liiimani cor-
quittir secundumJoannem. ln illo tenipore dixit Mar- poris sepeliendi oflicium fidelium more coniplciiles,
ilia ad Jesum : Domine, si fuisses liic, etc Super Duiim, cui omniavivuiil, 0supplicilerdepreceuiiir, etc
oblaia. Animam famtilitui ill., Doinine, ab omnibtts Twttcrogal pro eo orare sacerdos, et dicil capilula si-
vitiis et peccalis couditionis humanae haoc absolvat cul superius: Et partem beatae resurreciionis obii-
oblatio, quse tolius mundi mlit immolala peccatum. ** _, neal, vilamque seleriiam habere merealur in ccclis,
Per Dominum. Prmfalio. /Eterne Deus : Quoniam ^ per te, Cbrisie Jesu, qui cum Deo Palre in unitaie
quamvis huma)io generi morlis illala conditio a pec- Spiritus sancti vivis el regnas Deus, per ouiiiin s;u-
tora humana mentesque conlristet, ct lamen clemen- cula sseculorum. Amen. Psulin. Miscrerc niei, Dtus,
liae lu« dono spe fuluroe immorlaliialiserigimur, ac secundum magnain. Requieni oeiernain. Scquitur
memores salutis oeiernae non timemus lucis hujus Oratio : Absolve, Domine, animaiu 1'amulitui ?7/. :>!i
sustinere j'acluram. Quoniain bencficio gratiae luoe omni vinculo delictorum, ut in restirreciiouis gloiia
(idelibusviia non loHilur, scd mutatur; atque animoe itiier sanctos tuos resuscilatus respiret. Per Dnmi-
corporeo ergaslulo liberatoe liorrenl morlalia, duin numnoslruro, etc.Anien. Rcquiescatin pace. Aincn. >
immortalia consequuntur. Unde quicsiiinus ut farnu- llactenus officium exsequiarum ex Codice Ratoldi;
lus tuus •//. beatoriun (abernaculis constitutus eva- in quo primo nolanduin est (l agendam sumi pro of-
sisse se carnales glorietur angustias, dicmque judicii ficio divino. Sanctus Benedictus, cap. 15 regul.c. :
ciini liducia votn glorificiiionis oxspeciet. In(ra Ac- jPZaiteagenda matuiina vel vespertina non transeai
tionem. tlanc igilur obliitioiiein quam tibi pro aniiiia aliquando, etc
0 In Ms., peccalanoslra conlrislel; lamen. Sed error d In Edit. Pamcl. Icgilur : in agenda morttwrnm
est miinifestiis. Oraliones. In Cod. Reg. Suec, item aliw Oral. in
h In Ms.,t/(i;eleademmanu supra inlciliiieas,i)it/tt. agenda mortuorum. Porro doclissimus Quesne.ilius
•' III Ms., fidelitcr sed male. censel agendam, in libris lilurgicis idein significare
 471 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMNOT/E. 472
Secundo commendalionem esse Orationem pro Atinus,-lib. i ix Confess., cap. 15. Namque illa, immi-
mortuis. Meminitconcilium Milevitanum n, can. 12 : nenle die resolulionis suw, non cogilavit corpus suum
Sive Prmfaliones, sive commendaliones, sivemanuum sumptuose contegi. Grcgorius Turonensis, lib. viu
imposilionet ab omnibuscelebrentur. Etconcilium To- Hist., cap. 21 : In basilka urbk Metensis sepulla est
lelanum iv, can. 12 : ComponunturMissw, sive preces cum grandibus ornamentis et multo auro. Conslaniini
vel Orationes, sive commendaiiones.Est etiam oflicium magni corpus purpurea imperialique vesle et diade-
pro defunctis. Concilium Carlhagin. ui, can. 29 : mate oruaium el in aurea capsa inclusum sepultum
Nam si aliquorum pomeridiano lempore defunctorum, est, ut scribit Eusebius, lib. IV de Vita Constantini,
sive episcoporum, seu clericorum, sivecmlerorumcom- cap. 66. Quali vesle ornatus imperator Justinianus
mendatio facienda eit, solis Orationibus fiat, si illi qui sepultus fuerit, sic describit Corippus, lib. i iu lau-
faciunt jam pran^ inveniantur. deni Juslini rainoris:
Tertio nolandsf est lolio corporis defuncli juxta Et tulit intextam pretiosomurice vestem,
anliquam Cbristianorura consueludinera, quidefunc- Juslinianorumseries ubi loia laborum
lis omiiia pietatis officia exhibere solent, prseserlim Necto auro insignilafuit, gemmisquecorusca.
ob spem fuluroe resurrectionis, quae ab aposloiis ad Illic barbaricasflexa cervice phalanges,
nos manavit, ut videre est Act. ix, de Tabitha Jop- Occisosreges subjeclasqueordine gentes
pensi mortua, quaa sancti Petri ministerio revixit : Pictor, acu tenui, multaformaveralarte.
Fecerat et fulvumdisLareco!o"ibusaurum,
Quam cumlavissent,'posuerunt eamin cwnaculo.Hujus Omnisut aspicienseeu corporavera putaret
lotionis mentio est apud Eusebium, lib. vn tlist. Elflgiesauro, sanguisdepingituroslro.
eccl., cap. 17, ex Dionysio Alexandrino : Quin eliam ,T» " Ipsum autem in media victorempinxerataula
sanctorum corpora, manibus erectis supinisque exci- EfleraVandalicicalcuitem colla lyranni,
pere, gremio suo reponere, occludere oculos, ora ob- PlaudenlemLibyamfrugeslaurumqueferenlem.
turare, iltis adltmrescere,complecti, Xovxpoi;v.vi ne- 484 Exerto Addiditanliquamtend^ntem brachiaRomam,
ptaxoXai;xaraxoapovvre;, id est, lavare et vestibusin- et nudamgestantem pectoremammam
duere non gravali sunt. Apud Gregorium Turonen- . . Altricemimperiiliberlatisqueparenlem.
Haecideo fierivivax SapienLiajussit,
sem, cap. 5 lib. de Vita Pairum, de sanclo Gallo OrnalumULpropriis funus regale triumphis
Arvernse episcopo : Exinde ablutus 483 atque vesti- in tumulumfaLalisduceret hora.
tus in ecclesiam defertur. Et inullis aiiis locis. Nihil Non Augustum
agitur bic de mortui corporis unctione, quse lamen scripsit dispare sepultus est ornatu Carolus Magnus, ut
apud multos olim usilata fuit, ut clarum est ex Pru- quidam inonachus Engolismensis in ejus
dentio in Calhemerino hymno de exsequiis defunc- Vila : Corpus ejus aromalizalum est, et iu sede aurea
torum : posilum esl in curvalura sepulcri, ense aureo aecinc-
tus, Evangelium aureum tenens in manibus, rcclincttis
AspersaquemyrrhaSabaeo kumeris in cathedra, et capite Itonesle erccto ligalo
Corpusmedicamiueservat, aurea calena ad diadcma et in diademate lignum sanctce
Corippo, lib. m in laudem Justini minoris : crucis positum est. Et repleverunt sepulcrum ejus aro-
Ceutumaliaespecies,unguentaquemira feruntur, malibus, pigmenlis, balsamoet musco, el thesaurismul-
Tempus in aelernumsacrumservantia corpus. tis in auro. Vestilumesl corpus ejus vesiimentisimpe-
Quod sane eliam in primordiis nascentis Ecclesioe rialibus, et sudario sub diademale facies ejus operla
faciitatum fuisse constat ex Tertulliano, in Apologe- ^1 _, est. Cilicium ad carnem ejus posilum est, qttod secreio
tico : Thura plane nbn emimus. Si Arabim querunlur, semper induebatur; el super veslimentis imperialibus
scient Sabmi pluris el charioris suas mercesChristianis pera peregrinalis aurea posita est, qitam Romam por-
tepeliendis profliyari, quam diis fumigandis. tare soiilus erat, Sceptrum aureum et scutum aureum,
Fuit alia delunclorum unctio, sed inler ipsas exse- qttod Leo Papa consecraverat, anle eum posila sunt
quiascuin,divinishymiiisdecaiitatis, IUETK rbv v.onaa- dependcnlia. Et clautum et sigillatum est seputcrum
pjbvEWI^EEI TWv.ev.oipmp-evoj
rb eX.utov b iepdpxn;, id est, ejus. Sanctus Gregorius Nyssenns, in epist. ad Meli-
post salutationem delunclo oleum inlundit poniifex, tinensein episcopura, de sepulcrorum violaioribus
inquit Dionysius cap. 7 Hierar. eccl. Quse quidem agens, sepultorum meminit ornamenti. Unde olim
unctio non ad cadaveris conservationera in usu erat, lot leges in sepulcrorum violatores. Non lamen hic
sed ad declaraudum eum qui defuncfus est jam sacris mos ita fuit Ecclesiae universalis, quin alicibi de-
certaminibus esse functum, quemadraodum ante funclorum corpora linteo candido involvereniur;
baplismum oleo fuerat unclus in signum subeundo- quod innuit Prudentius hymno supra cilato :
rum ejusmodi certaminum, ut scribit idem Diony- Candorenilenlia claro
sius. Exstiterunt olim quidam hseretici, quos Theo- Tendere linleamosest.
dorelus, in libro i de hsereiic. Fabul., hoeresi 15, Episcopi defuncii vestibus induebanlur sacerdotali-
Ascodrytas vocat, qui defunctos suos ungebant, sed busseu Pontilicalibus. Beda, apud Amalarium, capito
vana quadam superstitione ducti, quam notat sanctus mox citando, agens de sepultura sancli Cuthcrti
Irenaeus, lib. i adversus hsereses, cap. 18 : Alii suut Lindisfarnensium antislilis : Veslimenlo sacerdolati
qui morluos redimunt, in fine defunctionis mitlentes indutus.Flodoardus.lib. ivllist.eccl. Rhem., cap.48,
eorunt capilibus oleum el aquam, sive supradklum: D agens de inventione sancti Merolilani Scoii: Conspi-
unguenlum (opobalsamum) cum aqua, et cum supra- cientque videl corpus inlegrum sacerdotalibus infulis
dktit invocalionibus, ut incomprehensibileset invisibi- redimitum. Credihile est enim hunc sancium virum
les principibus el potestatibus fiant, ut superascendat: episcopum fuisse, quia peregrini Scoti illi clerici, ut
tuper invisibilia iuterior ipsorum homo, quasi corpus plurimum, eianl episcopi, regionarii videlicet, sine
quidem ipsorum in crealura mundi relinquulur, anima; titulo consecrati. ldem legilur de sancto Birino epis-
vero projiciatur Demiurgo. Unctos veslibus induebant, copo Dorcestrensi, apud Surium, lertio Decenibris :
ul constat ex Joanne Moscho, cap. 78 Limonarii, de iimettluses( quoque annulus, ilem crux plumbea, calix
quadam puella, quoe ixdfn ptexdnoXXSJv xS>vip.v.riojv, parvus, parliculw veslimentorumejus, quae sane pon-
id est, sepulla est cum multis vestibus; illseque pre- tilicalia sunt, ut ex circumsiantiis clarura est; et de
tiosae erant, pro qualiiate personoe, videlicet. Sanc- sanclo Gebhardo episcopo Conslantiensi, lih. i Viise
ms Hieronyraus, in fine Vitae sancti Pauli: Cur et! illius, cap. 22 : Cum ergo lolus, et sacerdolalibus, ut
morluos vestros auralis obvotvitisveslibus?cur ambitio moris est, vestibusindulus, et ferelro imposilus ad ec-
inler luctus lacrymasque non cessal? an cadavera divi- clesiam fuissel deportalus. (Apud Henr. Can., tit. 6,
lum nisi in serico putrescere nesciunt? Sanctus Augus- att(. lect.) Hinc capiendus est sancius Gregorius Tu,-
ac Missaui; et Actionemin Canone esse consecratio- lib. i, cap. 3, Rerum li.turg. Lege integraui uottiu 8
nein ipsam; laudatque emineniissimum card. Bona, Quesuellii, ad epist. 11 sancti Leoriis.
• ...'"'""'
475 IN S. GREGORII LICRUMSACRAMENTORUM NOT^Ei 474
ronensis, cap. 5 libri de Vila Palrum, de sancto A j pus elatum est, imus et redimus sine lacrymis; nam
Gallo Arvernoe episcopo : Exinde ablutus et vestilus neque in eis preeibusquas (udimus, cum offerrelur pro
in ecclesiamdefertur. Et cip. 4, de sanctj Gregorio ea sacrificiumprelii nostri, juxta sepulctumposito cada-
Lingonum episcopo : Sed nec de ipso vestimenio, vere, priusquamdeponerelur,sicut illic fieri solet; con-
qtwd cum eo positum [uit, aiiquid oslensum est dimi- cilio Valenlino Hispanisecap. 4 : Post oblatumin ejut
niiium. Sed et aliquando usiiatum fuit ut sacrum commendalionemsacrificium Deo, mox sepulturm ira-
Chrisli corpus, quod Eucharistiam seu oblatam vo- dat diligenlistime; sancto Gregorio Turonensi, in
caut, super episcopi defuncii pectus in sepulcro col- Vitis Patrum, de sanclo Lupicino : Celebratis missis,
locaretur, ut docet Araalarius Forlunaius, lib. iv de cuin summo honore guudioquesepullus esi; et inuliis
Oliic eccl., cap. 42, ex Beda : Apeiie DominusBeda aliis, quorum testimonia productfre tsediosum esset.
declaral in exsequiis sancti Cutberti quomodo vestiri Quario nota cani Kyrie eleison , j'uxta usuin vete-
oporteat episcopumdefunetum. Ila enim scribil de ejus rem, prout prsecipitur in quodam concilio Arelatensi,
exsequiis. Postquam ergo sanctw,memoriw Culbertus apud Severinum Binium post concilium III Arela-
episcopus,peracla communione,elevalis oculis ac ma- lense. Postquam enim concilium prohibuil in exse-
nibus ad Deum, conimendansei animam suam el emil-- quiis defunclorum carmina diabolica et profana,
lens spiritum, sedensquesine gemilu obiit in via Pa- subjungit: Si quis aulem cantare desideral, Kyrie
trum, a navigantibusad insulam nostram delatus, toto eleison canlel.
corpore levaio, capite sudario circumduto, oblata super Quinto noianda sunt haec verba, Et sic levatur de
sanclum pectus posita, veslimentosacerdolali indutus, ecctesia, cadaver scilicet, quod deportandum erat
in obviam Christi culceamentis suis prmparatus, in extra ecclesiam; 486 ex I" 0 apparet olim oinnibiis
sindone cerata involutus animam habens cum Christo " non fuisse licitum in ecclesiis seu basilicis sepultu-
gaudentem. Subjiingit Aui.ilirius 485 'i;ilK' dubie ram consequi. Id plane vetat concilium Nannelense,
huiic esse niorem Ecclesise Romanoe,quod Angli ab can. 6 : Prohibendum etiam, secundummajorum insli-
illa per sauciuin Aiigtistinum sancti Gregorii discipu- tuta, ut in ecclesiauullatenus sepeliantur, sed in alrio
Iiiin (idera accepennt; qui tamen locus cum apud aut in porlicu, aut extra ecclesiam.Infra ecclesiamvero
Bedara non reperiatur, nec libro IVHist. Anglorum, aut prope altare, ubi corpus Domini et sanguis confici-
in quo fuse de sancio Culberto scribit, ncque in Vita lur, nullatenus habeat licentiam sepeliendi. 13, qutcst.
eancti Cutberli ab eo scripta, existimo aliquid in 2, cap. Prmcipkndum, idem decretum proferlur ex
Excusis Bedoeexemplariis deesse, quia non arbitror concilioVasensi: Nulli in ecclesiis sepeiianlut, sed in
adeo vecordem fuisse Amalarium, qui mendaciter ea alrio, aut in porticu, aul in exedris ecclesim.'Sed hoc
linxerit. ld eiiam videtur iu Vita sancli Basilii, quoe decrelum desideratur in duobus conciliis Vasensibus.
noniine sancii Amphilochii circumfertur : Et dividens Exstat in concilio Bracarensi I , cap. 50 : iietn
panem in tres porliones, unam quidem suscepit cuni placuit ul corpora defunctorum nullo modo inlra ba-
limore multo, aliam vero servavil ad consepeliendum silicamsanclorum sepelianlur; sed si necesseest, defo-
tibi, tertiam vero super columbamargenteamsuspendit ris circa murum basilkm usque adeo non ablwrret.
tuper allare a. Neque hoc velitum 1'uil in concilio Concilium Moguntinum, sub Carolo Magno celebra-
Carthag. m, can. 6 : i(em placuit ul corporibus de- tum, can. 52, excipit quasdam personas : Nulltts
(unciorum Eucliarislia non detur; diclum est enim a morluus infra ecclesiamsepeliatur, nisi episcopi, abba-
Domino: Accip.teel edite; cadavera aulem nec accipere tes, aul diqni presbyteri, vel fideles laici, qui per vitm
possunt, nec edere. Neque a concilio antissiodorensi, ,Q meriltim talem vivendo suis corporibus locum acqui-
can. 12 : Non licel mortuis nec Eucharistiam, nec os- sierint. Haec posieriora vcrba, Qui per vitm meri-
cutum tradi. Nam haec concilia agunl iu eos qui Eu- lum, etc, non exstant in lomo II Conciliorum Gal-
charistiam in os defunclorum gratia coinmunionis li:c. Verura anle concilium i Bracarense liberum
inferebant. Unde conciliuin Cartbaginense recte sub- fuit Chrisiianis infra septa Ecclesiarum sepeliri. Id
jungil : Dictum est enim a Domino : Accipile el edi- claruui est ex qusesiione illa sa;icti Paulini, qui in-
te, elc; et Anlissiodorense, ttec osculum tradi, quia lerpellavit sanclum Auguslinum, Utrum prosit alicui,
sumpluri Eucliarisiiam se niuluo osculabantur. CIIIII post ntorlem, quod corpus ejus apud sancti alicujus
igilur loci ex Beda et Amphilochio ciiaii nulio modo memoriamsepeliatur; cui sanctus Augustinus respon-
spectent ad morlui communionem, sed ad colioca- dens, egregium illuin de Cura pro morluis agenda
tionem Eucharistioe super illius pecius, nihil exsiat librum composuit. De his plura vide lib. i, p. 5, cap.
in illis quod ciiatis concihis adversetur. Unde S. P. 14, reverentissiini ac doclissimi viri Henrici Spon-
N. Bcuedictus, sacroruin canonura haud ignarus, ut dani, Apamiarura episcopi, de Coameteriissacris.
quem bis evomuerat terra pueruin monachum repen- Sexto notandum est hic ad linem cujusque Psalmi
lina morte rapium in oedibus parentum, quos sine qui ante sepulcriim canitur Orationem seu Collectam
abbatis Benedictione convenerat, reciperet, ejus pa- interpoiii; quod fit ex prisca cousuetudine, quara
rentibus manu sua prolinus communioneutcorporis videre est apud Cassianuin, lib. n de nocturnis Ora-
Dominici dedit, dicens: Ile, el hoc dominicumcorpus lionibus, cap. 7. Apud itlos ( monachos Jilgypti) noti
tuper pecltis ejus cum magua reverentia ponite, el sic ilem; sed antequam flectant genua, paulisper orant,
sepullurm eum tradile; quod cum factuin esset, terra D et slanles siipplicalione majorem temporis parlem
pueruin non amplius evomuit, ut scribit sanclus expcndunt. Itague puncto brevissimoprocidentes humi,
Gregorius, lib. u Dial., cap. 24. velul adorantes tantum divinam clemenliam, summa
Secundo in hoc olficio Ratoldi abbalis sequilur velocilale consurgunt. Et rursus erecti, expansis ma-
elalio cadaveris cum canlu, quam eliam videmus nibus, eodem modo, quo prius slantes oraverant suis
apud Corippum, iib. m, in laudera Justini minoris: precibus instantius immorantur. Et paulo post: Cuui
.... Nil plura moralus aiKemis qui Orationemcolleclurus est e terra surrexe-
Augustusnulu lollisublimeferctrum rit, omnes pariler erigunlur. lbi enim agitur de Ora-
Ini|,erat, et tota populusprocessilab aula. lionibus quoein ipsisPsalmorum interstitiis dicuiitnr.
Omnisin exsequiassexus conveiiitel a;las. In eodem Codice Ratoldi ahbatis, in Missa pro
Quisnumerarepolest tantaemiraculapompse, sacerdote vel abbate, post Evangelium hoee Oraiio
Hinelivitarum venerabilisordo canentuni, noianda venit : Suscipe, sancta Trinitas, Itane obla-
Virgineustonatinde chorus, voxseLberapulsat. tionem, quam libi offero pro anima famuli tui ill., ut
Tertio super ipsum corpus in ecclesiam del.itum, reqitieinmlernamdones ei inler sanctos el electos luos,
aniequain terrae raandetur, celebratur sacruin Missse ut in illorum consortiovita fruatur mterna. Per. Quatn
sacrilicium juxla antiquum morem , qui palet ex sequitur Oralio super oblaia.
sancio Augusiino lib ix. Confess., cap. 12 : Citiitcor- Jn eodem Codice post supra memoratam Missaiu
a ldem videreest in cilala sancli Birini Vita.
«5 IN S. GREGORIi LIBRUM SACRAMENTORUMSOTtEt 476
sequilur : MISSAPROVIVISVELDEFUNCTIS SANCTIAD- A Epist. 89 : Nec sibi constare slatus sui noverit firmi-
GUSTiNi I ubi TOvel sumilur copulalive). Omnipotens latem, qui non die Sabbati vespere, quod lueescit in
sempiterneDeus, qtd vivorumdbminarit simul et mor- primam Sabbati, vel ipso Dominko die fuerit ordina-
tuorum, omniumquemisererk, quos luos fide et opere tus. Solum enim majores noslri resurreclionis domi-
futuros esse prmnoscis, te suppliciter exoro, ut pro qui- nicm diem honore dignumjudkavere, ut sacerdotesqtti
bus effundere prec.estlecrevi, etc, ut in MissaliRo- sumuntur, hoc die potissimum tribuanlur. Ubi piimo
mano, in Quadragesima. SECRETA: Deus cui soli nota, cum dicilur, vet ipso Dominko die, ita capien-
cognitus est nuniertis cZecZorumin supetna (elkitale dum est, ut fiat haec ordinatio Dominico die, si Sab-
locandus, Iribue, qumso, ut universorum,quos in ora- bati fuerit jejunium continuatum, ut scripsit epist.
tione commcndatossuscepi, vel omnium fidelium no- 81. Quod ejusdem observanlix erit, si mane ipso Do-
mina bealm prmdeslinalionis liber ascripla retineat. minico die conlinualo Sabbali jejunio eelebretur.
POSTCOMMUNIONEM : Piirificent ttos, quwsumus, om- 488 Quod eiiam inauifestum est ex concilio
nipolens el miserkors Deus, sacramenla qum sttmpsi- Claromontano sub Urbano II, pont. max., apud Or-
mus, elc, ut in Missali Romano ibidem. dericum VilaLem,lib. ix llist. eccl. : Or.dines omni
081. llem post lec.tionem..Nominum (idclium de- lempore in vespera Sahbati, aut perseveranle jejunio,
functorum videlice.t. Dominica celebrentur. Et ex concilio Rothomagensi,
6S2. Sive terlii, septimi, etc Consule observationes sub metropolila Joanne, anno Domini 1072, ex doc-
iiostras ad Concordiam regularum, cap. 7, § II. trina ejusdem sancii Leonis papse, can. 7 : Hoc eliam
487 ^.83. Incipil ordo, elc Jam disposilis quai ad slalulum est, ne in dandis sacris Ordinibus apostolkm
Missas ct ad alia quoedamspeciant, agitur de ordi- «j auctorilalis violatores inveniamur, Leqilur enim in de-
nibus ecclesiosticis. crelis Leonis papm, quod non passim diebus omnibus
684. Ad sacros ordines benedicendos.Ita in Excu- sacri ordines ceiebrenlur, elc, quod ejusdem obser-
sis, In Codice Rhemensi legitur, Pro sacris ordinibus vanlimerit si mane ipso Dominico die continualo Sab-
benedkendis. Ubi nota omnes ordines lam majores batijejunio celebretur, etc, ut apud Ordericum Vita-
quam minores, appellari sacros, quia per illos clerici lem, lib. iv Hist. eccl. Secundo nolandumapud sanc-
ad suramam illara lalriam, quoodivinoe Majestaii per lum Leonem per diem resurrectionis non praecise
Missopsacrificium cxbibelur, ordinantur et conse- diem Paschoe intelligi, sed diem Domioicum qui in
crantur, alij ut Missam ipsam faciant, alii ut minis- memoriam resurrectionis Christi celebratur. Unde
j.rent, aut quoquo modo inservianl. Diuturnus tameu epist. 81 statiin subjuugit: A quo lempore prmcedenlis
.tisus oblinuit, ut alii sacri ordines, alii non sacri noclis inilia non recedunt, quam ad diem Resurrectio-
appellentur; alii majores, alii minores. nis , skut etiam in Pasclta Dontini declaralur, perti-
685. Majores gradus ante Evangetium, etc Ita in nerc non dubium esl, Unde etiam infra in eadem
Excusis. Hodie contrarius est usus, quia minores epistola posiquam dixit : Nurigumn Benedkliones,
priori loco dajilur, seciindo majores ; quemadmodum nisihac in die resurreclionis Dominicmtribiiantur, scribit:
etiam in C.odjceRaloldi abbatis, cujus seriein hic ln denique promissus a DominoaposlolisSpiritus
apponara. In Sabbato duodecim lectionum prinii men- sanclus advenit, ul rcelesti quadam regula insinualum
sis, id est Marlii, dicia Oralione Populum luum, et traditum noverimus, in illa die celebrandanobisesse
qumsumus, Dominepropiiius respice, elc, ordinanlur mysleria sacerdolalium Benedklionum, in quo collaia
ostjarii. Deiude, perlecia Deuteronomii leciione, sunt omnia dona graliarum. Nam ibi recenset diei
canlalo Responsorio, et dicta Oratjone Deus, qui noss G C Dominicoeproerogativas, quod Cbristus illa die re-
iti lanlis perkulis conslkulos, elc, iit lecLoruniordi- surrexerit, quod sit prima dieruni, in qua ccelum
naiio. Tum demum, perlecia leciione Deuleronomii,, et terra creata suni, ct quod eadem illa die Spiritus
caniaio Responsorio, et dicta Oralione Prolecterr sanctus in apostolos missus fuerit, raiione quarinn in
nosler aspice, Deus, etc, ordinantur exorcisioe. Postt illa die orduies sacri celebrari debeant. Et hi loci
leclioncm Machaboeorumel dictam Orationem, ordi- debent intelligi de Dominicis quatuor temporum,
nantur acolytjii. Leclionem libri Sapieniioe,Respon- sive ordines celebrentur vespere Sabbati, sive Do-
sorium, et Colleclam Preces populi tui, qumsumus, , minica mane, continualo jejunio, ut notavinius.
ctemenler exaudi, elc, excipit subdiaconorum ordi- Qund etiam siaiuit Gelasius papa, epist. ad episco-
nalio, Lectione iiem et Responsorio tiniiis, et diciai pos Lucaniae: Ordinaiiones autem presbglerorum el
Oraiione QumsumusomnipotensDetts, vola humiliumt diaconorum, nisi certis lemporibusel diebus exercere
respice, ctc, ordinantur Diaconi. Post ordinaiioneml iton debent, id est, quarti mensis jejunio, seplimi cl
diaconi inlerserilur Missa in ordinatione diaconi,, decimi, sed et eliam quadragesimalisinilii, el mediana
quae lamen, ut arbilror, lunc non dicebatur. Tandeml Quadragesimm die. Sabbati jejunio circa vesperam
Collectam jDetts, «ui tribus ptteris miliqasli ftammas s noverinl celebrandas. Ilodiernus tamen usus, quo or-
iynium, elc, sequitur ordinatio presbyterorum ; quai dines t;im majores quam rainores, siniul in Sabbatis
perfecla, legitur epislola, et sic deinccps Missa absbl- duodecini lectionum, id cst iv temporum conferun-
vitur. HaecRatoldi Codex. In Codicibus Rhemensi etit tur, aiiiiquus est. Nam Chrodegauigtis, qui floruit
Rodradi minime exjiloratum est quis ordo teneatur,, lemporibus Caroli Majoris Pipini [ jPor(e et Pipini ]
qnia in illis ordinum ralio extra Missarura solemniaa •l^ u regis, episcopus Melensis, ita facere solebat, ut scri-
descrihilur. bit Paulus Diaconus, in libro de episcopis Metensi-
686. Minoresquidem Dominkis diebus. Itain Excu- bus : Hic consecravitepiscoposquamplurimosper di-
sis : Sed hsec jampridem auliquala sunt. versas civitates, presbyteros nihilominus ac diaconos,
687. Majores vero in Sabbatis duodecim teclionum. cmterosqueecclesiaslicosordines, sicul inoris est Ro-
Nempc in exordio noctis Sabbaii, quoein prima Sab- manm Ecctesim in diebus Sabbalorum quaternis lcin-
bali luccscii, id est incipit, ita ut olim ineunle ves- poribus anni.
pere Sabbati, quo juxta veterem Ecclesioeconsuetu- 688. Osiiarius. Ostiariorum mentio exstat in epis-
dinem dies Doniinicus incipit, sacerdotales et levitici:i tola sancti Cypriani 54, et in epist. sancti Ignatii ad
ordines celebrarenlur et susciperentur. Iia statuit exx Antiochenos, in episl. Cornelii papae ad Fabiuin
antiquo more sanctus Leo papa I, epist. 81, add episcopum Anliochenum, apud Eusebium, lib. vi
Dioscorum episcopum Alexandrinum : Quod ergo a Ilist., cap. 55, in quibus nvX.ojpoiappellanlur; in
Paltibus nosltis propensiote cura novimusobservatum, t, concilio Laodicenocan. 5-i, ct apud sanclum Epipha-
a vobisquoque volumuscuslodiri, ut non passimdiebus is nium, in exposilione fidei catholicoe,a quibus Bvpapoi
omnibus sacerdotalisvei levilica otdiuaiio celebrelur; •; dicunlur. I)e ostiariorum ordinatione agitur in con-
ted post diem Sabbali, ejus noclis qumin prima Sabbuii •ti cilio Carthag. iv, infra citando.
lucescitexordia deligantur, hocesl sub ieye diviniofficii
ii 080. Postquam ab Archidiacono inslructus fue-
i- ril, elc Ita in Excusis cl in Codicibus mss. Rhe-
subsiiluantur, in .tjnibusliis qui consecrandisunt jeju-
nis, et a jejunanlibus, sacru Bmedklio conferalur. El U mensi, cl Rodradi, ita in conciiio Cardiagin. iv,can.
 417 IN S. GREGORH LIBRUM SACRAMENTORUMNOTJE. 478
9. ,ln Codice Raloldi, et in Ordine Roraano haec A i! 490 696. Leclor. 'Avuyvbjarn;.Leclornm meutio
plurali numero efferuntur, In Pontificali Rom. sic exsiat in can. 45 apostol.; in epist. sancti Ignaiij ad
habetur : Deinde ponlifex accipit e( tradit omnibus Antiochciios; in epist. Cornelii pap^ad Fabium An-r
claves ecclesim, quas successivemanu dexlra singuli tioclienu.inepiscopum; apud Eusebium , capiie supra
tangant, ponlificedicenle: sk agile, etc. citalo; in episl. sancii Cypriani mox citanda; iu
600. Tradat ei Epkcopus claves eccksim, In aliis concilio Arelaleiisi i, sub sancto Sylvestro; in con-
Codicibus noslris mss. addilur de altari, ut in con- cilio Laodiceno, can. 24; iu conciliis Carthag. ui ct
' cilio Carthag. iv, ubi legitur rfe allario. iv, mox citandis; apud sanctum Epipbanium, in Ex-
691. El ttadal ei Diacontis. Ita 489 in Edilis et positione fidei catholicoe; in Concilio Toleianc i,
in Codicibus Rbemensi et Rodradi; sed videlur le- infra citando, et in geslis purgalionis CoDcilianiet
gendum TOarchidiaconus, ut in Ordine et in Pontj- Felicis. Lectores olim non solura maturioris seiatis,
ficali Rom. et in Codice Raloldj, iii quo hoec hab.en- sed etiam puerilis fuere, utpote impnberes, cum vi-
lur : Et ducat eos archidiaconusad oslium ecclesim,et sum fuit Ecclesioeut dociles et bonoe indolis. pueri
dkal: Per hoc oslium traditur vobis ministerium, ut jugo ecclesiastico raalurius assuescerent. ld cla.ruin
silis janilores templi, habealisquepotestatem recipiendi esi ex concilio Carthag. ui, can. 19 : Placuit ut le?
bonos, et rejiciendi indignos. Ad quoe verba videtur clores cum ad annos puberlalis venerint, coganlur aut
alludere sanctus Isidorus, lib. n de Olficiis eccl., uxores duccre, aut conlineniiamprofiteri. Suffragatnr
cap. 15 : Ilabent enim in poleslale lam bonos reci- Viclor Uticensis, lib. iv Hist. Vandalicoe: Tuitc etiam
piendi quam rejkiendi indignos. Quse quidera verba Eugenio pastore in exsilio constituto, universus clenis
non exstant in concilio iv Carthagin. De officio ostia- , EcctesimCarlhaginis cwde inediaque maceralur, fere
rii hoeehabet Isidorus junior in epist. ad Luitfridum ** qtiingenlivel amplius, intcr quot quamplurimi erant
Cordubensem episcopum : Ad ostiarium pertinent lecloresinfanluli, qui gaudentes in Dominoexsiliotra-
clavesecclesite,ut claudai et aperiat templum Dei, et duntur. Ubi TOinfantuli non sumendum est pro liis
omnia qum sunt intus exlraque cuslodial; fideles reci- parvulis qui raiionis usu carerent, et loqui non pos-
piat, infidelescl excommunkalosrejiciat. sent, sed pro his qui jam deposiia iafanlia ad pue-
692. Deum palrem omnipotentem,elc Ila in Codi- rilem oelalempervenerant. Neccredendum est lecio-
cibus Rodr.adiet Rhemensi. In Excusis, in Codice res bic pro Psalmistis usurpari, utquidam explicant,
Ratoldi, in Ordine el Pontificali Roniaiio, liacc plu- Jato modo lccloris nomine sumpto, his Vicloris fulti
raliter efferuntur. verbis : De mullitudine autcm pergentiuin confesso-
695. Ad distinclionem certarum horarum. Quia rum, suggerenle quodam exlectore Teucharimperdilo,
veleres observabant horas ad siderum cursus, ut quos ille noverat vocalesslreuuosque modulis cantile-
notavimus ad Concordjam regularum, cap. 54, § 11, nm, duodeciminfantulosseparari, quosille, dum cutho-
etiam ad umbram corporis humani, quod videre est licus esset, discipuloshabuit. Nam quamvis illi duode-
apud Bedam, lib. de Ratione lemporum, qui hac de cim infantuli csseut apLi niodulis caniilenoe, nihil
re coraposuit hbrologium, quod etiam ex.stal in ve- obest quiu leclores ex psalmisiis ordinati fuerint.
leri Codicems. bibliolhecseCorbeiensis, unde librum Proeiereasi illi duodecim fuere vocales, alii utique
Theodulphi de Ordine baptismi, et Poenilenliale non erant : si quidem proeter eos alii erant lectores
Romanura eruimus, ad cujus calcem hoechabenlur : infantuli, cum dicat Vicior quamplurimos leclores
Studeanl summopere canonici prwdictas horas vigi- infantulos, eigo plures duodecim. Nec valet il|a ie-
lanlissima cura custodire,el in Itis divinum officitim ( ctio, leclores et infantuli, quia non est apud Viclorem
; (J
humililer ac devole persolvere. Mox enim ut clatum, el Usuardum conjunclio copulativa.
fuerit signum, festinato omnesad ecclesiamconvenianl, Noslrara assertionem verba Zozimi papaein Ordine
signa certis lemporibus putsenl. Horologium auteui[ Romano confirmant : Hmc aulem singulis gradibus
esl ejusmodi in dicto Codice ms. observandasunt tempora. Si ab infantia ecclesiaslick
Janttar. et Decemb., hora 1 etH, pedes xxix; hora; minisleriis studium dederil, inler leclores usque ad vi-
2 et 10, pedcs xix; hora 5 et 9, pedes xvu ; hora 4:. gesimummlaiisanntim conlinuala observalione perdu-
el 8, pedesxv; hora 5 el 7, pedesxm; hora 6, pedes xi. ret. Id eliam videre est in conciiio Vasensi n, can. 1,
Februar. el Novemb., hora 1 et 11, pedes xxvu; ubi lectores juniores sub presbyteri cura conslituun-
hora 2 et 10, pedes xvu ; hora 5 et 9, pedes xv; hora, lur ; et in liue canonis subjungilur : Cut» vero ad
4 et 8, pedes xiu; hora 5 ei 7, pedes xi; hora C, cstalem perfeclam pervenerint, si aliquis eorum pro
pedes ix. carnis fragilitate uxorem voluerit, polestas ei ducendi
JWar(.et Oclob., hora 1 el 11, pedes xxv; hora 2 et conjugiumnon negetur. Ubi vides eadem slatui ac in
10, pedesxv; hora 5 et 9 , pedes xiu; hora 4 el 8, concilio Carthagiiiensi supra citalo. ld eliam patetex
pedes xi; hora 5 et 1, pe.les ix ; liora 6, pedes vn. sancLoPaulino lib. iv de Vita sancii Felicis inarly-
April.et Septemb., hora 1 e(ll, pedesxxni; hora, ris :
2 el 10, pedes xut; hora 5 et 9 , pedes xi; hora 4 et Seseque a puero pia mensccelestibusedens [Leg. ad-
8, jiedesix; hora 5 et 7, pedesvn; hora 6, pedes v. {dens]
Maioet Augusl., hora 1 et 11, pedes xxi; hora 2 Instituii servire Deo, nec gratiapauper
et 10, pedes xi; hora 5etd, pedes ix; hora 4 et 8, _| Abfiiit[Leg.atlfuil],et [Leg,al] quantumsitiebatcorde
pedes vn; hora 5 el 7, pedesv; Iwra 6, pedes m. U [capaci
Jun. et Jul., hora 1 et 11, pedes xix; hora 2 el 10, Lucishians animus, tam largiler influatraxit
Dona Dci, primis Iector servivit in annis.
pedesix, hora 5 et 9, pedesvn; Jtora 4 el 8, pedes v;
hora 5 et 7, pedes iu; Itora 6, pedeni}. Sed in diver- Epist. 25 lib. iv Sidonii : Sanclum Joannem virum
sis parallelis variat umbra. honeslate, humanilale, mansueludineinsignem( Leclor
Series autem horarum sumitur hic ab ortu solis. hic primum,sic ministerallaris idque ab injantia, eic.)
Nara iniiiores umbroesemper conlingunt Jiora sex,ia, cottegamsibi consecrarunt. Et ex Ennodio in Vita
quoe est meridies. sancti Epiphauii Ticijiensis episcopi, qui sub deces-
69i. Benedictio. IIujus vocabuli passim usus ini sore suo viro inlegerrimo Crispino Ponlifice, militim
sacris ordinationibus. Hinc capiendumesl illud con- cceleslislyrocinium sortilus annorum ferme octo leclo-
cii. Hispalensisu, can. 5 : Et presbyler quidam illis; ris ecclesiasticisuscipit officium. Nec obstat quod in
contra ecclesiastkum ordinem BeiiedictionemdcJitse. Afriea tempore sancti Cypriani, ut noiuin cst ex
Et Sidonii, lib. vir, epist. 6 : Si Benediclione succi- ejus epislolis 55 et 54, et nonnullis aliis solis provc-
dua non acnipialdignitalis hwredem. ' CIOJattaiis hominibus , meritis etdoctrina insignibus,
695. Paret obsequia. Ila iu Codicibus Rod. et Iecloris munus demandareiur. Nam aliud est loqui
Rhcin. In hditis legitur Pareant obsequia.Ic Cod. Ra- dc :clate sancti Cypriani, aliud de aevo citaloruin a
toldi, Pareant obsequia.In Ordine et Pont. Rom., Ttto nobis Auctorum el coucilioruni. Si usus obtinuit in
pareant obsequio, rectius, superiore saeculo, non item iti posteriore.
479 IN S. GREGORH LIBRUMSACRAMENTQRUMNOTJE. 480
491 6S)7.FactaZ de illo sermonem episcopus ad A 702. Dislinclus. Ita in Ediiis, et in Codicibus Rhe-
plebem,elc Ila in concilioCarthag. iv.can. 8,etapud mensi, Rodradi et Raloldi, sed in hoc pluraliier
sanctum Isidoruin, lib. u de Olfic eccl., cap. 11 : efferttir. In Ordine Rotnano scribitur apti; in Pomi-
Pfimum de eorum conversatione epkcopus verbum fa- ficaii inslrucli.
eit ad populum. Denique coram plebetradit eisCodkem 705. Atque ordinatus. lla in Editis. In Codice Ra-
apkum divinorum, ad Dei verbum annuntiandum. toldi legitur, aiqtte ordinati. In Codicibus Rhemeiisi
698. Tradat ei codkem. In Codice Ratoldi abbatis et Rodradi, atque ornatus.
legilur : Tradal eis CodicemIsaim prophetm. 704. Exorcista. Recte creationem lectoris sequilur
699. Dequo leclurus est. Lectoris munus docet Isi- exorcistse ordinatio juxta aniiquum morera, qui pa-
dorus jnnior, epistola supra citata : Ad leclorem per- tet ex lib. iv sancti Paulini de vila sancti Felicis,ubi
tinet leclionespronuntiare, et ea qum prophelm valki- videmus sanctum hunc marlyrera primo ordinatum
narint populis prmdkare. Priscis illis Eccle-iisetem- fuisse lectorein, deinde exorcistara :
poribus lectores in ecclesia legebant Evangelium, .... Primislector servivitin annis,
et Episiolam, ul ex sub.jectis auctoriialibus noiuni fnde gradumccepil,cui munusvoce lideli
est, sanclo Cypriano, cpist. 55, de Anrelio confes- Adjuraremalos, et sacris pellere verbis.
sore in lectorem ordinato : Quia et nihil magis con- In
epist. Firmiliani episcopi ad sanctum Cyprianum
gruil voci quw Dominum gloriosa confessioneconfessa (75iii(et'epis(o/assatic(tCi/priaiti),mentio
est quam celebrandis divinis leclionibus personare su- exorcisiarum
in epistola Comelii papse ad Fabium pontiflceiu
blimia, qum Chrisli ntartyrium proloculasunt, Evange- lit;
lium Christi legere, unde marttjres fiunl. Et episl. se- Antiocbenum; apud Eusebium, lib. vi Ifist. eccle-
quenti de sancio Celerino confessore in lectorem B siast., cap. 51; in epistola sancti Ignatii ad Antio-
eliarn crealo : Hunc ad nos, fratres dileclissimi, cum chenos; in subscriptionibus concilii Arelaiensis i, sub
tanta Domini dignalione venienlem lestimonio, et mi- 24 sanclo Sylvesiro papa; in concilio Laodiceno, can.
raculo ejus ipsius qui se persecutus fuerat illustrem, ; in concilio Carlhagin.iv, niox citando; apud san-
CtumHilarium lih. de Synodis; apud sancium Epi-
quid aliud super pulpilum, id esl super tribunal eccle- phanium , in Exposilione lidei catholicse; Severuni
simoportebalimponi,ut loci altioris cetsilate subnixus,
el plebi universw pro honoris ctarilate conspicuuslegat Suipicium, cap. 5 de Vita sancti Marlini; et multos
et el alios. Ex paganis Lucianus meminit, epist. 30 , etsi
prwcepla, Evangeliitm Domini, qumforlilcr fide- more veierator ille sacra oeque ac profana con-
liler sequitur ? Vox Dominum confessain his quolidie pro leinnens irrideat.
quw Dominuslocuius csl audiatur? Videril an sit ut-
terior gradus, ad quem ptofici in Ecctesia possit? Ex ts.uip.ovunoXX.d
XUXSJV b&orbp.o;'et,opv.iorh;
concil. Toletano i, can. 2 : Ilem placuit ut pwnilentes 'E^SSK/V O\>Xbpxuv, uXluxbnpojvSvvdp.et.
non admiltanlur ad clerum, nisi tanlum si necessitas El Julius Firmicus, lib. ni Matheseos, cap. 5 : Erunt
aut usus coegeril; et lunc inier osliarios depulentur, aulem omnibus dwmonibus terribiles, quorum adven-
vel inler lectores, ila ut Apostolum aut Evangelium lum pravi dwmonumspiritus fugiant, et qui sic tabo-
non legant. Quoil frustra prohibilum esset pcenilenli- rantes hominesnon vi verborum, sed sola suiostensione
lms postea in lectores ascitis, nisi leclorum munus libereni; el quamvis sil violentus dmmon, qui corpus
fuisset legere Evangelium, et Apostolum, sive Epi- hominum animumquequatial, siveille aereus sil, sive
slolam, ut vnlgo loquunlur. lerrenus,aul infemus, islius hotninis jussione fugiet,
Id^emvidere est can. 4, ubi subdiaconus bigamus G quia prwceplis ejus cum quadam venerationeterrebitnr.
rejiciiur inier ostiarios et lectores.iia ut Evangelium Hi sitiil qui a vulgoexorcistmdicunlur. llaec gentilis
et Apostolum non legai. Non eniin prohibetur sub- ille Dei virtutem ad constellationes revocans, qui
diacono bigamo inler leclores rejeclo Evongelium cum tantam vim in doemones attribuat exorcisiis,
legere, ut hoc liouore privetur, quem habuissct aniea non dubium est quin ad Chrislianos exorcistas ista
ratione subdiaconatus, quia niinquani subdiaconi periineant, non ad paganos, qui nunquain tania iu
fuil legere Kvangelium; ergo raiione gradus leclo- tloemonesaucioritate valuere, etsi quibusdam incan-
raius, in quem rejiciiur, ut careat honore legendi tamenlis illusoriis doemonescorporibus humanis abi-
Evangelii propier bigamiam, quem sibi possetgratia gere aliquando visi sunt. Et cap. 9 ejusdem libri :
Lectoralus assumere. Iia Ioquitur concilium : Sub- Jn nono loco Mercurius cum soleab horoscopoparililer
diaconusautem, de[uncta tixore, si uxorem aliam du- constilulus (aciet Exorcistas, et qtti laboranles dmmo-
xeril, ab officio in quo ordinatus fuerat removeatur, et num incursionehomines aplis remedik liberent, unde
habeatur inter osliarios el leclores, ita ut Evangelium ex his artibus maxima illis substantia con[eralur. tloc
el Aposlolum non tegal a. Hsec tamen ila scribo, ul vocabulum etiam in sacris reperire est Scripturis,
iion inlicias ierim alium usuin aliquando fuisse, ut Acl. xix, 15. Tenfauenml autem quidam de circum-
inlra de diaconis agendo dicemus. Munus etiam le- euntibus Judmis cxorcistis invocare super eos qui ha-
ctorum fuit sacros Codices servare, ul videre licet bebanl spirilus ntalos nomen Domini Jesu, dicenles :
in aclis purgationis Coecilianiet Felicis : Cum ub eo- Adjuro vos per Jesum quem Paulus prmdicat.
dem Martc guwrerentur codicesomnes, negavit se ha- 705. Cum ordinatur, elc Ila inconcilio Carlhag. 4,
bere; lum Viclordedil nomina omnium tectorum; et can. 7, et in omnibus aliis Codicibus nostris mss.
infra : Paulus episcapus dixil: Scripluras lectoresha- D Idem videre est apud sanctum lsidorum, lib. u de
bent; et infra : Proferle Scripturas quas habetis. Ca- Offic eccles., cap. 13 : Hi enim cum ordinantur, si-
tulinus, et Marcuctius dixerunt, plus non habemus, cul ail canon , accipiunt de manu episcopi libellum in
quia subdiaconessumus, sed leclores habent Codices. quo scripti sunt exorcismi, accipienlespotestatem ma-
Niim pagani judices sacros utriusque Tesiamenti Co- nus imponendi super energumenot sive baplizalos, sive
dices perquirebant, ut eos igui traderent. catechumenos.
700. Acci/>e,e{esfouer»t'deireZa(or,elcllainEditis, 706. Accipeet commendamcmorim.Ila in canone
in canone cilalo concilii Carthag. el in Codicibus citato, ut in Codicibus Rhemensi et Rodradi.
Rhemensi et Rodradi. In Ponlif. et Ordine Romano, 493 '07. Habelopotestatemmanum imponendi,e\c.
et iii Codice Raloldi hoec pluraii numero efferuntur. In citato concilio Carlhag. iv , can. 9, statuitur:
701. Dominesancte Paler, etc. Hoecbenediciio iia Omni die exorcistm energumenis manus imponant. Et
habetur in aliis Codicibus nosiris, 492 Mss. el "l hoc est propriura eorum munus, ut videre estapud
Poniif. Romano. ln Ordine variat in quibusdam, in sanctura Isidorum, capile supra ciiato, et lib. vu
quo, quemadmoduni el iu Poniificali Romano, proe- Originum, cap. 12, ct apud Isidorum juniorem epis-
mitliiur hscc Oratio seu Praefatio : Oremus, [ratres tola supra cilata.
churissimi,Deum omnipolentem,etc 708. Prmfatio exorcistm. ln Codice Raloldi legitur
a Id etiam infra palebit ex Gregorio Turonensi et Pachymere ad Missam Ratoldi citandis.
 48i IN S. GREGORU LIBRUM SACRAMENTORUMNOT^. 482
Consecralioexorcistarum; male, nam haec est Proefa- J\ Romano. In Cod. Ratoldi legitur: Detur eis urceum
tio, non conseeratio , et in eodem Codice slalim se- vacuum: accipite urcettm ad effundendum (lege fun-
quitur benedictio, id est consecratio. dendum) vinum in Eucharislia corporis Christi.
709. Deum Palrem, elc Iia in CodicibusRhemensi 721. Ad fundendum. Ita in Edilis, et in Cod. Ro-
ct Rodradi. In aliis supra memoralis hoec habentur dradi. At in Cod. Rhemensi, et proefato conciiio,
in numero plurali. quemadmodum et in forma Ordinis et Pontif. Roraani
710. Domine sancte Paler, elc. Ita in CodicibusRo- legitur ad suggerendum; cui convenit illud lsidori
dradi cl Rhemensi. In Excusis et in Codice Ratoldi junioris in epist. ad Luidfredura : Ipse suggesta pro
atquc in Pontificali et Ordine Romano hoec plurahter Eucharistia subdiaconis minislrat.
efferiintur. 722. Vinum. Ita in Editis, et in Cod. Rodradi,
711. Spirituum immundorum coercendorum. In atque etiam in canone citalo concil. Carthag. Al in
Ordine et Pontilicali Romano legitur, spitilus immun- Codicibus Rhemensi et Ratoldi, atque iu ipsa forma
dos coercendi. Ordini et Pontificali Romano [Forte, forma in Ordine
712. Probabilis. Id est, bonus. Regula cujusdam et Poniificali Rom.,iie/ formaOrdinisinPontif. Rom.]
Patris : Poslea st"probabitis ejus pwnitenlia cognosca- addilur TOet aquam.
lur, tunc demum intra septa monaslerii recipialur. 725. Omnipotens sempiterne Deus, etc lla in
Concilium Toletanum iv , can. 4 : Probabilis vila Editis et in Codice Rodradi. Scd in Ponlificali Ro-
alque doctrina exstileril. mano tres Orationes huic Renedictioni proepoiiuntur.
715. Gratim curationum, elc Sic lib. vm Const. In Codice Ratoldi additur secunda : Domine sancle ,
Apost., cap. 27, dicitur exorcisla gratiam accipere ,_ Pater omnipotens, mlerneDeus, qui per Jesum Chris-
sanilatum. tum, etc, ut in Ordine et Poniif. Romano, quoe cst
.714. Acotylhus. Acolythorum menlio eslapud sanc- unica in Godice Rbemensi.
tum Cyprianum, episl. 55, in cpistola Cornelii papsa 724. Ordinalio subdiaconi. Subdiaconorum menlio
supra ciiata. Quid sit acolyihus ita explicat auclor fll can. 43 canonum Aposi., in epist. Cornelii soepius
veteris etymoiogici, 'Av.bX.ovBo; anp-uivetrbv bniaoj rhv citata, in epist. .sancti Ignatii ad Anliochenos, in
xeXevBmirotSv, idesl, acolythus signilicat euni qui epi>i. 24 sancti Cypriani, apud sanctum Epiphaninm
retro iler facit. Hesychius: 'hxbXovBo; b vebjrepo;nai;, in Expositione fidei, in concilio Laodiceno, can. 21,
id esl, acolythus junior servus. Gloss* veieres: 22 et 25, ubi dicunlur vnnperai, id est, ministri, et
'AxbXovBo;, secutor,pedissequus consequens,ab oV.oXou- in Carlhag. concilio mox citando. Nota hic subdia-
6SJ,id esi, sequor. Quod spectat ad Ecclesiam, de conum habere locum iuter minores ordines, quemad-
acdtythis hsec docet sanclus Isidorus, lib. vu Orig., modum in excusis, elsi sanctus Gregorius, lib. a iv,
cap. 12 : Acolylhi Grmce, Laline ceroferarii dkuntur epist. 88, subdiaconos a minoribus ordinibus dislin-
a deporlandis cereis, quando Evangelittm leyendum guat. Hoc ideo facium esse arbilror, quia olirasub-
esl, aut sacrificium pfferendum; lunc enim accendun- diaconatus sacer ordo non erat, quod clarum est ex
tur luminaria ab eis el cleportanlur, non ad fugandas concilio Laodiceno, can. 21, in quo subdiaconis sacra
tenebras, cum sol eo tempore rutilel, sed ad signum vasa tangere prohibetur. Quod conlirmatur auctori-
tmtilimdemonslrandum, ut sub lypo luminis corporalis late Petri Cantoris qui vixit anno 1197. Is enim in
illa lux ostendalurde qua in Evangeliolegilur : Erat lux libro manuscriplo de verbo mirilico bibliolh. mona-
vera, qum illuminat, etc Subscribit Papias : Acolythi slerii sancti Germani a Pratis, cap. 54, scribit non
Grwce,ccro[erarii Latiue dkiinlur, adeportandis cereis. (C iia pridem ut subdiaconatus ordo sacer esset instilu-
715. Primum ab Episcopo docealur. lta in concil. tum esse : Prima aulcm manus imposilio, inquit, de-
Carlhag. IV, can. 6, in Ordine Roraano, el in aliis belur diaconibus ordinandis; de novo enitn instiiulum
Codicihus uostris mss. est subdiaconalumessesacrum ordinem.
716. 46 Archidiacono accipial ceroferartum, elc 725. Sicut qui invitatus, etc Hsecb habentur epist.
lia in Edilis, in concil. Carthag., can. citaio, Ordine 110 lib. vn Gregorii, sed non conlinue, siquidem
Romano, ct in aliis Codicibus noslris mss. Aliler in verbis quibusbam interpositis hsec sequunlur, cur
Pontificali Roraano : Pontifex ctccipil et tradtt omni- non perpendii, elc. Haec aulera in Ordiuc Rouiauo
bus candelabrum cum candeta exslincta, quod succes- desiderantur.
sivemanu dexlrasinguli tangunt, ponlificedicenleAcci- 726. Removendus, etc. Ita in aliis Codicibus nos-
pite ceroferarium, etc Ubi TOceroferariiim procande- tris mss. In Ediiis legilur TOadmovendus, ut apud
labro neutraliter sumendum esse arhiiror, nam cero- sanctum Gregorium, epist. citaia, quae quidem lec-
ferarius masculine acolythusest. Ceroferalc dicitur a lio videtur plausibilior, etsi prior non sit omnino
Gregnrio Turonensi, lib. de gloria confcss., cap. 79. absurda, invitus enim ordinandus est nemo.
717. Ad accendenda ecclesiw luminaria. Sanctus 495 '^'* Subdiaconus cum ordinalur, quia manut
Jsidorus, loco cilalo : Tuttc enim accendunlur iumi- impbsuionem non accipit, etc Ita in Excusis, et in
naria ab eis, et deportantur. Isidorus junior, cpist. aliisCodicibus nosiris mss. Ita in concilioCartb. iv,
supra citata : Ad acolythumpertinet vrmparalio lunti- con. 5. In Oid. Romano, et apud sancium Isidnrum,
narium in sacrario. lib. II de Olliciis ecci., cap. 10, el in Codice Tiliano.
' 494 '18. Ila sibi dicenle. In Pontidcali Romano 728. Patenam de manti episcopiaccipial, elc. klem
et h) Codice Raloldi deest pronomen sibi. ] videre est in concilio Toleiano iv, cau. 27 : Si Sub-
D
719. Accipite hoc geslatorium luminis, elc Ita in diaconus patenam et calicem. lbi enim agitur de resti-
Codice Ratoldi. At in canone supra cilaio concilii tuiioue degradali, qui juxta idera conciliura in sua
Carlhag., et in Codicibus Rodradi et Rhemensi, resliiulione recipit quod prius acceperat in sua ordi-
et in Editis, nulla hic verborum for- natione.
v quemadm,odum
mula habetur; inOrdineel PonlificaliRomano exstat 72U. Urceolum. Apud Isidorum legiltir Scyphum
quidera, sed coniractior in liunc modum : Accipite ttqum. Urceolus dimiiiutiviira est ab urceo. Papias:
ceroferarium cum cereo, ul scialis vos ad accendenda Urceus vas aquarum; unde urceotus diminutivum. Hic
eccksiw luminaria mancipari. taraen uon sumitur pro vase aquarum. Nolandura esi
720. Accipia( ei urceolum, elc Ita in Excusis, in in citato concilio Toletano nullam fieri urceoli, et
Codicib. Rhemensi et Rodradi, quemadmodum et in aquamanilis, et manuiergii mentionem in resiiuitione
canone 6 concilii Carthag. iv. At in'Ordine Romano degradati subdiaconi.
Iisccadduntur : Dicentesibi episcopoAccipiteurceotum 750. Aquamanili. In citato concilio
ad suggerendum vinum et aquam in Eucharistiain cor- tur, corrupte, aquaetmanlile. GlossoeCarthag. legi-
veteres, aqua-
poris Christi. Qute formula exslal etiam in Ponlilicali manile,xepv&ov,id est, vas abluendis manibus aplum.
a Nunc gesta hujus synodi, quoe.prius loco
ii I. iv habebaritur, ad calcem epistolarum epistolse jecta.
suiit re- h Nunc lib. ix,
episl. li?5.
483 IN S. GREGORIl LIBRUM SACRAMENTORUMWYM. 484
751. Jlfanu/erniKm.Est mantile tergcndis manibus A sancli Germani a Pratis, ncque in Ponlificali ms.
idoncuin. Groeceyjtpbu.v.v.xpov, utclartim estex Julio quod csl in sacrario ecclesioe Hotliomag. quodque*
Polliicc, lib. vi, cap. 14. Qiiod etiam liquet ex Atlie- putalur esse Anglicanum, neque in Ordine Romano,
UOO.o, lib. IX : Xeipbu.av.xpov §e xuXeixutaxu; x£'PK5" nec in Sacrameiitariis excusis, nec in Codicibus nos-
a7reft«TTovTO oj(/.o),tv«,id est, chiroraactron appellalur tris mss., neque in Cod. Tiliano, neque apud sanetutn
manlile liueuiii huiiicris imposilum, quo manus ter- Isidorum, neque apud Rabanum, lib. i,cap. 8, de
gcbant. Memincrunt MoschopulusdeScliedis, et He- Instiiuiioiie clericorum, neqne apud Amalariura
svcliius, xetpbp.vv.xpov, puvSvXtov.Aucior veleris cly- Fortunaluiit, lib. i de Olfic ecclesiast., cap. 11, ex
mologici et Suidas, yetpbu.uxxpovbnapv. '1'ojp.uiot; cujus solilum verbis claruin est olira Epislolarum librum non
xuX.eixuipuvovXtov.Quod autcm dicnnt a Romanis Iradi subdiacono in ejtis promolione : Miror,
vocari pavSvXiov,iiiielligcudum est de iis Romanis inquil, qua de re sumptus usns in Ecclesia tustra, ul
novae Romse, id cst Consiantinopolis incolis; est suddiaconus frequenier legat leclionemad missam cum
cnira p.uvav),tov,apnd eos inantilc, ul planum est ex hoc non reperiatur ex minislerio sibi daio in consecra-
Codino, libro de Officiis, v.uib tttxepvn;uvxiv.axb %ov lione commissum,neque ex lilleris canonicis, neque ex
oivoxetovfipzt av.vxeX.etov, xpuxSjvv.tt.ipavovXtov,id est, nomine suo subdiaconus, ul monstrtilum esl, quia sub
pineerna vero staiim aut alfert vinarise capidis scutellam dicicono positus est, etc Neque etiam habetur in
etiam niiiiiiile leiieiis certe isti gramuialici Groeci concil. Toletano IV, cap. 26, in reslilutione subdia-
haliucinati suut, aut ubique in locis ciiatis legenduiu coni degradaii.
est puvxD.tov,idest, manLilc 757. Ordo quahler m tiomana Ecclesin, etc Iia in
752. Vide cujus minislerium tibi tradilur, eic Ita Ediiis et in Cod. Ratoldi. At in Cod. Rhemensi ad-
in Codicibus nosiris niss., sed in Cod. Ratoldi plu- B ditur subdiaconi, quia in illo Codice hoec proefiguntur
raliier efferunlur ut in Ordine Romano, in quo lanieu ordinaiioni subdiaconi.
hoeccontractius referuntur. Sed Pontificale Romanum 758. De titulo ill. et ill. Ita in Excusis, et in Cod.
tolam lianc formulam conlraxit hoc modo: Videle Rhemensi. Sed in Cod. Ratoldi istorum verboruiu
ctijus miittsferium vobis traditur; ideo vos admoneo, loco hoechabentur: Illum subdiaconum,vet diaconum.
ttt ita vos, exhibealis, ul Deo placere possilis.Csetera Tunc nominat illos de litulo sanctm Marim, vel sancti
vero transhia sunt in admotiitionem quain posiea Petri et aliorum. Sed nihil ejustnodi repereris in Or-
facit Pontifex subdiaconis. Concilium Carthag. ista dine Romano ei in Cod. Tiliano. In Poiuilicali Ro-
omnia practerinisit hrevitaiis graiia. mano hoecconsueiudo antiquatur. Haec aulem spe-
735. Pallm qum sunt in substraiorio. Has pallas cialiter iutelligenda videntur de lilulis, qui Romoe
distinguit a pallis corporalibus quse vulgo corporale existunt, ad quos ordinaniur diaconi vcl presbyteri
appellantur. lllae igitur palloe sunt mappse aliaris, ut cardinales, qui ila appellantur, quod suis titulis seu
dicinius, vel manlilia, ut veleres appellarunt, quae ecclesiis sint veluti incardinaii atque infixi, hoc est
alias appellantur pallae altaris, ul docuimus ad Con- stabiles.
cordiara regularum. Substratorium est id quod alicui Mos etiam olim inoleverat ut nulli cleiici ordina-
substernitur, ut hodie in altari grossiores telse, quse rentur nisi ad certam quamdam ecclesiam , mariy-
pallis aliaris substerimntur. rium, seu monaslerium alicujus civitaiis, aat pagi,
754. in alio corporales pallm. ha in concilio Mel- ul statuiturcau. 6 concil. Cbalcedoneiisis. Quod si
densi apud Burcharduin, hb. iv, cap. 15 : Simititer hoc tempore, quo mundus vagis sacerdotibus pienus
ad corporate lavandum, el ad pallas allaris propria C esl, observarelur, ad quanlam gloriam el decus se
vctsahabeantur, in quibus niltil aliud ftal. Ei in concil. res ecclesiastica aLtoIleret, dici non potest.
Rhemensi apud eumdeni lib. ni, cap. 48: Velquando 739. Prcsbyterum de liiulo ill. lla in Editis. In Co-
abluitur (corporale) a sacerdole, diacono, vel subdia- dicibus Ratoldi et Rhemensi, haec497 verba desunt,
cono, primo in ecclesia in tocoet vase ad hoc prmparaio et rectius, ut arbilror. Nam hic taniuin quaesiio est
ablualur: eo quoci ex Dominko corpore el sanguitte de promotione subdiaconi ab diaconium, et diaconi
infeclum sil. ad presbyieriiim.
755. Oremus Deum ac Dominum, eLc Ila 496 "> 740. Si quis habel aliquid, etc Olim de ordinando-
Codicibus Rodr. et Rhemensi. Sed in Cod. ltatoldi, rum inoribtis, ingenio et capacitate diligenler jier-
in Ordine el Pont. Romano, haec plurali numero quirebaiur, ut manifesium est ex edicto Theophili
cnuntiantur. mox citando, ex sanclo Leone, epist. 88 : Exsveela-
756. Domine sancle Pater omnipotens, elc. Ila in rcnlur sane vota civium, leslimonia populorum, quwre-
Codicibus Rodr. et Rhemensi. Sed in Ordine et Poni. relur honoralorum arbilrium, eleclio clericorum, quw
Romano, haecpluraliier enuntianlur, quemadraodum in sucerdotum soleni ordinationibus ab his qui norunt
ct in Cod. Raioldi, in quo lamen haec ita habenlur: patrum regulas cuslodiri, ul aposlolicm aucoritalit
Spirilu sapienliw cl ititelleclus, amen; Spirilu consilii norma in omnibusservareiur, quwprmcipil ut sacetdos
et forlitudinis, amen; Spirilu scientimel pieialis, amen. Ecclesiw prwfulurus non solum altestuiione futelium,
ln Ordine Romaiio scquitur : El ephcopus clet eis sed eliam eorttm qui fbris sunt teslimonio muniatur;
mappulas, dicendo in veslitioneharum mappularum : concil. Carlhag. ui, can. 22: Ut nullus ordinetur
Subnixe le, Domiue, deprecamur, elc Iu Ordine nis. clericus, nisi probatus vel episcopi examine, vet poputi
Sancli Germani habctur porrectio niappulu: in hunc D lestimonio; sanclo Cypriauo, epist. 53 : iit ordmaiio-
niodum : Hic dal eis epkcopus mapptttam dicens: nibns cterkis, frulres churissimi, solemusvosante con-
Accipemappulam, imple niinistenum luum ; polens est sulere, ac mores el merila singtilorum communi consi-
enim Deus, ut augeat libi graliant. Ubi mappula nihil lio ponderare. Idem habetur epist. 68, el apud san-
csl abud quam manipulus quem immillit episcopus ctuin Dasilium, epist. 181, ubi hsec materia fusius
in brachium sinistruin cuilibct subdiacono dicens : iracialur. Idem vidcre licet apud Lampridiiun in
Accipe manipulum, per quem designanlur fructus Alexandro Severo : Ubi aliquos volttisselvel rectores
boiiorum operum, ut videre est in Ponl. Roraano. provinciis dare, vel prmposiiosfacere, vel procurutores,
Gestabalurque olini niappula ad oculorum et narium id csi, rationales ordinare; nomina corum propone-
pituiiam detergendam, ut docei Alcuinus, lib. de bal, horlans populum ut si quis quid haberet criminis,
Oiiic. eccles., cap. de veslimentis. In eodem Ponli- probaret manifeslis rebus; si non probasset, subiret pm-
licali Roinano subdiacoui, acccpto manipulo, induun- nam capitis. Dicebatquegrave esse quod id Chrisliani
lur lunica a Ponlilice sub hac verhorum lormula : el Judwi facerent in pradicandis sacerdolibus qui or-
stola jucunditatis, elc Poslea accipit et tradit singu.lis dinandi sunl, non fieri in provinciarum rectoribus,
libriini Epistolaruin, manu dextra ipsum siniiil tan- quibus elforlunm hominum commilterenlur et capita.
genlibus, dicens : Accipile librum Episloiarum, eic. Quare et publice ordinandi sunt clerici, ut episco-
Quoelihri Epistolaruiu porreciio non exstat in coii- pus de his palam scisciteiur a poptiio, ut in nosiris
cilio Carlhag. iv, supra citaio, neque in Ordine ms. Codicibus maiiuscriptis videtur, juxta anliquam m°-
 $5 IN S. GREGORll LIRRUM SACRAMENTGRUMNOTJE. 486
rem, quem notare licet in ediclo Theopliili patriar- A conveniunt cum ipso libello; neque ratio Amalarii
choe Alexandrini, can. 6: Dehisqui ordinandi sunt multum cogit, qtiia cum hoec prima ordinatio fieret
limcerit forma, ut quidquid cstsUcerdolatisordinis con- ab apostolis simul congregatis, aequum erat utortiiies
sential et eligal, el lunc episcopus examinet, vel ei uianus imponerent, quamvis id minime esSet ne-
rliam assentienle sacerdotali ordine, ^stjooTovetvev cessarium, cum unicus sufficere polnisset. Sed et
p.ionTvjev.vlnoiunupbvxo;TOVX.UOV , v.ai npoofavovv- communi buicdoclrinoe favet magnus Dionysius, cap.
xo; TOO-'Entaxbnov, ei xai b Xub; Svvv.rui-«OTWp,up- 5 lib. de ecclesiast. llierafch. : '0 8i X.etxovpyb; eva
Si
rvpeiv. HLitpoxoviu X.uBpuioj; fjtjjytveaBoj. Id est : Or- xoivnoooiv vlivu; eninpoaBe xov Beiov Bvataaxnpiov
dinet prmsentepopuio, et episcopo alloquente, an pos- eni v.efvXn;eytt xhv xov TE^ouvTOf avxbv lepv.pxov
el ei
sit, populus ferre leslimonium. Ordinalio auleni §et;idv, reXetovp.evo;vn' uvxov xui; XSJVX.etxovpySjv
non fiat clanculum. xiXeiojxtxui;'enixXhaeaiv.Id est: Diaconus vero genu
741. Incipiunt omnes Ktjrie eleisoh, cum lilariia. altero flexo anie altare, dexleram mantmi pontificis'
In Codice Rbemensi, et in Ordine Romarto, nibil qui oura consecral super caput habet, ab eo conse-
tale exstat. Hoecliiania olim erat breviuscula, quani- cralus iis precationibus quibus diaconi consecrari
hic subjiciam ex Codice Ratoldi. solent. a Opinioni Amalarii favere videtur Pontifi-
Kyrie eleison. cole ms. quod est in secreiario ecclesiae Rothoraa-
Eyrie eleison. gensis, videturque esse Anglicanum , in quo hi»c ad-
Christe audi nos. dunlur : Reliqui vero sacerdoles jrtxta manum epi-
Sancta Maria, ora pro nobis. scopicaputilliustangant, quianonad sacetdotium, etc
Satiete Michael, ora. R 743. Oremus, dileclissimi,etc Iia in Editis, et in
Sartcle Gabriel, ora. " Cod. Raioldi, alque in Ordine Romano. In Cod. Rlie-
Sancte Raplrael, ora. mensi, sicut inPonlificali Romano, hoecOralio paulo
Oinnes sancti artgeli,: orate. prolixior habetur; quara proecedii, ttini in Ordine,
Sancte Joannes, ora. tura in Pontilicali Romano ejusmodi ailocutio Ponti-
Sancie Pelre, ora. ficis : Communevotum, elc Quaein CodiceRhemensi
Sancte Paule, I.: ora. exstat post consecrationem Adeslo, qumsumut, om-
Sancte Andrea, ora. nipotens Deus, etc, et ei praefigilur hic titulus Ad
Omnes sancii apostoli, orate. consummandum diaconatus officium, In Codice Ra-
Sancte Stephane, Ora. toldi liabetur in fine ordinaiionis sub eodem titub.
Sancle Line, ora< 744. jExaudi, Domine, preces noslras, etc Ita in
Sancte Clete, ora. Editis, in Ordine Roraano, et in Codicibus Rodradi
Omnes sancti martyres, orate. et Raloldi; exstat in Ponlilicali Romano.
Sancle Sylvester, ora. 499 '^- Adesto, qumsumus, omnipolens DeiiSf
Sancte Leo,- ora. etc In Editis praefigitur Vere dignum, etc, ut in
498 Sancte Ambrosi, - ora. Pontificali Romano; quod non habetur in aliis Codi-
Sancte Augusline, ora. cibus nostris mss. nec in Or.d. Rom, Unde supra in
Omnes sancti conlessores, orate. hoc Codice sancli Eligii scriptum est: El non dicitur
Sancla Feliciias, ora. Vere dignum in consecrationc.
Sancta Agnes, ora. 746. Honorum. Ila in omnibus aliis Codicibus no-
Sancta Agatha, ora. C siris mss. el in Pontificali Rom. Sed in Excusis, in
Omnes sanctoe virginea, oraie. Cod. Tiliano, etin Ordine R.omaiiolegilur bonorum^
Omnes sancti, orale. noii ita recte. llaec enim vox honor dicilur de tribus
Propitius esto, lihera nos, Domine. excellentioribus ordinibus diaconatu, presbyteratu,
Peradventum tuum,libera, Domine. et episcopatu. Ennodius, in Eucharistico : Ordinasli
Per nativitatem luain, libera, Domine. ul per offtciumleritarum coactus sanarer, ct impacti
Per circumcisionem tuam, libera, Domine. honoris sarcina quod premebal a me pondus amoveret.
Per baptismum tuum, libera, Domine. Et in Vita sancti Epiphanii Ticinensis : Post ad dia-
Per jejuiiium luum, libera nos. conii eveclusinfulas vkesiinum annuin mtalis ascendil,
Per crucem tuam, libera. turbabatur suscevli honoris lyrocinio. Sanctus Cypria-
Peccatores, te rogamus. nus, epi»t. 54: Cmierum presbyterii honorem desi-
Ut aposiolicum nostrum. Ut regem nostrum. Utepi- gnasse nos illis, ut sciuiis. Epist. 65: Fungeris circa
scopura nostrum. Fili Dei, te rogamus, ler. Agnus eum potestate honoris lui, ut eutu tie/ deponas, vel abs-
Dei qui lollis, ler. Christe audi rios, ter. tineus, Et epist. 68 : Ab ordinatione aulem cleri alque
Nota superiorein lilaniara quam edidimus* esse an- sacerdotati honore prohiberi. Optatus Milevitanus, lib.
liquioris lormae hac proesenti, in qua ubi TOnos de- ii advcrsus Parmenianum : Honore rtbminissui spo-
sideratur supplendum est. liati sunt sacerdoles. Et infra, agens de Donatistis qui
742. Solus epkcopus qui eum benedicit, manus su- diaconos, presbyteros et episcopos catliolicos abdi-
per caput iltius ponat. Ita in Editisj in Codicibus Ro^ caveiunt, et pceniLeniiam agere coegerant: Et cum
diadi, eiRatoldi, el in concilio Carthag. iv, can» 4. n possetis esse filii Dei, fitii hominum esse vbiuisik, ei
Hunc lamen ritum improbat Amaiarius, lib. n, de ad infigendum morsum honoribusatienis, tinguas acui-
Ofiic. cccl., cap. 12. Vultque manum imponi Dia- stis in gladios. lmplestis in vobis quod in psalmo LVI
cono iion solum ab episcopo, sed a cocteris presby- scriptum est: Filii hominum dentes ebrum, arma ei
teris : Est libellus quidam, inquit, apud nos de sacris sagiltw, et lingua eorum gtadius tttutus. Ergo linguas
Ordinibus, nesciocujus auctoritalis, qui dicit solum vestras acuistis in gladios, quas movistis in morlesnon
episcopum debere manus imponere super diaconnmf corporum, sed honorum; jugulastis non membra, sed
quia non ad sacerdotium consecratur»sed ad mimste- nomina. Quid prodest, quiavki suiit hvtninet, el occisi
rium. Nunquid scriplor libeili docliatr alque sanctior sunl honores a vobis: valenl quideth membris, sed ere*
aposlolis, qui posuerunl plures manus super diaconos, pta portanl funera dignitutis. Et inffa : EsurilkGttlturi hono-
quando consecrabanlur? Quod miror, quia concilium rcs innocentium sacerdolum. Et pauio post:
Carthag. IV, Oido Romanus (ut librum Poiitiiicalein vestro honorum (unera non suffieiunl. Sancius Au-
omillamj libri Sacrauientorum tam Edili, quam mss. guslinus, lib. nadversus epistolam Parmeriiani, cap.
a Circa ritum hunc variant CodiceSmss.; alii enim posl iinpositionem manuum episcopi, caput ordinan-
solum episcopum ordinando diacono mauum irapo- di tangere, ut Codices Noviomensisel Reg. Noslrum
nere proecipiunl, ut Gemet. et veiustissinrum Ponli- Edm. Martene cansule, de anliq. eccles. Ritibus,
licale Egberii Eborac arch. ante annos «silitteris , eap. 8, de Riiib. adsacram. ord. spectanlibus.
Saxonicis scriptum ; alii jubentastanies prenbyieros,
A«7 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMNOM. 488
11 : Et cum expedire non videatur Ecclesiwul prmpo- A (s.Ratoldi, nec in Ordine Romano, nec in Codiee Ti-
sili eorum venientesad calholicam societatem honores Iiano.
suos ibi non adminislrenl, non eis tamen ipsa ordina- v 748. Quando stolam induis, per hoc signum vobis
tionis Sacramenla delrahunlur, sed mnnenl super eos. diaconatus offtcium, etc. Hoecdesideranlur in Codice
Concilium Arelaleus. IV, can. 1 : Episcopalus vero Rodradi. ln Codice Ratoldi formula verborum sin-
vel presbyleriihonorem nullum laicus ante prmmissam gulariter effertur. In Ordine el Ponlilicali Romano
conversionem, vel ante xxx a>/fl(tsannos accipiat. Et slola induitursub alia verborum formula. In codem
can. 2 : Sed nec retiqui Pontifices presbyterii vel dia- Ordine Romano sequitur traditio lih. Evangelioruin
conatus honorem conferre prmsumant, etc . sub hac forma : Accipitepoleslalem legendi Evange-
Ila apud Grsecosde his tribus ordinibus dicitur lium, etc, ut in Ponlificoli Romano, et in Codice Ti-
vox xtph, id est honor. ConciliumNicoenum,can. 8: liano.
*0 Se bvouu{,bp.evo; Sed haec porrectio libri Evangeliorum ctim sua
nupd xoi; Xeyop.evot; KuBupoi;enia- forma abest ab Edilis, et a Codicibus Rhemensi. Ro-
xono; rhv TOOnpeaSvxepovxtp.hve%ei: Id est, qui au-
temapud eos qui Caihari dicuntnr episcopus nomi- nensi dradi, et Ratoldi, nec habciur in concilio Carihagi-
nalur, presbyteri honorem habebit. Concil. Ancy- iv, nec apud sanciuiii Isidorura, Amaliriuui,
ranum, can. 2: Atuv.bvov;bpoioj; Bvaavxu;, p-exv.Si Alcuinuin, et Rabanum ; nec crat nliin in anliquis-
ruvxu uvunuXuiouvxu;,xhv p.iv aXX.nv xtpthveyeiv, id simo Ordinario Ecclesise Aniciensis quo utebaiur
Durandus in ordinum collalione, ul ipse testaiur in
est, diaconossirailiter qui sacrilicaverint, poslea au-
lein reluclati sini, aliuin quidem honorem habere. iv sent., disi. 24, qusest. 3 : Sed contra Iw. anjui
Et can. 18 :'Euv §e oxuaiuZojai npb; xov; xuBeaBSj-. potest quia illud in quo imprimitur characler debel ob-
ru; ev.ei'E7rio-x67rou?,dfutpeioBui avroi; xhv xtpthvxov B sertiait,sedel probabile esl qttod observelur in ontni Ec-
traditio libri in ordinatione diaconi non ob.
npeaSvxepiov, id esl, quod si adversus eos qui illic ctesia, servatur in omni Ecclesia, ncc anliqiiilus forsilan obser-
'episcopi constituti sunt seditiones moverinl, hono- vabaltir in aliqua Eccksia. UndesecundumOrdinarium
rem presbyterii ab eis auferri. Synesius, episl. 67,
agens de episcopis : Kpaxovvxvt8e xd; xtp.d;, id est, antiquissimnm Ecclesiw Ankknsis, cui prwfuimtts, li
frunntur honoribus, eo vaganles ubi majus compen- ber Evangeliorum non tradebatur diacono in ortiitta-
dium esl. Et infra : Tdxv ydp a.venaveXBotev, ti nepi tione sua; sed nos volenles nos confotmate catc. ts Ec-
xh; Ttpth:xivSvvevotev, id est, nain cilius ad sua loca clesiis, postiimus de manu noslra in ntarqine dicli Or-
reverterenlur, si honoris sui jacturam metuant. dinarii quod liber Evangeliorum tradatttr cumconsiicia
Cumauteradiaconaiussithonorin Ecclesiaet supra forma verborum. Quare non videlur quod tn trr.dilione
sacer ordo appelletur, ex hoc internoscere possumus libri imprimalur character diaconalus. Et idco alia
quanla sit hujus ordiuis dignitas, quse in hoc maxi- opinio esl quod character imprimilur in impositiune
me consislit, 500 ut proxime assistal sacerdoti sa- manuum. Per quotl datur inlelligi quia applkalur
cra facienli, siique ejus in lanli myslerii celebra- 501 ad ntagnum minhleriunt. El huic lidetitr canou
tione adjutor, cui juxta sanclura Ambrosium, libro concordare 25, distinctione ttbi dkitur qtiud cian ordi-
primo de Ofliciis, cap. 41, commissa est dominici nutur ad diaconus, sotus episcopus ei manum impouit, eo
corporis et sanguinis consecratio. Quod sic inielli- quod ministerium applketur. Quare tnihi vidctur
genduin est, Petro Canlore imerprete, lib. ms. de lrigida responsio illoruiu (quoc nec in inenleiii l)u-
verbo mirilico, cap. 41 : Experire etenim utrum mi- randi venit) qui dicunt Ecclesiam Anicicnseiu in hoc
nistrum idoneum elegerk, cui commisistidominici cor- Q < errasse, cum manifesiam videamiis conlormiLiicm
poris et sanguinisconsecrationem,non ad conficiendum, hiijus veleris Ordinarii proefoUcEcclcshe cuin supra
sed ad astistendum : qui sicut secretarius allaris parli- ciutis SacramenLorum Codicibus, auctonbus, et
ceps est confectionisEucharistim; non quia sumal et concilio Carthag. IV. Ncc obslat quod diaconi ex
conficial, non quia hoc sine eo non possit fieri; sed vetcri consuetudine legant Evaiigcliuui, ut apparet
quia celebrius, el in majori reverenlia conficitur cor- ex episl. sancti Ilieronymi ad Sahiiiianum : Evanqe-
pus Domini cum prmsenlia minklri el lestiinonio-ejus. lium Chrisii quasi diaconus lectnabas, non eniui scni-
Ex quo Petri textu manifesium est locum a sancti per et ubique in Ecclcsia fuit, ut clarura cst cx his
Ambrosii esse corruptum; nam in veteribus ct recen- quoesupra de lectoribus docuimus cx sancto Cypria-
tioribus illius Editionibus deest TOcorpork, et in re- no, et conc Toletano i. Quod conlirraatur cx Sozo-
ceniioribus TOconsecrationem mutatura est in TOdis- meno lib. Vll,cap. l'J : Tuvxr.vxhi iepdj ^tZXov(ev*.y-
pensationem.Cum in veteribus sit TOconsecrationem, yeX.tov)dvaytvbiaxei ivBube pbjo; b 'Apytotv.v.ojo;,
Rasileoe editis anno 1402, ut in Cod. ms. bibliotli. napd o: K),)OI;tstdxojot.'Ev noiXui; oi iv./Jnoiui; ot
Corbeiensis, in quo non est TOcoiporis. iepii; p.ovot,iv oe entanpct; huipai; 'Eixtav.or.oi,u; iv
747. Qum sunt agenda concedere.In Ponlificali Ro- KojvoxuvxtvovnbX.ei vuxd xhvnpojxnvhpepuvxii; dvv.axn.-
mano hoec sequunlur imerposila : Ilic solus ponlifex aiuov iopxh;. Id cst : Sacrum htinc librum (Evangc-
manum dcxleram exlendens ponit super caput cuilibet lium) lcgitvero bic (Alexandrioe) solus arcliidiacouus,
ordinando, et nullus alius, quia non ad sacerdotium, apudalios diaconi, in iiiulus Ecclesiis soli sa-
sed ad minkterium eonsecralur, dicenssingulis : Accipe cerdotes ; diebus auteni soleninibus, episcopi, ut
Spiritum sanctum ad robur, el ad resistendumdiabolo D :' Consiantinopoli priraa feria Resurrcciionis douiini-
et lentalionibus ejus in nomine Domini. Quoepriora etiam coe. Nec dicendum est hos presbyteros et cpiscopos
diaconos fuisse. ld eniin imiiimc ccrtum cst,
verba, llic tolus pontifex, etc, aut sallem simiiia cum olim,
non habeiitur hoc loco in Excusis, nec in Codicibus proeiermisso diaconio, raulii episcopi et
Rhemensi et Ratoldi, nec in Codice Tiliano, nec in presbyieri crearentur.
Ordine Romano, sed praemilluntur Orationi Iiuic : stituti Huic docirinoelavet quod cura diaconi primum in-
nondum crant scripta Evangelia. Tan-
Oremus, dilectissimi, Deum Palrem omnipotentem, dem, insunt, concilio Toletano IV, can. 27, diaconus de-
elc. In Codice vero Rodradi nusquam habenlur, quia
accipit tantiim orarium ct albam ciiin sitsc
in eo nullse sunt^rubricoe in ordinationibus episcopi, gradatus restituitur : Si Diaconus, inquit concilium,
presbyteri, et diaconi. Posteriora vero illa verba, dignitatiorarium et atbam, nulla facia libri Evangeliorum nien
Singulis dicens, accipe Spirilum sanctum ad robur, lione, recipit
etc, nullatus exsianl in Editis, nec in aliis Cudici- aeceperat, ut cnim id quod prius in sua ordinationc
busnosiris mss., hoc est, Rhemensi, Rodradi, et est in codem canone, qui ita se b.ibet:
Episcopus, presbyler aul Diaconus, si a gradu suo ir.-
a Consule novam operum Ambrosii Editionem ad De mulalione vocis coiisecrafionemir.
hunc loctirti, qui sic profertur : Cui commisisti dami- lege nolam erudiiissiinorum Editorum,dispensalionem,
qua locus hic
nici sanguinis consecratioitem.Favent tameti lcctioni luculenlissjlraeil.lustraiur,
PcU' Caiiiurisdecem Cod. inss, Gallic ct unus Vatic.
m IN S. GREGORII LIBRUMSACRAMENTORUM NOT^. 49(1
'usle dejectus, in secnnda sijnodo innocensreperiatur, AVln CodicibusRhemensiet Ratoldiadditur xbpresbyteri.
noti potestessequod fuerat, nisi gradus amissos teci- ln Poniificali Romano haec duo vocabula desideran-
pial cotam allario de manu episcoporum; si episcopus tur. In Ordine Romano legitur consecratioeorumdem.
tst, orarium , annulum et baculum; si presbyler, ora- 755. Domine sancte, Pater omnipolens, elc Iu Co-
rium et planetam; si diaconus, orarium et albam; si dice Ratoldi haec praemilluntur, Dominusvobiscum,
subdiaconus, patenam et caliccm.Sic el reliqui gradus etc Sursum corda, etc In Pontificali Roinano his
ea in reparationem sui recipianl qum, cum ordinaren- proemillitur Per omnia swcula smculorum.In Codice
tur, perceperanl. Ubi haecverba : iVist amissosgradus Rhemensi hanc Orationem haec sequuniur : Consum-
recipiat, non ita capienda sunt, quasi ejusmodi seu matio presbyleri sit nobis, fratres, communisOratio.
episcopus, seu presbyter, seu diaconus, seu subdia- Item Benedictio: Deus, sanctificationum auctor. Quae
conus.degradatus gradu suo peniius privatus sit, sed non exstant in Excusis, neque in Codice Rodradi.
haec amissio gradus intelligitur duntaxat quoad facut- Habentur quidem in Codice Ratoldi, sed post unctio-
latem ministrandi in tali ordine, et quoad commu- nera manuum et capiiis ; in Ordine eliaui Roraano,
nionem clericalem , ila ut ejusmodi dejecius non sed post indutam casulam. Al in Pontificali desidera-
posset amplius fungi ordinis sui ministerio, nec tur consummaliopresbyleri, sil nobis, fralres, commu-
communicare cum clericis, sed cum laicis lanium. nis oratio , etc Sed post indulam casulam dicitur:
Quare reslitulio ejusmodi inslrumentorum non est jDettssanclificalionumauclor.
iterata ordinalio, sed tantum riius quidam exterior 754. Honorum. In Ediiis, et in Ordine Romano,
quo signilicatur ejusmodi dejeclum posse jam suo legiiur TO bonorum, non ita recte. Vide paulo ante
ministerio fungi, et commuuicare cum clericis; ni" annotata.
alioqui iieranda fuisset manus imposilioquoehis ordi- 755. Pontifices summos.Id est, episcopos. Ila enim
nibus est cssentialis(si subdiaconaium exceperis, qui appellati sunt episcopi.Forlunatus/lib. xi, epigr.15:
per manus impositionein non confertur), quod tamcn PontiOcisummonos commendareprecamur;
Iiic non apparet. In Pontilicali ms. supra ciialo.quod Regibus et dominisferte salulisopes.
Anglicanum esse creditur, exslat libri Evangeliorum
Iraditio sub hac :
forraa Accipe islud volumenEvan- Intelligit enim ibi sanclum Germanum Parisiorum
gelii; lege el intellige, el aliis trade, et tu opere adim- episcopura. Consule ob^ervationes nostras ad Marty-
ple. . rologiom sanctorum ordinis sancli Renedicli, etjoan-
Tandemposlindutamstolam rn Ordine Romano, et " nera Savaronem, ad epist. 11 lib. ix Sidonii. Hanc
in codice Rheniensi sic habeiur : Sequitur benedktio: auiem Orationem in Codice Ratoldi subjecta sequiin.
Domine sanctm fidei, spti, gralim, etc. In Codice Ra- lur : Modoconvertatstolam in collo , et induatur ca-
toldi : Benedklio posl slotas super omnes: In nomine sulu. Per hmcindumenla stolam et casulam sututis in-
tanctm Trinitatis , el unicw divinitalk. Atia : Domine dui merearis, el mternmperpeluitalis plenitudinemcum
sanctm fidei, spei, yratiw, etc. Ad consummandum sanctis sacerdotibut Chrislo minislrante capessere va-
diaconatus officium.Communevotumpermaneal, com- leas. In Ordine quidem et Pontilicali Romano 503
munis Otaliu prosequalur, eic idein ritus exslat, sed sub alia verborum formula :
In citalo Poniificali Anglicano ms., post iraditio- Accipejugum Domini, eic Exslatque idem ritus in
nem libri Evangeliorura diaconi raanus unguntur; EuchologioGraecorumin ordinatione presbyteri: K«i
ita enira habetur : Consecratio manuum diaconi de fipet TObmoBevbpupiov avrov ejrt TOeptnpoaBevr*i
oleo atque chrhmale. 502 Consecrenturmantis istm, Q SE^IOO pipov;, id est, et posleriorem orarii illius par-
quwsumus, Domine, el sanclificenlur per isiam un- lera transfert ad anteriorem ex parle dexlra. Uinc
ciionem luamquebenediciionem, ut qumcunquebene- capiendus est locus concilii Bracarensis III, can. 3 :
dixerint benedkla sinl; et qumcunquesanclificaverint, Scilicet, ut cum sacerdosad tolemnia Mksarum acce-<
sanctificatasint. Per. Et sane olim in Gallia hic mos dit, aut per se Deo sacrificiumoblaturut, aut sacra-
inoleverat ut naniis diaconis ungerenlur; quod mani- menlumcorporiselsanguinis Domini noslri JesuChrisli
festum est ex episiola Nicolaipapsel, ad Rodulplium sumplurus, non aliter accedal quam orario ulroque hu-
arcliiepiscopumBituricensem(Tom.lIIConc. Gallim): mero circumseptus, sicul et lempore ordinationis sutE,
Prmterea sciscilaris utrum solk presbyleris, an diaco- dignosciiur consecralus;ila ul de uno eodemqueoraria
nibus debeanl, cum ordinantur, manus chrismatisli- cervicempariler ct utrumquehumerumprement, signum
quore perungi. Quod non interrogasset poutificem in tuo pectore prwparet [Alibi proeferat] crucis. Si
niaxiiiniin Rodulphus, nisi id moris esse in diacono- quis autem aliler egerit, excommunicationisubjaceat.
rum ordinationc alicubi in Gallia compertum ha- Orarium autera est quod vulgo stolam dicimus, de
buisset. quo vide Joannera Meursium iu Lexico Groecobar-
749. Presbyler cum ordinatur, etc Ita in Edilis baro, ct Isaacium Casaubonum , ad Flaviura Vopis-
et rn manuscriptis nostris Codicibus Rhemensi, cura, in Viia.Aureliani. Quod orarium sive stola detur
Ratoldi, Tiliano et sancti Germani a Pralis. ln Or- in sua ordinaiione presbyleris, patet etiam ex con-
dine Romano, et in concilio Carlhag. iv, can. 3, et cilio Toleiano iv, can.27.Groecisdicilur intrpuxhhov,
in Pontificali ms., quod Anglicanum esse putatur , ut clarum est ex Theoria mystica sancti Germani
pro his verhis, superejus caput teneanl, legitur super " patriarchse Gonstanlinopoliiani, quia circum collum
illius ponanlcaput. In Pontilicali Romonohoecomnia corapnnilur.
aliler in bunc inodum habenlur : Pontifex stans anle 756. Hic veslisel casulam.Benedktio Palris, et Fi-
faldislorium cum mitra, et nulla Oratione nutloque lii, etc. Ita in Edilis, et in Codice Rhemensi. In Or-
cantu prmmissis,imponit simul utramque manum su- dine el Pontificali Romano habelur : Accipe vestem
per capila cujuslibetordinandi successive,nihil dicens, sacerdolakm , etc In Codice Raloldi legitur : Bene-
idemquefaciunt posl eumomnessacerdotes qui adsunl. dictio post casulas super omnes. BenediclioDei Palris,
750. Oremus , dilectissimi, etc Ita in Edilis el in el Filii, el Spiriius sancti, descendalsuper vos , el liis.
Cod. Rodradi et Raloldi; ita eliam in Codic Rhem. sacerdolalibusveslibusinduti, protecti et muniti esse
et in Ordine Romano, in quibus prsemittilur allocutio rateatis ab omnibusimpugnationibusmalignorum spi-
ad populum in hunc modum : Quoniam, dileclissimi riluum , et sitis benedicti in nomine Domini nostri el
fratres, etc In Pontificali Romanohaec Oraiio plurali in virlule Spirilus sancti in ordine sacerdotali, et offe-
numero enuntiatur. ralis hostias placabiles propeccatis atque offensionibus
751. Exaudi nos, qumsumus, Domine Deus nosler, omnipolentiDeo , cui est honor et gloria. In concilio
elc. Ita in Excusis , et in CodicibusRhemensi, Ro- Toletano iv, can. 27, presbytero in sua ordinalione
dradi, et Ratoldi, atque etiam in Ordine et Pontifi- planeta dalur, quse idem est ac casula.
cali Romano, in quibus praemitlitur, Flectamus ge- 757. Cotisccrendtrmanus is(a;, etc Ila in Editis,
.iiiia, levale. et in Cod. Rlieraensi. In Codice Raioldi' legiiur
752. Consecratio.Ita in Editis et in CodiceRodradi. Consecrenlurmantts isla, qumsumus,Domine,de olet
PATUOL. LXXVIII. 16
101 IN S. GREGORU LIDRUM SACRAMENTORUMNOTM. 492
siiiclo, et dc chrhmate sancto, clc ln CodiccTiliano, A . ut palam est ex eorum Euchologio, quodinfra sumus
Ordine et Ponlificoli Romano , sic habetur : Conse- producturi; nee lamen Ecclesia Roraana uiniuam
rrure, et sunctificareditjneris, Domine, manus islas, eorum ordinationem improbavit, quse perniittit nt
ln Codice Rodradi lucc manuum unclio desideralur. apud nos Graeci presbyleri Missas faciant, nobis eas
De unciione manuum prcsbyteri in ejus ordinatione audientibus, quemadmodum eliam in eorum regione
bac rcperiie esl apud Rurcbardum, lib. u , cap. 55, facimus, illis celebranlibus ; quod esset iniolerabilis
ix dictis sancli Augustini loquentis ad presbyteros : idololatria, sinon essentvere ordinati. Neque in con-
fJitdeoportet vossemper memoresesselantm dignilatis, cilio Florcntino, in quo Graecicum EcclesiaRomana
memoresvcslrmconsecrationis, menwrcssacrm, qttam sunl reconciliali, unquam de eorum ordinationibus
in manibtts suscepislk , tinclionis; ul nec ab cadem dubiiatura est; neque in unione Arraenorum, cum
deqenerelis,ne manus sacro unguine delibulaspeccando ipsis Armenis Eugenius IV tradidit ritum Ecclesise
pollutiiis. Apud Ainalarium lib. i de Offic Eccl., cap. Romanoein ordinalionibus observandum, pristinas
15 : iiunc moremtenenl episcopi noslti, manus pres- eorum ordinaliones irritavit; neque Clemens VIII
byterorum uncjunide oleo. Illius raenlio lit in epistola Russorum episcopos , presbyleros etdiaconos, qui
Nicolai papoe1, ad Rodulphum Bituricensem arcbie- ritum Groecorumservabant etiam in suis ordinalio-
piscopum, in qua dicit eani non esse in Ecclesia Ro- nibus, cum eos in gratiam EcclesioeRomanoerecepii,
iiiana usilatam, dubilatque on ullibi fuerit aliquando; iierum ordinari censuil. Ilaque diceudum est niate-
quod miror propler aucloritales supra citatos , ct riam essentialem diaconatus, presbyteralus et epi-
quosdam ex Codicibus nosiris mss., qui usum Ro- scopalus in iuanus impositione silaui esse.
maiuiin sequuntur, ipso Nicnlao papa anliquioribus, _ Nihil aliud sonat Scrtptiira ActorUmvi, in seplem
"
titiii maxinie quia reiiiillit ipsimi Rodulpbum ad diaconorum ordinaiione : Orantes imposuerunt eis
cpislolam liuioieiuii I, scriptani ad Deceniium Eugu- mamis. I Tiin. iv : A'oZinegligere gratiam quw in te
binum, iu qua de hacre, ut de Ordinationibus, naypv est, quw dala esl tibi per propheliam cum imposilione
quidem, quarum lamen Nicolaus mentionem facit. manuum presbyterii. Et cap. v : Manus cita nemini
Ua:c autem maiiuum unclio fiebat in moduni cru- imposueris. II Tim. I : Propler quam causainadmoneo
cis, ul planuni est ex Ordine Romano : Explela atilem le ut resuscitesgratiam Dei, quw est in le per imposi-
Orutione accipiensoleum stutciuiit,faciul cruce.nisuper tionem manttum meartim. Coufirraaiur auctorilate
ambas manus, CLCHscc unctio aliter |il iu Poniificali Dionysiimagni, cap. 5 tlierar. eccl.,qui ex professo
Roiuano. ln Codice Raioldi addiiur iuictio capitis ogens de proefatis tribus ordinibus, nihil proeter ma-
sub lioc.li.lu.lu,et formula : UNGATUR cxruT. llngalur imuin iiiiposiiioiiein ad eorura materiem requirit.
caput luum et consecrelurcmleslibenedktionetii ordine Iloc patet etiam ex sancto Hieronymo, cap. LVIU
sacerdolali, in nomine Patris, el Fiiii, e.l Spiritus Isaioc: Ordinatio non solumad imprecationemvocis ,
sancti, amen. Pax libi. Ideni videre esl in Ponlilicali sed ciiamad impotilionemimptelurmanuum; divo Am-
ms. quod servatur in secretario ecclesioe Rothoma- brosio, lib. de Dignitale sacerdotali, cap. 5 : Homo
gensis, pulalurque 504 esse Aiiglicanuni : CO.XSE- imponilmanum, Deus targitur gratiam : sacerdos im-
CRATIO CAPITISCIJM Quiio. Ungaluret consecreturcaput ponil supplkem 505 dexteram, Deus benedicilpolenti
tuuin cmlesiiBenedktionein ordinesacerdolali,in nomi- dextera; concil. llispalensi u, can. 5: Quinlojudicio
nePatris,elFilii,ct Spiriius sancli, amen.Pax tibi, i^ . ad agnitionem noslri examinis Agabiensis diacoui re-
Et cum Spirilu luo. Quse quidera unctio capitis cura latu deduclumest de quibusdamipsius Ecclesimcleti-
su.i fonnula non exstai in Ediiis, neque in aliis Co- C cis, quorum dum unus ad presbylerium,duo ad levita-
dicibus noslris mss. neque in Ordine et Ponlificali rum ministeriumsacrarenlur, episcopuseorum, oculo-
Romano. rum dolore delenlus, ferlur ritanumsuam super cos
Sequiiur in Codice Ratoldi: ITEMBENEDICIT MANUS lanlum posuisse,el presbyierquidam illis conlra eccle-
SACEUDOTUM. Uenedic,Domine, has mattus , et sancti- siaslkum ordinem benedklionem dedisse. Quae ordi-
fica sacerdolem ill. ad consecrandasHoslias qum pro nationes a concilio irritantur, quia benedictio fuerat
delklis atque ncgiigenliis poputi offerun.tur, el ad cm- a presbytero pronuntiata. Quod etiam liquet ex Sy-
lera benedicenda,quw ad usus populi necessaria sunt; nesio , episl. 66 : 'Xnb TSJV iv.eivov^ei/owueniav.ono;
el prwsta, quwsumus, ul quwcunquebenedixerinlbene- dveSeixBn rh; BtBuvwv id esl, illius mani-
JGKo-ivo7r6),£wf,
dicaulur, et quwctjtnquesacraverinlsacrentur, Satvalor. bus epi.scopusBasinopolis in Bitbynia consecraius
Tandem in Ponlilicali Romano sequilur tradilio pa- est. Et epist. 76 : Kui wvT>5 BaripovX£tPcnpeoSvrepo;
tcnse cura lloslia superposita, et calicis cum vino et dne8eSexBo,id est, quoruin alierius inanu presbyter
aqua sub hac verb.or.umforraa : Accipe polestatem sacratus fuerat.
ojferre sacrificiumDeo, tam pro vivisquampro defunc- Multos alios proetermitto, brevitaiis carsa. Non
lis, in nomine Domini. tanien mulius el nimius ero, si auctorilatem recen-
In Ordinibus mss. sancli Germani a Pratis, et TU lioris scriptoris viri gravissirai et doclissimi iMariani
liano, et iu OrdineRomano exslat ejusmodi instru- Victorii, episcopi Amerini, prolulero, qui ad episto-
raentorura tradilio cum sua forma, qutc tamen ibi Iam sancii Epiphanii, quaeexstat inter epistolas sau-
pluraliter effertur : Accipile polesiaiem, elc, nec in cii llieronymi, tom. II, sic ait: Ordinatio auiem fie-
eis nlla (it aquse mcniio. Sed haee Lr^ditiocum sua p.balcum Oratione el manus imposilione, quemadn.o-
forma deesl in Sacramentariis excusis, ut iu Codici- dum nunt, Ecclesia utiluri etc
bus mss. Rhemensi, Rodradi, sancti Eligii, et Ra- Hic igiiur vides ordinaiionem ad manuum imposi-
loldi, alque ctiam in Ponlificali ms. quod putaiur tionem impieri, et ad camdem Spiritus sancti gra-
esse Anglicanum. Non habelur etiam in concilio Car- liara conferri; ac proinde efficilur manuum imposi-
lliag. IV, toties cilato , nec ii.i concili.oToletano IV, lionem nou esse ordinalioni accidentariaui, nec esse
can.27, neque ulli antiqui Patres meniioneni ali- solain disposilionein ad gratiam, ut quidam volunt.
quando fecerunl; non sancius lsidorus, non Aiuala- Prxlerea non est credibile concilia el Paires taniuui
rius ; non Rabanus, non Conslitutiones apostolicae, de his quse sunt ordinalioni contingentia locutos
lib. vin, cap. 16 et sqq., nou omniura aniiquissiraus fuisse, dc his vero quse sunt illi esseniialia lacuisse,
Dionysius inagnus , qui de sacris ordinibus dedita praesertira concilium Carthaginense iv, quod enu-
opera, et ex professo traciavere; nihilque simile iu clealius ouinia quae. ad ordinura materiem speciant
sacris Scripluris ropereris; neque Christus, iu su- describit.
preiiia illa coena apostolos inslituens sacerdoies, illis Nec valet id quod quidam respondent, concilium
cjusmodi porrexit instrumenta; neque tuni trudidit noii ouraia posuisse, quia libruni Poiitilicaiem non
eis panein et vinuni, sed corpus suura el sanguinem scrjbebat. Nam etsi cuncilium' librum Poiniiicaleia
sub speciebus panis et vini. His consentit Ecclesia nou scriborel, non erat lamen adeo difOcjle,ac
Orienialis.seu Graeca, quas ejusraodi instrumentoruni lacdiosum tradilionem iustruraeuiorum iu triuui itlo-
tradiiione in presbyterorum ordjnalionc non utilur, rum ordinura hierarchicorum expianatione auuofare»..4
 493 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM NOT/E. 491
cura id una aut altera Iinea fieri poluisset, ut in in- A.rioribus Sorbonooscholis, praeside S. M. N. Jacobo
; ferioribus ordinibus factum fuerat. Praeierea libri Pereyrel doctore theologo, et professore Navarrico,
Sncramenlorum a nobis producti erant libri Pontifi- dedicatis sanctoe memorioe Roberto de Sorbona, in!
cales, quibus ulebantur pontifices in ordinum colla- quarum quinta pnsitione haeccontinentur : Populus
lione, ergo in illis oranes essentiales malerise assi- omnis Chrislianusila esl gens sancla et regale sacerdo-
gnantur; at nihil aliud continent quam concilium tium, ut non tamen quilibetfidelis offerendi sacrificii
Carlbaginenseiv. Igitnr in ipso concilio omnes ordi- habeat poteslatem,sedqui divina vocationeconsecralus
nura materiae essentiales contineniur. Cum auiem est in presbyterum per episcopalem manuum imposi-
concilium in hac parle mire conveniat cum sacra lionem, quam hierarchkorum ordinum essenlialemar-
Scriptura, aliis antiquis conciiiis, Patribus ac libris biiror materiam. In Ihesibus Antonii Arnaud Parigiui,
Sacramentorum, necessario concludiiur illud quoad baccalaurei Sorbonici, Ecclesise Virodunensis canol
materioeesseniialis assignaiionem in tribus illis or- njci, pro maj'oreordinaria, dielo Januarii, auno 1640,
dinibus nihil proetermisisse. Deinde si concilium ma- in scbolis Sorbonicis, proesideS. M. N. Juliano Jou-
terias essentiales inferiorum ordinum lam diligenter bert, aptid prredicatores Parisienses theologieepro-
assignavil, cur idem in aliisordinibus quoe sttnt gra- fessore, dedicatis verum Israelem vero de ccelo pane
vioris ponderis et niomenli non praeslilerit? Si dicas pascenli, in quibus hoec reperire est positione lertia :
ideo pnetermissas fuisse, quia vulgares et notse Essenlialis ad diaconalum, cwterosquesuperiores ordi-
sunt, idem eliam de materiis inferiorura ordinum, nes maleria manus imposilio essevidetur. Plures alias
quse sunt oequevulgares ac nolae, dicendum erit. ej'usmodi theses producere possem; sed ne sim ni-
Tandem haec doctrina raanifesie colligitur ex eo- o mius, supersedeo.
dem concilio, can. 5, ubi agens de ordinatione sub- Nec est quod quis nobis opponat Bullam Euge-
diaconi sic ait : Subdiaconus cum ordinalur, quia nii IV, in qua videtur maleriam diaconatus et pres-
manus impositionem non accipit, patenam de mantt byteralus in traditione ^inslrumentoruin constiiuere,
ephcopi accipial vacuam, et calicem vacuum, etc Si siquidem explicanda e^t de maleria accessoria, vel
igilur trailuniur inslrumenia subdiacono, quia non de integranle, ut aliis placet. Nonnulli dicunt raate-
ei manus imponunlur, recte sequitur tribus illis su- rias fuisse dilatatas. Si vero ponlifex nullam facitmen-
perioribus ordinibus non esse necessariam insiru- tionem impositionis manuufn, id factum est quia jam
menlorum iradilionera, quia raanus illis imponun- erat in usu apud Armenos, quibus peculiarera Ec-
lur, ac proinde nihil de raateria illis esseniiali a clesiae Romanae ritum tradere volebat. Plura vide
concilio fuisse prseterinissura. Quare quemadmodum apud Petrum Arcudium, lib. vi de Sacramento ordi-
inferiorcs ordines sola instrumentoruni porrectione nis, cujus opus Romae approbatum est auctoritate
sine manuum impositione, sic tres iili superiores Pauli V, ponlificis maximi.
sola manuuin impositione sine instrumentorum tra- His autem ita conslitutis, quid sit manus, seu ma-
ditione perfici possunt, et par ulrobique ratio a con- nuura imposiiio (quandoquidem de illacontrovertitur)
trario. quaorendum est. Manus iuipositio est positio manus
His accedit auctoritas Facultatis theologicse Pari- super caput alicnjus; id palam est ex sanclo Diony-
siensis aliarum facile principis, in cujus tliesibus pu- sio, cap. 5 eccl. Hierar. : 'Eni xefuX.h;eyet xd Oeona-
blicis hsec doctrina vulgo defenditur, ut in quadara pv.SoxuXbytaxat rhv iepupxtxhvx^Pai M est, Super
thesi 7 Junii, anno 1655, quam profert revereudissi- caput habet divinilus tradita oracula, id est Evange-
mus ac doclissimus 506 Pater Jacobus Sirmondus, C lium, et inanum pontificis; et paulo post de presby-
cap. 8 Anlirrhetici, cui inditura est : Quibus ordini- teri ordinalione : Sacerdos, flexis genibus ante divi-
bus imposilioest manuum, his solam sufficeread valo- num allare, eni v.efuX.h; eyet rhv iepupxtxhvSel-iuv,id
rem firmitatemque sacramenti. In ihesibus Jacobi de est, 507 pontificisdexteram super caput hahet; et
Monirouge Parisini baccalaurei Navarrici, Ecclesije siniililer de ordinalione diaconi scripsit : Minisler
Andegavensis canonici, ordinarii reginse eleeraosy- uno popliteflexo anle divinumaltare, eni xtfuXii;eaye
narii, die 19 Januarii, anno 1659, pro majore ordi- rhv TOO «UTOV
TE),OUVTOJ iecdpxov§e£tuv,id est, dexte-
naria in scholis theologornm regiacNavarroe,prseside ram illius qui eum iuiiiai super caput habet. Consen-
S. M. N. Alberlo de Saint-Gilles doctore Parisicnsi, liunt apostolicoeConstitutiones, lib. VIII, cap. 16 et
apud Carnielitas theologiaeprofessore, deilicalis il- sequenlibus, ubi dicitur, TIJVyeipu ini rh; v.efaXn;
lustrissimo viro Augustino Potier Bellovacensium intriBetavxb;, id est, manum super caput ipse iiupo-
proesuli, el magno reginoeeleemosynario, in quarum ne. Clarum esl eiiam can. 5 concilii Carth. iv, de
octava positione hoec babentur : In ordinatione mi- Ordinatione presbyteri : Episcopo eum henedkeitte,
nistrorum reperilut symbolum seu tilus externus, sci- el nianum super caput ejus tenente; et can. 4 : SoZtts
licet manus imposilio, qum in episcopis,presbgleris et episcopttsqui eum benedkil manum super caput itlius
diaconis, ut essenlialisdesignaiur; cwlera ad integrila- ponat. ldem patet ex Sacramentariis editis, et tnss.
tem maleriwdunlaxal speclanl. In thesibus Ruuaii sancli Eligii, Ratoldi, Rheinensi, ex Ordinibus inss.
Robeville baccalaurei iheologi, et rectoris Universi- Tiliano, ct sancii Germani a Praiis, et e.v Ordine et
lalis sludiorum, 21 Junii, eodein anno, iu exteriori- Pontificali Romano, in quibus omnibus nuila est
bus Sorlionoe scholis, pro nia.jore ordinaria prseside 0 manus imposiiio, nisi manus ponatur super caput. Id
S. M. N. Jacobo Charton doctore llieologo, et socio etiiim planum est ex his Metapbrastoe verbis, cum
Sorbouico, EcclesiocParisiensis canonico, et Pneni- agit de sancto Joannis Chrysostomi in presbyterum.
leiuiario presbyiero, dedicatis illustrissimo viro Do- crealione : Ut aulem accesserunl ad sacrum 'allare, et
niino Petro Seguier Francise cancellario, in quarum ipse, ul lex esl, vneoxe xS>iepdpx'0xhv xefui.hv,TOUTOU
octava positione hoecvidere licet: Imposiiio manuum oe yjipe; inexiBevxo,id cst, ponlilici caput submisis-
essentialis maleria, librorum aut vasorum porrcciio set, iltius vero manus impositoe fuissent. Id suadet
accessoria. In thesihus Joannis Itelyes Bajocensis versio Syra Aclorum vi, in qua legitur, posuerunt
haccalaurei Navarrici, pro majore ordinaria, in aula super eos manus, curn in Vulgata interpretatione
regise Navarrse, 15 mensis Octobris, eodein anno, juxla texttiin Grsccum legatur, imposuerunl eis ma-
prsesideS. M. N. Joanne Nicolai apud proedicatores nus (Lib. vi, de Sacramento ordinis, cap. 7).
iheologiae proiessore, dedicatis illustrissimo viro Quoecum ita sint, Pelrus Arcudiusnobis venit re-
doraino llenrico LudovicoHabert de Monlmortmar- fulandus, qui scribit ipsam insirumenlorum porre-
chioni, coniiti, etc, in quarum ultima posilione hsec ctionem esse manuum imposiiionem, quia pontifex
scripla sunl: itt episcopis, presbyterisel diaconis in- eo ipso quod iradat insirumenia, manura imponil; el
legrans maieria inslrum-nlorum porreciio, esseniialis iniprimi characlerem, non tam propter instrumenla
tnanus imposilio.ln thesibus Michaelis de Beouliar- quam propler actionem el porrectionem ipsius pquli-
nois Aurelianensis, baccalaurei Sorbonici, 10 De- ticis, quam raanuuin hnposilionem appellat. Quod s
cetnbris, anno 1659, pro minore ordinaria, in exte- verum est, dicenduiu erit baptismum conferri per
 495 1N S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMWOTM. 1%
manus impositionem; nam is qui bapiizal seu mer- }Apopuli, qui conveneranl, ut Olbiatis vici episcopum
sione, seu aquoeinfusione j'uxta sensum Arcudii, ma- eligerent, suffragia tulisset, scribil Synesius Theo-
num imponat necesse est. ldera etiam de extrema philo, ivb; ovvi'rt §ei, rov xvpioJTdrcvptivrotrn; iepu;
unctione fatendura erit; nam qui ungit corpus, ma- aov xetpb;, id est, unum igilur id opus est, sacra tua
num imponit, cum tamen haclenus hoecduo sacra- scilicet manus. Hsec differenlia videtur eliam apud
nienta per manus impositionem conferri scripserit Sozomenum, lib. vm Hist. eccl., cap. 19, ubi, epi-
nemo. Nec valet objectio de confirmatione; etenira scopo civitaiis exiguocGeras defunclo, cives suffragiis
hoc sacramenlum manuum impositionem distinctam suis decreverunt Niiammonem civitaii suseproeficeie
liabet ab unclione, rut supra dictum est. Praelerea episcopHm : qui cum nervis omnibus obnitereiur,
ex cjusmodi explicalione impositionis manuum accedens ad eum patriarcha Theophilus rogatus a
seqniiur optime inferiores ordines in manuum im- Civibus, avveSovX.evae v.uxv§iyjaBuinap uvxov yjtpo-
positione consislere; cum enim porrigit cpisco- TOVIKV, id est, horiatur ui ordiiiationem a se accipe-
pus calicem et palenam suhdiacono, lihrnm evor- ret. En electio civiuni et yjtpoxoviu distinctx : quse
cistse et lectori, osliario claves, oeque illis manus aliler dicitur yjtpoBeaia, idest, imposilio manus, et
imponit ac presbylero, cum ei offert instrumenla eniB-at; XOJV yjtpojv, id est, impositio manuum, II
tangenda, quod tamen sine controversia veritati mi- Tim. i, et manus imponere intxiBevaird; yjipa;,
nime consentaneum est. Hoc enim advcrsatur conci- Act. vi. Nec dicendum isia significare electionem, et
lio Carihaginensi iv, Ordini et Pontilicali Romano, eligere; nam citato loco Acluum eligere ct raanus
el antiquis Sacramentorum libris, in quibus mani- . imponere distinguuntiir : Et elegerunt Stephanum
festa inter iraditionem inslrumentonim et manuura .j. virum plenum fide et Spiritu sanclo, etc Hos slatue-
impositionera apparet differentia, et hoec ad supe- runl ante conspectumapostolorum, et imposuerunl eis
riores ordines, illa ad inleriores speclat. Imo ejus- manus. Ubi primo vides clectionem, deinde ordina-
modi doctrina a communi sensu et usu loquendi lionem per manuum imposiiionem. Sed de imposi-
abhorret; nam sequeretur eum qui porrigit pomum tione manuum satis.
puero aut pancm pauperi, illis imponere manum, Iu Ponlilicali Romano haec quaeproecedunt prola-
quod tamen hactenus est inauditum. tionem liorum verborum : Accipe potestalem offerre
Nec obest illud quod opponilur ex Marc vn, cnm sacrificium Deo, etc, notanda veniunt : Pontifex
Chrislus quibusdam rogantibus ut imponeret manus manus lavat et tergil; lum tradil cuilibet successive
lunatico, linguam et aures teligit. Non enim inde se- calicem cum vino et aqua, et palenam superposilam
quilur ejusmodi contactum esse manus imposiiio- cum Hoslia, et ipsi illa accipiunl inler indices el me-
nem, qualem hic requirimus; etsi enim illi Christura dies digilos, et cuppam calicis el jpatenam simul tan-
rogarenl ut pro more suo manum segrolo imponeret, guni, pouiifice singulk dicente, etc Ita in veteri Edi-
non tamen ille lenebalur hanc inire viam et ratio- tione Parisiensi anni 1520 legilur, et recte; nam
nem, nec eorum erat 111 i hanc legem imponere, qui hoc pronomen illa ad ea qux langenda sunt seu
mysterii cujusdam graiia alia quam illi putabant ra- mediaie, seu immediate, refertur. Quod si legas illam,
lionc uti voluit in hujus curatione lunatici, ac prnin- ut in quibusdam recentioribus et apud Caialdum in
de non inde efficitur contactum linguoe et aurium Coeremoniaiiepiscoporum legitur, non video horum
esse manus imposilionem. verborum sensum, cuni non possit ad solum nomen
Ilis ita perfectis, breviter agendum cst in eos qui Hostiam rcferri. Sensus est enim ut omnia quoeoffe-
dicunl manuum impositionem esse meram eleciio- C ( runtur accipiantur; et postea modus accepiaiionis
nem, quoefiebatper manus elationem, vel exlensio-. declaralur, nempe inter indices, ei medios digitos,
nem, non vero esse aliquera consecrandi ritum, ita ut cuppa calicis et paiena simul langaniur. Quoe
quara ideo veteres appellabant yjipoxoviav, id est, cum ita sint, non illi audiendi qui dicunl Hostiscseu
electionem, el xEtpoTovstv.Fateor"quidem in instru- panis conlactnm esse de proeceptoin Poniificali, cura
menlis etlmicalium scripturarum ista vocabula signi- iiihil tale in illo appareat; et raulto minusii qui scri-
ficare electionera, et eligere aliquem, in niagistra- bunl conlaclura panis esse de necessitaie sacramenti,
tum videlicet; et ita interdum usurpari a conciliis iia ut qui panem non teiigerit sit rursum ordinandus.
508 et sanctis Potribus, cum agunt de elcctione Nam moraliter loquendo ille acceptare diciiur qui
episcoporum, sed non semper. Nam yjtpoxoveiv,Ac- instrumenta, seu vasa, in quibus sunt ea quse ofte
torum xiv, est constiiuere episcopuui solemni riiu runturaccipil, scu langit, utille vereoblaia poma ac-
iraposilione manus : Xetpoxovhaavxe; Se uvxov; noea- coptat, qui canistrum aut vas in quo sunt accipit
Svripov; v.ar 'ExxX.noiuv npooevtdpevotpteru vnaretojv. sine pomorum conlactu; hancque senleuliani 509
Quod confirmalur Act. vi : s.v.inpoaev%dp.evot eniBnxav multi graves auclores sequunlur, prselerrnissis illis
«vTotf ru; yjipu;, et oranles imposuerunt eis tttaitus. qui insirumentorumseuvasorum conlactum non esse
llic enira locus priorem explicat; nam entrtBivutrv; de necessitale sacramenii asserunl, inler quns Al-
Xeipu;, id est, manus imponcrc, nullo modo signili- berlus Magnus rass., in iv seni., pag. 515, co.t. 3,
cat exlendere iuanus, sive eligere, ut inlra doce- bibliotbecoe monasterii sancti Vicloris Parisiis, in
bimus. responsione ad 5 : Dicitur quod non exigitur nisi por-
Confirmaiurexprimocanoneaposlolorum -.'Er.iav.o--p.reclio, et lactus esl de bene esse, quia in hoc sacra-
irof yjtporoveiaBojvnb 'EniaxbnojvSvbh rptSjv, id est, menio esl forma significans traductionem poleslatis, et
episcbpus ordinetur a duobus episcopis vel tribus. hoc significatur in portectione tota, non expresse dis-
Atquc pleni sunt sanctorum libri, eligi episcoptuti senliente eo cui porrigilur. Intelligitur enim acce-
olim solitum a clero et populo, a tribus vero episco- pisse, quando non dissensisse se oslendit, quando ad
pis consecrari; et can. 2, npeaSvrepo; vnb evb; acceplandum esl prwsenlatus.
intov.bnov ;£EipoTovei.o-9o>, id csl, presbyter ab unoi Tandem in eodem Ponlificali Romano expleia
episcopo ordinetur ; et can. 4 coucil. Nicoeni; comraunione, ctc, denuo pontifex imponit manus
epis'1.67 Synesii, ubi agitur de Siderio episcopo Pa- super capita singulorum dicens : Accipe Spiriium
loebiscoe non legilime crealo a Philone Cyrenensi sanclum; quorum remiseris peccata, etc Qui ritus cum
episcopo, quia non fuer.il Alexandrise ordinaius, nec sua forma non exslat in concilio Cartbaginensi iv,
a tribus episcopis, xvi ei TO avvBnua xh; yjtporoviu; neque in nostris Sacrameniariis lam ediiis quaiu
ixeiBevISISOTO, id est, etsi illic esset "ordiiiaudi lacta mss., neque in Codice Tiliano, neque in Pontificali
poiestas. Ubi xn-porovia, non sumiiur jpro electione, ms. qucid Anglicanum esse pulalur, neque in Oidine
quoe supponilur lacia, cum jietitur ab Alexandiino' ms. sancii Germani a Pralis, quae postea tamen ad-
patriarcha facultas ordinandi, sine cujus liceniia id dila sunt in liujus Codicis margiue, sed alia inniiu.
iieri non polerat, utconslat ex canone 6 concilii Ni- Nec etiam reperire est ap.ud sanctuin Isidorum, Ama-
caeni. Quod clarum esi etiam ex epist. 76 ; nam curai lariuin el Rabanum, nee in Ord. Rom.
Antonius quidan: presbyier omniuni episcoporum et Tandcin in Cod. Ratoldi post niaiiuuiiiBenediclio-
 197 IN S. GKEGORH LIBRUM SACRAMENTORUMNOTJE. m
nem sequilur: Consummaliopresbylerorum. Sil nobis1A j Sequitur admonitio episcopi
communis Oralio, fratres, ut hi qui in adjulorium et [Leg. archiepiscopi].
utililatem vestrw salutis eligunlur, etc. Deinde. ITEM < Hsecsolita [Leg. solida] mente et studio vigilant
ALIA: Sanctificalionum omnium auclor, cujus vera conserva, et tibi commissis noia lacere cura, ut una
consecratio, cujus plena Benedictio esl, tu, Domine, nimes uno ore collaudelis Deum de suis erga vos be-
%uperhos famulos luos ill. quos presbyteratus honore neficiis, cui exbibendus est bonor et gloria. Per om-
dedicamus, gratiam luce Benediclionis infunde, elc. nia.
Ilac compleia Oratione sequilur in eodem Codice : < Promissio.
Modo legalur Epistota, Traclus, et Evangelium, el tunc « In nomine allitbroni condiloris Regis aeterni,
offerant omnes sacras oblatas. Ubi legcndum puto ego N. bumilis Christi famulus, licet indignus, ad
sacrandas, loco sacras. Nam olim oimies panem et episcopalem ill. Ecclesiaesedem electus ad regen-
viniim de quibus essent communicaturi in altari of- dam eam Deoque servatam [Leg. servandam], suppli'
ferebant. Quod patet ex eodem Codice Ratoldi in ciier confiteor cum oninipoteniis Dei auxilio, et
consecraiione episcopi, ubi post unciionem episcopi quanlam voluerit mihi graliam superna sapientia re-
hsec sequuntur : Legatur Evangelium secundum Lu- velare, et vilam commodare in hoc saeculo,quod ego,
cam. ln illo temporefacla est contentio. Et tunc offe- sancie Salvator mundi, ill. et venerando Patri arclii-
rat panem el vinum ipse et omnes. Ubi TOipse esl epi- episcopo ilt. ejusque successoribus, quem superna
scopus quiordinatiir, et TOomnes sunt aiii episcopi providet gralia, et nobis pradesiinat in Patrem, de-
assistenles et caeteri clerici. voia et lideli mente semper deservire et obedire de-
758. Episcopus cum ordinalur. In Edilis ante haec i•n sidero, stabilemque me esse permanentem sine aliqua
verba habelur examen seu jnterrogationes, eaeque dissimulatione et deceptatione omnibusdiebus,quan-
secundum usum Gallorum, ut notant Codex Tilianus diu spirilus erit in naribus meis, et vila comis fuerit,
etOrdo Romanus, quae in concilio Carthag. iv diver- nunquam ad dexteram, neque ad sinistram ab illa
sse sunl. At in Sacrameniariis nostris mss. nullaj sede itl. Ecclesiae, quae caput est [Leg. declinabo],
sunt. Episcopus, juxla interprelationem sancti Am- scd sine aliquo scrupulo diabolicaefraudis, et humili
brosii, cap. 6 libri de Dignitate sacerdotali est su- devotione, et sincera mente, illo prasfato Patri ill. e'
perinspector, id est speculalor, custos. Apud Plutar- successoribus ejus, quem divina gratia ad illam san.
chum, in Numa, TWV 7r«p6evwv id esl,
lep&v'Emo-X07rof, ctam sedem proedestinavit episcopum, deservire et
sacrarum virginum custos, desummo Pontiflce. Apud obedire omnibus viribus meis Deo oinnipotenii con-
jurisconsultos inlegem ull., ff. de munere et honore fileor. Et illain ganctam aposlolicam fniem, quam
episcopi, est qui praeest pani, coelerisquerebus vena- Patres nosiri digne servaverunt, cum omni buuiili-
libus. Ap.ud Atbenienses praefeclus et cusios urbis late el obedientia divina simul et humana sicut prae-
alicujus iliis subditse, ad eam missus inspiciendi gra- decessores mei ipsa sede sancta EcclesiaeChristi sub-
tia ea quxque a singulis gerunlur, qui a Laconibus juncli sunt, semperservare me velle humiliter per
'A/jfiotrTn? appellatur, ut docel Harpocration, memi- omnia laieor. Et quod illi bic et ibi juste plebi Dei
nit Julius Pollux, lib. vm, cap. 1 : ad cujus similitu- praidicaverunt, et custodiendo inipleverunt, hocpraa-
dinem apud nos qui in unaquaque civitale rebus di- dicare et observare non cesso, favenle et volenle pio
vinis et sacris praeest dicilur episcopus. Iu Codice Doininoet Salvatore nostro Jesu Christo.
Ratoldi quaedam praemiltunlur quae huc transferre,
quia non sunt contemnenda, mihi visum esl : i Jtem admonilio post promissionem.
(p
t Memor sis sponsionis et desponsalionis ecclesia-
i Electio quomodo a clero el a populo eligitur episco- siiese, et dilectionis Domini Dei lui in die qua asse-
pus in propria sede cum consensu regis, archiprcesu- cutus es hunc honorem, cave ne obliviscaris illius.
lisque, omniquepopulo [Leg. omnisquepopuli].
< Benedictioad annulum episcopi.
t Domino Francoriimque meritis coaequando Pari
[Forte palri] Pairum Domino N. praesuli summo cun- ( Creator et conservaior humani generis, dator
clus clerusomnisquepopulussanctaKiV/.Ecclesiaemul- graliae spiritalis, largitor aelernsesalutis; lu, Domi-
limodam in Dornino optamus salulem. Igiturquoties ne, permitle luam Renedictionem super liunc annu-
aliqua plebs veslrae ditioni subdita a proprio fuerit lum, ut armata [Leg. annalus] virlute ccelestis de-
viduata pastore, non aliunde nisi a vobis est implo- fensionis proliciatillis \Leg. illij ad scternani salutein.
randum auxilium, quem ad hoc divina prseordinavik Per.
Majestas, ut non solum vestros 510 specialiter pa- ( Hic delur annulus in digilo.
sealis (ilios, sed etiam reclores non habentibus et t
spiriiali pabtilo indigentibus pastores tribuatis. Qua- Ord.Accipe ergo annulum discretionis, etc., ut in
Rom.
propter ad vestrae sanctitatis palernitaiem iiduciali-
ter nostras fundimus preces, poscenles, videlicet, ut 511 • Benedicliobaculi.
liunc ill. summse honeslatis buinilem vestrum fainu-
lum nobis pontilicein ordinare indigemini [Leg. di- rv, (( Tu baculus nostra et rector per ssecula vitae,
Isiuiii sanctifica pietatis jure bacillum,
gneminij. Cujus conversalionem et mores, in quan- I « Quo mala slernantur,
tum cognoviniu?, laudamus, et ad tam dignuin opus quo semper recla regantur.
idonenm leslificamus. Et quandiu ad Benediclionem < Hic detur baculus pasloralis.
[Leg. a benediclione] episcopali immunes sumus, t Accipe baculum sacri regiminis, etc, ut in Or-
ejus doctrina et exemplo roborati, ad viam salulis,
Domino miscranle, quasi perdita onus [Leg. ovis] et dine Komano.
invcnta rediluros nos credimus. Quod decreium no- • Item alia dalio.
stris manibus roboratum ill. Ecclesiae vestra3 vobis
dirigere staluimus. Anno Incarnalionis Doniini, el ( Accipe baculum pastoralis officii. Et sis in cor-
episcopatus vestri, et regi itl. annorum iilorum indi* rigendiscum vitiis saeviens, in ira judicium sine ira te-
ctioue tale, datarum tale. nens; iraius fueris, misericordise reminiscens.
Per.
< Oratio ab archiepiscopo dicenda posl electionemsu- ( Modo surgendi sunt, el incipiatur Inlroitus.
per electumel super se.
« Oremus, fratres, ut Deus et Dominus noster Je- t Elegit le Dominus sibi in saeerdotem. Psalm.
sus Christus nos et electum iiostrum gratia Spiritus Exaudial le Dominus. Ad I^. Mitlattibi. kukAnliph, Si-
cul fui cum Moyse. Psalm. Exaudiat te Dominus. An-
sancti jllustrare dignetur. Per. livh. Benedixit te hodie Deus. Psalm. DeusDeprunii
499 IN S. GREGORHLIBRUM SACRAMENTOUUM NOTiE, 500
OBATIO ADMISSAM J
INDIE.Oremus, dilectissimi nobis, A Alexandrinus, prius a sancto Alhanasio designatus,
ut huic viro, elc, ut infra in Codice saneti Eligii. ab i omnibus, lam ecelesiasticis quam magislratibus
EPISTOLA : Charissimi, fldelis sermo, si quis episcopa- (stiflragantibus, electus est, ut scribit Theodoreius,
lum desiderat. B).Memorsit omni* sacrificiitui. f. 1'
lib. IVHist. eccles., cap. 18. Apud Synesium, cpist.
Mittat libi Dominus. ^. Immola Deo. Tn. Deside- 76, Antonitts presbyter in Olbiaiis vici episcopus, ,
rium. ALI. Disposuit. ALL.Diffusa est gralia. )
non solum episcoporum qui aderant, sed etiam to- (
( Hic ordinandus est episcopiis anlequam legalm lius ' populi qui conveneral, suffragiis eligitur. Epi- I
Evangelium, posl All., el tunc debent duo episcopi de- stiila i
'•
pjusdem Synesii 07 niliil aliudsonat. Apud So- f
lili. MIIHist. eccles., cap, 19, Nilammon I
ductre illum per manus exlra secretariumin prwsenlia zomenum,
arclriepiscopi antc allnre, et prosternensse et cceleri exiguse \ civitatis Gerasa plebe episcopus eleclus est. )
litaniam. Finila lenenlesVbrum Mortuo Paulino Anliochise ponlifice, Evagrius populi •
facianl Evangelii super
scapulas, el archiepiscopusbenedicateum. t suffragiis illi subrogatur, ut scribit Socrates lib. v
Hist. eccfes., cap. 15. Timotheo A!Auro pontilice
Hactenus Raloldi Codex de episcopi ordinatione, Alexandrino in exsilium acto, Timolheus alter ci-
in cujus tilulo apparet, olim tempore, regum in Gal- vium Alexandrinorum calculis in ejus locum suffe-
lia fni<se episcopos cleri et populi suffragiis electos, ctus est, ut scribit Evagrius lib. n Hist. eccles., cap.
adhibito regis consensu, qui non raro auctoritate sua 11. Sanctus Joannes Chrysostomus communibus cleri
queni vellet episcopum ordinari imperabat, ita ul, et populi volis, asseniiente eliam imperalore, Con-
illa ssepius praevalente, debiles admodum essenl ele- stanlino|iolitanus episcopus electus est, utscribil So-
cliones. )d passiui testalur Gregorius Turonensis in zomenus lib. vm Hist. eccles., cap. 2.
liisloriis Franeorum, el in Vilis Patrum; atque alii "B Nec obest synodi Laodicenaecanon. 15, quo statui-
Francorum hislorise scriplores; tandem per concor- tur quod non "oporteat permittere turbis ut eligant
data inter Leonem X ponlificeni maximum et Frau- eos (jtii in sacerdolium allegunlur, siquidem ibi non
ciscum I Francorum regem prorsus avulsae sunt, rejiciunlur clericorum et bonorabiliura civium suffra-
auctoritate nominaiionis penes regem, el confirma- gia, sed eorum qui sunt ex fsece plebis, qui non raro
tionis penes ponlilicem remanenie. In caeteris Eccle- in ejusmodi comitiis tumullus el seditiones excitant.
siic Occidcntalis regionibus eadem eleclionum liber- 7o9. Duo episcopi ponanl el leneant Evangeliorum
tas clero et populo salva ct integra^permansit, dum, codicem super caput ejus. Ita in Editis. Iu concilio
excusso Romanorum imperatorum jugo, eorum reges Cavtbagin.-IV,can. 1, et in Codice Rhemensi legitur:
haiid imparein Francorum regibus circa electiones Super capul el cervicemejus. ln Codice Tiliano : Su-
aucloritatem sibi viiidicarunt. Apud Grsecos qukiem per verticemejus elinter scapulas clausum. ln Ordine
seu Orientales perseverant electiones, sed, excluso1 Romano : Super cervicemejus, et inter scapulas clau-
clero et populo, jiis eleciionis ad solos comprovin- sum. In Pontilicali Romano : Super cervicemet sca-
ciales episcopos devolulum est. Theodorus Balsamoni pulas, juxia quod liber aperius esse debel.
conlendit ila statutum fuisse can. 4 concilii Nicsenii Ritus autem imponendi libri Evangeliorum super
primi; quse quidem sententia non mihi placel, quiai caput Episcopi, cum ordinalur, estamiquissimus, dc
canon citatus non de electione, sed manus impositio- quo agit sanctus Dionysius, cap. 5 eccles. Hierar-
ne haud dubie intelligendus est; quia cum dixitt clliae: '0 Upxp%ri;E7riTrivhpupxtmv reltiautv TrpoaK-
constitutionem faciendam esse a comprovincialibus> yopiEVoc, Sftyw TW7T6SErlivag imTtpcaQz-i) TOU6uo-t«-
cpiscopis, stalim ejusmodi constixutionem appellat' ,-, Q CTvjptou,E7rty.sfalri; sjti TK GEOTTKPKSOTK XoytKxai Tr)v
yjipmavia, id est, manus impositionem, quam vultt Upupxc/.riiiyjlpu. Id est: Pontifex qui ad initiaiionera
saltem a tribus episcopis fieri, si aliis episcopis perr poniiiiciani accedil, ulroque genu flexo aiile altare,
aliquod impedimenium adesse non liceat, qui tameni supra caput habet eloquia divina manumque ponlifi-
per lilleras consensura praebeant. Confirniaiur exc ciani ; ubi per eloquia divina facile inlelligitur Evan-
canone C conciiii Sardicensis sub Constanlio impera- geiiuin, ut clarum est ex multis locis Georgii Pacby-
tore posl diclum Nicsenumconcilium celebrati : T«z inerae in paraphrasi hujus Capitis. Sancius Joannes
fii Izkffino-uva5p otaOivzuKupar.alottvyivzaGutTiivXK- Chrysoslomus, in Oratione quae inscribitur: Quod
TKO-TKO-IV TOVr.ap KUTWv] '£7rto-K07rov.
E7ri?V3TOUf/.EVOi; Idi idem sil legislator Veteris ac Novi Testamenii: At«
cst: Congregala autem multitudo roget ut fiat consti- ToOTO EVTS E/.KXwtK, EVTafj /EtpOTOVtKt?TWV tEpEWVTO
tulio episcopi a se requisiti. Ibi enim agitur de con- svayyD.tov.TOG Xpto-zoxiini -/EJKH?TtSeTKt.ld esl :
stitulione, boc est ordinatione episcopi jam plebiss Quocirca in Ecclesia in ordinaiionibus episcoporum,
snffragiis electi; ad cnjus ordinalionem si quis e\\ Evangelium Cbristi eorum capiti imponiiur. Petrus
episcopis comproviucialibus non convenerii, siatuit-t Damiani, serm. 1 de dedicatione : Ponitur et Evan-
concilium ut per lilteras moneaiur. Ubi cuni ZKTK- gelica pagina super caput illius recumbenlis, ul verbo
o-TKo-tf sit ordinatio, et eodem vocabulo ulatur canon n vilwsentiat excedere rationem, et oculi ejus deficiant
concilii Nicaeni,signum est concilium Nicaenumfuisse e i« eloquium Oomini.Idem videre licet in concilio ci-
de ordinationelocutum, non vero 512 deelectione ; tato Garlhag. IV, et in Sacramenlariis5l3 el Ordi-
ac proinde cleri et plebis suffragia in episcoporum n nibus supra cilatis (In ordine creationis ejihcopi), at-
electionibus ab eo non fuisse repudiata. Imo ipsum n r.i que etiam in Euchologio Graecorum: 'AVKTTTUO-O-EI T6
concilium Nicsenum mentem suam explicat in epislo- )- svuyyiltov6 up%ieptv;,xui intziQya-tTTIv.Zfal^ y.a.iTW
la synodica ad santtas Dei Ecclesias per Alexan- I- xpuyjnloi Tov; yjtpo-ovovpivov CTuv£tpK7rToptE'vwv TWV
driam.^Egyplum, Pentapojim, etc, in causa patriar- K)),WVapxtspioiv. Id est: Aperit Evangelium Ponlilex,
cliseAlexandrini adversus Meletianos : Movovd $%tot ot et imponit capiti et cervici illius qni ordinalur, aliis
OKIVOIVTO, v.ai 6 ),KOfaipoho, etc. Id est: Tantum si ponlilicibus simul una tangentibus.
digui sunt, el populus etegeril, consentienle ipsis, et Sed his adversalur Amaiarius, lib. ndeOffic. eccl.,
confirmanteepiscopo caiholicm Alexandriai. Id etiam (ii cap. 14 : Dieit libellus secundum cujus ordinem cele-
palam est ex undecima concilii Clialcedanensisaciio- i- bratur ordinalio apud quosdam, ut duo episcopileneanl
ne, in qua Analolius patriarcba Constantiuopolitanus, s, Evangeliumsuper cdput ejus, quod neque velus auclo-
in deposilione Bassiani el Stepbani episcoporum,qui ui ritas intimat, neque aposlolica traditio, neque canonica
conlra canones fuerant Epliesiorum Ecclesiae Ponti- i- auctoritas. Sed ista omnia ex citalis •locis satis relu-
(ices ordinali, sic ail : Dabitur aulem Epliesiorum m tantur, imo ipsequamvis ejusinodi imposilionem libri
nietropoliepiscopusa Deo monstratus; y.cditupv. -KU-J- v- Evangelioruin minime probet, tamen illius mysticam
TWV TWV JJISM.OVTWV7rotfiKiv£c;6Kt id est, et iiiterprelationem statiin subjungil : Potest tamcu
-|53yt?6f*£vo?,
ub omnibusqui pascendi sunl electus. Evangelti imposilio super capul monere tenenles, aul
Sed et innumcra propemodum ejusniodi per cle- e- quo uominns idcm Evangelium firmet in corde ejut
rum et plebem electionis, eiiam post dictum conci- :i- depreccntur, aui ut inoneantrt;m qui consecraiurre-
liuin Njcaenum, prosiant exempla. Peirus episcopus us cordari se amplius esse sub jugo Evangeliiquam foret.
KOi IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMNOT.E. 502
Alias rationes refert sanctus Joannes Chrysostomus, A A. Hle tamensensimincedit, vekt alter Aaron..
Oratione citata, ut discat is qui ordinatur se \eram Nonde veste nitens, sed pietate placens.
Non lapides, coccus, clarumauriim, purpura,byssus
Evangelii liaram accipere, et ut discat, etsi omnium Exornant sed micatalma fides.
sit caput, se lamen subditum esse legibus. Aliam Uhi in Edilis humeros,
addit sanctus Dionysius, cap. citato, quia vis perfe- legitur cidarim, sed nullus est sensus ;
ctiva atqtie scienlia poniificibus divinilus conceditur, iii Cod. ms. sancli Germani a Pralis liabetur Cidar,
sed eadem scriptura legilur TOClar superpositum,
qui eam in alios sint iransfusuri. Porro in omnibus lineaeivocabulo Cidar subducta, ad erroris notani;
nostris Sacrameniariis, Ordinibus, concilio Carlha-
ex illo CldY, feci TO clarum, et clarus" est
giniensi, et Euchologio supra citatis, liber Evangelio- qiiare
rum ab episcopis imponitur; sed apud Clementem, sensus.
lib. viti Constit., cap. 4, a diacoriis; in Pontificali 770. Quia et illa, qum tunc carnalibusblandiebantur
Romano ab uno ex capellanis. oblutibus, ea polius qum in ipsis erant inlelligenda pos-
760. Reliqui omnes episcopi. Multi episcopi ad cebant. Ita iri oninibus Codicibus toties supra citatis ;
unius ordiriationem conveniresolent, illi videlicet qui in quibus arbitror TOquam desiderari, in hunc mo-
sunt ejusdeiu provinciaein qua episcopus consecratur, duni, Quiaeaet illa qum lunc carnalibus blahdiebantur
ut statuiturin concilio Sardicensi, can. 6, et Anlioch., obtutibus, potius quam qumin ipsh erarit intelligenda
can. 9. Quod si omnes adesse non poluerint, a tribus poscebant, id est populus ille carnalis plus veslium
saltem, caeteris per iitteras consentientibus, ordi- fulgore delectabatur quam mysteriis quse hoc splen-
nandiis est, ut decernitur can. 4 concilii Nicaeni.Ga- dore significabantur.
non 18 concilii Toletani iv idem statuit. Canon pri- _ 771. Summi sacerdotii. Summum sacerdotiuin est
mus aposiolorum slatuit ut episcopus a duobus vel B * episcopatus, ut summus sacerdos episCopiis, quein-
iribus ordinetur. Synesius, epist. 67, ait Siderium admodum stipra nolatnmest.
Palsebiscoenou fuisse Iegitimum episcopnm, quod a 772. Vi quidquid illa velaminain fulgore atiri, etc.
tribus episcopis non fuerit ordinatus. Ita in concilio. Quod prseclare prsestitit supra nominatus sanctus
Arelatensi i statuitur, can. 20. Concilium Arausica- Germanus Parisiorum pontifex, ut de eo cecihit For-
num i, can. 21, prohibet ne episcopus a duobus epi- tunatus carmine supra citato :
scopis ordinelur. Iste satis meliorveteri quam lege sacerdos;
761. Capul ejus langant. ln Cod. Ratoldi et in Cod. Hic quia vere colitquod prius umhrafuit.
qui Anglicanus esse creditur, nullus est capitis con- 773. Ilic accipis chrisma. Hsec verba desunt iu
tacms, nec manus impositio. In Editis hsec sequun- Editis.
lur : Hoc facto accipiat patenam cum oblaiis, et cali- . 774. Cmtestisunguenli flore sanctificare, etc. Ungi-
cem cum vino, et det ei, dicens : Accipepotestalem of- tur pontifex in modumcrucis, quemadmodum videtur
ferre sacrificium tam pro vivis atque defunclis. Quse in Codice Rodradi.
cum non exstent in Codicibus nostris mss. neque in In aliis Codicibus nostris mss. non sunt depictae
Cod. Tilianp, neque in Ordme et Pontificali Rotnano, cruces, non tantuiii in ordinaiione episcopi, sed nec
videntur esse supposititia. In Cod. Rhemensisequitur etiam in aliorum graduum collatione, quoetamen olira
exhorlatio ad populum : Servanda est, dilectissimifra- in omnibus gradibus adhibebantur, sicut eliam liodie,
tres, etc. ut apparel ex 515 Pontilicali Romano et Euchologiu
762. Oratio, etc. In Cod. Angl. habetur : Et aas: Grsecorum; quod manifeslum est ex sanclo Augu*
dicant episcopisuper ipsum Orationes. ( stino, sermone 181, de Tempore : Hoc enim signo
Q
765. Oremus, dileclissimi, etc. Ila in Editis et in crucis consecratur corpus domiiiicum,sanclificalur fons
Cod. Rhemensi. Abesl a Codice Rodradi. In Cod. baplismatis, iniliantur eliam presbyteri et cmlerigradus
Ratoldi non liabetur boc loco, sed prima est Oratioi ecclesiaslici. Sanctus Dionysius, cap. 5 deTIierarchia
Missae in qua sacratur episcopus, plurali numero inL ecelesKistica id testatur de episcopo, presbytero et
singularem mulato. In Ord. et Ponlif. Rom. postpo- diacono, quandoquidem de trium horum duntaxat
iiitur sequenti Orationi. graduum consecratione scripsit : 'EZKO-TW Si «OTWV «
. 76*. Ad ulilitalen providendam eleclis. In Ord. et1 o-TKUpo£tSvi? ivq-nptaiverutnpo; TOOrelovvxo; 'Updpyoii
Pontif. Rom. legilur : Ulililati id
Ecclesimprovidens. Iui a-ypuyi;, est, unicuique eorum signum crueis a con-
Cod. Raloldi : Ad utitilatem Ecclesim provehendo. secrante pontilice imprimitur. Sanctus JoannesChry-
Optime quidem in Ord. et Pontif. Romano, sed di- sostomus, homilia 55, in Matthaeum, loquitur indif-
verso ab aliis sensu. ferenter : KKV uvxyevvnG-nvut SEVJ
, o-xuvpb;napuyiverui,
765. Adeslo, Domine, supplicalionibusnostris, etc., 5t«vrpuyHvuirnv (ivtrrtitnvsjtetvvjv rpoyhv, v.avyetporo-
Ita in Editis, et in Codicibus Rodradi et Ratoldi ett vrfinvut. Id esl : Nam crtix Domini adest, cum nos
514 Ofd* R°m- In Cod. Rhemensi alia est Oratio,, regenerari, cum' mystico cibo ali, cum ordinari
sed sub eodem sensu : Exaudi, Domine, supplicumj oportet.
preces, ut quod noslro qerendum est minislerio, luai 775. Hic fundis in caput ejus. Nempe chrisma. In
potius virtute firmetur. Per Dom. Non exstat in Pon- Codice.Raloldi legitur : Hicponatur oleumsuper capu.
tif. Romano. ejus. In Codice Tiliano, et iti Ordine Romano babelur:
760. Propitiare, Domine, etc. In pontiflcali Romano> Hic mitlat chrisma in caput episcopiin modum crucis ,
anle baiic Orationem habentur hsec verba, Accipe eD1 ungatur, et consecretur, etc. Hoec unctio capitis iq
Spiritum sanctum; qusenon sunt in Edilis, neque ini ordinatione episcopi fit ex more veteri, queni co-
Codicibus nostris mss., neque in Ordine Romano, ne-- gnoscere licet ex Amalario, lib. n de Officiis, cap.
quein Cod. Tiliano. 14, ubi agit de pontilicis ordinalione : Additur etiam
707. Deus honorum omnium. Ita in omnibus aliiss ad consecralionem ejus infusio olei super caput. Ex
Codicibus nostris mss. In Editis legitur Deus bono- - Optatb Milevitano, lib. n adversus Parinenianum,
rum, eic., male; vide supra annotatavIn Cod. Tiliano,, ubi agens de schismaticis qui catholicos episcopos
et Ord. et Pontificali Rom., Deus lionor omnium. degradarunt, et ad poenitentiam dejecerunt, scribil :
768. Deusomniumdignilalum. Ita in Edilis et in1 El v.ocemDei auribus non admittitis vestris, qui in civ
Codicibus mss. Rodradi et Ratoldi. A Cod. Rhemensii Psalmo sic ait: Ne ieligerilis unctos meos, neque in
TODeus abest. prophelas meos manum miseritis. Unclos autem esse
769. Et pontificalenigloriam non jam nobis honorr reges et sacerdoles et libri Regnorum indicant, et David,
commendatveslium, elc. Id testatur Fortunatus, lib.n,, in Psalmo cxxxn, sic ait: Sicut unguentum qilod de-
epigr. 10, de sanclo Germano Parisiorum pontifice : scendit in barbam Aaron, et lamen vos contrd iisdem
In rnedioGermanusadest antistes lionore viribus conali estis prmcepta contemnere, quibus qui
Qui regit hincjuvenes,subrigit inde senes. Dominumtiment mandata conanlur implere. Doceteubi
Levitaepraeeuut,sequilurgravis ordo caneutum, vobis mandatum esl radere capita saeerdolum, eum e
Jios gradiendomovet,hosmoderandotrahit. contrario sitti tot exempla proposila fieri nm debere.
 503 IN S- GREGORII LIBRLM bACRAMENTORUMINOT^E. rttt
Saul antequam peccaret ungi meruit, post unclionemA i unxit Spirilus sanctus per suos flatus manus omnium
non leviter offendit. Hee Deus cum viderel, propter sacerdotum, et sicutJesus, Salvator omniumnostrorum,
oleum non tangendum, volens exemplum proponere, sanctas manussuorum aposlolorum; ita ungantur ma-
pomilenliamsuam profesms est; sicenim legilur dixisse nus, et sanetificentur, el consecrenlur; ui in omnibus
Dominum: Pmnitel me unxisse Saul in regem. Et uti- sinl perfectm in nomine luo, Pater, Filique, alque
que potuit Dcus oleum, quotl dederal auferre; sed cum mterne Spiritus sancte, qui es unus et summus Deut
voluit docere non debere contingi oleum eliamin pec- omniumvivorumet morluorum manensin smculasmcu-
ealore, ipse qui dederal pomilenliamgessit. Igitur Deus lorum. ldem reperire est in Poniificali ms. quod An-
si, ul te doceret, quod dedit auferre non poluitper quod glicanum esse creditur. Ilaec eadem unctio manuum
noluit, tu quis es qui auferas quod non dedisti? et qui habetur etiani in Codice Rhemensi, et in Ordine et
parare debebasauresad audiendum, parasti novaculam Pontilicali Roinano, et in Codice Tiliano, subhac ver-
ad delinquendum.lbi conqueritnr Oplatus quod schis- borum formula et quidem breviori, quaeila habeiur
matici sacrilegas manus capitibus episcoporum imini- in Codice Romano : Unganlur manus islmde oleosan-
serint, ut auferrenl sacrum oleum sive chrisma, boc ctificato, el chrismate sanclificalionis, sicul unxit Sa-
est degradarent, et de honore episcopali dejicerent, muel David regem et prophetam, ita unganlur et con~
radendo capita eorum; opponens illis Dei exemplum, summenlur (ita in Ordine; in pontificali legitur con-
qui a Saule rege itnpio oleum quod dederat non abs- firmenlur; in Codice Tiliano consecrentur), in nomine
tulit. Dei Palris, el Filii, et Spirilus suncti (ita in Ordine
Itaque ejusmodi rasura hic non est ad poenitentiam, Romano, et Codice Tiliano; sed in Pontificali cuique
sed ad degradationem; et quamvis demissi fuerint ,p personae apponuntur cruces), (acienlesimayinemsan-
caiholici episcopi ad pcenitentiam per schismaticos, ctm crucis Salvatoris Domini noslri, qui nos a morte
constat eliam degradatos fuisse el honore dejectos ; redemit, et ad regna caelorumperduxit. Exaudi nos,
nam supra ait : Uonore nominissui spoliati sunl sacer- pie Patcr, omnipotens,mlerneDeus, et prmsta quod te
doles. El infra : Ergo linguas vestras'acuistisin gladios, rogamus el oramus. Per. In Ordine el Pontificali, ct
movistisin mortes non corporum, sed honorum.- Codice Tiliano legitur : Et prmsla ul quod te rogamus
?uasnvenistis diaconos, presbyteros, episcopos; fecistis exoremus. In Ponlificali ms. quod servatur in sacri-
laicos. Idem docet Pelrus bainiani, serm. de liedica- stia ecclesiae Rothomagensis et putalur cssc ei clesiae
lione ecclesise, agens de pontificis consecralione : Rhemensis, est etiam manuum unctio. lllius etiam
Ungitur itlius caput oleo Imtitimprm consortibus suis, meminit Guillelmus Parisiensis; sed non exstat in
in illius figuram qui, thatamo virginali spiriluali bul- Codice sancti Eligii, neque in Edilis, neque in Codice
samo profutius irroratus, oleum Benedictionis super Rodradi. Hujus unclionis mentio iit in epistola epi-
fitios hominum distillavit. Hinc capiendus est locus scoporum in synodo apud Carisiacuui ad Lndovicuni
sancti Gregorii, lib. iv Comment. in lib. I Regum, Germaniaeregetn, cap. 15 : Manus enim clirismate
cap. 5 : Hac profecto unciioneexprimilur quod in san- sacro peruncta, qum de pane et vino aqua misto per
cta Ecctesia nunc etiammaterialiter exhibetur, quia qui Orativnem et crucis signum conftcit corpus el Christi
in culmine ponilur sacramenla suscipil unclionis; quia sanguinis sacramentum, abominabileest (quidquid ' anle
vero ipsa unclio sacramenlum esl, is qui promovetur ordinationem fecerit) ut post ordinationem episcopatus
bene foris ungitur, si intus virtule sacramentiroborelur. smculare 517 la"9at ullo modo sacramentum. ldem
Quemadmodum 516 et 'ocus 'uc sancti Gregorii videre est apmi beaium Petrum Damiani, serm. 5, de
Nazianzeni, Oratione in laudem magni Basilii : Nio; C ( iancto Severo Ravennate Episcopo, ubi agit de co-
£7rKV£to-tv, KVW
evnGevr); poivGei;ex yjtpb; r.ul luinba in ejus ordinatione super eum volitante : Et
|3).£7rwv,
rn; ypia-ew;, id est, Juvenis redit, robustus sursum quid aliud fuit, inquit, eamdemcolumbamase extur-
respiciens, conforiatus ex manus impositione et un- bando, manibus tangere, nisi ecclesiasiicminslilutionis
ctione. Idem de hoc Simeonis Metaphraslae loco in ordine in ipsis manibus olmm sanctm unctionis acci-
Vita sancli Joannis Cbrysostomi censendum est : Tw pere ? nam quod columba in sanclissimiviri caput illa-
hpurty.S,xpio-fiuTireletovrat, v.ut TWrn; 'Ex-Amix; psa descendit, officium manus imposilionisimplevil;
tyet o-rnpi&xut,id est, sacro chrismate iniliaiur, et in quod aulem sacris se manibus tangi pcrmisit, ipsas
excelso ecclesise loco stabilitur; ac proplerea sacer- mauus sancti Spirilus unclione signavil. Et serm. 1 de
dos, id est ponlifex, appellatur unclus a Paciano, ecclesioe Dedicalione, cura de ordinatione episcopi
epist. 3, ad Sympronianum : Vestrm plebi unde spi- agit : Liniunlur ei manus, ut quidquid benedixerint
ritus, quam non consignat unclus sacerdos? benedicatur, et acceplum sit divinm Majeslalis aspe-
776. Sinceritas pacis. Ab his verbis usque ad illa, ctui.
tribuas ei, Domine, multa interponuntur in Codicibus Ad hanc unctionem allusio fit in Yila sancti Aqui-
Raloldi, et Rhemensi, alque etiam in Ordine el Pon- lini episcopi Ebroicensis apud Surium , 19 Octobris:
tilicali Romano, quaedesunt in hoc Codice sancti Eli- Cujusque manibus gratia sacerdotali perunclis, etc.
gii, in Codice Rodradi, et in Editis. Quidam oliin addidere unctionem pollicis, quam
777. Tribuas ei, Domine , calhedram episcopa- videre est apud Guillelmum Parisiensem , libro de
lem, etc. Ilunc locum tangit Amalarius, lib. n de Of- Sacramentis , capite de extrema unctione : Quemad-
Dciis eccles., cap. 14 : lloc sonant verba consecratio- j) modumin consecrationeponlificumperfectio et pleni-
nis ejus : Tribuas ei cathedram episcopalemad regen- tudo legilur, sicul in unctionibuscapitis, manuum, et
dam Ecclesiamtuam et plebem unitersam. ln Codice pollicis, pinguedo inlernm unctionis. Quoe quidem
Raloldi hanc consecrationem allera excipit sub hoc unctio liebat in dexterae manus pollice ; ut constat
tilulo : Item alia super episcopo. Consecratio vero ita ex Pontificali ms. quod servatur in sacristia ecclesise
se habet : Pater sancie, omnipotens Deus, qui per Rothomagensis , videturque esse ecclesiae Rhemen-
Dominum nostrum Jesum Christum ab inilio cuncla sis : Et confirmelpollicemdexlermmanus dicendocum
creasti, el postmodum in fine lemporumsecundum pol- chrismate: Deus, el Pater Domini, etc.
licitationem quam Abraham palriarcha noster acce- Porro in Ponlificali quod Anglicaimm esse credi-
peral Ecclesiam quoque sanctorum congregatiunefun- lur duplex est unctio capitis, prior cum oleo et
dasti, etc, quse abest ab aliis Codicibus nostris chrisntaie, secunda pnst manuum unctionem cum
mss. atque etiam ab editis, et Ordine et Pontilicali oleo lantiim : Hic mittalur oleum super caputejus,
Romano. ungatur, etc. El in Codice Ratoldi, ubi seqititur:
IneodemRatoldiCodicesequituruncliomanuumde Tunc debet ei caput ungere : Ungatur el consecrelur
oleoet chrismatein huncmodum :Tunc debelei manus capul iuum cmletli Benediclionein ordine pontificali,
ungere: Unganlur manus istmet sanctificentur, ct in te in nomine Palris, et Filii, el Spiritus sancli. Pax tibi.
Deodeorum ordinenlur. Ungo has manus oleosanctifi- n). Et cum Spirilu luo. Quse non sunl in Editiset
cato, et clirismateunctionispurificalo, siculunxil Moyses aliis Codicibus nostris mss. Allera haeccapilis unctio
verbooris sui manus sancli Aaron qermani sui, et sicut peculiaris est his Codicjbus; quam excipit na)c Ora»
 S:iS IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM NOT^E. 500
iio : VomineJesu Christe, tu prmelegistiapostolosluos, A tum est. In Missali Romano legitur: Etadsacrifi-
ut doctrinanobis prmessent;ita etiam vice apostolorum cium, etc.
tpiscoposdoctrinam docere, el benedicere, et erudire 781. Hanc igitur oblationem,elc. Eadem habentur
tligneris,ut immaculalamvitam et illmsam conservent, in Codice Ratoldi et in Ordine Romano. In Codice
ijualenusSptrttus sanctus sepliformis veniat super eos, Ratoldi sequilur : Benediclioepiscopalisin die : Deus
et super nos omnes, et virlusAltissimisine peccatouna qui populis indulgendo consoleris (consutis) el amore
custodiat nos, et omnis Benediclio,qum in Scripturis dominaris, da spiritum sapienlimquibus tradidistirt-
tanclis scripla esl, super nos pariter veniat, et confirmet gimen disciplinm.Amen, etc, ut in Ordine Romano;
<tosDeus Pater, et Filius el Spiritus sanctus, ut habea- in quo tamen haec Benedictio in quihusdam variat.
mus vilammternamin smculasmculorum.Quae Oratio In eodem codice Ratoldi sequitur: El tunc commu-
non exstat in Editis, neque in aliis Codicibus nostris nicant omnes episcopiad manus archiepiscopi. At in
inss., neque in Ordine et Ponlificali Romano, neque Ordine Romano hsec nolanda veniunt: Cum autem
in CodiceTiliano. In eodemCodice Raloldi sequittir : veneritad communicandum,Dominusponlifex porrigit
El lunc legalur EvangeliumsecundumLucam. In illo ei jormalam,alque sacratam oblationemintegram. Su-
lempore facta est contenlio: Et tunc offeratpanem et scipiensqueeam episeopus,ipse ex ea communicatsuper
vinumipse, el omnes. Offerlorium: Inveni David ser- altare; quod vero residuum fuerit, sibi reservel denuo
vum meum. Meinor sit Dominus. Offerlortum: Glo- ad communicandumunoquoque die usque quadraginta
ria et honore. Et haecde ordinalione episcopi juxta dies expletos. Et postmodumjussus a Dominoponlifice
rilum Laiinorum, qui etiam secundura eos oidiiiatur eommunicatpopulum cum cmlerisepiscopis. Ubi for-
in die Dominica, ut palam est ex concilio Toleiano _" mata est diploma seu litlerae archiepiscopi, quibus
iv, can. 18 : Aut certe a tribus in sacerdotem die Do- ille testatur ill. episcopum a se ordinatum esse ill.
minicaconsecrabitur. Ecclesiae, quorum exemplar ibidem subjicitur : Di-
778. Si papa ordinandus est. Haecdesuntin Editis, lectissimis clericisfratribus el filiis, presbyteris, diaconibus,
et in aliis Codicibus noslris mss., neque habeniur honoralis, , et possessoribus, vel cunclmpleb:
in Pontilicali Romano. De ritu ordinandi papse hic ill. Ecctesim, N. Nos, auxiliante Domino, archiepi-
sanclm sedis catholicmill. electionemvestram
suhjiciam quae legi in velustissimo Ordine Romano scopus Deo acceptissimamcomprobantes, virum venerabilem
ms. bibliolhecseCorbeiensis.
N. in primo ordine vobit consecravimus sacerdotem,
( ORDINATIO ROMANI PONTIFICIS. etc Meminit sanctus Pacianus; epist. 2, ad Sym-
( Psallent secundum consuetudinem.Procedit ele- pronianum (et appellal epistolam agcns de Novatia-
clus de sacrario cum ceroslalisseptem, et venit ad con- no) : Cognosco radicem legis antiqum fontem popul
fessionem.El posl lilaniamascendunt ad sedemsimul antiqui reliquisse Cornelio invidenlem, Novati insaniat
episcopi, presbyteri. Tunc episcopus Albanensis dat commodatum, sine consecratione legitima episcopum
Orationem primam ; deinde episcopus Porluensis dat faclum, ideoque nec) faclum per~epislolam eorum
Oralionem secundam. Posimodum adducuntur Evan- qui se confessoresesse simularenl. Quid sit Ibrmata,
gelia, el aperiuntur el lenentur super capul eleclia dia- disees ex Marculpho, sub iinem formularum, quod-
conibus. Tunc episcopus Osliensisconsecral eum'pon- que 519'l3ec ex Ordine Romano producta proprie
tificem. Posl hoc archidiaconus mittit ei pallium; de- formata non sit. In qua tamen notanduui quotl in
inde ascendit ad sedem, 518 et ^ttt Vacemomnibus primo ordine sacerdos est episcopus, ut secundi or-
sacerdolibus; et dkit: Gloriain excelsisDeo. > Hacle- C dinis sacerdosest presbyter, ut clarum est ex epist]
IIIISCodex ms. Corbeiensis. 25 Sidonii, libro iv, ubi, agens de eleclione Joannis
Idem babelur in Ordine Romano edito, in quo in episcopum Cabillonensem scribit: Posl, laborum
notanturOraliones,utin ordinationeepiscopi. Ubi no- temporumqueprocessuarchidiaconus, in quo seu grada
ta, primo, confessioneni esse tabernaculum quoddara seu minisleriomultumretentus propter induslriam, diu
vario opere exornalum, in quo corpora sanctorum dignitate nonpotuit augeri, ne potestate possei absolvi.
apostolorum quiescunl, de quo vocabulo vide Omi- Attamenhunc jam secundi ordinis sacerdotem, etc,
frium Panvinum , Julium CaesaremBulengerum, in collegamsibiconsecravere.Neque ex his verbis effici,
opusculis , et observaiiones nostras ad Concordiam ut quidam volunt, potest, archidiaconum esse ordj-
regularum. Secundo, nota librum Evangeliorum non nis secundi sacerdolern, ratione istorum verborum,
leneri ab episcopn, ut fit in ordinatione aliorum epi- Attamen hunc jam sccundi ordinis sacerdotem, etc
scoporum, sed a diaconis, quemadmodtimin Consti- Nam si ita esset, videntur esse superilua, cum Sido-
lutionibus aposlolorum, in ordinalione alioruni epi- nius supra satis declaraverit ipsius Joannis gradum,
seoporum. Observa teilio papam consecrari ab epi- et illud altamen satis manifestet sacerdotem secundi
scopo Ostiensi, ex antiquo more quo solet episcopus ordinis ab archidiacono esse distinguendum. Nam
Ostiensis Komanum pontificem ordinare, ut lesiatur Sidonius declarans Joannis merila, dicil prinio cum
sanclus Augustinus in collatione lertii diei cum Do- fuisse lectorem, ct minislrum aitaris pene ab iufan-
nalislis cap. 16 : Et quod non exspectaveritCmcilia- tia, postea arcbidiaconum, et in eo munere diu per-
nus ut princeps a principe ordinaretur, cum aliud ha- siitisse, quod esset valde idoneus. Atiamen cum jam
beal Ecctesimcalholicmconsuetudo, ut non Numidim, j. secundi ordinis sacerdos esset, id cst presbyier,
sed propinquiores episcopi episcopum Ecclesim Car- " fuisse ordinatum episcopum; alioqui sensus verbo
tlmginis ordinent; sicut nec RomanmEcclesimordinal rum istorum minus idoneus esset. Joannes diu re
aliquis episcopusmelropolitanus,sed de proximoOslien- lentus est in ministerio archidiaconatus, attamen hic
sis episcopus. jam arcbidiaconus creatus est episcopus. Nostram
779. Et primatem omnium, etc. Nota praeclarum interpretationem satis declarat hicOptati locus, I. u :
Romani pontilicis elogium, cui primatus Ecclesise Quid (commemorem) diaconesin tertio, quid presby-
universse debetur. Unde praeclareCassiodorus, lib. teros in secundosacerdoiioconstitulos. Ubi vides pres-
xi Variarum , episl. 2: Vosenim speculaloresChri- byterum esse in sacerdotio secundo constitutum, non
stiano populo prmsidelis,vos Palris nomine universa vero archidiaconum, qui tantum est in terlio sacei-
diligitis. Securitas ergo plebis ad vestram respicit fa- doiio conslitutus, quia diaconus est.
mam, cui divinilusest cuinmissacuslodia. Quapropter Tandem nolandum est illud, quod dicilur episco-
nos decet cuslodire aliqua , sed vos omnia. El infra : pnm ordinalum suscipere de manu pontificis sacram
Sedes illa lolo orbe mirabilis proprios tegal affeclione oblationem , de qua sit communicaturus in prseseu-
cultores, qum licel generalis mundosil prmslita, vobis liarum, et quadraginta dies continuos de residuo
eiiam cognosciturel localiter attributa. Omillo caelera ejusdem Hostiae. ldem de sacerdotibus seu presby-
Patrnm et conciliorum elogia. teris scribit Fulbertus episcopusCarnolensis, epistola
780. Ei sacrificiumcetebrandum. Ila in CodiceRa- ad Fiuardum : Antehos paucosdies,ut meminisselicet,
toldi, quod eliam supra in eadem Oralione nota- mihivesperlinishoris supervenisti, et repentina inquisi-
507 IN S. GREGORH LIBRUM SACRAMENTORUMNOTiE, 208
tione me permovistide Hostia quam pauto ante promo-,A pallium. Consecratio post pallium : Domine sancle,
lusad sacerdolium de manu episcopi suscepisti, qua; Paler omnipoiens, Rex regmn, et Dominus dnmirian-
ratio sit, videlicet, usque ad quadraqesimumdiem, usn litim, clementiam tuam humiliter exoramus, elc, ut
quotidiano consumere, El infra: Nostri episcopi pro- in Ordine Romuno. H.TCRatoldi codex.
vincialesin hujusmodi rilum omnesconsentiunt. Porro Pallium ita descriliit Innoceniius III, lib. i Myste-
nostro lempore quidam inter emieros ad sacerdolalem riorum Missse, cap. 65 : Pallium fu decandida laiia,
gradum admissns, Hosliam quoque, sicul elalii,de conlextum habens clesuperc.rculum humeros consirin-
manu episcopi suscepil, quam in pergameno in Iws genlem, et duas lineai sive fascias ex eodem panno ub
usus parato involutam quotidiana celebrationesolvebat, ulraque parle dependentes; quatuor autem cruces pnr-
et portiunculam parvam juxta instantium dierum nu- pureas ante el retro, a dexlris et a sinistris; se.da si-
merum compulatam sumebat. Accidit vero ut quadam nistris piilUum est duplex, simplex a dextris; cui m
die, expletis mysteriis, duin vestimentacum sindone al- tres partes conciso lr.cs acus infiguntur (spinas vo-
faris incautius colligeret,Jmmemor Hoslimsacrm, dili- canl alii) quibus consuitur. A Grarcisdicitur wftoyoptov;
genliam nequaquam adhibens, ihesaurum cmleslemin- sed non planeeadem est illitis forma et paliii; neqne
felixamitteret. Vcniensad diversorium, qumqueneces- olim in pallio cruces inerant, ut videre est in anli-
taria eural, transigilur dies in crastinum repetila quissimis iraaginibus sancti Gregorii , et sancti Re-
celebraiione. Frater iile , inslante hora communicandi, migii quas in hoc libro exctidendas curavi. Piura de
turbatus nimium el consternatus, sursuni deorsum cur- pallio vide quae scripserunt doclissimi viri Andreas
siXans, nec eliam signum atiquod invenire potuit. Et du Saussey, in libro de Scriploribus mysticis, ritu i,
infra ritus hujus reddens rationem scribit: Nam el ']p libello de Pallio sacro, elFranciscus Florens Anteces-
tphcopus, qui vices Christi tenct, sacerdolales viros in sor Aurelianensis.ad tilulum 8, de nsu et auctoritate
plebemsubjcctam missurus, sacri corporis Eucharistiam pallii.
per quadragenos dies sumendam dislribuil , ut dum 785. In nalaUPapm. Diequoin summum totius or-
(verbigratia) quolidie cmlesiis panis alimoniareficiun- bis pontificalum promolus est. Solebant enim quon-
iur, lempus illud in menlem habeanl quo, per quadra- dam summi pontifices et episcopi anniversarium or-
qinta riies, Dominus discipulis apparens et convcscens, dinationis suae diem solemniter celebrare; qua de re
aesideratm visionis satietate refecil. In eodem Codice consuleBaronium iu Annotationibus ad Martyrolo-
Ratoldi sequitur : Ei lunc communicantomnescpiscopi gium Romanum, 1S Januarii.
ud manus archiepiscopi. Communio: La:lificabimur 784. In die ordinationh sum. Subauai, anniversa-
in salulari tuo, et in nomine Doiiiini Dei noslri ma- ria; quod satis indicant liaec verba Orationis snper
gnificabimur. Com?«Hnio:Bealus servus. Ubi nota oblata: Annua fesla repelentes sacerdotatis exordii.
cluas Communiones. Hsec autem ordinalio de episcopi, non de papaeini-
782. Hmc nos communio, Domine, etc. In Codice tialionc intelligenda est, ut ex hac Missa palam est.
Ratoldi: Plenum, qumsumus, Domine, in nobis reme- Et bsec de collatione ordinum juxta normam Eccle-
dium lum tniserationisoperarc, etc, ut in Ordine Uo- siae Latinae ; cui subjungere non pigebit ritum Ec-
mano. In eodem Codice Ratoldi sequitur : clesiaeGroecseseu Orientalis in ordinibus conferendis,
520 Tunc mittendus est in calhedra , et hmc dicenda ex Groccorum 52J in Euchologio, ac primtiin occurrit
Oralio. ordo qui servatur constitulione lectoris et psal-
mistae minores alios conferrc non
Omnipotens Pater sancle, Deus ofterne, lu omnem L>solent. , quandoquidem
ordinera dignalus es in coelestibus sedibus ordinare,
ut aitPsalmista, Dominejn mternumpermanet Verbum Ordinandus igittir sistitur anle pontificem, si sae-
tuum in ceelo, angelos et archangelos suo tibi ordine cularis est, cum vestimento, si vero monachus, cuni
mancipari; in veteris testamenli privilegio Moysen,et pallio monachico, et ter a pontilice illo caput ejus si-
Aaron, elSamuel inter eos in sacerdotibus suis, qui gno crucis signatur, et tondetur ab in niodum
invocanl nomen ejus, pairiarchas, propbelas perun- crucis, dicente in nomine Palris,ct Fiiii, et Spiritus
gui ordinasli; in novo persuis Filium tutirn Jesum Chri- sancli, assistenlibus ad singulas invocaliones accla-
stum aposlolos sanctos ordiuibus elegisti, pri- maniibus Amen. Deinde a quodam perfecte in clertci
rtiuni Pelrum apostolum in cathedra honoris, et normam tondetur, et sic rursus pontifici sistitur, et
Malthiam ejusdem consorlis in apostolatum, atque in accepto phsenolio.eum induit; etterejus caputcruce
catliedra honoris enumerasti, et in numero sancto- signans, imponit ei manum, et sic orat : Domine
runi omnium apostolorum evocasti, ut Spirilus sau- Deus omnipotens, elige hunc servum luum, et sancii-
clus ait per prophetam, in caihcdra seniorum laudent fica eum, etc. Et post exclamalioueni, Amen videli-
Dominum , divino nulu aeque de aliis incc illis con- cet, dat leclori librum apostolicum, et paruniper
tigerunt. Et tti , Domine , pro da lua immensa miseri- legens accipit a poniilice pacem. Si vero cantor est
cordia in nostris temporibus similem gratiam qui ordinatur, reciiat aliquid ex Psalterio. Si vero
fralri nostro ill., ad instar sanclorum apostolorum plures sunt qui ordinantur leclores, simul ordinan-
tuorum sedeniium in calhedra honoris ei dignitatis, mr, et invocatio pluraliter recitatur. Et hsecde lecto-
ut in conspeclu Majestalis tuoe dignus honore appa- U ris et psalmistoeordinatione.
reat. Per eumdem. Ex his notandum est olim iu usu Scquitur ordo in creatione subdiaconi servandus.
fuisse ut episcopus consecrairone perfecta in sede Pontilice ad porlam speciosam sedente, antequam
seu throno episcopali solemniler collocaretur, ul vi- adducitur ad ponlilicem is qui
lilurgiam incipial,
dere cst apud Forliinatum , lib. l de Vila sancti1 subdiaconus ordinandus est, si est ssecularis, cum
Martini: phsenolio, id est penula, si vero monachus, ciim
Eligitur, trahitur, sacralur, inarce locatur. pallio monacliico. Jubetidvero ponlifex euin extion;
et slicarium, esl slrictam lunicam in-
Ubi in arce, id est in tlirono , et supra in consecra- penulam,
tione Romani ponlificis : Tunc episcopus Osliensis duere et cingere ; afferri vero aquamanile et m.inii-
consecrat eum pontifwem, archidiacvnus mitlit ei pat- Ie. Deinde ter caput ejus cruce signans manuiiu|tie
lium; deinde ascendit ad sedem. In Constitulionibus i suam imponens, dicenie diacono, Deum oremus, ti;-
episcopus in suai cil pontilexeumdemhanc Orationem : Domine Deus noskr,
apostolicis, lib. vinyc. 5,ordinalus Ratoldi
sede collocatur. In eodem Godice sequitur : per unumet Spiritum dividensunicuiqueeorum
Ainen
Oraliones qum dicendm sunt a domnopapa super ar- quos elegisti gratias, elc. Et post responsionem
chiepiscopum ante pallium. Deus omnipotens Pater, , accipieris pontifex manlile, imponit humero sinistro
, etc, ut ini illius (]ui nrdinatur. Similiter dat ei et aquamanile ;
qui non propriis suffragantibus merilis illius manum osculatur, miitil
Otdine Romano. Itcm alia: Ueiis, inimceniite resli- ille veroin aceipiens,
lutor el ainalor, dirige hunc faniulum tuum ill. Spi-r aquam manus ejus, et lavatur, dicens, 6W Ktaroi,
ante sacra»
titus lui fervore. etc, n( in eodem Ordine. llic deim rpi;. Et sic accepta Bcnedictionc stat
 509 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMNOT.E. 510
fores, etc. Si vero plures suntordinandi,oratlo plu-, Ainter presbyteros legens contacium, Et diaconus
raliter effertur. stal in consueto Ioco dicens": Impleamus Domino
Sequitur ordo in diaconi crealione. Postqttam precationem tnoslram. Sacris vero perfeelis, cuui
dixil pontifex hanc exclamalionem : Et erunt miseri- dicturus est poiililex ut fiant sumentibus, acce-
cordim magni Dei Salvatoris nostri Jesu Christi cum denli ordinato pontifex ei sacrum panem porrigit,
omnibus vobis. Egressi duo diaconi sanctuarium, ac- sic diceus : Accipehoc deposkum, el serva iltud usqua
cipiunt ordiriahdum diaconum stanlem in solea , et ad prmsentiamDomini noslri Jesu Chrisli, quando abs
inlroducunt eum in sanctuarium, ter sanctam men- te debel illud repetere. Accipiens vero osculatur ma-
sam circumeuntes, illud canentes : Sancti martijres num ponlificis , et ad locum prisiinum transit; et
qui bene certastis. Deinde accedens ad pontificem, positissuper sacram mensam manibus,apud sedicit,
ler cruce signatur in capite, eumque d scingi ju- Domine, miserere, et miserere mei, Deus. Cum vero
bet, et tolli mantile. Deinde is qui ordinalur in sa- pontifex diclurus est Sanetg sanclis, cdinalus reddil
cramensa frontemsustentat,et genu dextrum flectii, sacrum panem, et primus inter caeleros presbyteros
et cum archidiaconus exclamavit Attendamus, ponti- dc manu pontilicis coramunicat, etrecitat Orationeui
fex impositam habens maiiiim capiti illius qui ordi- quae post ambonem dici solet.
natur, exclamai : Divina gralia semper infirma cu- Tandem sequilur ordo servandus in creatione
rans, imperfecta perficiens, promovel in diaconum episcopi. Finito trisagio, ascendit pontifex ad crepi-
hunc piissimum subdiaconum. Oremus igitur pro eo, dinem quse est ante sacram mensam, et is qui ordi
ut venialsuper eum gratia.sanclissimi Spirilus. Et sta- nandus est corara eo sislilur a tribus episcopis ex"
lim ler cariilur Kyrie eleison, tum ab eis qui sunt in- w,-parle dextra. Chartophylax autem ex parte sinistra
tra sanctuarium, ttim ab eisqui foris sunt, et ponlifex " dat ei chartam, in qua hsec scripta sunt (si patriar-
sigtiat ter caput illius signocrucis, et diacono di- cbaordinatorest): Suffragio ei approbalione saci<u,'j-
cenle Dominum oremus, pontifex habens manum im- simorum metropolitarum el archiepiscoporum,el episco-
posiiam' sic precalur,fOommeDeus noster, in prmscien- porum; si vero melropolila, bsec : Suffragio et ap-
lia tua sancti lui Spiritus auxilium mittens, elc. Dieto probatione a Deo dilectorum episcoporum el piissimo-
Amen, archidiaconus tenui voce, ita ut audire et rum presbyterorum, duina gratia, qum semperinfirma
respondere possinl praesenles diaconi, recitat haec sanat, el imperfecla perficil, promovet N. a Deo di-
diaconiea : In pace Deum oremus pro superna pa- lectissimum presbylerum, episcopum a Deo salvalm
ce pro servoDei illo, qui uunc diaconus pro- urbis N. Precemur igitur pro ilto, ul veniat in illum
movetur, et pro salule illius Deumprecemur, elc. Pon- gralia sanclissimi Spiritus. Et ii qui sunt intra san-
lifex habens manum impositam precatur sic : Deus ctuarium et extra ter canunt Kyrie eleison. Data igi-
Salvalor noster, qui incorrupta lua voce apostolis le- tur ejusmodi charta archiepiscopo, el chartophylace
gem diaconalus sanxisli, etc Et dicto Amen, imponit vel archidiacono dicente Attendamus, episcopus legit
ordinato orarium circa humerum sinistrum dicens litlerasaudientibuscircuiijastantibus, atque omnibus
Dignus; eljuxta consuetudinem canitur ter Dignus clamantibus Kyrie eleison, ut declaratum est. Aperit
ab iis qui sunt in Sancluario, et ter a cantoribus. Evangelium episcopus, et imponit capiti et cervici H-
Deinde dat ei episcopus flabellum, dicens similiier lius qui ordinatur, aliis episcopis siinul langentibus.
Dignus. Et enro salutant omnes diaconi; ille vero, Deinde faciens tres cruces super caput illius, et ha-
accepto flabelln, slat a latere dextro sacrse rnen- bens manum ipsi impositamsicorat:MagisterChrisle,
sse, elc. Et lempore communionis, is qui ordina- iQ Deus noster, qui nobis per gloriosissimun apostotiim
lus est prior communicat, et dicit diaconica , etc. tuum Paulum graduum et ordinum seriem prmscripsi-
Sequiiur ordo in presbyteri ordinatione. Expieto sti, etc. Et dicto Ameu, dicil unus episcoporum
hymno cherubico, 522 ordinandus presbyler in so- ordinantium tenui voce, ita ut audiatur et respon-
lea stat, et duo exeunies diaconi accipiunl illum ex dealur a congregatis episcopis, hsec diar.ouica : In
utroque latere.eldeducunteumusque ad sacras por- pace Dominum aeprecemur, pro superna pace 523
las; ibi vero dimiltunt illum diaconi, el accipiunt el satute pro servo Dei N., qui nunc promovelwi
duo presbyteri primus et secundus, et circumeunt episcopus, el pro salute ejus Dominum deprecemur, ut
sacram mensam, et canunt illud : Sancli marlyres, hominum amalor Deus immaculalum ei et irrepre-
qui foniter decerlaverunt. Ubi gyros compleverunt, hensibilem pmsulatum largiatur, Dominum deprece-
inclinant secoram pontifice stante anle sacram men- mur, etc Pontifex habens sic vertici illius qui ordi-
ram in suo throno, et is qui ordinatur osculalur genu nalur manum imposi'.am,sic precatur : DomineDeus
ponlificis supra humeiale. Deinde pontifice surgen- nosler, qui, eo quod humana naiura divinitatis essen-
te, ei, sisliutr is qui ordinatur.et ler signalur ab eo liam sujferre nequeat, lua providentia s\mili nobiscum
in capiie, et frontem adrnovens sacrae mensaeflectit conditioni obnoxios magistros conslilukti, etc Diclo
utrumqtie genu. Et diacono exclamante Attendamus, Amen, lollii Evangelium et ponit super sacram men-
statim exclamat sacerdos habens etiam dexteram sam, et sic imponit ordinato uumerale dicens Di-
manuni illius capitiimposiiam : Divina gralia semper gnus; similiter et clerus dicit. Deinde tunc ordinatiim,
infirma sanans, et imperfecia perficiens,promovelillum salutat ordinalor. Et, facta solita acclaiuatione
piissimum diaconum in presbylerum. Oremus igitur •_" fausla, ascendunl simul in suos thronos; primusque
pro eo, ut venial in eum gralia sanclissimi Spiritus ; sedens isqui ordinatus est, dat pacem in apostoluni,
et dicunt, Kyrie eleison ter ii qui suul inlra sanclua- id est recitata lectione apostoli, dicit Pax libi; pri-
rium, similiter el cantores. Rursus igitur ter euin si- musque inler alios lit particeps corporis et sangui-
gnans, et manum impositam habens, dicente diaco- nis Domini, et ordinanti aiiisque porrigit. El lncc
no : Dominum oremus, dicit pontifex hanc Orationetn de ordinalionibus jnxla ritum Orientialis Ecclesise,
mystice: ODeus,quies sineprincipio et fine, eic Diclo circa quas qusedam observare operse prelium est.
Amen, protopapa lenui voce, ita ut audire possiat In primis igilur bic notandum est quid sit plieeno-
et respondere prsesentes, dicit hoec diaconica : In lium. batvohi;, seu yelwn;, est genuspallii, penula
pace Dominumoremuspro superna pacc pro servo seu vestis exterior quae stichario, id est tunicse
Dei N., qui nunc presbyter ordinalur, et salute illius striclae, superinduilur, ut videre est apud Codinum :
Deum oremus, etc. Pontifex vero habens inaiitirn im- ^opfiv /*EVTO avvnGe;KUTW fopwvSe iv:'
O-TJJJKDIOV,
positam sic orat: 0 Deus magnmpolenlim el investiga- uvrov yelbvnv, id est, ferens sioi consuetam tuni-
bilis sapientim, elc. Dicto Amen,erigitillum,et poste- cellam, et super ipsam suum phoenolium. Auctor
riorem orarii illitis partem transferi ad anteriorem veleris Etymologici : Qutvbln; xtTwv ot Se izulutoi
ex parle dextra , diccns Dignus; deinde induens ifto-rpiSu' TvupuT6f«iveo-6ut6).ov,id est, tunica.Prisci
eum pliacnoliuiu exclamat rursus Dignus. Et idem vero dixere epheslridem, ab eo quod tota appareat.
cantini ii qui sunt inira sanctuarium, el psaltae, et Iteote quidem, quia veslis est exterior, sicut eplte-
fic uyiitijQceuiel presbyterossalutat; ct abieas stat siris. Et paulo posl, ^elbvn;, x^wvtov, id est, tunl-
 511 1N S. GREGORHLIBRUM SACRAMENTORUM NOTJE. 512
iella. Porro patriarchse pboDnoliuraalbum eral , A A \etravpytxbv,id est, primum observat a sinistris dia-
et mnllis sparsum crucibus, quod proinde dice- conum, qui flabellura tencbat lilurgiciim. Meminit
balur Kolvo-ravpiov , a crucium multiludine. Consule Chronicon Alexandrinum, olympiade, 551 : Iloc an-
Glossarium Grcecobarbarum doctissimi viri Joannis no, menseArlemisio, qui Romanis est Maius, indictio-
Meursii. ne 12, Sergio palriarclia Comlanlinopolilano,cmplum
• 2. Nota lectorem ordinari per manus impositio- est psatli, posleaquam sacra mysieria perceperanl, ev
nem, juxta Constitulioncs apostolicas, lib. vm, cap. TWfts)).£tvToufxl.nptxov;ini T6extvofvluxtovunoxuG-
22, et septiinam synodum, cap, 14, ubi iinprobat taruvut TK TtfitKp't7rt5tK, id est, cum clerici refenenl
synodus pueros lonsuraios in ecclcsia legentes, in sacrarium veneranda flabetla. Praxis videtur iu
pvrJTrw 7TKp' yjtpoGeaixvluSbvra;, id est, liltirgia sancti Joannis Cbrysostomi : Kui ftmtyt
'ETTto-y.oTrou
qui nondum manus imposilionem ab episcopo ac- E7TKVW TWVK'/tWV ptSTK p't7Tl5tOU SOAKSWJ, id eSt, Ct
ceperunt. ventilat (diaconus) super sancla cum flabello reve-
3. Nota hypodiaconum etiam ordinari per mantis renter.
imposiiionem; quod videre est etiam in Constitutio- 9. Videndum est quid sit solea iu ordinatione
nibus aposlolicis, Iib. vm, cap. 21. presbyteriet diaconi, n o-tAiu,b o-oiliu;,ct T6aoikiov,
4. Notandum est subdiaconum,accepta Benedictio- et a-oleiov,nam varie scribilur hoc nomen, a non-
ne , statim anle sacras fores stare, quoniam earuni nullis explicatur emineutius eccle*ise pavimentum ,
cusiodia quoeolim diaconis apud Graecoscommilte- a quibusdam chorus, ab aliis solium. Ego vero puto
batur, ut notuni est ex sanclo Dionysio, cap. 5 eccl. esse pavimentum ecclesise quod est ante fores sa-
Hierarchiae, mndo creditur subdiuconis, quod etiam "n crarii inler cliorum el sacrarium in quo est al-
aUate sancti Maximiusitalum erat, ut ex illius ad lare.
sanclum Dionysiumscholiis manifestum est : Znu-ei- Quod apparet ex hoc Euchologiiloco, ubi duo dia-
wo-«t, OTIo! AtuxovoiTOTE ru; Gvpu; etyov, vOvSi o\ coni exeunies, de sacrario videlicet, slanlem in
ujrootKxovot. Id est : Nota lum diaconos fores custo- solea illum qui presbyter est ordinandus deducunt
disse, nunc vero id subdiaconos prsestare. Sacraefo- usque ad sacras portas, et inde accipientes eum duo
res bic sunt fores cancellorum sacrarii, ut colligcre presbyteri cuin eo sacram niensam circumeunt. Et
est ex ordinationepresbyleri. apud Codinum, libro de Officiis aulae,dicitur iinpe-
5. Nota diaconum in suaordinationegenu dexlrum ralor descendere de anibone, ab ea parte quae tendit
flectere, juxta sanctum Dionysium, cap. 5 eccl. ad soleam et sanctum allare. Estque pavimentum
Ilierarchise, sed ulrura flecti dcbeat, ibi non expri- eminentius ecclesiae,eo quod elatum sit, et pulchris
tnitur. lapiiiibus ornatum; quod in magna Constantinopolis
6. Nolandum diaconica esse quosdam versus, ccclesia ex lapide onychile stratura erat, ul ex Ce-
quos preces vocamus, quse a diaconis decantantur; dreno maiiifcstum est.
qni et elpnvtxu,id est, pacifica dicunlur. Liturgia 10. Videndum est quid sit protopapa, qui juxla
proesanctificatorum: Postquam dictum esliltud, ut et Codinuin est exStxo;, xai rzpoiro; TOOPnp.uro;, xui
ipsi, liyovrat vjxiTKOTK TK 5iKXovt-/.K, ri^ouvEtpvjvtxK, fipoiv TKSSUTEPEFK TOO'hpyjepioi;, id esi, delensor,
id esi, dicuntur et limcdiaconica, id est, pacifica. Pa- et primus aitaris, et securidas ab summo sacerdote
cilicaaulem a diaconis dici solita palam est ex sancli obtinuns.Isque est Ecclesiaeprotopapa. Nam impera-
Joann. Chrysostomi lilurgia. Infra in ordinalionc tor sutiin etiam habebat prolopapam, ut docet Co •
episcopi dicunlur diaconica ab episcopis, quia illa Q C dinus, lib. de Offic Constanlinop. : "^yjt p.evyup 6
Bpectant ad ordinationem episcopi. fiuo-dev;7rpwT07rK7r« ei; rbv xlnpov uvrov. "E;££i^
7. Observandum est hanc vocem, dignus, etiami xuin Exxlna-iu.ldest, habet enun imperator cleri
proclamari in imperatoris coronatione apud Codi- sui prolopapam,habet ettam Ecclesia. Interdum vcro
num, in lib. deoffic Aulae. unus prolopapa utrique clero praesidcbat, ait idem
8. Flabellum diacono porrigilur, quia apudGraecos-, Codinus.
dum sacra mysteria celebrantur, diaconi super eis; 11. Videndum esl quid est contacium. Arcudius
movenl flabella ex plumis concinnaia, in symbolumi contacium interpretalur iiturgiam quam recitat re-
sex alarum sanctoruin serapbim. Jobins, lib. v, cap. cens ordiualus, cum coeleris qui adsunt presbjteris.
25 : 524 Addit insuper cum corpus dominicum in( Sed contacium duo signilicat : priino loiuum, volu-
sacra mensa propositumesl, ideo qui ab utroque lalere. men. Manuel Moschopulus, de Schedis, rbp.o;, TO
sacris operantibusaslant, ffKtSa; nrepoivneitotnu-ivu; xovrixtovunde apud Codinum, lib. de Oftic.aula;, cuin
Tof?7rpo-/Etpt£vot? (fptxrot;itaxtvehi,elc, id est, super de Hieromnemone agit, TOXOVTKZIOV rri; yjtporoviu;,
proposita tremenda mysteria movereflabella ex pennis, id esl, volumen in quo ordinationes conlinentui. Se-
in symbolum sex alalorum , ne sinanl initialos rebus s cundo est quoddam cantici genus, ut planum est ex
visis immorari (In Bibliotlieca Photii, n. 222). San- eodemCodini lihro, tyullovre; p.er uvrb to xovruxtov,
clusGermanusConslanlinop., in Theoria my-lica : "HTTKpSEvo? etc, id est, deinde 525 ca"cu'
o-np.epov,
PtTrtSEf tit TU7roveiai TMV yjpovGip, j lcs contacium, virgo hodie, etc.
id est, flnbella
vero sunl in lypiun cberubim; et infra*.T«Si pnriStu x 12. Quod speciat ad episcopi ordinalionem, ejus
r.utoi SIKXOVOI ep.fuivovmru ifys.nripvyuSepufip.,ClC,t "in qui oidiuaiur nullus assignalur silus, an videlicet
id est, flabella vero el diaconi signilicant sex alass sederc aut staie, aut genua flectere di-beat- Qui sane
gestantia seraphim,cl mulli oculorum cherubim efli- olim ulrumque pedem fteclebal, ut planum est ex
giem. Jnauiies Moschus, capile 90, ageus de pueriss sanctb Dionysio, cap. 5, de Hierarchia ecclesiastica;
pastoribus vici cujusdam, qui Thorax dicitur, circai et ex saucio Gregorio Nazianzeno, in Oratione fune-
partes Apameaein secunda Syria, divinorum myste- hri patris sui, cum ait iu ejus baptisrno omen futu-
riorum cclebralionem iinitaiitibus : Assistuntque,, roein eo dignitatis episcopalis a inullis observatum
unus quidem, qui fungebatur officio presbyteri, me- iuisse, eo quod, juxia consueludinem eoruin qui ba-
dius; duo vero aliihinc et hinc velulidiaconi. Et itlee ptizantur, miniuie steterit, sed genuflexerii, ut nsu
quidemsanctmoblaiionisverba dicebat, ot 5s TOF? ,- venire solet iu episcopis, duin ordinanlur. Sed mos
fuxto-
liot; ippinitov, id est, illi vero fasciolis, tanquamfla- anliquus mulalus est; quod etiam observal san; lu?
bellisauram faciebanl. Et supra, cap. 150, agens dcc Maximus, ad haec sancli Dionysii verba, KptywTW
quodam episcopo celebrante divina mysteria coraran 7ro5£,cum ait, vOvETE^wf est, nunc ali-
E7rtTE)siTKt,:id
sancto Agapeio Romano poutifice : ulnv T6VSIKXOVOV D ter consecratur. ltaque miror cur Petrus Arcuditis
TOV xuriyjvru TOpWStov,etc, id est, sed diaconum n suae inlerpretalioni haec addiderit, ibi fronie incum-
qui tenef flabellum remove ab altari. Ubi nola hujus is bens sacrm arm utrumque genu fteclit, cuni non ex-
iiabelli usuin aliquando Romae fuisse. Vita sancii ii stent in texlu Graacoqueui profert, nec iu Edilione
Epiphanii, apud Metapbrastem : rtpwTovimyjt ™ i% :5 veteri Venetiaruui, qua nos usi sutnus, non repe-
ttptsrepCiv StuxbvoiTW pnxtvrnptavStuxpurovvrt TO b riantur.
 51.' IN S. GREGORll LIBRUM SACRAMENTORUMMTM. 514
15. Discenduni est ex Codino, lihro citato, circa ,AGregorius Nazianzenus ct sanclus Joannes Cbrys;)-
inilium, quid sit chartophylax : 'O yuprofv\ai, xpu- stomus illius meminere, nisi dicere malis eos juxla
TSVTK'Exx).v?o-tKOTtxK yjtprZiu otx.uvnu.uru,etC, id mysticum sensuin fuisse locutos.
est, qui tabulas habef cliartaceas ad jura eccle- 785. Oratio ad abbalem faciendum. In benedi-
siaslica perlinenies, judex esl omnium causarum ec- ctione abbatis non adliibetur manus imposilio, sed
clesiasticarum, cognoscit de causis nuptialibus, el simplex Oratio, ut docel Ivo Camotensis, epist. 57 :
defensor in caetcris clericorum causis, w? SE=IKrnt Quid ergo est disceptandum in Benedictione abbalis,
Apytepea;yjip,, id esl, veluti manus summi sacer- a quocunque episcopoeam fuerit consecutus, in qua
dotfs dextera. nec fil manus impositio, nec consecralio, sed simplex
14. Quid sit iiu.ofbpiov,seu humerale, videndum Oratio, etc Quod ab ordine Romano non dissidel,
est, quod commune est omnibus episcopis ornamen- qui tamen addit quasdam cseremonias, quas ibidem
tum cujusvis gradus sinl, oblongis sudariis simile, videre est, in quo tamen consecratio sumitur lalius
quod in palriarchis et archiepiscopis designat slolam pro Benediciione. lla in Ecclesia Latina; secus in
Aarouis circa humerum sinistrum compositam et Graeca. In ea enim abbas per impositionem manus
jugtim mandatorum Christi. ln episcopis vero signi- episcopalis creatur, ut apparet ex synodi vn can.
ficat ovem perdilam, quam Doininus super humeros 14 : Lectoris aulem manuum impositionem licet in
reporiavit; habelque cruces, quia Christus humeris proprio monaslerio etiam soli unicuique monaslerii
suis crucem bajulavit; et qui volunt Christum imi- prmfecto(acere, el KUTW TWnyovuivtptKtriOn yjipoBe-
tari, crucem humeris suis tollunt, quod est adversi- criuTzupu'ETrio-xoTrou 7rpoc KpoeSpiuvnyovuivov,elC,
tatum toleruntia. Ila docel sanctus Germanus pa-;aB id est, si ipsi prmfectoab episcopo manus esl impo-
triarcha Constantinopolitanus iu Theoria mysiica. tila, ad abbalis iirmsidentiam seu dignitatem, dum-
Meminil sanctus Is (lorus Pelusiota, lib. 1,'cpist. modo illutn presbyterum esseconstet.
150 : T6 Se TOO'E7rto-x6;rou wptoyoptovi\ ipiu; ov,-«AV 786. Incipiunl apologim. Apologia hoc loco est
ou \ivov, TvjvTOOrzpoSurovSopuvmp-uivet,id esl, epi- exciisatio, et purgatio, qua sacerdos excusat se, eo
scnpi humerale cx lana, nou ex lino, significat pel- quod indignns ad tam veneranda et tremenda my-
lem ovis erranlis, quam Dominus humerissuis sustu- steria accedat. Glossae veteres mss., apologia, vel
lit. Mentio fit in synotlo ad quercum, in Bibliotheca apologesis, excusatio. Hinc apologeticussermo excusa-
Photii, n. 59, ubi accusatur sanctus Joannes Chry- livus. Glossaeveteres Grsecolalinae,KKoloyiu,exeusa-
sostomus, quod tribus diaconis Acacio, Edaphio et lio, purgatio, satisfactio. Ubi satisfactio esl cxcusa-
Joanni, wj TOwpioyoptov auTouX^.S^KVTKJ, id est, tan- lio, ut apud sanctum Ambrosium, serm. 46 : Ergo
quam ejus htimerale furto sustulerint, diem dixerit. Petrus prorupit ad lacrymas, nihil voce precalus. In-
15. Observandum cst, cum signatur ordinandus venio quod fleverit, non invenio quid dixeril. Lacry-
episcopus, olim dici SOlitum: Sfpuyi^erat 6 SSFVK «7r6 mas ejus lego, saiisfaclionemnon tego. Rectesane Pe-
7rp£o-6i)T£pou EVovoptzTt
ei; 'E7rio-X07rov Nurpb;xa.iTtoO, trus flevit, et iactiit, quia quod defleii solel, non solet
x«t KyiouHvEuptKTor. Id est: Signatur N. ex presby- excusari; et quod defendi non potest, ablui polest.
tero in episcopum. in nomine Patris, et Filii, et Spi- Qtiae verba satis oslcndunt satislaciionem sumi pro
ritus sancti. Similiter in presbyleri et diaconi ordi- excusatione. Ibienim conferlur Adam qui se excnsa-
natione, ut docet sanctus Maximus, in scholiis ad vit cum sanclo Petro qui non se excusavit, sed fle-
cap. 5 sancti Dionysii, quoetamen verba non exstanl vi.t. Et verbum uTto\ayovp.ui. Esedein Glossse, «7roXo-
in Eucuologio, quoesanclus Maximus appeilat uvap- (2 yovaxt, excuso me. Itaque in Codice Rodradi modo
pijo-tv,quseest veluli quaedamproedicatioex nomine. clicilur apologia, modo excusatio. Has et similes
Kjusmodi autem signaliones sumplae sunt ex sanclo apologias dicebat saccrdos in ipsa Missa anlc Offer-
Dionysio, capite cilato. torium et Consecrationem, rarius post, dum chorus
16. Notanda sunt haec verba, n Gelu yupt;, etc. cantaret, ut videre est supra in Missa Codicis Ti-
Usus-enim eorum satis antiquus est, si quidem illo- liani.
rum meminit sanctus Maximus iu caput citatum In Codicibus edilis et Rodradi reperiuntur non-
sancli Dionysii : Hwc aulem recilationem vocal, nulloeapologion,sed pauciores, qtiani in boc Codice.
quando in ipsa ordinatione pronuntiat, TOV^stporovou- I'rior Codicis Rodradi sub hoc tilulo : Hanc Oratio-
/XEVOV r) SeiotX"PlCKpayjipirut rbvSe ei; rbvSe,id est, nem beatus Ambrosius composuit; et antequam Mis-
rfivina gratia hunc qui ordinalur promovet ad hunc sam celebraret, veniam pro suis peccalis postulando
ordinem. canere salebul, hoc modo, dicens : Anle contpeclum
17. Notanda sunt hsec verba , pro servo Dei; divinmMajestatis lum reus assisto, cic, ut in Codice
nam olim aliter habebatur, ul constat ex eodem Tiliano, sed in quibusdani variat; ubi etiam recita-
Maximo in capul citatum, Qum esl in ordinaiionibus tur ante Offertorium; et iia capiendus est litulus
declaralio, verbi gralia in ordinalione episcopi: '~Xnip Rodradi, ubi dicitur banc Orationem a sancto Am-
TOOuyiovKUrpb;TOUSE. 'ETTISS7Tp£o-6uT£pou,'T7r£QTOU- brosio solilam recitari ante Missam. Nam Missa
SETrptoSvripov.'Em Si SIKXOVOU, 'T7T£pTOUSE uoel.fov proprie incipit ab Offertorio, ut clartim est ex ipso
vjftwv,TOO5t«xovou.Id esl : Pro sancio Palre epi- sanclo Ambrosio, lib. v, epist. 55, ad Marcellinam:
tcopo N. in presbyteri, pro presbylero N. in diaconi, ]Q Sequenti die (erat autem Dominica) post leclioneset
pro fralre nostro N. diacono. traclalum, dimissis calechumenis, Symbolumaliqui-
18. Nola salutationem, cujus hic crebra menlio bus compelentibusin baptisteriistradebambasiticm. 11-
csl, 526 non csse simplicem salutalionem, scd lic nunlialumesl mihi comperlo quod ad Porcianam
eam e.-se quse cum ainplexu, amicitiae gratia, fiat. basilicam de palalio decanos misissent, et vela suspen-
Nam Ko-7TK4sa6Kt, non est simpliciter salutare, scd derenl, populi parlem 527 eo vergere; ego tamen
cuin amplexu, Orro rn; ftlia; nvoioSut,id est, per mansi in munere, Missam (acere cmpi. Dum offero ru-
amicitiam conjungi, ait etyinologicum vetus. Quare, ptum cognovia populoCaslulum quemdam,quempres-
ut inquit sanctus Dionysius, cap. 5 eccl. liierar., bylerum dicereniAriani. Ubi vides Missara incipi di-
unde haecest cmendicata salutalio, ejusmodi saluta- missis calecliumenis traditoque eis Symbolo, qui ta-
tione significatur sacra coromunio, amabilisque lse- men tanium dimittebanlur dicto Evangelio. Coinpe-
lilia inentiuin bene inter se convenientium. tentes enim sunt illi catechumeni qui baplismum
19. Observandum est nullns esse in hoc Eucholo- petebant, de quibus supra aclum est.
gio unctiones in ordinationibus episcopi et preshy- 787. lmpetlit ministrandi offichm, etc. Hoec apo-
leri, quod conligisse quidein arbitror, quia ferme iu logia in Missa a Matth. Llyrico edita recitalura pon-
onmibiis sequi.iursanctuin Diouysiiiiu, qui capiteto- tilice cum nonnullis aliis, choro Gradale, Alleluia et
lies citaio nullam in his ordiiiaiiouibus uuctionis Seqiieutiain canenle, ubi legitur impellit me pecca-
fecit ineiuioueiii, quse tainen oliin eliam apud Grte- lorem.
cos in ttsii fuissc videiur, quia supra citati sanctus 788. lioslia saliitaris. Locus corruptus; lege Ut in
515 IN S. GREGORH LIBRUM SACRAMENTORUMNOTM. 516
Missa Hlyrici: Hosliam salularem offerre, et clarus jA ibi rcdundat, et T6 consecrala non ita recle legitur,
est sensus. quia dum boecOratio recitatur a pontifice, noiidum
789. Pcripsema. Ita in Missa Illyrici, est antiplo- sunt niysteiia consecrata, sed consecranda.
sis; nam dicendum erat peripsemale. Quid sit peri- 810. Ignosce, Domine, ignosce. In Codice Tiliano
psema docet Hesychius his verbis, Tzeptynp.u,7r£pt- hoecOratio recilatur a sacerdole cum altera posi
xuruu.uyp.u,uvrthjrpu, itvrtyvyu, nvTzbruiyvn 7TKVTWV, Colleclam, usque ad Evangelium protit ei placuerit.
id est, ejectamentum, seu |iurgamenlum, pretiuin In Missa lllyrici reciiatur, dum populus coinmuni-
redemplionis, piaculum, vel id quod est sub vesti- cat: Inleriin dum comniunicanl dicat, lgnosce, Do-
giis omnium, quod omnium pedibus conculcalur. mine. Porro in procfatis Missis non repeliiurTo igno-
Glossaeveteres mss. biblioth. Corb. : Peripsema, li- sce. llsec apologia habetur in Codice Rodradi.
matura melalli, el purgamenta pomi, et quisquilim do- 811. Quod dutn rogare compellor. Iia in Missa Illy-
mus, et rasura cujusque rei. Usurpatur hic, ut olim rici. In Codice Tiliano, quod le rogare compellor.
a sancto Paulo pro re vili et abjecta. 812. Et cum pudendorum acluum. Iu MissaTiliana
7S0. IVe indignum. In Missa lllyrici legilur ne me legitur : Ul cum pudendorum, etc. ln Missa Illyrici,
indignum, el immundorumacluuin.
791. Suspende securim. In eadem Missa legilur : 813. Non habeo apud le, nec verba sine crimine. In
Suspende precor intervemu islorum, el omnium san- Codice Tiliano legilur, nam habeo apud le, etc in
ctorum merilis securum; sed lege securim utrobique. Missa lllyrici deest parlicula nec.
792. Perspicue. Lege Propitium, ut in Missa II- 814. Et cogilationum. ln Missa Illyrici legilur tu
lyrici. ,T>cogilationum.
793. Dum confessor in cruce, possessor. Est para- 815. Per Dominuin nostrum Jesum. In Missa Iily-
nomasia. rici legilur : Salvator, misereremei. Iu Missa Tiliana :
794. Ut quia. In Missa lllyrici legitur al quia. Salvator mundi, qui vicit; lege vivis. In Codice Ro-
795. Ante oculos tuos, Domine, elc. Haecapologia dradi : Salvalor mundi, qui cum Patre, et Spiritu
habelur in Missa Codicis Tiliani; diciturque ibi a sancio viiis et regnas per omnia smcula smculorum.
sacerdote seu ponlifice, (iuito Evangelio, dum orna- Amen.
tur altare, antequam suscipial sacerdos oblationes 816. llogo te, Dcus Sabaoth, elc. Haee apologia
offerenlium. Bis exstat in Missa Matihise lllyrici; et non exstatin Missa Hlyrici, neque in Edilis, neque
primo recitatur inter Epistolam et Evangelium cum in Cod. Tiliano, nec in aliis Codicibus uostris manu-
quibusdam aliis. Secundo cum fuerit ornatum altare, scriptis.
anlequam sacerdos suscipiat oblationes offerentium, 817. Uti. Id est, ul.
llabetur in Codice Rodradi el in Editis. 818. Ante mterni Regis prmsenliam, etc. Neque haec
796. Vix audeo. In Missa lllyrici legitur non apologia exstat in Missa tllyrici, neque in aliis Codi-
audeo. cibus supra cilalis.
797. Tu enim scis, Domine, omnia qum aguntur in 819. Livote lorquetur. Id est, conlabescit.
nobis. \n Missa lllyrici legitur : Tu scis, Domine, qum 529 820. Eripiat nos, etc. Hoecet duae sequentes
aguntur in nobis. apologioehabentur in Editis, et sub eisdem titulis.
798. Erubescimus confiteri, elc. lla Ovidius, in Haec autem prior non exstat in Missa Illyrici, nec in
epistolis: Cod. Tiliano, nec in aliis Codicibus nostris manu-
factareferre C scriptis.
Quae fecissejnvat, pudet. 821. Mordacisconscienlimslimulis, elc Haecapolo-
799. Per nos. Deest in Missa Ulyrici, et in Co- gia in Missa HLyrici dicitur lempore Gradalis, Alle-
dice Tiliano. luiae et Sequenlise. Non exstat in Codice Tiliano,
800. Admitlere. In Codice Rodradi legitur admiili. neqiie iu aliis Codicibus nostris manuscriptis.
801. Parce, Domine, confilentibus, etc In Missis 822. Te Deum. ln Missa Illyrici, prsetermisso pro-
Tiliana etlllyrici legilur : Sed parce, Domiue, confi- nouiine le, legilur Dominum.
tenlibus, ignosce peccantibufi,miserere le rogautibus. 825. Peccaium esl. ln eadem Missa legilur deli-
In prima lamen apud lllyricum legitur, confidentibus, quimus.
loco confilrntibus, et precanlibus, pro peccanlibus. 824. Commissum.In eadem Missa legilur commi-
802. lnfirmus est. In Missis Tiliana et illyriciana simus.
ha?cadduntur : Et 528 aPud te non Ment peccato- 825. Resolvere, ac indulgere dignelur. In eadem
res verba sine crimine. Missa : Solvere, ac perdonare dignetur. Post quae in
805. Ut qui ex nobis. In proefatis Missis ita Iegi- eadem Missa hoec sequuiilur : Ut, te, Domine, an-
tur : Visi ex nobis indignis et peccaloribus. In prima uueute, valeatnus qum maia sunl decliitre et quie bona
Illvriciana TOet peccaioribus desideratur. sunt consequenlerexplere. Et quia nos fecisti ad ma
"804. Per le nobis. In Missa lllyrici lcgitur, per te- sacramenta pcrlinere, lu clementer in nobis eorum mu-
metipsum veniant, etc. In Codice Tiliano, per temet- nus opcrare, omnibusque errantibus indulge juxta ma-
ipsum nobis, elc gniludinem pktatis lum.
805. Pcr Dominum. In Missa Illyrici: Qui vivisel ni 826. Indignum me, Dotnine, etc Haec Oratio in
legtias, elc ln MissaetTiliaua : Qui vivis el regnas Missa lllyrici recilatur cum quibusdam aliis, posl-
Deus nunc et semper, in smcula saculorum. qoaui in altari pontifex Confessionem perfecit. Habe-
806. Conscientio quidem trepidi, etc. ln Missa II- tur etiam in Missa Ratoldi, recitalurque ibi ut pri-
lyrici haec Oratio recitatur, cum ornatum est altare, inuui pontifex accessit ad altare.
antequam sacerdos suscipiat uoblationesofferentium. 827. Quid ego le blandis. Ita in Codice Ratoldi. In.
Non exstat in Missis Tiliana et Ratoldi abbatis, nec Missa lllyr.ci legilur : Nam qui le blandis.
in Codice Rodradi, nec in Editis. 828. intyeiis. Iu Missa lllyrici et in Codice Raloldi
807. Sed si recedimus. ln Missa lllyrici legitur la- additur mgro.
men si recedimus, quae quidem lectio proeslare vi- 829. Sanilali mem. In Missa Ulyrici ajditur indesi-
deiur. nenter.
808. Pro qua re dignare nos, elc In Missa Illyrici 850. Recedo. lu Missa Ulyrici additur : Quasi di-
hominum oslendo ; sed in tuo con-
legitur : Pto qua re pulate patema omnipolens Deus, gnum me in oculis occulla non fallunl, diversis sceleribus
atque placabiti vuliu cordis nostri interiora purgare speclu, quem
digneris. pollulus sordeo. Sed luum esi, Domine Deus, dare
809. Elsi nos realu peccatorum, etc. In Missa Iliy- peccalori cor compunctum, (onlemque lacrymarum,
rici haec ita contracta legunlur, et corrupta : Preca- quo digne valeam abluere muUiludinem sceterum. ms.
mur etiam (etsi culpabiles simus) noslrorum, lamen; 851. Nubemea cito delere. Ita in Codice nostro
libi placita mysleria consecrata. Nam TO noslromm,, sancii Eligii, sed iuler TOea apparent vestigia duo-
 517 IN S- GREGORII LIBRUMSACRAMENTORUMNOTJl. 518
rutiiM abrasorum. In Editis legitur,nubem cilo delere. A A 861. Novimus. In Missa Illyrici legilur, vovtmus,
ln MissaIllyrici, reclius, ea, ut nubem, cito delere. In male.
Codice Ratoldi, ea, ul nivem, cito detere, optime. 862. Nos punias. Ita in Missa Illyrici. In Edita le-
852. 17/qui hanc pttlmamamiterim. ln Godice Ra- gitur mn perimas; sed lege wos punias.
toldi legitur, el licet palmam amiserim. Ita in Missa 863. Ex nihilo. Hsecdesunt in Missa Ilryrici.
Illyrici, inqua tamen aA&iiurrbinnwenliw. 864. Qui rogarenl. In Missa lllyrici legilur cui ro-
833. Ad veniamsaltem pertineam, etc. In Cod. Ra- garent, non ita recte. 531 In Edtta, qui te rogarent,
toldi legitur perveniam. In Missa lllyrici legilur : quoe iu hoc vocabulo desinit.
Saltem per confessionemveniam metear, te miserante. 865. Tuo supplices auxilio. Haec usque ad illa
834. Tibienim Deo est, etc In Missa Illyrici legi- verba, erigenos, Domine,desideranturin MissaIllyrici.
tur : Ul tibi sit gloria, laus, el honor, cuncta regenti iu 866. Quod rogaris accipere. Id est, quod rogatis ut
smcula smculorum.Amen. a te accipiant, neinpe remissionem peccatorum.
835. Projectis nobis, etc. Hsec apologia cum mullis 867. De tua justitia. Quam vehementer timenl ob
aiiis in Missa lllyrici recitatur a pontifice seu sacer- peccatorum gravitatem et liiiillitudineni. Aut certe
dote lempore Gradaiis, Alleluioeel Sequeniiae, hoc legendum de sua juslitia.
esl, inter Epistolam el Evangelium. 868. Cuncla regentium. Locus corruplus ; lege
856. Quia libi. In Missa Illyrici prseponitur copu- cunctarum gentium, ut in Missa Illyrici.
lativa el, rectius. 869. Ignosce, Domine, etc. Haccapologia exstat in
837. Gerimus. In Missa Illyrici legilur gessimus, Missa Illyrici, recitaturque a ponlifice seu sacerdote,
rectius. cum oruatuin fuerit altare anteauam suscipiat obla-
838. Sit in nobis, Dvmine, elc In Missa lllyrici liones.pK
"
hsecaliter leguntur in hunc modum : Concede, ut in 870. Commaeulatm conscientim sordido. In Missa
nobis nm oris sit tanlum confessio, sed eliam cordis. Illyrici legitur : Quem maculatm vitm conscientimtre-
530 ^39. Castosenim. In Missa Illyrici legitur, pidum, et crimimim meorum confusio fecit captivum.
siquidemcaslos. 871. Qui pro me obtinere nihil mereor. In Missa II-
840. Mundi. Mocvocabulum deest in Missa Illyrici. lyrici legilur : Qui pro me veniam Obtinerenon valeo.
841. Mores. ln Missa Illyrici icgilur sunl mores. 872. Angustias pauperum. Hoocverba desiderantur
842. Sotlicitudo carnis. Iu Missa Iilyrici legitur in Missa Illyrici.
solliciludo terrena. 875. Lamenta viduarum. In Missa Illyrici additurro
845. tia de prmteritisveniam, elc. in Missa lllyrici desolaliones Ecclesiarum.
bsec in buncmodum leguntur: Et da de prmteritisma~ 874. Et quoniam in eadem , etc. In Missa Illyrici
lis veniam, de prmsentibusemendalionem, de fuluris legitur: Sed quoniam me eadem qum populum calena
caulelam, qui vivis, etc. peccati constringit.
844. Ila, Domine,immensi criminis rei. Hsec apolo- 875. Communes lugeo passioues. In Missa Hlyrici
gia non est in Edilis, neque in Missis Illyrici, Ratoldi legilur : ideo omnes tugeo passiones. Sed prior lectio
et Tiliana, neque in Godice Rodradi. proestare videtur.
845. Nec se a facie lua. Lege non a facie tua. 876. Votum. Id est, oratio sacra el divina.
846. Quodcunijue.jLege quod quemque. 877. Deus ad quem aceedere, etc Hsec apologia de-
847. ltem alia in tribulalione. Haec apologia recita- sideratur in Missa Illyrici, et in Cod. Tiliano quein-
tur a jiontifice seti sacerdote in Missa Illyrici, lem- Q ( admodum in Edilis et in aliis Codicibus nostris ma-
pore Gradalis, Alleluiae et Sequentiae. Nuper edila nuscriptis.
est jussu S. P. N. Urbani VIII papse, sed dimidia cir- 878. Dimitte Deus, etc. Hoecapologia rcciialtir ir»
citer parte brevior. Non exslat in Edilis Sacrarnen- Missa lllyrici a pontiiice seu sacerdote, inter EpistQ-
tariis, neque in Cod. Tiliano, neque in aliis Codici- lam et Evangelium, id est lempore Gradalis, Alleluise
bus iiosins manu.-criptis. et Sequentioe, eique hic litulus praefigitur : Oratiq
848. Si ante oculos luos, elc Ita in Missa Illyrici. pastoris dicenda pro se et piv subditis. " '
Iu Edita hsec aliter fusius leguntur in hunc modum : 879. Deus. ln Missa Ulyrici legitur Domine Deut
Anle oculos luos, Domine, culpas noslras ferimus; et omnipotens.
plagas quas accepimusconferimus, si pensamus malum 880. Perenna, Perennare hoc loco sumitur aclive,
quod fecimus, etc. id est perpetuare, id est efficere ut aliquid in perpe-
819. Et plagas, quas excipimus, conferamus. In luum duret. Alcimi Epitapbium :
Missa Illyrici legitur : Plagas, quas vel durissimas tn Qitempietas, quemlarga fides, quemfamaperennat. :
lutc vita paii possumus, eonferamus. Alias sumilur intransitive. Terlullianus lib. de Re-
850. Quodmeremur. In Edita haec adduntur : gra- surrectione carnis : Sed et denles
vius est quod commisimus, levius est quod toleramus. nare. Est autem hic hypallage, proincorruptos peren-
851. Frangitur. ln Edita legilur teritur. perenna prwco-
nium veritatis in ore meo. Jn Missa Jllyrici legitur per
852. Et in opere. ln Missa Iliyrici legilur et lamen arma, sed prior lectio prsevalet.
in opere. 881. Justifices. In Missa Illyrici legitur sanctifices,
853. Non emendat. Ita in Missa Iilyrici, el bsec ni quod perinde esl.
phrasis non semel occurrit in regula saucti Benedicti. 882. Respicis. In Missa Illyrici legitur TOest; sed
ln Edita legilur non se emendat. prior leclio praastare videtur, etenim sequilur TO
854. Si exspeclas. lla in Edita. In Missa Illyrici le- inspicis, ut sit elegans paronomasia.
gitur si exspectamur. 883. Si quqm, etc ln Missa Illyrici legitur; Si.qua
855. In correptione. Ita Missa lllyrici. ln Edita le- vitio lepiditalis mem vel incutia conlraxerunt delicla,
gitur in correctione. admille ; sed TOadpiitte mendosum est, et
856. Si impresseris. Ila in Missa lllyrici. In Edita propitius
legendum omitie, id est dimltte, ut in nostro Codice.
legitur si extenderis. Nam omitto est dimitto, ut supra notatum est; vel
857. Si parcas. In Edita legitur si peperceris. In legendum est amitte, id est amove, amanda, ablega,
Missa lllyrici si parcis. ut apud Terentium.
858. Te provocamus.Ita in Missa Iilyrici. In Edilis 532 ^84. Vel cognilo. Lege vel cognoscente. In
deest pronomen le. Missa lllyrici Icgitur vel scienle.
859. Si angvstim veniunl, etc. Ita in Missa Hlyrici. 885. Jgnosce. In Missa IUyrici legitur : Manu mi-
In Edita hoecdesunt, usque ad hocc verba : habes, sericordimtum inde eripe.
Domine, confilentesreos. " 886. Et increpatio ipsa. In Missa Illyrici hsec voca-
860. Non timemus observare. Parlicula non videtur bula, et ipsa, desideranlur.
redundare. lu Missa lllyrici legilur non timemus ne- 887. Moriates. Esl solcecophanes. In Missa Jllyrkj
gligere, recle. iegilur morialibus.
&!$ IN S. GREGORII LlBRUM SACRAMENTORUMNOTM. 520
888. Utrorumque. Tum eorum quibus ansam proe- jA (acianl sacerdoles asperso sale aquam benediclam.Se-
bui peccati, tum eorum quos subjeci poenitentiaele- quenles autem Oraliones pro exoreismo et henedic-
gibus. tione salis et aquae habentur etiam in Cod. Rodradi
889. Et qui. In Missa Illyrici legiitir et quia. "''" secunda parte. In quibus, ut hic, non apponunliir
890. Flammescenles. In Missa Illyrici legitur flam- solitoecruces. Quod miror; est enim antiquus Ec-
mescere. clesise mos, ut aqua signo crucis adhibito benedica-
891. Ut el disciplinis, elc In Missa Illyrici legilur : lur, ut videre est apud sanctum Epiphanium , lib. i
Ul cx disciplina nostri regiminis capiant lucrum. adversus hoereses, tom. II de Josepho comite : Et
892. Lmlemur. In Missa lllyrici legitur gaudemus. cum prmcepissetafferri aquam, et accepissetvas aqum
895. Ablue nos, Deus, etc. ln Missa Illyrici legilur: coram omnibus magna voce, 6 uvnp oraupoO afpuyiSu
Ablue nos, omnipolensDeus, et alieno et proprio de- iiztfiei;, TWu.yyetStKTOOtSiouSaxrvkovxai intxa\e-u-
licto. ptevo?TOovoptK 'ino-oO,id est, wVilte sue digito signa-
894. Oraliones ad visitandum infirmum. Visilatio culum crucis vasi imposuisset, invocato nomineJesu.
seu unctio iuiirmorum, quam extremain unctionem Et apud Theodoretum, lib. v Hisl. eccl., cap. 21 :
dicunl, ultimum Christiante legis sacramenloruni, Hmc et alia similia loculus, xai S7u9£tfTOUsruvpov rbv
cujus beneficio anima adversus cacodaemonisinsultus TU7rov TWuo«Tt, id est, cuni aquam signo crucis si-
in supremo agone circumvallatur, peccata dimiitun- gnasset.'
tur, atque interdum sanitas corpori restituilur, pro- 898. Benedicliouvm. Vide ea quaesupra observala
mulgatur a sanclo Jacobo ( Episl. c. v): Infirmatur sunt.
quis in vobis, inducal presbyteros Ecclesim, et orenl T> ' 899. Favm. Pro fabm; soepe in antiquioribus Co-
super eum, ungenles eum oleo in nomine Domini, elc. dicibus mss. scribitur v loco b.
Maxima fuit oliin Christianis cura visitandi infirmos, 900. Benedictio panis. De pane benedicto, vide
quam visilationem ponit Tertullianus inter ires cau- observationes nostras ad Concordiam regularum,
sas procedendi in publicum , libro n de Cultu femi- cap. 71, § 1.
naruui : Vobis auiem nulla procedendi causa non le- 901. Ad capillaluram. Subaudi incidendam, quod
trica : aut imbecillus aliquis ex (ratribus visilalur, aul vocabulum habetur in Ordine Romano. Hsec autem
sacrificiumofferlur, aul Dei sermo minislralur; memi- tonsura uon est illa clericalis de qua supra egimus;
nitque lib. n ad Uxorem : Libere mger visilalur, egens sed puerorum, cum primum londebanlur eorum ca-
tustentatur. De hac unctione agitur ab Innocenlio I, pilli. Nam in Sacramentariis alise exstant Orationes
epist. ad Decentium Eugubinum, ubi nolat hoc sa- ad tonsuram clericalem.
cranienlum non conferri pcenitentibus, quia, ut ille 902. Omnipotens sempilerne Deus, etc Ita in Co-
docct, nullum sacramenlum datur pcenitentibus. Sed dicibus Rodradi et Raloldi. In Ordine Romano
postea usus mutalus est, ut palet ex Ivonis Carno- huic Orationi duae aliae praemittuntur.
lensis, episl. 257 : Unctio enim inftrmorum publicm 903. Alque cmleslium donorum consortium esse
pmnitentimesl sacramenlum. Qtire tanien vcrba Ivo prmceptorum. Ita in Codice Rodradi. Prima parle le-
protulit ex sui temporis consuetudine. Apud Burcbar- gendum puio perceptorem. ln Codice Ratoldi, et in
duin, lib. xvm, cap. 2, de hoc sacramento agitur ex Ordine Roinano legiiur : Atque ad cmkstiutn donorum
decrclo Callixli papse. Sed citaiio corrupla est. Nam pervenire consorlium.
decretum istud non potesl intelligi de Callixlo primo, 904. Oralio ad barbas tondendas. Nempe in prima
qnia ibi mentio lit Innocentii primi, qui Ionge post' C juvenilis harbaa tonsione. Haeceadem Oralio exslat
Callixium primum floruil; non de secundo Callixto, in Codicibus ^Rbemensiet Ratoldi, et in Ordine Ro-
qui centum circilerannis postBurcbardumvixit; iiam maiio.
Burcliaidiis crealus est Vormaciensis episcopus auno 905. Oratio ad infirmum unguendum. Hsec Oratio
1(108, ut docet Sigebertus in Chron., at Callixtus infra repetitur; nec videtur esse hic proprius illius
secundus renuntiatus est pontifex maximus anno locus.
1120, ut docet Anselmus abbas in supplemento Sige- 906. Deus qui famuio luo Exechim, elc Haec et
berti. Itaque apudBurchardumloco horum verborura, sequentes Orationes exslant apud Burcbardum lib.
ex decrelo Callixti papm, legendum est, ex Beda; nam xvm, sub finem, post collatam unctionem. Jn editis
quae hic cltantur videre esl in Bedaecommentario ad Sacramentariis habenlur lanlura tres priores.
epist. sancti Jaeobi aposloli. 907. Deus, qui per apostolum tuum. Hsec Oratio
895. Asperganl eam. Cum primum sacerdos accedit 534 h betur in Codice Rodradi.
ad visiUndum infirmum, aspergit eum ipsamque do- 908. El sic flectatgenu. Ita iu Codicibus Rodradi el
mtiin aqua benedicla, ut videre est in concilio Nan- Tiliano, in Ord. nis. Cod. Corb. legitur : Tunc stet
netensi, can. 4 : Cum sacerdos audierit aliquem infir- ad dexteram sacerdotis,el flectelgenua qui etl languidus.
mari in sua plebe, quam citius ad eum pergat, et in- 909. Dominus locutus est. lta iu Codice Rodradi.
gressus cubiculum aquam benedictam super eum et per In Codice Tiliano qusedam alia prsecedunt. Iu Cod.
omne cubiculum aspergat. Et apud Burchardum, lib. Rodradi haec sequuntur : liic ponanl manus super in-
xvin, cap. 1. Quod etiam satis.clarum est cx verbis firmumomnessacerdotesetministti eorum.V. Deusdeo-
Alcuini, cap. de infirmis : Quoliescunquealiquis infir- H rum, elc llsecmariiiumimpositio videturetiam inCod.
malur, ingrediunlur (ralres ad agrotum cum 533 Tiliano : Impouant manus super infirmumomnes sa-
aqua benedicta, et cum cereis, siveincenso ante oteum cerdoles,jubenie vellanlum permiltenle episcopo,quia
tanctum. Id etiam claruin est ex Codice Rodradi: In canonicussic docet ordo. Nola hic plures adesse pres-
primis faciant sacerdoles aquam benedictam, et spar- byleros in administratione hujus sacramenli juxia
ganl eamcum Anliphona et Oratione super ipsum in- sanclum Jacobum, inducal presbyleros Ecclesim; quod
firmum el domum ejus. Deindea sacerdote hmcOratio' tamen non' est adeo necessarium, cum ab unico sa-
dicatur : Domine Deus, qui per aposlolum tuum locu- cerdote hoc sacramentum conferri possit, cujus. rei
tus es, elc. lnCodice Raloldi sunt alise caeremoniie praxis videtur in concilio Nannetensi supra ciiaio,
quas inlra producemus. cap. 4, apud Burchardum, lib. XVIII,in Sacramenta-
896. Cwm Amiphona el Oralionibus. Nempe : As- riis editis, el in Cod. Ratoldi infra citando, quamvis
pergesme,Domine,hyssopo,etc. y .Exsurgal Deus,etc. Simeon Thessaloniceusis huicsenienlise adversettir,
Deinde dicit Oralionem Deus qui sacerdotibus luis quem refutat Pelrus Arcudius, lib. v de Exueuia
tanlam graliam, elc, ut est in cilaio concil. et apttd unctione, cap. 3.
Burchardum, eodem cap. Ubi, ut primum sacerdos 910. Ad Dominum cum tributarer. ln Codice Ro-
jngreditur aegroli domum, dicere debet : Pax huic dradi subjungitur : Et repelalur, ut in pristina.Sequi
domui el omnibus liabiiantibus inea. lur Oratio Deus, qui famulo tuo Ezechim,elc.
897. Exoicismus salis. Exorcizatur sal ut aquae: 911. Et sic perungal infirmum de oleo sanclificalo
bencdictoeimmisceatur, ut supra notatur : In prtmisi cruces faeiendo in colto, in yulture, etc ila in (Jodica
m IN S. GREGORHLlBRUMSACRAMENTORUM NOT^. 522
Rodradi et Tiliano. — El supptkando dum ungilur A necessitale, verbisque indicative prolatis perftciposse
infirmus, dicat unus hanc Ora'jonem. Itaformam in Codice videtur; el cx thesibiis Dom. Jaeobi Helyessuprn ci-
ab tatis, in quibits defendilur formamextremaeunetionis
Hodradi. Notandum imgente s^terdote
alio proferri; quod favet eorum opinioni qui dictint esse indicativam, vel deprecatori.ini. Sic enini ait
hunc validum esse baptismum, si uno verba profe- posilione oclava : Extremm unctionis sacramenlum
rentealier mergat, autaqtiam infundat. materiamhabet sacratn unctionem; formam habet vel
912. lnungo le de oleo sancto, elc. Ita in Codice indicalivam, vel deprecatoriam.Quare non valet res-
Rodradi. Olimforma hujus sacramenti fuit indicativa, ponsio Pelri Ledesmoe,cap. 5, do forma hujus sa-
ut bic apparet (quamvis hic appelletur Oratio, sed cramenti, cum ait hanc formamindicativamesse lan-
improprie, vere etenim Oratio non est) etetclare con- tum qimddamproeambulumadsacramenlum extremae
stat etiam ex Codicibus mss. Raloldi, Tiliano, unctionis. Nam citaii tbeologi, cum haecscripserunt,
monaslerii sancti Retnigii, et Manualiexcuso Eccle- non erant adeo stupiili ut ignorarent si proeter for-
siaeSuessionensis, quse indicativam habent, depre- inani indicaiivamaliam haberet deprecatoriam Am-
catoriam ignorant, ut infra videtur; el ex forma brosiana Ecclesia. Praelerea ut nemo dixerit, cum
Ambrosiana,quamprofert sanctus Bonaventura in4, quis infundens aquam profert hnecverba, ego te ba-
dist. 23, quaest.4 : Ungo le oleo sanctiftcaioin no- ptizo, etc, hanc formam esse proeambulam ad ba-
mine Patris, et Filii, et Spiritus sancli, ut, moremi- ptismi sacramentum; ita absurdum est dicere, cum
lilis uncli, prmparalusad certamen, aerias possissu- ungitur segrotusoleo sanctificato, et proferuntur boec
perare potestales,quoeetiam habetur infra inCodici- verba, ungo te, etc, ejusmodi formam essc quid
bus Ratoldi et Tiliano; quam Richardus de Media JJ j prsoambulumad exlremam unClionem.Qtiare Duran-
Vilh in 4, dist. 23, art. 1, qusest. 4, non itnprobat, dus, supra citata quaest., cum profert ritum quarum-
sed duntaxat ait formam deprecativam csse conve- dam Ecclesiarumquoeutuntur utraque forma indici-
nientiorem ob texlum sancti Jacobi; neque eam tiva el deprecativa, non dixit formam indicativam
rejicit in responsione ad secundum, ut nec Bona- esse quid pr.eambulum ad hoc sacramenium. Et
ventura responsione ad secundum, cuni ait : Objici- poslea cum relulit formam Ecclesiae Ambrosianae,
tur quod non csl eadem forma. Dicendum quod se- eam non repudiavit. Neque hsec doctrina adversatur
cundum id quod est necessarium el essentiale sacra- concilio Tridenlino, cum ait, sess. 14, cap. 1, For-
menlo, eamdemoporlet esse; sed forma verbinon esl mam deindeesseilla verba, Per istam unctionem,elc.
necessariaralione vocis exterioris, sed prout est ex- Nam concilium deprecatoriam non ita astruit, ut
Durandus eadem dis- rejiciaj indicativara, quain olim in usu fuisse luce
pressiva verbi interioris. Quarc formam
tinctione, quaesi. 3, utraniqiie defendit pro- meridiana clarius est. Ut nec ita astiuit illa verba,
blemaiice. Nam poslquam asseruit formam depreca- per istam unctionem,ut destrual formam Graecortun,
tivam, tandem subjungit : Et si quis vellet lenere qunelicet deprecatoria sit, ejusmodi verba non tamen
quod forma indicaliva, qua dicitur usus fuisse divus agnoscit. Tandem, antequam hinc manum referam,
Ambrosiiis,qui fuil de primilivis docloribus, posset notindum estapud Burchardum, libro citalo, nullam
Beatus enimJa- reperiri formani. Nam responsioni infirnii ad inter-
responderi ad raliones alterius partis.intendil
cobus loquensde Oratione forle non de (orma rogationessacerdotis subjungit: Posteaungalur. Post
sacramenti, sed de supplicatione, qumfit per Oralio- confessionem,et fidem reddilam, el unctionemdicalur
nem prmcedentem,aul sequentem, per quam apud ' AntipltonaIn verilate tua exaudt me, Domine.Psal-
Deum subtevaturinfirmus, et commendatur.Eamdem C mus Domine, exaudi oralionem meam, auribus per-
formam probat Paludanus, in 4, dist. 23, quasst. 1 : cipe. Deinde Kyrie eleison cum Pater noster el pre-
Si aliqum Ecclesimhabeant solam fonnam indicativi cibus, elc.
modi, sicut Ambrosianasallem lemporeaclum. Ambrosii,ut 913. Domine DeusSalvalor noster, etc. In Cidice
dicitur, non esldicendumquod niitil sit Sed et Rodradi hoec Oratio in duas dividilur, et secunda
Aureolus, in 4, dist. 23, arl. I, 535 quatnvis non 53S a'» n's verbis incipit: Sana quoque,qumsumus,
memineril hujus forniae: lnungo te oleo sancto, eic, omnitimmedicator.
dicit posse esse indicativam in hunc modum : Per 914. Propitietur Dominus, etc Ita in Codice Ro-
istam sanclamunctionemparcit libi Dominus, elc. Scd dradi.
de [orina est dubium quare sil oplalka. Respondeo: 913. Deindecommunicetcum corpore et sanguine
In quibusdamEcclesiisformaista est indicaliva,pitta : Domini. Ila in Codice Rodradi, et Ratoldi, et Tiliano,
Per istam sanctam unclionemparcit ttbi Dotninus.In et sancti Rcmigii, et sancti Germania Pratis, in qui-
aliis est imperativa. Sed verba Jacobi videntur habere bus datur Eucharisiia post ipsam unctionem. Quod
formam optativam,dicit enimsit: El oratio fidei allevia- valde notandum cst quia olim ungebatur infirmus
bit infirmtim, quasi forma per modum Orationis antequam sumeret viaticum corporis et sanguinis
optativm.ldeo dicendumesl quod (orma verborumin- Domini. Id videre est in decreto Eusebii papae apud
differenterpolestesseindicalivaet optativa, sicut forma Burchardum, lib. xvin, cap. 11, et Ivonem, Iib. xv,
verborumbaplismi, qum est apud Latinos indicaliua, cap. 35 : Sacerdos impleat omnia sicut supra circa
sed apud Gracos oplaliva; et ideo consuetudoin lali- mgroiumpmnilenlemscriplumest, id est Orationesdi-
bits esl servanda, et peccarelgraviter qui consueludi-D cat,el ilngat eum oleo sanclo, et Eucharisliam ei donet.
nem immutaret. Hoecille. Acceditauctoritas libri Sa- Apparet etiam ex Pcenitentiali Theodori apud Rur-
cramentorum edili ex bibliotheca Valicana , in quoi chardum, lib. eodem, cap. 14, et Ivonem, lib. xv,
unicam hanc formam reperire licel : Inungo te de cap. 36 : iil ideo secundum canonicam aucloritatemy
oleo sancto, sicut unxit SamuelDavidin regemet pro- ne illis janua pielalis clausa videalttr, Oralionibuset
phelatn. Operare creatura olei in nomine Dei Palris! consolalionibussacra cum unctioneolei animaii, secun-
otnnipotentis,ul non lateat hic Spiritus iminundusne- dum statula sanclorum Patrum, communionevialici
que in membristuis, nequein meditllis, ncque in ullai reficianiur. Praxis videlur in Vita Caroli Magni cx
compaginemembrorum,sed in le habitel virlus Christii Editione Pithcei: Oleo aiitem sanctoinunclus (Caro-
allissimiel Spiritus sancti. Per. Neque hanc formami lus im|ierator) ab episcopis, el vialico sumpto, et om-
reprobat Facultas Parisiensis tbeologica, ut constat nibus suis dispositis, commendansDomino spirilum
ex thesibus Ludovici de Machault, biccalaurei Sor- suum, obiil in pace. In Vita sancti Otthonis archiepi-
hnnici, prioris sancti Petri de Abbatis Villa, agitatisi scopi Bebambergensis,lib. m, cap. 45 : Interea lan-
15 Febr., anno 1055, in exlerioribusSorbonoescholis! guor magis magisque spiritum luclanlem urgebat,
promajore ordinaria, pracsidcS. M. N. D. Stephano> riteque dispositisomnibusqumcunquepost se victuris
Tonnelier, doctore Navarrico, sancti Enstachii Pari- prmstarepoluil, supplici cl pura confessioneprmmissa,
siis pastore, dedicatis eminentissimo cardinali dei olea iila et piacida, et sacra unclione sacri olei deli-
Richelieu, duci et pari Francise; in quarum positionei• buta, propitiabile viaticum corpus Domini percepit.
seplima lioeclegerc est: Eiiam unica olei itnctiouein Apud Arnoldum Lubeceusem, lib. ntllist. Slavorum,
PATKOL.LXXVill. 17
523 IN S. GREGORI! LIRRUMSACRAMENTORUMNOT^E. 524
cap.3,deobimsanctiHenrici episcopi Luliecens:s:.Sic A 919. Mutti cnim sacerdotum, ete. Ila iu Codice
cottfortalusin Domino.coiivocalisfrauibusdicebatsejam ticulis Rodradi. Panicula enim, hoc loco sumitur pro par-
resolvi: el accipienssancti olci unclionem tnanus ipse vero, seu autetn. Regula Magistri ms., cap. <!2:
ponigebat, pedescxtendebat,cumpsallentibuspsallebat; Hoc enitn ne sil in aliquo, frequenter omnes scrutenlur
smnploquevialicodominicicorporisdixil: 0 Rexglorim, a prmposilis. In libro sexto Halitgarii supra, sub ini-
vnii cnm pace. Et apud Tlieotloricum lib. iv Viioc liinn : Non enim omnesclerici hccncscripluram usur-
sauctsc Elisabetb tixoris Ltidovici Lanlgravii Tliurin- pare aut legerc debent. Hic autem describiiur alia a
gi;e, cap. 5, ubi agens de niorle ejnsdein Landgravii superiori ungendi infiriiii ratio, seu consueludo non-
sic ait : Videns igitur quod sibi tnortis periculum nullorum presbyterorutn, qui ungebant infirmos in
iiiimiiieret,vocalo patriarcha Hierosotytnitano,ab ipso quinque sensibus.
sacrm unclionis sacramentum accepil; qui ul officium 920. Perunguetil. In Codice Rodradi, perungant.
solemne Itoc peragcret, episcopum de sattcla Cruce Sed legendum puto perungunt.
coiperalorem assumpsit. Peracla unctione, sacrosancli 921. In naribus. Lege in auribus, ut. inCodice Ro-
corporis Dontini noslri Jesu Chrhii sibi viaticum tra- dradi. Nam postea dixit : In narium summilaie sive
diderunt, quod cum fide catholica ct sincera dcvotione inlerius. Tura quia nulla raentio lieret unctionis au-
y.ttscpit (Henricus Canisius, lom, IV, ant. lect.). In riuin, quoe tamen necessaria est; namscripsit supra
Viia sanctic Adalheidis lib. i. cap. 16 : Iiesumptis ali- perunguenl insuper in quinque sensus corporis.
qnantulum viribus corporis, muniri se rogavit attenlius 92:2. Dicenles, ln nomine Palris, etc. Ita in Codicc
Rodradi, neque ulla meniio habetur vulgaris istitis
mi)sleriistcclesiasticis. Tunc sacri olei unctione perun- 1'ormse
cia, sacramenlumdominici corporis humiliter el devo- j> j : Per istam sanclam unctionem, elc.
lissime adorando percepit ( Ilenricus Canisius, eid. 9i3. Otnnipotensseinpiterne Deus , qui subvenis in
tom.). Id etiain videre est in Vita sancti llugonis pericidis, ctc. lta in Codice Rodradi. Porro ut Itujus
abbalis Cluniacensis, apud Surium, April. 29, ubi extreniae unctionis autiqua ralio clarius innolescai,
agilur de visione sancli Godefredi episcopi Ambia- hic siibjiciam tresex antiquos hujus sacrauienti rinis,
nensis : Rogarique a (ralribus ul abbalem Uugonem primum quidem Codice Ratoldi; alierum ex Co-
oleo sanclo inungeret; et episcopnli redimilus infula dice Tiliano; tertiura ex Codice monasicrii sancti
Missas celcbrans, dominici corporis el sanguinis ei Remigii.
viaticum minisUarel. ld statuunt Conslituiiones Ri- i
Antiquusexlremmunclionis conferendmritus cx Co-
culphi Suessionensis episcopi : llem opartet ul pres- dice ms. Ratoldi abbatis.
btjteri infirmos suos per confessionem el reconciliatio-
netn oleo sancio perunganl, et Imic eos communicent. < Incipit ordo unctionis infirmi: Hic dical sacerdos
Hoc etiam constat ex Vita sancti Adalardi abbalis ad infirmum : Quid me advocasli, frater? Ille ait : Ut
Corbeiensis apnd eumdem Surium Jan. 2, qui, sancta mihi unclionem Iradas. Dicil sacerdos ad eum : Donel
unctione delibutus , postridie mane sacro viatico libi Doininus noster Jesus Cltristus veram facilemque
pastus esi. Forsilan aliquis obex interjectus fuerat, unclionem; " lam si le respexerit el sanaveritle Deus,
quominus illud eodcm die susciperet. Nam olim tria cuslodiesitlam? Respondel Custodiam. Tunc sacerdos
sacramenla, pcenitentia, unctio suprema, et Encha- faciei crucem ex cinere cum aqua super peclus ejus, el
ristia infirmis simul conferebantur, ut claruui est ex 53S imponil ciliciumdesuper, dicens: Siquis infirma-
Codicibus mss. nostris supra citatis. _ iiir, agal pmnilenliam,eliamex necesstlale,quia miscri-
916. Et sic faciant illi per septem dies, si necessitas"( cors est Deus;quia misericordiaDei nec mensuras, nec
fuerit lam de communione, quatn de alio officio. Ita lempora Itabel, dicente Dei Spiriiu prophetam[Leg. per
"inCodice ms. monasterii sancti llemigii. Nota curam propltetam] : Citm conversus ingemueris, tunc salvus
quam sacerdotes oliin gerebant circa infirinos. Ubi eris; et alibi: Dic iniquitates luas prior, ul juslificeris.
rbde alio officio537 significatur de unclioue qnam Attt. Succurre, Dontine, inliruio buic, el medica curn
MatlhseiisGalenus iti Promptuario llieologico, cale- spiritali medicamine, ut in prislina sanilaie restiiu-
chcsi 182, restringit ad parles laborantes, quia, nt; Siis, gratiarumlibi rcferataciiones.Psn/m. Domine,ne
vull, sacramcntuin IIOIIrepctebatur. Ad hmc, inquit, in furore luo, cum Gloria. Antiph. Quia apud Duum
noii fiebal Ulud perfunctorie el properattier; sed ubi' miscricordia, et copiosa apud euni rcdemptio, et
(cqer non couvalescebat,redibant eodemsaccrdolesper mullipiex Dei misericordia, ita et Iapds subvenit
septiduum ungentes; non quidem sacramenlum tolies humanis, ut non soliini per baptismi et consumma-
repelentes, sed statis prectbus unclione curantes labo- lionis gratiam, sed etiam per poeuitenliae atqite uu-
rantia membra, prmbentesque sanctam Eucltaristiam. clionis mediciiiam spes vitaereparetur humanae.Anl.
lloec ille. Yerum id quod ait non repeti olim solitumi Ctir contritum et huiniliatum Deus non spernit. Psaim.
unctionis exlremae sacramenUim, in eodem videlicet'. Miserere mei, D>:us, totum tum Cloria, et repleatur
inorho, non videtur probabile, quia haec verba, quami [Forte leg. repelatur , vel complealur] Antiphona.
de alio officio, siint generalia, nec possunt resliingii Colleclamrequire. Ant. Opem ferat huic inlirmo Deus
atl uncliiiiiem inembroruin alfectorum. Et quamvis> super lectum doloris ejus; et ipse confirmet euni et
hodie in eodem morbo non repelaltir hoc sacianien- vivilicel. Psalm. Bealus qui intolligit, Collecluiiire-
iuni, si lamen antiquus valeret usus, id uon e*sett j) quirc. Ani. Doininus locutus est discipulis suis : ln
ahsurduni, quia, non cessante morbo, bomine adhuc; iiomine uteo daemoniaejicient; super inlirinos nianus
cxiste.nlc in peccatis, ob peccata salleiu venialia quae! vestras impoiiite, et bene habebunt. Psaltn. Detis
nobis quolidie obrepunt, quia seplies in die cadit ju- Deoruin. Ant. Salvum fac servum luum, Deus ineiis,
stus, jure posset lioc sacranienlum saepius iu eodemi speranlem in te; custodi aniniam. ejus, quia in te
niorbo repcti, ipsis causis maneiilibus ob quas hoci speravit. Psalm. lnclina, Domine. Anl. Cadeiit a la-
sacramentum cunlerri solet. Prseteiea si unctio illa1 tere luo mille et decem millia a dexlris tuis, liiii
partium morbidarum non esset sacramentum, noni autem nullum appropinquat mulum. Psalin. Qui ha-
posset conlerre sanitatcm, ac proinde frustra adhibe- bitat. Ant. Propitietur Deus iniquitalibus luis, et
relur. Praeterea non aliud adhibebanl oleum quaml sanet ornnes aegritudines luas, et reuovetur ul aquiioe
ab episcopo s;iiiciificatum. juvenlus tua. Psalm. Benedic.1. Ant. Dumiiie, lilvra
917. Debenl etiam sacerdotes et ministri sancla;Ec- animani meam a labiis iniquis et a lingua do sa.
clesim,e\.c. lta in CodicibusRodradi et sancti Remi- Psalni. Ad Doniinum cum tribularer. Oratio. (J.uui-
gii. Nota curam et sludiuin priscorum saccrtloluni II potens semjiiterne Dcus, qui iier Jacobum aposiolum
erga infirnios. tiium inirodiicere presbyteros Ecclesiae, ei tingcre
918. Cltriste cmlestismedicinaPaltis. Ila etiara inn olco iulinnos prsecepisti, praesla, quu-.sumus,ut di-
Codice Rodradi. gneris per inanus nostras huuc famulum tuiini ilJ.
" Leg. lamen, til in Ordine Romano ms. Corb.
Apud Burch., lib. xvm, cap. t.
 525 IN S. GREGORIILIBRUMSACRAMENTORUM NOT^E. 526
infirmum de oleo sanctilicato ungere et benedicere. .A 2° Notandae veniunt interrogationes sacerdoiis ad
Iloc autem quod nos exterius tua charismala fideli- infirinuin, illiusque responsiones ad sacerdotem,
ler coniplectimtir, hoc inlerius spiritaliicr divina quoeetiam ex^tant in veten Ordine Romano rns. bi-
virtus ac miiabililer tuoe magnaniniiiaiis operaretur blioth. Corbeiensis. 5° Signuni crucis ex cinere cutn
[Lcg. opereiur] virlutem. PerDominum noslrum. aqua super infirnii peclus, cum cilicii impositione,
< Ungo oculos tuos de oleo sanciificilo, ut quid- quae babentur etiam in Ordiue ciiato, in haecverba :
qttid illicito visu deliquisti hujus olei unciione ex- Tuncsacerdos facit crucem ex cinerecum aqua super
pietur. Per Domiiiumnostruin Jesum Chrislutn. pectusejus, et imponit ciliciumdesuper, dicens,si quis
< Alia. —-Ungo aures has sacrati o;ei liquore, ut in/irmalur, agal pmnilenliam,etc, ut in Codice Ra-
quidquid dclectatione noxia auditus aduiissum est loldi, nisi quod iu (ine horum verborutn dicti Ordi-
mediciua spirilalis evacuel. Per Dominuin nostrum. nis haec addunltir: Respondel infirmus Deo gratias.
< Alia.— Ungo bas nares de oleo sacrato, ut quid- ln hoc Ordine nullae suiil uuctionurn formulac, uno
quid noxie contraclum cst * odoratus superfluo ista aut altero rolioavulso. 4° ln unctione tertia haecverba
muudet medicatio. Per Duminumnosiruiii. cotrupta simt, noxie conlraclumeslodoratussuperfluo;
< Alia.— Ungo labia ista consecraii olci medica- sed legendum est, ul in Codice Tiiiano, noxio con-
mento, ut quitlquid otiosa vel criminosa peccasti lo- tractum est odorulu, vel superfluo. 5° lu quinta un-
cutione, divina clementia miserante, expietur bac ctione niale legitur, fortiler prmstare; Iegcndum est,
unctione.Per. fortitercertare, ut in eodemCod. Tiliano. 6° In sexta
< Alia. — Ungopeclus tuum tle oleo sancto, ut hac uuclione, ubi legitur, cumroborejuvaminis, legendmn
unctione prolectus furtiier praestare valeas adversus _" est, ut in Cod. Tiliano, cum robore superni juvaminis.
oethereascatervas. Per Dominum. 7° Notandumest octavam formulam, 540 ^ngo te
< Alia. — Ungo has scapulas sive medium scapu- oleosanctificalo,elc, eamdein esse cuni fonntiia Am-
larum de oleo sacro, ut, ex omni parte spiritali pro- brosiana. 8°Observandumest lianc nouam forrnulam,
tectione munilus, jacula diabolici impetus virililer Ungote oleo sancii/icato,in notttinePalris, et Filii, el
conteinnere, ac procul possis cum robore juvaminis Spirilus sancti, sicul unxit Samuel David, elc, videri
repellere. — Per Dominuin. esse ad unctionem omniuiiicompaguni membroruiu ;
<Alia. Ungo has manus de oleo consecrato, ut nam in CodiceTilianoin formula bujusunctionis haec
quidqnid illicito vel noxio opere egeruut per lianc verba habentur, quae etiam' iri hac formula Codicis
unctionemevacuetur. Per Dorninum. Ratoldi conlinentur : Ut non laleat Iticin le spiritus
—
539 ' A.lia. Uugo hos pedes de oleo benedicto, immundus, ueque in membris,nequein medullis, ne-
ut quidquid superfluovel noxioincessu commiserunt, que in ulla compagine meinbrorum. 9° In dccima
isla deleat perunctio. Pcr Doininum. formula post hocc verba, opetare crealura, videtur
—
<Alia. Ungo te oleo sanctificaio in noinine Pa- deesseTOolei, ut hahelur in Editis, et in Codicibus
IriS, ct Filii, el Spiritus saneti, ut, more inilitis uncti, sancci Eligii etTiliano. 10° In Orationecornmunionis
proeparatusad luctum [Leg. luctamj, possis acreas ad illa verba, el ad sanciam requiem,parlicula ct vi-
superare calervas. Per. detur redundare, quemadmoduni in sequenti Ora-
i Alia. — Ungo te oleo sanclificatoin nomiue Pa- lione ad haecverba, perficiatur vita in vobis, T6tila
tris, el Fiiii, et Spiritus sancti, sicut unxit Samuel redundat.
David regem ct prophelam, ut non lateat iii te spiri- Hisiiaexposiiis, sequitursecundusritusconfercndae
lus immundus,neque in membris, neque in medullis, C unctionisextremse ex CodiceTiliano.
neque inulla compaginemembrortun. Sedte inliabilet c Ordoad ungenduminfirmum.
.virtusChristi aliissirniet Spiritus sancti, qualenus per
hujus operationein mysterii, et per banc sacii olci un- < Anlequam' ungatur infirmus, confiteatur omni-
ct;onem,atque nosttaui depietationem.virlutesanctoc ntodis Deo et sacerdoli suo puriter omnia peccala
Trinilalis inedicatus sive lotus, prisiinain et melio- sua, et reconciliationem ab eo percipiat plenam, ut
ralamrecipereinerearissanilatem. Per euui, ejusdeiu. ulceribus vitiortun pcr confessioneina purius [Lcg.
< Alia. — Ungo te de oleo sanclo, iiivocaia magua purgalus], adapertis dignus proliciat ei unctioni spi-
Creatoris majestaie, qui jtissit Samuelcm prophetam ritalis medendo nequiliaruui ptitrediiicin intcrius
ungere David regem , operare crealurani [Leg. crca- Iatiianiem. El inncin primisfaciantsacerdotesaspergi
tura]. salem et aquam benedictam ; et aspergaut eam cum
—
< Xlia. In nomine Patris, et Filii, et Spirilus Aiilipbona Asperges me, Doinitie,Misereremei Deus.
sancti, sil tibi b;cc unctio olci sanctilicati ad purili- < Domine Deus, qui per aposlolum tuiiin loculus
cationem meutis et corporis , et ad munitneu et de- es : Infirmatur quis in vobis, etc
fensionem conlra jacula iinmundoruin spirituum. t Et sic flcclal genua sua, qui est languidus, et
Amen. stet ad dexteram sacerdotis, et cantelur hacc Anti-
—
< Hic communicel. Corpus ct sanguis Domini phona : Suna, Domine, infirmum islum cujus ossa
nostri Jesu Cbristi iu vilam acternain le perducat, et contiitbuiasunl,elc.Domiiie,nein furoreluoarguastne.
in die judicii [etj ad sanctam requiem te resuseilet. t Sequilur :
c Aiia. — Ununi Deum Palrem , et Filiuin, et D
< Oremus Dominum noslrum Jesum Cliristum, ct
Spiritum sanctum unanimiter confiientcs , oranius ut cum oinni supplicatione rogemus, etc.
voluntas ejus, auxiliante gratia, perficiatur [vita] iu
vobis. Per. i Dominusloculus estcondiscipulis suis, In nomine
< Alia. — Dominus Jesus Cbristus apud te sit, ut meo docmoniaejicile , et super infirmos iiianus ve-
te defendat; iutra te sit, ut te reliciat; circa tesit.ut stias itnponite, el bene habebunt. Deus Deorum :
te conservet; ante te sit, ut le deducal; post te sit, Imponant manus sttper infinnum omnessacerdotes,ju-
ut le justificet; super te sit, ut le benedicat. Qui cum. bente, vel tanlum permittenteepiscopo,quia canonicus
Anl. VirlutumonininniDeus, qui ab humanis corpori- sic docel ordo. Deus, qui non vis morlem peccato-
bus inlirinilales expelle[Lea.expeIlis],miserere servo rum, eic. Ant. Succurre Deus infirmo isti, et medi-
tuo, et visitu in saluiari luo, elcoelestis gratise tribue care ei spiritali medicamine, ul in pristinam saniia-
medicinam.Psalm. Bcatus qui intclligil. » tem restauratus, gratiarum tibi referat aciiones. Ad
Dominumcuni tribularer, cttmGloria. Oreinus Domi-
Ilactenus Codex Ratoldi de unctione iiifirmorum, num noslruni Jesuni Christum pro fratre nostro, N.,
circa quam liaecnoianda veniunt. 1° In illa Uratione: quem dtire ad praisens maltim langtioris aliligit, ut
OinnipolenssetnpitcrneDeus, ha.c verba, ac mirabililer eum Doinini pielas ccelestibusdignetur medicinis cu-
tum magnanimiiatis virtuiem, redundare videutur. rare, utqui dedit vilain detetsaluteut. Per Dominum.
a Lege potius purius, ut apud nosirmn Etlm. Mar-
oplime legitur : purius adaperlis, dignius proficiat ei
lenne, lom. 11de anliq. Eccles. Rhib., p. 166. Ibid. unttio spiritalis, medendo,etc.
527 1N S. GREGORll LIBRUM SACRAMENTORUMNOTiE. 528
< Deus, qui humano generi salulis remediura et &^Patris, et Filii, et Spiritus sancti, elc, > ut in eo-
vitae aclernaemunera contulisti, conserva famulo tuo dein Codice.
tuarum dona virtutum, et concede ut medelam luam < Ubi plus imminet.
non solutn in corpore, sed eliam in animasentiat. Per. « Ungo le de oleo sancto, in nomine Palris, et
< El sic perunganl singuli sacerdotes infirmum de
olco sanctificalo, cruces faciendo in collo, et gulture, Filii, et Spiritus sancti,J obsecrans misericordiam
unius Domini nostri Jesu Christi, ut fugatis
ei pectore, el inter scapulas, seu in loco ubi dolor plus ipsius omnibus doloribus vel incommoditalibus corporis
immiuel, el in quinque sensibus corporis, et in super- tui, recuperetur vitse virius et sanitas, quatenus per
ciliis oeulorum, el in naribus intus et foris, et in au-
rium summitale exlerius, sive interius, et in labiis cx- hujus operationem mysterii, et per hane saciati
et manibus esl de ut ti olei unetionem, aique nostram deprecationem, vir-
terius, exlerius,id foris, quinque sancloe Trinitatis inedicalus, prislinam et magis
sensibus mentis et corporis aliqua macula inltmsit, me- tute
dicina sptritali sanelur, el Domini misericordia itnpe- robustam recipere merearis sanitatem. Per.
tretur. Dtitn igitur sacerdos unguit infirmum, dicat < Ad omnes compagesmembrorum.
hanc Orationemmorosius inungendo: i Ungo le de oleo sanclo, invocata magni Creato-
< Adesto, Domine, qusesumus, humilitalis nostraa ris Majestate, qui jussit per Samuelem prophelam
otsequiis, eisque benignus coopera, elc. ungui David regem. Operare, creatura olei, in no-
< Unctio sacrali olei ad caput. minePatris, et Filii, el Spiritus sancii, ut non lateat
hic spiritus immundus, 542 neqtte in membris,
< Ungo caput luum oleo sanctificato in nomine Pa- neque in medullis, neque in ulla compagiiie mem-
ut more railitis R
]
"
tris, 541 el F'u'> et Spirilus sancti, broruin; sed inhabitet in te virtus Christi allissimi
uncti, praeparatus ad luctam, superare possis aerias Filius, et sanclificatio Spiritus sancti. >
calervas. Per. Sed hic finis corruptus est, et Iegeiidum virlus Al-
< Ad ocuks'. lissimi, Filius, el sanclificatio Spiritus sartcli, vel, ut
i Ungo oculos tuos, etc, > ut supra in Codice supra, et in CodiceRatoldi, virtus Christi Altissimi et
Ratoldi. Spiritus sancti.
i Ad aures. < Item alia unclio.
< Ungo aures has sacrati olei liquore in nomine ( Inungo le in nomine Palris, et Filii, et Spiritus
Patris, et Filii, et Spiritus sancti, ut quidquid pec- sancti, oleo sancto atque sacrato, ut virtute Spiritus
cali nocivo auditu, etc, > ut supra. sancti tribuat tibi hscc sacra unctio sanilatem animse
f Ad nares. et corporis, in remissionem omnium peccatorum, ct
vitam seternam.
t Ungo has nares oleo sancto in nomine Patris, Imposilio manuum.
et Filii, et Spiritus sancti, ut quidquid noxio con- ( Deus Salvalor noster, qui es vera salus ct me-
tractum esl odoratu vel superfluo, isla emaculet
medicatio. dicina, et a quo omnis sanitas, et medicamentum
< Ad labia. venit, qui apostoli tut voce nos instruis, Ut langui-
dos olei liquore tangentes tuae postulemus miseri-
( Ungo labia isla, efc, > ut supra in Codice Ra- cordiam pietalis, etc.
loldi; hic tamen legitur expurgetur, pro expietur. « Deinde Oraliones subscriptmpro infirmis.
< Atia. — f In nomine Patris, el Filii, etSpiri- 1Q
tus sancti, sit tibi hsec unclio olei sanctificati ad pu- ( Posl hmc communicet eum sacerdos corpore et
rificationem mentis et corppris, et ad munimen, et sanguine Domini; et sic septem continuos dies, nisi
ad defensionem contra jacula inimicorum spirila- necessilas contigerit, lam de communione, quam cle
lium. Per. alio officiose abslineal; et suscitabileutn Dominus ad
< Ingulture. salutem, et si in peccatis sii, dimittenlur ei, ut apo-
< Inungo te in gullure de oleo sancto in nomine stotus ait. » In hac autern rubrica quoedam videntur
Pairis, el Filii, et Spirilus sancli, ut non lateat spi- corrupla, primo in illis verbis, et sic seplem, legen-
ritus immundus, neque in membris, neque in me- dum, ut in Codice sancti Eligii, et sic faciant illi se-
In seqtienti membro nullus est sensus, et in
dullis, neque in ulla compagine menibrorum; sed ptem. dicto Codice baec verba, nisi necessitas contigerit se
habilet in te virtus Chrisli altissimi et Spiritus san- abslineal desiderantur. Sed legcndurn puto : et sie
cti, quatenus per hujus operationem myslerii, et faciant illi septem coniinuos dies, tam de communione,
per hanc sacrati olei unctionem, atque nostram de- quam de alio officio(neinpe uuctione) nist necessitas
precationem, virtute sanctseTrinitatismedicatussive ut se abstineat, nerape ab hac repetitioue.
fotus, pristinam et melioralam percipere merearis contigeril,
sanitatem. Per. < Oralioad perceplionemEucharislim.
< Ad peclus. < Corpus et sanguis Doniini nostri Jesu Chrisli
< Ungo pectus luum, elc, > ut supra in Codice cuslodiat aniniam luam in vitam aeternam. Amen.
Ratoldi, ubi male legitur prmslare, pro cerlare. < Pax ct communicatio corporis et sanguinis Do-
< Ungo locum cordis oleo diviuitus sanctificato, " mini noslri Jesu Christi ctistodiat animam luam in
ccelesti munere nobis attributo in nomine sanctae ct vilam seiernam.
individuse Trinitalis, ul ipsa le inlerius exleriusque < Post assumptam Eucharisliam.
sanandoyiviiicet, quseuniversam conditionem suam, < Domine Jesu Christe et Salvalor noster, exaudi
ne pereat, continet. Per. > Ubi TOconditionem est, nos pro fratre nostro N., le rogantes, ut tua sancta
T6creaturam. Eucharislia ei sit ad tutelam animse et corporis, et
< Ad scapulas. ad capessendam vitam seternam, qui vivis.
f Ungo has scapulas sive medium scapularum de
oleo sacralo, in nomine Patris, elc, > ut in Codice ( Absoluliomanuum.
Ratoldi, in quo lamen deest TOsuperni, ante rbjuva- ( Debent etiam ex ministris sanclm Dei Ecclesim
minis. cmn summa reverentia infirinis decantare per singulos
< Ad manus. dies et n.oclesvespertinaleset malulinales taudes pteni-
< Ungo has manus oleo sacrato, in nomine Patris, ter, sicut mos esi in Ecriesia. >
et Filii, et Spirilus sancti, etc, > ut in Codice Ra- ilacc aulem verba, absolutio manuum, videutur re-
toldi. dundarc, aut legendum ablutio manuum.
( Ad pedes. ( Oratio super infiimutn unle faciendumabsolutionem.
t Ungo hos pedes de oleo benedicto, in nomine < Doniiiie s.uicic Patcr, universilal;s actor, [Leg.
R2!i IN S. GREGORH LIBRUM SACRAMENTORUMNOTJl. 530
auctor], omnipotens seterne Deus, cui cuncta vivunt, A et sanetimonia,etc. Alia: Exaudi nos, Domine san-
qui vivilicas mortuos, et vocas ea quse non sunttan- cte, Pater omnipoiens, sempiterne Deus, et miltere
quam ea quae sunt, tuum solitum auxilium, qui es; dignare angelum tuum sanclum de coelis, qui cu-
magnus artifex, pie exerce in hoc luo plasmale, ro- stodiat, foveat, etc Alia : Adesto, Domine, suppli-
gamus. calionibus nosiris, et hanc dorauin serenis oculis
( Absoluliocum impositione manuum. tuoe pietatis illustra, etc. Alia : Adesto, Domine,
( Deus, qui peccatores et sceleruni oneratos et' supplicationibus nostris, et famulos tuos quos vocali
charitalis visilamus elc. Alia : Praesta, Do*
vulneratos sacerdotibus tuis se osiendere jussisti,> mine, nobis famulis ofliciis, luis per banc creaturam sacroas
Deus, qui discipulis luis, ut bene babeant, mantisl aspersionis, elc. 544 Alla: Exaudi nos, DomimS
snper infirmos ponere praecepisti, etc. '
Omnipotens sancte, Pater omnipotens, oeterne Deus, ut si qua
setnpiterne Deus, criminuni absolutor, et indultor stint adversa, etc. Exaudi nos, Pater omnipolens,
peccaminuni, qui apostolis tuis apostolorumque sitc- selerne Deus, et humilitatis nostroc officiis gratianf,'
cessoribus dixisti: Sine me nihil potestis facere, etc. luoevMtationis admisce, etc.
543 * Benedictionesepiscopales. « Oralionesad supervenientesittfra domumdicendmi
t Dominus Jesus Christus , qui dignatus csl disci- Deus humilium visitalor, etc Deus, qui nobis famu'
pulis suisdicere : Qucecunqueligaverilis super lerram, lis luis prsesentiae luoe signa manifestas, etc Tunt
erunt ligata etin cmlo; et qumcunquesolverilissuper ler-[ sacerdos ad infirmum dicat: Vocasti. Infirmus dicatl
ram, erunt soluta et in cmlo, de quoritm numero, _ Desideravi tccum loqtii, ut mihi pcenilentiam et re-
quanivis indignum et peccatorum vinculis astrictum "j) missionem peccatorum tradas. Sacerdos dicat : Det
tibi Dominus Jesus Chrisius veniam ; taraen si Deus
me esse sua dignatione voluit, ipse te largifluo pie-
lalis dono ac meoe simul parvilatis ministerio ab- in te respexent, custodies illam? Infirmus respondet
solvere dignelur ab omnibus fragilitatis tux exces- Custodio. Deindesacerdosaudial confessionemejus, si-
sibus interius exteriusque humanitus cbnlractis. cut melius inquirere poterit, aulscriptis, aulverbts. Tunc
A). Amen. facit crucem ex cinere super peclus infirmi, et imponil
« Et sicut peccnta lolius mundi sua traditione cilicium super caput ejus. Posl hmcsequuntur pmniten-
alque immaculati sanguinis ellusione dignatus est rore liales Psalmi seplem, id esl Psalm. Domine, ne in fu-
expurgare; ita quoque luorum peccaminum macu- tuo. Beati quorura. Domine, ne in furore luo,
las misericordtter ne dedignelur emundare ejusdem duo. Miserere mei Deus. Doinine, exaudi. De profun-
sanguinis interventione, qui efftisus est in remis- dis. Domine, exaudi. Oratio : Parce, Domiiie, parce
famulo tuo ill. quem redemisti, Christe, sanguine
sionem peccatorum. u). Ainen.
« Devctionem quoque tuam deinceps adjutorio tuo, ne in seternum irascaris ei, qui venlurus es ju-
gratiae suae non dedignetttr corroborare, qtiatenus dicare vivos et mortuos, et saectiluraper ignem.,
et in hoc socculosubrepentium laqueos deiictorum
valeas evadere, ct in futuro vitam oeiernam Christi «Incipit tiiania.
( Kyrie eleison , ter.
sanguine comparalam sine fide possidere. u). Amen. Christe
< Adjuvante eodem Domino nostro Jesu Cbristo, eleison, ter.
qui nos fecit cum non essemus, et redemit cum per- Sancta Maria,. ora pro nobis.
diti essemus, ad laudem et gloriam sui nominis. _ Sancta et perpetua Virgo, succurre in angustiis
Per omnia ssecula saeculorum. R). Amen. ^
C consliiuto.
Soncta Maria, Dei genitrix, ora pro famulo tuo.
< Oralionesunde supra. Sancie Michael, * ora pro illo.
( Deus qm mundum in peccati fovea jacenlemi Sancte Gabriel, ora pro illo.
misericorditer erexisti, Deus, qui leprosos mundarii Sancle Raphael, ora pro illo.
praecepisli, elc Omnes sancti archangeli, orate pro illo,
< Item alia. — < Omnipotens sempilerne Deus ,, Omncs sancti palriarclioe, orate.
condilor liumani generis, qui ex nihilo creasti cun- Ornnessancti prophetse, orale.
cia, et hominem ad siniilitudinem luam formare ; Sancte Joannes, ora.
dignatus es, etc Sancte Petre, ora.
< Alia. — < Deus qui confitentium libi corda puri- Sancia Paule, ora.
ficas, el accusanies conscientias suas ab omni vin- Sancte Andrea, ora.
culo iniquitatis absolvis, etc Sanctc Jacobe, ora.
lAlia.— (DominesanctePater cceliet terroe, pro- Sancte Joannes, ora.
tege famulum tuum, et dimitte illi omnia peccala, etc., Sancle Thoma, ora.
< Alia. — < Dominus sit tibi adjutor et protector, Sancte Jacobe, ora.
et peccalorum tuorum indultor. Et Deus misericor- Sancte Pbilippe, ora.
dioeet pictatis det libi correctionem luorum pec- Sancte Bariholornaie, ora.
caminum; et concedens locum pcenilentioe, tribuatt Sancle Matthoce, ora.
tibi digne mala jacta deflere, gaudiaque vitacxHernae_ i " Sancte Simon, ora.
feliciler obtinere. Per. " S.inctc Thadee, ora.
llis ila expletis, sacerdoles dicant Oraliones, Bene- Sancle Marce, ora.
dictiones sttper inftrmum, unusquisque suam. Si au- Sancte Luca, ora.
lem adsil episcopus,ipsius ofjiciumhoc erit. > Sancte Bamaba, ora.
Hactenus Codex Tiiianus de visitatione infirmo- Sancte Timothec, ora.
rtim, seu exlrema unciionc. Sequitur tertiiis rilusi Oiiines sancti apostoli. orate.
ex Codice ms. monasterii sancti Remigii Rhemisi Sancte Stephane, ora.
fundati, qui ita incipil: Sancle Clemens, ora.
< Ordo ad ungendum infirmum, Sancle Dionysi, ora.
Sancte Rustice, ora.
« Cum ingredilur socerdos domum infirrai, factai Sancte Eleutberi, ora.
aqua benedicta, primo dicendum ab inlroeuntibusi Sancte Maurici cum sociis tuis, ora.
Pax huic domui, ter; et aspergatur aqua benedicta,, Sancte Gereon, oro.
cum odore Ihymiamatts, vel alterius incensi, dicendoi Sancte Xysie, ora.
Anliph. Benedic, Dominc, dpmum istam. Psalm. Sancte Laurenti, ' cra.
Deus miserealttr noslri. Oratio. Benedic, Domine! Sancte Quiniiiie, ora.
Deus omn.ipolens, locuni istum, ut sit habitantibnsi Sancte Tiburti, ora.
in co sanitas et sanctilas, virtus ct castitas, victoriat Sanctc Valerianc, '
ora.
531 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMNOTiE. 552
Sancte Gervasi, ora. A Ab immunditia cordis et corporis, libera euffl, Do-
Sancte Protasi, ora. mine.
Sancte Cirice, ora. A cunctis erroribus, libera eum, Domine.
Sancte Salvi, ora. A vincttlis diaboli, libera eum, Domine.
Sancte Nozari, ora. A poleslate tenebrarum, libera cum, Domine.
Sancie Sebastiane, ora. Per annuiilialionem tuam, libera eum, Domine.
Sancte Nicosi, ora. Per adventum tuum, libera eutn, Domine.
545 Omnessancti martyres, « orate. Per incarnalionem luam, libera eum Domine.
Sancto Hilari, ora, Per nalivitalem luam, libera eum, Doinine.
Sancie Martine, ora. 546 Per circumcisionem luam, libera eum, Dominc.
Sancte Sylvester, ora. Per apparitioiietn tuam, libera eum, Domine.
Sancte Augusline, ora. Per passionem tuam, liberaeura, Domine.
Sancle Rieronyme, ora. Per crucem tuam, libera euni, Domine.
Saiicle REMIGI, ora. Per rcsurrectionem tuam, libera eum, Domine.
Sancie MEDAI\DE, ora. Per ascensionem tuam, libera cum, Domine.
Sancle Vedaste, ora. Per adventum sancli Spiritus tui a Patre, libera eum.
Sancte AMANDE, ora. Per adventum judicii lui, libera cum, Domine.
Sancte ELECI, ora. Per doc.rinam luam, libera eum, Domine.
Sancte Bavo, ora. Per virtutem tuam, libera etim, Domine.
Sancte Cassiane, ". ora. ft
** Peccatores, te rogamus, audi nos.
Sancie BENEDICTE, ora. Ut pacem perpetuam ei dones, le rogamus, audi nos.
Sancte Paule, ora. Ut compunciionem cordis ei dones, te rogamus, audi
Sancle Anloni, ora. nos.
Sancte Gregori, ora. Ut foniem lacrymarum ei dones, te rogamus, audi nos.
Sanctc Eusebi, ora. Ut cogitationes pravas ab eo auferre digneris, te rog.
Sancte Ultane, • ora. Ulillicitas voluptates ab eo abscideredigneris, le.
Sancie Achari, ora. Ut spalium pcenitentiae, si fieri potest, ei dones, te.
Sancte Hichari, ora. Ut gratiam sancti Spiriltts cordi illius infunderc di-
Sancie Goar, ora. gncris, te rogamus, audi nos.
Sancte Arseui, ora. Ut spcm, lidem et charitalem ei dones, le rogamus.
Sancle Bertine, ora. Ut murmurationem et impatientiam et abscidas, te.
Omnes sancti confessores, orate. Ut gratiam luam ei concedere digneris, te roganius.
Sancia Felicitas, ora. Ut in praesenti periculo ei succurrere digneris, le.
Sancta Perpetua, ora. Ut repellas ab eo omnes principes lenebrarum, le.
Sancta Agatha, ora. Ut ad gaudia seterna eum perducere digneris, te rog.
Sancta Agnes, ora. Ut nos eitaudire digneris, le rogamus, audi nos.
Sancta Lucia, ora. Fili Dei, te rogamus, audi nos.
Soncta Anastasia, ora. Agne Dei, qui lollis peccala mundi, parce nobis et
Sancta Tecia, ora. isii, Domine.
Sancia Savina, ora. QAgneDei, qui tollis peccala mundi, miserere nobis
Sancta Susanna, ora. et isti, Dornine.
Sancla Christina, ora. Agne Dei, qui lollis peccata mundi, dimitte peccata
Sancta Justina, ora. ejus, Domine.
Sancta Juliana, ora. Cbriste, audi nos, ter. Kyrie eleison, ter. Christe elei-
Sancta Praxedis, ora. son, ter. Kyrie eleison, fer.Pater noster.
Sancla Prisca, ora. « Preces.
Sancta Columba, ora.
Sancta Scbolaslica, ora. < Salvum fac servum tuum, Deus metis, sperantem
Sancla Eugenia, ora. in le.
Sancla Aldcgondis, ora. Dominus conservet eum, et vivificel etim, etbeatum
Sancta Gerlrudis, ora. faciat eum in terra, et non tradat eum in aniinain
Sancla Eusebia, ora. ininiicorum ejus.
Sancla Godoberta, ora. Dominus
Sancta Amalbcrga, ora. opem ferat illi super leclum doloris ejus,
universuin stralum ejus versavit in infirmitate
Sancta Radegmiilis, ora.
Oinnes sancti ah initio mundi usquo ad prsesens , ejus.
orale pro nobis el pro lioc infirmo. Perfice gressus illius, Doinine, in semilis tuis, ut non
nioveantur vestigia ejus.
Propitius esto, parce nobis et isti, Domine.
Propitius esto, libera eum, Doinine. Angelis tuis manda de illo, ut custodiant oum in om-
Ab omni malo, libera eum, Domine. D nibus viis ejus.
Ab bostemalo, libera eum, Domine. Mitie ei, Domine, auxilium de sancto, et de Sion
Ab insidiis diaboli, libora eum, Domine. tuere eum.
A crucialu et morte perpelua, libera eum, Dornine. Nihil proficiat iniinicusiii eum, et FiLins iniquilalis.
Ab ira trementla, libera eum, Doniine. Deliela juventutis ejus et ignorantias ejus ne merai-
A cogitatione ininiunda, libera eum, Domine. neris, Domine, secundum raagnam misericordiara
Ab onini iniquitate, libera eum, Domine. tuam.
. a In litaniis ad ungendum infirmum, qunelegunlur observabatur. Neqtte tamen sancli Benedicli eomme-
in Codice Gemet., posl omnes sanclos Marlyres, lc- moraiio, etiam in canone Missae,probai libros Sacra-
gilur : Sancle Benedicte, Sancte Mariine, Sancle Hila- inentorum ubi reperitur, aii Benedicliiios monachos
ri, Sancle Sylvesler, Sancle Gregori, Sancte Augusti- perlinuisse, cum in veiusiissimis catheilralium ec-
ne, Sancle Birine, (is fuit episcopus Dorcestrensis), clcsiarum libris eadem etiam occurrai, utincanone
Sancle Cutberte ( fuit cpiscoptis Lindisfsrnenss), Ecclcsise Mediolan. ante ann. DC imo
Sancte Eudoce, Sancle Remegi, Sancle Columbane. etiatn in edito Missali per sanctum descripto; Carolum refor-
Ex loco quem in boc sanctorum ordine sancius I!e- maio. Consule Mabilloniumin prsef. ad Sacrauie»!- :
ncdictus obtinet, constat Gemel. Codicem scriptnm Gallic, num. 9.
fcisse pro monaslerio, ubi regula sancti Benedicti
KV, IN S. GREGOIUI LIBRUM SACRAMEMTORUMNOTiS. 534
Esto illi, Domine, turris fortitudinis a facie inimici. .Adimiltat libi omnia peccata tua, liberet te ab otnni
Averte faciem luam, Domine, a peccatis illius, et malo, conservet te in omni opere bono, et perducat
oiniies iniquitates iilius dele. te ad vitam oeteiiiam, et ad sanctorum consortiura
Cor munduin crea in eo, Deus, et Spintum reclum supernorum civium. Amen.
innova in visceribus ejus. , lExhorlalio sacerdolis ad circumstantes.
Ne projicias eura, Domine, a facie lua, et Spinlum « Oremus Dominum nostrum JesumChrislum, fra-
sancinm tuum ne auferas ab eo. tres charissimi, et cutn omni supplicalione rogemus,
Redde ei laetitiam Salutaris, et Spirilu princip.alicon- uthuncfamulum suum illum per angelos sanctos
firma eum. suos visitare, loetilicare et confortare dignetur, qui
Dies super dies adjicias, annos cjus usque in dieui
vivit et regnat. Sequilur Ant. Succtirre, Domino,
generalionis et generationis. infirmo huic, et medica eum spiriluali medicamine,
Pcrmaneat in selernum in conspectu tuo, misericor- ut in pristina saniiate a te restitutus graliartim tibi
diarn et veritatem Utam quaerimus. sanus referat actionem. Psalm. Ad Domiiiumcum tri-
Convertere, Domine, usquequaque, et deprecabilis bularer. Oraliones : Deus, qut famulo luo Ezechiae,
esto super servos tuos. etc. A/ta.* Omnipolens mitissime Deus, respice pro-
Domine, ne memineris iniquitatum nostrarum
547
citoanlicipet nosmisericordiatua, quia pitius preces nostras, etc. Alia: Deus 543 I 111'"""
antiquarum, minas omnem bominem venientnm in liuiic mtinduin,
pauperes, etc. eic Alia : Respice, Domine, famulum luumMll. in
Adjuva nos, Deus, Salularis noster,- propler gloriam inlirmitate sui laborantem, etc. Alia : Deus,
nominis tui libera nos, et hunc infirmum, Domine. IJ qui faciursecorporis tuae pio semper dominaris affectu, ctc.
rro(iitius esio peccatis uoslris et illitts, prop.ter n.o- Alia : Deus, qui bumano generi et salutis remediutn,
men luum. et vitse acti;rn;i:munera contulisli, etc. Alia : Virtu-
txs.urge, Domine, adjuva nos et eum, et libera nos
et eum propter nomen tuum. tum ccclestium Deus, qui ab bumanis corpiribus
omneui languorem et oinnem infirmitatem proecepli
Tunc PsaJnium lnclina, Domine, lotum. lui potestate depeUis, etc Alia : Domine sancie,
< Oralio. Pater omnipotens, setevne Deus, qui fragililatem
< Omnipplens et misericors Deus, quoesumus im- conditionis nostroeinfusa virtutis luoe dignatione con-
mensam pietatem luam, ul ad inlroitum humilitatis firmas, etc. Alia : Respice, Domine, de coelo, et vide,
nostrse hunc famulum tuum ill. in hoc tabernaculo et visita famulura tuum ill., etc Alia : Dimitte, Do-
fessura jacentem salutifere visLtaredigneris, etc mine, peccata noslra, et tribue nobis misericordiam
tuam, etc.
( Sequilur confessioinfirmi. « His ita faclis, roget sacerdos confessor infirmi,
(Domine, minister Christi Domini nostri, compre- alios sacerdoies, ut dicant O.raiionesqum sunt de re-
liendi nullius valet solertia, quibus a diebus adoles- concitiationepomiletuisad mottem.
ccntioemeae vicibus exsecrabilia-conlraxi opera ; ex- < Deus niisericors et clemens, qui secundum
cedunt eniin pluralitate sui numerorura fines, quia et mulliiudinem niiseraiionum tuarutn peecata pceniten-
comparatione meorum peccaminum nullus inveni- tiumdeles, etc. Alia:utMajestatem famulo tuo
tiiam, Domine, sup-
ill. longo squalore
lur iniquus. Nullum quippe genus peccati inveniri plices deprecamur,
_ poeiiitentiaemacerato, etc. Alia : Majestalem tuam,
potest, cui me non subdiderim, cujusque facibus et ^1
loris non sim circumdalus. Nunc quoquu dies meoe quoesumus,Domine sancte, Pater omnipotens, oclerne
resolutionis instant, quibus hominem exire [Forte Deus, qui non mortem, sed peccatorum scmper
exuere] compellor; nunc ultimuin vocalionis meae vitam inquiris,tolus etc Tunc Psalm. Domine, quid mul-
cum Cloria, Paler noster, et pre-
diem ingemiscens expavesco, quia quoc inale carni tiplicati sunt,
consentiens perpelravi, digna ultione pumri perti- ces. llluiniiia faciem tuara super servum tuum, salvum
mesco, el nisi Dei clementia lolerer [Leg. tolerarer], eum fac in misericordia lua, Doraine, ne confunda-
merito me jam pro meis sceleribus ultrix vindicta niur, qiioniara invocamus le. Oratio : Precamur,
ulclscerelur. ldcirco fessis artubus, dissolutisque Domine, clementiam tuam, ut huic famulo tuo ill.
corporis basibus, omnia viscerum nieorum valenlia peccata sua et facinora confitenti dpnare veniam , et
amissa, [Leg. omnij, pietatis tuae misericordiam sin- Ant. praeleritoruin cripiinum culpas relaxare digneris, etc
gullu iulerposito implorare non cesso, quatenus potes- secundum Justificeris, Domine. Psalm. Mi.screre ei Deus,
tate ccelitus libi collata vincula meorum piaculorum magnam misericordiam tuom, et sccun-
enodes, etprecum tuarum siudiis commissa mea pies, dum multitudinem uiiserationum luaium dele ini-
ul ciun reprobis non ducar ad lartara, quin polius quitales ejus. Amplius lav.aeum, Doinino, ab iniqui-
luo interventu coelestia merear sublimari ad gatidia tale sua, et a peccato ejus, inunda eum. Quouiam ini-
scmpiterna. quitatem suam ipse agnoscit, et peccatum suum con-
( Absolutio. tracum estsemper. Tibi soli peccavil,etmaluin corain
i Si principali sentenlia constat quia in mullis offen- te fecit, ut justiliceris, Domine, in sermonibus tuis, et
dimus omnes , unde ingemiscimus, ita principali vincas cum judicaris. Ecce enim in iniquilaiibus
sententia consolamur, quia si confiteamur peccata 0 conceplus est, etin peccatis concepitilluiu mater sua.
Ecce enim veritatem dilexisti; incerta et occulla sa-
nosira, fidelis et justtis est * quin Jesus Christus pientioe tu;e manifestasti ei. Asperges eum, Domine,
conditor el Redemptor, ac Salvator noster, quem
habemusadvocotum justum apud Patrem, el est pro- hyssopo , ul mundetur; lavabis eum, ut super nivein
deaibefur. Audilui ejus dabis gaudium el loelitiam,
pitiaiio pro peccatis noslris, et interpfllat pro nobis ut exsultent ossa ejus bumiliala. Averte faciein luaui
fideliierconfiteniibus, et dimitlit nobis peccata nos- a peccatis ejus, et omnes iniquilales ejus dele. Gloria
tra, et emundat ab omni iniquitate. Quapropier, frater Patri.
noster, conlilenli tibi peccata tua, per Ecclesiasticam
aposiolicae auctorilatis potesiatein, quam Dominus « Kyrie eleison, Pater nosler, et preces.
nosier Jesus Cbristus tradidil discipulis et apostolis « Ut quid, Domine, recessisti longe? Despicis in
suis dicens : Accipile Spiritum sanclum , quorum opportunitatibus, in tribulatione? Respice in servos
retniseriiispeccaia,remitiuntur eis; et per cosdem apo- tuos et in opera lua, et dirige lilios ct sit
siolos suos ipsorura successoribus, quorum vices splendor Domini Dei nostri super nos,eoruin, et reliq. Ora-
Jicet in.digni lencmus ; etsi non merito, tatnen nomi- lio : Orenius Domimitn Deum nosirum, pro fraler
ne ot!|ue oflicii susceptione eamdem potestaleni ill. quem duri [Leg. Burch. dure] ad praesens malura
donavit, et in se credcnti fideliter dixit : Fial tibi languoris adulcerat [Leg.-Burg. affligilj, etc. Item
tecundum fidetn luam; gritia et poteutiasua, virtute Aniipk. Cor contritum et humiliatum, Deus, non des-
sancti Spiritus, qui estreinissiootnniumpeccatoruin, picias. Psalm. Miscrere mei, Daus. Gloria Patri. Pa-
 555 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM NOTM. 536
ter "osler, et preces : Libera eum de sanguinibus A « Absolatioa fratribus.
Deus Deus nosler, ut exsultent linguoc nostrse ex « Deus qui peccatores etscelerum onere vulnera-
jusiitia tua. Benignefac, Domine, in bona voluntate tos sacerdolibus tuis ostendere jussisti; quidiscipulis
lua, ul oedificeniur muri Jerusalem. Oralio : Deus tuis, ut bene haberent, manus super infirmns ponere
qui non vis mortem pcccatoris, etc. Oratio anlequam
ttium loeutus praecepisti; qui aposlolos tuos pro iufirmis orare
unguitur. Deus, qui per Apostolum es, docuisti, et impositionem manuum sacerdolum ctim
infirmatur quis in vobis, elc invocatione sancti nominis tui peccaia relaxare vo-
( Tunc Symbolutn patatn dicitur, hoc est Credo in luisti; exaudi Orationes nostras, et da buic famulo
Deum Palrein, usque vilam aeternam. Deindea sacer- luo ill. infirmitatis noxa deprehenso per hoc sacrum
dole dicalur ad infinnum : Credis, frat.er, quod dixi- ministerium, quod nos indignos famulos tuos agere
mus Symbolum. C«m responderit, aul nutu significa- docuisti, remissionem omnium peccalorum; quale-
verit, Credo, unguatur a sacerdote, vel plurimis sa- nus per hanc sacrati olci unetionem, et per manuuin
cerdotibus de oteo sanclificalo, faaeniibus cruces si;\- impositionem, cuncta facinora Spiritus sancti gratia
gulis in dextro lemporeel sinislro , non in fronte, nec relaxentur ; fomenta etiam medicinaetuse eum inte-
in vertice dicendo: rius cxteriusqtie imbuant, et sanent, ul non tantum
( Ungo caput tuum oleo sanclificato, in nomine ei noceat conscientia reatus ad poenam, quam * in-
Patris, el Filii, et Spiritus sancti, ul, more miiitis dulgentia, 550 et reconciliatio l.uoepietatis ac rerais-
uncti, pracparatus ad luctamen, possis aerias supe- siorris ad veniain. Qui vivis ct regnas.
rare catervas. Per etimdemDominumnoslrum Jesum < Hinc sequitur unclio alia.
Christum, qui cum Patrc "
( 549 Ilem *n superciliis ei subciliisjuxta angulos « Oratio. Per islam unctionem Dei, et per minis-
ocutorumdicendo: terium nostrum, et Dei benedictionem, mundentur et
sanctificeniur ab omni sorde elcontagionepeccati ca~
« Ungo oculos luos de oleo sanctificato, ut quid- put lutim et sensus ttii, visus , auditus, odoratus ,
quid illicilo visu deliquisti, per hujus olei unclionem gusius et tactus, ut quidquid in humeris, vel in mani-
expietur. Per eumdem qui cum Patre. bus aut pedibus, sive toto corpore, cogilatione, locu-
( Ilem aures inlus el foris in summilatecrucis signa lione et opere peccasti, misericordia Salvatoris nos-
recipiant, dicendo: tri expietur, ut idoneus efficiaris ad invocandura
« Ungo has aures corporis tui, ul per has feneslras Dominum el benedicendum aique sanctificandum et
recipias auditum gralioe remissionis Christi in vitara sacrificandum in nomine ejusdem Domininostri Jesu
oeternam. Per eumdem qui cum Patre. Chrisli; rcddatque libi laetiliam Salutaris sui, et
i Item nares in summitateet sublus unguantur crucis Spiritu principaliconfirmet te , et Spirilum sancliira
innovet in visceribus lui-;, et ne auferalillum a le ;
modo. sed benedictio Patris, et Filii, elSpiritus sancli, de-
f Ungo has narcs de oleo sacro, ut quidquid noxse scendat super le, quaecopiosesuper caput luuin de-
ex his superfluo contracium est odoratu , ista medi- fluat, et in extrema lotiiis corporis tui descendat,
calio emaculet. Per eumdem qui cum Palre. interius exteriusque repleat, atque circumdet, et sit
f Item labia, dicendo, ct exlerius crucem super semper tecum. Amen.
mentum, et gullur faciendo. « Ilem alia ab alio presbylerodicenda.
t Ungo labia ista consecrati olei medicamento, ul Q
quidquid otiosa, vel eliam criminosa peccasti locu- « Ungo le oleo sancto invocata magni Creatoris
lione, diviria clementia miserante, expurgetur hac Majestate, qui jussit Samuelem prophelam ungui
unclione. Per eumdem qui cum Patre. [Leg. unguerc] Davidin regem, operare creaturaolei,
> ut supra, in Cod. saucti Eligii.
( Ilem super humeros duos, hoc est scapulas, non in e.tc, « Item alia.
peclore, neque inter scapulas.
« Ungo te de oleo sanctificato, in nomine Palris,
( Ungo has scapulas de oleo sacrato, ut, ex omni et Filii, et Spiritus sancli, etc, > utsupra ex Ord.
parte spirituali protectione munitus, jacula diabolici Tiliano.
impelus viriliter conlemnere , ac procul cum robore « Unclo infirmo a singulis singulm dici possunt.
supemi Juvaminis repellere possis. Per eumdem qui
cum Patre. « Oratio post unctionem.
t Ilem super manus, et si presbyter est, non infra ; i Domine, Jesu Chrisle, qui es salvatio et re-
sin aliter, et infra, el super pedes, et sub plattlis demplio nostra , et qui es vera salus et tnetlicina , a
cruces fiunt, dicendo: quo omnis sanitas, et medicaraentum venit, elc.
( Ungo bas manusdeoleo benedicto, utquidquid « Sequilur reconcilialioanle communionemipsa die.
illicito vel noxio opere peregerunt, per hancuuctio- < Deus misericors, Deus clemens, qui indulgen-
nem evacuelur. Pcr eumdem qui cum Patre. j. tiam luani nulla lemporum lege concludis, sed pul-
t Item super pedes, et sub planlis cruces fiunt, santi miseiic6rdioeluae januam aperis, pcenitentes
dicendo: eiiam sub ipso vitoebujus termino non repellis, re-
spice prnpitius stiper /amulum tutim «7/.remissionem
< Ungo et hos pedes ex oleo consccralo , nt quid- sibi omnium pcccatorum tota cordis confessione po-
quid superfluo , vel nocivo incessu coramisernnt scentem. Renova in eo, piissime Pater, quod actione,
sanctorum inlercessionibusistaoboleal[/>g. aboleat] quod verbo, quod ipsa deniquecogitatione, diabolica
unctio. Per eumdem Dominum noslrum, qui cuin frauile viliattim est, et unitati corporis Ecclcsiae
Patre. mernbruni rcilempttonisannecle. MiserercgemittK-M,
< Conclusiounctionum. miserere lacrymartim , et non habentem fiduciam,
< In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, nisi in lua misericordia, ad sacramenlum tuae recon-
sit libi haec unctio olei sanctificati ad purificalionem1 ciliationis admille, quia nullius animse in lioc cor-
pore constitulse diflicilis apud le aut larda curatio
mentiset corporis , ct ad munimen et defensionem est. Fidelis enim es in verbis luis , qui conversum
contra jacula imraundorum spirituum. Amen. non [Leg. non ad] longa lemporum spa-
< Tunc Psalm. Domine, clamavi , lolus. Gloria. peccatorem tia diflerendum , sed mox ut ingemuerit dixisli esse
Kyrie eleison. Pater noster. Oratio. Tuuc cmterisa- Salvalum.Per. Alia: Majeslatem tuam, Domine,sup-
cerdoles,vellaiciinvitenlur. Sacerdosalius dicat, aut plices, ni supra. Alia: Majeslalem luam, quaDSumos,
confessor: Dorainus vobiscum. ^ . Oremtis. Dominc sancte, Paler, ul suprq.
 557 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMNOTJE. 558
« Tunc auferalur cilicium quod super caput infirmi A j « Missa pro infirmo.
posilum fueratj el dicatur: « Antiphona: Virtutum omniura Deus , qui ab
« Ant. Heu me! quia incolatus nieus prolongatus humanis corporibus infirmilaiem expellis, miserere
est. Psatm. Ad Dominum cum tribularer. Ant. Unde servo tno, et visita in salutari luo, et ccelestisgratiae
veniet auxilium mihi. Psalm. Levavi oculos meos. tribuemedicinam. Psalm. Domine, exaudi. Item Ant.
Ant. In domuni Domini loeiairtesibimiis. Psaltn. Lae- Justus es, Domine. Psalm. Beali immaculaii. Oratio:
tatus sum. Ant. Qui habitas in ceelo, miserere nobis. Omnipotens sempiterne Deus, salus oeterna creden-
Psalm. Ad le levavi oculos. Ant. Benefac , Domine, tium, exaudi nos pro famulo tito ill. pro quomiseri-
bonis et rectis corde. Psatm. Qui conlidunt. Tunc cordioetuoeimploramus auxilium, etc, > utinMissali
sacerdos dicat : Romano. i
t Propitietur Dominus cunctis iniquitatibus tuis, « Lectio Epislolm beati Jacobi apostoli. Ciim enim
elc, > ut supra in Cod. sancti Eligii. tristatur aliquis vestrum, oret sequoanimo ct psallat,
< Communicelinfirmum, tunc dicens: etc "
< Corpus Domini nostri Jesu Chrisli custodiat te « Grad. Exsurge, Domine,.succurre huic infirmo, 1
in vitam aeternam. et medica eum, et sana ejus languorem. f . Adjutor
« Sanguis Domini noslri Jesu Cbrisli redimat te in opportuniiaiibus, in tribulalione opcm tuarn tribue
in viiam aeiernam. benignus inlirmo. All. Mitte ei, Domine, auxilium dc
« 551 I*ax Domini nostri Jesu Cbristi, et san- sancto , et de Sion 552 t,iere eum- t • Auribus
ctorum communio sit tecum el nobiscum in vitam , percipe. AIl. De profundis, etc,
aeternam. Amen. '
B « Sequenlia sancti Evangelii secundum Lucam.
« Oratio in consummationem. «In illo tempore : Intravit Jesus Capharnaum. Cen-
turionis autem cujusdam servus male habens, etc
« Omnipotens sempilerne Deus, qui subvenis in « Offert. Domine, qui publicani precibus et Ora-
periculis, et necessiiatibus succurrentibus, elc, > ut tione placatus es, qui socrum Pelri ex febre valida
in Cod. sancti Eligii. liberasti; et nobis pro infirmo supplicanlibus cle-
« Et seplemdies, vel mullo plures, si necessitasfui- menti miseratione adesto, Domine.
ril, tam de communionequam de alio officio erga infir- « Item offert. Domine, mirifica eum secundum
mum fiat; ut sicut apostolusdicit,imo per eum Spirilus eloquium tuum, ut sciat teslimonia tua. y. 1. Fac
sancius ait: Si in peccatis fuerit, dimittentur ei. De- cum servo tuo. y. 2. Da 1111 intellectum, ul discat
bent eliatn ex ministris sancUe Ecclesim procurare in mandata ttia, et volunlaria oris ejus fac illi in bene-
[l.eg. itl] canonici cursus circa eum decattlentur, id est placito, Doraine.
Matulinm, Prima, Tertia, Sexta, Nona, Vesperum, « Super oblala : Deus cujus nutibus vitse noslroe
Completorium. Quod si episcopusadfuerii, Benedictio- momenta decurrunt, etc. ,
nem dabit; si non, singuli sacerdotes singulas has f Prmfatio: /Eterne Deus, qui famulum tuum ideo
Orationesdicani: corporaliter verberas, ut mente proliciat, potenter
« Dominus Jesus Christus apud te sil, ut te defcn- ostendens quodsitpietatis tuaeprseclara salvatio, dum
dat; inlra te sit, ut te conservet; ante te sii, ut te prsestas ui operetur nobis etiam ipsa infirmitas salu-
deducat; post le sit, ut te justilicet; super le sit, ut tem. Per Cbristum Dominum noslrum.
le benedicat, qui cum Patre el Spiritu saucto vivil et C ( « Comtn.Succurre , Domine , infirmo huic , et
regnal Deus. •medica eum spirituali medicamine, ut, in pristina
« Benedictio. sanitate a le restitutus, graliarum tibi sanus referat
actionem.
«•Benedicat te Deus Pater, sanet te Dei Filius, < Item Comm.Redime eum, Deus IsraeI,exomni-
illuminet te Spirilus sanctus, etc bus angustiis suis.
< Alia. — llenedicat te Deus Pater, adjuvet te « Ad Complendum: Deus, infirmitatis humanse
Christus Filius Dei; corpus tuum in suo servitio cu- singulare praesidium, etc
stodiri etconservari faciat, etc. < Oralio pro reddila sanitate.
« Alia. — Benedicat te Deus Pater, qui in prin-
cipio cuncla creavit; benedicat te Dcus Filius, qui < Domine sancte, Pater omnipolens, aterne Deus,
de supernis sedibus pro nobis Salvalor descendit; qui Benedictionis tuse gratiam aegris infundendo
benetiicat Deus Spiritus sanctus , qui in similitudine corporibus facturam tuam raultiplici pietale guber-
coluinboein flumine Jordanis super Christum req\iic- nas, etc.
vit, etc. « Missa pro infirmo, qui proximus etl morli.
« Omnipotens Dominus in visitatione suse mise-
ricordise tibi propiiietur, et ab infirraitate qua deti- t Anl. Circumdederunt me gemilus mortis. Psalm.
neris relevando tui misereatur. Amen. Voluntatem Diligam te, Domine. Omnipotens sempiterne Dens,
luam in suo beneplacilo ampliilcare, el orationibus conservator animarum, qui quos diligis corripis ct
ac benefactis tuis [Leg. orationes et benefacla lua] recipis, pie ad eraendationem coerces, etc
le sibimet reconciiiando acceptare dignetur. Amen. D I , < Leclio Isaimproplietm: In diebus illis lccutus est
Addat etiam ut omnium viruiluni cceleslium et reli- Isaias prophela , dicens: Quserite Dominum, dum
quorum sanctorum inlercessionibus inler omnes inveniri potest.
soeculares anxietates cuslodiaris, ct eoruin participio, < Grad. Miserere mibi, Domine, quoniam infirmus
absolutus carnali corcere, interponi merearis. Anien. sum. f . Contttrbata sunt.
Quod ipse proestare dignetur, qui propler liberalio- « Item Grad. Adjutor meus et liberatormeus. y.
nem hominum liomo dignatus est fieri Deus, et Confundanlur et revereantur, elc.
Dominus noster Jesus Christus, qui cumPatre etSpi- < Secundum Marcum. In illo tempore, respicicns
ritu sanclo vivit et regnat per immortalia ssecula Jesus discipulos suos dixit: Habete fidem Dei, etc.
saeculorum. Amen. « Offerl. Miserere mihi, Domine, secundum ma-
«.4/t'a.— Benedicat le Deus Pater, custodiat te gnam misericordiam.
Jesus Christus, illuminet le Spiritus sanctus oranibus < llem Offert. Exaudi, Detts, Orationem meam, et
diebus vitac tuae. Anien. Confirmet le virlus Cbristi, ne despexeris, elc.
indulgeat tibi Dominus univcrsa delicla tua. Amen. < Super oblata. Adesto , Domine, pro tua pielale
Beatae et gloriosaesemperque virginis Dei genitricis supplicationibus nostris, et suscipe Hostiam quam
Marise , omniumque simul sanclorum , qusesumus, tibi offerimus pro famulo luo ill. jacente in grabato,
intercessio gloriosa te protegat, et ad vitam seternam elc
perducat. Amen. « Prcefatio: Vere dignum.... ceterne Deus, im>
539 IN S. GREGORH LIRRUM SACRAMENTORUM. NOT^E. 540
ploranles tuoe Majestatis miscricordiam , ut famulo A \. Codicibus non reperitur; sed cum in Sacramentariis
tuo ill. veniam suorum largiri digneris peccatorum, edili^ et in Codice Tiliano unciio capitis proecipiiur,
quatenus, ab omnibusinimici vincuHsIiberatus, tuis puto ungenda essc lempora : probibetur un»i fron-
lolo corde inhoereat mandatis , ct te soliiiu semper tem, el vcriicem copitis, quia frontis unctio spectat
loa virtule diligat, et ad tuae qnandoque bealitndinis ad confirmationis sacranienlum , unctio vcrtieis ad
visionem pervenire mereatur. Per Christum. coereiiionias baptismi.
( Ad Complendum: Gralias agimus multiplicibus 7. Nota infirmum ungi a multis sacerdolibus, quod
largilionibus tuis, ex quibus aniinas in le speran- videtnr etiam in Codice Tiliano : Et sic perungant
tium satiare consuesti, etc. singuli sacerdotcsinfirmum cleoleo sanctificato.
( Ilem fial reconciliatio. 8. Kola verha, non in peclore. Natn in Codicibus
sancti Eligii, Raloldi, Rodradi, et Tiliano, et in Ma-
« Deus misericors, ut supra. Al. Majestatcm luam, nuali Suessionensi
et reliqua. Tunc.etiam Symbolum, sicut ante prmdi- busdani Ecclesiis fieri iiugitur peclus; id eiiam in qtii-
testalur Joannes Alienstaig
ctum est, el communiocorporis. infra cilandus. Ila ctiam faciunt Groeci, ul testalur
t Item abbrevialio. Petrus Arcudius, lib. v de Sacramentis, cap. 7.
« Cum vero ingravari cmperit , ad succurrendttm, ~ 9. Notanda sunl hoee verba, ncque [inler scapulas.
Nain aliter lit in Codicibtts Rodradi, el Tiliano, ciun
facta aqua benedicta, dicatur Oralio hmc:
« 553 Dominesancte, Pater oranipotens, oeterne dicitur : 554 Ungo Itas scapulas, sive medium sca-
Deus, qui es vja, veritas, et vila, exaudi nos, ct pularum. 10. Et hsec
conserva famulum tuum ill. huiic, quem vivilicasti, "I non exstant inverba: Et si presbyterest, non infra, nain
et redemisii pretio et mag.uomunere sanguinis Filii aliis Godicibus noslris inanuscripiis.
11. Notandum esl hanc formulam : Per istam un-
lui, qui tecum vivit et regnat. ctionem, elc, desiderari in aliis Codicibus nostris
« Tunc ungualur oleo. mss., et dici solitam in unctione sacerdotis ob h;cc
« Ungo le de oleo sanctificalo, nt salyeris oeternali- verba : Ad invocandum Dominum, el benedicenduin,
ter in nomine Patris, et Filii, et Spirittissancti. Amen. atque sanclificandum,et sacrificandum in nomitte ejus-
< Collecta. dem Domininoslri Jesu Christi.
12. Nota comniunionem complela unctione, ut
« Concede, Domine, nobis famulis luis, ut orantcs etiain babetur in aliis Codicibus nostrismanuscripiis.
cum fiducia dicere mereamur : Pater noster, libera 13. Nota continuationemi unctionis per septeni et
nos ab omni malo, cnstodi nos semper in bono, qui plures dies, quac etiam exstat in Sacramentnio
regnas in sseculasoeculorum. sanctiEligii; simulque recitationem officii divini co-
« Communicetdicens: ram oegroto, qua; etiam habetur in dicto Sacramen-
t Corpus et sanguis Domini nostri Jesu Cbristi tai io, el in Codice Ratolili abbatis.
cuslodiat animam tuam in vitam oeternam. Amen. \4. HoecOratio : OmnipotensDominus, visilatione
sum misericordim,etc, cum subsequenli, est Bene-
« Posl hmc dicendum esl : dictio episcopalis, quoeetiam habetur in Codicesancti
i Agamns Deo nostro omnipotenli gratias, quoi! Eligii, sed sub alia verborum formula. Secundae Ue-
terrenoe nos originis alqtie naturae sacramenli sui nedictioni deest conclusio.
dono in ccelestcm vivilicaverit demorationem, qui Q ( 15. In Missa pro infirmo nota duas Antiplionas seu
cum Filio el Spiritu sanclo vivit et regnat. > Inlroilus cum duobus Psalmis, duplex Gradale, du-
Hactenus Codex ms. inonaslerii sancti Remigii plex Offertorium, el duplicein Communionem, ut in
Rbemis fuudati' de visiiatione infirmoriiiii, scu ex- Missa pro infirmo, qui proximus est niorli duplex
trema unctione, circa quem paucula quoedamnotanda GradaK', et duplex Offertorium sine Comuiunione.
veniunt. 10. Nota boecverba , itetn fial reconciliatio, eic,
1. Nolanda crux ex cinere snper pectus, quoe est esse breviorem conferendae unctionis extremoe ratio-
juxta quosdam Ordines et Sacramentarios supra ci- nem iniinno, qui proximus est mortis.
lalos. 17. Noia haeeverba, t7emabbrevialio, elc. Est enim
2. Circa litaniam nolandum est eam esse satis an- breviusctila conferendae unctionis extrcma: ratio,
tiquam, si cum hodiernis conferatur ; primam lamen, cum videtur infirmus ila aggrovatus, ul jure linieatur
quaro supra ex libro qui inscribiiur Ordo Orationum ne in ipsius sacramenii collatione expirel. Unde
traiissumpsimus, esse anliquiorem. adhibelur unica unciio, quae eorum opinionem qui
5. Nolanda est confessio inlirmi, quaestipra trans- dicunt in ejusmodi pericttlo unicam sufficere unctio-
criptis conlessionilius haud absimilis cst, quoe ta- neni conlirmat.
rnen unica non erat aegroti confessio, sed hanc pra;- 18. Nota formulam, Corpus el sanguis, etc Quia
cedebaleniicleatior, quoenumerum peccatorura et ne- ob iniminens perictilum corpus sanguint intinctuin
cessarias circumstanlias promerel, ut stipra agcudo oegroto porrigebatur, qua de re infra. Tamen in
de pcenilentia docuimus ; quod etiam ev. eodeni Co- concil. Tolet. xi staiuilur ut ii qui proe nimia imbe-
dice sancli Remigii conlirmalur, in quo paulo ante citlilatc corpus Christi deglulire non valcnt, solo
litaniam baec reperire est: Deinde sacerdos aticliat D sanguinis hanslu sint conlenii.
confessionemejus, sicut melius inquirere polerit, aul 1:1. Nota niillnm hic esse renum unctionem, quem-
scriplis, aut verbis. Quoesane vcrba aliam a memo- admodum nec in Codice Tiliano, nec in aliis Codici-
rata confessionem postulant, et doctrinam a nobis bus nostris mss. neque apud Grsecos, neque iu Ma-
supra stabiliiam mirum in uioduin illustrant. nuali Suessionensi. illius tamen meminil Ricbardus
4. Sequitur exhortatio sacerdotis ad circumstaiiies. de Media Villa, quaest. supra citata, et Joannes Al-
Haecexhortalio alias appellalur praefatio, qua movet tenstaig Mindelbaimensis, in Vocihnlario theologiie,
sacerdos aslanles ad Oraiionem, de qua supra egi- qui etiatn meminit unctionis u;J.i>ii:ci: Qiiidaai, in-
rous, juxta morem veterem. quit, addunt pecluselrenes, el umbdicum, in quibus <".'
5. Nolanda est (idei professio, quam ocger facere delectalio veneiea, licet non oporteal. Iu Sacramcni;'-
debeat ante unctionem , quoe exslat apud Burcbar- riis eiliiis ex Vaticano ungitur capul, unctioncs nlia'.
dum, lib. xvin, in hunc modura : Credisin Deum i'a- stinl indcterminalae. Graeci ungunt frcnlem, men-
trem, el Filiutn, ei Spiritum sancium1 Responsio :' tum, ambas genas, deinde pectus, tum inauus, iiiqne
Credo. Credis quod islm trcs personec unus Deus sil? ex uiraque parle, postremo pedcs, ut lestatur Pe-
Respon. Credo. Credis quod in ipsa isla carne, quai trus Arcudius, lib. v de Sacramenlis, cap. 7. In Co-
nunc es, resurgere Itabes in die judicti, el recipere sivej dicibus sancti Eligii, et Rodradi, in descriptionc
bonum, sive inaluni quod gesshti? Responsio Credo. primi riliis, tingilur inlirmus in coilo, ct gntture,
0. Nota "unctionenVtemporum, qusein nostris aliis; iutcr scapulas, et in pectore, ei ubi plus dolor iriimi-
 Kii IN S. GREGORH LIBRUM SACRAMENTORUMNOT^. 542
nel; in seeunda descriplione unguntur quinque sen-<lA cipe sanitatem in nomine Domini nostri Jesu Christi,
sus. In hoc Codice sancti Remigii unguiitur lempora surge et ambula. In nomine Domini, ungo hos pedes .
el locus super mentum prseter alia Ioca. Nola diver- de oleo benedicio, ut quidquid supcrlluo vel nocivo
sitatem. incessu commiserunt ista aboleat perunctio. Per.
His tandem accedat ratio ungendi infirmi secun- Christum Dominutn nostrum. Amen.'
dum usura insignis Ecclesise Suessionensis , de- « Alia Oratio.
prompta ex Manuali seu Instructorio veteri Curato-
rura ejusdem Ecclesise typis mandato seu impresso « Ungo te oleo benedicto, in nomine Patris, et Fi •
octoginta ab his circiter annis, nam in ipso libro an- lii, et Spiritus sancti, ul hac unctione corroboratus
ntis minime annotatur; quse non abborret a Codici- ta, aereas valeas superare catervas. Per Chrislum
bus Ratoldi et Tilianu. Omissis precibus multis quae Dominum nqstrum. Amen.
proemiltuniiir, haec subjecta dunlaxat exscripsi. 556 « A!'a Qratio.
« Poslea ungatur infirmus. Primum ad aurem dexle-
ram fac crucem f dicens : « Unxi te de oleo sanctificato, sicut unxit Samuel
t In nomine Patris, et Filii, et Spiritos sancti, sit Davidcreatura in regem et propbetam, operante [ Al. ope-
tibi hsec unctio olei sanclificationis ad purificatLonem rare]ut non lateat olei, in nomine Dei Patris omnipoten-
mentis et corporis in vitoni oeternam. Amen. tis, Spiritus immundus, neque in mem-
t 555 f'1 nomine Patris, et Filii, et Spiritus bris luis, neque in medullis, etc, ut in aliis Codici-
. bus nostris manuscriptis. >
sancti, accipe sanitatem in noniine Domini.Amen. Sequuntur quaedamaliaeOrationcs, septem Psalmi,
< Ad aurem sinistram. g
Liiania, cum multis suffragiis, quibus bsec subjun-
t In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, gunlur : « Poslea communiceteum his verbis, si com-
ungo aures tuas sacrati olei liquore, ul quidquid pec- municare infirmus voluerit; sin autem, prmtermissis
cati delectatione nocivi auditus admissum est, ine- his qualuor Orationibus , qttm sequunlur, dical isias
dicina spiritalis evacuet. Per Christum Dominum iluas: Benedicat le Deus, elc. Propitielur Dominus.
.nostrum. Amen. Corpus Domini nostri Jesti Christi conservet animam
< Ad oculos. tuam in vitam aeternam. Amen. etc. >
« In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancli, Hactenus Manuale Ecclesise Suessionensis, in a qua
«ngo oculos tuos r>e oleo sanctificato,"ut quidquid tamen quid significentillse particulae sus, et ta, litte-
illicito visti deliquisti, hujus olei unctione exp"i'etur. ris rubrisrexarala, non satis capio.
Per Chrislum Dominum nostrnm. Amen.
924. Qumsumus, omnipotensDeus, ut (amulus luus
( Ad nares. »'//., etc HaecMissa celebrata est in coronalione Ca-
( In nomine Patris, el Filii, et Spiritus sancti, roli Calvi imperatoris; sed singulis his iribus Ora-
upgo has nares de oleo sacro, ut quidquid noxaecon- tionibus singulaeprseraittunliir Orationes de sancto
tractura est odoratu snperfluo, ista evacuet medica- Gorgonio martyre, qnia eodem die nempe v Idus Se-
tio. Per Christum Dominum nostrum. Amen. ptembris, Carolus Calvus Metis Coronatus est, ut vi-
« Ad labia. dere est in ejtis Capilulis.
( Jn nomine Patris, et Filii, et Spirilus sancti, r*- 925. Omnium. Haecvox deesl in Missa citata.
i 92G. Et ill. In Missa citata legitur : Et Ca-
ungo labia isla consecrati olei meJicarpento, ut quid- rolo regi nostro,Regi.
quid otiosa sus vel etiam locutione criminosa SHSpec- quia in ejus coronatione dicitur.
927. Et peragendum injunctum Offtcium. Ita in Co-"
casii, divina clementia miserante, expurgelur hac dice Ratoldi abbaiis. Iu Missa citata hoec vocabula
unctione. Per Dominum nostrum Jesum Christum,
qui te, etc. Oremus. desiderantur.
« Oratio. 928. Oratio. In Missa ciiala ex Capitufis Carpli
Calvi legitur Communio, rectius, nl arbitrbr.
< Dominus Jesus Chrislus apud te sit, ut te de- 929. Via sanctorum, etc. Haec Oratip in quibus-
fendat. Respondeat. Amen. In le sil f, ut te reficiat. dam Ecclesiis recitatur post Processionem Domi-
Amen. Circa tesil f,, ul le conservet. Amen. Posl (e nicoe.
sil f, ulcustodiat. Amen. Super te sit f, ut bene- 930. Isti intercedenies. Hic in te credenles, ut in
dicat. Amen. Qui cum Patre, et Spiritu saneto vivit qurbusdam libris editis.
et regnat Deus. Per pmnia saeculasseculorum. Amen. 931. Arma. Id est, ornamenta, Vestimenla.
t Ad peclus. 952. Secrelarii. Jd est, sacrarii.
t In nomine Patris, et Filii, et Spirilus sancti, 933. Minister. Per Ministrum, inlelligit aliqucm
ungo pectus tuiim de oleo sahcto, ut hac unctione minoribus ordinibus initiatum.
Si34. Sandalia. Horum meminit Alcuinus, lib. de
perunctus ta fortiler certare valeas adversus aereas
catervas. Per Cliristum Domipum nostrum. Amen. Officiis divinis, cap. de vestimentis, et Leo Osticnsis
infra citandus.
t Ad scapulas. -. 93S. Super humerate. Meminit Alcuinus
f In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, in p' tato. Graeci dicunt, iip.ofbptav,de quo vide superhucap. ci-
uno quoque Ioco, ungo has scapulas, sive mediuni annotata. Sed hoc huuierale ut ex rationali, qtiod ei
scapularum de oleo sacro, ut, ex omni parte spiritali infra annectitur, non est simile omophorio.
protectione munitus ta, jacula diabolici impelus viri- 956. Albam. Talare est vestimentum lineum quod
liter contemnere ac procul possis cum robore superni poderis dicitur. Alcuinus, cap. citato. Albse ineiilio
juvaminis repellere. Per Christum Dominum no- fit in concilio Cartbag. iv, can.4 : Ul diaconus tem-
strum. Amen. pore oblalionis tqtitum, ve\ lecliqnis, alba utqlur..
t Ad manus. 937. Deienda maim. Legendum videtiir : Dele inde
t In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, malm.
ungo has manus de oleo consecrato, ut quidquid de 958. Cingulum. Cinguli inetninit Alcuinus cap. ci-
illicito vel noxio opere peregerunt, hac unctione tato.
evacuetur. Per Chrislum Domitmm nostrum. Amen. 959. Baltheum. Proprie cingulum est miliiar.e, de
< Ad pedes. quo Varro, lib. iv de Lingua Latina, et sauctus Isi-
« In nomine Patris, et Filii, et Spirilus sancti, ac- dorus, lib. xix Oiiginum cap. 33.
940. Tunica. 557 Quam Alcuinus et Amalarius,
a Signilleant procul dubio,
quondo ungittir mascu- Jleni in unctione masculi, legendum, perunaus, muni-
lus, legendum esse otiosus; quando femina, otiosa. tus;in uuclione vero fcminoe, p-runcfrr. munita.
Ki5 IN S. GREGORII LIRRUM SACRAMENTORUM NOT^E. 544
lib. n, cap. 17, dalmalicam appellant, Missa ab Illy- A gemmalam in capite gesfare coronam; qtiod etsi
rico edita palmaticam, sed legendum dalmaticam. convenirepossilaliisMediolanie,'iiCopis, quos poslea
941. In tinlinnabulis. Ad sirailitudinem sacerdolis laudat Ennoilius , nihil tamen simile illis altribuit.
Aaronici. Nec obsiant illa quae ex Eusebio producuutur, lib.
942. Myrice. Lege Mirifice. x llist. eccl., cap. 4, in Oraiione panegyrica :
943. Manicm. Sunt cbirolhecae. Nam infra in AmiciDei et sacerdotes, qui sacrosanclo podere indu-
eadem Missa pascbali : El exuat manicas, laveique menlocmlesti,glorim corona, divina unclioneel sancia
manus. In Missa ab lllyrico edita lepitur Ad in- sancli Spiritus slola circumvestili. Et in Apolngelica
duendas manus. MeminitLeo Ostiensis, lib. n Cbron. sancti Gregsrii Nozianzcni: Idcirco me pontiftcem
Casin., cap. 82. ungis, et podere cinqis , capitique cidarim imponis,
944. Detur ei annulus. In Missa Illyrici, Ad an- alque spiritualis hoiocausti altari admoves.Nam isla
nulum. In Codice Ratoldi, quemadmodum et in Sa- commemoranturad veteris sacerdotii similitudinem.
cramentariis edilis in ordinalione episcopi datur ci Nec nos morantur laminaeillaeaurese, quas in fronle
annulus. Quod etiam vitlere est in concilio Tole- gestasse fcruntj sanctos Joannem et Jacobum , luni
lano iv, can. 27 : Si episcopus etl, orarium, an- quia non sunt coronae, nec cidaris, nec mitra; lum
nulum, el baculum. Menlio lit in Vita sancti Birini quia, ut in eis inccepere, sic in eis desiere. Ad illud
episcopi Dorcestrensis, apud Surium, 3 Decembris, veroquodobjiciturex AmmianoMarcellino, lib.xxix,
de ejus corporis deteetione : Invenlus est quoqttean- ubi scribit Firmum in Africa victum, ul sibi quodam-
nulus, ilemque crux plumbea. Mirum tanien de eo modo Theodosiuin imperatoreni conciliaret, signa
silentium est apml Alcuinum, Amalarium, et Ra- «0 militaria, el coronam sacerdotalem cttm coeteris nia-
bantiin ; quod satis indical diversum olim fuisse nnbiis, qtioeregionem illam depopulando rapuerat,
ritum pro diversitaie lemporum ei.locoruni. restituisse , ut prceceptumest, dico locum csse de
945. Casula. De casula llugo a sancto Victore, corona sacerdotis alicujus ethnici intelligendum,
lib. i de Sacramentis, cap. 50 : Casula qumpluncla nondiim omnino tum avulsa gentilitate. Coronalos
dicilur, omnibus indumenlis superponilur, per quam olun sacerdotes gentilium in sacris fuisse norunt
charilasinleUigitur, qum omnibusvirlulibus eminentior omnes. Id planum est exTertulliano, libro de Corona
videtur. Ilmc super dexlrum btachiuin levalur, ut militis : Ipsm denique (ores , el ipsm hostice, et arm,
amici in Deo amentur; replicalttrque super sinislrutn, ipsi minislri et sacerdoleseorum coronanlur. Et lib.
ui inimici propier Deum diligantur. Caelera vide de Spectaculis : An Deo placebitauriga ille tol ani-
in observationibus noslris ad Coneordiam regularum. marum inquielator, iot [uriarum minister, lot slatua-
940. Rationale. Est ornamenlum quoddani pec- rum velut sacerdos coronaius; et sancto Cypriano, in
torale, ad similitudinem illius quo ulebanlur olim Orationede lapsis : Frons cutn signo Deipura, diaboli
legales sacerdoles. coronam ferre nonpoluit; ibi enim agitur de sacris
947. Manipulus. Alias niappula aptid Alcuinum, idolorum. Et ex concilio Eliberitano , can. 55 :
et plianon apud Rabanum. Et hsec dc ornameniis Sacerdolesqui lantum sacrificanlium coronamporlant,
pontificum, quoe satis accurale hic recensentur, nec sacnficant, nec de suis sumptibus aliquid idolis
nulla tamen milroe facta mentione; cujus etiam in prmstant, placuit posl biennium accipere comnmnio-
Sacramenlariis noslris mss., in Ordinibus Ro- nent. Olimin sacris Cereris bierophaiites, et biero-
mano, el Tiliano, in pontiiicali ms. quod servatur in phanlides, et daduchus, hoc esl lampadcm gestans,
sacristia eccles! Roihom. el putatur esse lUiemeri.se,C ( aliaequesacrificulaemyrtea corona cingebantur, ut ex
Missa ab lllyrico cdita, apud Alcuinum, Amalarium, Istro refert scholiastes Soplioclis ad OEdippnmColo-
Rabanum, et alios anliquos scriptoros, qtii de Olfi- nocnm. Imo ipse Tertullianus , lih. citato de Corona
ciis divinis tractavere, et ornamenta pontificalia rc- militis negal prorsus apostolos, evangelistas et epi-
censent, mirum est silentium ; ita ui existimem vix scopos fuissc coronatos, quod conlrarioe sententiae
anle annum post Christum natuni millesimum miirae adversatur: Non denique, inquit, patriarches, leviles,
usum in Ecclesia fuissc, quem postea clare videmus; aut sacerdos, aut archon. Quis vel postea apostolus,
apud Pclrum Damiani, scrm. 1 de dedicatione; aul evangelista, aul episcopus invenilur coronatus ?
sanclum Bernardum, .epist. 40 ; Hugonem a sanctoi Scilicet tam anliquus doctor ignorabat traditionem
\ictore, lib. i de Sacramentis, cap. 55, et mullos; apostolicam? Itaque frustra oslendunt quidam non-
ajios, qui postea floruerunt. Quare non assentior iisi nullorum priscorum episcoporum mitras, quia illo-
qui dicunt mitroe usum ab ipsis fluxissc apostolis, eti• rum fuisse probari nou potesl, imo in quibusdam
amiqiios episcopos corona usos ftiisse, quod suadere apparent signa prselentae anliquitali derogantia.
coiinitiir ex epigrammale 77 Ennodii de vila ett Qualisautem fueritantiquorum mitra sicdocet auctor
moribus sancti Ambrosii: veteris etymologici : uirout xvpioi; ol uirbaao-xtoivxu\
Serta redimitusgestabal.lucida fronte, oiupioivytvby.eviia-rifuvot, iv xuxay^pnnetSi icut
Distinctumgemmisore parabatopus. o—J.fuvo;p.irpotliyerut. Id est : Mitroc proprie CO-
Ila cnim legendum cst: Quoesane nenio est qui non, ronae sunt ex fasciis ct orariis compactse, per abu-
videat metaphorice dici de pudore, verecundia, itrn- ~. sionem vero omnis corona appellalur niilra. Ubi vox
destia, graviiate, et similibus virlulibus, qu;e in ore, " iiapioivcorrupta est, pro qua legendum Cipapioiv,ul
in Iliadem A. A-uu.evat bzt
Jiujus sanctissimi pontificis emicabant, quseque interr legitur apud Eustathium
ot «TTOfuaxtdv xui oipapioivo-rifuvot,
concionandum ob divinam viri eloqucntiam maximej pXrpuixvpiw;ld esl, dicenles mitras esse ex fasciis , et orariis
effulgebant,quod satis ex his verbis,
Dislinctunigemmisore parabat opus, compositas. Oraria aulem sunt textilia qusedam
oblonga. Vide quam dispares sunt hodiernse miiroe
manifeslum esl; quoe eliam patent ex superiore dis- poiililicum.
licbo 948. Flamineato. Id est, sacrisveslibusinduto. Ut au«
558 Roscirfaregifico,cui fulsitmuricelingua, lem quoesupra dicta sunt clariora sint, hic damusveie^
Vere suo pingensgermiuaqua voluit. rem imaginem sancti Reniigii ftex Codice Rhemensi.
Nec sane magnum fuit Ambrosio laudis argumenlumt 5599ii9'P''o«ess!oEs(coetusclericorumipsum pon-
n Velerem etiam sancti Gregorii imaginem, qnam n elegantior sancli doctoris effigies initio primi operum
cx Cod. ms. in limine suocedit. delineori curavitit omnium voluminis apposita , banc in 1'iriiine hujus
Menardus, huc revocavimus, tum ut ea quac diclaa lomi prohibel incidi, utpote minus complam, solius-
sunt clarilatem quoque ex ipsa accipiaut; lum quiaa que expliealionis gratia depictam.
 545 IN S. GREGORII L1CRUMSACRAMENTORUMNOT^. Sifl

lificemad allareconcomitanlium, eique assistenlium. A 953. Psalmus. Domine, probasli me, ut supra.
950. E(st non presbyter el diaconus. Id est, etsi 954. Interim quoque osculelur omnes sibi circtm-
quidam non sint presbyteri, nec diaconi. dalos. In Missa Tiliana et Illyrici osculalur tanluin
951. Annuenteepiscopotncohaianliplionam.Noln in presbyteros et diaconos; inOrdine Romano 1, pres-
istis Missis nihil incipi a cantore, nisi ab episcopo byteri, sive diaconi, osculaniur manus ponlificis.
proecipiatur. 953. Sinislre. Id est, a sinistra.
952. Suscipe confessionemmeam, etc. ITsecConfes- 95G. Dexlre. Id est, a dextera.
sionis formula habelur etiam in anliquissimo Codice 957. Episcopus signo digiti sui. Locus corruplus ,
ms. bibljot. Corb., qui inscribitur Ordo Oraiionum, Ct mutilus, lege : Episcopo signo digili sui annuente.
in Codice Tiliano , et Missa ab lllyrico ediia. In 958. lndignum me, etc HaecApoiogia exstatetiam
eadem Missa Illyrici allera habetur in hunc nioduni: in Missa a Maihia lllyrico edita , ibique recitaturin
Confiteorlibi peccatamea, mlernePonlifex, et sanclo- altari a pontifice post Confessionem.
rum minisler, el veti labernaculi Sacerdos, etc. Ciijus 959. Et lunc incipial, Gloriain excelsis. Nola ineipi
initium notandwm, quia olim ejusmodi Confessiones hymnum Gloriain excelsisa ponlifice, idqneex anli-
ab boc verbo, Confileor, ducebaut exordium, el qui quo moie, ut videmus in VilaCaroli Magni, auciore
hoc vocabulum proferebant, lundebant pectus, ut Songallensi quodam nionacho, cap. 20, de quodam
videre est apud sanctum Augnstinum , serm. 8 , de episcopo : Cumque prmmksis melodiis juxta minisle-
verbis Domini secuudum Matthacum: Secutus est rium suum iinponere debuissel hymnum angelicum.
etiam sonus tunsionis pectoris, audilo scilicet quod Idem videre est in primo, et tertio Ordine Iiomano,
Dominus ait, Confileor tibi, Paler, in ipso quod qui mos hodie perseverat.
sonuit , Confitcor, peclora tutudistis. Tundere aulem 1B 960. Legal Epistolam. Olim in mullis Ecclesiis lec-
pectusquid est, nisi arguere quod lalet in peclore , el lioni Epistolse prophelica leciio prsemittebatur, ut
evidenli pulsu occullum casligare peccatum? Quare videre est apud sanclura Gregorium Turonensem,
hmc fccislis, nisi quia audistis Conliteor libi, Paler. lib. i Miraculorum sancti Marlini, cap. 5 : Cui cele-
Con/iteoraudislis, qui confitelurnon attendistis. Nunc branli festa dominici diei isla erat consueludo , ut
veroadverlite, si Confiteor Chrislus dixil, a quo est venienstector cum libro non antea legereprmsumcret,
longe omnepeccatum. Non solius peccatoris, sedeliam quatn sanclus nutu jussisset. Factum aulem est ul illa
laudatoris. Ex longo enim habitu tundendi pec.oris, 561 Dominica, prophelica leclione jam lecta, aiue
cum in Confessionehoc vocabulum proferebant, ut attarium stante, qui lectionem beali Pauli profcr-
primum illud audierunt, sua pectora luiuderunt. Huc rel, etc Hoc etiam clarum est ex Paraphrasi Geor-
speciat illud ejusdem Augustini tractaiu deDisciplina gii Pachymeris, qui exponens boc sancti Dionysii,
Chrisliana, cap. 20: Erubescamtts saltem, confitea- Hierarch. Eccles., cap. 3, uytoypu-fwvSATWV «V«-
mttr, et pectora tundamus, non ul super peccata nostra yvoio-t;, id cst, lectio tabularum sanctarum Scrip-
pavimeiilum suUdctnus.580 Nam qui lundit pectus lurarum, sic scribit : 'E|BJ Si Stu ruv «VKSVWO-TWV
et noti corrigilur, soiidat peccala, non tallil. Tutidamus (rovrov; yap ).kyetletrovpyov;)roiv Oeioiv
•ypwy&iv, T&JV
pectus, et cxdatntts nos, et curriyamur a nobis. irpofn-itorj, To-jK7rj!7r6/\ou, TOUBstouevuyyeliov rj
547 IN S. GREGORH LIORUMSACRAMENTORUMNOTJ5. 548
uvayioiai; ytverat, id est, deinde per lectores (illos A \ teutia, divinius, Ilierarchicam Eucharistiam. Ai in
cnim vocat lilufgos, id est minilros) divinarum Ecclesia llomana illius usus non fuit anle aiiuuin
Scfiptiirarum, propheliarum , Apostoii, et divini Cliristi 1014, teste liernoue Augieusi, rap. 2 libri
Evangelii fit lectio. Ex quibus duobus locis conlir- de qiiibusdain rebus ad Missamperlinentibus : Nain
malur id quod supra dixintus lectorum olim partes si ideo, ut smpe dictttm, illum angelicutn liyinnuin
fuisse lcgere Epislolani et Evangelium in Missa. proltibetnur in festivis diebus canere, eo qtiod Rotna-
961. Resp. Hmc dies. Responsorium hoc loco est ncrtim presbyterinon solent eum canlare, possumus
Gradale. Qlim Psalmus,ut clarum est, caniab.iiur, simili modoposl Etangelium Symbolumrelicere, quod
ex sancto Augustino, serm. 10, de verbis Apostoli : Romani usque ud hmc temporadivmmemorimHeurici
Rocde apostolica tectione percepimus; deinde caitta- imperaloris nullo modocecinerunt. Sed ab eodem itt-
vimusPsahtium, exltortantesnos invicemunaunocortle terroguli cur ita agereitl, me coram atsislcnle, audivi
dicentes: Venite adorcmus, et proslernamur ei, et eos hujustnodi responsum reddere, videlicet, quod
fleamus coram Dominoqui lecil nos, et ibi prsevenia- Romana Ecclesia tton fuissel uliquando ulia hmrcseos
rriusfaciem ejus in Confessionc, ctin Psalmis jubiie- fmce infecla, et ideo macjis his necessariumcsse iltud
mus ei. Posl hm,cevangelicaleciio.Sermone 55, dcVer- Sytnbolumsmpiuscanlando [requentare, qui aliquando
bis Domini secunduui Lucatn : In aposlolica leclione ulta limresipotuerunt maculari. Al Dominusimpealor
gratim aguntur de ftde gettlium; in Psalmo diximus : non anlea desiil quam omnium consensti id doiuiiio
Deus virtutum converte uos; ostende f.iciem tuain , Benedictoaposlolicopersuasit, ut ad publicam Mis-
etsalvi erimus. Serm. 7, <le Verbis Apostoli: Apo- sam illucl decantarenl. HaecBerno proefatus.Nec est
stolum audivimus, Psalmum audivimus, Evunge. _ quod aliqui respondeant Bernonis verba esse de
lium audivimus ; consonant omnes divittm le- "**Symbolo Conslantinopolitano vel Nicoeno inielli-
cliones. Serm. 49, de Tempore : Audivimus aposto- gcnda. Nam si tum Romoe fuisset Symboli aliciijns
licam leclionem.Et paulo post, AwrfiPsalmum inte- usus, lenebalur Berno dicere de quo Symbolo iin-
riora dicenlem, Tibi soli peccavi. Audislis el Evan- perator pontificem Romanuin rogassel. Nec facit
geliumislis lectionibusconcordare. qtiod opponuiit cx Uufino in cxpositione Symboli :
962./ufce, Domine, benedicere.Id est, velis In Ecchsia lamen urbis Romm Itoc non deprelten-
benedicere , id est, benedic. Nam jubere cst ali- ditur faclum, quod ego proplerea esse arbitror quod
quando velle, ut notal Nonius Marcellus , cap. 4. neqne hmresisullaillic sumpsitexordium, el mos ibi
Quemadmodum ad nutura episcopi, seu presbyteri servalur antiquus, eos qui gratiam buplismutissusce-
celebrantis Iegebatur olim Evangelium, sicut bodie pturi sunl, publice, id esl fideliutn populo attdienle
consueludo persevcrat, sic olim Epislola nisi od Symboluinreddere. Non enim ibi agitur de recita-
cpiscopi aut presbyteri Missam facientis nuiuru non lione Symboli in Missa, sed de recitalione Symboli
legebatur , ut patet ex lib. i, sancti Gregorii Turo- a catechumenis audiente populo, ubi et rationcin
nensis, de Miraculis sancti Martiui, cap. 5 : Cui reddil, quare Ecclesia Romana Symboio aposto-
celebranli festa dominicidiei ista erat consue:udo, ut: loruni nihil addiderit. Conlirmatur nostra sententia
venienslector cum libro non anlea legereprmsuntcret : ex Codicibus, et auctoribus iniiio cilatis, et ex
quam sanclus nulu jussisset. Factum autem esl ul illa duobus Ordinibus Romanis apud Hiltorpium, nempe
Dominica, prophetica lcctione jam leclu, ante ulla- in tertio : Finilo Evangelio dicit ponlifex Pax tibi,
rium slunle qui lectionem beali Pauli proferrel, ctc. Dominus vobiscum,et cum Sptritu luo. El in quarto :
Et paulo post : Excitaveruni dicentes, jam hora prm-• Q ( Postquam finitum fuerit Evangelium, dicil ponlifex
teriit, jubeal Dominus leclorilcctionemlegcre. Pax libi, Dominus vobiscum; sequitur responsio Et
965. Ad nunlianii. Lcge Ad nuntiandutn. cum Spirilu tuu. At in secundo Ordine apud eum-
964. Maria Magdalene. Hic nios hodie perse- dem, dicitur tauluin Symbolum cuin pontifex non
verat, ut primo die Paschse legalur Evangclium l vult concionari. Quare non audiendum esse puto
seeunduin Marcum; olini tamen , id est lemporee Walfridutn , qui, cap. 22, de Rebus ecclcsiasticis,,
sancti Augustini, sallem in Africa , primo dic lege- scribit u^um canendi Symboli Conslantinopolitaniin
batur Evangelium secundum Mattboeuin, altero se- Missa Romanu a Groecis inanassc. liispani illud in
cundum Marcum, lertio secundiimJoaiinCm; et toiai Missa caatare cceperunt iu concilio Tolctano m,
illa oclava , ut etiam hodie fit, resurreciio secun- can. 2, in decrelis concilii, sub Recaredo rege, in
duui Gmnes Evangelistas recitabatur. Id lestaturr quo Gotlii hseresimArianam ejurarunt.
sauclus Atigustinus, serm. 144, de Tempore : Re- 966. Oremus. Tunc incipiut Offerlorium. Ilic in-
surreclio Domininoslri Jesu Christi, el hodie recitata a vitat Poniifex populum ad"Orationem , qui lamen
est, sed de altero libro Evangelii, qui est secundum ii non diul Orationem , quod notat Alcuinus lib. de
Lucam. Primo enim lecta esl secundumMultlimtim, s, Oftic. eccl., cap. de Celebralione Missoe : Et in-
hesterna autcm die secundum Marcum, liodiese- '.- vilal illum secum puriter ud Orationem dicens Ore-
cunduin Lucam. Sic liabet ordo evangelistarum,, mUs.Sed licet apud nos luiic Coltecla inter Offeren-
sicul enim passio ipsius ex omnibus erancjelisliscon- i- dam et Eiangeiium non dicalur, apud Grmcos
scripla esl, sic dicsisti, seplemveloclodurant spalium, t, iaincn dicitur. ld quod dicit Alcuinus de Groccis
ti( secundumomnes evangelislas resurreclio rcciklur.r.-|yVideiur in liturgia sancti Joannis Chrysostomi, in
965. El omtws post illutn. Clerici videlicel. t. " qua inler Oilerendaiuel Evangelium dicuniur plures
Nota hoc loco nulluni caniari Symboluni, cujus in n Orationes a pouiifice.
noitris Sacramentariis , tam edilis, quam niss.,, 967. Terra tremuit. Olim anie Oblatiouem in
liulla fit inentio , neque oliam in Ordine Tiliano , Afiica canebatur Psalmus; quod iuccepit Cartlia-
quemailmoduin nec apud Alcuinum , Amalariuin , gine tenipore sancli Augustini, ut ipse testalur
liabantiin, qui enucleaie de ordine Missoescripse- :• lib. n Reliactatiouum , cap. 11 : Morem qui luttc
ruiit, ncque ettaui apud Remigium Antissiodorcn- i- esse apud Curlhaginem coeperul, ut liymni ad id-
seni; sic cnim ait cap. 4, de celcbratione Missoe:: larc dicerenlur de Psalmorum tibro sive anle Obla-
Post recitatum Evangetium iurum sacerdos populum n lionem, eic
salutut.Fiiii quidem illius usus 562 '" Ecclesiisanli- i- 968. Oblaiione reccpta. Quam pro stti commu-
qnorum Graecorum, ut constat ex sancto Dionysio, o, nione est consecraturus saceidos.
cap. 5 Hierarcbiae ecclesiasticae, cum proferens is 563 ^u^- C«m otnhi Proccssione. ld est, cum
diversas opinioncs circa liymnum, qui m sacris is presbyteris, diaconis, subdiaconiset cxleris clericis,
liiysteriis cantatur, sic ait: T6v vp.vovZi TOSTOV, v, qui ci assistunl in altari.
of.piivvuvoloyiavx«),o0atv-oi8eTOrpnaxeiu; avu.6olov, v, b70. Municas.Id est, cliirolhecas.
e0'/.oi, oi;otu.at, betbrepav, 'lepup^ixrnieJyjtptcricv,
v, 971. Lnvetcjue manus. Lectionibus peraclis el
id est, hunc aiitem byinnum alii laudis canticuin, i, oblatione facta , facturus pontifex divina niysieria",
alii religioiiis Symboium , alii, niea quidera sen- l- lavat manuscx antiquo niore, quem videreest apiitl
549 IN S. GREGORIl LIBRKJMSACRAMENTORUMNOT^. 53<j
Fortunatum. In Vita sancli Marcelli episcopi Par^- ^ locuin esse intelligendum, quod probare nititur h:>j
siensis (Apud SuriumKal. Novemb.): Itaque cum sub- paulo post sequentibus verbis : Cumqueunivetsa qum
diaconaliministerio fungeretur, in die Epiphaniorum, datiiur pupillts et vicluisconferanltir, quse tamei) ejus
hauriens aquam de flttvio Sequanm, duni bealo Pru- opinioni adversantur. Nam si universa quse daniuf
denlio episcopo manibus ubluendis offerret, mutatis conferuiilur viduis , pupillis et pauperibus, qui fieri
clemenlis, vini sapor invenlus est; quo viso, obslu- potest ul ea benedicantur in usuni eulogiarum , quag
pejactus ponli(tx jussit ex ipso urceo in calicem sa- per tolam dicecesimomnibus fidelibus distribucudae
crum (undi , unde universus populus, Missacelebrala, milluniur? Prseterea verba illa dicuntnr de vidua
ad communionem accepil. Et infra : Itaquc cum vir illa a Cluisto laudala, quae olira duo ininula miserat
sanclissimus quadam vice ex officii sui serviluleaquam in gazopbylacium, ut patet ex antecedentibus, et
manibus venerabili episcopo porrexisset, mox incle etiam lns sequentibus, dat illa, quam oportebat ac-
balsatna cmperefragrare. Apud Groecos non solus cipere. Itaque in supra citato loco sancii Cypriani
episcopus, sed etiam circumstantes aliare presbyteri apparet oblatio duplex , una consecranda in corpuS
nianus lavani, ut liquet ex calecb. 5, mystagogica Cliristi , allcra benedicenda ad usus pauperum, ut
sancti Cyrilli llierosolymitani episcopi : 'Eoipdxure indicant ista, qum corbanam omnino non respicis.
roivvvrbv Staxovovrbv vt-fyaaQut SISOVTK T& iepei, xui Quaie ut dcnionstret amplius divitis avaritiam , non
roi; xvrXovatTOBvatuarnptovrov OeovnpeaSvripot;. tanluui ei cxproUrat qtiod uihil mittat in corbanam
Id est .-Vidislis igitur diaconuui aquani inanibus ad usum pauperum, sed etiam quod de oblatione
lavandis porrigenlem poulilici et circuin altare stan- pauperis comrnunicet. Et ita eliam capiendus est
tibus presbyteris; et sancto Dionysio, cap. 3 Eccl. locus sancti Augustini, serm^ 215, de Teinpore :
Hierar.: iLuivt^up.ivoivru; yjipu; vSari rov iepupyjv ROblaliones, qum iu allario consecrenlur , o/ferte,
xui TUViepiav. ld est, posiqtiain ponlifex et pres- Erubescere debet homo idoneus, si de aliena oblaiione
byteri manus laverunt. Id autem fiebat in Symbo- communicaveril.Uaec doctrina patet etiam ex ca-
lum puritatis animae quoe ad lanta niysteria tra- none 6 concilii Tolelani xvi, ubi daninans eos qui
ctanda requiritur. rotundam crustulam sumptam de panibas suis usi-
972. Et omnis processio offerat sibi oblalionem. bus proeparaiis cum vino et aqua offerebanl, sic sta-
Olim in Missa cominunicaturi, seu clerici, seu tuit : Unde lemerilaiis hujus aut nescientimcupienteS
laici, ad altare suam Oblationem, hoc est panem et terminum ponere, id unitatis noslrm delegit con-
viuum ad sui communionem offerebant, ut clarum venlus, ut non aliier panis in altari Domini sacer'
est ex coucilio Matisconensi n, can 4 : Propterea dolali Benedictione sanclificandus proponatur, nisi
decernimusut in omnibus Dominicis diebus , altaris integer et nitidus, qui ex sludio fuerit prmparatus ,
Oblatio ab omnibusviris et mulieribus offeralur, ut neque grande aliquid, sed modica tanlum oblala,
per has immolaliones peccalorum suorum fascibus secundum quod ecclesiaslica consuetudo relental.
careant, et cum Abel el cmterisjusle offerenlibuspro- Erat autem ille panis rotundus, circularis formae,
mereautur esse consorles. Ex Joan. Diacono, in Yiia ut claruni est ex Epiphanio , in Ancorato, circst'
sancti Gregorii papoe, lib. n, cap. 41 : Malrona mediuni : T6 p.iv yap iart arpoyyvloSi;, id est, hoc
qnmdamdivoGregorio per slaliones pubticasMissarum enim est rolundoe forniae, inquii, cum ibi de pane'
solemniacelebranli soliias oblaliones oblulerat; cui qui in altari sanctilicatur agit; et exlsone, cap. 3
post mysleria tradilurus cum diceret : Corpus Domini <Je Miraculis sancti Olhmari : Panis rotulm, qum
nostri Jesu Christi conservet animam luam, lasciva („ oblatmdicuntur.
tubrisil. lile vero dexleram ab ejus ore convertenspar- 975. Et ad ultimum incensum. Subaudi offe-
lem illam dominici corporis super altare deposuit. ratur a pontifice, juxta antiquum moreni, cujus
Explelis vero Missarum solemniis coram populo in- merainit sanctus Hippolytus in libro de eonsiinnna-
quisivit quamobrem corpus dominicum sumptura ri- tione inundi, et de Anlichristo : iuvGoOo-tSe xul
dere ptmsutnpseril.Aiiltu diu mussitans landem pro- er.yXnaiatTcevBo;p.iyu, Stbrt OUTEnpoafopu , o'JTf
rupil, quiapanem, iiiquiens, quem propriis manibus Qvp.iup.ot exreleirut, id est, lugebuut etiaui Ecclesiae'
me fecissecognoveram, tu corpus dominicumperhi- luctu magno, quia nec oblatio , nec suffitus liat. Et
bebas. Id etiani nolum esl ex saneto Grcgorio Tu- sanctus Ephroem, in suo testamento : Oro vos quoque,
lonensi, libri de Gloria coiifessoruni, cap. 65, ubi dilectissimi, ne cum aromalibus me sepelialis.Etpaulo
refert, quod mulier quoedainpro defuncli inariti sui post: Dale vaporaiionemfumi buni odoris indomo Do-
requie semper sextarium gazeti vini prmbuit in sa- mini; me Oralionibus veslris comiiamini, el aromald
crtficium basilicm sanctm; sed subdiaconus nequam Deo offerle. Et sanctusAmbrosius, in cap. i Lucoc:
reservans gulm gazelum, acelumvehemenlUsimumof- Ulinam nobis quoqueadolentibusaltaria, el sacrificiutri
(erebat in calice , muliere non semper ad communi- deferentibusassistal angelus, itno prmbeatse videndum.
candi gratiam accedente.Taudem revclata subdia- 974. Suscipe, qumsumus,Domine, etc.Videlur Pri-
coni fraude a viro nocte per visum mulierein ad- masius, in cap. 4 ad llebr., ad hanc orafionem respi-
nionente : Experrecta admirans visionem, eamdemque cere, cuin scril.it: «7urfesacerdotes Ecciesim altari
obtivioni non tradens, ai Maluiinum secundum con- assistentesdicunl: Suscipe, Domine, precespopuli ftii.
suetudinem surrexit. Quibus expletis celebratisque , Per Dominumnosirum Jesum ClirislumFilium luum.
Missis, accedit ad pocutum salutare, qum lam fervcns D Oraiio auieni dicitur ante Proefaiionem ex more
acelutn hausil, ut putarel denies e.wwi.Vides ergo aiiliquo, quem langit sanctus Augustinus, serm. 83,
inanifeste vinuin in sacrilicium oblatuin fuisse pro de Diversis : Primo , inquit, post Oralionem admo-
sancta comraunione sanguinis Cliristi. Et ita capieit- ttemini sursum habere cor.
dus est locus sancti Cypriani, lib. de Operibus et 9l5.Diaconum.—Id est, diaconorum, a reclo dia-
cleeinosynis : Locuptes el dives es, et Dominicum con, in dativo plnrali, diaconibus.
ccicbrarete credis, qum corbnnam oittnino non re- 976. Deus , qui non mortem, etc. Est Apologia
spicis, qum in Dominicum sine sacrijicio vettis , qum quae in Alissaa Mailhia lllyrico edila dicitur eliam
purlem de sacrificio quod pauper obtulil sumis; et hoc loco a pontilice : Tunc incipial Secrela; quibut
itu vulgo explicatur hic locus. Quare non assen- finitis, et Prmfatione dicta, quando alii Sanctus ,
tior cuidam viro doclo qui scripsit locum hunc Sanctus, Sanclus decanlant, hmc Oralio cursini
niieliigendum esse de iis quae offerebantur ad dicenda esl a sacerdote : Domine Dcus, qni non
altare in usum pauperuin, et eulogiarum quae morlcm, sed pmnitenliam desiderus peccaiorum, ete.
iiiitiebanlur Cbristianis 564 Per diversas parce- 977. Benedictio carnis.'—Habetnr in Ordine Ro-
cias, quas accipiebanl in sigiiutn cominunionis iii matto, qtiam in eodem Ordine 565 proecedit a agni
una eademque lide cum suo episcopo, et ila hunc Beuedictio. Jn eodem die Pascbse, in Euchologio
a !n vet. Sacram. Gallic legitur : Benedictioad agnum benedicendumin Pascha; quam sequitur Bene-
dictio otiiiii creaturm pomorutn, fortasse pro omnis.
551 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMNOTJ3. 552
Grsecorum exstat etiam Bcnedictio carnis, quam A 1 Nam hoecverba sanclns CynTtis Hiorosolyniitanirs,
sequitur Benedictio casci et ovorum. catech. 5 mystag., scribit explela Oiaiioue Dominica
. 978. Inde prmcaveusquod. Legendumvidetur: Inde a pnntificeproferri : Tnni explela oralioneclicilAmen,
prmcavensquando. obsignans per amen (quod significatfial) lolam hanc
979. E( prmvenialsibi. Legcndum videlur: Et prm- quum a Deo didicimus Oralionem, p.-ru ruvru \iyu
veniat ibi, nempe ad illa verba : Per quem omnia, tepev;' T« uytu roi; uyiot;, id esl, sacefdos poslea di-
Domine, semper bona creas, elc, ul ex sequentibus cil: Sancia sanciis. ldem eliam colligere licet ex liis
liquel. Georgii Codini verbis, libro de ofliciis aulae Con-
980. Sublevanscalicemin conspectu Domini. Juxta stantinopolitanoe: Rursumque ad anabathram veniens
antiquum morem diaconus primarius, seu archidia- sedet imperator, uvtaruazvo; pbvovevre rn uvayviiaet
conus, cum dixerit ponlilex hoecverba, per ipsum, TOOuyiov avpfiblav,xai iv rn TOUIIATEPHMilNO EM
et cum ipso, levabal calicem , et tenebat eum exal- TOISOTPANOI2 Ttpoaevyrt,xui Eyrrt v^ioiaetTOU Seano-
lans coram pontilice, ut videre est in primo Ordine rtxov xai uyiovaoifja.ro;.Yevau.ivn;Si rn; v-ioiaeoi;,
Romano.: Cum dixerit Per quem haec omnia, Do- ctc Id est: Exsurgens solum in tectione Symboli, et
niine, erigit te archidiaconut solus; el cum dixerit Per in Oraliotte Dominica, el in elevalione dominici et
ipsum el cum ipso, levat cum efferlorio calicem per sancti corporis. Facta aulem elevatione, si ad com-
ansas, et lenel exallans illum juxta pontificem. Ita in munionemparalus non est imperalor, sedel in ihrono
3 et 4 0rdinibus, cum dixeril Per quem orr.nia, Do- suo usque ad finem sanclm lilurgim; si aulem paratus
minc, surgit archidiaconus solus ; cum dixerk Per est, advocanl ipsutn duo diaconi, quos anle diceba-
ipsum et cum ipso, levalarcltidiaconuscum offerlorio ,r, " mus, ittgredilurque cum eis in altare sancluni. Ila-
calicem per ansas, etc Caeteravide infra in notis ad ctenus Codinus, ubi nota primo hic elevationem cor-
rilnni celebrandscMissaeJoannis Abrincatensis. Nunc poris Christi nominari posl Oralionem Dominicam ;
vero in Ecclesia Latina simul alque panis et vinuni secundo siniul atque elevatum est corpus Chrhti,
consecraia sunt, levantur in altum, ut a populo cir- imperatorem (si ad communionem paralus est) a
cumastanle adorentur; quem rilum non pulo adeo duobus diaconis accersitum in altare sancluni ad sa-
esse anliquum, cum in noslris Sacramentariis mss. cram communionem ingredi. Eaindem consucludi-
et excusis, cl apud Pamelium, nihil simile reperirc nem insualiturgia imitantur ^Ethiopes. Siquidem sa-
sit, quemadmodum nec in veteribus Ordinibus Ro- cerdote et pcpulo mox communicaturis diaconus dicit
manis, nec apud Alcuinum, Amalarium, Walfridum, Inspiciamus. Sacerdos: Sanctura date sanctis. Po-
et Rabanum , qui ordinem Missocenucleate persccuti pulus dicil: Unus Pater sanctus, unus Filius sanctus,
sunt; neque apud Micrologum, qui in eadem male- unus est Spiritus sanctus. Sacerdos dicit: Dominus
ria cgregiam operam navavit, quod luce meridiana vobiscum. Populus: Et cum spiritu luo. Sacerdos
clarius est ex cap. 15 libri quem ille scripsit de ec- elevant Sacramentum dicit alta voce: Domine Jesu
clesiasticis Observalionibus : Deinde panis in manus Chrisle, miserere nostri. Stalimque sacerdos el po-
accipilur, ct antequam reponalur in altari, benedici- pulus communicant. Eslque unica in illa Missa cor-
iur ; item el calix elevatus ante deposiiionem benedi- poris Chrisli clevaiio, quemadinodum in Jiturgiis ci-
citur. Nam et ipse Dominus in Evangelioutrumque le- tatis/ld eliam videre est in Vita sancti Basilii au-
gilur benedixisse, antequam dimitlerete manibus. Ac- ctore Amphilochio : Et post ftnem Oralionum exalta-
cepla eniin in manibus benedixil, poslea discipulis vil panem prolixe orans et dicens: Attende , Domine
dedit. Ilem, ubi dicitur : llosliam puram, Hostiam C I Jesu Christe , de sancto habitaculo tuo , elc. , ul in
sanctam, etc. Hoccille ; qui sane hunc ritnm , si ejus liturgiis ejusdem sancli Basilii, et sancti Chrysosto-
tempore viguissel, nunquam proclerniisisset, qui po- mi, in quibus haec Oratio dicitur paulo anle hocc
stea elevationis corporis quae lit simul cum calice, verba Sancta sanclis, post Orationem Dominicam.
anlequara OratioDomiuicarecitetur, menlionemfacit: Quidam lamen duas olim fuisse elevationes existi-
El cumdicitnusPer omnia saeculasoeculorum, corpus mant, priorem qtise etiam liebat a sacerdote statim
cum calke levamus. Idem clarius patebit ex cap. 23 post consecralionetn juxta ritum hodiernum; aiterain
ejusdcin aucloris. Excipienda est Missa Mozaraba de qua supra dictuni esl; idque suadeie conantiir
(si tamen ei nihil addilum fueril) in qua dupiex ha- ex his sancli Dionysii verbis, cap. 3 ecclesiast. Ilie-
belur Iloslioeelevatio, prima statim post consecra- rarcbiaP: Kat ru; iepu; Oeovpyiu;b iipupyn; vu.vnaa;,
lioncm , allera subsequitur hsec verba : fidem qiiam iepovpyii ru 6ztbruru, xut vizb o4>tvuyet ru vp.vnu.ivu
corde credimus, ore dicamus. Graeciet cseleri Orien- StuTWV avu.@o>MV
iepoivTcpoxztp.ivoiv xa.iru; Soip-u;TWV
lales attollunl corpus Cbristi post Oralionem Domi- Oeovpytoiv el; xotvoiviuv
VTcaSei^u;, ubroiviepav avrb; re
nicam, aliasque preces, communione slalim subse- epyjrat. ld est: Ubi sacerdos sacra Dei opera ceci-
cutura, ul manifeslum est ex lilurgia saucti Jacobi: nifet collaudavit, consecrat mysleria, sub aspectuin
Diaconus cum limore Dei: Altendamus, 6 iepev; i>]/«v quoe celebrata ita sunt, ducit per sacrosaticia pro-
T6 S&povItjt xufr eauTov"kyte. etc., id est, sacerdos posita symbola, ostensisque divinseoperationis mu-
elevans donum dicil apud se Sancle, elc. El ex litur- neribus ad divinam eorum communionem lum ipse-
gia sancli Joannis Chrysoslomi: Cum auiem diaconus mel accedit. Nam illa inlelligenda sunt de illa osten-
videril sacerdolem cxlcndenlem manus, et langetilem sione quae, ut diximus, fiebat paulo ante commu-
sanctum panem, itpb; T6notnaat rnv v-i/oiatv,exfoivei,D nionem, ut suis verbis sanctus Dyonisius imiuit, et
Wpbayjnpev'r.ui iepev;, T« aytu rai; uyiot;, id est, ad opiime declarat in scholiis sanclus: Maximus: Kai
(aciendamelevationem, clamat Altendamus; et sacer- VTC' oij/tv.jMaW.ovTOTiep.evovy.exulvu.u.ivuTKOeiuSoipu
dos , Sancta sanctis. lloecenim omnia ibi sequuntur eoi; x.atpovrn; uyiu; peraln^eoi;, xai TISVTO Sn).oip.er
OralionemDominicamet nonnullas preces, cx sancto biiyu. 'II rbye utptSe;, brt xovftt,oiv6 iepapyjn; TOV
Anasiasio Sinaiia,Orat. desancta Synaxi, qui posl- uytovaorav, 1'SetzvuTijv evXoyiuv, Tu ayiu roi;
"kiyoiv,
quam mentionem fecilOrationisDominicoesubjungit: kyiot;. ld esl: Et sub aspeclum.] Magis lunc divina
Hmc dicamus (videlicel dimilte nobis debita, sicut ct: dona manebant obtecta usque ad tempus sanctse suin-
nos, elc.) Hmc quotidieprecctnur, dum tremendmsy- plionis, uli paulo posl dpclarat. Certe manifesluin
naxi assislimus; quod cognoscenssacerdos posl con- est quod attollens pontifex sanctum panem , ostcn-
secrationemsacrificii iliiut tncrueiiri, uvv^oi TOVv.provi debat Benedictionem, dicens Sancta sanctis. ldque
rn; ^oint, r.ai Tiuatvuhrbv imSetxvvet.EtTctfmei Stu- juxla liturgias sanctorum Jacobi, Basilii et Chryso-
xovo;,xui \iyet, Upoayoip.ev.Id CSl: El panem vilm ini stomi, aliasque Graecortiniin quibus boecstalini post
ultum elevai, elipsuntomnibus oslendit. Deinde cxcla- consecrationem Hostiaeelevatio non reperilur; et in
mal diaconus, el dicil Altendamus. Quod ex fequen- texlu sancli Dionysiiobjecfo est unica elevatio ; quoe
tibus verbis confirmaiur : 566 E'TK^«7" ° i-eptvtr si conseerationeui sequitur, id lit nuia sanctus Dio-
lOOstof,v.v.1liyet, ru uyiu roi; uyioi;. ld esl: Dcilldc; nysius omisit ea quae inter consecraiionem et etela-
Slaliin siihjniigit saccrdos et dioit: Sancta sanclis. tioiicin inlerjacenV, qusc videre esl in liturgiis, in
 r.r3 IN S. GREGORll LIBRUM SACRAMENTORllMNOTJI. 554
auclnribus citatis. Sacerdos autem attollens Hostiam jA uaKuauu.ivoiv uti&ov; ujtuvroiv,etC, id est: Et Cum
ler 567 c,lm ea m ae,e signum crucis faciebat, ut se omnes osculali fucrint, niystica sacrorum volumi-
docet sandus Germanus patriarcha Constantinopo- num recitaiio peragitur. Ex sancto Juslino martyre,
liiaiuis in Theoria myslica : Elatio aulcm in allum Apologia 2 pro Chrislianis, ullnk'.v; fCl.np.artua-xu-
venerandi corporis reprmsental crucis elationem, et Kbp.eHa, id est,invicem nososculamur. Deindesubjun -
mortcm iu ea, el ipsam resurreciionem: T6 Se v-tySiaut git quomodo offertur ponlilici panis et poculum aquoe
r'ov'epia rbvaprov, xuirvirovaruvpovrpi; notnaut iv TW et vini ad consecrationem. Id eiiam constat ex con-
uipt u.eru TOOrtu.iovxat t,u>OTtoiovuprov, TOOTO aivir- cilio Laodiceno, can. 19 : Quodoporlet seorsum pri-
r-.rax. ld esl: Quod autctn sacerdos panem attollit, et tnum posl episcoporumsermonescalechuntenoritmOra-
signum crucis ter facil in aere cum venerandoel vivi- lionemperagi; el poslquamexierinl catechumeni,eorum
ficante pane, Itoc signiftcat. Exoltalionis Hoslioo in qui pmnilentiamagunt fieri Oraliontm , et cum sub ma-
Missa meniio fil in 5 responsione synodi Constanti- num accesserint(id cst, cum manus eis ab episcopo
nopolitanoe sub Nicolao patriarcha. fuerint impositse ) et secesserinl, fidelium preces sic
981. Vel nomina vivotum. Ut in Graecorum litur- fieri, unam quiclem,scilicetprimam, silentio, secundam
giis el catechesi sancti Cyrilli supra citala, ubi post aulem et terliam alta voceimpleri, ehu ovroirnv eipnvnv
consecrationem commemoralio lit vivorum et nior- SiSoa&ut,id est, deinde pacem dari. El paulo post,
tuorum simul. xat ovroirnv ayiuv irpoafopuv imre\eiaOut, id est, et
982. Dical diaconus, etc. Diaconi partes sunt mo- sic sanctam obtationetn peragi. Ex sanc.to Joanne
nere populum ante communionem, ut se humiliet, Chrysostomo, homil. 18, in II Episl. Pauli ad Co-
sive inclinet ad Benediclionem episcopalem perci- r. rinlhios, ubi, enarratis Orationibus quae dicuntur
piendam, ut clarum est ex homil. 34 sancti Csesarii pro arreplitiis, pcenitenlibus, et aliis, qui non com-
Arelatensis : Et illud simtliter admoneo, fratres clta- niunicant, subjungit : "OTaveipnvn;naltv p.erulttp.Su,-
rissimi, quoliescunquediaconus clamaveril ut nes ad vetv, xat pieruSiSbvxi Sin, izuvre; bptoloi;ua-KuC\bp.e&u.
Bettediclioneminclinare debealis, corpora el capita fi- Id. est : Ad bsec cum pax danda vicissimque acci-
deliter inclinelis. Et sub finem: El quotiescunquedia- pienda est, omnes seque nos invicem osculamur.
conus clutnaverit, ul aul in Oralione genua fleclere, Tandem addit pontificem bene precari populo, et
aut Benediclioni inclinare capita debeatis, obedicnter poptilum vicissim pontifici, cum ei respondet, Et
et fideliter cum vera liumililate facialis. In Ordine cum Spiritu luo, ct ponlifici gralias agenli assen-
Romano id fit ab archidiacono. tiri populum respondentem digne et juste fieri; el
983. Humiliate vos ad Benediciionem. Ita in Or- tum demum poniificem gratiarum actionem, id est
dine Romano, el in Missa Mozaraba. Yide supra Procfationem auspicari. Huc spectant illa Timothei
quoede his Benediclionibus episcopalibus a nobis ob- patriarcha; Alexandrini, responsione ad inlerroga-
scrvata sunt. Earum usus adhuc viget in quibusdam tionem 8 : 'Ev Si ry uvufopa b Stctxovo;Kpoafoivtirzph
Ecclesiis. rov a.aizuap.ov,Ot «ZOIVWVUTOI, 'nepmurnaure. ld est :
984. Benedicat vos, etc. Hanc Benediclionem in- In oblatione diaconus anie salutationem clamat: Qui
tegrani non exscripsi, quia supra habelur in solem- non communicatis, abite. Ubi nola, cura sacris arcen-
nilate paschali libri Sacramentorum. tur catecbumeni ante salutalionem, id est osctiluni
985. Pax Domini sil semper vobiscum. Olim hoc pacis, facile concludi ejusmodi salutationera apud
loco dicebalur, pax vobiscum, ut liquet cx sancto Groecosfieri anle divinorum mysleriorum consecra-
Auguslino, serm. de diversis 85: Ecce ubi esl peracta Q lionem ; nam si ea peracta fierel, ut apud nos, pns-
sanctificatio, dicimus Oralionem Dominicam, quam sent cxpelli catechumeni ante salutalionem, qui ta-
accepislisel reddidistis. Post ipsam dicitur: Pax vo- men inlerfuissent consecrationi contra Ecclesiae
biscum ; et osculanlur se Christiani in osculo sancto. decrela. Yult ergo Timolheus expelli catechumenos
986. Inierim osculetur Archidiaconumet cmteros. antesalulationem, quia illa completa se quamprimum
Statim communicaturus pontifex dat pacis osculum sacerdos ad mysteriorum sanclilicationem accingit
juxta ritum Ecclesise Romanoe, seu Latinse, si Hi- et proeparat. Groecorum riium olim secuta cst anti-
spantim exceperis antiquum, de fluo Jnnoceniius qua HispaniaeEcclesia, ut clarum est ex sanclo Isi-
papa I, epist. ad Decentium Eugubinum episcopum : doro, lib. i de Offic eccl., cap. 15. Ubi quarlam
Pacem modo asseris ante confecta mysleria quosdam Orationem scribit dici pro osculo pacis, quam se-
populis imperare, vel sibi inter se sacerdoles iradere, quilur quinta, quae ex illius lextu cst Oblalio et
cum posl otnttia qum aperire non debeo pax sit neces- Praefatio.
sario indicenda, per quam conslel populum ad omnia 987. Hmc sacrosancta commhtio, etc In Missali
qum in mysteriisagunlur, alque in Ecclesia celebran- Romano, et apud Micrologum, cap. 23, additur tt
tur, prmbuisse consensum, et finita esse pacis osculo consecratio. In missa Illyrici, in .secunda precatione
deinoiisiraiur. Hinc capiendus est Terlullianus, lib. legilur : Fiat cotnmistioet consecratiocorporis ei san-
de Oratione sub linem: Alia jam consueludoinvaluil: guinis, juxta id quod statuitur can. 17 Concilii prirai
jejunantes habita Oratione cum fralribus sublraliunt Arausicani: El calix offerendus est, el admislione
osculumpacis, quod est signaculum Oralionis. Quem Eucltaristim est consecrandus, quod de quadam ex-
locum mire illustrant verba Innocenlii papae. Confir- teriori consecratione intelligendura est, cum antea
niatur auctoritale sancti Auguslini, sermone 83, de D consecralus fuerit per verba Chrisli. Quare hoc
Diversis: Ecce ubi est peracta sanclificalio, dicimus vocabulum, consccralio, non significat prsecedentem
OralionemDominicam, quam accephlh el reddidislis. consecrationera per verba Christi faciam , ut quidam
Posl ipsam dicitur Pax vobiscum, el osculanlur se male explicant. Haeccoramislio corporis et sanguinis
Christiani in osculosancto, quod esl signum pacis, clc. habelur etiam in liturgia sancli Jacobi, et in concilio
Et lib. ii adversus litteras Petiliani, cap. 23 : Cui Tol. iv, can. 17 : Conjunclionempanis et calicis, etc.
pacis osculuminler sacramenta copulabalis, in cujus 988. Fiai omnibus sumenlibus, etc Aliler in Mis-
manibus Eucltaristiam ponebalis, cui vicissim danli sali Romano.
porrigebatis. Alio ritu Groeciutualur ; nam apud eos 989. Communicenise. T6 se redundat.
ubi manus ablutse fuerint, dalur osculum pacis ante 91)0. Eoque communicalo, dical Orationes has. In
Proefalionem, et mysticas preces, et consecrationem, Missali Romano hae duse priores Orationes praemit-
ut clarum est ex sancto Cyrillo tiierosolymiiano, ca- tunlur cornmunioni, et in quibusdam variant.
lecll. 5 mystag. Etra j3oa6 Stxxovo;,'AJln^ov;uivo\u- 991. Et episcopus communicet presbyleros, etc.
Sere, u>ln>.ov;uairuC\bip.i§u. Id est: Deinde clamat 569 Episcopus porrigit communionemjuxta morem
diaconus, Invicem amplectimini, invicem oscule- antiquum, ut videre est apud Tertullianum, lib. de
niur, etc 568 ExP'ical0 osculi myslerio subjungil: Corona inililis : Eucharislimsacramentum, et in tem-
Postea clatnal sacerdos Sursum corda, etc. Ex sanclo pore viclus, el in omnibusmandalum a Domino eiiam
Dionysio, libro de ccelesti Hierarchia, cap. 5, x».l antelucaniscmlibus,nec de aliorummanu quam de pras
; PATUOL. LXXVIII. 18
S55 IN S. GREGORH LIBRUM SACRAMENTORUM NOT^i. 556
sidenliumsumimus. Quae consuetudo non fuit univer- A l mini noslri Jesu Cltrislicuslodiatte iti vitam cetcnam.
salis, si quidem oelatc sancti Justini martyris, qtioe Sanguis Domitti noslri Jesu Chrisii redimai le in vi-
superior e<t Tertulliani, diaconi ut fiilelibus corpus ct tam ivternam, quoedistinctam sumptionem indicant;
san^uinera Domini porrigebant, conslal cx illius at dum connnunicat infirmiis, qui ingravari cmpeiit,
Apologia 2 pro Chrislianis, o! xalovp.evotnvp np.iv unica taniuni formula rccilatur in hunc modtun :
otuxovotStSoaor ixi.arot roiv r.apbvroivp.zrulaAeivi.r.b Corpus et sanguis Doinini nostri Jesu Cltristicustodiat
TOU evyuptarn^ivTo; aprov v.aioaov xui ^Sv.ro;.Iil e>t: animam luam in vilam mternatn,quia corpus Doinini
li qui opud nos diaconi appcllaulur oinnibus astan- in sacro sanguine tinctura in eochleari iufirmo port
libus panem et vinum ct aqtiam consecrata porri- rigitur.
uiml. De porrectione calicis a diacono insignis exstat 994. Commiinio: Pascha nostrum. Psal. Domine,
iocus apud sanctum Cyprianum, Epistola de lapsis: probasti me, elc. In hac comiiiunione sunt Antipiio-
Ubi vero solemnibus adimplelis calicem d.aconus of- na el Psalmus quae canunlur. Tempore coniniunio-
ferre prmseniibuscmpil, et accipientibuscmteris locus nis olim cantabatur Psalmus, ut clarum esl ex san-
ejus advenit, faciem suam parvuia ittstinciu divinm clo Augustino, lib. n Ketroctaiiomim, cap. 11 : Ul
Majestalh averlere, os labiis oblurantibus pretnere, ca- hyinni ad allare dicerenlur de Psalmorum libro, sive
licem recusare. Perslilil lamen diaconus, el reluclanli anle Oblatiotiem,sive cum dhiribuerelur populo quod
licet, de sacramcntocalicis infudil. Sed ncqtie id pro- fuissel oblatunt, elc Graici, clericis cominunicalis,
bibuit conciiiuni Nicxnum i, can. 18, scd abrogat cuni rcferunt muscaria , seu llabclla, discos, caliees,
laulum pravam illam consueiudiuem quorumdam lo- ct alia vasa sacra, quaedam psallcre cosperunt, qui-
coruni in quibus diaconi presbyteris Eucliarisiiain "'. bus repositis, cani cccplus est ultimus ver>us, TOO
porrigebant, cum absurdum sit ut hi qui non offe- xotvwvreoO deinde rpoixi.ptov,seu versiculus, iilvpoi-
riinl iis qui offerunt Eucharisliam porrigant. In con- OnroiTO arbpiu -/ip.oivuiveaeoi;, xvpte,etc. ; td csl :
cil. Cartb. tv, can. 58, proliibelur diacono Euchari- linplealur os nostrum laude, Dominc, ul psallarnus
stiam populo crogare proeseniepresbytero, nisi ne- gloriam tuam , quia dignalus es nos saiictormn my-
cessitate id facere jubeatur. steriorum parlicipes fieri. Serva nos in sanctilicatio-
992. Sicco sacrificio. ld est, corpore Chrisii scpa- ne tota die meditantes justitiam luam. Alleluia,
ratim a sanguine dato. idque olympiade 351, mensc Maio , indictione 12;,
995. Mistolamen sacrificio. Id est, corpore Christi auctore Sergiopatriarclia Constaniinopoliiano, nl re-
sanguini ejus iinmisto. Etenim quondam umllis in fert Chronicon Alexandriuum. Sed boc non appa-
Iocis nios inoleverat ut corpus Christi in sacro san- ret in hodiernis lilurgiis, nisi quod tropariuni implea-
guine linctum darelur, quod patet ex rnullis dectelis luriu liturgia sancli Joannis Cbrysostoini canitur,
diversis temporibus ad hunc niorem antiquandiiin cum deferunlur sancta in proposiiionem.
faciis, Julii papaeI, apud lvonem Carnoten>eni, part. 995. Ile Missa csl. In lilurgiis Graecoruinsunt alioe
n decrcti, cap. 85 : lilud quod pro complementocom- formulee, Ite in pace, Procedamus in pace, In pace
munionh quidam intinctam tradunt Eucharhtiam po- Christi eamus , quae pronuniiantur etiam a Diacono.
pulis, nonhoc prolatum ex Evancjelio lestimoniumre- 996. Placeal tibi, sancla Trinitas, etc IloecOralio
corpus et sunguinetn suum exstat etiain in Missa Codicis ms. Tiliani, ct Missa
pererunt, ubi apostolh Seorsum
Dominus commendavil. enim panis et calicis Illyrici, quoe in paucis variant.
commendalio commemoralur. Coneiiii Bracarensis in 997. Incipit ordo pontiftcis, etc Hanc secuiiilam
can. 1 id etiain prohibetur , quia, ut ibi notatur, ri ( Missainseu polius ordinern Missaeadjecimus ex Cod.
Cbristus seorsum corpus et sanguinem suuni dedit ms. Tiliano toties a nobis supra citato. Quamvis su-
apostolis; et concilii Glaroinonlanilib. ab Urbano II ce- perior Missa ex Codice Ratoldi abbatis producta vi-
lebrali, apud Ordericum Vitalem, ut ix Ilist. eccl., deatur antiquior, quia tamen multa sunl in ea"me-
ad annum 1095, cum slatuitur corpus domiui- morabiiia et scitudigna, piaculum exislimavi si cara
cum el sanguis singulatim sumaiur, in hunc niodum: proctermitlercm,
"
maxiine cum sil quam simillima
Corpus dominicum et sanguis dominicus singulatim Missoe anliquoe a Matlbia Illyrico viro Lutlieranoe
accipiatur. Et bic canon, prout sic ab Orderico re- sectoe ex Biblioiheca Palatina ediloe, ut ex utriusque
fertur, clarus est, nec ullam referlur
patitur dilficultatem. collalione quam"in his observationibus subjiciemus
Sed facessil negolium prout a doclissiino clartim erit, si prius quibusdam objeelis ab lllyrico
Baronio, in Eccl. Annal., tom. II, cx schedis Au- in sua pr.cfatione, quibus Missam Rumanain vellicat,
tonii Auguslini episopi Tarraconensis, hoc modo : responderimus.
Ne quis communicetde allari, nisi corpus separatim, Primo ille suae Missse antiquitatem ad lempora
et sanguinem simililcr sumat, nisi per necessiialein sancti Gregorii I revocat, dicitque illius setate.vel
et cautelam. Quae quidem poslrema verba, nhi per aliquot posl annis in Ecclesia fuisse usitatam. Quod
necessilaiemel caulelam, non exsiant apud Orderi- milii sane persuadere nonpossum, tum quia inulta
cunt Vilalem, quse lamen nihil aliud sonant quami sunt in ea, quae longe posl sanctum Gregorium in-
quod species coinmislae simul dari possinl, si inter- stituta stiut, quoe nou exstant in Missa superiori ex
veniat aliqua necessitas aut cautela; qttalis est cumi Codice Ratoldi, quaescripta est aliquot ainios ante
populus in Missa solemni conimunical, ne proemul-- aiinum 986, quai tamen reperire est iii Missa Tiliani
litudine sanguis effuudalur, ul videre est in antiquo(UCodicis, qui multis annis post Codicem Ratoldi
ritu Missoecelebraudx Joannis Abiincatensis cpisco- tcriptus est, regnante videlicet Henrico primo Eran-
pi: Exceplo populo, quem inlincto pane, non auctori- corum rege, quamvis non inficias ierim multa esse
late, sed sutnma necessilale limoris sanguinh Christii in Missa ab lllyiico edita quae redoleanl antiquiia-
effusionis, permiliilur communicare. Qualis est etiarai tem. Secundo, ul prseferat Missama se edilatn Misssc
in eis scgrotis quos vires onmitio deliciunt, qui cor- Romanae, dicit olim unicam fuisse celebrandoe Mis-
pus Douiini vix prae imbecillitate sumere possunt,, sae ralionem, quemadmodum apud Groecos,et suam
nec sacrum calicem sine effusionis periculo; luncz ita esse compositam utsit pro omni necessitate, nec
ejusmotli languenlibus juxla concilii mentein cor- olim fuisse Missas de sanctis el festis. Sed hujus
pus Domini iu sanguine dominico inlinctutn in co- sententiae falsitatem ex ipsa Missa Illyriciana con-
chleari dairi posset, ut facile illud sorbere possent,, vincere licet, in qua introitus, Epistola, Graduale,
ut videre est in visitalione infirmorum Codicis ms. 571 Evangeliura, Offerlorium, Secrela, Prsefatiu,
monasterii sancti Rem. Rhemis fundati; nam ibii Coinmuiiio, et Poslcoramunio, non speciatim et par-
570 cum post unctionem communicat inllrmus,, ticulaiiui, sed tanlum generatiin nominaiitur sine
quem vis morbi nonad tanlam virium imbecillita- ulla specificaiione aut assignatione alicujus particu-
tem adduxit., dicilur utraque lbrniula : Corpus Do- laris seu Inlroitus, seu Epislolse, et simiiium, quod
a De hac Missa consule dociissimum Mabillonium, lib. i Lilurg. Gallic, cap. 5.
5S7 IN S. GREGORH LIBRUMSACRAMENTORUM NOTyE. 558
confirmanthaecejusdem Missaeverba : Finita ange- .A Psalmorumbic modulatoret phonascus
lica taude, Missatemdicat Orationemsacerdos, deinde Ante allaria, fralre gralulante,
lectiorecitetur. Ubi MissalisOratio nulla esse potest, Instructasdocuitsonareclasses,
Hicsolemnibusannuisparavit
quam quoehyninuin angelicnm sequitur. Quse cuin Quaequo temporelectacouvenirent.
ita sint, quare iiullus Introitus , Epistola, Evange-
linm, elc, particulariter assignanlur ? Quarecum lot Et ex epistola 2 Vigilii papae: Ordinem quoque pre-
Oraiiones, seu Apologioein illa Missa integrae repe- cum itt celebrilateMissarum nullo nos lempore, nulict
rianlur, nulla Oratio Missalis,nulla Secrela, Oratio feslivilatesignificamushabere divisum, sed semper eo-
post cominunionemibi dcscripla apparcat? Nulla sa- dem tenore oblaia Deo mttnera consecrare. Quolies
ne liorum reddi potest ralio, quam vorietas festorum, vero Paschalh Domini, vel Pentecosles,el Epiphanim,
et solemnitas sanctorum, quae pro sui diversitate sanctorumqueDci ftierit agenda feslivitas,singula ca-
diversas postulant Oraliones Missalcs , Epislolas, pilula diebus apla conjungimus,quibus commemora-
Evangelia, Secrelas, et similia feslo aut solemnitati lionetnsanclm solemnitaiis,aut eorum faciamus quo-
sancii convenientia, quaesi omnia in ordine Missoe rum natalilia celcbramus;cmleravero ordine consueto
collocarenlur, multis confusionum laUyrinlhis cele- prosequimur. Ubi ordo precum est ratio celebrandte
brans involverclur ; qui ut vitentur, ordo Missoequo- Missae,non cauon Missoe,ul ex ciiato texlti clarum;
tidianus seorsum ponilur (itt vidcre esl in Missa qui canon subsequentcr dicilur ibidem lextus cano-
Illyriciana, cujus titulus est bujusmodi: Incipit ordo nicae precis. Si speciemus horas canonicas, in eis
sacramenlorum,et finis, Expiicit ordo de offtcioMh- etiam varietatem pro diversitale solemniiaium et
sm). Coeleravero pro varielale feslortim etlempo- n festorum videre licet; nam supradictus Musoeus,ut
rtiin pulchro ordine disponuntur, ut usu venire solet refert Gennadius : Excerpsil ex sanclis Scripluris le-
iii libris Sacrarnenlorum et Missalibus. Quasi vero ctiones lotius anni festivis aptas diebus,responsoria,
apostoli, et veleres illi ponlilices, qui uobis sancli- etiam Psulmorum capiiula lempori et leclionibuscon-
nionia el eruditione proeluxerunt, festa-Natalis Do- grueniia. Id nianifestum esl etiam ex regula soncti
mini, Epi[hanioruni, Paschsc, et Pentecostes cele- Benedicli, cap. 14: In sanclorum festivilalibus, veL
braverint, praetermissa commemoratione tantornm omnibussotemnitalibus, sicut diximus Dominico die,
beneliciorum, qusenobis Deus optimus maxinius illis agendumest, exceploquod Psalmi aul Anlipltonm,vel
dicbus imperlivil, cum maxinie ineorura recordatio- leclionesad ipsum dicm perlinenlesdicanlur.
nemet graii onimiproplerea in Deum siguilicaiionem Necvalet quod dicit Illyricus Groecos liodie eliam
instituta sint; non secus ac oliin Deus lesta Pascbae, habere unicam Missae forniam. Nam etsi liturgiae
Pentecostes.TabernacuIoruinet similiaJudieis obser- Graecorumquas nunc habemus sint veluti quaedam
varepraecepit,utproeclarenotai sanctusIsidorusPelu- Misssecointnunes, lamen in eorum Euchologioaliis-
siola, lib.u,epist. 116 : blnuyvbuSe[FoHeWs>.v.yvbet Si] que eorum ritualibus diversoeMissoepro festorum,
OTt6 Geb;rui; eaprui; xaXr.u\u.txuivvviyxarionae rdv solemnitatum et lemporuin diversiiate reperiunlur.
evepyeatoiv ra vr.ou.vnu.uru, hu oi ira.vnyvpi^ovre;,
evu.v- Tondem Codex ms. unde suatn Missani exscripsit
).ovxnvTOUTWV ptvnunveyovri;, fin ei; uAQnv,a)X ei; Illyricus, non est adeo anltquus, siqujdem ter in ea
evyjtpiariuv,xuirnv upernv rpinotvro. ld esl: lllud repetitur littera N., qucevulgo poniiur loco nominis
autein ne ignores, Deum benuuVioruinsuorum com- proprii, cum ejusmodi figura coeperilpaulo ante an-
niemorationem festis el olim et nunc asti inxisse, ut num post Chrisium natum millesimuui.Nam in antt-
qui feslos dies celebrant auribus suis memoriam in- G quioribus Codicibusmss., pro hac liltera N., ponitur
tonantem habentes, non ad lcinulentiam, sed ad gra- h:cc nota IU., cuui transversa linea, ut videre est in
liaruin acliouem se coirvertaut. Aiitiqua praxis noia antiquissimis nostris libris Sacramentorum mss.san-
est ex sancto Auguslino, prologo in I Epist. Joan. cti Eligii, Rheniensi et Kodradi, queinadiiiodiunet
Meminitsanctitas veslra Evangetium secundumJoan- in formulis Marculphi, et in quibusdam aliis libris
nem ex ordine leclionutnnos solere traclare ; sed quia inodo excusis, qui ex vetustissimis Codicibus mss.
nunc iitterpositaest solemnilassancloriimdierum, qui- excusi sunt.
bus cerlas ex Evangeliolecliones oportet in Ecclesia Dicit etiam Illyricus ante Caroli Magni oetatem
recitari, qum ila sunl annuce,ut alimesse non possinl, Missaspro defunctis in usu non fuisse; sed facile
ordo ille quem susceperciitiusnecessitalepaululum in- convincitur a ex coiicilii Yasensis n, can. 45, iu quo
termissuscst, non omissus. Tractatu 9 iu Epistolam contrarium apparet: In omnibttsMississeu Malutinis,
Joannis : Inlerccsserunt ul intermitterentuslexlutnItu- seu in quadracjesintalibus,sivein illis qum pro defun-
jus epislolmqumdam pro diebus [eslis solemnialeclio- ctorum cointnetnoraiioneftutit, semper Sancius, San-
nunt, qum non poluerunl nisi leyi, et ipsa traclari. Et ctus, Sanctus, eo ordine quomodoad Missas-publicas
serm. 144, de Teuipore: Resurrectio Dontini nostri dicilur, dici iiebeai.In Conc. Brac. i, can. 16 : Sed
Jeyt Chrisiihodie recitata esl, sed dealtero libro Evait- secundumsectam Priscilliani, (estivilatem ipsius diei
gelii,qui est secundum Lucattt; primo enitn lecia est ( Ferioe5 in ccenaDoinini ) ab hora ierlia per Missas
secundum Matlltmutn,heslcrna aulem die secunduin defunclorum, soltttojejuttie, colit, analhema sil. Ibi
Marcum, hodie secundum Lucatn. Sic habet ordo eniin prohibetur feria 5 in coenaDomini, hora terlia
evaiujelislarum; sicut etiim pussio ipsius ex oinnibusk. soluto jejunio Missas defunclorum celebrare; ()uod
cvangeUsiisconscriplaest, sic dies isli seplemvcl oclo signuiii est illo die post noiiam non soiulo jejunio
durant spatium, ut secundum oinnes evancjelislasre- potuisse celebrari. Et in conc Bracarensi n, can.
surreclio recitelur. Passio aulem , quia uno die legi- 10, tfbi statuitur ne quis Missas mortuoruni etiam
lur, non solet legi, tthi secundumMatlhmum. Volue- post accepluni merum et obiationem audeat consc-
rain aliquando ul per singulosannos secunduin oiniies crare, ut a jejunis Missaecelebrentur.
evangelhlasetiam passto legeretur. Factuin eU ; non Nec interrogatio sancii Bunifacii,quam objicilIlly-
audterunt hominesquod cotisueveruiit,el lurbali sunl. ricus, nostroesententiaeobesse potest; nam interro-
Ex Gennadio,catalogo de illustribus viris, de Mu- gatio sancli Bonilaciiest lantum de olilationibus pro
soco Massiliensis Ecclesise presbytero : Composuit defunctis in Missa, non deMissis delunclorutn, qua-
Sacramentorumegregium et non parvum volumen, les nunc cclebramus. Quod objicit Illyricus, de com-
per membri quidem pro opporluniiale officiorumet niunione et oblationibus, non facit suam Mis>am
temporuin,pro leclionumiextu Psalmorumque serie 573 a"'s antiquiorera, cura ista etiain habeantur
el decanlalione dhcrelum. Ex Sidonio, lib. iv, 572 in Missa Codicis Tiliani, qui scriplus est tcmpore
episi. 11, de Claudiano Mamertiepiscopi Viennensis Henrici I, Francorum regis, ut dictum est.
fiatre: 998. Quando lavat manus. Hoec lotio manuum
0 In vei. Sacram. Gallic ex CodiceRobiensiatite functis , ut videre est Musei llalici tomo I, pag. 584
annos inille descriplo plures exsiant Sliss;epro de- et scqueulibus.
559 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMWTM. 5G0
f.xstat etiam in Missa ab Ulyrico edita cum eadem A A Domine, omnia peccata mea ; el cmteri dieant Pax
Oraiinne : Litrgire sensibus noslris, elc. tilii.
999. Poslea se incipit sandalia, etc. In Missa Illy- 1011. Perleclo autem Evangelio, etc. In Missa II-
rici iiidiiilui*ponlifex ornamentis ponlificalibus ; sed lyrici paulo aliter : Tunc ailato tncenso simulque
induendi ordo diversus est, diversoe Orationes; et Evangelio ad salutandum dicant: Per istos sermones
plura ornamenta videre est in Missa Illyrici, quoe Evangnlii Domiui, elc. Deinde in eauem Missa sequi-
sunt hnjusniodi, alba, cingulum, prascinclorimn, tur : Quando incensum of(ertur dicanl sittguli : Diri-
stola, sublile, dalmalica, casula, mappula, chirotbe- gatur oratio mea sicul incensuin in conspectu tuo,
cae, annulus, el rationale. Dumine. Tunc sacerdos incipial Symbolum, id est,
1010. Deinde cantet cum circumstanlibus, elc. In Credo in unum Deum. Illud aulem Symboium est
Missa lllyrici habetur : Hos Psalmos interim dum pa- Conslanlinopolitanum, quod ibi inlegruin ponitur.
ralur cphcopus, circumstanles clerici canlent : Quam In eadem Missa baec sequuntur : Finito Symbolo
dilecla labernaciila ; Beuedixisli, Domine, terram aposlolorum dicit sacerdos : Dominus vobiscum.
tuam ; Inclina, Domine, aurem tuam. Loco precura Deinde lavat manus, hanc Orationem dicens : Largire
sequunlur alii quatuor Psalmi. sensibus noslris, etc, ut supra in Missa Tiliana.
1001. Osculelttr duos presbyteros, etc. In Missa 1012. Ctimatttemornalum fuerit altare, etc In Missa
Illyrici : Deinde in eodemloco presbyleriset diaconis Illyrici: Cum aulem ornatum fuerit altare, anleqttam
eum deducenlibusprmbeal osculum pacis. oblationes accipiat, has Orationes humillimeante al-
1002. lncipiens per se, etc lta correxi. In Missa lare se flebiiiter accusans dical: Anle oculos luos,
Illyrici sic babetur : Et dutn pcrvenil ad aliare, im- tg Domine, etc. Hanc sequuntur aliae sex Apologioeseu
ponat per se Antiphonam: Inlroibo ad altare Dei, elc, orationes, post quas in eadem Missa Jllyrici sequi-
cum Psalmo Judica nte, Deus, elc, et sequuntur lur : THHC accedensad altare, el osculandoillud dical:
alioe preces. Oro te, Domine, omnipolens Deus, ut per merita
1003. Aufera nobh, etc In Missa Illyrici haecOra- sanciorum tuorum quorum reliquise hic contineniur,
tio praecedit Aniiphonam Introibo ad altare Dei. eorum intercessionibus indulgere digneris mihi om-
Posl TOmentibus lege mereamur. nia peccaia mea, qui vivis et regnas, etc. Nola hic
1004. Omnipolens Deus, qui me peccaiorem, elc. ornari altare Evangelio dicto, id est sterni linteami-
In Missa Illyrici babetur quidem hoec Oratio, sed re- nibus, et pallis.
cilatur ad osculum altaris. 1013. Tuiic cotnertat se, etc. In Missa lllyrici:
1005. Deinde cum osculabilur Evangelium, etc In Tunc convertat se suscipere oblationes presbylerorum
Missa Illyrici: Tunc salutat Evangeiium dicens : Pax aliorumqtte,
Christi, etc. 1014. Et dicat unusquisque Itanc Orationem. Cum
1006. Confessiosacerdotis anle altare. In Missa II- offert suam Oblationcm, ut in Missa Illyrici: Quando
lyrici: Posl hmc secrelo dicat hanc Con(essionem; quis oblalionem in manum episcopi, vel presbyteri
Suscipe Confessionem meam, unica spes salutis offert, dical: Tibi DominoCrealori meo, elc, in fine
meac, etc Deinde sequuntur decem Orationes seu additur, vivorumel defunclorum. Tum sequitur, pro
Apologiae in eadem Missa, quarum decima est hu- semetipsoet cuncto poputo Chrhtiano. Tibi Domino
jusmodi : Deus, propitius eslo mihi peccatori, elc, oflero Hostiam placationis, elc Pro rege et anthtite
prout habetur in hac Missa Tiliana, in qua dicitur C nostro, et pro cuncto clero, el pro omni populo Chri-
anlc altare anleqtiam sacerdos incipiat Missam. ' sitano : Tibi Domino Creatori meo offero Hostiam
1007. Item Oratio interim, etc In Missa Illyrici : placatiouis et laudis, elc. Episcopus vero vel pret-
Iimc sequens Oralio dicaiur ab episcopo interim donec byler obialiones accipiens dical : Suscipe, sancta Tri-
hymnus angelicus finiatur. Sed habelur alia Oralio, nitas, hanc Oblalionem, quam libi offert faniulus
seu Apologia, Deus quijusle irasceris, etc tuus N., et praesta ut in conspecium lutim tibi pla-
1008. .Post CoUeciam usque ad Evangelittm. ln cens ascendat, qui vivis, elc. Post acceptas Obtatio-
Missa Illyrici bsec habenlur: Finila angelica laude, nes a clero, vel plebe, accipiat diaconus de niaiiu sub-
Missalem Oraitonem dical sacerdos ; deinde tectio re- diaconi oblatam, ita dicendo: Acceptum sit omnipo-
ciletur; et inler lectionem et Evangelium, id est lem-. lenti Deo etdiaconus omnibiis sanctis ejus sacrificium luuin.
anle episcopum offerens dical
pore Gradalis cl AUeluia, et sequenlia, dicat ephcopus hoc Veniensque
has Oraliones, Sed alise suut Orationes, el nuniero\ hanc Olferlorium :Suscipe, Dotnine, sancte Paler
sexdecim, quarum nonnullae sunt prolixae satis. Ora-. nem Oblationem, etc. El ephcopus accipiens Oblatio-
lio vero MissoeTiliauae : Deus, qui de indignis dignos a diacono dical: Acceplabilis sit omnipotenti
Deo oblala lua. Tunc puro corde offerat Domino
facis, etc ln Missa Hlyrici rccitalur a poutilicc, dum, oblatam ita dicens : Suscipe, sancte Pater, ornnipo-
canitur Offerlorium. aeierne Deus, etc. Atia: Suscipe, clementissime
1009. Cunt incensum, antequam legalur Evangc- tens, Pater, lloslias placalionis, etc
lium, elc ln Missa lllyrici : Cum incensum anlequam 1 1015. Accusct se prius flebililer. In Missa Illyrici
legalttr Evangelittm in thuribulutn mittitur, dical sa-
T : Se flebililer accusans dical.
cerdos : Odore ccelestis inspirationis suoe, elc. Ubi! supra
Bettedictio In nomine Domini noslri1 jj 575 1016. Ante conspeclum divinm Majeslaiis
sequilur ejusdem: lum, eic. Habetur snpra in Missa lllyrici quarta inter
Jesu Christi benedicatur inceiisum islud, et accepta- Apologias seu Orationes, quoe ibi a sacerdote reci-
bile fiat in odorem suavitatis. tantur, curn ornatum fuerit altare, anlequara oblar
574 1010. Deinde inclittanti diacono dicat sacer- tiones accipiat.
dos, etc In Missa Illyrici: Deinde inclinanti diacono) 1017. Tunc puro corde offerai Domino, etc In
se ( adde, ad ) Benediciionem Dei dicat : Benedictio) Missa lllyrici sic babetur : Isim Oraliones, cttm Obla-
Dei Patris omnipotentis, et Filii, et Spiritus sancti,, tiones offeruniur ad allare, dicendmsunt; ei esl hmc
descendat super te, et aperiat Chrisius Dominus oss prima quolidiana generalis : Suscipe, sancta Trinitas,
luum, ad digne idoneeque pronuntiandum sanctumi hanc Oblationem qtiam tibi offero in meraoriam iu-
Evangelium suum. Dominus Deus sit in ore luo, elc. carnationis, nativitalis, etc
Sed prior Benediciio desideratur in Codice Tiliano. 1018. Sttscipe, sancla Trinitas, elc. HaecOblalio-
Sequitur in Missa Illyrici : Diacouus acciptendo vel \l nis Oratio quinta est in Missa lllyrici.
oscuiando Evangetium dicat : Da mihi, Domine, ser- 1019. Suscipe, sancla Trinitas, etc. Secunda haeo
inoiiem rectuin, et bene sonantein in os meuin, utt Oblationis Oratio priina est in Missa lllyrici.
placeant tibi verba mea, et omnibus audientibuss 1020. Suscipe, saneta Trinitjas, elc. Tertia Jiae.C
propler nomen sancfum tuuin in vitani auernani,, Oblationis Oratio octava cst MissoeIllyricianse.
Amen. Perlecto aulem Evangelio diaconus dical: Perr 102 i. Anima. In Missa Illyrici legiiiir saluie.
istos sermoues sancti Evaugelii tui indulge inihi,, 1022. Suscipe, sancta Trinitas, etc. Quaria hajc
56« 1N S. GREGORH LIBRUM SACRAMENTORUMWTM. 562
Oblationis Oratio decima est MissaoIllyrici, quse ta- A Missa Illyrici: Tunc respondeaiur a singuth : Susci-
mcn est pro unico defuncto. piat oinnipotens Deus de manibus luis sacrificium,
1025. Adjuttgi. In Missa Illyriciana legilur coadu- et Orationes tuoeascendant in memoriam anie Domi-
nari. Tandent in Missa lllyrici post quai tam Oblatio- num, ipseque te exaudiat, qui te constituit inlerces-
nis Orationem, sett offerendam sequiiur Apologia sorem pro peccatis noslris. Orent pro te S3ncti et
sacerdotis: Suscipe confessionem ineani, unica spes electi Dei, etc. Immola Domino sacrificium latidis ct
salntis meoe,etc, ut stipra in Missa Tiliana. Sequi- redde Altissimo vota lua. Exaudiat te Doniintis
lur in eadem Missa Illyrici : Tunc imponal oblatam oranlem, miserealur tui, elc. Tunc conversus sacer-
altari, cl dicat: Sanclifica, Domine, hanc Oblatio- dos ad altare fundat pro semetipso hanc Oraiionem
nem, ut nobis Unigeniti Filii tui Domini nostri Jesu anle Secrela : Domine Jesus Christe, fides et fidncia
Cliristi corpus fiat. Deinde diaconus accipiat a subdia- nostra, etc Tunc incipiat Secrela; quibus finitis et
cono vinum cum aqua in calice dicens: Deus qui bu- Prmfatione dicla, quando alii, Sanctus, Sanctus,
manoesuhstontioedignitalem, elc Sanclus, decantant, hmc Oralio cursitn dicenda est
1024. Tttnc diaconus calicem offerat, elc In Missa a sacerclftte: Oomine Deus, qui non moriem, sed
Illyrici: Tunc diaconus offerat caticemsuper allare, el posnitentiam desideras peccatorum, elc, ut supra
episcopodicat: Immola Domino, etc in Apologiis. Ilac Oratione fitiila anlequam sacra-
1025. Episcoptts calicem offerensDomitto dical: In menta incipiantur, iterum se commendet Domino di-
Missa lllyrici: Et sacerdos calicem offerens dical of- cens: Facturus memoriom salularis llostiae totius
fertorinm istud : Offerimus tibi, Domine, calicein Sa- mundi. Hic TOSecreta, in plurali, est Oratio quam
lutaris, et deprecamur clemenliam tuam, cic, ut in ,p" vulgo Secretam vocamus, olim Super oblata, ex quo
Mhsati Romano. vocabulo etiam colligitur non adeo esse anliquum
1026. Dotnine Jesu Christe, elc In Missa Illyri- Codicem ms. unde hunc Missse ordinera exscripsit
ciana : Domine Jesu Ghriste, qui in cruce passionis Illyrieus.
tttm, etc. Jn qua sequitur : posilo catice super altare 1055. Postquam sacerdos Te igilur incipil, diaconi
dicat sacerdos: Oblalum tibi, Domine, calicem sancli- el subdiaconi, eic. In Missa Illyrici : Deinde cum
fica, ut nobis Unigeniti tui Domini nostri Jesu summa reverenlia incipiat TE IGITUR, et minislri stan-
Christi fiat sanguis. Qui lecum, elc. tes in gradibus canlettl istos Psalmos, usque dum TE
1027. Adntiscenduinvinumcumaqua. Deus qui, etc IGITUUfinialur. Exaudiat te Dominus, etc. Deinde
In Missalllyrici : Deinde diaconus accipial a subdia- preces : Salvum fac servum tuum, eic. Oratio pro
cono, etc Deus qui humanoesubslanliae, etc. sacerdole : Gaudeat, quresunius, Domine, famulus
1028. Dignatus es, etc In Missa Ulyrici, legilur : tuus. Alia communh : Precibus nostris, quoesumus,
Dignalus est fieri particeps Jesus Chrhlus. Porro de Domine, etc Sequitur , infra aclionem : Inprimis
mislione aquae cum vino consecrando supra egimns. una cum famulo luo papa noslro N. etc. Memenlo,
Graeci, insianle communione, in sacrum sanguinem Domine, farnulorum famularumque tuarum, cuncto-
aquam ferventem infundunt, ut videre est in liturgiis rum scilicetconsanguinitateniiliiinet,etc.577 Hanc
sanciorum Basilii et Chrysostomi, tum quia aqua igitur Oblationera humiliiatis meoe et devotionis,
calida exivite lalere Christi, tum quia per ejusmodi quam libi offero pro peccalis meis, etc. Qtiam Obla-
aquae fervorem intelligi volunt fervorem sancti Spi- lionem lu, Deus, in omnibus, quoesumus, Do-
rilus, ul docent Germanus Conslantinopolitanus pa- niine, etc Istud prmfer in eodem cattone, quando
triarcha in Tbeoria myslica, et Theodorus Balsamon C I concilium, vel consilium aliquod agilur , poslqnain
ad canonem 51 sexloe syuodi. dixerisJEierno Dominovivoel vero. Ilanc igilur Obla-
1029. Tunc elevata manu benedicalulrumque. In linuem, quam tibi offerimus, pro hujus negolii qua-
576 Missa Illyrici: Tiinc benedicalutrosque elevatai liiate, de quo in prsesenli disputationis actione ven-
manu, et dical. Sed habetur alia Benediciio in hunci lilalur, etc Commuuicanles et memoriam veneran-
modum : ln nomine Patris, el Filii, cl Spirilus sancli; tes. Pro semelipso : Memento mei, Domine, et
sil signalum, ordinaltim, sanclificatum, el benedictum; miserere mei; mulli enim et mali sunt languores
hoc sacrificium novum. Sequilur : adjungat, supple. mei, etc Nobis quoque peccatoribus. Pro salule vi-
sequenlem Benedictionera: Veiti, Saiicii/icuior otn- vorum el mortuorum : Memento etiani, Domine, fa-
nipotens, mterne Deus, bcnedic hoc sacrificium libii ninlorum lamularumque tuarum , etc Uic reciles
prmparatum. Qiti viviset regnas in smcula smculorum. nomina quorum velis. lstis et omnibus in fide catho-
1050. Poslea inceitsumaccipiens ponat in tliuribu- lica quiescentibus locum pacis et quietis indulgeas
lum, et dicat: Per inlercessionem sancti Gabrielis; deprecainur. Per Chrisluni Dominum noslrnm. No-
archangeii, etc In Missa lllyrici : Poslea accipiensi bis quoque peccaloribus. Memento etiam, Domine,
ephcopus lltus a diacono, penal in thuribulum dicens: famuloruin iamulariimque tuaruin N., qut nos prae-
Per intercessionem sancti Gabriclis archangeli, etc. cesserunt cum signo fidei, etc. Nobis quoque pec-
In Missali Romano habettir TOMichaelis. In eademi caloribus. Ilic ordo Missoe Illyricianoe, in quibus
Missa Illyrici sequiiur : //<rc Oratio dtcenda esl dum,p reciiatio nominis papae nolanda esl, quemadmodum
incenso misso in llturibulum, ipsttm ihtiribulum super etia.n exstat in omnibus Sacramcnlaiiis nostris taui
panem et calicem circumducitur. Meniores suinus,pj» mss. quaui excusis, juxla decretum concilii Vasen-
aeierne Deus, IJatcr oinnipotens, gloriosissimae pas- Sis II, cau. 4 : El hoc nobis vhum juslum est, ut
sionis Filii tui, resurrectionis eliam ejus, et asceu- nomen Domini papm, quicunqueSedi aposloticmprm-
sionis ejus in ccelum, etc. fucril, in noslrh Ecclesih reciletur.
1051. Tunc pottat incensum super sacrificium, etc. 1056. Expleta Secrela. Per Secretam hoc loco in-
In Missa Illyrici proxime facia est mentio thurifiea- tdligiiur Oratio mystica Te igitur, etc Iia loquilur
tionis oblatorum ; tuni sequitur : Circutniens ctutem ; ordo Missa: lllyricianoe, expleia Secreta. Quoequidem
altare cum incensoepiscopusaul presbyter dcat: In- Oralio cuiii verbis consecraloriis olim iu quibusdani
censum islud, etc. Sequilur, Dirigatur oralio meai locis alta et clara voce proferebalur, ut tcstatur Joan-
sicut incensum in conspectu tuo, Domine. nes Moschus, cap. 396 Prati spiritalis : 'EnetSnSi ev
1032. Quattdo odor ejusdem incensi, etc. In Missa rtat rbmt; ixfoiveivp.eyu).oi;eioiQuatvot TzpetrGvrepot,
Illyrici : Quandoodor incensiporrigiiur sacerdoli, di- evpiQnauvra irutSiu rr,v evynv rn; a.yiu; uvafooat
cal unusquisque: Accendat in nobis, etc. exu.uvOi.vovru. ld esl : Quoinam in quibusdam locis
1053. Tuttc sacerdos liitiniltimt:converlat se, ctc clara voce pronuntiare soletu Orationem oblationis
In Missa Illyrici.-:Tunc sacerdos Itutnillimese cottver- presbyleri, factuin est ut eam pueri didicerint. Id
lal ad circumstanlesdicens: Orale pro me, fraires et patet etiam ex liturgiis sanetoruni Jacobi et Marci,
yororcs, ul meuin ac vestrum sacrilicium acccpiurn sanctorum Basilii et Joannis Chrysoslomi, in quibus
fiai Deo omnijiolenti anie conspeclum suum. verba consecratoria elata voce proriuntiantur, et in
1054. Tunc dicatur a singulh, Orent pro te, elc. In his cliorus, in illis populus respondet Amen, Quod
563 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMWTM. 564
eliam fiebat olim in Ecclesia Ambrosiana, siquidcm A Hiero>olymitano mox citando ; soncto Basilio, epist.
ejusdem responsionis Amen ad verba consecratoria 28'.',-ad Caesariauipatriciam, xuiyup xul evrn ixxlnaia
nieminit sanctus Ambrosius libri De his qui my- o iepev; e-xtSiSoiatrnv pepiSu, xui xarix^ uvrnvvnoSe-
steriis initiantur cap. 9 : Anle Benedictionem verbo- ybfjtevo;p.eru ecpvaiu; unuan; xui O-JTM rcpoauyet TM
rum cmlesliumalia speciesnominatur, posl consecratio- arbu.a.rtrrt iSia.yjtpi. Id est : Nam et in ipsa ecclc-
nem corput Chrisli significatur. Ipse dicil sanguinem sia sacerdos pariiculam tradit, et illam apprehendit
tuum. Ante consecralionem aliud dicii/ir, post conse- qui percipit, cuni omni libera polestate, et sic manu
crationem sanguh nuncupatur. Et lu dicis Amen, hoc sua eam ori ingerit. Ex sancto Augnstino, lib. u
est, verum est, elc. adversus litteras Peliliani, cap. 23 : Cui pacis oscit-
1037. Oratione Dominica,etc In Missa Illyrici : Et lum inter sacramentn copulabath, in cujus manibus
Oralione Dominica, cum dixerit Pax Domini sit sem- Eucharistiam ponebatis, cui vicissitn danit porrigebatis.
per vobiscum, mhcealur corpus dominico sanyuini, ct Ex Codino, libro de Olficiis Gonstanlinopolis : "OSk
dicaiur : Haec sacrosancta commistio eorjioris et Tturptupyn; jv.ETa v.otvoivnaut TOU TI^LO-J<7cbftaT0?,SiSoiai
sanguinis, etc Sequilur Fial : commistio et conse- TM ftaati.ei ei; yjipu; u.epiSurov Seaixorixovaoip.uro;.
craiio corporis et sanguinis Doraini nostri Jesu lti est : Patiiarclia posKpiam communicavil , dat
Chrisli omnibus accipientibus nobis in vitam seter- imperatori in maniis parliculam dominici corporis.
nam. Modum accipiendi tradil sanctus Cyrillus Hicroso-
1038. Postquam autem benediclio ephcopalis ex- lymitanus, caiechesi 5 m^siagogica : Accedensaulem
pleta est, ctc In Missa Illyriciana : Non mittat epi- ad comniunionemnon expansis manuum volh accede,
scopus in calicem parteni oblalm, ul presbyteri solent; neque cutn disjunctis digilis : «),),«rnv uptarepuvOpbvov
sed exspectet donec finita Benediciione episcopus eom- »"notnau; rn SE?'? t,->» p.ellovan ftuatXiuvitaSiyjaQut xui
municare debeat; el tunc accipiensparlem, quam atticu V.OOMVU; TVJV Sf^ou, TOaap.a rav Xptaroii, id
Tra),aftvjv
fregerat, tenensque super caticem immiltat dicens : est : Sed sinislram veluti sedem quamdam subjicias
Sacri Sanguinis commislio, ctc. Sequitur Oratio : dexterae, quoe Regem susceptura est, et concava
Concede, Domine Jesu Christe, ut sicut hsec sacra- manu. suscipe corpus Ghristi. Mulieres non nuda
inenla cqrporis et saoguinis ttii fidelibus tuis ad r,c- manu , sed supposilo linteo accipiebant. Sonclus
medium contulisli, etc. Post hmcdicta osculeiur.aliare Augustiiius, serm. 25 : Omnes mulieres exltibenlni-
dicens : Domine Jesu Clirjsle, qui dixisti apostolis lidci linteamina, ubi corpus Chrisli accipianl. Quod
tuis pacem relinquo vobis, etc. Deinde convert/aise quidem corpus Cliristi, aut stalim ori inferebant;
ad circumslantes, pacemque ferat dicendo : Habele atit domum, ibi communicaluri, deferebanl, ui pla-
vinculum pacis et cbaritatis, ui apli si.iissacrQsanctis numesl ex Terlulliano, lib. de Oratione sub finem :
roysteriis. Et ipsi invicemse pacificando dicant : Pax Acceplocorpore Domini et reservalo, utrumque salvum
Cbristi etEcclesire abundet in Cordibus nostris. est, et parlicipatio sacrificii et exseculioofficii. Sanctus
1039. Quando Corpus Dominiin.manus accipit, elc. Basilius, epist. citata, dicit morem conimunicaiidi in
In 578 Missa Jllyrici : Quando corpus dominicumin suis oedibus v.iguisselantum tempore 579 persecu-
manns accipjt, dicat Panem ccelesiem, etc lionis paganicae; et sua aetate usitatum fuisse in mo-
1040. Perceplio corporh iui, etc In Missa Illyrici nasteriis, et Alexandrioe, et in jEgypto. Qui mos
sequilur Oratio: Perceplio corporis tui, Domine Jesu tamen perseverabal Seleuciaecircaannum Christi 550,
Christe, elc. Alia : Fiat mihi, obsecro, hoc sacra- ut constat ex Joanne Moscbo, cap. 79 Limonarii,
mentum tuum. Cum corpus sumiiur : Corpus Doiuini iQ ubi narratur de quodam servo qui feria 5 in Ccena
nostri, Jesu Christi sil mihi remedium sempiternumi Domini, cum sumpiam Eucharistiam in ecclesia in
in vitam seternam. armario domus heri sui inclusisset, ea visa est in
1041. Quando calicem accipit, etc. In Missa Illyrici:: viridanles spicas commutata. Romse eliam usiiatus
Quando calicemin manus accipil sacerdos dicat: Quidl erat sancti Ilieronymi lempore, ut palam est ex ejus
retribuam Domino, etc Sequitur Oratio, communicatio ) Apolugia ad Pammachium : Scio llomm hanc esse
et confirmatio corporh, etc. consuelitdinem, ut fideles semper Chrhli eorpus acci-
1042. Domme Jesu Cltrhle, etc. In Missa Illyrici:: pianl, quod nec reprehendo, ttec probo, unusquisque
Posl perceptam communionem: Domine, Jesu Christe,, enimin suo sensu abundel; sed~ipsontm conscienliam
Fili Dei vivi, etc , ut in Missali Romano, uno autal- convenio qui eodem die posl coilum communicaitl, et
terovocabulo mtuato. Alia: Corpus luum, Domine,, juxta Persium, sat. 2 :
quod a.ccepi, etcalix quem potavi, adhaereantin vis-: .... Noctemflumine|)urgant.
ccribus rnei.s; et praesta ut nullaibi remaneat peccati
macula,ubiluasancta iiitroieruntsacramenta. Deindee Quare ad marlyres ire non audenl? quare non ingre-
presbyteris et diaconibuscorpus in manus accipieniibus, , diuniur ecclesias? an alius in publico, alius in domo
et communicanlibusdicitur singulis: Pax tecum. $ . Ett Cbrislus esl ? quod in ecclesianon licet, nec domi licel.
cum spirilu tuo. Alia: Verbum caro factum est, ett Nihil Deo clausum est, el lenebrmquoque lucent apud
habitavit in nobis. Calicemvero cumsacrosancla com- eutn. El.sanefuil haecRomanorum consueludo, ut noc-
munione dando, unicuique dicat: Perceptio Corporiss ttir.io coucubitu seu illicito a pol.luli, crastina die
et Sanguinis Doinini nostri Jesu Ghristi sanclilicett ecclesiani non adirent, eo quod eos divina maneret
corpus ei animam tuam in vilam aeternam. Amen.. D ultio, ut videre est apud sanclum Gregorium, lib. i
In his aulem, primo nota dari corpus dominicuml Dialog., cap. 10.
presbylerisetdiaconiscommunicaturisinmanuSjjuxta EI Notandum secundo in bac Hlyrici Missa non dari
morem Ecclesise antiquum, quem, videre est in Or- lanium sanguinein prcsbyteris et diaconis, sed cor-
dine Romano, in ordine processionis, quando epis- pori Cbrisii commislum.
copus festivis diebus Missam cclebrare voluerit: : 1045. Cooperante Sanctorum. Locus corruplus,
Presbyleri vero, et disconi oseulando episcopum cor- lege CooperanleSpiritn sancto.
pus Christi ab eo manibus accipianl, in sinhtra partee 1044. Domine, sancie Pater, ctc. ln Missa illyrici
altaris communicaluri. Subdiaconi veroosculando ma- i- supra: Alia ad ulrumque: Domine sancte, Paler om-
num epi&opi, ore accipiant corpus Clwisti ab eo. Sedd nipotens, aeierne Deus, d.amihi corpus et sanguinem
priscis Ecclesisc lemporibus omnes fideles corpus :s Fiiii liti ila sumcre, etc Cttm sanguh sutnitur : San-
Christi acceplum manu ori infcrebant, ui clarum est it guis Domini nosui Jesu Christi cuslodiat me in vi-
ex Eusebio, lib. vu Ilist. eccl. cap. 8 : K«t rpuKi'Qn ij tam seternam.
xac xeipx; ei; uiroSo^ijvrn; a.yiat rpofn;t
Tta.paariu.vru, 1045. Dende cum cmperit communicare clerttm et
jrportivuvru,id est, qui mensoeaslitisset, etmanus add populum, dicat singulis: Perceplio, etc InMissaUJy-
susceptionem sacri alimenti porrexisset; sanctoCyrilloo rici: Populo communicandodical: Corpus et sanguis
a Lcgendum eliam licito, ul palet cx duplici Hieronymi el
Gregorii testimonio.
 5G5 IN S. GREGORII LIBR.UUSACRAMENTORUM NOT/E. "iG3
Domininoslri Jesu Christi prosit tibi in remissionem A bensdical Amen. Ex Cyrillo Ilierosolymitano, calcch.
omnium peccalorum, et in vilam oeternam. Amen. 5 mystag. : K«t xoilava; rnv nuluu.nv Siyjv rb ao>p.u
Deincledum communicanl,dical : Ignosco, Domine, yptarov, kntliyoiv i.u.nv,,id est : Et concava mauu
quod rogare compellor, etc. Ilaec Apologia habetur suscipe corpus Christi, subjungens Atnen. Id etiam
siipra. inter alias Apologias Codicis sancti Eligii, videre est in epistola Corneiii papoedeadNovato Fabium epi-
quani lum recilat sacerdos dum clerus et populus scopum Anliocbenum poniific.em, schis-
(Mimmunicanl,id esl comedunl id quod sibi a sacer- matico, apud Eusebium, lib. vt itist. eccl., cap. 5'i.
dote in os immissum est. Non ei.iimpotuisset sacer- Elcnim Novalus, ut ibi narraiur, cum suis Euchari-
dos hanc Orationem seu Apologiam recitare, simul- sliam porrigeret, ab eis per sacramentuin exigcre
qnc singulis.dicere, Corpuscl sanguis, elc. Sequittir : solebat quod nunqtiam ab se defieereut , neque ad
Post perceptamcommunionem: Quod ore stiinpsimus, parles Cornelii transirent : aui uvri TOUeineivlup.-
menle capiamus, etc In Missali Romano dicilur pura SavovruTOV up-bv ixzivov,TO'Aptijv,Ouj:ert uvnioiTrpb;
menle, etc. In Missa lllyrici scquitur Oraiio : Obse- Eopvnhov,liyet, id est : Et qui illum panem accipit,
cro le, piissime omnium auxiliator, etc Alia : Con- pro Amen, quod dicere debet, hoc dicit, Non dein-
servent nos,Domine, munera lua, el onlernamvilatn ceps ad Corneliuni revertar.
iribuanl nobis. Per. Alia : Custodi intra nos, Do- 1047. Finita Mhsa, etc In Missa Illyrici : Post-
minc, gloriaotuae munus, ut advcrsus omnia proe- quam diaconus dixil Ite Missaest, veniat sacerdosante
seniis el futuri saeculi mala, Eucharistiae, quam per-- aitare, et eo oscidando dicai : Placeat tibi, sancta
cepimus, viribus et virtute niuniamur. Qui viyi.s.Alia: Trinitas, clc, ubi habetur etiam sil libi placens, pro
Prxsla, Domine Jesu Chrisle, Fili Dei vivi, ut qut „B tibi sit acceplabile,
corpus et sanguineni proprium, pro nobis iiidigois 1048. Alia Oratio : Merith, elc In Missa Illyrici :
daiuin edimus et bibimus, lial nobis ad saluiem, et Finita Missa accedat ad altare, dicens : Merilis et
ad redemplionis remedium sempiternuni oinnium intercessionibus beatae Mariae seniper virginis, et
criminum noslroruni. Per. istorum, atque omnium sanclorum miserealur nostri
1046. Percepiio corporis Domini, etc. Fornmla cst omnipotens Deip, qtii vivit et regnat.
dandoe coinmunionis, quae varia fuit pro ralione 104!>. Explclis omnibtts, episcopus, elc. In Missa
temporum. Tempore sancti Gregorii 1, haecerat usi- Illyrici : Explelh omnibus, episco;msctealtari ad sa-
tata, Corpus Domininoslri Jesu Chrhti conservetani- crarium rediens cnm diaconibus, et cmleris quibus vo-
mam tiiam, ut videre est apud Joannem Diaconum, luerii, canlet hyinnum triittn puerorum : Benedicite,
lib. n de Vita sancli Gregorii, cap. 41. Cui post mtj- omnia opera. Lautlate Dominuui, omnes genles.
steria tradilurtis cutn dicerel : Corpus Domininostri Laudate Dominum in sanclis ejus.
JcsuChrhli conservelanimamtttam. Apud Alcuinum, 1050. Postea preces : Confiteanlur, etc. In 5S1
:
cap. de Sabbalo sauclo, boecreperitur Corpus Do- Missa Hlyrici, et preces : Confileantur tibi, Domine^
mini noslri Jesu Cltrhti cuslodial le 580 ',l vitan omnia opera tua. Exsultabunt justi in gloria. Exsul-
aternam,amen, utinCodice ms. monasterii saucti Re- fent justi. Non nobis, Domine, non nob.is. Sacerdotes
migii, in ordinede visilatione infirmorum. In Codice tui induantur justilia. Non inlres in jtidicium cuin
Itatoldi, ubi agitur de visitatione infirmoruii) banc servis tuis. Domine, Domine Deus virtutum, elc
rejierire est : Corpus el sanguis Domini nosiri Jesu 1051. Deinde Oralio, Deus qui tribus puerh, elc.
Christi in vitain mlernamte perducal, el itt die judicii
ad sanctatn requiemle resuscitet. In Codice Tiliano, p" In missa lllyrici, sequilur oratio :Deus, quem omnia
etc. Alia : Dens, qui tribus pueris
jn ordine de visitalione infirmorum baec habetur : opera bonedicunt,
cl Domini nostri Jesu Chrisli custodial mitigasti flammas ignium, concede propitius per in-
Corpus sancjuh eorum, et merita omnium sanctorutn
animam tuam in vilam mternain,.ainen.Quoeest nostra tercessionem
tuorum, ut nos famulos tuos non exurat flamma vi-
vulgaris , si dcmpseris TO et sanguh. Alia fuit tiorum atque lormeniorum. Per. Alia : Actiones no-
olini in Gallia lempore Roberti regis, videlicet : stras,
quoesunius, Domine, aspirando prseveni, etc.
Corpus Domininostri Jesu Chrisli sil libi snlus ctnimcc Et h.cc qtiaenotanda erantde Missa Tiliana, deque
et corporis, ul manifesttim est ex Helgildo in ejus illius collalionc cuni Missa lllyrici : ex qua palet, si
Vita : Prmsitli cuidam de Dominonon bene sentienti el
plurcs Apologias exceperis etpaucos quosdam ritus,
qnmrenli pro quibusdam causis probalionemin corpore Missam Tilianain UlyricianoeMissseesse quam simil-
Domininostri Jesu Cltrhti, indtgnelulit rex amalor bo- iiiiiiin.
nilalis. Cum sit libi lumen scienlim,ct luceal in U lu-
mcn sapicntim, miror qua ralione qumsieris, pro tuis 10J2. Maurilio venerabili, etc Sancius Maurllius
nequissimisiinperiis,el proinfestato Dei odioquod erqa Roilioiuagensis arcliiejiiscopus Rhemis ortus est,
Dei servosliabes, cxaminationemincorpore etsatiguine Leodii operam litteris navavit, Florentise in Italia
Domiui; el cuin hoc sii quod a danle sacerdoie.dicilur, Deo sub regula sancti Benedicii miliiavit, et iuvidia
Corpus Domini nostri Jesu Christi sit libi salus ani- quoruniduui monaciioruni, qui cjus sanclirnouiani
moeec corporis, cur tu iemerarioore el polluto dicas : oequoanimo ferre non poierant, in Normaniam, ut
Si clignuses, accipe. eorum insidias fugeret, secessit, ubi a monachis Fisca-
Sed apud aniiquos Patres non erant usilalse ejus- nensibus in fratrem receptus est, et tandem archi-
modi formtil.-c; sed sacerdos porrigcns Eucharistiam P episcopus Rothomagensis ordinatus est, obiilqueanno
diccbat, Corpus Christi, et accipiens respondebat Christi 1067. De eo agunt Guillelmus Getnmeticen-
Ainen, ut clarum esi ex sancto Ambrosio, lib. iv de sis, lib. Iib. vn Hist. Norm., cap. 26 et 56. Ordericus
Sacranientis, cap. 5 : Ergo non otiose ciini accipis, Viialis, IVet v Hist. eccl., et Guillelmus Mal-
lu dicis Ainen. Dicil tibi sacerdos, Corpus Christi; el mesburiensis, lib. v de Gestis Regum Anglioe.
tu dicis Atneu, Itoc esl, verum.Quod confitelur lingtia, 1053. Joannes Abrincatensh. Hic Joannes Abrinca-
tenealaffeclus. Ex sancto Auguslino, serm. ad inlan- tensis episcopus, postea Rothomagensis, filius fuit
les, de Sacram. : Vos eslis corpus Chrisli el membra, Radiilplricoinitis Bajocensiumfratris uterini Richardi
mysleriumvestrumin mensa Domini posilum est, my- Senioris dticis Normanorum : Vir ingenuitate pluri-
sierium Doniini accipitis. Ad id quod esiis Amenres- mum conspicuus, sapieniui spirituali feliciler imbutus,
poudelis, ct respondcndosubscribitis.Audis ercjo Cor- prudetilia smculari summc prmditus,inquit Guillelmus
pns Chrhti, el rcspondesAnten. Ex lib. viu Coustiiu- Genimelicensis. Primo fuit episcopus Abrincatensis;
lioniim apostolieartin) , cap. 1> : Atque episcopus deinde, defnncto sancto Maurilio, aichiepiscapus
iribttal obltilioneiii,dicens:ZSiu.aXptarov, xxi b Seyju.e- Rotbomagensis, ctim sedem Abrincatensem rexisset
vo;l;yiroi, aunv, id esl, Corpus Crisli, e! accipieus se|ilem annis, et irilius mensibus. Praefnilconcilio
dicai Aiiien. Diaconusvero retineat calkem, et iribuat Rothoinagensi, quod anno Domini 1072 in eadem
dicens : i\iu.uXptaroyTtorwptov 'Coinc,o Si nivoivleyiroi, uibe cclehravit; obiit anno Doinini! -J7U.Deco agu.ist
ap-hv, id est, Sanguh Christi pocidum satulis, el bi- Guilleltnus Geraniciiceusis, lib. vn, cap. 38 et 44,
567 1N S. GREGORH LIBRUM SACRAMENTORUMWTM. 5C8
Hist. Norm., et Ordericus Vitalis, lib. ui, iv et v, A 1067. Item Oratione finila. Ita in aliis Ordinibus,
Hist. eccl. ut supra notatum est in Missa Ratoldi his verbis, per
1054. In vcsiiario. Vestiarium locus est vestimen- ipsumet cumipso, etc, a Ponlifice pronuntiatis.
tis recondendis idonetts. Sed proprie in quo euslo- 1068. Uterque calicem levent. Levatur calix a sa-
diunlur regis seu imperatoris veslimenta. Manuel cerdoteetdiacono simul etdeponitur. Verum non so-
Moschopulus, lib. de SCliedis: fieartu Kupa.'Poipuioi; lus calix, seil eliam Hoslia, in patena calici superpo-
ra. ipurtu' £? ov TOfieariupiov xvpioi;,iv OJTK(luailixtk sila videlicet, ut planum est ex Ivone Carnotensi,
ivSvu.urufvXiaaavrut, id est: Yestes apud Ilomanos epist. citala : Cum aulem panis et calix adhibito dia-
sunt indumenta, ex quo vesliarium proprie, iu quo cono elevalur, exaliatio Christi corporh in cruce cotn-
regiae vestes servanlur. At hoc loco vestiarium est memoralur. Et infra : At cum, cooperanlediacono, ca-
sacrarium seu secretarium, in quo non solum vasa lix deponilur, el Hoslia in suo loeo reponitur, etc In
sacra, sed etiam sacroe Ecclesisevestes reeonduntur. Missa Ratoldi, et Ordinibus Rom. supra citatis, haec
Ila in reslitutione Ebbonis arcbiepiscopi Rhemensis: exaltatio fit a solo diacono, seu arcliidiacono. At in
Duclus esl eliam smpe dictus Ebbo ephcopus in vestia- Ordine secundo levatur a pontifice et diacono.
rium et indulus ephcopalibusveslimentis; similiter et 1069. jPer Diacqnum Joseph exprimitur , etc Ilsec
alii episcopi processerunt cum eo ad celebralionem 583 i'a breviter exprirnit Ivo Carnotensis, epist.
Missm. Quemadraodum olira in vestiario non solum supra citata : Hoc commetnoralurqilbd Joseph et Ni-
imperatoris vestes, sed eliam vasa aurea et argentea, codemus, accepta licentia a Pilnto, corpus Chrisli de
quse dabanlur in Missis, custodiebantur , ut clarum cruce deposuerunt, el venerabiliter sepulturmmanda-
est ex Codino, lib. de Officiisaulae. j runt.
JJ
1055. Diaconumet subdiaconumosculetur sacerdos. 1070. Officiumconsecrationis perficiat. Consecra-
Idem videre est supra in Missis Tiliana et Hlyrici. tio hoc loco non sumitur pro consecratione oblaia-
1056. Surgens. Nempe sacerdos. rura (hoc est panis et vini); jam enim consecratoe
1057. Sacerdoli medium altaris deosculanti. Oscu- sunt, sed pro ipsomysterio liturgico, quod perficien-
lum altaris videtur in Missa lllyrici. dum est per confraclionem, commistionem et com-
1058. Sessio ephcopi juxla decreta Urbani papm, munionem; et ita sumitur vocabulum paulo post re-
etc Vide supra, in Observationibus. "pelitum.
5S2 1059. Ceroferarii vero, elc. Ex hoc colligiiur 1071. Qui manlili indulus lenuerat. Locus corrup-
alios prsesto fuisse ceroferarios, quia in Processione tus : deesse videlur T6 patenam, ut ex sequentibus
episcopi ad allare unus duntaxat proeibatceroferarius. manifeslum est.
1060. Sicque prmcedenitbusceroferario, etc. Hic 1072. Fiat commislio.Deest TOconsecratio, ut ia
unicus exstat ceroferariusqui praeeat Evangelio, ta- Missis Raloldi, et Tiliana.
men paulo post dicitur: Candelabra exstinguantur. 1073. Viaticum. Pro oegrotispericlitantibus, ul ex
Quare aut legendum est TOceroferariis, aut T6cande- sequeniibus clarum est: Terliam qum remanet in al-
tabrum exslingualur. Ex anliquo Ecclesise institulo tari vocat sancta Ecclesia viaticummorienlh.
accendunlur luminaria ad lectionem Evangelii in 1074. Juxla definiliottemconcilii Toletani. Pulo bic
Missa. Idque testatur de Orientali Ecclesia sanctus esse lapsum memorise; nam id in aliquo concilio To-
Hieronymus, lib. n conlra Vigilantiura : Nametabs- letano me legisse nunquam memini. Probibilio ex-
que martyrum reliquih per tolas Orienlis Ecclesias, ' stat in concilio Bracarensi III, ut supra. notavi.
quando legendum est Evangelium, acceiidunturlumi- G *. 1075. Excepto populo, quem intinclo pane, etc. Ilnc
naria, jam sole rulilanle, non ulique ad fttgandas le- intelligitur in Missa solemni, quae olim illis tempori-
nebras, sed ad signum Imtilimdemonstrandttm. IIujus bus fere unica celebrabalur, et tum propter multilu-
rilus meminil Alcuinus, de divinis Officiis, cap. Quid dinem populi communicaptis cum periculum essetne
significent vestimenta. sanguis Christi effunderelur, corpus sanguini intin-
1061. Offerenda. Est illa Antiphona quara vulgo ctum, non separatum a sanguine dabatur. Diciiur id
Offerlorium dicimus. Ila sumit Alcuinus cap. citato. necessilate fieri, non auctoritate , quia nulluni anlea
1062. Versus sequalur. Supra in Missapro infirmo, concilium id permiserat lali occurrentc necessitaie.
post visilalionem infirmorum Codicisms. nionaslerii Et concilium Claromontanum, quod juxta exemplar
sancli Remigii, duo Versus sequuntur Offerlorium. Anlonii Augustini boc permillere videtur, nondiun
Quo spectat illud Alcuini lib. de divinis Officiis,cap. celebratum erat, quia hic,Joannes Abrinratensis epi-
de Celebratione Missse : Sequitur deinde Offerenda, scopus obiit anno Chrisli 1079, et concilium Claro-
qum inde hoc nomen accepit, quod tunc populus sua! monianum celebratum est anno Christi 10i)5.
munera offcrat. Sequuntur Versusaverlendodicti,quod! 1076. Poslremovero parliculam, qum in calice re-
in Of/erendarevertanlur, dum repelilur Offerenda. mansit, etc. Sensus esl ut, popnlo communicato, sa-
1065. Aqtta mista vino populus aduniitur Christo. cerdos particulam quam in calicem miserat, sumat;
Ex sancto Cypriano, cpisl. 63 : Quando autem in ca- non tamen inlegram, ut reliquam partern diacoaus et
lice vino aijua miscelur, Cltristo populus adunatur; et[ subdiaconus inler se dividenlcs sumant.
credenlium plebs ei in quem credidit copulalur el con- 1077. Ad regem consecrandum,sivead benedicen-
jungitur. n dum. Ea fuit amiqua pietas imperalorum et regum
1064. Sacerdos Oblationem ila componat, etc Itai Chrisiianorum, ut imperium scu reguum ioituri, id
Ivo Carnolensis, epist. 235 : Hosliu quoqttequmjuxlaj auspicalo facerent, cum se a sacris ponlificibus sacro
calicem consignatur sic debel esse posila, ul sua el caii- et solemni ritu palam in ecclesia benedici ei coronari
cis positione dexlrum Cltrisii latus reprmsenlel,de quo3 voluerunt. Primus ex imperatoribus qui sacro et so-
manavit sanguis redemptionis,et aqua bapthmath. Icmni ritu a pontilice inaugtiratus esi, fuit Theodosius
1065. Tunc coram altari irtclinatas sacerdos solus,, Junior imperatorum Constanlinopolitaiiorutnoptimus
etc. Dicendo unani ex Apologiis. In Missa Ulyrici ha- ac sanctissimus, qui a Proclo pairiarcha Conslantino-
betur boec Apologia,seuOratio : DomineJesuChrhte,, polilano coronatus est, ut testatur Theodonts,
fides et fiducia noslra, ctc. Sed diciiur a sacerdote3 ecloga2, SubfinemiSTeyScifuVo TOO uvrovUurpakpyjv,
postquam populum de Oraiionc monuit. id esl, coronatus ab illo patriarcha. Nara supra illius
1066. Oblala quatuor parles culich tangat, elc. xlatem nihil simile de imperatoribus Christianis le-
Ivo Carnotensis, epist. citata : Cum vero cum lloslia% gitur , ut arbilror. Juslinus minor coronalus est ab
jam consecrata intra vel sttpra calicem sicjnum cruciss Eutychio patriarcha, ut scribit Theopuanes, lib. xvi,
imprimitur a latere calicisorientali usque ctdoccidenta- anno ab incarnalioce Domini558. De liac coronaiione
lem, el a septentriotiali usque ad austrulem, hoc /itju- scijbit Corippus, lib. u de ejusdem Justini laudibus ;
rari inlelligimus, quod anie passionemDominus dhci- Postquam cuncla vid.etrilu perfectapriorum,
pulh suh prmdixit: Cum exaltatus fuero a lerr», » Pontiiicumsumnps plenaquesetatevenuslus
omnia trahara ad me ipsum. Astaniembenedixit eum, coeliquepoteutem
 569 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMNOTJI. 570
ExoransDominum,sacrodiadematejussit ,, ejusdem Caroli Capitulis, sub Anem, sed sub alia
A
Augustum sancire caput, summoquecoronam fonnula. Idem consensus reperitur apud Petrum Da-
Imponenscapiti feliciter.... miani, serm. 1 de dedicatione : Prius autem quam
Qui tamen antea prisco ritu in clypeo sublevatus fue- imperaloriis cullibus vestiatur, requiritur super eo cleri
rat, 584 utcanit supra codem libro Corippus : voluntas et populi.
Quatuoringentemclypeissublimiororbem 1082. Aganl Deo graiias. Ita Hincmarus sub finem
Auollunt lecti juvenes, manibusquelevatus alloculionis ad populum in secunda coronalione Ca-
Ipse minislrorum supra stelit, ut sua rectus roli Calvi in ejusdem Capitulis, cap, 35. Non incon-
Liltera, quaesigno slabilinon flectitur unquam, gruum videlur istis venerabilibus episcopis, si veslrte
Nominibussacratatrihus, qui viribusaequis communitaii ptacet, ut in obedientia regni, unde vos
Imperiumrexere suum..,. ad illum sponle cenvenislh, sacerdotali ministerioante
Ubi per litteram intelligit J, quae est prima nominis hoc altare coronetur, e{ sacra unclioneDeo consecre-
Justini liltera, estque nominibus sacrata tribus, lur. Quod si vobis placet, propriis vocibus eonsonate.
nempe Justino majori, Jusiiniano et Justino minori. El in hoc clamanlibus omnibus, dixit idem ephcopus :
Et lisec de Juslini minoris coronalione. Post einn Agamus ergo unanimiter Deo gratias, decanianles Te
Tiberius imperator fuit eliam coronatus ab Eutycbio, Deum laudamus.
pairiarcba, ut docet supra citalus Tbeophanes , 1085. DecantantesTe Deum laudamus. Nota morem
lib. xvu, anno Incarnaiionis Domini 571. SicMauri- decantandi hymni Te Deum taudamus in publicis gra-
cius imperator, et uxor ejus Augusta, die nuptiarum tiarum actionibus. In coronalione Caroli Calvi supra
coronali sunt a Joanne palriarcha Constanlinopoli- . citata : Agamus ergo unanimiler Deo fjratias, decan-
tano, ut scribit Theophylactus Simocatta, lib. i Hist. B tanles Te Deum laudamus. In Vita Ludovici pii, cum
cap. 10 : Uui Snru xul ru; xopvfa; rwv fiuatlioiv roit receplus est Slephanus papa Rbemis ab eoclemLn-
arefuvot; xuBiSepvae,id cst : Cupitibusque Regis et dovico imperalore : Ultimus imperator milliario pre-
Reginse coronas imponil. Iieraclius imperator coro- cessil a monasterio sancli confessoris Remigii, et lan-
natus esl a Sergio pairiarcha in oratorio sancti Ste- quam Petri vicarium honeslissimesuscepit, descenden-
phani in palatio sito. Coronata est eodem die Eudo- lemque,ex equo excepit, et in ecclesiaminlranlem manu
cia sponsa ejus in Augusiam, et accepit uterque a propria sustentavit, prmcinentibus pro lanta exsulta-
Sergio patriarcha nuptiarum coronas; et uno eodem- lione variis Ecctesimordinibus, Te Deum laudamus. Et
que die impcratorsimulet sponsus ostenditur, inquil in resiituiione Ebbonis archiepiscopi Rhemensis i
Theophanes, lib. xvin, anno ab Incarnatione Do- Hh ita peractis, ilerum reboanlibus signu, et vocife-
mini 602, et infra. Tertio anno imperii Heraclii co- rante omni Ecctesia, Te Deum laudamus, ductus''esl
ronata est Epiphania filia Heraclii a Sergio patriar- smpe diclus Ebbo episcopus in vestiarium. Olim loco
cha in oratorio palatii. Eodem vero anno prima in- hujus hyrnni in gratiarum actionibus canebatur hym-
dictione coronalus est Heraclius junior filius Heraclii, nus Gloria in excelsisDeo. Sanclus Joan. Chrysoslo-
qni et Constantinus, a prsediclo palriarcha; et sic: mus, homil. 3 in cap. i ad Coloss. : At«rovro evyu.-
deinceps aiii mulii, quos imitati sunt Christiani re- ptarovvre; /\iyap.ev,hbi/x.ev v-fiarot; Qeoj,xui ini y»;
ges; sed maxime Francorum reges, primusque eorum eipivn, ev «vdpairsot;evSoxiu. Victor Ulicensis sub
Clodovoeus,ut clarum est ex lestamento sancti Re- finein lib. m, in passione sanctorum Martyrum, qui
migii, apud Flodoardum , lib. i Hist. Ecclesiae Rhe- Cartbagine sub Hunnerico rege passi sunl vi nonas
mensis, cap. 18. Ivo Carnotensis, epist. 79, scribit p^, Julii : Procedebant ildque cum fiducia ad supplicium
post Clodovaeum nepotes ejus Charibertum et Gura- quasi ad epulas concurrentes voce per ambitus platea-
tramnum ab episcopis suarum provinciarum sacratos rum Domino decanlanies : Gloria in excelsis Deo, et
fuisse. in lerra pax hominibus bonm voluntath. Gregorius
• 1078. A vobisperdonari petimus, elc Ita in Ordine Turonensis, lib. l de Gloria
Martyrum, cap. 63, de
ms. sancii Germania Pratis prope Luteiiam Parisio- Invenlione corporis sancti Mallosi mariyiis : At ille
rum ; habelurque in coronatione Ludovici secuudi cum fodisselquasi seplem pedes, atligil nares ejus odor
inier capitula Caroli Calvi, sed iusitis. lta etiam in immensi aromatis, el ail : Credo in Christo, quod os-
coronatione Henrici IV, dicti Magni, Francorum re- lendit mihi martyrem suum qttando me hmc suavitas
gis, descripta a reverentissimo Nicoiao Thuano epi- circttmdedit. Et fodiens reperit corpus illmsum, et
scopo Carnotensi, qui eumdem Henricum Carnoti in emitlens voce magna Gloria in excelsh Deo, emnem
regem unxit. Perdonari est concedi. Cura auiein hic clerum paritcr psaltere fecit. Dictoque hymno, corpus
dicimus coronationem Hentici IV descriptam fuisse a sanctum in basilicam transtulit. Anastasius Bibliolhe-
Nicolao Thuano episcopo Carnotensi, non inlelligi- carius, iu Leone III, agens de occursu ejusdem pon-
mus formulas, Oratioiies consecrationis, et simiiia lificis et Caroli Magni : El pariier se ampleclentes
fuisse ab eo composita, quas ille sumpsit ex antiquo cum lacrymis se osculati sunl. Et prmdicto pontifice
aliquo Codice ms., sed ab eo composiium fuisse li- Gloria in excelsis Deo inchoante, et cuncto clero sus-
bellum omnes rilus qui in coronatione prsefali regis cipienie, Oralio super cuncte populo dala est. Alcui-
observali sunl conlinenlem. niis, epist. 71, ad fratres in provincia Gotliorum :
1079. Per rectum. Reclum est reclitudo regni, Et cantate Deo vesiro in concordia pacis, et unanimi-
quoehabeiur infra in fine consecraiionis. ] tale
JJ Charitatis perpetum canlicum laudis, ei cum mili-
1080. fiesponsioregis : Promilto vobisel perdono, lia cmlestilaudale Deunt, et dicite : Gloria in excelsis
elc. Iia in Ordine ms. monasterii sancti Gcrniani a Deo, el in lerra pax hominibus bonm volunlaiis.
Pratis, et in proefata coronatione Henrici IV. In co- Huic hymno successit hymnus Te Deum taudamut,
ronatione Ludovici secundi, quam inter capitula Ca- ut nolura est ex auctoribus supra citaiis : qui tamen
roli Calvi imperaioris reperire est, fusior habelur. in quibusdam Gallise iocis videtur fuisse usiiaius in
ln Ordine Romano re.x facit lidei professionem; si- solemni gratiarum actione tempore Pipini ducis, qui
militer imperaior Constantinopolilanus, ajjud Codi- postea Francorum rex crcatus fuit; nain iri transla-
num, in libro de Officiis aulae Conslanlinopolitaiiae. lione corporis sancti Germani Parisiorum pontificis,
1081. Deinde aUoquaniur duo ephcopi populum in quse sub litijus Pipini ducatu conligit, hic hymnus in
ecclesia, inquirenles, elc. llanc locutionem episcopo- gratiarum actionem solemniter esl decanlaius, ut
rum ad populum in ecclesia, qui de ejus consensu palam est ex narratione hujus translalionis quana
quaerunt, videre est in Ordinibus Rom. et sancti profert Surius, Julii 25, si tamen auctor hujus nar-
Gerinani a Pratis , in consecratione secunda Caroli ratiouis in omnibus sapit. Hoc institutuin vulgo re-
Calvi, quae Metis celehrata esl, et in coronatione fertur ad sanctos Ambrosium et Augustinum qui iu
Henrici II, el Henrici IV, rcgum Francorum. 585 ejusdem sancti Augustini baptismo hunc hymnum ex
HOJCallocutio episcoporum ad populum exstatetiam tempore ediderint et decanlaverini'; proferturque
in coroualione Hermilruuis conjugis Caroli Calvi in hujus opinionis auctor 586 e^assertor sanctus Dacius
571 )N S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM NOT^E. 572
episcopus Mediolanensis, in Chronico, qui floruit A /! mentio esl, sit Britannia major. Id lestantur veleres
tempore Justiniani imperatoris, cujusque meminit omnes 587 recentioresque Geograpbi. Quod spe-
sancttis Gregorius, Iib. in- Dial., cop. 4. Sed quid- clat ad formulam consccralionis, credibile est primo
qnid sil de verilale hnjus bistorioe, cerlum est hoc eum qui sub bac formula fuit inauguratus prius
Chronicon non esse hujus Dacii, quia probari non fuisseregniFrancornm honoredecoralum, bisverbis:
potest ullum Clironicon ab eo scriptum fuisse, ne- El totius Albionis Ecclesinm deinceps cum plebibus
dum citalum; tum qnia non redolet slylum tempo- sibi annexis ila enulrial ac doceat, muniat el instruat,
rum illorum, tum quia falsum est qund ibi continetur, contra omnesvhibiles et invisibileshostes idem poteu-
quodsanctus Angustinus AudienssanctttmAmbrosium ter regaliltrqtte lum virtulis regimine qmtninhlret,
de incarnatione ad populum traclantem et prmdican- ut regale solium, videlicel Francorum sceplra, non
tem, tremensac pallens, otnnibusqui aderanl videnli- deserat; sed ad prhlinm ftdei pacisque cencordiant
bus, obrigueril, ac eiiam finiia monilione, quam ctd eorum animos le opitulante reformet. Quis fue.rii
popitlum bealusAmbrosiuspopulo minhlrabcu, primus auiem ex regibus Fraricorum sub hac formula in
ad eum Augusiinus perveneril, etc. Adversalur eniin regem Anglorum unctus, dicere obscurum est.
sancti Augiislini ct Possidii scriptis, nec potuit in a Ex boc tamen apparel antiquura jus regibus Fron-
meniem viri alicujus eruditi acsapientis viri, qualis corum in regnuiii Angliaefuisse. Quod eliam vidclur
fuit liic Dacius, venire. Quare ante sanclum Betie- in coronaiione Ilenrici IV, Francorum reizis. Nam
dictuni, et Teridium sancli CoesariiArelaiensis cpi-. in supra citala formula hsec videre est : Ut regale
scopi discipulum, qui de hoc bymno in suis regulis soliutn, videlicel Saxonum, Jlerciorum, Nordanim-
locuti sunl, nullus velerum illitis meiilionem fecil. . brorum, sceptra non deserat, eic Confirmatur ex
1084. Invocalio super regem, Te invocatnus,Domi- "' Ordine ms. monasterii sancli Germani a Pralis, in
ne, etc In coronatione Caroli Calvi quoe Melis facta coronationc regis Francorum, in quo haec eailem
esl anle altare sancti Slephani, septem episcopi siu- verba reperire esl. Saxones autein Anglos appellari,
guli singulas Benedictiones, seu invocationes super Mercios vero et Nordanimbros esse populos Angliae
regem fundunt ante ipsam unctionem. In Ordine Ro- lippis et tonsoribus notum esi. In eadem consecra-
mano, cnm ordinalur imperator, tres fuiidunlur Ora- tione littera N. videtur transposita, et referenda iu
tiones, prima ab episcopo Albanensi, secunda ab hunc modum ad boecverba, hunc famulum luum N.,
episcopo Portuensi, lertia abepiscopo Ostiensi, dum ut poniiur proprii nominis loco, ut usu venire solet.
ei brachtum sinistrum ungit, atque inler scopulas. 1091. Ut regale solium, videlicet Francorum scep-
In coronatione imperaloris Conslantinopolitani apud tra, non deserat. Hoecverba, ut jam supra nolatum
Georgium Codintim, libro de Officiisatilo:, solus p;t- cst, su;>ponuni euin qui sub hac formuia in regem
triarcha Conslantinoiiolilaniispreces ante unctionem Albionis ungitur in regem Francorum luisse nritis
legit partim clara partim subniissa voce. Hoecauteni eveclum.
invocatio super regem exstat in officio ad ducem 1092. Wtc ungatur oleo. Hoc vocabulum, TOoleo,
consliluendum, quod vir doctissinius Andreas Du- non de simplici ac vulgari oleo, sed de sacro, quod
chene ad calceni Normannicorum edidit. episcopali Benediciione consccratum sit, iutelligen-
1085. Ut sumnti regiminis solium. In officio ad dum esi, quo olira reges ungi solebant. Umle in
constiluendum durem legilur, ut suum ducalus so- coronaiione Ludovici II, supra citata, huic Orationi
lium, legendum putarem, summi, pro suum. seu consecraiioni haccverba praefigtnuur: sacri olci
1086. Deus, qui populis luh, etc. Hoecoralio exstat iQ lnfusio. Idem videre est in Ordine Romano, in ordi-
in coronatione Ludovici II, el Caroli Calvi, una aut natione lum regis, tum imperatoris, el apud Pelrum
aliera linea quam hic coniractior. Exslat etiam in Damiani, serm. 1 de Ecclesioededicaiione : Et tunc
prsedicto officio. exuitur vestimenlissuis, el oleo sanctiftcationis aspcr-
1087. Ipsius leinporibus. In dicto officiodeesl rb gitttr, ut lypico rore pcrfusus cmlesth unguenii pleni-
temporibus, inale. tudine glorielur. Nam oleum sanclilicationis juxla
10&8. Seipsum sedulus discal. Id est, quamvis in idioiismum Hebraicum est oleum sanctificatum.
altissima poiestatis arce collocalus, tamen memor sit Unde optime ab Eginbardo, in Annalibus, ad aiinuni
conditionis humanoe, quantis atlversis obnoxia sit 750, baec unclio sacra dicittir : Jfoc anno secunduni
regia sublimitas. Est cnim rcgni Tcpbaomov nSv, id est, liomani ponlificis sancliomm Pipinus rex Francorum
facies hlanda, juxia Euripidem, iu Jone, et Senecaui, appetlaius est, et ad hujtts dignitalem honoris unctus
in OEdipo, quoe regem facile decipiat, qui se bene sacra unclione manu sanctm memorim Bonifacii cpi-
non noverit. scopi et marlyris. Imoet chrismate sacro unclos fu;sse
1089. Consecratioregis, omnipotenssempitemeDeus. reges Francorum cerium est, ut hahetur in lesta-
HoecOratioexslal in consecratione Ilenrici IV, Fran- mento sancti Retnigii apud Flodoardum lib. i Ilist.
corum regis, et in coronatione Ludovici H, sedi Rhemensis Ecclesioe, cap. 28 : Getteri lantiiminodo
niulto contraciior, inscribiturque sacri olei lnfusio. regio, quod ad honorein sanctm Ecclesim el defensio-
Recle quidem, nam hsec Oratio dicilu.r quantlo rex nem pauperum una cum fratribus meis, cl episcoph
inungitur. Ilabetur etiam in Ordine Romano, usque; omnibus Germanim,Gallim, alque Neuslrim, in regim
ad hoecverba, virtutibus, nec non quibus, quibusdam[ " majeslaih culmen perpetuo regnaturum statuens etegi,
vocabulis subiude niutatis. Exstat etiam iu Pontifi- baptizavi, a sacro fonte suscepi, donoque septiformis
cali Romano, sed multoconiractlor; neque recitatur Spiritus consignavi, et per ejusdem sacri chrhniatis
ibi in olei infusione, neque etiam in Ordine Romano. unctionemordinalo itt regem parcensslatuo, elc. Idem
1099. In regnum N. Albionis lolius. El paulo post: vidcrc est in ejiistola synodi apud Carisiacum niissa
Et tolius Albionis Ecclesiam deinceps cum piebibus ; ad Ludovicum Germanise regem, cap. 15 : Mctxime
sibi annexis ita enutriat el doceat, eic. Quse quidemi aulem nobis necesse loqui cutn itlh archiepiscopis et
verba saiis manifestanl aliquem Francorum regeini episcoph, qui consensu et voluntate regni islius dom-
id lcmporis in Anglorumregem unctum fuisse; quodI tium ttostrttm (Caroluin Calvtim) fratrem veslrum ttn-
lamen est difficile scilu, cum nihil tale in historicisi xerttnt in regetn sacro clirismate, iraditione diiina. In
antiquis cum Fraiicorum, ttitn Anglorum repereris,, libello proclamalionis DominiCaroli regis adversus
per quos huic difficullati lucem alferre quis possit. Wcnilonem archiepiscopum Senonensem : Scd et
Nemini aulem dubium esl quin Albion, cujus hic; post hoc eleclionesua aliorumqueephcoporum, et cm-
* Forie consecratio hsec in Ludovici IV, cogno- Franciae. Quibus non placebil conjectura haec, me-
jmenlo Uliramarini, iilii Caroli Simplicis, inaugura- lioreni suppedilent; doceanlque quis ex Galliaeregi-
lione ftiit adhibita, qui cuin ob Ogivaui inalicin, ex: bus ante morlem Ualoldi abhatis, qui ann. 986 obiit,
Anglicercguni siirpe esset oriuudus, in spem bujuss potioii jttre in rcgem Anglise ungi et consecrari
regni vocatus potu.t situul ungi in rcgem Aiiijlioeet1 potuerit.
573 1N S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMNOT^E. 574
terorum fidetiumregni voluntc.te, consensu, et accia- iA quacinungi debeat. Olim imperatori Constantinopoli-
mationecumarchiepiscopis,588 el episcopis Wenilo tano in ejus consecraiione capul ungebatur in moilum
in dimcesisua apud Aurelianis civitatem in basitica crucis, ut testalur Codinus, lib. deOfiiciis aulaeCon-
sanclmcrucis me secundum traditionemecclesiaslicam Stantinop. : '0 Se narpiupyji; ypiet aruvpoetSa; rnv
rcgemconsecravit,et in reqni regimineclirhmate sacro v.-fu\nv rov fiuaikeoi;rmpvpoi, idest : Palriarcha un-
perunxit. In epistola Artboldi Rheinorum arehiepi- git ad formam crucis iniperatorem divino ungrtenlo.
scopi ad synodum Engilenheimensem, apud Flodoar- Interca patriarcha hanc profert ayto;, id est, sanclus,
dmn, lib. iv Hist. eccl. Rhem., cap. 35 : Posiquam quam lertiorepetunl tam hiqui sunt in ambone, quam
Ludovicum regetn, favente Hugone, cuitclhque regni csetera mullitudo. In secunda coronatione Caroli
principibus, Gerbcrgam quoquereginam benedixeram, Calvi quse Metis celebrata est, inunctus fuit ille ad
et sacro perfudcramchrhmaie. Et in secunda corona- dextram auriculam, et in fronte usque ad sinistrara
lione Caroli Calvi, ctim Mctiscoronatus est.in regno auriculam, et in capite, uthabeitirin Capitulis ejus-
Lotharii, anno Domini 869, ad isla verba, coronet le dem Caroli in liunc modnm: Ad ista verba, coronet
Dominus, inunxit eum Hincmarusde cltrhmale. Et ita le Doininus, inunxil eum Ilincmarus arclitephcopus de
capiendus est locus cujusdam anonymi de unctioue chrhmaie ad dexlram auriculam, el in fronie usque ad
chrismatis inler opera sancti Cypriani : Nec laineti sinhtram auriculam, et in capite. In Ordine Romano
cessantibus liis, qum rilu antiquo inoleveranl, cum in ungunttir pectus, scapulae, brachiorura! intcmodia, et
popitlo Chrisiiano circumchio videretur damnabilis, el nianus. In consecralione regum Francorum addunltir
sacriftcia idotolatrimimpulareittur;unctionis iiiijsleriuni aliaaduoc unctiones, in vertice, et inter scapulas, ut
religio. Christiana coiiteinpsit; sed cmleris geturali ._" vide. e est in conseeralionibus Henrici II el Henrici
scmctorumconsensudamnalh, non solutn in regibus et IV. Constantinus Manasses, in Chronica Synopsi,
sacerdolibus unclionis honor permansil, sed in omnem scribit Carolum Magnum unclum fuisse a Lebne III a
popitlum cathoiicuineffusa est httjus gralim plenimdo. verlice ad pedes usque:
N.im in boc seniione agilur de unctione chrismatis, Ov p.nvuila. ypnauftevo; xui vbp.ot;'iouSatcov,
et sacerdotes, id est episcopi, in sua ordinatione, et
coctera plebs catholica in confirmalione, chrisniate Kaxxefuin; pti/,pi TXOSOIV Bjxitprovrov yr^piet.
inungunttir. Quamobrem sacrum oletini e coelo niis- Id est: Verum, usus Judaeorum Iegibus, a capite us-
sum, unde in regem unctus est Clodov.eu^, primus que ad pedes oleo unxii etim. Idem testatur Thcoplia-
inter reges Francorum Chrislianus, et mulli succes- nes, in Chronico: "EO-TE-^EV uvrbv ei; 'fiaatkiu 'Poi-
sorum ejus, chrisma appellalur. Ila in Capitulis p.aioiviv TWvuoirov uyiov uTtoarbkovllirpov, ypiaa;
Hincmari archiepiscopi Rhemensis in secumla coro- ikuioiUTcb v.tfukn; id est: Coronavit etuii
eoi; TCQSOIV,
in
nalione Caroli Calvi : In vigiliuPasclw, Ilhemensi in regem Romanorum, ungens etim oleo, a capite
melropoli, baplizati, ct cmlilussutnpto chrhmale, unde usque ad pedes. Sed in Ordine Romano imperalor
adhuc habemtts, peruncti, et in regemsacrati. lia ap- Romanorum ungitur in brachio dextro, et inter sca-
pellavit Guillelmus Ilrito, lib. i Ph.ilippidos,agens pulas duntaxat. Similis es.t principis unctio cap. Cuin
de Pbilippi Augusti coronaiione : venhsel, de sacra unciione: Sedubi Jesus Nazarenus
Jamquedicsaderat cunctisoptata, Novembris (inquil ibidem lnnocenlius 111)quemunxit Deus- Spiri- '
Qusecaptitesl mensis,qua cuuclissaiiclilieata tu sanclo, sicut in Actibusapostolorum lcgilur, uncltis
Jamdudumsandis, nunc longe sancliorexslat, est oleo pieiatis prm consoriibus suis, qui secundum
In qua sccplriferotulsitredimitushonore '
C Apostolumcst capul [Ecclesim, qum est corpits ipsius,
Magnanimussacrorex dclibulusolivo; principh unclio a capile ud brachium esl iransluta, ut
QuoDeus ange.licismanibus, virtuie parato princeps ex tunc non ttngatur in capite, scd in brachio
Divina, nostnsconcessit regibus titi, sive humero vel armo, in quibtts principatus congrue
Ut sacrenlur eo soli specialiterilli,
QuisuccessiveFrancorumsceptracajiessunt. designatur, elc Ad quod eiicimsignificandumSainuel
Dignior ut vere rex noster rege sitomni, fecit poni cirinumante Saul; cui dedit loctimitt capite
Quemsacraresuis Rhemorummetropolites ante eos qui fueranl invilali. ln capile vero pontifich
Cumcomprtrsulibus habet illo clirismatesaero, sacramentalh esl delibulio cotuervuta, qttia personam
Hocad OJJUS solumquoilccelicafunditoliva. capilis in pontificali officiorcprmsenlal. Differl aulem
Iloc, et non alio perfunditmembra liquore inler ponlifich et principh ttnciwnem, quia caput pon-
CarolidaenoslroGuillelmusprassulin nrbe lificis clirisinale' consecralur, brachium vero principis
Bhemensi,Pairumser.valomore suorum, oleo delinitur, ul oslendalur quaitla sil differentia in-
Imposuilquesacrocapilidiademaverendum, ter aucloriiaiem ponti/ich el principis. Hocc ille, ubi
Convenieni.esiniulcleri populiquefavore,
Tam s;>ecialedecusChrisiidigoatiopraestat nolanda suul quoe de hnniero seu anno dixit. Nain
Nobis, Francorumqui congaudpmuslionori. eliam pars illa victinioe apud ethnicos honorabilior
Sic regem nostrumsibi liex coelestisamicat, visa est, et quae maxime regem decebat. Quare olim
Sicsuperexallal terraepraeregibus illuiii, Eteocles et Polynices, cum sacrificarent, OEdippo
Quemfacitut solumsacraconsecretunclioeceli, patri armum victimoe lanquam regi et proestantiori
Unguiuecum reliqui sacrenturmateriali. mittere soJebant; qui nescioquocasu cum ei aliquan-
In consecratione Henrici II, regis Francorurn, misce- '1%do coxani vietimse, non armiim, 590 niisissent, il.le,
tur 589 liquor >lle cceleslis ab augelo quondam se ab eis sperni ralus, supra niodum excandescens
sancto Remigio delaius, sacro chrismati. li.enri- diris eos devovit, ut refert sclioliasles Sophoclis in
cus IV, rex Francoruni, Camoti unctus est alio li- OEiippum Colonseum, ex atictore circularis Tbebai-
quore ccelesli, qui quondam saneto Mariino Turonuin dos:
episcopo ab angelo ccelittisallatus esl, cuin a Nicolao 'laytav di; ivbnae, yjj.p-uifiulev,eini re //.u@ov,
Thuano Carnolensi episcopo consecrante liquor ille
ccelestischrismaii sacro admislus luisscl, ut habetur iyo>,ruiSi; p.ebvetSi-Sovre;
'Q,f/.ot enep.^a.v.
KvxroAiiMuadni, xaX.ulloi; 'A8avy.T0tcri
in socpius ciiaia illius coronatione. Fuit mo> etiam
olim opud Groecos ut inijieraiores Constantinopoli- Xepaivvrrb ullnkoivxxruSnp.evuta.iSo;e'lao>.
tani non simplici oleo consecrarenlur, sed unguenlo Id est, Ul cognovit inissam sibiesse coxani, in ter-
quoil est chrisma sacrum, ul cx Georgio Codino mox r.im jecit, et dixit: Ilei misero milii! pueri me sper-
citando patebit. Vu.lgoreges non chrismate, sed oleo ncites boc inihimiseruiit. Precatus e»t regem Jovem,
inunguiitur, vt videre esl cap. Cum venhset, de sarra el coeterosdeos inirnortales, ut inutuis interlecti gla-
unctione. Ilodie imperalor oleo exorcizato, rex vern tliis in orcum. descendereut. In Poutificali Romano
oleo catechumenorum inunguntnr, ut est in Pontili- sic etiam ungitur imperator, sed in uioduin crucis; rex
cali Romano. vcro inter c.iiiiiniissurasnianu^ el cubiti,et inter fjca-
1095. Cujus saeralissmaunclio super capulejus <k- pulas ctiam in nioduni crucis. Ex quibus clarum est
fluat. Ex liis verbis paiet caputesse partem illain n.uufiiissa semper etimdeui ritu'ii.
575 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUMNOT^E. 576
109i. Deus electorum fortitudo, ethumilium celsi- A ronatione Ludovici II et Henrici IV, regum Franco-
tudo, etc. Iloec Oratio exslat in coronatione Judith ,rum. Exslat etiam in consecratione Caroli Calvi, sed
filiaeCaroli Calvi, quoenupsit Edelulpho Anglorum contractior. Coronaeimpositionis meminit Petrus Da-
regi. Habetur ibi instar proefationis,ct tanlum usque miani serm. citato: Ponilur el corona aureasuper ca-
ad lisec verba: Ilaque, qumsumus,omnipoleiisPater, put ejus, expressa sicjnosanctilalis, gloria honoris, el
pcr hujus creaturm pinguedinem. Coetera dissimilia opus fortiludinh. Metropoliiani est imponere coronam,
sunt. Habelur eliam in coronalione Henrici IV , ut videre est in Ordine et Pontilicali Romano. Sic a
Francorum regis. Rhemensi meiropolitano Guillelmo imponilur corona
1095. Eumque in simililudine columbm,elc fn su- capiti Philippi Augusti regis Francorum, ut docet
pra memorata coronatione Judith boec leviter, ut Guillelmus Brito, loco supra citalo:
subjecto congruant, immutata sunl in hunc modum : Hoe et nonalio perfuditmembraliquore (
Ul per linjus creaturm pinguedinem columbm pace, Caroliilaj n ostro Guillelmus proesulin'orbe
simplicitale ac pudiciti»,decoram efftcias. Rhemensi,patrum servato morcsuorum,
1096. Te adjuvanle, elc. Lege, ul in coronalione Imposuitque sacro capili diadema verendura.
Henrici IV, UiantqueBencdicitonem,te adjuvante, toti A Papa Leone III Romae imposita est corona Carolo
plebi. Magno cum imperator creatus est, ut testatur Theo-
1097. Deus Dei Filius Jesus Chrhtus, elc Haee phanes in Chronico: "zare^hevuvrbv ei; fiuaikiu 'Pu-
Oratio exstat in coronatione Henrici IV. Desideratur p.aioiviv ™ vao>TOOuyiovunorbkovUirpov,id est: Co-
in officioad constituendum ducem, et in Ordine Ro- ronavit eum iii regem Romanorurn, in templo sancti
niano. T»Petri apostoli. Et paulo post, zat ireptSukoiv(luaikiv.nv
1098. Hic detttr annulus. Ilacc annnli traditio ex- iaOtiru xui arifo;, id est: Cum posuissei ei regiam
stal in coronaiione llenrici II et Henrici IV, regum vestem et coronam, Idem .lesialur Constaniinus Ma-
Francorum, aique etiam in Ordine Romano, sed post nasses in Chronico:
gladii accinciionem. l(«t arif.o; TteptriOnatv, o>;ol 'Voiu:uioiv
vbpat.
1099. Accipe annulum, elc. Ha:c formula exslat
in olficioad ducera constiluendum.et in coronatione Eumque corona cingit more Romano. At vero in co-
Henrici IV, Francortim regis. Alia exslat in Ordine ronatione imperatoris Conslantinopolilani olim, si
novi regis seu imperatoris paler adesset, ipse pater
Romano.
1100. Pcrseverabilitati.Ila in officio ad constituen- et Patriarcba ei siemma imponebant; quodsipaier
dum ducem. abesset, solus patriarcha, ut lestatur Codinus, lib.
1101. Oratio post annulum. Exstat in officio ad de Ofliciis xuX
aulac, ei ovv OI; rcpaeircop.ev, Ttxpeartvb
consliluendum ducem. Desideratur in Ordine Ro- fiua&ev; rcotvnpavrav, uvrb; re v.uib Uurptapynt
mano. ka.Sbvre;TOarip.p.u, ir.irtviuat rn xefukn TO0VEOU pa-
elc Id cst; Si ut
igiiur, diximiis, adest impe-
1102. Hic cingatur gladius ab arclticpiscopo. Ac- aO.ioi;, rator et pater ejus, ipse et patriarcha accipientes
cinctio gladii exslat in Ordine Romano, in corona- stemma
linne Henrici II ct Ilenrici IV, reguin Francorum, imponunt capiti novi jimperaloris, et pro-
el in officio ad ducem constiluendum ; videturque nunliat patriarcha hanc vocem Dignus. Quod si non
in Vila Ludovici Pii, cum in regnum reslituitur in1 est pater ipsius, hoc faciat solus palriarcha. Quem-
autem prius in unguenti applicalione vo-
Ecclesia sancti Dionysii: Sed Dominica qttmin cra-'. admodum
slinum advenit, inecclesia sancli Dionysii, episcopuli 1p^C ceminSanc/wsexcipiebant, siceliamhancvocem Dignus
minisleriovotuilreconciliari,el per manus ephcoporttm1 do qui sacro suggesto sunt et reliqua populi mullitu-
armis accingi consensit.Petrus Damiani, serm. supra acclatnant tertio. lloec ille; quidsit aulem stem-
docet idem Codinus, supra, eodem libro: AeiSi
citalo, accinctionis gladii nulla mentione facla, aii:| ma, ort atrepxukeira.tvvvariu.p.u,oivau.uC.era
Prafertur et gladius in oculis ejus, vt cocjnoscalqttia. ytvoiaxetv TOOTO
Ttuk%t
Si nv ftkuriovu.exukiOoivxa.i pLupyupoiv
vindex esl irm Dei in hoc ipsuin conslitutus. Quod StuSnu.a.
conveiiil coronationibus Henrici II et Ilenrici IV, in xura TOTO0 fio:aikioi;592 P-zroinovveiu.evavp.iv,
Se bntoBevTteptrbv iyxiful.ov,Stbxa.iixukeiro
quibus etiam gladius ante illos pra:fertur. Se3ep.ivov
1103. Accipegladium, etc In Ordine Romano ex- Sii.Snuu, bnep ix roit x/.i
v.urup.txpbvuptetfBiveyivero otov
slat alia formula. In ofiicio ad conslituendum ducemI bpurut rov any-epov, arip-pu. ld esl :
ovop:uCera.t
Codicis nostri formulaehoec praemittuntur: N. Con- " Nosse aulem oportet quod nunc appellatur siemma,
id olim nominatuin esse diadema. ld atitem erat lev-
forlare et esto vir, et observa custodias Domini DeiII lile purpureum cum lapillis et margariiis positum ad
lui, etc. frontem et pone revinctum cerebruin
591 II0i. Oralio posl gladium. Exstat in officio imperaloris dicitur diadema quod ex eo
a'd ducein eonstiluendum. Abest ab Ordine Roniano.': versus; quamobrem inutatum effectura quale videtur hodie, ct
1105. Clirislianissimo regi noslro. Chrislianissiini 11 paulatini
nominatur siennna. Ex posterioribus verbis
appellatio regum Francoruin est propria, ct sane au-j" intelligi dalur sienima nonquibus omnino esse quod diade-
liquissima. Iia appellalur Pipinus rex Francorum ab immulatum fuisse. In bociexlu pkuriov
Anaslasio Ribliothecnrio, iu Stepliano III: Quo perac- ma,sedaliquid
to, el eo in venerabilimonaslerio cum jam falo Cltri- '" ' inlerpres reddidit lexlile aureum, ego vero textile
slianhsimo Pipino conjungenle, Dontino annuente, D purpureum. Nam blala seu blalta esl purpureus co-
7' lor. Glossaeveteresmss.bibl.,Corbeiensis,6/a(a,pitr-
posl aliquos dies idem ChrisiianissimttsPipintis rex ab
eodemsanctissimopapa Christi gralia cum duobus fi- pura; hinc blatea camhia linea. Sidonius, carm. v :
liis suh reges uncti sunt Francorunt. In Stepbano IV, r FontusCastorea,blattamTyrus,aeraCorinthus.
cum agit de Carolo et Carlomanno: Dirigentcs scili- i- Et carm. xi:
cel ipsi Christianissimireges duodecimepiscoposex eis-
dem Francorum regionibus. Idem videre est in Capi- '" " Tantus honor, geniusquecomis,collatarubori
Pallidablatlalatet.
lulis Caroli Galvi, cap. 55, § 5: Ul ex ejus ore audia- t-
mtts quod a Christianissimorege fideli et unanimiin '? Unde apud eumdem in carmine epist. uliimse, lib. ix,
servilio illius populo unicuiqttein suo ordine convenit xl dicitur blatlifer senalus. Est genus exquisilissinu:;
audire. In epistola Carlbmanni apud palatiuni Ver- r" purpurae.
nis: Prmcipue illa qum contra malitm rapinm el de- "' Sed, ut redeamus unde digressi sumus, in secun-
prmdationh a sanclh Patribus sunt promulcjata, el a da coronalione Caroli Calvi, qute Metis celebrata esj
Chrisiianhsimisregtbus auctoritate confirmala. in regno Lotarii, corona capiti ejus ab episcopis ini-
1106. tlic coronelur. Nulla est imposilio coronae 31 posiia est, uthabetur in ejus Capitulis: Ad ista ver-
in officioad conslituendum ducem.
1107. Coronelle Deus corona gtorim, etc Hsecfor- r" jit ba, coronet te Dominus, niiserunfilli episcopicoronam
niula non exstat in Ordine Romano. Habelur in co- capite. In coionatione Henrici IV, quoe facta esl
3" Carnoti, corona imposita esl illi a Nicoiao Thuano
S77 IN S. GREGORH LIBRUM SACRAMENTORUMWTM. 578
ejusdem civitalis episcopo, qui universum celebrita- A IV, loco istorum verborum, legtlur : Sancti Dionysii,
tis hujus ritum perfecit defectu arcbiepiscopi, seu beati Mariuti et Remigii.
melropolitani, Senonensi lunc sede vacante, etsi Re- 1115. Angetorumapostolici. Lege Anglorum apo-
ginaldus de Beaune archiepiscoptis Biluricensis ad stoli, quia sancius Gregorius misit papa est Anglorum
sedem Senonensem a rege noininatus lianc conse- appellatus apostolus, quibus Jidei praedica-
crationcmad se speciare contenderetjsed quia non- lores Augustiuum, et quosdam alios sui monaslerii
dum a Papa confirmalus fueral, episcopo cedere coa- monochos.
ctus est. Nec rex polerat hujus rei gratia se Rhemos 1114. Ellribual tibi graliam, etc In coronationi-
conferre, urbe lunc a factiosis pccupata. bus Caroli Calvi et Ludovici II hic articulus incipil a
1108. Accipesceptrum regim majestalh, elc Hsec superioribus verbis : Indulgeat tibi Dominus omnia
formula babeiur in coronaiione Ludovici II et in co- mala qum gessisli.
ronatione Henrici IV, Francorum regis. Sed in Pon- 1115. Inimicos tuos ad pacis charitalisque benigni-
lificali el Ordine Romano non exstat, sed sequens : talem convertal. Jta in Benediciionibus supra memo-
Accipe virgam viriuth, elc, ut in Codice Ratoldi ad ralis. In: oflicio ad ducem consliluendum corrupte
porreclionem virgse. legitur Inimicos tuos charitathque benignitaiem con-
1109. Accipevirgam virlutis, etc. Hoecformula ex- vertat. Ubi haec Benedictio ab hoc articulo inilitira
slat in coronatione Henrici IV toties memorata. In ducit, hocque articulo et duobus postremis conten-
Ordine Romano pronuntiatur ad tradilionem sceptri ta est.
elbaculi. Notandum est hic traditionem virgoea scep- 1116. Benedic, Domine, etc Haec Benedictio cx-
iri porrectione distingui, quod eliam in eoronatione •**p stal in Ordine ms. monasterii sancti Germani a
Henrici II et Henrici IV videreest, et in coronatione Pratis. Habetur etiam in coronatione Henrici IV,
Ludovici regis ftlii Pbilippi I, apud Aimoini conti- Francorum regis, sed prolixior in coronaiione Ju-
nualorem, lib. v, cap. 5: Qui in die inventionh sancli dith Angloruiu reginae filiaeCaroli Calvi. Prior arti-
protomartyris sacrathsimm unclionh liquore delibutum culus Benedictionis hujus primus est iu Benedictione
regem, Mhsas graliarum agens, abjecioque seculuris ejusdem reginac in hunc modum : Benedic, Domine,
militimgladio, ecclesiaslico ad vindictam malefacto- famulam luum, qui regna regum u smculo moderaris.
rum eum accingensdiademale regni, gratanter corona- Amen.
vit, necnonel scepirumei virgam, et per hmc Ecclesia- 1117. Hunc prmsulem principem. ln coronatione
rum et pauperum defensionem,el qucpcunqueregni insi- Henrici IV, loco islorum verborum, legitur regem
gnia, approbanle cleroet populo,devotissimeconlradidit. nostrum.
Iloec autem virga est quam vocamus manum justitiae; 1118. Staetretine amodo, etc. Hoec regni stalus
et ila appellatur in coronatione Henrici II et Hen- designalio exstat in Codice ms. supra citaio mona-
rici IV, eique palina manus prsefixaest, quod innuere slerii sancti Germani a Pratis, et in coronatione
videntur hsec verba hujus formulae: Erranli viam do- Henrici IV, sed paulo brevior in Pontiiicali Romano,
ce, lapsisque manum porrige. At in coronatione Caro- quibusdam verbis rautatis, pronuntiaturque cura
li Calvi non traditur ei virga, sed palma cum sceptro, rex in solio coliocatur. Exstatque etiam in Ordine
ut in ejusdem Caroli Capitulis habetur: Ad hta verba, Romano, in quo ante boecverba, in hoc regni solio,
Det tibi Dominus velle, dederunt itli palmam et sccp- hoechabentur : In hoc loco Dominus melropoliianus
trum. In signum videlicet victoriae perseverantis quo sedere eum faciat super sedetn suam dicendo : In hoe
perveniat ad palmam glorioesempiternoe, -quod signi- Q regnisolio, eic.
Jicatur in formula ejusmodi traditionis: Det libi Do- 1119. Amodo.Adde T6locum, ut habetur in Ordine
minus velle el posse qum prmcipil, el in regni regimine, Romano.
secundum voluntatem suam, proficiens, cum palma 594 1120. Suggestione. Lege successione,vtl in
perseverantis viclorimadpalmam perveniasglorim sem- Ordine Romano.
pilemm, gratia DomininoslriJesu Chrisli, 593 7a' v'~ ii-iy.Reclitudo regis, etc Hsecverbatitulocarent,
vit. Nam palma manus non est viclorioe perseverantis quse nihilaliudsuntquamsummaeorumquoearegein
symbolum, sed palma arbor, ut oinnibus notuin esl. recta regniadministratione proestandasunt. Exstant in
Alius superestritus qui non exstat in hoc Codice Ra- Ordine ms. monaslerii sancti Germani a Pratis; desunt
loldi, per quem rex, sive iinperator, suis veslibus iu coronatione Henrici IV. Habentur in oflicio ad
exuius, regia purpura a Pomifice induitur, u.t nolura ducem consliluendum, sed sub lorma juramenii in
est ex Tbeophane in Chronico, ubi agit de Caroli bttiic niodum : Hmc tria populo Chrhtiuno, el mihi
Magni coronatione in iinperatorem a Leone 111: subdilo, in Cltristi nomine'juro. In primis; ul Ecclesim
Kat TceptSaloiv fiuaiktxhviaQhru , id est : Et cum in- Dei, et ontni populo Chrhtiano vcram pacem meo ar-
duit eum veste regia ; ei Petro Dainiani, serm. supra bitrio omni lempore servabo. Aliud, ut rapacilates et
citato : Induitur deniquepurpura, quod est recjimma- omnes iniquilates omnibus gradibus inlerdicam. Ter-
jeslatis insigne. tium, ut in omnibus judiciis mquitalem el mhericor-
1110. Extendat omnipolens Deus, etc Hsecbene- diam prmcipiam, ut mihi el vobh indulgeat miseri-
dictio exstat in Ordine ms. monasterii sancti Ger- cordiamclemenset misericors Deus, qui vivil el regnat,
mani a Pratis in coronatione Henrici IV, et in co- ;n" ubi TOut ad quodlibel juranientum pro particula qttod
ronatione Caroli Calvi, quoe facta est Melis; sed ei usurpatur.
1122. Et lunc osculelur omnemclerum populumque.
interjicilur hoc merabrum : Coronet le Dominus co- Datur osculum pacis ad imilationem Samuelis, qui
rona glorim,etc, ad quod inungilur ab archiepiscopo
a se unctura osculatus est lib. I Regum, cap.
Hincmaro, et in Une Benedictionis adjicitur hoc Saulem
membrum ; Clerum ac populum quem sua voluit opi- x. llludque videtur in Ordine Romano : Postque det
tulatiom lumsubdere diiioni, etc. Exstal alia Bene- eiosculapach, nempe metropoliianus, utillic Imbelur,
dictio in Ordine Romano. Primus hic arliculus ex- milla meiiiioue lacta cleri et populi. In coronatione
stat in Benedictione coronationis Ludovici II, cujus Jlenrici IV rex osculatur tantum ponlificem el pares
est hoc iuitium, Dominus Deus omnipolens, pauois Fraucioe. Ordo ms. monasterii sancli Germaiii a
verbis immulatis, juxta supra citatam Benedictio- Pratis cuui Ratoldi Codice convenil.
nem, quoeexstat in coronatione Caroli Calvi. 1125. El dical unusquisque: Vivalrex! Ita habelur
ins. monasteni sancli Germani a Pralis ad
1111. Ac beati pelri apostolorum principis. Hoec inOrdine imilalionem. Si
verba desunt in coronationibus supra citatis Caroli priscorum quidem in subtimalione Sa-
lomonis,ad regnuin Judaeorum acclamatuin est Vivat
et
Calvi, Ludovici II. rex Salomon! lib. iu Regum, c i. Sirailem acclamalio-
1112. Sanctique Gregorii.Ita in Ordine supra citato nem videre e.st in eoronatione Justini minoris, apud
monasterii sancli Germani a Pralis. Desunl in coro- Corippum, lib. n, de Laudibus illius, ut piimum co-
nalionibus supra memoraiis. In coroualione Henrici rouatus est a patriarcua Constantinop.
579 IN S. GREGORH LIBRUM SACRAMENTORUMNOT;E. 580
Intonuitpatrumsubilusfragor, inde clientum j luu&uveturtb rht ToOTturptupyjv yjtpa; TO arlp.p.%
A
Clamorescrescunt,clamoribusassoriataequor. evloynOiv ncporepov nup'' uvrov, v.uiZTctri.Onai
rn Yefakh
LaudibusinnumerisregnaiHumnominalollunt. rh; eauTouyuvaiy.oc. Id est : Descendens itaque de
Juslinovitamler centum vocibttsoptant. sacro iinperator et vir ejus, accipit de ma-
Auguslae lotidem Sophiae plebs alta reclamat, suggesto
Millecanunt l.mdes\ocum discriminemille. nu palriarcbae stemma prius ab eo benedictum, ct
Justinum Sophiamquepares duoluniinamnridi imponit capiti uxoris suse.
Esseferuut: Regnate pares in saecula,dicunt: 1155. Accipecoronam gtoriw. In Ordine et Ponti-
Felices annosdominisfelicibusorant. fieali 1101113110 ad coronoe impositionem alioe sunt
Insonuitvox illa diu, tandemquequievit. formube. ln Capitulis Caroli Calvi Judith ejusdem
Idem observare esl in coronaiione Philippi Augusii Caroli filia, uxor Adelulphi Anglorum regis, sub hac
Franeorum regis apud Rigordum in ejus Vila : Cum verborum formula coronatur : Gloria et honore co-
omnibus archiephcopis, episcoph, cmlerisque regni ronel te Dominus, etponai super caput luum coronam
principibus, et universoclero , cl populo clamantibus de spirilali lapidepretioso,ut quidquid in fulgore auri,
Vivat rex! vivat rex! Similes acclamaliones exstant etinvarioniloregemmarumsignificatur, hoc in tuis
in coronatione Henrici II et Henrici IV, regum moribuset actibus semperrefulgeat. Quod ipse prmslare
Francortim. dignetur, cui est lionor et gloria in smcula smculorum.
1124. Offerl rexadmanum archiepiscopiOblationem. In Pontificali Itomano sceptrum reginoe iradiiiir. Sed
Panem et vinum, ad commuiiicandnm videlicet. ldem hacc sceptri traditio, neque hic, neque in Ordine Ro-
est in Ordine ms.monasterii sancti Germani al^ralis. mano et sancli Germani reperitur.
1125. Elsic referant Deo gratias. Ita in loties ci- .** 113i. Actio nuplialis. ld est, celebritas nuptiarum,
talo Ordine ms. monasterii sancti Germani a Pratis, • quae fit inte.r Missarum solemnia, ex more veteri,
canendo videlicet bymnum Te Deum laudamus, ut quem etiam videre est aptid 596 Tertulliantim, lib.
in Ordine Romano. n, ad Uxorem, sirb finem : Undesujficiamus ad enar-
1126. ltem ad reginam benedicendam.In eodem randam felicitatem Itujus mairimonii, quod Ecclesia
Codice Ratoldi abbatis regis coronatioiiem excipil conciliat, conftrmal obtalio, et obsignal Benedictio,
reginoe Benedictio. augeti renunlianl, Paler ralo habet.
1127. Adeslo, Domitte, supplicationibus noslris, 1155. Hanc Oblationem Famuiarum luarum. Lege
ctc Ha!c Oraiio exstat in coronaiione Claudiae re-- famulmlum ill.
ginse595"»?1'3110'*Pfimoeconjugis Francisci primi. 1130. Generatio ad Ecclesim, elc Legendum puto
1128. Tunc debel capul ejus ungi oleo. Haec capitis regeneratio, quse fil per baptismum videlicet ad au-
unciio in rcginae coronatione exstat in Ordiiie ms. gmentum Ecclesix-, ut ad ornaium mundi generatio
monasterii sancti Germani a Pratis, in coronationc naiuralis.
prsediclse reginae Claudise, in coronalione Eleonoris 1137. Oblalatn. Hoc vocabulum corruplum est, ct
secundoeuxoris dicii Francisci I, et in coronaiione sensum periurbat: lege ad Imlam.
Caibarinoe Mediceaeconjugis Henrici H. Atin Pouti- 1158. Infra Actio ad xxx, vel annualem nupliarum.
licali Romano non ungitur reginoe caput, sed bra- Ita correxi, cum in dicto Codice Rhemensi ins. lega-
chium dexterum inier manus commissurain, et bra- lur, Infra xxx, clc Nota devotioneni niajorum, qui
chii irilernodium, ut supra de unctione regum ex Iricesimum cl anniversaritim matrimonii diem cele-
eodem 1'ontilicali observaium est. brabantoblatione saCrificiiincruenli, et participatioitc
1129. Ut qumper manusnostrm imposiiionemhodie Q { ejusdemsacri mysterii.
regina insliiuilur. Hoeceadem verba exstant in su- 1139. Ei dich oralionem Dominicam, elc. H;cc
pra citato Ordinc ms. sancli Germani a Pratis; et sponsae Beiredictio lit post Orationem Dominicarn ,
credibileesl hanc irnposiiionem manus lieri solitam et omniaalii inler Missarum solemnia olim beuedice-
unctione complcla, cutn haec Oratio recilarelur : haniur, ut clarum est ex nostris Sacrameniariis. Ta •
Omnipotens sempiierne Deus, affluenlem Spirilum men Judilh lilia Caroli Calvi nubens Edeiulpho An-
iuper famulam luam, elc.,quod sane valde notanduin glortiin regi, ante Praelationem beuedicitur.
est, quia in regum oidinatione nihil simile supra 1140. tium benedich. Non cst novelloeinslilutionis
scriptum est. ld lamen fuit olim observatum in coro- Benedictio matrimonii in Ecclesia, sed antiquae pror-
iiationeAidaiii regisIIibernioe,ut lestatur Adamannus sus, ul clarum est ex loco Teriulliani stipra citalo :
in Vita sancii Columbac abbalis, lib. n : Sanclus Quod Ecclesia conciliat, confirmat oblalio, et consi-
verbo obsectitusDomini ad Jovam transmigravit insu- gnai Benedicito. Ex epist. Solberis papae, cap. 5 :
lam, ibidem Aidanum iisdem advenlanlcm diebus in Ut sponsus el sponsa cum precibus et oblationibus a
regem sicul jussus fuerat ordinavii; el inler ordinaiio- sacerdote bencdicaittur. Ex episl. Itorniisdse papac,
nts verba de filih el nepotibus, pronepotibusque ejus, cap. G: Ut nullus ftdelis cujusque conditionis sit, oc-
fulv.ra prophethavii, imponensquemanum super caput culte nuptias faciai, sed Benediclionc a sacerdoie ac-
ejus ordinans benedtxil. cepta, publice nubtit in Domino.Ex concilio Valentino,
1150. Tunc debel ei annulus mitti digilo. Immissio aptid Btncliardiim, lib. ix, cap. 5 : Sponsus et sponsa
annuli in digitum habetur in coronalione prsedicta- cum benedicendi sunl a sacerdote, a parenlibus vet a
ruin reginarum. Sed de ea liihil reperire est in Or- p.iranymphis in eccle&iasacerdoli offeranlur; et cum
dineel Pontilieali Romano. D Benediciioiiemaccepeiint, eadem nocie pro reverentia
1131. El barbaras genles vtrluie iibi prmslita ad ipsius benediclionis, in virginilale permaneant. Ex
agnilionemveritalis advocure. Ilaec eadem verba ex- llilario diatono, in cap. iv Epist. 1 ad Tiinotheuni :
stanl ii) coronaliune prsefatseClaudisc regimc Fran- iioinini enim unam uxorem decrevit Deus, cum qua
cioe : quibus siguificalur has esse reginae parles con- benedicntur ; nemoenim cutn stjcundabenedicilur. Ex
versionis infidelium curam gerere, dum earura viri sanclo Isidoro, lib. n de ecclcs. Oflic, cap. 19 :
pro patrioe salute railitani. Plcna sunt Hisioriae Ec- JVamquod in ipsa conjunclione connubii a sacerd^le
clesiastic33monumenta piaruin reginarum quae pro beiiedicunlur, hoc a Deo in ipsa prima conjunclione
fide Christiana propaganda non mediocriter iabora- homiiiis fuciutu. Joannes palnarcba Constantinopoli-
runt. lanus, rogatus ab imperaiore Mauricio, ejus bene-
1132. Tunc debet imponi coronain capite. Sequitur dixit nuptias in palatio, ul testatur Theopbylactus
coroiiseimpositio,quae in Poutificali Romano a me- Sirnocata, lib. i Hist. Mauriciaiiaj, cap. 10 : 'O Si
tropolitanOimponilurseureginaeseuimperaiori.Olim ii Cetov iepeii; TO(3aat),tz6viQepuirevaeftov\hu.a,rn irepi rb
Coiisiantinopoliianoe imperatricis capiti a viro suo iv.eritv.,v.ui TWVyjipav TWVpuaikioivikbp-evo;,
inipeiatore siemma de inanu patriarcbae acceplumi avvhnrev ukkrlut; evxroi; re TcpoafOiyyp.aat rbv «5
prius ab eo benedictum imponebatur,ut reiert Co-: uvroxparopo;xartvfnp-naev yuptov.Id est : Ille iiiipe-
diniis, lib: de Officiis palatii Constaniiuopolitani raloris voluntatem oliiciose cornplexus est, fusis ^d
KKTS/J.%0juvofouvTOU uptSoivo;b fiuatlevt x«i «viipuvriis; Deumprecibus, etacceptas imperatoris el iinpera-
KOI IN S. GREGORIl LIBRUM SACRAMENTORUMNOTiE. 582
tricis manus invicem copulavit, et deprecatorns A ^ 1158. Muniat infirmitalem suam robore dhciptinw.
^erbis imperatoris nuptias benedixit. Idem videre Haec verba in dictis Benedictionibus postpoiinniur
est lib. vri Capitul. Caroli et Ludovici imp., tit. 363 : his verbis : UU thoro juncta cOntaclusiiliciios '<(ugiat.
El stto temporesacerdotalilet; ut mos esl, cum precibus 1159. Verecunda. Lege Verecundia, ut in prxfalis
et oblationibus a sacerdote benedicdtur. El in Capitu- Benedictionibus.
lis Caroli Calvi, ubi sunt Benedictiones nupliales. 1160. Sit fecunda sobolem. Lege, 598 ^it (ecun-
Judiih Jilise Caroli Calvi et Hermihirudis reginae. da tu sobole, ut in Ordine Roraano. In Benediclione)
iiH.Deus, qni mundi crescentis,etc Hoccoratioex- Herminlrudis reginae hoec verba desunl.
siat in Benedictione ouptiali prsefatae Judiib, sed 1161. Sit probata et inhocens. Hsec etiam desunf
prolixior. in Benediclione Hermintrudis reginoe.
1142. Et super hanc famutam iuam illam. In prse-
fata oratione legitur : Et huic famulo tuo, et huic 1162. Conjunctionis. Lege ut conjunclionem.
famulm tuw. 1163. Benedictiones. Lege ul Benediciiones.
1143. Sanctitalem ut lua. Locus cbrruptus. Lege, 1164. Plurimi omnes. Lege plurimorum; rbomnes
ut in prsedicta Oratione, sanctilale mutua. redundat.
1165. Omnipotens.Hoc vocabulum videlur redun-
597 1144. Instiluto. Lege, Institutor. dare.
1145. Inter swcuhtm. Lege Inter se smculum.
1166. Ul sanctitatemPalrem. Legeuf te sanctitatum
1146. Ul quia longe est, etc. Haecsunt corruplis- Patrem.
sima , et sic casliganda : Ut quia longe est infirmius gI 1167. non ministrentur officio.Locvtscor-
quod homini simile quam quod libi Deo feceras, addi- rupius. Utquod videtur: Ul quod nostro non mi-
tur fonior sexus infirmiori, ut unum efficeresex duo- Legendum
bus. nhtratur officio, lua Benedictione pplius impleatur. Et
hoecde nuptiis earumque ritibus pauca quidem, nani
1147. Mhla. Lege Mistum. pluraaliarefert sanctuslsidorus, lib.ndeeccles.Offic.j
1148. Ut in prioris. Deest T6 locum. Lege igilur cap. 19, ac primo de yelo quo sponsaein nupiiis velan-
ut in prioris locum. Vup.oi yup StuSoyh; kvuyv.aia; ttir i Quod vero, inquit,emdemfeminw,dummarilantur,
evphvrut f«pp.uv.a' id est: Nuptiae enim successionis velantur, scilicel ut noverinl per hmc se virh suis esse
neccssarioe sunt inventa remedia, inquif Luciaiius in subjectas, et humiles. Et infra : Hine etiam et nuptm
Amoribiis. dicim co quod vultus suos velenl; obnubere enim operire
1149. Dalaiint legis insliluta veittura. Lege: Data dicitur. Unde et nnbes dicim, eo quod mlhera oblegant.
sunl legis inslitula venturm; id est, legis novae, quoe Idem patet ex sancto Ambrosio, in exliortatione ad
connubii vincula ad perfeciiorem stalum adduxit. Yirgiues : Nubes itaque suttl, el graves nubes qum
Nam a nubibus verbum nubentium tractttm
1150. Sanclorum pignorum diligala. Locus cor- nupserint. arbilror, Denique operiunlur ut nubes, cum accepe-
ruptus; legendum arbitror : Et ad sanclorum pigno-
rum educalionem diligenlem se esse ligatam, ut lota rint nupturm vetamina. Qui mos iuit priscorum Ro-
hoec periodus sic colioereat: Meminerilque, Doinine, manorum , ut clarum esl ex Festo : Quia flamtneo
nubeiuis obvolvalur, quod aniiqui obmtbere voca-
non tantum ad licentiam conjugalem, sed ad observan- _ capul runl. El infra : Obnubit, caput operit; unde nuptim
liam fidei, et ad sanctorum pignorum educaiionemdi- Ci ( diclm a capitis operitione. Qui mos cum civilis sit,
ligenlem se esse ligatam. et non superstitiosus , facile traductus est ad Chri-
1151. Fidelis et casta nubal, etc. Haec verbausque stianos. SecundO sanctus Isidorus scribk nubentes
ad finem exslant in Ordine Romano, et in Benedic- post Beuedictionem vitlse colore candido et purpureo
tione Herniintrudis reginae, et in supra citatis Caroli niistse vinculo copulari, rationemque profert in liunc
Galvi Capiiulis. modum : Quod autem nubentes posl Benedktionem,
1152. Sil amabilis ut Rachel viro slto, elc Hoec villm invicemvinculo copulanlur,videlicet ne compageni
sunt ad similitudinem seniorum illorum , qui bene conjugalis unilatis disrumpaiil. At vero quod eadem
precati sunt Ruth Moabitidoe, cum nuberet Booz vitta cundido purpureoque colore permhcetur : candor
proavo Davidis, ut habetur Rufh cap. iv. quippe ad mundiliam vitm , purpura ad saitguinis po-
1153. Nihil ex hac. In Ordine Romano, et in Be- slcriialem adhibelur, ut hoc signo conlinentimlex le-
ab utrisque ad lempus admonealur, et post hmc
nedictione Herniintrudis reginae legitur : Nihil in ea nenda ad rcddendum debitum non negelur. Qttod enim dicit
ex aclibus suis.
1154. Subdolus ille. Hsec vocabula desiderantur Aposlolus conjttgaiis, abslinete v-os ad lempus, ut
in Ordine Romano, et in Benediclione Hermintrudis yacetis Orationi, hoc ille caudor viltm insiuuat; quod
vero subjungit, et iterum reverlimini in idipsum, iwc
reginae. purpureus color ille demonstral. Tertio agit de annu-
1155. Mandalhque. Ita in Ordine Romano parli- lo, qui a sponso sponsae dalur; raiionemque
cula que desideratur in Benediciione Herminirudis subjui:-
git: lloc fil nimirum vel propler mutum /idei signum,
reginae. ,pv propler id magis, ut eodeth pignore eorum corda
1156. Feminarum. Hoc vocabulum videtur redun- jun-
gantur. Hic rilus videlur in nuptiis Judith Caroli
dare, neque exstat in Ordine Romano, et Benedictio- Calvililioe, in ejusdem Caroli Capitulis : Accipedn-_
ne llerminirudis regime. Aut cerle legendum : Ha- nulum fidei el dileciionis signunt, atque conjugalis con-
rum feminarum modo, vel more, vel instar, nempe junclionis vinculum, M non separet homo, quos con-
Rachelis, Rebeccae, et Sarae. jungit Ueus. Qui sane est antiquissimus in Ecclesia,
1157. Serviens Deo vero devota. Haec verba de- naiti illius memiiiit Teriulliauus lib. de Idololatria :
sunt in praediclis Benedictionibus Ordinis Rom. et Neque aunulus, aul cOnjuncliomarilalh de alicujus
lleriiiinlrudis. idoli honore descendit.
SCHOLIA IN B. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM»
A F. ANGELO ROCCA, CAMERTE, SACRARH APOSTOLICI PR^EFECTO CONSCRIPTA.
599 De libri nomine et auclore. i inconcinna videbanlur, composuit librum qui dicitttr
A
Sacramentorum, sicut ex lilulo ejus mani(eslissimede-
Antequam scholia in Gregorii Magni Sacramenlo- claratur. In quo si aliqua inveniunlur ad hunc sensum
rum librum aggrediamur, diio poiissimum scitu digna claudicanlia, non ab illo inserta, sed ab aliis niinm di-
videnitir, alque illttd in primis, cur scilicel bujus ge- ligentibus poslea credendasunt superaddita. HaecWa-
neris Codex , preces et Orationes complectens liber lafridus , cujus verba ad vcrbum hoc loco recilavi-
Sacramenlorum , vel potius Sacramentarium, sive mus , ne ipsa amplius tanquam scboliis bisce pro
Sacramentarius liber nuncupetur. Olim namque, ut locis dilucidandis frequenter deservien-
Pamplius (eslatur, sacramenta vocitabanlur non so- quibusdara
lia De hac item re luculentissimum ex-
lum Missoesacrificium , verum eliam Missarum Ora- statrepetamus. leslimonium Joannis Diaconi, in Yita ipsius
tiones, quae Eucharistise sacramentum in primis Gregorii Magni, lib. n , cap. 17, in quo ail htinc in
circumspiciunt, quoeque Collectse item dicunlur ob modum : Sed et Gelasianum Codicemde Missarum so-
raiiones suo loco assignandas. Ilinc Codex, qtiem lemniis mulla subtraliens, pauca converlens, nonnulla
prse manibus habemus , liber Sacramcniorum , vel adjiciens, pro exponendis evangelich leclionibus, in
potius, et rectius forlasse, salvo meliori judicio, Sa- unius libri vohtmine coarctavil. Hsec de libri Sacra
cramenlarius inscribi solet, ut videre est apud vete- mentorum nomine et auctore , pro solutione dubita-
res et probalissimos catholicoeEcclesisescriptores: tionum qusc alicui sese oflerre possent.
e quoruin numero sunt Albinus Flaccus Alcuinus,
de ecclesiasticis Olficiis , cap. de Quadragesima in SCHOLIA.
Sabbato anle Palmas , et feria sexta in Parasceve ; * Col. 1. Ilem dicilur Gloria in excelsis Deo, Si
Amalarius Fortunalus, lib. i, in secunda prsefatione, B ] ephcopus fueril , etc Alii Codices habent adfuerit.
iion semel; et cap. 1, 9, 12, 23, et lib. m, eap. 40, Sed prior leclio videlur magis congruere verbis sub-
et lib. IV, cap. 23, 50, 42. Micrologits, cap. 15, 2i, sequentibus, quse sunt: A Presbyteris aulem minime
25, 31, 42, 49, 55. Hi omnes dictis in locis non dicitur nisi solo in Pascha. Nunc autem alius viget
libri Sacramentorum, sed Sacramentarii voce semper usus.
usi sunt. Ex recentioribus autem scriptoribtis, iiem- lbidem legitur: Deinde sequitur Aposlolus. Alii
que prohalissimis, J. Franciscum dePaviuisin Cano- Codices mss. habent: Deinde legitur Ephlola. Hoec
nizatione sancti Bonaveniuroe, anie ari. i, part. i, autera lectio est prioris declarativa , ipsam emcn-
lom. VII; J. Stephanum Duranuun, lib. n de Ritibus dans.
ecclesiasticis, cap. 17, num. 8; Caesarem Baroniutn Col. 2. In prima canonis parte, quaeincipit hisce
S. R. E. cardinalem, in Marlyrologio, die 18 Janua- verbis : Te igilur, aliquot consignationes crucis, quse
rii, et Jacobum Pamelium , in praelatione ad Micro- nuncfiunt in ipso canone, inier illa verba: Hmc do-
logum , Sacramenlarii nomine usos fuisse inveni. na, hmc munera, hmc sancta sacrificia itlibaia, et in-
Nam tamclsi Pamclius in secundo lomo Liturgicwii, ter alia illa: Benediclam, ascriptam, ralam, etc, at-
in prolegom., de beaii Gregorii Sacrameniornm Co- que aliis in locis, non exstant, negligentia foriasse
dice, rectius Sacramentorum librum, quam Sacra- lihrariorum praelermissse. llae namque crucis con-
meiitarium inscribi aflirmal; in loco lamen citato signaiiones omnes antiquae' snnt, et niysleriorum
dicltiiii librum Sacrameniarium absolule nuncupavit. plenae, quae dictis in locis et alibi desideranlur, quia
Quamvis itaque solus Walafridus Strabo huic scri- non solum anle consecrationem ad sanctilieandura
bendi modo suis in scriptis adversari videatur, el f, oblata; sed etiam post consecrationem ad Chrisli
exeraplaria mss., quse a librariorum arbitrio ple- *•*Salvatoris passionem ac mortem reproesentandam
rumque pendenl, Walafrido favere videantur, laraen toties in Canone lepetuntur, ut aperte docent san-
ad ambiguitatem sallem vitandam, Sacramentarium, cius Augustinus, lib. de Spirilu sancto; Micrologus,
quani librura Sacramenlorum reclius inscribi debere de eccl. Observ., cap. 15; 601 Araalar. Fortun.,
videtur. Si enim hujus generis opus, a beato Gre- lib. III de eccl. Oflic, c 24 ; Ivo Carnoten. serm.,
gorio conscriptum, liber Sacramentorum inscribatur, de Convenienlia veter. et nov. sacrificii; sanctus
seplem Sacramenta Ecclesise in eo comprehendi fa- Thom., lii parl., q. 85, art. 5; sanetus Ronaventura,
cile quis illico suspicahilur. Si autem Sacramenta- in Exposit. Missse; Gabriel Biel, in Can. Missse,Guil-
rium, vel Sacrameniarius nuncupetur, non sacra- lelmus Durandus , lib. iv de divin. Offic, in Expo-
nieula , sed sacrameiitalia , quae circa Eucharislioe: sit. Can.; Slepbanus Durantus , de Rilibus*eccles.,
sacramentum versantur, in eo conlineri quisque po- et alii permulti. Hae tamen. consignationes suis in
terit non ab re judicare. Utcunque auiem sit, opus> locis repositae non sunt, ut lextus, prout jacet, fide-
de quo loquimur liber Sacramentorum inscripturai liter ostendatur, aperlissimis mendis, et inriumeris
non inconsulto rclictum est, ob Codices mss. Vati- quidem.tumad poncluationem, etadorlhographiam,
canos, qui Sacramentorum libri nomine proenotan- lum etiam ad voces ipsas pertinenlibus, exceptis quaa
tur, et pracserliin ille, caeteris insignior, quem iui- sine ulla hoesitaiionecorrigi debebant.
pressimus. . Col. 3. Legitur in Codicibus mss. Vaticanis Ta-
600 Rcliquum est ut secundo lcco a nobis pro- thmi, pro Thaddwi. Hanc enini vocem Taihaeus per
positum exphcemus : nam hujus generis Codicemi aphoeresim figurom originera a fonte llebraico tra-
opus Gclasii papoe nomine prius edilum invenio;; o here suspicari possumus, hoc est ab eo noniine
deinde a Gregorio Magno reformalum , et nonnullisi quod est Matiaihias, id est Donatus a Domino, vel
rebus ab aliis poslremo aucium, ut Walalridus Slra- Donuni Domini; haec namque vox, quoecomponitur
bo, in lib. de Rebus ecclesiasticis, cap. 22, teslaturr ex Matthat, quod est donum, vel donans, et la, Deus,
in banc verborum forraam : Gelasius papa tam a se; vel Doniinus, quasi Donum Dei vel Dotnini interpre-
quam ab aliis compositas preces dicitur ordiuasse, ett talur. Eamdein signilicationem habet Matthia.s per
Galtiarum Ecclesimsuis Orationibus uiebanlur, qumett Jiguram syncopen, syilaba media detracta, necuon
adhttc a muilis habenlur. El quia tatn incerlh aucto- Malihseus, id est Donatus. Graeci enim tu in at di-
ribus multa videbanlur inserta, et sensus integrilatemt phihongura converlunt, dum aliquid ab aliis linguis
non hubeniia , curavii beatus Grcgorius raiionabiliai iransferunt in suam; eara autem Grsecorumdiphtlion-
qumque coadunare , et seclush ih qumvel nimia, vel/ gum Latini per ae pronunliare solenl. Quare hi uon-
* Revocatur lecior ad numeros in lexlu crassiori characterc expressos. EBJI,
585 IN B. GREGORIILIBRUM SACRAMENTORUM SCHOLIA. gjjG
nibil a Craecisin formandis vnctbus mntuantes aelt, A sis. stat in II tom. Concil., act. 14 concilii Chalcedonen-
formant diphlbongiim aedicentes, Malthoeus. Ilinc In qiiinla item synodo gencrali, Constantiuopol.
Taihseusper oplnrresim, quasi Mattalhoeus,vel Mat- n, tom. II Concil., consess. vel coll. 1, in liiteris
tailiias, Mctl syllaba detracta , formatur. Cum vox Jusliniani imp. ad synodum scriptis, dehunc Theodoro,
qui Mopsuestiaeepiscopus fuit, in mo-
igilur Thalhmus tam belle ad llebraicam vocemacce- legitur
dat, banc diclionem , non illam, reiinendam esse dum : Deletumestnomen ejus asacrhdiplijclthEccle-
duxi. Adde etiam quod Pamelius in Sacramentorum sim cujus fuit ephcopus. Et infra : Horlamur aulem
item libro , quem sub Gregorii Magni nomine impres- eitam illud dhceptare , quod vane profertur ab eis qui
sit, hanc vocem, Tathmi, hoc loco invenit, et reli- dicunlnon oportereposl morlemhwreticosanathemtiti-
et sequi in hoc doctrinam sanclorum Palrum,
quit; sed inmargine, Tatdmi,apposuiicutn asterisco. zari;non solum viventeshmrelicoscondemitaverunt,seil
Thaddoeus autem, Laudans, sive Confilens, Laline el qni
diciiur. posl mortem, utpole in sua impietatemorluos, ana-
lliematizaverunt,sicut eos qui injuste condeinnatisunt
Col. 5. Qui pridie quam paterelur. Hoc in loco de- revocaverunt
siderantur duse particulae, quoe in Missali nunc ex- runt. post morlem,et in sacrh diptychh scripse-
stant; sed ea non inconsulto relictaevidenlur. Legi- Quod factum est in Joanne (scilicet Chrysoslo-
tur enira Elevath, s.ine conjunctione et; ita etiam mo) et in FlavianoHaeclere reitgiosw memorimephcopis Con-
slanlinopolitanh. omnia in decreto Graliani
Dedil, absque particula enclytica ista, que. c. 6, quod incipit Sane proferlur a quibus-
Col. 4. Super diptycha. Mendose legebaltir Dypti- 24, q. 2, dicunt
lia. Diplychumenim sive Si-rvyov, diplyclion Groe- dam, qui oporlere,etc. Quoequidem sentenlia
a
"n betJustiniani litteris desumpta, eumdem sensum ha-
ce, duplicatum Laiine dicitur, a Si»,bis, elnrv^, vel R cum eo qui in iisdem litteris exslat; sed insulsa
Tcrvyit,plira. Dipiychum aulem pro duabtis tabulis, videtur el rnutila , verbis quibusdam a compilatore
quariim una vivorum , altera vero mortuorum nomi- demplis , quibusdam vero mutatis. Nam dictio illa
na continebat, quse in Missa pubiice recbabanlur,
hoc sumitur Ioco. Vivorumenim nomina in illa Ca- sane, locoillius adverbii vane posita, negatione abla-
iionis parte quoe incipil Memenlo,Dotnitte, post illa locumla , non signilicat bene el sapienter, ut Glossa huiic
verba : (amulorum, (amularumquetuarum, etc, de- nisi dicaiur inlerpreialur, sed solum affirmaniis est vox;
fuiiclorum aulem post illa verba, Qui nos prmcesse- Sane bene proferlur, etc., vel Vane sath
runi cum signo fidei, et dormiunt in somno pacis, re- profertur ainquibusdam, qui dicunl non oporlere, etc.
suum locum reposita. Sed dehis hacte-
citabantur. De more hoc in Ecclesia sancia peran- negatione
tiquo, boc est de commemoratione lam vivorum gressi nus, ut ad diptycha, unde, occasione suadente, di-
qtiorum no- cus iu sumus, revertamur. Ilic sane de dipiychh lo-
quam defunclorum in Misseesacrilicio, decreto Gratiani depravatus olim exstabat,
niina in tabulis conscripta erant, mentionem faciunt sed Romae
Gclasius papa scribens ad Anastasium Augusium, ut emendatus superioribus anuis ex dicto concilio fuit
videre licet in II (omo Concil., longe post medium balur. Ilinc; narn prius , pro diptychis, dictich lege-
epistolse; Innocentius primus, epist. ad Decentium tam explicans, glossa dictionem illam, dictich, corrup-
ait dicticas esse tabulas a dico, dicis,
Eugubinum episcopum; idque Iegitur de consecra- nuncupatas ,
tione , dist. 1, cap. 75; sanctus Cyprianus, episl. mendose atque hunc iu modum textui mendoso
10, Inm. I, ubi offerri nonien , et epist. 66, nomi- sus auctor, glossa respondebat. Hujusce namque ver-
nari in sacerdotum prece pro tabularum recitatione voce falsa pro vera ulens, mediamque
dixit; sanctus P. Angustinus, ad clerum Hipponen., Q G syllabam producens, dixit;
episi. 137, et habetur 2, q. 1, c 12, Noinen, et 11, Clerice,dicticamIateri ne dempserisunquam.
q. 3, c. 50, Quid obesl? Gregorius item in Regislro, Versura htinc depravalum, quera glossa Marliali
lib. lii, epist. 57, et alii permuiii. Non desunt eliam ascribit in Martiali reperire non potui, atque hunc
qui de dipiycbis expresse scribant. Dionysius eniin in inodura restituendurn censeo :
Areopagita, lib. deeccl. Hierarchia, cap. 3, expres-
£am facit mentionemde sacrarura tabularum mysiica Clerice,diptychiumlateri ne dempserisunquam.
recitatione. Nam quamvis in Lalino textu legatur Versus enini a glossa citatus textui nunc emendato
Myslica sauclorum recilalio, nulla peniius de sacris non rcspondet; sed hoc modo reslitutus reclam ely-
tabulis mentione facta, Graecatamen littera habel mologiam , genuinum sensumet syllabarum quanti-
iepoivTcrvyoiv, hoc esl,sacrarumtabularum,id quod ab tatem tonservat; nani vox diplycha, vel dipiychium,
ihterprete luit proelermissura, vel ob carentiam hu- cuui piy, syllaba correpta, ut iuitio bujusce sebolii
jusvocis, Tcrvyjiv,in ejus exemplari, aut quia de explicatum est, aliani haliet etymologiaui, a compli-
sanctorura tanuira recitatione in Missoesacrificio catione duaruui scilicet tabularum dictam. Diplycha
iieri solita Dionysium loqui putavit, ut Pamelius cnim, ul omnes interpretantur, erant labuloeex qua-
opinalur. Inuoceniius item ad Arcadium imp., 602 vis materia confeciac,sive chartoe, vel columnoe, in
necnon Eudoxia imperalrix ad eumdem Innoccu- quibus imagines Patrum in suo calalogo ponebantur.
liura nientionem de diptychis expressam faciunt. Et qtiia dipiijchum Grocce, duplicaium Laiine inter-
Has autem litteras videre est apud Gregorium Ale- pretatur, ul dictum est, duplices illae tabulaeeccle-
xandrioearcbiepisc., in Vita Chrysostomi, ut relert n siasticoe,603 quarum una vivorum,aliera defuncto.
Slepb. Dttrantus. Vigiliusquoque papa diplychurum rum erat, banc fortasse vocem sortitoe sibi sunt,
meminit in damnatione Theodori episcopi Coeaareoe translato vocabulo a duplicibus osireorum testis quas
Cappadocioe,ut legitur II tom. Concil., inter decreta beatus Ambrosius, lib. v Hexaenieron, c. 8, tomo
ejusdempapse. Fit etiam mentio de iisdem diptychis 1, dipiychum, satis belle appellat, quia duplices illae
apud Theodorum, in Hisloria eccl., qtiam vocant tabulaeinsiar forsitan testarum oslreorurn erant ita
Tripartitam , lib. x, c 25, in quo de Chrysoslomo complicatae,ut una super alteram coniracta claude-
legilur : /s ergo pontifex Joannis Magni vocabulum rentur. Hacitaque,ulreor, translalionelitteroea quo-
ecclesiasticisSiTcrvyot;primus inseruit. Alcuinusin- vis principe emissoe, et signis obsignalae,a duplica-
super, de Celeb. Missae,longe post medium , dipty- tis tabellis, Brissonio teste, diploraata dicta credun-
chorum meminit hisce verbis : Post ergo illa verba, tur, quales sunt etiam litterse palentes , sive bullse
quibus dicitur in somno pacis , usus fuit antiquorum, pontilicioe,easque litteras complicatas, sive duplica-
sicut etiain usque hodieRomanaagil Ecclesia, ut sta- tas, et ligno trajecto obsignatas fuisse dicunt; quod
inn rccitarentur ex diptychis, id est, labulis, nomina enim GraeciSirckovvdicunt, Latini duplum vocant.
defunctorum.Idera fere legitur apud Florum Magisl., Hinc duplicatoelabellse, diplomaia ct dipiycha nun-
in Exposit. Missoe.Fit etiara menlio de sacris dipty- cupantur. Hac item ratione pugitlares, sive pugilla-
cbis in liturgia sancli Marci, necnon in Synodica ria, idest tabellsecere;c, ligneae, vel alterius male-
Procli archiepiscopi Constanlinopolitaniad Domnum riae, in quibus stylo scribitur, variis nominibusapud
cpiscopum -Antioclienumepist., ante med., quaeex- veteres vocitabainur. Alioeenim auintuplices, vcl
PATKOI, LXXVJII. 19
687 IN B. GREGORII LIBRUMSACRAMENTORUM SCIIOLIA.. 588
licutaptycha, rcivruTcrvya; aliue tripliccs, vel iripty- A
. CoUectaminsctipla repcriiur. Est atitem iustar Ora-
clia, fotirTux«; alioe diipliccs.vel diplycha; SUrvyu, tionis quoesuper populum dicisolct; et nunciipatur
dicebanlur. Quare sicut a Suetonio in Augusto di- collecta, eo quod, ut ait sanctus Bonaventura in Ex-
plomaia, vel dipiycha, dupliees tabellaedictoe sunt; posit. Missee,cap. 2, lom. VII, omnes aslantes Mis-
ita diptychum ab Ausonio bipatens pugillar nuncu- se se debeant devote colligere, et cum sacerdote
paium fnit. In Codice autem Th., ut doctissimus lideliter orare; vel, ul aliqui dicunl, quia Missarum
refert Brissonius, in lib.. iv de verborum signilica- Orationes, colleclo populo, celebrari solent. Quae
tione, duplices tabellae diptycha imperaiorum nomi- sane sentenlia mihi non arridet, propterea quod
nantur; quae etiam dipiychia non iustilse dici posse omnia quse in Missa dicuntur Colleetse bac ratione
autumo , auctoritale sancti Palris Angnsiini persua- dici possent. Quare cum Walafrido Strabone, c. 22:
susi ipse enimin lib.xv conira Fauslum Manicbaeiim, Colleclas nttncupari dicemus, quia uecessariasOratio-
c. 1, sub persona Fausti, elc, in responsione conlra ntim pelitiones compendiosabrevitale colligimus, sive
eiimdem, duas labulas illas Moysis lapideas (quarum concludimus. Vel quia sacerdos, qui legalione funyilur
una complectitur tria praecepta ad Deum pertinen- pro poputo ad Dominum, omnium petUionesiis Ora-
tia, seplein vero ad proximum) diptichiumlapideum tionibus colligit, atque concludit, ut cap. 5 de eccles.
non semel appellavit. Duplices igitur tabulae iilaa Observalionibus sentit Micrologus, qui ibidem quae-
ecclesiaslicae, quarum una vivorum, allera verode- nam magis propriaenuncupeniur Collectse docet hi-
functorum nomina in Missaesacrificio recilanda con- sce verbis : Illm lamen specialius Collecimvocari vi-
tinebat, diptycha jure suo dicehantur, non diptycia, denlur, qum apud Romanos super Colleciam populi
ut mendose ob incuriam librariorum in exeinplari n ftunl, dum colligilur, ut procedat de una ecclesia in
legitur Vaticano. Nec sileniio prsetereundum videtur aliam ad slalionemfaciettdam, ut in capitejejunii illa
quodfrequenlersese offert in lioc Sacramenlorum li- stasiatn Oralio, Concede nobis, Domine, apud sanclamAna-
bro de locis in quibus vivorum ac defunclorum, sive supra Collecta populi dicilur, qui slationem
eliam sanclorum nomina sunt recilanda. Ubi enim apud sanclam Sabinam celebralurusest. IloecMicrolo-
aliquoruin inemoria nominatim fieri solet, in vetustie- gus. Dicta Oratio reperitur hodie in Missali post Ci-
ri Vaiicano Codice non iuvenilur liltera N., nominis nerum Benediclionem ac dationem ante Missam.
exprimendi signum, sed hoe littersc ILL., quaa ad Antiquitus enim in feria 4 Cinerum colligebatur
Codicis anliquiiaiem repreeseniandam relictsesunl. piipuliis apud sanciam Anastasiam, ubi dictaOraiio.
Col. 4. Parte illa, quse iucipit Nobis quoquepecca- recitabatur, deinde ad sanclam Sabinam pro statione
toribtts, legitur Agathe et Agne in sexlo casu, Grsecae celebranda procedebalur; sicut in die Assutnptionis
declinationis forma relenla , pro Agatba, et Agnete, beatae Mariae semper virginis legebatur hoec Oraiio,
utAgalhe, es,elAgne, es; id quod apud mullos Veneranda nobis, Domine, in statione qua cum ima-
Lalinos erat in usu, et prseserlim apud sanctum gine Christi, ut legitur in Ordine Romano, pag. 84,
Ambrosium , et quidem frequenter. Hinc Pruden- procedebatur a sancta Maria minore (quaeest in foro
tius, in Peristeph., uiitur declinatione Grseca hunc Boario ad Arcum Vespasiani, nunc ecclesia sanctoe
in modum : Marisenovse nuncupaia) ad sancium Adrianutn, ubi
fiebat slalio; Missa vero ad sanctam Mariam Majo-
Agnessepulcrum est Romuleain domo rem; et in die Nativitatis ejusdem recitabaiur Ora-
Fortis puellae,martyrisinclytse. lio Supplicalionem servorum, etc, quando litania a,
Hoc enim in loco ponitur Agnespro Agnetis; non- G sancto Adriano ad sanctam Mariara exihat juxta beali
nulli lamen Codices habent Agnis sepulcrum; sed Gregorii papae Magni consuetudinem, ut Radulphus
Agni, Agnis , est declinatio omnino Graeca, littera Tuugrensis ait de Canonum observantia, propos. 13,
», per t, non per e prolata, ul ypup.p.urtxh,ht; 'PMTO- et fusius propos. 23, tibi de his tribus Collectis ac
ptxh, nt i quas voccs Latini, in suam vertentes lin- stationibus 6'o/.
loquilur
guam , dicunt grammatice, es: rhetorice, es, eic. 29. In die Febr. 22, in qua celebrari solet
Agatlic igitur pro Agalha, et Agne pro Agnete po- Cathedra sancti Petri in Antiochia, legitur titulus
nunlur. Id quoque videre est, el copiosius in festis Missoehunc in modum : Cathedra sancti Pelri in Ro.
earumdem sanclarum. ma a. Locum vitio librariorum mendosum esse reor,
Col. 3. In eodem Sacramenlario sunt qui legunt cum Romano pro Anliochia ponatur. De Calh.cdra
Agna, Agnae, ut habetur in Pamelii adnolaiionibus. Antiochena, quse die 22 Febr. celebratur, mentio-
Col. 8. In Prsefaiione Codex unus ms. habet: Per nem facit OrdoRomanus,pag, 24,Antiphonarius beati
liunc invisibxliumamore rapiamur. Sed tres Mss. Gregorii, Micrologus,cap. 48,et Ivo Carnoiensis epi-
concordant cum Missali Romano, in quo legitur Per scopus.CathedraRoraanaqusesubdiel8 Januariinunc
hunc in invhibilium amorem rapiamur. Quam sane celebratur, nec in Aniiphonariis nec in Leclionariis,
lectionem, veluli magis congriiam quam priorem, in nec in Sacramentariis tam mss. quamimpressis inveni-
hoc Sacramentorum libro reponendam esse censui. tur,necdeea apud veteres scriptores de Rilibus eccle-
Cot. 8. ln Oratione Largire, qumsumus,legebaiur siaslicis fit tilla mentio , propterea quod divinum de
fidei, spei el securitath auymentum, idque lantum in. Cathedra Romaiia officium instilutum fuit a Paulo
uno Codice ms. At cseteri habent fidei, spei el chari- p IV, per bullam sub die 18 Januarii 1557, Romoe, vm
latis augmentum; sed quia priorlectio de mendosus- Idus Jan., anno sui ponlificalus 3. Hinc in Brevia-
pecta est, secundam retinendam esse judicavi. riis antiquis ante Pauli IV pontificalum impressis
604 Co'' 9- ln secreta legebatur : Sttscipe, Do- Calhedra Romaua, quae sub die 15 Januarii celebra-
mine, etc. Ut quod illos passio glorioios, nos devolioi tur, non reperitur, quod sciam; exstat tamen in
reddat «imocuos. In prima clausula desideralur ver- Marlyrologiis, quse de hac Cathedra luculeniissimunt
bum fecil, quod, ne loculio mulila relinqueretur, re- reddunt testimonium. Non dcsunt; liac eiiam de re
posui; cum prsesertim in Missalilegalur efficit,et ini alia lestimonia , et quidem permulta, quse Coesar
Pamelii adnotationibus fecil, quod eliam in alio Ms. Baronius S. R. E. card., vir sane erudiiissimus, et
invenitur. in bisioriis ecclesiaslicismirifice versalus,insua nota-
Col. 21, 23, 24, 25, videre est Missam sanctarum1 tione 6j05 aa<Martyrologium Ronoanumsub die 18
virginum et martyrum Agnes et Agatbes, quarumi Januarii copiose atque insigniler recenset. Iu G;llia
nomina more Grseco declinata aperte cernunlur, ult taoien et llispaniae parlibus, ante Pauli iv decrcium,
superius copiose oslensum esi iniiio bujus co). baec Romanse Catiiedrae festivitas cotebatur, ut in
Col. 24. Post Orationes ad Complendum, quae! ipsamet bulla 40 enarratur.
nuijc in Missalidicitur Postcommunio, ponitur Ora- De Missa Cathedra1, quae in Codicibus mss. Vati-
lio quse in Codice Vaticano a nobis impresso ad! canis sub die 22 Februarii exslat, card. Baronius
» Vide Hugonem Menardum, in notis, 179 cl 180.
589 IN B. GREGORIILIBRUMSACRAMENTORUM SCHOLIA. 590
ip.entionein facit, eamque sttb die 18 Januarii in tA liocmodonec ab omnibuspresbyterh in Quadragesima,
cadem notatione iu Mariyrologiuir. Romanmn cital neduma laich observalur,congrueadjecta esl Oratio
tanquam Calhedrae Romanoe Missain, proplerea super populum,ul veleo temporeullima Benediclione
quod Collecta quoe babeiur in alin Missa cjusdem populus non careret, dum lamen communicare non
diei ad Catbedram iiem Romanam perlinere videtur. soleret.Hinc quoqueel illa eonsuetudoapud modernos,
Cathedra tatnen Antiochena in insigniori ms. Sacra- qttmnon fuil apud antiqttos, inolevhsevideiur, ufet in
inentario sub die 22 Februarii exslat nomine Calhe- aliis temporibus, eliam presbyleri posl finem Mitsm
droe Romanoe;cujus MissaePraefationeraidem card. benedicanl,ne populumita Benediclioneut communione
Baronius fere ad verbtim recitat, bac dictione (mun- privatum disccderepermiltant. Iloecde Oratione qu;e
dasli pro fundasli) excepta. Legitur enini in exem- ad Complenduminscribitur, quia Missaestcoraplcta.
plaribus mss. Vaticanis in hanc verborum formain; Eadem vero appellatur Postcommunio, quia post
Quam (scilicet Ecclesiam) in patriarchis fundasii, in communionempro solis communicanlibus dici solct,
propheth pr-mparasii, in aposloliscondidhli, etc sicut soli communicanlesdivinis mysteriisantiquitus
"
Col. 1539. In Oraiione, quoe incipit Omnipo- interesse solebant; catechumeni vero et poenitenles,
tens sempiterneDeus, ctc, multa desunt quoein alio ut qui nondum ad communicandumse paraverunl,
exemplari reperiuniur, ut videre est apud Card. ante Oblationem exirejubebantur, eodem Micrologo
Baronium, totn. I Annal. eccl., p:ig. 528, D. Utau- leste in loeo citalo.
tem id planum fiat, Orationem ipsam hoc loco appo- Col. 50. Hoc loco exstat Missabeati Gregorii papae.
nere visuin fuit. In exemplari Valicanoita jacet : Unde aperte dignoscitur multa, ut in praefationedic-
Omnipolens sempilerneDeus, qui ine/fabili Sucra- B tum est, post lempora Gregorii Magni huic Sacra-
ntetttoapostolo tuo Pelro principalumin Romani nomi- menlorurn libro adjecta ftiisse. De hac Missa idem
nh arce posuhii, prmsia ut qttod in orbem lerrarum fere dixit Grimoldus in proefatione in suum Sacra-
ejus prmdicalione inchoavit,Chrhtianm devolionisse- menlorum librum.
quatur universilas.Per, etc Col. 39. In Praefatione Codex Vaticanus habet:
Ilacc ex Codice ms. Vaticano. Fides addilur. Sed in Codicea Pamelio legitur: Vides
Baronius ita legit: alitur. At quoniam hanc lectionem congruenirorem
Omiupo/cns seinpilerne Deus, qui ine/fabili sacra- esse ratio docet, hanc retinendam censui. Legitur
mento apostelo tuo Petro principatum Romm urbis enim ibi : lu quo (scilicet Christo)jejunanlium fides
tribuhti, unde se evangelica veritas per tota mundi alilur, spes provehitur, charitas roboralur ; Jesum
regna diffunderet, prmsla, qumsumus,ttt quod in or- Cltrhtum Dominumnostrum. Quse in Codicibus Vati-
beinterrarum ejus prmdicaiioneemanavil, universilas canis non exstanl, reddunl taraen lectionem clario-
Christianadevolionesequulur. rem, et verbis quoesequuntur congruentiorem. Prior
Hoecex Baronio, qui in primo Annal. tomo, et in auiem lectio nou improbatur, praesertim cum videa-
Martyrologio preces hasce in antiquis sanctoe Ro- tur consona iis quse habenlur in Evangelio : Domine,
inanoBEcclesie Ritualibus libris, sive Brevianis, se adauye nobisftdem.
invenisse lesiaiur. Col. 41. Sabbaio in xn lect. mensisprimi, hoc est,
Col.29. ln prima Oratione Missaein Cathedra sancti Martii. UnumquodqueSabbatum Quatuor temporum
Petri : Animas ligandi alque sotvendi pontifkium tra- in hoc Sacrameniorum libro inscribitnr, Sabbatum
didhli. Haecinillustriori vaticano Codicems. exslant, duodecimlectionum,sive in duodecimtectionibus,qnia
sed in aliis Mss. ejusdem bibliothecoe,atque in Co- Q in singulo quoque Sabbalo Quatuor lemporum duo-
dice Liturgicon impresso a Pamelio, haec dictio, decim lecliones Scripturae sacrae legi solebant, sicut
Animas, desideratur; quamvis sine ipsa particula in Sabbato sancto niajoris hebdomadae nunc lieri
quse in Missali Romano reperitur lectio euindem solet, si numerus leciiunum observetur; nam tunc
eliam sensum habere queat. lemporis sex tantum lectiones legebanlur; sed illae
lbidem bac in Missa sese considerandum offert sex dicebantur duodecim, quia illae sex Latine et
cur in iine post Oralionem ad Complendum, quae Grsecein Romana Ecclesia a duodecini lecturibus
nunc Postcommunio in Missali Roniaiio dicitur, legebanlur, propter raiiones quas assignat Alcuinus
addatur Collecta super populum, quoenunc non nisi cap. in Sabbalo.De duodecim lecl. Amalarius, lib. n,
in feriis tanluin Quadragesiinoeusquc ad quartani cap. 1; lierno, de Missa, cap. 7 ; et Micrologus,
feriam majoris hebdomadoe inclusive dici solet, ut cap, 28. Nunc autem duodecim lectiones Latinae
in Missalividere est. De lioc ritu Micrologusde ec- leguntur in Sabbato sancto Pascbatis ; in cseteris
clesiasticis Observationibus, c. 51, rationem retldit, vero Sabbatis Quatuor lcmporum sex tantum item
dicens : Oratio posl commuiiionempro solis contmu- Lalintu legi solcnt.
nieantibussolet orare. Populus aulemelsi quolidiein Col 51. Codex unus Vaticanus habet: Noslroque
Quadragesima conveniat,non lamen quoiutie, nl de- omniumDomino; alius autem : NostrorumqueDomino;
beret, communicat. Ne ergo populus ila Oratione ut sed quia utraque leclio bonuiu reddit seusum, prio-
communionecarerel, adjecta est Oratio super popu- rem reliquimus.
lum, in qua non de communicalione,sed pro populi Col. 57. Super Secretam. Hac in Oratione sunt
protectione specialiter oralur. In Dominicis lanteii D duae lectiones, quaruin una est: Quw tcmporali not
diebusnon dicitur, qttia genuflexiovilalur, qumhuic coittolationeIwtificent,ut promhsa certius non despe-
Orationi a populoantiquilus persolvebatur; vel potius remusmlerna. Altera est: Qum lemporalem consola.
ideo, quia omnes,juxla alleslationemsancii Ambrosii, tionemsigni/icent.Codices varii sunt; bincpriorem
in Dominich diebus communicaredeberent,quibus et leclionein lanquara clariorem, magisque congruain
Oratio post communionempro Benedictionesufficere retinendani censui.
posset. Hoec Micrologus,qui tacilse item objeclioni Col. 58. In ultima Collectaad Coraplendum duse
infra respondet: cur seilicel in Dominicis ac feslis sunt lectiones, quarum una est: Nullh inficiantur
diebus inquibus genuflexioadmilti non solet Oratio adversis.Altera est: Nullis afficianturadversts.Ulra-
super populum fueril adjecla (ut videre est in hoc que bonum reddit sensum, sed priorem, quaein illus-
Sacramenlorum libro), deinde consuetudo heecpos- triori ms, Vaticano exstat, relinendam existimavi.
Iremoinoleverit.sicuiMissale Romanumid apertede- Cot. 62. Hac die, quaeest feria4 majoris hebdoma-
monstrat. Micrologusitaque 608 "unc ait in moduin: dae,ponunlur Orationes pro quocunqueslalu, eadem-
Bealhsimi qttoque Patres nosin, Ambrosius, iib. v De que leguniur in feria 5, in cseteris autem Codicibus
Sacram., cap. 4, el de Consecr. d. 2, cap. 50, et nonnisi in feria 6. De hac re nihil cerli habetur;
Aiigustiiius,serm. 28, de Verbis Domini, tom. X, ad sed conjicere possuraus bis in majori hebdomada
quotidianam nos hortatitur communionem.Sed quia pro oraniuni slatu orandi rilum fuisse in Ecclesia
a Edit. Guss. Hsec amem desidcrantur in nostra.
KA| iN B. GREGORHLIBRUM SACRAMENTORUMSCHOLIA, 592
sancta anliquiorem, cum in sexta tanlum feria hujus A-tores A alfirmant. Augusiinus, serm. 17, de Verbis
generis Orationes recitentur. Apostoli, t. X.
variis lectionibtis De hac muialione fit mentio in Decrclalibus, lib.
607 ^0'- 65, Prifi[atio quamvis
non careat juxla varios Codices mss., eas tamen III, til. 41, Tenio de Celebratione Missarum, cap. 6, Cum
lanquam parvi momentivarielatemhoc loco apponere non libuit. Marthm, § loco, ubi InnOcentius 111,respon-
Unam aulem vocum ponendam censui, dens arcbiepiscopo Lugdunensi, de hujusmodi mula-
quoe est de Juda proditore, ctCodices novissima Christi tione olim facta, ail : 608 Unde quod in pterisqtte
ccena, hunc in modum juxta Valicanos : Orationibuscontinclur, prosil vel proficiat huit sancto,
Palilur mitis Dominus immitemJudam, el suslinet pius velilli, talis Oblalio ad gloriam et honorem, ita dcbel
crudelem convivam.Codex autem a Pamelio impres- inteltigi, ul ad hoc prosit, quod ntagis a fidelibuscjlori-
sus habet: Pascit igitur mitis Dominus immitem Ju- ficelur in lerris. Licet plerique reputenl non indignum
dam, elc. Utraque lectio bona est, licet hoec lectio sanctorum gloriam usque ad judicium augmenlari, el
probabilior vjdeatur,sermo cum de coena, vel de convivio ideo Ecclesiam inleritn sane posseaugmenlum eoruni
liac in Pracfatione sii, ut Inibi videre est; glorificationis oplare. Ilaec Innocentius. Quare salis
priorem tamen lectionem, tanquam magis commu- constat hanc Oralionem, de qua nunc agilur, non
nemac receptam, retinuimus, ne lemere liat mulatio, esse immutandain, tiiui quia sensu bono non caret,
necessitate id non postulantc. ttim maxime quod ex hac re hujus exemplaris anti-
Ibid. A verbo relaxavit exclusive, usque ad finem quitas comprobalur , cum anle Innocentii tempora,
Proefaiionis, multa ex iis non reperiuntur in alils qui circa ann. 1208 vixit, hsec lectio quam iu hoc
Codicibus, majori ac celobriori Valicano excepto. Sacramentario reperiratis legeretur. IIujus atilem
B aodi solutio <]tiamvismihi perspecta csset, ubi pri-
Col. 67. ln oralione pro benedictione olei, ultitna muin diffieiillas raihi sese obtulit, ut meis olira col-
dictio videtur mutila : unde unxisti sacerdoles, reges, legis in typographia Vaticana os-
el martyres, chrisma perfeclum tuum, Do- degentibus reipsa
prophetas lendi, locum tamen Canonis quo solutio niiruin iu
tnine, a te benedictum, etc. Hoec in Yalicano Codice.
uiodum illuslratur Franciscus Toletus S. R. E.
Codex auiem a Pamelio iinpressus ita legit : Unde, cardiualis , vir mihi in memo-
unxisli sacerdotes,reges, prophelas, marlyres, chrhma| riam revocavil. undequaque doctus,
perfectum luum, Domine, et in a te benedicium, perma-
nomine Domini nostri Col. 122. De Vigilia Assumptionis bealse Mariae,
nens in visceribus noslrh, in prima Oratione, qtiaj ad Deum Ghristum de beata
Jesu Chrisli. Quse eliam lectio videlur trunca el mu- Maria
tila, cum desit aliquod verbum ad finem. virgiue directa est , legilur hunc in modum :
in Da, qumsumus, ul sua nos defensione( beala scilicet
Col. 69. Feria 6 majoris hebdomadae, 1
prima Yirgo ) jucundos fciciat sum interessefeslivitati. Faciat
et secunda rubrica sunt nonnullaevoces adeo obscu- ', igilur, noii facias, salvo tamen meliori judicio, le-
rse ob scriptionem ipsam, sensumque earum,' ut si
1 gendum videtur.
quae ex iis compendiarise (quas breviaturas Italice Cot. 138. Natale omnium Sanclorum in Oratione
vocitamus) dissolvantur , sive explicentur, j
nihil
1
reddat elicitur. prima legitur multiplicalh inlercessionibus. Hoc loco
cerli, quod congruentem lectionem, licet in Missali Roniano legatur, intercessoribus,prior
Notse autem abbreviatae sunt hae: Sacramrio, et Pbto- lamen Ieclio non est contcmnenda.
rum, quse si pro Sacramentario, et Presbyterorum Col. 159. Sanctorum quatuor Coronatorum Missa
hoc in loco sibi velint, non |*
satis
sumantur, quid Q exstat, ut in Rubrica legitur, in qui etiam reddiiur
couslat; pnesertim vero pro Sacramentario ; uisi'
1 ralio cur dequinque sanclis menlio fiat in Oralione,
hic aliud compendiosum citetur Sacraineniarium,> Claudio videlicei, Nicoslralo, Sytnphoriano, Casloric
unde hoc descriplum sit, et presbyterorum ecclesim 5 In liiulo autem de quatuor tautuin,
caihedralibus ut videre * alque Simptkia.
pro ecclesiis non accipiantur, Severo videlicet, Severiano, Viclorino,et Carpophoro.
est in Ordine Romano ad officium Parasceves. Quod1 Ad banc rem comprobandara facit litulus Ecclesiae,
si hoc modo accipiendum erit, inierpunclura aliterr quse nomine sanctoruin quatuor Roniae vocilalur, et
facienda videlur, ut suo loco videre est. d:e 8 Novemb. sanctorum quatuor Coronatortim
Col. 69. Posilo anle eam, id cst crucem, otatorio,, festus dies agitur. Rubrica Sacramentarii sic jacet:
elc Oralorium hoc in loco pro quanam rc sumatur,, Quatuor Coronalorumnomina hmc sunl: Severus, Se-
nib.il adhuc invenire licuit; quod si pro oratorio in- verianus, Viclorinus el Carpophorus ; quorum dies
telligatur, nec sic quidem ad rem facere videtur. natalis per incuriam negleclusminime reperiri polerat;
Oratorium namque est locus in quo oratur ; id aulemx ideo stalulum esl ul in eorum ecclesiaItorum qttinque
ante ciucem locari non solei in die Parasceves, duml sanclorum, qui in Missa recilanlur, nalalis celebrelur,
crux adoratur. Alcuinus, iractans rituin adorationisS ut cum istis quoqueeorum memoria pariler fiat. Hac iu
in die Parasceves, recitat eadem verba quoeleguuturr Rubrica habetur serino de ignoralione diei natalis
in Sacramentario ; scd, pro oratorio, orario legit. quatuor Coronatorum ; sed in Breviario Roinano,
Idem legilur in Ordine Romano, dum ritus adoran- de iiotiiinutn eorumdem sanctorum ignoratione iu
dae crucis in die Parasceves enarratur. Oraiiumii hanc lcgilur verboriun formam : Exstat in Urhe ec-
aulem, ab orando diclum, prostola quam oratores,', clesia sanclorum Qualuor Corottalorum,quorum diu
id esl, praedicatores ad collum gestant, sumi solet,, D ignota nomina, divinilus poslea palefacta sunt; ubi
ul ait Alcuinus, Babanus et Beda. Qu,e sane res huicc non solumillorum qualuor, sed etiam quinque mar-
loco non cougruit, nisi oratorium etiam ab orando9 iyrum corpora honoriftcesepulla sunt, el eorum festi-
dictum sumatur pro aulaeo, aut tapete ante cruceraa vitas vi Idus Novembrh cetebralureodemdie. De qua-
slralo, super quo, genibus llexis, oralur, et cruxx tuor Coronatis, et quinque aliis, Beda, Usuardus,
denique adoralur. Ado, Surius, Baronius, et alii loquuntur, afiirmanies
Col. 111. Oraiio quaedicitur Secrela in festo beati[\ quatuor Coronatorum nomina diu incognila fuisse,
Leonis mutaia est, quia ubi olira in Sacramentarioo ob idque siatutitni ut anniversaria dies ipsorum una
anliquo legebatur : Annue nobh, Domine, ul animm v cura quinquc illis sub nomine Quatuor Coronaioruin
famuti tui Leonis hmc prosit Obtalio, etc , hodie le- recolerelur. Surius, ex Martyrologio Adonis, de
gitur in Missali; Ut intercesswne beati Leonis hwc c Quaiuor Coronatis ait hunc in modum : Severus, Se-
nobis prosit Oblalio; quse saue Secreta hodie iri n verianus, Carpophorianusel Viclorinus, sepulii sunt
Missa sancti Gregoni papse legitur. llaec autem mu- milliario ab urbe lertio, in Arenario, juxta corpora
tatio facta videtur, ad clariurem expressionem ett sanclorutn marlyrum, Claudii, Nicoslrali, Symplto-
iutelligenliam rei, cuni sancti nostris Oralionibuss riani, Castoriiet Simplkii. Passi sunt aulem vt Idus
non indigeant, sed nos potius., eorum interces- Novembrh, post duos tamen annos passionis horum
sionibus gpus habeanius; imo qui pro sanctis ora- quinque martyrum. Cum ctulemnotnina ininime repe-
ret, eis injuriam faceret, ut Augustiuus et alii doc- rtrenlur, stuluil bealus Mekhiades episcopus,ut amih
595 IN B. GREGORIILIBRUM SACRAMENTORUMSCHOLIA. 594
tnsaria Quatuor Coronalorumdies sub nominibussan- A J tenus contra factionem, ut ait Biel, disiinguitur. Vel
ciorum quinque mariyrum recoleretur. Inlereurrcnli- dicitur Actio, eodem Biele leste, quia ibi agitur no-
bus tamen annh , cuidam sanclo viro ctiam iiomina stra causa coram summo Judice, Cbristo Deo, per
corum revelatasunt. Festivitas vero, ut fucrat stalula, sacerdotem, lanquam per nuntiura intermediuin
celebrisin aliorum mnrlijrumfestivilcttepermansil, ac inter ipsum et sponsam, Christum, scilicet, aique
loctts Qttaluor Coronalorumnomine insicjnis. HaecSti- Ecclesiam. Cum igitur Canon dicalur Actio, quotl
rius. Qualuor Coronatis ecclesiam erexit Honorius intra Canonem exstat reciius Intra quam Infra Actio-
papa, eamque, Baronio teste, restituit, diclorumque nem dicendum videtur. Ego iiaque , ab hujusce Sa-
sanelorum omnium quos superius nominavimus cor- cramenlarii medio ad finem usque, tituluiii hunc
pora Leo IV invenit; el sicut 609 Tabula item (Intra actionem) sicuti scriptum inveni, relinquen-
lapidea ad altare niajus ejusdem ecclesioe affixa do- dum censui.
cet, inibi ea condens collocavit. a Exstat beati Atiguslini communis Missa, qttoein
Col. 226. In illa sacri Canonis parte, quseincipit singulis Quadragesimoe diebus hodie recitaiur; et in
Communicanles,el communiter inscribitur Infra actio- Oraiione illa quoemodo Postcommunio, modo autem
neni, bocin loco liiulus est, Inira Actionem,quamvis Ad Complendiim nuncupatur, quia ea Oratio cst ad
enimadcol.247 (Edit.Vatic.) Infra Aclionem semper finem Missoeproeter alias lectiones varias, legittir
legatur, ab boc lamen loco ad finem usque Sacra- Abolitioscelerum, pro quo Ablutio scelerum nunc le-
ineniarii titulus sive rubrica cst Inlra Actionem, et gilur in Missali. In liue autem legilur : Stt vivorum
reetius quidem; sacer enim Canon, qui a quibus- alque mortuorum remhsio omnium 610 delklorum,
dom in quinque parles, ab aliis in quindecim dividi tine dictioue fidelium, queein Missali habetur.
solel, incipit a verbis illis : Te igilur, clemenlissime '•>Mhsa pro defunclis desideraniibuspmnitenliam,el
Pctter, eic., ct linem habet ad eum usque locum : B ] minime consequentibus; hic titulus iis qui sacrani
Meincnloeiiam, Domine. Vel secundum alios usque iheologiam non norunt scrupulum aliquem injicere
ad illud : Oremus, prccceptissalularibus monki. Vel polest. Hoc enim loco non est sermo de iis qui abs-
secumlum alios et inelius ad illa usque verba : Li- que pcenitentisevirlute vel sine charitate ex ea vita
bera nos, quwsumus,Dotnine. Et qualuor sibisortiiur decesseruni, et Orationum, sive suffragiorum capaces
nomina, Biele leste, lect. 15, in Can. Missae, quia iion sunt, etiam quia Ecclesiaprohisnon intenditora-
non solum dicitur Canon, id est regula ad venerabi- re, sicut neque pro iis qui in hoeresivel in excommu-
lis Eucharisiioeconsecrationem ordinala, vel, ut ait nicatione obieruni; sed de iis qui in mortis articulo
Walafridus Strabo, cap. 22, et Micrologus, cap. 12, desideraverunl ac pelierunt sacramenium et nonnisi
quia in eo est legitima et regularis sacraincnii con- in voto consequi potuerunt, ut rubrica necnon Ora-
lectio; sed eiiam secretum appellatur, quoniam, ut liones hujusce Missae omnes prae se ferunt. Neque
ait Biel, significat sacraiissima fidei mysteria, et sa- hoc in loco sermo est de pcenitentioevenia per verain
cralissimoeilii fiunt operationes omni creaio imelle- coiilriiionein iinpelranda, sicut legitur in cap. xn
ctui incomprehensibiles, etquia Canon secreto dicitur. Epist. ad Hebroeos, de Esau, qui, teste Aposlolo,
Appellatur etiam sacrificittm, quia offertur Deo Patri pmnilentim locum non invenit, quamviscum lacrymis
siimmum sacrilicium, Unigenitus scilicet Filius sub inquishset eam; necnon de Antiocbo, in Macbab. IX,
specie saeramentali occulius. Dicitur denique Actio, qui quidem , ul Scriptura narrat, scelestusDominum
quia, ut ait Waiafridus , in ea conliciuntur dominica orabat, misericorctiamab eo non consecuturus. In bis
sacramenla, vel quia gratiarnni aciionem continet; enim duobus locis non habetur sermo de vera con
iiam tolum fere Missoesacrura est graiiarum actio, tritione, quoe oritur ex amore jusiilise; sed de ea
'
ul ex lrenaeo lib. IV, c. 3i, colligi potesl. Vef, ut C quoe nascitur ex moerore damni temporalis: nam
ait Biel, diciltir Actio, quia in ipsa sacratissimum Deus neminem repellit, si recta intenlione conver-
Chrisli myslerium peragitur, quo ipse suam ob im- latur ad eum : Quis enim , ut in cap. xx Ecclcsiast.
mensam chariiatem carnem suam in cibum, suum- legitur, Deunt invocavit,el despexil eum'! Tilulus ergo
que sanguinem in potum sub velamine specierum Missoeintelligendus est eo modo quem initio hujusce
panis el vini spirituali refectione fidelibus elargitur. scholii explicavimus.
Quoniam vero h;ec nonnisi misericordia et libera Dei " in Prsefatione ad exorcismum ad aquam bene-
volumate liuni, baec pars recle dicitur Actio, qua- dicendam mulise lectionum varietalcs inveniunlur in
B Quia Oraliones iilae in nostra Edilionc deside- nitentein, ut mos esl.
ranlur, eas hoc locoaddendas duximus. Ad Mhsam. — Omnipotens et misericors Deus, iq
J!/issa comtuunissancli Auguslini. cujus potestaie conditio humana consistit, animaiii
Omnipotens sempiternc Dcus , qui vivorum simul fainuli tui ///. ab omnibtts absolve peccatis, ut poe-
doniiuans et mortuortim, omniumquemisercris, quos nitentioefructum, quam volunlas ejus oplavit, proe-
tuos fideet opere futuros esse praenoscis, le suppli- venlu raortis non perdat. Per Dominum nostrum.
citer exorainus, ut pro quibus effundere preces de- D ] Secrela. — Satisfacial. tibi, Domine, quoesumus,
crevimus, quosque vel proesens soeculumadhuc in pro anima famuli lui ///. sacrilicii proesentis Oblatio,
carne reiinct, vel fuiurura jam exutos corpore sus- et pcccatorum veniam quara quoesivitinveniat, et
cepit, intercedenlibus omnibus sanctis luis , pietatis quod oflicio linguaeimplere non potuit, desideratae
tuseclementiadelictorum suoruin veniam consequan- poenitentioccompensaiione percipiat. Per Dominum.
lur. Per Domiiiuin. Inlra Actionem.— Hanc igitur Oblalionem, quam.
Postcommunio.— Purificent nos, quoesumus, om- tibi ofleriuius pro anima faniuli tui ///., cujus depo-
nipotens et misericors Deus, saciamenla quoe sum- silionis diem ///. celebramus, qooesumus, Doraine,
psimus, et pr.csta ut hoc tuum sacramenluiii non sit ut placatus accipias, ct ineffabili pielate concedas,
nobis reaius ad poenam, sed inlerce-sio salutaris ad ut quod exscqui praeventus conditione mortali niini-
veniam, sit abolilio scelerum, sit forlitudo fragilium sterio linguoenon potuit, mereatur induigenlia sem-
sit contra mundi pericula firmamenium, sit vivorum piterna. Diesquenostros, eic
atque morluorum remissio omnium delictorum. Per Ad Complendum. — Deusa quo speratur humani
Doiniiiuinnostrum. corporis oinne quod bonurn est, tribue per haecsan-
b Omiltitur quoque hoecMissain nostra Edilione, cta, quoestiinus,ut sicut animse famuli tui lll. pceni-
quam idcirco hic damus. teuiiani velle donasti, sic indulgenliam tribuas raUe-
Missa pro defunclis desiderantibus panitenliam, et ratus optaiain. Per Doininum.
miitimeconsequenlibtts. « Hanc Proefasionemnon continet Codex sancti
Si quis pceniteniiampetens, dum sacerdos venit, Eligii, qiiem post Menardum edidinms. Videri aulein
fticrit officio linguoeprivalus, consiiiiitum est ut si potest in Etlit. Gussanvilli, col. 1551 et seq. Ex hac
idonea lesiimonia hoc dixcrini, ct ipse per molus etiaiu ProDfal.destnnunlur quscin duabus subscqueq-
aliquos satisfacit, saccrdos impleat otnnia circa poe- tibus notis illuslrat Angelus Rocca.
B95 IN B. G&EGORHLIBRUM SACRAMENTORUMSCHOLIA. 596
inss. et lmpressis Codicibus, sed eas brevitatis cau- A16 / occisus fuit, hunc in modum de eo scribit. Et
sa prsetermiltemus, tria tamen in medium conside- prmdictum eidsm cral a sacerdotibus Syriis Biolhana-
randa proferentes. Prinium est : Ipsa le cognovit tum se fulurum. Hac denique voce in eumdeni item
altissima Salus, ct Rtspector perpetuus, ud quem hu- sensum usurpata Julius Firmicus suis ad res Astro-
milesrogamus,utexaudias, etc Estloculio nimis dura, logicas pertinenlibus usus est, el quidem frequen-
ac trieis non carens, si verborum constructio perpen- lissime. Ego ilaque cum hac in rejaerplexus forein,
datur; sermo etvimest ad aquam , et paucis bisce num scilicet vox Biothanaiorum, vel Biaihanatorum
verbis absque ullo medio ftl transilus ad Deura sub dictum in locum reponenda esset, pcrlractans Ter-
secunda persona. Quod sane non nisi nimiiim licen- luliiani librum de Anima (sed aliud agens), incidi in
ter stare potest. Codex autem impressus, liber scili- cap. 35 , non procul a libri fine , in quo discepiatur
cet Sacerdotalis sanclse RomanoeapostolicoeEcclesise an demoreniur hie aniinaepost mortem, vel ab inferis
inscriplus, et auclorilate Leonis, habet : Te igilur commeenl; et praesertim in eum deveni Iociun, in
omnipotens Detts, alihsima Salus el Respeclor perpe- quo de magica invocalione, necnon de exorcistnorum
tuus, humiliter rogamus, ut exaudias, etc Quse sane aniiquitate dispulatur; bisque diclo in ioco de vio-
lectio, quamvisbona et accommodasitaique perspicua, lenta morle prsereptis meniionem iacit: quos non
priorem laroen leclionem relinquere visum fuit, ne Biolhanalos, nec Bialhanatos, sed Bimotltanatosdi-
tanta fierel mulatio. cios, hoc est violenter raortuos, a (3i«io><r, adverbio
Ibidem dicens : Qui le arcanis el limpidis, velocibus Grseco, quod est violenter, appellat in hanc verbo-
ventis pluere prmcepit, eic Hoecitem locutio satis rnm formain : Ilaque invocanturquidem Aboriel Bimo-
obscura, non solum in Cod. Vaticano ms., sed etiani g] tur thanati sub illo ficleiargumenlo, quod credibilevidea-
in impresso libro Sacerdolali, queni supra citavimus, eas potissimum animas ad vim et injuriam facere
reperilur, dictione limpidis excepla. quas per vimet injuriam smvusel immaturus finh ex-
lbid. Expellas omnem umbram, omnem Salanam , iorsit, quasi ad vicem offensmdmmonesoperantur sub
obienlu earum, etc. Haec Tertullianus. Terlulliana
et omnes machinaliones spirituum immundorum, sive iiaque leclio cum propria et genuina esse videatur,
Bilhonalum, sive errantium ex invocatione magicm ar- ipsam vocem Bimoihanatorum, dictis omnibus in Iocis
tis, ctc. Hsec autera locutio est ad aquam directa reslituendam essereor; vel Biathanorum, utmea fert
pro expellendis doemonihus, eoruraque inachinalio- SiautemvoxBioi/taHatorumreponenda ccnsea-
nibus verlcndis, sed 611 particula Bilhonatum opinio. hanc per figuram syncopam, ac diphlongo de-
nihil profecto-significaiivum sonare potest, nisi vox lur, tracta, scriptam et pronuntiaiam esse dicas oportet,
corrupia esse dicaiur, duabus particulis Groeciscon-
sians, hocest, Biatltanaton, vel Biathanalorum; nam el Col. 233. In exorcismo salis, ut videre esl in titulo,
in exorcismo ipso, fit menlio de vetusta spargendi
Biathanalos, vel Biatltanatus esl, qui violenta occu- salis consuetudine ad quajque noxia effuganda.
buitmorte, dictusa|3tK, quaeestviolemia, ete«v«To?,
mors. Hunc locum cum aliis Sacramenlariis Vatica- 612 Col. 234. Inler alias novarum frugtrm Bene-
nis mss, conferre non potui, cum hsee Praefalio, ad dictiones exstat Benedictio uvse vel fabae, et veiusto
exorcismum perlinens, in iis non exstet. Vidi tamen more scriptum reperitur fava, pro faba. Yeleres etiim
ipsum in Sacerdotali superius citaio ad scholium illi, beali scilicet Gregorii soeculo,v pro b, et b pro v,
pag. 243 (kdit. Vatic.), ubi, loco dictionis Bithona- ad arbitrium uti solebant; modo usum Grsecorum,
tum, inveni Biolanalorum sine aspiralione; sed quia. iC sed inepte quidem, modo Golhorum et Langobardo-
elymologia hujusce diciionis senstii exorcismi contrai> rum caeierarumque nalionum exierarum scribendi
spirilus immundos et contra invocationem niagicae pronuntiandique formam ac barbariem imitanles, ut
artis salisfacere non videbatur (ei etiam aspiralione5 eruditi viri et permulti sane affirmant, hujus generis
addita) ob temporis iuier imprirnendum angustiam , in Latina lingua jacturam fatenles. Scribebant autem
relicia firit vox Btihonaium, hoc loco maturioremi conlra venerandse anliquitatis usura lavor pro labor,
posiulante consideralionem; quia etsi mea de voce» veneficiumpro beneficium, ronam pro bonum, et alia
Bialhanatorum conjectura est rationi cbnsentanea,, id genus permulla; ita etiam vivere pro bibere, et
et cerliludini, ut sic dixerim, proxima, eauo tameni biberepro vivere, necnon bila pro vtia. Qui profeclo
absque aiicujus scriploris aul exemplaris auctoritate3 scribendi pronuntiandique modus in Hispania, prae-
dicto in loco apponere ausus ncn fui, prscserlim vero) serlim vero in Provincia Gaslelli, et alibi apud mul-
ob frequentem scriptorumusum, qui vocem Biothana- los in hanc usque diem remansit. De aliquot exemplis
torum pro iis qui violenler occubuerunt, contra vo- superiori loco appositis luculentissimum exstat teslt-
cis elymologiam, freqtienler usurparunt; Biothana- lnonium per labulam illam lapideam satisgrandem,
lus enim a |3io?quoeest viia, el6«vaTo?, mors, diclus,, Romaein Xisto, sive in porticu sancti Petri ad parie-
mortaleni sonat vilam. Jn passione sancti Andre;u u lem ecclesiaeaffixaui, et ad calcem scholiorum ap-
apostoli, apud Surium, die 50 Novembris tomo VI,, posilam, in quareccnsenturuiulta oliveta quoebeatus
a presbyteris et diaconibus Ecclesiarum Acbaioe e Gregorius sanctis apostolis, et ad corumdem san-
conscripta, invenio ^Egeam proconsulem, qui san- clorum apostolorum luminaria concinnanda dicavit,
clum Andreara cruci affigi maudavit, ex hoc decretoo in qua scilicet labula olibetum pro olivetum, et seni-
a doemone slatim arreptum, et in medio foro civita-- V per quidem, necnon parba pro parva, et silbuta pro
tis volutatum expirasse. Hinc Stralocles, ^Egesefra- sylvula, et uveribus pro uberibus, et devitorempro
ter, ad Christum conversus, jussit servis suis ut intery debilorem, usurpanlur. Hinc nos ad Codicis Vaticani
Biolhanaios tepelirent eum. Hsec ex Surio in iinee veiustaiem comprobandam, vocem favm pro fabm,
dicUe passionis. Cassianus item, in coil. 2, c 5, dee retiuendam censuimus. ld quod etiam a Pamelio
morle Heronis senis usus est hac dictione Biothana- i- factum esse constat, cum hanc eanidem lectionem
tos, pra iis qui violenta occubuerunt morle. Hic ic retinuerit, et in margine scriptum reliquerit dicens:
eniin Hero quinquaginta annorum spaiio in eremoo Moreveterumcenseo favm, pro fabm,legi.
singulari continenliae rigore commoratus, diabolica a Hujus aulem generis scribendi pronuntiandique
tandem illusione deceplus, in puteumsese preecipilem n usus varius ortum fortasse habuit a vario usu scri-
dedit; indeque illsesus a fratribus extractus, sedd bendi pronunliandique secundam alphabeti Gioeci
pene exsanguis, ac deinde in suse deceptionis obsti- i- lilierain. iElas ciiiin Lalinorum illa grsecisans, boc
natione persererans, lerlia die obiil. Ilinc Cassianus is est Gr.T.corumlinguani imiiaii affeclans, niulias vo-
<Je Herone ait: Vix a presbytero abbale Papltnulio io ces a fonte Grseco originem irabenles Grsecis litieris
potuil oblineri ul non (inier Biolhanatos reputatus)) scribere solebat, et frequenter quidem hunc in mo-
eliam memoria el Obtatione pausunlium judicareluru- durn : IHG XPC, 1H2XPS; Latinas item nonnullas ad
indignus. Lampridius, in Heliogabalo iinp., adole- ;- imiialiotiein Groecoriirn pruuunliare stiidehant, n'
scenle impurissimo, qui a scurris anno reialis suue ae patet per exotnpla superius assignata, in <iuibui>
597 IN B. GREGORH LIBRUM SACRAMENTORUMSCHOLIA. 598
utebantur littera b pro v, et v pro b. Hoecautem va- A £ nunlianturperfccLatinum, ut brachium,balneum, boo,
rietas fiebat ob varias opiniones, sicut dictutn est, bos, barbarus, baplho, et aliae id genus innumerae,
de lillera bela, Graecialphabetisecunda. Veteres eiiiin non vrachiuin, valneum, voo, vos, uaruarus, uec vap-
Latini, sicut ad hanc usque diemmulti, opinantur tize. Ex quibus omnibus liquido constat cur 6 pro v,
b secuntlam al[ihabeti Grxci litteram vim ac naturain et v pro 6 apud veteres reperiantur.
habere quam littera v apud Lalinos, eamque per v " Co(. 1554 et sequenti. Multarum rerum Benedic-
exprimebaut, vocitabantque vila, ratione forsan du- tiones videre est, quse nunc in usu frequenli non
cii, quod Grseci scriptores cum scribunt iionnulla sunt. Sed pag. 1558 exstant in lardario, et in cammata
l.aiinoruui nomina, ut Valerius el Virgilius, modo (3, Benedictiones. Lardarium atitem, ut aiunt, vox est
niotlo ov uti solent, ut Vukipto;, et Ovukiptot, et Titp- desurapta a Gallis qui rem ipsara lardier vocitare so-
/O.to?, et OJtp^O.to?.Quod faciuntutnecessilale com- lent. Caminala vero pro camino ab iisdem usurpalur
pulsi, millani habentes litteram, recte ait Adol- Gallis, qui huuc in moduin scribunt, cheminie, aspi-
pbus Mekerchus, vir quidem eruditus, quaonoslram ratioiiem haudquaquam pronuntiantes.
coiisonanlem reddat; cum v vocalis et v consonans b Col. 1559. Exstat hujus generis nota -j- quam
apud nos unuin iioracn et unam babeani figuram. oliin librarii pro esl usurpabant, et frequentissime
Ob id Ptolom.Tusin omnibns nominibus apud La- quidem, ut in Codicibus ms. quingenlis abhinc annis
tinos ab v incipientibus, ut Verona, Ovhpova,Yicen- videre est. Vidi olim ego hanc nolam in multis Co-
tia, OutxsvTtot, vel Ovv.evru,et id genus alia, per Ov, dicibus manuscriplis anliquis; sed poslremo in bi-
quod sonat v Latinum, non per b scribit. Suidas item bliotheca Vaticana, in qua exstal liber antiquissimus
quando v pronuiiliare sludet, non per b, sed per ov notarum Ciceronis grammatici ac Senecae inscriptus.
id facil, ut Ovakn;, Valens Romanorum imperator, "] In hoc enim libro inter plurima diversarum notarum
et Ovuhvrivtuvi;, Valenlinianus Rojinanorum ileui genera reperitur noia ipsa de qua nunc habelur ser-
imperator; necnon Ovupo;, Varus, Laodicensis so- rno, ad varias substanlivi verbi voces conscribendas,
phisia ; alque hunc scmper in niodtim alia id genus inodo cum uno tantum puncto subscripto, modo cum
nomina ab eo scribunlur. Eodem quoque uiodo uno lantum superscripto, vel ad lineoe finem appo-
interjectio dolentis vm, scripia reperiiur apud Mat- sito, excogitala. Hocscribendigenus per notos, quas
thscuin xviu, dicenlem : Ou«t TWuvOpoimp iv.eivoi,St' diciint per^ ipsas, vel per litteras commutatas, seu
ou T6axxvSulovepyjrut, lioc est, Vsehoniini illi, per per situm litterarum inimuiatum, hoc est, a post
quem scandaluin veuit. b, elc, tam apud Cicerouem, Senecam, quam eliam
Idem alibi apud etimdem, et apud alios evangeli- apud alios, sive hodie inultis modis lieri solet, inven-
stas non semel, el aliis locis Novi Teslanienti. liinc tuin fuit, ut res conscript;e, si litteroe ad absentes.
noiinulli Laiinorum,sed perpauci, reclius sentienles, misfioe interciperentur, ab aliis non intelligantur.
exislimaverunt b Groecum eamdem babere vim et Compendioso aulem scribendi genere tam nolarii, a
pronuntiationemquam b Lalinum et beth Hebraicttm notis ipsis nuncupati, quam amanuenses ac librarii
habent; et GroeceBITK,bila, vel Latine beta, juxla velociter scribendi causa utebantur. Hanc scribendi
Hebraicam fere pronuntiationem, beth, quam sibi velocitatem de notario, vel amantte.nse ac librario,
Graecusab Hcbroeonon nitiiavit, non vita, dicenduin qui calaiuo verba dictautis excipiebant, aperte iudi-
reipsa demonslrant. Quo 613 in genere sunt Ju- cat carmen illud Martialis dicentis :
venalis, satyra 24, el Martialis, lib.v Epigram. Qui- 614 Nondumliugua suum, dextra peregit opus.
bns iu locis bela pro uilrt scriptutn reliquerunt. Ideni
sensit Plautus, qui in Pseudolo interjectionem ad- Quamyis autem hoc in loco hujusinodi signum dicli
mirantis6«gKi, pro qua Latini papm, Graecamrelinuit yerbi 'intellectum habere non queat, illud lamen
dicens : Babm, nunc mihi demum animus in luto est ipsum relictum est ad Codicisitem antiquitatera coin-,
loco. Et in Asin., pro eo quod Latini dicunt, incedit, probandam, nisi dicamus notain hanc additamenti
vei vadit, usttrpavit hanc vocem badisat, dicens : esse signum; quse enim per nolam hanc -=-ad verbum
Deniain Herctc jam de hordeo, lotlutim ni badizas, usque formasii, exclusive, legunlur in cseleris Codi-
Quod auiem b Gisecum habeat euratlem soniitn quem cibus inss. et impressis non reperiunlur. Hoc item
habet b Lalinum, non solum de verbo badizo, verum signuin ad banc rem praeslandom in usu olim fuissc
ctiain ex ipso ovium balatu, Iuce clarius dignosci beatus Hieronymus testalur, seribens ad Paulam, et
posse testantnr erudili viri, Joannes scilicet Chekus Eustocliiura, et Suniam, et Fretellam; et hujus ge-
Anglus, cl Adolphus Mekerchus Brugensis in com- neris signuni obelus ab eo nuncupatur; quae sane
mentario de vera ac recta linguaeGrsece pronuntia- virgula a Latinis veru vocilafur, quo ostenditur ju-
lione, tlum Euslathii in Homerum opiiiionein Craliuii gulaiidum esse et confodiendum quod in authenticis
referunt dicentis b vocis aut soni oviura imiialiviiin1 libris non invenitur.
et significaiivtimesse, citantque ex eodem Euslalhio• Ibidem in Oratione admodum prolixa variae sunt
hunc sjusdem Cratiui versura, et interprelantur. lectiones, quse brevitatis causa prsetermitlunlur. Illud
tameii subticendum non est, urgueo pro urgeo, et
0§' hkiOto;&airepnpbSarov (3)5|3« l.eyoiv(3«St?£t, 1 contremescopro contremhcooliui dici solitum,- ut uon
hoc est, seniel dicta in Oratione, et alibi unguo pro ungo
D scriplumreperimus, acreiinuimuseamdem ob causam
fiic fatuus, tanquamovis, be be sonansbadizat. assignatam. De primo exstat Parmse inscriptio mar-
Indiium est enim ovibus a natura, ut btlatum suumi mori iucisa, in qua iegitur, urguente fato. Et Caper
(quem Latini, e in a vertenles, baUlum vocant) noni grannnaticus auctor satis antiqtius, de Auct. Latin.
per bunc sonum, ve, ve, sed per illum be, be, labris5 verb., tinguere, non tingere, dicendum aflirnial, quo-
per spiritus impelum reclusis oreque aperto expri- niam est verbum tinguo, uis; et ut ipse aitdeusu
niant, el b Latinum optime omniiim declarent. Iliuc; loquendi sua ipsius aetate, et a verbo unguo, unguen-
Pierius Yalerianus, XLVIHieroglyphicoruin libro,, tttiu, el unguentarius derivari alfirmat. Ungueniarius
cap. de litteris septem, b Latinum per pictam pecudemi autem a verbo ungo, ungis, ut legitur in lapideis in-
reproesenlariposse ait. Eodem modo voces illse quas; scriptionibus. Idein dicit Cunradus, de Lingua iat.
Latini a Groecis sibi mutuarunt scribunlur ac pro- De secundo autem, hoc est de littera e pro i multa
" Scilicel in Ediiione Gussanvil. Hujusmodi Bene- ubi hoc exstal, est secunda super daemoiiiacuin : Et
(iictiones plurimas legimus, tum in Editis, tum etiami Deus eonditor et defensor generis hotiiiaiii,qui lio-
in variis Mss,, sed eas non adniiltil nosler Codex: mineni ad iinagitiem et similitudiiieni tuam -h uiani-
Eligiauus, quod ejus antiquitatis est argumeiitum. bus tuis sanctis et proprio tuse divinitatis ore for-
h Niipiruui cjusdem Edit. Gussanv. Oralio vcro masti.
 S99 IN B. GREGORIILIBRUM SAGRAMENTORUMSCHOLIA. 600
exstant exempla ex lapidibus, ul viderc est in orlho- A logiae
d inscriplaj reperiuntur in God. ms. Vaticano,
graphia Aldina. Antiquitus enim sene pro sine, et sebi sed in cseteris Codicibus ms6. Apologiaenomen nec
pro sibi, et pertenetpertinet, et alia id genus innu- hic nec alibi prsefixum invenitur. Quamvis auiem
jnera dicebantur. Apologisevis non nisi in defensione vel excusationc
« Col. 1562. In Oratione super feminas multa de- consislat, hoc tamen loco Orationes ipsac, ui reor.
sunt quse in Ms. bibliofhecaeMontis Regalis Panhor- nomine Apologise solara peccatoris comprebendunt
mi, et in Sacerdotali Romano impresso, leguntur. accusalionera, quse apnd Deum vim excusationis
In Codice Vaticano hsec -ila jacenl: Deus Abraham, habel. Qui enim apud divinam Majestatem sese accu-
Deus Isaac, Deus Jacob, qui tribus Israel monuhti, sat, suas culpas detegendo, hic secundum Augusti-
et Susannam de falso crimine liberasti, etc. In Codice nura pro accusatione excusationera, sive imptinila-
Moniis Regalis : Deus Abraham, elc, Deus, qui tem, meretur, justificali nomen recipiens, cum justus,
tribus pueris Israel de JEgyptiaca servilule liberasti, ut Sapiens ait, prior sit accusator sui, exemplo illius
per Moysemfamulum luum de cuslodia mandatorum publicani evangelici, qui post accusationem rediit
tuorum in desertb monuisti, et Susannam de falso cri- justilicalus indomum suam, juxta illud Proverb. xvni
tntne liberasli, etc In C.odiceMontis Regalis, dictio et Mallh. ix : Qui se accusal, cum peccaverit,justus
(pueris) vacal, cum tribus accusandi casum esse satis est. Et Isa. XLIII: Dic tu prius iniquilales tuas, ut jus-
constet, et diclio (puerii) cum verbo monuisti stare tificeris. Huc speclare videlur liber sancti Ambrosii
non possit. In Sacerdotali autem Romano recenier de Apoligia David, quse est accusaiio peccanlis David
impresso hsec Oratio in ordine bapiizandi legitur coram Deo, et accusalio contra delractores.
liunc in moduin: Deus Abraham, ctc, Deus,qui iribus Ibidera legitur peripsima, pro peripsema, et neglt-
B
Jsrael de JEgyptiaca servitute liberasti, et per Moysem gcnlia, pro negligentia, more aiiliiiuorum. Peripsema
famulum luum de custodia maiidalorum titorum in enim apud Graecosest purgamentum ferri vcl pomi,
deserlo monuitii, et Susannam de faho crimine libe- et quidquid de qualibet materia, ui.purgala reddatur,
rasti, te supplices exoramus, ut, elc Haec Oratio abjicitur. Hunc sensum habent verba beati Paiili I
quamvis integra et perspicua sit, lectionem lamen Cor. iv : Tanquam.purgamenla hujusmundi (acli su-
Vaticanam, etsi mutilam, retinuimus, ne tania fierel rnus omnium peripscma usque adhuc. Anliquitus au-
mulatid in Codice qui in Ecclesia pubjicoelectioni tem dicehatur Peripsetna, more Grsecorum, qui scri-
deservire non polest. bunl nepij/npu, quanivis apud Latinos ita « Groceum
bCot. 1562. Quemad fontem baplismatis donum in e longum converli soleat. Neglegentia, pro negti-
vocare dignalus esl. Hic locus in Codice ms. Valicano gentia, apud cliam veteres Latinos dicebatur, ut ex
depravatns videlur, el ex Sacerdotali Romano im- lapidibus
•
et libris mss. videre est.
presso correctus est hunc in modum : Quem ad fon- Cot. 1572. In Missa pro febrilante fit menlio de
tem bapthmatis dono sum grattm vocare dignaius est sancio Sigismundo marlyre Burgundise rege, per
(scilicei Chrislus) quae sane correciio a Codice Pa- bertus quem febricilanlibus sanitalem reddiiamfuisse Sige-
melii non est aliena. Gernblacensis monachus in Cbronicis lestaiur.
Col. 1564. In rubrica exstat vox ista excarpsalum; De hoc Beda, Usuardus, Ado, Gregorius.Turonensis,
quse quid sibi velit, sciri haud potuit, sed vox cor- ct Baronius scribunt. In prima hujus MissaeOrationa
rupla vitio scriptoris judicaiur. Verba enim rubricoe legitur: Typus quartanus, el quoiidianus, pro qtiodam,
sunt haec : El reliqua sicul in illo superiori ordine ut conjectura ferl, termino febris, quoequadam forma,
excarpsatum est, etc. Sed videttir probahiluer legen-1Q seu regula, sibi quasi 616Praeuxa> hominem corri-
dum, pro (excarpsatum) 615 enarratum, sive cxa- pit, aut terinino, sive ordine quodam, qui lypus
ratum; hoc enim paclo ipsa locutio sensu non caret nuncupatur. Nam Galenus, de typo, cap. 1, loquens,
congruenti. Vel forlasse, et quidem melius, exorciza- ait : Typus esl ordo inlensionum ac remhsionum.
tum legendum est; ibi namque de exorcizandi modo Yel sic : Typus est ordinala inlensiotutmretnissionunu
agitur; nos auleni mendosum reliquimus locum, que redditio. Yel : Typus esl a/feclus cui accessioet
certam conjecturam non habentes. De hac igitur re remhsio ordine quodum accidil. Galenus, in lib. def.
judicent eruditiores. Vel charaxalum legi debet, a mcd. ilinc typicse febres sunt in quibus accessio et
verbocharaxo, id eslscribo dictutn, quousus est bea- remissio statis vicibus accedunt; atque his erralicac
tus Gregorius etiam in Regist., lib. v, epist. M. plane contrarise sunt, qusenecstalura tempus, neque
Charaxo autem a voce character dicitur, ut Hugui- ullutn ordinem accessionum et remissionum servani,
lioni et Papiensi placet. Iiinc characalus et charaxa- sicut sunt illse quse oriuntur ex atra bili, qua>.in qui-
tus, a Grsecoxupu%,et xupurroi, id est, sculpo, fingo. busdam parlibus movelur; in quibusdam vero ini
Col. 1508. Adscendo,legitur cum d, more veterum mota manet; in aliis putrescit, aul lervere incipit,
Laiinorum, sicul etiam adscisco, ne secunda linera auciore Galeno, lib. ui Prognost., com. 20, ex quo
proepositionis ad oinnino pereat, quoe in composi- hsec decerpsi ad vcrbum, ut hic Sacramentarii locus
tione vel remanet, uladficio, vel immutatur ut affi- explicareiur.
cio, affluo, elsimilia. Pamelius aulem legit duplici s, Col. 1578. In prima Orationc legilur : Ut piis no-
Assensio,et Assensa Domini, et hoc modo d in s con- slris prectbusclemensac propitius aspiras, sicul el ilti
versum videlur. mhericordiam largiaris. Textus Yaticanus sic jacet,
Col. 201. °-Tropmum cruch, pro Troplimum cru- D et fortasse nienda IIOIIcaret, nisi legatur aspiras pro
cis, aspiratione praetermissa, relicta est. Veleres aspirans, sicut elegas pro elegans, et mesa pto mensa,
enim Latini, Groecos,qui Teo7ratovdicunt, imitantes, noii sine ralione, ul in lapidibus legittir aniiquis;
sine aspiraiione scribebant. Hi namque, leste Cice- vel aspires legendura est. Sed quomodocunque lega-
rone in lib. de Oraiore, longe postmedium, aspira- tur, constructio verboiura non satis perspicua vide-
lione nonnisi in vncali ulcbaulur, dicenles, iriumpits tur.
ct tropmum, et id genus alia, ul in anliquis inscri- Ibidem. Oralio quoe dicitur Ad Complendum es»
ptionibus videre esi. Id praesertim legebatur in veleri orauiiio mulila, et scnsus congruere non videtur,
base obelisci qui nunc ad sancti Joannis Laierauensis nec aliud exemplar haberi potuit pro hac re diluci-
cerniiur, sedmodobasis illa, quain ego vidi, non exslal. danda, id quod aliis item in rebus nobis evenit. Multa
Col. 228. lncipiunl Apologim.Sunt nonntillaeOra- enim hoc in exemplari quod impressimus reperiiintur
liones in dicta pagina et sequenli, quae nomine Apo- quse in Codicibus lain mss. quam impressis uon
a Hsec vide in Edit. Gussanv., loco assignalo. a Sccus in nostris Codicibus, ubi sic legilur. Yidc
b Ilaec require loco indicato in Edit. Gussanv., loco indicato, et consule notas Menardi.
necnon verba excarpsatum, et adscendo, de quibus « Hoecadhuc require in Editione Gussanv. au<
sunt duse noloe sequentes. Vaticana. Eadem dicta intellij^ede tribus notis im-
«In nostra Editione legitur trophmum. mediate sequentibus.
 601 VARLE BENEDICTIONES. 602
exstani; praeserlim vero a col. 1573 ad finem usque, A * Ibidem, hymnos beali Gregorii in tomo V impri-
oihil penitus in coeteris exemplaribus invenitur. mendos curavi, ut ne quid in Vaiicana Editione ex
Col. 1580. Jn Missa pro papa fit mentio de beato operibus ejusdem sancti desideraretur. Quamvis au-
^Silvestro, ei Orationes sunt illse quae in Missa pro tem Cliclhovseus in suo Elucidatorio ecclesiastico
*'papa recitantur, ac tempore beaii Silvestri videntur quatuor tantum beato Gregorio ascribat, hoc est,
usurpaiae, cum ejus nomine sintinsignitse; nisidica- JPrfroodierum omnium, Nocle surgentes, Ecce jam
mus hocfactum essea librario, vel a quopiam alio, noclh, ttLuch Crealor oplime; octo tamen sub ejus-
ad majesiatem pontificiain insinuandam, quse vires dera sancti noraine hac in editione impressi sunt,
suas lempore beati Silvestri suscepit. quia alii aliter de hac re seuseruni.
» Edit. scilicet Vaticanse. In nostra aulem illos reperies in appendice ad Antiphonarium.

MONITUM.
In nonnullis libri Sacramenlorum mss. Codicibus, atlexilur sancti Gregorii Benedictionale, seu solemniiim
ab episcopis dicendaruni Benedictionum ordo et series : quod de supra laudato Caisaresebibliolhecae Cotlice
maxime testatur Lambecius, loco jarn cilalo, his verbis : In eodemvenerandmvetustath Codice post jam me-
moralum librum Sacramenlorttm exstat etiam ejusdem sancti Gregorii Magni Benedictionale, sive syntagma so-
lemnium sacrarum benediclionumin sancta Ecclesia calhoiica attte mille et sexaginta annos usilaiarum : quod
quoniam lam in Antuerpiensiquam in Romana operum sancti Gregorii Magni Edilione desideratur, operm pre-
lium me [acturum arbitror, si inlegrum illud hic inseruero; ne tam rarum el fructuosum primilivm Ecclesim
Citrislianmmonumenlum diutius laleal.
Inedilum hoc opusculuin rebatur Lambecius, cum de ipso evulgando cogitavit. Veruin errorem suum pos-
tea correxit, viso libro S.acramentorum cura nostri Menardi edito, in quo scilicet illae Benedictiones, saltem
plurinue sparsim suis locis occurrunl; hinc nobissatis visum est, loco appendicis, subjicere reliquas in Edi-
tione Menardi et nostra omissas. At quia ampliorem hujusmodi Benediclionum segetera nobis suppeditavit
Codex sancti Theoderici prope Rhemos, queni aiunt ante annos ferme nongenlos scriptum, non abs re esse
censuiraus eas manlissmloco adjicere. (Vide noslram Prmf. acllib. Sacrament.)
Porro de Benedictionibus, earumque in Missis solemnibus usu, lege notam centesimara nostri Menardi in
librum Sacramenlorum, el Jacobi Pamelii prolegomena in secundum lomum Liturgicon. Hic Benedictionum
episcopaliumper anni circulum libellum, quas a Grimaldo abbale collectas pulat, eodem tomo edidit, a nostris
peue semper discrepantes. In Missali Goihico Josephi Thomasii prius, deinde noslri Mabilloniiopera vulgato,
sunt Benedictiones in singulis fere solemnitatibus, verum prorsus diversse. Liber Sacratnentorum Ratoldi,
soeculodecimo descriplus, plures continet Benedicliones quam alii, quia recentior est, inquit Menardus in
proefaiione; cui minime tamen concedimus majorem numerum Benedictionuin minoris aiitiquitaiis argumen-
tum esse; alioquin dicendum foret Missale Goihicum, tain venerandae antiquilatis, et Theodericenseiii Codi»
cem recentioris selatis notam praeferre. In nonnullis sane vetustis libri Saeramentorum Codicibus desideran-
tur Benedictiones, ut in Codice ReginoeSuecioe, in Calensi, Geinet., Theoderic, etc, saepe in notis ad li-
brum Sacramenlorum laudatis. Al cur desint non alia esl ratio quain quia in alio seorsim volumine contine-
bantur, quod, ubi opus erat, episcopo legendum porrigebat architliaconus. Id ex Mss. Theodericensibus con-
slal; in neutro enim leperiuntur hujusmodi Benedictiones episcopales; at in Codice scparalo notato a tergo
62 exhibentur. In Codice Gemet. nongenlorum circiter annorum, qui omnia ab episcopo recitauda (unde
Ponlilicalis dicilur) comprehendit, exhibentur etiam Benedictioncs iu lib. Sacrain. sparsoe, ac longe plures
quam quaein Vulgatis leguntur. De eo saepe infra. Porro non agimus hoc loco de Benedictionibus aquae, ferri
etc, quibus olim IIIOSerat explorare innocentiam eorum, quihus objiciebantur crimina; quae tuin in Ponlifi-
cali iaudaio, lum in aliis plurimoecontinenlur ; legique possunt lib. III de Anliq. Eccles. rilibus cap. 7, au-
ctore nostro D. Ed. Martene. Coetera quoe ad hoc argumenlum pertinent, Icge in amplissima Menardi nota
centesima, ubi pro suo more cumulaiissime ac eruditissime ea de re disserit.

BENEDICTIONES
Quw in libro Sacramentorum desiderantur.
Ex Benedictionalia LAMBECIO edito.
" Benediclwtn Annunliatwnesanctm Marim. B numinum.Amen.EjusdemsanctiSpirilusillustraiigra-
Dominus Jesus Chrislus, qui in soeculorum fine tia, vegetati clemenlia, taliterflagiiia relinqualis, at-
processit ex Virgine, cor vestrum virginitatis incor- que plangalis praelerita, devitetis praesentia, et diguius
ruptse corona clarificei. Amen. etiam consummeiur sacratissiniae Quadragesjmae ab-
El qui annunlianle angelo Virginis ingressus est stineniia ventura. Ameii. Quatenus peragenles com-
petenter ipsura tempus*Quadragesimale, purificatis
uterum, ejus vos ministerii et instruat et iniiniat sa- meutibus
cramenio. Arnen. Quique hodie Virginis Conceptio- ab oinni vitiorum labe, mereamini mundi
nem devoiissime celebratis, ad Nativitatem noslri venire ad celehrandum feslum paschale. Ameii.
Redemptoris exsultanlibus animis et mundo corde BenedictiosanctmEucharistim.
perveniaiis. Anicn. Quod ipse proeslare dignetur, etc c Oranipotens Detis, opifex tolius fabricae mundi,
Benedictioin Septuagesima. qui in principio condidit orania opera sua perfectio-
t Deus omnipotens, qui unicuique nostrura ita ne senarii nuraeri, dignelur vobis per ineffabilem
currere ut comprehendamus jussit per Apostolum graliam suam iargiri, ut omni viiae vestrse tempore
suum, infundat cordibus vestris Paracletum Spirituin, continua suoe Benedictionis mereamini proteciione
.quo et felicissimum valeatis consummare cursum, et muniri. Amen. Concedatque vobis illa opera per sex
in ejus vinea licet diversis vocationibus laborantes, dierum curricula patrare, per quoe in septimo tan-
promissae lamen ab eo mercedis mereamini recipere tam et talem gratiam ejus valeatis impetrare, ul et
° Adest haecBencd. a Ms. Theod. et ab Ed. Pamel. alias coniinet de Septuagesiraa.
b Hoccquo'jue aesideratur in laudalo plures
Codice, qui o Nec isla Benedictio habetur in Theod.
603 SUPPLEMENTUMAD S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM. 604
jpsiuspossitis laudibus deleclabililer vacare, et sine A Item alia. — Benedicat vobis Deus omnipotens,
crimine sincerissima devotione sacrosanclo corpori PateY Domini nostri Jesn Christi, Salvatoris atque
et sanguini Domini ad remedium communicare. Redemptoris mundi, et ila vos benedicendo justifieefc
Amen. Quo spiritali alimonia recreati, ejus optabili atque sanctificeiillustraiioiieprimi Advenlus ejusdem
cusiodia tutaii, perpetualiler placealis ei ab omni unigenili sui, ne in secundo corain ipso apparcatis
orerc servili penitus liberali, et ab universo fa- imtliundi. Amen. Fundet vos ejus graini tam lirmiter
cinore pariter mundati. Amen. Quod ipse praestare in humilitate vera, et solidet tam slabiliter ineacbari-
tale sincera, quo taliter vobis displiceant quae
dignelur, etc sunt mundi, el placeant jugiter ea quoe sunt Dei, ut
Benedicliode Resurrecliene. iu 623 ccelesti beatitudine pariter cum sanctis co-
a Benedical vos omnipotens Deus, qui vos gratuila hsereatis. Amen. Quique pro salute servorum eum-
miseraiionecreavit, ei in Resurreciione unigeniti sui detn Filium suum lanlum voluit buiiiiliari, ul intra
spem vobis resurgendi concessit. Amen. Restisciiet maternum uterum naturse nostrse in unitalem perso-
vos de vitiorum sepulcris, qui eum restiscilavit a nae copulando dignaretur uniri, intra vos in bi-c pri-
moriuis. Anien. Ul cum eo sinefine felicitcr vivalis, m<>advenlu splendore stioevisitationis alque inbabi-
quem resurrexisse amortuis veracilercredilis. Amen. lationis faciat illustrari, quatenus in secundo merea-
Quod ipse prsestare dignetur, eic. inini cum ipso perpetim gloriari. Amen. Quod ipse
Alia. — Deus, qui per Resurrectionem Unigcnili praestare dignetur, etc.
sui vobis contulit ct bonum Redemplionis, el dccus Benedictio in nalivitate unius apostoli-
adoplionis, suse vobis conferatprsemia Benedictionis.
Amen. Et quo redimente percepisti-; donum perpe- JJ B *>Deus, qui vosin aposlolicis iribuitconsistere ftin-
luac libertatis, eolargienleconsortes 622 efficiantiniI damentis, benedicere vos dignetur beali apostoli sui
aeternaehaereditatis. Amen. Et cui consurrexistis in( N. intercedeniibus ineritis. Amen. Defendatque vos
baptismate credendo, adjungi mereamini in ccelesli[ aeorum cunctis adversis, aposlolicis proesidiis , qui vos
voluit ornari ei muniri exemplis etdocumen-
regione bene vivendo. Amen. Qtiodipseprocstare, etc. tis. Amen. Quo per eorum inierccssionem pervenia-
Benedictioin Nativitate sancli Joannis Baplislm. tis ad seternoepatrise hoereditalera, per quorum do-
Benedicat vos omnipotens Deus, qui Unigeniti Fi- ctrinam leneiis Udei inlegritalein. Ameu. Quod ipse
lii sui per beatum Joannem landem nostri miseriuss prseslare dignelur, etc.
nuntiavit in lerris advenlum. Amen. Ipse Spjriius5 In anniversario dedicalionisecclesimBenediclio.
sanclus qui euni replevit clausum in utero matris, et
Deus omnipolens, qui hoc sanclum lemplum stio
patris linguam solvil a vinculo, faciai vos sua Bene-'
diclionc repleri, et spiritalibus donis abundanier gloriosissimo nomiiiiin honore beati N. apostolisui
exuberarc. Amen. Ascendat vox deprecantis Proe- voluit dedicari, ipse vos precibus et meritis illius Bc-
cursoris ad aures clemenlissimi Palris, qui inundi U nedictione sua justificari et illustratione visitationis
Redemptorem anle novit confileri quam nasci, qui- atque inriabiiationis suee faciat sanctificori. Amen.
que auclorem lavacri sacris manibus suis tinxit inn Quatenus qui fuistis aliquando sicut et caeteri, domi-
fonte, maculas delictorum vesirorum clementer suaa cilia hoslis anliqui, et sub ejus dorainatione caplivi,
ihtercessione expurget, atque copiis virtutum feeun- mcreamini singuli gratissima' fieri templa Dei vivi,
det. Amen. Quod ipse prsestare dignelur, elc per ejus graliam effecti de servis filii adoplivi. Atnen.
Benediclioin AssumptionesanclmMarim. G Quod ipse praestare dignetur, etc.
In anniversario consecralionisepiscopi.
Deus, qui beatissimani virginem Mariam Domini
nostri Jesu Christi gloriosissiraam genilricem bo- t_ Omuipoiens Deus, qui me, quamvis indignum,
dierna die ad ccelosvoluit evocare, et supercboros~s per iraraensain suse pietatis affiuentiam, in numeruin
angelorum sublimiler exallare, suse vos Benedictio- , aulistitum, ad ministrandum allarisuo Iaudis hoslias
nis gratia per intercessionem ejus et nieriia digne- iramolando diguatus est deputare, atque tam ad cce.-
tur taliier ditare, qualiter a viliis ad virtutes merea-
^ lestis mensse sacramenta quarn eliam ad perennis
mini transmigrare. Amen. Concedatque vobis ex hoc (~ vitaeaiimenia populo suo eroganda destiuare, ipse
saeculosic fide vigere, spe gaudere, et cbarilale pol- l_ Benedictionis copia dignelur locupletare, ct sanctifi-
lere, castitatis jugiter eminentia fulgere, ct humili- i_ cando gratia sancti Spiritus corda vestra misericor-
lalis etiam excellenli.i spleudere, quo ipsi per omniaia diler vegeiare. Amen. Dignetur etiam vos ab omni-
bonis operibus adornati valeatis placere. Amen. Fa- a_ moda nequiiia clementer expiare, et in suae pietatis
ciatque vos omnia praeteriia flagiiia et facinora ita [a excellentia potenier confirniare. Amen. Concedat
die noctuque gemitibusei fleiibus expiarc, proesentia la quoque vobis de nialis a.b bona, et de bonis ail me-
et fuiura tam saiubriler evilare, quaienus cum ipsa sa liora quotidie proficiendo transmigrare, et post Iiu-
possitis oeternaliier in ccelestibus emicare. Amen. n jus terminum vitai ad seternoruiu gaudia prseinioriiui
Quod ipse prsestare, etc feliciter transmigrare. Amen. Quod ipse prsestare
Item alia, de Advenlu. dignelur, etc.
Benedicat vos ineffabilis gratia et pielas Dei vivi,
,j D Benedictioc quotidianh diebus.
et annual vobis per admirabilem et salutarem adven- n- Benedicat vobis Dorainus, el cuslodiat vos. Amen.
tum Filii sui, ne sub dominatione peccati remaueatis,is, Illuminet faciem suam super vos, et misereaiur ve-
quod absit, captivi. Amen. Ab onini vos miseria lani iu stri. Amen. Converial vultum suura ad vos, et donel
poienter liberare, et in sua misericordia tam cletnen-n- vobis pacem. Araen. Quod ipse praestare dignelur,
ter dignetur perseveranterque conlirmare, utsibi vos os etc.
faciat in praesenli sceculo laliter deservire, qualiter
,er Item alia. — Omnipotens Deus sua vos cleineniia
ad eum in futuro gaudentes mereamini pervenirc •e. benedicat, el sensum in vobis sapientise salularis
Amen. Quique pro nobis eutndem Unigenitum suum nn infundat. Amen. Catholicsefidei vos documentis euu-
in Adyentu priino voluit incarnari, ipse vos in secun-
in- triat, et in sanclis operibus perseverabiles reddat.
do faciatab injustorutn consortio separari, et justo-
to- Amen. Gressus vestros ab errore convertat, et viani
rum commercio secum perenniter mansuros aggre» re» vobis pacis et chantatis oslendat. Amen. Quod ipse
gari. Amen. Quod ipse prsestare.dignetur, elc prsestare dignelur, elc
Idem de hac dicendura. ut infra. Inclinet pro feria 3, Devotionempro feria 4,
b Est in Codice Gemei. secundo loco. Concedat,vel Det vobis oinnipotens Detts pro feria 5.
" In Codice Gemet. iiotantur Benedictiones pro )ro Pro feria 0 duaeassiguantur quae iionsiiut editae.Quae
fingulis feriis. Pro feria2 OninipotensDeusstui voscl.
cl. pro Sabbalo ponilur uou est etiam in Editis.
 fiOS kUM BENEDICTIONES. 600
Alia. — Inclinet Dominus aurem suam ad preces A vos bonitate creatos esse creditis. Amen. Quod ipse
Veslrse humilitalls, et det graliam vobis suae Bene- prsestare dignetur, etc.
diciionis, et praeraium sempiternae salutis. Amen. Item alia. — Omnipotens Deus, dextroe suae per-
Seniper el ubique Dominum propitium habeatis, et petuo vos circumdet ausilio, et benedictionum snrt—
in ejus laudibus exsulletis. Amen. Omnium pecca- rum repleat dono. Amen. Ab omni vos pravra-ie
torum vestrorum vincula solvat, et ad gloriam sero- defendat, et donis coelestibus exuberare concedat.
piternam pervenire vos faciat. Amen. Quod ipse Amen. Quo, corpore mundati ac mente, talem ei
praestare dignetur, etc exhibeatis servitutem, per quam suam consequi va-
624 .4Ka.— Multiplicet in vobis Dominus copiam leatis propiliationem. Amen. Quod ipse prseslare,
suoe benediclionis, et confirmet vos in spe regni cce- elc.
lestis. Anrerr. Actus vestros corrigat, vitam emendet, Item alia. — Purificet omnipotens Deus vestro-
mores componat, et vos ad ccelestis Paradisi haeredi- runi cordium arcana, et benedictionis suse vobis tri-
tatem perducat. Amen. Talique intentione repleri buat incremenla. Amen. Ab omnibus vitoe prsesentis
valeatis, qua ei in perpetuum placealis. Araen. Quod periculis exuarnini, et virtutum spiritalium ornamen-
ipse prsestare dignetur, elc lis induamini. Amen. Quo illius adjutorio fulli sic ei
Alia. — Devoiionem vestram Dominus dignanter serviatis in terris, ut ei conjungi valeaiis in ccelis.
inlendat, et suaevobis benedictionis dona concedat. Amen. Quod — ipse prsestare diguetur, etc.
Amen. Talique vos in prsesenti soeculo subsidio mu- liem alia. Omnipotens Deus universa a vobis
niat, ut Paradisi vos in fuiuro habitalores elficiat. adversa excludat, et suse super vos benedictionis
Amen. Sicque corda vestra sanctificando benedicai, B dona propitiatus infundat. Auien. Corda veslra effi-
et benedicendo sanciificet, ut vobiscum, irao in vo- ciat sacris intenta doclrinis, quo possint repleri be-
bis eum jugiier habiiare delectet. Amen. Quod ipse neliciis serapiternis. Amen. Quatenus et exequenda
praestare dignetur, etc inlelligentes, et inlellecla exequentes, et inter ad-
Alia. — Omnipolens Deiis det vobis gratiam suse versa mundi inveniamini indemnes, el beatorum Spi-
benedictionis, el repleat vos spiritu verilatis et pacis. rituum eiliciaminicohacredes. Araen. Quod ipse proe-
Amen. Qualenus sic per viam salutis devota nienie stare dignetur, elc.
curralis, ut subrepenlium delictorum laqueos salu- Iiem atia. — Omnipotens Deus dies vestros in sua
briler evadatis. Amen. Sicque efliciamiiii in ejus pace disponat, et susevobis benedictionis dona con-
supplicatione devoii, et in mutua dileclione sinceri, cedat. Amen. Ab oranibus vos perturbationibus li-
utadceelesle regnum pervenire possilis securi. Amen. beret, et mentes veslras in suae pacis tranquillitate
Quod ipse praestaredignetur, etc. consolidet. Amen. Quatenus fidei, spei et charitalis
Alia. — Concedat vobis omnipotens Deus munus gemmis adornati, et praesentem vitam transigatis;
suoebenedictionis, qui vestrae est conscius infirmila- illsesi, et ad seternara perveniatis securi. Auien.
tis. Amen. Et qui vobis Iribuil supplicandi affeetum, Quod ipse praestare diguetur, cujus regnum et im-i
tribuat consolationis auxilium. Amen. Ul ab en et perium sine fine peTinaiiciit in saecula steculorum.
proesentis et fuiurse vitse subsidium capialis, cujiis Amen.

AIIID BENEDMTIONCM EPISCOPALIUM SUPPLEMENTUM.

Ex Codicepervetuslo sanctiTheodericiprope Rhemos.
Bcnedicitode sanctissima Trinitate. .C Quique ex Maria virgine nasci dignatus est in civi-
tate Belhlehem, vos faciat pervenire post mortem in
«625^ene("cal vosTiinilassancta, unaqueeiindi- ccelestem Jerusalem. Amen. Ut ibi gloriam Deo in
vidua Deitas, Palris et Filii et Spiritus sancti; et tri- excelsis cuin angelis decanietis, et ccelesti
buat vobis remissionein omnium peccatorum. Amen. tius bonoe voluniatis perfrui valeatis. Amen. pace to-
Concedat vobis saniiatem mentis et corporis, et libe- ipse praesiare dignetur, elc. Quod.
ret vos ab adversilatibtts cunctis. Amen. Quatenus a Item alia Benediclio. —Infans et Deus Chrislus,
cunclis vitiis emundati, ipsiusque protectione mu- cujus miraii sunt pastores, in hac die nati-
ad ccelestem mereamur. proesepia
nili, gloriam pervenire vitatis claritaie Benedictionis vestras replea»
Ainen. Quod ipse prsestare dignetur, cujus regnum menles. suse, Amen. Quique pro vobis Deum e.i homineiri
et imperium sine fine permantt in saecula saeculo- hodie creditis natuin,
rum. Amen. Benediclio Dei Patris, qui est trinus iu tare prsesidiuui. Anien.ipsius semper sentiatis salu-
unus in essentia deitatis Qnalenus exemplo beatae
personis, qnoque repleat. Mariaj virginis omnia verba et mandata C.bristi in
Item alia. — Deus corda nostra repleat sacroe fidei corde conservetis, et eum laudando et glorificando,
docurnenlis, et informet nos ad vitam seternoesalu- sicut boni pastores exsultetis. Amen. Quod
lis. Amen. Quique se in Patre, et Palrem in se esse stare, etc ipse prae-
prsedixit, dignetur nobis largiri dona quee se diligen- Benedictio primo mane.
tibus repromisit. Ainen. Quateuus cooperanle Spiri- h Populum luum, qusesumus, Domine, pio favore
tus sancli gratia, ita mereamur trinae Majestatis ex-
sequi dicta, quo ad percipienda oeternitatis praemia prosequere, pro quo dignaius es in boc sacratissimo
potentioe ejus mereamur benedici dexlera. Amen. iv die tuam mundo pr*sentiam exhibere. Amen. A
cunctis eum adversitatibus paterna pielate cusiodi,
Quod ipse preestare dignetur, etc.
pro quo in niundo hoc tempore dignatus es ex Vir-
Benedictioin vigilia Natalis Domini. gine nasei. Amen. Ut te Redemptorem suum semper
Omnipotens Deus, etc, ut in Edit. inlelligat, et tuam veraciier gratiam comprehendat.
Benedicliode Natali Domini in nocte. Amen. Qnod ipse praestare dignelur, elc
Alia Benediclio. — 626 c Deus> Qui non soliim
Deus qui ideo apparuil in carne, ul electos suos genus liumanum condere, sed etiam le nascente vo-
ascriberei in aeterniiate, sua vos sauctificans Bene- luisti hominem de terris ad astra transire, respice
dictione, nomina vestra scribat in libro vitse. Amen. preces supplicum, qui te post longas tenebras Iiodie
aIn Edit. Pamel., tomo H, p. 508 et seq., raultae cantu : Populiim, etc.
leguntur Benedictiones de sanclissima Trinitate, in- c Exstat iu Pontif. Gemet. cum alia vulgata pro
ler quas haecnon reperitur. die Natalis D. Benedicat vos omnipotens Deus,
i>In Pontilic. Gemet. Iegitur Benedicl. in galli
~f!iY7 SI1PPLEMENTUMAD S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM. 608
natum Iumen agnoscunt. Amen. Compleclere hunc IA lernam beatitudinem te praevioieliciter valeant pcr-
populum in Ecclesise sinu, qui nobis processisti Ma- venire. Amen. Quod ipse prsestare dignetur, etc.
riae de tlialamo. Amen. Sit hscc plebs tuis proeceptis Benedictioin octavaNatalh Domini.
obedienter amabilis, sicut est partus Virginis in ori-
gine singularis; ut cum dies tui fulgoris effulserit, Omnipotens Deus, etc, ut in Editis
invenias in illis quod recondas in Jiorreo, pro qui- In Dominica 2 post Natalem Domini.
bus dignatus es in carne venire de ccelo. Amen. Deus, qui Filii sui lemporalem pudiciliam fecit
Quod ipse praestare, etc esse mirabilem, Spiritu prudentiee corda vestra illu-
Postea sequiiur : Benediclio in die natalis Domini. slrare ac docere dignetur. Amen. Quique illum pa-
Benedicat vobis omnipolens Deus, ulramque, etc, renlibus temporaliter subdi voluit, ipse vos humili-
ul in Edit. tatis et pietalis muneribus miseralus informel.
Benediclioin Natali sancti Slepltani marlyris. Amen. Et qui eum sapienlia, setate el gralia profi-
Deus qui beatum, etc, ul in Editis, el in Gemet. cere voluit, spirilualium vobis profectuuiu incre-
menta propitius largialur. Amen. Quod ipse prse-
aliisquemanuscriptis. stare dignetur, etc.
Alia.—Aperi, quacstimus, Domine, ccelos tuos,
aperi oculos nostros, indc nobis lua dona dcscen- Benediclioin Theophania.
dani, hiuc le corda nostra respieiant. Amen. Pateat Deus, Iumcn, etc, ul in Edit.
nobis sedes lua in accipiendis beneliciis qooepreca- Benedictio DominicwS posl Natalem Domini,
inur. Pateat libi niens noslra in reddendis servitiis
quai jubemur. Amen. Ilabeat sanclum luiim Stepha. R 1 Deus, qui sua mirabili potestate aquam 'verlil in
num pius islc populus patronum, quem etiam ille vinum, vos a velusiate subtractos in bealoe vitae
liabuii inipius advocatum. Amen. Accedatad te vox Iransferat novitatem. Amen. Etqui nuptiis intcresse
illa intercedens pro populo, quoeorabal pro inimici* voluit, titearum sua praesentia comprobaret bonum,
in ipso marlyrio, ut se obiinenle, et te remunerante, ipse vobis caslitatis et sobrielalis perpetuae couferat
perveniat illuc plebs acquisiia per gratiim, ubi te donum. Amen. Ipse vobis sanclarum inlelligentiam
coelis apertis ipse vidit in gloria. Amen. Quod ipse Scripturarum tribuat spiriiualem, qui aquas in vina
praeslare, etc. veriendo hoc ipsura voluit designare. Amen. Quod
Benediclioin Nalali sancli Joannis evangelistm. ipse praestare, etc.
Benedictio in Oclava Epiphanim.
Omnipolens Deus dignetur, etc, ut in Editis, el in
Cod. Gemel. aliisque manuscripth. Deus, qui prsesentem diem ita dignatus eseligere,
Atia. — Dcus, qui luos aposlolos pretiosa gentium et ui eligeres lot miraculis demonstrare, iu quo te ad
lurnina proeparasti, qui Jacohum ct Joannem ad illu- adorandura stella nova magos perduxit, ei Jordanis
strandas animas, inter vasa Ecclesise, candelabra fi- luo bapiismo sanclilicari raeruit; necnon et aquae
dei prsetulisii, fac plebem luam imiiari quod unus pallor in Cana Galilese vina produxit; eslo, quaesu-
exuraudo formavit, aller evangelizando eruclavit. mus, tuse familise ipse lux itineris, qui stella indice
Ainen. Fruciilicct in populo quod seminavit isle clarilicatus es rex salutis. Amen. Da plebi luae Re-
verbo, plantavit ille martyrio. Amen. Ut coruin in- demptoris sui plenum cognoscerc fulgorem, ut per
terventu, hoec turba illius rcficiatur dulcedine, super ejus incrementa ad perpetuam claritaiera perveniat.
cujus pecius charus Joannes accubuit' prse ainore. Q I Amen. Da plebi luae Redemptoris sui plenum cogno-
Amen. Quod ipse proestare dignetur, elc scere fnlgorem, ulperejus increraentaad perpetuam
claritatem pervenial. Amen. Converte ad te quae-
Uenediclioin Natali Innocentum. reudum corda fideliuin, ut, juncta cum angelis in
Omnipotens Deus, pro cujus Unigeniti veneranda excelsis, tibi Deo cauteigloriam plebs devota. Anien.
infantia innocentum, etc, ul in Edil., consentienlibus Et qui dignalus es hodie a Jordanis fonte, fons aquae
JUanuscriptisGemet. et aliis. vivoe, desccndere, et luo baplismate sanctificare,
—
Alia Benedkiio. Concede, quaesumus, Domine, tribue populis luis perpetua pace gaudere, et 628
plebi luse innocentum gratiam, qui tibi consecrasti splendore gratiae tuaecor eorum seraper acceudcre.
primiiiasmartyrum ab innocenliaparvulorum. Amen. Amen. Quod ipse praestare, eic.
627 Servetur hic populus purgatus baplismale, Benedictio Dominkm & post Nalalem Domini.
qui libi placilani fecisti innocenliam in cruore. b Omnipotens Deus vos ab omnium peccatoruin
Amen. Ut illuc suo interventu grex accedat post la-
vacrutn, ubi felices parvuli, perfusi rore sanguinis, maculis emundel. Qui leprosum supplieem lactu
gloriautur in perpetuum. Amen. Quod ipse prse- proprio dignatusest emundare, ipse cordium veslro.
etare, etc. rum hospitiuin dignelur misericorditer introire.
Dominica i post Natalem Domtni. Benediclio. Amen. Sicque vos fidei suae plenitudine informet, ut
" Dcus, qui Unigenituin suum misit, ut mundum cum sanctis suis in coelorum regno accumbere * con-
cedat. Amen. Quod ipse praestare,.etc.
salvarcl, etc, utin Edith.
Benedictioin vigilia octavmDomini. Benedictioin Purificatione sanclm Marim.
Omnipotens sempiterne Deus, qui per incarnatum Omnipotens Deus, qui, etc, ut in Edith.
Verbum iinigenittim tuum dedisii lumen in saeculum, BenediclioDominicm5 posl Nalalem Domini.
ejus misericordiani suppiiciler exoramus, ut qui ex c Tentationum omnium a vobis Dominus pericula
gentibus sanctani Ecclesiam fecundavit in grege, ab ct perturbationum procellas raiseratus
omni eam genlilitatis errore absolvat. Amen. Et qui removeaf,
in sequenti die ut legis lolleret jugum, per legem excludat. Amen. Tentatoris fraudes alque molimina
est carnalitcr circumcisus, hujus populi spiritaliter dissolvat, et vosadversus eum cautos atque invinci-
biles faciat. Aineii. Coniinuoe pacis vobis munera
dignetur circumcidere corda, atque omnia amputare tribuat, et vos in porlu iranquillitatis ac securitaiis
radicitus vitia, ut sobrielalis studium et non ebrie- constiluat. Amen. Quod ipse proestare
tatis scctenlur incommodum. Anien. Sint semper lua propiiialusetc.
omnes protectione salvali, ut dum cnrnalem deside- dignelur,
ratit circumcisionem, lua sinl firmati Benediciiune, BenedictioDominicw 6 posl Ndlalem Domini.
ul callidi serpentis vencna possint evadere, et ad ae- d Deus, qui benum semen in sua Ecclesia serere
a ln Gemel. : Deus
qui Unigenilum suum misil in post Natale D. esl pro Dom. 2 post Epipban.
mundum, ul eum salvaret, etc c Assignatur iu Getnet. proDora. 4 post Epiph. et
l>lnsciibiliir in Gemel. ln Domin. 3 scilicet
post sequens pro Dom. S.
Epipbaniaii). Et quse supra assignatur pro Dom. 5'< d Iti Gemet., qui bonorttmsemen.
609 ALUS BENEDICTIONES. 610
consuevit, in vobis illud conservare alque multipli-. A laesi; et pax jugiter quieta permaneat in liabitaeulis
care nunquam desistat. Amen. Zizaniorum superse- vestris. Amen. Quod ipse proeslare, etc.
minatorem a vobis procul repellat, et sui verbi pa- Benedktio infra hcbdotnadam. —c Respice, Paslor
bulo vos indesinenter reficial. Amen. Qtio cum dies bone , super bunc gregem, et tribue ut qui terrenis
judicii advenerit, a reprobis separati, ad dexteram ^abstinent cibis, spirilualibtis pascantur alimoniis ; et
jiulicis sislamini, et in bealissimo ipsius regno col- quem divinis reficere tribuis sacramentis , ab onmi-
locemini. Amen. Quod ipse praestare, etc. bus propitius absolve peccalis. Amen. Da eis sic in
Benediclio Dominicm7 post Nalalem Domini. diebus jejuniorum suain componere vitam , ut non
" Deus, qui mare suis pedibus fecit esse calcabile, invenianlur volunlates eorum a tua volunlale dissi-
miles , sed sint semper in omnibus luis praeceptis
vubis quidquid est noxium ipse substernat. Amen. obtemperantes. Amen. Etilaomnem
Contrarios immundorum spirittium motus cotnpe- tua Benedictione sanclilica , ut eorumbanc familiam
oculis
scat, et vos in sua pace conlirmet. Amen. Crucis suae tuse pietatis sint scmper accepta, et adjejunia
desiderat.um
navi inter mundi fluctus gubernet, et in liltus beatoe sanctse Resurrectionis tuae diem eos mundo corde et
perennitalis perducat. Amen. Quod ipse prse- corpore pro tua pietate jubeas prsesentari. Amen.
stare elc. Qued ipse praestare, etc.
Benedktio in Sepluagesima.
BettedictioDominicm2 in Quadragesima.
Omnipolens Deus ila studium vestri cursus diri- Deus , jejunii cseterarumque , clc.
gere dignetur, etc, ut in Edit. ConsentientibusManu- /n Oranipotens
Edil. Gussunvill.absolvilurad hmc verba Benignus
scriptis Gemet. et aliis.
Atia Benedkiio. — Respice, Domine, de ccelo, et B audilum. Amen. Omhsioesl ex aliis Excush el manu.
vide et visita vineam istam, quam plantavit dextera exaralis supplenda; ubique enim legitur: Qualenus
tua; spirituales exhibeant fructus, el coelestes dili- mentes noslrse, etc, ul in libro Sacram.
Benedictioinfra hebdomadam. — Deus, qui es cus-
gant acius, et sine vilio in hoc soeculo transigant tos animarum et corporum , dignare hatic familiara
vitam, ut possint promereri perpetuarn. Ameii. Fra- luam brachio tuae defensionis protegere, ut iiullis
gilem solida, contritum releva, invalidura robora, inimicorura anliquorum bostium iusidiis corpora no-
validumque conlirraa ; pietate alleva, charilate oedi- stra
fica, castitate munda, sapienlia illumina, misericor- Jesu patiaris illudi, sed semper cum Doniino nostro
dia serva. Amen. Proficiant huic prsecepto fidei vi- Christo Filio tuo maneamus il!oc»i.Amen. Da
gilantia, amoris tui perseverantia, morum lempe- huic familiae luoelidei calorem, contineniioe rigoreiu,
rantia, misericordioe providentia, actuum disciplina; fraternitatis amorem, abstinentioe virttitem. Amen.
ut post concessam miseralionis indulgentiam, non El sic quidquid diclo , facto , vel cogitationibus pec-
abjicias eos promissionis tuse nitiuifrceitiia, sed per- caverunt, pietas ac benignitas clementise ac miseri-
ducas ad veniam, quos hic libi adoplasli per gra- cordise luaeresolvere ac indulgere dignetur. Amcn.
tiam, Amen. Quod ipse proestare, etc: Quod ipse prsestare, eic.
Benedklio in Sexagesima. Benedictio Dominicmin 5 Quadragesima.
Det vobis Dominus nosse mysterium regni Dei, ut Omnipotens—Deus, jejunioruin, etc, ut in Editis.
in Editis. 630 Alia. Oinnipolens Deus det vobis copiam
Alia Benedklio. — Aspiciat in vos Reclor aeter- suoe Benediciionis, et conferat in vobis prsemium
nus, atque conservet in vobis gratiam quara profu- IC sempiternae ealutis. Amen. Sicque quadragesimalis
dit. Amen. Meulem regat, vias dirigat, cogitationes observantise inchoata jejunia sibi reddat placabilia ,
sanctas inferveat, actus probet, opera 629 confir- ut ab eo iinmarcescibiiia valeatis percipere dona re-
met, praeterita indulgeal, proesenlia emenUet, futura promissa. Amen. Concedatque hoc sacroeTriniialis
nioderetur. Amen. Sit nianus Doniini auxiJiatrix atque individuoeunitaiis clementia, cujus regnum et
veslri, el brachium sanctuiii illius opituletur vobis. imperium sine fine permanet in soecula saeculorum.
Ainen. Quod ipse proestare, ctc. Amen.
Benediclio in Quinquagesima. Benedktio Dominicm4 in Quadragesima.
Omnipolens Deus sua vos Benediclione
b conlirmel, Deus, qui vos ad praesenlium, elc, ut in Editis.
et imminenli quadragesimali abslinentise aplos effi- Alia Benediclio infra hebdomadam. — Benedicat
ciat. Amen, etc, ut in Edil. vos omnipotens Deus, et ad omnem reclam obser-
AliaBenedictio.— Benedic, Domine, hunc populura vaiitiaepleiiitutlineiiilotiushoneslalisinstituat. Araen.
tuum, fruclibus bonis, ct operibus benedictis. Amen. Sil in vobis castitatis studiuin , niodestia nioruiti,
Fac eum lali sobole germinare,, ut in paradisi tui innocentis vitse siiiceiitas, fidei inlegrilas,(oncordioe
permaneat dignitate. Amen. Planta eum in sinu ma- charitas, continenlioe virtus, benignilas affectus. Ad
tris Ecclesi* radicibus Jirmis , quo possit palatia re- te oculos tcndant, de le ccelestia suinant, ut te volis
gni inlroire cceiestis. Amen. Quod ipse praestare, etc. expeiant seclaris actibus omeni. Amen. Ui conse-
Benedictio incapilejejunii.— Benedicat vos Dorai- quenter cum sanctis praemia horura et mulloruni
nus Jesus Christus, qui sea vohis voluit benedici. probitate consecuti, referamus Deo gralias , et prae-
Amen. Et qui boc quadiagenario circulo, tujus hodie .D sentiuin bonorum largitori. Amen. Qubd ipse prae->
inchoalis exordium, suo dedicavit jejunio , veslrum stare, etc
suscipiatjejunium, omnique vos repleat bono. Amen. Benedictioa in aurium aperlione. — Adesto, omni-.
Det vobis fidem integrara et abstinenliam tam salu- potens Deus, huic populo tuo verbis hodie mysticis
brem, ut nec caro escis devicta hixuriet, nec mens inforraato, ut liatillis illuniinatio mentis, et rcpara-
alflicta degeneret. Amen. Sed ita sitvobis sanciifica- lio cordis. Amen. Proftcial in eis illapsa Benedictio
lum iu tlivinotiinore jejunium, ut vitiis pariter atque tua plenius ad salutem , qui in hac die de sacris luis
corporibus abstinentiee frena imponatis, et toli [forle cordis et corporis susceperunt inatires. Anien. Sis
tutij scinper ab infestaiionibus inimici maneatis il- illis proleclor et Dorainus in seiernuin , sicut fuisti
a Exslat in Gemet. pro Dom. 6 posl. Epiph. las evenerit, et presbyler non fuerit prmsens, diaconui,
k in Gemet., abstinentia. pmnilentemad sanclam communionem.Posl
c Habelur in Geniet., praemittilurque : Incipit qua- suscipial
hoc coinmouitoriutii subjiciunlur Oraliones et Psalmi
liter suscipere debeant pwnitentesephcopi et presbyteri. super pcenitentes dicendi, et postea cinerum Bene-
Ubisineobservaiionenonpraetereuiidumquod legitur: dictio.
Skut sacrificium offerre non debent, nisi episcopi el d De hoc autiquo ritu vide notas ad lib. Sacra-
presbyteri,quibus clavesregni cmleslistradilmsunl, sic ment. col. 566 et 381.
nec iudicia isla alii usur.paredebent. Si autem necessi-
611 SUPPLEUENTUM AD S. GREGORH LIBRUM SACRAMENTORUM. Cll2
Israeliticis , praemonentc Moyse , in subsidio , et. A Amen. Et qui quondam misericors misertus es tnrboe
/Egyptiis in exierminio, ut non preinerenlur oneroso tecurn iridtio permaiienli, simili nunc dignalinnc
servitio. Anien. Et ne ulterius graventur mole pec- huic miserere plebi, libi jejuniis et byranis innixius
caiuinuui, dignare eirca eos divinum impertiri pree- supplicanti. Amen. Quodipse praestare, elc.
siditnu , ut libi famulari valeant in seteruum. Amen. Benedktio Dominkm 2 post Pascha.
Quod ipse prtestare, etc. c Deus, qui dignatione misericordiae, majestate
Benedictio DominicmS in Quadragesima. potenti, ut succurreres liomini, terras ccelilus visi-
Accendatin vobis, etc, nl in Ediiis. tasii, et in carne suslinens posnam patibuli, rumpens
Benedictio infra hebdomadam. — Bcnedicai vos legem Tartari, ad ccelos ab iuferis ascendisli, praesta
omnipotens Detis , et mentes vestras.ad boni aclus familiee luoe ita hanc vitam transigere, ut in illara
intelligenliam benignus institutcr erudiat, et prseslet perpetuam le ducente possint inlrare. Amen. Tan-
vobis velle quse prsecepit ; inspirei quaediligil, el lum habeani fervorem catholicae fidei, ut sancti ad-
tribuat quod oportet; atque omni vos bono spiritua- venius lui sint exspectatione securi. Amen. Ei qui-
lium munerum cum prsesenlium rerum subminislra- cunque meruerunt hic purgari unda baptismi, proe-
lione locuplelet. Amen. El vos in fide firmet, et in senlari valeant tibi pio judici candidati. Amen.
lcntalione adjuvet, in conversalione castiget, in vir- Quod ipse praestare, etc
lute multiplicet, in infirmitate relevel, inanxielate Benedktio Dominicm3 post Pascha.
lselificet. Anien. In prosperilale proeparel, in iniqui-
tate eineudet, in tranquillitale sublimet; infundat Omnipotens Deus , qui de diversis floribus tuam
gratiam , intiulgeat offensam, ingerat discipuham. n1 semper exornasEcclesiam, da plebi luae ad ccelestem
Amen.Quod ipsepraestare, etc. gloriam et immorlalitaiis honorem renatse dignum
menlis rcgenerationis suoe ornaium. Amen. Custodi
Benediclio in die sancto Paschw. eam a diri serpentis incursu pieiatesolita, ul tuo
Benedicat vos omnipotens Deus, etc, utin Editis. famulatui semper possit esse continua. Amen. Quo
Benedktio (erim 2. et in prscsenli sacculo sic te opitulanle suara vitain
et tuam misericordiam valeat exorare, ut ad
Deus, qui pro vobis suscepit injuriam, etc. ut in dirigere
seterna gaudia sine fine mansura, le Pastore ac duce,
Editis.
Benedictio feriw 5. possit feliciter pervenire. Amen. Quod ipse praesta-
re, elc
Deus, qui vos lavit aqua sui Jateris, etc., ut.in
Edil. 632 BenedictioDominicm4 posl Pascha.
Benediclio ferim %. Benedic, quaesumus, Domine, universam familiam
luam ad gaudia perpetuae resurrectionis feliciter evo-
Dominus Deus nosler vos perducat, etc., ut in catam. Amen. Rectissiraum catholicse tidei tramiieui
Edit.
631 Benediclio ferim 5. teneant, et in una Trinitatis professione consistmt.
Amen. Nulla eos a reclitudine ecclesiastici dogmatis
Omnipotentis Dei et Domini nostri Benediciioni- pravoe assenionis impielas deviet, et ne sub prseteuu
bus, etc, ul in Editis. nominis Christiani veritatis prsesidio nudet, sed in
Benediclio fenm o. eadem unilaiis fide manentes effici mereanturregni
« Benedicat vobis de ccelis oranipotens Deus, etc, Q coelestis heeredes. Amen. Quod ipse prsesiare, elc.
«1 m Edith. Benediclio in die Ascensionis.
Benedktio in Sabbalo in Albis. Benedicat vobis Deus, etc, ttt in Edilis.
" Deus, qui, peracto senario numero ; die sacro Benediclio Dominkm posl AscensionemDomitxi.
Sabbati ab omnibus operibus quievisli, voleus ut in Benediclionum suarura super vos Doniinus iuibrein
homine condito ubi requiesceres libi doraicilium infundat, etc, ul in Excusis , pro Dominka 1 post
Ascens. Dom,
praeparares, exaudi preces supplicum ad dona tuoe Alia Benedktio. — Deus, qui Tarlara fregisti resur-
clcinenlioe fideliler occurrenlium. Amen. Proepara
seusus eorum ad te suscipiendum , ul ipsi tibi pro- gens, aperuisti coalos ascendens , ut populi illuc per
lidem
prie mereanlur effici templum. Ainen. Et ita proesen- respiceascenderent ubi le apostoli intrare videruut,
tes famulos in hac vita protegas, ut in nelernam re- ascendens ccelum propter quos dignalus cs
descendere in Amen. Sit eis quoil te exal-
quiem tecum dominalor admiltas. Amen. Quod ipse lasli proleciio, inlernum.
praeslare, etc quibus fuit unicum quod te humiliasti
remedium. Amen. Ut in die judicii non sint sinistri
Benedklio Dominicmin octava Paschm. numero , qui te sedere ad Patris dexleram conliten-
Deus, cujus Unigenilus, etc, ut in Edit. lur in ccelo. Amen. Quod ipse praestare, etc.
Alia Benediclio. — Deus , qui per Resurreclioncm Benedktio in Penlecoste.
Unigenili, etc, ut itt Edit.
Benedictio Dominicmi post Pascha. Deus, qui hodierna die, etc, ut in EdUis.
Benedklio in hebdomada Pentecostes. — Omnipo-
Benedicat vos omnipotens Deus qui vos gratuita " tens Deus, qui quinquagesimum diem fuiurae remU-
niiseratione creavit, eic, ut inEditis. sionis munere flgurasti, quo gralia Spirilus sancti
Benediciiodejejunio. — Oinnipolens Deus , devo- inebriali apostoli mente una locuti sunt orc diverso,
lionem, etc, ul in Editis. respice hanc Ecclesiam quam ex genlibus congregari
Item alia Benediclio. — Respice, Domine, supcr linguarum varietate signasti. Amen. Da consolatio-
hanc familiam tuam subjectam tibi, Benedictionum nera inler pressuras saeculi, qui nobis sequaiem tibi
tuarum dona poscentem ; rege eam de supeiioribus ipsi eonsolalorem Spiritura misisti. Amen.Et te pro-
luis, el ubertatem frugum ei largire. Amen. Libera piiianie sit ipse nunc plebis hujtis cuslodia, qui dedit
eam a diebus inalis, et a perturbaiioiie bellorum , et discipulis tunc doctrinam. Amen. Quod ipse praesta-
da ei lemporatrauquilla atque pacilica, ut te cuslode re, eic.
pervigiii ac Pastore acterno , ei in precsenli tempore Benediclioin xu kctionibus, mense quarto.
consistat secura, et ad seterna gaudia perveniat. d Benedicat vobis oinnipotens Deus qui cuncta ex
a In Geroet., Benedicat vos Deus de coelis c Pro Dominicis post PaschaCodex Gemet. exhi-
omnipo-
lcns, etc. bet Benedictioues omnino diversas ab istis eta Vul-
b In Edit. lib. Sacramenlorum nulla
assignalur gatis.
Benediclio. Quse legitur jn Cod. Gemet. pro hujus d Hoc est, in Sabbato xn lectionum.
diei otficio , prorsus ab hac discrepat.
613 ALLE BENEDICTIONES. 614
nihilo creavil, ut in iibro Sacram. a nooh edito, pro A , straia. Amen. Auxilio tuo momentis omnilnn visi-
Sttbbcttoiiiii.ii lect. , mense i. liiGeniet. eadem assi- tenttir, ut, superalis inimicorum viribus, roboreutur.
gtiutur pro tola hebdomada. Amen. Qtiod ipse proestare, elc.
BenedictioOclavmPentecosles. Benedklio Dominicm10 post Pentecosten.
Omnipolens Triuitas, units et verus Detis, etc , ut Deus qui est vita mortalium, salusque peccato-
in Eclilis. rum, etc, utin Edit. Dom. 11 post Pent.
Alia Benediclio.— Domino,Jesu Cbriste, qui dis- Benedklio'Dominicm11 post Penlecosten.
cipulis tuis sancltim dedisti Spiritmn , Ecclesioe ttiae
cotbolicae dona Iargire, ut quicunque sunt ex aqua et Tribuat vobis Dominus charilatis donum, indul-
et vilee seternie consortium. Amcn.
Spiritu sanclo renaii, semper siut ejus protectione gentioe fructum,
muniti. Amen. Redundet in cis charitas diffusa per Abstergal a vobis oranes maculas peccatorum, ut
Spiritum sanctum , quse operiat ac superet oinnem eum vigilanter mereamini agnoscere, fideliier co-
niulliludinem peccatorum. Amen. Et requiescat in lere, et desiderabiliter exspectare. Amen. llluminet
istis propitius , qui quondam requievit in apostolis gratiam suam super vos, et misereatur veslri, sicut
illuminavit Moysen et fiiios Israel, in columna ignis
gloriosus. Amen. Quod ipse prsestare, etc. et nubis. Donet vobis graliee perpetuae donum, et
Benedklio Dominicml posl oclavas Pentecostes. conferat gaudium angelnrum. Amen. Quod ipse prae-
Benedic , Domine, istam omnem familiam , quau stare, etc.
gratiam Benedictionis tuae desiderat invtnire; pro- 634 Benedktio Dominicm12 Pentecosten.
priam manum e ccelis emitle, el eapila sirtgulorum B .Gratioe suoe dono vos Dominuspost
continge. Amen. Descendat super hos omnes gralia Iesti Benediclione locupletel, et coe-
Benedictionis lirae, sicui 633 descendil ros super custotliot, etc, ut in Edit. lib. Sa-
raciem lerroe. Amen. Manus tuoe senliant lactum, crament., ubi tamen, consentienleCod. Gemet., lecji-
Spiritus sancti percipiant gaudium, ui benedicti per- tur : gratia sua vos Dominus locuplelet.
maneant in aeiernuni. Anien. Quod ipse praestare, ctc. Benedictio Dominicw13 posl Pentecoslen.
BenedictioDominicm2 posl Pentecoslen. Benedicat vobis Dominus, ccelorum rector et
Propitietur Dominus cunctis iniquitatibus ve- salubriiatemconditor, et det vobis tranquilliiaiem temporum,
Btris, etc, ut in Edit. Dominka 3 posl. Penlec. corporum, saluteinque animarum. A-
men. Tribuatque vobis frugalitatis gaudium, reterni-
Benedklio Dominicm3 posl Pentecosten. , tatis procmiuni, lumen clarissimum sempilernuin.
Benedicat vobis Dominus nosteroris alloquio, ctc, Amen. Et concedat vobis suoe pielotis auxilium, ut
ut in Dominica h post Penlec. cum cogilatione mens videat, lingua voee proferal,
Benedktio Dominkm & post Pentecosten. actio facti non defendat. Amen. Quod ipse prse-
etc.
Emundet Dominus conscientias vestras, etc, ut stare,
in Dominka S post Pentec. BenediclioDominicml& post Pentecoslen.
Benediciio vos Domini comitetur, elc, ut in Edi-
Benediclio Dominkm 5 post Pentecosten. lis Dom. 15 post Penlec.
Agnoscal in vobis Dominus proprium signum et /i BenedictioDominicm15 posl Penlecoslen.
suae vobis misericordise conferat donum. Amen.
Bella cotnprimat, famem auferat, pacem tribuat, ini- Benedic, Domine, hanc plebem luam, atque hos
mici insidias longe repellat. Amen. Mcerentiumge- omnes concordes , quietos, pacificos, et sospiles
mitus videal; vocem veslri doloris exautiiat, et la- serva. Amen. Tribtie eis ut sectentur tion iuterilum
crymas ab omni facie tergat. Amen. jEternam vobis sed vitam, non carnem sed spiritum, non teinpora-
dilectioiiein indulgeat, et perfectam cbaritatem con- lia, sed oeterna. Amen. Ut operibus suis non solum
cedat. Amen. Quod ipse procstare, etc. absoluli, verum etiam juslificaii, digni sint vitam
Benedkiio DominkmGpost Penlecosten. et gloriam promereri. Amen. Quod ipse prsesia-
Amoveat a vobis Dominus lotius maculas simul- re, etc
lalis, elc, ut in Dom. 7 post Pentcc. Benedictio Dominkm 16 posl Penlecoslen.
BenediclioDominicce7 post Penlecostcn. Omnipotens Deus peccalorum vesirorum maculas
ut in Edit. Dom. 17 posl Pentec.
Benedicat vos oninipotens Deus, el pcr abundan- purget, etc,
liam misericordise suae cor veslrum corroboret. Benediclio Dominkm 17 posl Pcntecosten.
Amen. Mentem sanctificet, vilam amplilicet, casti- Benedic, Dominc, poptilum luiim, ct devolum re-
moniam decoret, atque sensns vestro.s in bonis ope- spice, bumilitatem vide, gemiius suscipe, dolcules
ribus semper sedificet; prospera tribu.it, pacem con- paterna pietale jube consolari. Amen. Prostratum
cedal, salulem conferal, quietem nutriat, charilalem alleva, disperstim congrega, adunatumque conserva,
uniot, et ab oranibus diabolicis et bumanis insidiis esurientem riba, sitientem poto, omncsque simul
sua semper vos protectione et virlute defendat. D cceleslibus donis irriga. Dele in cis oninem pcccati
Amen. Et ila devotionem veslram placatus seniper macuhmi, ut, le gubernante, ad gliriam perveniant
suscipiat, ut quoeque ab eo postulaveritis clemcnler sempiternam. Amen. Ilumiliata tibi omnium capita
concedat. Auferal mala omnia quoegessisiis, et tri- dexteroe tttoeBenedictione sanctifica, ac benedicendo
buat gratiam quam semper rogatis. Amen. Quod ipse peccata relaxa. Sanctique Spirilus effundc chari-
proestare, elc. smata. Ut sine ulla offensione Majestatis luoe proe-
BenedictioDominkm 8 posl Penlecosten. cepta adimpleant, ct ad vitom octernam, lc auxi-
Sanctificet vos Doraini gratia, etc, ul in Edit. liaute, perveniant. Amen. Quod ipse proeslare, elc.
Dom. 9 posl Penlec. Benedktio Sabbati in xn lectionibus, mense 7 et
BenedictioDomtntcm9 post Pentecoslen. feria 4.
Populi tui, Domine, postulationes exaudi, ct in Deus, fons indtilgcntioe,suscipiat propiiius litalio-
calamitatibus constitutis velociter subvcni. Atnen. nem obstinenliaeveslrc. Amen. Impleal corda vestr*
Dc sua fac liberalione gaudere, quos cernis sub siiiirura deleclalionibus hostiaruin, et det.vobis posse
pondere nimium laborare. Exultent et loetentur in suis parere proece.plis. Amen. Ut quod non potestis
te, dum se viderint salvari per te. Amen. Milte eis, carnali ex iulirmilate pcrficere, ipsius gratiae uber-
Doinine, defensionis luoe semper arma invictricia tate mereaniitii adiraplere. Aracn. Quod ipse prsc-
Uorte victriciaj, quibus faciaiii nnn-orsri belia pro- slare, elc.
615 SUPPLEMENTUMAD S. GREGORIILIBRUMSACRAMENTORUM. 616
BenedictioDominicm18 post Pentecosten. AA et conservel in vobis gratiam quam profudit. Amen.
Benedicatvos Pater Domini nostri Jcsu Christi, et Menletn regat, vias dirigat, cogiiationes sanctas
respectu misericordiae ccelesiis protegal vos sub instruat, actus praebeat [Forte probeai], opera con-
umbra virtulis. Amen. Detque vobis animarumcom- firmet, praeterita indulgeat, praesenlia eraendet,
puuclionem, immaculalam fidem, conscientioepuri- fulura irioderetur. Ainen. Sit manus Domiui anxi-
tatem. Amen. Sensus veslros dirigat, corda compun- liatrix veslri, cl brachium sanctura illius opituletur
gat, in prosperis assislat, in adversis manum porri- vobis; fiat misericordia ejus super vos, et pietas
gai, in laboribus solatium ferat. Amen. Virtutum illius subsequalur vobis. Amen. Quod ipse prse-
suorum nierita muliiplicel, recta ctmsilia ad.v.ocet, stare, ctc.
terrenarura rerum a vobis pondera auferat. Amen. Benedictio Dominicm25 post Penlecosten.
Kepleat corda vcslra spirilualibus donis, el abun- Benedicat vos et sanctificet Dominus ex Sion, qui
dare faciat semper pcrfeclae gratiae incremeniis. fecit ccelum et lerrara in sapientia, sua Benedictione
Anien. Quod ipse prsestare, elc. aeierna, qua benedixit omnes sanctos patres et pa-
BenediclioDominicw19pos/ Penlecoslen. iriarchas nostros Abraham, lsaac et Jacob. Amen.
in vobis graiiam spiritualem, sicut multi-
Deus invisibilis, inoestimabilis, infinite, perennis, Multiplicet seraen eorura tanquam stellas cceliet velut
immense, auclor nosler, redemptor noster, etprin- plicavit
areuara quse est in litlore maris. Araen.lpse vos pro-
cipii in nalura alienus et iermini, lu celebrem po- tegat atque defendat omnibus diebus vitae veslrae, et
puli hujus conventum lanquaui proprii sanguinis perducat in reguum gloriae suae. Amen. Quod ipse
pignus illustra. Amen. 635 Rege sensus canos vi- R elc
duarum, sollicitudines virginum , vota nupiiarum, B procstare,Benedktio Dominicm26
desideria pupillorum, necessitates puerorum, lapsus 636 post Penlecoslen.
infanlium parvulorum. Amen. Quoniam tu es bono- Populi lui, Deus, institutor et rector, peccala
rum sensuum requies, felicium juvenum cuslos, san- quibus irapugnalur expelle. Custodi iilum perpetua
ctarum virginum sponsus, fidelium viduarum defeti- tuilioue, atque ab omni adversilate defende. Amen.
sor, honestorum conjugum fides, pupilloruni labo- Visita eum interventu sanctorum omnium, sicut Moy-
raniium pater, puerorum proficientium doctor, in- sen in rubo, Josue in agro, Samuelem in leuiplo,
fantiura el suscepior pariter et nutritor. Amen. In le atque illa ciini sapieniia perfunde, quam bealus Da-
senecia oelasiniliel, adulta corroboret, longaevacon- vid rex in Psalterio, Salomon in filio, le largiente;
suinmet. Per te gaudeal integritas non corrumpi; percepit a ccelo. Amen. Et ita postrerao patenia
per le sciat caslitas reparari, fides pura non dcstrui, pietate conserva, ut quaeque prava sunt respuens,
vita displicens emendari, misoricordia fieri, conlt- sancta conversatione firnietur, et a peccatis liber,
ncntia servari, innocenlia non evinci. Ainen. Quod nullis adversitatibus atteratur. Araen. Quod ipse
ipse prasstare, elc. prsestare, elc.
BenedictioDominkm 20 posl Pentecoslen. Benediclio Dominicm27 post Pentecoslen.
Benedicat vos Trinitatis divinoe Majestas, et una Bencdicat vos Deus Pater, qui in principio cuncta
deitas, Pater et Filius et Spiritus sanctus; talesque creovit ex nihilo. Araen. Benedicat vos Dei Filius,
inveniat dies examiuationis, quales emisii fons re- qui a superna sede descendit huraillimus. Amen.
generationis. Amen. Benedicat vos Dorainus, qui r Benedicat vos Spiritus sanclus qui in similitudine
auctor estoranium, et condilor sempiternus. Corpus columbae Jordanis in flumine requievit in Christo,
vesfrum servet immaculalum , el animas vcstras ipseque in Trinitate sanclifieet, quem omues gen
rnisericordiler lueatur. Ainen. Sicque vos ab omni tes venturum exspeclant. Amen. Quod ipse proe-
crimine peccatorum reddal innoxios, ut in vobis slare, etc
maneat Spirilus sanctus, et securi proestoleminiad- Benedictio Dominicm28 post Pentecosten.
venlum ejus. Amen. Ille vobis benedicat de coelis,
qui vos sacrosancto sanguine redimcre dignalus cst diciio Quoesumus,Domine, super populum tuum bene-
in lerris. Amcn. BeuediciioDei Patris, etc. copiosa desceudat. Amen. (ndulgeiitia venial,
consolatio tribuatur. Amen. Fides sancla succrescat,
BenedictioDominicm21 post Pentecoslen. redemptio sempiterna finnetur. Ainen. Quod ipse
Domine Jesu Christe, Pastor bone, qui animam proeslare, etc.
ttiain pro ovibus posuisti, sanguinis tui defende com- .BenediclioDominicm5 anie Natalem Domini.
inerciuin, gregem tuum propilius visilare dignare,
csurientem pasce, sitientem Concedat vobis Dominus praemium sincerissimse
pola, quod perierat re- ul itt Edilis.
quirc, quod errat converte, coniiitum colliga, in- chaiilaiis, etc,
validum confirma, validumque conserva. Amen. BenediclioDominicm4 post Nalalem Domini.
Fac eos antc conspecium tuum cum juslilia vivere, Oranipolens Deus, cujus Unigeniti adventum, etc.
ct cum misericordia, si se custodierint, judicari. ut in Edii.
Tribue eis iu iide credulitatem, in labore virtuiera, Alia Benedictio.— Aperi, Domine, januas cceli, et
in alfectu devolionem, in actu prosperitatem, in D ] visiia plebem tuam iu pacc. Emitte Spiiiiiiin tuum
viclu abundanliam, in pace laetitiam, in conversa- de- alto, et irriga terram, ei germinet spiritualeui
tione gratiara, in luclalione victoriam. Amen. Ut ini fructum. Amen. Sanctifica plebein tuam, Domiiie,
beneplacito conspeclui luo tramite gradienles, ett qui datus es nobis ex Virgine, et benedic hoeredita-
prtcsens icmpus cum felicilate percurrant, et ven- tem luam in pace. Amen. Praesta eis semper lem-
turum cum hilaritate suscipiaut. Amen. Quod ipses pora salutis, quse ante tuum adventtim prsedixit san-
prsesiare, etc. ctus propheta Joannes, ut hic fideliier accipiant
BenedictioDominkm22 post Penlecosten. el in luiuro cum sanctis et electis tuis vitam ct
Benedictionis Domini vos gratia semper prole- regnum consequanlur oclernum. Araen. Quod ipse
gat, etc, ut in Edii. Dominica25 post Pentec. praestare, etc.
BenedictioDominicm23 post Penlecosten. BenedictioDominicm3 ante Nalalem Domini.
Omnipoiens Dominus adaperiat vos veslrum in. Edith. Deus, cujus advenlus Incarnationis, etc, ut in
lege sua, elc, ut in Edil. Dom. 24 post Pentec; in\ Alia Benedictio.— Dominus Jesus Chrislus, qui
Cemet. est pro Dom. 23.
sacralissimo advenlu suo subvenire dignatus est
•BenediclioDominicm24 posl Pentecosten. mundo, animas vestras corporaque purilicet a deli-
Aspiciat el benedicat vos Dorainus, ex oiniii parte; clo. Amen. Det vobis legis suae proecepta vinuie
custodiat rex xtemus, el det vobis angelum lucis,, Spiritus saacti apprehendere, ut possitis advemum
617 ALIJE BENEDICTIONES. 618
ejus interriti pracstolari. Amen. Sicqite vos ab omni iA Benedktio'in natali sancti Malthim apostoli vi Kal.
reatu ininiuiies efficiat, utcum advenerit, non in Marlii.
terrore discutiat, sed in gloria remunerandos assu- Deus, qui vos m apostolicis tribuit consistere fun-
inat. Amen. Quod ipse praestare, etc- damentis, elc, utin Edith. Abesta Gemet.
Benedklio Dominkm2 ante Nalalem-Domini. Benedictioin Inventionesanctmcrucis.
Omnipotens Deus vos olacito vultu respiciat, etc. Benedicat vosomnipolens Deus, qut per unigeniti,
ul in Edilis.
Alia Benediclio. — Excila, Domine, potenliam elc, ut in Edilis.
tuam, et veni ad salvationem populi lui, quera ac- Benedktio in nalivitate sancti Medardi.
quisisti sanguine tuo, ne in ejus perditione soevus Deus c fundator fidei, indullor sacerdotii, congre-
ille exsultet humani generis iriimicus, quera adven- gatio plebis, 638 sanclificatio confessoris, qui bea-
lus tui polenlia dudum liberasli per gratiam. Amen. luni Medardumad hoc armasti virtute ut tibi mililaret
Sit lortitudo dexteroe tuae ad protectionem hujus in fide, concede huic familiaepro se hunc intercesso-
familise luoc,per quam dignatus es hoc tempore car- reiii quem dedisli pontificeni. Amen. Sit apud le
nem induere virgiualem. Amen. Et dum inlirmita- iiunc pro nobis assiduus inlercessor, qui contra hae-
tem nostram ttia clementia non ignorat, ita omnem reticos pro te exstitit tunc assertor. Amen. Ut te re-
lianc Ecclesiam tuam 637 lU3edivinitatis clypeo tribiiente populo crescat innumero, quod sacerdos
proiege, ut de ssevi illius antiqui hostis tentatione sudavit in fide. Amen. Quod ipse praestare, etc.
nos liberes, et gentium feritalem ita miliges, ul d Benediclioin vigilia sancli Joannis Baptislm.
niliil eorumjacula luorurn possint generare dispen- ]
dia. Arnen. Sed tu, Paslor bone, qui lemetipsum Deus, qui beatum Joannem Baptistam magnum
nostri causa dedisti pro pretio, ila sanguinis tui nuntiasli per angelurn, maximum declarasii per Yer-
delende commercium, ut et bic te senper senliant bum.qui clausus in uleroreddiditobsequiumDomino,
prseviuti), et in selerna bealiludine le remunerante matrem replevit gaudio, patris linguam solvit a vin-
mereantur accipere pracmium. Amen. Tu ergo eos, culo, cerne placato vultu frequenlanlem hodie popu-
oinnipotens Domine JesuChriste, Benedictionumrore lum ad lanti praeconis occursum. Amen. Ascendat
perfunde, utet in prsesenlivilaposili, de omnibus ini- vox illius ad aures Altissimi, qui maternis visceribus
inicisieliabeaiitereptorem,ethicetinseternumsemper ante mundi Dominurn novit confiteri quam nasci.
Sentiant protectorem. Amen. Quod ipse praestare, etc Amen. Ut eo intercedenle purgetur haec plebs a cri-
' Benedklio mine, cujus auctorem Iavacri sacra dextera linxit in
Dominkw 1 anle Nalalem Domtni. fonle. Amen. Quod ipse praestare, etc
Deus, qui vos et prioris adventus, elc, ut in Editis. Benediclioin nalali aposlolorum Pelri et Pauli.
Alia Benediclio.— Deus , qui per tuuni angelura
nuntiasti Christum venturum in saeculo, prsesta , Bene.dieatvos, etc, ut in Edit.
quaesumus,ut niinc venienti occurrere populus me- Iiem alia Benedktio. — Deus, qui in membris Ec-
realur cum gaudio. Amen. Dirigat vestra corda per clesioevelut geminatum luraen, quo caveantur tene-
tempora qui dixit Lux fiat, ante ssecula. Amen. Tri- brae, fecisti Petri Iacrymas, Pauli litieras coruscare,
bualque ille vobis veniam peccatorum, qui pro salule concede huic familioetuoefelicia dona suis indefessis
bumana fudit in cruce sanguinem proprium. Amen. petitiouibus oblinere. Amen. Atque eam de supernis
llle vos benedicat de ccelis qui per crucem passionis n sedibus placatus inspice, qui ccelos fecisti aperire
suoenos redimere venit in lerris. Amen. Benedictio Peiro in clave, Paulo in, dogmate. Amen. Ut proe-
Dei Patris. viantibus ducibus illuc grex possil accedere, quo
vni Kal. Febr. Conoersiosancti Pauli. pervenerint ipsi pariter, tam ille paslor per suspen-
Deus, qui gratia sua Paulum, etc, ul in Editts. dium, quam iste doctor per gladium. Amen. Quod
Benediclioin Purificatione sanclm Marim. jpse proestare, etc.
Omnipotens Deus, qui, elc, ut in Edith. Benedictioin nalali sancti Laurentii Marlyris.
a Benedictioin Nalali sanclmAgalhw. c Corrobora gregem tuum, lurris fortiludinis,
qui
Sanctifica, Domine, Ecclesiam tuam, qui beatam beatum Laurenlium prius ornasli pectore, post ser-
et
Agathen virginem martyrem acquisisti fide, bono- mone, ante decorastiprofessione quam funere. Amen.
rastipudore, glorificasli ccrtamine. Amen. Replealur Infunde circumstantibus credulitatis spiritum, qui
liic populus illo spiritu qui marlyri luaeadfuit Aga- confiiehti aderas, ne tacerenl plagoetrepidum, pceuat
thoe, cum eam ignis torrerct, ei cum ungula raderet, fessum, flamma devictum. Amen. Ut ipso interve-
ttim aculeus iufigerel, cum mamillam lorquerel. niente, ac te remunerante, illa luce piebs radiet, qua
Amen. Ut dum se sibi pro luo araore abnegat, lua levita lulsit in carcere, illa fidemicet qua ccelis victor
collocet in dextera, eujus est electione vocata in glo- martyr intravit hodierna die. Araen. Quod ipse prae-
riam. Amen. Quod ipse praestare, etc. stare, etc.
b Benedictioin Catltedra sancli Petri vin Kal. Martii. Benedictioin Assumplionesanclm Marim.
Deus qui beaium Pelrum apostoium tuum ita red- D Deus, qni beatoeMariaevirginis partu genus huma-
didisli praecipuum, ut sorlirelur inler ipsos fidei num dignatus est redimere, elc, ul in lil). Sacr.
principes principatum, el acccpta polestate consessus Benedktio in nalali sancli Barthotommi.
>n saeculo,coelifieret janitor, ut quos vult intromittat
cives in regno, respice plebem tuam pietate solita, ' Deus, qui Ecclesiam tuam in apostolicis tribuisti
qui sacrosancto apostolo gressum firmasti per iubrica, consistere (undamentis, quaasumusut beatus Bartho-
et culpas abluisti per lamenla. Amen. Obtineat apud lomocuspro nobis imploret apostolus, ut a nostris
te pro corrigendis delictis, qui claudofuil medela pro reatibus absoluti, a cunctis etiam periculisexuamur.
dirigendis vestigiis. Amen. Et ipso interveniente et Amen. lnfunde sensibus nostris apostolica relinere
remunerante, illuc grex sibi contmissus introducatur dogmata, quibtis te contemplemur mente serena.
venia, quo pastor idemque janitor tecum remunera- Amen. Concede propitius circumslanli plebi ut in
tus exsultat in gioria. Anien. Quodipse praestare, etc illo tremendo discussionis tempore eorum defensetur
a Exstat LnCodice Gemet., ubi immediale subjici- d Legitur in Codice Gemet.
tur benediclio in natali sancli Vedasti. e Alia in Codice Gemet. assignatur, scilicet : San-
*' Habelur in eodem Gemet. Cod. ctm Trinitatis super vos Benedklio descendat, elc.
c Eadem est quae in Codice Geuiet. assignattir pro f Exslat in Codice Gemet.
festo sancti Vedasti, mulato tantuin sancti uoraine.
PATKOL.LXXVIII. 20
Gif) SUPPLEMENTUMAD S. CRECORII LIBRUM SACRAMENTORUM. G20
proesidioquorum cst edocla prtcccplo. Anicn. Quod A A aiixilianle, altingere proemia aclernae vitac. Amen.
ipse-proestare,etc Postrcmo tu sis eis lux, lu salus, tu pius seinper in
Bcnediclioin DecollationesctncliJoannis Baptistiv. omni adversitate prolector essedignare; et ad hrcc
oninia impetraniia bcatus Michael archangclus, eujiis
Deus, qui nos beati Joannis Bapiistaeconcedit, etc,
ul in Edit. frequentamussolcmnia, tilii.,Doinine,precator accedat
in sacula. Ainen. Quod ipse procstare dignetur, cic
Jtem alia. — Rege, Domine, corda plebis tuac Benediclio in naiali sanctorutn Itemigii, Cer-
per arma justitioe, viian atlenla: diligens, frigial la- 640 tnani, Vedastiel Bavonis.
scivia [Forte oeiernoc diligcns, 1'ugiatlasciviam] car-
nis initpioe. Amen. Q39 Ablue culpas ejus obteuttt c Deus, qui beatos confessores tuos Rcmigium,
Baplistoetui, qui pro te inlcrcinptus in ergasiulo, tc- Germanum, Vedastum aique Uavonemclarilicasti sic
cum exsuliat in regno. Ameii. Silque aputl te inier- mcrilo, ut multa per miracula vivant in gloria, an-
cessor pro populo, quem cxsequosti Eli;e raerilis, nue propitius circumslaiili familiae, ut srntial tua be-
quem prsefecisti inter cunclos sobolis miinditialis. nelicia, tjiioecolit bodie sanctorum pontificuni f;sta.
Amen. Inspice pius arbiter ad desideria plebis vultu Amen. Infliie Spirituni sancliim pecloribus supplicuin,
potius remissoris'quam judicis. Amen. Exigat a te quos fiilicium exemplis cdoces, quos conlessoruiti
'lunera indulgentise, qui devoie populis ponniienliam proesitliismuiicraris; ut qui in bcatorum coufessoruui
proedicavit,ut illo postulanle, et te irnpertiente, cce- liiorum virtulibtis polles, poteslate praicellis , ouini-
lestis auloe palotia niereantur introire. Amen. Qtiod bus bosiibus prosiratis populura luiim ab incursii Sa-
ipse prseslare, elc tan;c salvarc digneris. Amec. Et eorttm intercessioue
Benedklio in natali sanclmMariw. * boec plebs consequalur veniani, qui lc rcuiuucraiile
B
" cum te non pervcnerunt ad gloriam seinpiternam. Amcn. Quod
Deus, qui, capiant coali, dignntus es ctc.
in lemplo uteri virginalis includi, ut mater iutegra ipse prrcstorc,
haberet et fructum de.Spirilu , et incorruptioncm de Beitecliclioin nativilate omnium lictnclorutn.
pariu, da huic plebi angelum custodem, qui (iiium Sanctorum omniuin suorum meritis, c.W.,ut in
MariaeDde concipiente praedixit. Amen. Sanciiiicet Edit. Abest a Gemet. , ubi tres Itac die Benedktiones
gregcin luum illa Benediciio quae sine semine hmiia- prorsus diversm ab Excttsis , et a sequenli Codice
no Redemplorem virgiuis focmavit in utero. Amen. Theod. assiynantur.
Ut te protegcuu: exultet Ecclesia de congregato po- Alia Benedkito. — Respice, qttaesumus, Domine,
pulo, sicut Maria meruit gloriain de fructu sacroto. de aliithrono magnitudinis luoe, qui vulnere proprio
Amen. Et qui bac die nativiiaiem sacratissiiu;e vir- possionis congreg.isti Ecclesiam de redemptis. Amen.
ginis luae genitricis Mariaecelebramus devoti, quom Prolcge eam sub lui nominis gubernaculo, ut po sis
super choros virginuii) paradisi sedibus collocasti, beaiaj viloe meriiis acquirere populum. Amen. Dila-
ejusdem nos sulliagiis, post abjectam carnis sorci- leiur crucc luo, ut coram te pulcherrima niteat ac
nam, ad aeterna jubeas tegiia perduci. Ainen. Qttod prseclara. Amen. Et quoede bodierna oinnium san-
ipse prsestare, elc. cloruni t.uorum solemnitate persultat, aii litijus sae-
Benedictioin Exaltatione sanctm crucis. culi iciilameiitis impressa non obruat. Amen. Procsta
b Dcus, qui redemisti genus humanum per beatae ergo, Domine, ut omnes hi qui sub oris nostri bene-
dittione tc protegente a malis omnibus
crucis palibulum, ut quod prius erat scclestis ad pce-1C liberentur.curvantur, Amen. Sint in tuis praeceptis streuui, in
nam, sit conversis redcmptis ad vitam, concede plebi advcrsis forlissimi, in prosperis motlerati, ut sancto-
luoe ejus salvari proesitlio, qujus esl armata vexillo. rum omnium quorum hodie solemnia festa celebra-
Araen. Sit ei crux lidei fundamentuin, spei suffra- mus effecti [larticipes, gloriam consequantur regni
giuni, in adversis delensio, iu prosperis juvanieiitum. ccelestis haeredes. Amen. Quod ipse proestare digue-
Auien. Perseverettiue in hoste viclori.i, in civitate tur, elc
concordia, in campo custodia, in domo fultura, ut;',
gregem iu luturo conservot incolumem, quoe nobis Benediclioin natali sancti Martini.
Agno vincente versa cst in salutem. Amen. Quod d Omnipotcns Deus , qui beatum Martinum praesu-
ipse proestare, etc. lem tuuin ila praedcstinasli, ul gratise lu;e pereimiicr
Benedktio in natali sanctorum Corneliiet Cypriani. juberes astringi, erige vola populi, qui proestiti»ti
merita luo conlessori. Amen. Proliciat his
Ex.iudi, Domirie, preces supplicum, remuneratio1 gloriosa ad fruclum quidquid in socerdole pro laude tui nomi-
gentium, recuperatio confitentium. Amen. Siut huic; nis amplecluutur,'et heec plebs ejus intercessione
iamilise tu;c dona salutis acquirerc, tuaeMajestativota1 conseijuatur veniam, qui, le remunerante, felici ser-
vocis offerre. Amen. Ul intcrccssione bealorum Cor- vitio perveuit ad gloriam. Amen. Sit ipse coufessor
nclii et Cypiiani marlyrum illuc plebs occunat dc- luijus
vota per veniam, quo iidem martyres merucrtiiit ac- penetravit populi assiduus custos, qui te vocante liodie
coelos. Amcn. Quod ipse proestare, etc.
c.cdereper lorinenia. Amen. Quod ipse praestarc, etc.
Benedklio in dedicalione basilkm sancti Michaelis. Benedictio in natati sancti Andremapostoli.
0 e Deus, qtti Ecclesiara iuajti in apostolicis trilniisli
Deus, qui ad salutem vesiram angeioruin suorum1 consistere fundanientis, qnoesumusul beatus Andri as
uli ministerio, etc., ut in Edith.
Alia Benediciio. — Adesto plebi luoe, misericorss pro nobis imploret apostoltts, ut a nostris realibus
a cunctis ciiam periculis exuoinur. Amen.
Deus.ad liodicrnam-soleinniiaiem devotissime con- absoluti,
llucnti; et ut grati r. tuae benelicia poiiora percipiat,' Infunde settsibus nostris aposlolica dogmata, qtiibus
bcati Michaehs archangeli, cujus soleiuiiia celeiiran- le cnnlemplemur mente serena. Amen. Concede pro-
tur, fac supplicem deprecaiioiiibus subluvari. Aimn. pititis circuinslaiili plebi ut in illo tremendo discus-
Ah oinni cos labe peccalorum detensa, et ad ttia1 sionis ternpore eorum defenselur praesidio quorum
irlcrna deduc promissa. Aiucu. Aniove ab eis pesti- esi secuia prtccepium. Amen. Quodipse proestare,eic.
fcra serpentis blaudimenta, ei insere sernpcr cordi- Bencdictio in nataii sancti Eligii.
bus eorum proecepti lui salubria inandata. Anien. Deus, qui beatissimuiii Eligium praesulem tuum
Actus eorum in tua dirige voluntate, quo possint, tee tanla familiaiitate libi junxisti, ut eliam cura adliuc
a Assignatur quoque Bcncdictio pro bac solemni- b Legitur eadem in Gcmet.
tale iti Poiilificoli Gemct., setl alia, quae sic incipit:: c Habetur iu Gemet. iisuem verbis.
OtttnipolensDeus, qui per incarnalum Verbumunige- !- d Exstat iu Gemct. Cod., paucis immulatis.
.nitum, etc. Additur et ahcra : OmnipotensDeus, sua a u /n Pontilicali Geinet. cxslat alia Benedictio,lait»
vos dignelur proicrtione bened pro vigilia, quani pro die natali sancli Andrese.
621 ALI^E BENEDICTIONES, G22
corpore namtaret in terris , jam tunc corde tolus.A 642- Benedictiotn qiwtidianisdiebus.
esset in ccelis, respice vota praesentis familioc, quse Det vobis Dominus muntis suae benediclionis, et
se gaudet tanti palroni solemnia 641 celebrare. repleat vos, etc, ut in superiori appendice, ubi, pro
Amen. Diguare ejus inlercessione super eam illas pe- Detvobis Dominus munus, etc, legiiur;Omnipolens
titiones elfundere , quas eligis libenter implere. Duminus det vobis gratiam, ctc
Auien. Et festivitalem iiancvenisse in lerris sentiat, Aita. — Omnipotens Deus coeleslivos proteciione
quarn videre votis in ccelisexoplat. Amen. Quod ipse circumdel, et suae benediclionis dono Ioeupletet.
preestare dignetur, etc Amen. Concedalque vobis, tit qui in sola spe gratiae
Benedklio in nativitatesancti Nicasii. ccelestis inniiimiiii, caelesLietiam prolectione munia-
mini. Amcn. et in proesentisaeculo niorta-
neus, qui triumphantibtisperte martyribus regiam lis viiscsolaliaQuatenus capiotis, et sempiterna gaudia com-
ccelestisauloc potenti dexlera pandis, quique pio te valeatis. Amen. Qtiod ipse preeslare, elc.
dimicantes sic decoquis in corporeis oerumnis, ul ve- prehendere —
lutaurum rutilans excipias in supernis, cxoutli vota tn Alia. OmnipolensDeus dexterce suae, etc, ut
appendke.
preesentis populi, qui sanclo martyri tuo Nicasio in
Alia. — Purificet omnipotens Deus, elc, ut in
cerlaminevictoriam prsestitisti. Amen. Sit plena huic dicla
gloria pro ejus iriumpho; obtineat ipsius passio ve- appendice.
— Omnipotens Deus universa, etc, ul in
niam pro delicto, et effuude super eos spiritualium Alia.
dona virtuturn, ut nihil in eos inimicus autviolentia prwf. append.
Alia. — OmiiipotensDeus dies vestros, etc, ibid.
subripiat, aut frautle decipial. Amen. Et obtinenie
apud le beato martyre luo Nicasio, cujus bodie pas- B Benedklio super regem.
sionis festa celebramus, per bonoe convcrsationis Benedicat libi Dominus, et custodiat te ; et sicut
perseveraiionem ad luam mereamur pertingere gra- te voluit super populum stium constituere regem, ita
liam. Amen. Quod ipse proestare, etc et in praesenli saeculo feliccm, et oelernaefelicitalis
Benediclioin nativitatesancti Thommaposloli. tribuat esse consortem. Amen. Clerum ac populum
DomineDeusomniumgratiarum, respicere dignare qucmsua sua voluil opitulatiouoei tua sanctione congre-
oiiuiem hunc populum luum, qui in honore ttio divi- gari, dispensatione, ct tua administratione, per
nis famulatur ofliciis; et quidquid sancto apostolo tuo diulurna tetnpora laciat feliciter gubernari. Araen.
divinis monitis parentes, adversitatibus
Thoinse hodierno die profuit ad bealiliuliiiem, pro- Quatentis
sit ImicEcclesitcad exenipluni. Ainen. Ul ipso inter- omnibus caremes, bonis omnibus exuberantes, luo
cedente sit in cis fitles recta, imitibilis forma, casta niinislerio fclici amore obscquenies, ei in praesenli
sacculo pacis traiiquillitate fruantur, et tecum aeter-
sohiielas, hospilalis charitas, spiriiualis prudeutia, norum civium consortio potiri mereanlur. Amen.
alta Sapieutia, mens hiiniilis, vila sublimis. Amen.
Et cum anle tremendum judicii diem in conspectu Quod ipse proeslare, etc
tuo astiterint, non daninandamsed miteni ex ore tuo, Benediclioin quacunquetribulalione.
audiant absolulionis senleiitiain. Amcii. Quod ipse Deus mcestorum solatium, tribulatorum refugium
proestare, eic suo vos brachio foveal, et ab imuiinentibuspericulis
Benediciioin nalivilaleunius confessoris. illaesosmiseratus efliciat. Amen. DexterseSUJC vos
oinnipoteniis clypeo muniat, et niuro
OmnipotensDeus detvobis, etc, ut in Editis. C suaelortiludinis ab instanli tribulationeinexpugnabili
Benediclioin dedkulione ecclesim. Araen. Iram suae animadversionis a vobis circurategat.
propitia-
Benedicat el cuslodiat vos omnipotens Dominus, tus avertat, et portum vobis saiutis indulgens in suae
domuraque hanc sui muneris prsesentia illustrare, vos protectionis interriios securitate constituat.
etc, ut in Edilh. — Amen. Quod ipse proestare, etc.
AtiaBenedictio. Deus, qui super mysticam pe- Atia benedictio.— Populi lui, Deus, institutor et
irani aposlolicee poleslalis, oedi/icataeprincipaliter reclor, jieccata quibus impugnatur expelie, ut seuiper
ecclesiae tuae portas inferi nunquam proevaiituras libi placitus, ei tuo inuniminesit securus. Araeii. Da
csse promisisli, cunctos ab eadem remove placatus plebi tuae pia: semper devotionis allectum, ut, quoe-
errores, ut quod adversus eam pr.csumptio lalsitatis que prava suut respuens, sancta couversaiione lir-
extollal, spiritus veiitatis evincat. Amcn. Ditige eom metur, et, a peccatis libera, nullis adversitatibus at-
dispensatione ccelesti, ul quoe anle mundi princi- terattir. Amen. Succurre, Domine, qusesumus, po-
pium in lua semper est prsesentiaprocparata, usque pulo supplicanti, et opera tuam tribue benignusinlir-
ad plenitudineni glorioe promissse, le motierantc, mis, ut sincera nieiiie tibi devolus et prsesentis viiae
perveniat. Amen. Domum banc, quoesumus, propi- remediis gaudeat et futurae. Amen. Quod ipse prse-
lius dignare ingredi, et in tuorum cordibus (idelium slare, elc
perpetuam tibi coustrue inansionem, ut plebs hccc Benedktio in dedicatione bapthlerii.
quoedejecto in lerra vultu Beuediclionistuoe poslu-
laidonum, aeternuma te percipialpraemium. Anien. Deus, qui sacri baptismatis dono fideliura pectora
Proesta, D imine, ut hoecbasdica, cujus hodie iniiia- ^" spe animas, lide finnas, charitate corroboras, te in
mus enccenia, aut cujus dcdicationeni colimus, vel hac baplisterii domo cujus initiamus solemnia, fusis
el plebs quae ad ejus convcnit solemnia, quoe lua' precibus deprecamur, ut gratiam quam huic populo
aedilicationesubsisltt, tua semper fiat habitatione num. iribuisii per lavacruiu, conserves usque sempiter-
Anien. Et quos undis salularibus irrigasli per
proeclara. Amen. Quod ipse praestare, etc gratiam, sanctorum ccetibus adjunge per misericor-
Benedictioin anniversariodedkationh ecclesiw. diam ; alque omnes quos ab aqua refectionis eduxisti
innocuos, per infusionein paracleti spiritus, sanctis
Benedic, Domine, hanc familiam tuara pretiosi luis jube fieri coaeiernos. Amen. Recordare, 643
sanguinis effnsione et
redemptam, baptismate sacro- cxaudi preces, vota peiiice farnulanlium, et in tibro
sancto renaiam. Amen. Da ei, Domine, lioc muuus vitae scribe noinina te qusereniiuin, ut omni conse-
gratioctuae, ut le amet, te diligat, te sequalur. Amen. cratiune proesentiam alta.ris, quam populi templique
Mala respuat, bona secletur, eupiat seinpiterna, ter- ac baptisterii non vox aut lingua mortalis, sed yirtus
rena despiciat, caduca contcmnat, coeleslia concu- tua operetur, cui servimus. Auien. Quod
piscat. Amen. Et dum ad hanc diem dedicationis stare, etc. ipse prse-
teiupli hujus in tuo sancto notnine devolis iiicntibus
congiegatur, ad loctira habitationis gloriae lux, te Benedkliom convenluepiscoporum.
moderairte, perveniat. Amen. Quod ipse proestare, Deus, qui, postillum gloriosasresurrectionisaseen-
etc suui, nunquam le deesse tuis culioribus proraisisti
J323 SUPPLEMENTUMAD S. GREGORH LIBRUMSACRAMENTORUM. 624
/argire nobis sacerdotibus tuis, vel huic sacerdoti, A quara qui hoc iter semitas carpunt, tuo uierque auxilio prae-
jllani gratiam qua simus perfecli, vel qua sit perfec- venti, per jtistitiae gradiantur, sine offensione
tus, regimine fervenies, vel fervens, in charitate. delicti. Amen. Quod ipse proestare, etc
Amen. Indnlge horum, vel bujus, obtentu populis ve- Alia Benedklio. — Benedicat vos, Dominus, mu-
niara, qui jusios efficeris [Forte efficis]ad coronam. nere suae divinilatis, ui progrediamini prospere ad
Erudi eos, vel eum, sanctis dogmatibus, et mulliplica ac.us firmissimoesectiritalis. Amen. Iter vestrum ins-
in operibus eorum, vel ejus, justiiiae fruclus. Araen. piciat, subseqnens proecedat, gressus dirigat, et ad
Ul pasloris cura muniti, vet munilus, evadant, vel justae dispensationis Ioca sine offensione perdttcat.
evadal, suppliciaTartarorum, adipisci mereanlur, vel Amen. Quaienus ejus gloriam in saeculihujus itinere
niereatur, regni gloriam sempiterni. Amen. Quod fideliier veneremini, et ad paradisi patriam redetin-
ipse praestare, etc tes in choris angelicis sine Jine laeteraini.Araen. Quod,
ipse praesiare, etc
Benedklio cum sanclamonialisvirqo benedicilur, elcum Benediclioin tempore belli.
in monaslerio puellarum Missa celebralur.
EITunde,Doniine, ccelestem Bencdictionem tuam tiare Populi tui, qusesumus, omnipotens Deus, propi-
libi vel hanc peccatis, et lotius hostilitatis a nobis terrores
super hunc populum proslralum, super averte, ut Christiani nominis secura liberlas in tua
virgiueam turmam, quaese bumiliat suh dextera lua ; devotione semper exsullet, et tibi subdito lamulatu
proiegeeas protectione divina, ul fugiantuniveisade- deserviat. Amen. Elide omnium adversariorum no-
licla, el lua semper sludeant adimplere proccepta. stroruni superbiam, et virlute dexleise tuae prosterne
Amen. Sciant sibi bona desidcria praeparaia, ul cce- .Jj
leste regnum saucto conquirant loco; pareant semper ' hostium coiiluinaciani. Ainen. Fidelem hunc popu-
divinis praceplis, et le adjuvante vincant inceudia . lum potenlioe tuae muniat invicta defensio, ul pio
tibi devotus affeclu, et ab infeslis liberetur
carnis. Amen. Omnem libidinem pravoe voluptatis semper et in tua jugiter gratia perseveret. Amen.
amore honestae charitatis. Habeant in se inimicis,
superenl praestare, eic.
semper oleum sanciitatis, ut laelenlur in adventu Quod ipse Benediclioad pluviam postulandam.
spnnsi cum lampadibus suis. Amen. Gestent in ma-
nibus suis faculas sacras, ut cum sapientibus virgi- Inclina, quacsumusDomine, aures pietatis luae ad
nibus duce Christo introire cum eo mereanlur ad populi tui preces, et faciem totius lerrse largis imbri-
nuplias. Amen. Quod ipse proestare, etc. bus irrigare dignare. Ainen. Tribue auras salubres,
Benedictiosuper ancillas Dei. atque segris reslilue piistinam sanitatem, ut animaa
Domine Deus octerne, qui utrumque sexum de in- quae proinissiones tuas sitiunt de tua semper charitata
abundantius repleantur. Amen. Da nobis, quaesumus,
teritu perpetuee niorlis per Jesum Cliristum Filium pluviam
iuuni de Maria semper virgine natum misericorditer coelestibus saluiarern, et aridam faciem terroe flueniis
redemisti, has famulas tuas tibi devotis mentibusser- siare, etc digiiamer infunde. Amen. Quod ipse proe-
vientes omni Benediclione ccelesti benedicerc digne-
ris. Amen. Ut in te integram fidem habeanl, et in Benediclioad serenilalem poslulandam.
praceplis legis tuoe semper perseverent, tcrrena et Mognificentiamtiiam, Domine, suppliciter implo-
transiioria Cespiciani, interna et invisibilia intenta ramus, ut qui iraminenlibus pluviarum periculis po-
ineditaiione perquirant. Amen. Atqne in nuniero Q puluin luura terruisti potenter, eumdem sub lui oria
saiictaruid virginum permaneant, ut ccelesii sponso Benediclione prostratum consolari jubeas, serenitate.
cura lampadibus inexstinguibilibus fiducialiter occur- concessa temporura. Amen. Ut humanarum rerum
rere valeant. Ainen. Quod ipse proeslare, etc prosperitate percepta, lerrenis consolationibus gra-
Benedklio pro iter agenlibus. tulemur. Amen. Neque gaudia quaerere cessemus
superna, sed et quidquid laetitiae temporalis fasca
Dirigat iter veslrum Dominus in beneplacilo suo, impeditur, eruditione poiius sempiterna pellatur.
vobisque inseparabiliter benignissimus custos inbae- Amen. Quod ipse praestare, etc
reat. Amen. Ducem vobis nrchangelum Raphaelem
adhibeat, et omneni a vobis incominotlitatem contra- Benedktio tempore, quodabstt, morlalilalh.
rielntenique propitiatus amoveat. Amen. Desiderio- Deus qui non mortem sed poenitentiamsemper de-
rum veslrorum pia vota clemenler impleat, ut et hics sideras peccatorum, populum luum sub polentia
bona conscqui, ei ad aeternam beatitudinem perve- inanus tuoe prostratum ad te converte propitius, e|
nire feliciler niereamini. Amen. Quod ipse prsesiare,, ab imminente niorte defende placalus. Ainen. U(
elc dum libi devotus exstiterit, iracundiae ab eo flagella
Alia Benedklio. — Prosperum iter faciat vobis5 aiuoveas , atque a morlifero vastatore defendas.
Deus salularium nostrorum, perducatque in vias di- Amen. Praesta ergo, Domine, ut sicut sanctus Mi-
rectas per ardua montium, convexa vallium, plana4 chael archangehis in conspectu tuo gloriosus assisiit,
«arnpoium, vada fluminum, secreia silvarum; pro- ita el ibi luam pro populo tuo exorare dignetur, ut ubique
legatque vos auxilium Domini, ul nibil vobis proevaleat t gratiatn semper praesentem habere mereatur.
scandaluin inimici. Amen. Per diem vos salutariss j) Amen. Quod ipse proesiare, etc
Domini umbra circumiegat; per noctem amica quies' Benedkiio cum Oblatiovoliva offerlur.
ipsis graliam relalura confoveat; deducatque vos
inirabiliier dextera Domini, et proebeat anle facieml Misericordia divina, paterna pietas, imrnensa ma-
vestram divinaepacis angelum comitein. Anien. Ab- jestas, te supplices deprecamur, ut ttta sit Benedictio
sit a \obis in via diabolus, causa dispendi, ruinai super famulos luos, qui libi ccrvices suas huniiliant,
peccali, casus incoinmodi, sors periculi; solusqtte e et dona eis largam 645 Benedictionis tuae petitio-
Trinitatis individuac 644 Deus in auxilium vestrurai nem quam sibi devota inente deposcunt. Amen. Da
atque pioesidiurn educi curam babeat et reduci. et famulo luo pro quo libi voliva sacrificia offerimus,
Aineti. Quod ipsc praestare, etc. mentem tuis conspectibus purain, charitalem perfec-
Atia Benedktio. — Dcus, qui diligenlibus le omniaj lam, contiiientiam mundissimam, Iribuasque ei, l)o-
pariier cum his omnibus criminum remissio-
cooperaris in bonutn, et a servientibus tibi ni.ila ess niine, fructuum
regione longinquus, eflunde super hanc familiam tuoe e nem, ubertatem, fraleriiain cbaritatem;
Benediciionis graiiom, el dirige famulum luum N. in!j Amen. Adde eis, Domine, in opere virlutem, iii ac-
lua voluntale pergentem. Aineit. Praesla ergo, Do- tibus sinceritatem, in moribus disciplinaui; atque ila
mine, ui hsec plebs te semper mereatur babere pro- noxia eos paterna custodi pietate, ut nuuquam uiierius
lectorem, et proefatusfamulus luus in hac viia posi-"~m ulla conentur admittere. Amen. Quod 'PW
tus itincribus comitem. Araen. Ul lam proediciapiebs praestarc^ctc
62S ALLE BENEDICTIONES, G2S
Amen. niimicos tuos confusione in-
Benedktio novi fruclus cum sacrat [Forte sacratur]. \ num conservet. et super te Christi sanctificatio Jloreat. Anien.
fundimus duat,
Tibi, piissime Deus, supplices preces, Ut qui tibi iribuit in lerris iraperiuro, ipse in ccelis
ut familiam tuam sub potentia dexlerse luae prostra- conferat meritum angelorum. Amen. Quod ipse
tam benedicendo sanctifices. Amen. Fidem in eis, praestare, etc.
pacem et humilitatem impertieado multiplica, ut Benedklio pro iler agentibus.
clementiaetuae dono eustodientes quee proecipis, me-
reantur obtinere quae promittis. Amen. Ac per illu- Benignissimus cuslos vobis inseparabiliter inhoe-
strationem unici Filii tui Domini noslri Jesu Christi, reat, et iter vestrum beneplacito suo misericorditer
et Spiritus sancti Benedictionem sanctifica, ut, de- dirigat. Amen. Ducemvobis archangelum Raphaelera
pulsis alque abjectis vetusti hostis insidiis, salubri- adhibeat, etc, ul supra.
ter ex hujus diei anniversaria solemnitate de univer- Benedktio post ccenam.
sis terraeedendis germinibus primitias tibi offerentes in vobis Dominus quietem sancti soporis,
sumant, atque in tuo sancto nomine cuncia deinceps et Immiliat ut oculi pupillam vos custodiat alis sueeproteclio-
edant. Amen. Quod ipse prsestare, etc.
nis. Amen. Quatehus in corpore dormiatis sic quie-
Benedictio cum navi ascenditur. scenles carne, ut cordibus et mentibus Deo digne
Hic populus (uus, Domine, tuo gubernetur auxilio, vigilare possitis. Amen. Et cum vobis adfuerit hora
et tuse Majestatis protegatur brachio; non pelagi fu- de somno surgere, divina possitis vos virlule prse.
rentis unda turbeiur, nec a tempestatis facie lerrea- cingere. Amen. Quod ipse praestare, etc.
tur. Arnen. Navim salutis eis constitue, ut cor eorum Oralio ad infanles consignandos.
impleatur fidei salutaris augmento; catliolicae fidei g
ancborara (eneant, ut undas saeculi ssevientis securi Omnipotens sempiterne Deus, qui regenerare di'
perlranseant. Amen. Mercimoniadivinacconversatio- gnatus es hunc famulum tuum, seu hos famulos (uos,
nis peragant, et lideni promissionis suoe semper el has famulas tuas, ex aqua, el Spiritu sancto, qui-
adimpleant; raanum eorum reple muneribus tuis, ut que dedisli ei, sive eis, remissionem oinnium pecca-
locumhabeanl in sanctorum conversalionibus. Amen. torum; emitte in eum, sive in eos et in eas, sepli-
Quod ipse prsestare, etc. formem Spiriium luuin sanctum Paracletum decoelis,
Spiritnm sapientioe ct intelleclus, Spiritum consilii
Benedictioin Missa sacerdolh defuncti. et fortitudinis, Spiritum scientiaeet pietatis; adimple
eum, sive eos, aul eas, spiritu tiraoris tui, et consi-
Deus, qui es confitentium te largus remuneraior, eum, sive eos, aut eas, signo crucis Chrisii in
et pia propiliatio defunctorum, exaudi supplices fa- gna
inilise luse preces, et proesla ut famulus tuus JV. epi- vitam propitiatus seternam. Per eumdem, etc In
unitate ejusdem, etc Consigno et confirmo te signo
scopus, qui nomini tuo ministeriuin fidele dcpendit, crucis, iu noniine Patris, el Filii, et Spiritus sancli.
perpetua sanclorum luoruni socielate loctetur. Amen. teciim. ^ . Et cum Spiritu tuo. Deus qui aposto
Ac sicut beati N. sedem vicario est secuius olficio, Pax lis tuis sanctum dedisti Spiritum, et, per eos eorum-
ita, lua gratia lnrgiente, perpetuam dignitotis glorioe que successores, caeteris fidelibus tradendum esse
percipiat porlionem. Atnen, Ilic quoque populus, voluisti, respice ad humiliiatis nostrse famulatum, et
qui tibi fidelibus pro eo insistit excubiis, benedictio- prsesta ut cujus, sive quorum, aut quarum, lrontem,
nis tuee largitate perfusus, graliam iquom exposcit sive
abundanlem reporlet. Amen.Quod ipse praestare, etc. p frontes, sacrosancio chrismale delinivimus, et
a Benedictioregalh quando eleoalurin regem. signo crucis conlirniavimus, ske consignavimus,
ejus, sive eorum, aw/earum, rnentem Spirilus sanctus
Prospice, omnipotens Deus, serenis obtulibus hunc adveniens templuuiglorise SUJC dignanter inhabitando
gloriosum regein N,, et sicut benedixisti Abraham, perficiat, qui vivit,et regnat in unitate ejusdem, clc.
Isaac el Jacob, sic illura largis Bencdictionibus spi- Alia Benedictto. — Benedicat tibi, vel vobis, omni-
rilualis gratiae cum omni plenittidine tua potentia ir- polens Deus, qui cuncta ex nihilo creavit; et tibi, vel
rigare atque perfundere digneris, ut tribuas ei de nem vobis, in bapiismate per Spiritum sancium remissio-
rore cceli et de pinguedine lerrae abundantiam fru- peccatorum tribuat. Amen. Quique eumdem
nienti, et vini, et olei, et omnium frugum opulen- Spiritum iu jgneis linguis discipulis suis dedit, cor
liam, ex largitate divini muneris, longa per tempora. luum, in vel corda vestra, ipsius illustratione irradiet,
Amen. Ut illo regnonte sit sanitas corporum in pa- atque sui amorem jugiter accendat. Amen. Qua-
tria, et sil in regno pax inviolata, et dignitas gloriosa, tenus ejus dono a viiiis omnibus eraundatus, vel
regalis palatii maximo splendore regice potestatis emundati, ipsiusque opituiatione ab oranibus adver-
oculis omnium luce clarissima coruscare atque sitaiibus deiensus, vel defensi, lempltim ejus eflici
vel mereamini. Amen. Quod ipse praestare,
splendescere quasi splendidissima fulgora maximo mercaris,
lumine videantur perfusa; et tribuas el, omnipotens etc. Beuediciio Dei Pairis.
Deus, ut sit fortissimus protector palrioe, et conso- Benedklio in natali beati Theoderki abbalis.
Jator Ecclesiarum alque ccenobiorum sanctorum, Deus, qui ad celebrandam annuam [Supplendum
maxima cura pietate regulis lnunificentiae; sit etiani siilemnitatemj sancti confessoris tui Theoderici hunc
fortissimus regni triumphator hosiiutn, ad opprimen- D populum aggregasli, ejus suffragantibus raerilis
das rebelles el paganas omnium nationes. Amen. 647 aDomnibus nos absolve peccatis. Amen. Vir-
Sitque inimicis suis salis terribilis , proxima fortitu- tututii germine ita excrescant ut in bonis operibus
dine regalis potenliae, optiraotibus quoque,atque perseverabiles invcniri mereanlur. Amen. Quatenus
proecelltiitibus proceribus ac lidelibus sui regni sit bona cuncta exsequendo, ciim sanciorum collegio,
646 munificus et amabilis et pius,ct ab onmihiis seternaebeatiludinis proemiafeliciter valeant coiisequi
liiueatur atque diligaiur. Reges quoque de lumbis coronam. Amen. Quod ipse pracstare, etc
ejus per successiones temporum futurorum egredian- Alia Benedictio. — Deus , qui ad exorationem
tur regnum regere Francorum, et, post gloriosa Moysi famuli lui peccanti populo pepercisti, ila in-
terapora atque felicia proesenlis vitae, gaudia scmpi- tercedente confessore luo Tbeoderico, ctijus hodie
tema liabere niereatur iu bealitudine perpetua. celcbramus gesta [ Forte festa ], nostra absolve pec-
Amen. Quod ipse praestare, etc caia. Amen. Respice, qusesumus, hanc familiam
Item alia benedktio regalis. — Deus Pater gloriae luam, serenitatis tuaa oculis, et largis eam Benedi-
sit adjutor tuus, etomnipotens benedicat tibi. Amen. ctionibus perfunde. Amen. Dirige gressus illius in
Preces tuas in cunctis exaudiat, et vitam ttiam longi- viain salutis selernoe, qtiatenus sacramenta lidei sin-
tudine dicruni adimpleat. Ameri. Thronum regni lui cera prosequatur servitute. Araen. Quod- ipse prae-
pigiter lirmet, et gentein popultimque tuum in oeier- stare, etc
a Iu Gemet. plurimaereperiuntur super regem, ab bis oinnino diversoe,
TI27 SUPPLEMENTUMAD S. GREGORH LIBRUMSACRAMENTORUM. 628
Benedictioin ordinaiionepapm. \ Christo Domino praemia sanctis promissa una curu
subditis percipere ct in eleciorum numero mereati-
Omnipotens Deus, qui in poptilo suo ministerio tur adjungi. Amen. Quod ipse proestare, etc.
utiltir sacerdotum, conferat vobis susc propiliationis
et Benedictionisdonum. Amen. Quique me indignum Benedktio pro defunclo dicenda.
nullis existenlibus 648 meritis, sed gratuiia sua DominusJesus Chrislus, qui se a peccaloribus exo-
pietate huic Ecclesise prseesse voluit, suffragiis san- rari proecepit,ipse quid rogelur inspiret, ei in hoc
ctorum suorum me ab omnibus vinculis peccatorum speciali O-blatiouefamuluin suum ab inferorum cru-
absolvat, sanciisque suis allaribus slrenuum di- cialibus libcret. Amen. Ulum paradisi amoenitatecon
guumque minisirum efficial. Amen. ^uaienus per foveat, vos morutn probilate componal. Ameu. Illi
exempla sanclorum sacerdotum qui in bac sede et post funera carnis, det loca beatitudinis, vobis iu
in boe ministerio ci placuerunt gradientes, gregem- longinquitale peregrinationis indulgeniiam tribuat
que commissumsecundum suam volunlatem, co opi- criminis. Amen. Quod ipse praeslare diguetur, etc.
tulante, regentes, ab oranium pastorum Pasture

BENEDICTIONALE

SANCTO GREGORIO MAGNO VINDICATUM

A Kollctrio, in suis Vindobonensibus Analeclis a.
Benedictioin vigilia Natalh Domini. R exsequendo quod jussit,ad dona pervenire merca-
J}
Omnipotens Deus , qui incarnatione Unigeniii sui mini quaeAmen. idem Jesus Christus Dominus noster re-
mundi tenebras eflugavit, el ejus gloriosa Nativitate promisit. Quod ipse prsestare dignetur, etc.
lianc saciatisvimamnocleni irradiavit, effugeta vobis Benediclioin nativilale sanclorum Innocenlum.
tenebras vitiorum, et irradiet corda vestra Ince vir- Omnipotens Deus, pro cujus Unigenili vcneranda
lutuiri. Amen. Quique ejus sacraiissimoe Nativiiatis , inlantia, infonium innocenliim catervas Herodis fn-
gaudium magnum pastoribus ab angelis voluit niiu- nesti peremil ssevilia, suaevobis Benediclionistribnot
liari, ipse super vos BeneJictionis suae gralissimum dona gratissima. Amen. Et qui eis concessit ut imi-
imbreni infundal, atque ipso pastore vos ad seterno- ciiin Filium ejus Dominum nostiuni non loquendo,
rum gaudiorum pascua seterna perducat, Amcn. Et sod niorieiido conliicrentiir, concedat vobis, ut (ideui
qui per ejus Incarnationcm terrena ccelestibussocia- veram, quatn lingua vestra fatetur, etiam morcs
vit, internse pacis ei honse volunlatis vos nectare re- probi et vita inculpabilis fateanttir. Amen. Quique eos
plcat, et cceiestis militise consortes efficial. Amen. primilivumfruciunisanct;csuaesuscepilEcclesiae,ctiin
Quod ipse proeslaredignelur, cujusrcgnum et impe- fructu bonorum opcrum vos faciat pervenireadgaudia
rium sine fine permanet in soeculasseculorum.Amen. oelernaepalrioe.Amen. Qtiodipse proeslare, ut supra.
Benediclio DeiPatris et Filii et Spirilus sancti, et pax Benedklio in oclavaD. N.
Dominisit semper vobiscum.
Omnipotens Deus, cujus Unigenitus hodierna die,
Benedklio in die Natalh Domini. Jie Iegem solveret, quain adimplere venerai, corpo-
Benedicat vos omnipotcns Deus, vestramque ad p~ ralem suscepil circumcisionem,spiritali circumcisione
superna excitet intentionem, qui hanc sacraiissiinom J nientes vestras ab oninibus viliorura incentivis ex-
(liein Nalivilale Filii sui fecit esse solenincm. Amen. purget, etsuain in vos infundat Benediciionem.Auicn.
Et qui enm qui panis est angelorinn in prsesepi Ec- Et qui legem per Moysendedit, ut per Metlialoreuinu-
clesiaecibum fecit es<e fidelium animaliuni, ipse vos strum Benedictionem darel, exuai vos inortificaiimie
et in praesenii sseculo degustare faciat oeternorum viiiorum, et faciat perseverare in noviiate virtutuiii.
dulcedinem gaudiorum, et in futuro perducot ad sa- Amen. Quo sic in senarii numeri perfeclione in boc
lietalcm seteriiorUiniirsetniorum. Amen. Quique ejus soeculovivatis, et in sepienariu inter beaiorum spiri-
infanliam vilibus voluil indui pannis, ipsa vos co3- tuumagmina requiescatis, r|ttatenus iu oclavo resttr-
lestium veslinienloiuin indual ornamenlis. Amcn. rectione renovati, Jubilaeiremissione dilali, ad gau-
Quod ipse prastare dignetur, etc. dia sine fine mansura pervenialis. Amen. Quod ipse
Benedktio in nalivitatesancli Stephani martijns. praestare dignelur, elc.
Deus qui Beatum Stepbaniim protomariyrera coro- Benedictioin Tlieophania.
navil, et confcssione lidei, et agone mariyrii, mtMi- Deus lumen vcrum, qui Unigenitum suuni ho-
tes veslras circumdel, ei pra-senti soeculocorona jtis- dierna die stella duce gentibus voluit revelare, sua
titioe el infuiuro pcrducatvos ad coronam glorioe. vosdignetur benediciionediiare. Amen. Quo exemplo
Amen. Illius oblentu Iribuai vobis Deiet proximi cha- niagorum mystica Doniiiio Jesu Christo munera of-
ritate semper exuberare, qui hanc studuit eiioni inter ferenies spreto aniiquo hosle, spietisqtte contngiis
lapidaniiumimpelus obtiuere. Anien.Quoejusetexem- vitiorum, ad setentain palriam redire valcatis per
plo roborati, et inlercessione muniti; ab eo, quem ille "in viam virtuluni. Ainen. Detque vobis veram mentium
a dextrisDeividitsiantem, nicreaturbencdici. Amen. innocenliam, qui super Unigenituin sutim spiriliun
Quod ipse proesiaredignetur, qui cuin, etc. sanctuin deinonslrari voluit per columbam, caque
In nalivitate sancti Joannis evangelistm. virlutc men(es vestrae exerceantur ad inteiligenda
divintc legis Arcana, qua in Cana Golileaelinipha est
Omnipotens Deus dignetur vobis per iniercessio- in vinmn conversa. Amen. Quod ipse praeslare
norn beati Joaunis apisloli et evangelist» beuedicere, etc.
<]iii per euin arcana verbi sui voluit Ecclesioereve-; dignetur,
Iare. Amen.Concedat nobistit tpiod ille Spiritus sancti Beiiedictioin Purificalione sanclw Marim.
munere afflatusvestris auribus infutiit, cjusderaSpiri- Omnipolens Deus, qui Unigeuilum suum Jiodicrna
tus dono capere inenle valealis. Amen. Quo ejus tlo- dio h\ assumpla caruc in. tem|)lo voluit prtcsenlari,
cuinento de divinitate nostri Redemploris educti, ett Benetliclionissusevos inunere fultos, bonis operibtis
ainando quod tradidtl cl pncdicando qttotldocuii, ett faciat exornari. Aineri. Et qui cun, ut legem adiiii
" Consulc monilum cditoris buic tomc pracfixuni.EDIT,
6o9 ALIUD BENEDICTIONALE. 050

pleret, ministrum voluit effici legis, mentes yestras jA ejus procedit, spintaiem sumentes aliraoniam, per
inslruat legis suae spiritalibus documentis. Amen. jejuniorum observationem et cseterorum bonoruiti
Quo ei et pro turluribus castitatis seu charitatis mu- operum exhibilionem percipere mereamini iniinar-
nera offerre valeatis, et pro pullis columbarum Spi- cescibilem glorioe coronam. Amen. Quod ipse proe-
rilus sancti donis exuberetis. Amen. Quod ipse stare dignetur, etc. ,
prsestare dignetur, etc Hebdomadh secundm in Quadragesima Benedklio,
Benedictio in annuntiatione sanctm Marim. Omnipotens Deus, jejUnii caeterarumque virtuluin
Dominus Jesus Christus, qui in soeculorum fine dedicalor alque amalor, sua vos benedictione sancii-
processit ex Virgine, cor vestrum virginitalis incor- ficet. Amen. Aecendat in vobis piae devotionis affe-
rupise corona clarificet. Et qui annuntiante angelo ctum et Arnen. praebeat supplicantibus suum benignum au-
Virgiuis ingressus est uterum, ejus vos ministerii et dituiii. Quatenus mentes vestrae sinceris
instruat et inuniat saciamenio. Arnen. Quique hodie purgatse jejuniis bonorum omnium exuberent in-
Virginis conceptiouem devotissime celebratis, ad creraentis. Amen. Qtiod ipse proestare, etc.
Nativitatem noslri Redetnptoris exullantibus animis )Dominkm 111in QuadragesimaBenedklio.
et niundo corde perveniatis. Araen. Quod ipse
cum, etc. Omnipotens Deus jejuniorum veslrorum viciimas
praestare digneiur, qui clemenler accipiat, et sua vos benedictione dignos
Benedictioin Septuagesima. efliciat. Amen. Mentes vestras ita parcitnoniae bono
Deus omnipotens, qui unicuique noslrum ita cur- contra vitia muniat, proeceptorum suoruin doctrinis
rere ui compreuendamus jussii per Apostolum n erudiat, cliaritatis dono repleat, ut vos in omnibus
suum, infundat cordibus vestris Paraelelum Spiri- sibi placere concedat. Amen. Quatenus pra;senlis
tum, quo et felicissimum valeatis consummare ctir- quadragesimuBdiebus devoiissime celebratis, ad pa-
sum, et in ejus vinea, licet diversis vocationibus schaiia festa purificatis cordibus accedere valeatis.
laboraiiles, promissae lamen ab co mercedis Ainen. Quotl ipsc praestare dignetur, etc.
mcreamini recipere nummurn. Amen. Ejusdcm Dominicmiv in Qitadragesima Benediclio.
sancti Spiritus illustrati gratia, vegetati clementia,
taliter flagilia relinqtialis, atque plangatis preeterita, Deus, qui vos ad praesentiam quadragesimalium
devitetis prsesentia, caveatis futura, qualiter digne a dierum mediclalem dignatus est perducere, ipse vos
vobis observanda hic inchoetur, et dignius etiam sua miseratione dignetur benedicere. Amen. Absti-
vestram proeteritam acceptet, futuram iia
consummetur sacratissimoequadragesimoeabstinentia nentiam sibi placitain reddet, ut sicut ab illicitis cibis, iia
ventura. Amen. Quatenus peragenles competenter vos etiani a vitiis omnibus abslinere concedat. Ameii.
ipsum lempus quadragesimale, purilicatis menlibus de praeleritis et de futuris spiritalium charisma-
ab omni vitiorum labe, mereamini nuindi venire ad Quo lum frugibus ei grates persolventes, ad sanctura pa-
celebrandum soleinniier festuui paschale. Amen. scha pervenire possitis indetnnes. Amen. Qnod ipse
Benedictiosacrosanclm Eucharistiw, proestarc diguetur, elc.
Omnipotens Deus, opifex tolius fabriSae mundi, Benediclioin Dominica v in Quadragesima.
qui in principio condidit omnia opera sua perfectione Accendat in vobis Dominus vim sui amoris, et i er
senarii numeri, diguelur vobis per ineffabileni gra- observantiam infundat vobis donum suae
tiam sttam largiri ut om.ni vitoevestrae tempore con- G jejuninruiu Amen. Sic ei parcirnonioe victimas
tiiiua suae Benedictionis mereaiuini protectione mu- Benedictionis. contriti ci cordis et buiniliati sacrificio
niri. Ainen. Concetlalque vobi.-tilla opera per scx offeratis, ut Amen. Quatenus Oraiio veslra jejunii et
dierum curricula patrare, per quae in septimo tau- placcatis. alis stibvectaiiaadauresvestri couditoris
tam et taleni graliam ejus valeatis impelrarc, ut eieemosynac
et ipsius possitis lattdibus delectabiliter vacare, et ascendat, ut civium vos oelernoe bcatitudiuis hoeredes, et
sinc crimine sincerissima dcvotioue sacrosancto supernorura etc. consoiies eflicias. Amen. Quod
corpori et sanguini dominico ad remediuni commu- ipse prosstare, BenediclioinRamis Palmarum.
nicare. Araen. Quo spiritali alimonia recreaii, ejus
optabili custodia luiati, perpetualiier placeatis ei, Benedicat vobis omnipotens Deus, cui et jejunio-
ab omni opere scrvili penitus liberati et ab universo rutn maceralione, et praeseniium dierum observa-
facinore pariter muiidati. Amen. Quod ipse proestare lione placere studeatis. Amen. Concedat vobis, ut
dignetur, etc. sicut ci cutn raniis Palraarum coeterarumve frondiuin
Benediclioin Quadragesima. praesentare studuistis, ita cum palma vicioriee et
fruclu bonorum operum ei post obitum apparerc
Benedicat vos divina pietas ct ejtis oelerna Ma- valealis. Amen. Quique Filii ejus .passio-
jestas, qui per Jegislalorem Moysen famulum suuin nem puro corde ereditis, Unigeniti mente devota veuerari stu-
proecepit Judaicoeplebi ut anno jubiloeo terrae foret detis, ad Resurrectionis ejus festa et vestroe remu-
remissio, et servorum etiam libertas. Amen. Liberct
vos a jugo diabolicoe servilulis, et superaddens vo- r\ nerationis proemia, ipsius fulti munimine, venialis.
bis vigorem pristinse siilutis, effunilat super vos Ainen. Qtiod ipse praesiare, dignetur, etc
clemenier spirituni servilutis. Amcn. Quo tales Item alia Benedictiode Passione.
egredi mereamini de corpore ab omni scelerum Omnipolens Deus, qui Unigenili sui passione tri-
contagione purgati, quales per Cbrisli roseum cruo- buil vobis humilitatis exemplum, concedat vobis per
rem redimendo fuisiis misericorditer expiati. Amen. eamdem bumilitatem percipere suae Benedictionis
Quod ipse proestare dignetur, etc ineffabile donum. Aiuen. Quatenus ipsitts resur-
Benediclioinitio Quadragesimm. rectionis percipiotis consorlia, cujus patientioe vene-
1Benedicat vobis omnipotens Deus, qui qtiadrage- ramini documenta. Atnen. Quo ab eo sempiternoe
narium numernm in Moysi et Helioe, necnou et Me- vitse munus percipiatis, per cujus temporalera mor-
diatoris nostri jejunio consecravit, concedatque vo- tera oeternam vos evadere creditis. Amen.
bis ita transigere pr.esentis vilse dispensationem, Benediciioin Cmna Domini.
ut, accepto a Patrefamilias remunerationis denario, Benedicat vos Deus, qui per unigeniti Filii sui pas-
perveniatis ad pcccatorim/omiiium remissionern, et sionem vetus Pascha in novum voiuit converti, con-
ad gloriosam cum sanciis omnibus resurrreciioiiem. cedatque vobis til, expurgato veteris fermenii conia-
Atnen. Detquc vobis spiriiualiuin virtutum invictri- gio, nova in vobis perseveret couspersio. Aiiu"-. Kt
cia arma, quibus cxeinplo Domiiii dcviuccre valcatis qui ad cerehruiidaiu Reaemptoris uostri ccenaiu
antiqui hostis sagacissima iciitaiiicuta. Aiiien. Quo iucnij dcvoi.i cuiiveniclis, iiHeri.Rnmt dapium vo-
aon in soJo pano, sct! io. oinni verbo, queu de ore biscuui epuias rcportciis. Ipsius quoque opituiaute
631 SUPPLEMENTUM AD S. GREGORH LIBRUM SACRAMENTORUM. 639
clemenlia mundemini a sordibus peccatorum, qui ad A dat propitius ut, sicut post resurrectionem suam
insinuandum humilitatis exemplum pedes voluit la- discipulis visus est manifestus, ita vobis in judicium
vare discipulorum. Amen. Quod ipse prastare di- ve.niens videatur placatus. Amen. Et, qui eiim con-
gnetur, etc. sedere Patri in sua majeslate credilis, nobiscum
Benediclioin Sabbalo sanclo. manere usque in Dnem sseculi secundum suam pro-
missionera sentiatis. Amen. Quod ipse praestare di-
Deus qui de Ecclesise suse inlemerato utero novos gnetur, elc
populos producens, ea in virginitale manenle nova Benediclioin vigilia Pentecosles.
semper prole fcecundat, fidei, spei et chariiatis vos
munere repleal, et suse in vos Benediciionis dona Benedicat vos omnipotens Deus, ob cujusParadeti
infundat. Amen. Et qui hanc sacralissimam noctem Spiritus adventum mentes vestras jejunii observantia
Redemptoris nostri Resurreclione voluit illuslrare, prseparatis, el praesentem diem solemnibus laudibus
mentes veslras peccalorum lenebris mundatas virtu- bonoratis. Amen. Instar modo renatorum infantium
tum copiis faciat coruscare. Amen. Quo eorum, qui lalem innocentiam habealis, ut templum sancti Spiri-
modo renati sunt, innocentiam imitari certelis, et tus ipso tribuenie esse possilis. Amen. Atque idem
vascula mentium vestrarum exemplo proesentium lu- sanctus Spirilus ita vos hodie sua habilatione dignos
minum illuslretis, ul cum bonorum operura larapa- efficiat, ut cras se vestris mentibus vobiscum perpe-
dibus ad hnjus sponsi Ihalamum, cnjus Resurrectio- tim babitaturus infundat, et peracto praeseutis vilse
nem celebratis, eum prudcntibus virginibus intrare curriculo vos ad coeleslia regna perducat. Araen.
possilis. Amen. Quod ipse proestare dignelur, ctc Quod ipse prsestare dignetur, etc.
Bencdiclioin die sanclo Paschm. Benedictioin Penlecosie.
Benedicat vos omnipolcns Deus hodierna inlerve- Deus, qui hodierna die discipulorurn menies Spi-
iiienie paschali sulemnilale, et ab omni miseralus ritus Paracleti infusione dignatus est illustrare, fa-
dignetur defendere pravitale. Atnen. El qui ad aeter- ciat vos sua Benedictione repleri et ejusdem spiritus
nain vilam in Unigeniti sui Resurrectione vos repa- donis exuberare. Amen. Ille ignis , qui super disci-
rat, in ipsius adventu inimorlalitatis vos gatnliis pulosetapparuit, peccalorum vestroruin sordes expur-
vestiat. Amen. Et qui, expleiis jejuninrum, sivc get, sui Itimiuis infusione corda vestra perlusiret.
passionis dominicae, diebus, paschalis festi gaudia in Amen. Quique dignalus est diversiiaiem lingtiarum
celebratis, ad ea festa, quse non sunt annua, sed unius fidei confessione adunare, in eadem vos
continua, ipso opilulante exsullantibus animis venia- faciat constanlia fidei perseverare, et per hanc a spe
tis. Amen. Quod ipse prsestare dignetur, etc ad speciem pervenire. Amen. Quod ipse praestare
Benediclio in oclava Paschw. dignetur, elc.
Benedictioin nativilate sancli Joannh Baptistm.
Deus, cujus Unigenitus hodierna die discipttlis
snis januis clausis dignatns est apparere, suse vos Benedical vos omnipotens Deus beati Joannis Ba-
Benedictionis dono locupletare et cceleslis vobis rc- ptislae intercessione, cujus hodierna die natalitia
concedatque, ut cujus solemnia colitis,
gni januas dignetur aperire. Amen. Et, qui ab eorum celebralis, sentiatis.
pecloribus attactu sui corporis vulnus aniputavit patrocinia Amen.
dubielatis, concedat ut per fidem qua eum resur- Illius obientu ab omnibus adversis tueamini, et
rexisSe c.reditis omniumdelictorum maculis carealis. C bonis onlnibus perfruamini, qui adventum Redem-
Amen. Et, qui eum cum Tboma Deum et Dominum ptoris mundi nec durn natus cognovil, matris sterili-
creditis, et cernitis, vocibus invocalis, ob eo et in tatem nascendo abstulil, pairis linguara natus ab-
hoc soeculoa malis omnibus tueri et in fuluro san- solvit. Amen. Quatenus ipsius Agni, quem ille digito
ctorum caelibus adscisci valeaiis. Amen. Quod ipse ostendit, cujus immolatione estis redempti, ita vir-
praestare dignetur, etc. tulum lanis vesliri, et innocenliani valeatis iinitari,
ut ei in oeternaepatrioe fe.licitate possiiis adjungi.
Benedictio de Resurreclione. Amen. Quod ipse praestare dignetur, e(c.
Benedicat vos omnipotens Deus, qui vos gratuita Alia. — Benedicat vos omnipotens Deus, qtii uni-
niiseratione creavit, et in resurrectione Unigeniti sui, geniti Filii sui per bealum Joannem tondein nostri
spem vobis resurgcndi coocessit. Amen. Resuscitet misertus nunliavit in (erris adventum. Anien. Ipse
vos de vitiorum sepulcris, qui eum resuscitavit a Spiritus sanclus, qui eum replevit clausum in utero
inoiiuis. Amen. Ut cum eo sine fine feliciter vivatis, mairis, et patris lingiiam solvil a vinculo, faciat vos sua
quein resurrexisse a moriuis veraciler credatis. Benedictione repleri ut spirilalibus donis abundanter
Amen. Quod ipse praeslare dignetur. exuberare. Amen. Ascendat vox deprecantis praecur-
Alia. — Deus, qui per Resurreclionem Unigenili soris ad aures clemenlissimi Patris, qui mundi Re
sui vobis contulilet bonum Redemptionis, et deeus demptorem anle novit confiteri, quatn nasci, quique
atloptionis, su;e vobis conferat praemia Benedictio- auctoremlavacri sacris manibus suis tinxit in fonte,
nis. Amen. Et, quo redimente percepistis domini maculas delietorum vestrorum cleraenter stia inter-
perpetuse liherlaiis, eo largienieconsortes elficiasnini-p.cessione expurget, atque copiis virtulum feeundet.
aelernae hoereditatis. Amen. Et cui consurrexisiis in Auieii. Quodipse prsestare dignetur, ele.
baplismale credendo, adjungi mereaniini in ccelesli Benedklio in feslivitale sanclmCrucis.
regione bene vivendo. Amen. Quod ipse proesiare Benedicat vos omnipotens Deus, qui per unige-
dignetur, elc. niti sui Jesu Christi Domini'nostri passionem, et
Benedictio de Jejunio. crucis patibulum, genus redemit huinanum. Amen.
Omnipolens Dcus devolionem veslram dignanler Concedatque vobis ut cum omnibus sanctis quae sit
inlendat, et suoevobis Benediclionis dona concedat. ejtisdem crucis longitudo, laliltido, sublimitas et pro-
Atnen. Indulgeat vobis niala omnia quac gessisiis, et fundum, mente devota comprehendere possitis.
tribuat vobis veniara, quam ab eo deposcitis. Ameri. Anieit. Quatenus vosmetipsos abnegando, crucemque
Sicque jejunii vesiri et precum vola suspiciat, ut a geslando, ita in praesentis vilae stadio Redemptorem
vobis adversa omnia, quee peccalorum relribuiione nostrum pnssitis sequi, ut ei inier cboros angelo-
nieremini, averlat, ct donuni in vos spiritus Paracleti rtim post obitum raereamini adscissi. Amen. Quod
infuiidal. Amen. Quod ip.se prseslare dignelur, etc. ipse praestare dignetur, etc.
Benediclio in die AscensionisDamini. Benedktio in nativilute apostolorum Petri et Pattli.
Bencdicat vos omnipoteiis De.us, ctijus U.nigenilus Beuedicat vos cmnipoletis Deus qui vos beali Pe-
hodienia die coelorutn alla p.eneiravit, el vqbis, ubi tri saluberriina conlessione in ecclesiasticse Side!
ille est, ascendendi adiluui patefecit. Ameti. Conce- fuudavil solidilaie. Amen. Et quos beati Pauli satt»
 ALIUD BENEDICTIONALE. ' 634
633
ctissima inslruxit pradicatione, sua tueatur graits- Aconsoriio separari et justorum commercio secum
sima defensione. Amen. Quatenus Petrus clave, perenniter mansuios aggregari. Amen. Quod ipse
Paulus sermone, utrique intercessione ad illam vos proeslare dignelur, etc
cerlent patriam introducere, ad quam illi, aller cru- ltem alia. — Benedicat vobis Deus omnipotens,
ce, alter gladio, hodierna die meruerunt pervenire. Pater Doinini noslri Jesu Christi, Salvaloris atque
Amen. Quod ipse praeslare dignetur, etc Redemploris mundi, et iia vos benedicendo justificet
Benedictio in Assumplionesanclm Marim. atque sanctificet illuslratione primi Advenlus ejus-
dem Unigeniti sui, ne in secundo corara ipso appa-
Deus, qui beatissimam virginem Mariam Doniini reaiis immundi. Amen. Fundet vos ejus gratia lain
nostri Jesu Christi gloriosissimam Genitricem ho- firmiier in humilitate vera, et solidet tam siabililer
dierna die ad coelos voluil evocare, et super choros in charitate sincera, quo faliter vobis displiceant ea
angelorum sublimiter exallare, susc vos Benedictio- qiirc stint mundi, et placeant jugiler ea qusc sunt Dei,
nis gratia per iniercessionem ejus et merita digne- ut Jn ccelesti beatitudine pariier cum sanctis coboc-
tur taliter ditare, qualiter a vitiis ad virtutes me- reatis. Amcn. Quique pro salute servorum eumdem
reamini transmigrare. Amen. Concedatque vobis in Filium suum lanlum voluit hurailiari, ut inlra nialer-
hoc soeculo,sic lide vigere, spe gaudere, et charitite num uterum nalurse nostrse in unitatem personae co-
pollere, castiiatis jugiter eminemia fuigerc et humi- uniri, intra vos in hoc primo
omnia pulando dignaretur
litaiis etiani excellentiasplcudere, quo ipsi pcr A.dventu splcndore suae visilationis alque inhabita-
bonis operibus adornati valeatis placere. Amen. Fa- lionis faciat illustrari, quatenus in secundo merea-
ciatque vos omnia praeterila flagitia et facinora ita mini cum ipso perpelim gloriari. Amen. Quod ipse
die noctuque gemitibus et fletibus expiare, praesen- •" praeslare diguetur, qui cum Patrc, etc
tia et futura tam salubriter evitare, quatenus cum Benediclio in nativitate unius apostoli.
ipsa possitis eelernaliter in ccelestibus emicare.
Amen. Quod ipse praesiare dignetur, etc Deus, qui vos in apostolicis tribuit consislere fun-
Benedictio in feslo sancli Joannis de Martyrio. damentis, benedicere vos dignetur, beati apostoli sui
N. iniercedentibus meritis. Amen. Defendatque vos a
Deus, qui vos beati Joannis Baptistae concessit cunctis adversis apostolicis prsesidiis, qui vos eoruiu
solemnia frequentare, tribuat vobis et eadem de- voluit ornari etmuniri exempliset documeniis. Ainen:
votis meiilibus celebrare, et suae Benedictionis dona Quo per eorum intercessionem perveniatis ad oeternaa
percipere. Amen. Et qui pro legis ejus preeconio car- pairiae liseredilalem, per quorum doclrinam tenelis
ceralibus est retrusus in lenebris, intercessione sua lideiiul-egritaiem. Amen. Quod ipse prflestare digne-
a lenebrosorum operum vos liberet incentivis. tur, qui cum Patre, etc.
Aitteit. Et qtii pro veritate, quee Deus est, caput non Benedklio in nativilats unius marlyris.
cst cunctatus amittere, suo interventu ad caput
vestrum, quod est Christus vos faciat pervenire. Beali mortyris sui N. intercessione vos Dominus
Amen. Quod ipse praestare dignetur, eic. benedieat, et ab omni malo defeudat. Araen. Exten-
Benediclio in nativilale sanclm Mariw. dant in vos dexteram suae propiliationis, qui euui
suscepit per supplicia passionis. Amen. Quo ejus iu
Deus, qui per bealoe Mariae :
virginis parlum genus ccelo niereaniini habere consortium, cujus devotis
htimanum dignatus est redimere, sua vos dignetur mentibus in terra celebralis (riumpbuin. Amen. Quod
Betiedictione locuplelare. Amen. Ejusque sernper, et C ipse prsestare dignetur, elc.
ubique patrocinia sentiatis, ex cujus intemerato' Benedictio in nalivitale plurimorum martyrum.
ulero auctorem viloe suscipere meruistis. Amen. Et
Benedicat vos Dominus bealoruin mar(yrum suo-
qui ad ejus celebrandam nalivilatein hodierna die'\ rtini NN. suffragiis, et liberet ab adversitatibus cun-
devotis mentibus convenistis, spiritalium gaudio-
rtim, et actenioruiii proemiorum vobiscum inunera clis. Arnen. Commendet vos eorum intercessio glo«
reportetis. Auien.Qtiod ipse prsestare dignetur, etc, riosa, quorum in conspectu ejus est mors preliosa.
ut snpra. Aiiien. Ui, sicut illi per diversa genera tormentoruni
Benedktio de advenlu Domini. ccelestis regni suni sorliti hseredilaiem, ilavos eorum
mereaiuini consortium per bonorum operum exliibi-
OmnipolensDeus,cujus Unigenitiadventumetproe- tioneui. Amen. Quod ipse proesiare diguelur, etc.
leriltim creditis, et fuiuruin exspectatis,ejusdem ad-
ventus vos illustratione sanctificet, et stia Bene- In festo unius confessoris.
dictione locupletet. Amen. In proesenti viiae stadio Omnipolcns Deus det vobis copiam Benediclionis,
vos ab omni adversitate defendat, et se vobis in ju- qui beatuin N. sibi ascivit virtute confessionis. Atnen,
dicio placabilem ostendat. Amen. Quo, a cunctis Et qui illuin fecit coruscare miraculis. vos exornel
peccatorum contagiis liberati, illius tremendi exa- bonorum operum incrementis. Amen. Quoejus excm-
ininis diem exspectelis intcrriti, cujussanguine estis plis erudili, et intereessione muniti, cujus deposi-
redempti. Amen. Quod ipse praestare dignetur, etc. lionis diem celebroiis, illi possitis in ccelesii regione
liem alia.— Oninipotens Deus vos placito vultu adjungi. Amen. Quod ipse prsestare dignelur, cu-
respiciat, et in vos suae Benedictionis donum iiifitn- jjjus, etc.
dat. Amen. Et qui hos dies Incarnatione Unigeniti Benedktio in nativilale plurimorum confessorum.
sui lecit solemnes, a cunctis praesentiset futurae vitos Sanctorum confessorum suorum NN. nierilis voa
adversitatibus vos reddet indemnes. Amen. Ut. qui Dominus faciat benedici, et contra adversa oiiini;-
dc Adventu Redemptoris nostri secundum carnem eorum intercessione
devoia nieiuelaetainini,in secundo, cuin in Majesiate ciat muniri. Amen. Eorum vos efli-
sua venerit, praeiniis oelernse vitae ditetnini. Amen. bratissuffragio felices, quorum festiviiatis diera cele-
ovantes. Aineu. Quoeorum imitanies exempla,
Quod ipsc praestaredignelur, etc.
Item alici.— Benedicat vos ineffabilis gratia, et ad cceleslia pervenirc possitis promissa. Amen. Quod
pielas Dci vivi, et annuat vobis per admirabilem et ipse prscstare dignetur, cujus rcgnum, etc
saliiiarein Adventum Filii sui ne sub dominatione Benediclio in nativilale unius virgitth.
pecciti remanealis, quod absit, captivi. Amen. Ab Bencdicat vos Dominus, qui beatoevirgini N. co.-i-
onini vos iniseria tam poienter liberare et in sua ini- cessit el decorem virginilatis, et gloriam passionis.
sericordia tam clementer dignetur perseverantcrque Amcn. Et cujus opitulatione illa nieruit et sexus fra-
conlirmare, ut sibi vosfaciat iu prsesenti sseculo ta- giliialem, et persequentium rabiein devinccre, vos
liter deservire, qualilerad eiira in futuro gatjJentes possitis et veslrorum corporum iHecebras et anliqui
inereaniini pervenire. Aineii. Quique pro vobis eum- hoslis macliinauienta superare. Aineii. Quo, sicut
dcni Unigenilum suum in Auventu prinio voluit in- illa sexu fragili vinie nisa esi certaineti ei posl
adire,
carnari, ipse vos in secuudo faciat a"binjuslorum certaincn de hosiibtts iriumphare, ita vos iu hae
635 SUPPLEMENTUMAD S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM. 656
mortalitate viventes valeatis et antiquum hostera A Benedictionis, et confirmet vos in spe regni coelestis.
devincere el ad regna-ccelesiia pervenire. Amen. Amen. Actus veslros corrigat, vitam emeudet, inores
Quod ipse prscstare dignetur, etc componat, et vos ad ccelestis paradisi hseredilatem
In nalivilate plurimarum virginum. perducat. Amen. Talique inlentione repleri valeatis,
qtia ei in perpetuum placeatis. Ameh. Quod ipse prae-
Omnipotens Dominus intercedentibus sanctis vir- siare digneltir, qui cum, etc.
ginibus suis vos digneiur bencdicere, qui dc antiquo Atia. — Devoiiouem vestram Dominus dignanter
hoste non solum per viros, verum eliarn per feminas intendat, et suoevobis benediclionis dona concedat.
voluit triumphare. Amen. Et qui iilis voluit centesimi Amen. Talique vos in proesenti saiculo subsidio mu-
fructus donutn decore virginitatis et agone marlyrii niat, ul paradisi vos in fuluro habitalores efficiat.
conferre, vos dignetur et vitiorum squaloribus expur- Ameu. Sicque corda vestra sanclilieaiido benedicat,
gare, et virtulum lampadibus exornare. Amen. Qua- ei benedicendo sanctifieet, ut vobiscura, imo in vobis
lenusvirtulum oleo iia pectoruro veslrorum lainpatles eum jugiter habitare delectet. Amen. Quod ipse prae-
possint repleri, ut eum eis ccelestis sponsi tbalauium stare dignetur, etc
valcatis ingredi. Amen. Quod ipse preeslare digne- Alia. — Oinnipolens Deu3 det vobis graliam suae
tur, elc Benediclionis, et repleat vus spiritu verilatis et pacis.
In anniversario dedicationis ecclesiw Benedktio. Araen. Quatenus sic per viam salulis devoia mente
ut subrepentium deliclorura laqueos salu-
Deus omnipotens, qui hoc sanctum templum suo curratis, briter evadalis. Amen. efficiamini in ejus
gloriosissimo nomini in hoiiore beaii N. apostoli sui „ supplicatione devoti, et inSicque mutua dilectione sinceri,
voluit dedicari, ipse vos precibus et meritis illius "I ut adcueleste
Benedictione sua juslificari et illustratione visitatio- regnum pervenire possitissecuri. Amen.
nis, atque inhabitationis susefaciat sanctLlicari.Ameii. Quod ipse proesiare dignelur, Cujusimperium, elc.
ftristi sicul et domi- Alia. — Concedat vobis omnipotens Deus, munus
Quaienus qui aliqunndo cseteii,
cilia hostis antiqtii, et sub ejus dominatione captivi, suae Benediciionis, quivcstrse esiconscius infirmitalis.
mereamini singuli gralissima fieri templa Dei vivi, Amen. Et qui vobis tribuii supplicandi affcctutn, tri-
buat consolationis auxiliura. Anien. Utabeqet
per ejus gratiam effecti de servis filii adoptivi. Amen. sentis et futurae vilae subsidiura capiatis, cujusprae- vos
Concedatque vobis ut qui anniversariani dedicationis bonitate creatos esse creditis. Amen. Quod ipse prac-
hujtis lahernaculi sui celebratis festivitalem, ad con- stare diguetur, etc.
tinuam cselesiis lempli peryeniatis alacriler cum Atia. — Oninipotens Deus ccelesti vos protectione
sanctis angelis celebraturi perenniter solemnilatein. circumdet, et suse Benediclionis dono
Amen. Qttod ipse proestare dignetur, etc. locuplelet.
Amen. Concedatque vobis ut qui in sola spe gratiee
/n anniversario consecraiionh cphcopi. coelestis inuitemiiii, ccelesti eliani proteclione inu-
Oinnipofens Deus, qui me, quamvis indignum,per niamini. Anien. Quatenus el in proesenli saeculoinor-
immensam suse pietatis affluenliam, inlra nunierura talis vitaasolalia capiatis, et sempiterna gaudia com-
antistitum, ad ministrandum altarisuo, laudis llostias prehendereetc valeatis. Amen. Quod ipse proeslare
immolando, dignatus est depulare, atque tara. ad digneiur,
coelestis inensoesacramenta quam eliam ad perennis • Ilem alia. — Omnipotens Deus dexterse suoe per-
vilos alimenta populo suo erogando destinare, ipse petuo vos circunidel auxilio, et Beuediclionuiii sua-
Benedictionis copia dignetur locupletare, et sancii-. C ( rmu rcpleat dono. Anien. Abonini vos pravitatc dc-
ficando gratia sancti Spiritus corda vestra niisericor- feudat , ei donis cceleslibus exuberare concedat.
diler vegetare. Aineii. Dignetur eiiani vos ab otnni- Amen. Quo corpore mundati ac mente, talcm ei
modo nequitia clemenler expiare, et in suac pietotis; exhibeatis serviiutein, per quam suam con.seqtii va-
excellentia potenter confirmare. Amen. Concedatt leatis propiliationein. Amen. Quod ipse proestaro
quoque vobis de inalis ad bona et de bouis ad melioiak dignetur, ctc.
quotidie proiiciendo iraiisniigrare, cl post hujus ter- Jiem atia Benedidio. — Purificet omnipotens Deus
minum vitse ad selernorum gaudia prsemiorum felici- Vestioruin cordium arcana, el Benedictionis suaevobi;i
ter (ransmigrare. Aincn. Quod ipse prsestare digne- tribuat incrernenta. Amen. A le omnibus vitaepraesen-
tur, etc, lis periculis cxuainiui, et virtulum spirilalium orna-
Benedictio quolidianis diebus. meutis induainini. Amen. Quo illius adjutorio fulti,
Benedicat vobis Dominus, et custodiat vos. Amen. coelis. sic ei serviatis in letris, ut ei conjungi valealis iu
Illumiuet faciem suam super vos, et misereatur vestri.' Amen.
Amen. Convcrtat vullum suum advos et donet vobis adversa ltem alia. — Omnipotens Deus universa a vobis
excludat, et suaesupcr vos Benedictionis dona
pacem. A.men. Quod ipse proestare dignelur, etc. infundat. Ameu. Corda veslra eiiiciat sa-
Item alia. — Omnipotens Deus sua vos clenientia propiliatus
cris intenta
benedicat, et sensum in vobis sapientioe salutaris seiiipiteniis. docirinis, quo possinl repleri beiie/iciis
infundat. Araen. Catholicaefidei vos documcntis enu- Atnen. Quatenus et exsequenda intelii-
el intellecta cxsequcntes, et iuter adversa
trial, el in sanclis operibus perseverabilcs reddai.' _ gentes, iuveniaiiiini indeinnes, et beatorum spiriluuun
Amen. Gressus veslros ab errore converlat, el viam " niundi cobocrcdes. Aiiien. Quod ipse proestate
vobis pacis et cbariiatis ostcndat. Ainen. Quod ipse eliiciamiuiAmeii.
praestare— dignetur, cujus, etc. dignetur.
Alia. Inclinet Dominus aurem suam ad preces Itetn alia, — Omnipolens Deus dies vestri.s in sua
restrae hurailitalis, ci del graliam vobis suoebenedi- pace disponat, ei suouvobis Benedictionis dona con-
Amen. Ab omnibus vos perturbationibus libe-
clionis, et proeiniura sempiternse saiiitis. Amen. cedat. et nienles vestras in suaepacis iratiquillitate con -
Semper et tibique Dorainum propitium habeatts, ct,'. rei, el cbarilatis
in ejus laudibus exsultetis. Amen. Omniura peccalo- J_ solidet. Amen. Quatenus spei, fidei
ruiii vestroruiri vincula solvat, ei ad gloriam seinpi- j" geinuiis adornati, el preesentcm vitam transigatis
lcriiaiii pervcnire vos faciat. Amen. Quod ipse prse- illsesi et ad oeieinam perveniatis securi. Amcn. Quod
Hure digiielur, cujus, etc ipse prxstare dignelttr, cujus regnum et iuiperium
Alia. — Multiplicet iu vobis Dominus copiatn suae j," sine line permaiiel in soeculasacculorum.Amen.
 AD ANTIPHONARIUM S. GREGORII PR^FATIO.

649 Qu°d l'e Sacramenlorum libro jam dixinius, ipsius videlicet collectorem et correctorem potius san-
cturn Gregorium exstitisse quain auclorem,i;lquoquede libroAntiphonario qui nomen-ejuspraeferl est intel-
ligendutn. Quod significare videtur Joannes Diaconus, cuni lrb. n Vilaesancli Gregorii, cap. 6, cui litulus
est: Antiphonariumcehtonizans, cantorum constituil scholam, ait: More sapienlhsimi Salomonis, propler mu-
sicmcompunciionem dulcedinis, Antiphonarium cenlonem canlorum studioshsimus nimis utiliter compilavit.
Quae de schola cantorum ab eodem sanctissimo poniifice instituta, de lectulo in quo recubaus modulaba-
tur, de flagello quo ptieris minabatur, et de atitheniico ejusdem Anliphonario Romoe magna veneratione
asservatis, refert Joannes Diaconus, ibidem legi possunt.
Cum centonem vocat Anliphonarium Gregoriana: Vitae scriptor, eumdemque simul compilalum asserit,
satis innuit non unum ipsius esse parentem, sed plurimorum qui praecesserant, fortasse Roinanorum pon-
tificum, partim essefetum. Nimirum longe antiquiornostroGregorioestecclesiasticus cantus; imopenearei-
publicae Ghristianoe exordio rcccptum illuin docuerunt Socrates lib. vi, cap. 8, et alii. Qua de re consu-
lendi snnt qui de divinis officiis oliin scripscrunt, Isidorus, lib. de ecclesiast. Offic; Rabanus, lib. n de
Inslitutione clericorum, et alii; nqstra vero oetalecardinalis Bona, lib. de divina Psaimodia, ac Joan. Ma-
billonium, in disquisilione de cursu Gallicano, § J.
Quaedam in Ecclesia canebantur olim alteruis vieibus, ut etiam modo fit; alia vero siraul ct adunalis
choris. Primum canendi niotluui veteres appellarunl uvriyaivovvp.vo>Siuv,allerum o-Ofiywvov. Prioris modi
raeminil Socrates loco laudato; ulriusque autein sanctus Gregorius Nazianzentis in carmine iambico de Vir-
tute, sub firiem(a). Ilinc Anliphonoenomen ad Latinos derivatum, et ex Antiphona dictus liber Antipbona-
rius. Eumdem etiam appellatum Officialem observat ex Agobardo nosier Hugo Menardus in nota 337 ad
librum Sacromeulorum.
Porro quamvis Antiphonarius Romanus, seu Gregorianus, non solum Antiphonam, sed etiam quaecunque
in Missa chorus canit complectaiur, iionieu lanren hoc sorlitus est ab Anlipbona qu;c praecinitur, qiiam
nuiic lntroitum appellamus, quia ad Iiitroiitini praimittiliir. In ipso libri Sacramentorum limine : In primis
ad Introiium Antiithonaqualis (uerii, statulis temporibus. Coeterafere pristinum noinen retinuerttiit, si Gra-
duale excipiainus, quod olim dicebalur Responsoriuin. Quanqnain etiam Gradale vocaretur aliquando, ut ex
iititio libri sacrameutorum Iiquet: Postmodumdicilur Oratio, deinde sequitur Apostolus, item Gradale. Hjnc
ab ipso Antipbonarium Gradualein appellatum observamus apud Micrologum, ut ex notis ad fcstum sancli
Pauli, et ad officium sancti Apollinaris constat.
Instituiara a nostro Gregorio cantandi methodiini per Occidentem propagarunt sanctissimi Patris alumni,
maxime qui Augustino pergenii in Britanniani comiies sese adjunxerant, ut docet Joannes Diaconus, lib. n,
cap. 8. De Anglisquidem luculentuni habemus vcnerabilis Bedoe testimonium, lib. v hist., cap. 21. De
Acca episcopo : Canloremquoquee/jregium,iuquit, nomine Maban, quia successoribttsdhcipulorum beatipap»
Gregorii in Canlia fueral canlandi sonos edoclus, ad se suosque inslilucndos accetsiit. Nec minus perspicue
idera elicilur ex sanclo Wilfrido Eboracensi cpiscopo, qui apud Eddiuin ejus Vilas scriplorem 650 gloria-
lur : Quod post obitutn priinorum procerum n sancto Gregorio directorum, dccuhsel lotam UItruumbrensium
gentemquomodo,juxla nsum pritnilivmEcclesim,consonovocis modulainine,binis astanlibus choris, persullare
Ilesponsoriis,Antiphonisquereciprocis(Act. SS. OrJ. S. Benedicl., sec. IV, part. i).
Corruplum lapsu leinporis apud Anglos, Gallos, alioique Occidentales populos ccclesiaslicum caulum re-
stiluit Joannes quidam Romantis cantor, qui seiiilus fuer.it Theodorum a Vitaliano Papa in Brilanniam
missum, et Doroberniensi, al. Cantuariensi, Ecclesiac loiius Anglioemetropoliianoe proeposituui(Joan.
Diac, lib. 2, cap. 8). Hiiic dum Romanaium Aiiliplionarum usiira cx Romana Ecclesia in GaHicananiinve-
ctum esse per Pipinum lcgimus (Mabill. de Cursti Gall., pctg.598), cui scilicet Paulus papa Aitiiphonaleet
Hesponsaleex urbe direxit, id fortasse potius dc illius usus re-aituiione inlelligenduin qiiani de priraa instilu-
fione. Quanquam non dilfileainur plurimas in Galliis Ecclesias suos vcteres usus usque ad Caroli Magni
tempora retinuisse.
Hic imperalor, dissonantia Romani et Gallicani cantus Romaeoffensus, aliercantibus invicera Roraanis
ct Gallis, viso autlienlico Gregorii Antiphonario, ita liteni composuit, ut Romanara cantandi lnelhodum
Callicanselonge anleponendam censerel. Ideoque duossuorum industrios clerkos Adriano tunc episcopode-
reliquil; quibustandemsatis eleganterinslructis, Metensemmetropolimad suavilalemmodulationispristinmrevo-
cavit, el perillam tolam Galliam suam correxit, inqiiit Joannes Diuconus, lib. n, cap. 9.
MetensisAniiplionaiii fama usque ad sancli Bcrnardi teinpora viguit, ut liquet ex tfaclatu ejusdem, de
canlii seu correciione Antiphonarii, tomo II, opusculoxiit, pag. 695, novissimoeEditionis. Cum enim prio-
res Patres Cistercienses nihil antiquius haherent quam in divinis laudibus id canlare, quod magis'_authe!i-
licnm inveniretur, miseruut qui Melensis Eccl.esiaeAnliphonariuin (nam id Gregorianum esse dicebatur)
transcribereni et afferrent, ut refert sanctus Bernardus. Yeruui illum Codicetn et cantu et littera depra-
vatutii ac incomposilumprobarunt.
Romanura bunc Gregorianumque Antiphonariuin jam a Pamelioedilum tomo II Lilurgicoin, et Valicanoe
poslea operum sancli Gregorii Editioni insertura, atque in Gussanvillaeanarecusura, dcnuo recensuiinus ad
Codicesmss. duos Theodericenses in quibus compendiose simul cum libro Sacrameniorum conlinetur, ad
CodicemVallis Clarae, ac praesertim ad exeraplar Conipendiense sancti Cornelii inire depictuni el litleris
purpureis ac aureis, regia niunificcntia ornalura. In eo autem iiiulta occurrunl notis musicis superscriplis
ad canlura comparata. in tilulo legitur : Gregoriusprwsul merith et notnine dignus, suminumconscendettsho-
iiorem,-renovavitmoniineiila Palruin priorum, et composuithunc libetlum, musicw arlis, scholmcuntorum per
anni circulum. Incipil Dominica piima de AdvenluDomini. ^Etatern insignis illius Codicis, luin ex scriptura,
lum ex prosa quadara de beata Maria, quam exliibuimus in appendice, explorare licet. ^-criptura sane nono
convenit sseculo; ex prosa vero eatlem manu tlesciipta liquet tunc Nonnannos per Galliam grassatos esse ;
quseCaroli Calvi imperatoris, Compendiensis nionasleiii fuudaiuris, tempora designant. Ex eotlem Codice
subjiciennis Antiplionas,Versus, Responsoria, quoead antiquum cursmii ecclesiaslicuni pertinent. Plura de
sancti Gregorii Antiphonario dicere supersedemus, quia praefationem eruditissimi Petri Gussanvilloeihuie
attexendam judicavimus, ex qtta uiulta scitu digna haurire poierttnt, qui cooia et varietale deleclautur.
(a) Vide in proefationeP. Gussanviilaeiquam hutcsubjeciinus
 PETRI GUSSANVILUEI PR^FATIO.

651 Joannes Diaconustrecentis fere postsanctum Gregorium annisscribens, lib. nde Vita ejusdem,!cap. 6,
lumc quem edimus Anliphonarium sancto Gregorio tribuit, cujus Codicem, an aulographum? an apograpbum?
Romaein Lateranensi patriarchio reperiri testatur. Sit penes eum ejnsque sequaces fides, non ausim ego re-
clamare, quamvis isla assertio nonnullis posse videaiur nubeculis obscurari. Aliud porro est Anliphona fa-
cere; aliud ordinare, dislinguere, recensere, quibusdara de novo additis. Plerique Auctores de Antiphonis
inulta hinc inde mendicata non cessant obirudere, nihii pensi habentes vocem ambiguam explicare, ritusque
varios separare, qui sub istius vocis cortice latenles inepie confunduntur. Ilaque pauca cum de voce, tura
de usu vocis, annotabo. Vox est origine Grseca uvrifuvot, conlrasonans, itvrtfoivioi, conlrasono. Anacreon
poeta, ode 1:
KuyoiptevnSovu&i.ovg
Bpuvleov;' /\\ipnSe
"Epoiru;uvrefiivet.
Idest:
Ego laborescanebamHerculis; lyra aulem contrasouabatamores.
Apud ecclesiaslicos Auctores Graecosac Latinos non idera semper fuit istius vocis usus. Priraitus «v«-
-poivetv erat Psalmos aut prophelias aul Hymnos alternis vicibus canere, et quasi chorum choro responderc.
Sic apud Isai., cap. vi: Clamabanl angeli aller ad allerum. Sic Psal. LXVII,18, pro eo quod vulgo legimus
mt//ia Imlanlium"insajschinan, Rabbi Salonion el Eugubinus inlerprelanlur alternanlium, a radice flJtBschanah,
quee siguilicat iterare, duplkare, quasi angeli allernis Deum cantibus laudent. Sic noslro more Psalmos Davi-
dicos et Hymnos quoscunque nosiris inserios Breviariis, Prosas Missalibus, etiamnum concinimiis. Ex Phi-
lone, apud Eusebium, Ilist. lib. n, cap. 17 ; Nicephorum, lib. n, cap. 15, uni ex omnibus surgcnti psallen-
tique, alii circa finem accinebant. Sed praeslat legere ipsum Philonem, lib. de Yila conlemplativa. Ex Hist.
iripanita, lib. x, cap. 9, Nicephoro lib. xm, cap. 8, hunc aliernandi morera ab angelis accepit sanctus
Ignatius. Theodorelum, Hist. lib. n, cap. 24, iion satis expenderunt qui de Antiphonis scripsere; indico,
tion exscribo, scilicel conciliandae forenl historise, ,ut quidpiam cerli asseralur. Equidem reor Antipbonum
non verba fuisse quoecanebantur, sed modum ipsum canendi sive Psalmos, sive prophetias, sive Hyuinos,
sive Responsoria, aul quid simile. Apud Sozomenum, lib. vin, cap 8 : EKTI* TWV«VTI-JXMVWV rpbrcovtyullov,
Anliphonorumad inslar psallcbanl. De Arianis loquilur, quorum fraudes sanctus Joannes thiysostoraus pru-
denti imitaiione dissipavit. Haimo, ad Psalm. vn, notalex diversis quandoque Psalmis vel laudibus Antipho-
nas conjungi. Joannes Cassianus, de Antiphonis apud monachos agens, lib. u Instit., veterem eorum morem
agnoscit clquasi damnat; c 2, recipit; c 8, de Matutinis res erat. Concil. Turonense n, c 18, ann. 567,
de Antipbonis quscdam sancit subobscuriora nobis. El c 23, de Ambrosianis Hyinnis. Ex sancio Auguslino,
lielract. lib. n, cap. H, liquet lunc morem Canhagine coepium dicendi ad altare Hyranos de Psalmorum li-
bro, sive ante Oblaiionem, sive cum Oblata populo dislribuerentur. Epist. eiiam 119, ad Januarium, cap. 18,
de Hymnis elPsalmis canendis agilur. Legimus etiam, Relract. cap. 19, Psalmum et Hypopsalnia a sanclo
viro facla adversus Donatistas. Quid aulem inlersit inter Psalmos, Hypopsalmata, Hymnos, Responsoria,
Tracius, OJIerloriuiii, Graduale, lntroilus, Ephymnia, Typica, Troparia, necnon Anl.phona, ncscio anquis-
quam hucusque aperte dixeril; al mulli confuderunt perperam. In Sabaj lypico observare esl discrimeu in-
ter Anliphona ac Typica. ldem £52 'ere exhibet sancti Joannis Chrysoslomi liturgia, perot ru eipnvtxub yjjpbt
i}i«W,Et TOrcpStrovuvrifaivoj, n rurvittxu, ei etrri v.vptuxn,elc Occurrunt in Missa Mosarabum, ei in mysieriis
prsesanclificaloruin1, 2, 5, Antiphonum soncli Gurmoni Const. palr. lu rerum eccl. Theoiia, meminii 1, 2,5,
Aiiliphoni; et paulo anle ait Anliphona esse prophciarum prsedictiones, etc. Scilicei desumebantur ut pluri-
liium ex sacris Scripturis. ltaLaodic, c. ul(.; Bracar. i, c 50. At concil. Tolet. iv Patres, c. 12, uiinusse-
vere slatuunt de Hymnis ; et inulta tuni in isto canone, lum in 12, 15, 14, 15, reperire est ad rem qua de
agimus pertinentia, si modo veterera raorein nou ex nostro meliamur; nam Amiphonoe hodiernse non al(er-
nis canuiitur ut antiquilus. Faciunt plerique sanctum Ambrosiuui primuin inter Latinos Anliphonorum auc-
lorein; nonrepugno, explicent modo prius quid per Antipltona inielligant, an Hymnos, quales edidit et car-
Biina, de quibus testatur epist. 52. Equidem laudes de quibus Tolet. IV, c 11, et Hymnos de quibus Theo-
doretus, in Publio, c. 5 Hist. sanclorum Pairum, Psalmos et Hymnos de quibus Tenullianus, ad Uxorem,
lib. n, cap. 6 et 9, Psalraodiam de qua saiictus Basilius, episl. C5, ad Neocaesar., inlerpretarer Atiliphona, si
alternus eratcantus. ldipsum dicerera de loco sancti Gaudentii tract. i, de lect. Exodi, ubi explicat quod
sanctus Paulus, ad Ephes. v et Coloss. ni habet de Hymnis et canticis spiritualibus. De Anliphonis, Collec-
tiouibus, Capitellis, etc, legendus can. 50 concil, Agalh., ann. 506, sancto Gregorio necdura nato. Itaque
Antiphonarium non erat tunc temporis recens invenlum; quinimo jam tum abulebantur ista voce contra pri-
migeniuin instilulum non semper habita cantus allerni ratione, de qua Augustinus mystice ad litnl.
Psal. LXXXVII, necnon historice sanctus Gregorius Nazianzen., de Nazaraeis loquens in carmine iaiubico, de
Virtute, paulo ante finem :
'Opui ctypvTtvov; rcpb;®eov4iaXuoiSiu;
'Av^fwv, yvvutv.cov,fvo-eoi;lelnup.evoiv,
OtMV G'aaoivre xui bo~ov Oeavptivoiv,
Sufiywvsvuvrifoivovuyyekoivo-ruatV
uvoire v.uiv.uroireruypivnv
hto~o-iiV
Qeiu; vp.voiSbvu\iu; xui fvcreoi;.
Noclunecernis ut canatlaudes Deo,
" Naturaeuterque sexus oblitussuse?
Quot,quamquesaiicti? cemis augelicumchorum,
Qui uunc simul, nuuc vicibusallernis canit,
Partim deorsumposilus,et partimsupra,
Sine finesummiconcinenslaudesPatris /
Quem locum fortassis non videral Cassiauus, de quo velim admonilos ejus qui auctoritate ducti usura islum
volunt serius in inonasleriis fuisse receptuin.
 SANCTI GREGORII OTAGNI
ROMANIPONTIFICIS

LIBER ANTIPHONARIUS.

ORDINATUS PER CIRCULUM AflTJT.

653 a Dominicavrima AdventusDomini. A Vers. 1. Benedixisti, Domine, lerram tuam, avertisti

Anliphona. Ad (e, Domine, levavi animam meam ; caplivitaiem Jacob, remisisti iniquitatem plebis tuse.
Deus rneus, in te confido, non erubescam; neque ir- Vers. 2. Misericordiaet verilas obviaverunt sibi; ve-
rideat me iniraicus meus. Etenim universi, qui te ritas de terra orta est, et justitia de coelo prospexit.
exspectant non confundentur. Psalmus. Yias tuas, Ad Com. Jerusalem, surge, et sta in excelso, et vide
Domine, dcnionstra mihi, et seuiitas tuas edoce me. jucunditatem quae veniet tibi a Deo tuo. Psal. Qui
Responsorium. Universi qui te exspeclant non con- regis Israel,
fundenlur. Versus. Vias tuas, Domine, notas fac In natali sanclm Lucim.
mihi, et semitas tuas edoce me. Alleluia. Ostende no- Antiph. Dilexisti juslitiam, et odisti iniquitatem ;
bis, Domine, misericordiam tuam, et salutare tuum propterea unxit le Deus, Deus luus, oleo laelitiaepraa
da nobis. Offertorium. Ad le, Domine , levavi ani- consortibus luis. Psal. Eructavit cor meura verbum
main : Deus meus, in te confido, non erubescam. bonum, dico ego opera mea regi. Resp. Dilexisti ju-
Neque.irrideant me inimici mei, etenim universi qui stitiam, et odisti iniquitatem. Vers. Propterea unxit
le exspectant non confundentur. Vers. 1. Dirige me le Deus, Deus luus, oleo laetitioe prae consortibus
in veritale tua, el doce me, quia tu es Deus salutaris luis. All. Diffusaest gratia in labiis luis, propterea
meus, et tesuslinui tola die. Vers. 2. Respiceinme, B benedixit le Deus in aeternum. Off. Offerentur regi
el uiisererc mei, Domine, cuslodi animam meara, et virgines, proximae ejus offerentur libi in laetitia et
eripe me; non confundar, quoniam invocavi te. Ad exsultalione, adducentur b in lemplum regi Doraino.
Communionem.Dominus dabit benignitatem, et lerra Vers. 1. Eructavit cor meum. c Vers. 2. d Specie
nostra dabit tructum suum. Psalmus. Benedixisti, tua. Ad Com. • Diffusa est graiia in labiis tuis. Psal.
Domine. ut supra.
Dominicasecunda de Adventu. f Dominka lertia.
Antiph. Populus Sion, ecce Dominus veniel ad sal- Antiph. Gaudele in Domino semper; ilerum dico,
vandas gentes, et audilam faciet Dominus gloriam Gaudete; modestia vestra nota sit omnibus 655 ''o-
vocis suae in laetitia cordis vestri. Psal. Qui rcgis minibus. Dominus prope est, nihil solliciti sitis, sed
Israel intende, qui deducis velut ovem Joseph. Resp. in omni oratione petiiiones vestrae innotescant apud
Ex Sion species decoris ejus, Deus manifestus ve- Deum. Psat. e Benedixisti, Domine, (errara tuam :
niet. Vers. Congregate illi sanctos ejus, qui ordina- avertisti captivitalem Jacob. Resp. Qui sedes, Do-
verunt testamenlura ejus super sacrificia. 654 All. mine, super cherubim, excita potentiam tuam, et
Laetatus sum in his quae dicta sunt mihi, in domum veni. Vers. Qui regis Israel, intende, qui deducis ve-
Domini ibimus. Vers. 1. Slanles erant pedes nostri, C lut ovem Joseph. AU. Excita, Domine, potentiam
in atriis' tuis Jerusalem. Vers. 2. Rex noster adve- tuam, et veni, ut salvos facias nos. Off. Benedixisti,
niet Christus, quem Joannes praedicavit agnum esse Domine, (errara tuam, avertisti captivitatem h plebis
Venlurum. Off. Deus, tu conversus vivificabis nos, et tuoc.Vers. i. Operuistiomnia peccala eorum, mitigasli
plebs tua laetabitur in te. Oslende nobis, Domine, omnemiram tuam. ' Ven.1. Oslende nobis, Domine,
misericordiam luam, et salutare tuum da nobis. misericordiam tuam, et salutare luum da nobis. Com.
a In ms. Compend. addilur : Statio ad sanctum An- itineris Ilalici
pag. 93, nihil penitus superest ex illo
dream ad prmsepe. Ita etiam in Codice i>c annoruin musivo.
bibliothecoe Angelicae,nisi quod pro ad prms., legiiur L Compend., in temploRegis.
posl prmsepe.Ad quem locum Angelus Hocca camers c Iri eodeiu Cod. completur hic versus cum se-
olim episcopus Tagastensis, ex Auguslinianorum fa- : m. et resumilur adducentur.
d Pro Lingua
milia lactus, et proefectusaposlolici sacrarii, ejusdem. quenti hoc versu assignatur in Compend. : Diffusa
bibliothecae parens, haec annotavit: Ite diltgenter in- esl gratia... proplerea bened. le Deus in mler.
specta an. 1601 Itmcmdkula sancto Andrem ap. olim. e Post hanc Communionem in Cod. Comp. sequi-
dicaia, hodie intra ecclesim sancti Antonii atrium, lur : Ps. Eructavit, etc; et Atl. Yersus : Specie tua.
prope sanclmMarimmajoris basilkam, profanata cerni- f Subjicitur iu Comp.: Ad sanctum Petrum, sub-
tur, et in hominumusum conversa.Simul observai vir auditur slalio.
aniiquitatis praesertim sacrae studiosissimus absidetn. s Post hunc versum in Compend. legiiur litteris
illain oediculoeamiquoe,in qua imagines opere musiv» aureis AR, quaefortasse significanl, atiter; tum sub-
olim facloe cernebantur, fuisse quoque profanatam. ditur Oslende nobis, elc. Resp. Qui sedes.
Tempore Angeli Roccaeseraidirutae el collapsaevise- k Compend., Ptebi luce .
Lauiur illat!iinagines; jam vero, inquit Mabillonius, > In laudato Codice additur remhisii, ete.
UZ SANCTI GREGORIl MAGNl 644
Dicite: Pasillanimes a confortamini, el nolite limere, iA m Sabbato in xit lectionibus.
ecce Deusnosfer veniet, el salvabimos. Psal. Bene- Antiph. Veni, et ostende nobis faciem tuam, Do-
dixisti, Doraine, ui'tupra. mine, qui sedes super cherubim, et salvi eriraus.
b Feria quarla. Psal. Qui regis Israel, inlende, qui deducis velut
ovem Joseph. u Resp. A sunmio ccelo egressio
et
Anliph. Rorate, cceli, desuper, nubes pluant ju- ejus,
et occursus ejus usque ad summum ejus. Vert. Cceli
slum ; aperiaturterra.et germinet Salvatorem. Psat.
enarrant gloriam Dei, el opera ihanuum ejus annun-
Cueli euarrant gloriam Dei, et opera manuum ejus
liat firmamenium. Resp. In sole posuit labernaculum
amiuntiat firmamentum. c Resp. Tollite portas prin-
cjtis, et ipse tanquam sponsus procedensde thalamo
cipes vestras, et elevamini, portae oeternales, ct in- suo. Vers. A summo ccelo
troibit Rex gloriae. Vers. Quis ascendet in moniem egressio ejus, et occursus
ejus usque ad summum ejus. Resp. Domine Deus
Dotnini, aut quis slabit in loco sanclo ejus? Innocens
virlutum, converte nos, et ostende faciem luam, et.
nfanibus, et mundo corde. Resp. Prope est Dominus salvi eriinus. Vers.
omnibus invocaiitibus eum, omnibus qui invocant Excita, Domine, potentiam tuam,
ct veni, ul salvos facias nos. Resp. Excita, Doraine,
eum iri verilate. Vers. Laudem Domini loquetur os
et benedicat otnnis caro nomini sancto potentiam luam,etveni, utsalvosfaciasnos.Vers. Qui
inettm, ejtis. B deducis velut ovem Josepb;
Off. Conforiamiiii, et jain nolite limere ; ecce cnim regis Israel, iniende, qui
Deus noster retribuet judicium, ipse veniet, et salvos qui sedes super cherubim, appare corara Ephraim,
nos faciel. Vers. 1. Tunc aperienlur oculi caecorum, Benjamin el Manassera.
et aures snrdorum audienl; tunc ascendet claudus 0 Hymnus irium puerorum. Benedictus es, Domino
sicut cervus, et clara erit lingua mutorum. Vers. 2. Deus patrum nosirorum; Et laudabilis, et gloriosus
Audite itaque, d domus Jacob, num pusillum vobis in saecula.
certamen praeslare hoininibus, quoniam Dominus Et benedictum nomen gloriae luae, quod est san-
praestat certamen; propterea dabit Dominus vobis ctum ; Et laudabilis ei gioriosus in soecula.
signum. Ecce virgo in utero e concipiet, et pariet li- Betiedictus es in templo sancto gloriaeluae; Etlau-
liiwn, et ivocabilur nomen ejus Einmanuel. f [Off. dabilis et gloriosus in ssecula.
Ave, Maria, gralia plena, Dominus lecum, benedicta Benedicius es super thronura sancli regni tui; El
tu in mulieribus. Feri. 1. Quomodo fiet in me hoc7 laudabilis ct in saecula.
gloriosus
Vers. 2. Ideoque quod nascelur ex te sanctum, vo- Benedictus es sedem sanctam Deitatis luae;
cabilur Filius Dei.] Com. Ecce virgo concipiet, et Et laudabilis et super
gloriosus in saecula.
pariet filium, et vocabitur nom«n ejus Emmanuel. C Benedictus es super
e Psal. Ccelienar. Besp. In sole posuit. sceplrum divinilatis tuaa; El
laudabilis el gloriosus in saecula.
Feria sexla. Benedictus es qui sedes super cherubim, intuens
Et laudabilis et gloriosus in sxcula.
Anliph. Prope es lu, Domine, et omnes viae tuse abyssos ;
veritas; initio cognovi de testimoniis luis, quia in Benedjctus es qui arabulas super pennas venlorum;
aeternum lu es. Psal. Beati immaculali in via, qui Et laudabilis el gloriosus in ssecula.
ambulant in lege Domini. * Resp. Oslende nobis, Benedicant te omnes angeli et sancli lui; et lau-
Doinine, misericordiam tuam , et salutare tuum da denl te et glorificent in saecula.
nobis. Vers. Benedixisti, Domine, terram tuam: aver- Gloria Palri, et Filio, et Spirilui sancto ;
listi captivitatem Jacob.k O^". Deus tu conversus vi- El laus, el honor, et potestas, et impcrium.
vificabis nos, et plebs lua laetabitur in te. Com. Ecce Sicut erat in principio, et nunc et semper, et in
Dominus veniet, et omnes sancti ejus 65Qcum eo, ssecula saeculorum. Amen.
et erit in die illa lux magna. i Psal. Beati immacu- Et laus, et bonor, el polestas, et imperium.
lati. Resp. Tu mandasli. Tractus. 0_uiregis Israel, intende, qui deducis ve-
a Compend., Pusillanimis. h In ms. Stalio ad sanctos Apostolos.
b Jbid. annotatur : Ad sanctam Mariam ad D
prm- 1 In Ms. ante hoc l^. legitur : AR. Tu mandasli.
sepe. k Ibid. Addilur vers. 2. Misericordiael veritas.
c I.n Compend., AR. in sole posuit, etc I In Vulgalis a Pamelio et aliis, Ps. ut supra. Quod
d lbidem, Domus David,
• Ibid., Accipiel. ex Ms. emendavimus. Vide supra nolam e.
m ln Ms., Ad sanctum Peirum. Quid vero signiflcet
s Qiiaj inter uncinos comprehendunlnr a Ms. ab- in xii lectionibus, repele ex libro Sacram. in Sobhaio
sunl. Apud Paraelium legiiurhocduplexOlTertorium. mensis 1, seu quatuor temp. Quadragesimse, col. 41.
s In Editis Pamei. et aliis, Ps. ul supra. Eadem su- II Additur in Ms. : AR. Exciia. Semper aljquid hu-
perius annotala leguntur in fine Missae, tum naialis jusmodi interseritur in ms. Comp, inler Psalraum
sanctae Luciac , tura Dominicae lerlioe; opiimo qui- qui subjicitur Antipbonaequam appellamus Jntroitum,
detn sensu; hoc eiiim significat inter comrnunican- et Responsorium quod modo Gradualis nomine magis
dum cantari solere Psahnum integrum de quo Anti- notum. Olim eiiam hoc nomine aliquando designatuui
phona desumpta est. At in feria 4 haec Aniiplioiia ad fuissc palel in libro Sacram. In ipso fere exordio :
Communionemex Evangelio desumitur ; proindeque Deinde sequitur Apostolus. Ilem Gradate. Vide UO'
per errorem in Ld.irrepsit, conlra Mss. Ildem, Ps. lam 12 ad lib. Sacram.
itt supra 0 Desideratur Hymnus hic in Ms,
C-I5 LIBER ANTIPHONARIUS. 640
lut ovem Joseph. Vers. Qui sedes super cherubim e A f In media nocte Nalivitath Domini.
appare coram Ephraim, Benjamin et Manasse.Vers. Antiph. Dominusdixit ad me : Filius meus es tu,
Excila, Domine, potentiam tuam , el veni, ut salvos ego hodie genui te. Psal. Quare fremuerunt gentes,
1'aciasnos. Off. Exsulta satis, (ilia Sion, proedica,filia et populi meditaii sunlinania? Resp. Tecum prin-
Jerusalem, ecce Rex tuus venit libi sanctus etsalva- cipium in die virtulis tuoe in splcndoribus sanclo-
(or. Vcrs. Loquetur pacem genlibus, et polestas ejus rum, ex utero ante luciferum genui te. Vers. Disif
a inari usque ad mare, el a llumine usque ad lcrnii- Dominus Dominoraeo : Sede a dexiris meis, donerj
nos orbis terrae. Vers. Quia ecce venio, et habitabo ponani inimicos tuos scabellum pedum tuorum. Atl.
iu medio lui, dicit Dominus ornnipolens, et confu- Dominus dixit ad me : Filitis meus es tu, ego hodie
gient ad te in illa die omnes genles, 657 et crunt genui le. Offert. Leetentur coeli, et exsultet terra
libi in plebem. Com. Exsultavit ut gigas ad curren- ante faciem Domini, quoniam venit. Vers. 1. Can-
dam viam, a sumnio ccelo egressio ejus, et occursus late Domino caniicum novum, e benedicite nomen
ejus usque ad summum ejus. Psal. Ccelienarrant. ejus, bene nuniiate de die in diem salutare ejus.
b Dominka vacat, Vers. 2. h Confessioet pulchritudo in conspectu ejus,
Meraentonostri, Domine, iii beneplacito populi f6rtimdo et magnificeniia in sanclifieatione ejus.
tui; visita nos in salulari tuo, ad videndum in bo- J} Cotii. In splendoribus sanctorum ex utero ante luci-
nitale eleciorum tuorum, in laetitia gentis tuoe, ut ferum genui te. Psal. DixitDominusDominomeo.
lauderis cum haireditaie tua. c Psal. Peccavimus 653 ' Missa in primo mane Nalivilulis Domini.
eum patribus nostris, injuste egimus, iniqui(a(em Aniiplt.Lux fulgebit bodie super nos, quia nalus
fecimus. ltesp. Prope est Dominus. Vers. Yeni, Do- est nobis Dominus, et voeabilur AdmirabiIis,."Deus,
mine, et noli lardare; relaxa facinora plebis tuse. Princeps pacis, Pater futuri soeculi, cujus regni non
Off. Ave, Maiia, gratia plena, Dominus tecum. Be- eril linis. Psal. Dominus regnavit, decorem indutus
nedicta tu in mulieribus, et benedictus fruclus ven- est, indutus est Dominus forlitudinem, et praecinxit
iris liii. Vers.l. Quomodo in me fiet hoc, quae vi- se virtuie. Resp. Benediclus qui venit in nominc Do-
rura non cognosco? Spiritus Doniini superveniet in mini, Deus Doniinus, et illuxit nobis. Vers. A Do-
le, et virtus Allissimiobumbrabit libi. Vers. 2. ldeo- isino facttim est istud, et est mirabile in oculis no.
que quod nascelur ex le sanctum, vocabitur Filius stris. AU. Dominusregnavit, decorem, etc. Off. Deus
Dei. Com. Ecce virgo concipiet et pariet filium, et enim firtnavilorbem terroe, qui non commovebitur;
vocabitur nomen ejus Emmanuel. parata sedes lua, Deus, ex tunc, a socculo tu es.
d Vigilia Nalivitatis Domini. Vers. 1. Dominus regnavit, decorem. Vers. 2. Mira-
Anliph. Hodie scietis quia veniel Dominus, et sal- C bilis in aliis Dominus. Com. Exsulta, Sion, lauda, fi-
vabit vos, et mane videbilis gloriam ejus. Psal. lia Jerusolem ; ecce rex tuus venil justus, et salva-
Domini est lerra et pleniiudo ejus, orbis terrarum tor mundi. Psal. ut supra.
et universi qui habilant in eo. Resp. Hodie scielis k In die Natalis Domini.
quia veniet Doniiuus, el salvabit vos, et mane vide- Antiph. Puer natus est nobis, et filius datus est
bilis gloriain ejus. Vers. Qui regis Israel inlende, nobis, cujus imperium super humerum ejus; ct vo-
qui deducis velut ovem Joseph, qui sedes super cabitur nomen ejus magni consilii Angelus. Psal.
cherubim, appare coram Epbraim, Benjaminet Ma- Cantate Domino canticum novum, quia mirabilia fe-
nasse. Si in e Dominka eveneritipsa vigilia, Alleluia cit. Resp. Viderunt omnes /ines terroe salutaie Dei
de Adventu Domini, quale volueris, dic; sin autetn, nostri. Jubilale Deo omnis ierra, cantatc et exsultate
non cantatur. Offert. Tollite portas principes vestras, et psallite. Vers. Nolum fecit Dominussalutare suum ;
et elevamini, portae aeternales, et inlroibit Rex glo- ante conspeclurngentium revelavit justitiam suam.
riac. Vers. 1. Dominiest terra et plenitudo ejus, or- All. Dies sanctificatus illuxit nobis; venite, genles,
bis terrarum et universi qui habitant in co. Vers. 2. el adorate Dominum, quia hodie descendit lux ma-
Ipse super maria fundavit eum, et super flumina gna superlerram. Off. Tui sunt cceli, ettua est (erra,
1
proeparaviteum. Com. Revelabilur gloria Domini, ct orbem terraeetplenitudinemejus lufundasti. Vers.l.
videbit omnis caro solutare Det noslri. Psal. Do- -" Magnuset metucndus super omnesj qui in circuitu
miui est terra, ut supra. ejus sunt. Domine Deus virlulum, quis similis libi?
a Hic et supra, in Ms., apparens. Infra , ms. lo- gine exhibent quae ad Anliphonarium spectant, sed
qualur. summatim.
h Quid haec inscriplio signilicet, disce ex nota a f In Val. CI. : In Vigilia primo gaili canlu; in
ad Dmninicam2 Quadrages. lib. Sacrara. col. 43. Compeud. statio assignalur ad sanctum Mar. ad prm-
c 'ln Ms. Ps. Confilcniini.kV\. Quis loquelur. R) sepe.
Prope est D. } LaudemDomini loq. Alleluio. Veni e Compend. : Canlale Domino,omnis lerra.
Dotnine... relaxa. u Ibid. Vers. 2. Cantale Dom. Bened. nom. ejus,
d Additur in Ms. Val. Cl. Itorm nonm, in Comp. benenunliale, etc.
hora nona, et notatur Slatio ad sanctam Mariam. ' Coinpend. et Val. Cl., mane prima. In Compend.
e Hoecrubrica, ulaiunt, non legitur in Tbeoderic. Stalio ctdsanctamAnaslasiam.
et in Compend. parumper variai. Theodoric. Codi- k In Coinp. stalio ad sanctum Pelrum.
- Pauca discrcpant a cominuni lectione illoruui
ces.quos hic laudamus, sunt illi Mss. libri Sacranien-
loruin, quos supra saepelaudavimus; nam in mar- versuum, in Comp.
$47 SANCTI GREGORHMAGNI 64&
Polens es, luomine, et verilas tua in circuilu tuo ; A monium perhibuit de his, et scimus quia verura est
lu dominaris a polestati maris, motum autem flu- teslimonium ejus. Off. Justus f ut palma Qorebit;
cluum ejus lu raitigas. VOT,2. Misericordiact veri- sicut cedrus quae in Libano est uiultipUcabilur. Vers.
las praecedentanle faciem (uara, beali populi qui 1. Bonum est confiteri Domino, et psallere nomini
sciunt jubilationem. Vers. 3. Tu humiliasti s.cut tuo, Altissime. Vcrs, 2. Ad annuntiandum mane
vulneralum superbum, in virtute brachii tui disper- misericordiam tuam, et veritalem tuam per noctem.
sisli omnes inimicos tuos. Com.Viderunt omues fmes Vers. 3. Plantali in domo Domini, in atriis domus
terrac salutare Dei noslri. Psal. Cantale Domino, ut Dei nostri florebunt. Com. Exiit sermo inter fratres
supra. quod discipulus ille non morilur, el non dixit Je-
b Die sancli Slephani. sus: Non moritur, sed sic eum volo manere donec
Antiph. Etenim sederunt principes, et adversum veniam. Psal. Bonum est, ut supra.
me loquebanlur, et iniqui persecuti sunt me; adjuva e In natalali Innocenlium.
me, Domine Deus meus, quia servus tuus exerceba- 1 Gloria in excelsis Deo non canitur, neque Alle-
lur in tuis jusliucationibus. Psal. Beati immaculali luia, sed quasi prm trislitia, dies illa deducitur,
in via, qui ambulant in lege Domini. Resp. Sede- Antiph. Ex ore infantium, Deus, et l lactentitim
runt principes , et adversum me loquebantur, et " perfecisti laudem propter inimicos tuos, ut destruas
iniqui pcrsecuti sunt me. Vers. Adjuva me, Domine itiiraicum et ultorem. Psal. Domine Dominus noster,
Deus raeus, propier misericordiam tnam. All. Video quam admirabile est nomen tuum iii universa terra.
ecelos aperlos, et Jesum stantem a dexlris virtutis lleip. Aniraa noslra sicut passererepta est de laqueo
Dei. Off. In virlule lua, Domine, laelabitur justus, et venanlium. Vers. Laqueus contritus est, et, nos libe-
super salutare tuum exsultabit vehementer; deside- rali sumus; adjutorium nostrum in nomine Domini,
rium animoeejus tribuisti e\. Vers. 1.- Vitam petiit a qui fecitccelum et terram. Off. Anima nostra sicul
le, et tribuisii ei longitudincm dierum in seeculum passer erepta est delaqueo venantiura. Vers. 1. Nis!
saeculi. Vtrt. 2. Magna est gloria ejtts in salutari quia Dominuserat in nobis, dicat nunc Israel : Nis:
tuo, gloriam ct magnum decorem impones super quia Dominus eratin nobis. Gum exsurgerent homi-
eum. Com. Video coclos aperlos, et 659 Jcsum nes in nos, forte vivos deglutissent nos; cum irasce-
slantem a dextris virtutis Dei. Domine Deus, accipe retur furor eorum in nos, forsilan velut aqua absor-
spiritum meum, et ne statuas illis hoc peccalum, buissent nos. Vers. 2. Torrentem pertransiit anima
quia nesciunt quid faciunl. Psal. Beati, ut supra. noslra; forsitan pertransisset anima nostra aquam
Saneli Joannis in Missa prima. intolerabilem. Benedictus Dominus, qui uon dedil
c " nos in captionem denlibus eorum. 660 Cot*. Voi
Antiph. Ego auiem sicut oliva fruclifera in domo
Dei. Psal. Quid gloriaris in malitia, qui potens es in in Raraa audita est, ploratus et ululatus. Rachel
iniquitate? Retp. Justus ut palma florebii, sicut ce- plorans filios suos, noluit consoiari, quia non sunt,
drus Libani mulliplicabilur in dorao Domini. d Vers. Psat. Domine Dominus noster.
Bonura est conDteii Domino, et psallere nomini tuo, Nalale sancti k Silveslri.
Altissime. Off. Gloria et honore coronasti eum, et Antiph. Sacerdotes tui, Domine, induant justi-
conslituisii eura super opera manuum tuarum, Do- liam, et sancli tui exsultent. Propler David servum
mine. Vert. i. Domine Dominus noster. Vers. 2. luum, non avertas faciem Chrisli lui. Psal. Memen-
e Quid est homo ? Com. Magna est gloria ejus in sa-
to, Domine, David, et omnis mansueludinis ejus
lulari tuo. Psal. Domine, in virlule. Resp. Ecce sacerdos magiius, qui in diebus suis pla-
In secunda. cuit Deo, et inventus est juslus. Vers. Non est in-
Anliph. In medio Ecclesiaeaperuit os ejus, et ira- ventus similis illi, qui conservaret legem Excelsi,
plevit eum Dominus spiritu sapienliae et intellectus ; AU. Inveni David servum meum, oleo sancto mea
stolara gloriaeinduil eum. Psal. Bonum est confiteri unxi eum. Off. Iuveni David servum meum, et in
Domiuo, et psallere nomiui luo, Altissirae. Resp, Q oleo meo sancto unxi eura; manus enim mea auxi-
Exiit sermo inter fralres, quod discipulus ille non iiabitur ei, et brachium meum l confortabit eum,
moritur. Vers. Sic eum volo manere donec veniam, Vers. i. Potens es, Domine, et verilas tua in cir-
lu me sequere. AU. Hic est discipulus ille, qui lesli- cuitu tuo. m Fets. 2. Verilas mea et misericordia
* Mss., poteslales.
b Val. Cl., protomart. Slephani. pag. 70, ubi nominalim Antiphonarium citat PAMEL.
k Hoc nominatim citalur ex Anliphonario per
c Compend. : Fruetificavi in domo
Domini, spera- Amalarium, 1. i, c ult., et Microlog., c 56.
vi... et exspect. n. t. quoniambonum est in conspeclu i Compend., lactantium.
tanclorum luorutn. k Festi sancli Silvestri menlionem facit nominatim
d Compend. : Vers. 1. Ad
c Compend.: Quid esl homoannuntiandum, elc etc Micrologus,cap. 55. PAMBL.
quia vis, eum, aul, 1 Compend., Conforlavit.
Visitaseum dilkulo, etc, et resumitur ex alterover- m lbid. additur : Tu dixhti : Posm"adjtttoriumsu.
su,f et consliluislieum, elc per polentem, el exaltavi eleclum de plebemca. Vers,
Mulia hoc loco complevimus ex Ms. in Vulgalis 2. Ei ponam in saculum smc. sedetiiejut, el thronm
oraissa. eiussicut dies cteli.
s Hoc officium ei superius explicatur ab Alcuino, I
 m LIBER ANTIPHONARIUS. 650
meacumipso, etinnomine meo exaltabitur cornu.A bum et Saba dona adducent; et adorabunteum omnes
ejus. Com.Beatus servus, quem cura venerit Domi- reges lerrae, omnes gentes servient ei. Vers. 1. Deus,
nus, invenerit vigilantera. Amen dico vobis, super judicium tuum Regi da, et justitiam tuam filio Regis;
omnia bona sua constiluet eum. a Ps. ut supra. judicare populum luuin in justitia , et pauperes tuos
b De sancta Maria in oclava Domini. in judicio. Vers. 2. Orietur in diebus ejus justilia, et
Anliph. ,Vultum tuum deprecabuntur omnes divi- abundanlia pacis, donec extollatur luna; et domina-
les plcbis ; adducentur regi virgines post eam, pro- bilur a mari usque ad mare. Vers. Suscipiant montes
ximoeejus adducenlur tibi in laetilia et exsultatione. pacem populo luo, et colles justiliam. Com.Vidimus
Psal. Eructavit cor mettm verbum bonum, dico ego stellam ejus in Oriente , et venimus cum muneribus
opera raea regi. Resp. Diffusaest gratia in labiis luis, adorare Dominum. Psal. Deus, judicium tuum Regi
propterea unxit te Deus, Deus tuus, oleo laelitiocprae da, ut supra.
consorlibus tuis. Vers. Propter veritatem et mansue- Dominica post e Epiphanidm.
tudinem et justitiam, et deducet (e mirabililer dex-
Antiph. In excelso throno vidi sedere virum, quem
tera lua. All. Post par(um virgo. Off. Offeremur adorat multiludo angelorura psallentium in unum ;
Regi virgines. Psal. Eructavit cor meum. Vers. Dif- ecce cujus imperii nomen est in aeternum. Psal.
fusa est gralia. Com; Simile est regnum coelorumho- B Jubilale
Deo, omnis terra, psalmum dicite nomini
mini negotiatori, quaerenti bonas margaritas; inventa date gloriamlaudi ejus. Resp. Benedictus Do-
una preliosa margarita, dedit omnia sua, et compa- ejtis,
minus Deus Israel, quia fecit mirabilia magna solus a
ravit eam. Psal. Eructavit, ut supra. soeculo. Vers. Suscipiant monles pacempopulo, et
Dominka posl Nalale Domini., colles justiiiam. Alt. Jubilate Deo omnis terra, ser-
Antiph. Duui medium sileniium lenerent omnia, vite Dominoin laelilia. Off. Jubilate Deo omnis terra,
et nox in suo cursu medium iter haberet, omnipo- servite Domino in
laetitia. Inlrale in conspectu ejus ,
tens sermo tuus, Domine, de ccelis a regalibus sedi- in
exsultatione, quia Dominusipseest Deus. Vers. 1.
bus venit. Psal. Dominus regnavit, decorem indutus
Ipse fecitnos, et non ipsi nos. Vers. 2. Laudate
est, indutus est Dominus fortiludinem, et praecinxit nomen
se virtute. Resp. Speciosus forma prae filiis horainum, ejus, quoniam suavis esl Dominus. Com. Fili,
fecisli nobis sic ? ego et pater tuus dolentes
diJfusaest gralia in labiis tuis, propterea bcnedixit quid le. Et quid est quod me quaerebatis ?an
te Deus in ociernum. Vers. Eructavit cor meum ver- quacrebamus
in his quae Patris mei sunt oporlet
bum bonuui, dico ego opera mea regi; lingua mca nesciebatis, quia
me esse? Psat. Jubilate Deo, omnis terra, psalmum
calamus scriboevelociter scribenlis. All. Dominus
dicitc nomini ejus , dale gloriara iaudi ejus , ut
regnavitjcoeboreni. Off. Deus enim lirmavit orbem ^ tupra.
terrae. Com. Tolle puerum et malrern ejus, et vade 1 Octava Epipltanim ul in die.
in terram Juda, defuncti sunl enim qui quaerebant
Natalis sancli Felicis s in Pincis.
anitnam pueri. Psal. ut supra.
Antipli. Os justi meditabitur sapientiam, et lingua
c Vigilia Epiphaniw.
ejus loquetur judicium ; Iex Deiejus in corde ipsius.
Aniipli. Dominusdixit ad me : Filius meus es tu, Psal. Noli oemulari in malignanlibtis; ne zelaveris
ego hodie geiitti le. Psal. Quare fremuerunt gentes. facienles iniquitalem. Resp. Juravit Dominus, el non
661 Resp. Tecuni principium in die virtutis luoein pcenitebit eum : Tu es Sacerdos in seiernum secun-
splcndoribus sanclorum, ex utero anle luciferum ge- dum ordinera Melchisedech.Vers. Dixil662 Dominus
nui le. Domino meo : Sede a dexlris meis. All. Juslus non
d Epiphania Domini. In die sancto ad Mhsam. conturbabitur. Off. Gloria et honore coronasti eom ,
Antiph. Ecce advenit dominator Dorninus, et re- et constitiiisii emn super opera manuura tuarura,
gnuni in manu cjus, et poteslas, et imperium. Psal. Domine. Coinm. Posuisti, Domine, in capite ejus
Deus, judicium ttium Regi da, et justitiam tuam (ilio coronam de lapide prelioso. Psalm. xx.
Regis. Resp. Omnes de Saba venient, aurttra et thus Dominka secunda post Epiphaniam.
deferenles, et laudem Domino annuntiantes. Vers. ** Antiph. Omnis terra adoret te Dcus, el psallal libi,
Surge et illuminare Jerusalein , quia gloria Domini psalraum dicat nomini luo, Altissime. Psat. Jubilate
super lc orta est. Atl. Vidimusstellam ejus in Orienle, Deo, omnis lerra, psalmum dicile nomini ejus , date
et venimus cura muneribus adorare Dominum. Off. gloriara laudi ejus. Resp. Misit Dominus verbum
Reges Tbarsis et insulaemunera offerent, reges Ara- suum, et sanavit eos, et eripuil eos de interilu
a Psalmus, etc, deest in Ms. tus est, etc, ut in offic Nat. Domini.
b Authenticum esse hoc olficium, et Graduali li.- c Non estinComp.necin Val. Cl. NotaturinTheo-
bro seu Antiphonario sancti Gregorii contineri, (e- deric, sed assignatur Missa Dum medium silentium,
statur Micrologus, c 59. Conseiitii etiam exemplar ut supra in Dominica.
ulrumque. PAMEL.Non ila coiisenliuiit Mss. nostri. d Abest a noslris Mss. in die sanclo. Staiio in
In Conip. quidem legilur : Kal. Jan. nalale sanctw Compend. et Tbeoderic est ad sanclum Petrum.
Martinw marlyris et virginis. Anliph. Vultum luum. 0 Aliler, post Tlteopltaniam, ullegiturin Val. Cl.
Jn Theodericensibus vero Kalendis Januarii ocia- f Non inscribitur in Mss. Compend. et Val. Cl.
va, etc Sed in Val. Cl. Kal. Januarii octava Domini. s Deest in Pinch in Ms. Compend. el Val. Cl. :
Stalio ad sanctam Mariamad Mariyres. Anl. Puer na- sancti Feikiis presbyteri et conf.
PATROL. LXXVIII. 2i
651 SANCTIGREGORIIMAGNI 652
oorum Vers. Conlitcanlur Domino misericordioe£A e Natalis sanclorum martyrum Fabiani et Sebusiani.
cjus, et mirabilia cjus filiis hominum. All. Laudote Antiph. Inlret in conspectu tuo, Domine, gemitus
Dominum, omnes angeli ejus. Laudale eura , omnes compeditorum; redde vicinis nostris septuplum in
virtutes ejus. Off. Jubilale Deo, univcrsa icrra, sinu eorum; vindica sanguinem servorum tuorum
psalmum dicile liomini ejus. Venile et andiie, ct qtii effusus est. Psal. Deus , venerunl gentes in luc-
nurrabo vobis , a onines qui limetis Dettm, qtianta reditatem luam : polluerunt templum sanctum luurn,
fecil Dominus anima1,mac. Vers. 1. Ileddam tibi vota posuerunt Jerusalem in pomorura custodiam. Resp.
mea, quse dislinxerunt iabia mea. Vers. 2. Locutum Gloriosus Deus in sanctis suis, mirabilis in Majestate
est os mcum in iribulatione mea, bolocausta medul- sua. Vers. Dextera tua, Domine , magnificata est in
lata offeram libi. 6'om. Dicit Dominus: Implete virtule, dextera manus tua confregit inimicum. Atl.
bydriasaqua, et ferte architriclino; ctim gusiasset Sancli tui, Domine. Off. Laetamini in Domino , et
architriclinus aquam vinum factam , dixit sponso : cxsullate. Vers. 1. Beati quorum. Vers. 2. Pro bac
Servasti bonum vinum usque adhuc. Hoc signum orabil ad te omnis sanctus in lempore opporiuno.
fecit Jesus primum coram discipulis suis. Psat. ul Com. Multitudo longtieiuiuni, et qui vexabantur a
supra. spiritibus immundis, veniebantad eum , quia virius
b Natalis sancti Marcelli. B de illo cxibat, et sanabat omues. Psal. Detts vene-
Antiph. Staluitei Dominus lestamentum pacis , et runt gentes.
principem fecit eum, ut sil illi sacerdotii dignitas in h Nalalis sanctmAgnelis.
oetcrnum. Ptal. Misericordias Doraini in aeternum.
canlabo. Resp. lnvcni David servum meum, elc. me: Antiplt. Me exspeclaverunt peccalores ul pcrdcrent
lestimonia tua, Domine , intellexi; oninis con-
Vers. Nihil proficiet inimicus in eo, el filius iniqui-
summationis vidi finem , lalum mandatum luuin
latis c non npponet nocere ei. All. Inveni David
nimis. Psal. Beali imniacttlati in via, qui anibulant
servum meum. Off. Veritas niea , et misericordia in
mea cum ipso , et in nomine meo exaltabilur comu lege Domini. Resp. Diffusaest gratia in labiis luis.
Vers. Propterea unxit le Deus, Deus tuus, oleo Iae-
ejus. Vers. 1. Posui adjulorium meurn supra poten- titiae prae consortibus luis. AU.
Specie lua et pulclui-
tem, et exaltavi electum de plebe mea; manus enim
tudine lua, propterea benedixit te Deus in oelernum.
mea auxiliabilur ei, el brachium meum conlortabit
Off. Offerentur regi virgines posteam, proximaecjtis
eum. Vers. 2. d Misericordia mea. Com. Domine, offerentur tibi. Com. Quinque prudenles virgines.
quinquc talenla tradidisti mihi, ecce alia quinque Psal. ut supra.
superlucralus Sum. Euge, servebone et iidelis, quia
in pauca fuisti fidelis, supra mulla te constituam , Qi_ Dominka lertia post Epiphaniam^
dicit Dominus. Psal. Misericordias Domini , ut Antiph. Adorate Deum, omnes angeli ejus. Aud.vit,
supra. et lselata est Sion, et exsultavcrunl filiocJudae. Psctl.
' Natalis sanclm Priscm. Dominus regnavit, cxsullet terra, laetenlur insiiie
Anlipli. Loquebar de teslimoniis tuis in conspeclu multac Respons. Timebunt gentes nomen ttiuni,
regum , et non confundebar, et medilabar in man- Domine, et omnes reges terrae gloriam luam. Vers.
dalis luis, quaedilexi nimis. Psal. Beati immaculali Quoniam oedificavitDo uinus Sion , et videbitur in
in via , qui ambulant in lege Domini. Resp. Specie Majestate sua. ' Alt. Exsultate Deo adjutori nostro,
tua ei pukhritudine tua intende, prospere procede , jubilale Deo Jacob , canite psaltetium cum cithara.
et rcgna. Vers. Proplerea unxit te Deus, Deus tuus, Off. Dexlera Domini fecit virtutera , dexlera Domini
oleo laeliliaeprae consorlibus luis. All. Diffusa cst exaltavit me ; non moriar, sed vivani, et narrabo
graiia in labiis tuis , proptcrea lienedixit 663 'e opera Domini. Vers. 1. In tribulaiione invocavi Do-
Deus in oelernum. Off. Filiae regum in honore tuo. ininum, et exoudivil me in latitudine, quia Dominus
Vert. I. Eruclavit cor mcum verbum bonura. Vcrs.% adjutor meus esl. Vers. 2. Impulsus versatus sum ut
Spccie tua. Com. Feci judicium et justitiam. Psal. caderem, et Dominus suscepit me, et factus est mihi
ut supra. j) in salulem. 6'otnm.Mirabantur oranes de his quae
« Compend! : Vobh omnibus.... allel. allel. qtte die celebrari consuevisse , sed mense Januario
b In Mss.: xvii Kal. Febr., sancli MarceUipapm. in Galliis, ct Februario Romoe.Hinc dupliccm Catbe-
" Compend., non nocebiteum. droesancli.Petri solemnitaiemcelebrandidata occasio;
d Compend.: Misericordiammeamnon disp. ab eo, Cumque prius eadem Cathedra, idem Episcopiius ab
sedesejus in conspeclumeo. his in Januario, ab illis in Februario celebrarelur,
e Ibid. : Inlra in gatttl. Dom. lui. 18Januarii dies consccratus est meinorioeliom.
f Scilicet xv Iial. Febr. , ut notatur in Mss. Hoci poslea
Calhedroe, el 22 Februarii Anliochenae.Ex bis liquet
die nunc celebratur festuin Cathedrae sancti IV.iri,, Paulum IV festum Rom. Calhedroe 18 Januarii non
quod non annotatur in Mss. nostris , nec in libroi tam instituisse quam re->tiluisse,ut ipse prolitetur in
Sacrament., nee in Kalend. Rom. Frontonis, nec in litteris bujus reslitutionis ann. 1558. In coustituiio-
BcdoeMartyrologio, aliisque plurimis similibus mo- nibus sancli Perpetui Turon. episc de Vigiliis lcgi-
numenlis. Apud Usuardum lainen ct Arionrm signa- ttir : Natali sancli Joannis ad basilicaniDoinini Mar-
tur; imo etiam in anliquo Martyrologio nonicn iud. Natali sanctiPelri episcopalusad tpsiusbasilkiim.
Hieronymi praeferente, el in alio nongenioruni ann. n Assisnolur in Mss. xtu Kal. Febr.
cujus nieminit Mabillonitisde Liturgia G;illic., pag. h In Mss xn Iial. Febr. Nal. sanctwAgnm.
121. Facile assenlimur his qui putant olim Cathe- » In Compcnd. : AUel. Dominu regn. exsultet
dram seu Episcopaittm sancti Pelri non uno eodem- terra. Imt. ins. muttm.
6S3 LIBER ANTIPHONARIUS. Vbi,
procedebant de oie Dei. Psal. Dominus regnavit,. A. Ad Iitlroilum.
exsultet lerra. Antipli. Suscepimus, Dcus, misericordiam luam in
« Natalis sancli Vincentii. medio templi lui; secundum nomen tuura, Deus, ita
tua in fines terroe '
Antiph. Loetabitur in et
justus Domino, sperabit in et Iaus ; justitia plena est dextera
eo, et laudabuntur omnes recti corde. Psalm. lua. Ps. Magnus Dominus, et laudabilisnimis , in
Exaudi, Deus , Oralionem meam cum deprecor ; a civhate Deinostri, in monle sanclo ejus. Resp. Susce-
timorc inimici eripe animam meam. Resp. Posuisli, pimus, Deus, misericordiam tuam. Vers. Siculaudi-
Domine, in capite ejus coronam de lapide pretioso. vimus, sic vidiraus incivilate Domini virtutum , in
Vers. Desiderium animaeejus tribuisti ei, et volun- civitate Dei nosiri, Deus fundavit eam in oelernum.
late labiorum ejus non fraudasti eum. Allel. 664 AUet.Adorabo ad templum sanctum luiiui, et confi-
Beatus vir qui tiraet Dominum , in mandatis ejus tebor nomini tuo in timore luo. Adducentur Regi.
cupit nimis. Off. Gloria et honore coronasti cum , Si post Sepluagesimainevenerit. e Tract. sequensdice-
ei constituisti eum super opera manuum (uarum , IUT: Diffusaest gralia in labiis tuis, propterea bene-
Domine. Vers. Domine Dominus noster. Comm.Qui dixit te Deus in oeiernum. Specie tua et pulcliritu-
vult venire post me , abnegel semetipsum , et tollat dine tua intende, prospere proeede, et regna. Propter
crucem suam, el sequatur me. Psal. Exaudi Deus. B veritatem et mansuetudinem, et jusiitiam, et dedu-
b Sanctm Agnelh secundo. cet te mirabililer dexlera tua. 665 Dilexisli justi-
Anliph. Vultum tuum deprecabuntur omnes di- liam, et odisti iniquitatem ; propterea unxit te Deus,
vites plebis. Psalm. Eructavit cor meum verbum Deus tuus, oleo iaititiae proe consortibus luis. Audi,
bonum. Resp. Specie tua. Vers. Propterea unxit filia, et vide, et inclina aurem tuam , et obliviscere
le Deus , Deus luus, oleo Iaelitioeproe consortibus populum tuum, eldomum palris tui. Et concupiscet
luis. All. Diffusaestgratia in labiis tuis , propterea Rex decorem tuum, quoniamipse est Dorainus Deus
bcnedixit le Deus in oeternum. Offert. Diffusaest tuus, et adorabunt eum, Adducentur regi virgines
gratia. Comm. Simile est regnum coelorum.Psal. ul post eara , proximaeejus afferentur tibi. Adducentur
supra. in.Iaetitia et exsultaiione , addpcentur in templum
c Purificatio sanctmMarim, ad Processionetn. Regi Dominp, Offert. Diffusa est gratia, Vers. 1.
Anliph. d Xuipe xex«.ptroipivn , Ave gratia plena , Eructavil cor meum verbuni bonuni. Vers.2. Specie
Oeorbv.eTcupOeve, DeigeiiilrixYirgo, ex cov yup uvireikev lua et pulchriludine tua. Comnt.Responsum accepit
ex te enira ortus est, 6 ri),tojrns Stxutoo-vvn;,Sol jusli- Simeon a Spirilu sancto , npn visurum se mortera,
tioe, ywTt^Mv rov; iv axbret, illuminans qui in lene- nisi videret Qhristum Domini. Psal. ut supra.
bris sunt; eifpaivovv.v.itrv, laetareet lu : Tcpeo-Svra C f Nalalis sanclw Agathm.
Sixate, senior jusle , Sexby.eve evoi).ivut(, SUScipiens Anliph. Gaudeamusomnes in Doruino,diera fesiura
in ulnis , rov ej\evOepbirnv , liberatorem , rSiv fyvy^aiv eelebrantes s in honore Agathaeinariyris, de cujus
naav, aniinarum nostraruni, yupdlby.evov np-iv, do- passione gaudeut angeli, et collaudaut Filium Dei.
nantem nobis, v.ulrnv avao-ruun, et resurrectioriem. Psal. Eructavit cor nieutir. Resp. Atljuvabit eam
Vcrs. S.a.raxbap.-no-ovrbv Ouluubvo-av,Stcov, Adorna Deus vultu suo ; Dcus in medio ejus, non conimove-
tbalamum tuutn , Sion , xaX vnbSeiut rbv flutjiliu bitur. Vers. Fluminis impetus laetificat civitaiein
Xpttrrbv, et suscipe regem Christum , U^TCUCOV rr,v Dei, sanclificavit tabernaculum suura Altissimus.
Mapiuv,amplectere Mariani, rnv ovpuvtovavliv, quoe Tracl. Qui seminant in lacrymis , k in exsullaiione
est coelestisporta ; uvrn yup $uo-ru'C,et rbv §uo-tXiurnz inetent. Eunles ibanl et flebant, mittentes seniina
Sbc,n;, ipsa enim portal rcgem gloriae, veofvrov sua : Venientesaulcm venient cum exstiltatione, por-
foirb; VTtupyet rcupOivo;, novi luminis Subsistit virgo, lantes manipulos suos. Offert. Offerentur Regi virgi-
fipovo-uev xtP<x'lv u'°v ^pb ioiofbpov, adducens in nes post eam. Comm. Qui me dignatus est ab omui
maiiibus fllium anle luciferuin , ov XaSoivZtp.eaiv iv plaga curare, et mamillam meain nieo corporc resti-
mlhui; a.brov,queni accipiens Simcotiin ulnis suis, tuere, ipstim invocoDominumvivuni. Psal. ul supra.
h.npvitvrot; IKOI;,praedicavitpopulis, SetTTcbrnv ubrov D Natalis sancti Valentini.
ehui, Doininumeum esse, £w>kxxi Oavarov, vitae et Antiph. In virtute lua, Doniine, laeiabilur ju-
mortis, v.uio-oirnpaTOJxbo-p.av, et Salvatorem mundi. stus, clc. Psal. ' Vitam peiiit. liesp. Bealus vir qui
Vers. Responsuni accepit Sinieon a Spirilu sancto , timet Dominum, in mandatis ejus cupit nimis. Vers.
noii visurum se raortem, nisi prius viderei, Cliristutn Potens in terra erit semen ejus, generalio rectorum
Doinini. benedicelur. Tract. Desiderium animoe ejus tribuisii
a In Mss.xi 'Kal. Febr. sancti Vinc. In Val. Cl. e Nullusassignatur Traclus in Comp. In Val. Cl.
additur dinc. el mart. Iegitur : Si in Sepluagesima eveneril, Tractus Jubi-
b Nimirumv Kat. Febr. In Val. Cl. legilur: Oc/ai'« late.
sancim Agnmde Naiivilale. f In Comp. : Nonas Febr., Passio sanclmAgalhm
c InCompend.: iv Non.. Febr. Punfw. Mariw; virg. et tnarl. |n Val. Cl.: Nat. sanctmAgaltmvirg. et
Collecla ad sanclumAdrianum. In Val. Cl.: A'a/. mari. In Tbeod. dicitur lanlum martyr.
siincli Simeonis; collectaad sanclumAdrianum, staito s Compend., sab honare.
ad sanclam Mariam. in Theod. : Ypapanli slalio ad h Compeud., in gaudio metent. Et infra , porlantes
sanctum Mariam; Colt.ai sanctum Adrianum. seminasua, pro mitlentesseminasua.
d Quoehic Greeceleguntur desiranlur in Mss. 1 lbid. : Psalm. Domitte,iu virtttte tua, etc.
655 SANCTI GREGORII MAGNI fi§6
f Dominicain Sexagesima.
ei, et volunlale labiorum ejus non fraudasti eum, etc A
Offert. In viiiuie tua, Domine, laclabitur justus. Aniiph. Exsurge, quare obdormis, Domine? ox-
Comm. Magna est gloria ejus. Psal. xx. surge, et ne repellas iu finem; quare faciem tuam
a Cathedra sancti Pelri.
avertis ? oblivisceris tribulationis nostrae. Adhaesilin
Antiph. Staluit ei Dominus. Psal. Misericordias terra venler noster; exsurge, Doraine, adjuva nos, et
Domini. Resp. Juravii: Tu es Petrus, et super hanc libera nos. Psalm. Deus; aurrbus nostris audivimus,
petram oedificaboEcclesiara meam. Vers. El portse patres noslri annunliaverunt n'obis. Resp. Sciant
inferi non praevalebunt adversus eam , el tibi dabo gentes quoniain nornen tibi Deus, tu solus altissiuius
claves regni ccelorum. Vers. Et quodcunque ligave- super omnem lerram. Vers. Deus meus , pone illos
ris super lerram , erit ligalura et in coelis. Vers. Et ut rolam, et sicut stipulam ante faciem vcnti. Tract.
quodcunque solveris super terram, erit solutum et in Commovisli, Domine , terram , et conturbasti eam ;
ccelis. Offerl. Veritas mea. Comm. Tu es Peirus. sana contriliones ejus , quia mota est. Vers. Ut fu-
Psalm. ut supra: giant a facie arcus, ut liberentur elecli lui. Off. Pcr-
Annuntialio sanclmMarim. fice gressus meos in semiiis tuis , ut non moveantur
Antiph. Vultum luum deprecabuntur omnes diviles vestigia mea ; inclina aurem luara , et exaudi verba
plebis. Psalm. Eructavii. Resp.' Diffusa est gratia. mea. Mirifica misericordias tuas, qui salvos facis
Vers. Propierea. Offert. Ave , Maria , gralia pleua. sperantes in te, Domine. Vers. 1. Exaudi, Domine,
Vers. 1. Quomodo in me fiet lioc ? Vers. 2. ldeo quod juslitiam meam ; inlendc deprecationem meam ; au-
nascetur ex le. Comm. h Ecce virgo concipiet. Psalm. ribus percipe orationera meam. Vers. 2. Custodi ine,
ul supra. Domine, ul pupill;;m oculi; sub umbra alarum tua-
Q66 Dominica c in Sepluagesima. rum protege me; etipe me, Domine, ab impio.
Anliph. d Circumdederunt me gemilus mortis, do- Vers. 5. Ego autem cum justitia apparcbo in con-
lores inferni circumdederunt me , et in tribulaiione spectu luo ; satiabor, dum manifeslabilurgloria lua.
mea invocavi Dominum, et exaudivit de lemplo san> Comm.lnlroibo ad allare Dei, ad Deum qui loeiilicat
cto suo voccm meam. Psalm. Diligam tc, Domine, juventuieni meam. Psal. Judica me, Deus.
foriitudo mea, Dominus firmamentum meum , ct re- B Dominka in Quinquagesima.
meum. in opportunilatibus, in 667
fugium Resp. Adjulor
iribulatione ; sperent in te , qui noverunt te, quo- Antiph. Esto mihi in Deum proleclorem, et in lo-
niam non derelinquis quaerentes le, Domine. Vers. cum refugii, ut salvum me facias. Quoniam (irma-
Quoniam non in lineiii oblivio erit pauperis, palien- mentum meum, et refugium meum es lu; et propter
tia pauperum non peribit in ajlernum. Exsurge, Do- C nonien luum dux mihi eris , et enulries nre. Psalm.
mine, non praevaleat bomo. Traet. c De profundis In le, Domine, speravi, non conlundar in aetcrntim,
clamavi ad le, Domine; Doniine, exaudi vocem in justiiia lua libera me , et eripe me. Resp. Tu es
meam. Vers. Fiani aures tuae inlendenies in Oratio- Deus qui facis mirabilia solus , notam fecisii in gen-
nem servi lui. Vers. Si iniquitaies observaveris, Do- tibus virtutem luam. Vers. Liberasti in brachio tuo
niine, Domine , quis sustinebit? Vcrs. Quia apud te populum tuum, filios Israel et Joseph. Tract. Juhilate
propitialio cst, el propler legem tuam sustinui ie Domino , omnis lerra , servite Domino in lxiitia.
Domine. Off. Bonum esl confitcri Domino , et psal- Vers. lntrate in conspectu ejus in exsultatione. Vers.
lere nomini tuo, Altissime. Vers. 1. Quam magnifi- Scitote qtiod Dominus ipse esl Deus b. Vers. Nos au-
cala sunl opera lua, Domine! nimis profundoe factoe lem populus ejus. Offert. Beuedictus es , Domine ,
sunt cogilationes tuae! Vers. 2. Ecce ininiici lui, Do- doce ine jtislilicationes luas, in labiis meis pronun-
mine, peribunt, el dispergentur omnesqui operanlur tiavi omnia judicia cris lui. Vers. 1. Beati immacu-
iniquitatem. Vers. 3. Exallabilur sicut unicornis lati in via , qui ambulanl in lege Domini. Beati qui
cornu meuin, et seneclus mea in misericordia uberi, scrutantur testiinonia ejus , in tolo corde exquirunt
quia respexil oculus meus inimicos ineos , el insur- euni. Aufer a plebe lua opprobrium et contemptuni,
gentes in me realignanles audivit auris tua. Comm. D quia mandata lua non sumus obliti, Doinine.Vers. 2.
Illttmina faciem luam super servura tuum, et salvum In via testimoniorum tuorum delectatus sum , sicul
ine fac iu tua niisericordia, Domine : non conlundar, in omnibus divitiis. Vers. 3. Viam iniquitatis, Domi-
quouiara invocavi te. Psat. In le, Domine, speravi. ne, amove a me, et de lege tua miserere mei. Viam
R Abesl a Mss. Val.Cl. etCompend.; sedpost nat. pretalur. Qui etiatn sequenlia officia explicat paginis
sancti Valentini legitur : lv Id. Mariii, Nal. sancli sequenlibus. PAMEL.
Gregorit. Exstai lestuni Catbedr. sancli Pelri in u Traclus unde dicatur, et cur omitialur Alleluia
Theod., ubi eliam assignantur septem Dominicoepost tempore Septuagesimoetractat Amalarius , Antiphn-
Epiphanjam anlc Septuagesimam. lbid. notantur lum narium citans; ubi eliam hoc officium explicat, et
vigilia, tum nalale sancti Bencdicti, scilicet xm Kal. sequenlia cap. sequenti. PAMEL.
Martii, el xn. f lu Compend. et Theod. : Statio ad sanctum
h In Compend. : Coni. Dikxisli jusittiam. Ps. itt Paulum.
supra. e In Mss.: Stalio ad sanctum Pelrum.
c4nCompend. : Slatio ad sanctum Laurentium. h Addilnr in Compend. : lpse fecit not, et non ipsi
Additur in Theod. foris mitrum. nos. Et iu Versu Nos autem, etc, subjungitur, elovet
d A3 hanc Doniinieaiii citot Alcuinus Aiiliphnna-
pascuw ejus.
et
rium, pag. 41, iiag. 42, hoc ipsura oiiicium inter-
637 LIBER ANTIPHONARIUS. 653
veritatis elegi; judicia tua, » jusiitiam tuaranonsum A mini die ac nocte , dabit fructum suum in tempore
oblitus. Viam mandatorum tuorum cucurri, h dum suo. Psalm. Beatus vir.
dilalares cor meum. Comm. Manducaverunt, et satu- h Feria quinla.
rati sunt nimis ; desiderium eorum attulil eis Domi- Antiph. i Dum clamarem ad Dominum exaudivit
nus, non sunt fraudati a desiderio suo. Psal. Alten- vocem meam ab bis qui appropinquant mibi, ei hu-
dile populus meus legem meam. miliabit eos , qui est ante saecula , et manet in aeter-
c Ad Benedktionem cinerum. num. Jacta cogitatum tuum in Domino , et ipse te
Caput jejunii.
d enutriet. Psal. Exaudi; Deus, orationem meam , et
Anliph. Exaudi nos , Domine , quoniam benigna ne
tua secundum mullititdinem mise- despexeris deprecationem meam. Resp. Jacta co-
est misericordia ;
gitatum tuum in Domino , et ipse te enutriel. Vers.
rationum tuarum respice nos. Psalm. Salvum me fac, Dum clamarem ad exaudivit vocem ineani
animam Dominum,
Deus , quoniam intraverunt aquae usque ad ab his qui appropinquant mihi. Off. Ad te, Domine,
meam. Anliph. Immutemur habifu in cinere et cili- levavi animam meam; Deus meus, in te confido, non
cio; jejunemus et ploremus ante Dominum , quia erubescam. Vers. 1.
Dirige me in veritate tua, et
multum misericors est dimittere peccala nostra Deus doce
me, quia tu es Deus salvator meus, et te susti-
noster. Antiph. Juxta vestibuluin et altare plorabant B nui tola die. Vers. 2. Respice in me, et miserere
sacerdotes et levitae minislri Domini, dicentes :
ora mihi, quia unicus et pauper sum ego. Comm. Accep-
Parce, Domine, parce populo tuo, et ne dissipes tabis sacrificium juslilioc, oblationes et holocausia
clamantium ad te, Domine e. J super altare tuum vitulos. Psal. L.
Ad Missam. k Feria sexla.
Antiph. Misercris omnium, Domine, et nihil odisti Antiph. Audivit, et miserus est mihi Dominus,
eorum quse fecisli, dissimulans peccata hominum factus est adjutor meus. Psal. Exaltabo te, Domine,
propler poenilentiara ; et parcens illis, quia tu es Do- quoniam suscepisti me, nec delectasti inimicos meos
minus Deus noster. Psal. Miserere mei, Deus, mise- super me. x Respons. Unam pelii a Domino, hanc re-
rere mei, quoniam in te confidit anima mea. quiram, ut inhabitem in domo Domiui. Vers. Ut vi-
Besp. Miserere mei, Deus, miserere mei, quo- deam voluntatem Domini, et protegar a lemplo san-
niam in te confidit anima mea. Vers. Misit de cto ejus. Off. Domine, vivilica me secundum elo-
coelo, et liberavit me, dedit in opprobrium con- quium tuum, ut sciam testimonia tua. Vers. 1. Fac
culcanles me. f Tract. Domine, non secundum pec- cum servo tuo , Domine, secundum magnam miseri-
cata nostra facias nobis, neque secundum ini- cordiam tuam ; et ne auferas de ore meo verbum
quiiates nostras relribuas nobis. Vers. Domine,ne C veritatis. Vers. 2. Servus luus sum ego, da mihl
668 meroineris iniquitatum nostrarum antiquarum; intellecturn, Domine, ut discara mandala tua, et vo-
cito anticipent nos misericordioe tucc , quia pauperes luniaria oris mei m fac mihi in beneplacito. 6'omm.
facti sumus nimis. Vers. Adjuva nos, Deus salutaris Servite Domino in limore , et exsullate ei cum tre-
nosler, el propter gloriam nominis tui, Domine, li- more; apprehendite disciplinam , ne perealis de via
bera nos , et propiiius esto peccatis nostris propter justa. Psai. n.
nomen tuuni. Off. Exaltabo te , Domine , quoniam Dominica prima Quadragesimw,statio^ad Lateranum.
suscepisti me, nec delectasti inimicos meos super Antiph. Invocavit me , et ego exaudiam eum ; eri-
me ; Domine, clamavi ad le, ei sanasii me. Vers. 1. piam eum , et glorificabo eum , longitudine dierum
Domine, abstraxisti ab inferis animam meam, salva- adimplebo eum. Psalm. Qui habitat in adjutorio Al-
sli me a descendenlibus in lacum. Vers. 2. Ego au- tissimi, 669 in protectione Dei cceli commorabitur.
tem dixi in raea abundantia : Non movebor in aeter- Resp. ' Tenuisli manum dexteram meam, in.volun-
num. Doniine, in voluntale tua prastitisti decori tale tua deduxisti me, et cum gloria assumpsisti me.
meo virlutera. s Comm. Qui medilabitur in lege Do- Vers. Quam bonus Israel Deus rectis corde! mei
a Duo hsec verba desidcranlur in Mss.
Compend., D non a Gregorio I, sed II, composita, et maxime in
sunl in edit. Pamel. oesiivalibus Dominicis collecia, lestatur Micrologus ,
b Compend.: Dum dilatasti cor meum. Aufer, etc 50. PAJIEL.
c Deest i'n M«. Compend. Ad Bened. cin. In secttndo cap. i Compend.: Super altare tuum, Domine.
Tbeod. legitur : Statio ad sanclam Anaslasiam. In k In Compend. et Theod. indicitur statio ad sanctos
Comp., Ad sanctam Sabinam. Forlasse una eral sta- Joantt. el Paultim.
lio pro Benedictione cinerum, et altera pro Missa. 1 In Compend. : Super me, Domine, reftigium fa-
d Antiphonarum ad Benediclionem cinerum , fit ctus es nobis, etc. priusquam montes fierent, aut for-
nominatim memioin Ordina Romano, tili est Antiph. maretur lerra, eic, unam pelii.
ad Processioncm : Juxla veslibulum.Item apud Al- m Compend. : Fac mihi beneplacito, Dqmine.
cuinurn, p. 52; citat eiiam Micrologustanquam Gre- n In Theod. : Ad sanctum Joannem. ln Compend. :
gorii, 41. PAMEL. Ad sanctum Joannem ad Laleranis.
e Incap.
Compend. hic resumitnr Anliph. immutemur. 0 Sic quidem veiustissimus Ms. Blandiniensis, sed
f Tractum hunc non tam ex Romano Ordine quam Ullrajectinus habet: fiespons. Angelh sttis Deus mand.
consuetudinedici annolat Micrologus,cap. 50. PAMEL. de le, ut cust. le in omn. viis tuis; el Vers. In manib.
s In Compend. repetitur hic, Domine, clamavi, elc port. te, ne (orte off. ad. tap, ped. tuum. Cui etiam
_h Compend. et Theodoric. : Slatio ad sanctttm cotisenlit Alcuinus, pag. 47. PAMEL.lta quoque legi-
Georgium. tur in Mss. Compend. et Theod.
1 Officiaquintoe feriae per tolam Quadragesimam,
6-59 SANCTl GREGORIl MAGNI 660
autem pene moti sunt pedes, pene effusi sunt gres- jA tuae sunt. Com. Voce mea ad Dominura elamavi el
sus mei, quia zelavi in poccatoribus, pacem peccaio- exaudivit me de monle sancto suo, non timebo mil-
rum videns. Tract. Qui babitat in adjutorio Allissi- lia populi circuradantis me. Psal. ni.
mi, in proleclione Dei coelicoramorabitur. Vers. Di- 670 d Feria terlia.
cet Domino : Susceptor meus es tu, ct refugium
in Antiph. Domine, refugium facius es nobis a gene-
meum, Deus meus, sperabo eum. Vers. Quoniam ratione et progenie ; a saeculoet in soeculum tu"es.
ipse liberabit me de laqueo venanlium , et a verbo Psal, Priusquam montes fierent, aut firmarelur terra,
aspero. Vers. Scapulis snis obumbrabit tibi, et sub a soeculoet usque in saeculum lu es Deus.
Ilesp.
pennis ejus sperabis. Vers. Scutocircumdabit te ve- Dirigatur oraiio mea sicut incensum in conspeciu
ritas ejus, non timebis a timore nocturno. Vers. A tuo, Domine. Vers. Elevatio manuum mearum sacri-
sagitta volantc per diem, a negotio perambulanle in ficium vesperlinum. Off. In te speravi, Domine.
tenebris , a ruina et daemonio meridiano. Vers. Ca- Dixi : Tu es Deus
meus, in manibus tuis tempora
dent a Jalere (uo mille, ei decem millia a dextris luis, mea. Vers. 1. lllumina faciem tuam
super servuin
tibi aulem non appropinquabit. Vers. Quoniam ange-
luum, et salvum me fac propter misericordiam (uam.
Jis suis mandavit de le , ut cuslodiant le in omnibus
Domine, non confundar, quoniam invocavi te. Vers.
viis tuis. Vers. In manibus portabunt te, ne unquam 2.
Quam magna multitudo dulcedinis tuoe, Dominc,
olTendasad lapidem pedem luum. Vers. Super aspi-
quam abscondisti limentibus le! perfecisti aulem
dem et basiliscum ambulabis, et conculcabis leonem in te, in conspectu filiorum hominiim.
et draconem. Vers. Quoniam in me speravit, liberabo sperantibus
Com. Cum invocarem te, exaudisli me, Deuse justi-
eum ; protegam • eum , quoniam cognovit nomen lia meoe; in tribulatione dila(asti me.
Misererentibi,
meum. Invocavit me , et ego exaudiam eum ; cum Domine, exaudi orationem meam. Psat. f Miserere
jpso sum in tribulatione. Vers. Eripiam eum, et gio- mei, Domine.
rificabo eum. Vers. a Longitudine dierum adimplebo s Feria quarta.
eum, et ostendam illi salutare meuin. Offert. Scapn-
lis snis obumbrabit tibi Dominus, et sub pennis ejus Antiph. h Reminiscere miscrationum tuarura, Do-
sperabis. Scuto circumdabii le verilas ejus. Vers. 1. mine, et misericordioe tuoe quoe a sseculo sunt, ne
Dicet Domino : Susceptor meus es, non timebis a li- unquam dominentur nobis inimici nostri; libera nos,
morc nocturno, a sagitta volante per diem. Vers, 2. Deus Israel, ex omnibus angustiis nostris. Psal. Ad
Quoniam angelis suis mandavit de le , ut custodiant le, Domine, Ievavi animam meam, Deus meus, in te
te , ne unquam offendas ad lapidem pedem luum. confido, non erubescam. llesp. Tribulationes cordis
Vers. 3. Super aspidem et basiliscum ambulabis , et C mei mulliplicatae sttnt; de necessiiatibus meis eripe
conculcabis leonem et draconem ; quoniam in me me, Domine. Vers. Vide humilitalera meam, et labo-
speravit, liberabo eum. b Comm.Scapulis suis obura- rem meUm, el dimitte ornnia peccata mea. Tract.
brabit tibi, et sub pennis ejus sperabis. Sculo cir- De necessitatibus meis eripe me, Domine. Vide hu-
cumdabit te veritas ejus. Psal. ul supra. militalem meam et laborem meum, et dimilte omnia
c Feria secunda. peccata mea. Vers. Ad te, Domine, levavi aniinam
Anliph. Sicut oculi servorum in manibus domino- nieam; Deus meus, in te confido, non erubescam ;
rum suorum, ila oculi noslri ad Dominum Deum neque irrideant me inimici mei. Vers. Etenim uni-
nostrum, donec misereatur nostri; miserere nobis, versi qui te exspectanl non confuudentur, confuu-
*
Domine, misercre nobis. Psal. Ad le levavi oculos dantur omnes facienles vana. Off. Medilabor in
rneos-, qui habitas in coelis. Resp. Protector noster mandatis tuis qux' dilexi valde, et levabo manus
aspice, Deus, et respice super seryos luos. Vers. Do- meas ad mandata tua quoe dilexi. Vers 1. Pars mea,
mine Deus virtmum, exaudi preces servorum tuo- Domine, dixi custodire legem tuam. Precatus sum
rum. Off. Revela ocubs nieos, et considerabo niira- vultum luum in toto corde meo. Vers, 2. Depreca-
bilia.lua, Domine, ut doceas me justiliam tuam ; da tus sum faciera tuam. Miserere mei secundum elo-
mihi inlellectum, ut discara mandata lua. Vers. 1. D quium tuum, quia i cogilavi vias luas, et converti
k
Legem pone mihi, Domine, et viam justificalionum pedes nieos in teslimonia lua. Com. Inlellige cla-
exquirara, et in praeceplis tuis exercebor. Vers. 2. inorem meum ; intende voci Oralionis meoe, Rex
Veniant super me miseraiiones tuae, quia lex tua meus et Deus meus, quoniam ad le orabo, Domine.
meditalio mea est, et consolalio raea juslilicaliones Psal. Verba mea.

a Compend. : Longitudinem dierum adimp. eum.
Sic eliam legitur in Antiphona superiori, ad Introi-
ttim, Invocavit.
b Repelitur in Comp. Scuto circumdabit, etc.
c In Compend. Ad Vincula, ad sanclum Petrum.
In Theod.: Statio ad sancium Pelrum ad Vincula.
d Jn Theod. Statio ad sanclam Anastasiam. In Com-
pend. : Ad sanctam Anaslctsittm.
e OmiUittir juslitim meccin Compend.
f Gompend. : Psal. Filii hominum.
s In Theod. : Statio ad sanctam Mariam Majorem.
In Compend. : Ad sanclam Mariam ad prmsepem.
h Ilnjus officii, ac feriae sextae, et Sabbati liujus
hebtiomadoe,disertis vorbis fit menlio apud Mitrn-
logum, c. 24, et tanquam ex Antiphon. sancti Grego
rii. PAMEL.
1 Compend., facienles mala.
I Compend., cogilavi vhis meas.
k Hic resuraitur in Coutpend. el levabo manus
meas.
661 LIBER ANTIPHONARIUS. G62
« Feria quinta. jA mine Deus palrum nostroTum, el laudab. siveBene-
Anliph. Confessio et pulchritudo in conspectu dictus es in firmamenlo cceli. Vers. Benedicite,
ejus, sanctilas at magnificentia in sanctificatione omnia opera Domini, Dotnino; benedicite , cceli,
ejus. Psal. Cantate Domino canlicUra novum, can- Domino ; benedicite, angeli Domini, Domino. Vers.
tate Domino, omnis terra. Resp. Cuslodi mc, Do- Benedicile, aquae quae super ccelos sunt, Doinino ;
niine, ut pupillam oculi, sub umbra alarum tuarum, benedicite, omnes virtutes Domini, Domino ; bene-
protcge me. Vers. De vultu (uo judicium meum pro- dicite, sol ei luna, Domino. Vers. Benedicite, slellae
deat, oculi tui videant aequilatem. Off. b Emiltet cceli, Domino ; benedicile, imber et ros, Domino ;
angelum Dominus in circuitu timentium eum, et benedicite, omnes spiritus, Domino. Vers. Benedi-
eripiel eos; guslale et videte quoniam suavis est cile, ignis et aestus, Domino ; benedicite, noctes el
Dorainus. 671 Vers- *• Benedicam Dominoin omni dies, Domino; benedicite, tenebrae et lumen.Tjo-
tempore, semper laus cjus in ore meo. Vers. 2. In mino. Vers. Benedicite, frigus et cauma, Domino;
Domino laudabitur anima mea; audiant mansueti, benedicite, pruina et nives, Domino; benedicite,
et loeientiir.MagnificateDominum mecum, et exalte- fulgura et nubes, Domino. Vers. Benedicat terra
mus nomen ejus in invicem. Vers. 3. Accedite ad Domino: benedicite, montes el colles, Domino ; be-
eum, et illuminamini; et vultus veslri non erube- B ] nedicite, omnia nascentia terrae, Domino. Vers. Be-
scant; iste pauper clamavit, et Dominus cxaudivit nedicite, maria et flumina, Domino; benedicite,
cum, et ex omnibus tribulationibus ejtis liberavit fontes, Domino ; benedicite, cele et omnia quae mo-
eum. c Com. Panis quem ego dedero caro mea est ventur in aquis, Domino. Vers. Benedicite, volucrcs
pro sseculi vita. Psal. ut supra. coeli,Domino; benedicite, bestiaeet universa 672
&'Feria sexla. pecora, Domino; benedicite, fllii hominum, Domino.
Antiph. De necessitatibus meis eripe me, Domine, Vers. Benedieat lsrael Dominum; benedicite, sacer-
vide humilitatem meam et laborem meum, et dimitte dotes Domini, Domino. Vers. Benedicite, spirilus et
omnia peccata mea. Psal. Ad le, Domine, levavi animae jusiorum, Domino ; benedicite, sancti et hu-
animam meam : Deus meus, in te confldo, non eru- miles corde, Domino. Vers. Benedicile, Ananias,
bescam. e Resp. Miterere mei, Domine, quoniam in- Azarias, Misael, Domino. Veri, Hymnum dicentes.
firmus sum, sana me, Doraine. Vers. Conturbala sunt Tracl. Laudate Dominutn, omnes gentes, et collau-
omnia ossa mea, et anima mea turbata est valde. dale eum omnes populi. Vers. Quoniam confirmata
Off. Benedic, aniuia mea, Domino, et noli oblivisci est super nos misericordia ejus, et veritas Domini
omnes retributiones ejus, et renovabitur sicut aquilae manet in aeternum. Off. Dominc Deus salntis meae,
. juventus tua. Vers. 1. Qui propitiatur omnibus ini- C in die clamavi et nocte coram te. Intret Oratio mea
quitaltbus luis, et redimet de interilu vitam tuam, in conspectu luo, Domine. Vers. 1. Inclina aurem
qui coronal te in miseralione et misericordia. f luam ad precem meam; Domine, longe fecisti notos
Vers. 2. Miserator et misericors Dominus, patiens et meos a me; clamavi ad le, Domine, tota die expandi
multum misericors. Com, Erubeseant et conlurben- nianus meas ad te. Vers. 2. Et ego ad le, Domine,
tur omnes inimici mei; averiantur retrorsum et clamavi, et mane Oratio mea preevenicl te. Egens
erubescant valde velociter. s Psal. vi. sum ego in laboribus a juventule mea. Vers 3.
h Sabbato in xn leclionibus. Factus sum sicut homo sine adjulorio inter mortuos
iraditus sum et non egrediebar. Com. Domine.
AiUiplt. Intret Oralio mea in conspeclu tuo ; in- liber,
clina aurem tuam ad prccem meam, Dominc. Psal. Deus ineus, in le speravi; libera me ab omnibus
Dotnine Deus salutis meae, in die clamavi et nocie persequentibus ine, et eripe rae. Psal. Ipse.
coram le. ' Resp. 1. Proteclor noster aspice Deus, Dominka vacal. Dominica secunda Quadragesimm.
et respice super servos tuos. Vers. Domine Deus vir- Antiph. i Reminiscere miseralionum tuarum, Do-
tiiium, exaudi preces servorum tuorum. Resp. 2. mine. Psal. Ad (e, Domine, levavi. Tractus. De ne-
Propitius esto. Vers. Adjuva. Resp. 5. Dirigalur. cessilatibus meis. Vers.Ad (e, Domine. Vers. Eienim.
Vers. Elevaiio. Resp. 4. Salvum fac populum. Vers. " Tract. Dixit Dominus mulieri Ghananseae: Non est
Ad le, Domine, clamavi. Hymn. Benediclus es, Do- bonura sumere panera filiorum, et mittere canibus
* In 1 Theoderic. Iegitur : Stalio ad sanctumLauren- s In Comp. : Ps. Domine Dominus noster. in Edit.
linm foris murum. In altero : Ad sanctum Laurenlium Valic et Guss. simpliciter legitur Psalmus. Adjeci-
in formosa. Consentit Compend. mus numerum ex Pamei.
b Compend. : Immitit angelum Doininus. h In Comp. et Theod. : Statio ad sanctum Petrum.
c In Compend. repetitur hic gusiaie et videle, etc. 1 ln Comp. liiulus hic legilur : Respons. qualuor
•' In Theoderic et Compend. : Slalio ad apostolos, ad ipsum diem pertinentia et Benedictionem.Hcspon-
vel. Ad aposl. soria vero haecaulhentica esse patet ex Micrologo.
e In Compend. : Resp. Salvum fac servum luum, i Hiijtts Dominicoeofficium non legitur in Comp.
Deua tneus, sper. inle. Vers. Auribus percipe, Dom., Val. Cl. et Tbeodoric, in quibus lamen assignanttir
Oral. m. Resp. Miserere. Collecta, et aliae Orationes ad Missam perlinentcs.
f 1ii Coinpend. : Vm.2. Justilia ejus sttper fil. fil. Fortc bac Dominica Missa quidem celebrabalur, sed
custodientibus testam. ejus el inattd. ejus ut fac. ea ob niuiium Sabbati proecedentis laborem, nihii ca-
Dom. in cmlopa>: sed. suam el reg, ejus ommttfiido- nebaiur.
minabitur et renovabilur, eic.
 063 SANCTI GREGORH MAGNI G64
ad manducandum. Vers. At illa dixit: Utique, Do- jA mine, ad adjuvandum me festina. Confundantur et
mine, nam ct catelli edunt de micis quoe cadunt revereanturinimicimei, qui quoerunt animam meam.
de mensa dominorum suorum. Vers. Ait illi Jesus: Psal. Avertanlur retrorsum et revereantur, qui vo-
0 mulier, magna est fides tua,. fiat tibi sicut petisli. Iunt mihi mala. Resp. Propitius esto, Doiniiie, pec-
Off. Meditabor. Com. Intellige clamorem. catis nostris, ne quando dicant genles : Ubi est
« Feria secunda. Deus eorum? Vers. Adjuva nos, Deus salularis no-
Antiph. Redime me, Domine, et miserere mei; ster, et propter honorem nominis tui, Domine, li-
pes enira meus stetii in via recla, in ccclesiis bene- bera nos. Off. Precatus est Moyses in conspectu
dicam Domino. Psal. Judica me, Domine, quoniam Domini Dei sui, et dixit : Quare, Domine, irasceris
ego in innocentia mea ingressus sum; et in Domino in populo tuo? h parceirae animitui. Memenlo Abra-
sperans, non infirmabor. Resp. Adjulor meus et li- ham, Isaac, et Jacob, quibus jurasti dare lerram
berator meus esto, Domine, ne tardaveris. Vers. fluenlem lac et mel. Et placatus factus est Dominus
Confundantur et revereanlur inimici mei, qui quoe- de malignitate, quam dixit facere populo suo. Vers. 1.
runt animam meam. Off. Benedicam Domino qui Dixit Dominus ad Moysen : Invenisti gratiam in con-
mihi (ribuit intellecium, providebam [Deuin ih con- speclu meo, et scio le prae omni.bus. Et fesiinans
speclu meo semper, quoniam a dextris est mibi, ne ]B Moyses, inclinav.itse in terram, et adoravit dicens :
commovear. Vers. Conserva me, Domine, quoniam Scio quia misericors es in millibus, auferens iniqui-
in te speravi. Ego dixi : Deus meus es lu; Dominus tatero et peccala. Vers. 2. ' Dixit Moyses et Aaron
pars haereditalis meae. Vers. Nolas fecisti mihi vias ad omnem synagogam filiorum Israel : Accedite ante
vitse; adimplebis melaelitia cumvultuluo, el delecta- Deum. Majestas Domini apparuil in nube, et exau-
tiones in dexlera lua usqueinfinem. Com.DomineDo- divit murmurationera vestram in tempore. Com. Qui
minus noster, quam admirabile est nomen luum in manducat carnem meam et bibil sanguinem meum,
universa terra! Psal. Ipse. in me manet, et ego in eo, dicit Dominus. Psal.
h Feria terlia. Deus in adjutorium meum intende.
Anliph. Tibi dixit cor meum : Qusesivi vultum j Feria sexla.
tuum : vultum luum, Domine, requiram ; ne averias Anliph. Ego autem cum justitia apparebo in con-
faciem tuam a me. Psal. Dominus illuminalio mea speclu tuo : satiabor, dum manifeslabitur gloria
673 et sa'us mca> quem timebo ? Resp. Jacla cogi- tua. Psal. Exaudi, Domine, justitiam meam : intende
lalum. Off. Miserere mihi, Domine, secundum ma- ad deprecationem meam. Ilesp. Ad Dominum, cuin
gnam misericordiamtuam : dele, Domine, iniquilaiem tribularer, clamavi; et exaudivit me. Vers. Domine,
meam. Vers. 1. Quoniam iniquitatem meam ego (C libera animam meam a labiis iuiquis, et a lingua do-i
agnosco, et delictum meum coram me est semper. losa. Off. Domine, in auxilium meum respice : con-
Vers. 2. Tibi soli peccavi, et malum coram te feci: fundanlur et revereantur, qui 674 quserunt ani-
miserere mei, c ut justificeris, Domine, in sermoni- mam meam, ut auferant eam. Vers. i. Avertantur
bus tuis. Com. Narrabo omnia mirabilia tua, laetabor relrorsum ct erubescant, qui cogilant mihi mala.
et exsultabo in te, psallam nomini luo, Altissime. Vers.%. Exspectans exspectavi Dominum, et respexit
Psal. Confitebor tibi, Domine. me, et exaudivit deprecalionem meam. k Com. Tu,
d Feria quarla. Domine, servabis nos, et custodies nos a generalione
Uac in seternura. Psal. xi.
Antiph, Nederelinquas me, Domine Deus meus,
ne discedas a me; intende in adjutorium meum, 1 In Sabbalo.
Doraine, virlus salutis meae. Psal. Domine, ne in Aniiph. Lex Domini irreprehensibilis, converlens
furore tuo arguas me, neque in ira tua corripias me. animas : teslimonium Dei fidele, sapientiam proe-
Resp. Salvum fac populum tuum, Domine, et bene- stans parvulis. Psal. Cceii enarrant gloriam Dei, et
dic hsereditali luoc. Vers. Ad (e, Domine, c clamavi; opera manuum ejus annuntiat firmamentum. Resp.
Deus meus, nesileas a me, et ero similis descen- n Bonum est confiteri Domino, et psallere nomini luo,
denlibus in Iacum. Off.AA le, Domine, levavi.f 6'om. Allissime. Vers. Ad annuntiandum mane misericor-
Justus Dominus, et justitias dilexit : sequitatem vi- diam luam, et veritatem luam per noclem. Off. Illu-
dit vultus ejus. Psal. mina oculos meos, ne quando obdormiam in morte,
s Feria quinta. ne quando dicat inimicus meus : Proevalui adversus
Antiph. Deus, in adjulorium meura intende : Do- eum. Vers. 1. Usquequo, Domine, oblivisceris me in
a In Gompend. et Theoder. : Satatio ad sanclum h Compend. : Parce irm animmluw.
Clementem. ' In hoc. Cod. legitur, Dixit Moyses ad Aaron. Ita
b In laudatis Mss. : Statio ad sanclam Balbinam. eliam xvi Exodi, 9 : Dixitquoque Moyses ad Aaron :
0 Gompend. : Ul juslificerh mherationibus Dic universw congreg.
lui,
Domine. i In Mss. : Sialio ad sanctum Vilalem.
d In Mss. : Statio ad sanclam Cmciliam. 1 In Compend. repelitur hic : Domine.in auxilium
" Compend., Clamabo. meum respice.
1 In eodemduo versus subjiciuntur. 1. 1 Statio est ad sanctos Marcellinum et Petrum%
Dirige.V.
Bespice. Mss. In Compend, legitur, feriaseptima pra*
E In Ms.: Statio ad sanclam Mariam trans Tiberim. .juxia
Sabbqto.
 665 LIBER ANTIPHONARIUS. 666
finem? quandiu ponam consilia in anima mea? Vers. A ' Feria tertia.
2. Respice in me et exaudi me : canlabo Domino Antiph. Ego claraavi, quoniam exaudisti mc.Deus:
qui bona tribuit niihi-.Com. Oporlel te, fili, gaudere, inclina aurem tuam, et exaudi verba mea : custodi
quia frater tuus mortuus fuerat et revixit, perieral roe, Domine, ui pupillam oculi: sub umbra alarum
a et invenlus est. Psal. ut supra. tuarum protege me. Ptal. Exaudi, Domine, justitiam
h Dominka tertia Quadragesimm. meam, intende deprecationem meam. Resp. Ab oc-
cultis meis raunda me, Domine, et ab alienis parce
Anliph. Oculi mei semper ad Dominum, quia ipse servo tuo. Vers. Si mei non fuerint dominati, tunc
evellet de laqueo pedes meos : respice in me, et
niiserere mei, quoniam unicus et pauper sum ego. immaculalus ero, et emundabor a deliclo maximo.
Domini fecit virluiem. Vers. 1. ln tribu-
Psal. Ad te.Domine, levavi animam meam : Deus Off. Dextera
in te non erubescam. Do- latione invocavi Dominum. Vers. 2. k Jmpulsus.
meus, confido, Resp.Exsurge,
Com. Domine, quis habitabit in tabernaculo tuo, aut
mine, non proevaleat bomo, judicentur gentes in
tuo. Vers. In convertendo inimicum meum quis requiescet in monte sancto tuo! Qui ingreditur
conspeclu sine macula, et operatur justiliam. Psal. xiv.
retrorsum, infirmabuntur et peribunt a facie lua. 1 Feria quarta.
Tract. Ad te levavi oculos meos, qui habitas in ccelis.
Vers. Ecce sicut oculi servoriim in manibus doini- ° Antiph. Ego autem in Domino speravi: exsultabo
norum suorum. Vers. Et sicut oculi ancillae in ma- etlsetabor in tua misericordia, quia respexisli hu-
nibus Dominae suoe. Vers. Ita oculi noslri ad Domi- mililatem meam. Psal. In te, Domine, speravi, non
num Deum noslrum, donec misereatur nostri. Vers. confundar in setemum : in justitia lua libera me.
Miserere nobis, Domine, miserere nobis. Off. Justi- Resp. Miserere mei, Doraine, quoniam infirmus sum,
tiae Domini rectae leclilicantes corda, et dulciora su- sana me, Domine. Vers. Conturbala sunt ossa om-
per mel et favum : nam et servus luus custodiet ea. nia raea, et anima mea (urbata cst valde. Off. Do-
Vers. 1. Praeceplum Domini lucidum, illuminans mine, fac mecum misericordiam luam propler nomen
oculos; timor Dei sanclus, permanens in socculum tuum.quia suavis est misericordia lua^ Vers. 1.
sseculi: judicia Domini vera. c Vers. 2. Et erunt ut Deus laudem meam ne tacueris, quia os peccatoris
complaceant eloquia oris mei, et medilatio cordis et dolosi super me apertura est. Vers. 2. Pro eo ut
mei in conspectu luo semper. d Com. Passer invenit diligerentme, delrahebant raihi: ego autem orabam.
sibi domum, et turlur nidum, ubi reponat pullos m Vers. 3. Loculi sunt adversum me lingua dolosa,
suos. Altaria tua, Domine virtutilm, Rex meus et et sermonibusodii circumdedernnt me, et expugna-
Deus meus. Beati qui habitant in domo tua : in sse- verunt me gratis. Com. Notas mihi fecisti vias vi-
culum sseculi laudabunl le. Psal. Quam dilecta. " tse, adimplebis melaelitia cum vullo tuo, Domine.
e Feria secunda. Psal. xi.
n Feria quinta.
Antiph. In Deo laudabo verbura, in Domino Iau-
dabo sermonem, in Deo speravi : non timebo quid Antiph. Salus populi ego sum, dicit Dominus :
faciat mihi lioino. Psal. Miserere mei, Deus, quoniam De quacunque tribulalione clamaverint ad me, exau-
conculcavit me homo : tota die impugnans, tribulavit diam eos, el ero illorum Dominus in perpeluum.
me. Resp. Deus, viiam meam nunliavi tibi: posuisti la- Psal. Altendile, populus meus, legem meam, incli-
crymas meas in conspectu tuo. 675 Vers' Miserere nale aurem vestram in verba oris mei. Psal. Oculi
mihi, Domine, quoniam concuicavit me homo : tola omnium in te sperant, Domine, et lu das illis escam
die bellans, tribulavit me. Off. Exaudi, Deus, ora- in tempore opportuno. Vers. Aperis tu manum tuam,
tionem meam, et ne despexeris deprecalionem et imples omne animal bencdictione. Off. Si ambu-
mearn : intende in me, et exaudi me. Vers. 1. lavero in medio tribulationis, vivificabis me, Do-
f Conturbalus sura a voce inimici, et a tribulatione mine, et super irara iniraicorum meorum exlendes
peccaloris : et exspeclabam eum qui me salvum fa- manum luam : et salvum me fecit dextera tua. Vers.
ceret. Vers. 2. Ego autem ad Deum clamavi, libera 1. In quacunque die invocavero te, exaudi me, Do-
animam meam e et extendes manum in relribuendo mine : multiplicabis in anima mea 676 virtulem
illis. Com. h Et dabit ex Sion salutare Israel : cum tuam. Vers. 2. Adorabo ad templum sanctum tuum,
averierit Dominus captivitatem plebis suae , exsulia- el confilebor nomini tuo, Domine, super misericor-
bitJacob/etloetabitur Israel. ' Psal. LII. diam tuam et veritatem tuam. Com. Tu mandasti
a InCompend., et invenlus est in mternum. trib., etc.
b Hoec Dominica dicitur secunda in Compentl., h In Compend., OHISdabit ex Sion.
non alia raiione quam qttia Dominica secunda vacat, ' lbid. : Ps. Dixit insipiens.
ut etiam legitur in Excusis. Hujus Dominicae statio i-ln Mss., Stalio ad sanclam Potenlianam.
in Mss. estad sanctum Laureniium. Addilur in Theo- 1 Compend., lmpuhus versatus sum.
deric foris murum. 1 Mss., Sialio ad sanctum Sixtum.
c In Compend. additur et dulciora. m In Compend. additur : quia suavis est misericor-
d Ibid. addilum et dulciora. dia. Hoc in Codice multse sunt similes repelitiones,
e In Mss. assignatur : Statio ad sanclum Marcum. de quibus infra nibil adjiciemus.
f Compend., Conturbaia sunt a voce, e(c n In Mss. assignala statio ad sanctos Gosmam et
* Idem Cod., Et extendens manum tuam in re- Damjanum.
667 SANCTI GKEGORHMAGNI C68
mandala tua ctistodiri nimis. Ulinam dirigantur vite A cultim. Off. Laudate Dominum, quia benignus est
mctc ad custodiendas justificationes tuas. Psal. Beati Dominus : psallite nomini ejus, quoniam suavis est:
imuiaculati. omnia quaecunquevoluit fecit in ccelo et in lerra.
11Feria sexta. Vers. I. Qui statis in domo Domini, in alriis domus
Anliph. Fac mecum, Domine, signum in bonum : Dei nostri : quia ego cognovi, quod magnus est
ul videant qui me oderunt, et confundanlur, quo- 677 Dominus, et Deus noster prae omnibus diis.
niam tu, Domine, adjuvisli me, et consolalus es mc. Vcrs. 2. Domine, nonien tuum in selernum, et memo-
Psal. Inclina, Domine, aurem tuam, et exaudi me : riale iinitn in sseculasaeculorum. Judicabit Dominus
quoniam in,ops et pauper sum ego. Resp. In Deo spe- populum suum, et in servis suis consolabitur. Vers.
ravit cor meum, et adjutus sum : et refloruit caro 3. Qui limetis Dominum, benedicile eum. Benedictus
mea, et ex voluntate mea confltebor illi. Vers. Ad te, Dominus ex Sion, qui habitat in Jerusalem. Com.
Domine, clamavi : Deus meus, ne sileas.ne discedas Jerusalem, quoe sediflcatur ul civitas, cujus parlici-
a mc Off. Intende voci oralionis meoe, Rex meus et palio ejtis in idipsum ; illuc enim ascenderunt tribus,
Deus meus : quoniam ad le orabo, Domine. Vers. 1. tribus Domini, ad confitendum nomini tuo, Domine.
Vcrba mea auribus percipe, Domine : inlellige cla- Psat. Loelatussum.
morem meum, et exaudi me. Vers. 2. Dirige in ** f Feria secunda.
b
cbrispectu tuo viam meam, el laetentur oranes qui
in le, Domine : in seternum gloriabuntur, Antiph. Deus, in nomine tuo salvum me fac, et in
speranl
nomen Domine. Com. Qui biberit virlute tua judica me. Deus, exaudi Orationem meam.
qVi diligunl luura,
c dicit Dominus, fiel in eo * Psal. Ecce enim Deus. Averle mala inirnicis meis,
aquaiu quam ego dabo ei,
viiam oeternam. Psal.uisupra. etin veritate lua disperde illos. Resp. Esto mihi in
fonsaqusesalientisin Deum protectorem, et in locum refugii, ut salvutn
d Sabbalo.
mea auribus Domine, in- me facias. Vers. Dcus, in te speravi: Domine, non
Antiph. Yerba percipe,
inlende voci oraiionis mcac confundar in seternum. Off. Jubilate Deo, omnis ler-
tellige clamorem meum,
ad tc mane exaudies ra. b Com. Ab oecultis meis munda me, Doraine, el
Psal. Quoniam orabo, Domine, > Psal. XVIII.
in medio umbrae ab alienis parce servo tuo.
vocem meam. Resp. Si ambulem
i Feria terlia.
morlis, non limebo mala, quoniam tu mecum es,
Domine. Vers. Virga lua et baculus luus, ipsa me Antiph. Exaudi, Detts, Orationem meam, cl ne
consolata sunt. Off. Gressus meos dirige secundum despexeris deprecalionem meam; inlende in me, et
eloqttium tuum, ut non dominetur omnis injusliiia, exaudi me. Psal. k Contristalus sum in exercitalione
Domine. Vers. 1. Declaratio sermonum tuorum illu- G mea, et conturbatus sttm a voce inimici. Resp.
minatetintellecium datparvulis. Vers. 2. Cognovi, Exsurge, Domine, fer opern nobis, et libera nos
Doniine, quia oequitasjudicia tua : et in veritale lua propter nomen tuum. Vers. Deus, auribus nostris
humiliasti me, ut non dominetur mei omnis injusti- audivimus, Patres nostri annunliaverunl nobis opus
tia, Domine. Com. Nemo te condemnavil, mulier? quod operatus es in diebus eorum, in diebus anti-
Nemo,.Doroine. Nec cgo te condemnabo; jam am- quis. Off. ExspectansexspectaviDominum,etrespcxit
plius noli peccare. Psal. ut supra. me, etexaudivit deprecationem meam; et immisit in os
c Dominka quarta Quadragesimm. meum canticum novum, hymnumDeonostro. Vers. 1.
Antiph. Loelare Jerusalem, et conventum facile Siatuit stipra petram pedes meos, et dircxit gressus
omnes qui diligitis eam : gaudete cum laeliiia, qui meos. Vers. 2. Multa fecisti tu, Deus meus, mira-
in tristitia fuistis, ut exsultetis, et saliemini ab uberi- bilia tua, el cogitalinnibus tuis non cst similis tibi.
bus consolalionis veslroc. Psal. Laelatus sum in his Bene nunliavi justitiam luam in Ecclesia magna.
quoe dicta sunt mihi : ln domum Domini ibimus. Vers. 5. Domine Deus, tu cognoVisli, l justitiain
Resp. Lsetalus sum in his quae dicta sunt mibi : In tuam non abscondi in corde meo, veritalem tuam ct
domum Dominiibimus. Vers. Fiat pax in virtute tua, salutare tuum dixi: adjutor meus, Domine, et pro-
et abundantia in. turribus tuis. Tractus. Qui conli- D lector meus. Com. Laetabimur in salutari luo, ci in
dunt in Domino sicut mons Sion, non commo- nomine Domini Dei nostri magnificabimur. ta Psal.
vebitur in seternum, qui habitat in Jerusalem. XIX.
Vers. Monles in circuilu ejus, et Dominus in cir- n Feria quarla.
cuitu populi sui, ex hoc nunc et usque in sse- Antiph. Dum sanctificatus fuero iti vobis, congre-
a In Mss. : Slatio ad sanclum Laurenlium. Additur 1 ln eodem Cod. Ps. Cmlienarrani.
in Theodericensibus, in Lucina. I ln utroque Theod. : Slalio ad sanclum Lauren-
h Compend., Vtas meas. tiuin in Damascum. Sed error est, et legcnduiu in
c Itlem, dicil Dominus Samarilanw. ut etiam habet Codex Compend. vel po-
d Mss. assignant pro slalione sanctam Susannam. Damasum, tius in Damaso.
6 In Mss. legilur, ad Jerusalem. k Compend. : Ccmfuruamssum in exerc.
f Ibid., pro statione Iegitur, Ad quatuor sattctos 1 Compend. :Justitiam meam.
Coronatos. m Ibid. : Psalm. Exaiidial le. Ila in Theod.
t Compend. Psal. Jpse. u Statio esl ad septtlcrum, ex Cod. Couipeiid. et
h Posl Offeriorimii in Compcnd. assignantur duo txdsonctum Paulum, ex duobus Tbeodcricciis.
versuB; 1. Ipse (ecit noi. 2. Laudale,
669 LIBER ANTIPIIONARIUS. 670
gabo vos de universis lerris; et effundam super vos iA dere in Domino, quam confidere in hominc. Bonnni
aquam mundam, el mundabimini ab omnibus inqui- estsperare in Domino, quam sperare in principibus.
namenlis vestris, et dabovobis spiiitum novum. Psal. Vers. Ad annuntiandum mane misericordiam tuain,
Benedicam Dominum in omni lerapore, semper latis et veritatem tuam per noctem. Off. Populum huuii-
a lem salvum facies, Domine, et oculos superborum
ejus in ore meo. Resp. Venite, lilii, audite me;
timorem Dotnini docebo vos. Vers. Accedite ad humiliabis, quoniam quis Deiis prseler te, Domine?
eum, et illuminamini, et facies vestrae non confun- Vers 1. Clamor meus in conspectu ejus inlroivit in
dentur. Resp. Beata gens cujus est Dominus Deus aures ejus. Vers. 2. Liberator meus de gentibus
eorum, populusquem elegit Dbrainus in hsereditatera iracundis, ab insurgenlibus in me exaltabis me. Com.
sibi. Vers. Verbo Domini cceli firmati sunt, et spi- Videns Dominusflentes sorores Lazari ad monumen-
rilu oris ejus omnis virtus eorum. 678 W- Bene" tum, lacrymatus est coram Judaeis, f et clamabal:
dicite, gentes, Dominum Deum noslrum, b et obau- Lazare, veni foras. Et prodiit ligatis manibtts et pe-
dile voci laudis ejus, qtii posuit animam raeam ad dibus, qui fuerat quatriduanus morluus. Psat. xxi.
vilam, et non dedit commoveri pedes meos. Bene- s In Sabbalo.
dictus Dominus, qui non amovit deprecationem Antiph. Silientes, venite ad aquas, dicit Dominus ,
meaniet misericordiam suam ame. Vers. 1. Jubilate B el qui non habetis pretium, venite : h bibite 679
Deo, omnis terra. Psalmum dicile nomini ejus, date cum laititia. Psal. Attendiie, populus meus, legem
gloriam laudi ejus. Vers. 2. In mulliludinem virlu- nieam, inclinate aurem vestram in verba oris mei.
tis tuaementieiitur tibi inimici lui; omnis terra ado- Resp. Tibi, Domine, derelictus esl pauper, pupillo tu
ret te, et psallat tibi, Allissime. Vers. 3. Venile, et eris adjutor. Vers. Ut quid, Domine, recessisii longe,
videie opera Domini, quam terribilis in consiliissu- despicis in opporlunitalibus in tribu.latione? dum
per filioshominum. Ad ipsum ore meo clamavi, et superbit impius, incenditur pauper. Off. Factiis est
cxsultavi sub lingua mea. Propterea exaudivit me Dominus firmamentum meum, etrefugium meum, et
£
Deus, et intehdit voci Orationis meae.Com. Lutnm liberator meus; sperabo in eum. Vers. 1. Perse-
fecit ex sputo Dominus, et linivit oculos meos, et quar inimicos meos, et comprehendam illos; et non
abii, et lavi, et vidi, et credidi Deo. Psal. ut supra. convertar, donec deficiant. Vers. 2. Et praecinxisti
c Feria quinta. me fortiludine ad bellum, et supplantasli inimicos
Anliph. Loeleturcor quserentium Dominum; quae- meos sublus me, et inimicorummeorum dedisti niibi
rile Dominumet confirmamini; quaeriie faciem ejus dorsum, et odientes me disperdidisti. Com.Doniinus
semper. Psal. Confitemini Domino, et invocate no- regit me, et nihii mihi deerit; in loco pascuae ibi me
men ejus, annuntiale inter gentes opera ejus. Resp. Q collocavit, super aquam refectionis educavit rae J
Respice, Domine, in lestamentum luum, et animas Psal. Ipse.
pauperum tuorum ne obliviscaris in fincm. Vers. k Dominica quinta Quadragesimw.
Exsurge, Domine,judica causam luam ; memor eslo Anliph. Judica me, Deus, et discerne causam
d
opprobrii servorum tuorum. Off. Dominc, ad ad- meam de genle non sancta; ab homine iniquo et do-
juvandum me respice : confundantur et revereantur, loso etipe me, quia tu es Deus meus et fortiludo
qui quoeruntanimam meam, ut auferant eam. Vers. 1. mea. Psal. Emitte Iucem tuam, el vcritatcm luam,
Avertantur retrorsum et erubescant, qui cogitant ipsa me deduxerun( el adduxerunt in montem san-
mihi raala. Vers. 2. Exspectans exspectavi Domi- cium tuum, et in labernacula tua. Resp. Eripe mc,
ntim, et respexit me, et exaudivit deprecationem Domine, de inimicis meis, doce me facere volunla-
meam. Com. Domine, memorabor juslitiae tuse so- tem tuam. Vers. Liberalor meus, Domine, de gcnti-
lius. Detis, docuisii me a juvenlute mea; et usque in bus iracundis; ab insurgentibus in me exaltabis rne,
senectam et senium, Deus, ne derelinquas me. Psal. a viro iniquo eripies me. Tract. Saepe expugnave-
In te, Domine, speravi. runt me a juventute mca. Vers. Dicat nunc Israel:
e Feria sexta.
Saepeexpugnaverunt me a juventule mea. Vers. Ele-
Anliph. Medi(a(io cordis mei in conspec(u tuo D nira non potuerunt mihi; supra dorsum meum fa-
semper, Domine, adjutor meus et redemptor meus. bricaverunt peccatores. Vers. Prolongaverunt ini-
Psal. Ccelienarrant 'gloriam Dei, et opera manuum quitatem sibi; Dominus justus concidet cervices pec-
ejus annunliat firmamenlum. Resp. Bonum est conii- catorum. Off. Confitebor libi, Domine, in toto
« Citat hsee Respons. Amalarius., lib. i, cap. 8. sanclum Laureniium forh murum. In Compend.
legi-
PAMEL. tur : Sabbalum ad corpus sancti Laurenlii.
b Comp. : el obaudilevocemlaudi ejus. h Compend,[edifecumtmiitia.
c Consenliunt Mss. in assignanda stalione, ad 4 Post hoec verba in Compend. legitur: Vers. i.
sanctum Silvestrum. Prmcinxistime virt. ab bell. el suppl. inimic.in subttts
d In Mss.Theod. et Comp. : Domine in auxitium me; et inimkorum meorunt dectistimihi dorsum, et
mettmrespice. odienies,etc Vers. 2. Persequalur inimkos meos, et
e In iisdem Codicibus, pro stalione legitur ad non
converlar, etc
sanctum Eusebium. i Compend. : Psalm. deduxil me.
! Ha Mss., at in Ed. Pamel. Valic. Guss., excla- k Mss., unanimiler ; Siatio ad sanclum Pelntm,
mabat, lcgitur, pro et clamabal. ubi etiam hsecDominicadicitur in Passione.
E Pro statione indicatur in ulroque Theod. «fi
671 SANCTI GIIEGORII MAGNI CT2
corde meo. Retribue servo tuo, vivam, et custodiarn A insurgentibus in me exallabis me; a viro iniquo ori-
scrmones luos; vivilica uie secundum verbum tuum, pies me, Domine. Psal. Diligam te, Domine virtus
Doinine. Vers. 1. Beati immaculati in via, qui am- mea, Dominus firmamentura meum et refugiuin
bulont in lege Domini. Beati qui scrutanlur testimo- meum. Itesp. Exaltabo te, Domine, qnoniam susce-
nia ejus, in toto corde exquirunt eum. Vers. 2. Viam pisli me, nec delectasti inimicos meos super ine.
verilatis elegi, da mihi intelleclum, et scrulabor le- Vers. Domine Deus meus, clamavi ad le, et sanasti
gem (uain, et custodiam illam in toto corde meo. me. Domine, abslraxisti ab inferis animam meam,
Inclina cor meum in teslimonia lua, et non in avari- salvasti me a descendenlibus in lacum. Off. Eripe
tiam. In via tua vivifica me, judicia enim lua ju- me de inimicis meis, Deus meus, et ab insurgenlibus
cunda. Deprecalus sum vultum luum in toto corde in rae libera me, Domine. Vers. 1. BQuia ecce capta-
meo, quia dilexi Iegem tuam. Com. Hoc corpus quod verunt animam meam, et irruerunt fortes in me.
pro vobis traditur. llic calix novi leslamenti est in Vers. 2. Quia factus es adjutor meus el refugium
meo sanguine, dicil Dominus. Hoc facite, quotiescun- meum in die tribulationis meae. Com. Lavabo inter
que sumitis, in meam commemoralionem. a Psal. innoeentes manus meas, et circuibo altare tuum,
ttt suwa. Domine, ut audiam vocem laudis tuae, ut enarrem
L Feria secunda. j universa mirabilia lua. h Psal. xxv.
B
Antiph. Miserere mei, Doinine, quoniara concul- 1 Feria quinta.
cavil me homo, tota die bellans Iribulavit rae. Psal. Anliph. Omnia quae fecisti nobis, Domine, in vero
Conculcaverunt me inimici inei tota die, quoniam judicio fecisti, quia peccavimus tibi, et niandatis
multi bellanles adversum me. Resp. Deus, exaudi tuis non obedivimus; sed da gloriam nomini tuo, et
Orationem meam, auribus percipe verba oris mei. fae nobiscum secundum multitudinem misericordiae
Vers. Detis, in nomine tuo salvum me fac, et in vir- tuae. Psal. Magntis Dominus et laudabilis nimis in
tute lua judica me. Off. Dominc, converlere, et eri- civitate Dei nostri, in nionte sancto ejus. Resp. Tol-
pe animatn meam, salvum me fac propler misericor- lite hostias, et introite.in alria ejus; adorate Do-
diam luam. Vers. 1. Domine, ne in ira tua 680 minum in aula sancta cjus. Vers. Revelabid Dominus
arguas me, neque in furore tuo corripias me. Vers. 2. condensa, et in templo ejus omnes dicent gloriam.
Miserere ntei, Domine, quoniam inlirmus sum; sana Off. Super llumina Babylonis illic sedimus et flevi-
mc, Domine, quoniam conturbata sunt omnia ossa nius, dum recordaremur tui, Sion. Vers. 1. In sali-
mea. Com. Dominus virtutum ipse est rex gloriae. cibus in medio ejus supendimns organa nostra, quo-
c Psal. Ipse. niam illic interrogaverunt nos qui captivos duxerunt
d Feria lerlia. .
G nos, 681 ' verba cantionum : et qui abdttxerunt
Anliph. Exspecla Dominum, viriliter age, et con- nos, k Hymnum cantate nobis de conticis Sion. Quo-
forleturcor tuum, el sustine Dominum. Psal. Domi- modo cantabimus canticum Domini iu lerra aliena ?
nus illuminatio mea et salus mea; quem timebo?, Vers. 2. Si oblitus fuero
ab homine tui, Jerusalem, oblivisca-
Resp. Discerne causam meam, Domine, tur me dextera mea; adhaereat lingua mea faucibus
iniquo et doloso eripe me. Vers. Ernitie lucem tuam
si tui non memiuero. Qui dixerunt : Super
el veritatem tuam, ipsa me deduxerunt et adduxe- meis, flumina Babylonis. Vers. 3. Memento, Domine, filio-
runt in montem sanclum tuum. Off. Sperent in le rum Edoni in die Jerusalem.
Qui dixerunt. Com.
omnes qui noverunt noraen tuum, Domine, quoniam Memento verbi tui servo
tuo, Domine, in quo mihi
non derelinquis quacrentes te. Psallile Domino qui dedisli. Haec me consolaia est in humilitate
babilat in Sion, quoniam non est oblitus Orationem spem
thronum s mea. Psal. Beati itnmaculati.
pauperum. Vers. 1. Sedes super qui judicas 1 Feria sexla.
sequitalem ; increpasti genles, el periit impius. Ju-
dicabit populum cum justitia, et factus est refugiumi Antiph. Miserere mihi, Domine, quoniam tribulor:
pauperum. Vers. 2. Cognoscelur Dominus judiciaa libera me, et eripe me de manibus inimicorum meo-
faciens, quoniam patientia pauperum non peribit ind rum, et a persequentibus me : Domine, non conlun-
Jinem ; desiderium pauperum exaudivit Deus. Com.. dar, quoniam invocavi le. Psal. In te Domine, spe-
Redime me, Deus Israel, ex omnibus angustiis raeis.:. ravi, non confundar in oeternum : in justitia ttia
• Psa'l. Ad te, Domine, Ievavi. libera me. Resp. Pacifice loquebanlur mihi inimici
Feria quarta. mei, et in ira molesli eranl milii. Vers. Vidisti, Do-
Anliph. Liberator meus de gentibus iracundis, abb mine, Deus meus : ne sileas, ne discedas a me. Off.
» Scilicet, Ps. Judica me, Deus, ut explicatur inn sed secundus; et Quia factus est, etc, est primus.
Theoder. h In Compend. : Psaltn. Eripe me de inimicis; in
b In Mss. : Statio ad sanclum Chrysogonum. Theodoric : Psal. Judica me.
o In Theoder. : Psal. Dominiest lerra. f In Compend. et in secundo Theod. : Statio ad
d In Mss. : Stalio ad tanclum Cyriacum. sanctutn Apoltinarem. In primo Theod. : Stalio ad
» Ita legitur in Mss., cum vulgaii, lum Pamel. tum n sanctam Mariatn.
Vatic. et Guss., lanlum habeaut Psalmus, nullo de-:- j Conipend., verba cantkorum.
signato. k Coinpeud., hymnttm canlate Dei. '
f Juxta Mss., statio est ad sanclum Marcellum. 1 In Mss. : Statio ad sanctum Stephanum.
« Hic Versus non est in Compend. Est in Theod.,•»
673 LIBER.ANTIPHONARIUS. 674
Benedicius es, Domine, doce me justiflcationes tuas, ,A aquaeusque ad animam meam. Vers. 2, Adversum
et non (radas calumniantibus me superbis, et res- me exercebantur qui sedebamt in porta : et in me
pondebo exprobraiitibus mihi verbum. Vers. 1. Vidi psallebant qui bibebant vinum. Vers. 3. Ego vero
non servantes pactum, et tabescebam : Domine, oralionem meam ad te, Domine : tempus beneplacili,
quando facies de persequenlibus rae judicium? Vers. Deus, in multiludine misericordise tuae. Com. Pater,
L'. Appropinquaverunt persequentes me iniquilali : si non potest hic calix transire nisi bibam illum, fiat
coiifiindanlur et revereantur, quia injusie iniquita- volunlas tua. Psal. ut supra.
lcni fecerunt in me. Com. Ne tradideris me, Domine, e Feria secunda.
in animas tribulaniium me, quia surrexerunt in me
tcstes iniqui, etmentitaestiniquitas sibi.a Ps«i. xxvi. Anliph. Judica, Domine, nocentes me, expugna
h Sabbalum vacat. c Dominica in Patmis. impugnanles me, apprehende arma et sculum, et
in adjutorium meum, Domine, virtus salutis
Antiph. Domine, ne longe facias auxiliura tuura exsurge f
a me, ad defensionem meam aspice. Libera me de meae. Psal. Effunde frameam, et conclude adversus
ore leonis d et a cornibus unicornium humilitatem eos qui persequunlur me. Resp. Exsurge, Domine,
meam. Psal. Deus, Dcus meus, respice in me : quare et inlende judicium raeum, Deus raeus el Dominus
me dereliqtiisti? Iiesp. Tcnuisti rnanum dexteram meus in causam meam, Vers. Effunde frameam, ct
meam : in volunlate tua deduxisti me, et cum glo- conclude qui me persequunlur. Off. Eripe me de ini-
ria assumpsisli me. Vers. Quam bonus.Israel Deus micis meis, Domine, ad te confugi: doce me facere
rectis corde? Mei aulem pene moti sunt pedes, pcne voluntatem luam, quia Deus meus es lu. Vers. Exaudi
effusi sunt gressus mei. Quia zelavi in peccatoribus me in tua justitia, et ne inlres in judicium cum servo
Domine. Ad Com. Erubescant et revereanlur
pacem peccatorum videns. Tract. Deus, Deus meus, tuo,
respice in me, quare me dereliquisti ? Vers. Longe a simul, qui gratulantur malis meis : induantur pu-
salule raea verba delictorum meorum. Vers. Deus dore et reverentia, qui maligna loquuntur super me.
s Psal. xxxtv.
meus, clamabo per diem, nec exaudies : et uocte, ct
non ad insipientiam mihi. Vers. Tu aulem in sancto h Feria terlia.
habiias, laus Israel. In te speraverunt patres nostri: Antiph. Nos autem gloriari oportet in cruce Do-
speraverunt et liberasti eos. Vers. Ad te clamave- mini noslri Jesu Chrisii, in quo est salus, vita, et
sunt, et salvi facti sunt: in te speraverunt, et non resurrectio nostra, per quem salvati et liberati su-
sunt confusi. Vers. Ego autem sum vermis, et non mus. Psal. Deus misereatur nostri, et bencdicat
Iiomo : opprobrium hominum, et abjectio plebis. nobis : illuminet vultum suum super nos, et mise-
Vers. Omnes qui videbant me, aspernabantur me : G reatur nostri. Resp. Egoaulera dum mihi molesti
locuti sunt labiis, et moverunt caput. Vers. Speravit essent, ' induebar cilicio : et humiliabam in jejunio
in Domino,eripial eum : salvum faciat eum, quoniam animam meam, et oratio me3 in sinum meum con-
vult eum. Vers. Ipsi vero consideraverunt, et con- vertetur. Vers. Judica, Domine, nocentes me,
spexerunt me, diviserunt sibi 682 vestimenta mea, expugna irapugnantes me, apprehende arma et scu-
et super vestem meam miserunt sorlem. Vers. Li- lum, et exsurge in adjulorium mihi. Off. Cuslodi
bera me de ore leonis, et a cornibus unicornium me, Domine, de manu peccatoris, et ab hominibus
humilitaiera meam. Vers. Qui timelis Dominum, iniquis eripe me, Domine. Vers. 1. Eripe me, Do-
laudate eum : universum semen Jacob magniflcate mine, ab homine malo; a viro iniquo libera rae.
eum. Vers. Annuntiabilur Domino generatio ventu- Vers. 2. Qui cogilaverunl supplantare gressus meos,
ra, et annunliabunl cceli justiliam ejus. Vers. Populo absconderunt superbi laqueura mihi. Vers. 3. Dixi
qui nascetur, quem fecit Dominus. Off. Imprope- Domino, Deus meus es tu : exaudi, Doraine, vocem
riura exspectavit cor meum, et miseriam : et sus- deprecationis mese. Com. Adversum me exerceban-
tinui qui simul conlristaretur, et non fuit: conso- tur, qui sedebant in porta : et in me psallebant 683
lantem me quaesivi, et non inveni: el dederunl in qui bibebant vinum, ego vero orationem meam ad
escam meam fel, et in siti mea potaverunt me aceto. D te, Domine : lempus [beneplaciti, Deus, in tnultilu-
Vers. 1. Salvura me fac, Deus, quoniam intraverunt dine misericordiae tuse. i Psal. LXXIII.
a Ibid. : Psalm. Dominus illuminatio mea. ex parte est etiam in alteroTheod.,sednon hoeloco.
h In Compend.;; Sabbato vacat quando Rom. papa d In Compend., consenlienteedit. Pamel.: Et acorni-
eleemosynam dat. In Theoder. 1 : Sabbalo vacat. bus unkornuorum. Itaquoque legitur infra in Tractu.
Domnus Papa eleemostjn.dat. In altero, Sabbatoslalio 0 In Mss. : Stalio ad sanclos Nereum et AchilUum.
ad sanclum Pelrum, quando eleemosyna datur. Val. InTheod. 2 tamen assignaiur, adsanclam Praxedem.
Clar. consentit Editis. Observal Pamelius ita proeii- f Compend.,E^'M«de,/'ramea;quasi adframeam ser-
tulari hancferiam (Sabbatumvacai) in Antiphonario, moconverieretur, etsanguinem effundere juberetur.
lesle Amalario, 1. i, c 8. In Theod., etsi nihil prae- s In Theod. : Ps. Judica me. In Compend. : Ps.
scribatur canenduin, assignanlur tamen Oraliones Judica, Domine, nocentes me.
omnes ad missam pertinentes, ut in coeterisdiebus. h Consenliunt Mss. in assignanda stationc, ad
c Antiph. ad Processioneni, vide in Ord. .Rom. sanclam Prhcam.
p.46,47 el48, etapud Alcuiiium,p.55.PAsiEL.InComp.: 1 Compend., inducbam me cilicio. Ita opinamur
Statio ad Laleranh; in Theod., ad sanclum Joan. legi in aliis Mss., sed eorum diversas lectiones com-
in Lateranh; in Thcod. 1, ante lilulum hunc babes : pendiose lanlum babemus.
Benedkiio patmurum vel frondium. Hoec benedictio i In Mss.: PsuL Salvum me fac, Deus.
675 SANCTI GREGORHMAGNI 676
a Feria quarla. i
A Feria sexia, in Parasceve.
Antiph. h In nomine Domiiii omne genu fleetatur, Anliph. Domine, audivi auditum tuum, et limui :
ccclcstiuii),terrestrium et infernorum : quia Dominus consideravi opera tua, etexpavi. Vers. 1. In medio
factus est obediens usque ad mortem, moriem aulein duorum aniraalium innolesceris : dum appropinqua-
crucis; ideo Dominus Jesus Christus in gloria est verint 684 anni, cognosceris : dum advenerit teni-
Dei Patris. Psal. Domine, exaudi oraiionem meam, pus, oslenderis. Vers. 2. Operuit coslos majestas
et clamor meus ad le veniat. Resp. Ne averlas fa- ejus, et laudis ejus plena est terra. Vers. 5. Deus a
ciem luam a puero luo, quoniam tribulor, velociter Libano veniet, et sanctus de monte umbroso, et
cxaudi me. Vers. Salvum me fac, Deus, quoniam condenso. Vers. 4. In eo dum conlurbata ftterit ani-
iutraverunt aquoeusque ad animam meam : iniixus ma mea, in ira misericordiae memor eris. f Tract;
sum in limo profundi, et non csi substantia. Tract. Eripe me, Domine, ab homine malo, a viro iniquo
Domine, exaudi orationem mcani, et clamor meus libera me. Vers. Qui cogitaverunt malitias in corde,
ad te venial. Vers. Ne avcrtas faciem luam a rne : tota die constituebant proelia. Vers. Acuerunt linguas
c inquacunqttedie tribulur, inclina ad me aurem luam. suas sicut serpentes : venenum aspidum sub iabiis
Vers. In quacunque die invocavero le, veiociter eorum. Vcrs. Custodi me, Domine, de manu pecca-
exaudi me. Vcrs. Qtiia defecerunt sicut fumus dies' B loris, et ab horainibus iniquis libera me. Vers. Qui
mei, et ossa mea sicut in frixorio confrixa sunl. eogilaverunt supplantare gressus meos, absconde-
Vers.Percussus sum sicut fenum, et aruit cor ineum, runl superbi laqueos mihi. Vers. Et funes extende-
quia oblilus sum manducare panem meutn. Vers. Tu runl in laqueum pedibus meis, juxta iter scandalum
exsurgens, Domine, misereberis Sion, quiavenit tem- posuerunt mihi. Vers. Dixi Domino, Deus meus es
pus miserendi ejus. Off. Domine, exaudi orationem tu : exaudi Domine, vocem oralionis meae. Vers.
ineam, et clanior nieus ad te pervenial. Vers. 1. Ne Domine, Domine, virtus salutis meae,obumbra caput
averlas faciem luam a nie. Vers. 2. Quia oblitns sum meum in die belli. Vers. Ne tradas me a desiderio
manducare panem meum. Vers. 3. Tu exsurgens mi- meo peccatori : cogitaverunt adversum me; ne de-
sereberis Sion, quia lempus miserendi ejus, quia relinquas me, ne unquam exaltentur. Vers. Caput
venit tempus. 6'om. Polum mcum cum fletu lempc- circuitus eorura, labor labiorum ipsorum qperieteos.
rabam, quia elevans allisisti me, et ego sicut fenuni Vers. Vcrumlamen jusli confitebuntur nomini tuo,
arui; tu auteni, Domine, in octernum pcrmanes : tu ct habitabtmt recti cum vultu luo. e
cxsurgens misereberis Sion, quia vcnit lempus mi- Aniiplt. ad crucem adorandam.
serendi cjus. d Psal. ci. h Crucem tuam adoramus, Domine, et sanctam
0 Feria quitila, de Cmna Domini. C resurrectionem luam laudamus, et glorificamus :
Antiph. Nos autem gloriari oportet in cruce Do- ecce enim proptcr crucem venil gaudium in uni-
mini nostri Jesu Christi, in quo est salus, vita et verso mundo. Psal. Deus niisereaiur nostri. Antiph.
resurrectio nosira : per quem salvati et liberati su- Ecce ligniiiu crucis, in quo salus ntundi pependit.
mus. Psal. Canlale Domino. Resp. Chrislus factus Yenite adoremus. Psal. Beati immaculati in via.
est pro nobis obediens usque ad morlem, mortcm Antiph. ' Dum fabricator niundi rnortis supplicitim
aulem crucis. Vers. Propler quod et Deus exaliavit paleretur in cruce, clamans voce magna, tradidit
illum, et dedit illi nomen quod est super omne no- spirilum : et ecce velum templi divisura est, monu-
men. Off. Dexlera Domini fecit virlutem, dextera nienla aperta sunt : terroe motus enim faclus cst
Domini exallavit me : non moriar, sed vivam, el magnus, quia mortetn filii Dei clamabat mundus se
narrabo opera Domini. Vers. 1. In tribulationc mea sustinere non possc. Vers. Aperto ergo rnililis Iancea
invocavi Dominum, et exaudivit me in latitudine Do- latere crucifixi Domini, exivit sanguis el aqua in re-
minus. Vers. 2. Impulsus, cversus sum ut catlcrcm, dcmplionem salttlis nostroe. Vers. O-adinirabile pre-
et Dominus susccpit me. 6'om. Dominus Jcsus post- lium, cujus pontlere captivitas redeniiita est muntli.
quam coenavitcum discipulis suis, lavit pedcs eoi um, larlarea confracla sunt claustra inferni, aperta est
et ait illis : Scitis quid fecerim vobis ? Ego Dominus; B nobis jantia regni. Ilytnn. Pange lingttagloriosi prae-
et magister exemplum dedi vobis, ut et vos ila facia- lium cerlaminis : et super crucis trophacum dic
tis. Psal. Beali immaculali. triumphum nobilem, qualiter redemptor orbis immo-
n Mss., Slalio ad sanctam Mariam. Additur ini ut supra in die Palmarum, patet ex Ord. Rom.
Theod., majorem. pag. CG,et Alcuino pag, 58, qui addit Tracluin bunc,
b Hujus offlcii fit nominalim nientio in Ord. Ro- Etipe me, nuperrime fuisse compilaitim. lleui es
mano, pag. 49, el sequenlium eliam ofliciorum pa- Amalar. I. I, cap. 13, ac lib. IV, c. 5i.
ginis sequentibus. Ilem apud Alcuinum, pag. 54 eti e In Comp. imniediate posi hunc Versum sequilur :
scq. et Amalarium 1.1, c 11, et sequentibus. PAMEL. Anl. Ecce lignum crucis : in quo sal. m. pep. ven. ad.
c Comp. : In quocunquedie tribulor, velociterexaudii Psal. Beaii immac. etc. Beaii qui scrutantur, eic.
me. Vers. Quia defecerunt. attatiiMmnecesseest: scilieet qtiaiidiii (iel crucis ado-
d Compend. : Psal. Domine,exaudi orat. et clamor. ratio. Posiea sequiiur : Item. Crucetnsuam ador., etc.
Tbeuileric. Ps. Domine exaudi. i, hoc est primus quii Ps. Detts miserealur, elc Pange linqua.
ita iiicipil, ei esl. ci. h Aiiliphonas has reperire cst eiiani in Ord. Rom.
« In solo Tb. 1 legitur, Stalio ad sanclumPctrum. p. 65 el 66. Menlio etiam barura fil, el adorandae
f Tractus desiderabatur in Blandiniensi Cod.;; crucis apud Aiciiin. de div. Offic. pag. 57 et seq., e.t
hunc vero habebat Ultrajectinus Cod., sed inore Ro- Amalar. de Eccles. Off. I. i, c.sp. 14. PAMBL.
liiano piiuiuin caniari solitum : Traci. Qui habitat,, ' iltcc in Compeud. desideranltir.
077 LIBER ANTIPHONARIUS. 678
latus vicerit. Vers. De parenlis protoplasti fraude A Missa in Sabbalo sancio, Gloria in excelsis Dco.
factor condolens, quando pomi noxialis morsu in 0 Allel. Confitemini Domino, quoniam bontis, tjiio-
rjiortem corruil, ipse lignuin lunc notavit, damna niam in sseculum misericordia ejus. Tract. Laudaie
ligni ut solveret. Vers. Hoc opus nostrse salutis ordo Dorainum, omnes gentes, et collaudate eum omnes ~
ilepoposcerat, muhiformis proditoris ars ul artem populi,quoniam confirmalaestsuper nos misericordia
falleret, et raedelam ferret inde, bostis unde loeserat. ejus, et veritas Dorninimanet in aelernum. Non can-
Vers. Quando venit ergo sacri plenitudo temporis, tatur nec Off. nec AgnusDei, nec Communio; sed, om-
missus est ab arce Palris natus orbis conditor, atque nibus expletis, dicilur : Ite, Missa est.
ventre virginali homo factus prodiit. Versi. Vagit in- f Dominica Paschm ad sanclam Mariam.
fans inter arcta conditus prsesepia : membra pannis Anliph. Resurrexi, etadhuc (ecum sum, alleluia,
iiivoluta, virgo mater alligat, et pedes manusque; posuisti super me manum tuam, alleluia, mirabilis
crura stricla cingit lascia. Vers. Lustra sex qui jara facta est scientia lua , allel. Psal. Domine, prohasti
peracta, tempus implens 685 eorporis, se volente me, et cognovistime; lu cognovesti sessionem meam
natus ad hoc, passioni deditus, agnus in crucis leva- et resurrectionem meam. Resp. Hoec dies quam
lur immolandus stipite. Vers. Hic acetum, fel, arun- (ecit Domitius, exsulteraus ct laetemur in ea. Vers.
do, sputa, clavi, lancea; mite corpus perforaiur; B Confitemini Domino, quoniam bonus, 686 (lu0"
sanguis, unda profluit, terra, ponlus, astra, mundus, niana iti saeculum misericordia ejus. Vers. 1. Di-
quo lavanturflumine. Vers. Flecleramos, arboralla, cat nunc Israel quoniam bonus, quoniam in soecu-
tensa laxa viscera; et rigor lentescat ille, quem dedit lum misericordia ejus. Vefs. 2. Dicat nunc domus
nativitas, ut superni metnbra Regis sint miltenda Aaron, quoniam in sseculum misericordia ejus.
siipile. Vers. Sola digna tu fuisti ferre preiitun sae- Vers 3. Dicant nunc qui tiinent Dominum, quoniara
culi, aiquc portuni praeparare nauta mundo naufra- in soeculummisericordia ejus. Vers. i. Dextera Do-
go, quem sacer cruor perunxit fusus agni corpore. mini fecit virtutem , dextera Domini exaltavit me.
Vers. Gloria et honor Deo usquequo Altissimo, una Vers. 5. Lapidem quem reprobaverunt oedificantes,
Palri Filioque, inclyto Paraclilo, cui laus est et po- hic faclus est in caput anguli; a Domino factum
testas per seterna saecula. est, et est mirabile in oculis nostris. Vers. 6. Be-
u Caitlka in Sabbalosanclo. nediclus qui venit in nomine Domini, Deus Domi-
1. Cantemus Domino; gloriose enim honorificatus nus, et illuxit nobis. Allel. Pascha nostrum itnmo-
est: equum etascensorem projecit in mare; adjutor latus est Christus. Vers. Epulemur in azymis since-
ct proctector factus est mihi in salutem. Hic Deus rilatis et verilatis. Off. Terra tremuit et quievit,
meus b et honorificabo eum ; Deus Patris mei, e.t Q dum resurgeret in judicio Deus, alleluia. Vers. 1.
exaltabo eum : Dominus conterens bella. Doniinus Notus in Judaea Deus, in Israel magnum nomen
nomen ejus (Exod.). ejus, alleluia. Vers. 2. Et factus esl in pace locus
2. Attende, ccelum, et loquar; et audiat terra (jus, et habilatio ejus in Sion, alleluia. Vers. 3.
verba ex ore meo; exspectetur sicut pluvia elo- s Ideo confregit potentias, arcum, scutum, gla-
quiura meum, et descendant sicut ros verba mea, dium, elbellum; illuminans lumirabiliter amontibus
et sicut nix super fenum, sicut imber super gramina, seiernis, alleluia. Com. Pascha nostrum immolatus
quia nomen Domini invocavi : date magnitudinem est Christus; itaque epulemur in azyrais sinceritatis
Deo noslro, Deus vera opera ejus, et omnesviae ejus etveritatis, alleluia. h Psalm. ul supra. Expurgate.
judicia. Deus fidelis in quo non est iniquilas , justus ' Feria secunda.
et sanctus Dominus ( Deut. ). Aniiph. Introduxit vos Dominus in lerram flucn-
3. Vinea facta est dilecto in cornu in loco uberi, temlacetmel, alleluia, et ut lex Domini semper
c et maceria circumdedi et circumfodi; et plantavi si( in ore vesiro, allel. allel. Psal. Confitemini Do-
vineam Soreth, et aedificaviturrera in medio ejus , niino quoniam bonus, quonimn in saeculum niiseri-
el torcular fodi in eam; vinea enim Domini Sa- cordia ejus. Resp. Hsecdies. Vers. Dicat nunc Israel.
booth, domus Israel est (Isa.). ^.Allel. Dominus regnavit, decorem. Off. Angelus
4.-Sicul cervus desiderat ad fontes aquarum, ita Domini descendil de coelo , ct dixit niulieribusj
desiderat anima mea ad le, Deus. Sitivit anima iriea Qnein quoeritissurrexil, sicut dixit, alleluia. Vers.i. ,
ad Deum vivum , quando veniam, et apparebo ante Euntes in Galilaeam, dicite discipulis ejus : Ecce
faciem Dei tnei? Fuerunt mihi lacrymoe meoe panis proecedetvos iu Galileoeam,ibi eum videbiiis, sicut
die ac nocte, dum dicitur niihi d per singulos dies : dixit, alleluia. Vers. 2. Jesusstetit in medio eorum,
Ubi esl Deus tuus? ( Psal. XLI.) et dixit: Pax vobis; videle quia ego ipse sum, alle-
a Ordine per nos bic annotalo citantur quatuor revocavimus ex Mss.
hacc contica nominatim, ab Ord. Rom., pag. 73; f In Compend. et priori Tcod. : Slalio ad sanclam
Alcuino, pag. 62et63; et Amalario, I. i, c 18. Mariam. In allero Th.: Siatio ad sanclum Joannem.
PAMEL.Ad marginem indicavinius[unde sumpta sint e lia Ed. Pamel., Vatic,Guss.,etc. In Mss. aulcm
lioeccantica, ut legiiur in Cpmp. nosli is, ibi confregit. Compendiensisliahct, confregit
h Conipeiid., elhonorabo. Et infra, Dominus esl cornu, arcum, sculum el gladium iUuininans, etc.
nomen ejtts. h Scilicet, Doinine, probaslime, ut in Compend.
0 Coinpeiid., el maceriam circumdedi. designatur. Addilur ibidein : Nam el omnes vias
d Iii Compend orailtiiur per singulos dies. meas. Iloc esl , atldcndus est hic versus.
8 In Edit. Pamel. et ccetetis deest Atleluia, quod » Duo Teod. : Slatio ad sanctum Pctrnm.
 679 SANCTI GREGORII MAGNI 680
luia. Ad Com. Surrexit Doniinus, et apparuit Pelro, ^ris, dabo vobis desideria cordis veslri. Vers. 2.
alleluia. Psalm. vt supra. i Non adorabitis Deum alienum, quia ego sum Do-
a Feria terlia. minus Deus vester, qui eduxi vos de terra .dSgypii.
Ad Com. Populus acquisitionis, annuntiale vir-
Antiph. Aqua sapienlioc polavit eos, alleluia :
conlirmabitur in illis, et non flecietur, alleluia ; et tutes ejus, alleluia, qui vos de lenebris vocavit
exaliabit eos in seternum , alleluia, alleluia. Psalm. in admirabile lumen suum, alleluia. Psal. ut supra.
Coiifilemini Domino, quoniam bonus. Resp. Hsec Feria sexla k ad sanclam Mariam.
dies. Vers. Dicat nuncdomus Aaron. b Allel. quale Anliph. Eduxit eos Dominus in spe, alleluia, et
volueris. Offert. Inlonuit de ccelo Dominus , ct Altis- inimicos eorum operuit mare, alleluia, alleluia.
simus dedit vocem suam, et apparuerunt fontes Psal.Allendile, popul. Resp. Haecdies.VersJLapidem
hic factus est in caput
aquarum , alleluia. Vers i. Diligam le, Domine, vir- quem reprobaveruntaedificantes,
tus mea, Dominus flrmamenlum meum el refu- anguli. m All. qualevolueris. Off. Erilvobishicdiesme-
et diemfestum celebrabitis solem-
gium meum, et liberalor mcus. Vers. 2. Liberator morialis, alleluia;
meus de gentibus iracundis , ab insurgenlibus in me nemDominoinprogeniesvestras, legilimum sempiter-
cxallabis me, a viro iniquo eripies me. Ad. Com. Si numdiera, alleluia. Vers. 1. In menle habete diemist.um
consurrexistis cumChrislo,quae sursum sunt quaerite, '.n in quo existis de (erra .tffigypli, de domo serviluiis,
in manu enirapotenti liberavit vosDominus. Vers.2.
alleluia, ubi Chrislus est in dcxtera Dei sedens;
Dixit Moyses populo : Bono anirao es(o(e, et veniet
quae sucsum sunt, sapite, alleluia. ° Psal. ut supra.
d vobis salus a Domino Deo, et pugnabit pro vobis. Aci
687 Feria quarla. Com. Data est mihi omnis potestas in ccelo ei in
Anliph. Venile, benedicti Patris mei, percipite terra, aileluia; euntes, docele omnes
gentes, bap-
regnum, alleluia, quod vobis paratum est ab ori- lizanies eos in nomine Patris, el Filii, et Spirilus
gine muiidi, alleluia , alleluia, alleluia. Psat. Cau- sancti, alleluia , aileluia. Psat. ut supra.
tale Domino canlicum novum , cantale Domino n Feria seplima sive Sabbalo.
omnis lerra. Resp. Haec dies. Vers. Dicant qui ti-
« Anliph. Eduxit Dominus populum suum in exsul-
ment Dominurn. Allel. quale volueris. Off. Porlas
tatione, alleluia, et electos suos in Isetitia , alleluia,
cceli aperuit Dominus, et pluit illis manna ut ede-
688 alleluia, alleluia. Psal. Confitemini Domino, et
renl, panem cccli dedit eis, panem Angelorum invocate nomen
ejus. Resp. ° Hoecdies. Vers. i. Lau-
manducavit homo, alleluia. Vers. 1; Attendite, po-
date, pueri, Dominum, laudale nomen Domini; s:t
pulus raeus, legem meani, inclinate aurera vestram nomen Domini benediclum, ex hoc nunc et usque
in verba oris raei.Vers. 2. Aperiam in parabolis os in saeculum.
Q Offert. Benedictus qui venit in no-
liicum, loquar propositiones ab initio soeculi. Ad mine Dimini, benediximus vos de domo Domini,
Com. Christus resurgens ex morluis jam non mo- Deus
Dominus.el illuxit nobis, alleluia, alleluia. Vers
ritur, alleluia; mors ilii ullra non dominabitur, al- \. v Lapidem quem reprobaverunt sedificanles, hic
leluia', alleluia. Psal. ut supra. factus est in caput anguli : a Domino factum est,
f Feria quinta. et est mirabile in oculis nostris. Vers. 2. Hsec dies
Anliph. Viclricem manum tuam, Domine, lauda- quam fecit Dominus : exsultemus et loetemur in ca.
verunl pariter, alleluia, quia sapientia aperuit Ad Comm.Omnes qui in Christo baptizati eslis,
os muli, el linguas infantium fecit diserlas, alie- Chrislum induislis, alleluia. Psal. ut supra.
iuia, allcluia. Psal. s Dominus regnavit, exsultel 1 Domtnica oclavw Pascltm.
terra, laelentur insulae mullse. Resp. Ilaec dies.Vers. Anthip. Quasi modo geniti infantes, alleluia : ra-
h Dexlera Domini fecit virluletn. Allet. ' Lauda, tionabiles, sine dolo, lac concupiscite, alleluia, al-
Jerusalem, Dominum, lauda Deum luum, Sion. Off. leluia, alleluia. Psal. ExsultateDeo adjutori nostro,
In die solemnilatis vestrae, dicit Dominus, inducara jubilateDeo Jacob.Ad Resp. Et cibavit illos. r Atl.
vosin terram flucntem mel et lac, alleluia. Vers. I. quale voluerh. Off. Angelus Doraini. Ad Comm.
Audi, populus meus, el loquar : Israel, si me audie- Mitte manum luam, et cognose loca clavorum , al-
i- » In omnibus Mss.; Statio ad sanclum Paulum. j) Resurrect. m.
h Ila in omnibus Editis. In Compend. : All. Re- i In Ed.: Non adorabis. Eraendavimus ex Mss.
demplionem misit Dominus populo suo. In Thcod. quibus alia multa suffraganlur.
nibil assignaiur. k'Ita Mss. Addunt Theoderic. Ad marlyres.
c In Coinpend.: JPs.Canlate Domino1. 1 In omnibus Mss. Benediclus qui venit in nom.
d In omnib. Mss. : Slaiio ad sanctum Laurentium. Dom, Deus Ddm. el illuxil nobh. PAMEL.
« Theod.: Allel. Venile benedkti. Comp.; All. Do- mIn Compend.: All. Lauda, Jerusalem, Dom.; lauda
tni»u« regn. exsultet ler. tmi. ins. multw. Deum liium, Sion. In Theod. : Alt. Angelus Dotnini.
1 Mss. Statio ad aposlolos. " In Mss. : Slatio ad sanclum Joannem.
e Theod.: Ps. Canlate Domino2, id est secundus. 0 In Theod. snnt duo Allel. : primum Ilmc dies,
ln Comp. : Ps. Confitemini. alterum Edttxit Dominus.
h Ita Edit. Pamel et al., sed in Mss. Verstis esl: p In Compend. primum Versus est Umc dies, al-
Lapidem qttem reprobaverunl, etc Pamelius ait in terum. Lapidem.
Cod. Ullrajecl. legi f . Benedictusqui venit, et recle i In 2 Tbeod. vocalur Dom. posi Albas, e.t
quidem ex Micrologo, c. 54. siaiio assignatur ad sancios Cosmam et Damiattum.
' In Compcnd. : Atlel. Quoniam De.us mag. D.om. r In Mss. primum Allel. iitsc dies, allerum Pasclie
c( rcx inayn. sup. om. ter. In Theod,: AZZ.m die noslrum.
RM LlBER ANTIPHONARIUS. 682
leluia, et noli esse incredulus, sed fidelis, alleluia, x\ psallitc d All. 1. QuoniamDeus magnus Dominus et
alleluiatPsal. ut supra. Rex magnus. All. 2 quale volueris. Off. Benedicite
Dominka prima posl Octavam Paschm. gentes Dominum Deum nostrum. Vers. 1. Jubilate
Antiph. MisericordiaDomini plena est terra, al- Deo, omnis lerra. Vers. 2. In raultitudine virtulis
leiui.i, verbo Dei cceliformati sunt, alleluia, alleluia. tuse. Vers. 3. Yenite el videie opera Domini. Com.
Psalm. Exsultale jusiiin Domino, rec(os decet col- Canlate Domino, allel. Cantate Domino, benedicile
laudalio " Allel. 2. quale voiueris. Off. Deus, Deus nomen ejus, bene nuntiatede die iu dieui salutare,
meus, ad te de luce vigilo, et in nomine tuo levabo allel. allel. Psal. Ipse.
manus meas, alleluia. Vers. 1. Sitivit iu ie anima Nalatis sanclorum marlyrum Tiburtii et Valeriani.
mea, quam multipliciier et caro mea, ut viderem Aniiph. Sancti tui, Domine, bcncdicent te, gloriam,
virtutem tuam el gloriam tuam. Vers. 2. In matulinis regni tui diceot, alleluia. Psal. Exaltabo te, Deusi
meditabor in te, quia faclus es adjulor meus , et in meus Rex, et benedicara nomini tuo in saeculum, et
velamento alarum tuarum exsultabo. Ad Comm. in saeeulumsaeculi.« Offert. Laetaminiin Domino, et
Ego sum paslor bonus, alleluia, et cognosco oves exsultate, justi, et gloriamini, omnes recli corde.
meas, et cognoscunt me meaa, alleluia. Psalm. ut Vers. Pro hae oravit ad te omnis sanclus in tempore
tupra. I3 opportuno. Com. Gaudete, jusli, in Domino, allel.
Dominica secunda post Oelavam Paschm. reclos decet collaudatio, allel. Psal, Ipse.
Antiph. Jubilale Deo, omnis terra, alleluia : Psal- Nat. sancii Georgii.
mum dicite nomini ejus, alleluia : Daiejrloriam laudi Anliph. Proiexisti me, Deus,a conventu malignan-
ejus, alleluia, alleluia, alleluia. Psal. Dicite Deo : tium, alleiuia; amultitudineoperaniiuminiquitatem,
Quam terribilia sunt opera tua, Domine; in multitu- alleluia, alleluia. Psal. Exaudi, Deus, Oraliunem
dinevirlutis luaementienlur tibi inimici lui. Jubilateb. meam cum dsprecor, a timore inimici eripe animain
Allel. quale volueris. Offert. Lauda, anima mea, meam.f Off. Confuebunlur cceli mirabilia tua, Do-
Dominura, laudabo Dominum in vila tnea, psallam mine, etveritatem luam in ecclesia sanclorum, alle»
Deo meo quandiu fuero, alleluia. Vers. 1. Qui cus- luia, alleluia. Vers. 1. Misericordias tuas, Domine,
todil veritatem in sseculum, facit judicium iu- in.selernum cantabo, in geueratione et progeuie
juriam palientibus, dat escam esurientibus. Vers. 2. annuntiabo veriiaiem tuam in ore meo, alleluia.Ver*.
Dominus erigit elisos, Dominus solvit compeditos, 2. Quoniam quis in nubibus aequabitur Domino? aut
custodit Dominus pupillum et advenam , et viduam qucs similis erit Deo inler filios Dei? Deus qui glo-
suscipiet, et vias peccatorum exlermiuabit; regna- rificatur in concilio sanctorum, alleluia. Comm.
bit Dominus in seternum, Deus tuus, Sion, in (C Lsetabilur justus in Domino, et sperabit in eo; et
soeculumsaeeuli. Ad Comm. Modicum, et non vide- laudabunlur omnes recti corde, alleluia. Psal.ut
bitis me, alleluia; iterum modicura, et videbilis me, supra.
quia vadoad Patrera, alleluia, alleiuia. In litania majore, Collectaad sanclum Laurentium in
689 Dominka terlia posl Oclavam Paschm. Lucina. t
Anliph. Cantate Domino canticum novuin,aHeluia, Ad Processionem Antiphonw.
quia mirabilia fecit Dominus, alleluia; ante conspe- s Exsurge, Domine, adjuva iios, et libera nos
ctum gentiura revelavit justitiam suam, alieluia, al- propler nomen tuum, alleluia; salvum fac populura.
leltiia. Psal. Salvabit sibi dextcra ejus, et brachium Surgite, sancii, de mansionibus vestris, loca san-
sanclum ejus. ° All. Paralum cor meum. All. Con- clificate, plebem benediciie, et nos humiles peccato-
litebor libi, Domine, quale volueris. Off. Jubilate res in pace custodile, alleluia.
Deo, universa terra. Vers. 1. Reddamtibi vota. Vers. 690 Cuui jucunditate exibitis, et cum gaudio
2. Loculum est os meura. Ad Comm. Dum venerit deduceraini; nam et montes et colies exibunt,
Paraclelus Spiritus veritatis, ille arguet mundum de cxspeclantes vos cum gaudio, alleluia.
peccaio, et de justitia, et de judicio, alleluia, alle- De Jerusalem exeunt reliquise, et salvatio da
luia. Psal. ul supra. iD monte Sion; propterea protectio erit huic civitati,
Dominica quarla post OctavamPascfiee. et salvabitur propter David lamuluni ejus, allel.
Antiph.Yocemjueunditalis annuntiate, et audiatur, Ambulale, sancti, viam quam elegistis, festinate
alleluia; nuntiale usque ad exlremum terrae, libera- ad locum qui vobis prseparatus est; nos in terra ca-
Vit Dominus populum suum, alleluia, alleluia. Psal. nimus, sanctorum laudes diciraus; nos sanctos por-
Jubilale Deo, omnis terra, cantate et exsultate et tamus, in ccelis gaudent angeli, alleluia.
a In Compend.; AU. Surrexit Altissimusde sepul- Sancli lui, Domine; Secundum, Gaudelejusti in Do-
cro, qui pro nobispep. in lig. ltein : Allel. Dom. regn. mino, rect. decetcollaud. Jn Theod. unicum, Sancti
decor. ind. lui.
h lbid. : Allel. Laudale, pueri, Dominum,ut supra. f Ante Offert. in Tlieod. assiguatur Allel. Beatut
c In Comp. : Allel. Venite, bened. Patris mei, per- vir.
cip. reg. cum gaudio. Allel. 2. Quoniam Deus ma- e Haec omnia absunt a Ms. Compend. usque ad
gnus.
d Iu Compend. : Allel. i. natal. sanctiVitalis.Qusedamtainenex hisAntiphonis
Redemptionem.Allel. 2. alibi in line reperiunlur, ut, De Jerusalem exeunt re-
Qui sanat contritos. liq. Ambulatesancii, et sirailes. In eodera Ms. nulla
0 In Compend. duplex
assignatur Allel., primum : flt liieniio sauctt Marci. Secus in Theoderic.
PATUOL. LXXViil 22
683 SANCTI GREGORIl MAGNI 684
In nomine Domini Dei nostri ombulabimtts nos, A Convertimini ad Deum omnes simul mundo corde
ci omnes populi; qnqniam in Sion facla est ltx, et et animo, in Oralionibus, in jejuniis, in vigiliii mul-
verbum Domini de Jerusalcm, regnabit Dominus in tis. Fundite preces veslras cum lacrymis, ut dc-
•,1'lernuni,alleluia. leantur chirograpba peccatorum veslrorum, prius-
Ego sum Deus pairuin vcstrorum, dicit Dominus; qnam nobis repenlinus supcrveniat inleritus, a;ie-
vidcns vidi affljciioncm populi mei, et gemilura cjus quam nos prolundum morlis absorbeat, ut unii
autiivi, et descendi iibcrareeos, alleluia. Cieator noslcr advenerit, paratos nos inveniat, alle-
Populus Sion, convertimini ad Dominura Dcum luia
nosirum, et dicite ei: Poiens es, Domine, dimittere Dimitte nobis, Domine, debita noslra, sicut et nos
peccata nostra, ul non inveniant nos iniquilates dimiliimus dcbitoribus nosdis, et ne nos inducas in
nos.troe,Deus nosier, alleluia. tcntalioncm, sed libera nos a malo, ab omni malo,
Domine Deus nosier, qui cum patribus nostris mi- amen, aileluia.
rabilia magna fccisti, et nostris glorificarc teinpoti. Cognoscinius, Domine.quia peccavimus; veniam
bu.s, qui niisisti manum tuom de alio, et liberasti pctimus, quam non meretnur; manuin luam porrige
nos, alieiuia. lapsis, qui latroni confilenli paradisi januam ape-
Conlilemini Domino, filii Israel, qttia non est alius B
I ruisti, alleiuia.
Deus praeter euuv; ipse liberabit uos propicr ini- Propitius csto, Domine, peccaiis nositis propter
sericordiain suam, aspicito .quoc fecit nobiscum, et noiuen tuuni, ne quando dicant gcntes : Ubi estDeus
cnarrenius omnia mirabilia ejus, alleluia. eorum?
Declamemusad Dominum, dicentcs : Peccavimus Super populum tuum, qutesumus, Domine, bcne-
iibi, Domine, patieiitiam liabe in nobis, et erue dictio copiosa descendat, indulgentia veniat, conso-
nos a malis t;; o quotidie accrescunt super nos, alle- latio tribualur, fides sancla succrescat, redempiio
luia. sempiterna iirmeiur, allcluia.
Parce, Domiiie,par"cepopulo luo, qucm redemisti, Salvator niundi, salva nos omncs. Sancta Dei geni-
Cbriste, sanguine tuo, ut non in selernum irascaiis trix, semper virgo Maria, ora pro nobis. Precibus
nobis, alleluia, alleluia. qnoqtie apostolorum martyrumque omnium et con-
Domine, imminuti sumus propter peccala nostra fessorum , atque sanctarum virginum, suppliciter
hodie, sed in aiiiino contrito et spirilu humilitalis petimus, ut a malis omnibus cruamur, bonisquq
suscioiamur, et.foc nobiscum secundum mansuelu- omnibus nunc et semper perfrui mereamur, alle-
dincm luara, quia non est confusio confidentibus in luia.
te, all.,all. I
G Libera, Domine, populum luum de manu morlis,
uostroe, Domine, lnultiplicaiaesunt m- et plebem istam protegat dextera tua, ut viventes,
_Iiij_quitat.es
per capita nostra, delicla nostra creverunt usqtie ad benedicamus le, DomiiieDeus nosler.
ccelo.s; parce, Doraine, et inclina super nos miseii- DomineDeus Rex omnipoiens, libera nos propter
cordiara tuara. nomen tuum, et da nobis locum pcenitendoe.
Timor et trcmor in Ninivem civitatem magnam , Doniine, noo esi alius Deus praeter te, et quia libi
per quera sceleralae plebi indicitur jcjunium, et; de omnibus cura est, et quod omnium Dominus es,
fluctuosa lurba induitur cilicio. Contigit oulem et re- parce populo tuo, qui das peccandbus largitatetu, u?
gem nobilem de solip suo descendere, ut csset hu- convertantur a malitia in bonitatem.
milior cunclis lugentibus; et prsecepiiper univcrsum1 Miserere, Doroine, plebi luoe super quara invoca-.
reguum : Omnes viri et sexus femineus non gustcntt iur riQinenluuin, ut scionl omnes qui habitatit lerram,
quidquain, bos el pecora non pascantur herbis ter- quia tti es Deus populorum tuorum.
rae, pueri et vituli non sugant niatrum uhera , sed' Dimitie, Domine, peccata populi tui secundtim
clometil ad Dcum in fortitudine ternis diebus, ne! niultiltidiiiem miscricordiae tu;i',sicul propitius fuisti
pejiclitemur ut Sodoma. Sed tu, Deus omnipotens,> palribiis nosiris, propitius esto el nobis.
inisericors et miserator, miserlus es miseris; nos5 Cleineniissime exaudi, Dontine, populum ttiuu).
sumus opera (ua quse dedisii Filio tup hseretlilateqi! Deus niisereattir. Adimplehitur gloria universa lerra.
sjbi.Noliclaudere aurem «lam ad preces uostras, sed' Omnipotens Deus, moeslorum consolatio, laboran»
subleva clemens afflictipnemnostrani, iUudrevolvens' lium fortiludo , perveniaiit a'd tc preccs de qiiacun-
quod nobis pollicitus es, dicens : Convertinrini ad1 que iribulalioiie clamantium, ut oiniies sibi iu ne-
me, et ego revertar ad vos, alleluia. cessitatibus suis misericordiatn luam gaudcant atl-
Oremus, dileciissimi nobis, Deuni Patrem omni- fuisse, allcluia.
potentem ut cunctis mundum purgeterroribus691 Deprecamur te, Domine, in omui misericordia tua,
morbos auferat, fainem repellat, aperiat carceretn,, tit auferatur furor luus, et ira tua a civitate tna
vincula dissolvat, peregrinantibus reditum.infinnan- ista, et de domo sancta tua, quoniam peccavinus,
tibussanitatem, navigantibus portum salulis indulgeat,, alleluia.
et pacpni tribuat in diebus nosiris, insurgentesque3 Salvator mundi, salva nos stippiices luos, defende
repellat initnieos; ei de manu iuferni libera nos pro- populum luo sanguitie redempluin ; libera nos, Chri-',
pter nomen luuna, all. all. ste, a periculis, donans nobis vitam seternani.
 683 LIBER ANTIPIIONARIUS. 686
Christe, qui regnas in ccelis, et setles ad dexieram A Annuntiale inler genles gloriam ejtis, alickia ;
Patris, et habitas inier angelos et arciiangelos, tbro- quoniai» mogiuis est Doniiiius, alleluia ; gaudebuut.
nos et dominationes, et apostoli tui le6021audant, In sanctis gloriosus est Dcus nosler; quis 6imiiis
et martyres libi Hymnum cantant. Conlessorcs in tibi? sanclimoniu.mtuum, Domine,quod proeparave-
paradiso voce concordant, et dicunt: 0 beati onines, runt manus luaj, Domine, qui regnos in seiernum
qui gloriam Deodicunt, et habilantcum co in pace, et in sseculum ct adhue, et omnia quae in cis sunt,
quia omnes qui propler Deum laboraverunt in terre- alleluia.
nis, illos perducis ad ccelestia regna; nos aulem Sicut pastor portabal oveni perditam, sic porta-
oportet te laudare et benedicere, quia nos de terra bam et complcclcbar vos, dicit Dorninus; ego feci,
ad ccelos vocare dignatus es, all. ego rerain vos; ego creavi vos, ego redemi vos, ego
DomineRex, Deus Abraham, dona nobis pluviam rcficiaiu vos; ego susiinui, ego dimillam peccata
super laciem terrae, ut discat populus iste, quia lu es veslra. Ssnctns, Sanctus, Sanclus, Dominus Deus
DominusDeus noster. Nunquid est in idolis gentium Sabaoth, qui perSpirilum sanctum descendit in ule-
qui plual, nisi tu Deus? non cccli possunt dare plu- rum Yirginis, et natus est Dei Filius, redemptor
viam, nisi lu volueris. Tu es Dominus Deus nosier, Israel.
quem exspeclabamus, dona nobis pluviam. ;B 693 Salvum f,ic popultitn tuum, Doraiue, et be-
Ibuntsancti de virtute in virtutem.videbilur Deus nedic hsercditati
tu:e; et rege eos, et exlolie illos
Deorum, alleluia, in Sion. Juxla veslibulum. Immu- usque in sclernuni, alleluia.
(cmur.
Peccavimus, Domine, peccavimus tibi; parce Omnipotens Deus, supplices te rogaraus el pelU
et salva Noe nms, ut intercessio archangelorum sit pro npbjs ad
peccatis noslris, nos; qui gubernasti
Dominum, Michaelis, et Gabrielis, et Rapbaelis, ut
snper undas diluvii, exaudi nos; qui Jonam de offeramus Domino Hostias ad aliare, et appa-
libera Pelro digni
abysso revocasli, nos; qui mergeiUi resmus ante Salvatorem
manum porrexisti, auxiliare nobis, Cbristc Fili Dei. ordinum per intercessionem novein
Exaudi nos, Domine,qui exaudisti Jonam de ven- angelorura. Throni, et dominationes, et
et cherubim quoque el sera-
Ire ceti; exautii nos clamantes, qui exaudisii David principatus, potcslates,
in eldiccn- pliirn iiitercedant pro nobis, qui non cessant cla.tnare
prostrattwnet jacenlem ci!icio,clamantcs
voces : Sanctus, Sanctus, Sonctus, Dominus Deus
tes: Parce, parce, defende Dlasma tuum, Deus no-
exercittiuin, qui rcgnas sine fine, dignar^ famulos
ster, alleluia. tuos bodie exaudire, alleluia.
Aiubulate, sancti Dei, ad locum desiinatum qui
vobis praeparaius est ab origiuc mundi; arabulatc, ^* Benedicit nos trina Majestas Domini, benedicat
nos Spiritus sanctus, qui in specie columbaein Jor-
sancti Dei, ingredimini in civitoiem Domini; aedifi-
cata cst ciiim vobis ecclesia nova, ubi populus ado- done fluvio super Christum requievii; jlle nos bene-
rare debeai Majestatem Domini. dicat, qui de ctelis dignalus est descendere in terras,
AmbulabatPetrus super undas maris, venit ventus et de suo sancto sanguine nos redemit; benedicat
Dominussacerdolium nostrum et introitum nostrum,
vaiidus, turbata est aqua; proetimore clamat: Jube
me venire ad te. Ail illi Jesus: Veni, modicoe fidei, alleluia a.
quaredubitasti? Nalalis sancti Vilalis.
Placet Jerusalem civitas sancta, ornamento mar-
Antiph. Protexisli me, Deus. Psalm. Exaudi.
tyrum decoraia, cujus plateoe sonant laudes de die * AUel.Beatus vir qui timet Dominum, in maiidatis
in diein.
ejus cupit nimis. Altel. Justus non conlurbabilur,
Tu es, Domine Salvaior, qui paralylicum longo
solo sermone quia Dominusflrmat inanuiii ejus. Off.Repleti sumus
teinpore jacenlem, sanasti; jube ergo, matte uiisericordia tua, et exsullamus et deleclati
Domine, ut liberemur a tempore malo ; peceavimus
da nobis sumus, alleluia. Vers. 1. Domine,refugitim faclus es
libi, precamur nunc, indulgentiam,piissinie nobis a generalione et piogenie. Vers. 2. Priusquam
Paier, alleluia.
D niontes lierent, aut forinarelur orbis terroe, a soeculo
. Cum vcnerit Filius bominisinsedemajesiatis suce,
et in soeculurnttt es, Deus.-^illeluia.Comm. Ego sutn
et cceperitjudicare sseculumperignem, tunc assislet
vitis vero, et vos palmites; qui manet in me, et ego
anle eum omiiis chorus angelorum, et coiigregabun-
in eo, hic fert fructum multum, alleluia, alleluia-
tur ante eurn omnes gentes; liinc dicet liis qui a
dextris eruiit: Yenite, benedicti Patris mei, possi- Pstd. Exaudi, Deus, deprecationera.
dete praeparatumvobis regnuni a constittilione mun- Nalalis sanctorum apostolorumPhilippi et Jacobi.
di. Et ibunt impii in supplicitim oeternum,jusii au^ Antiph. Exclamaverunt ad te, Domine, in tempore
(em in vilani fjeternam,et regixabunt cum Deo in afflictionisstiae, et tu de cceloesaudisti eos, alleluia,
soecula. alleluia. i'saim. Exsultate, jusii, in Domino, rectos
" In Etlit.Pamei, p.oslhonc Benedictionemseqiiitnr naial. sanc(i Yitalis, et sanctorum aposl. Philippi et
Missa, Exaudivit, elc, ut in festo sancti Marci ei iu Jacobi, ctc.
Rogationibus. I>osthanc Missainiu illa-Edit. sequitur b Duo AUeluiaquae seqiiutitur non suiit in Com-
vigilia Ascensiunis. Praeeesserunt atitein festa seu peitd. In Theoderic. esl unicum, sc Beaiusvir.
0R7 SANCTI GREGORH MAGNl 688
decet collaudalio. a Allcl. Conlilebunlur. Allel. Nimis A Nalalis sanctorum Nerei, Acftilleiel Pancratii.
lionorali sunt. Off. Confitebuntur cceli mirabilia tua, Antiph. Ecce oculi Doinini super metuenies eum,
Domine, et veritatem luam in ecclesia sanclorum. speranles in misericordia ejus, alleluia, ut eripiat a
Vers. i. Misericordias luas, Domine. Vers. 2. Quo- morte animas eorum, quoniara adjutor et proiector
nioiii quis in nubibus. Com. Tanto lempore vobiscum nosler est, alleluia, alleluia. k Psal. Ex^ultaie, justi,
stim, et non cognovistis me? Philippe, qui videt me, in Domino. Resp. Clamaverunl jusii, et Dontinus
Vidct ef Patrem, alleluia. Nou eredis quia ego in exaudivit eos, et ex omnibus iribulationibus eorura
Patre, etPaler in mc est? alleluia, alleluia. Psal. ut Iiberavit eos. Vers. Juxla esi Dominus his qui tribu-
supra. lato sunt corde, et humiles spirilu salvabit. i Allel.
" Inventto sanctmcrucis. Sancli tui, Domine, benedicent te, gloriam regni lui
Antiph. e Nos autera gloriari oportet. Psal. d Do- dicent. Off. Confttebuntur cceli. Vers. i. Misericordias
minus regnavit, decorem induil; indutus est Domi- tuas, Domiiie. Vers. 2. Quoniam quis in nubibus, Ad
nus forlitudinem, et prsecinxit se virtule. Alkl.e Di- Com. Gaudele , justi, in Domino. Vers. Fiat miseri-
cite in gentibus quia Dominus regnavit a ligno. Off. cordia tua, Domine.
m Dedicalio basiticmsanclmMarim,
Dextera Domini fecit viriutem, dextera Domini exal-
lavil me; non moriar, sed vivam, et 694 narrabo B I Anliph. Terribilis est locus iste; !:ic domus Dei est,
n
opera Domini. f Ad Com. Nos autum gloriari oportet etporta cceli, etvocabitur aula Dei,|alleluia. Psal.
in cruce Domini nostri Jesu Christi. Domiuus regnavit, decorem. Resp. Locus iste a Deo
Etdem die Natalis sanctorum Juvenalis, Alexandri factus est inaesiimabile sacramentum , irreprebensi-
et Evenlii. bilis est. Vers. Deus, cui astat angelorum chorus,
Antiph. Clamaverunl justi, et Dominus exaudivit exaudi preces servoruni luorum. 695 All. Adorabo
cos, et ex omnibus tribulationibus eorura Iiberavit ad templura. Offert. Domine Deus, in siniplicitatc
eos. Psalm. Benedicam Dominum in omni tempore, cordis mei Iaetus obluli universa, et populum tuum
semper laus ejus in ore meo. fSesp.Gloriosus Deus qui respectus est vidi cum ingenti gaudio; Deus is-
in sanclis, mirabilis in Majestale, faciens prodigia. rael, custodi hanc voluntalem. Domine Deus. Vers.
Vert. Dextera lua, Domine, glorificata est in vir- 1. Majestas Doinini sedificavit templum, et omnes
lute, dextera manus tua confregit inimieum. s Off. fllii Jsrael videbant gloriam. ° Vers. 2. Fecit Salo-
Repleti snmus mane misericordia tua. Vers. 1. Do- nion solemnitatem in tempore illo. P Ad Com. Domus
mine, refugium. Vers. 2. Priusquam monles fierent. raea domus Orationis vocabitur, dicit Dominus; in
6'om. h Jusloruni aniinae in manu Dei sunt, et non _ ea oranis qui pelit accipit, et qui quaerit invenit, et
tanget illos tormeiitum maliiiae.Visi sunt oculis insi- pulsanti aperietur. Psal. ut supra.
pientiura raori, 111 i atitem sunt in pace. Psal. Exsul- Natalis sanclm Polentianm.
tale jusli in Domino. Anliph. Dilexisti justiiiam, et odisli iniquitalem.
Natalis sanclorum Gordiani et Epimachi. Psal. Eructavit cor meum. Resp. Dilexisti jusiitiam.
Antiph. Sancli lui, Domine, benedicent le. Psal. Vers. Propterea unxit. Allel. Specie tua. Off. Offe-
Exaltabo te, Deus meus Rex , et benedicam nomeni renlur regi virgines. lAd Comm. Diffusa est gralia.
luum in saeculum, et in saeculum soeculi. Resp. Ju- Ad Missam in lilania majore et in Rogaiwnibus.
slorum animae in manu Dei sunt. Vers. Yisi suntt Anliph. Exaudivit de templo sanclo suo voceni
oculis. l All. Exsultabunt sancli in gloria, lactabun- meam, alleluia, et clamor tiieus in conspectti ejus
tur in cubilibus suis. Off. Mirabilis Deus in sanclis> inlroivit in aures ejus, alleluia, alleluia.Psa/. Dili-
suis; Deus Israel ipse dabit virlutem et fortitudinera1 gam le, Domine, fortiludo mea; Dominus (irmamen-
plebi suoe,benediclus Deus. Vers. 1. Exsurgat Deus,> tum meum, el refugium nieura, et liberator meus.
el dissipentur inimici ejus, el fugiant qui oderuntt Atlel. Confilemiiii Domino quoniam bonus, quoniara
eum a facie ejus. Vers. 2. Pereant peccatores a faciei in ssecultim inisericordia ejus. Offert. Confitebor Do-
Dei; justi epulentur, exsultent in conspectu Dei,, mino nimis in ore meo, et in medio miiiloruin iau-
deleclentur in laeiilia. Ad Com. Justorum aniraoe.. " dabo eum, qui astilit ad dexleram pauperis, ut sal-
Psat. ul supra. vam facereta persequeniibus animam meatn,alleluia.
u Ilaec quoque duo Allelnia desiderantur in Com- 1 Abest a Compeitd. hoc All. Legitur in Theoderic.
pend. In Theod. unicum legitur Allel. Confitebunlur. k In Compentl.: Ps. Benedicam Dominum.
bIn Mss. prsemitiitur ofliciura sanctoruin Alexan- 1 lbid. : Allel. Futgebunt justi, el tanauam scintillm
dri, Eventii et Theoduli; postea legiiur : Eodem diee in ™ arundineto dhcurrenl in cetern.
Invenlio sanctm crucis. Nulla fi( meulio sancii Juve- Addiiur in Mss, ad martyres. De hoc festo iege
nalis. notam 372 ad librum Sacrainent.
c Compend. : Nobis aulem glor. oportet. u In Theoder.: Psal. Fundamenla inmont. sanclis.
d ldem Ms. : Deus mherealur nosiri, etc. 0 ln Compend. addilur. : Gloriam Domini descen-
eAnteA//e/. in Compend. legilur Kesp. Chrhluss denlem super domum; el adoraverunl el collaudave-
factus est pro nobis obed., etc Vers. Propter quodi runt Dominum dicenles : Deus Israel, elc
e.t Deus, elc. Postea : Allel. Dominus regn. a lig. r Subdilur in Compeud. : Et prosperatus est; et
f l'ost Offertor. ibideni subjiciuntur duo Versus. ei Domin. Deus Israel.
e Theoderic post Resp. et Versura habent': Allel. apparuit 11n Compend. additur : Vers. I. Eructavit. Vert.
Sancli lui. 2. Adduceniur; et post Coinuiuuiouem subjiciujr.:
h Corainunio in Theod. est Justi antnv. Psal. Eructavil.
689 LIBER ANTIPHONARIUS. 69(1
Vers. 1. Adjuva me, Domine Deus meus, salvum fac A vultum tuum, vultum tuum , Dotnine, requiram; ne
propler misericordiam liiam, ut sciant quia manus avertas faciem luam a me, alleluia, alleluia. Psal.
tua liaec;tu, Domine, fecisti eain. Vers. 2. Qui insur- Dominusilluminatio mea, et salus mea, quem time-
gunt in me, confundantur, servus luiis Iaetabiiur; bo? o Allel. Qui confidunt in Domino. f Off. Lauda,
indtiantur qui detrahebaiitmihi reverentia. Ad Com. anima mea, Dominum, Ad Com. Pater, cura essem.
Petiie et accipielis, quaerile et invcnietis, pulsate et Nalalis sancli Urbani.
aperietur vobis; omnis enim qui pelit accipit, et qui Antiph. Sacerdotes lui, Domine, s induantur jus-
quserit invenit, et pulsanti aperietur, alleiuia. litiam, et sancii (ui exsulient. Propter David servum
Vkjilia AscensionisDomini. tuum non averlas faciem Christi tui. Psal. Memento,
Antiph. a Omnes gentes plaudite manibus, jubilale Domine, David, et otnnis mansueluditiis ejus. Resp.
Deo in voce exsuUalionis. Psal. Subjecit populos Inveni David servura ineiini, oleo sancto meo unxi
nobis, et'gentes sub pedibus nostris. Altel. Omnes eum ; manus enim mea auxiliabitur ei, et brachium
genies. Off. Viri Galilsei, quid admiramini aspicien- meum conforlabit eum. Vers. Nihil proficiei inimicus
tes in coelum? Hic Jesus qui assumpitis est a vobis in eo, et filius iniquilaiis non nocebit ei. Allel. Me-
in ccelum, sic veniet, quemadmodum vidislis eum mento, Domine, David, etc. Off. Vcritas mea et
ascendentem in coelum, alleluia. Vers. Cumque in- " misericordia mea cum ipso, elin nomine meo exal-
tuerentur in ccelum euniem illum, ecce duo viri tabitur cornu ejus. Vers.Posui adjuiorium in potente,
astilerunt juxta illos in veslibus albis, qui ct dixe- et exaltavi electum de plebe mea. h Ad Com. Fidelis
runl : Sic veniet, qiiemadmoduni vidislis eum as- servus et prudens, quem constituit Dominus super
cendentera inccelum, alleluia. b Ad Com. Pater, cum familiam suam, ut det illis in tempore trilici mensu-
essem cumeis, ego servabam eos, quos dedisli mihi, ram. Psal. ut supra.
alleluia. Nuncautem ad te venio; non rogo ut tollas Sabbato in vigitia Pentecostes, slatio ad sanctum
eos de mundo, sed ut serves eos a malo. Jounnem.
696 Die sancto Ascensionis. Ad lntroilum l lilania. Deinde
Antiph. Viri Galiloei,quid admiramini aspicienles k Resp. ConfiteminiDomino quoniam bonus, quo^
in ccelum? alleluia : quemadmodum vidistis eum as-
niam in saeculum misericordia ejus. Tractus. 697
cendentem inccelum, ita veniet, alleluia, alleluia,
Laudate Dominum, omnesgentes : Iaudaleeum, om-
alleluia. Psalm. Omnes genles, plaudite manibus, nes
populi. Vers. Quoniam confirmala est super nos
jub. Ad Resp. Ascendii Dens in jubilo, et Dotninus
misericordia ejus, ct veritas Domini manet in seter-
in voce lubae. Vers. Psallite Deo nostro, psallite,
o num. Off. Emitte spiritum tuum , et creabuntur, et
psallite sapienter. Allel. Ascendit Deusin jubilalione, faciem terrse; sit gloria Dorainiin saecula.
et Dominusin voce lubse. Item aliud AZ/e/.Dominus renovabis
Vers. 1. Benedic, anima mea, Domino: Domine Deus
in Sina in sancto, ascendens in altum, captivam du-
meus, magnificatus es vehementer. '- Vers. 2. Con-
xil captivilalem. Off. Ascendit Deus in jubilalione, fcssionein et decorem induisti, amiclus lumine sicut
Dominus in voce tuboe, alleluia. Vers. 1. Omnes
vestimento. Vers. 3. Extendens ccelos sicut pellem,
gentcs, plaudite manibus, jubilate Deo in voce ex-
in aquis superiora ejus, qui ponis nubem
sultalionis. Vers. 2. Quoniam Dominus summus, qui tegis luum.
ascensum Ad Com. Ultimo feslivitatis die di-
terribilis, Rex magnus super omnem terram. Vers.5. cebat Jesus : Qui in me credit, flurnina de venlre
Subjecit populos nobis, et genlessub pedibus nostris. ejus fluent aquae vivae. Hoc autem dixit de spirilu
c ltem aliud Off. Viri Galilsei,quid admiramiui aspi-
accepturi erant credenles in eum, alleluia, al-
cienles in ccelum? Vers. Gitmque inluerentur, ul quem leluia. Psal. Benedic, anima mea, Domino.
supra. Ad Com. Psallite Domino qtii ascendit supei
ccelos ccelorum ad Orienlem, alleluia. dArf Resp. DominicaPenlecostes.
Date gloriam Deo super lsrael. Antiph. Spirilus Domini replevit orbem terrarum,
Dominica post Ascensionem. alleluia; ct hoc quod continet omnia, scientiam habet
Antiph. Exaudi, Domine, vocem nieam qua cla- D vocis, alleluia, alleluia, alleluia. Psalm. LXVII.Ad
mavi ad le, alleluia ; libi dixit cor meum : Quaesivi Resp. Confirma boc, Deus.All. Emitte spiritum tuura,
a Micrologusputat hac die Antiphonara Vocemju- omnino diversum, nam prius est Ascendit Deus ,
eunditnih logi debere,c. 40 et 57, qui in vigilia oiim posleiius Dominusin Sina.
stlitum tradit, cap. 55. PAMEL. f Offertorium in Conipend. est duplex : primum
jejunori
b Mss. Compend. el Tbeoder. pro Commun. assi- ViriGal., qttid admir. aspic. in cml. Quemadmo-
gnanl Non vos retinquam. dum, etc; alternm est Lttuda, ut in Editis. Hoc
c In Mss. non est duplex OfTertorium; omiiiaque solum assignanl Theod.
bsec omiituntur usque ad Comm. 6 Compend., induant.
d Haeceliam minime reperiuntur in Mss., sed post h Secundus Versus est in Compend., scilicet, Mi-
Comm. legitur : Psal. Exsurgat Deus. Aptid Pame- sericordin.
liuni vero, post ad Orienlem, atlel., sequitur : Psal. ' Meininiteiiam LitanlaeOrd. Rom., pag. 82.
LXVII.Ad Resp. Dale glor, Deo super Israel. k Jn Conip. : Alleluia. CoitfUcmini.
• ln Coinpend. sunt duo Alleluia, primum Regna- 1 ln fine hujus Ycrsus ac scquentis repeti debet
vit Dom. super omnes, alterum Dominus regnavit de- sil gloria Dom. in smcuta, secundum Ms. Coiupetid.
cor. ind. In Theoder. quoque duplex est allel., sed
691 SANCTI GREGORIIMAGNI 692
et creabunlur, et renovabis faciem lerrce. a Rcsp. 1A quar propositiones ab initio. Ad Comm. Spiritus qul
Ilsecdics quam. Off. Confirma boc, Deus, quod ope- a Palre procedit, aileluia, ille me Clarilicabil, alle-
ralus es iit nobis; a lemplo iuo, quod est in Jerusa- luia, alleluia. Psal. ut supra.
lem, tibi offerent reges mtinera. Vers. i. Contale ' Feria quarla.
Doraino, bpsalmuni dicite noniini ejus, iter facile ei Attiiph.k Deus cum egredereris coram populo (tio,
qui ascendit super occasum, Dominus nomen illi. alleluia, iter faciens eis, alleluia, habiians in illis ,
Vers. 2. In ecclesiis benediciie DoniinoDeo de fon- alleluia, alleluia. Psal. Exsurgat Detis, et dissipentur
libus Israel. c Vers.3. Regna terroe, caniale Deo, inimici ejus, et fugianl qui oderuni eum a facie cjus.
1 All. Qttalevolueris, si in dicbus
psallite Domino, qui ascendit coelos cueloruiu ad jejunii evenerit.Resp.
Orientem. AdCom. Factus est repeuiedeccelo sonu;, m Proieclor nosier. Vers. Doniine Deus virtutuin.
advenientis spirilus veheinentis, ubi erant sedcutes, Resp. Convertere, Domine. Vers. Doniine, refugiiiin.
allel.; el repleli suiit oinnes Spiritu sanclo, loquentes Off. Meditaliar in niandatis tuis quoe dilexi. Vers.
inagnalia Dei, alleluia, alleluia. Psal. ut supra. Pars niea, Dominus, dixi custodire legcm tuam.
d Feria sacunda. Ad Coni. Pacem meam do vobis, alleluia, paceni re-
Antiph. Cibavil eos ex adipe frtinienti, alliiuia; linqiio vobis, allelttia, alleluia. Psal. u>,supra.
et de petra melle saiuravit eos, alleluia, alleluia, __J 1 " Feria quinla vacai.
nlleluia. Psal. Exsuliate Deo adjutori nosiro, jubilaie 0 Feria sexta.
Deo Jacob. All. Venite, exsullemus Domino, jubilc- Antiplt. Repleatur os meuni latide tua, alleluia, ut
xnus Deo salutari nostro. Vers. Proeoccupemusfaciem possiin cautar.e, alleluia ; gaudebunt labia nrea cum
ejus in confessione, el in psalmis jubilemus ci. e All. coniavero tibi, alleluia, alleluia. Psai. lu le, Domine,
JLaudalc, pueri, Dominum. Off. Intonuit de cceloDo- speravi, non confundar iu seternum ; in justitia lui
minus, et Allissimus dedit vocem suam, et npparue- libera rne, ei eripe me. Allel. r Quod volueris, si in
runt fonles aquarum, alleluia. Vers. 1. Dibgam te, dkbtts jejunii evenerit. Resp. i.Bonum esl conlileri
Domine, fortitudo niea, Domiuusfirmainenluiumcum Dotniiio, el, psaileie nomiiii tuo, Altissime. Vers. Ad
el refugium meum, et liberator nieus. Vers. 2. Libe- aiiiiuntiauduui mane misericordiaui luam, et verita-
rator meus de gentibus iracundis. Ad Com. Spiritus leni tuara per noctem. Offert. Lauda, aninia mea,
sahctus docebit vos, alleluia, qusecunque dixcro Doniinum, laudabo Dominum in vita mea, psallaiu
vobis, allel. Psat. LXXX. Deo nieo quandiu ero, Vers. 1. Qui custodit verita-
f Feria lerlia. lem in saaculitm,facit judicium injuriam patieniibus,
Anliph. Accipite jucundiiatcm e loetiiiae veslrae, dat escam esurieiilibus. Vers. 2. Dominus erigit cli-
698 allel._, gratias agentes Deo, allel., qui vos ad G I sos, Doininus diligit juslos. Ad Cornm. Spirilus ubi
coelestia regna vocavit, allel., allel., allcl. Psal. At- vult spirat, et vocem ejus audis, alliuia : elnescig
lendite, populus rneus, legein nieam, incliuale aurem unde veuiat, et quo vadat, alleluia, alleluia, alieluia
veslramin verba oris mei. All. h Lauda, Jerusalcm, 1'saltn. ulsupra.
Dominum, lauda Deum luum, Sion. Allel. Lauda, T Sabbalo m xn leclionibus.
anima mea, Dominum, laudabo Doraintim in vita Antiph. Charilas Dei diffusaest in cordibus nostris,
mea, psallara Deo meo quandiu ero. Off. Portas cceli alleluia, pcr inhabilantem spiritum ejus in nobis,
aperuit Dominus, et pluit illis niaiina ut ederent; alleluia, alleluia. Psalm. Domine Deus salutis meee,
paneni coeli dedit illis, panein angelorum manduca- in die clamavi ct nocle coram te. Respons. 699
vit homo. Vers. 1. Altendile, populus mcus, legem 6 Prolector noster. Vers. Domine Deus virluluin.
lueam. Vers. 2. Aperiam in parabola os nieum, Io- Besp. Propitius eslo, Domine. Vers. Adjuva nos,
a Mss. exhibenl secundum Allel. Spiritus Dom. " In Compend. niliil eliam assignaturpro hac feria,
rep. orbem ler. et hoc quod cont. om. scientiam habet sedinTiieotl.Antiphonaj, Responsoria, Alleluia, etc,
vocis. qux noiantur in Edilis pro feria 6, sunt pro feria 5,
b Bcnedicitenomini ejus. ] et olficium feriai 6 desuinitur ex feria 4 praecedenli.
D
0 Comp.
Hic Yersus abesi. a Ms. Compend. Yide hac de reMicrol., c. 50.
d In Theoderic. : Statio ad sanctum Petrum ad 0 Sia(io est ad aposlolos,cx Mss.
vincula. In Conip. legitur tantum ad vincula. p Ita etiaui Theod., at in Comp. assignatur All.
e ln Mss. Allel. est Emilte Spiritum. Emitte Spirilum tuum,
f ln Mss, : iSZaiioad sanctatn Anaslasiam. q Responsor. hoc cum Yers. seq. abest a Comp.
e : Glorimveslrm. r In Mss. : Sialio ctdsanclum Pelrum.
b Compend.
Ibid. : All. Spiritus Dom. replevit. In Theod. s In Comp. non legtrnlur qualuor bsec Resp. cum
legitur voluerh. suis Versibus, sed laiiium annotatur : Hesponsor.IV
' In quale
Mss.; Staiio ad sanclam Mariam, scilicel Ma- ad ipsum diem perlin. ct Bened. quod signilicat qua-
iorcm, ul eliam monent Theodeiic. luor dicenda Responsoria el Hymuuin Beuedictus, ut
k Ilarum fcriaruin h, 6 et Sabbati (off.)ciial quidcin in aliis Sabbatis quatuor lemp. In Theod. lcgilur R.
cx Antiph. divi Gregorii Microlog., c. 25 et 28; sed qnal. vol. hoc esf, ul conjicio, Responsoriaqualiu
loeo Oflertor. Mediiabar, astruit legi debero Emitie «o/Htns.IIoclocoilamoiiet Painei. Micrologusaslruit
Spirituin luum, sicut eiiam infra, in Sabbaio, low pro bis ri) lcgi debere Allel., nenipe Spiritus Domitti
Olferi., DomineUeus. PAMICLIUS. Pur.icletas. Einilte. Verbo. Veni, sancte Spiril. Ideni
1 In Compend.: Allel. Sil gtoria Domini. Theoder. Paiucl. in line oliicii hujtisdiei ila moiiei. Desiile.rari
toiiscniiuut cum Edit. Iiic oclavam 1'ent. saiis indicat Burno, I. de Miss.,
"' ln Compcnd. desideratnr hoc
Resp. et coetera c. 5. Omissauiautcni coustat, eo quod idcm sit An^.
usque ad Oilert. Sccus in Theoti. linhoii. oilicium cum die .Penlecost.
 693 LIBER ANTIPHONARIUS, 694
Deus salularis noster. Resp. Convertere, Domine. 'Avirtutetua,
. Doniine, lsetabitur justus. Vers-.i. Vitam
Vers. Domine, refugium factus es nobis. Resp. Diri- petiit, Vers. 2. Magna est gloria ejus in salutari. Ad-
gatur Oratio. Vers. Elevalio manuuni mearum sacri- Comm. Posuisti, Domine, in capite ejus coronani de
liciuin vespertinutn. Resp. Benediclioriem, etc Off. lapide pretioso.
Domine Deus salutis ineae, in die clamavi et nocte Eodem die natalis sanctorum Cyrini, Navoris et
corain te : intret Oratio mea in conspectu tuo, Do- Nazarii.
inine. AU. Inclina aurem luam ad precem meam, Antipli. Intrent in conspectu tuo, Domine, gemitus
quia replelo, est nialis aninia mea, et vita mea in compedilorum; reddeHicinis nostris septuplum in
inferno appropinquavit; ocstimatussum eum descen- sinu corura ; vindica, Domine, sanguinetn sanctorum
denlibus in lacum. Vers. 1. Factus sum sicut homo luortim, qui effusus est. Psal. Deus, venerunt gentes
sine adjutorio inter mortuos liber. Vers. 2. Sicut inhocrcdiiaieni luam ; pollueruiit leuiplum sanctuin
vuineraii dormientes in sepulcris, quorutn non cst tuum, posuerunt Jerusalem in pomorum custodiam.
memor amplius, et ipsi de manu tua repulsi sunl. Resp. Vindica, Domine, sanguinem sanctorum tuo-
Ad Comm.Non vos relinquam orphanos, veniam ad ruui, qui effusus est. Vers. Posuerunt morlalia ser-
vos iterum, alleluia, el gaudebit cor vestrum, alle- voruni luorum, escas volalilibus cceli, carnes sancto-
°
luia, alleluia. Psalmus. Attendite, populus meus. g rum luorum besiiis lerrse. Allel. Exsultabunt saucti
n Nalatis Sanctorum Mariynim Marcellini el Pelri. in gloria, laelabuntur in cubilibus suis. Offert. Exsul-
tabtint sancti in gloria, laetabunlur in cubilibus suis,
Antiph. Clamaverunt justi, et esaudivit eos, el ex
omnibus tribulalionibus eorum liberavit eos. Psal. exsullationes Dei in faucibus eorum. Vers. Cantate
Benedicam Dominum in omni (empore, semper latis Doniinocanticumnovum, Iauscjtis in ecclesia sanclo-
ejusin oremeo. Resp. Clamaverunt jnsti. Vers^Juxta rum, loetetiir Israel in eo qui fecit eum, et lilieeSion
est Dominus his qui tribulato sunt cordo, et humilcs exsulteiitinregesuo. AdCom. Posueruntmorlaliaser-
spiritu salvabit. A/i. Sanctt tut, Domine, benedicent vorum tuorum, Domine, escas volatilibuscceli, carnes
le, glotiam regni tni dicenl. Off, b Loetaminiin Do- sa.nctoiuin luoruiu beiliis terrtc; secundum magnN
niino et exsultate, justi, et gloriamini, omnes recti tudinem brachii lui posside ftlios morte punilorum.
corde. c Ad Comm. Juslorum antmoe in manii Dei Natalh sanctorum Marci el Marcelliani.
sunt, et non tanget illos tormenium malitiae, visi AiUiph. Salus autem jnsiorum a Domino, el pro-
gunt oculis insipienlium mori, illi auiem sunt in pace. ' teclor eortim est in tcmpore tribulationis. Psal. Noli
Natatis Sanclorum Martijrum Primi el Feliciani. fjeimilariin malignantibus, neque zelaveris facientes
Antiph. Sapieniiam sanctorum narrent popnli, ct iniquilaleni. Resp. Jusiorum animse in inanu Dei
laudetn eortim nuntiet E<clesia, uonrina autem eorum Q sunt, et non langet illos tormentum malitise. Vers.
vivcntin steculum saeculi, alleluia. Psalm. Exsultate, Visi sunt oculis insipientiura mori, illi autem suni
jusli, in Domino, rectos decet collaudalio. Resp. in pace. Allel. f Saucti tui, Domine. Offert. Aniina
Exsultabunt sancti in gloiia, loelabuntur irr cubilibus noslra sicut passer erepta est de laqueo venantiuui;
suis. Vers. Canlate Domino canlicum novum, laus laqueus conlritus cst, et nos liberati sunius. Vers. i.
ejus in ecclesia sanclorum. All. Gaudete, jtisti, in Nisi quia Dominus. Vers. 2. Torrenlem pertransiit
Doniino; rctlos decet collaudatio. Off. Mirahilis Deus aninia nosira. Ad Comm. Amen dico vobis, quod uni
in sanclis suis, Deus Isracl ipse dabit virtulcm et ex ininimis meis fecistis, mihi fecislis. Venite, bene-
fortiludinem plebi sttae, benedictus Deus, alleluia. dicti Patris mei, possidete s prseparatum vobis re-
Vers. 1. Exsurgat Deus, et dissipenttir inimici ejus,. gnum ab initio soeculi.Item alia : Ego vos elegi de
cl fugiant qui oderunt euni a facie ejus. Vers. 2. mundo, ui eatis, et frueium afferatis, et fruclus
Pereant peccatores a facie Dei; jusli epuleutur, veslcr niaiieal, Psal. ul supra.
exsultent in conspectu Dei, delectenlur in laetitia, Naialh sanclorum Gervasiiet Prolasii.
Ad Com. Fgo vos elegi de mundo ut ealis, el fruclum
Antiplt. Loquelur Dominus paceni b in populo suo,
afferatis, et fruclus vester lnaneat. et super sanclossuos, et in eos qui converluntur ad
d Natalis sancli Basilidis
marlyrh. Dipsum. Psal. Benedixisii, Domine, terram tuam ,
Anliplt. Gloria el honore coronasli eum, Doniine, avertisii captivitaiem Jacob. Resp. Gloiiostts Detis
et constituisti eum super opera maiiuum tuaruui. in sanctis suis, mirabilis in Majestite, faciens pro-
Psal. Doraine, in virtute tua Isetabitur Rex, et super digia. Vers. Dexlera tua, Domine, glorificata est in
salutare tuum exsultabit vehemenler. Off. 70® In virlute ; dextera manus tua
confregit iuimicos. ' All.
a Ante festum hoc in Tbeoder. assignatur: Ka- dieioflicio notatl-ameliusillud ab.essea Cod.Blandin.
lendh Junii, Dedkalio eccl. taitcit Nkomedis. Iu se- f In Compend. : Alt. Vindica, Domine, sang... qt.ti
CundoTbeod. legtlur : Nal. sancti Nicomedis. effusus est snp. ter. Theod. : Allel. Servi lui. Fortasso
h In Comp. sequitur, Veis. 1. Beaii quorum.\crs. 2. legentliim Sancti, ui in Vulgatis.
Pro Itac orabil. s Conip. : Possidete paralum vobh regn. ab origiue
c In Tbeod., adComm., Justi ciuiem. mundi.
d Abest a bh. Comp. ofliciurasaucli Basilidisseor- h Cmnpend., in piebemsuam.
sim; sed illitis itieulio fit in feslo scqtienti, ubi legi- ' In Coinpcnd. :Atl. Exsuilabunt sancti in gfor., Imlqb.
tui ; Natale sanelorum Basitidis, Cyrin., clc Ita (|ito- in cub. suis. InTheod. : Allel. Gaudete,jttsli, ut habcni
que'-' habeiit Theodcr. Pamel.etEdil. Vatic. Gussanvill.: GaudcteinDomino.
IitCouipend.: Allel, Justi cpulenlur_.de tolo hujus
695 SANCTI GREGORH MAGNI 696
Gaudete, jusli, in Domino. Off. Lsetamini in Domino A j propheta Altissimi vocaberis; prseibisenim anle fa-
ct exsultale, jusii, et gloriamini, omnes recli corde.' 1 ciem Domini parare vias ejus. Vers. Ad daudam
a Vers. Pro Iiac orabit ad le 701 omnis sanctus in scienliam.
tempore opporluno. Ad Coinm. Posuerunt mortalia. In nalali sanclorum Joannis et Pauli martyris.
In vigilia sancii Joannis Bapthtm. Amiph. Mulise iribulationes justorum , et de his
Antiph. Ne timeas , Zacharia , exaudiia est Oratio oninibus liberavit eos Dominus; Dominus custodit
tua, et Elisabeih uxor tua pariet tibi filium, et voca- omnia ossa eorum , unum cx liis non conteretur.
bis nomen ejus Joannem; el erit magnus coram Do- Psalm. Benedicam Domino in omni tempore, 702
mino_ et Spiritu sanclo replebitur adhuc ex utero semper laus ejus in ore meo. Resp. Ecce quam bo-
mairis suae , e( muhi in naiiviiate ejus gaudebunt. num et quam jucundum habitare fratres in unum ;
Psalm. Domine, in virtnle lua loetabilur Rex, et su- sicutunguenturnin capite, quod descenditin barbam,
per Salutare tuum exsullabit vebementer. Resp. Fuit barbam Aaron. Vers. Mandavit Dominus Benedictio-
homo missus a Deo, cui nomen eral Joannes , hic nem ct vitam usque in sseculum. d All. quale volue-
venii. Vers. Ut lestimonium perhibcret de lumine , ris. Off. Gloriabuntur in te omnes qui diligunt no-
ct pararet Domino plebem perfectam. Off. Gloria et men tuum, quoniam tu , Domine, benedicis jusiis.
honore. Vers. Domine Dominus noster. b Ad Com. B 1 Domine, ut scuto bonse voluntatis tuse coronasti eos.
Magna est gloria ejus. Psal. ut supra. Vers. 1. Verba mea auribus percipe, Domine , intel-
In prima Missa de nocte. lige clamorem meum ; intende voci Oralionis meac,
Antiph. Jusius ut palma florebil, sicut cedrus Li- Rex meus et Deus meus. Vers. 2. Quoniam ad le
bani multiplicabitur. Plantatus in Domo Domini, in orabo, Domine , quoniara ad te clamabo , Domine,
atriis doraus Dei noslri. Psalm. Bonum est confiteri mane, et exaudies vocem meam. Ad. Com. Etsi co-
Doinino, et psallere nomini tuo, Aliissime. Resp. rara hominibus tormenia passi sunt, Deus lentavit
Justus ut palma florebit , sicui cedrus Libani mulli- eos ; tanquara aurum in fornace probavit eos, et sicut
plicabitur in domo Domini. Vers. Bonura est. Off. In holocausta accepit eos. Psal. ut supra.
virtute tua , Domine. Ad Comm. Posuisti, Domine. Vigilia sancti Pelri.
Psal. xx. Anliph. Dicit Dominus Petro : Cum esses junior
VIHKal. Julii. ln natali unde supra. cingebaste, et ambulabas ubi volebas; cum autem
Antiph. De venlre matris meaevocavit me Dominus senueris , extcndes manus tuas, et aiius lecinget, et
nominc meo, et posuilos meura utgladium acutum; ducet quo tu iion vis. IIoc auiem dixit, significans
sub tegumento manus suae prolexit me , qui posuit qua morte clarificalurus esset Deum. Psal. Cceli
me quasi sagittam electam. Psalm. Bonum est con- < C enarrant gloriam Dei. Resp. In omnem lerram exi»t
fiteri Domino. Ad Resp. Justus ut palma. Resp. Prius- sonus eorum , et in fines orbis lerrse verba eorum.
quam le formarem in utero , novi te ; et aniequam Vers. Coeli enarrant gloriam Dei, et opera manuum
exlres de ventre, sanclificavi te. Vers. Misit Domi- ejus annuntiat firmamentum. Off. Mihiautem nimis
nus manum suam, el tetigit os meum, et dixit mibi. lioiiorificati sunt amici lui, Deus , nimis confortaius
Atlel. Beatus vir qui timet Dominum , in mandatis est principatus eorum.Vers. 1. Domine, probasti me
ejus cupitnimis. Off. Justus ut palma florebit. Vers. et cogtiovisti me, lucognovisti sessionem meam e*
1. Bonum est. Vers. 2. Ad annuntiandum mane. resurrectionem meam. c Vers. 2. Intellexisti cogita-
Vers. 3. Plantati in domo Domini. c Item Off. In- liones meas a Ionge, semilam meam et directionem
gressus est Zacharias sacerdos in domo Domini ad meam investigasti. Vers. 5. Ecce tti, Domine, eogno
liorara incensi. Dixit ad eum angelus : Ne limeas, visti omnia novissima et antiqua, tu formasti me , ef
quia exaudita est Oratio lua, el Elisabeth uxor tua posuisti super me manum tuam. Ad Com. Tu es Pe-
pariet libi filium , et vocabis nomen ejus Joonnem , trus, et superhanc pelram sedificaboEcclesiam meam
quia in nativiiate ejus mulli gaudebunt, alleluia. 111Kal. Jutii Natalh sancd Petri.
Vers. Elisabeth venit tempus pariendi, et peperit fi- Antiph. Nunc scio vere quia misit Dominus ange-
lium, quia magnificavit Dominus misericordiam'.D Inm suum, et eripuit me demanu Herodis, et deomn
suam, cum venissenl ad circumcidendum pueruin, et exspectatione plebis Judaeorum. Psalm. Domine ,
vocabant eumnomine patris sui, respondente malre probasti me. Resp. Constitues eos principes super
ejus : Nequaquara. Innuebant patri ejus quem vellet omnem terram,memores eruntnominis lui, Domine,
vocari eum , scripsit dicens: Joannes nomcn ejus Vers. Pro palribus tuis nati sunt tihi filii, propterea
eril; et miraii sunt omnes, quia aperlum est 03 ejus populi confitebuntur libi. f All. Tu es Petrus, et su-
et linguaejus, et loquebatur, benedicens Deum, quia per hanc pelram EedificaboEcclesiam meam. Itent
in naiivilateejus mulii gaudebunt. Ad Com. Tu puer, AU. Nimis bonorati sunt amici tui, Deus, nimis con-
Hic Versus omittitur in Compend. e Compend : Vers. 2. Ecce, Domine, tu cognov.,&c,
1 Post hunc Versnm in Comp. assignatur : Vers. Vers. 3. Intellexisli cogitat. meas de longe; sem. mea-}
2. Quid est homo, quod memor es.
e Offertorium hoc et Versus seq. Elisabelh non le- investigasli.
f In Compend. : AU. Beatus es , Simon Barjona,
guntur in Comp. quia caro et sang. non revel. tibi; sed Pat. m. qui e$l
d In Mss. nostris : Allel, Gaudele, justi, in Dom., in cmt. Theod. conveniunt cum vulgalis.
reetos decelcoli
397 LIBER ANTIPHONARIUS. 698
fortatus est principatus eorum. Off. Constitues eos A lum, ex hoc nunc et usque in sscculum. Resp. Anima
«
principcs super omnem tcrram , memor.eserunt no- nostra. Vers. Laqueus contritus est. Atl. Laudate,
minis tui in omni progenie et generatione. Vers. i. pueri, Dominum. Off. Anima nostra. Vers. Nisi quia
Eructavit cor metim verbum bonum, dico ego opera Dominus. Ad Com. Quicunque fecerit voluntatera
lnea Regi. Vers. 2. Lingua mea calanius scribaeve- Palris mei qui in ccelisest, ipse meus fraler, soror et
lociier scribenlis , speciosus forma prse filiis liomi- malerest, dicit Dominus. Psal. ut supra.
nuin, diffusa est gratia in labiis tuis. Vers. 5. Prop- h Nalath sancti Benedkti.
lerea benedixit te Deus in seternum, accingere gladio Anlipfi.Justus utpalma. Psai. Bonum est confiteri.
luo circa femur, Poienlissime. Ad Com. Simon Joan- Resp. Inveni David servum meum, oleo sancto nieo
nis, diligis me plus his? Domine, lu omnia nosti, lu unxi eum , raanus enim mea auxiliabilur ei, et bra-
scis quia amo te. Pasce oves meas. Psal. ut supra. chium meum confortabit eum. Vers. Nihil proflciet
Pridie Kal. Jul. Natalis sancti Pauli. itiiniicus in eo , et filius iniquilalis non nocebit ei.
Antiph.Scio cui credidi, et certussum quia polens AU. Disposui testamenlum eleclis meis, juravi David
est deposiium meum servare in illum diem. 703 servo meo. Off. Inveni David.Ad.Comm. Beatus ser-
Psat. Domine, probasti. Resp. Quioperatus estletro vus quera cum venerit Dominus , inveneril illum vi-
in apostolatuin, operalus est et mihi inter gentes, et B gilantem ; amen dico vobis, super oinnia bona sua
cognoverunt graliam Dei, quae dala est mihi. Vers. constituet eum.
Gratia Dei in me vacua non 1'uit, sed gratia ejus 704 Sanctm Praxedis.
semper in me manet. a AU.Gaudete , jusii, in Do- Anliph. Loquebar de testimoniis luis in conspectu
iniiio, rectos decet collaudatio. Off. Mihi autera ni- regum , et non confundebar; et meditabar in man-
mis. b Ad Comm.Amen dico vobis, quod vos qui re- datis luis, qtiae dilexi nimis. Psal. Beali immaculati
liquistis omnia, et secuti estis me, centuplum acci- in via. Resp. Dilexisti juslitiam, et odisli iniquita-
pieiis, ei viiara selernam possidebitis. Psal. ut supra. tem.. Vers. Propterea unxit te Deus, Deus tuus oleo
Nalalis sanctorum Processi et Matiiniani. justitiae. ' All. Specie lua el pulchriludine lua in-
Antiph. Judicanl sancii gentes, et dominantur po- tende, prospereprocede, et regna. Offert. Diffusaest
pulis, regnabit Dominus Deus illorum in perpeluum. gratia. v Ad Comm.Simile cst regnum ccelorum ho-
Psal. Exsultate, jusli, in Doutino. Resp. Exsulta- mini negotiatoii, quserenli bonasmargarilas; inventa
bunt sancti in gloria. Vers. Cantaie Doinino. c All. una pretiosa margarita, dedit omnia sua, el compa-
MirabilisDominus noster in sanctis suis. Off. Gloria- ravit eam. Psalm. ul supra.
buntiir in te omncs. Vers. Verba mea. Ad Com. Anima Nalalh sancli Apollinaris.
nostra sicut passer erepta est de laqueo venaniium. C Antiph. x Sacerdotes Dei , benedicile Domino,
Psal. Nisi quia Dominus. sancti et bumiles corde, Iaudatc Deum.Psalm. m Me-
Pridie Nonas Jul. Oclavabeatorum apostolorum Petri menlo, Doinine, David, etomnis mansueludinisejus
el Pauli. Resp. Inveni David servum meum. Vers. Nihil profi-
Antiplt. Sapientiam sanclorum narrent populi, et cict inimicus in eo. n Ailel. Memenlo, Domine, Da-
laudes eorum nunliet Ecclesia; nomina autem eorum vid. ° Off. Veritas mea et misericordia. Ad Comni.
vivcnt in sseculum saeculi.d Psal. Exsultate, jusli, Semel juravi in sancto meo, semen ejus in aelernum
iu Dornino. Resp. Juslorum animse. Vers. Yisi sunt manebit; et^edes ejus sicul sol in conspectu meo,
oculis. All. Sancti lui, Domine , benediccnt te, glo- et sicut Iuna perfecta in oeternum, et leslis in ccelo
riam regni tuidicent. Off. Exstillabunt sancti in glo- fidelis. Psal. Misericordias Domini.
ria. e Ad Com. Juslorum aniinoein manu Dei sunt. P Nqtatis sancli Felicis.
Psal. ut supra. Aiiiip/i.Sacerdolesejusiriduanlurjustilia, etSancti
f Sanctorum septemFratrum. ejus exsulialione exsullabunl. Psatm. Memenlo, Do-
Antiph. Laudate, pueri, Dorainum, laudale nomen mine , David. Besp. Ecce sacerdos magnus, qui iri
Domini, qui habitare facit sterilera in domo, matrera diebus suis placuil Deo. Vers. Non est invenlus si->
filiorum lsetantem.Psal. Sit nomen Domini benedic- D milis illi qui conservaret legem excelsi. Off. Verilas
a Compend. All. Cmti enarrant. Theod. habent ut prsecedit Octavam sanctorum apostol.
Excusi. e Iloc Allel. abest a Mss. Compend.
s Iii Compend. tresassignanturVersus:l.J9omme, h Neque boc ollicium habet Codex Blandiniensis.
prob.;% lntetlexhii;5. Ecceiu, Domine.Deollicio hu- PAMEL. Abest quoque a Mss. Compend.
' Desideratur boc Allel. in Comp. ,
jus diei observat Pamelius illud nominatim citari ex k Ibid., post Offerior., legilur : Vers. 1. Eructavil,
Graduali et Sacratn. divi Gregorii libris : a Micro-
logo, c 42. Vers. 2. Specie luu.
c Compend.: All. Exsultabunt sancii. Theod. : All. 1 HocofUciumex Graduali divi Gregorii libro cilat
Sancti lui, Domine. Micrologus, c 45. PAMLL.
d Gompend. : Psal. Cmlienarrant. m In Compend.; Psal. Benedkite otnniaopera.
• Huic Offcrtorio succedit in Compend. Versus : " Iloc Alleluia non est in Compend.
CanlateDom.canlicuinnovum, laus ejus in ecct.sancl. 0 Post boc Olleit. in laudalo Ms. sunt Vers. 1
Lml. Isr, in eo qui fecit euin et fiiii Sion exsult. in Posui adjttt. Vers.2. Mhericordia.
rege tuo; exsuttationes.AnnotatPamelius Micrologum v Etiatn hoc ofiicium ibidein citat Micrologus, c.
meminisse hujus Octavse, cap. 44. - 43. PAMEL.Abest tameu nalale hoc a Ms. Compend,
f Nataie sanctorurn vn martyrum in Paihel, Edit.
699 SANCTI GREGORH MAGNI 700
mea et misericordia mea cum ipso, et in nomine meo j\ dotes ejus induam Salutari, et sancti ejus exsulia-
exaltabitur cornu ejus. Ad Comm. Beatus servus. tione exsuliabunf. Vers. Hluc producam comu Da-
Psal ul supra. vid, paravi lucernam [Christo nieo. All. Inyeni Da-
» Eodem die nalalis sanctorum Simplkii, Fauslini el vid. Off. Inveni David. Ad Com. Fidelis servus, el
Bealrich. prudens, quem conslituit Dominus super familiam
Antipli. Sapientiam sauctorum narrent populi. suam, ut det illi in tempore iritici mensuram. Psal.
Psalm. Exsullate, justi, in Domino. Respons. Clama- ut supra.
verunt justi, et Dominus cxaudivit eos, ct dc oiuni- Eodem die nalal. sanclorum Felkissimi
ct Agapiti.
bus tribulationibus eorum liberavil eos. Vcrs. Jtula
est Doniinus his qui liibulalo sunt corde , el hunii- Anlipli. Salus autem justorum a Domino, et prote-
les spiritu salvabunlur. Allel. Sancti lui, Doinine. ctor corum cst in tempore tribulalionis. Ps. Noli
aemulari in malignamibus. R Resp. Justorum animae
Off. Gloriabuutur in te oinnes. Ad Com. Ego vos
ih iiiauu Dei sunt. Vers. Visi sunt oculis insipien-
clegi.
Nalalh sanctorum Abdonel Sennes. lium mori. Atl. Cantate Domino canlicum novum,
laus in ecclesia sancloruin. Offert. Gloriabumur
Antiplt. Intrenlin conspectu tuo, Domine, gcrnitus in le cjus
omnes qui diligtim nomen luum, quoniam, tu,
compeditoruni. Psattu. Deus, venerunt gentes. Rcsp. ]R
Gloriosus Deus in sauctis suis. Vers. Dcxtera tua , Domine, benedices justo: Domine, nt scuto bonoc
luaa coronasli nos. Vers. 1. Verba mea au-
Domine, Allel. Sancti tui, Domine. Off. 7Q5 Mira- volunta.lis 2.
bilis Deus in sanciis suis. b Ad Com. c Posuerunl ribus. Vers. Quoniam ad te orabo, Domine. Ad
Com. Ego elegi vos de mundo. Psal. ul supra.
mortalia sanclorutn. Psal. d Deus venerunt.
e Sancti Petri ad Vincula. Natalis sancti Cyriaci.
Antiph. Salus populi. Psalm. Attendite, populus Anliph. Timete Dominum , omnes sancti cjus,
meus, legem meain. Resp. Salvum fae popiilum. 706 quouiam nihil deest limenlibus cum; divites
Vcrs. Ad te, Domine, clamavi. Ali. Tu es Pelrus, eguerunt, ct esurierunl, inquirentes autem Dnmi-
el stiper hanc petrain sedificabo Ecciesiam ineaui. num h non deficient omni bono. Psal, Benedkaiu Do-
Off. Populum huniilera salvum facies, et oculos su- mino in omni lempore, semper laus ejus in ore
perborum liumiliabis. Ad Com. Doinine, si tu cs. nteo. Resp. Timele Dominum, omnes sancti ejus,
Nalalis saitcli Stephani papce. quoiiiatn nihil deest timentibus eum. Vcrs. lr.qui-
Antiplt. Juslus ul palina. Psal. B iniin e4 confi- renles autem Dominum non deficient ortini boiin.
teri Doinino. Resp. Justus non conturbabilur, quia ' All. Exsultabunt sancli in gloria, loelobiiniur iu
Dominus lirmai manum ejus. Vers. Tola die mise- 'G cubilibus suis. Off. Laeiamini in Dotnino, et exsul-
reiur et cominodat, cl semen ejus in Bcncdict;oii® lale. Vers. 1. Bcati quorum remissoe. Vers. t. Pro
erit. All. Disposui testamenlum eleclis meis, juravi bac orabit ad te omnis sanctus. Ad Com. Signa cos
David servo meo. Off. Inveni David servum incuui. qui in me credunl, hsec sequentur : Dsemonia eji-
Ad Com. Domine, quinque talenta tratlidisli mibi, cient, super segros manus imponent, et bene.habc-
ecce alia quiuque supeiiucratus sum; euge, serve bunl.
fidelis, quia in pauca fuisti lidelis, supra inulla te Vigilia sancti Laurentii.
constituam, inlra in gautlium Domini tui. Aniiph. Dispersit, dedil pauperibus, juslitia ejus
Alia. manet in sseculum ssecali, cortm ejus exaltabitiir in
Antiph. Sacerdotcs ejus induam Salulari. Psal. glotia. Psal. Bealus vir qui timet Dominum, in
Meincnlo, Domine, David. Resp. Os justi nicdiiabi- mandatis ejus cupit nimis. Resp. Dispersil, dedit
tur sapientiom, et lingua ejus loquetur juilicium. pauperibus, justitia ejus manet in sseculutn saeculi.
Vers. Lex Deiejus in corde ipsius, et non supplan- Vers. Potens in terra erit semen ejus, generatio rc-
labuntur gressus ejus. Off. Inveni David. Vers. 1. clortim benedicelur. Off. Oratio mea munda esi, et
Potens es, Domine. Vers. 2. Yeritas mea el iniseri- ideo peto ul detur locus voci meae in ccelo, quia ibi
cordia mea. Ad Comm. Doniine, quinque lolenta tra- T) est judex incus, et conscius meus k in excelso;
didisti mihi. Psal. ut supra. ascendat ad Dominum deprecatio mea. Vers. Pro-
Nalalis sandi Xysti papw. bavit me Dominus sicut aurum, vias ejus custudivi,
Aniiphon. Sacerdotes Dei, benedicite Domino. et a praeceptis ejus non discessi. l ltem aliud. Off.
Pscilin. Memento , Domine , David.b Resp. Sacer- Gloria el honore. Ad Com. Qui vult venire post mc,
11Iloc quoqtte (olficium)nou habclCodex Blandin. pend. utrumque habenlTheoderic.
PAUIX.Exsiat feslum boc seu natale in C.od. Com- [ In Compend. : Resp. Os jusli medit. sap. Vers.
pend. , scd aliud esl oliicium, scilicet: Antiph. Sa- Lex Dei ejus. Off. Verilas.
cerdole.sejus ittd. salut. Psut. Mcmcitlo,Domine, Da- e In Comp. : liesp. Exsuliabunl. Vers. Cantale Doin.
vid. Resp. Eccc saccrd. magn.Vers. Non esl inv.Altel. All. Sancti tui, Domine. Idera Alleluia assignanl
Exstttlabunt.Offeri.Lwtamini.Coiniii.Justoruiitaiiiinw. Theod. qui in crcteris conveniunt ctim Vulgaiis.
h ln Compeud. sequuntur duo versus : Exsurgat hCompend., non deficieittur omnibono.
' Ibid. :AU. Gaudete,justi, in Djmiino.Cum Theo-
Deus, ct pereant.
cIbid. : Coinnt.Bcati mundo corde. dcricensibus coiiveniuut Editi.
d i'bid. : 1'sai.n. Beatl immactilati. k Couipcnu., in wlernum,
e JIoc 1'cslumcum seq. oinittitur in Cod. Com- i Abesta Mss.
 701 LIBER ANTIPHONARIUS. 702
abneget semelipsum, et tollat crucem suam, et se- A £ e Assumpliosanctm Marim,
quatur me. Psal. ut supra. Antiph. Yultum tuum deprecabuntur Omnes divi.
In nalali sanctt Laurentii. tes plebis; adducenturregi virgines post eam, proxi-
a Antiph. Confessio et pulchriludo in mae ejus adducentur tibi in loetitia et exsultatione.
conspectu Psal. Eructavit cor ineiim verbum bonum. Resn.
ejtis, sanciilas et magnificentia in sanclilicalione
Propter veritatera et niansuetudinera, et justitiam,
ejus. Psal. Canlate Domino. Resp. Probasti, Do- el deducct te mirabiliter
dextera lua. Vers. Audi,
mine, eor mcum, et visitasti nocle. Vers. Igne me> _
fiha, et vide, et lnclina aurem tuam, quia concupi-
examinasli, el non est inventa in me iniquilas. Al- vit Rex
tel. Beatus vir. Off. Confessio et pulcbritudo. Vers. speciem luam. All. Specie tua et pulchriiu-
1. Cantale Domino canticum novura; cantate Do- dine tua inlende, prospere procede, et regna. Of-
Offerentur
niino, oinnis terra. Vers. 2. Conlate Domino, el ferl. offerentur Regi virgines post eam, proxiinae
libi. Ad Com. Dilexisti justiliatn, et
benedicite notnini ejus, annuntiale de die in diem' ejus
odisti iniquitatem ; propterea unxit te Deus, Deus
Salulare ejus. Ad Comm. Qui mihi ministrai me
meus. Psal. ut supra h.
sequalur; et ubi ego sutti, illic et rninistef meus
erit. Psal. ut sttpra. ' Octavasancti Laurentii.
tB Antipli. Probasli, Domine, cor meum, et visitasti
Natalis sancti Tiburtii.
nocte; igne me exaininasti, et non estinvenla in nie
b
Anliph. Justus ul palma florebit, sicut cedrus
iniquitas. Psal. Exaudi, Domine, justitiam iueam,
quae est in Libano inulliplicabitur. Psal. Bonurn intende deprecationem meam. k
est conliteri iiomino, et psallere nomini tuo, Altis- Resp. Posuisti,
sime. Resp. Os justi nieditabiiur sapienliam. Vers. Domine, super caput ejus coronaui de lapidc pre-
tioso. Vers. Desiderium animae cjus tribuisti ei, et
I,ex Dei ejus in corde. c All. Gioria et honore coro- voluntate Jabiorum
liasli eum, Domine. Off. In virlute lua lsetabilur ju- ria et bouore coronasti ejus non fraudasti eum. All. Glo-
eum, Doinine. Off. In vir-
stus. Ad Comm. Posuisti, Doinine, in capite ejus. tute
tua, Domine, Iselabiiur justus, et super Salu-
Psal. Doniine, in viilule tua.
tare tuum exsultabit veheinenter. Desideriuin ani-
Naialh sancli Htjppolyti el sociorum. niae ejus tribuisli ei. Ad Com. Qui vult venire post
Aniiph. Justi epulentur, et exsultent in conspectu nie. Psal. ul supra.
Dei, et delectenlur in Isettlia. Psal. Exsurgat Deus, Natalis sancli Agapili.
707 el dissipentur inimici ejus; etfugiant qui-ode- Aniiph. Lsetabilur justus in Domino, et speraliit
runt eum a facie ejus. d Resp. Juslortnn anirnoe. in eo, et loudabuntur oinnes recti corde. Psal.
Vers. Visi sunt oculis insipientium mori. All. Sancti C G Exaudi, Deus, Oratiunem nieaiii, cum deprecor, a
tui-, Domine. Off. Anima no^lia sicut passer. Ad timore iniinici eripe animain meam. ' Resp. Juslus
Com. Dico aulem vobis amicis meis, ne terreamini nuii conturbabitttr. Vers. Tota die miseretur et com-
ab his qui vos persequunlur. Item alia : Amen dico modai. m All. Beatus vir qui limet Dominum. Off.
vobis, quod uni ex minimis meis fecistis, mihi feci- In virtutc lua Isetabitur. Atl. Com. Beatus servus,
slis. Psal. ut supra. Psal. ul supra.
e Nalalis sancli Eusebii, 70S Natalis sanclorum Titnothei et Symphoriani.
Antiph. Os jusii medilabitur sapienliam el liu- Antiph. Salusautem justorum. Psal. Noli semulari
gua ejus loquelur judicium ; lex Dei ejus in corde iu malignantibus. Resp. Pretiosa in conspectu Do-
ipsius. Psal. Noli semulari in malignantibus. Resp. mini mors sanciorum ejus. Vers. Credidi, propter
Os justi medilabilur. Vers. Lex Dei ejtis. f All. quod locutus sum, ego auteni buiuiliatus sum niinis,
Justus non conlurbabilur. Off. Desiderium animae. Ail, Sancti tui, Dominc Off. Mirabilis Deus in san-
Vers. 1. Yitam peiiit. Vers. 2. Lselificabis etim. ctis suis, Deus Israel ipse dabit virtutem et lortiiu-
Vers. 5. Invenialur manus lua. Ad Com. Bealus ser- dinem plebi suae, benediclus Deus, alleluia. Ad Com
vus. Psal. ul supra. Ego vos elegi de mundo.
a Proemittilur in Compend. et m 2 Theoderic, in D f Abest boc Allel. a Compend., est in Tbeod.
priina Missa. In Compend. vero hoec Missa esl : An- t?Sicut infra notandurn est lib. Sacram. r, aniiqui.
tiph. Probasticor....et nonest inv. inmeiniq. Psalm. tus videtur hoc festum divo Gregorio olim Dormitio
Exattdi, Dom. justiliam m. liesp. Justus itt patma fl. nh appeliatum. PA.MEL. Dicitur Assumptio, in Cod.
Vers. Ad aniumtiandum. Offert. In virlutetua. Vers. Cornpeinl. et aliis.
Vilam peliit. Coiniii. Magnaesl gloria ejtts. Altera h Post bac olfic in Compend. aliud s?qttilur se.
Jlissa in die est. Confessio,etc. Anl. Gaudeamus Psal. Eruclavit. Resp. Propter ve-
h Compend. : SicttZeedrus Libani. ril. Vers. Attdi fil. Allel. Adducettiur. Offert. Difftm
c Ita Tbeod., ad Compend. : AU. DispOsui. est. Com. Beata es, Vircjo.
d Coinpend. : Resp.Clamaverunljusli. Vers. Jiixta ' In Compend. hic et alibi semper legitur Oeta-
es. Allel. Gaudele,jusli, in Domino.In Theod. fit tan- bas, non Oclcwa.
itini tiiiicium sancii Hippolyti martyr. Antipk. Juslus k Co.npend. : Resp. Jitstus ut palma. Verstts. Aa
ut palnta. Psal. Exsufgal Deus. Resp. Justorum uni- anmtnt. All. Juslus non conlurb.
iitm,elc, ut iu Excusis. t Coiiipeud. : llesp. Ponitsn. Vers. Desideritim.
c Conipend. : Depositio scmcii Eusebii conf. In m Hoc Allcl. abcst a Comp. ln Theod. idem otfi -
Theod. : Natul. sancti Eusebii sacerdoth. cium assigii ttur ac in Excusis.
J03 SANCTI GREGORII MAGNI 704
a Natalis sancli Genesii. A sii, in Domino. c Resp. Gloriosus Deus in sancfis
Antiph. Gloria et honore coronasli eum, Domine, suis. Vers. Dex(era tua, Domine. All. Gaudete, ju-
ct constituisti eum super opera manuum tuarum. sli, iu Domino, rectos decct collaudatio. Off. Lseia*
PsaZ. Domine Dominus noster. Resp. Domine, prae- mini, jusli, in Domino. Ad Com. Quod dico vobis iti
venisti eum. Vers. Vitam petiit. All. Justus non tenebris, dicite in lumine, dicit Dominus; et quod
conturbabitur, quia Dominus firmat manum ejus. in aure auditis, proedicate super tecta.
Off. Desiderium animae ejus tribuisti ei, Domine, et f Natatis sanctm Marim.
voluntate labiorum ejtts non fraudasti eum ; posui- Anliph. Vultum tuum, Domine. Psal. Eruclavit
sti in capile ejus coronam de lapide pretioso. Ad cor meum. Resp. Dilexisti justiiiam. Vers. Propler
Com. Qui vult venire. veritatem. Allel. Adducentur regi virgines post eaui,
Natalh sancli Augustini. proximae ejus offerenlur libi in laetitia. Off. Offeren-
Antiph. Dicit Doininus : Sermones mei, quos dedi lur regi. Ad Com. Diffusa est gratia.
in os luum, non delicient de ore luo. Adest enim Nalalis sancli Adriani
nomen, et munera tua accepta erunt super aliare
meum. Psal. Domine, exaudi. Resp. Juravit Domi- Anliph. Lxtabitur jtislus in Domino. Psal. Ex-
nus. Vers. Dixit Dominus Domino meo. All,- Me- n'. audi, Deus, Orationem. Resp. Domine, praevenisti.
Vers. Vitam petiit a le. All. e Bealus vir. Off. Glo-
menlo, Domine, David, et omnis mansuetudinis
ria et honore coronasii eum. Ad Comm. Posuisti,
ejus. Off. Iiiveni David. Ad Comm. Fidelis servus.
Nalalis sancli Ilermetis. Domine.
h Natatis sancti Gorgonii.
Autipli. Justus non conlurbabitur, quia Dominus
firmal manum ejus ; lota die miserettir et commo- Anliph. Gloria et bonore coronasti eum, et consti-
luisti eum super opera manuum tuarum. Psalm.
dat, et semen ejus in Benedictione erit. Psal. Noli
senmlari in malignanlibus. i Resp. Justus ut palrnai Domine Dominus nosler. Resp. Posuisti, Domine.
florebit. Vers. Ad anniinliandum mane misericor- Vers. Desiderium animoe.Atl. Gloria et honore. Off.
diam. All. Bcatus vir qui suffert leutationem. Off. Posuisti, Domine, in capile ejus coronam de lapide
In virtute lua, Domine. Ad Com. Multitudo languen- pretioso,vitaui petiitate, et iribuisti ei. Vers. Deside-
liitin animae cjus tribuisti ei, et voluntate labiorum
tium, et qui vexabanlur a spiritibus immundis, vc-
niebaiit ad eum, quia virtus de illo cxibat, et sana- ejus non fraudasti eum. Vers. Magna est gloria ejus
bat omnes. Psal. ut supra. in salutari tuo , gloriam et magnum decorein impo-
e Decollatiosancti Joannis Bapthtm. nes stiper eum. Ad Com. Posuisli, Domine.
Antiplt. In viriute tua, Domine, loelabitur jiislus. ni Natalis sanctorum Proli el Hyacinthi.
Psalm. Vitam petiit. Iiesp. Domine, praevenisti. Anliph. Judicant sancti gentes, et dominabunlur
Vers. Vilam petiit. AU. Beotus vir. Off. Juslus utt populis; regnabil Dominus eorum in perpetuiim.
palraa. Ad Com. Mogna est gloiia ejus. Psal. Exsultate, jusii, in Domino. Resp. ' Yindica,
Natalh sanctm Sabinm. Domine, sanguinem sanctorum tuoruni, qui effusus
Antiph. Cognovi, Domine, quia oeqnilas judiciai est. Vers. Posuerunt morlalia servorum luoruin es-
tna, et jn verilate lua humiliasli me; conlige timorei cas volatilibus cceli, carnes sanciorum (uorum bes-
luo carnes meas, a mandatis tuis non me repellas. (iis lerroe. All. Gaudete, justi, in Domino, rcclos de-
Psal. Beali immaculati in via. d Resp. Specie tua. cet collaudatio. Off. Gloriabuntur in te omnes qui
Vers. Propler veritatem ct mansuetudinem. All. diligunt nomen tuum , qttoniara tu , Domine, bene-
Diffusaest gralia. Off. Filise regttm in honore tuo;; dices juslo : Domine, ut scuto bonae voluntatis tuae
asiitit regina a dexlris luis in vestilu deauraio, 709 ) coronasli nos. Ad Com. Anima nostra sicul passer
circutndata varietale. Ad Comm. Principes persecutii erepta est de laqueo venantium. Vet Qtii vult venire
sunt me gralis et a verbis tuis formidavit cor meum;; post me.
lsetabor ego super eloquia lua, sicut qui invenit spo- k Exaltalio sanctm cntcis.
lia multa; concopivit anima mea testimonia lua,, D Anliph. Nos aulem gloriari oporiet in cruce 710
Domine, el dilexit ea vehementer. Psal. ul supra. Domini noslri Jesu Christi, in quo est salus, vita et
Nalalis sanclorum Felicis et Adaucli. . resurrectio noslra, per quem salvati et liberati su-
Aittiph. Sapienliaii)sanclorum.Psa/.Exsultale.ju- mus. Psal. Dominus regnavit, decorem. Resp. Chri-
a Hoc officiumet sequens non habent Cod. Bland. 6 ln Compentl. : All. Juslus ul palma; infra : Of-
et Compend. Desiderium.
b In Comp. : Resp. Juslus non conlurbabitur. Vers.;. ferl. h Hoc olliciumdesideralurin Cod. Blandin. PAMEL.
Tola die. Altel. Inveni. Cotnni. Posuhli. Exsi'.'.l in Conip. ubi, pro Yersu Desiderium; est
c Observat Pamel. hoc offic. desiderari in Cod. Yers. Vilampetiit. Allel. est Justus non conturbabitut:
Blaudin. Idem de Compend. dicendum. Ad Comm. Magna cst.
d In Corapend. : Resp. Ditexhli justit. Vers.Pro- ' In Compend. : Resp. Justorum animm. Vers.
Altel. Adducentur. Theod. favent Excusis. Visi sunt. Altel. Justi Offert. Gloria et
e Compend. : Resp. Exsutlabunl. Vers. Canlalee hon. Ad Comm. Qui vult epulenlur.
plerea.
venire.
Dom. Theod. non discrepant ab Excusis; ubidissen- k In Theod. natal. sanctorum Cornelii et Cypriani ,
tient, annotabimus. praecedii feslum Exalt. sanclse crucis, licet eodein
f Non invenilur iu Couipend. Exslat iu Theod. die concurrant,
703 LIBER ANTIPIIONARIUS. 70G
Btusfacius est. Vers. Proptcrquod et Deus. a All. ,A gloria. Off. Laetamini in Domino. Ad Cem. Posue-
Dicite in gentibus, quia Dominus regnavit a Jigno. runt mortalia.
Off. Dextera Domiui. Ad Comm..Nos autem gloriari 711. Nalalis sanclorum Cosmmel Damiani,
oporlet. Antiph. Sapienliam sanctorum narrent populi.
Natalh sanctorumCorneliiet Cypriani. Psalm. Exsultate, justi, in Domino. Resp. Clamave-
Aittiph. Sacerdoles Dei. Psat. bMemento, Domi- runt justi, etDominus exaudivit eos. Vers. Juxlaest
ue, David. Resp. Sacerdotes ejus. Illuc producam Dorainus. Atl. Sancti lui, Domine. Off.Gloriabuntur.
cornu David. All. c Dispostii lesiamenlum electis Ad Comm.Posuerunt morlalia.
meis. Off. Veritas mea. Ad Cem. Domine, quinque Dedicaliobasilkmsancti Mkhaelis.
talenta tradidisli mihi, ecce alia quinque superlucra- Antiph. Benedicite Dominum, omnes angeli ejus,
tus sum; euge, serve fidelis , quia in pauca fuisii potentes vitiute, qui facitis verbum ejus, ad autlien-
fidelis, supramulta te constituam , intra ingaudium dain vocera sermonum ejus. Psalm. Benedic, anima
Domiuitui. Psal. ut supra. mea, Doniino, et omnia quae intra me sunt nomini
Natalis sancti Nicomedis. sancto ejus. Resp. Benedicite Domino, omnes angeli
a ejus, potentes virtute, qui facitis verbum ejus. Vers.
Antiph. Laetabitur justus in Domino. Psalm.
Beati quorum remissae sunl iniquitates. Resp. Po- B Benedic, anima tnea, Doraino, et omnia inleriora
suisli, Domine. Desiderium animae ejus. All. e Ju- mea nomini saucio ejus. All. Laudale Dorainum,
stus non conturbabitur. Off. Gloria et honore. Ad ouincs angeli ejus, laudale eum omnes vir(utes
Comm. Qui vult venire post me. Psal. ut supra. ejus. * Atl. Conlitebor tibi, Domine. Offert. m In
Natalis sanclm Euphemiw, ac sanclorum Lucimet conspectu angelorum psallam tibi. Vers. 1. Confite-
Geminiani. bor libi, Domine. Vers. 2. Confileantur tibi, Domi-
Anliph.Vultum tuumdeprecabunttir. Psalm. Eru- ne, omnes reges terroe. Ad Com. Benedicite, omnes
clavit cor meum. Resp. Diffusaest gratia. Vers. Pro- angeli Domini, Domino n byinnum dicile, et super-
pter veritalem et mansuetudinem. All. Specie tua. cxaitalc euiu iu ssecula.
Off. f Offerentur regi virgines. Ad Com. Simile est Nalalh sancli Marci.
regnum ccelorum. s Item alia : Iu salutari tuo ani- Anliph. Sacerdotes Dei, benedicite Domino. Psul.
ma mea. Psalm. Beati immaculali in via. Benedicite omnia opera Domini Domino. Resp. iu-
Vigiliasancli Mailhmi, veni David. Vers. Nihil proficiet. ° All. Memeiilo
Aniiph. Ego autera sicttt oliva b fructifera in do- David. Off. Yeritas mea. Ad Com. Bealus servus.
mo Domini, speravi in misericordia Dei raei, et ex- P Vicjitiasanctorum Dionysii el sociorumejus.
pectabo nomen tuum, quoniam bonum est ante con- G i Aittiph. Salus aulem justorum a Domino, et pro-
speclum sanctorum tuorum. Psal. Quid gloriaris in tector eorura est in (empore iribulationis. Psal. Noli
malitia, qui potens es in iniquitate? liesp. JUGIUS ut semulari in malignantibus. Resp. Vindica, Domine.
palma florebil. Vers. ' Bonum est confiteri Domino. Vers. Posuerunt mortalia.
Off. Gloria et honore. Ad Com. Posuisti, Domine. Nalalis sancti Dionysii.
Nalalis sancii Mallhmi. Anliph. Inlret in conspeclu luo, Domine. Psal.
Attiiph. Os justi medilabitur sapientiam, et lingua Deus, venerunt genles. Iiespons. Gloriosus Deus.
ejus loguetur judicium, lex Dei ejus in corde ipsius. Vcrs. Dextcra tua, Domine. All. i Gaudele, justi, in
Psalm. Noli semulari in malignanlihus, neque zela- Domino. Off. Mirabilis Deus. Ad Comm. Anima no-
veris facientes iniquitatem. Psalm. Beatus vir qui stra.
timet Dominum. Vers. Potens in terra erit senien 1 Natalis sancli Callixli.
ejus. All. InveniDavid. Off,Posuisti, Doraine.Vers. 1. Anliph. Sacerdoles ejus. Psal. Meraenlo, Domine,
Desiderium animae ejus. Vers. 2. Magnaest gloria. David. Resp. Sacerdoles ejus. Vers. llluc producarn
Ad Com. Magnaest gloria. JPS.XX. cornu. Allel. Inveni David servum meum. Off. Iu-
k Nalalis sancliMauricii. veni David servum. Ad Com. Beatus servus.
Anliph. Intret in conspectu tuo, Domine. Psal. D VigiliaapostolorumSimoniset Judm.
Deus, venerunt gentes. Resp. Gloriosus Deus. Vers. Anliph. Intret in conspectu. Psal. Deus, venerunt
Dextera tua, Domioe. Alt. Exsultabunt sancti in gentes. Resp. Vindica, Domine, sanguinem servoruni
a In Compend. : Altel. Dominusregn. decoremind. habensthuribuium aureum in manu sua, et dala sunt
Offertor.Deus enim firmavil. ei incensa multa, et ascendit fumus arom. iti conspe-
b Comp. : Psal. Benedkile. ctu Dei. Allel. Vers. 1. In conspectu angel. psallam
c Hoc Allel. nou esi in Compend. tibi, Domine, et adorabo ad lemplumsanclum tuum,
d In Compend.: Psal. Exaudi Deusm. et confit. nomini tuo, Domine,et ascendil, etc.
0 Abesta Compend. n Cotnpend. : Bene nuntiale el super. Addilur in
f Compend.A/ferentur,elc. fine : Psal. Benedicite,omnia.
KCodexCompend.hoecnon habet. 0 Jn Conipend. : Allel. Disposui,ul
h Compend., ftuclificavi. v Duo haec olficia Gallicana sunt;supra.
quare recle
1 Ibid. : l7ers.Ad annunliandum. omissain Cod. Biantlin. PAMEL.
k Abest a Coinp. ei a
Blandin., utooservat Pamel.
1 In Compi-nd.desideratur 1 lu Compcnd. : All. exsultabunl sancti,
ImcAllel. 1 Abest hoc a Cod. Compend.
m Ibid. : OVerlor. Stetit Ana. iuxta cirain
lemnli,
707 SANCTI GREGORH MAGNI 708
tuorum. Vers. Posueruntmorlaliaservorumtuorum. jA_Psal. Deus, venerunt gentes. Resp. Vindica, Douihie,
'JHOffert. Exsullabunt sancli. Ad Comm. Juslo- sanguiuem servorum luorum. Vers. Posuerunt inur-
rum animse. talia. All. Sancti lui, Domine. Offert. Anima nostra
Ad Missam. sicut. Ad Com. Posuerunt mortalia.
Antiph. Mihi autem nimis honorati sunt amici tui, Natalis sancli Theodori.
Dcus, nimis conforiatus est principatus eorura. Psal. Antiph. In virtute tua, Doraine, Psalm. Vitam
Domine, probasti me, el cognovisti me, lu cogno- peliit. Resp. Domine, praevenisti. Vers. Vilam peiiit.
visti sessionem meamet resurrectionemmeam./Jesp. Allel. h Bealus vir. Offerl. Gloria ethonore. Ad Com.
Nimis honorati sunt amici tui, Deus, nirais confor- Posuisti, Domine.
talus est priiicipalus eorum. Vers. Dinumerabo eos, 713 Nalalh sancli Mennm.
et super arenara niulliplicabuiitur. a All. Sancli tui, Antiph. Os jusii medilabilur. Psal. Noli a niulari
Domine. Off. Inomnem terram exivilsonus eorum, iti nialignanlibus. ' Respons. Gloria et bonore.
et in fincs orbis terrae verba eorutn. Vers. Cceli Vers. Elconstituisti eum. All. Juslus non conturba-
enarrant gloriam Dei, et opera manuum ejtis annun- biiur. Off. Desiderium aniraae ejus. Ad Com. Magna
tiat firiiianienlum. Ad Comm. Yos qui secuti estis est gloria cjus.
me, sedebiiis super sedes, judicantes duodecim tri- ]p k Eodem die Natahs sanclt Martini.
bus lsrael. Psal. ut supra. Antiph. Sacerdotes tui. Psal. Meniento , Doinine ,
Kai. Novemb. Natalis sancti Cmscirii. David. Resp. Inveni David. Vm.Nibil proiiciet. All.
Antiph. Conlessio etpulcbritudo in conspectu ejus. Disposui leslamenlum. Off. Inveni David servum
Psal. Canlate Domino. liesp. Justus non conlurba- meura. Ad Com. Doinine, quinque taleuia tradidisti
bitur, quia Dominus firmat mauum ejus. Fers. Quo- iiiilii.
tidie miseretur et comniodat, et semen ejus in Be- Nalaas sanclmCeciliw.
itedictione eril. b Offert. In virtule tua, Doiaine. Ad Anliph. Loquebar de lestinioniis tuis in conspectu
Comm. Qui vult venire post me. Psal. ul supra. regum, et noii confundebar; ctmeditabar in uianda-
c Vigilia omnium sanclorum. tis tuis, quae dilexi nimis. Psal. Beati ininiaculati iu
Anliph. d Judicant saucti gentes. Psal. Exsullate, via. Resp. Audi, lilia, et vide. Vers. Specie lua.
justi, in Domino. Vers. Gloriosus Deus. Vers. Dex- 1 Off. Offerenlur regi virgines.AdCom.Coufundantur
lera tua, Domine. Offerl. Exsultabunt saneti in glo- superbi, quia injuste iniquilatem fecerunt ia me;
ria. Ad Com. Dico autem vobis amicis meis, ne ter- ego aulem in mandalis tuis excercebor in tuis jusii-
reamini ab his qui vos persequunlur. ficationibus, ut non confundar. Item alia : Fecit ju-
In die ad Mhsam. (J dicium et jusiitiam; Domine , non caluimiientur
Antiplt. Gaudeamus omnes in Domino, diem fe- mihi supcrbi; ad omnia mandata lua dirigebar,
stum celcbranles sub honore sanclorum omnium ; de omnein viara iniquitalis odio habui.
quonim solemnilate gaudenl angeli, et collaudaut Natalis sancit Clemenlis.
fllium Dei. Psal. e Exsultate jusli in Domino, reclos m Anliph. Dicit Dominus : Si quis testimonium
decet collaudatip. iiesp. Tiraele Dominum, omnes meura servaveril. Psal. Misericordias Domini in
sancti ejus, quoniara nihil deest limentibus eiini. oeternum cantabo. Resp. Juravit Dominus. Vers.
Vers. Inquirentes aulem Dominum non de/icient Dixit Dominus Domino meo. Atl. " Disposui. Off.
onini bono. All. f Jusii epulentur, et exsultent in Yerilas mea et misericordia mea. Ad Com. Beatus
conspectu Dei, el delectentur in lsetitia. s Qff, Deus servus. Item alia : Domine, quinque talenia. Psal.
in sanctis suis. Ad Com. Gaudete, jusii, in Domino. ut supra.
v ldus Nov. Natalh qualuor Coronatorum. Natalis sancli Cltrysogoni.
Antivh. Iulret in conspectu luo, Doniiue, gemilus. Aniioh. Laetabitur justus. Psalm. Exautii, Deus ,
n lbid. : Allel. Nimis honorati sunl.
b In eodem Ms. anle Offert. assignalur : AUel. In- Allel. Disposui. Offert. Gloria et honore. In Tlieod.:
Resp. Inveni, ul in Cqmpend., caetera ut in vulgaiis.
veni David. Et post offert. duo versus sequuntur, k Neque hoc (Oflic.) habet Blandin, Cod., cst eniin
Fifatn peliit el Magna esl. Gallicanum. PAMEL.HOCnatalo est in Compend., sed
c Haecquoqtie officia duo sequenlia lanquam re- j) diversum officium, scil. : Antiph. Statuit. Psal. Mi-
cenliora Gregorio, praelermittunlur in Blaudin. Cod. serkordias. Resp. Os justi medil. Allel. Elegit te Do-
PAMEL. minus. Offerl. Verttas mea. Item Offerl. Marlintts iqi-
d In Compend. : Ant. Sapienliam sanctorum, ut sti- tur obilum suuni longe ante prmscivit; dixilque fralri-
pra. Resp. Timete Domin. Vers. lnquirentes. Aii. Ju- busdissolulionemcorporis sui imminere, quiajttdicabat
sti epnlenlur. Ad Com. Juslorum aniinas. se jam rcsolvi. Vtrs. 1. 0 quanlus luctus omnium. Hic
e In Cod. Compend.: Psal. Eruclavit.
Resp. Glo- destrnt tres lineae. Com. Fidelis servus.
riosus. Vers. Dextera tua, Domine. 1 hi Compend. : Allcl. Adducemur. In Theod.:
f Abest a nostro Cod. Compend. Allel. Specie ttta.
B Offert, Lmtamini, cum Vers. 1 Beatiquorum, et m Compend. : Anl. Dicil Dominus, sertnones
Vers. i.Probacor, assignatur in Compeud. quos
dedi in os luum, non defkient de ore tuo; adesl enim
k In Comp. : All. Suncii tui. Offerlor. Posuisti,, nomen
luum, et munera lua accepla crunt super altart
Domine, in cap., elc, cum Yenibus Desiderium et; meo.
Magna est. In Theotl. ouinia ut in Vulgatis amiotan- * Compend.: Atl. Inveni David. Conveniunt Tlieod
'
lur, proeter Alleluia Bealus servus. c.umEditis, aiiamen pro Psal. Misericordiasassiguan
' In Compend.: Resp. Inveni. Vers. Nihil
profickt., Domineexaudi.
709 LIBER ANTIPHONARIUS. 7|0
Orationem meam, ctimdeprecor. Resp.a Beatus vir. A llem alia.
Vers. Polens in terra. All. Justus non conlurbabi- Anliph. Bcnedixit (e hodie. Psalm. Deus deorura
tur. Off. Gloria et honore. 6'omm. Posuisti, Do- Dominus locutus esl, et vocavit (erram. Resp. Iin-
mine. mola Deo sacrificium laudis, el redde Allissimo vota
Vigiita sancti Andremaposloli. tua. Vers. Congregate illi sanclos ejus, qui ordinant
Aniiph. Dominus secus mare Galilese vidit duos leslamentumejus super sacrificia. Allel. Diffusa est
fratres, Petrum et Andream, et vocavit eos : Vcnite gratia. Si in Quadragesima evenerit. Trael. Deside-
post me, faciam vos fieri piscatores hominum. rium animoe ejus. Off. Benedic, anima mea, Do-
Psalm. Cceli enarrant. Resp. Nimis honorali sunt. mino, et omnia quoeinlra ine sunt. nomini saneto
Vers. Dinumerabo eos. Off. Gloria, et honore. Ad ejus. Ad Com. Eunies praedicate Evangelium omni
Com. Venite post me, b faciam vos piscalores fieri crealuroe : Quicrediderii, et haplizatus fueril, salvus
hominum. Psal. ut supra. erii; qui vero non crediderit condemnabitur.
In ordinatione plurimorum ephcoporum.
ln nalali ejusdem.
Antiph. Congregate illi. Psalm. Deus deorum Do-
Antiph, Mihi atitem nimis. Vers. Domine, probasti minus locutus est. Resp. Immola Deo sacrificium
nie. Resp. Constitues eos principes super omnem B laudis. Vers.
Congregate illi sancios. Allel. Sancti
lerram ; rnemores erunt nominis tui, Domine. 714 tui, Domine. Off. Benedic anima. Ad Com. Messis
Vers. Pru patribus luis nati sunt libi ftlii, propterea
quidem inulla, operarii vero pauci. Rogale ergo Do-
popuii confitebuntur libi. Allel. Nimis honorati sunt uiinum messis, ul mittat operariosin messem suams.
amici lui, Deus, nimis confortalus est principatus
715 Ilebdomada prima post octavamPentecosles.
eoruiu. Off. Mihiaulem nimis. Ad Cotn. Dicit Andreas Aniiph. h Domine, in tua misericordia speravi,
Siinoni fratri suo : lnvenimus Messiam, qui dicitur exsultavit cor meum in salutari tuo ; cantabo Domino
Chtislus, et adduxit eum ad Jesum. Psal. ut supra.' qui bona tribuit mihi. Psattn. Usquequo, Domine,
c In ordinalioneponlificis. oblivisceris me in finem ? Usquequo avertis facienj
Antipli. Invocavit me. Psal. Qui habitat in adju- luam a me? Resp. Ego dixi, Domine, miserere mei,
torio Altissimi. Resp. Inveni David. d Off. Inveni sona animam meam, quoniara peccavi tibi, Vers.
David servura meum. Ad Comm. Fidelis servus et Beatus qni inlelligit super egenum et pauperem , in
conslituit Dominus familjanj die niala liberavit eum Dominus. ' Ilem aliud Resp.
prudens, quem super
suam. Miserere mei, Domine, quoniam infirmus sura ; sana
c In ordinatione ephcopi. me, Domine. Vers.Conlurbata sunt omniaossa mea,
G et anima mea (urbala est valde. All. Dominus regna-
Aittiph. Elegil le Dominus. Psal. Exaudiat le Do- vit, decorem indutps est; indutus est Dominus for-
rainus in die iribulationis, protegat te nomcn Dei
et praecinxit se virtute. Offert. Inienda
Jacob. Resp. Memorsit Dominus omnis sacrificii tni, titudinem ,
meoe.Vers, 1. Verba mea auribus per-i
et holocausium luum pinguc (iat. Vers. Mittat tihi voci oralionis
Vers. 2. Dirige in eonspec(u tuo viam
auxilium de sancto, et de Sion tueatur te. All. Ele- cipe, Domine.
te Dominus. Si in cveneril. Tract. ineam. Ad Com. Narrabo oninia mirabilia lua, laeta-
git Quadragesitna in te ; psallam nomini tuo, Altissi-
Desiderium animaeejus tribuisti ei, et volunlale la-~ bor et exsuliabo
biorum ejus iion fraudasti eum. Off. Memor sit Do- me. Psal. ix. k Hebdomada secunda.
miiius. Vcrs. Exaudiat te Dominus. Ad Com. f Factus est Dominus protector meus, et
Anliph.
Unguentuin in capite. eduxit me in latiiudine ; salvum me fecit, quoniam
Item aua. voluit n?e. Psalm. Diligam tc, Domine, forliludo mea,
Antiplt. Sicut fuil cum Moyse. Psat. Exaudial te Dominus firmainentum metini, et refugium nieum ,
Doniinus. Resp. Mitlat libi Dominus. Vers. Exau- et liberator roeus. Psalm. Ad Dominum, dum tribu-
diat le Doininus. All. Disposui testamentuni electis larer, clamavi, el exaudivit nie. Vers. Domine , li-
meis, juravi David servo meo. Off. Verilas mea D bera animam meam a labiis iniquis, ct a lingua do-
et misericordia mea cum ipso. Ad Com. Lseia- losa. Iiem l Resp. Doniine, Dominus noster, quaiu
bimur. admirabile est nomen tuum in universa lerra ! Vers.
a Compend.: Resp. Justus nonconlurbabitur. Vers. quoque Pamelius latius omnia haec officia videri in
Tota die. Allel. lnveni David. Offert. Desiderium. Ordine Romano, pag. 97 et seq., usque ad pag. 107.
Com. Qui vult venire. e Posl Missas istas sequitur in Compend. Missa de
h Compend. : Faciam vos piscatoreshominum. nuptiis. . . .
c Compend.: /» vigitia poniifkh. b Monel Pameltus Bernonem memimsse hujus ol-
d Aliud Offerloriuinhuic jungitCompend., scilicet, ficii lib. de Missis, cap. 5, et Micrologum, cap. 59.
Verilas mea. ' Hoc Resp. et Vers. seq. desideraotur in Comp.
e In Comp. : In nalali epis. Ant. Elegit te Dom. sibi Ibid. : Allel. Deus judex fortis et paliens.
sacerd. magtt. el aperiens tltesaurum sttum opiiniuin, k Melius fortasse in Mss. legitur liic et alibi : Do«
el abundare le faciel omnibusbouis.... Allel. Miltat minica , pro hebdomada. In Theoderic. hic legiiur. :
libi Doiniitrisauxilium. Domin. 5, oc deinceps , 4, 5, etc. Quseenim in aliis
f Quae bic el infra notanlur in Vulgatis, ex primis libris dicilur prima est secunda Theoder.
verbiSj,iutegra repciiuntur iii Ms. Compend. Monet i Resp. hoc et Versus sequens omiuuniur in Mss
7li SANCTI GREGORHMAGNI Tl2
Quoniam elcvata est magnificentia tua super ccelos. A Lauda, anima mea, Dominum; Iaudabo Dommusi in
Altel. a Deusjudex juslus, fortiset patiens, nunquid vita mea , psallam Deo meo quandiu ero. Off. Illu-
jrascitur per singulos dies ? Offerl. Doraine, conver- mitia oculos meos, n.e unquam obdormiam in morie,
tere, et eripe animam meam, salvum me fac propter ne quando dicat inimicus meus : Praevalui adversus
ntisericordiam luam. Vers. 1. Domine , ne in ira lua eum. Vers. 2. Respice et exaudi me , Domine Deus
argtias me, neque in furore luo corripias me.Fcrs. 2. meus. AdCom. Dominus firmamentum metim, cl rc-
Miserere mihi, Doniine, quoniam infirmus sum ; sana fugium meum, el liberator meus, Deus meus, adjutor
me , Domine , quoniam conturbala sunl omnia ossa meus. Psal. x.
nica. AdCom. Cantabo Dominoqui bona tribuil mihi, Hebdomadaquinta.
el psallam nomini Domini Allissimi. Psalm. xn. Antiph. Exaudi, Domine , vocem meam qua cla-
Hebdomadatertia mavi ad te ; atljutor meus eslo, ne derelinquas me,
Antiplt. Respice in me, ei miserere mei, Domine, neque despicias nie , Deus salutaris meus. Psal. Do-
quoniam unicus et pauper sum ego ; vtde humilita* rninus illuminaiio niea et salus mea ; quem timebo ?
tem nieam, et laborem meum, et dimilte omnia pec- Resp. Protector noster aspicc, Deus, et respice super
cata mea, Deus meus. Psalm. Ad le, Domine, levavi servos tuos. Vers. Domine Deus virtutum , exaudi
animam meam ; Deus meus, in te confido, non eru- B ] preces servorum tuorum. Ilem Resp. Aborculiis nieis
bescam. Resp. Jacta cogilatum luum in Domino , et niunda me , Domine , et ab alienis parce servo luo.
ipse te enulriel. Vers. Dum clamarem ad Doniinum, Vers. Si mei non fuerint dominali, tunc immaculatus
exaudivit vocem meam ab his qui appropinquanl ero , et emundabor a delicto maximo. All. f In le ,
mihi. ltem b Resp. Adjulor in opporluniiatibus , in Domine, speravi, non confundar in seternum. Off.
tribulatione, sperent in le, qui iioverunt te, quoniam Benedicam Dominoqui tribuit mihi inlcllectura; pro-
non derelinques quaerentes te, Domine. Vers. Quo- videbam Deum in conspectu meo semper, quoniam a
niam non in linem oblivio erit pauperis , palientia dextris est mihi, ne commoveat. Vers. 1. Conserva
pauperum non peribit in seiernum ; exsurge , Domi- me, Domine, dixi Domino : Deus meus es tu , quo-
ne, non prsevaleal homo. Atlcl. c Diligam le, Domi- niam bonorum meorum non eges. Vers. 2. Noias fe-
ne, virlus mea, Dominus firmanienlum meuni, et re- cisli niihi vias vilse, adimplebis me Ioeliliacum vultu
fugium nieum, et liberator meus. Off. Sperenl in (e luo , delectaiiones in dexlera tua usque in frneni.
omnes 716 1U' noverunt nomen tuum , Domine, Ad Com. Unam petii a Domino , hanc requiram , ut
quoniam iion derelinquis quaerenlcs le. Psallite Do- inhabitem in domoDomini omnibus diebus vilaemeae.
mino qui habitai in Siuii, quoniara non est oblilus Psalm. xxxn.
oralionem paupcrum. Vers. 1. Sedes supcr thronura iG 717 Hebdomadasexta.
qui judicas d jusiiliara ; increpasti genles , et periit Anliph. Dominus fortitudo plebis suse, et protec-
impius; nomen eorum delesti in oeternuin,ei in sae- lor salularium Christi sui est. Salvuui fac populum
culum sacculi; pcriit meinoria eorum cum sonilu, tuum, Domine, et benedic hsereditali tu:e, et rege
el Dominus in seieriuiiii pcrmanel. Vers. 2. Cogno- eos usque in sseculum. Psat. Ad le, Domine, cla-
scelur Doiniuus judicia faciens, in operibus manuumi mabo; Deus meus, ne sileas a nie, nequando laceas
suarum comprehensus est peccator. AdCom. Ego cla- a me, et assimilabor descendenlibus in lacura. Resp.
inavi, quoniani exaudisti mc , Deus ; iuclina auremi Converlere, Domine, aliquantulum, et deprecare
tuani, et exaudi verba mea. Psalm. Exaudi, Domine, super servos tuos. Ver». Domiue, refugiura factus es
justiiiam meam. nobis a generalione et progenie. ltem Resp. Unam
Hcbdomada quarla. petii a Domino, hanc requiram, ut inhabilem in
Antiph. Dominus illuminalio mea et salus, quemi domo Domini omnibus diebus vitoe meae. Vers, Ut
limebo? Dominus defensor vitoc raeoe, a quo trepi- videam volunlatem Domini, et protegar a lemplo
dabo? qui tribulanl me inimici inei, infiriuali sunt, , sancto ejus. s AUel.Oranes gentes, plaudite manibus,
et ceciderunl. Psut. Ipse. Si cousistant adversumi jubilale Deo in voce exsultationis. Offert. Perfice
nie castra , non timebit cor meum. Resp. Propitius> D gressus nieos in semitis tuis, ut non moveanurr
esto , Domine , peccatis noslris , ne quando dicant1 vesligia mea; inclina aurem iuam, et exaudi verba
gentes: Ubi est Deuseorum? Vers. Adjuva nos, Dcus; mea; mirilica misericordias luas, qui salvos facis
salutaris nosler, et propler honorem nominis lui,, sperantes in te, Domine. Vers. 1. Exaudi, Domine,
Domine , libera nos. Ilem Resp. Exsurge , Domine , jusliliam meam, inlende deprecationem meara.-Vers.
non proevaleathomo, judiceniur gentes in conspeclui 2. Custodi me, Domine, ut pupillam oculi, sub um-
tuo. Vers. In couverlendo inimicum meum retror- bra alarum tuarum prolege me, a facie impiorura qui
SUEI,inlirmabuntur, et peribunta facie tua, quomami me affixerunt. Vers. 3. Ego autem cum juslitia ap-
fecisli judicium meum et causam iueaui. c All. parcbo conspeclui luo, satiabor cuiu apparuerit
« In Compend.: Allel. Diligam te , Domine, virtusi lectiones auas omnes observare opera^ prelium non
mea, etc. est.
b Hoc Resp. cum Versu seq. ab.est a Mss. quod cle ; e In Comp.: Allet. Omnes genlesplaudile man.
cseleris officiisest intelligeiidum, nisi aliier notetur. f Ibid. : Allel. Te decet Hymnus, Deus in Sion.,
c Goiupend. : Allel. ln le, Domine,speravi. « Compend.: Atlel. Atiendile, populusmeus,legm
d Cumpciid., mquiiatem.Siiiitaliseplurimaediversse 2 tneain.
713 LIBEU ANTIPHONARIUS. 7U
glr.ita lua. Ad Com, Circuibo, et immolabo in taber- A mine. Psat. Detis, in nomine tuo salvum me fac, et
naculo ejus bostiam jubilaiionis, cantabo, et psal- in virtule tua judica me. e Resp. Esto mibi in Deum
nium dkam Domino. Psal. xxvi. protectorem, et in Iocum refugii, ut salvum me fa-
llebdomada septima. cias. Vers. Deus, in te speravi. Ilem Resp. Speciosus
Isia hebdomada non est in Anliphonario Romano. forma prae filiis hominum, diffusa esl gralia in labiis
Atuij,h. a Omnes gentes, plaudilemanibus, jubilate tuis, proplerea benedixit te Deus in seternum. Fers.
Deo in voce exsultationis. Psalm. h Quoniain ex- Eructavitcor nieum verbum bonura, dico ego opera
celsus, terribilis, Rexmagnus super omnem terram. mea liegi. All. Attenditc, populus meus, legem
liesp. Venite, lilii, audite me, timorem Domini do- meam : inclinate aurem vestrarn in verba oris mei.
cebo vos. Vers. Accedite ad eum el illuminamini, et Off. Jusli(iae Domini rectae Iaetificantescorda, eidul-
facies veslrae non confundeniur. Item Resp. Beala ciora super mel et favum; nam etservus luus custodit
gens, cujus est Dominus Deus ejus, populus quem ea. Vers. 1. Praeceptum Domini lucidum, illuminans
elegit Dominusin hseredilatem sibi. All. ° Eripe me oculos; timor Domini sanctus, permanens in sae-
de inimicis meis, etc. Off. d Sicut in holocausto culum saeculi; judicia Domini vera, justificata in
arietnm et tauronim, et sicut in millibus agnorum semetipsa. Fers. 2. Et erunt ut comphceant eloquia
pinguiiim, sic fiat sacrificium noslrum in conspeclu B oris mei, et meditatio coidis mei in conspectu tuo
luo hodie, ut placeal libi, quia.non est confusio con- semper. Ad Com. Primum quaerite regnum Dei, et
fidentibus in le, Domine. Vers. Et nunc sequimur in omnia adjicientur vobis, dicit Doininus. Psal. ut
tolo corde, et titnemus te, et quserimus faciem supra.
ttiam, Domine, ne conlundas nos: sed fac nobis Hebdomada decima.
juxla mansueludinem luain, et secundum multilu- Anliph. Dum clamarein ad Dominum, exaudivit
dinetn misericordise tuae, quia non est confusio con- vocem meam ab his qui appropinquant mihi, et bu-
lidentibus in (e, Domine. Ad Com. Inclina aurera miliavit eos, qui est ante ssecula, et manet in oeter-
ItKtm,accelera ut eruas me. Psatm. xxx. num. Jacta cogitatuni tuum in Domino, el ipse te
Hebdomada oclava. enulriet. Psal. Exaudi, Deus, Oralionem meam, et
Anliph. Suscepimus, Deus, misericordiam luam in ne despexeris deprecationem meam; intende mihi,
medio lempli tui; secundum nomen tuum, Deus, ila et exaudi me. Resp. h Domine, Dominus nosler,
et latis lua in (ines lerrae; justitia plena est dexlera quam admirabile est nomen ttium in universa terra.
lua. Psalm. Magnus Dominus et laudabiiis uimis in Fers. Quoniam elevata esi magnificenlia tua snper
civiiaie Dei nosdi, in monle sancto ejus. Resp. e Li- ccelos. llem Resp. Benedictus Dominus Deus Israel,
berasti nos, Domine, ex aflligenlibus nos, eteos qui /-i qui facit mirabilia magna solus a soeculo. Vers. Sus-
nos oderuntconfudisti. Vers.ln deoIaudabimur718 cipiant montes pacem populo tuo, et colles justi-
tola die, et nomini tuo confitebimur in seecula.Resp. tiam. l All. Exsultate Deo adjutori nostro, jubHate
Eslo mihi in Deum proteclorem et in locum re&ugii, Deo Jacob, sumilc psalmum jucundum cum cilbara.
ut salvum me facias. Vers. Deus, in te speravi, Do- Off. Ad le, Domine, Ievavi animam meam, Deus
mine, non confundar in aolernum. All. Te decet raeus, in te confido, non erubescam; neque ir-
hymnus, Deus, in Sion, et libi reddetur votum in rideant me inimici mei, etenim universi qui tet
Jerusalem. Vers. Replebimur in bonis domus luae; exspeclant non confundenlur. Ad Com. Acceptabis
sanctiira esl templura tuum, mirabile in equilale. sacrificium justilise, oblationes et holocausta super
Off. Populum humilem salvum facies, Domine, et altare tuuin, Domine. Psal. L.
oculos siiperborum humiliabis, quoniam quis Deus 719 Hebdomada undecima.
prscter le, Domine? Vers. 1. Liberator meus de gen- Antiph. Deus in loco sancto suo, Deus qui inha-
.tibus iracundis, et ab insurgentibus in me exallabis bitare facit unanimes in donio, ipse dabit virtutem.
me, a viro iniquo eripies me. Vers. 2. Clamormeus. et forlitudinem plebi suse. Psatm. Exsurgai Deus,
Ad Com. Gustate el videle, quoniam suavis est Do- et dissipentur inimici ejus, et fugiant qui oderunt
niinus. Beatus vir qui sperat in co. Psalm. Bene- n eum a facie ejus. i Resp. Custodi me, Domine, ut
dicam Domino. pupillam oculi. Vers. De vultu tuo judicium meum
Hebdomadanona. prodeat, oculi tui videant sequilates. Item Resp.
Anitph. Ecce Deus adjuval me, et Dominus sus- Sciant gentes, quoniam nomen libi Deus, tu solus
ceptor est animaemese. Averie mala iniraicis meis, Altissimus super oranem terram. Vers. Deus meus,
in veritate lua f disperde illos, protector meus, Do- pone illos ut rotam et sicut stipulam anle faciem
a HoccDom. notatur in Compend., Yal. Cl. et al. e Compend. : Resp. Eslo mihi. Vers. Deus in t&
At in Tbeoderic officiuin hujtis Dominicaeest pro sper. All. Domine Deus salut. m.
Dominica octava, et oflicium Domin. 8 est pro Do- f Compend. : Dhperqe illos.
min. 9. Sicque consequenler. e Compend : Resp. Domine, Dominusnoster. Vers,
b Iii Compend. : Psalm. subjecitpop. nob. Quoniamelevala, etc Theoder. consentitiiit.
e Ibid : Atlel. Exsultate Deo adj. nostro, etc. h Theoder. et Compend. : Resp. Custodi me, Do*
d Htijtis Ollerlorii concordiatn cum lectione Domi- mine. Vers. De vullu tuo.
nicae 7 post Octavam Pentcc annolat. Bemo, lib. de ' -ln Comp.: Altel. Venile exsultemus, Dom.
Miss. Item cum Orat. Deus cujus providentia. Ibid., i In Theod. et Comp. : liesp. In Deo speravit 009
ei Microiog., cap. (ii. Pamel. meum, et adjut. Vers. Ad le, Domine.clamabo..
PATROL. LXXVIIJ. 23 t
 715 SANCTI GREGORH MAGNI f\Q
venti. a Atl. Domine Deus salutis mese, in die cla- A Offerl. In te speravi, Domiiie, dixi: Tu e^; Deus
mavi et nocte coram le. Off. Exaltabo le, Domine, meus; in manibus tuis tempora mea. Vers. 1. II-
quoniamsuscepisti me, nec deleclasti inimicos meos lustra faciem luam super servum luum, et salvum
super me. Domine, clamavi ad te, el sanaSli me. f;i<:filium ancillse iuae. Vers. 2. Quam magna mul-
Vers. Domine, abslraxisli ab inferno animammeam, titudo dulcedinis luae, Domine, quam abscondisli
salvasli me a descendentibus in lacum. Ad Com. timenlibiis (e. Ad. Comm. Panem de ccelo dedisli
Honora Dorainum de tua substantia, et de primitiis nobis, Domine, habentem oiniie delectamentum, et
frugum tuarum, ut impleantur horrea lua saturilate, omnem saporem suavitalis. Psalm. ut supra.
et vino torcularia redundabunt. Psal. ut supra. Hebdomada decima quarla.
Ilebdomada duOdecima. Anliph. Protector noster aspice, Deus, et respice
Antipk. Deus, in adjulorium meum intende ; Do- in faciem Christi tui, quia melior est dies una in
mine, ad adjuvandum me fesiina; confundantur et alriis tuis super millia. Psat. Quam dilecta laberna-
revereantur inimicimei, qui quaerum animam meam. cula tua, Domine virtutum ? concupiscit et deficit
Psalm. Avertantur relrorsum et erubescant, qui anima mea in atria Domini. Resp. ° Respice, Do-
volunt mihi mala. Resp. In Deo speravit cor meum, mine, in tesiamentum luura, et animas pauperum
et adjulus sum ; et reiloruil caro mea, et ex volun- B J luorum ne obliviscaris in finem. Fers. Exsurge, Do-
tale mea coiifitebor illi. Vers. Ad te, Domine, cla- mine, judica causam luam; inemor esto opprobrii
mavi; Deus meus, ne sileas, ne diseedas a me. servorum tuorum. Ilem Resp. Doinine, exaudi ora-
llem Resp. Prolector noster. Fers. Domine Deus tionera meam. All. f Venite, exsultemus Domino,
virlutum. b Offert. Precatus est Moyses in con- jubilemus Deo salutari noslro. Vers. Praeoccupenius
speclu Domini Dei sui, et dixit: Quare, Doraine, faciem ejus in confessione et in Psalmis jubilemus
irasceris in populo tuo? parce irae anirai lui. Me- ei. Off. Immittet angelum Doniinus iu circuitu ti-
mento Abraham, Isaac, Jacob, quibus jurasti dare mentium eum, et eripiet eos. Gustale ct videle,
lerram fluenlem lac et mel. Et placatus factus est quoniam suavis est Dominus. Ad Com. Panis quem
Dominus de malignilate, quam dixit facere populo ego dedero, caro mea est, pro sacculi vila. Psaltn.
suo. Fers. Dixit Dominus ad Moysen : Invenisti ut supra.
gratiam in conspeclu meo, et scio te prae omnibus. Hebdomada decima quinla.
Et fesiinans Moyses, inclinavit se in terram, et Antiph. lnclina, Domine, aurem tuam ad me et
adoravit, dicens: Scio quia Misericors es in millibus, exaudi me; salvum fac servum tuum, Deus meus,
auferens iniquitatem et peccata. Dixit Moyses et sperantem in te; niiserere mihi, Domine, quoniam
Aaron ad omnera synagogam filiorum Israel : Acce- iQ ad le clamavi tota die. Psat. Laeiilica animani servi
dlte ante Deum ; Majestas Domini apparuit in nube, tui, quoniam ad te, Domine, animam meam levavi.
et exaudivit murmuralionem veslram in tempore. Resp. Bonum est confiteri Domino, el psallere no-
Ad Com. De fructu operura tuorum, Domine, satia- mini (uo, Altissime. Vers. Ad annunliandum mane
bilur terra, ut educas panem de terra, et vinumi misericordiam tuam, el veritatem tuam per rroctem.
loetiflcet cor liominis; ut exhilaret faciem in oleo, et_ llem Resp. Timebunt genles nomen tuuni, Dominc,
panis cor hominis conlirmet. Psalm. cm. et onmes reges lerrae gloriam luam. Vers. Quoniarn
Hebdomada decima tertia. acdiflcavit Dominus Sion, et videbitur in majestate
Antiphon.Respice, Domine, in testamentum tuum,, sua. All. e Quoniam Deus magnus Dominus, et Rex
et animas pauperum tuorum ne derelinquas in iinem. magnus super omnem lerram. Off. Exspeclans ex-
Exsurge, Domine, et judica causam tuam, et ne> spectavi Dominum, et respexit me, et exaudivit de-
obliviscaris voces quserenlium te. Ptalm. Ut quid,, precationem meam; et misitin os meum canticum
Deus, repulisti in finem? Iratus est furor luus superr novum, Hymnum Deo nostro. Arf Com. Qui nian-
oves pascuoe tuoe? Resp. c Benedicam Domino ini ducat carnem meam, et bibit sanguinem meum, iu
; omni tempore, semper laus ejus in ore meo. 720 \ me manet, et ego in eo, dicit Dominus. Psal. ut
Vers. In Domino laudabitur anima mea; audiantt D supra.
mansueli, ct laetentur. ltem Resp. Convertere, Do- Ilebdomada decima sexta.
mine, aliquantulum, et deprecare super servos luos. Antiph. Miserere milii, Domine, quoiiiam ad le
Vers. Domine, refugium factus es nobis a genera- clainavi lota die; quialu, Domine, suavis ac miiis
lione el progenie. All. d Dominus regnavit, decorem. es, el copiosus in misericordia omnibus invocantibus
a Compend.: Allel. QuoniamDeus mdgnusDom. Inl twam.
Compend. et Theod. : Itesp. Benedicam Dom. ini d Abest a Compend. In Theod. Allel. est Venite
omni temp., elc Vers. In Domino laud. an. m. Id1 exsultemus Dom.
convenit cum observatione Pamelii ad olfic. hujusS e ln Cornp. : Resp. Bonum esl confid. in Domino.
Dominiesc; ait enira Bernonem meminisse hujus of- Vers. Bonum esl sperare. In Theod. idem est Resp.,
ficii, et citare Resp. Benedicam Domin., elc sed Versus esl ad Annuntiandum.
b Cur caret Alleluia hoecDominica? Cerie in Com- f InCompend.: AU.ConftteminiDomino.InTheod.:
pend. assign. : All. Dominus regnavit decorem ind.'. All. Quoniam Deus magnus.
cl in Theod. ; Domitie, refuginm. 6 Coiupend. : AU. Paralum cor nieum, Deus, pa-
e Compend. et Theod. : Respons. Respice, Do- i- ralum cor meum; canlabo el psal. dicam in:gk<PlnM.
mine. Vers. Exsurge, Domine, d judiciu causatn n Theod. : All. Dominus regnavit. :*« : :
 '
717 EIBER ANTiPHONARIUS. 7I#
le. PJ«Z. Inclina, Domine, aurem tuam mihi, etj AMiserere mei secundum efbqiiiurntutfm. AdCtimm.
exaudi me, quoniam inops et pauper sum ego. 721 Comedite pinguia, et bibite mustum, et mittite parles
Resp. a Bonum est confidere in Doraino, quani eon- cis qui non prseparaverunt sibi; sanctus enim dies
fidere in homine. Vers. Boniim est sporare in Do- Domini est; nolile contristari, gaudium etenim! Do-
mino, quam sperare in principibus. Ilem Resp. Misit- inini est forlitudo nostra. Psaf. ut supra.
Dominus verbum sunm. Vers. Conlifeantur Bomirio; Feria sexta. Statio e ad sanctos duodtcim apOstolos.
J>Atl. Dominus regnavil, exsultel lerra, loetentur iir- Antiph. Loeletur cor quserentiumDominum, et con-
sulae multae. Offert. Domine, in auxilium irteum re- fortamini, quseiiite faeiem ejus semper. Psalm. Cow-
spice. Confundantur et revereantur, qut quaertmt fitenwm 722 Domino!,et invocate nemen ejus, ariv
animam meam ut auferanteam. Domine, in auxilium nuntiaie intcrgenfes opei*aejus. Resp. Convertere,
meum respice. Vers. Averlantur reirorsum et Domine, aliquaniuluni, et deprCtare super servos
erubescant, qui voiunt mihi mala. Ad Com. Domine, inos. Vers. Domine, refugium!lactus es nobis a ge-
memorabor justitiae tuae solius. Deus, docuisti me a nerationeet progenie. Offerl. Benediie; anima mea,
juventule mea, et usque in senectam et senium ; Domino, et noli obHvjsci omnes retribntiones ejus,
Deus, ne derelinquas me. Psal. LXX. et renovabitur sieut aqufe juveritiis tna. Vers. Do-
Hebdomada decimaseptima. B minus in ccelo. Ad Com. Aufer a me opprobrium et
Anliph. Justus es, Demine, et rectum judicium contemptum, quia mandata tua exquisivi, Domine;
tuum. Fac cum servo tuo secundum misericordiam nam et testimonia lua meditalio mea est. Psat. Beali
tuam. Psalm. Beati immaculati in via, qui ambulant immaculali in via.
inlege Domini. Resp. 'Timebunt gentes. Vers. Quo- Sabbato in xn lectionibusad sanctttm Pettum.
niam sedificavit. Item Resp. Bonum est confidere in Antiph. h Venite, adoremns Deum, et procidatmis
Doraino. Vers. Bonum est sperare. AtL d Jubilaie ante Dominum, ,ploremus ante eum qui: fecit nos,
Deo, omnis terra, servile Domino in Isctitia. Offert. quia ipse est Dominus Deus noster. Psal. Venite, ex-
Oravi Deora meuiri ego Daniel, dicens : Exaudi, Do- SBltemus Domino, jubilemus Deo saltttari noslro.
niine, preces servi tui, illumina faciem tuam super [Retp. Ego dixi: Domine, miserere mcr, sana anr-
sanctuarium tuum, et propitius intende populum is- mam meam, quia peccavi tibi. Vers. Beatns qoi in-
lufli, super quem invocatum est nonien tuum, Deus. telligit super egenum et pauperem, indie mato libe-
Vers. 1. Adhuc me loquente, et orante, el narrante rabit eum Dominus. Resp. Tiraebunt genfes. Vers-.
peccata raea, et delicta populi mei Israel. Vert. 2. Quoniam oedificavit. Resp. Bonum est confidere in
Audivi vocem dicentem inibi : Daniel, intellige Doinino. Vers. Bonum est sperare in Dominer.Resp.
verba quae loquor tibi, quia. ego missus sum ad te; C Liberasti nos, Domine. Vers. Ia Deo iaudabimur.
nam ct Michael venit in adjutorium meum. Ad Com. 1 Hymn. Benedicms es, Domine. Tract. Laudate Do-
Vovele et reddite Domino Deo vestro omnes y.ui in minum, omnes gentes.] Offert. Domine, Deus.salutis
circuitu ejus affertis munera, terribili et ei qui aufert mese, in die clamavi et nocte coram te; intret Ora-
spirilum principuin, lerribiii apud omnes reges ler- tio mea in conspectu tuo, Domine. Ad Com. Mense
rae.Psal. Nolus in JudueaDeus. septiino festa celebrabitis, cura in tabernaculis ha-
Feriaquarta mensis septimi. Ad sanctam Mariam. bitare fecerim Jilios Israel, cum eduxeriro eos de
e Anliph. Exsultate Deo adjutori nostro, jubilate terra jEgy pti, ego DominusDeus vester. Psat.
utsupra.
Deo Jacob; sumile psalmum jucundum cum cithara, Hebdomada decima octava.
canile initio inensis tuba, quia praeceptum in Israel Anliph. Da pacem, Dominei sustinentibus te, ut
cst, et judieiuui Deo Jacob. Psalm. Tesiiinonium in propbetoe tui fideles inveniantur; exaudi preces servi
Josephposuitillud, cum exiret deterra^Egypti. Resp. tui, el plebis tuseIsrael. Psalm. Dilexi, qucniam ex-
Quis sicut Doniinus Deus qui in altis habitot, et hu- audiet Dominusvocem Oraiionis nieae. Resp. Lsetatu»
milia respicit in ccelo et in terra ? Vers. Suscilans a sum in his quse dicta sunt tnihi: Jn douium Domini
terra inopem, et de stercore crigens pauperem. Besp'. ibimus. Fers. Fiat pax in virtute tua, et abundantia
1 Tribulationes. Offert. Medilabar in mandaiis tuis, D in turribus tuis. All. i Confiteiiiiui
Domino, ei invo-
quaedilexi valde; et levabo manus meas ad mandata cate noraen ejus; annunliale inter gentes opera ejus.
tua, quaedilexi. Fers. 1. Pars mea Dominus. Vers. 2, Offert. Sanctificavit Moyses allare Domino, offerens
" Compend. et Theod. : Resp. Timebunt b Codex Blandin. hic nihil aliud habel quam Anti-
genles.
Vers. Quoniammdificavit. phonam, Olferl. et Commun., lanquam subindicans
L Compend. : All. Qui timent
Dominum, sperant in eadem Responsoria hic legi debere quse supra ha-
eum, adjulor et prolector eorum. Tbeod.: All. Con- benlur in jejunio mensis primi; ncmpe, Propitius.
fiteminiDomiiio. Prolector. Dirigaturet Sulvum facpopulum, quaehicre-
c Juxta Compend. «esp. est Vitam petiit, et pelenda censet Micrologus,cap. 28.Qnare Responsoria
Vers. Ut videam.At in Tlieod. Resp. esl Beata gens, nova quse notat Codex Ultrajeclin. tanquam minus
et Vers. VerboDomini. aulhentica lineis inclusimus. PAMEL.
d Compend. et Theod. assignant pro Alleluia Lau- ' ilymnus hic non est in Compend., qui tamen
date Dominum,omnesgentes. csetera cxhibet quaj miaus authentica censefPa-
e Officiorum horum (rinm jejunii mensis
septimi nielius.
meminit Micrologus, cap. 28. PAMELIUS. 1 Alleluia in Gompend. est Dexlera Domini fecit
' Hoc Respons. abest a Ms. Comp. vjrt.
e Couipend., simpliciler, Ad Apostolos.
719 SANGTI GREGORII MAGNl m
supcr illud holocausla; et immolans victimas, fecit a A pore opportuno. Fers. Aperis lu manum tuam, et
sacrilicium vesperlinum in odorem suavitatis Domino imples omne animai benedictione. Iiem Resp. Eri-
Deo, in conspeclu filiortim Israel. Vers. 1. Locutus pe me, Domine, de inimicis meis. Vers. Liberator
esl Dominus ad Moysen, dicens : Ascende ad me in meus, Alt. s Reriemplionem misit Dominus popnlo
niontem b Sina, et slabis super caeumen ejus. Sur- suo, mandavit in ifternum lestamentum suum. Ojferl.
gens Moyses ascendit in montcm ubi constiiuil ei Super flumina Rabylonis illic sedimus et flevimus,
Dcus; et descendii ad cum Dominus in nube, et as- duni recordaremur tui, Sion. Fers. 1. Si oblitus liiero
lititante faciemejus. Vitlens Moyses, procidens ado- tui, Jerusalem, oblivioni detur dextera uiea. Vers. 2.
iravit, dicens : Obsecro, Domine, dimittc peccata Memenlo, Domine, filiorum Edora in die Jerusalem»
populi tui, eldixit ad eum Dominus : Faciam secun- Ad Com. Memenlo verbi tui servo tuo, Domine, in
dutn verbum luum. Fers. 2. Oravit MoyscsDorainum, quo mihi spem dedisti; haec me consolala est in hu-
et dixit : Si inveni gratiam in conspectu luo, oslende niilitate mea. Psat. cxvm, ut supra.
mihi teipsum manifeste ui videam te. Et locutus est Hebdomada vigesima prima.
ad eum Dominus, dicens : Non en,'mividebitme homo, Antiph. In voluntale lua, Domine, universa sunt
et vivere potest, sed esto super alliludinem lapidis, posila, et non est qui possit resistere voluniali tuae;
723 et proiegal le dextera mea, donec perlrans- B I tu eniin fecisti omnia, ccelum, et terrain, et universa
eam. Dum perlransiero, auferam m.tnum meam, et quaecceli ambiiu continentur. h Psal. Beati immacii-
tunc videbis gloriam meam. Facies aulem mea non lati. Resp. Domine, refugium facius es nobis, a gcne-
videbitur libi, quia ego sum Deus ostendens ntira- ratione et progenie. Vers. Priusquam inontes 724
bilia in terra. Ad Comm. Tollite hostias, et iniroile iierent, aut formaretur terra et orbis, a saeculoet in
yi alria ejus, adorate Dominuin in aula sancta ejus. sseculum tu es Deus. ' All. Laudate, pueri, Dorai-
Psal. LXXXXV. num, laudate nomen Domini. Vers. Sit nomeu Do-
Hebdomcidadecima nona. mini benedictum, ex hoc nunc et usque in saeculum.
c Antiph. Salus populi ego sum, dicit Dominus. De j Offert. Vir erat in lerra nomine Job, simplex et
quacnnque tribulaiione clamaverint ad me, exattdiam rectus, ac timens Deum, quem Satan petiit ul lenta-
eos, et ero illorum Dominus in perpetuum. Psalm. ret, et data est ei potestas a Domino in facultale et
d Altendite, populus nietis,legemmeam,inclinate au- in carne ejus, perdidiique omnem subsianiiam ipius,
reni veslram in verba oris mei. Resp. e Lsetatus sum; et filios, carnem quoque ejus gravi ulcere vulneravil.
in his quae dicta sunt inihi : In domum Domini ibi- Vers. 1. Uiinam appenderentur peccala mea ,
mus. Fers.Fiatpaxiiivirtutelua, ei abundantia in utinain appenderentur peccala mea, quibus iram
lurribus tuis. Iiem Resp. Dirigalur Oralio mea sicut• (C merui , quibus iram merui, et calanritas, et ca-
incensum in conspectu luo, Dotnine. Fers. Elevaiio lamitas, et calanritas quam patior, haec gravior ap-
manuum mearum sacrilicium vespeiiinuin. f Atl. pareret. Vers. 2. Quoeest enim, quse esl enim, quoe
Paralum cor meum, Deus, paratum cor meum; can- est enim fortitudo mea, ut sustineam ? aut quis
labo et psallam libi in gloria mea. Offert. Si ambula- iinis meus, ut patienter agam ? Fers. 3. Nunquid for-
vero in medio tribulalionis, vivilicabis me, Domine, tiludo lapidum est fortitutio mea? aut caro mea oenea
et super iram inimicorum meorum extendes manumt esl ? aut caro mea senea esl? Vers. h. Quoniom,
tuani, et salvuin me fecit dextera tua. Fers. 1. Ini quoniam, quoniam non revertelur oculus meus, ul
quacunque die invocavero tc, exaudi me, muliiplica- videam bonaj, ut videam bona, ut videam bona, itt
bis in anima mea virlutem. Fers.2. Adorabo ad iem- videam bona, ut videam bona, ut videam bona, ut
plum sanclum tuum, et conlitebor noniini luo. AdI videain bona, ul videam bona, ut videam bona. Ad
Com. Tu mandasii mandata tua custodiri nimis; ttii- Comm. In salulari tuo defecit anima inea, ct in ver-
nam diriganiur viae meae ad cuslodiendas justilica- bum iuura speravi, quando facies de persequenlibus
tiones luas! Psal. cxvm. me judiciiini? Iniqui persecuti sunt me, adjuva mc,
Hebdoiitada vigesima. Doniine Deus meus. Psal. ul supra.
Auliph. Omnia quse fecisti nobis, Domine, in vero) D Hebdomada vigesimasecunda.
judicio fecisii, quia peccavimus libi, et mandatis luis3 Anfipft. Si iniquitates observaveris, Domine, Do-
iion obedivimus; sed da gloriam noniini tuo, et facc mine, quis sustinebit ? quia apud le propitiatio est,
nobisciim secundum multiiudinera misericordiae tuae. Deus Israel. Psalm. De prolundis clamavi ad te, Do-
Psal. Beali immaculali in via. Iiesp. Oculi omniuml mine, Domine, exaudi vocem meain. Resp. Ecce
in te sperant, Domine, et iu das illis escam in tem- quam bonum et quam jucundum habitare fratres in
a Compend., fecit sacrificiummatulinum. ....... f In Compend., pro Allel. assign. Lmtalus sum. Iu
h Compend., Sinai. Theod.:Cott/?,(e/)or. *.
o Etiom hnjiis oliicii concordiam cum lectione Do- e Gompend.: Allel. De profundh. Theod. Allel.
minicae 19 el Oralione Omnipolenset mherkors Dcus, i, Confttebor libi.
h Additur in Comp. Dominus universorumtu ^s.
universa, elc, vitle apuil Bernon., lococilato. PA- ' Tn Theod.: Allel. est Lauda anima. In Compend.
III;L.
d In Compend. Ps. est Bcali imtnaculati. Confitebor,tibi, Domine.
c Respons. hoc ct Versus subsequens non baben- i- i Pulcherrime liujus OITertoriicum suis Vers. etiam
lur in Compeiid. elTheod. sed Resp. Dirigalur, et H Antiphnn. lnentionem faciuut, Alcuinus, pag. 70, et
vers. Elevutio. Amalarius 1. m, cap. 59. PAMEL.
721 LIBER ANTIPHONARIUS. 722
uniim. Vers. Sicut unguentum in capiie, quod des- A j gat Deus, et dissipenlur inimici ejus, et fugiant qui
centlit in barbam, barbam Aaron. Vers. a Mandavit oderunt eum, a facie ejus. Resp. Si ambulem in me-
Dominus benedictionem et vitam usque in srcculurn. dio umbroe mortis, non timebo mala, quoniam tu
h Aii. Qui limtmt Dominura, sperent ineo; adjulor et mecum es, Domine. Vers.
Virga tua el baculus tuus
prnicctor eorum est. Off. Recordare mei, Doinine, ipsa me consolata sunt. itesp. Eripe ine de inimicis
omnipolentia tua dominans ; da sermonem reclum meis, Deus meus, et ab insurgenlibus in me libera
et bene sonantem in os meum, ut placeant verba nie. Vers. Liberalor meus de gentibus iracundis. Off.
mea in conspectu principis. Vers. Everle cor ejus in Perfice gressus meos in semitis tuis, ut non movean-
odiiiin repugnantium nobis, el in eosqui conseiitiunt tur vesligia rnea. Fers. Gressus meos dirige seculi-
eis. Nos autem libera iu manu tua, Deus nosier, in dum eloquium tuuni, ut non dominetur mei omnis
seternum. Ad Com. Dico vobis, gaudium est angelis injustitia. Ad Com. Tu mandasti mandaia (ua custo-
Dei super uno peccatore pceiiilentiam agente. Psal, diri nimis. Ulinam diriganlur vise mese ad custodien-
ul supra. das juslificationes tuas.
Hebdomadavigesimalerlia.
In agenda morluorum.
Antiph. Dicit Dominus: Ego cogito cogilaliones pa-
cis, et non afflictionis ; invocabilis me, et ego exau- i Anliplt. Requiem seternam dona eis, Domine, et
diam vos, et reducam captivitatem vestram de cun- 726 m* perpelua luceat eis. Psat. Te decet hyranus,
ctis locis. Psat. Benedixisli, Domine, terram tuam, Deus, in Sion, el tibi reddetur volum in Jerusalem:
avcrtisti captivitatem Jacob. c Resp. Timebunt gen- exaudi Orationem nieam, ad te omnis caro veniet
les. Fers. Quoniam sedificavit. Item Resp. Liberasli Resp. Requiem aelernam dona eis, Domine, et lux
nos, Dtiniiue, ex afiligenlibus nos, et eos qui nos perpetua luceat eis. Vers. Anima ejus in bonis de-
oderunt, confudisti. Vers. InDeo latidabimitrlotadie, moretur, et semen ejus hoereditetterram. Off. Erue;
ct nomini luo confiiebimur in saecula. d All. Dilexi, Domine, animas eorum ab omni vinculo delictorum,
ut in resurrectionis gloria inter sanctos luos resusci-
quoniam exaudiet Dorninus vocem Orationis meoe.
tari niereanlur. Vers. Tuam, Deus piissime Paler,
Off. De profundis clamavi ad le, 725 Domine, Do-
mine, exaudi vocem nieain. Vers. 1. Fiant aures deposcimus pie(a(em, ul eis tribuere digneris placi-
tuaeintendentes iu Orationera servi lui. Vers. 2. Si tas el quietas mansiones. Ad Com. Audivi vocem de
iniquitales observaveris, Doniine, Domine, quis su- ccelo, dicentem mihi : Scribe, beaii morlui qui in
slinebit? Ad Com. Amen dico vobis, quidquid oran- Domino moriuntur ; amodo jam dicit spiritus ut re-
tes ptititis, crcdite quia accipieiis, et liet vobis. Psal. quiescant a laboribus suis. Opera enim illorum se-
De profuudis. quunlur illos.
(C Ilem alia.
De sanclissima Trinilate.
Aniipk. e Benedicta sit sancta Trinilas, alque in- Antiph. Subvenite, sancti Dei, succurrite angeli
divisa unilas; confitebimur ei, quia fecit nobiscum Domini, suscipienles aniraara ejus, offerenies ears in
misericordiam suam. Psal. Benedicamus Patrein et conspectu Allissimi. Psalnt. Anima ejus in bonis de-
Filiurn cum sanclo Spiritu, laudemus et superexalie- moretur, et semen ejus hserediiet terram. liesp.
mus eum in saecula. Resp. Benedicttis cst DoBsine, Converlere, anima mea, in requiem luam, quia Domi-
qui intueris abyssos, et sedes super cherubim. Vers. nus benefecit libi. Vers. Quia eripuit animam nieam
Benedicite Deum cceli. All. Benedicius es Doraine de morle, oculos meos a lacrymis, pedes nieus a
Deuspatrum nosirorum, etlaudabilis in soecula. Off. lapsu. Off. Miserere mihi, Deus, secundum. Fecs. 1.
Benediclus sil Deus Paler, unigenitusque Dei Filius, Quoniam iniquitatem meam ego. Vers. 2. Tibi soli
sanctus quoque Spiritus, quia fecit nobiscumniiseri- peccavi. Item Off. Dextera Domini fecit virtutera,
cordiam suam. Fers. Benedicamus Patrein et Filium dextera Domini exaltavilme; non moriar, sed vivam
cum sancto Spirilu, laudemus et superexaltemus eum et narrabo opera Domini. Vers. 1. In tribulalione
in soecuia.Ad Com. Benedicite Deum coeli, et coram niea invocavi Dominum, et exaudivit me in laliludine
omnibus viventibus confitemini ei, quia fecit no- Dominus. Vers. 2. Impulsus versalus sum ul cade-
biscum misericordiam suam f. rem, et Dominus suscepit me. ltem Off. Convertere,
e /Vo i/er agenlibus. Domine, et eripe animam meam, salvum nie fac
Antiph. Benediclus Dominus Deus. Psal. Exsur- propter misericordiam luam. Vers. 1. Domine, nein
« Hic Versus abest a Compend. suit.
b InCompend.: Allel. Laudu,animamea,Dominum. e Hoc offic Gregorianum non esse, sed ab Albino
InTheod.: Allel. Qui sanal conlriios. Concordiarn ct Stephano Leodiensi composilum satis coiisiat ex
liujtis officii cum Iectione et Oraiione Dcus refugium, Microl., cap. 60, PAMEL. Exstat in Theod. et in Cora-
legi apud Bernon., 1. de Miss., c. S, monet Pamelius. pend. qui videtur esse ejusdera aetatis ac Stephanus
Repetendum vero esse hoc olf. si plures occurrant Leod.
Dominicae,tratiit Micrologus,c. ull., ita tamen ut se- f In Titeoderic 2 post Dominicam ubi fit offic de
quens oflicium semper dicatur proxima ante adven- Trinit. notatiir adliuc alia Dominica, cui succedunt
tura Dominica. quinque Dominicse ante Natale Dom. Poslea legitur
c Hoc Respons. et Vers. sequens non sunt iui Missa in dedicalione.
Theod. etComp. s Qttaehic sequunlur desunt in Ms. Compend.
d In Comp.: A//. Laudabuntur. In Theod., Qui po-
79.5 SANCTJ GREGORHMAGNI 724
ira lua arguas me, neque in furore tuo corripias me.. A omnia ossa mea. Ad Comm. JJJgojgum resurrectio et
Vers. 2. Miserere mihi, Domine, quoniam infirmus vila, dicit Dominus. Qui credit in uie, etiamsi mor-
sum ; sana me, Domine, quoniam conlurbaia sunt tuus fuerit, vivel.

APPENDIX
Ex ManuscriptoiCompendiensi.
Feria secunda, pro peccatis. Feria seplima, de virginibm.
Ant. Sj iniquilates, ut sup. Psalm. De profundis. Anliph. Vultum tiuim deprecabunlur. Psalm. Eru-
Besp. Propiiius esto. Vers. Adjuvanns, All. D.omiue, ctavit. 727 Besp. Diffusa esi. Fers. Propter verita-
refugium. Off. Sicut in holocaust. Ad Comm. Amen. tcm. AU. Specie tua. Off, Diffusa.cst. Ad Com. Di-
dico vobis. lexisti.
Feria lerlia, 4e angeiis. Gaude Eia unica columba speciosa.
Anliph. Adorale Dominura, omaes angeJi. Psal. Sponsa stiperno regi consociala. Beata semper Dei
Domintis regnavit, exsuliet. Resp. Benedicite Domi- genilrix a pia virgo Maria.
num. Vers. Benedie, aninia. All. Laudate Deum. Proeclaradies nobis inslaf guae temporum alfert
Offeri. In con.specluangelorum. Ad Com. Benedicite, orbita revoluta. Haccsolemnitas est animoefestiviias
omnes angeli. nostrre tnerito veneranda. CelCbremus eam iingua
Feria quarta, de sapientia. vocifera. Decanlantes laudes iDomino debiias vnce
clara. Gratulemur in ea corde ,pio, Domiminnrogan-
0
Antiph, sapientia. Psalm. et Resp. Domine Do- tes mente pura. Ut delicta noslra tergat nianu sua.
minus nosler. Vers. Quoniam elevata est. Alt. Quo- g tQuibus cxpediti cantica psallomus in excelsa. Suinina
niam Deus magnus Off. Dominus possedit me. kd pia gratia nosir.a conservando corpora 728 custo-
Com. 0 sapientia. dita. De gente fera Normanica nos bbera, quae
Feria quinta , de charilate. noslra vastot Deus regna. Senum jugulat et juvenuni
Anliph. Domine Deus Palrum nostrorum. Resp. ac virginuin puerorum quoque catervam. flepclle
Charitas Dei diffusa esi. Vers. Charilas iion quoerit. jprficamur cuncta a nobis maia. Gonverte , rogamus,
AUel. Cbaiitas Dei. Off. Diligamus nos invicem. Ad Domine, supplices nos ad te Rex glorise, es qui vera
Gem. Cbarjias Dei. pax, saluspia, spes et (irma. Dona nobis paceui atque
concordiam. Largire nobis spem el integram fidein ,
« Feria sexta, de saitcta cruce. simul veram chariiatem continuara concede nobis et
Anliph. Nobis auteni gloriari. Psalm. Dominusrc- jperfectam. Sanclorum precibus nos adju«enaur ad
•gnavit, decorem. Resp. Christus factus est. Vtrs. liaec impelranda. De quorum passione grajiulamur
Propler quod. Allel. Dominus regnavit a ligno. Off. gloriosa. Sit laus pax et gloria Trinitati quaoa maxi-
Deus enim firmavit. Ad Com. Nos autem. ma cuncla per ssecula. Amen b.
a Haeenotulis ad cantus modulationem
dispositis Antiphonas) inlitaniamajore, Ans.de quacunqiiptribula-
sunt inscripta. Quse edenda putavimus, quia inde iione, Ans. desiccitate, Ans.de nimia pluvia, de morlali-
erui poiest tempus scripti Codicis, ut diximus in iale; Ans.de lemporebelti,Ans. de liberalione, de pozni-
praofat. acliones pro liberalione;
k Postea legitur Incipiunt Atl. (idest, Alleluias) de /e)tli()its;coniineiitigratiarj.im
Ans. de natatitiis sanctorum, Ans. adreliquias deducen-
tirculo anni, sunt auiemnuraero 79. Deinde Atts(id est G das, Ans. de passione Domini, Ans. de resuireclione.

OBSERVATIONES PRMYIM
AD COLLECTIONEM RESPONSORIORUM, ANTIPHONARCM, VEB.SUUM, etci
730. Cuma paucis prsevideamus legendam Collectionem hanc, quae notatu digniora in ea nobis occurre-
runt hic indicare non pigebit.
In Codice Compendiensi iiullum nomen praeferi hic liber. Ex Responsoriis Responsaiha quibusdam dicitur
(Mabil., de Cursu Gall., pag. 398). Ab Amalario Fortunalo Aniipliomrius, propter Aotiphonas, ut ex ejusdem
libro de Ordine Anliphonarii manifeslutn cst; ob integrutn officium ecclesiasticum, sive cursuiu laui noctur-
num quam diurnum in co descriptum , nonnulli Codicem hunc Officialemappellavere. Porro etsi libri bujus
mulli passim meminerint (Amalar., 1. iv, de eccl. Off., c. 29, et passim), nerno tamen velerum Resporrs. ,
AnCiph., etc, complexionem adlinc pulrjicijuris fecil. Eam autem in lucem emitiendam duximus, ei quidetn
ex vetuslissimo Codice, licet mendorum non experte, ut esset omniuin liturgiCMi)veluti coinpleiiieuiuin.
Ojtii haec conferre voluerit cum hodiernis Antiphonariis , nihil fere de novo invectuni jn libros nostros
ecclesiasticos observare gratissimum habebit, cnm inter certissimas Ecclesioecatbolicse notas, ea quae ab
aniiquitale petitnr non tiltiinum aut iuferiorem locum obtiueat.
Ad cujus Ecclesioetisnni fuerit descriplus Codex noster Compendiensis, obscurum est. Certe quamvis of(i-
cium desanclo Benedicto exhibeat (quod nonnuliis fortasse argumentum erit, monachos Benetiiclintis illo
usosesse)in numero tamen et dislribuiione Psalmnrum , lampro nocturnis quam prodiurnis horis, iet in
multis aliis a sancti Benedicii reguia non raro recedii. Multorum satictorum in Gailia praesertim Biflgica
celebrium officia proptia compleclitur, u( sanctorum Remigii, Vedasti, Medardi, mariyrum Crispini et
Crispiniani, Quintini, etc Unde conjicilur ad alicujus in Galliis Ecelesjoe sacrauv supelleciilera primuin
pertinuisse. Aliunde vero quoe leguntur in ordine ad Vesperas die sanctissimo Paschae, exscripta videniur
ex OrdineRomano , u(.eo loci observavimus. His oinnibus truiinatis, existimamus veterem officii divini
ceiebrandi ritum in Ecclesia Romana observatum , ex priorum suinnioriim ponlificum , uiaxime vero ex
sancli Gregorii praescripto, bic exhiberi, Gallicanat cujusdam Ecclesiae usui accommodalum, accersitis prpr
priis officiis sancloruni, quorum praeseriim in Galliis celetris est memoria.
Hoc in libro, non solum majoribus soleninilatibus proprii Psalmi, lum in nocturnis tuin in matutiiiis et
vesperiinis horis assignatitur; sed etiam ubi oflicium prsescribitur de communi siye apostpjoruui, siwe
725 LIBER RESPONSALIS. 726
marfyrum , aut confessorum , etc , omissis Psalmis de feria , praescribuntnr alii qui prsemissis Anliphonis
conveniunt, uti eliam nunc in Ecclesia]Romana usilatum.
Quemadmodiimin libro Sacrameniorum assignantur Orationes nonnullaead crucem, ad fontes; ita etiam
hac in Colleclioneindicantur Antiphonse , ad crucem, vel ad (ontes, pro oclaya Theophanioc, fone quod in
Theopbania Baplismi Cbristi memoria celebrarelur, et baplismus solemniter daretur.
In officio Purificationts, quod integrum est de sanctissima Virgine , observatione dignum Responsorium
hoc : Gaude, Maria; cunctas hmresessola inleremisti, quw Gabrielh, etc
In Dominica 5 Qtiadragesinire, de Passione, jam tum niincupaia, Versus isii: Eripe me ab homine malo ,
Eripe me de ittimkis meis, Erue a framea, De ore leonh, appellantur Versideclinatorii. Multi alii alibi occur-
runt, ut in sanciissimo Paschaetlie, cum eodem litulo. Cur vcro ita dicanlur, nondum assequi potuimus, nisi
ex mera conjectura; quam timido proferimns , donec ceriius aliquid nobis suppelat. Ili versus omnino
discrepanl ab illis qui in Responsoriis insernntur; idque babent singulare quod psalmodiara seu Psalmovum
cantum claudant. Quando vt:ro eanuntur, faeies ad altare convcriitur, quem ritum obseryal Amaiarius.
Itaque dici poluerunt hi versus declinatorii, tum propter inclinationero seu conversionem vultus, et tolius
corporis ad Orientem autaltare; lum propter psalmodiseliriem quera indicant; quse enim ad finem vergunt,
ca decliuare dicunlur.
In DominicaPalmarum Versus Gloria, laus, et honor, eic, minime leguntur.
In Ordine ad Vesperas diei Paschae legitur : El lunc vadunt ad sanclum Joannemad Vtbtem ; cui Ioco
illuslrando adhibuimus conjecturam doclissimi Mabillonii in notis ad 1 Onlinem Romanum tomo 11Musei
ltal., pag. 57. Aliam bic acci|ie. Lib. m, epist. 5, sanclus Gregorius jtibet ad se tr&nsmitli tunicam sancii
Joannis, quse penes quemdani episcopum erat. Eam, ut oplaverat, Rornam delatam , et sub aliari sancti
Joannis in basilica Constanliniana collocatain narrat Joannes DiaconuS; lib. III Vitsesancli Gregorii, 731
cap. 57 ac seq. Qumquidem vestes, inquit Joannes , usque hactenus tanlit miraculis coruscareprobatilur, etc
Ab bac fortasse sacra tunica , basiliGasancti Joannis , in qua asservabatur, dicta est sanclus Joannes ad
veslem.
Non me latet JoannisDiac teslimonium a doctissimoTillemonlio reprobari (Tom. I, Hisl. eccl., in notis,
pag. (140), tanqiiam ipsi Gregorio contrariura. Verum in minime probat.
Post officium Ascensionis et Pentecostes legiiur : Ans in maiutinis de sancto Germano.De Antissiodorensi,
ande Parisiensi, aut de alio quopiam Germano id sit inielligendum non liquido constat. Circa id tempus ,
nimirum maii die 28, celebratur natalis sancti Germani Parisiensis anlislitis. De hoc feslo in Codice Com-
pendiensi agi vero propins videtur.
Jn officiode sancto Petro, Responsorium ultimum secundi nocturni praetereundum non est: Tu es pastor
ovium , ptinceps aposlolorum; tibi tradidit Peus omnia regna mundi el ideo tibi traditm sunl ctaves regni
cmlorum.
Amplissimum cst, et ex solemnioribus officiumde sancto Hippolyto marlyre, die 15 augusti.
Quse canuntur in festo sanclorum Dionysii et sociorum marlyrum Aniiphonse et Responsoria, omnia
desumunlur ex eoruin Aciis, in quibus sanctus Dionysius a sancio Clcmente Pelri apostoli successore missus
traditur.
In nostro Codice legittir officiumde sanclo Andrea ex ejusdem Actis consarcinalum, quale fere nunc etiam
in Breviario Romono babelur.
In festo sancti Thomse apostoli, ejus proedicationiset martyrii apud Indos fit mentio.
lnter Responsoria bic collecta quaedaminscribuntur de auclorilate. Quid hoc significet explicare COnatur
Ainalarius, lib. deOrd. Antiphonarii, c 55. At difficultalem tangit, non tollit, imo vix tanlisper elevat. De
re autem ita obscura silere malumus quam temere opinari.
Multa alia observatione non indigna in brevibus notis calci columiiarum inscriptis offendes, qusa ideo hic
repetenda et relractanda non credimus.

SAWCTI GREGORII MAGNl

ROMANIPONTIFICIS

LIBER RESPONSALIS
SIVE

ANTIPHONARIUS.
(Ex CodiceCompend.,nono saeculoinclinanledescripto; cui sanctiGregoriipapasnomenf*i»DgUur.)

« IN NOMINE DOMINI JESU CHRISTI.

Incipiunt b Responsoria, sive Antiphonse per anni circulnm.

733 In i''0''ifl Dominicm primm de AdvenluDomini. Ad Invitatorium. f
Ad Vesperas. Antiph. Ecce venit Rex, oecurramus obviam Sal-
Antiph. Ecce nomen Domini venit de longinquo, vatori nostro. Item Anliplt. Regem venlurnm Doini- '
et claritas ejus replet orbera terrarum. num, venile adoremus. Ant. Angelus Domini nun-
a IIoccscripta snnt littefis uncialibus attreis in area b Hinc liber Responsalisappellatur Codex ea con-
purpurca , ct rubris in area a!ba. tinens.
727 SANCTI GREGORHMAGNl 728
liavit Marise, et concepit de Spiritu sancto, alleluia. AA veniet. Vers. Deus a Libano veniet, et sanctus de
Ant. Jerusalem, respice ad Orieniem, ct vide, al- monte umbroso el condenso. Gaude. Resp. Egredie-
leluia. tur Dominus de Samaria, a porla quoe respicit ad
Feria terlia. Orientem, et veniet in Belhlehem ambulans super
invenla est Maria aquas redemptionis Judoe. Tunc salvus erit omnis
Antiph. Anlequam convenirent, bomo, quia ecce veniel.- Vers. Deus a Libano vc-
liabens in utero de Spirilu sancto, allel. Anl. Quoe- niel. Tunc. Resp. Rex nosler adveniens Chrislus,
rite Dominum dum inveniri potest, invocale eura quem Joannes praedicavit Agnum esse veuturum.
dum prope cst, alleluia. Vers. Ecce Agnus Dei, eccequi lollil peccala mundi.
Feria quarta. Quem Joannes.
Aniipli. De Sion exivit lex, el Verbum Doinini de In malutinh Laudibus.
Jerusalem. Ant. Veniet lortior post me, cujus non Antiph. Ecce in nubibus coali Dominusveniet cum
sura dignus solvere corrigiam calcearaentorum ejus. poleslate magna, all. Ant. Urbs fortitudinis nosiiac
Feria quinta. Sion, Salvaior pnnetur in ea murus et anteniurale.
Antiph. Renedicla tu in mulieribus, el benedictus Aperiie portas quia nobiscum Deus, allel. Aii(. Ecce
fructus ventris tui. Ant. Exspectabo Dominum Sal- apparebit Dominus, et non mentietur. Si moram fe-
vatorem meumAet praesiolabor eum, dum prope cerit, exspecta eum, quia veniet cl non tardabit,
est, alleluia. all. Ant. Montes et colles cantabunt coram Deo lau-
Feria sexla. *, dem, et omnia ligna silvarum plaudent manibus,
B quoniam veniet Dominus, dominator in regnum
Antiph. Ecce veniel Deus, et homo de domo Da- aeternum, alleluia , alleluia.
vid sedere in throno, allel. Ant. Ex ^Egypto vocavi c Itt Evangelio.
fiiiuoi meum ; veniel ut salvet populum suum.
Sabbato. Aniiph. Super solium David , el super regnum ejus
sedebit in seternum , allel. Anliph. Reata es , Maria ,
Anliph. Sion, noli limere, ecce Deus luus veniet, quae credidisli; perficientur in le quaedicta sunt libi
734 alleluia. Anl. Ecce in nubibus cceli Filius ho- a Domino, alleluia.
niinis veniet, alleluia. Ant. Omnis vallis implebilur, Feria secunda.
et omnis mons et collis liumiliabitur, et videbit om-
nis caro Saiutare Dei. Ant. Veni, Domine, visitare Aniiph. De ccelo veniet dominalor Dominus, ct in
nos in pacc, ut laetemur coram te corde perfeclo. manu cjus honor et imperium. Ani. Ecce Rex venit
Anl. Leva, Jerusalem, oculos, et vide potenliam Dominus terrae, et ipse anferet jugum capiivitatis
Regis. Ecce Sdvator venit solvere le a vinculo. Ant. nostrae. Anl. Ego bapiizavi vos aqua ; ille bapiizabit
Gaude et loetare, Jerusalem, quia Rex luus venit vos Spiritu.sancto, alleluia.
tibi, de quo prophetop.pracdixerunt, angeli adorave- Ferta lerlia.
runt, quem cherubim et seraphim Sanctus, San- ' Antiph. Super te, Jerusolem, orietur Dominus ;
ctus, Sanclus proclamant. et gloria ejus in te videbitur. Anl. Vox clamaulis in
Responsoria in Dominka secunda. deserlo, parate viam Domini, reclas faciie semitas
a Resp. Jerusalem, cilo veniet salus lua ; quare . Dei noslri.
mcerore consumi'iis ? Nunquid consiliarius non est ^* Feria quarta.
b
libi, quia innovabit te dolor. Salvabo te, et libe- Ecce mitlo angelum meum , qui praepara-
rabo te, noli timere. Vers. Israel, si me oudieris, vitAnliph. viam luam ante faciem luam. Anl. Sion, renova-
non erit in te deus recens, neque adorabis deum beris et videbis luum , qui venlurus est in te.
alicnum ; ego enim Doniinus. Salvabo le, elc Resp. Ant. Rex noslerjustiini adveniet Cbristus, quem Joannes
Ecce Dominus veniet, et omnes sancti ejus cum co; futurum.
et eril in die illa lux magua. Et exibunl de Jernsa- prsedicavil Agnum esse
lcni, sicut aqua raunda ; et regnavit Dominus in Feria quinta.
selernum super omnes genies. Vers. A solis oriu et Antiph. Tu es qui venlurus es, Domine, quem
occasu, ab aquilone et mari. Et regnavit. Resp. Do- exspectavimus, ut salvum facias populum tuuin.
cebit nos Dominus vias suas, et ambulavimus in Ant. Qui post me venit ante me factus est, cujus
semitis ejus, quia de Sion exivit lex, et Verbura non sum dignus calceamenta solvere. Anl. Jtixta est
Domitii de Jerusalem. Vers. Ex Sion species decoris salus mea, ui veniat; el jusiilia mea, ut reveletur,
ejus ; Deus noster manifeste veniet. Quia de Sion. dicit Duminus.
Besp. Jerusalem, surge ei sta in excelso ; ei vide Feria sexta.
jucunditatem quae veniet tibi a Deo tuo. Vers. Leva
in circuitu oculos tuos, et vide et coniemplare. Vers. Anliph. Dicile, pusillanimes, confortamini, ecce
(Jivitas Jerusalem , noli flere, quoniam doluit Do- Dominus Deus noster veniet. Anl. Cantate Domiuo
minus super te, et auferet a te omnem tribulaiio- canticum novum , laus ejus ab exlrerois terrse.
nem. Vers. Ecce dominalor Dominus. Et auferet. D ] 736 Sabbaio.
liesp. Ecce Dominus veniet, proteclor noster, San-
ctus Israel, coronam regni habens in capile suo. Anliph. Levavit Dominus signum in nationibus, et
Vers. Ecce dominator Dominus. Coronam. Resp. formatus congregavit dispersos Israel. Ant. Ante me non cst
Sicut mater consolatur filios suos, ita consolabor vabitur omne Deus, et post ine non erit, quia mibi cur-
vos, dicit Dominus; et de Jerusalem civiiaie 735 genu , et conlitebitur omnis lingua.
quam elegi, veniet vubis auxilium ; et videbitis et jRespottsonain Dominica terlia de Advenlu.
gaudebil cor vestrum. Vers. Deus a Libano veniet, Resp. Ecce apparebit Dorainus super iiubein can-
el sanclus. Resp. Jerusalem, planlabis vineam in didam, et ciuti eo sanctorum inillia. Et habcns iu
inoniibiis tuis et exaliabis, quia dies Donrini-veniei. vestimento, el in femore suo scriptum : Rex Kegum
Surge, Sion, couverlere a Deo tuo, gaude et laeia- el Dominusdominanliura. Vers. Ecce dominalor Do-
re, Jacob, quia de medio gentium Salvator tuus minus cum virlute veniet. Et habens. Resp. liethle-
a Sunt Responsoria quoe canuntur post leciiones col. 612, A.
noclurnorum. e Sic designantur Antiplionoequae dicuntur ante
h Pro titnovavit, sicuti in alio Respons. regnavit Benedktus, quod istud cantieum ex Evangelio sit
! ro rcgnabit, usurpato v pro b, et vice versa . . . suinptum. Idem dicendum de Antiphona quae prsa-
Consule scbolia Augeli Roccaein librum Sacram., mitlitur cantico Magnificat.
 7-29 LIRER RESPONSALIS. 750
bem civilas Dei summi, ex (e exiet dominalor Israel, A Feria sexta.
et egressus ejus, sicut a principio dierum aeternita- Antiph. Dies Domini sicut fur ila in nocte veniet,
tis. Et magnifieabitur in medio universae lerroe. Et et vos estote parati , quia qua hora non putatis, Fi-
pax eril in terra nosira dum veneiit. Vers. Deus a lius hoininis veniei. Ant. Quomodo fiel istud, ange-
Libano. Et egressus. Resp. Qui veuiurus est veniet lus Dei, quia virum in concipiendo non pertuli?
et non tardabil. Jam non erit timor in finibus no- Sabbalo.
stris, quoniam ipse est Salvalor noster. Vers. Ex
Sion species decoris ejus, Deus noster manifeste Antipli. Audis , Maria virgo, Spiritus sanctus su-
veniet. Quoniam ipse est. Resp. Suscipe Verbum, perveniel in te, et virlus Altissimi obumbrabit tibi.
virgo Maria, quod libi a Dominoper angelum Irans- Ant. Hoc est lestimonium quod perhibuit Joannes :
missum est. Concipies per aurem Dominum pariier Qui post mc venit ante me faclus est. Ant. Multi-
et hominem, ut henedicta dicaris inler omnes niulie- plicabilur ejus imperium , et pacis non eril (iuis.
res. Vers. Ave, Maria, gratia plena ; Dominus te- Ant. Dabit ei Dominus sedem David Palris sui, et
cum. Ut benedicta. Resp. ^Egypte, noli flere , quia regnabit in oeternum.Ant. Ecce virgo concipiet et pa-
dominalor Inus veniet libi ; ante cujus conspectum riet lilium; et vocabitur nomen ejus Eminanuel.
niovebuntur abyssi; liberare populum luum de manti Ant. Gauicie in Domino semper, iterum dico, gau-
polenlis. Vers. Ecce Dominus. Resp. Prope est ut dete, Dominusenim propeest, Ant. Yenite, ascen-
veniat tenipus eju<, et dies ejtts non elongabuntur ; damus ad monlem Domini, quia de Sftm exivit lex,
miserebitur Dominus Jacob, el Israel salvabitur. el verbum Domini de Jerusalem.
Vers. Qui venturus est veniet el non tardabit. Jani __$ Responsoriain Dominicaquarta.
non erit timor in Jinibus nostris. Resp. Descendit
Dominus sicut pluvia in vellus; orietur in diebus Resp. Canite luba in Sion ; vocate gentes, annun-
ejus jusiitia et abundantia pacis. Vers. A solis ortu liate populis, et dicite : Ecce Deus Salvalor noster
et occasu. Orielur. Resp. Veni, Domine, el noli adveniet. Vers. A solis o.rtu et occasu. Salvator.
tardare; relaxa facinora plebi luoe, et revoca di- Iiesp. Octava decima die decimi mensis jejunabiiis,
spersos in terram suam. Vers. A solis orlu. L't re- dicit Dominus,et miilam vobis Salvatorenfet propu-
voca. Vers. Ecce Dominus. Resp. Ecce radix Jesse, gnotorem pro vobis, qui vos praecedat, et introducal
ascendit in salulem populorum ; ipsum gentes de- in lerra quam juravi palribus vestris. Vers. Egosum
precabuntur, et erit nomen ejus gloriosuni. Vers. Dominus Deus vesler,qui eduxi vos de terra Aigypli.
Deus a Libano veniet. Et erit. Resp. Docebit vos Resp. Non aufereiur sceptrum de Juda, et dux de
Dominus vias suas, et ambulavit a vos in semitis feraore ejus, donec veniat qui mittendus est, et ipse
ejus, quia de Sion exivit lex, el Verbum Domini de erit exspeclatio gentium. Vers. Pulchriores sunt o-
Jerusalem. Vers. Ex Sion species. El Verbum. culi ejus vino , et denles ejus lacte candidiores. Et
In malutinh Laudibus. ipse. Resp. Meoporlet minui, illum aulem crescere.
Qui post me venit ante me faclus est, cujus non sum
Anliph. Veniet Dominus, ct non lardabit. Et illu- dignus corrigiam calceamenti ejus solvere. Vers.
minat abscondila lenebrarum, et manifestabit se ad Hoe est teslimoniuin quod perhibuit Joannes. Qui.
omnes gentes, alleluia. Ant. Jerusalero, gaude gau- Resp. Ecce jaui venit plenitudo lemporuni [temporisj,
dio magno, quia veniet libi Salvator, alleluia. Ant. in quo misit Dcus Filium siiiini in lerris naium de
Dabo in Sion saluiem, et in Jerusalem gloria mea, C Virgine, faclum sub lege , ut eos qui sub lege erant
allelula. Ant. Montes et colles bumiliabuntur, et redimeret. 738 Vers. Prope est ui veniat tempus
erunt prava in direcla, el aspera in vias planas. • ejus, et dies ejus non elongabuntur. Ut eos. Resp.
Veni, Domine, el noli tardare, alleluia. Ant. Juste Virgo Israel, revertere in civitatibus luis. Usquequo
et pie vivamus, exspectanles beatam spem ei adveu- dolens averteris? Generabis Dominum Salvalorem
tum Domini.ln Evangel. Anliph. Joannes autem cum oblaiionem novam in terra. Ambuiabunl homines
audisset vincuiis opera Chrisli, mittens duos de disci- in Salvatione. Vers. A sohs ortu. Ainbulabuni. Resp.
pulis suis, ait illi: Tu es qui venturus es, an alium Juravi, dicil Dominus , ut [ne] ultra jam irasctr su-
exspeciamus? Ant. Ite, dicile Joanni: Coecivident, terram. Montcs et colles suscipiant justitiara
surdi audiunl, claudi curantur, leprosi raundaniur. per meam. Ecce firmamenium pacis erit in Jerusalem.
Ant. Tu es qui venturus es, an alium exspeclamus? Vers. A solis orlu. Suscipiant. Resp. Non discedi-
Dicite Joanni 737 Quaevidistis : Ad lumen redeunt mus a te , vivilicabis nos , Dornine, ei nomen luum
cseci, mortui resurguut, pauperes evangelizantur, invocabimus. Oslende faciem luam, et salvi erimus.
alleluia. Vers. Domine Deus virtuium, converle nos. Osiende.
Feria secunda. Resp. liitueniini quantus sit iste qui ingredilur ad
Antiph. Dicil Dominus, pomilentiam agite; appro- salvandas gentes; ipse est sol justitise, cujus genera-
pinquavit enim regnum coelorum, alleluia. Ant. Bea- tio nou habet fiuein. Vers. Ecce dominabuntur [do-
tara me dicent omnes generationes, quia ancillam inhiabiturj a mari usque ad mare. Gujus generatio.
humilem respexil Dominus. In malulinis Laudibus.
Feria quarta.
induere Antiph. Canite tuba in Sion , quia prope est dies
Anliph. Consurge, consurge, fortitudinem, Ecce veniet ad salvandura nos, alleluia,
brachium Domini. Ant, Elevare, elevare, consurge, Domini. alleluia. Ant. Ecce veniel desideratus cunciis gen(i-
Jerusalem; solve vincula colli lui, captiva filia Sion. bus, et replebilur gloria domus Domini, alleluia.
Feria quinta. Antiph. Erunt prava in direcia et aspera in vias pla-
Aitiiph. Omnis vallis implebiiur, et omnis mons cl nas. Vcni, Domine , ei noli tardare , alleluia. Ant.
collis huniiliabitur, et videbit omnis caro Salutare Dominus veniet, otcurrite illi, dicentes : Magnum
Dei. Anl. Ponam in Sion salutem, et in Jerusalem principium et regni ejus non erit linis; Deus lortis,
gloria mea , alleluia. Ant. Ponenl Domino gloriam, doniiiiator, princcps pacis, alleluia , alleluia. Ant.
et laudemejus in insulis nuntiabunt, quiaecce veniet Omnipotens serino luus, Domine, a regalibus sedibus
et non tardabit. Anl. Consolamini, consolamini, venit, alleluia. Ant. Exsuita saiis , lilia Sion , quia
popule meus, dicit Deus vester. Ant. Laetamini cum ecce Rex luus venit tibi justus el Salvator, alleluia,
Jerusalem , et exsultate in ea , omnes qui diligilis Ant. Ecce concipiens in utero et paries lilium, et
cam in seternum. Ant. Docebit nos de viis suis Do- vocabis nomen ejus Jesum. Hic erit maguus, et Fi-
minus, et ambulabimus in semitis ejus. lius Aliissimi vocabitur.
a Forte, et ambulabitms. In mullis aliis locis corruptus esl hic Codex, crassa forsilan scriptoris inscilia»'
751 SANCTI GREGORII MAGNl 752
In Evangelio. A cognoscamus, Domine, in terra viam tuam; in om-
Anliph. Ecoe Deus nosler, exspectamus eum , ct nibus geniibus Salutare (uiim. Am. Da irierceriem,
galvabit nos, allcluia. Anl. Ave Maria, gratia plena, Domine, susiinentibus le, ui propheiaetui fideles in-
Dominus lecuni, benedicla luin mulieribus, allcluia. venianlur. Ant. Lex per Moysendata est, el veritas
Ant. Ex qno facta est vox salutationis (uae in auri- per Jesuin Christuiii focia est.
bus meis , exsultovit in gaudio infans in litero nieo, In Evangelio.
alleluia. Ani. Estote parali, similes hominibus ex- Aniiph. Vocahitur nomcn ejus Emmanuel, q.uod
spectanlibtis Dominura , quando revertatur ad nup- inlerpretalur nobiscum Deus. Ant. Eccc ancilla Do-
tias. mini, Jiot niihi secuiidurn verbum luuni. Ant. Maria
Responsoriainfra eamdem hebdomadum. auiem conservahat omnia verba hoec conferens iu
Resp. Clama in forlitudine, qui annunlios pa- corde suo. Ant. Tu, Beihlehem terra Juda, non eris
cem; clic civilatibus Judoe et habilatoribus Sion : mininia inter principes Juda. Ex te enim exiet qui
ecce Deus noster quem exspeclabamus advcniet. regai populum meuin Israel.
Vers. Ecce dominalor Doniinus. Quem. Resp. Orie- Feria quarla, in matulinis Laudibus.
tur slella ex Jaqob , el exsttrget hoino de Israel; et Noli [Nolite] timcre; quinta enim die vcniet ad vos
confringet omnes duccs alicnigenaruiri. Eterit oiriuis
terra pnssesgio ejus. Vers. A solis orlu. iiesp. Egre- Domiiuis noster. Anl. Prophetoe piaedicaviTuut nasei
dieiur Dominns , et praeliabitiir conlra genles; ct Salvatorem de virgine Maria. Ant. Spiritus Doinini
me , eyangelizare pauperibus misit me. Ant.
stabunt pedos ejus supra monles Olivarum ad Orien- n super Ecce venicl Dorninus, ut sedeat cinn piincipibus , et
lem. Vers. Ex Sion species decoris. Et siabunt. Resp. I goliuni
Proecursor pro nobis ingreditur agnuni [Agnus] sine cite : Ecce gloriae leueat. Attt. Annuntiate populis et di-
macula secundum ordinem Melchisedech, Poniifex Deus Salvator noster 740 vcniel. Ant.
faclus est in setcrnum , et in saeculumsaeculi. Vers. Propter Sion non tacebo, donec.egrediatur, ut splcn-
Ecce dominotor Dominus. Ponlifex. Resp. Videbunt dor justus ejus.
gcntes jusium luuin , ct cuncli reges inclytum tuum. ln Evangelio.
Et vocabitur tibi nomon novuin,quodos Domini no- Antiph. Missus est Gabriel angelus ad Mariam
minovit. Vers. Eccc dominator Doniinus. Quod os. virginem desponsalam Joseph. Ant. Joseph, liii Da-
Resp. Emitle Agnum , Dotnine , dominalorem terrae, vid, noli timere aecipere Mariam conjiigem luain ;
de,petra deserii, ad moniem filiaeSion. Vers. Ex qnod enim in ea natum est, de Spiritu sanclo esi,
Sion species. De pclra. Itesp. Germinavernnt campi alleluia.
eremi, germen odoris Israel; quia ecce Deus nosler Feria quinta, in Malutinh.
cum virtute veniet, 739 splendor ejus cum eo.
Vers. Ecce dominator. Resp. Rorale, coeli, desuper, salvum Attiiph. De Sion veniet Dominus ompipotens, ut
et nubes pluanl juslum : aperialur terra, et germinet fociat popiilum suiim. Ant. Convertere , Do-
Salvatorem. Vers. Emitte Agnum , Domine. Rcsp. mine, aliquantuliiin , et ne tardas [larda, vel tardes]
Veniel nobis salus a Doniino gloriae, et conlerel ju- venire ad servos tuos. Anl. De Sion veniet <_uire-
est Doinintis Eimnaiiuel; magnurn nomcn
gnm grave, et solvet vincula peccatorum nostrorum, gnaturus Ant. EcceDorniniismcus et honorabocum; Deus
quia polens est. Vers. Ecce dominator. Resp. Egre- ejus. Palris mei, et exallabo eum. Ant. Dominus legiler no-
dieiur Dominus de radice Jesse, et flos de radice G ( Deus Rex nosier, ipse veniet el salvabit nos.
cjus ascendei, et cril justiiia cingulum lumborum sier,
ejus, et fides cinctoriumremim ejus. Vers. Ex Sion 7n Evangelio
specics. Et eril. Resp. Paratus esto, Israel, in oc- Anliph. Veniel Dominus in polestaie inagna , et
etirsum Domini, quoniam venit flrmans monies, ct videbii enm oranis caro. Attt. Dicile : Pusillanimes,
creans Spiriius et annuntians in hominibus Chrislum confortamini. Ant. Eslote parali, similes hominibus
esse venturum. Vcrs. Eccedominalor. Resp. Annun- cxspectaiilibus.Doiiiinum, quando revertatur ad nup-
tialum est per Gabriel archangeluui ad Mariam vir- tias. Ant. Vigilate aninio; in proximo est Doininus
ginein : de introilum regis [Da introitum Regi]. Et Deus nostcr. Ani. Veniet iieruin angelus luns, et
ingressus est per splendidam regionem, aurem Vir- docebit nos vias luas, Domine. Ani. Iniucniini quan-
ginis , visilare palaiinm uieri; et regressus est pcr tus sit iste gloriosus , qui ingreditur ad salvaudos
auream virginis porlam. Ant. Ave, Maria. Et. Resp. populos.
Radix Jesse qui exsurgal judicare gentes; in einn' Feria sexla, tii Matutinis.
gentes sperabunt, et erit nomen ejus gloriosum.
Vers. Ex Sion species. Anliph. Conslanles eslote , videbitis auxilitim Do-
mini super vos. Aiit. Ad (e, Doiniiic, lcvavi animam
de
Anliphonm feria secunda, in Malulinis. meam; veni, et eripe me, Domine, ad le confugi.
Aniiph. Ecce veniel Dominus princeps regum ter- Anl. Veni, Doinine, et noli tardarc; relaxa /acinora
roe : bcali qui parati sunt occurrere illi. Atiiiph.DuniI plebi luoeIsrael. Ant. Deus a Libano veniet, et splen-
veneril Filius hominis, putas inveniel fidem super! dor ejus sicul lumen erit. Ant. Ego auiem ad Domi-
lerram? Ant. Ecce jam venit pleniindo lemporis in)-P ; num aspiciam , el cxspectabo Doininuin Saivatorcm
quo misit Deus Filium suutn in (erris, Ant. Haurie- meuni. Attt. Conipleti sunt dics Mariaeut pareret li-
tis aquas in gaudio de fontibus Salvotoris. Ant. E- lium suum primogenitum. Ant. Ecce completa sunt
gredietur Dominus de loco sanclo suo; veniet ett oiunia quse dicta sunt per angelum de virgine Maria.
[ut] salvet populum suura.
In Evangelio. t\niiphonm majores in Evungetio.
0 Sapicntia! quae ex ore Altissimi prodii-
Aniiph. Egredietur virga de radice Jesse, et reple- sti,Aniiph. atitngens a fine usque ad finem fortiter, suavitcr,
bitur omnis lerra gloria Domini, et videbit oniniss omnia, veni ad docendum nos viam
caro Salutare Dei. Ant. Ecce Dominus nosier cum n disponensque
virtnle venief, et ipse conterei jtigum captivitatis no- prudentioe. Ant. 0 Adonai, dux domus Israel! qui
rubi apporuisti, et ei in Sina
slree. Ant. Vox clamaniis in deserlo : Parate viam II Moysi in igne flaminaeveni ad redimeridum nos in brachio
rectas facile vias Dei nostri. lcgem dedisii,
Domini, exlento. Ant. 0 radix Jesse! qui stas in signun) po-
Feria tertia, in Matutinh. pnloruni, super quem reges conliuehunl os suiiin,
Antiph. Rorale , cceli, desuper, et nubes pluantit quemnoli gentes deprecabuntur, veni ad liherandiyn nos,
jusiuii); aporiadir lerra , et germinet Salvatorem. i. jarn tardare. Aui. 0 clavis David., et tceptruin
Anliph. Emitte Agnum , Doimnc , dorninatorem ler-1 donius Israel! qui apcris ct uemo (.iaudit, clandis et
TOO , dc pelra deserti, a monie filiaeSion. Anl. Ui H neiuo apeiil, vciii el cduc vinctuin dc domo carce-
 753 LIBER RESPONSALIS: 754
ris, sedcnfemin tenebris, et umbra mortis. Ant. 0 A Resp. Hodie nobis ccelorum Rex de Virgine nasci
Oriens splendor lucis aeternse, et Sol jostitiae ! veni 742 dignatus est, ut hominem perditum ad regna
et illumina sedentem in tenebris et nmbra morlis. coelestia revocaret. Gaudet exercitus angelorum ,
Ant. 0 Rex gentinm, et desideralus earum, Japisque quia salus octewia lmniano generi apparuit. Vers.
angularis! qui facis ulraque unum , veni, salva ho- bonse Gloria in excelsis Deo, et in lerra pax boiiiiiiibiis
minem quem de limo formasti. Ant. 0 Emmanuel voluntatis. Gaudet. Resp. Hodie nobis decoelo
Rex et legifer noster, exspeciatio genlium et Salva- pax vera descendit, hodie per totum iiiuudifm mel-
tor earuni! veni ad salvandum nos, Dominus Deus Jillui lacti siint coeli. Vers. Gloria in excelsis Deo.
noster. Ant. 0 Virgo virginuml quomodo iiet istud, Hodie per. Resp. Descendit de ccelis misstis ab arce
quia nec primam similem visa es , nec habere se- Patris. Introivil per aurem Virginis in regionem no-
quentem? 741 Filise Jerusalem, quid admiramini? stram, indulus stolam purpuream. Et exivit per au-
Divinum mysierium hoc quod eernitis. Ant. OrietUr ream porlam lux etdecus universse fafericoemundi.
sicut sol Salvator mundi, et descendet in utero Vir- Vers. Tanquom sponsus Dominus procedens de Iha-
ginis sicul imber super gramen, alieluia. lanio suo. Induius.
Versi declinalorii. In secundo nocturno.
Vers. Ex Sion species. Vers. Egredietur Domi- Aniiph. Suscepimus, Deus, misericordiam tuam in
nus. Vers. Egredietur virga. Vets. Coiistantes estote. medio templi tui. Psatm. Magnus Dominus. Attt.
Vers. Oslende nobis, Domine. Vers. Rorate, coeli, Orietur in diebus Domini abundaniia pacis, et domi-
desuper. Vers. Emilte Agnum, Domine. Vers. Super nabiiur. Psal. Deus, judicium luuin llegi da- Ant.
(e, Jerusalem. Vcrs. Excitn, Domine. Vers. Hodie B Vcritas de lerra orta est, et justitia de ccelo pro-
scielis. Vers. Craslina die delebitur. Vers. Crastina spexit. Psal. Renedixisli, Domine. Vers. Diffusa est
eril vobis. gratia.
Responsoria de vigilia ante Nalale Domini. Hesp. unde supra.
et estole Resp. Quem vidistis, Pastores, dicite? Annunliate
Resp. Sanctificaiiilni hodie, parati, qnia nobis in terris quis apparuil? Nalura vidimus in
die crastina videhitis majestatem Dei in vobisi Vers. choro angelorum Salvatoreni Dominum. Vers. Nalus
Hotlie scietis quia veniet Dorainus, etmane videbitis esi nobis uodie Sohator, qui est Christus Don)inus
gloiiam Dei. Majestatem. Resp. Constanies estole, in civitate David. Natum. ltesp. 0 magiium myste-
videbiiis auxilium Domini super vos. Judaea et Je- rium, et adrairabile sacramentum, ui animaiia vide-
rusalem, nolile limere, cras egrediemini, et Domi- rcni Dominuin natum jacentem in praesepio ! Deata
nus eril vobiscum. Vers. Vos qui in pulvere estis , Virgo, cujus viscera meruerunt portarc Cbristuin
expergiscimini ei laudale, ecce Dominus veuiet cum Dominum. Vets. Domine, audivi auditum tuuin et
salute. Cras. Itesp. Die illa occuka hahitationis suae timui; consideravi opera tua, et expavi iu medio
egressus est FiliusDei; descendit vialaie et conso- duorura aninialiuin. Jacentem. Resp. lieata Dei goni-
lare omnes, qui eum de toto corde desiderabant. trix Maria, cujus viscera intacta perinauent. Ilodie
Vers. Ex Sion species. Descendit. liesp. Sanctilica- genuit Salvalorem socculi. Vers. Ave, Maria, graliu
nrini, filii Israel, dicit Dominus, in die eniin crastina piena, Dominus lecum. Hodie.
descendet Dominus, ei auferet a vobis omnem lan- Jtt leriio nocturno.
guorem. Vers. Ecce Dominus veniel, el[ut]salv.os nos
faciatetilluminatabsconditatenebraruin. Etauferet. iG Antiph. lpse invocabit me, alleluia. Pater meus es
tu, alleluia, alleluia. Psal. Misericordias Domini in
In Malutink. oeternum. Atit. Laetentur cceli, et exsultet terra ante
Antiph. Judsea et Jerusalenv, nolile timere; cras faciem Doinini, quoniani venit. Psal. Caniate Do-
egrediemini, et Dominus erit vobiscum, alleluia. mino. Ant. Notum fecit Doiuinus, alleluia, Saiutare
Ant. Hodiescielis quia veniet Dominus, et mane vi- suuni, alleluia, alleluia. Psaitn. Canlate 2. Vers.
debitis gloriam ejtis. Ant. Crasiina die, delebilur Ipse iriVvCavitme. Resp. Saucta et imniaculata vir-
iniquiias terrae, el regnabit super nos Salvator giniias, quibus te laudibus rcfevam nescio,couiu- quia
rnundi. Ant. Exspectetur sicut pluvia eloquium Do- quem cceli capere non poierant, (uis gremiis
inini, el descendit super nos sicui ros, Oeusnoster. lisii. Vers. Benedicia lu iu mulieribus, et benedi-
AnHph. Crastina erit vobis salus, dicit Dominus ctus fructus venlris tui. Quia quem. liesp. Beaia
exercituum. Ani. MngniJicaius est, cujus vullum de- viscera Marieevirgiuis, quae portaverunt aeierni Pa-
siderat universa terca. Attt. Magnificatus esi Rex tris Filium, et beataubera quaelactavcruni Cbristum
pacilicus super omnes reges universoeterroe. Dominum; quia hodie pro salute iimudi de Virgine
ln Evangelio. nasci dignaius esl. Vers. Ave, Maria. Quia bodie.
Resp. Ecce Agnus Dei, qtii lollit peccata uiundi, ecce
AnliplL.Orietur SoJ, ut supra. Ant. Scitole, quia de quo dicebam vobis : Qui post me venit ante me
prope est regnura Dei; araen dico vobis quia non factus, cujus non suin dignus corrigiain calceaiuenli
lardabit. Ant. Levate capita vestra, ecce appropin- solvere. Vers. iioc est testimonium quod perhibuit
quavit redemptio vesira. Ant. Dum ortus fuerit Sol Joannes. Resp. Benedicius qui venit iu nomine Do-
de coelo, videbiiis Regem regwm procedenteni a Pa- D mini, Deus Domiuus et illuxil nobis, alleluia, alle-
tre lanquam spousus de tbalamo suo. Juia. Vers. Lapidem quem reprobaverunt xdilicau-
In vigiliaNatalis Domini, ad Vesperas. les, bic factus esl in capui anguli. A Dumino faciuin
Vers. Tanquam sponsns. Anl. Dum ortus, ut supra. csi istud, et esl mirabile in oculis nostris, alleluia.
Ad Invilalor. Ant. Christus nalus est nobis. Venile. Resp. Congralulaniini iirihi onines qui diligilis Do-
•Ant. Dominusdixit ad me: Filius meus es tu, ego lninum, quia cuin essem parvula, placui Aliissimo,
hodie genui te. Psalm.^ <Juare fremuerunt gentes? ?43 et de meis visceribus gcniii Deuin et hoiniiiem.
ers. Bealam ine dicent oiunes generationes. Quia.
Tanquam sponsus Doniinus pnocedens de thaJamo Vers. Casta parenlis viscera, coelestis iufral gratia,
suo. Psai. Cftelienarrani gloriam. Ant. Diffusa venter
est gratia. a Psal. Eructavit. Vers. Tanquam speji- puellse bajulat, secreta quae non noverat,
sus. liesp. Beata et venerabilis Virgo, que sine tactupu-
doris, mater inventa est Salvaioris. Jacebat in proe-
Resp. unde supra. sepio, et lulgebat in ccelo. Vers. Domine. audiviau-
a Tres tanium Psalmi pro
singulis noclurnis assi- in singulis nocturnis sex Psalmi cani debeant. Cur-
gnati probant Cotlicem Compendiensem non fui^-i sum seu ofticiurn hic pra?scribijnxla ritum Ecclcsiie
scriptum ad usum alicujus monasterii, uhi rcg.-> Uoinains suadere videtur conformitas cum Ordiue
sancli Denedicli scrvaretur, cum juxta regulam ii?ft. Rom., quac inira prohatur in ollicio Pasclne.
75S SANCTIGREGORIl MAGNI 736
ditnm lunrn, el expavi. Jacebat. Resp. Coniinct iu A A manu ejus, et potestas, et imperitim, alleluia, allc-
greiniuni cceluin lerraiuque regeuicin. Virgo Dei ge- loia. Ant. Dum medium silentium tencrcnt oniiiia, ei
liilrix, proceics coniilaiilurlisereriem. per quos orbis nox iu suo cursu iter ageret, oninipolens 'erino luiis,
ovons Chrislo sub principc pollens. Vers. Vir^o Dei Domine, a regalibus sedibus venit, alleluia. Am.
genilrix, quem lotus non cipil orbis, in lua se clau- Virgo verbo concepit. Anl. Nesciens inater Viiiro.
sil viscera factus homo. Per queui. Resp. Coiilinna- Ant. Beatus venter qui te portavit, Cbrisie; et heaia
linii esl cor Virginis, in quo divina inysieria augelo ubera qua; le lactaverunt Dominum ct Salvatorcin
iiiirranie concepil, reforma [speciosum furraii] pr;e mnndi, alleluia. Ani. Verbtim earo factuiu est, et
liliis hoininuiii casiis suscepit visceribus; et bene- habitavit in nobis ; et vidimus gloriam ejus, glnriani
dicta in aeteriiuui Deuni nobis protulit el honikiein. quasi Unigeniti a Patre, pleiium gratiae et veritaiis.
Vers. Dotniis pudici pectoris templiim rcpente fit Allcluia, allcluia, alleluia. Ant. Nalus est nobis bodie
Dei, iiil.icla nesciens virum, Virgo coneepit Filiuin. Salvator, qui est Ghristus Dominus in civitate David.
Deuni. Resp. Nescieus mater Virgo virum, peperil Ant. Yirgo Dei genitrix quem totus non capit orbis,
sine dolore. Salvalorcm saeculorum ipsuin Itegcui in iua se clausit viscera factus bomo. Vcra fide ge-
angeloruii), sola Virgo lactahat ubera de coelo plena nitus purgavit criinina niundi, et libi virginitas in-
[uliere pleno]. Vers. Ave, Maiia. Vers. Beata viscer.i. violata uiaiict. Anl. Ecce dc quo Joannes dixft :
Resp. 0 Regeni coeli cui taiia fainulautur obsequia ! Chiistus nutus est in Israel, ct regni ejus non erit
Stabulo ponitur qui conliuet munduin; jacet in finis. Ant. Beata maier, et inuupta Virgo gloriosa
praesepio et in ccclis regnat. Vers. Domine, audivi regina mundi.
audii.uin luum, et timui. Gonsideravi opera tua, et »1 tj Ad Tertiam.
expavi; in niedio duoruni animalium. Jacenteni. Aiuiph. Verbum caro faclum est, alleluia, alle-
Resp. In Palre nianet seternitas, quia non peribit in luia. Vers. Et habitavit in nohis, allcluia, ollelttia.
matre virginitas; el per intactuni corpus cgressus, Vers. Ipse invocavil me.
qui in salulem oiniiiuin natus est, invisibilis nou de-
Ad Se.rlam.
dignatus est cirne nasci. Nnn dcreliquit impcriutn.
Vcrs. Tanquaiu sponsus Doininus. Non. Resp. Te Resp. Notum fecit Dominus, alleluia, alleluia.
laudant angeli, saui ta Dei geniirix, quoe viruiu 110;) Vers. Salutare suum, alleluia, alieluia. Vers.Vcrbum
cognovisli, el Dominum in luo uiero bajulasti. Con- caro faciuin est.
cepisti per aurem Dotninuni nostrum, ul benedicta Ad Nonam.
dicaris inter omnes uiulieres. Vers. Ipsum geuuisti, Resp. Revelabitur gloiia Doraini, alleluia, allc-
queni iu proesepe posuisti, queui adorat niuliitudo luia. Vers. Et videbil omnis caro Salutare Dei no-
angiioruni. Ut bencdicla. Resp. Verbuin caro faetum stri, alleluia, alleluia. Vers. Notuin fccit.
cst, et hobitavit in nobis; ct vidiraus gloriam cjus, ln die, ad Vesperas.
gluriam quasi Unigeniti a Patre plenum gralioect
verilolis. Vers. Oimiia per ipsum facta suni, et sine Antiph. Tecum principium in die virtutis (uae, in
ipso factum est nihil. El viuimus. liesp. Ilodie Do- splcndoribus saoclorum. Ex uiero anle lucifcrum ge-
a
niiiius ex utero Virginis nasci dignaius est, in quem nui le. Psalm. Dixit bominus. Ant. UedeinpUoiiem
regiiandus egressus est ut nos redimeret. Vers. llo- misit Dominus populum suuin [populo suo]. Manda-
die saeculoruin Rex de Virgine naius apparuit. lu vit in aeiernum lestamenluin suum. Psalttt. Conlite-
quein. Resp. Hic csl dies, in quo ad salvanda omnia C bor libi, Dumine. Ant. Exortum est in lenebris lu-
lux orla est iiiundo, de qua nuniianie angelo im- men rectis coide, misericors et miseraior et justus
plelum est utero Virginis. Nalus est nobis Salvator Dominus. Psalm. Beaius vir. Ai;t. Apud Dominiim
oiuni populo, quem Regis gentium prophetoe olte- misericordia et copiosa apud etiui redemptio. Psat.
staii sunt. Vers. Natus est nobis, ul supra.Resp. Ilic De prolundis. Ant. De fruciu veniiis tui ponain su-
qui advenit neino scit naiuram ejus, nisi ipse solus. per sedem luam. Psai. Memenlo. Vers. Verbura caro
Vocatur Verbuin Domini, habens vestem praeclaram, lactuui esl.
et omnis chorus angelorum in albis sequuulur euui. ln Evangelio Anliphonm.
Vers. Taiiquam sponsus. Et omnis. liem Vers. Ecce Aniiph. Lux orta esi super nos, quia hodie natus
advenit doniinaior Doiniiius; et regnum in iiianu est 745 Salvator, alieluia. Ant. Virgo hodie fidelis,
ejus, et poteslas, et imperium. Habens. Resp. Ecce eisi verbum genuit iiicarnaluiii, Virgo mansit et post
advenil domiiiaior Dominus seinpilernus, et regnuin parlum, quem loudantes onmes dicimus: Bencdicta
jn nianu ejus, ei potesias, el imperimn. Vers. Et fa- tti in mtilieribus. Ant. Gaudeamtis omncs iiiUies :
clusestpriiicipaius super humerum ejus. Eiregnuiu. Salvalor nosier natus est iu mundo. Ilodie proccssii
Antiphonmin tnaiuitnisLaudibus. proli [proles] magnifici germinis, et perseveratpudur
virginitaiis, alleluia. Ani. llodie Cbristus natus est.
Antiph. Quem vidislis, pastores, dicite, annun-
tiale nobis iu lerris, quis apparuit. Natum vidimus Ant. Hodie inlacta. Ant. Maguum nomen Domini.
in choro angelorum Salvalorem Dominum; alleluia, Ad Tertiam.
744 allcluia. Ani. Genuit puerpera Uegem, cui 110- Resp. Puer natus est nobis, alleluia, alleluia. Vers.
men aeiemum, et gatidia inairis habens cum virgini- D . Et filius datus est nobis, alleluia, alleluia. Vers. Te-
tole pudoris, nec primani siniilem visa est, nec ha- cum principiura.
bere sequentcm, alleluia. Ant. Facta cst cum angelo Ad Sextam,
mulliliido coeleslis exercitus laudantium et dicen-
tium : Gloria in exceUis Deo, et in terra pax homi- Resp. Verbum caro factum est, alleluia, alleluia.
Vers. Et babitavit in nobis, alleluia, alleluia. I'ers.
nibus iionse voliinialis, alleluia. Attt. Augelus ad caro factuin esl.
Pastores ait: Annuntio vobis gaudium magnum, quia Verbum
liflius esl nobis hodie Salvator iniindi, alleluia. Ant. Ad Nonam.
Parvulus filius hoilie naius est nobis, et vocabiturr Resp. Notum fecit Dominus,aIleluia,alleluia. Vers.
Deus foriis, alleluio, alleluia. Vers. Benedictus quii Saluiare suuin, alleluia, alleluia, Vers. Ipse invoca-
venit. vil inc
; In Evangelio. Ad Vesperas.
Antiph. Gloria in excelsis Deo, et in lerra pax Resp. Benedictus qui venit in noniine Domini.
hominibus bon;c volunlatis, alleluia, alleluia. Ant. Vers. Deus Dominus, et illtixil nobis, alleluia , alle-
Ecce advenil Ldoniina(or Dominus; et regnuui in1 luia. Vers. Verbum caro lactura esi.
» Ex illoruro Psalmorum n majoribus saltem solemnilalibus alios olim Psalmos
designatione constat in
quam feriales fuisse canlatos.
 7o"J LIBER RESPONSALIS. 75S
In vigiliui ncti Stephani murtijris, ad lnvitatortum. A Vers. Posiiis autem genibus, Stephanus orabaj, di
Antiph. Regem martyrnm Dominum. Antiph. Bea- cens : Domine Jesu Christe, accipe Spiriium nieiim.
tus vir qui in lege Domini meditatur, volunias ejus Bealus homo. liesp. Impetum fecerunl unaninies in
perrnanet die ac nocte, et oninia quaccunque faciet eum ; ejecerunl eum exlra civitatem iiivocaiitein et
: Doinine, aecipe spiritum meuin. Vers. Po-
sernper prosperabuntur. Psal. Ipsum ". Ant. Beaius dicentem
iste sanclus, qui confisus est in Doniino, proetlicavit sitis autem genibus Stephanus orabal, dicens : Do-
proeceptumDomini, coiistitutus est in raonte sancto inine. liesp. Lapides torremis illi dulces fuerunl,
ejus. 1'sal. Quare froniuerunl gentes. Attt. Tu es ipsum sequuntur omnes animae justae. Vers. Jiisium
gloria mea, tu es susceptor meus, Domine, tu exal- deduxitDci. Doniinus per vias reclas, el ostendit ilii re-
lans caput meum ; et exaudisti ine de monle sanclo gnuin Ipsum. liesp. Patefactse sunt j.anuaecceli
luo. Psal. Domine, quis habitabit. Vers. Vocemea. Christi martyri beato Stepliano, qui in numero san-
ctorum inventus cst primus; et ideo triumphal in
llesp. nnde supra.
Resp. Lapidabant Stephanum invocanlem et dicen- cceliscoronoius.et Vers. Vidil bealus Stephanus ccelos
lem : Doinme Jesn, accipe spiritum meum, et ne aperlos, vidil, inlroivit. Et ideo.
staluas illis hoc peccatum. Vers. Positis aulem ge- Antiphonm in Matutinis.
nibus Stephanus orabat, dicens : DomineJesu. Resp. Lapidaverunt Slephanum, et ipse invoca-
Videbant omnes Stepbainini qui erant in concilio, et batAntiplt. dicens : Ne statuas illis hoc pecca-
inluebantur vultum ejus, lanquam vulium angeli tum. Doniinnm, Attt.
staniem inter illos. Vers. Stephanus autem plenus sequuntur Lapidesiorrentis illidulcesfuerunt; ipsum
omnes animoejustoe. Atit. Adhaesitanima
gratiae etverilatis, faciebat protligia et signa magna B niea post te, qttia caro mea lapidala est pro le, Deus
in populo. Et inluebantur. Resp. Video coelos aper- meus. Ant. Steplianus vidit ccelos apertos; vidil, el
tos, ei Jestim stanicm a dextris virlutis Dei. Domine introivit; beaius homo ctii cceli patebunl. Ant. Ecce
Jesu, accipe spiriinm meum, et ne slaluas illis hoc video ccelos apertos, et Jesum stantem a dexlris Dei.
peccatum, quia nesciunt quid fociuni. Vers. Ejicien- Jit Evancjelio.
(eseum exlra civiiatem lapidabant Slepbanum invo-
canteni et diccniem : Domine Jesu. Antiph. Stephanus autem plenus gratia et veritate,
ln secundonoclurno. faciebat signa magna in populo. Ant. Posilis genibus
Aittiph. Invocanteui exaudivit Dotninus Saneium 747 Stephanus orabat dicens : Domine Jesu Cbri-
stmm ; Dominusexaudivit eum et conslituit eum in ste, neslatuas illis hoc peccaium. Attt. Impii super
pace. Psal. Cum invocarem. Ant. Loeteniur omnes justum jacturani fccerunt, tit etun niorti traderenl;
qui sperant in te, Doniine, (juoniam (u benedices at illecoronam gaudens suscepit lapides, ut mereretur acci-
justo. Sculo bonae voluntaiis coronasti cum. Psal. pere gloriae, alleluia. Ant. Dicit Doroimis,
Verba mca. Ani. Domine Dominus nosler, quani Saule, Saule, quid me persequeris ? Martyrem nieum
admirabile est nomerr luum in universa terra. Quia Stephanum ego te faciam servo meo. Ant. Stepha-
gloria et honore coronasti sanctum tuuin, et consii- nus servus Dei queni lapidabant Judaei, vidit ccelos
luisti eum super opera manuuin tuaruin. Psal. Ip- apertos, vidit, et introivit; beaius homa cui cceli pa-
sum. Vers. Gloiia et bonore. tebunt. Ant. Impetum fecerunt unanimiter in eum,
et ejicienles euni exlra civitatem lapidabant invo-
746 Responsoria. canem el dicenlern : Domiue, suscipe spiritum
Resp. Stephanus plenus gratiae et veritatis, facie-' C metim. Ant. Sepelierunt Stephanum viri timoraii, ct
bat prodigia et signa magna in populo. VITS.Ste- fecerunt planclum niagnum super etim. Anl. Pale-
phanus vidit ccelos.opertos, vidit et introivit. Fa- faciaesunt januaecceli Cbristi mariyri beato Stepha-
ciebai. Resp. Stepbanus servus Dei quera lapidabanl no, alieluia.
Judoei, vidit coelos apertos; vidil, et introivit; bea- ln rigilia sanctiJoannis evangelhtm, ad Vesperas.
tus homo cui cceli paiebunt. Vers. Slephanus autera Vers. In omnera lerram. Ant. Valde honorandus
pleimsgrntia et forliludine, faciebat prodigia el signa cst beatus Joannes, qui supra pectus Domini in cccna
magna in populo. Beaius honao cui. Resp. Heslerna recubuil.
die Dominusnalus est in terris, ut Slephanus nasce-
retnr in coelis; ingressus est Doininus niundum, ul Ad Invilalorium. i
Stephanus ingredereiur iu ccelis. Vers. Stephanus Aniiph. In sanctorura confessorum.
vidit coelosapertos, vidit el introivii. Ingressus. jfn primo noclurno.
In lerlio nocturno. Anliph. In omnem lerram. Psal. Cceli enarrant.
Ant. Clamaverunt. Psal. Benedicam Dominum. Ant.
Antiph. Domine, iste sanctus habitabit in (aberna- Constitues, eos principes. Psalm. Erttciavit. Vers.
culo luo, operatus e:t justiiiam, requiescet in inoule In omnem terram.
sanclo tuo. Psal. Domine, quis. Attt. Viioni petiit a
te, et tribuisti ei, Domine; gloriam cl inagnum deco- Responsoria unde supra.
rem imposuisti super cum. Posuisli in capile ejus liesp. Valde honorandus est oeatus Joannes , qui
coronam de lapide pretioso. Psal. Domine in virtuic. supra pectus Doraini in ccena recubuit; cuiChristus
Attt. Hic octipiel benedictionem a Doniino, et mise- D in cruce matrem Virginem virgini commeiidabat.
ricordiam a DeoSalutari suo, quia hoeccst generatio Ecce Vers. Mulier, ecce filius luus; ad discipulum auteni:
mater lua. Cui Christus. Hesp. ln illa die su-
quaerenliuinDominuin.Psal. Domini est terra. Vers.
Posuisli, Doinine. scipiam te, serve nieus, el ponam te sicul signaculum
in conspectu meo , quoniam ego e.legi te, dicit Do-
Resp. unde supra. minus. Vers. In tribulatione invocasli exatidivi
Resp. lutuens in ccclum btatus Slepbantis vidit le, et liberavi le. Quoniaui ego. Besp.me, Qui vicerit,
gloriam Dei, et ait: Ecce video ccelos apertos, et (i- laciam illuni columnam in templo meo, dicit Domi-
Jiuni homiiiis stantem a dextris viituiis Dei. Vers.
Vidit beaius Stephanus ccelosaperios, vidii ei iniroi- nus, et scribam super eum nomcn tuum [meuin], ei
vit. Ecce video. Resp. Impii super jusium jac(urarn noinen civitatis novaeJerusalem. Vers. J.nillum diem.'
servo meo |serve meus]. Et scribam.
fecerunl, ul eum niorii traderent; at ille gaudens suscipiam le,
suscepit lapides, ut mereretur accipere coronaui ln secundo nocturno.
glonae. Vers. Sleplianus aulein plentis gralia el for- Anliph. Principes populorum congregaii sunt eura
liludine faciebai prodigia et signa inagua in populo. Deo Abraham. Psal. Omnes gentes. Ant. Dedisti
Ut niereretur. Resp. Sicphanus vidit ccelos apertos, baereditaiem tinientibus nomen tuum, Domine. Psal.
vidil, et iniroivit; beatus bomo cui cosli patebuut. Exaudi, Deus, deprecalionem. Ant. Aununtiaverunt
a Id est, idem psalmus Bealus vir.
759 SANGTI GREGORH MAGNl 740 ,
opcra Dei, et factaejus inlellexerunt. Psat. Exaudi,, A donec implealur numerus fralrum vestrorum. Vers.
Dcus , orationero. Vers. Dedisli haereditatem. Vidi sub altare Dei animas sanctorum, propter ver-
Responsoria. burn Domini quod habebant, ei clara voce 749 °i-
illc cebant. Quare non. Resp. Eifuderunl sanguinem
Resp. Hic est disripiilns qui testimonium per- sanctorum velut aquam in circuilii Jerusalem, et non
bibet dc his, ct scripsit hoec, et sciimis quia vernm erat
csl lestimonium ejus. Vers. Valde honoraiidus est servorum qtii sepeliret. Vers.Vindica, Domine, sanguinem
tuorutn quieffustis esl. In circuiiu. Resp.
bealtis Joannes, qui supra pectus Domini in ccena Adoraverunt vivenlem in sacctilasaeculoruin,milten-
recubuit. Resp. Ecce bonorandus es in conspectu les coronas suas ante thronum
meo. Coronavi le, dicit Dominus, uoli timere, quia Vcnienles autem venient cum Domini Deisui. Vers.
iccum sum semper el arljuvi te. Vers. In Iribulalione. exsttltalione, portantes
manipulos suos. Mittentes.
Resp. Iste est Joannes qui supra peclus Domini in In secundo nocturno.
ceena rectibuit. Beotus apostolus, cui revelaia sunt
secrela cosleslia. Vers. Iste est Joaunes, cui Chri- Anliph. Filii hoininum, scitole quia Dominus
sius in cruce. Vers. Ecce puer meus elcctus quem Sanctum suum mirificavit. Psal. Cum invocarem.
clegi; posui super euni Spiritum meum. Beatus. Ai'.(. Scuto bonae voluntalis luoe coronasti eiiin, Do-
748 J" terlio nocturno. roine. Psal. Yerba mea. Anl. In universa lerra glo-
Exallahuntur cornua allel. Psatm. ria et honore coronasti cos. jPsal. Domine, Doniinus
Antiph. justi,
Confiicbimur. Anl. Lux orla est juso, allel. rectis nosier. Vers. Gloria el honore.
unde sttpra.
conle, alleluia, alleluia. Psalin. Dominus regnavit, B Responsoria
exsullet. Attt. Cnstoiliebant testimonia ejus et prae- Resp. Isti sunt sancli qui passi stinl propter (e Do-
vindica eos quia clamant ad te lola die. Vers.
ccpia cjus allelnia. Psul. Dominus regnavit, irascan- iiiiin', Vindica, Domine, sanguinem. Resp. Ecce vidi Agutiui
lur. Vers. Annunliaverunt opera ejus. slantem supra montein Sion, et cum eo sanclorum
Responsoria unde supra. niillia. Ei habebant nomen et nomen pairis
ltespons. Iste est Joannes, cui Cbristus in cruce ejus scriptum in fronlibus ejus,
niaireni Virginem virginiconimendobat. Vers. Mulicr, tbrono vidi sedere virum. suis. Vers. ln excelso
eccelilius. Resp. In ntedio Ecclesioeaperuit os ejus, cum in Resp. Ambulabunt me-
et implevit eum Doininiis Spiritus sapientiaeet intel- albis, quoniam digni sunt, et non delebo no-
lccius. Vers. Misii Dominus inanuni suam, etleligit niina eorum de libro vitae. Vers. Hi sunt qui cum
os ejus, Etimpbvil, Jiesp. Cibavii illuin panem vitoe mulieribus non sunt coinquinati, virgines enim sunt.
et intellectiis, et oqtia sapieniioc salularis potavit Jil non.
illum : et exsultavit [exaltavit] eum apud proximos In tenio noclurno.
suos. Vers. In medio Ecclcsioe aperuit os ejus. Et Anitph. Juslus Dominus, el justitias dilexit, aeqni-
exsultavil. Resp. Ecce ego. Resp. Tollile. Resp. tatera vidit vultus ejus. Psal. in Doniino conlido.
Fuerunl. Ant. Habilabit in labernaculo ttio, requiescet in
Antiphonm in malutinis Laudibus. nionle sancto tuo. Psalm. Doniine, quis habilabil.
Anl. Sanctis in terris sunt ejus, mirificavitorancs
Anliph. Ilic esi discipulus ille qui lesiimonium volunlates inqui eis. Psalm. Conserva me.
peiiiibuit, scimus quia verum est lestimonium ejus. Respottsoria unde supra.
Aitt. llic est discipulus ineus, sic eum volo nianere
douec veniam. Ant. Ecce puer ineus electus qucm Q Resp. lstorum est enim regnum ceelorum qui con-
vitam niundi, ct pervenerunt ad proemia
clegi, posui super cuin spititum nieuni. Aitt. Sunt de lempseruut et laverunt slolas suas in sanguine agni.
hic sl.inlibus, qui non gustabunl uiorlcin, doncc vi- rcgni,
deanl filiuiu honiiuisiii regno suo. Atit. Sic cuni volo et Vers. lsii sunt qui venerunt ex magna iribulaiione,
inaneie donec veuiain. Vers. Justus ut paluia lio- lavertint. Resp. Ceiiiuni quadraginta qiiatuor mil-
rebit. lia, qui empli sunt de terris ; hi sunl qui cum mu-
In Evangelio. lieribusnon suni coinquinati, virgines eniin pcrman-
serunt: ideo regnarii cura Deo, et Agnus Dei cum
Anlivh. In nledio Ecclesise. Atit. Iste est Joannes, illis. Vers. Yidi supra inonlem Sion, Agnum slau-
qui supra pccius Doraini in ccena reeubuit; bealus tein, ct cum co ccntum quadraginla quatuor millia.
apostolus cui revelala sunt secrela ccelestia, Antiplt. Hi sunl. Vers. Vide angelum Dei volaiitein. liesp.
Iste esi Joaunes, qui supra pectus Domini in cceua Vtri sancti. liesp. Tradiderunt corpora. liesp. Ver-
recubuil, quem diligebai Jesus. Antiph. Iste est Jo- bera carniftcuni. Resp. Haec est vera fraternitas.
annes, cui Chrislus in cruce nialrein Virginem coni- Sancti rnei, qui.
niendabat. Ant. Virgo esl eleclus a Duinino, alque Resp.
itiler cscleros magis dilectus, allel. Ant. Yirgo electus Antiphonm in matutinis Laudibus.
a Domino vir [Virgo] iu acvumpermausit, allel. Aniiph. Herodes irafus occidil multos pueros in
7» vigilia Iniiocentuin, ad Vesperas. Beihlehein Judae civiiale Daiid. Ani. Angeli eoruni
vidcnt faciem Patris. Attt. Voxiu Rama au-
Vers. Justoruni animoe. Antiph. Istoruin est enim seinper dita est, ploratus et uluiaius, Rachel ploians (ilios
rognnm caioruro, <iuiconlcmpscrunt vitam intindi, D suos. Ant. Sub lliiono Dci oimics sancti claiiianl:
ct pervenerunt ad ptsemia regni, et laveiunt slolas Vintiica sanguineui noslrum, Deus nuster. Ant.
stias in sanguine agui. Cantabant sancti canticuui novuin, anle sederii Doi,
Ad lnvilaloritim. et resonabat terra iu voces illorura. Vers. Justi
Aniiph. Mirabilem Dominura. Anl. Regem mar- auiem.
tyium. In Evangelio.
Jn primo Nocturno. Antiph. Sinite parvulos ve.iire ad me ; lalium esl
Aniiph. In lege Domini fuit volnntas ejus die ac: enini regntim coelorum. Anl. Laverunt stolas suas,
nocle. Psalm. Beatus vir. Anl. Praedicans praeceplum et candidas eas fecerunt in sanguine agui. Ant. A
ftomini, consiitulus est in nionle sanclo ejus. Psal. 750 biinatu ct infra, occidit multos pueros Ilerodes
Quare fremuerunt. Ant. Voce meaadbominum cla- propier Dominuni. Ant. Ambulabunt raecuiu in al-
inavi, et exaudivit me de )nonte sanclo suo. Psal. bis, quoniam .iigni sunt; elnoiidelebononiina eoruin
Domiiie, quid niultiplicaii sunt. Vers. Voce mea. de libro vilae. Attt. Ili sunt qui cuin nitilicribus non
suut coinquinaii, virgines enim sunt, el sequuntur
Responsaria unde supra, agnum quocunque ierit. Ant. lnnocenies pro Cbristo
Resp. Sub altare Dei audivi voces occisomm ; infantes occisi suiit. Ab iniquo Uege laclantes iiilisr-
quare non defendis sanguinem nostrum ? et accepe- fecti sunt. Ipsum laudantes agnum sine macula, et
runt dlvinum respousum : adhuc sustinele inodicum,, dicunl seinpcr: Glyria libi, Dorainc. Aiti. Jli enipii
 LIBER RESPONSALIS. 742
741
sunt ex hominibus primilise Deo et agno, et in ore A iVsunt coeli; et sicul columba supereum spirilus man-
non est inveutum mendacium. sit, et vox Patris intonuil : Hic est Filius nieus di-
ipsorum lectus, iu quo mihi complacui. Vers. Cceli aperti
Jtt vigilia Oclavas Domini, ad Vesperas. ct vox Palris audita esl. Hic est Filius. Resp.
com- suut,
Vers. Tanquam Sponsus. Anl. 0 admirabile Omnes de Saba venient auruin et thus deferenles, et
niercitim! Creaior generis htimani animaliim corpus loudem Domino anmiulianies, alleluia, alleluia, alle-
sumens, de Virgine nasci dignatus est. Et proce- luia. Vers. Reges Tharsis et Iusuloeniuuera offrenl,
dens homo sine^semine, largilus est nobis stiam dei- reges Arabum et Saba dona adducenl, alleluia.
lalem. Resp. Stella quani viilerant Mogi in Oriente aniece-
Ad lnvitatorium. debat eos, donec venirent ad locum ubi puer erat.
Antiph. Regem nalttm Dominum venile adoremus. Viilentesautem eain gavisi sunt gaudio niagno. Vers.
Am. Dominus dixit ad me : Filius meus es tu, ego Et intrantes dornum invenerunl puerum cum Maria
liodie geiiui lc. Psalnt. Quare Irelnuerunl. Ani. In matre ejus, el procidenles adoraverunt eum. Gavisi
sole posuit labernaculum suum, et ipse tanquam sunt.
Sponsus procetlens de thalamo suo. Psal. Goelienar- Jn secundonocturno.
rant. Ant. Elevamini, porlse sclernales, el inlroibit Anliph. Reges Tharsis et Insulaemunera offerent
Rex gloriac.Psat. Dominiest terra. Regi Donrino. Psat. Deus, judieium luum. Ant. Om-
* In secundonoclurno. nes gentes quascunque fecisti venient, et adorabunt
forma proe filiis hominum, dif- coram tc, Domine. Psal. Inclina, Domine. Atti. Ve-
Antiph. Speciosus
fusa esl gratia in labiis tuis.' Psal. Eructavit. Ant. JJ ] nite, adoremus eum, quia ipse est Doininus Deus
Homonatus cst in ea, ipse fundavit eam Altissimus. noster. Psat. Ycniteexsuiiemus.
Psal. Fundanienta. -Aiti. Exsullabunt omnia ligna Responsoriaitttde siipra.
silvarum ante faciera Domini, quoniam venit. Psat. Resp. Inlerrogabat magos Herodes : Qtiod signnm
Cantatc Domino. vidistis super natutn Regem? Stellam magnam ful-
In tertio nocturno. geniein, cujus splendor illuminat niundum ; etVers. nos
cognovinius, et venimus adorarc Doininum,
Antiph. In principio et anle soecula, Deus erat Magi veniunt ab Orienle inquirenles faciem Doraiui,
verbum ; ipse natus est hodie Salvalor mundi. Psat. el dicentes. Et nos. Uesp. Illuminare, illuniiuare,
Dorainus regnavit. i. Ant. Ante lucifernni genitus, Jerusalcm ; venit lux tua, et gloria Domini super te
et ante saeculaDominus Salvalor noster, hodie nasci orta csl. Vers. El ainbulabunt gentes in lumine tuo,
dignatus est. Psat. Cantaie Doniino. 2. Anl. Nalo el reges in splendore orlus lui. Et gloria. Jiesp. Magi
Domino angelorum chorus canebat dicens : Salus veniunt ab Oriente Jerosolymam quaerenles et di-
Deo nostro sedenli super ihronum et Agno. Psal. centes : ubi est qui nalus esi, cujus slellam vidimus,
Dowinus regnavil 2. et venimus adorare Doininuni. Vers. Magi veniunt
Anliphonmin Malutinis. ab Oriente inquirentes faciem Domini et dicenles.
Anliph. O admirabile commercium ! ut supra An- Ubi est? In terlio nocturno.
tiph. Quando ualus es ineffabililer ex Virgine, tunc
iuipletaesunt Scriplurse : sicul pluvia in vcllus des- Amiph. Fluminis impetus laelilicat,alleluia, civi-
cendisli, ul salvum faceres genus humanum ; leiau- p*- latem Dei, alleluia. Psal. Deus noster. Ant. Adorate
danius, Detisnoster. Anliph. Kiibuin quein viderat Dominum, alki. in aula sancta ejtis, alloluia, alle-
Moyses iiiconibustuui, conservalain agnovimus luam luia. J'sa/. Cantaie 1. Attt. Adoratc Doniinum, allel.
laudabilem virginilatem. Dei geuitrix, intercede pro omnes angeli cjus, alleluia, alleluia. Psal. Doniinus
nobis. Ant. Gcnninavit radix Jesse, orta esl stella reguavit 1.
cx Jacob, Virgo peperit Salvatorcm. Te laudanius, Jlespotisorta.
Dei genitrix. AJJ(. Ecce Maria genuit nobis Salvato-
Joannes vidit cl exciamabat dicens: Ecce Resp. Tria sunt munera pretiosa quae obtulerunt
rein, quem 752 magi Domino in die ista ; ei habeiit in se di-
Agnus Dei, ecce qui lollil peccata muiidi, aileluia. vina mysieria : in auro ut oslendalur regis poientia,-
Ant. Mirabile inysierium declaralur hodie ; innovan- in tbure sacerdotem magnum considera, et in myr-
tur naturoe, Detis bonio factus est, in quo fuit [ id rha Dominicam sepuliuram. Vers. Ueges Tharsis, ut
quod fuit] permausit, ct quod non crat assumpsi', sttpra. Resp. Dies sancii(ica(us illuxit nobis : venile,
non eouiinisiionein passus, neque divisionein. Attt. genles, et adorate Dominura, quia liodie apparuit
Magnuuihaeieditalis mjsleriiim; templuui Dei factus lux magna in terra. Vets. Venite adoremus eum,
est uterus nescienti [yirum] viro. Non est pollutus quia ipse esi DominusDeusnosier. Quia hodie. liesp.
ex eo carnem assuinens. Ouines genies venient di- Videntes siellam magi gavisi sunt gaudio magno, et
centes : gloria libi, Domine. Ant. Beatus venler. inlrantes doinuni inveiierunt pucruni cum Maria ma-
Attl. Qui de terra est, 75! de lerra loquitur, qui tre cjus; ct prucidentes adoraverunl eum, et apertis
de ccclo venit, super omiies est. Et quod vidit et lliesauris suis obtulertint ei munera aurum, ihus et
audivit, huc lestaiur, et lestinioniiim ejus nemo _" myrrbani. Vers. Ueges Tharsis. Aurum. Jlesp. Hic
accepil; qui auiem acceperit ejus testiinonium sig-'. cst dies proeclarus,in quo Salvalor inundo apparuit;
natum, quia Deus verax est, allel. qticm propbacte proedixerunt, angeli adoraveruni;
J)t vigiliaEpiphanim Doininiad Vesperas. cujus siellarn magi videntes gavisi sunt, et munera
Vers. Onines de Saba veuieut. Am. Venil lu- ei obtulerunl.Vers. Et intrantes doiuum. Et niunera.
inen luum, Jerusalem, e,t gloria Domini super te Resp. De paradiso vocalus currit citin gaudio, inter-
orta esi, el aiubulabuiii genles in luuiine luo, alle- rogatus ab avis. Quid feslinas, Jordanis ? Ut Cbrislus
luia. baptizelur, elJoanues coronelur. Vers. Quid est tibi
Anliphonmin primo nOciurno. rnare, quod fugisli, et tu Jordanis quia conversus es
rctrorsum? Ct Christus. Resp. llodie cceli aperli
Anliph. Afferte Domino, Filii Dei, adorate Domi- et inare dulce factum est. Terra cxsultat,
num in aula sancta ejus. Psal. Ipsumt Antiph. Psal- siirit, moiiies et colles lacianiur, quia a Joanne in Jordane
lile Deo nosiro, psallite; psallite Regi nostro, psallile Cbrisius bopiizatus est. Vers. Quid esi iilii, mare.
sapienter. Psal. Omnes gentes. AtK. Omnis tcrra liesp. In coltunbaespecie Spirilus saucius visus est,
odoret te, et psallat libi, psalinum dicat nomini tuo, pateina vox oudita est: Hic est Filius nieus dileclus
Domine. Psal. Jubilate. Vers. Oninis terra adoret le in quo milii bene com|)lacui; ipsuui audite. Vers.
Deus. Vox Domiiii super aquas, Deus Majeitalis iulonuit,
Responsoria. Doiniiius super ai|uas intillas. Paterna. Vers. Cceli
Bespons. Hodie in Jordane baptizalo Domino aperti aperti sunt. liesp. 1'astores prae clariiaie lumiuis non
745 SANCTI GREGORIl MAGNI 1U
iniuebantur videre angelum; magis turbabantur. Et A nium in Jordane expurgat nostra facinora. Ant. Prae-
facta est vox de ccelo dicens : Nolite timere;psx cursor Joannes exsultat cum in Jordane baptizaio
vobiscum. Ego sum Gabriel angelus ad Virginem Domino facta est orbis lerrarum exsultaiio, facla
Bfiissus. Vers. Annuntio vobis gaudium iiiaguum est peccatoium lioslrorum remissio sanctificons
quod erit omni populo. Ego sum. Resp. Stella ful- aquas. Ipsi omnes clamemus Miserere nobis. Anl.
gens in Orieme. Occurruut Regi offerentes ei the- Baptizat miles Regem, servus Doininum suum, Joan-
saurum magnum, aurum, thus, et myrrbam. Vers. nes Salvalorcm. Aqua Jordanis slupuit , coliiuiba
Reges Tharsis. Resp. Rex magnus natus est in Israel, proteslala est, paterna vox audila esi: llicest Filius
ei venerunt reges lerrae adorare eurn. Ei obtulerunt meus. Ant. Cceli aperli sunl super eum, et vox facta
ei munera aurum, (hus et myrrham. Vers. Et intran- est de ccelo dicens: ilic est Filius meus dilectus in
tes domum. Ut supra. Et obtulerunt. quo mihi complacui. Anl. Vox de ccelo sonuit, et
vox Patris audita cst: Hic est Filius meus in quo
Antiphonmin maluiinh Laudibus. mihi complacui, ipsum audite.
Aniiph. Anle luciferum genitus, ct anle saecnla,
Dominus Salvalor noster hodie mundo apparuit. Ant. Antiphonmad crucem, vel ad fontes.
Tria sunt munera qnoe obtuleruni magi Doraino, au- Aniiph. Aqua comburii peccatum hodie, apparens
rum, thus, et myrrham, Filio Dei, Regi magno, alle- Liberator et roret Filium omnem mundum divinitatis ope.
luia. Ant. Apertis thesauris suis, obluleriint magi Ant.Pater de ccelo lestificat, Spiritus sarfctiprse-
Domino, aurum, thus et myrrham, alleluia. Ant. senlia advenit, unum edocensqui baplizaluiChrislus.
Maria et flumina, benedicite Domino, bymnum di- Ant. Baplizaiur Chrislus et sanclificaiur omnis mun-
cile, lontes, Domino, alleluia. Attt. Magi viderunt B I dus, et tribtit nobis remissionem peccatorum. Aqua
stellam, dixerunt ad invicem : hoc signum magnum etSpirituomiiespurificamur. Anl. Soper ripam Jorda-
[magni] Regis est, eamus et inquiramus euui, et nis slabat beatus Joannes; indutus est splendore bapti-
olTeramus ei munera, aurura, Ihus, et myrrham. zansSalvatorem. Baptiza me, Joannes. Baplizo, bene-
Vers. Omnes de Saba venient. dico le, et lu, Jordanis, congaudens suscipe me. Ant.
Jtt Evangelio. Peccati actileo [Leg. aculeus] 754 contereltir ho •
die, baptizato Domino; et nobis data est regenera-
Antiph. Hodie ccelesti sponso juncta est Ecclesia, tio. Ant. Fontes aquarum sanclilicati sunt, Christo
quoniam in Jordane lavit Christus ejus crimina. apparenle in gloria orbis terrarurn. Haurite aquas
Current cum inuneribus magi ad regales nuptias, el de fonte Salvatoris; sanctificavil eniin nuuc ornnem
ex aqua facto vino Iselantur convivae, alleluia. Ant. crealuram Christus Deus noster. Ani. Christo datus
Ordines angelorum videntes invisibilem venientem est principatus, et honor regni. Omnis populus, iri-
in aquis, timore perlerriti cogitabant quoraodo invi- buset linguae.servient ei in aeternum. Attt. Proedica-
sibilis Deus formam servi suscepil, ct apparescens tor verilatis tiraorem aupplex prseceptum Domini
mundtim illuminavit. Benediclus es, Doniine Detis
Israel. Anl. Clamabat 753 Joannes ad Dominum ; debai:peccato
sine baptizare dubitabat, et ad eum resport-
te Redemplorem scio ; lu me, Salvator,
tibi flectunl genu ccelestium, lerrestrium, quomodo sanctifica cum eos [Leg. eis] qui in fide sunt cla-
in nie ftectis verticem? Si enira prsecipis angelis, mant libi: Benedictus es, Domine Deus noster.
baplizabunt. Ant. Ipsi enira ex pennis cooperiens —
vultus suos. Nam ego quomodo ausus? non possum, Anliphonw in Evangelio per Dominicas. Dominica
0 Domine; formido, misericors. Etiterum conipellit C ( prim« posf Epiphaniam.
me jussio tua irreprehensibilis, Domine, gloria lilii. Aniiph. Fili, quid fecisti nobis sic? Ego ct pater
Attt. Videntes stellam magi gavisi sunt gaudio ma- luus dolentes quairebamus lc. Quid est quod me
gno; et intrantes domum oblulerunl Domino aurum, quaerebaiisr Nesciebatis quia in his quae Patris mei
thus el myrrham. Attt. Slella ista sicnt flamma co- sunt oportet me esse. Attt. Puer Jesus proficiebat
ruscat, ct Regem regum Deum demonstrat. Magi setale et sapientia coram Deo et hominibus.
eam viderunl, et Regi raunera obtulerunt. Ant. Dominka secunda.
Stella quam viderant magi antecedebat eos, donec
veniret supra ubi erat puer. Anl. Ab Oriente vene- Aniiph. Nuptiae faclte sunt in Cana Galileoe, et
runt magi in Bethleheni adorare Dominum ; et aper- erat ibi Jesus cum Maria matre ejus. Anl. Deficiente
tis thesauris suis, pretiosa munera obtulerunt, au- vinovino jussit Jesus implere hydrias aqua [aquis] quse
rum sicut regi magno; thus sicut Doniinum verum in convers»; sunt, alleluia. Attt. Omnis homo
1 Domino vero]; niyrrha sepultura ejus, aileluia. primum. Ant. Hoc signuin fecil Jesus priniummulier? corara
Ant. Omnes de Saba venient, aurum et tbus defe- discipulisvenithoramea. suis. Ant. Quid mihi el tibi est,
An(. Exibant atilem dicmo-
rentes, alleluia, alleluia. Anl. Omnes nationes ve- Nonuum a nuillis, clamamia et dicenlia : Quia lu es Filius
nient a longe portanles munera sua, alleluia. Attt. nia
Admoniti magi in somnis ab angelo, per aliam viamt Dei. Etesse increpans non sinebatea loqui, quia sciebant
reversi sunt in regionem suam. Ant. Vidimus slel- ipsura Christum.
Jam ejus iu Orienie, et venimus cum muneribus Dominka tertia.
adorare Dominum. Ant. Magividerunt stellain, obtu- ^£) ' Antiph. Cum aulem descendisset Jesus de monte,
lerunt Domino auruni, llius et myrrham. Aitt. [Deest. ecce leprosus veniens adorabat eum dicens : Do-
Anl. in Ms. ] Lux de luce appartiisti, Christe, cui1 mine, si vis, poles me mundare. Et exlendens ma-
magi muiiera offerunt, alleluia, alleluia, alleluia. num eum dicens ; Volo, mtmdare. Ant. Do-
Anl. Venient ad le qui detrahebant libi, et adorabunt' mine,tetigil si lu vis, poles me mundare. Et ait illi Jesus :
vesligia pedum luorum. Volo, mundare. Atit. Domine, puer meus jacet pa-
Antiphonm in OcldvasTheophanim, ad Matutiiias. ralyticus in domo, et male torquelur. Auien dico
Anliph. Veterem hominem renovans Salvator ve-1 libi, cgo veniam et curabo eum. Ant. Domine, non
nil ad boptismum, ut naturse quae corrupta est per sum dignns ut inlres sub teclum meum ; sed lan-
lura dic verbo, et sanabiiur puer niens. Ant.
aquani recuperaret incorruptibili [Forte incorruptibi- Mulli ab Orienie et Oecidenle venient, et recum-
litatem], veslem circumamictans nobis. Anl. Te qui [
in spiritu et igne purifieas humana contagia, Deum, benl cura Abraham, Isaac et Jacob in regno cca-
et Redemptorem omnes glorilicamus. Ant. IJapiisiu( lorum.
coniremuii et non audet tangere Sanctum tuum, Dominica quarta.
sed clauoal cum treraore : Sanctilica, rae, Salvator. 'Aniiph. Abeunle Jesu in navicula, ecce molus
Ant. Capul draconis Salvalor contrivit in Jordane; magnus facius in inari. Et suscitavcrunt eum disci-
ilumine ; ab ejus potestale omnes eripuit. Ani. Mag- puli ejus, dicenles ; Doinine, salva nos, perimus.
num niysterium declaratur hodie, quia Crcator ora- Ant. Domine, salva nos, perimus; impera el lac,
74S LIBER RESPONSALtS. 746
Deus, tranquillitatem. Ant. Domine , salva nos, ,A Christum Domini. Et benedixit eum et dixit: Nuuc
perimus ; impera et fac , Deus , Iranquillitatem. dimittis, Doniine, servum tuum in poce; qoia vide-
Porro homines cum vidissent quod fecerat signum, runt oculi mei Salutare tuuni, Doniine. Vers. Lu-
dicebant : Qualis est bic, quia ei ventis imperal, et men ad revelationem gentium, et 756 gloriaiu
obediunt ei? Ant. Modicae fidei, quare dubitasli? plebis tu.e Israel. Quia viderunt. Re<p. Videte uiira-
Quia ego lecum sum, dicit Dominus. Atit. Surgens culum, matrem Domiui. Concepit Virgo virilem
Jesus imperavit ventis el rnari, et facta est tranqtiil- [virile] ignorans cnnsonium. Stans honoraia nobiti
jitas magua, el mirati sunt universi. Ant. Hli aulem onere Maria, matrem se Dei cognoscit, quae se ne-
liomines videnies signa quae faciebat Jesus, mi- scit uxorem. Vers. Casta parentis viscera coelestis
rabantur, et dicebant ad iuvicem : Quis est hic? intrat graiia ; venler puellaebajulat secreta quoenoit
[veniis et mari imperat et] Et mari obediunt ei. noverat. El matrem.
Dominica quinta. In tertionocturno.
Antiph. Domine, nonne bonum semen seminasti Anliph. Hsec est quse nescivit thorum in delicto;
in agro luo? Uncleergo habet zizania? El ait 755 habebit fructum in respeciioneanimarutii sanctarnm.
illis Jfsus : Hoc fecit inimicus homo. Ant. Si vis, Psalm. Canlate 1. Ant. Speciosa facta es et suavis in
itnus et colligimus ea. Et ait illis Jesus : Non, ne deliciis luis, sancta Dei Genitrix. Psal. Doininus
forle colligentes zizania. Ant, [Cactera desunt in regnavit. Exsultet. Attt. Post partum virgo inviolata
Ms.] In teinpore me'ssis dicam messoribus : Colligile permansisti; sancta Dei Genili ix, intercede pro no-
primum zizanii, etalligateea in fasciculos ad com- bis. Psal. Cantaic 2. Vers. Adjuvabit eam. Vers.
burendum ; triticum autem congregate in horreum ]B Elegit eam Dominus.
ineum. Resp. Vere famulus Dei, in quo dolus uon liesponsoria unde supra.
est inventus, qui duin essel suramus pontifex, ter- Resp. Beata es, Maria, quseomnium portasti Crea-
rena non inetuit, sed ad coelesiiadesiderans, ideo- torem mundi. Genuisti qui te fecil, Ct in aeternum
que in humililate positus Domini Jesu Chrisli cou- permanes virgo. Vers. Ave, Maria, gratia plena.
Jessor effeelus est. Vers. Non est inventus similis Genuisti. Resp. Benedieta et venerabilis, Virgo Ma-
illi qui conservaret legem excelsi. Ideoque. Vers. ria, cujus viscera meruerunt portare DominumChri-
Qui dum esset suroiuus pontifex, lerrena non me- stum. Vers. Bencdicta lu in mulieribus, et benedi-
tuit, sed ad ccelestiaregna gloriosus migravit. Ctus fructus ventris tui. Cujus J?esp. Gaude, Maria
De Purificatione sauctm Marim. — In Vigilia, ad virgo, cuncias hsereses sola interemisti, quaeGabrie-
Vesperas. \is archangeli dictis credidisti; dum virgo Deiim et
iiominem genuisli, et post partum virgo inviolata
Vers. Rcsponsum accepit Simeon. Attt. Cum in- permansisti. Vers. Gabrielem archangelum creilimus
ducerent puerum Jesum paientes ejus, accepit divinilus tibi esse affaium. Uterum tuiiin de Spiriiu
eum Simeon in ulnas suas, et benedixit Deum, sancto credimus Erubescat Judaeus
dicens: Nunc dimitiis, Doinine, servuui luum in infelix, qui dicit imprsegnatum.
Christum ex Joseph semine esse
pace. naium. Dum Virgo. Jiesp. Simeon justus et timora-
Incipiunl Aniipltonmet Responsoria de Purificatione tus exspectans redemplionem Israel, et Spirilus
sanctwMarim. — Ad Invilalorium. sanclus erat in eo. Vers. AccipiensSimeon, «t supra.
Antiph. Regem virginum Dominura, venile, ado- i/» Vers. Responsum acceperat, ut supra. Resp. Tolle
remus. Ant. Benedicia tu in mulieribus, el benedi- puerum et matrem ejus, et vadein terram Judarn ;
cius fructus veniris tui. Psal. Domiue Dominusno- defuncii sunt enim qui quserebant aniinam pueri.
Ster. Ant. Sicut myrrha electa odorem dedisli suavi- Vers. Venit angelus Domini ad Josepli iu somnis,
tatem [suavitaiis], sancia DeiGenitrix. Psal. Cceli dicens. Defuncti. Resp. Cura essem puella in domo
enarrant. Anl. Ante thorum hujus Virginis, frcquen- patris mei, desponsavit me vir Judoeus, et amavit
tate nobis dulcia cantica drammalis. Psalm. Doraini ine Christus Deus. Vers. Ecce enim ex hoc beatam
est terra. Vers. Specie tua. me dicent omnes generationes. Et amavit me. Resp.
Besponsoriaunde supra. Accipieus Simeon puernm in manibus, gratias agens-
Resp. Adorna llialamum tuura, Sion, et suscipe benedixit Doininum. Vers. Lume» ad revelationem»
Regem Clirisium, quem Virgo concepii, Virgo pe- Anitphonmin matutinis Laudibus.
perit, Virgo post parlura, quem genuit adoravit. Antiph. Responsum accepit Siraeon a Spsritu!
Vers. Accipiens Si-iueonin manibus, gratias agens, sanclo, non visurum se mortem, nisi videret Do-
benedixit puerum Dominum.Quem Virgo, Resp. Se- minum. Anl. Accipiens Sirneon puerum in manibus,
nex puernm porlabat, puer autem senem regebat; agens beuedixil Dominum. Attt. Revertere in
ut Vers. Simeon. graiias
quem Virgo, supra. Accipiens terram Judam; morlui sunt enim qui quoerebaut
Quem Virgo. flesp. Responsum accepit Simeon a animam pueri. Attt. Oblulerunt pro eo Domino par
Spirilti sancto, non visurura se monem, nisi videret turturum, aut duos pullos colurabarum. Ant. Simeoii
Chrislum Doniini. Vers. Nunc dimittis, Dotnine, ser- juslus et timoratus exspectabat redemptionem Israel;
vura luuin in pace, quia videruni oculi mei Salutare . ei
tuura. p Spiritus sanctus erat in eo. Vers. Responsum ac-
In secundonocturno. cepil Simeon.
Jti Evangelio.
Antiph. Specie tua et pulchriiudine tua inlcnde, Aniiph. Simeon puerum portabat, puer aurei»
prospere procede et regna. Psal. Eruclavit. Ant. senem regebat. Quem Virgo peperit, et post parluui
Adjuvabit eam Deus vultu suo, Deus in medio ejus virgo permansit. Ipsum quera genuit adoravit. Ant.
non commovebitur. Psal. Deusnoster refuginm. Ant. Tolle puerum et matrem ejus, et vade in terram,
Sicut laetanlium pranium nostrum, habiiatio est in Juda. Attt. Nunc dimiltis, Domine, servura tuum irt
te, sancta Dei Genitrix. Psal. Fundamenta ejus. Vers. pace. Quia qnod parasii ante faciem omnium popu-
Diflusa est gratia. lorum. Ant, Lumen ad revelationem gentium, 757
Responsoria. et gloriam plebis tuse Israel. Ant. Cum inducerent
Resp. Suscipiens Jesum in ulnas suas Simeon, ex- puerum Jesum, ut supra. Anl. Puer Jesus proficiebat
clamavit, ei dixit: Tu es vere lumen ad illuraina- anale et sapientia, coram Deo et hominibus.
tionem Gentium, et gloriam plehis luoeIsrael. Vers.
Smeon a sancto non vi- Responsoriain natati sancti Vakntini.
Responsum accepil Spiritu
surum se niorleui nisi videret ChrislUmDomini. Ad Resp. Per beatum Valentinum fmnthic divina my«-
illuininalionem. JJesp. Responsum accepit Simeona Steria. Per Orationes ejus cseci illuminanlur, et na<
Spiritu sarrcto non visurum se mortem nisi videret tale ejus daemoni[ iu natali ejus dsemonia] ellugau
PATROL.LXXVIU. 24
Ut SANCTl GREGORII MAGNI. v&
lur, et infirnn .sananlur. Vers. Jnstum deduxit Domi- A i Quid hic statis tota die otiosi? At illi respon ;e>ntes
nus per vias rectas, et osteudil illi regnum Dci. Et dixerunt, Quia nemo nos eonduxlt. Ite et vos in vi-
naiali. Resp. Bealus Yalenlinus Asterio tribuno neani meara, et quod justum fuerit dabo vobia. Ant.
dixil :.Tu crcdc unura esse Deum, et salva erit iilia Quid hicstatis lola die otiosi? lte et vos in vineam
tua. Vers. Si dictis factis compcnsas, faciam quseora- meam. Ant. Quid liic slaiis tota die otiosj? Respon-
vcris. Tu crede. deiunt et dixerunt: Nemo nos conduxit. Ant. Cura
autem sero esset factum, coepit paierfamilias suis
Antiphonmin eodem. mercedem dare cultoribus, incipiens a novissimis
Anliph. Beala progenies unde Christus nalus est, usque ad primos. Ant. Yoca operarios, et redde iliis
quaiti gioriosa est Virgo, quse cceli Regem genuit, merccdem suam, dicit Dominus. Ant. Illi novissimi
ui sup. Arit. Sanctus Valentinus Asierio tiibuno una hora fecerunt, et pares illos nobis
dixit : Tu crede unum esse Deum, et salva erit filia ponavimus pondus diei et sestus. Ant. Dicit fecisti, qui
antein
tua. Ant. Bealus Yalenlinus dedil Orationein diceus : paterfamilias : Aniice, non Taciotibi injuriain ; noiiiie
Dcus qui dispersa congpegas, et congregata separas, ex denario convcnisti mecum? Tolle quod tuum est,
auge lidem ct fiduciam servis luis. Per Ciiristuiu et ^ade. Ant. Amice, nou facio tibi injuriam, nonne
Dominumnostrum. ex denarioconvenisii niecuni?Tolle quod luum est, et
(Itesunt qualtwr lineosin Ms.) vade. Ant. Tolle quod tuum est et vade, quia ego
bonus sum, dicit Doininus. Anl. Non licet milii lacerft
tiesponsoria cum Alleluia in Sepluagesima. quod volo ? An oculus mus nequam est quia ego bo-
llesp. Alleluia. Dum pracsens est itnitanlur illam., 0 nus sum? dicit Dominus. Amiph. Sic erunt novissimi
ct desiderant eam dum se ediixeiit', et in '.
"
perpcluumi primi, et primi novissiini; multi enim sunt vocaii,
coronaia triumphat ante Dorninuin, allel. Vers. Sola pauci vero electi. Ant. Eruut primi novissimi, et no-
naiuque tenes priucinatum iu conspectuDouiiui; pro- vissimi primi; mulli enim sunt vocati, pauci verO
pierea revertere in lliesauros tuos. Anie. ilesp. Multi- electi, dicit Dotoinus. Ant. Alulti erunt prirni novis-
plicaniur a Dominoaiiui tui, alleluia. Per viam sa- simi, et novissimi primi, dixit Jcsus discipulis suis.
pientiaa incedas, et per semiiam justiiioe reveriaris ad Ant. Multi enim suut vocaii, pauci vero elecii, dicit
nos, alleluia, allel. Vers. Sola namque, ut supra. Et Dominus.
per semitam. Resp. Allel. Ileverlere in tliesauros
tuos, le bencdiceutangeli, allel., allel, Vers. Sola Incipiunt Responsoria in Sexagesimam.— Ad invi-
namque, ut supra. Te benedicent. Resp. Allel. Sola. tatorium. .
teues principatum in conspcctu Domini; propterea
revertere in thesauros luos, te benediceut angeli, niisAntiph. Praioccupemus faciem Domini, et in Psal-
qnia placuisli Domino, allel., allel. Vers. Angelus Do« jubilemus ei.
mini bonus comiletur tecum, et bene disponatitinere Responsoria unde supra.
tuo. Quia placuisti. Resp. Angelus Doniini bonus co- Resp. In principio fecit Dominus coelumet lerrani,
mitelur lecum, allel. ; et bene disponat itinere Uro, el creavil in ea hominem ad imaginem et similitudi-
ut iterum cum gaudio revertaris ad nos, allel. allel. nein suam. Vers. Formavit igitur Dominus hoininent
Vers. Sola namque, ul supra. Ut itcrum. Resp. Allel. de linio lerr*, et inspiravit iu faciem ejus S|iiraculuui
Dcleclatio bona iu opcribus manuum illius, diviiku vitae. Ad imaginem. Resp. In principio lecit Deus
inuiloe, allel., allel. Vers. Speciosa facta estet suavis n cceluni et terram, et creavit in ea hominein ad ima-
in deliciis suis. Diviiiae. Resp. AileU Nomen bonuni ginein et similitudinem suam. Vers. Igitur perfccti
melius esl quam diviliae iuulise. Super auruin el ar- sunt cceliet terrae, et omnis oroatus eorum. 759 Ad
gcntuni gratia bona est, allel. allel. Vers. Quam dul- imaginem. Resp. Foruiavit igiiur Domiuus Iioinuiem
cia faucibus mcis eloquia lua, Domine, super niel et de limo lerrse, et inspiravit in faciem ejus spiracu-
favutn ori meo, ui sup. Resp. Judicajudicium meum luin vitse ; el faclus est homo in animam viventem.
el redinie me, alleU; a calumniantibus me, aliel. Vers. Planlaverat autein Deus paradisum volupialis a
Vers. Yide humilitalem meam eteripe nie. Acalum- principio, in quo posuit hominem quem formavil. Et
nianlibus. Resp. AlleUMane apud nos hodie, et cra- factus est. Resp. Tulit ergo Dominus honiinein, et
stina proficisceris, allel.; et dum ortus fuerit dies, posuil eum in paradisum voluptaiis, ut operaretur et
ambulabis via tua, allel., allel. Vers. Angelus Do- custodiret iliuin. Vers. Foimavil igilur, ut supra.
mini, ut supra. Resp. Dixit Dominus Deus, non est bonuin hominem
Anliphonx in Malutinis. [essej soluin. Faciainus ei adjulorium similem sibi.
Vers. Adsevero non invcniebatur similem [ simile J
Anlipk. Quem vidistis, allel., alleU, allel., allel., sibi. Dixit vero Dcus, Faciamus. Resp. Immisit Do-
allel., alleU, aliel., allcL, alleU, allel., allel., allcl. minus sopoiem in .Adani, et tulit unaui de costis
Ant. Puer Jesus proficiebat, alleU, alleU, alleU, al- cjus, et sedifkavit costam quam tulerat Doininus in
lel., allel. 758 Ant- Omnes sitientes, alleU, allel.,1 muliereni, et adduxit eam ad Adam ut videicl quid
allel., allel., allel. Ant. Germinavii radix Jesse, al- vocaret earo. Et vocavit eam virago, quia de viro
leL, alleU, allel., allel., alleU Ant. Benedicat teira' sumpia est. Vers. Ilo.c nunc os ex ossibus meis, et
Dominum, et omnianascentia hyinnum dicant, alleU,1 D caro decarne mea. Et vocavit. Resp. Dixit Doinmus
allel., allel. Ai:t.tAperiis tliesauris suis, alleU, alleU,' ad Adam : De ligno quod est iu medio paradisi nc
allcl., allel., all&l.A?it.In Dowino laudabilur anima1 comedas, in qua liora comederis, morle moiieris.
niea, alleluia, alleluia, aileluia, alleluia. Vers. Ex omni ligno paradisi comede, de liguo autem
In Evangelio. scienliaeboni ei maii ne comedas. In qua hura. Resp-.
AUel.SOlalehes . Dum ambularet Dominus in paradisum , ad amain,
Anliph. priiicipaluni.in conspeclu „ meridiem, clamavil, el dixit: Adam, ubi es?
Domini, proplerea revertere in thesauros luos, te post
benedicent aiigeli, alleluia, alleluia. Audivi, Domine, vocem tuam, et abscontli me. Vcrs.
Dominc, audivi audilum tuum et limui, consideravi
(Desunt qualuor linemin Ms.) opera lua et expavi. Et abscondi.dixitResp. In stfdarfl
Antiphonai in Emngetio infra hebdomadam. vultus tui vesceris pauein luum, Doiuinus ad;
Simile ctelorhm homini Adaiu; cum operatus fueris terram, iion dabit fru-
Antiph. efitregnum palri^-
familias, qvit exiit primo maiie conducere opcrafios". ctus suos, sed spinas et tribulos gCrmin;ibiliiui,
in vineam suam. Ant. Ite et vos in viueain nieain, et[ Vers, l'ro eo quod maledicia obedisti [obaudisti] vocem.iixorMi,
telra in opere iwrlim
quod justum fuerit dabo vobis. Antipli. Circa uude-'. lu* plusquaiu nie,
Ecce Adam quasi [unusj e>.«OT
cituam vero horatn exiit paterfainilias foras, et iuve-[ dabil irudus. Resp.
nit alios iu foro oliosos, et dixit illis : lle et vos iti bis lactusest, sciens bonumetet vivat uialuin. yid«ljf.|!i
k «tftHiW*
viueaiumeani. Ant. Dicit paierfamilias operariis suis i forte sumat de iigno vit»,
 749 «BER RESPONSALIS. %<V
Vers. Cherubim et flammeum gladium atque versa- A minus ad Abraham : Ecce Sara uxor tua pariet libi
tilcm ad cuslodiendam viam lignum vitse. Yidete. filiuin, el vocabisnomen ejus Isaac. Tres vidit. Resp.
llesp. Ubi est Abel frater tuus ? dixit Dnminus ad Tenlavit Deus Abraham, et dixit ad eum": ToIIe
Cain. Nescio, Domine, nunquid custos fratris mei filinm tuum quem diligis Isaac, et offeres illum ibi
sum ego? Et dixit ad eum : Quid fecisti? Ecce vox Iiolocaustuin super unum montium qtiem dixero tibi.
sanguinis fratris tui Abel clamat ad me de terra. Vers. Immola Deo sacrificium laudis, et redde Allis-
Vers. Maledicta terra in opere tuo, quse aperuit os shiio vota tua. Resp. Angelus Domini vocavit Abra-
suum et suscepit sanguinis [sanguiuem] fratris tui de liain dicens : Ne extendas maninn luatn super pue-
uianu tua. Ecce vox. rnm, co quod limeas Dominum. Vers. Etbenedicen-
In matuiinis. tur in te omnes tribtis terrae. Eo quod. Resp. Vocavit
angelits Domiui Abraham de coelo dicens : Benedi-
Antiph. Miserere mei.Deus, et a delicto meo cam tibi, et multiplicano tejsicut steilas cceli. Vers.
munda me, quia tibi soli peccavi. Ant. Confitebor Et betiedicentur in semine tuo omnes
tibi, Domine, iraoniain exaudisti me. Anl. Deus, Dens quia obedesli voci mese. Et multiplicabo. gentes terrse,
-Deus.
mens, ad le de luce vigilo; quia factus es adjutor Domini niei Abraham, dirige viam nieam, Resp. ut cum sa-
meus. Ant. Benediclus esin firinamento Cosli,et laii- lute revertar in domum Dominimei. Vers.
dabilis in saecula, Deus noster. Ant. Laudate Domi- qui fuit cuin Abraham, ipse sit etmecum. Fers.Deus Angelas
num de ecelis. in ctijus conspectu ainbulaveruni Palres mei,Do-
In Evangelio. mine qtti pascis me a juvenlute mea. Ut cum salute.
Antiph. Semen cecidit in terram et
bonam, atltilit j, Resp. Yeni hodie ad foniem aquae,et oravi Dominum,
fructuui in patientia. Anl. Senien cecidit in terram 761 dicens : Doinine Deus Abraham, IU pfosperum
bonain, et tulit fruclum aliud centesimum, et aliud lecisti desiderium irneum. Vers. Igilur puella ciii dixe-
sexagesimuni. Ant. Jesus haecdicens clatnabat : Qui ro : Da mihi aquain de hydria tua iit bibam, et ilfa
habei autes audiendi, audiat, Anl. Yobis datum est dixerit: Bibe, Domine, et cainelis tuis potum iri-
nosse mysterium regni Dei, caeteris autem in para- buam, ipsa est quam proeparavit Dominus fiiio Do-
bolis, dixit Jesus discipulis suis. Ant. Qui verbum mhii mei. Dojnine Deiis. Resp. Csecussedebat secus
Dei rclinet, corde perfeclo et optimo, frttctum afferet tiain, iranseunte Doniiiio, et exclamavit ad eiiih. Ait
ili palientia. Ant. Si vere, fraires, diviles esse cu- illi Dominus : Quid vis faciam fibi? Rabboni, uit vi-
pitis, veras divitias amtite. Ant. &i cultnen veri lio- deain lumen. Vers. Et qui praeibantincrepaliant euni
noris quaeritis, ad illam cceleslempatriam quantocius ut taceret, atille magis ac magis clamabat: Rabboni.
properate. Resp. Domine, puer meus jacet paralyticus in doiho,
760 Responsoriain Quinqttagesimam.— Ad Invita- et inale lorqueiur. Amen dico tibi, ego veniam ei cu-
lorium. rabo eutn. Vefs. Donihre, non sum digiius ut intres
sub teclum meum; sed tantuin dic verbo, et sanabi-
Antiph. Quoniam Deus magnus Dominus, et Rex tur puer meus. Amen dico.
magnussuper omnem terram.
Responsoria. Anliphoncein matutinis Laudibus.
Resp. Quadraginta dies et noctes aperti sunt cceli, tuaruin,Antiph. [Secundum multitudinem miserationum
et ex omni carne habentem [habeiitium] spiritum vi- Domine , dele iniquitalem meam-.Aniiph*
tx ingressi sunt in arcani. Et clausit a foris osiium *-• n Deus meus cs tu, et confitebor tibi : Deus meus es
Dominus. Vers. Noevero et uxor ejus et uxores lilio- lu, el exaltabo te* Antiph. Ad le de luce 'vigilo,
rum ejus. Ingressi. Resp.Dixit Dominnsad Noe: Fiuis Deus, ut videam virtutem tuam, Ant. Ilymnum di-
universaecarnis vcnit coram nte; fepleta est tei ra cite, et stiperexaltale eum in saecnla.Benedicite. Anl.
iniijuilale eoruni, et ego disperdam eus eum lerra. Omnes angeli «jos, laudate Dominumde coslis.
Ve>'s.Fac tibi arcam de lignis levigalis, mansiuncu- In Evangelio.
las in arca lacies. Uepleia. Rcsp. Noe vir justus ai- Anl. Iter faciente Jesu [cum] deambularet Jeri-
qtie perfeclus cum Deo ambulavil, et fecit omnia caecus clantabat ad eum, ut lumen recipere
quxcunque pracepit ei Deus. Vers. Et fecit sibi Noe cho,
meiereiur. Ant. Transeunte Domino, clamabat cae-
arcam ut salvarelur cum universo seinine. Resp. cus ad eum : Miserere mei, flli David. Ant. Miserere
Ponam arcum meum in nubibus cneii, dicit Domiuus mei, fili David. Quid vis faciam tibi ? Domine, Ut
ad Noe, et recordabor foederis mei quod pcpigi ic* vidcam. Anliph. Et qui pwibant increpabant eum,
cuin. Vers. Cumque obduxero nubibus coelum, ap- ul taceret; atitciii magis ac magis clamabat:
arcus meus in nubibus. Per meniei- ipse
parchit Resp. Fili David, miscrere mei. Caecussedebat, secns viam
Ipsum juravi, dicit Dominus , non adjiciain ullra etciamabat: Miserere niei, fili David. Ant. Quid vis
aquas diluvii super lerram. Pacti inei mcordabor, ut faciam tibi ? ut videam. Ait Jcsus : Vade,
non perdam aquis diluvii oinnem carnem._ Vers. Po- fidcs lua te Domine, salvum fecit. Ant. Cuin audiret quod
nam arcum mcum in nubibus cceli, ct jurabo per Jesus Nazarenus clamabat dicens ; Jesu
dexieram nieam. Resp. ^Edificavit Noe ali.ire Do- fili David, misereretransiret, uiei.
ininoi offerens super illud liolocaustuin : odoratus Feria sectmda.
est Doniinus odorem suavilatis, et benedixit eis; D
crcscile, et inultiplicaniini, et replete lerram. Vers. Ant. Cseeushiagis ac magis clamabat, ut eum Do-
Ecce ego slaiuam paclum meurn vobiscum, et cum minus illiiiiiinaret. Anl. Omnis piebs ut vidil, dedit
semine vestro post vos. Crescite. laiidem Deo.
ResponsoriacleAbraham. Feria lerlia.
Resp. Loculus est Dominus ad Abraham dicens : Anliph. Domine , puer meus jacet pafalyticus in
Egredere de lerra, et de cognatione tna, et veui iil domo, et male torquetuf. Amen dico libi, ego T;e-
lerram quam monstravero libi, el faciatn tecrescere niam et curabo eum. Ant. Domiiie, iion sUniclignuis
in gentem magnam. Vers. Beneilicens bencticanii ut inlre? sub tectum meum. Sed lantum dfe vertio,
libi et multiplicabo te. Et faciam le. Resp. Appa- et sanabitur puer meus. Ant. Domine, si luvis,
rtterunt tres viri Abraham ad llumen [iliceni] Mam- potes me mundare , et ait Jesus : Volo, mundare.
Lre, et dixit ad eos : Domine, si inveni graiiam in Feria quarla.
oculis luis, transite et requicscite in loco isto. Vers.
Auferam pauxillura aquae, et lavenlur pedes vestri. Antiph. Cum jejitnalis, nqlite fieri sicut hypo-
Et requiesciie. Resp. Dum starel Abraliam ad radi- criiae tristes. Ant. Thesaunzate vobis ihesauros in
cem Mambre, vidit tres ptieros ucscendentes per ccelo, ubi nec erugo, uec linea exterminati Anliph.
viaui • tres vidit et unuin adorayil. Vers. Di\it Do- Ubi est tliesaurus tuus, ibi est el cor tuum.
1U SANCTI GREGORII MAGNl 752
Feria quinta. \ autem dixit Detis: Gaudeo. Resp. Dlcani Deo: Sus-
A.
mens es ; Deus meus, sperabo in eum, quo-
Antiph. Me etenitn de die in diem quserunt, et ceptor
scire vias nieas volunt. Ant. Quare jejunavimuset non niam ipse liberavit me de laqueo venaiitium. et a
verbo aspero. Vers. Scuio circumdabit te veritas
aspexisli, huniiliavimus aiiiinasnoslras, etnescisti?
Periu sexla. ejus, non limebis a limore noclorno. Deus nieiis.
762 Resp. Scapulis suis Dbumbrabit tibi, et sub prnnis
Anliph. Cum fans eieemosynam, ncsciat slnistra ejus sperabis. Scuto circumdabil le veritas ejus. Vers.
tua quid faciat dextera tua: Anl. Nesciat sinislra tua Cadent a latere luo mille, el deceni niillia a dextris
quid faciat dextra tna. Tu aulem cum oraveris, ejus. Sculo.
intra iu cubiculum,; et clauso ostio ora Patrem tuum. In Matutinis.
Sabbato. Antiph. Cor mundum crea in me, Deus, et Spiri-
Antiph. Tunc invocabis , et Dominus exaudiet: tum rectum innova in visceribus meis. Antiph. 0
clamabis , et dicet: Ecce adsum. Ant. Quis scit si Domine, salvum me fac, o Domine, bene prosperare.
convertaiur el ignoscat Deus, et relinqual post se Ant. Sic benedicain le in vila mea, et in noinuie tuo
Benedictionem. Anl. Orate pro persequentibus et levabo manus meas. Ant. In spirilu humilitatis, et
caliimniantibus vos, ut sitis filii Palris vestri qui in in aniina eontrita siiscipiamur, Domine , ad ic : et
ccelis est, dicit Dominus. Anl. Estole ergo vos per- sic fiat sacrilicium nostrum, ut ad le suscipiamur
(ecti, sicui et Pater vester ccelestis perfectus est. liodie, et placeat tibi, Domine Deus. Ant. Laudate
de initio Ad invitalorium. Deum, cceli C03lorumet aquae omnes.
Responsoria Quadragesimm.
omnes fines terrse. a In Evangelio.
Antiph. In manu tua, Domine,
liem Ant. Si vocem Domini audierilis, nolile obdu- Antiph. Ductus est Jesus in desertum, ut tentare-
rare corda vestra. lur a diabolo, et cum jejunasset quadraginta die-
Responsoria unde supra. bus et quadraginla nociibus , postea esuriit. Ant.
Resp. Ecce nunc lempus acceptabile , ecce nune Jesus autem cum jejunasset quadraginla diebus et
dies salulis. Commendemus nosmelipsos in multa quadragiuta noclibus, poslea esuriit. Ant. Et acce-
palienlia, in jejuniis multis, per arina justitiae virtu- dens tentator, [ ait] Si Filius Dei es, dic ut lapides
lis Dei. Vcrt. In omnibus exhiheamus nosmelipsos isti panes fiant. Am, Non in solo pane vivit lionio,
sicul Dei minislros, ul non vituperetur ministeriuin sed in oiuni verbo quod proceditde ore Dei. Antiph.
noslrum. Per arma. Resp. Paradisi portas aperuit Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo
nobis jejunii tempus. Suscipiamus illud orantes et Dei. Ani. Tunc assumpsit eum diabolus in sanciam
deprecantes, ut iu die Resurrectionis cum Domiuo civiiaiem, et statuit ei [eum] super pinnaculuni tein-
gloriemur. Vers. Ecce nunc tempus acceptabile , pli et dixit ei: Si Filius Dei es, mitte te deorsum. Ant.
ccce nunc dies saluiis ; netnini dantes ullam offen- Tenlans diabolus Dominum, oslendil ei omnia regna
sionem Ut iu dic. Resp. Emeudemus iu melius quse inuiidi, et gloriam eorum: Hsec oniiiia tibi dabo, si
ignoranter peccavimus, ne subito praeoccupati die procedens adoraveris me. Ant. Vade, Satanas, non
mortis quseramus spatium poenitentiae, et invenire teutabis Dominum Deum itimii. Ant. Dominum Deimi
non pussinius. Atiende, Domine, et miserere, quia tuum adorabis, et illi soli servies. Ant. Reliquit eum
peccavimus tibi. Vers. Peccavimus cum palribus tentator, et angeli accesserunt, et ministrabant ei.
nostiis, injuste egitnus, iniquitatem fecimus. Atten- a de aposlolis.
de. Resp. In et ffetu orabant et n Antiphonae
jejunio sacerdotes, (
dicenles : Parce, Domine, parce populo luo, et ne Anliph. Ecce nunc tcmpus acceptabile, ecce nunc
des liaerediiatem tuam in perdilionem. Vers. lnter dies salutis. In his ergo diebus exlitijeunus nos sicut
vesiibuliim et altare plorabant sacerdotes, dicentes: Dei minislros in multa patienlia, in jejuuiis et vigi-
Parce. Resp. In oimnbus exhibeamus nos sicut Dei liis, el in charilate non ficta. Ant. Coiniueiideuius
aiinistros, in multa patientia, ut non vituperelur mi- nosmetipsos in multa palienlia, in jejuuiis muliis,
nisieriuin nostrum. Resp. Ecce nunc lempus, ui su- arma justitiae. Ant. Per arma justitiae viriulis
eleemo- Ser 'ei corumendemus nosmetipsos in inulia patienlia.
pra. Ut non vituperetur. Resp. Abscondite
syiiatn in sinu pauperis, et ipsa orabit pro vobis ad Ant. Advenerunt nobis dies posuitentioead rediiiien-
Doniiniini, quia sicut aqua exstinguit ignem, iia da peccata, sed [ad] salvandas auimas. Ani. Agite
eleemosyna exstinguit peccatum. Vers. Honora Do- poenitenliam, appropinquavit regnum coelorum.
iniiiutu de tua substantia, et de primiliis frugum Feria secunda.
tuarum da pauperibus. Quia sicut. Resp. Tribularer
si nescirem misericordias tuas, Dumine; tu dixisti: Antiph. Yenite, benedicti Palris mei, percipile re-
Nolo mortem peccatoris, sed ui converlatur et vivat,1 gnum quod vobis paratum est ab origine mundi.
ad Ant. Quod uni ex minimis meis fecislts, mihi feci-
qui Chananaeani et publicanum vocasti puenilen-
tiain. Vers. Et Pelrum Iacryniantem Domiuus susce- stis, dicit Dominus.
pit, misericors Domiuus. Qui Chanaiiseam. Resp. 764 Feria lertia.
Angelis suis mandavit de le, ul cuslodiaiil te in oui- Antiph. Scriptum est enim quia domus mea doinus
nibusviis tuis. lu uianibus portabunl te, ne uuquaini n Orationis est cunctis gentibus, vos aulein fecislis il-
offendas ad lapideru pedein luum. Vers. Super aspi- "' lam speluncam latronum. Et erat quotidie docens in
dem et basiliscum ainbulabis, et conculcabis ieoneiu templo.Anf. Domus mea domus Oralionis vocabitur.
et draconem. lu inanibus. Resp. Pater, peccavi in cce-[ Feria quarla.
luni et coram le : jam nou suin diguus vocari (iiius'
luus. Fac me siiulunum ex inerceiianis luis. Vers. Anliph. Hosanna Filio David; benedictus qui ve-
Doinini. Ant. Generatio hsec prava et
Qtiatui mercenarii in domo Pauis mei abundaut pa-'_ nil in nomine
liiljus;. ego autem hic fame pereo ? Surgam et ibo, perversa signum quaerit; el signum non dabitur ci,
atl Patrem meiim, et dicam ei: Fac me. Resp. In le, nisi signum Jonae prophetse. Anl. Sicut fuit Jonas
Doinine, sperent omnes animr, diceutes: Cilo|. in ventre ceti, tribus diebus et tribus noctibus, ita
2Q3eus niiserebilur nostri, quia tu, Domine, lotutus erit Filius hominis iu corde terree. Ant. Sedere an-
es dicens : Gaudeo [magis] super uuuin poeiiiteiilem [ lem meuum, non esl meum dare vobis, sed quibus
quatu supra nonaginia novem jtistos qui non indi- paralum est a Patre meo. Feria quinla.
gent pceniieiitia. Vers. lnvoca ine in die ti ibulaiio-
nis tuae. Eripiam te et magnilicabis me. Peccatorii Antiph. Dixit Dominus mulieri Clianance: Non
a Forte de Apostoto, quia sicut superiores Anti- tn Evangelio, ila istse dici possint de Apostttle,quit
phonse ex Kvangelio sunt collectue, uude dicunturr ex Epistola Pauli deproinptse, saltem pluriiua).
 755 LIBER RESPONSALIS. 754
est bonum snmere panem filiorum, et miltere cani- A j cam tibi, el multiplicabo te. Et benedixit. JResp.Vidi
bus ad nianducandum. Uiique, Domine, nani et ea- Dnminom facie ad faciem, et salva facia esl anima
tclli edunl de nticis quae tadtint de mcnsa domino- mea. Vers. El dixit, nequaquam voraberis J icob,
rumsiiorum. Ait illi Jestts: Mulier, magna est fides sed Israel eril nomen luum. Etsalva facla est. Resp.
lua ; fiat tibi sicut petisti. Ant. Mulier, non est bo- Dum irem de terra mea, oravi Dominum Deuiu
num sumere panem liliorum, et mittere canibus. meum, et perduxit me in portom voluntatis sua\
Utique, Doinine; nam et catelli edunt de micis quse gubernavit meadvenain. Vers. Erit mihi Dominus in
cadunt de mensa dominorum suorum. Ant. 0 mu- Deum, el lapis iste, quem erexi in tilulum, vocabitur
lier! inagna esi fides lua. Fiat tibi sictit pelisti. Ant. domus Dei. Et. Resp. Apparuit Deus Jaeob, et bene-
Vade, mulier, semel tibi dixi, si credideris, videbis dixit eum, et dixil : Ego sum Deus Beihel, ubi
mirabilia Dci. unxisti lapidein, et votum vovisti milii. Crescere te
Feria sexta. faciam, et inultiplicabo te. Vers. Ego sum Dominus
Crescere. Vers. Benedicens benedicam
Antiph. Angelus Domini descendit de ccelo. Mo- omnipotens.
vebatur aqua, et sanabatur iinus. Anl. Domine, non libi, et multiplicabo te. Vers. Minor s.um cunctis
habeo hominem, ut dum mota fuerit aqua, miltat miserationibus tuis, Domine Abraham. In baculo
ine in piscinam. Ant. Qui me salvutn fecit, ille mihi meo transivi Jordanem isium ; et nunc cum duabus
lnrmis regredior. Libera me, Domine, de manu
•praecepil: Tolle grabatum tuum.et ambula in pace. Esau, quia valde contremens cor meum illum timet.
Ant. Vade, jam noli peccare, ne deterius libi aliquid
Vers. Eripe me, Domine, ab homine malo, a viro
coulingat. Ant. Assumpsit Jesus discipulos suos,
ascendit in moniem, et transfiguratus est ante eos. g cutiatiniquo eripe me. Quia. Vers. Ne forte veniens per-
Ant. Domine, bonum est nos hic esse. Si vis, ficia- matrem cum filiis. Tu loculus es quod mihi
mus hic tria tabernacula, libi unum, Moysi unum, benefeceris. Libera»
el Eliae unum. Ant. Domine, non habeo hominem Inmalutinis Laudibus. <
ui, cum rnola fueiit aqua, miliat me in piscinam. Anliph. Domine, labia meaaperies, et os meum
Ant. Domine, si vis, faciamus hic tria laberuacula. annuntiabit laudem luam. Aitt. Dextera Domini fecit
Anl. Descendentibus illis de monte praecepit Jesus virtutem, dextera Domini exaliavil me. Ant. Factus
dicens : Neniini dixeritis visionem. Ant. Nemini di- es adjutor meus, Deus meus. Ant. Trium puerorum
xeritis visionem, donec Filius hominis a mortuis cantemns hymnum, quod caniabant in caminoignis,
resurgat. Anl. Visionem quam vidistis nemini dixe- benedicebant [benedicentes] Dominum. Ant. Statuit
ihis, donec a morluis resurgat Filius hominis. ea in aeternum, et in saeculum sseculi; pracceptum
Responsoria in hebdomada secunda in Quadragesima. posuit, el non praeleribil. Vers. Domine, refugium.
Ad lnvilalorium. 766 ^" Evangelio.
Anliph. Adoremus Deum, quia ipse fecit nos. Ilem Antiph. Neminidixeritis. Ant. Descendentibus illis.
Anl. Dominum qui fecit nos, venite, adoremus. Ant. Assumpsil Jesus.
Responsoria. Feria seeunda.
Resp. Tolle arma tua , pharetram, et arcum, et Ego principium, qui et loquor vobis. Ant.
affer de venalione tua, ut comcdam ; et benedicat QuiAnliph. me misit mecum est, et nnn reliquit me solum,
libi anima niei. Vers. Cumque venatu aliquid allule-1G quia quaeplacila sunt ei facio semper.
ris, lac niihi inde pulmentum ut comedam. Et be- Feria tertid.
nedicat. Resp. Ecce odor filii mei sicut odor agri
pleni, 765 quem benedixit Dominus. Crescere [te] Anliph. Unus est enim magister vester, qui in cce-
faciat Deus meus sicut arena maris, el donet tibi de lis est, Ciirislus Domiuus. Ant. Qui major est ve-
rore cceli Benedictionero. Vers. Qui maledixerit tibi strum, erit minister vesier, quia omnis aui se exal-
sit ille maledictus; et qui benedixerit libi, Benedi- tat humiliabitur, dicit Dominus.
ctionibus repleatur. Et donel. Resp. Det tibi Deus de Feria quarta.
rore cceliet de pinguedine terrae abundantiam. Ser-
viant libi populi; eslo Dominusfralrum tuorum. Vers. hominis Anliph. Ecce ascendimus Jerusalem , et Filius
Et iucurveniur ante te filii matris tuse. Esto Domi- tradelur ut crucifigatur. Anl. Tradetur eniui
nus. Resp. Dum irct Jacob de Bersabee, ct pergeret gcntibus ad illudendum, et flagellandutu, el crucifi-
Ant. Sedere autem non est nieutn dare
Aran, locuius est ei Deus ditens : Terra in qua dor- gendum.
mis libi dabo et semini tuo. Vers. iEdificavit Jacob vobis, sed quibus paratum est a Patre meo.
ex lapidibus altare Domino, fundens oleum desuper, Feria quinta.
et benedixit ei, dicens. Resp. Dum exiret Jacob de Anliph. Factum est autem ul moreretur. Ant. Paler
lerra sua, vidit gloriam Dei, et dixit: Quam terribilis Abraham, miserere niei, et mitle Lazarum, ut iniin-
est locus isle! non est hic aliud nisi domus Dei, ct gat exlremtim digiti sui in aqna, et refrigerct lin-
porla cceli. Vers. Vere Domimisest in loco isto, et guani meam. Anl. Dives ille gultam aquoepeliit, qui
ego nesciobam. Quam terribilis. Resp. Si Dominus nu micas paiiis Lazaro negavit. Fili, recordare qnia
Deus ftierit mecuni in via ista qua ego ambulo, et recepisii bona in vita lua, et Lazarus similiter mala.
custcdierit nie, et dederit milii panem ad edendum Ant. Fili, recordare quia recepisti. Ant. Rogo te,
et vestiinenttim quo operiar, et revocavorit me cum Pater, ut milias.
salute. Erii mihi in refugium et lapis iste in siguuin. Feria sexla.
Vers. Yere Doniintis est. Erit milii. Resp. Erit milii male perdet, et vineam suani loca-
Dominusin Deum, el lapis iste, queni erexi in tiluliim bitAntipli. Malos
vocabitur donius Dei. Et de universis quse dederis suaui agricolis. Ant. Malos male perdet, et vineam
locabit aliis agricolis, qui reddant ei fructtim
milii decimas et lioslins pacificas offeraiu libi. Vers. suis. Ant. Quirrentes eum lenere, timue-
Si DoininusDeus meus fueritmecum in via ista qua teinporilius
runt lurbas, quia sicut prophetam eum habebant.
ego ambulo, et custodierit me. Decimas. Resp. Oravit
Jacob et dixit : Domine, qui dixisli mihi, revertere Sabbalo.
in terram nalivitatis tuae, ertre me de inanu fratris; Antiph. Oportet te, fili, gaudere, quia frater tuus
mei, quia valde euin limeo. Vers. Deus, iu cujus; niortous fueral et revixil; pcrierat, et in.ventusest
conspectu ambulaverunt patres mei; Domine, qui in seiernum. Ant. Vadam ad Patreui meut.iiet dicam
pascis me a juvenlute mea. Erue me. liesp. Dixit ei : Pater, fac me sicut unum ex mercenariis tuis.
angelus ad Jacob : Dimitle ine, aurora est. Respondit; Anl. Pater, peccavi in ccelum el corain te. Jam noit
ei : Nou dimitiam le, nisi benedixeris milii. Et bene- suiii dignus vocari Filius tuus. Am. Dixit autem patei
('ixit etim in eodem loco. Ven. Benedicens benedi- ad servos suos : Cito profertc stolam primain, et
755 SANCTI GREGORII MAGNI 7S6
induite illum, et date annulum in manu ejus, et cal- A. , ritus ejus et dixit: Suffkit mihi, vadam et videbo
ceamenia in pedibus ejus. Ant. Dedit pater poenilenii euui antequani moriar. Vers. Cumqtie audisset Jacob
filio s,lolam primam pariter et annulum ; nam et cal- quod (ilius snus viveret, quasi de gravi somno evi-
ceamenta ei tribuit. Celebravit magnum convivium, gilans, ait: SufOcit. Resp. Loquens Joseph fralribus
Ant. Fili, tu semper mecum fuisii, ct omnia mea tua suis, ait: Pax vobis, nolite tiinero ; pro salute enim
EUIlt. vestra misit me Dominus ante vos. Vers. Nolite
de hebdomada tertia in timere, ne durum vobis esse videatur quod ve.udi-
Responnoria Joseph, Quadra- distis me in his regionibus. Pro salute. Resp. Salus
gesima. — Ad lnvilatorium. nostra in manu tua est, Domine; respiciat s«per nos
Antiph. Dominum qui fecit nos. Ant. Populus Do- miserieordia tua, et securi serviemus lihi. Vers. Do-
nsini et oves pascuse ejus. Resp. Videntes Joseph a mine Deus virtutnm, couverte nos, et ostende fa-
longe, loquebantur mutuo fratres, dicentes : Ecce ciem tuam, et salvi erimus. Et securi. Veis. Vivat,
somniafor venit, venite occidamus eum, et videamus Domine, anima tua, ut non videamus morletn neque
si prosint illi somnia sua. Vers. Cumque vidissent parvuios nostros deficientes. Et securi.
Joseph fralres sui, quod a patre cunctis fralribus 76S Anlipli. in matulinis Laudibus.
plus amaretur, oderant eum, nec poterant ei quid-
quam pacifice loqtii, unde etdicehant: Venite. Resp. Antiph. Fac benigne in bona voluntate tua, et aedi-
Bixit Judas fratribus suis : Ecce Isinaeliise transeunt; ficentur, Doiniiie, inuri Jerusalem. Ant. Doiuinus
venite, venundelur, et inanus nostrse noii polluanlur; milii adjuior est, non linicbo quid faciat mihi hoino.
caro enim et fraier nqster est. Vers. Cumque abiis- B Ant. Deus uiisereatur noslri, et benedicat nobis.
set Ruben ad puteum, et non invenisset euin, scissis ' Ant. Vim virtulis suoeoblilus est ignis, ut pueri lui
Veslibus, pergerisque ad fratres, ait : Puer non coin- Iiberarenittr illsesi. Ant. Sol et luna laudate Deum,
paret, et ego quo ibo ? Caro. 767 ^fisp- Extrahentes quia exaliaium est noinen ejus solius.
Jpseph de. lacu veodiderunt lsmaelitis viginti argen- "HEvangelio.
teis; reversusque Ruben ad puteum, et cunTnon Dum fortis armatus custodit alrium suum,
irivenisset euin, scidii vestimenta sua cum fle-tu, et in Amip.li. sunt omnia quse possidet. Anl. Si in digito
dixil : Puer non comparet, et ego quo ibo? Vers. At Deipace dtemonia, proiecto venit in vos regiuim
illi intincia tunica Joseph sanguine, et niitienles qui Dei. ejicio Anl. Et cum dasmonium, locutus est
ferrenl eam ad patrem, et dicerent : Vide si tuniea mutus, et admiratseejecisset sunt turbse. Anl. Cum
lilii ttii sit, an non. Puer non comparet. Resp. Vi- spirilns exierit ab homine, ambuiat perimmundus loca in-
dens Jacob veslimenla Joseph, scidit vestimenta sua aquosa, requiem, et non invenit. Ant. Ac-
cum flelu, et dixit : Fera pessima devoravit lilium cepitJesusquajrens panes, et cutu gratias egisset, distribuit
ineurn Joseph. Vers. Vide si tuuica filii tui sit, an discumbeuiibus.
iion; el cuoi vidisset pater, ait : Fera pe>sima. Feria secunda.
liesp. Joseph, dum intraret in lerram yEgypti, lin-
guam quain non noverat audivit : manus ejus in la- susceptus Anliph. Amen dico vobis, quia nemo prophota
boribus servierunt, et lingua ejus inter principcs esl in palria sua. Ant. Jesus autein trans-
medium eorum ibat. Ant. Auferle ista hinc(
loquebatur sapientiam. Vers. Diverlit ab oneiibus iensper
dorsum ejus. Manus Resp. Memento mei dutn bene et nolite facere domum Pairis mei, domuin genera-
tibi fuerit, ul suggeras Pharaonem, ut educat me de p' tionis [iiegotialioijisj,
isio carccre, quia furtim sublatus sum, et hic inno- Feria tertia.
cens in lacum missus sum. Vers. Tres enim adlinc Aniiph. Ubi duo vel tres congregati fuerint in no-
dies sunt post quos recordabilur Pharao minislcrii niine meo, in medio eorum suin, dicit Doininus. Ant.
tui, et revoeet te in gradum prislinum; tutic me- Si duo ex vobis consenserint de corum |oinnibiisj
niento mei. Ut suggeras. Resp. Tollite hinc vobis- qusecunque peiierint, fiet illis a Patre tneo, dicil Do-
cum munera, et ile ad Dominum terra'; et dum in- roinus. Ant. Non dico tibi sepiies, sed usqtie sep-
veneritis, adoralc eum super lerram. Deus autetn tuagesies septies. Ant. Quandiu in mundo sum, lux
meus faciat vobis eum placabilem, et reducat et hunc suin mundi dicit Dominus.
fratrem veslrum vobiscum, et eum quem tenel in Feria quarta.
viuculis. Vers. Tollite de fructibus terrse in vasis
vestris; et ferte viro munera. Deus autem. Resp. Anliph. Audite et inlelligite tradilioues quas Do-
Iste est frater vester niiniinus de quo dixeratis mihi ? m.iiius dedit vobis. Ant. Non loiis manibus maudu-
Deus miserealur lihi, fili mi; festinaviique in donium care, non coinquinal lioininem. Ant. Accepit aut:m
et ploravil, quia eruinpebant lacrymse, et noii po- otnnes limor, el magnificabant Deum, dicentes :
lerat se coniinere. Vers. Aitollens aulem Josepli Quia propheta magnus surrexit in nobis, et quia
oculos, vidit Benjamin stantem. Commota sunt om- Deus visitavit plebem suam.
nia viscera ejus super fiatrem suum. Qtiia erumpe- Feria quinla.
bant. Resp. Dixit Ruben fratribus suis : Nunquid
iion dixi vobis, Nolite pcccare in puerum; et non D illos Antiplt. Omnes qui habebant infirmos ducebanl
ad Jesuni, et sainibantur. Ant. Ego sum qui
audislis uie? En sanguis ejus exquiritur. Vers. Me- leslimonitim perhibeo de me ipso, et testimonium
riio ha:c patimur, quia peccavimus in fratrem no- de me qui misit me Pater. Ant. Exibant
videnles animse perhibet
strutn, angustiani ejus, dumdepre- aulem dsemonia a multis, clamantia et diceniia :
caretur nos, et non audivimus. Idcjrco venit super Quia tu es Filius Dei. Et increpans non sinebat ea
nos tribuiaiio. En sanguis. Resp. Merilo h»c pati- sciebant ipsum esse Cltristum.
in videntes loqui, quia
niur, quia peccavimus fratrem noslrum, Feria sexla.
angustias animse ejus, dum deprecaretur nos; et non
audivimus. Idcircp venii super nos trihulaiio. Vers. Anliph. Qui biberit aquam quam ego do, dicit
JMxit Ruben fratribus suis : Nunqnid non dixi vobis : Dominus Saniaritanae, fiet in eo fons aquse salientis
Noliie peccare in puerum, et non audistis me? Id- in vilam setornam. Ant. Aqua quam ego dedero, qui
ciico. Resp. Dixit Joseph undecim fratribus : Ego biberit ex ea, non sitiet ultra. Ant. Domine, ut
suin Joseph quem vendidislis in yEgyptum. Adhuc video propheta es tu. Palres nostri in nionte hoc
vivjt pater noster senior, de quo dixet atis tnihi ? lte, adoraverunt. Ant. Mulier, venient dies quando veri
adducite eum ad me, ut possil vivere. Vers. Bien- adoratores adorabunt palrem in spirilu et veritate.
nium esl quod coepit esse lames in terram; adlutc; Ant. Yeri adoralores adorabunt Palrem in spiritu et
restant alii quinqtte. Ite, adducite. Reep. Ite, dicilei veritatc. Ant. Venite ei videte liominem, qui dixit
patri meo Jacob : Joseph lilius tuus vivit, ct ipse do- ' mihi omnia qiiEecunque feci. Anl. Meus cibtis est ut
liiiualur totam terram A)gypti. Quo audito revixit spi- faciani voluntatcH Patiis mei. Anl. DixitSamaritana
757 LIBER RESPONSALIS. 75«
mulier : Domine, da mihi hanc aquam, ul non si- ADominus. Conforlare et eslo robustus; introduces
liam in seternum. Ant. Dlcit Dominus : Si quis bi- populum nieum ad terram lacte et melle manantem.
berit aquam quam ego dabo ei, non sitiet in seter- Vers. Ego sum Domiuus Deus vester, qui eduxi vds
nuin. ile terra jEgypti. Confortare. Vers. Quoriiam lectim
769 Sabbato. est Dominus Deus in omhibus, ad quaecunqueper-
in lerra : rexeris. Confortare. llesp. Sicut fui cum Moyse, ila
Antiph. Inelinavit se Jesus ; scribebat Si ero tecnm, dicit Dominus. Confortarepopulum meum,
sine peccato est, mittat in eam lapidem. Ant.
quis
te mulier? nemo te condemnavit. neque limeas. Ecce Dominus Deus luus, et non te
Nemo condemnavit, derelinquet. Vers. Quoniam tecum est, u( supra.
Anl. Qui non colligit mecum, dispergit; et qui non
Popule meus, quid feci, aut quid molestus fui
est meeum, contra rae est. Ant. Cum immundus spi- -Resp, tibi? Responde mihi. Quoniam ego eduxi vos de lerra
rilus exierit ab homine, ul supra. jEgypti, et de, domo servitulis. Quadraginla annos
Responsoria in hebdomada quarla in Quadragesima. manna pltti vobis, et obliii eslts me, dicit Dominus.
— Ad Invitalorium. Vers. Adduxi vos per deserlum quadraginta annos,
Anliph. Non sit vobis vanum surgere ante lucem, ego Dominus. Et obliti. Resp. Adduxivos per deser-
quia promisit Dominus coronam vigilantibus. Anl. lum quadraginta annos, ego Dominus; non sunt
Populus Domini et oves pascua3ejus. attrila vestimenta vestra. Manna de coelo plui vobis,
et oblili estis me, dicit Dominus. Vers. Popule meus,
Responsoria. quid feci, aut quid moleslus fui libi ? Responde mihi.
Resp. Locutus est Dominus ad Moysen, dicens : «D Quoniam ego eduxi vos de lerra iEgypti. Manna da
Descende iu jEgyptum; dic Pharaoni ut dimiltat po- ccelo.
pulum meum. Induratum est cor Pharaonis, nonvult Antiphonce in malutinis Laudibus.
dimittere populum ineuiii, nisi in roanu forti. Vers.
Videns vidi aflliclionem populi mei, qui est in ^Egyr averleris Antiph. Tune acceplabis saerificium jtistitiae, si
faciem tuam a peccatis meis. Ant. Bonum
pto; et gemituni eorum audivi, et descendi liberare est sperare in Domino, quam sperare in principibus.
cos. Induratum. Resp. Stetit Moyses coram Pliaraone, Ant. Benedicat nos Deus, Deus noster, benedicat nos
et dixit: Hsecdicit Dominus: Dimitte populum mcum, Deus. Ant. Potens es, Domine, eripere nos de tnanu
ut sacrificet mihi in deserluin. Ver.s. Dominus Deus moriis, liberare nos, Deus noster. Ant. Reges terrae,
Hebrseorum misil me ad le, ait libi : Dimitte. Resp. et omnes principes, laudate Deum.
Caritenuis Domino, gloriose enim houorificatus est :
equum et ascensorem projecil in niare. Adjutor et In Evangelio.
protector factus est mihi Dominus in salutem. Vers. Antiph. Nemo te condemnavit, mulier ? Nemo,
Currus Pharaonis etexercitus ejus projecit in mari. Domine. Nec cgo te condemnabo. Jam amplius noli
Adjulor. Resp. In mari viae tuse, et semitaetuum luae in peccare. Ant. Mulier, nemo le condemnayit? Nec ego
aqnis mullis. Deduxisti sicut oves populum in te condemnabo. Jam amplius noli peccare. Antiph.
nianu Moysi et Aaron. Vers. llluxerunt coruscationes De quinque panibus et duobus piscibus satiavit Do-
tuse orbi lerrse; commota est et contremuit terra. In niinus quinque millia liominiim. Ant. Satiavit Domi-
manu Moysi. Resp. Ecce mitto angelum meum, qui nus quiuque millia hominum de quinque panibus, et
proccedal et custodiat semper. Observa et audi vocein duobus piscibus. Ant. Cum sublevasset oculos Jesus,
ejus, el inimicus ero iniinicis tuis, et aftligenles lc Q et vidissel maximam muliitudinem venientem ad se,
aflligam; et prsecedet te aiigelus nieus. Vers. Israel, dixit ad Philippum : Unde ememuspanes ulmandu--
« audieris me, non erit in te Deus recens, neque cent hi? Ipse enim sciebat quid esset faclurus. Ant.
adorabis Deum alienum; ego enim Dominus. Et prae- Cum vidissent turbae signum quod fecerai Jesus,
cedct. Resp. Qui. persequebanlur populum luuni, dicebant: Yere hic est propheta, qui venturus est in
Domine, deinersisli eos in profundum, etin columna mundum. Anl. Hic est vere propheta qui venturus est
nubis duclor eorum fuisti, Domine. Vers. Exclama- in mundum.
verunt filii Israel in angustia sua ad te, Domine, ei Feria secunda.
misisti eis Salvatorem. Et in columna. Resp. Moyses Omnis qui petit accipit, et qui quserit inve-
faniulus Domini jejunavit quadraginta diebus et qua- nit,Antiph. pulsanti aperietur. Ant. Auferte ista hinc, dicit
ut
draginla noctibus, legem Domini mereretur acci- et noljle facere domum Patris mei domuui
peie. Vers. Ascendit Moyses in montem Sinai. Ul Dominus, negotiationis. Ant. Dicebat Jesus Judseis : Solvite
legem. Resp. Splendida facta est lacies Moysi, dum
in eum Dominus. Videntes seniores ela- templum hoc, et in tribus diebus excitabo illud. Ant.
re>piceret Solvite lemplum hoc, dicilDominus et post triduum ex-
ritatem vultus ejus, admiranles limuerunt valde. Vers. citabo illud. Hoc autem dicebal de templo corporis suU
Descendit Moyses de monle portans duas tabulas la-
pideas in manibus suis, scriptas utrasque digito Dei. 771 Feria tertia.
Videntes. Resp. Attendite, popule meus, legem meanii Antiph. Quid me quseritis interficere hominem,
iiicliiiale aurem vestram in verba oris inei. Versi qui-vera locutus est vobis? Ant. Unum opus feei et
Aperiam in parabolis os meum; loquar propositiones admiramini, quia totum hominem salvum feci in Sab-
ab iiiilio sseculi. Inclinate. Resp. Audi, Israel, prse D bato. Ant. Nonne Moyses dedit vobis legem ? et nonne-
cepta Domini, eteain corde tuo quasiin libroscribe: [nemo] ex vobis facit legem. Quid me quseritis inter%
et dabo tibi terram fluenlem lac et inel. Vers. Israel, iicere? Ant. Et me scitis, etunde sim scitis; el a me
si me audieris, non erit in le Deus recens, nequ< ipso non veni, sed Pater meus misit me. Anl.Nemo
adorabis Deum alienum. El dabo tibi. Resp. Yos qui in eum misit ntanus.quia nondumvenerat hora ejus.
i transiluri estis Jordanem, sedificate altare Dominc Feria quarta.
de lapidibus quos ferrum non tetigit, et offerte supet Rabbi, quid ] peccavit homo isle
Antiph. quis [
illud holucaustum et liostias pacificas Deo vestro. quod csecus natus est ? Respondit Jesus, et dixit :
Vers^ Cumque intraveritis lerram, quam Domiuut hic peccavit, neque parentes ejus, sed ut ma-
ib Neqne
Deus vester daturus est vobis, 770 aedilicate nifestentur opera Dei in eo. Ant. Interrogatus ceecus;
allare Deo vestro. Resp. Adduxit eos Doniinusir Quis te illuminavit? At ille clamabat dicens : Filius
fortiludine lerrae; cibavit eos nascentibus agros [ii 1 Dei. Ant. Ille homoqui dicitur JesuSjIutum fecit ex
agris], suxerunt mel de petra, et oleum de (irina pe-[. sputo, et linivit oculos meos, et modo video. Ant.r
tra. Vers. Bulyrum boum et lac ovium cuin adipt Lutum fecit ex sputo Dominus, et linivit oculos ineos,
agnorum et filiorum laurorum et hircorum. Suxe- et abii, et lavi, et credidi Deo. Ant. Dixi vobis jatn el
riint, audistis ; luttim mihi .posuit ille homo qui dicitur Je-
Responsoria de Josue. sus. Ant. A sseculo non est audittim quia quis aperuil
Ilesp. Sicut fui cum Moyse, ita ero tecum, dici '.. oculos caeci nati, nisi Christus Fiiius Dei.
 759 SANCTI GREGORIIMAGNI 7G0
Feria quinta. A i
h.supra. Resp. Pacifice loquebanlurmihi inimici niei,
el in ira molestierant mihi. Yidisti, Domine, ne si-
Aniiph. Ibat Jesus in civitatem qnaevocaturNaim. jleas, ne discedas a me. Vers. Omnes ininiici mei
Ant. Propbela inagnus surrexit in nobis, quia Deus \adversum me. Resp. Fac uiecuin, Doniine, signum
•visitavitplebem snam. Ant. Accepit autem omnes :in ' bono, ul videant qui rne oderunl et confundaniur,
liinor, et magnificabant Deum dicentes : Quia pro- (quoniain lu, Domine, adjuvisii ine, et consnlatuses
plieta magnus surrexit iu nobis, et qtiia Deusvisita- Veri. Respice in mc, el miserere rnei, qnia uni-
\it plebemsuani. Autiph. Diligebat Jesus Marthainet me. '
et paii|ier stini ego. Resp. Doceatniniquosvias
sororem ejus Mariain, et Lazarum fratrem earum. cus J ad te convertenlur. Libera me de san-
Ant. Lazarus amicus nosler dormit, eamuset a sornno tuas, et impii Deussaltitismeae. Vers. Doiniiie,labia mea
exciiemus eum. Ant. Dnmine, si hic fuisses, Lazarus guinibus, j etos meumannuntiabitlaudc.nlluam. Libera
non «sset morluus. Ecce jaui fetet quatriduanus in 'aperies,
Bnonumento.Ant. Ad montinienium Lazari clamabat me. ' Resp. Prsecinxislime virtute ad bellum, et sup-
dicens : foras. Ant. plantiisti inimicosmeos subtus me. Et inimicnrum
Douiiuus, Lazare,veni Qui sequi- |! dedisti milii dorsum, etodientes me disper-
tur me non ambulat in tenebris, sed habeliit luinen nieorum 'didisti. Vers, initnicos nn'Os, el cornpre-
vilse, dicit Dominus. Anl. Ego sum qui leslimonium liendam illos, Persequar et n»nconverlardonec deficiani.Et ini-
perliibeo de me ipso, et teslimonium perhibet de me,
misii me Pater. micoruin. Resp. Liberator meus de genlibus iracun-
qui dis, ab iiisurgenlibus in me libera me. Vers. Eripe
Responsoriade Passione Domini.—Ad Invilatorium., inedeinimicis nieis. Ab insurgenlibus. Resp. Erue a
Antiph. Hodie si vocem Domini audieritis, nolite o-g fianiea, Deus, animam uieam, etVers. de maiiu canisuni-
obdurare corda vesira. Resp. lsii sunt dies quos cam meam, luiniilitaiemmeam. Eripe me, Do-
observare debeiis lemporibus suis. Quarta decitna mine, ab homine. Resp. De ore leonis libera nie,
die ad vesperum Pascba Doniini est, et in quinlade- Doinine, etacornibus iinicoriiiumluimilitatemmeam.
«ima solemnitatis|soleiiinitatem] celebrabitis Abis- Vers. Erue a framea. Resp. Principes persecuti sunt
simo Domino. Vers. Locutusesl Dominusad Moyscn nte gratis, e.ta verbis luis forniidavitcor meiim. Lse-
dicens ; Loquere liliis lsrael, el dices ad eos. Quarla. tabor ego super eloquia tua. Vers. QuaSiqui invenit
Resp. Multiplicatistiut qui iribulant me, ct dicimt: spolia mulia. 773 Lsetabor.me? liesp. Usquequoexal-
Non est salus illi in Deo ejns. Exsurge, Domine, s;il- tabitur inimicus meus super Respice et exaudi
wu«i me fac, Deus meus. Vers. Ne quando dicat iui- me, DomineDeus meus. Vers. Qui iribulanl me ex-
micus mens : Prsevaluiadversuscum. Exsurge.Resp. sultabunl si motus fuero. Ego autem iu misericordia
(Qiiicustodiebantanimam meam, consilium fecerunt lua speravi. Respice.
dii ununi, dicentes : Deus dereliquit eum; persequi- Versi declinatorii.
•miniet comprehendite eum, quia non est qui liberet
*um. Deus meus, neelongeris a nie; Deus unus, in de Vers. Eripe me ab homine malo. Vers. Eripe me
meum intende. Vers. Omnesinimici |
inei iniinicis meis, Deus meus. Vers. Erue a framea.
adjulorium
.idversum me rogilabani mala milii : verbuininiquuin Vers. De ore leonis.
niandaveruntadversum me, 772 diuenles. Persequi- Antiphoncein malutinis Laudibus.
niini. Resp. Adjulor el susceplor meus lu es, Do- Antiph. Yide, Domine, affliclionem ineam, quo-
mine, et in verbum tiium speravi. Declinatea me,1 niam erectus e-t inimicus nieus. Ant. In liibulatio-
nnaligni, el scrutalior mandata Dei mei. Yers. Eripe' C nc iuvocavi Dominum, et exaudivit me in latiludi-
me de inimicis meis, Deusmeus, el ab insnrgenlihus s ne. Ant. Judicasti, Domine, causam aniniae inea;;
in me libera me. Declinale. Resp. Judica nie, Deus,1 defensor vitae mcac,Douiine, Deus meus. An(. Po-
, «t disceme causam nie.un de genle non sancla. AbJ pule meus, quid feci tibi? Aut quid molestus fui?
bomine iniquo et dnloso eripe me, quia tu es Deus s responde mihi. Ant. Nunqttidreddttur pro bono ina-
meus et foniiudo mea. Vers. Emitie lucein luam, ett lum, quia foderunt foveam aniitisemeae.
\eritatem tuam. Quia lu es. Resp. Deus meuses tu,» In Evangelio.
ne discedas a me, quoniam tribulalio proxima est,
et non est qui adjuvct. Vers. Deus meus, respice inI Anlipli. Qui est ex Deo verba Dei aodit, vos non
me; quare me dereliqtiisti ? Longe a salute mea. auditis quia ex Deo non estis. Ant. Ego dsemonium
Quoiiiamtrib. Resp. Deus ineus, eripe me de manu u non habeo, sed lionorifico patreiu nicuni, dicit Do-
peccatoris , et de manu contra legein agenlis et,[ minus. Anl. Ego gloriam ineam non qusero; est qui
iniqni, quoniam tu es palienlia mea. Vers. Eripe e qusciat et judicet. Auf. Auien, amen dico vob s, si
ine de iniinicis meis, ut supra. Quoniam. Resp. Ne e quis serinonem meum servaverit, mortem non vide-
perdas cum impiis, Deus, aniniam nieam,el cum viris [s bil in aeiernuin.Ant. Abrabaui .pater vester cxsulta-
sauguinum viiaiu mcain ; redime me, Domine. Vers. !# vit ul videret diem meum ; vidit et gavisttsesl. Ant.
Eripe me, Doniine, ab homine malo, a viro iniquo Q Quiiiqtiaginia annos nondum habes, et Abraham
iibera me. Rediuie. Resp. Tota die contrisialus iu- ,_ vidisli ? Anien dico vobis, antequam Abraham lierci,
grediebar, Dumine, quoniam aniina mea complela a Ego sum. Ant. Tuleruntlapides ul jacereut in Jesum.
esi illusionibuS;et virn faciebanl qui quserebantani- [. .D Jesus autem abscondit se, et exivit de templo. Ant.
niam meam. Vers. Et qui inquirebant mala mihi *
,j Libera me, Domine, et pone me juxla te; et cujus-
loeuti sunt vanitates, ct dolos tota die meditabantur. ,,_ vis niagnus pugnel conira me. Ant. Aniuise inipio-
Et vim. Resp.Nou averlas faciem tuam a puero tuo, ," rum fremebant adversutn me; el gravatum cst cor
Domine,quoniamtribulor, velocilerexaudime. Vers. s' meum super eos.
Eripe nie ab homine malo, quoniam tribulor. Resp. 1. Item ad Vcsperas.
lu proximo est trjbulaiio mea, Domine, et non est st
ut fodiantmanus meas Antipli. Ego sum Pastor bonus, qui pasco oves
qui adjuvet; et pedes meos.
s- meas, el pro ovibus meis pono animam nieam. Ant.
Libera me de ore leonis, ut narrem nomen luum m Yulpes foveas habeiit, et volucrescoolinidos; Filius
fratribus ineis. Vers. Deus, Deus meus,respicein me; 3; autem hominis non habet, ubi caput reclinct. Ant.
quare me a
dereliqmsli? ionge saltite niea. Libera ;a Narrabitur quid fecit mtilier illa, in generaliiines sae-
ine. Resp. In te jactatus sum ex ulero, de ventrc ro culorum. Aut. Sicul exaitatus est-serpens in eremo,
matris meaeDeus nieus es tu; ne discedasa me, quo- 0- ila exallari oportet Filium hominis. Ant. Pater sanc-
iiinm tribulatio proxima est, et non est qui adjuvet. •t- te, serva eos in noiniue luo, quod [quo^] dcdisii
Vers. Erue a framea, Deus, animarn meam, et de Je mihi. Anl. Rogavi Palrem ineuni, ne delicial fides
maimcanis unicanimeam. Quoniain tribulatio. Resp. p. ttia, Pelre. Ant. Si niihi non credilis, opeiilius cre-
Yide quia tribulor, velociter exaudi me; intende ani- ii- dile, quaeego facioin nouiine ejus. Ant. Pasior bonus
m;e meaeet libera eam, propter inimicosineos. Eripe pe aiiimam suam posuit pro ovibusstiis. Anl. Si opor-
me, Domine. Vers. Eripe me de iuimicis meis, ut tuerit me mori tecum, non le negabo, DoniijieDejjit
 761 LIBER RESPONSALIS. 762
ineus, et patris mei. Atif. Pater, si non potest hic A J marum, hosanna clamabant in excelsis. Vert. Exore
calix transire nisi bibam illum, fiat voluntas tua. infantium et lactantium perfecisti laudem.Cumrainis.
Feria secunda. Resp. Dominus mecum est lanquam bellator fortis ;
Anliph. In die magno festivitalis, stabat Jesus e propterea persecuti stint me, et intelligere non potue-
clamaliat dicens : si qttis sitit, venial ad me et bibat. runt. Domine, probans renes et corda, tibi fevelavi
Ant. Qui sitit veniat et bibat, et ventre ejus fluent causam meam. Vers. Et vim faciebant qui quserebant
aquae vivse. animam meam, et qui inquirebant inala mihi locuti
Feria tertia. sunt vanitales. Et intelligere. Resp. Dixerunt impii
se non recte cogitantes : Circumveniamus jus-
Antiph. Tempus meum nondum advenit, tempus apud
veslrutn semper est paralum, dicit Dominus. Ant. tum, quoniam conlrarius est operibus nostris. Pro-
Vos ascendite ad diem festum hunc. Ego non ascen- mitlit se scientiam Dei habere, Filium Dei se nomi-
dam, quia lempus meum nondum advenit. Ant. Qui- si nat, et gloriattir Patrem se habere Deum. Yideamus
d.iin autem Judsei dicebant qtiia bonus est, alii autem sermones illius veri sint; et si est verus Filius
dicebant: Non, sed seducit turbas. Dei, liberet illum de manibus noslris; morte turpis-
sima condemnemus euin. Vers. Yiri impii dixerunt:
774 Feria quarta. Opprimamus virum justum injusle, et de spoliis ejus
Antiph. Circumdantes Judaei Dominum, dixerunt: sortem millamus. Yideamus. Resp. Viri impii dixe-
Quousque animam nostram tollis? Si lu es Christus, ruut: Oppiimamus virum justtim injusle, et deglutia-
dic nnbis palam. Ant. Oves meae voceui meam au- mus eum tanquam infernus vivum. Auferamus me-
diuut; et ego Dominus agnosco eas. Ant. Mulla bona moriam illius de terra, et de spoliis ejus sortem
opera operatus sum vobis; propler quod opus vultis 1" mittamus inter nos. Ipsi enim bomicidse thesauriza-
me occidere ? verunt sibi rnaluni, insipientes et maligni oderunt
Feria quinta. sapientiam, et rei facli sunt in cogitalionibus suis.
Antiph. Principes sacerdotum consilium fecerunt Vers. Dixerunt apud se non recte cogitantes :
ut Jesum ocdderent. Dicebant autem : Non in die Circumveniainttsimpii jtistum. Et rei. Resp. Opprobriutn
feslo, ne forte turaultus fieret in populo. Ant. Quid factus sum niiriis inimicis meis ; viderunt me et mo-
molesti estis huic mulieri ? Opus enim bonum ope- verunt capila sua : Adjuva me, Domine, Deus meus.
rata est in me. Ant. Mitlens hsec mulier in corpus Vers. Persequar inimicos meos et comprehendam
meum hoc unguentum, ad sepeliendum me fecit. illos, et non convertar, donec deficiant. Adjuva me,
Ant. Ubicunque fueril prsedicatum hoc Evangelium Domine. Resp. Insurrexerunt in me viri iniqui abs-
in loto mundo, erit memoria ejus. Ant. Mugister di- que misericordia ; qusesierunt me interficere, et non
cit : Tempus meum prope est; apud te facio pascha pepercerunt in faciem meam spuere. Et lanceis suis
cum discipulis meis. Ant. Si oportuerit, ul supra. vulneraverunt me; et concussa sunt omnia ossa mea.
Ant. Pater, si non potest hic calix, ut supra. Ant. Ego atitern aestimabam me lanquam mortuum super
Desiderio desideravi pascha manducare vobiscum, terram. Vers. Dedcrunt in escam meam fel, et in siti
antequam patiar. Ant. Appropinquabat autem dies mea poiaverunt me aceto. Ego autem. Resp. Animae
feslus, ut supra. Ant. Principes sacerdotum, ul supra. impiorum fremebant adversum me, et gravafum est
Sabbato. cor meum super eos; et constiluerunt preiium iri-
Antipli. Clarifica me, Paler, apud temetipsum, ginta argenteis, quod appreliatus sum ab eis. Vers.
claritale quam habui, priusquam mundus fieret.Ant. C ( Contumelias et lerrores passus sum ab eis qui erant
Christus factus est pro aobis obediens usque ad mor- pacifici mei. Et constituerunt. Resft. ConlUmeliaset
tern, rnortem autem crucis. terrores passus sum ab eis qtii erant pacifici mei, et
Responsoria in hebdomada majore in Palmis. — Ad et cuslodientes latus meum, dicentes : decipiamus eum,
Invilalorium. prsevaleamusilli. Sed tu, Domine, inecum es tan-
Antiph. Ipsi vero non cognoverunt vias meas, quam bellator fortis. Cadent in opprobrium sempi-
quibus juravi in ira mea, si inlroibunt in requiem ternum. Et videam vindictam in eos, quia libi reve-
meam. Resp. Iti die qua invocavite, Domine, dixisti: lavicausammeam.Fcrs. Omnes inimici inei, utsupra.
Noli timere. Judicasii causam meam, et liberasti me. Dicentes. Resp. Sicul agnus ductus sum ut ocoiderer,
Deus meus. Vers. Deus meus, eripe me de manu et nesciebam : super me autem cogitaverunt consi-
peccatoris, e£ de manu conira legem agentis et ini- lium. Tu auiem, Domine, liberasti animam meam.
qui. Judicasti. Resp. Fralres mei elongaverunt a me, Vers. Omnesinimicimci, ulsupra. Resp. Deuslsrael,
el noti mei quasi alieni recesserunt a me. Vers. propter te suslinni improperium, operuit reverentia
Amici mei et proximi appropinquaverunt, et stete- faciem meam; extraneus facttis sum fratribus nieis,
runt. Quasi. Resp. Alteude, Douiine, ad me, et audi elhospes filiis matris ine.c; quoniain zelus donius tuae
voces adversariorum ineoruin. Nunquid redditurpro comedit me.Vers. Inteiideaniin;enieae, et libera eam;
bono maluni, quia foderunt foveain auiraae mese? proplerininiicosmeoseripe me. Quoniantzeltis. Vers.
Vers. Homo pacis meaein quo sperabani, ampliavit Deus, Deus meus, respice, ul supra. Resp. Synagogae
adversum me supplantaiionein. Nitnquid. Resp. Con- populorum circuindederunt me; et non rcddidi retri-
clusit vias meas inimicus, insidiator factus est milii buenlibus mihi mala. Consumetur, Domine, nequitia
sicut leo in abscondito, replevit ct inebriavit me D * peccatorum, et dirige juslum. Vers. Tu autem, Do-
amaritudiiie. Deduxerunt iu lacum morlis vilatn mine, susceplor meus es, gloria mea, et ex.altans
nieam, et posuerunt lapidem conlra me. Vide, Do- caput meum. Consumetur.
mine, iniquitates illorum, et judica causam animae Anliphona:in Matutinis
meae, delensor vitae meae. Vers. Oinnes inimici ntei Antiph. Dominus Deus auxiliator meus, ct ideo
adversum me cogilabanl mala mihi; verbum ini- non sum confusus. Ant. Circumdantes circumdede-
qiium mandaverunt adversum me. Vide. Resp. Sal- ruut me, 776 et in nomine Domini vindicabo in
vum me fac, Deus, quoniani inlraverunl aqoaeusque eis. Anl. Judica causam meam, defende,
ad aniinam ineam. Ne avertas faciein tuam a nie, es, Domine. Ant. Cum quia polens
et lideles inve-
qiinniam tribulor, exaudi me, Deus meus. Vers. In- niantur triumphatoresAngelis pueris
[iiiveniamur triumpliaioii]
.eude anitnaemese, el libera eam ; propter ininiicos morlis clamaules husanna in excelsis. Ant. Confun-
.neos eripe me. Quoniain tribulor. Resp. Noii esse danttir
milii, Domiue, alieuus. Parce inilii, Doniine, iu die Doinine, qui me persequuntur, et non confundar ego,
mala : coufundantur iunnes qtti me peisequuntur, et Deus meus. Vers. Erue a framea.
tion confundar ego. Vers. Confundantiir oinnes ini- In Evangelio.
mici niei. Et non confundar. Resp. Ingrediente Do- Ant. Turba multa quae convenerat ad diem festuni,
ituiio in sanctaui civitateiu, Hebra-oruni pueri resur- clamabat [ad] Dominum : Benedictus qui venil in no-
rectioiteiu vitte pnciiuiitiatites, 775 CU1U ramis pal- mine Domini, hosanna in excelsis. Ant. Hosauua
763 SANCTI GREGORHMAGNI 764
Filio David; benedictus qui venit in nomineDomini, A Feria qttarla in Matutinis.
Rex Israel, hosatina in excelsis. Ant. Occurrunl lurbaj, Anlipli. Libera me de sanguinibus, Detis Detis sa-
cum floribus et palmis Redemplori obviam, et victori lulis mea?, et cxaltabit lingua mea justitiam luam.
Iriumphanli digna dant obsequia. Filinm Dei ore Ant. Conlumelias et lerrores passtts sum ab eis, et
getites prsedicant, et in latidem Christi vocesChrislo sonant Dominusmecuni est tanquam bellalor fortis. Anl. Ip-
per nubila. Hosanua. Antiph. Hotiie namque si vero in vanuni quaesicrunt animam meam. lnlroi-
cimi liumana lingua coma servivit arboria, Et quain- bunt in inferiora lerroe. Anl. Omnes inimici mei au-
\is fuerint rigida, miserunt Regi spolia arborum dierunt nialiiin uieiim, Domine. Loetatisunl quoniam
flexus. Hosanna. Ant. Pueri Hebracorum veslimenia tu fecisti. Ant. Alliga, Domine, in vinculis naliones
prnslernebant in via, et clamabant, dicentes: llo- gentium, et reges eorum in eoiiiDedibus.Vers. Erue
sanna Filio David. Benedictus qui venit in nomine a framea.
Domini. Ant. Pueri Hebrseorum, tollentes ramos oli- In Evangeiio
varum, obviaverunt Domino, clamantes et dicentes:
Ant. Tibi revelavi causam Anliph. Simon, dormis; non poluisti una hora vi-
Hosahna in excelsis. mccum. Ant. Concilittm fecerunt inimici mei,
meam, defensor vitsemeoe, Dominus Deus meus. Ant. gilare dieentes : Conteramus eum de lerra viventiuin. Ant.
Invocabo nomen tttuns, Domine; ne avertas iram Doinintts meciini est lanquam bellator fortis, propte-
[faciem] tuam a clamore meo. Ant. MissusDominus. sum ad rea
oves quae perierant domus Israel, dicit perseculi sunt me inimici mei. Ant. Tanlo letn-
vobisctini eram docens in leniplo, et non me
Anl. Omnes collaudant nomen luum, et dicent: Be- pore tenuistis, modo flagellalum duciiis adcrucifigendum.
nedictus qui venit in nomine Domini, hosanna in ex- „B Anl. Qtiotidie apud vos eram in templo docens, et
ceisis. Ant. Cceperunt omnes turbse descendentium " non nie (ennisiis. Modo flagellatum ducitis ad cruci-
gaudentes laudare Deum voce magna, super onini- Ant. Ancilladixit Petio vere et lu ex illis
bus quse viderant virtutibus, dicentes : Benedictns figendum.
venit Rex in nomine Domini. Pax in ccelo, et es, nam et loquela tua manifestum le facit. Ant.
qui Arnen dico vobis, quia units ex vobis iratlel nie in
gloria in excelsis. Ant. Rex Israel , hosanna in inanus peccatorum qusereniium me. Yae autem illi
excelsis. per quem tradar ego. Ant. Tradetur enim gentibus
Feria secunda in Matulinis. ad illudendmii, et flagellaudum, et crucifigendum.
Antiph. Faciem meam non avertiab increpanlibus AnliphontBel Responsoria in CcenaDomini,
et conspuentibus in me. Ant. Framea, suscilare ad- sine Invitalorio.
versus eos qui dispergunt gregein meum. Ant. Ap- Antiph. Zelus doraus tuae comedit rae, el.opprobria
penderunt mercedem meam triginta argenleis, quod exprobrantkim tibi ceciderunt super me. Psal. Sal-
appretlatus sum ab eis. Ant. Inundaverunt aquse su- vum me fac, Deus. Ant. Avcrtanlur retiorsum et
percaput meum; dixi: Perii, invocabo nomen tuum, erubescant, qui cogitant mihi mala. Psal. Deus, in
Domine Deus meus. Ant. Labia iusurgentium et co- adjutorium. Anl, Deus meus, eripe me de manu pec-
gitaliones eorurn vide, Domine. Vers. Erue a framea, caloris. Psalm. In te, Domine, 2. Vers. Dcus nietis,
Dens, aniniam meam. eripe me. Resp. In montem oliveti oravi ad Palreni:
ln Evancjelio. Pater, si fieri potest, transeat a nie calix iste. Spi-
ritns quidem prompttts est, caro autem infirma; fial
Anliph. Appropinquabat autem dies fesltis, et quse-. C lua. Vers. Verumtamen non sicnt ego volo,
rebant principes sacerdotum quomodo Jcsum inter- ^ volunlas
ficerent, sed limebant plebem. Ani. Non habercs in, sed sicul tu vis. Fiat. Resp. Tristis est aiiitna mea
me poteslatem, nisi desuper tibi daium fuisset. Ant. usque ad niortem; sustincte liic, et vigilale mecum ;
Recordare mei, Domine, et erue me ab his qui per-\ nunc videbitis lurbatn quse circumdat me, vos fugaiu
et ego vadain 778 immolari pro vobis.
Sequuntur me. Ant. Infirmata est virtus mea, in ma- capielis, et orate, tlicn Doniinus. Ntinc. Resp.
nibus inimicorum meorum. Ant. Ante diem festtim, Vers. Yigilateeuni
Paschae sciens Jesus quia venit hora,. cum dilexissctt Ecce vidiinus non habenlem speciem, neque de-
corem ; aspeclus ejus in eo non csi, Hic peccata nos-
suos, in linem dilexit eos. tra portavit, el prn nobis dolet; ipse aulein vulnera-
Feria lertia in Matulinis. tus est propler iniquilales iioslras, ctijus livore sana-
Ant. Yide, Domine, et considera, quoniam tribti- ti sumus. Vers. Vere langtiores nostros ipse lulit, et
lor, velociter exandi me. Ant. Discerne causami inlirmilates nostras ipse portavit, Cujus. Ant. Libe-
liieain, Domine; ab homine iniquo et doloso eripe3 ravit Dominus pauperem a polciite, et ittopem ctii
nie. Ant. Dnm tribularer, clamavi ad Dominum, dee non eral adjutor. Psalin. Deus, judicium luuin. Anl.
venlre inferi exaudivit me. Ant. Domine, vim patior, Cogitaverunt inipii el locuti sunt nequitiam: iniqui-
rcspor.de pro me, quia nescio quid dicam inimiciss tatem in cxcelso ioctiti sunt. Psalm. Quam bontis.
meis. Ant. Dixerttnt impii: Opprimamus 777 viruraa Anl. Exsttrge, Domine, et judica catisatn ineaiii.
juslutn, quia contrarius est oiieribus nostris. Psal. Ut quid Deus. Vers.Exsurge, Domine.
In Evangelio. Responsoria.
Antiph. Principes sacerdotum, ut supra. Ant. Ne- ;- D
3 Resp. Amicus meus oscultim [osculi] me (radidit
mo tollet animam meam, sed ego pono eam et ite-;- signo; quein osculatus fuero ipse est, tenete euin ;
rum snmo eam. Anl. Quia ego lecum sum, de manu u hoc malum fecitsignum, qui per osculura adimplevit
pessimorum liberabo te, dicit Dominus. Ant. Potes- >- homicidium. Infelix prsetermisit pretium sanguinis,
tatem habeo poneudi animam meam, etiterum suino o et in fiiietn laqueo se suspendit. Vers. Melius illi
eam. Ant. Scripttim est enim : Perculiam pastorcm n fuerat si natus nou fuisset. Qui per. Resp. Judas
ei dispergenlur oves gregis. Postquam autem smre-!- mercator pessimus, osculum pei.il Domino. Ille ut
xern, praecedam vos in Galikeam; ibi me videbitis, ;, Agtius innocens non negat Judae osculum. Denario-
ditif Dominiis. Anl. Nunc clarificalus Filius honiinis, s, ruin numero Christum Judaeis tradidit. Vers. Melius
ci Deus clarifnalns est in eo. Ant. Collegerunt pon- i- fuerat. Resp. Unus ex discipulis meis tradel nte ho-
lilici'S ct Pharisaei coitcilium, cldicebant: Quitl fa- i- die. Vaeilli per quem tradar ego. Melitts illi fuerat si
cieinns quia hic honio mulia signa ficit? si dimitti- i- nattis non fnissel. Vers. Qui iiitingit inecum mauiini
rous emn sic, omnes ciedenl in eum. Ne furte veniant nt in paropside, hic me tradiuirus est in mantis |iecca-
Roinani,'et tollent nostrum locum et geiitem. Vers. s. toruin. Meluisfuerat. Resp. Eram quasi Agntis inno-
Ijiins auicmex illis, Caiphas noniine, cum csset pnn- i- cens, ductus sum ad iumiolandiiin, et nesciebam;
tifex anni illius, proplietavit dicens: Expedil nobis is consilium fecerunt ininiici mei adversum [ine] dicen-
ul IIIIIISmoiiaiur houio pro populo, et non tota gens ns les; Miltamus ligiiuin in pane ejus, et conteramus
pcre;t» euni de lerra viventiuiu. Vers. Omnes inimici mei
765 LIBER RESPONSALIS. 766
adversum niecogilabanl mala milii; verbnm iniquum A J Versi declinatorii.
liiandaveruntadversum me, dicentes. fiesp. Una lio- Vers. Homo pacis meae. Vers. Acuerunt iinguas
ra non poluisiis vigilare mecum, qui exhortabarnini suas. Vers. Christus faclus est pro nobis.
roori pro nie. Yel Judam non videtis, qttomodo non ln Evangelio.
dormit, sed festinat tradere me Judaeis. Vers. Dormi-
te jam, et requiescite, ecce appropinquabit qui me. Antiph. Ccenantibus autem, accepit Jesus panem;
tradilurus est. Yel Judam... benedixit ac fregit, dedit discipulis suis. Ant. Ac-
In lertio nocturno. cepto pane Judas tradidil Dominum, sicul promise-
rat principibus sacerdotum. Ant. Si male locutus
Anliph. Dixi iniquis : Nolite Icqui adversus Deum suni, perhihe tesiimqnium; si aulem benc, quid me
miquiiatem.Psai. Confitebimur.An«.Terra tremuitet caedis?Ant. Coenafactaest,dixit Jesus discipulis suis:
quievil, dum resugeret in judiciuni Deus. Psal. No- Amen, amen dico vobis, unus vestrum hic, qui me
tus in Judaea. Ant. In die tribulationis mese, Deum traditurus est in hac nocle. Anl. Mandalum novum
exquisivi manibus mas.Tsal'. Yoce mea. Vers. Ho- do. vobis, ut diligatis invicem sicul dilexi vos, dicit
mo pacis meac. Dominus. Ant. Diligamus nos invicem, qu.ia charitas
Responsoria. ex Deo est; et qui diligit fratrem suum, ex Deo na»
lus est, el vidit Dominum.Ant. Si ego Dominus et
Resp. Senories populi consiliumfecerunt.ut Jesum Magister vesler lavi vobis quanto inagis vos
dolo tenerent et occiderent. Ctim gladiis et fusiilius debetis aller alteriiis lavarepedes, pedes? Anl. In diebus il-
exieruni, lanquam ad latronem. Vers. Congregave- lis mu.lier qtiseerat in civitate peccatrix, ut cognovit
runt iniquilaiem sibi, et egrediebantur foras. Cum ;p Jesus accubuit in domo Simonis leprosi, attulit
Revelabunt coeli Judae, et quod
gladiis. Resp. iniquilifem unguenti: elstans retro secus pedes Do-
terra adversus eum consurget, el nianifestum erit alabastruin mini Jesu, lacrymis ccepit rigare pedes ejus, et capil-
peccaium illins in die furoris Domini, cmn eis qui
dixerunt Dominomeo : Receile a nobis, scientiam )is capitis sui tergebat, 780 et oscnlabatur pedes
el unguento ungebat. Ant. Postquam surrexit
viarum tuarum noluraus. Vers. Fiat niensa eorum ejus, Dominns a ccena, ruisit aquam in pelvim, ccepit la-
coram ipsis iu laqueum, et in retribuliones et in vare
scandalum. Cum eis. Resp. Ecce turb.i, et qui voca- pedes discipulorum. Hoc exemplmn dedit [Dete'
batur Jinlas, venit, et duiji appropinquaret ad Jestnn dedit], relitpiit eis. Ant. Ubi frawes in uuum glorifi-
ut eum oscularelur, Jesus dixit ad eum : Juda, oscu- cant Dominiim, ibi dabit Dominus Beiiedictionein.
Ghrislus ad glorilicandum se
lo tradis Filium hominis ad crucifigendiini. Vcrs. Fi- Ant. Congregavit nos animas nostras sancto Spiritu.
lius quidem hominis yadit, sicut scriptuni estdeillo: ipsum. Reple, Domine,
Vse liomini illi per quem tradar. Ad crucifigendum. Antiphonceel Responsoria de Parasceve. — In primo
Resp. 0 Judas, 779 f!u' dereliqtiisli consilium pa- noclurno.
cis; ei cum Judaeis consiliatus es, Iriginla argenieis Antiph. Astiterunt rcges lerrse, et principes con-
Vendidisiisanguinemjustum, et pacis osculum fere- venerunt in untim, adversus Dominum el adversus
bas, quae[qtiam] in pectore non habebas. Vers. Ve- Cliristumejus. Psalm. Quare fremuerunt. Anl. Divi-
rax datur lallacibus, pium flagellat impius. Et pacis. serunt sibi vestiraenta mea, et super vestem ineaiii
Resp. Facla est ltngua iniquorum fraudulenta in ore miserunt sorleni. Psalm. Deus, Deus meus. 4»'. In-
ipsorum, el loqsiebanlurmendacium. Omnes iiVsan- (Q surrexerunt in me testes iniqtii, et mentita esl iniqui-
guine insidiati sunt, viruni justum venundati suril ad las sibi. Psal. Dominus, illuminalio. Vers. Diviserunt
mortem. Ipse aniem pacifica verba loquebalur ad Ju- sibi vestiinenta mea.
daeos. Vers. Quid me qnaeritis interficere, hominem Resp. unde supra.
qui vera locutus suin vobis? Ipse aulem. Resp. Omnes amici met dereliquerunt me, et prae-
Anti/ih. Justificeris, Doniine, in sermonibus luis, valucrunl insidiantes mihi. Tradidit me quera dilige-
ct vincas cum judicaris. Psalm. Miserere mei. Ant. bani, et terribilibus, ocnlis plaga crudeli perculiens,
Dominus tanquam ovis ad victimam diiclus est, et aceto potabant me. Vers. Et dederunt in escam
non aperuit os suum. Psal. Doinine, refugium. Ant. nieam fel, ctin siti mea. Resp. Velum lempli scissum
Contritum est cor ineiiniin medio mei, conlremue- est, et oninis terra Ireuiuil; latro de cruce clamavit,,
runl oinnia ossa mea. Psalm. Deus, Deusineus. Ant. dicens: Memenio inei, Doniine, dum veneris in re-
Exhortatus es in virtute lua, et in relectione sancia gnum tiiutn. Vers. Amen dico libi, hodiemecuui eris
tua, Domine. Psal. Cantemus. Ant. ipse portnvit. iu p;iradiso. Lalro. Vers.Ait lalro ad latronem: Nos
Oblalus est, quia ipse voltiit, etpeccata noslra. Psal. quidem digna faciis recipiinus, hic aulein quid fecit?
Laudate Dominun de ccelis. Vers. Chrisms factus Memento. Resp. Yinea mea electa, ego le plantavi;
est pro nobis obediens. quomodo conversa es in ainariludiiiem ut me cruci-
In Evangelio, figeres, el Barabbam dimilteres? Vers. Ego quideiu
plantavi te vinea inea electa, omne semen veruin.
Antiph. Tradilor aulem dedit eis signum, dicens: Quoinodo.
quem oscnlatus fuero ipse est, lenele eum. Ant. In In secundo noclurtio.
liumililate judicium ejus sublatutn est. Generationem ". Antiph. Vim faciebant qui quaerebant animatn
ejus quis enarrabit? Ant. Ail Pilalus: Munilaesunt meam. Psalm. Domine, ne in furore, 2. Aut. Confun-
liianus meaea sangnine hujus justi, vos videritis. dantur et revereanlur qui quseriintanimam meam ut
Ant. Pelrus atitem sequebatur Jesum a longe ut vide- auferant eam. Psalm. Exspectans. Anl. Alieni in-
ret exilum rci. surrexerunt in me , et lortes quaesierunt animain
In CcenaDominiad Vesperas. meam. Psalin. Deus, in nomine tuo. Vers. Insurrexe-
runi in me.
Anliph. Calicem Domini accipiam, et nonien Do-
mini invocabo. Psalm. Credidi. Ant. Cum his qui Responsoriain eodem.
oderunt pacem eram pacifieus; cum loquebar'illis, Resp. Tanquam ad laironem exiistis ctun gladiis
iiiipugnabanl me gratis. Psal. AdDominum cum lii- conipreliendere me. Quotidie apud vos eram in tem-
bularer. Anl. Ab honiinibus iniquis libera me, Do- plo docens, et non me tenuistis. Et ecce flagellatum
inine. Psal. Eripe me, Doniine. Ant. Custodi nie a ducitis ad crucifig-enduin.Vers. Filius quidcui bomi-
laqtieo quem siatuerunt inibi, el ab scandalis ope- nis vadit sicut scripium est de illo. Vai hotuini illi
rautium iniquilatem. Psalm. Domine, clamavi. Ant. per quem tradetur. Ad crucillgenduni. Rcsp. Tene-
Considerabarn ad dexleram, et videbiin, et non erat brse iactse sunt duui crutilixissent Jesuui Judaei, et
qui coguosceret tne. Psal. Voceittea. Ant. De manu circa horain nonnm exclainavit Jesus voce inagna:
lilitiruui alipnoritm hbera nie, Domine. Ptal. Beue- Deus, Deus, ut tpuid nie dereliquisti? Ttinc titius ex
dictus Domiuus Deus meus mililibuslancea latus ejus perforavit, el iuclitialo ca-
767 SANCTI GREGORU MAGNl 768
pite emisit spiritum. Vers. Et velum templi scissum A Domine , quis habitabit. Ant. Caro mea requiesect in
est a sunimo usque deorsum, et omnisterra tremuil. spe. Psalm. Conserva me. Vers. Ne derelinquas rae,
Tunc unus. Resp. Animam imeam eleclam tradidi in Domine. Vers. In pace in idipsum. f,
ntaiius iniquorum, et facta cst niihi haereditas mea, Responsoria unde supra.
sicutlco in silva. Deditconira me vocem adversarius, Resp. Sepulto Domino signatum est monumentum,
dicens: Congregamini et properate ad devorandum volvenles lapidem ad ostium monumenti, ponentes
illum. Posuerunt me in deserlum solittidinis, el luxil mililes qui custodirent illud. Vers. Ne forle veniant
super me omnis terra, quia non est invenlus qui me discipuli ejus et furentur eum, et dicant plebi: Sur-
agnosceret et faceret bene. Vers. Omnes inimici niei rexit a mortuis. Ponentes. Resp. Jerusalem, luge, et
adversus me cogitabant mala mihi, verbum iniquum exue le vestibus jucunditatis. Induere cinere cum
niandaveriini adversum me. Quia Resp. Barabbas cilicio, quia in te est occisus Salvator Israel. Vers.
latro 781 dimittilur, et innocens Christus occidi- Monles Gelboe, nec ros, nec pluvia super vos descen-
tur, nain et Judas armidoctus sceleris, qtii perpacem dat. Quia. Resp. Plange quasi virgo plebs mea : ulu-
didicit facere bellum, osculando tradidit Dominum laie, pastores, in cinere el cilicio, quia veniet dies
Jesiim Christum. Vers. Ecce turba, et qni vocaibatur Domini magna et amara valde. Vers. Ululate, pasto-
Judas venit. Et dum appropinquaret ad Jesum. res, et clamate, aspergite vos cinere. Quia.
7ii lertio nocturno. In secundo noelurno.
Antiph. Ab insurgentibus in me libera me. Domine, Anliph. Elevamini, porlae aelernales, et introibit
quia occupaverunt animam meam. Psalm. Eripe me, Rex glorise. Psal, Domini est terra. Ant. Credo vi-
Domine, de inimicis. AM(.Longe fecisti notos meos B 6 dere bona Domini in terra. Psal. Dominus illumina-
a me; tiadilus sum, et non cgrediebar. Psal. Dami- tio. Anl. Domine, abstraxisli ab iuferis aniroam
ne, Deus salulis. Ant. Captabunt in animam justi, et; meam. Psal. Exaltabo te. Vers. Tu autem, Domine,
sanguiiiem innoceutem condemnabunt. Psal. Deusi miserere.
ullionum. Vers. Caplabunt in animam justi. Responsoria in eodem.
Resp. Tradiderunt me in manus impiorum, ct inter
iniquos projecerunt me , et non pepercerunt animae,' Resp. Recessjt Pastor noster, fons aquae vivse, ad
meae. Congregati sunl adversum me forles, et sicut! cujus transitum sol obscuratus est; nam et ille ca-
giganles stelerunt contra me. Vers. Astiterunt reges. plus est, qui captivum tenebat primum horaineni.
terrae, et principes convenerunt in unum. Et sic.it Hodie portas mortis et seras pariter Salvator nosler
Vers. Anle cujus conspectum mors fugit,
gigantes. Resp. Me tradidil impius summis principi- [ disrupit. mortui resurgunt, videntes auiem
bus sacerdotum, et senioribus populi; Petrus autctn, ad cujus vocein
sequebatur a longe, ut videtet linem. Vers. Et ingres- eum porlaemortis confractse sunl. Hodie. Resp. 0 vos
sus Pelrus in atrium principis sacerdotum. Ut vide- omnes qui transitis per viam, altendite et videte si
ret. Resp. Caligaverunt oculi mei a lletu meo, quia, csl dolor similis siciit dolor meus. Vers. Attendile,
universi populi, et videte dolorem meum. Si est do-
elongatus est a me, qui consolamr me. Videte, om- lor. Resp. Ecce quomodo moritur justus, et nemo
nespopnli, si estdolorsiniilis sicut dolor meus. Vers. cotde. Et viri justi tollunlur, et nemo con-
0 vos omnes qui transilis per viam, attendiie et vi- percipit
dete. Si est. Resp. Viderunt in quem transfixerunt,! siderat. Ant. A facie iniquitalis obtalus est justus, et
et plangent super eum onines tribus terrae, dicenies ; G erit in pace memoria ejus. Vers. In pace factus est
p
VereFilius Deieratisle. Vers. In humiliiaie judiciumJ locus eius, et in Sion habitatio ejus. Et erit.
Dei sublatum est: generationem illius quis enarra- In terlio noclurno.
bil ? Resp. Principes sacerdolum concilium fecerunt,; Aniiph. Deus adjuvat me, et Dominus susceptor est
ut Jesumdolo lenerent eloccidereni; dicebaut autem: • animie mese. Psal. Deus, in nomine tuo. Ant. In pace
Non in die festo , ne forte tumultus fieret in populo. factus est locus ejtis, ut supra. Psal. Notus in Judsea
Vers. Omnes inimici mei, ut supra. Ul Jesum. Deus. Ant. Factus sum sicut homo sine adjutorio in-
Antiphoncein matulinis Laudibus. ler mortuos liber Psal. Domine Deus salutis. Vers.
Collocavit me in obscuro.
Anliph. Proprio Filio suo non pepercit Deus, sedI Resp. unde snpra.
pro nobis omnibus tradidit illum. Psalm. MiserereB /{esp./Estimatussumcumdescendeniibusin lacum.
niei, Deus. Anl. Anxiatus est in me spirilusmeus, ini Factus sum sicut homo siiie adjulorio, inler mortuos
me turbatum est cor meum. Psal. Domine, exaudi. liber. Vers. Et sicut vulnerati dormienles, projecti in
Ant. Ait latro ad latronem : nos quidem digna factiss monumentis, quorum non es memor amplius, et ipsi
recipimus, hic autem quid fecit? Memento mei, Do-- de manu tua repulsi sunt. Factus sum. Resp. Agnus
roine, dtim veneris inrcgnum lutim. Psal. Deus, Deuss Dei Cliristus immolalus est pro salule mtindi. Nam
meus, ad te. Ant. Durn conturbata fueril anima niea,', de parentis protoplasti fraude factor condolens ,
Domine, misericordise memor eris. Psal. Domine, '<> qtiando pomi noxialis morte morsu corruit; ipse lt-
audivi. Anl. Memento mei, Doniine, cttin veneris inn gnum tunc notavil, damna ligni ut solveret. Vers.
regnum ttium. Psal. Laudale Doraiuum. Vers. Chri- '
slus faclus esl pto nobis. "- Chrislusfaclusesipronobisobediensusqueadiiiortem,
mortem autem crttcis. Ipse lignum. Resp. Domine, post
In Evangeno. passionem luam et post discipulorum fugam, Petrus
dicens : Latro conlessus est-, et ego te ne-
Anliph. Posuerunt super caput ejus causam ipsius plorabat gavi. Mulieres te praedicavernni, et ego te limui
scriplani : Jesus Nazarenus Rex Judaeorum. Ant. Re-
plevit el inebriavit me inimicus meus. Ant. Jesus*" [Forte renui]. Putas jarn vocabisme discipulum tuum
clamans voce raagna emisit spirilum, et velum tein- ut iterum constiluas me pisealoreni muudi. Sed re
suscipe me, 783 Domine, et miserere
pli sci^sum est. Ant. Cum accepisset acetum dixit '": pcenitenlein Vers. Ego dixi in excessu meo : Omnis homo
Coiisuiiimaiiimest; et, inclinalo capite, tradidit Spi- mei.
ritum. Anl. Eloi, Eloi, Lamasabactani; Deus, Deus mendax. Resp. Scindite veslimenta vestra, et indui-
nieus, ut quid me dereliquisti ? Ant. Trisiis est ani- j_ mini saccis, el plangite, quia Princeps Jerusalem su-
nia mea usque ad morlem ; suslinete hic et vigilale ," per montes ejus interfectus est; Uele super eum,
mecutn. Ant, Recordatus est Petrus verbi Jesu, quod |(i lilii Lrael,Vers. quia non timuerunt occidere Christum
dixerat ei, et egressus loras flevit amare. Domiui. Ululaie, pastores, el clamatc, ut
supra. Resp. Sicut ovis ad oicisiouem duclus esi, el
Subbalo sanclo in primo noclurno. duin male iractaretor non aperuil os suum. Tradiius
Anliph, In pace in idipsum dormiam et requiescam. i. est ad moriem, ut vivilicaret populum suum. Vers.In
782 Psalm. Cum invocarem. Ant. Habitabit in ta- t- pace facius esl, wt supra. Vers. Vadis propilialor ad
beruatulo tuo, requiescel iu monte sancto tuo. Psal./. itniiiolandum.
 litt LIBER RESPONSALIS. 770
Antiphonmin Matutinis. jAeum videbitis, sicut dixit vobis. Jam. Resp. Dum
transisset Sabbatum, Maria Magdalene, et Maria Ja-
Anliph. 0 mors, ero mors tua; morsus tuus ero,
inferne. Psal. Miserere mei. Anl. Plangenl eum quasi cobi et Salome emerutit aromala, ut venienles unge-
tinigenitum , quia innocens Dominus occisus est. rent Jesum, alleluia, alleluia. Vers. Et valde nane
Psal. Judica me, Deus. Ant. Altendite, universi po- una Sabbaiorum veniunt ad monumentum, orto jam
sole. Ut venientes. Resp. Super lapidem raonumenti
pii.fi, et videte dolorem meum. Psahn. Deus, Deus sedebant
meus. Ant. A porta inferi erue, Domine, animam angeli, et psallebant de resurrectione Do-
uieam. Psal. Ego dixi in dimidio. Ant. 0 vos omnes niini; et anle sepulcrura Jesu stabat Maria dicens :
si tu sustulisti eura, dic ubi posuisti euin,
qui transitis per viam, attendite et videte si esl dolor Domine,
sicut dolor meus. Psal. Laudate Dominum de ccelis. alleluia. Vers. At illa existimans, quod hortulauus
In Evangelio. esset, dicit ei. Domine, si.
Mulieres sedenles. ad monumentum Anliphoncein matulinis Laudibus.
Antiph. , Ip-
meiiiabantur flentes Dominum. Ant. Sepuho Domiuo Antiph. Et valde mane una Sabbatorum, veniunt
signatum est monumentum, ponentes milites qui cu- ad monumenlum, orto jam sole, alleluia. Ant. Et di-
stodirent illud. Anl. Ululate , pastores, et ciamate; cebant ad invicem : Quis revolvet nobis lapidem ab
aspergite vos cinere, quia compleii sunt dies Domini. oslio nionumenti? Alleluia, alleluia. Ant. Et respi-
Ant. Videbunt in quem transfixerunt, et plangent su- cienies viderunt revolutum lapidetn; erat quippe m*a-
per eo omnes tribus lerrae. Ant. Joseph ab Arima- gnus valde, alleluia. Ant. Nolite expavescere; Jesum
thia petiit corpus Jesu, et sepelivil eum in sepulcro Nazarenum qua-riiis crucifixum, non est hic; surre-
suo. Vers. Christus factus est. B xit, alleluia. Ant. Prsccedam vos in Galilaeara; ibi me
videbiiis sicut dixi vobis, alleluia. Ant. Cito euntes,
ad de
Antiphonm Vesperas Evangelio. Sabbalo sancto. dicite discipulis quia surrexit Dominus, alleluia, alle-
Antiph. Vespere autem Sabbati, quaj lucescit in luia. Post passiouem Domiui factus est conventus,
prima Sabbati, venit, Maria Magdalene et altera Ma- quia non esicorpus in monumentum. Lapis susiinuil
ria videre sepu.Icrum, alleluia. Ant. Et ecce lerrae perpetuam viiain, uionuinentum reddidit ccelestem
motus faclus est magnus. Angelus enim Domini margarilam, alleluia. Ant. Venerunt ad moiniineiiluni
desceudit de ccelo , alleluia. Ant. Angelus euiin Do- Maria Mjgdalene, et altera Maiia videre sepulcrum,
inini descendit de coelo, et accedens revolvit lapidem, alleluia
et sedebat super eum , alleluia , alleluia. Ant. Erat Versi declinatorii.
autem aspeclus ejus sicut fulgur , et vesiinienia ejus Vers. Oportebat pnli Christum. Vers. In resurre-
sicUt nix, alleluia, alleluia. Ant. Prse liraore autem cti»ne tua,Christe. Vers. Quem quaeris, mulier. Vers
ejus exterriti suut custpdes, et facti sunt velut nior- Cantale Domino. Vers. Surrexit Dominus vere. Vers.
tui, alleluia. Ant. Respoudens autein angelus dixit Ecce ego vobiscum sum. Vers. Jubilate Domino, orn-
mulieribus : Nolile timere; scio enira quod Jesum nis. Vers. Surrexit Dominus de sepulcro. Vers. Tu-
quscrilis, alleluia. Ant. Scio quod Jesum quaeriliscru- lerunt Dominum nieuin. Vers. Noli flere, Maria. Vers
cilixum ; surrexit, alleluia. Aut. Jesum queni quseritis Dicite in nationibus. Vers Gavisisunt discipuli. Vers
iion est bic, sed surrexit; recordare qualiler locutus Cognoverunt Dominum. I^ers. Resurrexit Domiuus.
sit vobis, dum adhuc in Galilseaesset, alleluia. Ant. Vers. Omnis terra adoret le, Deus.
Yenite et videte locum ubi posiius erat Dominus, ,
alleluia. Anl. Cito euntes, dioiie discipulis, quia sur- C lncipit ordo ad Vesperas.
rexit Dominus, alleluia, alleluia. b Convtnienteschoia temperius cum episcopis et dia-
cum de conifcws785 '" ecclesiammajorem c ad locum c.rucifm
Antiphonm Responsoriis vigitia sanclissimm incipimit Kyrie eleison, etveidunt usque ad altare; ei
Paschce.—AdInvitatorium. ascendentibusdiaconibusin d pogium, episcopiet pres-
Antiph. Alleluia, alleluia, alleluia. Praeoccupeinus byieri slatuanlur in locis suis , et schola ante attare.
facieui Domini in confessione. Finilo vero Kyrie eleison, annuit archidiacoms primo
Ad noclurnum. scholcee, el itle inclinans se incipiai allel. cum Psalmo
Dominomco.jPost/iu;icannuj7 secundo,
Antiph. • Ego sum qui sum, et consilium meum DixilDominus vel alii cui volueril, sed el omnibin incipientibus hoc
784 non est cum impiis, sed in Jege Domini volun- modo
las inea est, alleluia. Psal. Beatus vir. Ant. Postu- prcecipiat. Dicatur iterum alleluia cum Psalmo
lavi Patrem meum, alleluia. Dedit milii gentes, alie- Confilebor tibi. Sequalurposl hunc primus schotoecum
luia, in hseredilaiem, alleluia. Psal. Quare fretnue- paraphonistis in fontibus, alleluia. Et respondeantpara-
runt. AnJ. Ego dormivi et somnum cepi, et resurrexi, phonistce. Sequanlur subdiaconi cum infantibus. Alie-
quoniam Dominussuscepitme.alleluia, alleluia. Vers. ittia. Dominus regnavit decorem : el semper respon-
Resurrexit Dominus. denl paraphonislm , el annuunt verba infantibus. Vers..
Parata sedes tua. Vers. Elevaverunl flumina. Poss
Responsoria. hos versus salutel primus scholce arcliidiacouum, et
Resp. Angelus Domini descendit de cce.o, et acce- illo annuenie incipial alleiuia, cum melodiis infantibus,
dens revolvit lapidem ; et super eum sedit, et dixit ]T\ Qua explela respondeantparaphonistmprimum, et fini-
mulieribus : Nohte timere ; scio enim quia crucifi- tur. Post hancincipiat lenius alleliiia cum Psal. Beatus
xum quaeritis. Jain surrexit. Venite et videie locum vir. Iluncsequilur Pasclia nostrum. Vers. Epuleinur.
ubi positus erat Dominus, alleluia. Vers. Angclus Do- Ilac explela Oralione, quo supra, incipial archidiaco-
inini locutus est mulieribus dicens : Quem quserilis, nus. Anl. Scioquod Jesura quaeritis crucifixum ; stir-
aii Jesum quaeritis? Jam. Resp. Angelus Doinini lo- rexit, alleluia. Ant. Jesum quem quaerilis, nou est
culus est mulieribus diceus : Quem quaeritis, an Je- hic ; sed surrexit. Recordare qualiter loculus sit vo-
suui quaeritis? Jam surrexit, venile et videle, alleluia, bis , dum adhuc in Galilaeaessei, atleluia. l'ost hoc
alleluia. Vers. Ecce prajcedet vos in Galilaeam, ibi del sacerdos Qrationem, et descendant ad fontes cum
a Has Antiphonas esse Antiphonarii Metensis, noii d Seu podium. Intelligit Cangius lectrum, analec-
vero Rouiani, docet Amalarius, 1.de Ordine Antiph., trum in ecclesia, ad quod gradibus ascendilur, lan-
c. 45. datque huncipsura locum ex Ordine Rom. depromp-
b Eadem fere leguntur in Ordine Romano 1, tum. Juxta Mabillonium, in notis ad Ord. Rom. 1,
quem
edidit MabiiloniusMusei Italici tom. II. Vide pag. 36 pogium est locus cancellorum, quibus sanctuarium a
et seq. choro dirimitur, sic dictum quod per gradus seusiui
c Scilicet ubi Chrisli cruci aflixislatua
posita erat, assugeret.
ut etiaut nuuc est ia inferiori chori parte. • £st cantorura cborus.
771 SANCTI GREGORII MAGNl 12%
Antiphon. Ant. In die resurrecltonis meae, dicet Do- A Et inlravit cum illis, et factum est cum recumberet
niinus, alleluia: •congrcgabogentes ', et colligam re- cum illis, accepit panem, benedixit ac fregit, et por-
gna, et effundam super vos aquam mundam, alieluia. rigebat illis, al-leluia.Ant. Mane nobiscum, quoniam
Quam ut finierint dicit primus scholce alleluia cum advesperascit, el inclinata est jamdies, alleluia , al-
Psal. Laudaie, pueri, Dorainum , sequitur allel. in leluia.
Grmco: OCIiirius Dyiiamin , elc., finito ordine quo Ilerum ad Laieranum ordine quo supra his alleluia
supra. Poslea sequilur diaconi secundus in Evangelio. mutatis post Psalmum cxi»
Ant. Venite et videle locum ubi positus eral Domi-
nus, alleluia. Deinde dical sacerdos Oralionem, el tes.AHeluia. Dotnine, relugium., Vers. Priusquam mon-
lunc vadunl ad sanctum Joannem " ad veslem, canenles Ant. Nonne sic oportuit pali Clirisium, el intrare
Ant. Lapidem quem reprobaverunt sedificanies, alle- in gloriam suaui, alleluia. Daia Oratione descendant
luia. Hic faclus estin caput anguli. A Doininofaclum oedilicantes ad fonles cum Anliph. Lapidem quem reprobaverunt
est istud, etest wirabile in octilis nostris , alleluia, , et reliq. Deinde post Psal. cxn sequiiur
d
alleluia, Deinde alleluia cum Psal. In exilu Isracl. alleluia. Opymenonihon, etc.yers. ApolonciEgyp-
Veinde primus scholm dicit cum pueris allel. Venite tom , etc. Ant. Cognoverunt DomiiiUm, alleluia, in
exsultemus Domino.Vers. 1. Pratoccupeinus. Vers.-l. fraetione pauis, alleluia. Et dataOratwne bumAmiph.
Hodie si vocem Doinini. Post hanc sequitur diaconus quale voluerit, descendanlad sanctum Awd-ream,dic-
Ant. Cilo eunles, dicile discipulis quia surrexit Do- loque Psahno cxiu , sequitur alleluia. Jn exitn Israel.
Vers. 1. Facta est Judsea. Vers. 2. Mare vidit.
niintis, alleluia, alleluia. Deinde oret sempersine Ky-
rie eleison. Et lunc vadunt h ad sanctum Andreamad "pB 787 I' 1 Evangelio.
erucem, canentet Ant. Vidi aquam egredientem de
leniplo a latere dextro, alleluia : et omnes ad quos Ant. Surrexit Dominus vere, alleluia , et apparuit
pervenit aquaista, salvi facli sunt, alleluia, alleluia. Simoni, alleluia. Sequitur Oratio.
Post lioc dicant, .alleluia. Dilexi quoniam exaudiet Feria tertia.
Doniinus. Quo finilo primus <scholce incipil alleluia. Psal. Domine Deus meus. Psal. Dornine Dominus
Venite exsultein.us, utsupra. Ant. Cito euntes dkite hoster. Psal. In Domino confido. Vers. Surrexit Do-
discipulis. Deinde Orat. Deinde descendunt priinales ininus vere. Virtulc magna reddebant apostoli
eccleiimad accubitum, invitanle nolario vicedomini',et lestimonium Resp. resurrectionis Jesu Christi Domini no-
bibant c ter de Grcecovino depactisti et de procantu. Btri , alleluia. Vers. ln ornnern terram exivit soiros
Postquam biberint omnes presbyleri et omnes diaconi eorum. Resp. Tulenmt Dominum meum, et nescio
leu subdiaconi:, velomnes acolytiper singulos tituios, Ait ei angelus: Noli flere, Maria.
redeuntjad [aciendum Vesperas, et bibantde dalopres- ubipostierunteum.
Surrexit sxut dixit, pracedet vos in Galilaiam, ibi
byteri. Hac ralio iper totam hebdomadam servabitur eum videbitis , alleluia , alleluia. Vers. Cito euntes
usque in Dominicam in Albis. dicite discipulis ejus et Petro quia surrexit Dominus.
786 Fe>w secunda supcr Invitatorium pet tolam Praecedct. Resp. Expurgate vetus fermentumut sitis
hebdomadam.Atteluia. nova conspersio; etenini Pascha nostrnm immolatus
est Cliristus. ltaque epulemiir in Domino , alieluia.
Psalm. Cum invocarem. Psal. Yerba mea. Psal. Vers. Non in fermento malitiae et nequilise , sed in
Doinihe, ne in furote. Vers. Surrexit Dominus vere. _ azymis sinceritatis et veritatis. Itaque.
Vers. In resurreclione ttia, Christe. Resp. Maria (
Magdalene, et alleraMaria ibaut diluculo ad inonu- In Evangelio:
menlura. Jesum quem quaeritis iion est hic; surrexit Ant. Oblulerunt Dotnino partem ptscis
sicul locutusest, prsecedet vos in Galilacaiu, ibi eum assi, et favum niellis,discipuii alleluia, alleluia. Ant. Spiritus
videbitis, allefuia, alleluia. Vers. Cilo euntcs dicile carnem et ossa non habel, sicut me videtis babere.
discipulis ejus etPetro quiasurrexitDominus. Prac- Jam credite, alleluia.
ceriet. Resp. Surgens Jesus Dominusnoster, et stans
uimedio discipulorum suorura diiiit: Pax vobis, al- Ad Vesperasiterum ad Lateranum
leluia. Gavisi sunt discipuli viso Domino , alleluia, Post psalmum cxi alleluia. Paraiuin cor meum.
alleluia. Vvrs. Surrexit Dominus de sepulcro, qui Vers. i. Exsurge, gloria mea, Vers. 2. Ui-libereiitur.
pro nobis pependil in ligno. Gavisi sunt. Resp. Con>- In Evangelio.
gratulamini mihi omnes qui diligitis Dominutn, quia Ant. Sletit Jesus in medio suorum ,
quem quaerebam apparuil mihi, et dum flerem ad etdixiteis: Paxvobis,alleluia, discipulorum allebiia.Ei dataOrat.,
monumentiim, vidi Dominum meum, alleluia. Vers, descendant ad fontes cum Anliph. Posl Psul. cxn se-
Tulerunt Dominum meuin , et nescio ubi posuetunt e atkluia.
ctifo; sit.t)3Ustulisti eum, dieito mibi. Etdumllereni. quitut
iinem In Evangelio.
{llic desnnt tres inMs.)
Amiph. Qui sunl hi sennones quos confertis ad Ant. Videte manus meas, et pedes meos, quia ipse
invicem ambu)anics,ct eslis lristes?alleluia, alleluia. ego stim , alleluia , alleluia. Data. Oral., itur ad sau-
Kespondensautemunus,cuinomenCleiiphas, dixitei: ,D cium Andream; post Psal. cxm dkitur alleluia. Conii-
Tu solus peregrinus es in Jerusalem, et non cognu-. 1 tebor tibi, Domiuc. Vers.i. Ador.<bo ad lempluin.
visti qucefacla surit in illa bistliehus? alleluia. Qui- Vers. 2. Super inisericordiaiu.
bus ille dixil; Quae? Etdixerunt de Jesu Nazaraeuo, In Evangelio.
qui iuil vir proplieia, potens ji\ opere et sermone, Ant. Isti sunt sermones dicebam vobis , cura
coram Deoet omni populo, alleluia , alleluia. Ant. essem vobiscum , alleluia quos , alleluia. Ant. Uportebat
Et iucipiens a Moyse et oranibus prophetis interpre- et a mortuis.
labatur illis Scripturasin omnibus quae de ipsoeraiit, pali Chrislum, resurgere
alleluia. Ant. Et coegerunt illum dicenles ; Maneno-'. Feria quarta.
biscum, Domine, quia advesperascit, alieluia. Am. Psal. Salvum tne fac , Doniine. Psal. Usquequo.
" Apud Vulgauun Alcuinum , ad fonlesseu ad ves- d Lege 6 TKH^HIVMV TOV 'io-par^, qui regis Israel; et
lem. Hocloco lorsitan baptizandi vestem depoiiebanl,, pro Apolon "Afmelav\<% AtyOTTTou, Vineamde Mgypto.
aul baptizati veslem albam induebant. lta legitur in Ordine Rotn., de quojam s.epe dixiinus.
h Sancti Andreae basilica proxima erat Vaticanae. c Hoc loco nihii corruplius in €odice ms. Legen-
° In Ord. Rom. jam laudalo, de Gneco. de pactis,, duin, ut in Ordine liom. d a Mabil'1.dalo iBpiaigriiet,
de.ptoeema, Adquem loctiin plurimas variantes lect. ),«6?p.oi>, TWV6/XM jxov,YXVMXZ TOovf vp.oi)>tis rx pt^-aifi
aOert Mabillonius. His vocibus indicantur loca, ubii TOUo-To^KTOf p.w. Aueiuliie, populus meus ,:4egem
iia:cviiii Keneranascebanlur. meam, etc. .--- «^.^'t&njr
 773 HBER RESPONSALIS. 77*
Psal. Dixit insipiens. Vers. Surrexit Dominus de se- A J Psal. Domine, in virfute tua. Vers. Ecce ego vobis-
ptilcro. Resp. Ecce vlcit leo de tribu Juda, radix Da- cum sum.
vid, aperire librum, et soivere septemsignaculaejus, 789 Respontoria in ferid secunda islius hebdo^
alieluia, alleluia, allelula. Vers. Et unus de seniori- mados.
bus dixit mihi: Ne fleveris, dignus esl Aguus qui oc-
cisus est accipere potestatem et fortitudihem , alle- Resp. Maria Magdalene, ut supra. Vers. Cito eun*
Iuia. Resp. lstisUntagni novelli qui annnnliaverunt, tes dicite discipulis. Resp. Surgens Dominus noster,
alleluia , modo venerunt ad fontes, repleti sunt ela* Vers. Surrexit Dominus de sepufcro. -Resp. Gongra-
lulamini mihi omnes. Vers. Tulerunt Doiniuum
ritate, alleluia, alleluia. Vers. Ecce praecedet vos iti nieum. Ant. Ecce ego vobiscum suin, allelaia, om-
Galilaeam; ibi eum videbitis Sicut dixit vobis. Modo nibus
in omnem terram , ul sup. Resp. De ore prudenlis diebus, alleluia. Post.Psal. cxi aileluia. Laeta-
tus sum. Vers. Stantes eratitpedes riostri. Vers. Ro-
procedit mel, 7g8 alleluia ; dulcedq mellis est lin- gate quaead
gua ejus, alleluia : favus distillaiis labia ejus, alle- Galilaea videnles pacem sunf. Arit. Undecim discipuliin:
luia, alleluta. Vers. Quamdulcia faucibus meis eloquia Dala Orat., descendanlcurn Dominum adoraverunt. allcluifc
tua, Domine, super mel et.favum in ore meo. Favus. dies Antiph Resp. Haec
quam fecit Dominus. Ant. Data est niihi omnij
InEvangelio. potestas in ccelo et in terra, alleluia, In pace post
Ant. Et recordataesuntverborum ejus, et regressae Orationesdescendant ad fontes. Posl Psal. cxm alle^
a monumenlo nuntiaverunt haecorania illis undecitn luia. -Qui confidunit.Vers. i. Montes in circuiiu ejus.
et caelcris omnibus, alleluia. Vers, 2. Utnon exlendantjusti. AnU Euntes in mun-
Ad Vesperas B dum, docete omnes gentes, baptizantes eos, alleluia:,
Post. Psal. cxialleluia. Te decet [Hymnus, Deus, AiiL in nominePalris, et Filii, et Spirilus sancti, ajleluia»
Vers. i. Replebimur. Dixit Jesus discipulis suis : Afferte de piscibus
quos prendidistis nunc; ascendit autem Simon Pe-
In Evangelio. trus, et traxit rete in terram plenum magnis pisci-
Ant. Mittile in dexieram navigii rcle, et invenietis, bus, alleluia.
alleluia, data-Oral., ilur ad fonies. Posl. Psalm. cxi'l Sabbalo.
aileluia. Confitemini Domino. Vers. 1. Cantate eii Psal. Dominus regit me. Psal. Domm. est terrai
Yers. 2. Laudamini. Ant. Dicit discipulus quem dili* Psal. Judica me, Domine, quoniatn tinicns, alleluia,
gebant Jesu Petro, Dominus est, alleluia. utsnpra. Vers. Tulerunt Doniinum meum, ettiescl»
In Evangelio. ubi'posuerunt eum, alleluia, allel., allel.
Dala Oral,, itur ad sanctum Andream. Posl Psal. RespOnsoriatequitunlur retro ut supra in Evangelip.,
cxm lnchoantes. Resp. Haecdies. Et respondenl oro- Ant. Jesumqui crucifixus est quaeritis,. ailelui».
nes, quem feeit Dominus , usque in finem. Ant. Hoc Non est, surrexit enim sicut dixit vobis, alleluia.
jam tertio nianilestaius ,cst Jesus , postquam rcstir- Post Psal. cxi. AlU Cantate Domino canticum no-
rexil a mortuis, alleluia. Vum, quia mirabilia fecit Dominus. Vers. Notum fe-
Feria quinla. cit Dominus salulare suum, in cpnspeclu gentiuui
Psa/. Doniine, quis habitabit. Psa/. Conserva. Psal. revelabit juslitiam suam.
Exaudi, Domine. Vets. Quem quseris, mulier. Resp. IQ ln Evangello..
Ego sura vitis vera, et vos palrnites; qui manet in me Ant. Gavisi sunt discipuK, alleluia, viso Domiftft,
in
et ego eura, hic fert fructum multuin, alleluia, al- alleluia. Data Omt., descendant ad fbntes. Post Psai'.
leluia. Vers. Manete in dileclione mea, dicit Dottii- «ii.
«us. Qui manet. Resp. Tanto lempore vobiscunisum, In Graeco, allelula a yorinu degerile doxon teupt
et non cognovislis me. Philippe, qui videt me, videl esse dethefon aulhu angelithon stercona. Ant. Acci-
et Palrem , alleluia. Jam creditis quia ego in Patre, pite spiritum sanclum ; quorum remiseritis peccata,
et Pater in me est, alleluia , alleluia. Vers. Domine , reniiitunlur eis, ai\6luh,'absque Psal. cxm.
ostende nobis Patrem, et sufficit nobis. Non creditis. Pro Versibus et Responsis, a Pascha usque in
tiesp. Surrexit pasior bouus qui animam suam posuil Octtivam, ai Terliam , Sextam , NonamqufiR. G:
pro ovibus suis, et pro suo grege mori dignatus est, Haec dies, tantum prima sine Kyrie eleison.
alleluia, alleluia, alleluia. Vers. Surrexit Dominusde Domimca OctavcePaschm.
sepulcro, qui pro nobis pependit in iiguo. Et pro
grege. Psat. Beatus vir, nsque, Domine, in virtute tua
In Evangelio. iieut aliis dominicisnociibm cananlur. Vers. Jubilate
Ant. Maria stans ad monumenlum plorans, vidit Noli Deo, omnis terra. Vers. Gantate Domino. Vers,
angelum in albis sedentem, et sudarium quodfuerat flere, Maria. Vers. Dicite in nationibus. Vers.
Dominus regnavit, decorem. Isti sunt dicendi in
super capul Jestt, alleluia. omnibus diebus per lotam Resurrectwnem.
Ad Vesperas. Responsoria requirunlwr a Pascha, usque in*octav.
"
Per circuium Psalm.cum all. dicant et reiiq. Resp. Ifsos debes canere usque in tert. hebdom. Ant. Post
Haecdies quam fecil Dominus. Ant. Tulerunt Domi- dies octo januis clausis, ingressus Doiiiiiins, dixit
num meum, et nescio ubi posttcrunl eum. Si tu sus- cis : Pax vobis, alleU, altel. Anl. Pax vobis, ego
tulisti eum, dicilo mihi, alleluia, et ego eum lollam, sumr nolile limere, alleluia, alleluia.
alleluia, alleluia. Ant. Yenit Maria nuncians diseipu- Ad Vesperas, Dominica tn Albis
lis : Quia vidi Dominum,alleluia, Anl. Ardens esl cof
meura, desidero videre Dominuni meum, quaero et Post. Psalm. cs, alltl. '>Dautiia Gnltoasoul'!»a790
non iuvenio ubi posuerunt eum, alleluia. lieiris alla laxamcnt» thaotbo lotori ymon. V^-s.
Feria sexta Protasome propasotne ih«opfopasOn aiiiuomoioo
Psal. Coelienarrant. Psal. Exaudiat te Dorainus. iogificea. Vm. 9 Otbithtus me|{a*lerrius hehebasy-
niegas orypasou tiiigis eiimiiiden. AHeluia tuquitur
* Lege: Os
'ovpavolSmyovvrcuSofew©sov*jropja-ivSi ©»«TMtrmnpi tip-Siv. tlpo'f6%tra[xevTbKpiVaifoii «UTOO sv
yjip&v «UTOU TO
tkvxyyiWet azepiapiK. ut exstat in e^op.oXoyn<!ei, xai evtya\p.tii<; <xvt£>'
ozi iSeil
Oroine Itom. a nob.is commemorato id est : ciktxla^oip.ev
; Cceli xipio; xal p<y.m\evs p.iyx<;ini TTCOTKV
enarranl gloriam Dei, et opera manuum -ejus annuntiat fiiyu; T«VyHv.
Id est: Veniteexsuitemus, etc, «sque el Rex toiatjniii
firmamemum. super omnemtornam • -'
b Lege: Aevre TMr.ypia, qikoiki^oip.eii
TW
«y&kwaapeflct,
W> SANCTI GREGORH MAGNl 776
Ant. Quia vidisti me, Thoma, credidisli; beati qui A tt alleluia ; vos palmites veri, alleluia. Ant. Dlxit Jesus
noii viderunt, el crediderunl, alleluia, alleluia. Bea- discipulis suis : Alferte de piseibus quos prendidistis
tus vir. Pott hanc Alleluia. Omnes gentes, plaudite. nunc. Ascendit autem Simon Petrtis, et traxit rele
Vers. I. Quoniam Dominus sumnus. Vert. 2. Ascen- in terram plenura magnis piscibus, alleluia. Tu solus
dit Deus in jubilalione. Anl. Misi digilos meos in peregrinus es, et non audisti de Jesu, quomodo tra-
fixuram clavorum, etmanus meas in latus ejus, et diderunt eum ad damnationem mortis, alleluia. Ant.
dixi: Dominus meus, et Deus meus, alleluia. Et ecce Jesus occurril illis, dicens : Averte. lllaeau-
In Evangttio. tem accesserunt, et tenuerunt pedes ejus, allel. Ant.
Ant. Mitte manum luam, ct cognosce loea clavo- Tunc ait illis Jesus: Nolile limere, nuntiate fratribns
meis, alleluia, ut eant in Galilaeam, ibi me videbuiit,
rum, alleluia, et noli. esse incredulus, sed (idelis, alleluia. Ant. Surrexit enim sicut dixit Dominus, et
alleluia. Ant. Iiaec autcm scripia sunt, ut credatis vos in Galilaearn,alleluia. Ibi eum videbi-
quia Jesus tst Christus Filius Dei, e.t ut credentes praecedet alleluia, alleluia, alleluia. Ant. lie, uutitiate fra-
viiam habeatis in nomine ipsius, allel. Data Orat, tis, tribus nieis, ut eant in Galilaeam.Ibi me videbuni
tt finita, posthanc bibantecunacum primo [ Fortt
una cum scholce canentes ad allel., allel., allel. Ant. Mitte lnanum tuam, et co-
bibant, primo ] pergant gnosce loca clavoruni, alleluia.ei noli esse, ut supra.
Later. Antiph. Anlepono. Ant. Misi digitos meos, ut supra. Ant. Videte manus
Ab Oetava Paichce per lotam Returreclionem. meas, et pedes meos, quia ipse ego sum, allel., aliel.
Super Ptal. in Evangelium el vtrsoria, et in sanc- Ant., Chrislus surrexit a mortuis, jam non moritur,
torum, alltluia, dictndce sunt ilem Antiph. de Resur- •n alleluia. Ant. Euntes in mundum, alleluia, doceie
] omnes gentes, alleluia. Anl. Ecce ego vobiscum
rectione Domini, ubieunque volueris. Ant. Exeuales
duo ex discipulis Jesu, ibant ipso die in casiellum sum, alleluia, omnibus diebus, alleluia. Anf. Snrre-
nomine Emmatis, allcluia. Ant. Pax vobis, ego sura, xilChrislus, elilluxit populo suo, alleluia. Ant. Chris-
nolite timere, alleluia. Ant. Conturbati vero el con- tus via, verilas et vita, allel., allel. Ant. Ego suin
territi, exislimabanl se spirilum videre. Etait illis : via, veritas et vila, alleU, allel. Ant. Nonne cor nos-
Quid turbati estis [et cogitationes] ascendunt in Irum ardens erat in nobis de Jesti, quod non te-
corda .vestra, alleluia, alleluia. Ant. Spiritus carnem nuimus eum iu via, alleluia. Ant. In G.ililseaJesum
et ossa non babent sicut me videtis habere. Jam videbitis , sicut dixit vobis, alleluia. Ant, Surrexit
credile, alieluia. Ant. Et dixit ad eos, alleluia, hsec Dominus de sepulcro, qui pro nobis pependit in li-
sunt verba quae locutus sum ad vos, alleluia. Ant. gno, alleluia, Anl. Multa quidem et alia signa fecit
Manifestavit se Jesus ad mare Tiberiadis, alleluia, Jesus in conspectu discipulorum suorum, alleluia,
alleluia , stans Jesus in littore, vocavit discipulos quaenon sunt scripta in libro hoc, alleluia. Anl. Cum
suos, all«luia. Anl. Ciim audisset Petrus quia Domi- essetsero die illo, una Sabbatorum, et fores essent
Dus est, lunica succinxit se, et misit in mare, et claussc, ubi erant discipuli congregati, sletit Jesus
clamavit voce magna dicens: Exi a me, Domine, in roedio, el dixit eis pax vobis.Alieluia.
quia homo peccalor sum. Ant. Dum flereni ad iiioiiu- (Desunt ires linemin Ms.)
mentiini, vidi Dominum meum, alleluia. Ant, lncli- In Pasclta a annotina,
navit se Maria, prospexit iu inonumenlum, vidit duos
angelos in albis sedentes, alleluia. Ant. Tuierunt Ant. Rabbi, scimus quia a Deo venisti magisier.
Doiiiinuui meuni, et nescio ubi posueruut eum. Noli'\ C Nemo potest ba;C signa facere nisi fuerit Deus cuni
ilere, Maria, resurrexit Domiuus sicut dixit, alleluia. eo. Ant. Dixit Jesus Nicodemo : Tu es magister in
Anl. Maria , noli jam flere Dominum Deiun quem[ Israel, et hsec ignoras ? quia dixi vobis, oportet vos
quaeris, stirrexit a mortuis, aileluia. Ant. Yidentes, nasci denuo, alleluia. Ant. Nemo ascendit in coelnin,
eum adoraverunt, alleluia. EtlocutusestGis, alleluia. nisi qui de coelo descendit, Filius honiinis qui est in
Ani. Docenles eos servare omnia quaecunquc man- ccelo, alleluia.
davi vcbis, alloluia. Ant. Una autem Sabbati valdei Dominica prirna post Oclavam Paschm.
dilucnlo veiierunl ad nionumeitluiii, portantes qute; Ant. Ego stim pastor ovium ; ego sum via, et veri-
paravcrant aromata, alleluia,alleluia. Aitt. Currebaut
duo simul, et ille alius discipulus praccucurrit ciiius' tas, 792 °c° sum pastor bonus, et cognosco meas,
et me niese, allel., allel. Ant. Mercena-
Petro ; et venit prior ad monumeiilum, alleluia. Ant. fiuscognoscunt
est.... cmlera desunt. Anl. Sicut misit ine Pater,
Gavisi sunt discipuli, allcluia, viso Doinino, aileluia. et ego agnosco Patrem ; et aminain meam pono
Ant. Sicut misitme Pater,et egomitlo vos, alleluia. pro
ovibus ineis, alleluia. Ant. Alias oves habeo, quse
Ant. Quomodo tradiderunt justuui summi saccrdo- non sunt ex hoc ovili. Et illas oportet me adducere ;
tum, et principes nostri iu damnationem morlis ejus> et vocem meam audient, el fiet unum ovile, et unus
consenserunt, et crucifixerunt cura, alleluia. Ant. paslor.
Jesus junxil se discipulis suis in via, et ibat cum1 Dominicasecunda.
illis; ocuii corum tenebantur ne euin agnoscerent,
et increpavit eos dicens : 0 slulti et tardi corde, adI Ant. Modicum et nnn videbitis me, dicit Dorainus,
credendum in his quae locuti sunt 791 prophelae,, j\ et iterum modicum et videbitis me, quia vado ad
alleluia. Ant. Ardeus erat cor riosiruin, dum loque-. Patrem, allel., allel. Ant. Amen dico vobis, plora-
retur nobis in via, et aperiret nobis Scripturas, alle- bitis et flebitis vos, mundus auiem gnudebit. Tris-
lina. Ant. Surgens autein mane prima Sabbati, appa- ti.ia vesira verlelur in gaudium, allel. , allel. Ant.
ruil primo Marise Magdalense, de qua ejecerat sep- Amen dico vobis, mundus plorabil, et vos gaudebitis,
lem daemonia, alleluia, alleluia, alleluia. Ant. Prae- et gaudium veslrum nemo lollet a vobis, alleliiia.
cedain vos in Galilseam; ibi me videbitis sicuf dixii Aiif. Trislitia implevil cor vesirum , et gaudium ves-
vobis, alleluia. Ant. Et ingressi, non inveneruntt trum nemo tollet a vobis, allel., allel. lterum auiein
corpus Jesu, alleluia. Ant. Quem quseris, mulier,, videbo vos, et gaudebit cor vestrum : et gaudium
alleluia. Viventem cum morluis, alleluia. Ant. Nolii veslrum nemo tollet a vobis, alleluia.
flere, Maria, alleluia, resurrexit Domiiius, alleluia,' Dominka lerlia.
allcluia. Ant. Surrexit Christus, et illuxit populo suo
quem redemit sanguinem suum [ sanguine suo ] , Ant. Vado ad eum qui misit me; sed qnia hsec lo-
alleluia. Ant. Ardens esl cor meum, desidero viderei cutus sum vobis, tristitia implevit cor vestrum, alle-
Domiinim meum ; quaero et non iuvenio ulii posue- luia. Anl. ligo veritatem dico vobis, expedit vobis ut
ruut euiu, alleluia. Ant. Crucilixus resurrexit a raor- ego vadam. Si enim non abiero, Paracleius non veniel,
tuis, redeinit nos, alleluia. Ant. Ego sum vitis vera,, alleluia. Ant. Si enim non abiero.... Cmteradesunt.'
a Quid sii PascJia annolina, repete ex nota 354 ad lib. Sacrara.
J77 LIBER RESPONSALIS. 778
Dominica quarta. AA,nupiam sponsam Agni. Et viai Jerusalem deseenden-
de ccelo ornatam monilibus suis, allel., allel.,
Ant. Adhuc multa habeo vobis dicere, sed non tem allel. Vers. Ego diligentes me, ul supra. Resp. Au-
jmteslis portare modo. Cum autem venerit Spirilus
ille veritatis, docebit vos omnem veritatem , allel. divi vocem in ccelo angelorum multorum dicenlium :
Ant. Cum autem venerit ille Spiritus veritatis, doce- Timeie Dominum, etdate gloriam illi, etadorate eurn
fecit ccelum et terram, mare et fontes aquarum,
bit vos omnem veritatem ; et quae venlura sunt an- qui allel. Vers. Vidiangelum Dei, ut supra. Resp.
nuntiabit vobis, alleluia. Ant. Ille me clarificabit, allel., Decantabat populus in Israel, alleluia, et universa
quia de meo accipiet, et annunliabit vobis, alleluia. mullitudo Jacob
Ant. Omnia quaecunquehabet Pater, mea sunt, alle- toribus citharamcanebat legiiime, et David cumcan-
luia ; propterea dixi quia de meo accipiet et annun- laudem Deo caneliat, percutiebat in domo Domini; et
tiabit vobis, alleluia. allel., allel. Vers. Moyses ct
Aaron in sacerdolibus ejtis, et Samuel inter eos. Et
Dominicaquinta. laudem. Resp. Vidi portam civitatis ad Orienlem po-
Ant. Usque modo non petistis quidquam? petite sitam, et apostolorum nomina et Agni super eam
et accipietis, alleluia. Ant. Petite et accipietis, ut scripta; et super muros ejus angelorum custodia,
gaudium vestrum plenum sit. Ipse enim Pater amat alleluia. Vers. Yidisanciam civitatem Jerusalem des
vos, quia vos me amastis et credidislis, allel. Ant. Haec cendentem de coelo, ornatam tanqiiam sponsam viro
in proverbiis locutus sum vobis ; venit hora cum jam suo. Et super muros. Resp. Ostendit mihi angelus
non in proverbiis loquar vobis, sed palam de Patre fontem aquaevivae.et dixit ad me, alleluia, Hic Di'um
annuntiabo vobis, alleluia. Ant. Illo die in nomine n adora, alleluia, alleluia. Vers. Vidi angelum Dei, ut
meo petetis, et non dico vobis quia rogabo Patrem supra. Resp. Vidi Jerusalem descendentem de ccelo
<levobis, alleluia. Ant. Rogabo de vobis Patrem; ornatam auro mundo, ei lapidibus pretiosis intextam,
ipse enim pater amat vos, quia vos me amatis, alle- allel., allel. Vers. Ab intus in fimbriis aureis circum-
luia. Ant. Exivia Palre et veni in mundum. Iierum amictam varietate et lapidibus. Resp. Speciosa facta
relinquo mundum, et vado ad Patrem, allel., allel. es et suavis in deliciis tuis, 794 allel. Altitudo lua
Ant. Ecce nunc palam loqueris Cwlera desunt. similis est palmse insufficienti, in plenitudine cliari-
Anl. Nunc scimus quia scis omnia, el non est opus tatis, allel., alleU.allel. Vers. Ego diligentes, ut su-
tibi ut quis te interroget, in hoc credimus quia a Deo pra. Resp. In diademate capitis Aaron lapides pre-
existi, allel. tiosi fulgebant, dum perficeretur opus Dei, allel.,
Domimcasexta. allel., allel. Vers. Corona aurea super caput ejus,
Ant, Cum venerit Paracletus, quem ego mittam expressa signo sanclitatis. Dum perficeretur. Resp.
vobis Spiritum veritatis, qui a Patre procedit, ille Plateae tuae, Jerusalem, sternentur auro muudo, alle-
testimonium perhibebit de me, alleluia. Ant. Sed luia ; et cantabilur in te canticum lauitiae, alleluia ;
venit liora ut omnis qui interficit vos, allel., arbi- et per omnes vicos tuos ab universis diceiur, allel.,
tretur obsequium se prirstare Deo. allel. Vers. Quoniam conforlavit seras portarum tua-
rum, benedixit filiis tuisin te. Et per omnes. Resp.
793 Dominica septima. Veniensa Libano quam pulchra facta est, alletuia ;
Antiph. Si manseritis in me, et verba mea in vobis et odor vestimentorum ejus super omnia aromata,
manserint, quodcunque petieritis flel vobis, alleluia. allel.., allel. Vers. Speciosa facta est et suavis in de-
Ant. Haeclocutus sum vobis , nt gaudium meum in G liciis suis. Et odor. Resp. *Hsecest Jertisaletn civitas
vobis sit, et gaudium vestrum impleatur, alleluia. magna coelestis , ornata lanquam sponsa Agni, quo-
niam tabernaculum facta esl, allel. Vers. Vidi Jeru-
In litania majore. salem descendentem, ut supra. Resp. Docete filios
Anliph. Petile et dabitur vobis, quaeriteet invenie- vestros, alleluia, ut meraoriter teneant, alleluia, et
tis, pulsate et^aperieiur vobis, allel. Anl. Omnis ore decanlent, aileluia. Vers. Confiieaniur Dom.ino
enim qui petit accipit; etqui quaerit invenit, et pul- misericordia3ejus, et mirabilia ejus filiis houiinum.
sanfi aperielur, allel. Anl. Quis scit si couvertatur. Et ore. Resp. Candidifacti sunt Naxarseiejus, alle-
Ant. Clementissime, exaudi, Domine,populum tuum. luia, splendorem Deo dederuni, alleluia, et sicut lac
Ant. Vivo ego, dicii Dnminus, nolo niortein peccaio- coagulati sunt, allel., allel. Vers. ln omneni lerrain
ris, sed ut magis converlatur et vivat. Ant. Nos su- exivit sonus eorum, et in fines orbis terrse verba eo-
musqui peccavimus,Domiue,et inique i'gimus. Munda rum. Et sicut lac.
nos a pe.ccalisnosiris, quia pius es. Ant. Omne da- Responsoria de Dominicaquinta.
lum optimum, el omne donum perfecium desursum Hi sunt canendiusque in AscensioneDomini.
est, descendens a Paire luminum, allel. Ant. Maneat'
in nobis spes, fides, charitas, tria hsec; major autem dexiera Resp. Si oblilus fuero tui, ajlel., obliviscaiur me
his est charilas, alleluia. mea. Adhsereat lingua raea faucibus meis,
si non meminero tui, allel., allel. Vers. Super Qu-
de
Responsoria auctoritate, in Dominicam tertiamsive! mina Babylonis illic sedimus el flevimus, dum re-
in quarlam. cordaremur liti, Sion. Adhsereal. Resp. Viderunt le
Resp. iiignus es, Domine, accipere librum el ape- D aquae, Deos, viderunl te aquae et timtierunt; rnnlti-
rire signacula ejus; quoniam occisus es, el redemi- ludo sonitus aquarutn, vocemdederunt nubes, allel.,
sii nos in sanguine tuo, aliel. Vers, Parce, Domine,, alleU, allel. Vers. llluxerunt coruscationes ttiae orbi
parce populo tuo, qtiem redemisti, Christe, iu san- terrae, vidit el cominota est terra. Resp. In toto
guine tuo. Resp. Ego sicut vilis, fructificavisuavita- corde meo, alleluia, exquisivi te, alleluia; ne repel-
lem odoris, alleluia. Transite ad me omnes qui con- las me a mandalis tuis, allel., allel. Vers. Vide
cupiscttisme, el a generalionibus meis adiiiipleinini, , humiliiaiein meain et eripe uie, qttia legem tiiam
allel., allel.Vers. Egodiligentesmediligo,etqui ruauei nou sum oblitus. Ne repellas. Resp. Allelula. Audi-
vigilaverinladnie, inveriientme.Transiie. *Resp. Au- vimus et in effraia [euin in Eplirata| , inveninius
divi vocemin ccelolanquamvocemtonilrui magni,alle- eam in campis silvae; inlroibimtis io labernaculum
luia. Regnavil Dominus nuster in aeternum, alleluia, ejus, adorabimus in loco ubi steteruut pedesejus,
quia facla est salus , el virtus , et potestas Christii allel. Vers. £t requiem temporibus meis, donec in-
ejus, alleU, allel. Vers. Yidi angelum Dei volantetni veniam locum. Ubi. Vers. Surge, Domine, in re-
per medium ccelum,voce magna claniautem et dicen- quiem tuam, luet arca sanctificationis luae. Adorabi-
lein. Regnavil. itesp, Locutus est ad me u.nusex sep- mus. Resp. Deduc me in semitam mandatoruiii luo-
tem angelis, dicens: Veni, ostendam tibi novaml rum, allel., quoniain ipsaravotui, alleluia. Inclina cor
* Afius est ordo respons. apud Amalanum, hb. de Ord. Antiph., c. ab.
PATROL.LXXVIII. 28
 779 SANCTI GREGORII MAGNI 780
meum in testimonia tua, alier., allel., allel. Vers. JA creditis in Deum, et in me credite-. 796 ,n (1onl°
Averlc oculos ne videanl vanitalem, in via vivilica Patris mei mansiones multae sunt, alleluia, alleliiia.
me. Inclina. Resp. Narrabo iiotnen tuum fralribus Anl. Angelus Dominilocutus est ad Phrlippurii; smve
rneis;in medio Ecclesiae lautlabo te, aileU, allel. el vade contra meridianum ad viani quae descondit
Vers. Qtti limelis Doniinum, laudateeum; universum a Jerusalein in Gaza, alleluia. Ant. Ecce qnotnotlo
scnien Jacob, magnificate einn. In medio. Resp. In computati sunt inter filios, et inter sanclos sors il-
Ecclesiis benedicite Deo Homiuo, de fattlibus Israel, lornm est, alleluia. Anl. Domine, ostende nobis Pa-
all., all., all. Vers. Canlate Domino ca.nlicuin no- tretn, et suflicit nobis, allel. Ant. Tanlo tempore
vttin, caniate vDominoomnis terra. Doniino. Resp. vobiscum sum, et non cognovistis me? Philippe, qtti
[jymmtin novum cautate nohis , alleluia; quoinodo videt me, videl ei Fatrem nieum, allel., allel. Anl.
caiiiabimus catilicuin Domiiii in lena alieua, allel., Philippe, qui videt me, videl et Patretn ineuni, alle-
allel. Vers. Sttper flmniiia, ul supra. Resp. Deus, luia. Ant. Manete iu dilectione inea sicnt diiexi vos,
cunticuni nnvuui cantabo tilii, alleluia, in psallerio alleluia. Ant. Si Eiianseritisin me, et verba mea in
deccni chonlariiiii psallam tihi, allel., allel. Vers. vobis ntanseriiit, qiiodcuiique petieiitis liet vobis,
Qui.dal saliiicin regilnis, qui redcuiit David servum aliel., allel., allel. Ant. Erat aiilem Philippus a iiet-
simiti de gladio maligiio. In psalierio. Resp. Allel. saida civitale, alleluia. Ant. S.uicti et justi, in lioniiiio
ludica judiciiim meiim, et redime me, allel. Aiv. Ca- gatidele. Ant. In ccelestilitis regnis. Anl. In velanieuto
luiiiniaiiiibus me, uileliiia. Vers. Yide hiiuiililatcni claniabani. Ant. Sancii tui, Doinine.
mcain, ut supra. S-tretlime. Resp. Alleluia. Delecta- (Deestuna linea in Ms.) b
tio bona 795 '" ojieiilins nianutiin illius , diviti* .
J llesp. Nomen et glorios. Georgius est martyr
iiiullae,allel., allel. Vers. Speciosa facia cst etsuavis " Cltriste, priesians Oralionibus suis benelicia houii-
iii tielieiis siiis. Divitie. Iiesp. Caniaie Deo, allel. nibus, usque in pracseatein diein, allel.,, allel. Vers.
Psalniuin dicite, allel. Vers. Date gloriain laudi ejus. Poiens in lerra erit semen ejus, generatio rectorum
Psaliniiin. Resp. Alleltiia. Noiuen bonuni melius esl bencdicelur. Usque in prcsenteiu diem.
411:1111diviiiie rnultse; su eraiirutn el argenium gra- (Desitntquinque linecein Ms.)
tia boua est, allel., allel. Vers. Qu;im dulifa faucibus In vkjiiia AscensionisDomini ad Vesperas.
nieis eloquia tna, Doinine! super mel et (avuni ori Vers. Asceiidefis Cbristus iu altnrn , captivam
meo. Super. Resp. Aileliiia. Fac cum servo tuo se- duxil
cunduni mirabilia ma , Doniiiie, allel,, allel., allel. manifeslavi caplivilatem, allel., alleU, ailel. A11I. Paler,
Vers. Servus tuus ego sum, da inibi inielleciuiii nt noinen tuum hoininibus quos dedisii
discam mandata lua, alleluia. Resp. Buniimest cou- niihi, nunc anietn pro eis rogo, non pro tnuiido, quia
fiteri Doinino, allel., et psallere, allel., allel. Vers. ad' le vado, aileluia.
Ad annuiiliandiini maiic inisericordiani liiam, el vc- Ad Invilatorium. Ant. deestin primo nnclurno.
ritatem tuam per uociem. Ei psallerc. Resp. Dicant Anliph. Elevata est magnificenlia lua supercceos.
tiuiic qui redeinpii suni a Donnno, allel. Vers. Quos Deus, allel. Psal. Doiniue Dominus uo.ster. Ant
ledeinii denianu iniinici, de r. gionibus congregavit Dnniiuus in tetnplo sancto suo, Dominus in ccelo,
cos. A Doiiiino. alleluia. Psal. In Domino confido, Aut. A sumnic
(Desunl quatuor linecein Ms.) ccelo egressio ejus, et occursns ejus, alleluia. Psal
Responsoria de sanclis cum Alleluia. Cceli enarranl. Vers. Ascendit Deus. Resp. Post pas-
C sioneni suam per dies quadraginta apparens eis,
Resp. Beatus vir qtii timet Dominura, alleluia, in Ioquens de rcgno Dei, alleluia, et videntibus illis ele-
liiandaiis ejus qui cupil nimis, allel., alleU, allel. vatus
Vers. Poiens in terra, ul supru. In mandatis. Resp. est, aliel. Et nubes suscepit eum aii ocnlis
Trislilia vestra, alleluia, convcilelur in gaudium, eorum, alleluia. Virs. Et convescens praecepit eis ab
allcl., alleli Vers. Moiidnsauteiu gaudebii, vosauiein Jerosolymis ne discederent, sed exspectarent pro-
missionem Patris. Et videnlibus. Resp. Omnis pul-
plor.ibitis, dicit Dominus, alleluia. R,sp. Pretiosa in chritudo Doinini exaltata est super sidera; species
conspectu Domini, allel., mors sauctoruinejus, allel.
Vers. ln conspectu omnis populi ejos, in atriis do- ejus in nubibus coeli, et nomen ejus in OBterntnnper-
nius Domini, in medio lui, Jerusalem. Resp. Ftliae manet, alleluia. Vers. Nisi ego abiero, Paracletus
Jerusaleni, venite et videte martyres cum coronis, non veniet; dum assuinptus fuero, mitlain vobis
euiri. Et iiomeii. Resp. Non turbetur cor vestrum.
quibtis coronavit eos Dominus, iu die solemnitatis ct vado ad Patrem, etdum assumptus fuero a vobis,
laeliiise,alleluia. Vers. Quoniam confortavit seras Ego mtttiim vobis, alleluia, Spiritum veritatis, et gaudebit
portarum tuarum, benedixit filiis luis in te. in die cor veslruro, alleluia, Vers. Nisiego, ut supra
soleinnitalis. Resp. Lux perpetua lucebit sanctis tuis,
Dottiine, et aeternitas temporum, alleluia, alleluia. In secundo nocturno.
Vers. Lux nrta esi justo , et rectis corde laetitia. Et
seteiniias. Resp. Justorum animse, ul supra. Vers, Anliph. Exaltare, Domine, in virtute lua; canta-
Vidi civitatem sanctain Jcrusalem oroatam el compo- biiniis et psallemus, alleluia. Psul, Domine, 111vir
silam decorationibus saiictorum ; et ibi cantaiii 0111- lute. 797 Ani. Exallabo le, Domiue, quoniarn stis-
nes sancti canlicuni novuin, allel., allel. Vers. Ma- j. cepisti me, allel. Psal. Ipsutn. Anl. Ascendit Deus
gnus Doniinusel laudabilis nimis, in civilale Dei 110- in jiibilatione; Dominus in voce lubae, allel. Psal.
stri in monie sancto ejus. Onines gentes. Vers. A suiiimoccelo.
(Desunt oclo linemin Ms.) Resp. unde supra.
Antiplionx in Malutinis. Resp. Ascendeus in altum, alleU, caplivam duxil
captivitalem; dedit dona hominibus, alleU, allel.
Aniipli. Alleluia. uEgo sum vitis vera. Ant. Si man- Vers. Ascendit Deus in jubilatione, allel. Dominus
seiitis in me. Anf. Non turbeiur cor vestrum. Anl. in voce tubae. Resp. Ascendens Clirisins in allum,
Si cognovisseiis me, et Patrcin meura utique cogno- caplivam duxil cajitiviialem. In voce. Resp. Modicutn
vissetis ; et atnodo coguosceiis eum el vidisiis euin, etiion videbitis, ut supra. Vers. Ascendo ad Palrein
allid., alleU, allel. Ant. Tauto lempore vobiscum meum et Palretn vesirum, Deum meuiii et Deum
sutti, alluluia, et non cognovistis me, Philippe, alle- vestrum. Quia vado. Resp. 1'sallam Domino, quia, ut
luia. Anl. Non turbetur cor veslrum neque formidet; supra. Vers. Ecce dabit voci suse vocem vittuti»;
a Hoc. officium videfur csse de sanclo b Ordine praeposlcro videtur hoc loco sancti Geor-
Philippo
apostolo, Kalentlis Maii, quein a Pbilippo diacono gii officium posilum post otfic. de sainlo Philippo,
lion discerni prohant quae seq. : Amjelus Dominilo- nam festuui sancti Georgii in lib. Sacram. et afiis
cutus est ad Philippum, etc. vet. iBonumentis nolatur nono Kaleudas Maii,
781 LIBER RESPONSALIS. 782
date Iionorem Deo. Qtiia. Ant. Nimis exaltatus est A gnoverunt, quia tu me misisli; et notum feci eis no-
Deus super omnes ccelos, allel. Psalm. Dominus re- men ttitim, etnolum faciam, ut dilectio qua dilexisti
^navii, exsultet. Ant. Deus in Sion, alleU, magtius et me inipsissit, et ego in ipsis. Ant, Nunc autemad
cxcelsus, allel. Psal. Dominus regnavit, irascan- te venio Cwleradesunl in Ms.
lur. Anl. Doroinus in coelo, allel. , paravit sedeiri (Duce linemdesunlin Ms.)
suatn , allel. Psal. Renedic, anitna mea. 2. Vers. In vigilia Pentecoslesad Vesperas.
Nitnis exaltus est super omncs Deos, allel., allel., Vets. Spiritus Domini replevit orbera lerrarum,
allel. allel., allel., allel. Anl. Si diligitis me, mandata mea
iiesponsoria unde supra. servale, ct Pater meus diliget eum, el ad eum venie-
llesp. Ponis iiiibem ascensum tuum, Domine, mus, et mansionem apud eum faciemus, allel. Non
qni ambulas super pennas ventorum , altel. Vers, vos relinquam orphanos, allel. Vadoet venio advos,
Qui lacis angelos tuos spiritus, et minislros luos allel. Et gaudebit cor vestrum, alleluia.
i-ineiii urenlem. Qui ambulas. Resp. exnltare, Domi-
ne, allel., in virtule tua, allel. Ver-s.Cantabiimis et Ad Invitatorium.
psailemus virtutes tuas. ln virlule. Resp. Temptis est Antiph. Alleluia, spiriius Domini replevit orbem
ut reveriar ad eum qui misit me, dicit Dominus ; no- terrarum, alleluia.
lite conlristari, nec turbetur cor vesirum; rogo pro /n prime nocturno.
vobis Palrem, ut ipse vos custodiat, allel,, allel.
Vers. • isi ego abiero, ul supra. Rogo. Vers. Ascendo Antiph. a Facttis est repente de ccelp sonus adve-
ad Palremmeum, ut supra. Resp. Non conlurbetur nientis spiritus vehenjentis, allel., allel. Psalm. Ma-
cor vestrum. Kgo vado ad Pairem, et miltatn vobis B gnus Dominus et laudabilis. Ant. COnfirma hoc,
Spiritum veritaiis, et ipse vos docebit, quse sunt Deus, quod operatus es in nobis, a templo sancto
est in Jerusalem, alleluia, alleluia. Psal.
prneceplavilte, allel. Vers. Nisi ego, ul supra. Resp. tuo, quodDeus. Ant. Emitte spiritum ttlum et cfea-
Edtixit Dominusdiscipulos suos foras in Bethaniam, Exsurgat
c,lbenedixit eis, tillel. Vers. Et f.iclum est dum be- buniur, el renovabis faciem lerrae, allelula, al!6-
nedicerel eos, recessit ab eis, elferebatur in coslum, luia. Psat, Benedic, anima mea. 2. Vets. Emitle
allel. Resp. Pacein ineani do vobis, ut supra. Vers. Spiriluin tuutn,
Non vos relinquam orpbanos, dicit Dominus.Veniam Responsoria.
ad vos iterum. Pacem. Resp. Non vos rclinquain or- Resp. Dum complerentur dies Penlecosles, erant
plianos, ut supra. Vers. Pacem meam do vobis, dicit otnnes pariter dicenles, allel.; el suhilo faclns est de
Dominus, pacem relinquo vobis. El gaudebit. Rcsp. cado sonus, allel., tanqnam spiritus torrens replevil
Paler, cum essem cum cis, ul supra.- Vers. 1'ater lotatn doinuin, allel., allel. Vers. Repleti sunt omnes
sancte, serva eos in nninine tuo quos dedisti niilii. Spiiilu sanclo, et coeperunt loqui. Tanquam Spiri-
Non rogo tus. Resp. Repleii stint omnes Spiritu sancto, el
Antiphoncein malutinis Laudibus. caipertinl loqui, prout S|iirilus.sanctus dabal eloqui
ilic illis. Et convenit mulliludo dicentium, allel. Vers.
Antipli. Yiri Galilsei, quid aspicitisin ctelitrn? varits linguis aposloli niagnalia Dei.
Jesus qui assumptiis esta vobisin coeluin,sic veniet, Lnqtiebantnr
Et convenit. Resp. Jam non dicam vos servos,^ed
allel. Ant. Cumque inuierentiirin cceloni, cunteni il- aniicos ineos, quia omnia cognovistis quae operalus
liun, dixerunt, allel. Aut. Elevatis manibus bene- suni in medio vestri, allel. AccipiteSpirilum sanettiin
dixit eis et ferebalur in coelum, allel. Ant. Exal- Q in vobis Paraclettun;
tate Regem regttnt el hymiiutii d.eile Deo, allel. let vobis, allel. Vers.799 illeest quewi Pater mit-
Anl. Videnlibus illis elevatus es!, et nubes suscepit remiltuniur eis. Accipiie. Quorum remiseri.iis peccata;
Resp. Ultimo fesiiviiatis
eura, allel. die dicebat Jesus : Qni iu ine credit, flumina de Ten-
In Evangelio. Ire ejtis fluent aquas vivae.Hoe aulem dixit de Spiritu,
Anliph. Ascendo ad Pairem meum et Pairem ve- qnera accepturi erant credentes in eum, allel., allel.
slrum, Deummeum et Deum vestrum, alleluia. Ant. Vers. Quisiiit, veniat et bibat, et de ventre ejus
Sic veniet qtiemadmodutn vjdistis eum eunlem in fluent aqttoevivse. Hoc autem. Resp. Disciplinam et
ccelum, allelnia. Ant. Nisi cgo abiero, Paracletus sapieritiain docebil eos Dnminus, ailel.; firmavit in
non veuiet, durn assmnptus, ut supra. Anl. Non lur- illis gratiam Spirilnssui.et intellectus implevit corda
betur cor veslrum, allel. Ego vado ad Pairem, al- eorum, allel., allel. Vers. Spiritus Domini replevit
lel. Ant. Rogavi Patrem meum, et alium 738 Pa_ orbem i.errartnn,et hoc quod coutinel omnia scienlia.
raclelum mitiet vobis, allel. Ant. Dominns quidcm Et intellccius. Resp. Spiritus sanctus procedens a
Jesus, postquam locutus est, ascendit in ccelum , et lhrono, apostolorum pectora invisibiliier penetravit,
se-iletadextris Dei, allel. Ant. Paceni meam do vo- novum |.novo] sanr.iiflc•tt-nnissignum, ut in ore en-
bis, allel. Pacem, ut supra. Ant. Iili autem profeiti rum oninium genera nascerenlur linguaruin, allel.
prasdicaverunt nbi itie, Deo cooperante, [etj scnno- Vers. Loqnebaiiiur variis, ul supra. Ut in ore. Resp..
nemcoolirm.itite seqneniibussiguis, allel., atlel. Ant. Dum veuerit P.iracletus, ut supra. Vers. Nisi ego
Yado parare vobis locurn, ei iternui venium ad vos, "n aliiero, ut supra. Ille arguet. 'Resp. Non vos relin-
allel., el gaudebil cor vesiruni, allel., allel. Aiu. qoam oi pbanos. Vers. Pacem meam. Et gaude-
Eniiles praedieale Evangeliuni regni. Gratis acee- bit. Resp. lie itt orbein universum, et praedicaie
pistis , t,ratis dale, alitd. Anl. Pater sancte , serva diceates , al.el.; et qui crediderit, et baptizatus
eos iu noiiiine tuo, quos dedisti niihi, allel. Ant. fuerit, salvus erit, alieU, alleU, allel. Vers. Signa
Etsi mortilerum quid biberint, non eos nocebit, eos qui in nie crediinl haec sequenlur : In nomine
allcl. Ant. 0 rex gloiise, Domine virtulum, qui meo damioiiia ejicienl, linguis loquentur novis. Et qui
triumphator hodie super omnes ctelos aseend'sti, ne crediderit. Vers. !n uomiue Pairis, et Filii, tt Spiri-
derelinquas nos orphanos; sed milte proiuissum Pa- tus sancii. Et qui. Resp. Apparueruntaposiolis disper-
tris in nos spiriium verilalis, allel. Ant. Pater sancle, lilae lingusetanquatn ignis, alleluia. Seditque*supra
li;ee est vita aetcrna, ut coguoscant te solutii vcrtun singulos eoruin Spiritns sanctus, alleU, ailel. Vers.
Deuni, et qtiein misisli Jesum Cliristum. Ego te cla- Et coeperuiti loqui vaiiis linguis, prout Spiritus sau-
rilicavi super terram ; opus consutniiiaviquos [qnod] ctus dabat el iqui illis. Seditque. Resp. Loquebantur
dedisti tnilii,ut faciant, allel. Ant, Pater juste, miin- variis linguis apostoli tnagualia Dei, prout Spiritus
dus te non cognovit. Ugo aulem tecognovi; et bi to- sanctus dabat eloqui illis, allel. Vers. Repreti sunt
TIYS sequentes Antiphouas Romanoj non ca- tres tantura Psalmi canantur, ex eodem Amalario re-
ncre, sed e\ Antiphonaiio itietensi prodiisso ait pete, ibid.
Antalarius, tfe Ordine Aniiphuti., c. 57. Cur tue uie
783 SANCTI GREGORH MAGNI 784
omnes Spiritu sancto, ut supra. Resp. Facta autem A i Anliphonm in Malulinis de sancto Germano.
bac voce convenit multitudo, et mente confusa est, Antiph. BeaiissimiGermani hodie solemniias ve-
quia audiebat unusquisque lingua sua illos loqnenles neranda recolitur, christianis populis exsultatio.
magnalia Dei, alleluia. Vers. Nonne omnes ecce isti Ant. Cum Patrem festa instauralor discipulorum
qui loqiiuntur Galilai sunt, et quomodo nos audivi- corda laetificat, veneraiio impensa magisiri. Ant.
mus unusquisque linguam nostram. Illos loquentes. Cuinque beatus Germanus in nmnibus Cliristi man-
Resp. Advenit ignis divinns non comburens, sed il- datis ambularet, circumquaque regiones, vel urbes
luminans, non consumens, sed lucens; et invenil exhorlationis gralia perlustrabat. Ant. Ad sepulcruin
corda discipulorum recepiacula miinda, et tribuit beati Gcrinani oegriveniunt et sananiur; ubi benedi-
eis cbarisniaium dona, allel., allel. Vers. Loqueban- cnnt Deum dicenies : Bemdicius es, Doinine. Ant.
lur variis, ut supru. El tribuil. Resp. ln servis suis, Laudemus Dominumin beaia antisiitis Germani ine-
allel.; consolabitur Deus, allel. Vers. Loquebantur, moria gloriosa, ad sepulcrum ejus segri vcniuut et
ul supra. sanantur.
Antiphonm in Matutinis. In Evangelio.
Antiph. Dum coroplerentur dies Pentecostes, erant Antiph. Visilavit nos Deus Palrum vestrorum ,
omnes pariler dicentes, allel. Anl. Spiritus Dominire- allel. Ferte vobiscum hinc ossa inea, allel., et col-
plevitorbem terrarum, allel. Anl. Repleti suntomnes locate nie in sepulcro patrtim meorum, allelnia, al-
Spiritu sancto,etcocperunt loqui.allel. Ant. Fonteset leloia.
in
omnia quaeinnvenlur aquis, Hyniiiuin dicite Deo, Antiphonaiet Responsoriain vigiliasancti ac bealissimi
allel.Am. Loquebanturvariis linguis apostoli magna- B ] Medardi. Quod est vi Id. Jun. Ad Vesperas.
lia Dei, allel., allel., allel- Vers. Repleti sunt omnes (Desunt tres linem in Ms.)
Spiritu sanclo. 801 Anliph. Beatissimi Medardi anlistitis vita,
In Evangelio. quse per universum orbem virtutum propalatur insi-
Antiph.AccipiteSpiritum sanctum; quorumremise- gnibus, silentio nequivimus prseterire. Psal. Beatus
ritis peccata, remitiunlur eis, allel. Ant. Si quis di- vir qui nori abiit. Ant. Crescat in universoritm picto-
iigil ine, sermonem meum servabit. El Pater meus, ribus pro fidei ardore devotio , dum sanctorum luo-
ul supru. Ant. Spirilus Paracletus, allel. Docebitvos rum pandilur magnitudo. Psal. Quare fremueriint.
omnia, allel. Ant. Verba qure locutus sum vobis, al- Anl. lia sanctus Medardus, hoc quod prsedixerat,
lel. Spiritus et vila sunl. Ant. Spiiitus qui a Palre quasi propheta divino Spirilu jam probavit. Psal.
procedit, allel., ille me clarilicabit, allel., allel. Ant. Domine , quid multiplicati sunt. Vers. Voce mea ad
Et si roortiferum quid biberinl, non eos nocebunt, Dominumclamavi.
allel. Ant. Spiritus sanctus docebit vos, allel., quie- Responsoria unde supra.
cunque dixero vobis, allel. Ant. Sicut niisit me Pa- Resp. Beatissimi Medardi aniisliiis vita , quae per
ter, allel., et ego mitto vos.allel.jJOO Ant. Audislis, universum orbem virlulum propalalur insignibus,
quia dictuin est: Vadoet venio ad vos. Si diligeretis solemnitatis ejus diem veneratione expetere deposi-
me, gauderelis quia ad Patrem vado, quia Pater ma- tionis suse commemoratio principalis invitat. Vers.
jor me est, allel. Ant. Hi qui linguis loquuiiiur novis, Crescat in universorum pectoribus pro fidei ardore
Galilaeisunt. Et serpentes tollent, alleluia. devotio, dumsanclorum tuorum panditur niaguitudo.
Feria secunda. r' Solemnitalis. Resp. Sanclus Medardus parvus et in-
nocens, dum adhuc essel in scholis, dixit ad lileu-
Antiph. Sic Deus dilexit mundum, ut Filium suum therium quemdam coraparem suum, ip^um esse futu-
uriigenitum daret, ut omnis qui credit in eum non rum suitimnm Dei pontificem. Vers. Ila sanctus Me-
pereai, sed habeat vitam telernam, allel. Ant. Omnis dardns, hoc quod praedixerat, quasi propheta divino
enim qui male agit odit lucem; et non venit ad Spirilu jam probavit. Ipsum esse futurum. Resp.
lucem, ut non arguanlur opera ejus, alleluia. Ant. Cinctus ergo fidei fervore, dum ad leinplorum ora-
Qui aulem facit veritatem, venit ad lucem, ut ma- cula discurreret, et patienliae moribus lemperarel
nifestentur ejus opera, quia in Deo sunt facta, alle- propriae voluntalis arbitrium, offlcium sacerdotis ex-
luia.
Feria lertia. cepit. Vers. Conversus pariler animo et habitu rao-
rum chariiate praecellens..
Ant. Amen, amen dico vobis quia ego sum ostium
ovium. Omnes quotquot veneruntfures suni ei latro- Antiplwnminsecundo noclurno.
ne», sed non audierunt eos oves, allel. Ant. Ego snm Antiph. Occurrunt sanctissimo viro Medardo, el
ostium, dicil Dominus, per me si quis inlroieril sal- data Oratione discoriantes quaeitilerant laxari, per-
vabitnr; et pascua inveniet, alleluia. gunt itinera. Ptal. Cum invocarem. Ant. Nec hoc
Feria quarta. praelereat interreliqua miranda signa : qttidam, Tasio
nomine , adamantis gravatur oppressus infestatione;
Antiph. Scriptum est in prophetis : Et erunt om- curari meruit, expressoque viri Dei signacufo, surre-
nes docibilcs Dei, allel. AnJ. Amen , amen dico vo- xit incolumis. Psal. Verba raea. Ant. Sed cuni jam
bis, qui credit in me habet vilam aeternam, allel. D multimodis virtutumcrescenle ftilgeret studiis, per diversa or-
bis spatia , gralia , fama ejus praecelluii.
Feria quinla. Psalm. Domine Dominus noster. Vers. Gloria et
honote.
Antiph. Ut aulein sciatis quia Filius hominis ha- Responsoria unde supra.
bet poiestatem in terra diraitiendi peccata, allel.
Resp. Confeslim claruit apud urbis poniihcem,
Feria sexla. conversalione praecipuusapud cuiiclos, puriiaiemen-
tis sincerus. Nunquam se ubertaie laetiliaeplus extu-
Antiph. Turba autem increpabat eos, ul lacerent;I lit , nunquam acerbiiate mceroiis lnrbavit. Vers.
alillimagisclamabanl diceules:Miserere nostri, Fili1 Cunctos tanien faciat ejus intercessio potiores. Nun-
David, alleluia. Anl. Sletit Jestis, et ait : quid vultis! quam. Resp. Beatus Medardus fuit semper tolerans
ut faciain vobis ? Dicont illi : Ul aperiantur oculi1 in adversis, mitis in prosperis, cunctos sibi obedien-
noslri, allel. Ant. Charilas Dei diffusaest in cordibuss tiae sedulilate praeferens, egenlibus larga miseratione
noslris per Spiritum sanctuni, qui datus est nobis,• succurrens. Vers. Ex omnibus calcato vitiorum fo-
allel. callis tramitem sanctse conversationis
Sabbato. miteangusti
gressu surgente conscendens. Cunctos sibi. Resp.
Aniiph. Si quis diligit me, ut supra. Ant. Si manse- Sanctse conversationis tramilem gressu surgenle
ritis, ut tupra. Ant. Si cognovisselis jne, ut supra.. • conscendens , beatus Medardus quidquid pretiosum
m LIBER RESPONSALtS. 7»0
fuit, elegit, ut bospes cemeretur in saeculo, et jam .A substratus meruit cscctis habere diem. Anl. Ad se-
possessor esset in ccelo. Vers. Ecclesiastici moris pulcrum sancti Medardi aegriveniunt et sanantur, ubi
tenore percurrens presbyterii officium electus , ex- benedicunt Dominum dicenles : benedictus es, Do-
cepil. mine. Ant. Compedibus validis aller manicisque liga
In tertio noclurno. tus, mox tetigit peplum , ferrea vincla 803 cadunt.
Anl. Conferat vinctis pro indulgentia deliclorum ge-
Antiplt. fiefuncto namque Vermandensium pontifi- nerale praesidium , qui speciale solemnilatis suae
ce, in ejus loco beatus Medardus consecratur episco- bodie mundo praeslilit ornamentum.
pus. Psal. Domine, quis habitabit. Ant. Conversa-
lione ccelesli sanctimonia ejus officii sacerdos exsti- In Evangelio.
lit pretiosus. Psal. Domine, in virlute. Ant. Sustinuit _ Antipli. E ccelo calida aqua prodnxit nubilo', in
jugiter diabolo praelianie calumniam, sed pervenit ejus transitu magnutn fuit mysterium.
vicior meritis ad coronam. Psal. Domini est lerra. (Deesl linea in Ms.)
Vers. Posuisti, Domine. Antiph. Solemnilatis ejus diem veneratione expe-
£02 Resp, unde supra. lere depositionis suse commemoratio principalis irini-
Resp. Sancissimus Medardus ecclesiastici moris tuit. Antiph. Qnando sanctus Medardus accepii tran-
lenore percurrens presbyierifofficium electus exce- situm corporis ipsius ore [horoe] momento coeli pror-
pit, probams obiinuit, et iia se [Verbum deeslin Ms.] sus aperii suut, et anle sancti corptisculum , quasi
cepil in virtulibus, ut Christi merito putaretur alum- per tres horas divina luminaria astilerunt; et roa-
nus. Vers. Sed cum jam miiltimodisvirtulum fulge- giium fuit myslerium. Ant. Cujus corporis solemne
rel studiis , per diversa orbis spatia gratia crescenle ;B pignus Suessionensium urbs lanti muneris praemio
fania ejus praecelleret. Et ila. Resp. Beatus Medar- diiata promeruit, ut ciim omnium populorum fidem
dus conversatione ccelesii , sanclimonia ipsius oificii [Ferie fidelium) solemni ambilione gratissima sancti
sacerdos exstitit pretiosu.s; et nisi quod percussor Medardi membra tradenda essent sepulturae, amore
corporis defuit, narn martyrium confessor implevit. gestandi onus leve seuiirenl. Am. Cumque sancla
Vers. Sustinuit jugiter diabolo praelianle calumniara, mcmbra beati Medardi tumulo condirentur [conde-
pervenil victor merilis ad coronam. El nisi quod. rentur], ccelum aperlum est, et duae columbaevisae
Resp. Tunc sanctus Medardus longaevitae defessus, sunt descendisse, quasi nubes, et de ore ejus egressa
requiem deprecatus, Spiritum amisit [emisit], et con- est columba-candida sicut nix. Anl. Beatus Medardos
vexa cceli atblela triumphalis ascendit. Vers. Con- per Trinitatis auxilium regis exercilum.... vestigium.
versatione coelesti sanctimonia ejus sacerdos exstitit Ant. Sanctus Medardus nobilis natus, cum esset ad-
preliosus. Resp. Sanctus Medaidus quando accepit huc aetate parvus , jam bonilaie maturus prsedixil.
transitum corporis ipsius ore [Itorae]momenlo cceli Ant. Solemnitatem beali Medardi dehila veneralione*
aperti sunt, et sancti corpusctilum divina lumiharia percolere depositionis ejus commemoraiio principa-
cunclis videnlibus adfuerunt. Vers. Moxque in terra lis invitat. Crescat ergo in universorum pectoribus
grande luxil dilnviuni ; ita ut multum plueret aqua pro fidei ardore devotio, dum sancti confessoris Del
calida de nubilo cceli aperti. Resp. Cumque ad lumu- panditur magnitudo. Ant. Solemne iiaque pignus
landum ducerentur sancla menibra beati Medardi, corporis bealissimi Medardi Suessionensium urbs
quidam obviain facius est darnnaiis atirium audili- lanti muneris praemio ditata promeruit, et cum oin-
bus , dum preiiosi velaminis peplum osculans, mox 'r, nium populorum solemni ambitione gratissima mem-
recipere auditum ftde promeruit. Vers. Psalleniium- bra tradenda sepultura; feretro veherentur, uuanimi
que illico slupens melos audivil. Dum. Resp. Proli- voce vel clamore gesiiendi oims leve senserunl.
xum est enarrare quantisse virtutibus debilium beato In vigilia sancti Joannis Raptistm, ad Vesperus,
Medardo clamor attollat, sed, fusis precibus , quid-
Vers. Fuil hotno niissus , ul supra. Ant. Ingresso
quid expetilur incunctanter ejus effectibus et Oratio- Zacbaria
ne obtinetur. Vers. Postquam igilur devotione iide- templuin Domini, apparuit ei Gabriel ange-
lium maximo decore prselulta ejus lumuli tirna exor- lus sians a dextris altaris incensi.
nata surrexit. Resp. Inter Cliristicolas quos actio Ad Invitatorium.
vexit in astris , pars tibi pro merilis magna , Medar- Antipli. Regem praecursoris Dominura venite add-
de, palei. Vers. Exsilium tibi mundus erat ccenosa remus.
caventa [caverna]. iiesp. Exsiliuin libi mundus erat In primo noclurno.
cojnosa cavenla , et modo te gaudet cive manenle
polus. Exulus tenebris , vestitur tegmiiic lucis, post ct Aniiph. Priusquam te formarem in utero, novi le,
obiluni frueris liberiore die. Vers. luter Christicolas, tusaniequam progredereris sanctificavi te. Psal. Bea-
ut supra. Resp. Quid referam mutus verbo, qui verba vir qui non. Ant. Ad omnia qua; mittam te, di-
dedisii, quod gravat ejicieus , t|Uodjuvat omne lo- cit Dominus , ibis, ne limeas et [quae] maudavero
libi loqueris ad eos. Psalm. Qnare fremuerunt. Ant.
cans.cuncianecenumero; lua me praeconia vincunl. Ne timeas a facie eorum , quia ego lecum sum dicil
Vers. Quidam caecus ad eum venit, rapuil palpando Dominus.
salutem. In mediis tenebris fulsit aperta dies. Cun- TVVers. Psalm. Domine, quid muliiplicati sunt.
cta. Posuisti, Domine.
Antiphonmunde supra. Ad nociurn. Responsoria.
Fuit homo missus a Deo, cui nomen Joan-
Antiph. Sanclus Medardus requiem depreeatus nesResp. erat. ut teslimonium perhiberet de lu-
Spirilum ainisit [emisil] , et convexa cceli atbleta mine , et Hicvenit
triumpbalis ascendit. Ant. Postquam igitur devotio- Erat Joannes pararet Dornino plebeni perfectam. Vers.
ne fidelium maximodecore proefultaejus tumuli urna praedicans in deserto baplismum pce-
exornala surrexit. Ant. Fusis piecibus quidquid ex- iiitentiae. Et pararet. Vers. Tu puer Propheta Altis-
vocaberis. Resp. Elizabeib Zachariae magiium
petilur incunctanter ejus eflVclibus obtinelur. Ant. simi
Beatus Medaidus sacerdos exsdtit pretiosus , marty- virum genuit, Joannem Baptistam praecursorem
rium confessor implevit, pervenit victor ineritis ad Doinini, qui viam Domini praeparavit804 m oremo.
coronam. Vers. Fuit homo missus a Deo, cui noinen Joannes
erat. Qui viam. Resp. Priusquam te formaremin
Antiphonm in malulinis Laudibus. utero, novi te; et antequam exires de ventre sancti-
Antiph. Inter Chrislicolas qtios actio vexit m astris, ficavi le, et prophetam in gentibus dedi te. Vers.
pars tibi pro meriiis magna , Medarde palet. Ant. davero Ad oninia quse mittam te ibis, et universa quae man-
Quidam caecus ad eum veuit, rapuit palpando salu- libi loqueris. Et Prophelam.
tein, in mediis le.nebrisfulsit aperla dies. Anl. Alius Jn secundonoclumo.
quidam veniens lum veherentur membra sancta, Aniiph. Misit Dorainusmanuiii suam, et teligit os
t87 SANCTI GREGORHMAGNl 788
meum, et prophetam in gentibus fecit mihi [me] Do- j\ ante illurn in spiritu et virtule Eliae, parare Domino
minus. Psal. Cum invoearem. Anl. Ecce dedi verba plehem perfectam. Ant. Inler natos mulierum non
mea in ore tuo, et constitui le super gentes et regna. surrexit niajor Joanne Baptista. Anl. Tu pner, pro-
Psal. Yerba mea auribus. Anl. Dominusab utero pbeta Altissimi vocaberis; praVihisante Domiiinni
vocavit me; de venlre matris meaerecordatus est parare vias ejtts. Ant. Angelus ad Zachariam est locu-
"ominis mei. Psal. Domine Dominus noster. tus dicens : Uxor iua Elisabetb pariet libi tiliiioi, el
voeabis noinen ejus Joannetn. Ant. Nazar;eus voe.i-
Responsoria. bilitr ptter iste, vinnmet siceram 11011 bibet. Etomne
Resp. Tu puer, propheta Altissimi vocaberis; iinmiiiiiliiin non niandiicabit ex uiero malris stue.
jiroeibisenim ante faciem Domini, parare vias ejus. Ani. Fuil hoino ntissus a Deo , cui noinen Joannes
Vers. Ad dandam scieuliam salulis plebi ejus, in erat. Ant. Ilic venit Joannes, ut lesiimnuiiim perlii-
rcmissioneni peccalorura eorum. Parare. Resp. Des- beret de lumine, et pararet Doraino plehem perfec-
cendit angelus Dominiad Zachariam dicens : accipe ttiin. Ant. Kx utero seiieciutis et sierilis Joannes
puerum in seneclule tua , et habebil nomen Joannes natusest praccursor Domiui. Ant. Pro eo qttod non
Baptisla. Vers. lsle puer magnus coram Domiiio; obedisti verbis mois, eris tacens, et uon poleris loqui
nam et manus ejus cum ipso est. Et babebii. Resp. usque in dieni nativitatis ejus. Ant. Inler uatos inii-
Hic praecursor directus, et lucerna ardeos ante Do- lierum non est major Joanne Baplisla. Anl. Puer qui
minuni; ipse est enim Joannes , qui viam Domino natus esl nnbis, plusqtiam propheta esl. Hic estenim
praeparavil in eretno, sed et Agnum Dei denionstra- de quo Salvator ait; inter natos mulierum non sttr-
vii, et iiluininavit mentes hoininum. Vers. Ipse praei- rexit niajor Joanne liaptista.
bitante illum in Spiritu ei virtnle lilia?. Ipseesl. B (Deest linea in Ms.)
Resp. Innuebant patri ejus, quem vellet vocari eura.
Et postulans pggillarem scripsit, dicens: Joaunes Responsoria siue Antiphonmin vigitia sanclorum
est nomen ejus. Vers. Apertum est os Zachariae, et Joannis et Pauli.
prophetavit dicens: Joannes est. . Resp. Isti stint duo viri mi ericordiae,qui assistunt
In terlio nocturno. ante Dominum dominalorem univcrsae terrae. Vers.
Isti sunt duaeolivae, ct duo candelabra lueentia ante
Antiph. Posuit os mcuni Dorainus, quasi gladium Dominum. Dominatorem.liesp. Vidiconjunctos viros
acutum; sub umbra manus suae protexit rae. Psal. habentes splendidas vestes et angelusDoraini lncutus
Domine, quis habitabit. Ant. Formans me ex utero est ad me dicens : Isti sunl viri sancti facti atnici
servum sibi Dominusin lucem gentium, ut sim salus Dei. Vers. Vidi angelum Dei volanleui per medittra
ejus ab extremis terrae. Psal. Domine , in virttite. coelum , voce magna ciainantem et dicentem. Ist.i.
Ant. Reges videbunt, et consurgent principes, et Resp. Haecest vera fraternilas, quae uunqtiam poiuit
adorabunt Dominum Deum tuum, quielegil te. Psal. violari cenamine, qui effuso sanguine secuti sunt
Benedicam Domiuum. Vers. Jusluni deduxil Do- Dominum, conleinnentes aulas regias pervenerunt ad
minus. regna ccelestia. Vcis. Ecce quam bonum et ciuani
Responsoria unde supra. jucundum babitare fratr.s in unum. Coiiteinneutes
Resp. Praecursor Domini venit, de quo ipse tesla- Resp. Beati inartyres Cluisli Joannesel Paulus dixe-
tur: Nullus major inter natos mulieruin Joanne runt Juliano : nobis aulein alind non est, nisi itnus.
Baptista. Vers. Ipse praeibil anle illum in spirilu et n Dcus Pater ct Filius et Spirilus sanctus. Vers. Una
virtute Eliae.Nullus. Resp. Gabriel angelus apparuit fides, unum baplisma , unus spiritus erat in eis
Zachariae dicens : Nascetur tibi filius, nonien ejus Pater. Beati eritts cum maledixerint vobis ho-
Joaunes vocabitur, et multi in nativitaie ejus gau- mines, Iiesp. et persecuti vos fuerint, et dixerint oniiie
debunt. Vers. Erit enini magnus coram Domino, inalura adversum vos menlientes, propter me. Gau-
vinttm et siceram non bibet. Et inulti. Resp. Ecce dete et exsultate , quoniam inerces vesir.i copiosa
conslilui te hodie super gentes et regna, dicit Domi- est in ccelis. Vers. [Deestin Ms.\
nus, ut evellas el dissipes, aedificeset plantes in no-
niine Domini. Vers. Tu , puer, proplieta Altissitni SOS Antiplioncein matutinisLaudibus.
vocaberis; praeibisenim anie faciem Domini, parare Anliph. Paulus ct Joaunes dixerunt ad Julianum:
Yias ejus. Ut evellas. Resp. Imer nalos mulierinn Nos unuin Deuni colimus , qui fecit ccelumet ter-
noii Surrexit major Joanne Bapiisia, quia viani Do- lani. Ant. 1'aulus ct Jo.ntties dixerunt ad Terentia-
mini praeparavit in eremo. Vers.Fuit bonio missus nuin : Si lutis Dnmiiiiiscst Julianus , babelo paceui
a Deo , cui nomen Joannes erat. Qui viara. Resp. cuni illo. Nobis aliud [alittsl non esl nisi unus Domi-
lpse praecedet ante illum in spuitu et virtute Elix', iius Jesus Christus. Ant. Joanues et Paulus cognos-
ut convertat corda Patrum , in filios et incredulos cei.les lyraiinidem Juliaui, facaltates suas pauperibus.
ad prudentiam. Parare Doniiuo plebein perfeciain. erogare cocperiint. Ant. Saneti Spiiitus cl auiiiiae
Vers. Tu puer Propbeta, ul supra. Resp. Puer qui Justoruin , Hyninum dicitc Deo in ifternuni. Ant.
naius est nobis , plusquam propheta 805 esl; hic Joannes ct Paiilus dixerunt ad Gailicanum : Tu
est enim de quo Salvaior ait: inler natos mulieruni crede iiuuni csse Deunt, et eris viclor ntelior [ineliusl
non surrexit inajor Joanne Baptista. Vers. Angeius D>quatn luisii.
ad Zachariam lotutus est, dicens : Uxor tua Elisa- Jn Evanijelio.
beth pariet libi filium , et vocabis nomen ejus Joau-
uem. Amiph. Asliteiunt justi aute Dominuni. et ab
invicem non separati sunl; gloriam Dumini videruni
Antiphonmin matutinis Laudibus. [Calicetn Domini bil.eruutj , et amici Dei appellati
Antiplt. Elisabetli Zachariae magnum virum gc- sunl.
nuit, Joanneni Baptistam praecursoreinDomini. Ant. In vigiliasancti Petri ad Vesperas.
Innuebant Patri ejus , quein vellet vocari eum ; et Vers. In oinneni terratu. Ani.Beatus Petrusaposto-
scripsil" diceus : Joannes nomen ejus. Ant. Joannes lus vidit sibi Clirislum occurrere. Adorans[adoravitJ
votabilur.noiueii ejusjetinulti in iialiviiaieejns gati- eutn et tlixit : Domine quo vadis? Venio Roniatu
debunt. Ant. Joaunes est nomen ejus; vinumetsice- iteruni cruciligi.
ram non bibet, et inuliiin nativitate ojusgaudebuut. Ad Itwilalorium.
Ant. lste puer magnus coram Doinino nam et mauus
ejus cuin ipso est. Vers. Fuit hoino. Antiph. Regera aposlolorum Dominum vcnite
In Evangelio. adoienius. Ant. In omnein terram exivil souus eorunt,
et in fuies orbis terrae verba eoriiin. Psalm. Coeli
Antiph, Apertum est os Zachariae, et prophotavit enarrant. Ant. Clamaverunt justi, et Doiiiinusexau-
dicens : benedictus Deus IsraeU Ant. Ipse praeibit "divit eos. Psalm. Benedicaiu Oominmii. Ant. Consli-
 789 LIBER RESPONSALIS. 790
iues eos pnncipes super omnem terram; memofes j\ cula jussit, qui te mundanos jussit dissolvere nexus.
eruot nom.injs i,ui, Domine. Psalm, Eructavit. Vers. Ut reseret. Resp. Petrus et Joannes ascendebant in
Ino.in.nerolerram. templum, ad horam Orationis nonam. Et quidam vir
Responsoria. qui erat claudus ex utero matris suae , quem pone-
Resp. Simon Petre, aniequani de navi vocarem te, bant quolidie ad portarir lerapli. Vers. Argentum el
novi le; et super plebem meam principem te consti- aiirnm non est inecum, quod autem habeo hoc libi
tui, el clavesregni ccelorum tradidi tibi. Vers. Quod- dabo. Quem ponebant.
cunque ligaveris super terram , erit Jigatum et in Anliphonmin malulinis Laudibus.
coelis; et quodcunqtie solveris super terram , erit Antiph. Petrus e.t Jo.annes ascendebant in (em-
soiulum et in coslis. Et claves. Resp. Si diligis me, pium , adhoram Orationis nonam. Ant. Argentum et
Siuion Peire, pasce oves meas. Domine , iti nosli, aiirtim non est mecum ; quod aiitem habeo , hoc tibi
quia amo te, et animam meam pono pro te. Vers. Si dabo. Ant. Dixit angelus ad Petrum : Circumda tibi
oportuerit me mori tecurn , non te negabo. Et ani- tuis et sequere me. Ant. Misit Doin.inus
mam. Resp. Tu es Pelrus , et super hanc Pelram veslimentis suum, et iilieravit me de mnnu Herodis
aedificabo Ecclesiam nieain, et portae inferi non angeluin alleluia. Ant. Tu es Petrus , et super hanc petram
praeyalebunt adversus eam ; et tibi dabo claves regni aedificabo Ecclesiam meam. Vers, Conslitues eos
ccelorum. Vers. Quodcunque, ut sup. El tibi. principes.
In secundo nocturno. In Evangelio.
Ant. Principes populorum congregati sunl cum .nB Antiph. Qnodcunque ligaveris super terram , erii
Deo Abrahara. Psal. Omnes genles. Ant. DedisliJ ligatum et in ccelis; et quodcunque solveris supet
hseredilalein timentibus nomen luum, Domine. Psal. lerram , erit solutum et in ccelis, dicit Domintis
Exaudi, Deus, deprecalionem. Ant. Annunt averuut Situoni Petro. Ant. Reatus es , Siinon Petre. Ant
opera Dei, et facla ejus intellexerunt. Psal. Exaudi, Significavit Domi.uus Petro qua morte clarilicalurus
Deiis, Oraiionem meam ctim deprecor. Vers. Dedisti esset Deum, alieluia. Ant. Ego pro le rogavi, Petre ,
haereditatem. ut non deficiat (ides ttia. El tu aliquando conversus,
Responsoria unde supra. conlirma fratres tuos. Ant. Si diligis me, Sinion Petre,
Resp. Douiine , si tu es , jube me vehire ad te pasce oves meas. Tu scis, 808 Domine, quia amc
super aquas. Et exlendens manum apprehendit te. Anl. Tu es pastor ovium, princeps apostolorutn;
eum; el dixil ad eum : Modicae fldei, quare dubi- tibi tradita? stint claves regni ccelirtitn. Ant. Tu es
tasli ? Vers. Cumque vidisset veritum validum ve- Christus Filius Dei vivi; et lu bealus , Simon Bar-
nientem timuit, et cum ccepisset , mergi clamavit jona. Ant. Siuion Joannis, diligis me plus his? tti
dicens: Douiine, salvum mefac. Etextendens. Resp. scis, Douiine, quia amo le. Ant. Dixit Dominus Pe-
Surge, Pelre , et indue te vestimenlis tuis; accipe tro : Tibi dabo claves regni ceelorum. Ant. Beatus
fortiludinem ad salvandas geutes, quia ceciderunt Petrus apostolus , ut supra. Ant. Comiiieudo tibi
catenae de manibus tuis. Vers. Angelus auteui Do- oves quas tradidisti milii, alleluia. Anl. Solve, jubentc,
mini astilil, e.t lumen refulsit in habiiaculo carceris, Deo terraruni, Petre, catenas, qui facis ut pateant
807 percussoque latere Petri excitavit eum dicens, coelestia regna beatis. Ant. Soper aquas anibtilans
surge velociter. Quia. Resp, Tu es pastor ovium , Doininus Peiro manum porrexit mergenti in pelagus.
princeps apostolorum : Tibi tradidit Deus omnia re- lZ Anl. Ciim respexisset Petrus crucem , lacrymis [la-
gna niuiidi; et ideo ubi traditae sunt claves regni crymasj fundebat prre gaudio. [Cmteradesunt.] Non
coelorum Vers. Quodcunque, ut supra. Et ideo. sum digntis. Anl. Petrus et Pattlus niilitanles Romam
veneiunt. Circumdautes Simonem invenerunt a citm
In tertio noclurno. Neronelidem permanserunt Salvaiorem. Ant. Beattis
Antiph. Exallabuntur cornua justi, alleluia. Psal. Petrus dum penderet in eruce, alacri vullu Dominutn
Coniitebimur. Ant. LUxoria est justo, alleluia, rectis deprecatur: Domine Jesu Christe , comraendo tibi
corde laetilia, allel. Psalm. Dominus regnavit, exsul- oves quas tradidisti milii.
tet. Ant. Custodiebant teslimonia ejus , el pruecepta In die ad Vesperas.
ejus , alleluia. Psat. Dominus regnavit, irascanlur.
Vers. Custodiebanl testimonia ejus. Antiph. Juravit Dominus et non poenitebit eura :
Responsoriaunde supra. Tu es sacerdos in jeternum. Psal. Dixit Dominus.
Resp. Quem dicunt homines esse Filium hominis ? Ant. Psal. Collocet euiu Dominus cuni principibus populi
Dixii Jesus discipulis suis. Respondens Petrus, sui. Laudate, pueri. Ant. DirupUli, Domine ,
dixit: Tu es Christus Filius Dei vivi. Et ego dk:o vincula mea , tibi sacrificabo bostiam laudis. Psat.
tibi, quia tu es Pelrus; etsuper hanc petram aedifi- Cr.edidi. Ant. Euntes ibant et flebant mittentes se-
cabo Ecclesiam meam. Vers. Beatus es, Simon Petre, mina sua. Psal. Iticonvertendo. Anl. Confortatus est
quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed Pater principatus eorum, et houorati suntoinici tui, Deus.
meus qui est in coelis. Et ego dico. Resp. Ego pro ' Psal. Doinine, probasli me. Ant. Gloriosi principes
le rogavi, Petre , [ut] non deficiat fides tua; et tu .. terrae, quoraodo in vita sua dilexerunt se , ita et in
aliquando conVersus eonflrma fratres luos. Vers. •"D morle non sunt separati.
Caro el sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus Antiphonmet Responsoria in vigilia sancti Pauli apo-
qui est in cuelis. Et lu aliquando. Resp. Beatus est, sloli. — In primo noclurno.
Simon Pelre, quia caro et sanguis non revelavit tibi, Antiph. Qui operatus est Petro in aposlolatum,
sed Pater meus qui est in coslis. Vers. Et ego dico operatus est et mihi inter gentes; el cognoverunt gra-
libi, quia tu es Petrus, et super hanc petram sedifl- tiam quae dala est inilii a Christo Domino.Psal. Ceeli
cabo Ecclesiam meam. Resp~Petre , amas me? Tu enarranl. Vers. Qui me segregavit ex ulero malris
scis, Domine, "quia amo4e. Pasce oves meas. Resp. suae [mesej, et vocavitper gratiam suam. Ant. Scio
Simon Joannis, diLigisme plus his? Tu scis, Domine, cui credidi, et certus sum quia potens est depositum
quia amo te. Vers. E.tsi oporttierit, ui sup. Quia. meum servare in illa die jtistus judex. Psal. Benedi-
Resp. Solve, jubente Deo.terrarum, Petre , catenas, cam Dominum. Vers. De reliquo rejiosita est milii
t|ui facis ut pateant ccelestia regna beatis. Vers. corona jusliliae. Ant. Mihi vivere Christus est, et
Quodcunque. Mesp. Qui regni claves et curam tradit mori lucrum , gloriari me oportet in cruce Domini
ovilis; qui coeli terraeque Petro cointnisil habenas , mei Jesu Chrisli. Psal. Eructavit, Vers. Per quem
ut reseret clausis, el solvat v.incla ligatis. Vers. mihi mundus crucifixus est, ctegomundo. Vers.iu
Quodcunque. Vers. Ipsa tua, Petre., dissipare viri- omnem terram.
0 Haec aa corrupta sunl, ut vix sanari
posse videantur.
m SANCTIGREGORHMAGNl m
Responsoriaunde supra. A Judica, Domine, nocentes me, expugna impugnanles
Resp. Qui operatus est Petro rti 'aposlolalum, ope- me; apprehende arma et scntum. Ad expugnandas.
ratus est et mihi intergentes. Et cognoveruntgratiam Resp. Gloria et honore coronasli eum, Domine; et
Dei, quae data est mihi. Vers. Gratia Deiin nte vacua consiituislietim super opera manuum tuarum ; omnia
non fnit, sed gratia ejus semper in me manet. Et subjecisti sub pedibus ejus. Vers. Quoniam praeve-
cognoverunt. Resp. Scio cui credidi, el certus sum nisti eum 810 '" Benedictionibus. Resp. Ecce ego
quia potens est depositum meum servare in illum mitto vos. Resp. Tollite jugum. Resp. Dum steterilis.
dieni. Vers. Reposita est mihi corona justiliae. Quia. Resp. Egregie.Dei Paule, doctor gentiura, et divino-
Resp. Boiiumcerlamen certavi, cursum consummavi, rum propagator praeceplorum, ecce nouien tuiim in
fidem servavi; ideoqne leposita est mihi corona jus- libro vitae ccelestis ascripium est, et memoriale
tiliae. Vers. Scio cui credidi, et certus sum quia luum non derelinquclur in saecula. Vers. Magnus
potens est deposittim meum servare. ldeoque. Resp. sanctus Paulus vas electionis, vere digne est glo-
Damasci praepositusgentis Arethae regis, voltiit com- rilicatus.
prehendere. A fratribtis per murum submissus sum In Malutinis.
in sporta, el sic evasi mauus ejus in nomine Domini. Antiph. Ego plantavi, Apollo rigavit; Deus autem
Vers. Deus el Pater Domini mei Jesu Christi scit incrementum dedii, allel. Vers. Unusquisque pro-
quia non mentior. Et sic evasi. priam mercedein accipiet, secundtim suum laborem.
809 '" secundonoclumo. Anl. Libenler gloriabor in inlirniitatibus meis, ulin-
Tu cs vas sancte Paule habitel in me virtus Cliristi. Vers. Quando aiilem
Antipli. electionis, aposiole, infirmor, tunc fortior sum. Ant. Sancte Paule apo-
prsedicalor veriialis in universo mundo. Psat. Omnes p1 stole, piaedicator veritatis, et doctor geniium, inter-
genles. Vers. Per quem omnes gentes cognoverunt cede pro nobis ad Dominum, qui te elegit. Vers. Ut
gratiam Dei. Ant. Magnus sanctus Paulus vas ele- digui efliciamur gratia ejus. Anl. Gratia Dei in me-
clionis vere digne esl glorificatus; qui et meruit vacua non fuit, sed
thronum diindecimiiin possidere. Psalm. Exaudi, graiia ejus scmperin me inanet.
Vers. Graiia Dei sum id quod sum. Ant. Damasci
Deus, deprecai.ionem. Vers. In regeneratione, cum praeposilusgentis
sederit Fibus hominis in sede Majestatis suae. Ant. dere. A frairibus Arelhae regis, voluitme comprehen-
Bnnuni ceiiamen certavi, cursum consummavi, fidem ct sic evasi inanus per initrum submissussum in sporta,
servavi. Psal. Exaudi, Dens, Orationem nieam cum Deus el Pater Dotiiinimei ejus in nomine Domini. Vers.
Jesu Christi scit quia non
dep. Vers. De taeiero reposita est milii corona justi- mentior. Vcrs. Constitues eos principes
lia'. Vers. Annuniiaveruni opera Dei.
Responsoria unde supra. In Evangelio.
Resp. Reposita est mihi corona justiliae, quam1 Antiph. Vos qui secuti estis me.sedebilis super
reddet mihi Douiinus in illa die justus Jndex. Vers. sedeiii judicantcs duodecim tribus Israel, alletuia.
Sciocui credidi, et certtis sum qttia potens est de- Vers. Dum venerit Filius hominis in sede Majestatis
posilura meum servare in illnra diem. Justus. Resp. suae. Ant. Ter virgis caesus sum, semel lapidatus
Isii sunt duae oliv;c, [et duoj candelabra lucentia1 sum, ter naufragium perluli.pro Christi nomine.
ante Dominum, habent pnteslatem claudere cceluin' Ant. Nocte et die in profundum maris fui. Arif. Pe-
nubibus, et aperire portas ejus. Quia linguse eoruni"" trus apostolus et Paulus praedicaior gentiuin, ipsi
claves cceli factaesunt. Vers. In omnera lerram exi- ,C, I|0Sdocuerunt legem luam, Doroine. Ant. Jn omnetn
vitsonus eorutn, et in fines orbis lerrse verba eo- lerram cxivit sonus eorum, et iu fiues orbis terra?
rum. Habent. Resp. Constitues eos principes super verba eorum. Ant. Vos qui reliquistis omnia, et se-
omnem lerram, memores erunl nomiuis lui, Doini- cuti estis me, ceuluplum accipietis, et -vitam aeter-
ne, in oumi progenie et generatione. Vers. In om- nam possidebilis. Ant. Nolite limere eos qui corpus
nem terram, ulsupra. occiduut, animam autem non possunl occidere, dicit
In lertio nocturno Dominus.
et Responsoriain vigitia " beati Renedicl
Antiplt. Saulus qui et Patilns inagnus praedicator,' Anliphonmabbalis. — ln primo noclurno.
a Deoconforlatiis convalescebat, et cnnfundebat Ju-
daeos. Psal. Confitebimurtibi, Deus. Vers. Osiendensi Antiph. Fuit vir vitte venerabilis gralia abhas Be
quia hic est Christus Filius Dei vivi. Anl. Ne magni- nedictus. Psalm. Bealus vir. Ant. Ab ipso pueritiai
uido revelationum extollat me, dalus esi mihi stimu- suae [temporej cor gerens senile, cetatem moribus
lus, angelus Saianae qui ine colaphizet. Propterc transiens, nulli animuin dedil voluptati. Psalm.
qttod ler Doininum rogavi, ut auferretur a nie; etI Quare fremuerunt. Ant. Dum irt hac lerra esset, quo
dixit niilii Dominus: Suflicit libi, Paule, gralia mea. lemporaliter uli polijisset, jam quasi aridum mun-
Psal. Doniinus regnavit, exsultet. Vers. Natn virlus5 dum ctira llore despexit. Psalm. Cum invocarem.
in inlirinitaie periicilur. Anl. Reposita est inilii co- Anl. Nursiae provincia exorlus, Romae liberalibus
rona juslitioe, qiiam reddet milii Dominus in illa die5 lilterarurn siudiis traditus a parenlibus fuerat. Psalm,
Judex. Psal. Doniinus regnavit, irascantur. Vers. Verba mea. Anl. Relicla domo rebusque patris soli
Cooperanle gratia Spiritus sancti. Vers. Dedisti hae-- D Deo placere [cupiens|, sanctaeconversaiionis habiltini
rcdiiatem. quaesivil. Psal. Donrine Doniinus noster. Anl. Re-
Resp. unde supra. cessit igitur scienter nescius, et sapienter indoctus.
Resp. lsli sunt duo viri misericordise. Vers. Isti,i Psalm. In Domino confido.
suntduio olivae. Dominalorem. Resp. Stolam jucun- Responsoriaunde supra.
ditatis induit eum Dominus, etcoronain pulchritudi- Resp. Fuit vir^vitae venerabilis gralia Benedictus
nis posuil super caput ejtis. Vers. Cibavit illuni panes et nouiine, ab ipso pueritiaetempore cor gerens se-
vitse et intelleclus, et aqua sapienlise salularis pota- nile , oetatein quippe moribus transiens, nulli 811
viteum. El corotiain. Resp. Corona aurea super ca- animuui voluptati dedit. Vers. Recessit igiiur scien-
put ejus, expressa signo sanctitalis, gloiise, honoris,, ler nescius, el sapienter indodtus. Ab ipso. Resp,
el opus fortitudinis. Vers. Quoniam prsevetiisti etimii Hic itaquecum, relictis lilterarum studiis, petere de-
in Benediciionibus dulcedinis; posuisli incapiteejus s serta decrevisset, nutrix, quae huuc amabai, sol?
coronaiu de lapide pretioso. Gtoriae. Resp. Posuitt secuta esl. Vers. Recessil igitur,ut supra. Resp. Igi-
coronam capiti meo, et circumdedit rae muro salulis,, tur beatus Benedictus, cum conspiceret nutricem
ad expugiiandas gentes et omnes inimicos. Vert.;. suam flere, moxque se cum lacrymis in Orationeu'
" Scilicet mensis Julii die undecima, quae nuncc et passim hoc in Codice vigilia significat officiun:
ejus Translaiioni celebraudae assiguatur. Porro hicz nocturuuiu, nec pio pridie sumi dehet.
793 LIBER RESPONSALIS 794
dedit; etoi sanumcapisteriumreparavit. Resp. Ipsum A est post obilum sanctisstmi viri, mulier mente capta
quoque capisterium in ccclesiae ingressu suspenso venit ad specum ejus, et ingressa mansil in en, e>
•'suspensumj,quatenus et praesentis et secuturi om- sana facta est ex illa hora. omnibus Vers. Et iu ea sanitate
diebus vitae suae.
ries agnoscerent Benedictus puer conversationis gra- quam acceperat permansit
tia a quanla perfectione coapisset. Moxque inito con- Vers. Via recta Orientis tramile ab ejus cella ad cce-
siliovenenum vino miscuere; quo accepto signavit, lum usque tendebatur, cui venerando habitu vir de-
sicque confractum est, ac si pro signo lapidetn de- super clarus assistens, cui essel via quani cemerent
disset. Vers. Inlellexit prolinus vir Dei, quia potum discipulis inquisivit; ipsi vero nescire se professi
monis habuerat, quod non potuit portare signum stini.
viiae. Sicque. Anliphonm in malulinis Laudibus.
In seeundo noclurno. Anliplt. Intempesta nocte oravit Benedictus. [Adji-
ciendum forle viditj Fusam lucem desuper cunctas
Antiph. Hic itaque cum jam, relictis litterarum tenebras effugasse (antoque splendore clare-
studiis, petere deserta decrevisset, nnlrix quse hunc noctis
arciius amahal, secuia est. Psalm. Domine, quis ha- scere, ut diem vincerei lnx illa. Ant. Sicut discipulis
biiabit. Anf. Prsedicla nntrix illius , ad purgandum ipse referebat, quasi sub uno solis r"dio omnis mun-
irittcum a vicinis miilieribtts prsestari sibi capiste- dus collectus anicejus oculos momenloadduclus est.
rium peiiil, qimd casu accidere [Dele accidi'rej <on- Ant.Orabat sanctus Benedictus : Domine, non aspi-
prccata mea, sed lidein biijns liominis, qui ro-
fractnm est. Psal. Conserva me. Ant. Compassus nu- cias resusciiari
trici Orationem dedit Benedicttis puercmn lacrymis; gal filium suum. El sub oculis omnnim
viventem ptieriiin reddidit patri suo. Ant. Frater
capisterium reparavit. Psalm. Domine, in virtute. g Manre, curre velociler, quia puer Placidus in amne
Ant. Benedictns Dei famulus, magnum fecit miracu- flumen
lnm; preces fudit ad Doininttm,reiunxii capislerium. super unlas [Redundai (liimenj mergilur. Ant. Dumqua
Psal. Domini est lerra. Ant. Qoi dum eretnum pete- mediis fluclibus. Placidus irahereliir, Matirus occurrit \u
Emerso pede puerum liberavit,
lerrt, Romanum [RomanusJ monacbum obviavit, cu- - Ant. Intempestas noctis cuncta sub silentio, quasi
jus cum desiderium cognovis-et, et secreium tenuit, sub solis radio oinnein mtiudum conspexit. Ant. Be-
et adjutorium impendit. Psalm. Beati quorum re- nediclus Dei famulus per Spirilus sancli indagia prsc-
missae. Vers. Cumque in speni positus submitti pa-
nem diabolus conspiceret, jaciavit lapidem, et tintin- cognosceus quae ventura sunt omnia.
nabulum frcgit. Resp. Couvocatis discipulis, beains ln Evangelio.
Benedicius dixit : Misereatur vobis sempiternus t. Antiph. Ilodie sancttis Benedictus per viam Orien-
Deus; nunquid non prius dixi vobis, quia meis ac lis iramitem [recto tramitej videntibus discipulis cce-
vestris moribus minime convenirei? Vers. ltaque lum tetendit; hodie erectis manibus inter verba Ora-
juxla mores vestros vobis patiem quaerite, quia rae tionis migravil. Hodie in gloria ab angelis susceplus
fiabere minime potestis. Nunqiiid. IJesp. Quidam ru- est. Anl. Sanctimonialis autem femina, cuin negantis
sticus dcfuncti corpus filii iu ulnis ferens, orbitaiis verba audisset, oratiouem fudit, et inundalio ptuvia-
luctu aestuans ad monaslerium venii. Benedicluin rum erupit.
Pairem quaesivit. Mox ut aspexii, clamare ccepit : In vigilia sancti Laurenlii ad Vesperas.
Redde lilitim meum, redde lilium meum. Vers. Vir
aulem Domini in bac voce subslitit dicens : Nunqtiid n Vers. Justurn deduxil Dominus. Ant. Beatus Lau-
ego filittm tuum absiuli? cui ille respondit : Mortuus rentitis cum in cratictila supra positus urcretur, ad
est, veni resuscita eum. Redde. Resp. Domine, non impiissimum tyrannum dixit : Assalum est jam,
respicias peccata mea, sed fidem hujus hominis, qui versa etinmanduca ; nain facullales Ecclesiae quas re-
cceleslibus thesatiris manus pauperum de-
rogat resnscitari filium suum; et redde in lioc corpu- quiris,
sculo anirnam qoam lulisti. Et completa Oratione re- portaverunt.
vixil, et sanum reddidit patri suo. Vers. Et regre- Ad Invilalorium.
diente anima ita corpusculum omne contremuit, et Antiph. Regern martyrum Dominumvenite adore-
sub ocul.isomnium qui aderaut vivus apparuit. Et nins. Ant. Quo progrederis sine lilio, pater? Quo,
sanum. Resp. Pater sanctus dum intentam oculorum sacerdos sancte, sine ministro properas? Psal. Bea-
aciem in splendore coruscae lucis habere videretur, tus vir. Vers. Beatus Laurentius dixit. Ant. Noli me
vidit Gerniani animam Capuani episcopi in sphaera derelinquere, pater sancte, quia thesauros tuos jam
ignea ab angelis in coelumdeferri. Vers. Factumque expendi, quos tradidisti mihi. Psal. Quare 813
esl, ut reverendissimum Germanum is qui missus fremuerunt. Vers. Quid in me ergo displicuitpaterni-
fuerat defunctum reperii. Resp. Eodem vero anno lati luae? Ant. Non ego te desero, fili, neque dere-
quod [quoj de hac vita erat exiturus, quibusdam di- linquo, sed uiajora libi debentur pro Cliristi fidecer-
scipulis secum conversantibus, quibusdam longe ma- tamina. Psalm. Domine, quid multip. Vers. Beatus
nentibiis sanctissiini sui obiius denuniiavit diem. Sixtus dixil. Vers. Gloria et honore.
Vers. | Supple prsesentibus indicans. J Ut audita per Responsoria unde supra.
silenlinm tegerent, absentibus indicens quale eis si- n Resp. Levita Laurenlius bonum opus operatusest,
gnum fieielquando ejus anima de corpore exirel. San- ** qui per signum crucis coecosilluminavit; etthesauros
ctissimi. Resp. Ante sexturn vero sui exitus diem ape- Ecclesiaededit pauperibus. Vers. Dispersit dedit pau-
rire sepuliuram 812 s'bi jubet; qui mox correplus peribus, justitia ejus manet in saeculumsaeculi. Et
febribus acri ccepitd«lore laiigari usque ad mnrtem. thesauros. Resp. Puer raeus, noli timere, quia ego
Vers. Cumque per singulos dies languor ingravesce- sum tecum, dicit Dorainus; si transieris per ignem ,
ret, sexto die porlari se in oratorium a discipulis flamma non nocebil le, et odor ignis non erit in le.
fecii. Qni mox. Resp. Sexio namquedie porlari sein Vers. Donec ponam inimicos luos, ut supra. Resp*
oratorium a discipulis fecit, ibique exiluin suum do- Strinxerunt corporis inembra posita in craticula. Su-
minicis sacraiuentis munivii, aiqne inler discipulo- perjeclis prttnis iusuliat levita Christi. Beate Laurenli
rum manibus [imnusj expiravit. Vers. Erectis in marlyr Christi, inlorcede pio nobis. Vers. llic est
ccelum manibus fecit [steiiij, et ultiinum spiritum vir qui non esl derelictus a Dominoin die certaminis
inter verba Oraiionis elflavit. Atque. Resp. Hodie sui. Beate. Vers. Carnilices vero ministrabant car-
sanctus Beuedicius per viam Orientis traniiiein vi- bones subter cratein ferrearii. Resp. Quo progrederis
deniibus discipulis coelum tetendii, el ab angelis in sine filio, Pater? quo, sacerdos sancte, sine diacono
gloria suscepturus est [susceptus est J. Vert. Tunc properas? lu nunqiiam siue minisiro sacriliciuin of-
itaque sancti viri obituin sicut praesentes discipuli ferre consueveras. Vers. Quid in me ergo displicuit
viderunt, ita absentes hoc signuin quod eis praedi- paierniiati tuae? Nunquid degenerem probasti? Expe-
cium fuerat agnoverunt. Videulibus. Resp. Factutii rire certe uirum [idoneumj ministrum elegeris, cui
795. SANCTI GREGORHMAGNl 790
commisisti dominici sanguinis consecralionem. Tu A In matutinis Laudibus.
nutiquam. Antiph. Laurentius ingressus est martyr, et con-
Jn secundonocturno. fessus est nomen Domini Jesu Chrisli. Ant. Gaudeo
Antiph. Beatus Laurenlius orabat, dicens: Domine plane quia januas Cbristi ingrcdi merui. Ant. Lau-
Jesu Christe, Deus de Deo, miserere niihi servo luo. rcniitis bonuni opus operaius est, qui per signtiiu
Psal. Cum invocarem. Vers. Qtiia acciisalus non crucis csecos illtnninavit. Ant. Probasti, Domine, cor
negavi nomen sanctum tutim, interrogatus te Cbri- menm, et visitasti nocte. Ant. Adhaesit anima inea
siitm confessus sum. Ant. Dixit Romanus ad beaium post le, quia caro mea igne cremata est pro le, Dens
Laurentium : video anie le juvenem pulcherrimutn; mrus. Ant. Misit Doininus Angeluin suum, et libera-
feslina me baplizare. Psalm, Yerba mea. Vers. Afle- vit me de medio ignis, et non sum aestuatus. Ant.
rens autem urceum cum aqua, misit se ad pedes ejus. Beatus Laurentius orabat dicens : gralias libi ago,
An/.iBeatus Laureniitis dixit: Mea nox obscurum Doniine, quia jaimas luas ingredi merui. Anl. Accu-
non habel, sed omnia in luce clarescunt. Psal. Do- salus noii negavi nomen sanclum tuum. Inlerrogatus
mine, Dominus noster. Vers. Qtiia ipse Domiims te Dominuni confessus sum. Vers. Posuisli, Doinine.
novit, quia accusaius non negavi, inlerrogatus Cbri- In Evangelio.
sium confessus sum. Vers. Posuisti, Domine, super
caput ejus. Antiph. In craticula sanctum Dominum non nega-
Responsoria unde supra. vi, el ad ignem applicatus Cliristuni confessus sum.
Resp. Noli me derelinquere, pater sancle, quia _ Probasti cor nieum, et visitasli nocic ; igne me exa-
el non esl invonla in me iniquitas. Ant.
thesauros tuos jam expendi. Non ego te desero, fili, B ] minasli,
Gnitias libi ago, Doinitie, quia jauitas tuas ingredi
neque derelinquo; sed majera tibi debentur pro fide nteriii. Ant. Gratias ago Dco meo, qtiia bosiia Cliristi
Christi cerlamina. Vers. Nos enim quasi senes levio-
ris pugnaecursum accipimus; te quasi juvenem glc— cffici nierui. Assutus non negavi, et interrog.ittis
riosior de tyranno triumphus exspectat. Post tridtinm Clirisluiti confessus sum. Ant. 0 Hippolyte, si credi-
sequeris sacerdolem levita. Sedmajora. Resp. Beatus dcris in DoiiiinuinJcstiin Clirisluiu et tliesauros tibi
Laurenlius clamavit, et dixil: Deum raemn colo, et osLcndo, ct vitarn actcrnam promitto? Ant. Si quis
illi soli servio ; et ideo non limeo lormenta tna. Vers. ihilii ininistraverit, honorificabit eirni Paler nieus qui
Mea nox obscurum non habet, sed omnia in luce est in coelis, dicit Dominus. Ant. Volo, Paler, ut ubi
clarescunt. El ideo. Resp. ln craticula te Deum non ego sum, iilic sit el iniuister meus.
negavi, et ad ignem applicatus le Dorninum Jesum 815 Inviyilia simcli Tiburtii martyris, ad Vesperas.
confessus sura. Vers. Probasti, Domine, cor meuin, Antiph. Inclytus niartyr Tiburtius, cum nudaiis
et visitasti nocle. Et ad ignem. |ilaniis super prunas lervenles inccderet, Fabiano
ln lertio noctmno. proeleclodixit: Videtur inibi quod super roseos llores
Antiph. Slrinxerunt corporis membra posita super iucedam, in nomiuc Doiuiiiimei Jesu Christi.
craliculam; subjectis prunis insultat leviia Cliristi. Desanclo Hippolyto, ad Vesperas.
Psal. Domine, quis habitabit. Vers. Carnifices vero Vers. Jusiuiii dcdtix.it D.iniinus. Ant. Si quis mihi
minislrabant carbones subtus cralein feiream. Aut. ministraveril, ut supra.
Igne me examinasti, et non est inventa in me ini- Arf Invitatir'wn.
qtiitas. Psal. Exaudi, Doniine. Vers. Probasti, Do- (
mine, cor meum, el visitasli nocte. Ant. Inierrogaiiis Antiph. Regem raariyrum iin.muin, veniteado-
314 te Doiiiiniiui confessus suin. Assatus gratias remns.
ago. Psal. Doniine, in virlute. Vers. Gratias tibi ago, In primo nocturno.
Domine, quia januas tuas ingredi merui.Vcis. Justura Anliph. Valcriaiuis tradidit beato Hippolyto Lau-
dcduxit Dominus per vias reclas. reiiliuin, ul cum cuslodiret. Psal. Beatus vir qui non
Responsoria unde supra, abiit. Ant. Vidil Hippolyius a beato Laurentio csecuui
Resp. 0 Hippolyte, si creais in Dominum Jesum illuminalum, staiim credidit. Psul. Quarc frennie-
Clrristuiu, et tbesauros libi ostcndo, ct vitam aeter- runl. Ant. lmpositns [Forte iniposuit| inanus Hippo-
nam promitto. Vers. Dispersildcdiipauperibus, justi- supcr oculos csecoruui, et saiiabaniur. Psal.
ria ejus manel insaeculum saeculi.Et tlicsauros. Resp. lylus Dominc, quid niultip. Vers. Gloria elhoitore.
Gaudeoplane,quiajanuas Chrisli tuas ingredi inerui,' Responsoria.
qtria accusatusnonnegavi, interrogaiusChrisium con-
fessus sum, assatusgraiias ago.Vers. Probasii, Dorai- Resp. BealissinmsClirisii niartyr Hippolylus, dttm
ne, cor raeiim, el visitasti nocte. Assaius. Resp. Voluitt baptismi gratiam acccpisset a beato Laurenlio, ponc-
csse hostia levita Laurentius, qui dum assarctur noni bat raantis sttper oculos crccouun, et sanabaiitur.
negavil Dominuin, et ideo inventus est sacriliciumi Vcrs. Caeeoillumitialo a beato Laitreniio llippolyius
laudis. Vers. In cralicula depositus Deum non nega- credidit, el percipi |pcrciperc| meruii bapii-ini sa-
vit; el ad ignein applicalus Christum confesstis. Ett cranienluin. Poncbat. Ant. Mnlii caeci ct iiubccilles
ideo. Resp. Hic est vir, qui non estderelictus a Deo, vcnientes ad cusiodiam beaii Laurciitii, oianda sati-
in die cerlaminis sui; et ipse conculcavit caputLP cttis llippolytus ponebat iiianus, et curavii eos ; pro-
serpentis antiqui. Modo coronabitur, quia lidelitcr ptcrca a militibiis coinpreliensus, ducebattir ad IJe-
vieitin mandalis Domini. Vers. Isle est qui contemp- ciuiu. Vers. Justiniis et llippolytus rapucruut corptis
sit vitain miindi, eipervenit ad coelestia regna.Modo. Laurenlii, et sepelierttnt. Pro|itcrca. Resp. hequisitus
Resp. Bealus Laureniius dixit: Ego me obtulisacri- a Decio sanctus Hippolytus de corpore Lauicntii, et
ficiuin Deo, in odorem suavitatis. i'ers. Quoniani adl quid sepelisset, respondens Hippolyttis dix.it: Ciiri-
leorabo, Domine, mane exaudies vocem meam. Vers. siiimus ogo suin, et Christi inartyrem diligenler se-
Gratias tibi ago, Domine. liesp. Protector tutts ego) pclivi. Vers.Miror niihi valdc, praescs, pro quid ore
suin, noli limcre, dicil Dominus; curn transieris perr polluio martyrem nominasti. Kcspondens.
ignem, non combureris, et ilamnia non comburet le,• ln secundo nociurno.
quia tenebo manura tuara. Vers. Liberasli, Doiniue,
eorpus meum a perditione, et a pressura flaiiiiiioe, , Ant. Detius Caesar vocavit Hippolyluin, et niier-
quae circuindedit me. Etin raedio ignis non aestuatus,, rogavit, corpora sanctoruin pro qtnd rapuissei. Psal.
quia lenebo. Resp. Beatus vir Laurenlius, qui postt Ctiin invocarem. Ant. Ingressus ltaque fiippolytus in
aurum non abiit, nec speravit in the=auris pecuniae. doinutn suam, dedit pacetn omnibus. A imluibus
Fecil cniin mirabilia in vita sua. Vcrs. Hic est veree coinprehensus ducebatur ad praesideui. Psal. Verba
martyr, qui pro Chrisii nomine sanguiuem suum fu- t- tnea. Ant. IJum venisset Hippolytus in praesentiaiu
Jit. Fecit. Decii, subiidens Decius dixit : Tu inagus facluses,.
 797 LIBER RESPONSALIS. 798
qui abstttlisli corpus Lattrentii. Psalm. Domine Do- A coraprehensus ducebalur ad Decium. Ant. Dum ve-
niinus nosier. Vers. Posuisti, Domine. nisset Hippolytns in prsescntiam Decii, subridens
Responsoriaunde supra. Deciusdixit: Magus lactus es, qtiia abslulisli corpus
Resp. Regressus iiaque Hippolytus p»st diem ter- Laurentii.
liiirn, venit in doirium suam, el dedit pacem omnibiis 817 Responsoria sive Antipltonm de Assumptione
servis snis, et conimnnicavit de sacrilicio altaris sanctceMarice.
Laiirentii marlyris. Vers. El posita inensa prius
quam cibum sumcret, a miliiihus coniprebensus per- lem Resp. Vidi speciosam sicut coltimbam ascenden-
venit ad pnetoria. Elcoiuiiiuuicavit. Resp. Diiin Hip- desnper rivosaqiiarutn, cnjus itiaestimabilisodor
polylus in donium suam convivia cibns \Forle con- erat nimis in vestiinentis ejus. Et sicut dies verni
vi\ ii cibosj poneret, missi a De<io mililes tenuernnt circumdabant eam flores rosarum, et lilia conval-
cuin, el adduxerunt ad Deciuin ; qnem videns C.csar lium. Vers. Qure esl ista quse nscendil per deserlum
suhridens dixit : Nunquid iu magus cff^ctus es, qui Et sicut virgula fumi, ex aromalibus myrrliaeet iliinis ?
corptis Laiireniiiabstulisii. Vers. Deciusdixit: Fruere et siculsicut. Resp. Sicut cedrus exaltala siim in Libano,
milii licite; esto nosler ainicus. Hippolytus dixit: cypressus in ninnte Siou ; quasi inyrrha ele-
Miles-Cliristi ego sum, et ejns praetepia tustodire cta dedi suavitaleni odoris. Et sicut cinnaniomtitn
810desidero. Uiiemvidens. Resp. Expoliavit vestem et balsamiim aromalizans. Resp. Diffusa cst gratia
ilippolylum Decius, qua induebatur in habilu Chri- in labiis tuis, proplerea benedixit te, Deus, ii) seter-
stiano, etdicit ei: Sacrilica diis et acquiesce praetep- uuin. Vers. Speciosa facla es et suavis in deliciis
tis noslris, et vive militiae palina;. Vers. Gratias ago *» tuis. Propterea. Vers. Myrrha et gulta, et casia a
Deo meo, qui me confortavii in conspectu principuiu. B vestimenlis tuis, a doniibus eburneis, ex quibus de-
Et dicit. lectaveruntle lilise regum in bonore tuo. Propterea.
In terlio noclurno. Resp. Veni, elecla mea, et ponam in te thronum
meum, quia concupivit Rex speciem luam. Vers.
Antiph. Respondit Hippolytus ad Decium, dicens: Specie tua et pulchriiudine lua, iuiende, prospere
Non sum ego magus, nisi Christianus. Psal. Domine, procede, et regna. Quia. Resp. Quae est ista quae
quis habilabit. Ant. Quo audito, Decius, furore ar- processit sicut sol, etfortnosa lanquam Jerusalem?
reptus, jussit Hippolyium lapidibiis obtundi. Psal, Viderunt cam filise Sion, et beaiam dixerunt, et re-
Exaudi, Domine. Anl. Exspoliavit Decius Hippolyto ginae laudaverunt eatn. Vers. Quasest isla, ut supra.
[vestemj qua induebatur in habilu Chrisliano. Psal. Resp. Isla est speciosa inter filias' Jerusalem. Sicut
Domine, in virtule. vidistis eam plenam charitatetn et dilectionem |cha-
ritate et dilectionej in cubilibus el in hortis arouta-
Responsoria. luiu. Vers. Specie lua, ul supra. Resp. Beilain me
Resp. Oravit sanctus Ilippolytus voce magna, et dicent omnes generationes, quia fecit milii Doininus
dixit : Gratias libi ago, Doiniue irieus Jesu Christe, magna qui potens est, cl sancliiin nomeu ejus. Vers.
quia famulos meos in couspectu tuo pali video. Resp. Et misericordia ejus a progenie in progenies, timen-
Suadens Decitts Hippolyio dixit : Nttnquid tu cultnr libus eum. Resp. Ornaiam in mon.ilibusfiliam Sion
deortun fuisli? sacrifica diis, fruere paltna miliiim. Doiniiius concupivil, ct dicentes [videntesj eatu fi-
Et respondens Hippolyius dixit : Cbristianus cgo liae Sion, beatissiniam prredicaveiunl dicetites, un-
sum el vestigium [Verbum deest in Ms.\ adipisci „"Q gucnlum cITusutn notneu liium. Vers. Adfuit regina
cnpio. Vers. Tunc beatus Ilippolylns voce clara diee- alate. dexiris luis in vestilu deaurato circutndata varie-
bat : Militiainea (ides ehristiana. Resp. Jussit Dec us Resp. Ilsec est diespraeclara hodie, in qua
inilitibus dicens : Exuile Hippolyiumvestein, el fusti- b ata virgo genitrix Cbristi Maria felici cursu migra-
bus caedite. Ul [Forte etj cum caederetur, dixit : MiicS vil ad Ctiristuni. Et interroga.... [Desuni du.overba
Christi ego suin, etveriera lua non reveresco. Vcrs. in Ms.\ virginum obtinens principaluin. Vcrs. Haec
Utere militia pristina quant semper liabuisii: respon- est beala virgo Maria ad cujus transitum apo-
tlens [responditj Hippolylus diceus. Resp. 1'osiquim sioli praestaverunl obseqniutti. El iulerroga. liesp.
in praisentia Hippolyti faniuli sui maityrizati siini, Gande, Maria, ut supra. Vers. Gabrielem archange-
dixit Hippolytus : Gratias libi ago, Douiine Jesu luin. Resp. Beata cs, virgo Maria Dei genilrix, qu;e
Chrisie, quia famulos meos in conspectu sancloruiii ciedidist, Doininuni. Perlecia sunt in te quse dicta
j Verbumdeestin Ms.] Vers. MilesCbristi flippolytus, s.nnt tibi. Ecce cxaltala es super clioros ahgelorum,
intercede pro nobis ad Doniinum Deuni noslruin.
armatus fide, in conspectu judicuni dixit.
ln Malulinis. Vers. Ave, M.aria,gratia plena, Doniinustecum. lnler
cedc. Resp. 0 quain pulciira et speciosa est Maria
Anliph, Dixit Hippolylus nd Deciiim : Non mc ex- virgo Dei, qnae de iniindo raigravitad Cliristuin ; in-
spolinsii, sed magis vestisii. Ant. Prseses dixit ad ter cboros Virginum fuiget sicut sol in virtnte ccele-
iiippolytum : Facltis es insipieus ul iiiidiiateiii tiiam sti. Vers. Gaudenl angeli, exsultant archangeli in
noii trubescis [erubesccmsj. Ant. Dixit Caesar ad Maria virgine. Qua;. llesp. Beata et venerabilis.
Ilippolytum : Nunc niagus factus es. Respoiidens Vers. Benedicta tu in niulieiibus. Resp. Beata cs,
Hippolylus dixit ad Deciura : Non suin ego magus , 0j) Maiia, quse non. Vers. Ave, Maria. Resp. Isla est
seii servus Domini mei Jesu Chrisii. Ant. Tunc Vale- Sion quam elegit Dominus in haeieditaietn sibi, haec
rianus in conspectu tlippolyii, fainulos illius marly- reqities mea in saeculuin sseculi, hic habitabo, dicit
rizare prsecepit. Anl. Exempluni inerctur fieri. Vers, Doiuinus.
Justuin deduxit Doniinus. [Cmtermdesunlin ilis.J (Deest linea in Ms.)
In Evangelio. Resp. Super saliiiein et omnem piilchriiudinem
Antipli. Oravitsanctus Hippolytus voce magna, et dilecta es a Domino, et rcgina coeloruiuvocari digna
dixil : Gratias libi ago, Domine meus Jesu Chrhle, es. Gaudet chorus angelortim consortes et concives
nosiri. Vers. Valde eain nobis oportet venerari quac
quia famtilos ineos in conspectu tuo pati video. Ant. ntinc sancta [Verbum deest iu Ms.] et intacla Virgo.
Beatus liippolytus obttilit se in conspectu Romnli, et
voce clara dixit : Ego Chrislutn conlileor. Ant. Hip- Resp. Iticc est Virgo sapiens, prudens el humilis,
pol.ytus famulus Cbrisli Dominuti! deprecabatur : 818 etl 111» >n au'a Itegis eiiuiriri meruit, propter
Doniine Jesu Chrisle, accipe spirilum itieutn. Ant. quod nieruit vocari regina coelorum. Vers. DitTusa
Audita est vox infantium et dicenlium : Gloria in csl, ul supra.
excelsis Deo, allel. Ant. Decius Caesar vocavit Hip- Anliphome uncle supra. In pr-imonoclurno.
polytum, et inierrogavit, corpora saticioruni pro Aniiph. lixaltata es, sancta Dei genitrix, super
quid rapuisset. Ant. Ingressus itaque Hippolyius in cboros angelorum ad ccelestia regna. Psal. Domine
clomuinsuam, dedil pacem omnibus. Ant. A niiiilibus Dominus nosler. Ant. Paradisi porlre per te nobis
im SANCTI GREGORII MAGNI 800
apertae sunt, quas [quatj hodie gloriosa cum angelis A runl; el reginaa el concubinae,et laudaverunt eam in
triumphas. Psal. Coelienarrant. Ant. Benedicta tu aeternum. Ant. Dilecte mi, apprehendam te, et du-
in mulieribus, et benedictus fructus ventris lui. cam in domum matris meae,et in cubiculum genitri-
Ptal. Domini est lerra. Vers. Specie tua et pulchri- cis meae. lbi me docebis prsecepta Domini. Anl.
tudine tua. Trahe me post le, in odorem cnrremns uuguento-
In secundonoclurno. rum tuorurn. Oleum etTnsumnomeu luiim. Ant. Jain
Anliph. Spccie tua et pulchriludine lua, intende biems eltransht, imber abiil et recessit; sttrge, amica
veni. Anl. Aqiiaemultaenon potuerunt ex-
prospere procede et regna. Psal. Eructavit. Ant. mea, charitaiem. Ant. Laeva ejus sub capite
Adjuvabil eam Deus vultu stio, Deus in medio ejus Stinguere
non commovebitur. Psal. Deus noster refuginm. mi'0, el dexlcra illius amplevabilur me. Ant. Adjuro
Ant. Sicut laetantium omnium noslrum habilatio est vos, filiaeJerusalem, si inveneritis dilecium meiim,
in te, sancta Dei genitrix. Psal. Fundamenl? ut annuntielis ei, quia amore langueo. Anl. Maria
exsullavit in spiritu, et dixit: benedico le, qui do-
In terlio noclurno. minaris super omnem Benediclionem. Benedico ha-
Anliph. L>aude,Maria virgo, cuncias haereses sola hitaculum gloriaetuae, benedico le, cui fa'iuin est
inleremisti in universo mundo. Psal. Cantate i. habiiaculum in utero meo ; et benedii o oninia opera
Ant. Dignare me landare le, Yirgo sacrata, da inihi manuum tuarum, quae obedinnt tibi in omni subje-
virtulem contra hosies tuos. Psal. Dominus regna- clione. Benedico dilectionem luam qua nns dilexi-
vit, exsultet. Ant. Post parlum virgo inviolaia per- sli. Benedico omnia verba quae euerunt de ore tuo,
mansisti ; Dei genitrix, iulercede pro nobis. Psal. _ quaedala sunt nobis. In veritate enim credam, quia
Caniate 2. Vers. Elegit eam Dominus. " sicui dixisti sic fiet, alleluia.
In Malutinis. ' Antiplwnm in Malutinis de sancto Symphoriano.
Antiph. Illustrabat enim eum ccelestis sapientia,
Anliph. Assumpta est Maria in coalo; gaudent an- et spinlualibus gemniis ornata simplicilas. Anl. Re-
geli ; laudantes benedicunt Dominum. Ant. Maria sume
est ad aetherem in constantiain, fili, tiinere non possumus mor-
virgo assumpla tlialamum, qno tem, qnae sine dubio perducit ad vitam, allel. Anl.
Rex regtim stellalo sedet solio. Ant. in odore un- Sursum corda, suspende, fili, aspice illuni qui regnat
guentornm tunrum currimus ; adolescentulae dilexe- in ccelis. Ant. Syinpliorianus traditus ad coronam
runt te nimis. Anl. Benedicta lilia tu a Domino, quia marlyrii, heata mater sua, volum vovit Deo. Ant.
per le frucmm vilae coiiiiiiunicavimiis. Ant. Pulchra Tu vir Syniphoriane, mentem et oculos tuos ad astra
es et decora, filia Jerusalem, terribilis ut caslrorum suspende,
acies ordinala. Vers. Specie tua. alleluia, alleluia. Anr. ln lormenla forlis
inventus in inlantia meruit coronam de manu Do-
In Evangelio. niini. Anl, Beata Aitgusta de muro sedulo orabat di-
jtntiph. Quse est ista quse ascendit sicut aurora cens-: Domine Dens, respice filium meum, quia Ju-
consurgens, pulchra ut luna, elecla ut sol, terribilis dsei amputaverunt caput ejus.
ut castrorum acies ordinata? Antiph. Hodie Maria In Evangelio.
virgo ccelos ascendil; gaudete, quia cum Chrislo re- Antiph. Sanclus Symphorianus exlra murtim ou-
gnai in seternum. Anl. Maria virgo, semper lsetare, ctus et se reproferalus volo habuit. Ant.
quae meruisli Christum portare cceli et terrae condi- n Gloriosa apertus genitrix Symphoriano dixit: Sursum corda,
lorem, quia de luo utero prolulisti mundi Salvalo-1 "
rem. Ant. 0 quam pujchra et casta generatio cum suspende fili, tibi vita non toliitur, sed mutatur in
claritate. Ant. Ilsec est quae nescivit ihornm in deli- melius. Aut. Beala Augusta sanctum Symphorianum
babebit frucluni in animarum san- exbortabatur cum lacrymis dicens : Fili, vade gau-
cto, respectione hodie accipies coronam regni, alleluia. Ant.
ctarnm. Ant. Bonorum eniin laborum gloriosus est dens,
fructus. Ant. Speciosa facta es, et suavis in deliciis Pelrus exoreista dixit ad Ariemiuin : Tu crede in
Deum vivum Doniiuuiii Jcsum Cbrisluin. Ant. Ar-
luis, sancta Dei genitrix. Ant. Revertere, revertere temi, si credideris in unigenitum Filium Dei, 820
Sunamilis; reverlere, revertere, ut inlueamur te. salvatur Ant. Tu crede in Christum ei vi-
Anf. Anlejborum hujus Virginis frequentate nobis debis filia lua. Domini. Ant. Candida dixit ad Arte-
dulcia capfla dragmis [cantica dramalisj. Artt. Opti- mium :opera Si faclum fuerit quod milii asseris, quis du-
marn partem eiegitsibi Maria, quae non auferetur ab bitet verutn Deum esse Cbrisluui. Ant. Adest homo
ea in selernum. Ant. Unguentum effusum est nonien Dei Petrus exorcista habens iriumpuutn sanctae cru-
lutim, Dei genilrix ; et recte [rectij diligunt le. Anl. cis in manu stta.
Octili tui, sancla Dei genilrix, sicut pisciua in Hese-
bon, qttre sunt in porla (ilise mulliludinis in seler- In Evangelio.
num. Ant. Nigra sum, sed formosa, filiaeJerusalem ; Aniiph. Exclamavil Artemius : Verus Deus unus
ideo dilexil me Rex, et introduxit me in cubicula est, per quem daemonia ejiciuntur. Ant. Apparuit
sua. Ant. Sicut myrrha elecia 819 odorera dedisti angelus Doinini Marcellino presbytero oranle nudo,
suavitatem, sancla Dei genitrix. Ant. Hortus conclu- el induit eiiin vestiiiienlis stiis, et dixil ei: Sequere
sus es, sancta Dei genitrix, hortus conclusus, fons n nie, ubi Petrus eral exorcista, alleluia.
signatus. Ant. Sub tua proteclione confugimus, ubi • De Martyrio sancti Joannis. — In viyilia, ad Ve-
irifirmi acceperunt virtutem; et propter hoc tibi
psallimus, Dei genitrix Virgo. Ant. Paradisi porla speras.
per Evamcunctis clausa est, etper Mariam virginem Vers. Juslutn deduxil Dotniuus.
iteruni patefacta esi, alleluia. Anl. Beata matera et Ad Invilalorium.
innupta Virgo gloriosa regina mundi. Anl. lu flore Antiph. Regem marlyrum Dominum.
mater, in et
partu virgo, gaude laetare, Virgo mater
Doinini. Ant. Sub tuum praesidiumconfugimus, san- Responsoria
cta Dei genitrix, nostras deprecationes ne despicias Resp. Misit Herodes rex inamis, acmeluebat lenuit Joan-
in necessitatibns, sed a periculis libera nossernper, nem, et vinxit enm in carcerem, quia eum
Virgo benedicta. Ant. Surge, aquilo, et veni, Au- pr.ipter Herodiadem quam tulerat fratri suo Phiiippo
sler ; perlla bortum meum, et fluant aromata illifls. uxorem. Vers. Herodes eiiiui tenuit, et ligavit .loan-
Anl. Viderunt illain filirc, et bealissimam praedicave- nem, el posuit in carcerem. Quia metuebat. Resp

a Hoc est inlacla; nam aiiquandn verbum nubere sanctissima Virgine ail: Si viryo concepit, in parlu
significatcopulam habere, aut a virginiiateexcidere. suo nupsit; Imc esl virgo esse desiit, quod ernms
Iliiic Tertullianus, lib. de Carne Giiristi, c. 25, de Tertulliauus censuit.
 "
801 LIBER RESPONSALIS. 802
Dicebat enim illi Joannes: Non licet libi accip"re A vincula mea. Psal. Credidi propter quod. Ant. Paravi
uxorem. Quia. Resp. Joannes Baptista arguebat He- lucernam Chnsto meo. Inimicos ejtis induam confu-
rodem propler Herodiadem, quam lulerat fratri suo sione. Psal. Metnenio. Anl. Educ de carcere aniinam
Philippo uxorem. Vers. Misso Herodes spiculatore, ad confueiiduin noinini luo, Domine. Psat. Voce inea
praecepit ampulart caput Joannis in carcere. Pro- ad Domiiium.
pter. Resp. Puellae saltanti imperavit mater : Nilril In Evangelio.
aliud petas, nisi caput Joannis Baplislae. Et conlri- Accedentes sancti Joannis Baptistae [discipulij tu-
status est rex propter jusjurandum et propter simul leruiu
discurabenies. Vers. Quaecum exisset puella duit corpus cjus, et sepelierunt illud. Ant. He-
raalri suse : Quidpetam? Atilla dixit: Caput Joanuis Ant. rodes enim tenuit, utsupra. Anl. Puellse sallanti.
Peliit Joannis in car- Domine mi rex lsrael. Anf. Arguebat Herodem.
Baptistae. Resp. puella caput Ant. Da mihi in disco. Vers. Posuisti, Dbmine. Ant.
cere, quo ablalo dedit matri suoe. Vers. Puellae sal- in manibus, tertio iclu
lanti imperavit maier : Nihil aliud petas, nisi caput Tenens spiculator gladiurn
Joannis Baplistae. Quo ablato. Resp. Melnebat Hero- percussit caput Joannis, et amputare non poiuit.
des Joannein, sciens eum virura justura et sanctum; Responsoria sive Aniiphonm de Nalivitale sanctm
et audito eo multa signa facienlem, et caecosillumi- Marim, ad Vespe.ras.
nantem, et daemones effugantem. Vers. Pio eo, ut Antiph. Sub tua protectione confugimus, ubi in-
me diligerent detrabebanl mibi, ego auleui orabam. firrai acceperuiu virtulem; et propter hoc libi
Resp. Quid petam, inater? Nihil aliud petas, nisi psallimus, Deigenitrix Virgo.
caput Joannis. Quae cum introisset cum festiualione JJ Responsoria unde supra.
ad regem, pelivit dicens : Precor te, domine rex, ut Resp. flodje nata est beaia virgo Maria ex pro-
des milii caput Joannis in disco. Vers. Rex Herodes genie David, per quam salus mundi apparuit, cujus
ait puellae : Pele a me quid vis, et dabo tibi. Caput. vita gloriosa luceni dedit sieculo. Vers. Beatissimae
Resp. Contristattis est lex Herodes propter jusju- virginis Mariae nativitatem devotisfime celebremus.
randum, et propter simul discurabentes, noluit eam 822 Resp. Bealissimae virginis Maria; nativiiatem
conlristari. Vers. Herodes funestus prtecepii interfi- devoii-sime celebremus, ut ipsa pro nobis inlercedat
cere et atnputare jussii. Caput. Resp. In inedio car- ad Doiniiiuin Jesum Christuin. Vers. Hodie nata est
ceris stans beatus Joannes voce magna clamavit et virgo Maria ex progenie David. Resp. Gloriosaevir-
dixit: Domine Deus meus, in ma.nus luas commendo ginis Mariae orliiin dignissimum recolentes, cujus
spiritum meum. Vers. Quoniain tu es protector Dominus liiiiiiillateni respiciens, angelo nunliante,
meus, Domine. Resp. Misit rex incredulus ministros concepit Redemptorem niundi. Vers. Beaiissimae
deesiaiiiles, et amputari jussit capul Joannis in.car- virguus Maiiae. Resp. Nativitas tua, Dei genitrix
cere. Vers. Ego non protnbeo, si Christus te permi- Virgo, gaudiiitn annunliavit universo mundo. Ex le
sit capiti meo paratus. Resp. MissoHerodes spicula- enim ortus est sol jusiitiaeCbristus Deus noster. Ex-
lore, praecepit amputari caput Joannis in carcere; solvens raalediclioneiii, dedit Benedictionem; et
quo audito, 82 i discipuli ejus venerunt et lulerunt confuudens moriem, donavit nobis vitam sempi-
corpus ejus, ei posuerunt illud in uionumenlo. Vers. ternam.
Acceilenles autem discipuli sancti Joannis Baptislte Aailipltonmin malutinis Laudibus.
venerunt, et lulerunt corpus ejus. Ei posuerunt. n
Resp. Acci denies discipuli sancti Joanuis Baptistse Judn, Antiph. Naiivilas virginis Mariae oriae de tribu
luleruni corpus ejus, et sepelierunl illud. Vers. Misso clara ex stirpe David. AtK. Naiivilasest hodie
Heiodes sptculatore, praecepit ampuiari capul Joan- sanctoeMariae virgiuis, cujus vita inclyla cunctas il.
nis in carcere; quo auoiio, discipuli ejus veuerunt, lustr.it Ecclesias. Auf. Regali ex progenie Maria
et lulcrunl corpus ejus. Et sepelierunt. exoria refulsit, cujus precibus nos adjuvari raente
el spirilu devolissime poscim.us.Ant. Corde et aniino
In matulinis Laudibus. Christo canainuj gloriam, in liis sacris solemniis
geintricis Dei Mariae.Anf. Cum jucunditate
Antiph. mterrogatus Joannes ab Herode dicens : praecelsae beatae Maiiae celebremus, ut ipsa pro
Si liciium est frairis conjugem accipere '.' Anl. Dice- nativitaiein
nobis iniercedal ad Dominum Deum nostrum. Vers.
bat enim regi Joannes Baptista : Non licet libi Diffusa esl.
habere uxorem fratris tui. Ant. Arguebat Herodem ln Evangelio.
Joannes propter Herodiadem, quam luler.it fralri suo
Plnlippo uxorem. Anf, Herodes eniin lenuit el bgavit Antiph. Naiivilatem hodiernam perpetuae virginis
Joannem, etposuii in carcerem propter llerodiadem. genitricis Dei M.iria;soleiunilaiem celebremus, [quaj
Ant. 1'etiil puella caput Joannis in diseo; quo ac- quani ceisitudo throui processit, allel Ant. Nativiias
cepto, dedit matri suae. Anl. Da mihi in disco caput tua, Dei genilrixexYirgo, gaudiuni annuntiavit uni-
Joannis Barlista>.Ist contristalus est rex propter jura- verso miiudo; le enim ortus est sol justiiisc
meiiluiii. Anf. Domine mi rex, da inilii 111discocaput Chrisius Deus nosler. Exsolvens nialedictionem, de-
Joannis Baptisiae. Ant. Major prophelis, et minor dit Benedictionein, ei confundens mortem donavit
angelis, quipraeparavil corda lidelium. Ant. lnmedio l> nobis viiam sempilernain.
carceris stans bealus Joannes, voce magna clamavit Responsoria siveAntivhonmin viqilia sancti Hermelis.
el dixit : Domine Deus ineus, in le coutntendo spi-
ritum nieuni. Ant. Coniristaius est rex propterjura- utesp. Ego praefecturam non perdidi, sed muiavi.
meiiuitn, ei propter simul discuinbenies noluit eain Nam dignitas terrena aut tollitur, aut mutatur;
contrisiari; caput Joaiiuis jussit afferre. Ant. Puellse diguilas vero ccelestis aeterna est et persistit. Vers.
saltanti uupeiavil maler : Nibil aliud petas, nisi Domine Deus nieus Herraes, respice proeleciuratii
capul Joanins. Anl. Herodes funestus praecipit inler- luam, et respice patrimonium tuum. Tua domus or-
ficere, el ampuiari jossit caput Joannis in carcere. nata est. Dignitas. Resp. Domiue Jesu Christe, qui
Ant. Misso Herodes spiculatore, praecepit amputari ino iu cathedra apostoli lui sedere fecisli, pr.rsta
caput Joannis in carcere; quo audito discipuli ejus niibi ut mitlas angeluui tuum, qui me hodie vesper-
veuerunt, et tulerunl corpus ejus, et posuerunt illud lino tempore perducat ad lainutuni tuum llermen.
in monumenlo. Vers. Et iterum matuiino hic revocet nemine seu-
In die ad Vesperas. tiente donec aggrediar. Ad faraulum.
Iii memoria aeterna erit ab audi- (Desunl sex lineminMs.)
Antiph. jusltis; In malulinisLaudibus.
tione mala non timebit. Psal. Beatus vir qui timet.
Ant. Collocet eum Dominus cum principibus populi Ego praefecluratn non perdidi, sed rauiavi in no-
sui. Psal. Laudate, pueri. Ant. Dirupisli, Doniine, mine Domini. Ant. Domine Deus meus Hermes prse»
 ff03 SANCTI GREGORH MAGNl 801
fcctnram tuam ttiae domus ornalum. Anf. S.inctus A mini nostri Jesu Cliristi, in quo fcst salus, vita et
Alcxander qui lenetur in vinrulis, hic me docuit resurrectio nnsfra,. per qnem salvati et liberatt
praecepta tua, Domine. Ant. Expahsismnnihusorabat sntnus. Ant. Crux fnlelis inler omnes, arbor una no-
ad Dominum, ut eum eriperet de inimicis. Ant. bilis, niifla sylva lalem profert fronde, flore, ger-
Diguitas vero ccelestis oelernse sublimitatis subsislit. mine : dulce ligniiin, dnlcem clavnm, dulce pondus
823 ?» Evangelio. Stistinens. Anl. Dulcc lignun.', dulcern clavum, diilee
Domine Jesu me in cathedra pondus sustinuit : quae digna fnit porlare pretium
Antiplt. Christe, qui saeculi. Anl. Pcr crueis, de iniraicis nostris
apostoli lui sedere fecisli, prresla mihi ut mittas an^ Lbera nos, Deus signum Israel, alleU Ant. Tuam crttcem
gelum tuum, qui me hodie vespertino tempore per- adoramus, Domine, luam gloriosam recolimus pas-
ducat ad famulum tuum liennen. sionem. Miserere nostri, qui passus es pro nobis.
In Exallalione sanctm crucis. Anl. Liguuni vitae, crux tua, Domine, manifeslata
Vers. Hoc siguum crucis crit in coelo, cum Do- esi; morscnim per ipsam damnata esl, et mundus
niinus. Anliph. Helena sancta Conslantini mater Je- omnis per ipsam illuminatus est. Omnipolens I)o-
VOiOlyraampetit, alleluia. mine, gloria tibi. Ant. Super oinnia ligna cedrorum,
Ad Invilatorium. lu sola excelsior, in qua vita mundi pependit, in qua
Ciiristns triuraphavit, et mors mortein superavit,
Antiph.Regemmagnum Dominuravenile adoremus. allel. Anf. Crucem luaiii adoramus, Doinine, et
Responsoria unde supra. sanctarn resurrectioneni tuam laudamus et glorifi-
Resp. Dulce lignum, dulcem clavura, dulee pon- p cainits. Ecce enim propter crucem venit gaudium in
dus susiinuit, quae digua fuit portare prelium D universo mundo. Ant. Adoramus te, Chrike, et be-
hujus saculi. Vers. Hoc signuiii crucis erit in nedicimus tibi, quia per crticetn tuam redemisti
ccelo, cum Dominus ad judicandum veneril. Quae mundum. Anf. 0 crux benedicta, qui.i in te pe-
digna. Resp. Hoc signum crucis erit in coslo, cum pendit Salvator mundi, et in le iriumphavil Rex an-
Dominus ad judicandum venerit. Tunc manifesla gelorum, alleluia. Ant. Ecce lignum crucis, in quo
cruni abscoudita cordis nostri. Vers. Cuni sedcrit salns mundi pependit; veuite, adoremus. Antiph.
Filius hominis in sede Majestalis suae, el ceeperii Crux Jesu Christi adapeiiat nobis januas cceli. Crux,
judicaresaeculuni per ignem. Tunc. Resp. 0 Crux bc- solve vinculum mortis ; per hoc vitie lignuni signum
nedicta, quae sola fuisti digna porlare Regein coe- sit -alutis nostrae. Defende nos, Jesu Christe, bic et
lorum el Doniinum. Vers. Mihi autein absit gloriari, in futnro.
nisi in cruce Domini noslri Jesu Gbrisli. Quae sola. De sanclo Mauritio. — Antiphonm in malulinis
Resp. 0 crux gloriosa ! o crux adoranda ! o lignum , Laudibus.
pretiosum, et immutabile siguum, per quod et dia-
belus est vinctus, et mundus Chrisli sanguine re- Anliph. Sanclus Mauriiius Iegionem sanctara prae-
demptus. Vers. Dulce lignum, dulcein clavum, dulce monuit, ut ad ccelestia regna properarent. Beatus
pondus sustinuit, quae digna fuit porlare preliuin Exuperius nriles , Candidus et Victor, junelis tne-
liiijus saeculi. Perquod. Resp. 0 crux adrairabilis, in riiis, se sociaverunt. Anf. Sancta iegio Auganensium
cujus rainis pepeudit thesaurus et redemptio capti- [Agaunensium] niartyruni, dum resisteret adver-
voiuii). Per queni mundus esl redempius sunguine saiiis,sacro duce Maurilio inierveniente, immor-
Domiul sui. Vers. 0 laudabilis crux, quse in corpore jr> lalilalis tompendiuin acquisierant. Ant. Pretiosa
Ciirisii dedicata es. Ex ejus membrorum compoueus. sunt Thebaeormn manyrum vulnerata [vulneraj
In Matulinis. sancli Mauritii cum scciis suis, qui sub Maximiano
morteni decreverunt suscipere. Ant. Ecce factus est
Antiph. Helena Conslantini mater, ut supra. Ant. sacer ille Auganensium [AgaunensiumJ locus, per
Helena desiderio plena orabat cum lacrymis dicens : sullragia sanctorum salus prsesentium, praesidium
Tu, Doniine , ostende lignum in quo salus iiostra futuroriim. Anl. Sanctorum corpora sacri sanguinis
fuit suspensa, allel., allel. Ant. Tunc praecepil oinnes unda perfudil, pretiosorum martyrum socielas con-
igne cremari; atilli tenentes tradiderunt Judam. secravit. Quod novit Redonus, in pugnando refugit.
Ant. Helena sancta dixit ad Judaui : Cornple deside- Ant. Flagrabat in beaiissiinis martyribus gloriosus
riuin meum, et vive super lerram, ut oslendas mihi odor, quia trueidati ferro, collis submissis, a Maxi-
super terram qui dicitur Calvariae locum, ubi ab- niiano pereinpli sunt, quos muliiludo angelorum com
scoiiditiiin est preliosuro lignum dorainicum, alle- gaudio suscepil. Ant. Ttiniiiphanl sancli martyres
Iuia. Ant. Mors et vita apposilse sunt tibi, vide, os- Chrisii, sub Maximiano inoiiem deereverunt
qui
tende mibi ci uceni Cbi isti. suscipere, et ctim sancto Mauritio regna ccelestia
In Evangelio. acceperunt. ,
Antiph. Cumque aseeiidisset Judas de laeu, per- 825 '" notali sanctorum Cosmmel Damiani-
rexit ad locum, ubi jacebat sancta crux, alleluia. Antiph. Costnas et Damianus, Artimus, Leon*
Ant. Orabat Judas, Deus Deus meus, osiende mihi tius, Euprepius; hi quinque fralres a Deo coronati
lignum sanctae crucis, alleluia. Anf. Giim orasset D sunt.
Judas, commotus est lacuS ille, in quo sancta crux ( Deest linea in Ms. j
jacebat, alleluia. Ant. Ec.e erucem Doraini, fugite, Antiphonm el Responsoria. — In vigilia sancli Mi-
pattes adversae. Yicit Leo de tribu Juda, radix Da- chaelis, ad Vesperas.
vid, allelnia.
(Uesunl qualuor linem in Ms.y Vers, Stelit angelus superaram templi. Anl. Dum
824 '^'m Anliph. unde supra. sacrum myslerium cerneret Joainies , arciiangeltis
mors mortua Michael luba cecinil: Ignosce, Dnmine Deus tiosler,
Anliph. 0 magnum pielatis opus!
lunc est, quando in hoc ligno moiiua viia luil. Ant. qui Deest aperis librum, et solvis signacula ejus, alleluia.
( linea in Ms.}
Salva uos, Christe Salvator, per virtutem crucis, qui
salvasii Petrum in mari, miserere nobis. Attt. 0 crux Ad Invitatorium.
admirabilis, evacuatio vulneris, resiituiio sanitatis.
Anf. Nos aiilein gloriari oportet. Anl. Crux bene- Antiph. Regem arcbangelorum Dominum venite
dicia nitet, Dominus qua carne pependil, nlque adoremus. Ant. Stetit angelus super ara.n tcmpli,
cruore suo vulnera nostra lavil. Anf. Cruccm tu.iin habetis lliuribulum aureum in rnanu sua. Psal. ln
fumtt; aromnlum
adoramus, Douiine, et sauctiun resurrccliotieni lau- Domino conlido. Ant.de Ascetidit
damus el glorificaintiSj quia venit saltis in universo in conspeclii Domini, manu angeli. Psal. Ooiniiie
niundo. Ant. Nos auiem gloriaii oportot in cruce Do- quis habitabit.Aitf, Michael arciiangelus venilinadiu
805- MBER RESPONSALIS. 866
toriurapopnloDei.PjflUAfferte. Vers. Sletit angelus. A victor in ccelis exstitil, et ille hostis anliquus patuit
Responsoriaunde supra. rninae magnae. Vers. Gaudenl angeli, exsullant ar-
Resp. Factum est silenlium in ccelo, cum commit- changeii, laetantur sancii, congratulantur niartyres.
terel bellum draco ctitn Michael archanselo : et au- Et ille. Resp. Hicest prsepositus paradisi archange-
dila.esl vox niillia inillium dicentium : Saltts, honor ius MicbaeUNon dimittat animas, donec assigneteas
et virlus omnipolenti Deo. Vers. Millia millium mi- ante tribunal ChrislU Vers. Vidi angchim Dei, a(
nistrabant ei, et decies niillies cenlena millia assisle- supra. Non dimittat.
bant ei. Resp. Stetit angelus super aram templi, Antiphonm in matulinis Lattdibus.
habens ihuribulum aureum in manu sua, ct data
sunt ei incensa miilla, et ascendil furaus aromatum dracone Aniiph. Dum praeliaretur Michael archangehisfcum
dedit ei Domitrusvietorianr sempi-
in conspectu Domini, de manu angeli. Vers. In con- ternam. antiquo, Anf. Cum conimitteret bellunii draco cunft
speclti angelorum psallam libi, adoraboad templum Michael archangelo, audita est vox millia miHiiiin
sanctum luum, el confiiebor nomini luo. Et ascen- dicentinm : Sabis Deonostro. Ant. Archaiigele Mi-
dit. Resp. In conspectu angelorum nolite metuere; te principem super ornnes animas
vos enim in cordibus vestris adorate et limete Do- chael, constitui Anf. Angeli Domini, Dominumbenedi-
niinum; angelus enim ejus vobiscum est. Vers. suscipiendas.
Steiit angelus juxta aram terapli, habens ihuribulum ciiein aeiernum. Anf. Angeli, archangeli, Ibroni, et
aureum in roanu sua. Resp. In conspectu angelorum doininaiiones, principatus et potestates, virlutes cce-
laudate Dominumde coelis, alleluia.
psallam libi, et adorabo ad templunr sanctum tuum, lorum,
ct confitebor nomini tuo. Vers. Angelns qui fuit I» In Evangelio.
cum Jacob, ipse sit mecum iu terra perigrinationis Antiph. Faeium est silentium in cceio, dum draco
nicae. Et benedixitvias measDeus meus. Etadorabo. comtnitterei bellum, et Michael pwgnavitcum eo, et
In secundonoclurno. fecit victoriam, allel. An(. Michael, Gabriel, cheru-
Antiph. Miclnel praepositus paradisi, quem hono- bim, et seraphim, qui non cessant clarmare quotidie:
rificat angelorum civis. Psal. Magnus Dominus.Anf. Dignus es, Domine, accipere gloriain, alleluia. Ant.
Gloriosusapparuisti in conspectu Doniini; proplerea Angeli et oranes virtules, laudale Donfinum.Anf. Hic
detorem induil le Domious. Psal. Te decei Hymnus. est prsepositus paradisi archaogelus Michael. Non di-
Ant. Angelus archangelus Micbael Dei ntinlius de mitlit aiiimas,donec,assignet easantelribunalGlirisii.
animabus justis, allel. Psat. Quam dileela. Vers, (Deesf. linea in Ms.)
Ascendit fumus aromatuni. Anliph. Juslus ut palma fiorebit. Prsesulis summi
Responsoriaunde supra. ac doctoris egregii.
Resp. Ilic esl Michaelarchangelus princeps militiae (Deestpagina inlegra in Manuscripto.)
angeloruui, cujus honor prsestal beneficia popiilorum, 827 Doctor eximiusulAtrebulum, Vedastus, sacris
ct Oratio perducit ad regna ccelorutn. Vers. In con- prseconiis celebretur; quos in carne verbis, exem*
speclu angelorum, ulsuprd. Vers. Angeli, archangeli, plis instruxit, sedulus pro eis ad Dominuni interce-
throni, et dominationes, principatus et polestales, dat. Ne luptis insidians oves Ghristi ineursare praesu-
viriules ccelorum. Resp. Yenil Micbael archangelus mal. Vers. Ul quos spiritali studio informavitv moni-
cum muliitudine angelorum, cui tradidit Dens ani- tis ac mir.iculis animavii. Sedulus. Resp. Hic est
mas sancioruin ut perducat eas in paradisura exsul- C Vedastus Aulescorum sensibus [Forte Aulercorum
lationis. Fers. Emitte, Domine, sptriium tuum de sentibusj oiius, quein faraa celebrior verbuin prae-
n
ccelis, spiritura sapienliae 826 et intellectus. Ut dicalurum Ludovico regi socium itineris ascivit.
Vers. Quatenus per singulos itineris sui gressus sa-
pertlucal. Resp. Locultis est ad me unus, ut supra. Iubeirimis
Vcrs. Ego diligentes me diligo , et qui mane vigila- ab eo imbueretur doctrinis, Quem fama.
verini. Resp. Vedastus igitur festinanlem ad vitaefonteni de-
ducebai regem. Remigius pontifex venientem ablue-
In terlio nocturno. bai. Vers. Ambo pene pari pietate pares, sed Veda-
Anliph. Concussumest mare, et conlremuit terra, stus monila salulis dabat. Remigius. Resp. Dum
ubi archangelus Michael descendebat de ccelo. Psal. ergo iler caperet cumrege sacer Vedastus, nec mor-
Fundamenia. Ant. Laudemus Domintim quem lau- tale sonans coeiestia pertractaret, et occurrenli caeco
dant angcli, quem clierubim et seraphim : Sanclus, lumen restituit, et cor principis in fidesolidavit. Vers.
Sanctus, Sanclus proclamanl. Psal. Canlate 1. Ant. Sensit itaque vir Dei virtutem sibi adesse supernam,
Data sunt ei iuceusa mulia, ut adoleret ea ante al- ei totuiii se in sacras effudil preces. Et occurrenti.
tare aureum, quod est ante oculos Domini. Psal. Resp. Qui de rupe afida silieriti populo fontera aquae
Benedic, aniuia. Vers. Gloriosus apparuisti in con- vivae prodnxit, ipse per beatum Vedastumde sicco
spcetu Uomini. vase viiium rnanare concessit, ac suos poculo mira-
Responsoriaunde supra. bili satiavit. Vers. Cum poctila vitae vir Doniiiii cui-
Resp. Audivi vocem in ccelo angelorum, ut supra. dain propinaret amico , qui in Cana Galileae aquas
Vers. Vidi angelum Dei fortem. Resp. Ostendit niihi couvertil in vinum. [Ipse per beatumj pracdicalor
angeius. Resp. Docehat quse ventura sunt. Require Q egregius vir Domini Yedastus urbi Atrebatum desti-
III propheiis. Vers. Ego sum angelus ille qui offero natus, in ipsa urbis porta duos a clade relevavit
Oralionesvestras. Resp. Nunquid scis quare non ve- aegrolos; nam , et claudo gressum , et caeco lumen
nerint ad te? Nunc reveriar ul praelier adversus reddidit oculorum. Vers. Anlequam verbis plueret,
principem Persarum contradicenlem tuis precibus, miraculis coruscaret, qui caducis carebat, raunera
et ntea legationis [meae legationij. Verumtamen Mi- est superna largitus. Nam et claudo. Resp. Mos ubi
cluiel archangelus princeps vester. Adjulor meus ad quondam fuerat ferarum, ibi poulifex suramus beatus
Dominum Deuin luura. Vers. Benedicile Dominum, Yedastus chorum fecit resonare psallentium. Nam et
omnes angeli ejus, potentes virtules [virtutej qui fa- ursi specum in aulam vertit sacrorum. Vers. Ut sicut
cilis verbura ejus. Resp. In tempore illo consurgens mores besliales in usu tiiutavit agnorum, ita ex foedis
[consurgetj Michaei princeps vester, qui stat pro et turpibus pulchra reddidit et honesta. Nam et ursi.
filiis vesiris, et veniet tempus quale non fuit, ex eo Resp. Invitalus ad praudiuin sanclus Dei sacerdos,
ex quo gentes esse cceperunt, usque ad tetnptisillud. Chrisli exemplum secutus, assensuni praebere non
Vers. In leinpore illo salvabitor poptilus tuus omnis abnuit, ut verbutn viioeconvivarum cordibus artium
qui iuventus fnerit in Jibro vilae.Et veniet. Resp. Fi- [Forfe altiusj inlunderet, et daemonum commenia
delis senuo et oinni acceptione dignus. Mxliael ar- fugarel. Vers. Exlenta nainquedexleracrucis siguuin
changelus quipugnavit cuui diabolo; gralia Dei ille vasis impressit, fugans laivani ex liquore fuso, uiira-
" Ludovicus is est Glodovaeus
primus i egum Francoruin qui Chrisio credidit.
807 SANCTI GREGORII MAGNI 808
ctilo coruscavil. Et Yerbum. Resp. 0 beatum virum A J lebat plebs armala resistere. Psal. Domine, quis
Vedastiun poiltiliceiu , cnjns exilnm eoliimna lucis habitabit. Anf. Cincius ergo flde, et misericordiam
edocuit, ut verus Israel ab ^Egypli aerumriisad pro- anlepoiiens, paulaiim sociabat Deo, quos diabolo
missa regna percepturus praemia festinaret. Vers. subtrahebat.Psfl/. Domine, in virtule. Vers. Posuisti,
Vita est igilur spalio duaruni borarum coluinna lucis Domine.
a domo pontificis usque ad ceelum fasligium emine- Responsoria.
re. Ut verus. Resp. Tantas per illum Dominus dignabatur exer-
Antiphonmet Responsoria de sanclo Dionysio cum so- cere viriutes, ut rebellium corda non minus tniraculis
ciis suit. — ln Vigilia , ad Vesperas. quam praedicaiionibus obt neret. Vert. Mirnque modo
Antiph. Sanctus Dionysiiis, qui, iradenle beato inermi viro non valebat Isti plebs armata resistere. Quam
sunt viri sancti. a Require
Clemente Petri apostoli successore, verbi divini se- praedicalionibus. Resp.
in apostolor. Resp. Beatus Dionysius, Rusticus ct
rnina 828 genlibns parturienda susceperai. Psal.
Beatus vir qui non. Anf. Quo amplius gentililaiis Eleutberius, in hac ergo fidei perlinacia permanen-
fervere cognovit errorem , illuc intrepidus et calore tes, reddentes lerrae corpora , anirnas coelo cuni gau-
fidei flammaius accessit. Ad Parisios, Domino ducen- dio intulerunt. Vers. Tali namque ad Doniinum rae-
le, pervenit. Psal. Quare fremuerunt. Ant Non veri- ruerunt professione migrare , ut amputalis capitibus
tus increduloegentis experiri feritaiem, quia virtutem adhuc putarelur lingua palpitans Doininuin confiteri.
suam praeteritarum pcenarum record.aiio roborabat. In malutinis Laudibus.
Psal. Domine, quid. Vers. Laetamini in Domjno. _ Antiph. Hi sancti viri a beati Dionysii nunquam
Resp. Post passionem Domini in universis "
gentibus sustinuerunt abesse praesfntia, quos in unnm inier-
praedicatio profutura successil; ila ut (ide crescenie percussoris invenit. Anf. Tali namque ad
mulii merereniur fieri confessores, quos catholica rogatio Dominum meruerunt professione migrare, ul am-
postmoduin gaudet Ecclesia meruisse martyres. putalis capitibus adlinc putaretur linitua palpilans
Vers. Qui ciim imminere suas cernerent passiones , Doniinum confiteri. Anf. In fiac ergO fidei constantia
quae Domino Jesu Chrisio donanle didicerant, repleli permanentes, reddentes terrae corpora, healas ccelo
Spiritus sancti gratia, docuerunt. Poslmodum. Vers. animas intulerunt: Ant. Beata niinium et Deo
Beatus Dionysius divini verbi seinina gentibus tra- vSocielas, inter quos nec primus alter potuit essegrala nec
dente Clemente profutura successit. Resp. Gratias tertius; sed Trinitatem confitentes, trium mertierunt
tibi, Domine, qui infestaniis inimici jacula probatio- decorare martyrio. Ant. Eligunt Sequanse profundis-
nem fidelium tuorum praestilisiiesse, et non vulnera, gurgitibus marlyruin corpora perdenda commit-
et lalem i.uis marlyribus tribujs pro labore merce- que tere. Ant. In boc ergo loco experiuntur iufirmi quan •
dem, ut nullum luorum fuisse gaudeat hostis imbel- lum Dei famulos conveniat honorari, ubi recipiet
lem. Vers. Jusiorum aulem animae. Resp. Beatissi- caccilasvisum , debilitas gresstnn et obstructae aures
mus Dionysius Christi marlyr tradente beato Cle- recipere merentur audilum. Vers., Justorum animse.
mente parturieuda genlibus semina divina suscepit.
El quo amplius gentilitatis errorera fervere cognovil, In Evangelio.
illuc inirepidus et viriute lidei armatus advenit. Antiph. Adest namque beati Dionysii sacratissima
Vert. Et Parisios Domino ducente pervenit, non ve- dies, in qua triiiniphans agonem explevit, et coro-
rilus incredulee gentis expetere ferilatem. lllic intre- nam vicloriae accipeie meruit de manu Domini. Anf.
pidus. G 0 beate Dionysi, magna est fides tna. Intercede pro
In secundonocturno. nobis ad Dominum Deiiin nostrum. A*if. Metuentes
Antiph. Tunc meuiorata civitas et conventu Ger- igiiur percussores, ne conversi populi Christiani
manorum et nobiliiaie pollebat, quia aura salubris, sauctorum corpora sibi ad patrociniuin tumularent.
aere jucunda, fluminibus fectnida, terris arborilnis! Ant. Tunc matrona qusedam, quae licet paganorutn
nemorosa uberrima. Psat. Cum invocarem. Anf. implicata tcneretur errore, conversione se deside-
Hunc ergo Iocura Dei famulus elegit exspectando.' rare facere aiiquid cogitans Domino placitura. Ant.
Psal. Verba mea. Anf. Tantas per illuin Dominus Usa subtilitate cmisilii ad conviviura posiulabat per-
et dum copiam ablata hutnanitatis extendil
dignabatur exercere virtutes, ut rebellium corda non| cussores, a memoria eoriini quai susceperuut agenda discurrit
niinus miraculis qnani prxdiCalionibus obtineret.
Ptal. Doniine, Dominus noilcr. Vers. Exsultate jusii[ Anf. Sanctum Dionysium cum sociis suis conlra iu-
in Doinino. credulos diinicaniein Parisiis repererunt. Ani. Deus
Responsoria. oiiinipolens, qui electis tuis in agone certantibus
Adest beati glorisD coronam largiris, et sorlilis praemium regni
Retp. namque Dionysii sacralissima 1 ccelestis tradidisti, inter quos athleta luus Dionysius
dies , in qua triumphans agonem explevil, et coro- atque beatissimus
nam vicloriae atcipere ineruil de manu Dotiiini. Vers. confessione palma Eieuiherius seu Rusticus in tu?
Jnstuni deduxil Douiiims per >ias rectas, et oslendit1 demptor mundi, utmartyrii consecrasti, prsesta, Re-
si meritis non
rlli legiiuui Dei. lit coronam. Resp. In hoc ergo loco' rum suffragia veniam consequamur.valemus, per eo-
expenuntiir iufirnii quaruum Dei famulos convenialI.
honorari, ubi recipit caecitas visum, debilitas gres- j) Antiphonmetrum Responsoria in vigilia sanctorum martg-
sum, et obsiructae aures recipere merenlur audtlum, Crispini el Crispiniani.
Vers. Hunc ergo locuiri Dei famulus elegit exspe- Anliph. Oriundi sunt Romse sancti Dei Crispiuus
ctando. Ubi recipit. R<sp. Per beatuin Dionysiumi 830 eL Crispiuianus. ln Galliam devoti veneruni,
fiunl hic divina mystena. Per Oraiioncs cjus caicii et sub Maxiiniano crudeli examinaiione cei taveitint.
illuminaiitur, et natale ejus daemones eflugantur, etI Psal. Beatus vir qui uon. Ant. Sancti martyres in
infirmi sananliir. Vers. Justoiuin autein animse in, Oraiione dixerunt: Polens es, Domine, ab impiis
mauu Dei sunt, ei non langet illos lormentuin ma- liberare lormentis, et ab hoc igne illxsos educere.
liti:e. Psat. Quare fremuerunt. Anf. Martyres sancti intei
In lertio noclurno. acerrimos dolores spe gaudentes in tribulalioiie ora-
bant Doniiniim, et dicebanl : Judica, Domine,ju-
Anliph. Ecciesia illis necdum in locis erat. Popu-" dicium
lus ille liovain construxii, in qua officia lervientium™ nostrum, el libera nos ab homine iniquo et
clericorum ex more coustituit, probatasque personas doloso. Psal. Dotniue, quid.
honore secundi oiilinis ampliavit. PsaL In Domino j Responsoria.
conlido, Ant. Miroque modo829'"er>n>v>ronon va- Resp. Oriundi sunt Roraaesancti Dei Grispinus ei
a iloc cst: Require hoc
Responsoriumin oficio de apostolis.
 800 tlRER RESPONSALIS. 810
Crispinianus; in Galliam devoti venerunl; et sub .Amactila. Ant. Beala eigForfestt mors saitetrorum, qui
Maximianocrudeli examinatione certaverunt. Vers. deambulabant in flammarum incendia, decantabant
(Deest in Ms.) Resp. Isli sunl duo viri pretiosi mar- liymnum dicentes : Atljuva nos, Deus salutaris no-
tyres, qui Homa pro Christi nomine ad praedicandura ster. Ant. Orabant sancii martyres dicenles : Graiias
venerunt, et sub Maxiraianocrudeli principe mortem libi agiinus, Domine, qui nos de hoc saeculoeripiens
gloriosam decreverunt suscipere. Vers. Roniaenobili ad te venire prsecipis.
orlu prngeniti, in Gallia autem pro Christi amore In Evangelio.
venerunt. Resp. Beatissimi marlyres respondentes
Maximiano : Honores quos polliceris nobis dare , luis missa Anliph. Sancti Dei Crispinus et Crispinianus sub-
dona. Nobis vivere Chrislus est et mori lucrum. colla percussoribus tradiderunt, animas san-
Vers. Pecunia vero et houores quos poliiceris nobis clas Creatori Domino reddiderunt. Et ideo coronan-
dare, luis tlona. Ista olim pro Chrisli amore nos Isii lur et accipiunt palinam, et vivunt in aetemum. Ant.
sunt sancti Dei Crispinus et Crispinianus nobili
gaudemus rcliquisse. Nobis.
In secundonocturno. progenie rebusque dilati. Egressi sunl Roma propter
an orem Christi. Reliquertiiit oninia, secuti sunt Do-
Anliph. Quilius hsec orantibus , exsiliens gutta minum, et pervenerttnt ad praemia regni, quae pro-
plumbi ferventis in oculum Rictiovari, gravi illum misit Douiinus diligentibus se. Ant. Angelica admo-
dolore crucians excaecavit alflictum. Psal. Ciim in- nitione sepelierunt corpora sanctorum cum gaudio,
vocarem. Anl. Mox, oratione finita, reduxit eos ubi populus hodie adorat Majesiuiem Dei. Ant. Ad
pariter angelus Domini sine dolore ab igne. Psal. locuni prnperat sencx, ubi sancii martytes decollati
Verba mea. Anf. 0 mirum divinaercquilalis judicium, B jacebant. Ant. Oblatus est a parenlibus puer variis
ut qui mulios martyres per ignem peremit ad ccele- infirniitalibns caecus, surdus, niulus, et claudus,
stia properantes, ipse in igne vitam finivil, et ad quae largiente Chrislo niartyrum precibus recepit.
ignem seternnm cruciatus pervenil. Psal. Domine In vigilia sancli Quiniini. — Antiplwnmin malutinis
Dominus nosler. Laudibus.
Responsoria, Antiplt. Sanrtns vir Quiniiiuis cum beato Lucio ab
Resp. Ctim essenl in tortneniis marlyres Cbristi urbe Ronia se io hanc iransiuleruiit regionem. Ant.
Crispiuus el Crispinianus, coelelia contetnplanies Cumque pervenissent ad loca municipii, qtiseAugusla
dicebunt: Adjuva nos, Dnminc, tit perficiamus opus Vereinandorum niincupaiiir. Anf. Tunc Rictiovarus
tuum sine macula. Vers. Rtspice in servos tuoSj et furore plenus, jtissit eum tendi el quateruionibus
in opera tua , Doinine, tt adjuva nos. Ut perficia- csedi. Anf. Beatus Quintinus orabat ditens : Donikne
mus. IJesp. Judica, Domiue, judicium noslrum, et Deus, miserere niei servi tui. Aut. Et ctini vidisset,
libera nos ab homine iniquo. Ttinc illis oranlibus cervices suas percussoribus obtulit, dicens : Facite
exsilierunt sudes de ungulis eorum, el ministros nunc quod vobis praeceptum est.
percuticntes interfecetunt illos. Vers. Mariyres inler In Evangelio.
acerrimos dolores spe gaudcntes , in tribulatione pa-
lientes. Tunc. Resp. Sancli inarlyres in Oratione di- Antiph. Et vox de ccelodicens : Quintine, faniule
xerujit: Potens es, Doinine, ab inipiis liberare tor- meus, ^nt. veni, accipe coronam quarn libi praeparavi.
menlis, et ab hoc igne illaesos educere. Vers. Mox 832 Beatus Quintinus ad Rictiovarum dixit:
Oralione linita eduxit eos angelus Domini sine do-1Q Chnstianus sum, et Christum confiteor. Et tamen si
lore ab igne. Lt ab boc. cerlissime scire vis noiuen meum, Quintinus vocor.
Antiphonmin lerlio noclurno. Anliphonm el Responsoria in vigilia omnium san-
ctorum. — Ad Invilaiorium.
Antiph. Impius Maximianus jussit eos ambos ca-
pile iruncari. Psal. Exaudi, Domine, jusliliam. Anf. Aniiph. Praeoccupemus faciem Domini in confes-
Qui juxta [Forte quibus jtissu ] regis amptnata sunt sione sanctorura.
capiia , ainborum preliosa in conspectu Dominimors In primo nocturno.
sanciorum. Psal. Domine, in virtute. Ant. Relicla Anliph. Ave, Maria. Psal. Eructavit. Ant. Laude-
sancla corpora Crispini et Crispiniani, quse Christo mtis Dominum. Psul. Domine, Dominus noster. Ant.
custodienie perraanserunt intacta. Psal. Beuedicam Custodiebant. Psal. Dominus regnavit, irascanlur.
Dominuin. Vers. Jusiorum animas.
831 Responsoria. Responsoria.
Resp. 0 mirum divinae sequitatis jtidicium, ut qui Resp. Beata es, virgo Maria. Vers. Ave, Maria.
multos martyres per ignem peremit, ad coelestia Rcsp. Audivi vocem. Vers. Vidi angelum. Resp.
properantes, ipse in igne vitam finivit, et eos de Saucti tui, Domine. Vers. Quoniara percussit.
colluctatione sui ceriamitiis ad se venire jubet pro-
pilius. Ipse. Resp. Rclicla sancta corpora Crispiui et In secundo noclurno.
Crispiniani, quse Clnisto custodiente a morsu orum Antiph. In oinnem terrain. Psal. Cceli enarrant.
[Forte ferarumj perinanserunt intacla. Vers. Quo- r. i Ant. Clamaverunt. Psal. Benedicam Doininum. Ant.
rum aiiimaeccelisab angelis iranslatae, corpora vero Exsultabunt sancii. Psal. Exsultate, justi. Vers.
a carnilicibtis bestiis stint relicta. Quae. Resp. Ange- Justi autem.
lica adnionitione sepelierunt corporat sanctorum cum Responsoria.
gaudio, ubi populus hodie adorat Majestatcm Dei.
Vers. In quo ioco Christiani postea maguam aedifica- Resp. Fuerunt sine querela. Vers. Tradiderunt
verunl basilicam. Ubi. corpora. Resp. 0 veneranda martyrum. Vers. Isti
sunt qtti venerunt. l»ti sunt viri sancti. Vers. Sancti
Antiphonmin malutinis Laudibus. per lidem.
Antiph. Sancii vero martyres Crispinus et Crispi- In lertio nocturno.
nianus audacter regi impio responderunt, dicentes :
Pro Cbristi amore nos venisse fatemur, qui est ve- mini Anliph. In odorc. Psal. Deus noster. Anf. Lsela-
in Domino. Psal. Beali quorum. Anl. Cantabant
rus Deus in Trinitate unus, cui servimus in fide ac sancti. Psal. Dominus regnavit, exsultet. Vers. Mi-
liilectione devoli. Anf. Bealissimi martyres respon- rabilis Deus.
deriint Maximiano, dicentes : Ilonores quos pollice-
ris nobis dare, tuis dona; nobis vivere Ciirisius est, Responsoria.
et niori lucrutn. Ani, Cum essent in lorineniis mar- Resp. Quinque prudenles. Vers. Tunc surrexerunt.
lyres Chrisli, ccelestia conteinplanles dicebanl: Ad- Resp. Sancti mei. Vers. Venite, benedicti. Resp.
juvanos, Domine, ut perliciamus opus tuum sine Beatt estis. Vers. Gaudete, etexsuitate.
PATROL. LXXVIII. 2€
81-1 SANCTI GREGORIIMAGNI 812
Anliphonmin matutinis Laudibus. >
A manibus
A in ccelum semper intentus inviclum ab Ora-
Post Anf. Justi autem. Ant. tione spiritum non relaxabat. Fiat. Rcsp. 0 Dcaium
Antiph. parlum virgn. \virum Martinum antistilem, qui nec mori tiniuit,
Vos qui sectili eslis. Anl. Spiritus et animae. Ant.
nec vivere recusavit. Vers. Domine, si adbuc populo
Angeli, archangeli. Capif. Benedictio et claritas. tuo sum necessarius, non'recuso laborem; fiat vo-
Vers. Laelamini in Domino. j
luntas lua. Qut nec,
In Evangelio. ln secundo nocturno.
Anliph. Laudem dicite Deo nostro. Anf. Fulgebitnt Confido in Domino, qtiod filia mea precibus tuis
justi. Anf. Adoremus Dominura , qui in sanctis glo- roddenda
riosus cst. Anf. Te trina deitas unaque posciintis, ut 'Ant. sit sanilati. Psal. Cum invocarem. 834
culpas abluas, noxia subtrahas; des pacem famulis, ;tiatn Telradius, cognila Dei virlute, ad baptismigra-
nos quoque gloria per cuncla libi ssccula. Psul. Do- pervenit. Psal. Verba mea. Anl. 0 inelfabilem
mine, Doniinus noster. Ant. Laudemus Doiuinum. virum, per quem nobistantamiraculacoiuscant.Psa/.
Psal. Domine, quis habitabit. Ant. Exallala est Domine, Douiinus noster. Vcrs. Gloria el. honore.
Responsoria unde supra. •
sancta Dei. Psal. Cceli enarrant. Vers. Laetamini in
Domino. Resp. Oculis ac manibtis in ccelum sempcr inten-
tus, invictum ab Oratione spiritum non relaxabat.
Responsoria unde supra, Vers. 0 viruni ineffabilem, nec labore victum nec
Resp. lu palre raanet. Vers. Tanquam sponsus. morle vinceiidum, nec mori tiniuit, nec vivere
Resp. In conspeclu angelorum. Vers. Angeius qui recusavit. lnvictum. qui Vers. Dum sacrameuta offerret
fuit. Resp. Beata es.Yirgo. Vers. Ave, Maria. Resp. „Jj
Inter natos. Vers. Fuit homo. " beatus Marlinus, globus igneus apparuit super caput
ln secundonocturno. ejus. Spiritum. iicsp.Dum sacramenla oderretbeatus
833 Martintts , globus igneus apparuit super caput ejus.
Antiph. Inier nalos. Psal. Domine, invirlule. Anf. Vers. Oranle sancto Martino , apparuit ei an-
Vos amici mei. Psat. Eruciavit. Anf. Dabo sanctis. gelus Domini. Vers. Oculis ac manibus, ul supra.
Psal. Oranes gentes. Vers. Exsultentjusli. Resp. Beatus Martinits obitum suum longe anie prae-
jfiesponsoria. scivit, dixitque fratribus dissolutionem sui corporis
Resp. Inter nalos. Vers. Fuit. Resp. Cives aposto- iinminere, quia judicab.it se jam resolvi. Vers. Di-
lorum. Vers. Iu oranem terram. Resp, 0 veneranda. xeruntdiscipuli. Vers. Viribus corporisccepilrepente
Vers. lsli sunt qui venerunt. destilui, convocaiisque. discipulis in ununi, dixil.
ln lerlio noclurno. Dissolulionem. Resp. Dixerunl diseipuli ad beatum
Ant. Sint lumbi vestri. Psal. Fundamenta. Anf. Marlinum : Cur nos, Paier, deseris, aut cui hos dc-
Tunc surrexcrunt. Psal. Cantale i. Anf. Omnes solatos relinquis ? Invadent enim gregcm tumu lopi
sancti. Psa(. Dominus regnavit, exsultet. Vers, Ju- rapaces. Vers. Domine, si adhuc populo luo. Vers.
sfi aulem. Scimus quidetn desiderare te Christum, sed salva
Responsoria. tibi sunt tua praemia, nec dilata minueniur; nostri
Sacerdoles Vers. Illuc polius miserere qttos deseris. Invadent.
Resp. ejus. producam. In lerlio noclumo.
Resp. Audivivocem. Vers. Mediaaulem. Resp. Om-
nes sancti. Vers. Eimgerunt. Antiph. Dominus Jesus Christus non se inquit pur-
lnMatulinis. ^ puratum, nec diademate renitentem se ventnrum
Q
esse prsedixit. Psal. ln Dominoconfido. Ant. Sacer-
Angeli, archangeli. Ant. Yos qui seculi estis. Anf. dos Dei, Martine, pastor cgregie, ora pro nobis Donii-
Sacerdotes Dei. Ant. Prudentes virgines. Anf. Ful- num. Psat. Domine, quis. Attt. Sacerdos Dei Martine,
gebuntjusti. aperli sunt libi coali, et regnum Patris mei. Psal.
In Evangelio. Domine, in virtutc lua. Juslum deduxit Doraiuus.
Anliph. Istorum est enim regnum. Ant. Asliterunt5 Vers. Posuisti, Doraine.
jusli anle Dominum. Ant. Yestri capilli capitis. Ant. Responsoriaunde supra.
Sancti per fldem vicerunt regna. Resp. 0 beatum virum, in cujus transitu sancto-
rum canii numerus, angelorumexsullat chorus, oui-
Anliphonm ct Responsoria in vigilia sancti Marlini,
ad Vesperas. niumque ccelestium virlutum occurrit psalleuiium
exercitus. Vers. Ecclesia Domini virtutuni roboratur,
Vers. Juslum deduxit Dominus. Anf. Ora pro no- sacerdotes revelatione glorilicani, quem Micbael as-
bis, beale Martine, ut digni efficiamur promissione! sumpsit cum angelis. Virtutum. Resp. Martinus Abra-
Ghristi. haesinu laettis excipitur. Matiinus hic pauper et rao-
Ad lnvitalorium. dicus, ccelura dives ingredilur; Hymnis ccclesiibus
Amiph. Regem confessorum Dominum, venileB honoratur. Vers. Oculis ac manibus , ul supra. Vers.
adoreraus. Martinus episcopus migravit a saeculo, vivit in Cltri-
ln primo noclurno. slo gemma sacerdotum. llyntnis. Resp. Ora pro tio-
Antiph. Martinus adhuc catechumenus hac meB _ bis, beate Martine, ut digni efliciamur proinissione
vesle contexit. Psal. Beatus vir. Anf. SanctaeTrini-. TJChrisli.Vers.
* Tu aulem, confessor sancte, beaieMar-
talis fidem Martinus confessus est, baptismi gratiam(i tine, ora pro nobis Dominum. Ul digni. Vers.Dtitn
percepit. Psul. Quare frcmuerunt. Anf. Ego signo 0 sacramenta, ut supra. Ut digni. Resp. 0 quantus
crucis non clypeo prolectus atttgalea, hostium cu- erat luctus omniuin, quanta praecipuemcerentium Ia-
neos peuetrabo securus. IJsa/. Domine,quid multipli- i- menta monachorum! quia et pium est gaudere Mar-
cati sunt. Vcrs. Voce mea. tino, et pium est flere Martinum. Veis. Beaii viri
Responsoria unde supra. corpus usque ad locum sepulcri, hymnis canora cce-
Resp. Hic est Martinus electus Dei pontifex, cui !i lestibus lurba ptosequitur. Quia. Vers. Tanta erat
Doiriinuspost apostolos tanlam graiiam conferre di-i_ de sancti iilius meritis exsullaiio, quam pia de morte
gnatus est, ul in virtule Triniialis Deificsemerereturir confusio. Ignosceris [ignoscej flentibus, gratulare gau-
fieri trium mortuorum suscitator magnificus. Vers. s, deniibus. Quia. Resp. Cum videret beatus Martiuus
Sancta; Trinitatis fidem Marlinus confcssus cst. Ut ]t discipulos suos flentes, motus his flelibus, conveisus
trium. Vers. Isle homo ab adolesceniia sua partim m ad Dominum, dixit: Domine, si adhuc populo tuo
meruit iiilirmos curare, dcdit illi Dominus gratiam.i. sura necessarius, uon recuso laborem. [Cmteradesunt
Ut. Resp. Domine, si adhuc populo luo sum neces- ;. in Ms.]
sarius, uon recuso subire propter eos labores. Fiatit Antiphoncein malulinis Laudibus,
voluntas tua. Vers. Bonuin cerlamenceuavi, cursuru n Aniiph. Dixerunt discipuli ad beatum MartiBiia;
consummavi, fidem servavi. Fiat. Vers. Oculis acc 835 Gur nos, 1'ater, deseris? autcuiuosdwalalM
813 LJBER RESPONSALIS. Sli
relinquis? Invadent enim gregem tuum lupirapaces. A^retibtis et navi, secuti sunt Dominum. Vers, Dum
Anf. Domine, si adhuc populo luo sum necessarius, perambularet Dominus supra mare secus litlus Ga-
non rccuso laborem, fiat volunlas tua. Ant. 0 virum Iilese, vidit duos fralres Petrttm et Andream, et vo-
ineffabilem! nec Iabore victum , nec morte vincen- cavit eos. At illi. Resp. Moxut vocem Domini prac-
dum; qui nec mori timuit, nec vivere recusavit. dicanlisaudivit beattis Andreas, reliclis relibus, q.uo-
Anf. Oculis ac manibus in ccelum semper intenlus, rum usu actuque vivebat, aeternaevitse secutus est
invirlus ab Oratione spiritura non relaxabat, alleluia, largitorem. Vers. Ad unitts jussionis vocem Petrus
alleluia. Anf. Martinus Abrahre sinuloelus excipilur; el Andreas, rclictis retibus, secuti suni Redempto-
Martinus, bic .pauper et modicus, ccelum dives in- rem. Prremia. Resp. a Oravit sanctus Andreas, dum
grediinr, Hymnis ccelestibushonoralur. Vers. £cce; respiceret ccelum; voce magna clamavit, et dixit:
sacerdos magnus. Tu es Deus meus quem vidi, ne me patiaris ab im-
In Evangelio. pio judice deponi, quia virtutem sanclaecrucis agno-
Antiph. 0 quanlus Iuclus omnium ! quanta praeci-. vi. Vcrs. Tu es magister meus, Christe, quem di-
pue lamenla monachorum et virginum chorus [Dele lexi, quem cognovi, quera confessus sum; tantum-
chorus, aul lege chorij. Quia et pium est gaudere modo in ista voce exaudi me. Ne me permitlas. Resp.
Martino, et pium est flere Martinum. Ant. 0 sancfis- ilomo Dei ducebatur ut crticifigerent euin. Populus
sima anima! quam si gladius persecutoris non abs- autem claraabal voce raagna, dicens : Innocens ejus
tulit, tamen palinam maiiyrii non amisii. Anf. Dum sanguis sine causa daninatiir. Vers. Filii alieni men-
essel summus pontifex, lerrena non meluit, sed ad liti sunt niihi, filii alieni inveleravcrunt etclaudica-
cceleslia regna gloriosus migravit. Ant. Beatus Mar- » 'verunt asemitis suis, vivit Dominus. Innocens. Resj>.
tinus dixit Juliano, Chrisii enim sttm miles, pugnare 0 bona crux, quoe decorem ct pulchritudinem de
niihi non licet. Awf. Martine, audit -nos Dominus meinbris Dominisuscepisti. Accipe meab hominibus,
ttbi auxilium ferre, et rusticam multitudinem effu- et redde me magistro meo, ut per te me recipiat,
gasse. Anf. Dum sacramenta oflerretbeaiusMartiniis, qui per Christi te rae redemit. Vers. Salve, crux, quae in,
globus igneus apparuit super caput ejus. Anf. Saeer- corpore dedicala es, et ex membris ejus lan-
dotesDei, benedicite Doroinum, servi Domini Hym- quain margaritis ornata. Resp. Doetor bonus et ami-
num dicite Deo, alleluia. Anf.| lmposila mauu puero cus Dei Andreas ducitur ad crucem, aspiciens a
beatus Martinus, immundum spiritum abeo ejecit. longe vidit crucera : Salve, crux, suscipe disci-
Ant. Arborius stupens ad miraculum, gralias refe- pulum ejns, qui pependit iu te, magister inens
rebat Deo. Vers. Ecce sacerdos. Anl. 0 beatttm vi- Cluistus. Vers. Salve, crux, ul supra. Qui pependit.
rum: cujus anima paradisum possidet, unde exsul- Resp. Expandi maniis meas tola die in cruce, ad po-
tant angeli, lsetantur archangeli, chorus sanciorum pulum non credentem, sed contradiceritem inihi, qui
proclamat, turba virginum iiivilat; niane nobiscum arabulat vias non bonas, sed post peccata sua. Vers.
in seternum. Ant. Oranie beato Martino, apparuit Deus ultionum Dominns, Deus ultionum libere egil.
ci angelus Doinini. Ant. Tu crede in Christo, et vi- Exaliare qui judicas terram, redde retributionem
debis opera Doraini. Anf. Unus est Dominus Deus superbis. Resp. Vir isle in populo suo iniiissinius
invisibilis per quem doemones ejiciunlur. apparuit, sanctiiafe autem et gratia plenus. Iste est
assidue orat pro populo, et pro civitate ista. Vers.
De sanclo Briccio Antiphonce. — In matulinis Lau-. qui Pro eo ut me detrahebant niihi; ego au-
dibus. _ tem orabain. diligerent,
Pro populo. liesp. Dilexil Andream
Aniiph. Post excessum beatissinii Martini episcopi, Doininus iu odorem suavitatis. Dum penderet in
beatus Briccitts calhedram episcopalem suscepit. cruce, dignum sibi computavit martyrem, quem
Anliph. Trigesimo ordinationis suoe anno oritur con- vocavil aposioluin, diim esset in niari, et ideo ami-
tra eum lamentabile crimeu. Nam qttoedamniulier cus Dei appellatus est. Vers. Tu es magisier meus,
quae cubiculariis vesliinenta abltiebat, conccpil el Cliriste, t(f supra. Et ideo. Resp. Beatus Andreas de
peperil et oinne [Forie oiiuiesj crimen episcopo ob- cruce claniabat, dicens : Doiniue, Jcs;i Ciiristc, non
jiciunl. Anf. Illo t|uoque negaute, jussit alferri infan- jubcas me deponi de isla cruce, nisi prius accipias
tein. Cumque oblaius /uissel trigima ab ortu dies spiritum liieuin. Vers. Dorniue, exaudi Oralionem
babens, ait ad eum Briccius : Adjuro le per Deurn, nieain, et clamor meus ad le venial. 837' Hesp.
et si cgo le generavi coram cunctis edicas. Ant. iie- Beatus Andreas vidit crucein. Exclamavit ad eain :
spondens autein infans coram onmi populo, beaio Suscipe discipulum ejns , qui pependit in le, quem
viro dixit : Non es tu, inquit, Patcr nieus. Anf. San- vidi, quem amavi, quera secutus stini mundo corde;
ctus Briccius salisfaeiens populo prunas aideutes ab quapropier loetus pergo ad le, quia secrelum aguovi,
urbe in birro suo dcferens , el ante septilcruui beati qua de causa fixa es. Vers. Vidit crucem Andreas,
Martini coiam populo projiciens, vesiinienliini ejus exclainavitetdixit:Suscipe,beatacrux, buniilein pio-
inusiura apparuil. Vers. Ecce sacerdos inagnus. pterJDoiiiiniiiu,suscipediscipulum ejus. Quipependit.
In Evangelio. Resp. Ctitn videret bealus Andreas cruccrn, excla-
autem non et inavit et dixit : Salve, crnx, quandiu fatigaris, ex-
Antiph. Populis credentibus, abepi- speclans nie sicut exspectasiiDominuni et magisirum
scopaiu eum ejicienlibus, Roraam petiit, flens et T. ineuiu. Vers. Suscipe, beala crux, hurailem propter
ejulaus, aique dicens : Merito haec patior, quia 836 Dominura; suscipe discipuliiui ejus , qtii pependit ia
peccavi in sanctum Dei. le. Resp. Salve, cnix, qux>in corpore Christi dedica-
Anliphonm et Responsoria m vigilia sancti Andrece ta es, et ex membris ejus tanquam margaritis orna-
aposloli, ad Vesperas. ta es, suscipe discipulum ejus qui pependit in le.
Vers. In omnem terram. Ant. Venite post me, Vers. Quoniam lu es proieclor, ul supra. Vers. Salve,
dicit Dominus, faciam vos fieri piscatores hominum. crux preliosa, suscipe discipulum ejus, qui pependit
Responsoriaunde supra. in te magister raeus Christus. Suscipe. Resp. Dum
Resp. Duni perambularet Dominus supra mare,, penderet bealus Andreas in cruce, non cessavit prae-
secus liltus Galileas, vidit Pelrum et Andream retia dicare verbum Dei die ac nocte. Et populus irruebat
niittenies in raare, et vocavit eos dicens: Venile ad impiumjudicemdicentes : Solvehoiriinemjusluin,
posi nie, faciam vos piscatores hominum. Vers. Ex- diniitte liominem innocenleni. Vers. Ut et nos me-
audi, Dens, deprecalionem meam, intende Orationi rcarauc patria, etoranis patria habet pacem, raissu?
ineae. A finibus terrae. Yocavit. liesp. Venite post suni prrcdicare in omnibus ul cognoscar [Forte co-
me, faciam vos pis.eatoreshomiiium. At illi, relictis gnoscantj recti corde secreta crucis Domini mei.
* Hsec et sequenlia desuraunlur ex Actis sancli tatur. E.a totis viribus propugnat Andreas du Saus-
Andrcae , de quorum antiquiiaie et sinceritate dubi- say.
SlS SANCTI GREGORIIMAGNI 81«
Vers. VidenS crucem Andreas, exclamavit dicens : A , gerebat in pectore suo, non diebus neque noctibus a
0 crux admirabilis! o crux quae per lotum mundum colloquiis divinis, et oratione vacabat.
fulgida es, suscipe discipulnm Christi, non me di- Ad Invilatorium.
mitlas errare sicut ovem non habcntem pasiorem.
Vers. Vivens pendebat in cruce proChristinomine Anliph. Regem virginum Dominum venite ado-
bealus Andreas, et docebat populum. Vert. Salve, remus. In primo noclurno.
crux, ut supra. Non me diraillas.
(Deest linea in Ms.) Antiph. Caecilia virgo Almachium exsuperabat,
Anliphonmin matulinis Laudibus. Tiburlium et Valerianum ad coronas vocabat. Psul.
Anliph. Salve , crux pretiosa , suscipe discipulum Bealus vir. Anf. Expansis manibus orabal ad Dnni-
ejus qui pependit in te magisler meus Cbristus. Anf. num , ut eam eriperet de inimicis. Psal. Quare fre-
Bealus Andreas orabat, dicens ; Domine Rex aeternae mueruut. Ant. Cilicio Csecilia menibra domabat,
gloriee, suscipe rrie pendeniem in patibulo. Anf. An- Deum geinitibns esorabat. Psal. Domine, quid mul-
dreas Christi famulus, dignus Deo aposiolus, germa- tiplicati sunt. Vers. Specie lua et. pulchritudine.
nus Petri et in passione socius. Anl. Maximlla Responsoria unde supra.
Christo amabilis , tulit corpus aposloli; optimo loco Resp, Cantantibus organis Caecilia virgo in corde
cum aromatibus sepelivit. Anf. Qui persequebantur suo soli Domino decantabat, dicens: Fial, Domine,
justum , demersisli eos, Domine, in infernura, et in cor meum , et corpus meum immaculaium , ut non
ligno crucis dux justi fuisti. Vers. Conslitues eos ._ suam conhindar. Vers. Biduanis ac triduanis jejuinis orans
principes. " Domino pudiciiiam comniendabat. Fiat. Rcsp.
In Evangelio. 0 beala Caecilia,quae duos fraires convertisti, Alma-
Unus ex duobus secuti sunt chiuin judicem superasti, Utbanum episcopuni in
Anliph. qui Dominum, vullu angelico deiKonstrasli. Vers. Catcilia me misit
erat Andreas fraler Simonis Petri, alleluia. Anf. ad vos, ut ostendatis mihi Urbantim. Resp. Yirgo
Christus me misit ad istam provinciam, ubi non par-
vum populum acquisivi. Ant. Non me permitlas, Do- gloriosa semper Evangelium Christi gerebal in pec-
tore et non diebus neque noctibus vacabat a collo-
mine, farnulum tuura a te separari; terapus est ut quiis;divinis et oratione. Vers. Est secretum , Yale-
coramendes ter.raecorpus meum. Anf. Biduo vivens quod libi volo dicere: 839 Angelum Dei
pendebat in cruce pro Christi nomine beatus An- riane, habeo amatorem , qui nimio zelo custodit corpus
dreas, et docebat populum. Anf. Dignutn sibi Domi- Etnon diebus. Vers. Fial, Domine, cor meum
nus computavit marlyrem, quem vocavit aposlolum, meum. nieum immaculatum, ut non confundar.
dum esset in roari, alleluia. Anf. Sancte Andreas et corpus
apostole Chrisli, deprecare pro nobis ad Dominum In secundonoclurno.
Jesitm. Intercede pro nobis. Anf. Andreas aposlolus Antiph. Domine JesuChriste, seminator casti con-
Domini, magnum operalus esl miraculum ; templum silii, suscipe seminum fruclus, quos In Cseciliasemi-
Dei praedicandojugiter, converlii populumMyrmido- nasti. Psaf. Cum irivocarem. Anf. Beata Caeciliadixit
ncm. Anf. Dixit Andreas Simoni fratri suo : Invenies ad Tiburiium : Hodie le fateor esse meum cognatum,
Messiam , qui dicilur Cliristus. Anl. Yidens Andreas quia amor Dei le fecit esse me contemptum. a Psal.
crucetn cuni gaudio dicebal: Quia amator tuus 838 Yerba mea. Anf. Fiat, Domine, cor meuin et corpus
semper fui, et desideravi. Anf. Continuo, reliciis te- r" meutn immaculatura , ut non confundar. Psal. Do-
tibus et patre, secuti sunt Salvalorem. Ant. Vidil mine Doniintisnoster. Vers. Adjuvabil eam.
Dominus Petrum et Andreara , et vocavit eos. Ant. Responsoriaunde supra.
Reliclis retibus suis, secuti sunt Doniinuin Jesum Resp. Cilicio Coeciliamembra domabat, Deum ge-
Christum. Ant. Dilexit Andream Domiuus in odorem mitibus exorabat, Almacbiuni exsuperabat, Tibur-
suavitalis , allel. Ant. Salve , crux, quae iu corpore litini et Yalerianura ad coronas vocabat. Vers. Ecce
Christi dedicata es , ct ex mernbris ejus lanquam quam bonum el quam jucundum habitare fraires in
margarilis ornata. Anl. Recipe me ab hominibus, et uiitim. Tibtirtium. Resp. Coeciliamintra cubiculum
redde me magistro raeo , ut per le nie recipiat, qui orantem invenit, ct juxta eain angelum Domiui, queui
per le me redemil, allel. Anf. Tu es Deus meus, in viden» Yalerianus niniio terrore correptus esi. Vers.
quo complacui el dilexi, quia viriutein sanctaecrucis Angelus Domini descendil de ccelo, el lumen relulsit
agnovi, alleluia. Ant. Dum perambularel Dominus in habilaculo. Qtietn videns. Resp. Doraine Jesu
supra mare , secus liiius Galileae. Ant. Venite post Chrisle, Pastor bone, seminator casti consiiii, suscipe
me , dicit Dominus, faciam vos fieri piscatores ho- seminumfruclus,quos iu Ca^ciliamseminasli.Caecilta
minum. famula tua, quasi ovis [apisj tibi argtimeulosa deser-
ln die ad Vesperas. vit. Veis. Nara sponsuni quero quasi leonem accepit,
Antiph. Juravit Dominus , et non pcenitebit eum : tibi quasi agnum mansuelissimum sociavil. Csecilia
Tu es sacerdos in oelernum. Psat. Dixit Doininus. faiiiula,
Anf. Potens in terra crit semen ejus, generatio re- In lertio nocturno.
ctorum benedicetur. Psal. Beatus vir qui tiniet. Anf.
Collocct eum Dorainus cutn principibtis populi sui. "n Deum Anliph. Credimus Chrislum Filium Dei verum
esse , qui te lalera accepit famulam. Psai. ln
Psal. Laodate, pueri. Am. Dirupisti, Doinine , vin- Domino. Anf. Nos scicntes sanctum nomeii omnino
cula mea, libi sacnficabo liosliain laudis. Psal. Cre- negare non possurous. Psal. Domine, quis habitabit.
didi propler. Anf. Coiilorialus esl piincipains eorum, Anf. Tuiic Yaleiianus perrexit ad antistitem , et [adj
ei hoiiorati sunt amici lui, Deus. Psal. Douiiue, pro- signum q-uod acceperat invenit sanauin Urbanum.
basli ine. Ant. Nimis honorati sunl amici lui, Deus, Psal. Eruclavit. Vers. Elegit eam Dominus.
uimis contorlatus est principatus eorum. Responsoria unde supra.
In Evangelio. Resp. Be.ita Caeciliadixit ad Tiburtium : HoSie
Anliph. Concede nobis hominem justum , redde,' faleor te esse meum cognalum, quia amor Dei te fecit
nobis hoiniuem sanclum ; ne interficias homincm esse conlemptorem idolorum. Vers. Suscipe, Domi-
Deo charum, jusluro, mansuetura et pium. ne, seminura fructus, quos in Caeciliaseminasti. Quia
amor. Resp. Caeciliame misit ad vos , ut osiendaiis
el in
Anliphonm Responsoria vigilia sanctmCmcilim mibi sanctum Urbanura, quia ad ipsum habeo secreta
virginis, ad Vesperas.
' quae perferam. Vers. Ostende nobis, Domine, miseri-
Antiph. Virgo gloriosa semper Evangelium Chrislii cordiam luam, et salutare luum da nobis. Quia. Vers.
* Forle sicut me contemptum.Vulgo
legitur fe fecit• Codex. . • ,;...,-':
contemptOTemidolorum, quod etiam infra habet[ :,..-..,:• -"."
817 LIBER RESPONSALIS. 818
Tunc Valerianus perrexit ad antislilem , et [adj si- A A. 841 Ad Invitatorium.
gnum qtiod acceperat invenit sanctnm Urbanum.
: Antiph. Regem apostolorum Dominum, venite,
Quia. Uesp. Dum aurora finem daret, Cseciliadixit adoremus.
Eia, niilites Christi, abjicite opera tenebrarum, et in- ln primo nocturno.
duimini arma lucis. Vers. Creciliavaledicens fratri-
bus, et exhoiians eos ait: Eia. Antiph. ViditDnminusPeirum et Andream, et vo-
in malulinis Laudibus. cavit eos. Psal. Cceli enarrant. Anf. Yenite post
Antiphonm me, dicit Dominus, faciam vos fieri piscatores homi-
Antiph. Cantantibus organis , Csecilia Domino de- num. .Psal. Benedicam Dominum. Ant. Retictis re-
cantabat diccns : Fiat cor meum immaculaium , ut tibus suis secuti sunl Dominum Jesum Christura.
non confundar. Anf. Esl secretum, Valeriane, quod Psal. Eructavil. Vers. In omnein terrara.
tibi volo dicere : Angelum Dei habeo amatorem, qui Responsoriaunde supra.
nimio zelo custodit corpus meum. Anf. Valerianus in Resp. Dum perambularet Dominus, ut supra.
cubiculoCoeciliamcum angelo oranlem invenil.840 Vers. Kxaudi Deus. Resp. Venite post me, ul supra.
Anf. Benedico te, Pater Domini mei Jesu Cbristi, Vers. Dum perambularet. Resp. Mox ut vocem, ut
quiaperFilium luutn ignisexstinctus esta lateremeo. supra. Vers. Ad unius jussionis. Resp. Oravit san-
Anf. Caecilia lamula lua, Domine, quasi ovis libi ar- ctus Andreas, ut supra. Vers. Tu es inagister meus.
gumentosa deservit. Vers. Diffusa est. In secundo noclurno.
In Evangelio. Dilexit Andream Dominusin odorem sua-
sancla . Antiph.
Antiph. Dum aurora finem daret Caecilia g vilalis. Psal. Omnes gentes. Ant. Dignum sibi Do-
dixitr: Eia, milites Christi, abjicite opera tenebrarum, minus computavit martyrem, qnem vocavit aposto-
et induiinini arma lucis. Aiif. Triduauas a Domiuo lum diiin esset in mari, allel. Psal. Exaudi, Deus,
poposci inducias, ut domum meara Ecelesiam conse- deprecat. Anf. Salve, crux, quae,in corpore Christi
crarem. Anf. Caeciliame misit ad vos , ut oslendaiis dedicala es, et ex membris ejus tanquam margarilis
mihi sanctum Urbanum, quia ad ipsum habeo secreta ornata. Ptal. Exaudi, Deus, Orat. cum dep. Vers.
quaeperferam. Anf. Suscipe, Douiine, seniinum fruc- Dedisli hsereditatem.
lus, quos in Cseciliara seniinasli. Anf. Caeciliaminlra Responsoria unde supra.
cubiculum orantem invenit. Resp. Homo Dei ducebatur, ut supra. Vers. Filii
In vigilia sancti Clementis,ad Vesperas. alieni. Resp. 0 bona crux, uf supra. Vers. Salve,
Vers. Justum deduxit Dominus. Anf. Dum iter ma- crux. liesp. Doctor bonus, ut supra. Vers. Salve,
ris ccepissetpopulus, voce magna clamabat: Donrine, crux. Vers. Cum vero pervenisset ad locum, ubi
salva eum. Et Clemens cutn lacrymis dicebat : Ac- crux parata erat, videns eam a longe, exclamavit
voce magna, dicens : Salve, crux.
cipe, Pater, spiriium meum.
Responsoriaunde supra. In terlio noctumo.
Resp. Orante sancio Clemente, apparuit ei Agnus Antiph. Accipe meab hominibus, et redde me ma-
Dei, desub cujus pede fons vivus emanat; fluminis gistro meo; ut per te me recipiat, qui per te ine
impetus loelificatcivitatem Dei. Vers. Vidi supra mon- redemit, alleluia. Psal, Confitebiinur. Anf. Tu es
lein Sion Aguum staniem. De sub cujus. Resp. Ora Deus incus in quo complacui et dilexi, quia virttitem
pro nobis , beate Llemens, ut digui elliciamur pro- Q < sanclse crucis agnovi. Psal. Fundamenla. Anf. Non
missione Cbristi. Vers. Sperate in eo oinnis conven- " me permittas, Domine, famulum tuum a te separari.
tus plebis, elfondite coram illo cordaveslra. Ul digni. Tempus est ut commendes lerrae corpus ineuin.
Resp. Dedisti, Domine, habitaculuin marlyri tuo Cle- Psal. Domintis regnavit, irascantur. Vers. Annuntia-
menti in mari, in modtim leuipli marmorei angelicis veriuit opera Dei.
manibus |iraeparatum ; iter praebens populo lerrae, ut Responsoria unde supra.
enarrent mirabilia Dei. Vers. Yenientes autem ve- Resp. Expandi manus meas, ut supra. Vers. Deus
nient cum exsultaiione , porlantes manipulos suos. uliiontim Dominus. Resp. Salve, crux, qua: in cor-
Iter prsebens. Resp. Fcebus et Cornelius discipuli pore, ul supra. Vert. Quoniam lues protector nieus.
beali Clementis dtxerunt ad populum : Oremus om- Resp. Dilexit Andream Dominus. Vers. Ttt es magi-
nes ad Doininum , ut ostendat nobis martyris sui ster meus. Resp. Vir iste in populo suo, ul supra.
corpus. Vers. Pro eo ut me diligerent. Resp. Cum vidisset
Antiphonmin malutinisLaudibus. beatus Andreas, utsupru. Vers. Suscipe, beaiacrux.
Anliph. Oranle sancto Clemente, apparuit ei Agnus Resp. Dutn penderet beatus Andreas, uf supra.
Dei. Anf. Non meis merilis ad vos me niisit Dominus, Vers. Ut et nos mereamur. Resp. Videns crucem
ad vestras coronas participcra fieri. Anl. Viili supra Andreas, ut supra. Vers. Yivens pendebut. Vers.
moiilem Agnum staniera, de sub cujus pede fons vi- Salve, crux, «f supra.
vus enianat. Ant. De sub cujus pede fons vivus ema- in matulinis Laudibus. — In Evangetio.
nat; flumiuis impetus Isetificat civiialem Dei. Anf. Antiphonm
Onines gentes per gyrum crediderunt Christum. p. Aniiph. Unus ex duobus, «f supra. Anl. Yidens
Doinini. u Andreas crucem, cum gaudio dicebat : Quia amaior
In Evangetio. tuus semper fui et desideravi. Amplector te, o bona
crux. Ant. Ego si patibulom crucis expavescerera,
Antiph. Oremus omnes ad Dominum Jesum Chri- crucis gloriam non praedicarem. Ant. Nou me per-
stum, ut conlessoribus suis foniis venas aperiat. Ant. mittas,
lnvenerunt in modum lempli marmorei babitaculum ulsupra. Anl. Christus me niisit.
a Deo paialum. Anl. Oremus ad Dominum, nloslen- 842 ^n die ad Vesperas.
dat nobis inariyris sui corpus. Anl. Dedisii, Domine,
babitaculum raariyri tuo Clemeiili in inari in modum Anliph. Juravit, cum reliquis, ut supra.
templi marraorei angelicis manibus pr.Tparatuni; iter In Evangelio.
praebens populo lerrse, ut enarrent mirabilia Dei. Anliplt. Concede nobis, «f supra. Ant. Biduo vi-
• Invigilia sancti Andrem, ad Vesperas. vens pendebat in cruce, «f supra. Anl. Andieas
apostolus Domini magnurn operalus est miraculuiii
Vers. In omnem terram. Anf. Dum perainbularet; in lcinplo Dei. Praedicandura[Forte praedicaudojju-
Domiiius supra mare secus liltus Galileoe, alleiuia. giter convertit populutn Miimidonium.
a Cur hic occurrat idcm fere officium de sanctoi erant olim dies sancli Andreaememorise dicali, unus
Ar.drea, ac paulo superius, nos latet. Forlasse duo ob inartyriura, alter propter corporis translatioucni.
 »iQ KAfvf.Tianr.nrni MAC.NI. «on
ln vigilia san-etteLucim virginis. Ad Vcsperas. A J) In primo noclurno.
Anliph. Orante sancla Lucia, apparuit ei beala Antiph. In omneni terram. exivit sonus eorum, ct
Agatbes, et consolabatur ancillam Cbristi. in liues orbis lerrae verba eorum. Psal. Cceli enar-
Responsoria unde supra. rant. Anf. Clamaverunt jtisli, et Dorninus exaudivit
Resp. Lucia virgo, quid a me petis quod ipsa pote- cos. Psal. Bcnedicam Dorainum. Auf. Constitues cos
ris praestare continuo? Namet matri luae fides tua principes super omneni terram, inemores erunt no-
subveniat, et ecce salva est, quia jucundum Doniini ininis ttti, Domine. Psal. Eruciavit. Vers. ln oinnein
in tua virginitate habilaculum praeparasti. Vers. Sic- terram.
ut per me civitas Calhanensium sublimatur a Chri- Responsoria unde supra.
sto, ita per le civitas Syracusana decorabilur. Quia Resp. Ecce ego milto vos sicut oves in medio lu-
jucundum. Resp. Rogavi Dominum meum Jesura porura, dicit Dominus; estote ergo prudentes sicut
Christum, ut ignis iste non dominetur mihi. Et im- serpentes, et simplices sicut coluinbae. Vers. Dum
petravi a Domino inducias marlyrii mei. Vers. Pro lticem habetis, credite in lucem ut (ilii lucis sitis, di-
eout me diligerentdetraliebantrnihi, ego autem ora- cit Doininus. Estote. Resp. Tollile jugurn meum su-
bam. Resp. Grata facta est a Doraino in certamina, per vos, dicit Dominus, et discite quia miiis sum et
quia apud Deum et apud homines glorificata esi. In humilis corde. Jugum enini meum suave est, et
conspectu principuni loquebalur sapieniiain, ct Do- omis meum leve. Vers. Et irivenieiis requiem ani-
niiiius oninium dilexit illarn. Vers. Erecta namque in mabus vestris. Jugutn cnim. Resp. Dum steteri.tis
virtutis [virtutej tormenta derisit. Et Dominus. Vers. ante reges et pratsides, nolite cogttare quomodo aut
Adjuvabil eam. I quid loquamini; dabiturenim vobis in illa bora quid
jj
Anliphonmin matulinis Laudibus. loqttaniini. Vers. Non eniin vos eslis qui loquimini,
sed Spiritus Patris vestri, qui loquitur in vobis.
Antiph. Orante sancla Lucia, «f supra. Ant. Lucia Dabitur.
virgo, quid a me petis, quod ipsa poteris praestare lu secundo nocturno.
continuo matri tuse? Ant. Per te, Lueia virgo, civitas
Syracusana decorabitur a Domino Jesu Chrislo. Ant. Deo Antiph. Principes poptilorum congregati sunt cum
Soror mea Lucia, virgo Deo devota, quid a me petis Abraham. Psal. Omnes genles. Ant. Dedisti
quod ipsa poteris prseslare continuo matri lu;e? Ant. hoereditaiem timenlibus nomen titum, Domine. Psal.
Benedico te, Pater Dornini, ul supfa. Ant. Ego ro- Exaudi, Deus, deprecalionetn. Auf. Aniiuntiaveruut
gavi Dominum nieuin Jesum Chrisium, ut ignis isie opera Dei,Orat. et facla ejus inlellexerunt. Psal. Exau-
non dominetur mihi, sed credentibus in Domino ti- di, Deus, meam cuni dep. Vers. Dedisti haeie-
niorem auferain passionum. Ant. Tanto pondere eam ditaiem.
fixit Spiritus sanctus, ut virgo Domiiii immobilis Jiesponsoria unde supra.
permaneret. Vers. Diffusaest gratia. Resp. Vidi conjunctos viros habentes splendidas
In Evangelio. vestes, et angelus Domini locutus est ad me, dicens :
Isli sunt viri sancti facti amici Dei. Vers. Yidi angc-
Antiph. Columna es immobilis, Lucia martyf lum Dei volantem per niedium ccelum, voce magna
Christi, quia omnis plebs te exspectat, ut accipias clamautem, et dicentem : Isli suiil. Resp. Isti sunt
coronainregni, allel. Auf. In tua patieniia possedisli triumphalores et aniici Dei, qui conlemnentes jttssa
animara tuam, Lucia martyr Christi. Odisti quse in 'p principuni meruerunt praemia aierna. Modo coro-
mundo sunl, et coruscas cum angelis. Sanguinem '-' naulur et accipiunt palmam. Vers. Isli sunt qui ve-
proprium inimicis fudisii. Anf. Ego coguovi virtu- nertint ex magna tribulatioue, et laveruntsiolas suas
tem Domini mei Jesu Chrisii, secure contemno mi- in sanguine agni. Modo. Resp. Isti stint qui viventes
nas tuas. in carne plantaverunl Ecclesiam 844 sanguine suo :
(Deesl tinea in Ms.) non sunt de terris corpora eoruin separata, quorum
De sanclo Thoma, in malutinis Laudibus. nierito sunt in coslis animac sanctorum coscquales.
Vers. In omnem lerrain exivit sonus eorum, utsu-
Anliph. Apparuit Thomse Dominus in visu nocte pra.
dicens ei: Ne (imeas descenderc in India, quia ego
non te derelinquo. Ant. Rex aulem rogabat aposio- In tertio nocturno.
lum : Peto libi, vir Dei, ut eas, atque benedicas Antiph. Exallabuntur cornua justi, allel. Psal.
puero cum filia mea. Ani. Tliomas orabat ad Domi- Conlitebimur. Ant. Lux orla est justo, allel. rcclis
nuin : Deprecor te, Domine, ut benedicas hos inno- corde Iaetilia, allel. Psal. Dominus regnavit, exsultct.
cenles, el spira eis quse agi oporteat. A«f. Vos autem Ani. Custodiebaut testimonia ejus, et praecepta ejus,
eslote fortes, elcustoditc quae843 a me acccpistis, allcl. fsa/. Doininus regnavit, irascantur. Vers. An-
quia non videbitis ultia faciein iiieani. Anf. Cucuin- nuiitiaverunt.
det hodic famulum luura gloria tua, Domine Jesu Responsoria.
Christe.
In Evangelio. Resp. Isli sunt viri quos elegit Dominus in chari-
lale uon ficta, et dedit illis gloriam serapiternam,
Antiph. Orabat sanclus Thoinas ad Doniinuin : j\ qtiorum doctrina fulget Ecclesia, ut sol etluna. Vers.
Respice in rae, Doinine, exspectantem ae reverten- Sancli per lidem vicerunl regna, operati justiliam.
lem a nuptiis. Anf. Adeslo, Domiue, seivo tuo, et Qiiorum. Resp. Fuerunt sine querela ante Doniinuin,
cum pace dirigas nie ad sedein luani, alleluia, alle- ct ab iuvicem non sunt separati. Calicem Doniini bi-
luia. Anf. Advenieiites milites qui percusscruut eumt beruitt, et amici Dei facti sunt. Vers. Tradiderurit
I lanceis; et ille gaudens inigravit ad Doiuiuum. corpora sua ad suppiicia, ideo coronantur et acci-
Antiphonmet Responsoria in vicjilia aposlotomm, ad[ piuiit palinam. Resp. In omncin terram exivit son.tis
Ycsper.as. eorum, Et in fines orbis terrte verba eorum. Vers.
Vers. In omneni tcrrain. Auf. Tiadent cniin vos' Non sunt loquelae, neque sermones quorum non au-
in conciliis, et in synagogis suis flagellabuni vos; et diaufur voces eorura. Et in fines. Ifesp. Constiiues
ante reges et praside^ duceniini propier tne, in1 eos principes super omneni terram, memores eruiit
testinionitim illis et gontibtis. Anf. Estote fortes iti1 noininis tui, Domine, in omni progenie el gencra-
bello, et pugnaie cum anliquo serpeiite, ct accipie- lione. Vers. inet oranem terram, ut supra. Resp. Cives
tis regnum astemuin, alleluia. aposioloruin domeslici Dei advenerunt hodie, por-
lanlcs pacera, illuminantes patrias; dare pacera gen-
Ad Invilalorium. libus, et liberare populum Domini. Vers. lu omneiu
Antiph. Regem apostoiorum Doniiiiuni, venite,t lerrani. Resp. Non vosraeelegislis,sed ego elegi vos,
adorcmus. ct posui vos ut catis, ct fructum affcratis, et fructus
821 LIBER RESPONSALIS. 822
vester maneat. Vers. Non eriim vos estis qui loqui- J\. sanctorum; et jam non erit amplius ncque lucius,
mini, «f supra. Et fructus vester. neque clamor, sed nec ullus dolor, quoniam priora
(Desunt dum linemin Ms.) transierunt.Vers. Justorutn animoein manuDeisunt,
Anliphonm in matulinis Laudibus. et non tanget illos tormentum malitioe. Quoniam
priora. sancti gloriosum sanguinem fude-
Antiph. Hoc est praeceplum meum ul diligatis in- runt profiesp.Yiri Domino, amaverunt Cbristum in vita sua,
vicem sicut dilexi vos. Anf. Majorem cbarilalem imitati sunt eum in morte sua; et ideo coronas trium-
nemo habet, ut animam suam ponat quis pro arnicis pbales meruerunt. Vtrs. Untis
suis. Anf. Yos amici mei eslis, si feceritis quae prae- erat in eis. Et ideo. Resp. Tradidernnt spiritus «t una fides
sua
cipio vobis, allel. Anf. Beati mundo corde, quoniam propter Deum ad supplicia, et mertieruntcorpora habere
Dettm videbtmt. Ant. In palientia vestra possidebitis ronas perpetuas. Vers. Istt sunl qui venerunt co- ex
animas veslras. Vers. Conslitues eos principes. magna tribulatione, et laverunt stolas suas in sau-
ln Evangelio. guine Agni. Et meruerunl.
Antipli. Vos qui reliquistis omnia, et secuti cstis In secundo nocturno.
me, centuplum accipietis, et vitara aeternam posside- Antiph. Filii hominum. Psal. Cum invocarem. Anf.
bitis. Anf. Vos qui secuti estis me, sedebitis super Scuto bonre. Psal. Verba mea. Ant. In universa
sedes judicantes duodecira tribus Israel, allel. terra. Psal. Domine Dominus noster.
Item Antiphonmin matutinis Laudibus. 846 Rcsp. unde supra.
Anliph. EgO vos elegi de mundo, ut eatis et fru- -.B Resp. Sancti tui, Domine, mirabile consecuti sunt
ctum plurimum afferalis. Anf. Qui manet in me, et iter, servientes praeceptis tuis, utinvenirenlur illaesi
ego in eo, hic fert frucluin multum, allel. Ant. Non in aquis validis. Terra apparuit arida, et in mari
vos me elegistis, sed ego elegi vos, et posui vos ut Rubro via sine impedimento. Vers. Quoniam per-
cussit pelram, et fluxerunt aquae, el torrentes inun-
eaiis, et fruclum afferatis, et fructus vester maneat. daverunt.
Anf. Beati pacifici, beaii mundo corde, quoniam ipsi Terra. Resp. Verbera carnificum non ti-
Deura videbunt. Ant. Jam non dicatn vos servos, sed muerunt sancti Dei, morientes pro Christi nomine,
amicos meos, quia omnia quaecunque audivi a Patre ut haeredes fierent in domo Domini. Vers. Magnus
nieo, nota leci vobis. Dominus et laudabilis valde, in civitate Dei nostri,
in monte sancto cjus. Ut hseredes. Resp. 'Haec est
In Evangelio. vera fraternitas, quoe nunquam potuit violari certa-
Antiph. Vos estis Iux htijus mundi. In patientia mine, qui effuso sanguine secuti sunt Dominum,
845 possidebitis animas vestras. Ant. Yestri capilli conlemnenles aulam regiam pervenerunt ad regna
capiiis omnes numerati stint; nolile timere, multis ccelestia. Vers. Ecce quam bonum et quam jucun-
passeribus meliores estis vos. Ant. Non enim vos es- dum, ut supra.
tis qui loquimini, sed Spiritus Palris vestri, qui lo- In tertio nocturno.
quiiur in vobis, dicit Doniinus. Ant. Quodcunque Anliph. Sancti qui in lerra suut. Psal. Conserva
petieritis Patrem in noraine meo, dabitur vohis a me, Domine. Ant. Haec est generalio. Psal. Domini
Patre meo, dicit Dominus. est terra. Ant. Laetamini in Domino. Psal. Beati
llem Antiphonmin matulinis Laudibus. qtiorunt. Vers. Justi autem.
Antiph. Ego vos clegi de mundo, quia mundus 'C Resp. unde supra.
odio vos habuit. Ant. Maneie in dilectione mea, sicut Resp. Propter Testamentum Domini et leges pa-
dilexi vos, dicit Dominus.Anf. Tollile jugum meum ternas; ideoque sleterunt in amore fraternitatis, quia
super vos, quia mitis sum et humilis corde. Auf. unus luit semper spiritus in eis et una fides. Vers.
Jugum enim meum suave est, ct onus meiim leve. Eccequam bonum, ut supra. Quia unus. Resp. Sancti
Anf. Beali qui persecutionem patiuntur propter jus- mei qui in isto saeculo certamen habuistis, merce-
liliam. Ant. Nolite tiraere eos qui occidunt corpus, dem Iaborum ego reddam vobis. Vers. Venite, bene-
aniniam autera occidere non possunt, dicit Domiiius. dicti Patris mei, percipite regnum quod vobis para-
tum est ab origine mundi. Resp. Sancti Dei, dedit
In Evangelio. vobis Dorainus locum istum ut faciatis in eo mira-
Araen dico mundus et vos bilia. Vers. Sancti et justi, in Domino gaudete, vos
Anliph. vobis, plorabit, elegit Dominus in isto loco. Ut facialis. Resp. In
et
gaudebitis, gaudium veslrum nemo tollet a vobis.
Ant. Ego sum via, veritas et vita; nemo vadit ad circuitu tuo, Dominc, lumen est quod nunquam
ubi cousliluisti Iucidissimas mansiones, ubi
Patrem nisi per me, allel. Ant. Yenite, benedicti Pa- dcliciet, sanctorum aniinoe. Vers, Magnus Douii-
tris mei, percipite regnuin quod vobis paratuni est requicscunt ut supra. Vers. Lux perpetua lucebit sanctis
ab origine niundi. Vers. Vos estis qui permansistis nus,
mecum in lentalionibus meis. Ego autem in medio luis, Domine, et oeterniias tcmporum. Resp. Certa-
men raagttum habuerunt sancti; transierunt per
veslri sum sicut qui ministrat, alleluia. ignem et aquam, et coronas acceperunt a Domino
(Deest tinea inMs.) n" Deo. Vers. Isti sunt sancti, qiti pro Testamcnto Dei
Antiphonmet Responsoria in vigilia plurimorum mar- vit sua corpora tradiderunt. Et coronas. Resp. Corona-
tyrum, ad Vesperas. eos Dominus corona justitise, quia passi sunt pro
Antipli. Ecce adesl lempus, venite ad me, omnes Domino. Vers. Et adjuvavit eos Domintis, et libera-
sancti, quia paravi vobis regnum, ul maneatis raecum vit eos, et eripttit eos. Qtiia. Resp. 0 veneranda
in aelerniim. Ant. Astiterunt justi ante Domiiiura, raartyrum gloriosa certamina, qui in sois corporibus
et ab invicem non sunt separati, gloriam Doraini vi- pro Chrislo immania peiiulerunt tofraenta, et ideo
derunl, ct amici Dei appellati sunt. percipere mertierunt immarcessibilem oelernse glo-
Ad Invitalorium. rise coronam. Vers. lsti sunt qui venerunt. liesp. Isti
sunt sancti, qui pro Tesianienlo Dei corpOra sua
Antiph. Regem martyrum Dominum, venite, ado- tradideruni, et in sanguine Agni laverunt stolas suas.
remus. Vers. Justi in perpeluo vivenf, et apud Doniinum
In primo nocturno. est tnerces sanctorum. Et in sanguine. Resp. Omnes
Aniiph. Sectts decursus aquarum. Psal. Bealus sancti per fidcm vicerunt regua , operati sunt jttsti-
vir. Ant. Pnedicans. Psal. Qtiare freinuerunt. Anf. tiam , adepli sunt promissiones, ohluravcrunt ora
Filii honiinum, scilote quia. Psal. Cum invocarem. leonum, et fortes facti stitit in bello. Vers. EiTuge-
Vcrs. Loetaniiniin Doniino, runt aciem gladii, convaluertint de inlirmitate. Et
Ilesponsoria unde supra. fortcs. liesp. Qui, pro Cbristi aniore minas bomi-
Resp. Aklerget Deus omnem lacrymam ab oculis num contemnentes, Clirisli amici facii sunl iii regno
823 SANCTIGREGORII MAGNI 824
coelorum. Vers. Sancti per fidem, «t supra. Resp. A virlulem luam, Doraine. Ant. In velamento sancli
Beati estis, sancii Dei omnes , qui mernisiis consor- tui, Domine, clamabunl dicentes: Deus, Deus meus,
les fieri ccelestiumvirlutum , et perfrui selernoecla- allel., allel. Ant. Sancti Domini*,Domino benedicite
rilaiis gloria ; ideoque precamur ut memores nostri in aeternum.Anf. Hymnus omnibus sanctis ejus. Ant.
intercedere dignemini pro nobis ad DominumDeum In sanctis et in firrnainento virtutis ejus laudale Do-
nostrum. Vers. Gaudete et exsultate, quia merces minum omnes angeli ejus.
vestra niulta est in ccelo. In Evangetio.
847 Antiplwnmin matulinis Laudibus. Antiph.O quam gloriosum est rcgnum, in quo cum
Antiph. Omnes sancti quanta pa«si sttnt tormenta, Christo gaudent omnes sanctiierit. ! Ainicli stolis alhis,
Anf. In laberna-
ut securi pervenirent ad palmam martyrii! Ant. De sequuntur Agiiumquocunque
palma ad regna pervenerunt sancli; coronas decoris culis juslorum vox lreliiioc, allel. Anl. Sanctorum
meruerunt de manu Dei. Ant. Corpnra sanctorum in sicut aquilae juventus renovabilur. Florehuut sicut
pace sepnlta stint, et vivunt nomina eorum. Anf. lilia in civilate Doniini. Anf. Sangnis sancioruin
Martyres Doraini, Domino benodicite in oeternum. marlyrum proCbristo effususest in terris, ideo adepti
Anf. Marlyrura chorus, laudale Dominutn, alleluia. sunt pracmia senipiterna. Anf. Isioruni est enim
In Evangelio. regnum ccelorum , «f supra. Anl. Beati estis , santii
Dei omnes , qui meruistis consortes fieri ccelesiium
Antiph. Dabo sanctis meis Iocum nominatum in virtulum, et perfrui claritatis glorioe; ideoquepreca-
regno Patris mei. Ant. Hi sttnt qui venerunt ex ma- mur, ut memores nostri intercedere dignemiui pro
gna tribulatione, el laverunl slolas suas in sanguine „," nobis ad DoininumDeutn nostrtun. Anl. Gainlenl in
Agni. Anf. Hi sunl qui prc, lege Dei sui morti se tra- coelis animse santiorum , qui Cbristi vestigia sunt
dere non dubitaverunt. Ab iniquis inierfecli sunt, et secuti. El quia pro ejus amore sanguiwemsumn fu-
in aeternum vivunt cum Chrisio. Agnum secuti sunt, derunt, ideoque cura Christo exsultant sine fine.
ct acceperunt palmam. Ant. Sancti per fidem vice- Auf. Oviii raisericordise , quorum non acceperunt
runt regna, operati sunt justiliam, adepti sunt pro- oblivionem juslitise, et semen eorum et filii propter
missiones. eos usque in aeternum cuni gloria permanent. Cor-
Ilem Anliphonmin malutinis Laudibus. pora eorum in pace sepnlla, non derelinquentur vir-
lutibus plena; vivunt uoniina eorum in saecula. Ant.
Anliph. Jnslorum autem anirnae in mantt Dei sunt,
et non tanget illos lormentum malitioc. Anf. Si co- 0 venerandaChristo marlyruin ceriamina, qui in suis cor-
imniania perlulerunt tonnenla !
ram hominibus tornienta passi sunt, spes electortim poribus pro
esl immortalis in xternum.Anf. Tradiderunt corpora ldco percipere meruertint imuiarcessibileiii uierme
coronain , allel. Anf. Jnstoium aninire in ma-
sua ad supplicia , ideo coronantur, el accipiuut pal- glorite
mam. Anf. Tanquain aurum in iornace probavit nu Dei sunl, et non tanget illos tormeniiim moriis.
electos Dominus, et quasi bolocausta accepil illos in In pace sunt ea quae possident, allel. Ant. Ueati eritis
oeteininn. Ant. Spiritus et aniinaeJustorum , Hym- cuin vos oderim homines; et cum spreveriut vos,
num dicite Deo nostro, allel., allel. Auf. Exsulta- et exprobraverint, et ejeierint noinen vestruin tau-
bunt saucti in gloria, laetabuntur in cubilibus suis. quam inaluin , propier Filium lioininis. Gaudete et
exsuliale, ecce euim merces vesira niulta est in coe-
ln Evangelio. lo. Anf. Sancli mei qui in isto saeculoceriaiiien lia-
Anliph. Fulgebunt justi, el tanquam scintillse in 'C Sancti
buistis, meicedeni laboruin ego reddam vobis. Anf.
arundineto discurrent. Judicabunt nationes, et re- lui, Domine, floiebunt sicutlilia, el sicut odor
gnabunt in seternum. Anf. lsti sunt sancti, qui pro, balsami erunl ante le, allel.
Dei amore minas hominum coniempserunt. Clirisli et Responsoriain viyilia unius martyris,
martyres in regnum ccelorum exsultant cum Anliphonm
angelis. ad Vesperas.
<
0 quam pretiosa est mors sanctorum , qtti assidue,
assistunt anle Dominum , et ab invicem non siint', Vers. Justus ut palma florebil. Ant. Ilic est vere
separali. Ant. Nomen scmpitcrnum dabo sanclis meis, marryr, quiminas pro Cliristi iiomine sanguinem stiuin
dicil Dominus, gaudium et lsetitiam oblinebunt in[ fudit; qui judicum non timuit, nec lerrenae
aeternum. dignitatis gloriam qusesivit; sed ad cceleslia regna
feliciter pervenit.
Itcm Antiphonmin matutinis Laudibus.
Ad Invilalorium.
Anliph. In cceleslibus regnis sanclorum habitalio,'.
et in seternum requies eorum. Ant. Dabo sanciis Antiph. Regem maiiyrum Dominum.
meis , «t supra. Ant. Yia justorum recia facta est. In primo nocturno.
Sanctorum iler praeparatum est in afilemum. Auf. Antiph. In lege Domini. Psat. Bealus vir. Auf.
Sancti spiritus et animae Justorum , Hymnum dicite3 Prasdicaus.
Deo in oeternum. Ant. Justi autera in perpetuum vi- ce mea. Psaf. 849 P^ol. Qnare fremuerunt. Aiif. Vo-
Doiniue, quid multiplicati sunl. Vers.
vent, et apud Dominumest merces eorum. Anf. San- Vocemea.
cti qui sperant in Domino, niutabnni fortitudineni,>
assument pennas ut aquilae; volabunt et non defi- p Res-ponsoriannde supra.
cient. Resp. Isle sanctus pro lege Dei stti certavit usque
ad morteui, et a verbis impiorum non liinuit; fuiida-
In Evangelio. tns eniin crat supra firmatn petram. Vers. Isie est
Antiph. Ecce merces sanciorum copiosa est apud1 qui contenipsit vitum niundi, el pervenit ad ccelestia
Deum; ipsi vero roortui sunt pro Chrislo, el vivuntt regna. Fundatus. Resp. Domine, praevenisti euin in
in aeternum. Anf. Isti snnt sancti qui pro Testamen- Benedrctionibiisdulcediuis, posuisti in capite ejus co-
to Dei sua corpora iradiderunt, et in sanguine Agni ,i ronam de lapide preiioso. Vers. Vitain petiit a le, et
laverunl slolas suas. Anl. Haecest vera fraternitas,;, iribuisii ei longitudineni dierum in sivculiiin, el in
quae nunquam potuit violari certamine. Qui effuso o saeculum sseculi. Resp. Jostus germinabit sicut li-
sanguine seculi suut Doininum, conietnnenles aulamn lium, et florebit iu ieternum ante Domiiium. Vers.
regiam , pervenerunt ad regna ceeleslia. 848 Ant. >, Plantaius in donio Domini, in airiis doinus Dei no-
Propter Testamentum Domini, «f supra. stri. El florebit. Resp. Iste coguovil justitiaro, ct vi-
Item Anliplionmin matutinis Laudibus. dit mirabilia niagna ; et exoravil Altissimuin, et in-
venius est in numero sanctorum. Vers. Iste esl qui
Antiph. Super nivem dealbabunlur sancti tui, Do- '"
mine. Anf. Sancii eslis, dicil Doniinus; multiplicabo caiitcnipsit, tif supra. Et inventus.
ntimerum vestrum, ut oretis pro populo meo in loco 0 In secundo noclurno.
5to. Ant. Sic in sanctb apparuit tibi, ut viderentt Antiph, Filii hominum, Psal. Cum invocarem,
 825 LIBER RESPONSALIS. 826
Ant. Sculo bonse voluntatis. Psal. Yerba mea., A In vigilia unius confessoris.Ad Vesperas.
Anf. In universa terra. Psal. Domine, Dominus no- Vers. Ecce sacerdos magnus. Anf. Similabo eum
ster. Vers. Gloria et honore. viro sapienti, qui oedificavitdomum suam super pe-
liesp. unde supra. tram. Anf. Amavit eum Dominus, et ornavit eura,
Resp. Stolam jucunditatis induit eum Dominus, et stolam gloriaeinduit eum, et ad portas paradisi coro-
coronam pulchritudinisposuitsuper caputejus. Vers. navit eum.
Cibavit illum pane viias et intellectus, et aqua sa- Ad Invitalorium.
pientise salutaris potavit eum. Et coronam. Resp. Co-
rona aurea super caput ejus, expressa signo sancli- Anliph. Regem confessorum Dominum.
tatis, glorioe, honoris, et optis forliludinis. Vers. In primo noclurno.
Quoniam praevenisti eum in Benedictionibus dulce- Antiph. Beatus vir qui in lege Doraini medifatur,
in
dinis, posuisti capite ejus coronam de lapide pre- voluntas ejus permanel die ac nocle; el omnia quae-
tioso. Expressa. Resp. Hic est vere martyr, qui pro cunque faciet, seraper prosperabuntur. Psal. Bea-
Cliristi nomine sanguinem suum fudit, qui minas ju- tus vir. Antiph. Beatus iste sanctus, qui conlisus est
dicum non limuit, nec lerretise dignitatis gloriam in Domino, praedicavit prseceptum Domini, conslitu-
quaesivit, sed ad coslestia regna pervenit. Vers. tus est in monte sancto ejus. Psat. Quare fremue-
Juslum deduxit Dominus per vias reclas, et ostendit runt. Auf. Tu es gloria mea, lu es susceptor meus,
illi regiiuin Dei. Qui roinas. Domine. Tu exallatis caput meum, el exaudisli rae
Jn lerlio nocturno. de monte sancto tuo. Psal. Domine, quid multipli-
B cati sunt. Vers. Voce mea.
Antiph. Justus Dominus. Psat. In Domino confido. unde supra.
Anf. Habitabit. Psal. Domine, quis habitabit. Anf. Responsoria
Resp. Euge, serve bone et fidelis, quia in pauca
Posuisti, Domine. Psal. Domine, in virtule. Vers. fuisti fidelis, supra multa te constituam; intra in
Posuisti, Domine. Domini tui. Vers. Domine, qtrinque talenta
unde gaudium
Responsoria supra. tradidisti roihi, ecce alia quinqtie superlucralus sum.
Resp. Posuit coronam capiti meo, et circumdedit Inira. Resp. Ecce sacerdos magnus, qui in diebus
mc vcstimento salutis, ad expugnaudas gentes et ora- suis placuit Deo. Ideo jurejurando fecit illutn Domi-
nes iniinicos. Vers. Judica, Doniine, nocentes me, nus crescere in plebeni suam. Vers. Benedictionem
expugna impugnantes me. Apprehende arma et scu- omniutn genlium dedil illi, et Testamentum suum
ttini, et exsurge in adjuiorium inilii. Ad expugnan- confirmavit supercapul ejus. Resp. Juravit Dominus,
das. liesp. Hic est vir, qui non est derelictus a Deo et non poDiiitebiteum, 851 "u es sacerdos in aeler-
iti die certaminis sui. Et ipse coiiGulcavitcaput ser- nura, secundum ordinem Melcbisedecli. Vers. Dixit
pentis antiqui. Modo coronabitur, quia (ideliier vicit Dominus Domino meo, sede a dextris meis. Se-
in mandatis Domini. Vers. Armis divinis percutiens cundum.
saevitiam persequentium supervicit. Modo. Vers. Isie In secundo noclurno.
est qui contempsit. Resp. Desiderium animae ejus
tribuisti ei, Domine, et voluntate labiorum ejtis non Antiph. Invocanlem exaudivit Domintis sanclum
fraudasli eum. Vers. Vitam peliit. Resp. Gloria et suuin ; Dominus exaudivil eum et consiituit eum in
honore coronasli eum, Domiiie, et consliinisti eum pace. Psal. in Cum invocarem. Anf. Laetentur omnes
super opera manutim tuarura, omnia subjecisti sub <3 qui sperant te, Domiue, quoniara tu benedixisti
Scuio bonae voluntatis coronasli eura. Psal.
pedibus ejus. Vers. Quoniam elevata est magnificen- Justo.
lia lua super ccelos, Deus. jOmnia. Vers. Qunniam Yerba raea. Auf. Domine Dominus noster, quam ad-
mirabile est nomen tuum in universa lerra! Quia glo-
prsevenisti eum. Resp. Qui me confessus fuerit co- ria et honore coronasli sanclum tuum, et constituisti
ram hominibus, dicit Dominus, et ego confitebor eum
coram Patre meo qui in ccelis est. Vers. Qui mihi eum super opera raanuum tuarum. Psal. Ipsuin.
minislrat, me sequatur; et ubi ego sum, illic et mi- Vers. Gloria et honore.
nister meus erit. Responsoria.
850 Anliphonmin malulinis Laudibus. Resp. Posui adjutorium super potenlem , et exal-
tavi electum de plebe mea ; manus enim mea auxi-
Anliph. Qui me confessus fuerit coram borainibus, liabitur ei. Vers. lnvetti David servum meum, oleo
confitebor et ego eum coram Patre meo. Anf. Qui sancto meo unxi euin. Manusenim. Resp, Iste est
sequitur rae non ambulat iu lenebris, sed habebit qui ante Deum maguas virtutes operatus est, et om-
lumen viloe, dicit Dorainus. Anf. Si quis raihi raini- nis terra doclrina ejus repleta est. Ipse intercedat
slraverit, honorificabit cuni Pater meus, qui est in pro peccatis omnium populorum. Vers. Iste est qui
ccelis, dicit Dominus. Anf. Qui mihi minislrat me se- coniempsit. Resp. Iste homo ab adolescenlia sua
quatur; et ubi ego sum, illic erit et minister ineus. partim ineruit inlirmos curare. Dedit illiDominus cla-
Ant. Yolo, Pater, ut ubi ego sum, illic si et mini- ritatem magnam, caecosilluminare et daemoneseffu-
ster nieus. Vers. Justus ut palma. garc. Vers. Ecce horao sine querela, verus Dei cul-
In Evangelio. tor, abtinens se ab omni opere malo, et permanens
JJ in innocenlia sua. Dedit.
Antiph. Si quis per me introierit, salvabitur, et ln tertio noclurno.
pascua inveniet, dicit Dominus. Anf. Qui vult venire
post me, dicit Doniinus, abnegel semeiipsum, et lol- A.ntiph. Domine, iste sanctus habitabit in taber-
lat crucem suam, et sequatur me. Ant. Amavit eum. naculoluo; operatus eSt jusiitiam,, requiescet in
Anf. Qui odit animam suam in lioc mundo, in vitam monte sancto luo. Psalm. Qui ingreditur sine ina-
oelernam custodit eam. Ant. Iste sanctus pro lege cula. Anf. Yilam petiit a te, Iribuisti ei gloriam, et
Dei sui certavit usque ad raortem, et a verbis im- magnum decorem imposuisli super eum. Posuisti in
piorum non tiniuil; fundalus eiiini erat supra firinam capiie ejus coronam de lapide prelioso. Psal. Do-
peiram. Anf. lste est qui conlempsit vitain mtuidi, et mine, in virtule. Anf. Hic accipiet benedictionem a
pervenit ad coslestia regna. Ant. Nisi graiiiun fru- Domino, el misericordiam a-Deo salutari suo, quia
nienli cadens in lerra niorluum fueril, ipsum solum haecest generaiio quaerenliunt Dominum. Psal. Do-
manet. Anf. Beatus vir qui sufferl tentaiionem, quia mini est terra. Vers. Posuisti, Doinine.
cuin probatns ftierit, accipiel coronam vike, quain Reeponsoria unde supra.
repromisit Deus diligentibus se. Ant. Hic vir despi- Resp. Amavit eum Dominus et ornavit, stolam
ciens munduni et terrena triumphans, divitias ccelo glorite induit euni, et ad porlas paradisi coronavil
comlidit ore, raanu. euni, Vers. Induit eum Dominus loricam fidei, et co-
(Dim linecedesunt in Ms.) ronavit eura. Et ad portas. Jiesp. Iste homo perfecit
S97 SANCTI GREGORIl MAGNI 8-28
omnia quoeloculus cst ei Deus, et dixit ad eum : In-'}A talis non nocebit eum. Resp. Sicut fui cum Moyse,
gredere inrequiem menm, quia vidi te juslum coram iia ero lecum,limeas. dicit Dominus. Conforta populum
me ex omnibus gentibus. Vers, Isie est qtii contem- meum, neque Eccc Dominus Deus tuus ante
psit vilam mundi. Resp. Cibavit illum pane vitse et leest;non le derelinquet. Vers. Quoniam tecum
intelleclus, et aqua sapientise salutaris polavit eum. cst Doiniiius Deus tuus in omnibus ad quaeciinque
Vers. Custodivit euin ab inimicis, el a seductoTilms perrexeris. El non le. Resp. Dominus qui 853 elu-
luiaviteum. Vers. Jtistum deduxit Dominus per vias git rne, ipse ine confortavit corona jusiitite. Via etiirn
rectas, et oslendit illi regnuin Dei, et dedit scientiam mea recla est coram le, Domine. Vers. Via justorum,
sanclorum, honestavit illum in laboribus suis. Vers. ut supra. Vers. Elegisli, Domine, principem et judi-
Cibavit illum. Vers. Magnificavit eum in conspectu cem populo tuo, ul sedificaretn lemplum nomini tuo
regum, Ct dedit illi coronam glorite. Honestavit. in civitate hahilaiionis tuse. Resp. Doctrinam sa-
Resp. Saccrdoles ejtts induant juslitiam, et sancti pienlioe dedi in corde luo, dicit Doniinus, ct exaudivi
ejus exsullatione exsultabunt. Vers. llluc producam le. EtVers. prolegam civitalem istam. Et sit pax in diebus
cornu David. Paravi lucernara Christo meo. Et luis. fnquisivisapientem, et sacerdotcmsimilem
sancli. sibi non inveni. Ut video, Spiritum Dei hnbes in le;
ideo magnus es in domo Domini; et de ore tuo au-
Anliphonmin malutinis Laudibus. diet omnis populus, qui libi commissus est. Vers.
Antipli. Ecce sacerdos magnus, qui in diebus stiis Beatum dixerunt populum cui haec stint, beattis po-
-placuit Deo, et invenlus est juslus. Anf. Beatus ille pulus. Qui tibi. Resp. Elegit te Dominus sacerdotem
servus quetn cutn venerit Dominus ejus, 852 et sibi, ad sacrificandum ei hosliam laudis. Vers. Tunc
pulsaverit januam invenerit vigilantem. Anf. Fidelis "1 acceptabis sacrificium justititc, oblationes, et bolo-
servus et prudens, quem consiituit dominus super causta. Ad sacrificanduin. Vers. Immola l)eo sacri-
familiam suam. Ant. Sacerdotes Dei, benedicile Do- ficium laudis, et redde Altissimo vota tua. Resp.
mino. Servi Domini, Hymnum dicite Deo in oeter- Ego le tuli. Resp. Da mihi, Domine. Resp. Posui
num. Anf. Serve bonc et fidelis, intra in gaudiurn adjulor.
Doniini tui. Vers. Justum deduxit Dominus. Deesl linea in Ms.
In Evangelio. Antiplt. Ecce virum prudentem qui aedificavit
Anliph. Euge, serve bone et fidelis, quia super supra Deus petrani. El in ore ejus non est invcnlus dolus,
pauca fuisti fidelis, supra multa te constiluam, dicit quia elegit eum sacerdotem sibi.Anf. Ecce
TJominus. Anf. Euge, serve bone, in modico fidelis, vere Israelila, «f supra. Ant. Justus florebit sicut
inlra in gaudium Domini lui. A»f. Domine, quinque rosa plantala juxta rivos. El sicut lilium dans suavi-
talenta tradidisti, ecce alia quinque superlucratus latem odoris. Anf. Plantatus in domo Domini, in
sum. atriis Dei nostri florebit. Ant. Iste est fidelis et
llem in Malutinis. prudens dispensator, quem constituit Dominus super
familiam suam ut daret illis in tempore ttitici
Antiph. Euge, serve bone, in modico fidelis. Anf. mensuram. Auf. , Dispersit, dedit pauperibus,
Non est inventus similis illi, qui conservaret legem titia jtts-
raanct in saeculum saaculi. Anf. Eril Do-
Excelsi. Ant. Ideo jurejurando fecit illum Dominus niinusejus
crescere in plebem suam. Anf. Magnificavit illum iti Munduni adjutor tuus conira oranes ininiicos luos.
le faciet, et dum oraveris ad cum, exau-
conspectu regum, et dedit illi coronam glorioe. Anf. C (
Sefvi -Domini,Dominum benedicite in seternum. Anf. dict le. luo Anf. Elegisti, Domine, principetn judicem
in civitate tua. Anf. Doctrinam sapiett-
Et Testainentum suum conftrmavit sttper capttt cjus, populo
et invenit gratiam coram oculis Domini. Anf. Slaluit tiae dedi in cortle tuo, dicil Dominus, el exaudivi le
ut prolegas gregetn isluin, et sit pax in diebus tuis.
illi Testarnentum sempiternum; et dedit illi sacer-\ Ant. Benediclus lu in civitale. Benedicius in agro.
dolium magnum. Benedictus scrnio oris tui. Auf. Muititudinem die-
In Evangelio. rum et aiinos apponat tibi Dominus; misericordia
Anliph. Sint lumbi vestri prsecincti, et Iiicernse.. et veritas non te descrant. Anf. Staluit illi Testa-
ardentes in manibus vestris. Ant. Iste est qui ante menium sempiterntim , ct dedit illi sacerdotiutn
Deum magnas vinutes operalus est; et omnis terra( niagnum. Vers. Justum deduxit Dominus. Anl. Qui
doclrina cjus repleta est. Jpse intercedal pro peccatis; rae dignatus es dc stercore erigere , raiscrere uiihi
omniuin populoruin. Ant. Sacerdoles lui indiiantt servo tuo; et concede niihi gratiam ad regendam ple-
justiiiani, ct sancti tui exsullent, Domine. Anl. Vigi- bem tuam. Anf. Lucesplendida fulgebis.etomnesfines
Iale ilaque, quia nescilis diem neque horam, quando> lerrac adorabuiit le; notnen magnuin invoeabuni te.
Dominus vester venturus sit. Anf. IIoc autem scitole,p In die ud Vesperas.
quia si scircl patcrfamilias qua hora fur ,veniret, vi-
gilaret uiiquc et non sineret perfodi domum suam. Aniiph. Virgam virtutis tuae. Psal. Dixit Domi-
nus. Anf. In concilio justorum. Psal. Confitebor.
de
Antiphonx susceptionerecjum. Auf. Potens in terra erit semen. Psal. Reatus vir.
Antiph. Exaudita cst Oratio tua, dicit Dominus, ett "_ Auf. Pretiosa in conspectu. Psal. Credidi. Ant. Justi
eleemosynae tuae ascenderunt in conspectu Dominij confitebuulur. Psal. Eripe me, Doinine. Vers, Ecce
Dei tui. Anf. Ilonora Dominum de tua substantia, ett sacerdos magnus.
de primitiis frugum tuarum da pauperibus. In con- Iu Evangelio.
speclu. Anl. Famulo meo ego praestiti honorem ma- Antiph. Hodie huic domui salus a Deo facta esl,
gntim, dicit Dominus, et omnes inimicos ejus httmi-" atque
liavi, et coronam vilae dedi ci. Auf. Inimicos ejus' supra firmam petram oedificata est Ecclesia
induam confusione, super ipsum aulera efllorebit sanctificavit Dei. Anf. Architectus fundavit domum istam , et
sanctificatio mea. Ani. Erit Dominus adjulor tuus, eam, alleluia, quia sancla sanctoruui
contra omnes inimicos luos. Et sicut argentum ignel manebunt in ca, alleluia.
probatum mundum faciet te. Tunc orando habebis3 In vigilia unius virginis, ad Vesperas.
liditciam, ct dutn oraveris ad cum, exaudiet te. Anf. Vers. Specie tua. Anl. Sitnile est regnura ccolortim
Muliitudinem dierum el annos vilre apponet libi Do- homini negotiatori quserenii bonas margariias; 854
ininus, raisericordia et veritas non te deserenl, qtiiai inventa una pretiosa , dcdil omnia sua, et compa-
Dominiiscrit in lalere tuo, et cuslodiet le. El dum. ravit eam.
Vers. Erit Doniinus adjulor tuus conlra inimicoss Ad Invitatorium.
tuos. Resp. Inveni David servum meum, oleo sanctoj
riieo unxi euni; manus enim mea auxiliabitur ei. Antiph. Regem virginum Dominum, venite, ado-
Yers. Nihil proliciel inimicus in eo, et lilius iuiqui- reuius.
 82o, LIBER RESPONSALIS. 850
7« primo nocturno. A In primo noclurno.
Anfi>A..Ante thorum. Psal. Domine, Dominus Antipli. Tollite portas principes vestras, et ele-
noster. Auf. Hsec est quae nescivit. Psal. Coeli vamini, portse aeternales. JPS«/. Domini est lerra.
enarrant. Anl. 0 quam pulchra est. Psal. Domini est Anf. Erit mihi Doininus in Deum, et lapis iste vo-
tcrra. Vers. Spccie ttta. cabitur domus Dei. Psal. Deus noster refugium,
Responsoria unde supra. Anf. jEdilicavil Moyses allare Domino Deo. Psal.
Resp. Dilfiisa est graiia. Vers. Myrrha et gutta. Magnus Dominus. Vers. Domum tuam, Domine.
liesu.Vcni, elccta mea.Vers. Specie lua. Resp. Pul- Responsoria unde supra.
chra facie, sed pulchrior. Vers. Specie tua et pul- Resp. ln dedicatione templi decanlabat populus
chritudine. laudem, et in ore eorum dulcis resonabat sonus.
In secundo noctitmo. Vers. ln Hymnis et confessionibus benedicebant
Dominum. £t in ore. Resp. Fundata est domus Do-
Antiph. Specie lua et pulchritudine. Psal. Eru- mini venicem montium, et exaltaia est super
etavit. Anf. Adjuvabit eam. Psal. Deus nostcr re- colles,super el venient ad eam oiniies gentes , et dicent:
ftigium. Ant. Dignare ine lautlarc. Psal. Funda- Gloria iibi,Domine. Vers.Benedic, Domine, domura
meriw. Vers. Adjuvabit eam. istam, quam aedificavinomini tuo. El veuienl. Vers.
Responsoria unde supra. Venientes aulem, «f sa^ra. Resp. Si Dominus meus
Resp. Virgo gloriosa scmper. Vers. Fiat, Domine, fuerit. Veis. Vere Dorainus est in loco. Vcrs. Sur-
cor meum. Ilesp. Hcccest virgo sapiens, quam Do- gens ergo mane Jacob lul.it lapidem quein suppo-
mtnus vigilaMeminvenit, quae, acccptis larnpadibus, suerat capiti suo, et erexit in titulum, fundens oletini
siimpsit secum oleum, et venientc Domino introivit g desuper, dixit: Erit mihi.
cifmeoau' nuptias. Vers. Mcdia autem nocte clamor
factus: Ecce Sponsus venit,. esite obvir.ni ei. In secundo noclurno.
Et vcnienle. Resp. Induit me Dominus vesti- Antiplt. Non est hic aliud, nisi domus Dci, ct
mento. Vers. fnduit me jDoniinus cycladem in ponacceli. Psal. Quamdilecta. Ant. Vidit Jacobsca-
gyro textam, ct immensis monilibus ornavit me. lam, summitas ejus coeloslangebat, ct descctidentes
Et lanquam. angelos, et dixit : Yere locus iste sancius est. Psal.
In terlio noclurno. Fundamenta. Ant. Erexit Jacob lapideni in titu-
fundens oleum desuper. Psal. Domine, Dcus
Antipli. Reverlcre, reverlere. Psal. Cantale Do- lum,
mino. i. Anl. Hoecest virgo sapiens. Psal. Dominus salutis. Vers. Domus mea.
regnavit, exsultet. Ant. Tunc surrexerunt ouines. Responsoria nnde supra.
Psal. Dominus reguavit, irasc. Vers. Elegit eam minus Resp. Erit mibi Dorainus in Deum. Vers, Si Do-
Dominus. Detts.Vers. Si reversus fucro. Resp. Exau-
Responsoria unde sttpra. disti, Domine, Orationem nieam. Vers. Qui regis.
Vers. Domine, qui cuslodis pactum. Resp. Dominc,
Resp.\'cni, sponsa Cliristi, accipe coronam quam si conversus. Vers. Qui regis. Vers. Si peccaverit ui
tibi Dominus proeparavit; pro ctijus araore saugui-
nem tuum fudisti, et cum angelis in paradisum te populus.
jnlroibis. Vers, Veni, electa mea, et ponani in te In lerlio noclurno.
thronum meura , quia concupivit Rex speciem
luam. Et cum an^clis. Vers. Propter veritatcm , «t (j tectione Aritiph. Qui habitat in adjutorio Altissimi, in DTO-
supra. Resp. Quinque prudentes virgines. Vers. Dei cceli conimorabitur. Psal. lpsum. Ant.
Tuuc surrexeruiit. Resp. lsta est speciosa. Vers. lsta Templum Domini sanctum est, Dei cultura est,
est quae ascendit. Resp, Ilaec est virgo sapiens el Dei oedificatioest. Psal. Cnntale. i. Ant. Benedicla
una. Vers. Media autein nocte. Resp. Specie tua et gloria Doniinidc loco suo. Psal. Dominus regnavit,
pulchriiudine tua, iniende, prospere procede, et exsuftet. Vers. unde Iloecest domus Domiui.
regna. Dilexisli jusliliam ct odisti iniquitatem. Responsoria supra.
Resp. Tu, Domine universorum. Vers. Qui regis.
ln malutinis Laudibus. Resp. Audi, Domine, Hymnum. Vers. Respice de
sanctuario. Resp. Respice, Domine, domum istam,
Antiph. Haecest virgo sapiens, et una de nu- quam oedificavi nomini tuo. Venientium inloco isto
mero prudentum. Auf. Ilaec est virgo sapiens, cxaudi, Domine, preces in exeelso solio.glortsr:luoe.
quara Dominusinvenit vigilantem. Ant. Veni, sporisa 856 Vers. Audi, Dotnine, preces quas fundil fa-
Christi, accipe coronam quam libi Domiuus prae- iuulus luus corara te, ut aperias oculos luos super
paravit in oeternuin. Auf. Media nocte clamor factus domura islam. Quam sedificavi.Vers. Beali qui babi-
est: Ecce Sponsus venit, exite obviatn ci. Ant. lant in doino
Benedico te, Paler, «f supra. Ant. Inventa una pre- laudabunt le. Exaudi. lua, Domine, in ssecula soeculorum
tiosa margarita, dedit omnia sua, ct comparavit in Resp. Adduxisti sancios tuos
eam. Vers. Diffusa est. prseparationeni, quam proeparaverunt manus
luse, Domiiie. Vers. Hoec est domus Domini, ct
In Evangelio. porta cceli. Resp. Fundala est domus Domini super
n" verlicem inontis Sion, et super eacumen ejus inater
Antiph. Veniente Sponso, virgo prudens proe-
parata, 855 iniroivit cum co ad nuptias. Auf. Et exsuitet Ecclesia , et venient ad eam omnes gcntes
quse paratoe erant intraverunt cum eo ad nuptias. et laetabunuir, quia in ea decantet vox laetiti.r. Vers.
Anf. Et clattsa est janua. Ant. Prudenies virgines , Mater Sion dicet: Homo, et liorao iiattis est in ea.
aptate vestras Iampades, ecce Sponsus venit; exite Et ipse fundavit eam Altissimus. Resp. Lapides pre-
obviam ei. Arit. Quinqueprudentes. tiosi omnes muri tui, et lurres geinmis aedilica-
In dedicalioneecclesim, in vigilia , ad Vesperas. biintur, et propugnacula ejus auro mundo. Vers.
Duodecim porlse, duodeciin margaritae sunt, el
Vers. Domum tuam, Doinine. Anf. Fundamerita ipsae duodecim niargaritae lapides preiiosi. Vers.
lempli hujus sapieniia sua fundavil Detis, in quo H;cc est doraus Doinini, et porta cceli. Et voca-
Dominum cceli collaudant angeli. Si irruaut venti, bitur aula Dei. Resp. In montera Dei Oreb vidit
et fluaut flumina, non poterunt illud raovere tabernaculuin Dei niagnam lucem fulgentera, in
unquani. Fundatum enim est supra petram. Anf. quo cantent angeli, dicentes : Vere domus Dei
Lapides pretiosi. Auf. Yere locus iste sanctus est, hic, est habitatio sanctorum. Vers. Magnus Do-
et poria cceli. lililltlS. h
Ad Invitalorium. Anliphonmin matulinis Laudibus.
Anliph. Regem magnum Dominura. Aniiph. Domum luam, Domine, decet sancti-
851 SANCTI GREGORII MAGNl 832
tudo in longitudine dierum. Ant. Domus mea, do- A A cujus [ cui ] nos servimus. Potens est eripere nos de
nius Oraliouis vocabitttr. Anf. Ifsec est domus Do- caraino ignis , et de manibus luis, o rex, liberare
mini firmiter aedificata, bene fundata est supra nos.
firmam petram. Anf. Bene fundata esl domus Do- (Desunt quinque tinemin Ms.)
mini supra lirinam pelram. Ant. Lapides pretiosi h Responsoria de libro Regum.
omnes rauri lui, et turres Jerusalem gemmis aedi- Resp. Deus omniiim exaudilor est, ipse misit an-
iicabuntur. Vers. Fundata est doraus. geltnu snuin, et ttilit me de ovibus patris mei, et
In Evangelio. unxit mc unclione niisericordise suoe. Vers. Dominns
Anliph. 0 quam nieluendus cst Iocus isle! vere qui eripuii nie de ore leonis, et de manu bestiaelibe-
uon est hic aiiuil nisi doinus Dei, et porta coeli. ravit ine. Et unxil. Resp. Dominus qtii eripuit me do
Auf. Zachaee, festinans descende, quia liodie in ore leonis, et de manu bestise liberavit me, ipse me
domo tua oporlel me manere. At ille feslinans des- cripiet de raanibus inimicorinn nieorum. Vers. Misil
cendil., et suscepit illtitn gaudens in doino sua. Hn- Deus misericordiam sitam etveriiatera suara, animara
die buic tloniui salus a Deo facta est, alleluia. Anf. nieam eripuit de inedio caiulorutn leonum. Ipse.
Mane sitrgens Jacob , erigebat lapi.lem iu litulitm, liesp. Praevaluit David in Philisiaeo, in funda et la-
ftindens olciim desupcr, votum vovit Deo. Vere pide , in iiomine Domini agminum Dei Israel. Vers.
locus iste sanclus est, ct cgo nesciebam. Ant. Ut sciat omnis lerra quia est Detisin Israel, quia non
Sanclificavit Dominus tabcrnaculum stiuin, quia in gladio, nec in basia salvat Doniinus. Agminum.
baecest donius Dei, in qua invocetur noineii ejus Resp. Ego te luli de domo palris lui, dicit Dominus,
de quo scriplum est : Et erit ibi nomen meuin , ig et posui le facere [pascerej gregem populi raei, et fui
dicil Dorainus. Anf. Asperges nie, Domine, hyssopo, lecuni in omnibus ubicunque ambulasii, firmans re-
ct mundabor, lavabis rae, et super niveui deal- gnimi tuuni iu aeternum. Veis. Qui regis Israel, in-
babor. Psal. Miserere mei, Dens. Ecce odor lilii lende, qui dedttcis velut ovem Joseph. Lt fui lecum.
mei sicut odor agri quem benedixit Doininus. A»(. Resp. MontesGelbne, necros, nec pluvia veniatsuper
Sanclilicavit Domintis labernaculum suiiru : Deus vos, ubi ceciderunl fortes Israel. Vers.Omnes montes,
in medio ejus non cominovebilur. Psat. Deus qui in circuitu ejiis su;.t, visilet Dominus, a Gelboe
noster. transeai, ubi ceciderunt. Resp. 1'eccavi super niirae-
a Aniiphonm de Ilymno trium puerorum. rum arenoe maris, 858 et multiplicata sunt peccata
Antiph. Tres in fornace ignis deambiilabant, et mea: et non sum diguus videre alliludiuem coeli, prac
collaudabant Doiiiinuni regem, cauenles ex uno mulliiiidii e iniquitatis tneae, quouiam irritavi iram
ore llymnum dicebaut : Bencdictus es Deus, alle- tuam, et nialuin coram te feci. Vers. Quoniaui iniqui-
luia. Anf. Video virum similem Filio Dei confor- taiein meam ego atinosco, et deliclum nietiin corara
tantem pueros in cainino ignis , alleluia. Anf. Tres nie est semper; libi soli peccavi. Resp. Recotdare,
ex uno ore canebanl regi niagno : Gloria in excelsis Domine, Testamenli tui, et dic angelo perctitienti :
Deo, allel. Anf. Tres ex uno ore clamabant in Ce-set jam nianiis tua, ut non desoletur terra, et ne
caniino ignis, el psallebant : Benediclus Deus. perdas omncin animam vivam. Vers. Quiescai, Do-
Anl. Laudemus viros stloriosos, qui vicerunt regna mine, ira lua a populo tuo, el a civitate sancta lua.
mundi, alleluia. Anf. Tres video viros ambulaiiies Ut non. Resp. Exaudisti , Doniine, Orationeni servi
per mediuni ignis, et aspectus quarli siniilitudo est lui, ut aedilicareiu templuni noniini luo. Benedic et
Filii Dei, allelma. Ant. llymnum dicamus, 857 C ' sanctifica doinuni istam in senipiiernum, DeusIsrael.
alleluia, Doinino Deo nostro, alleluia. Aiif. Beue- Vers. Qui regis, itf supra. Resp. Doniine, si conver-
dictus es , Domine,qui intueris abyssos , et sedes sus fueiit popultis tuus, et oraverit ad sanctuarium
supcr cberubiin, allel. A»t. Beneiliclus Doniinus luum, lu exaudies in ccelo, Domine; et libera eos de
Sidrac, Misac, et Abdenago, qui eruit servos suos manibus inimicoruin eorum. Vers. Si peccaverii iu te
de camino ignis ardenlis , allel. Auf. Anibulabant populus tuus , et conversus egerit pcenitentiam ; ve-
in camino ignis pueritres, et in medio eoriim Fi- niensque oraverit in loco islo. Tu exaudies. Resp.
lius Dei, et Ilymnum Deo dicebant, allel. Anf. Si- Audi, Domine, llyninuni et Orationem, qua servus
drac, Misac et Abdenago , quasi ex uiio ore Hyin- luus orat coram le hodie, ut sint oculi tui aperti, et
num canebant Regi magno, allel. Anf. In camino aures tusc intentoe super domum istam die ac nocie.
ignis pucri tres uno ore collaudabant Deum, allel. Vers. Qui regis, c usque appare. Resp. Prseparaie
Anf. Ambtilabant in camino ignis pueri trcs, et in- corda vestra Domino, et servite illi, et liberabit vos
ler illos Deus erat Rex; et dicebant : Deum Re- de manibus inimicorurn veslroiutn. Vers. Aufertc
gera habeinus. Anf. Non cessabant niinislri regis; deos alienos de inedio vestri. Et liberabit. Resp.
succendentes flammain, ut sanctos Dei pueros com- Factum est dum lolleret Dominus Eliain per lurbi-
burerent. De ccelo venit lanquam spiritus rorisi neiii in coclum, Eliseus clamabat dicens : Pater mi,
flantis; retrigerium praeslabat sanctis. Auf. Trcsi Pater mi, currus Israel et auriga ejus. Vers. Uro, Do-
pueri incamino Trinitalem ligurantes, et ignis nii- mine, ut fiat duplex spiritus tuus in rae. Al ille, si
nas conculcanles, haeclaudantes cantabant : Benc- videris, qtiando tollar a te, erit quod petisii. Eliseus.
dictuses, deus Patrum noslrorum, alleluia. Anf.Tres' D Anlipltonmin eodetn.
pueri jussti regis in caminuin missi sunt, non ti-
mentes flammara ignis.dicebant: Benedictus Deus. Anliph. Loquere, Domine, qnia audivit servus tuus.
Ant. Anania, Azaiia, Misael, Doniiuum benedicite; Anl. Coguoverunt omnes a Dan usque Bersabee, quod
in atlernum. Anf. Sidrac, Misac, Abdenago, magni> fidelis Samuel proplieta esset Domini. Ant. Praiva-
servi Dei excelsi. Ant. Hyinnuin dicite, et superexal- luit David in Philistseo in funda ct lapide, iu nomine
tale eum in srecula , et benedicite. Auf. Laudate,, Domiiii.Anf. Nonne iste esl D.ivid, de quo canebant
el superexaltate Dominum in ssecula, et benedicite. in choro dicenies : Saul percussil mrlle, et David de-
Anf. Benediclus es in lirinamento cceli, et lau- cem millia in millibus suis. Anl. Irattis Saul dixit :
Jabilis et glonosus et superexaliatus iu omnia sa> Mihi inille dederunt, et lilio Isai dederunt decem mil-
cula. Anf. In caniino ignis ardentis pueri tres, ctt lia. Anf. Quis eniro in omnibus d sicud [sicuij David
in mcdio eoruui Deus erat Rex. Una voce dice- fidelis invenlus esl in regno luo, egrediens ei ngrc-
bant: Benedictus es, Deus. Aizf. Est Deus in coelis s diens, et pergens ad imperium regis. Anf. Dixitque
11De his Antiphonis et de sequentibus Respons. in prolog.
phonarii,
fuse Amalarius, lib.de Ord. Autiphonarii, cap. 70,, c Hocest, usque ad appare coram Ephraim, etc, in
et seq. Psalm. Qui regis.
b Canebantur a Dominica2 post Pentecosten , us- eodem d In Ms. soepeusurpatur d pro f, et vice versa.
que ad mensem Aug.Vide Amalaiium, de Ord. Anti-
 oft* LIBER RESPONSALIS. 854
universus populus ad Samuel : Ora pro nobis ad Do- A nerit, beatus est si tenuerit illam. Anf. Dominus pos-
minum Deum tuum, ut non moriamur universi pro sedit me initio viarum suarum, antequam quidquam
peccalis nostris. Anf. Dixiique David ad Domimim, faceret a principio : necdum erant abyssi, et ego
cum vidisset angelum coedenlempopulttm : Ego sum parturiebar; quando prseparabatccelos, aderam, cum
qni peccavi, ego inique egi; isti qui oves sunl quid eo componens 860 omni tempore. Anf. Oninis sa-
fecerunt? Avertatur, obsecro, Domine, ira tua a po- pientia a Domino Deo est, etcum illo fuit semper, et
pulo luo, allel. Anf. Rex auiem David cooperto capile est ante sevum.
incedens lugebat filium , dicens : Absalon fili mi, fili b Responsoria de beatoJoo.
mi Absalon, quis mihi tlet ut ego moriar pro te, fili
ini Absalon. Resp. Si bona suscipimus de manu Domini, mala
a Responsoriade Sapienlia Salomonis. autem quare non sustineamus? Dominus dedit, Domi-
nusabstulit; sicut Domino placuit, ita factum est.
Resp. Emitte, Dom.ne, sapienliam de sede magni- Sit nomen Domini benedictutn. Vers. In omnibus his
ludinis luoe; ut mecum sit, et mecum laboret : ut non peccavit Job labiis suis, neque siulium quid con-
sciam quid acceptum sil coram le omni lempore. tra Deum locutus esl. Resp. Anlequam comedam
Vers. Da mihi, Dnroine, sedium tuarum assistricem suspiro, et lanquam inundantes aquae sic rugitus
sapientiam. Ut. Resp. Domine Paier, et Deus vit;e meus, quia timor quem limebam evenit mihi, etquod
meae, ne derelinquas me in cogitatu maligno. 859 I verebar aceidit. Nonne dissimulavi, nonne silui, et
Extollentiam oculorum meoruui ne dederis mihi, et; jam quievi, et venil super me misericordia tua, Do-
desiderio [desideriumj maligno averte a me, Domine. mine. Vers. Nolo multa fortitudineconlendat mecum,
Aufer a me concupiscentiam, et animo irreverenii et; B nec magnitudinis suae moie me premal; aequilatem
jnfrunito ne tradas me, Domine. Vers. Da mihi, Do- proponat contra ine. Resp. Utinam appenderenlur
mine, ut supra. Et animo. Resp. Da mibi, Domine,t petcata mea quibus iram raerui, et calamilas qtiam
sedium tuarum assistricem sapientiam ; et noli me. patior , in statera! Vers. Quasi arena niaris haec gra-
reprobare a pueris luis, qtioniam servus tuus sum ego, vior apparorel; unde el verba mea dolore sunt plena.
et filius ancillse luae. Vers. Domine Pater, et Deus'-, Et calamitas. Resp. Quare detraxistis sermonibus ve-
vitae mese, ne derelinquas me in cogitatu maligno. ritatis ? ad iiicrepandum verba componilis, et sub-
Resp. Gyrum cceli circuivi sola, et in fluctibus marisi vertere nilimini amicum vestrum. Veruinlamen quaa
ambuiavi. In omni gente et in omni populo primatum, cogitastis explele. Vers. Mililia est viia horainis su-
tenui, superborum et sublimium colla propria virtute. per terram, et sicut dies mercenarii dies cjus. Ve-
calcavi. Vers. Ego in altissimis inhabiiavi, el thronuss rutntamen, Resp. Indtila est caro raea putredine, et
meus in columna nubis. Superboruui. Resp, Initium, sordibus pulvens cutis mea aruit et contracta est.
sapienlise timor Domini; intelleclus bonus lacientibus5 Meineulo inei, Domine, quia ventus est vita mea.
eam : laudaiio ejus manet in sseculumsaeculi. Vers. Vers. Dies mei sicut umbra declinaverunt, et ego si-
Dispersit, dedit pauperibus. Laudatio. Resp. Verbum, cut fenum arui. Memento. Hesp. Mementomei, Deus
iniquum et dolosum longe fac a me, Domine; divitiass quia ventus est vita mea; nec aspiciat me visus ho-
et paupertates ne dederis mihi, sed tantuin victuii minis. Vers. De profundis clamavi ad le, Doniine,
meo tribue necessaria. Vers. Ne forte satiattis evo- Domine, exaudi vocem meam. Nec aspiciat. Resp.
mam illud, etperjurem nomen Dei mihi. Sed. Resp. Paucitas dierum meorum tinitur brevi. Dimille rae,
Ne derelinquas me, Domine Pater, et dominalor vilae B"^_ Domine; sine, plangam paululum dolorem meum,
meae, ut non corruam in conspectu adversariorum., aniequam vadam ad terram tenebrosam et opeiiain
meorum, ne gaudeat de me inimicus nieus. Vers. morlis caligine. Vers. Ecce in pulvere sedeo, et in
Apprehende arma et scutum, «f supra. Ne gaudeat.[ pulvere dorraio ; et.si mane me quaesieris, non subsi-
Resp. Magna enim sunt judicia tua, Domine et ine-l siam. Antequam. Resp. Ne abscondas ine,- Doniine,
narrabilia verha tua : magnilicasii populuui, et bono- a facie lua. Manum tuam longe fac a me, et lormido
rasti. Vers. Deduxisti sicut oves populum tuum, in^ tua non me terreat. Vers. Yoca me, et respondebo
manu Moysiet Aaron. Magnificasii. Resp. Supersalu- tibi; aut cerlo loquar, et lu responde mihi. Maniim.
tetn et omnem puleliriludinem dilexi sa|iientiam , elt Resp. Quis mihi iribuat ut in inferno prolegas rae, et
proposui pro Iuce habere illam. Venerunt miiii omniaj abscondas nie, donec penranseat furor luus , Domi-
bona pariter cum illa. Vers. Dixi sapientiae: Sororr ne; nisi tu qui solus es Deus, ut constituas terapus
niea es, et prudentiam vocavi, anima mea. Vcnerunt. in quo recorderis raei. Vers. Nunquid sicut dies lio-
lies». Quaesunt in corde hominum oculi tui vident,' minis dies tui, ut quseras iniquilalem nieam, cum sit
Doraine, et in libro tuo omnia scribentur. Homo vi- nemo qui de manu lua possit eruere. Nisi. Resp.
det in facie, Deusautem in corde. Vers. Imperfecturaj Nunquid Dominus supplaniat judicium , aut omnipo-
meum viderunt oculi lui. Et in. Resp. Praebe, (ili, tens subvertit quod justum est? Libera me, Domiue,
cor tuum mihi, et oculi tui vias nieas custodiant, ut[ et pone me juxta te, etcujusvis manus pugnet contra
addatur gralia capiti luo. Vers. Atlende, fili mi, sa- me. Vers, Apprehende arina et scutum, et exsurge in
pientiam raeam, et ad eloquium meum inclina aurera„ adjutorium mihi. Libera. Resp. Nocte os meum per-
tuam. Ut addalur. Resp. ln principio Deus antequamj _ foratur doloribus, et qui mecomedunt non (lormiunt.
terram faceret, priusquam abyssos constitueret prius-. D * A multitudine eorum consumitur vesiimenlum. Com-
quam producerel fontes aquarum, antequam niontess paralus sum luto, et assimilatus sum favillocet cineri.
coliocarentur, ante omnes colles generavit me Domi- Vers. 0 cuslos honiinum! quare posuisli me contra-
nus. Fers. Ego inaltissimis habito. Anteoinnes colles.: riuin tibi, et facius sum mihinietipsi gravis ? Parce
(Desunt tres linemin Ms.) milii, Domine, nihil enim sunt dies mei. Comparalus.
Resp. Scio, Doiniue, quia morti me traditurus es,
Anliphonmin eodem. ubi conslituia est omnis domus viventium; spero in
Antiph. Salomon flli, scito Deum Palris tui, et servi1 te, Domine, quia non ad consumptionem meam eniit-
ei corde perfecto, et animo humiliato. Ant. Sapientiaa lis manum tuam, et si in profundo inlerni demersus
aedificavitsibi domum, excidit columnas septem. Sub- fuero, 861 >»deme liberabis. Vers. Si ascendero in
didit sibi genies, superborumque et subliiniunij collaa cceluni, tu illic es, si descendero in infernum. Iiide
propria virlute calcavit. Anf. Ego in altissimis inha- me.
bitavi, et thronus meus in columna nubis. Ani. Sa- Antiphonmin eodem.
pieuiia clamitat in plateis : Si quis diiigit sapientiam,, Antiph. Cum audisset Job nutiiiorum rerba, susti-
ad me decliuet, et eam inveniet; et eam dum inve- nuit
patienter et ait: Si bona suscepimus de manu
a Pro Dominicis mensis
ex eodem Amalario,, b Pro Dominica 2 et 3 Septembris, ex laudaio
ioco cilato, excepta tamen Aug.
priori Dominica. Amalario, ibid.
83S SANCTI GREGQRII MAGNI 838
Domirii, mala.autem quare non sustineamus? In om- Amicis j\ noslris. Vers. Laudate Dominum Deum nos-
nibus his non peccavil Job labiis suis, ncque aliquid trum , qui non deseruit sperantes in se , et in rae
Stultum contra Deum locutus cst. Anf. In oiuiiibus aditnplevit misericordiam suam , quain promisit do-
liis non peccavit Job Iabiis. suis, neque stultum quid mui Israel. Vers. Laudate Dominum , omnes genles,
contra Deum locutus est. Anf. Quantas babeo ini- el collaudatc eum, omnes populi.
quitates et peccata , ostende niibi. Cur faciem tuam Anliphona in eodem.
abscondis, et arbitraris me inimicum tibi ?
linea in Anliph, Adonai, Domine Deusmagneet mirabilis,
(Deest Ms.)
a Responsoria de Tobia. qui dedisti salutem in manu ferainse, exaudi preces
servorum tuorum.
Resp. Pelo, Domine, ut de vinculo improperii hu- Responsoria de Esther.
jus absolvas roe, autcerte desuper lerram eripias
me. Ne reminiscaris delicla mea, vel parenlum meo- pcuncta Resp. Domine Rex omnipotens , in ditione tua
stint et non est qui possit resistere vo-
rum; neque vindictam sumas de peccaiis meis, quia lunlati luoe. posita, Libera nos propter nomen tuum. Vcrs.
eruis suslinentes te, Domine. Vcrs. Qui regis Israel
iutendc, qui deducis velut ovem Josepb. Ne remi- verte Quiregis. Vers. Exaudi Oraiioneui noslram, et con-
niscaris. Resp. Omni terapore benedic Deum, et pete Conforla Incturn noslrum in gaudium. Propler. Resp.
ab eo ut vias tuas dirigal, et onini tempore consilia da sermonem roe, Rex saiicloruiii,',principaium tenens, et
lua in ipso perniaiieaiu. Vers. Memor esto, fili,quo- rectum in ore meo. Vers. Da nobis,
niara paupercm viiam gerimus. Uabebis multa bona Domine, locum pociiilenliae,et ne claudas ora canen-
si limueris Deum. El omni. Resp. Memor esto, lili, ng lium te ,tuoDomine. volunt Et da. Resp. Miserere, Domine,
nos inimici nostri perdere ,
quoniam pauperem vitain gerimus. ILibebis intilla et populo , quia
bona si limueris Deum. Vers. Fiducia raagna est co- haereditatem luara delere, ne despicias partem
ram summo Deo eleemosyna omnibus qtti faciunt luaro, quam redemisli ex ./Egyplo. Sed converte luc-
cam. Habebis. Resp. Sufliciebat nobis paupetias no-[ Doinine. ttirn nostrum in gaudium, ut vivernes laudemus te ,
Vers. Quiregis. Vers.Exaudi deprecationem
stra, ut divitire computareniur. Nunquam fuisset pe- nostrain, et propitius
cunia illa pro qua emisisti filiiun nostrum baculum tis tuse. Sed converte.esio sorliDaet funiculo haeredita-
seneciutis noslroe. Vers. Heu me! fili mi, ut quid te,' cum Resp. nobis, Domine, lo-
misimus percgrinari lumen oculorutn nostrorum. Domine. pcenitentiae, ct ne claudas. ora canentium te,
Raculum. Resp. Benedicite Deum, cceli, et coram. om- his Vers. Ne fradas , Domine , sceplrum luum
nibus viventibus conliiebimur ei, quia fecit nobiscum,, ne claudas. qui noii sunt, ne redeant ad ruinam uostram. Et
misericordiam suam. Vers. Tempus est ut revertar Resp. Recordare mei, Domine , ut sup.
ad eum qui me misit; vos auletn benedicite Deum , Vers. Quiregis. Resp. Spem in alium nunqnain habui
ct enarrate omnia mirabilia ejus. Vers. Benedicitej proeler le, Deus Israel, qui irasceris, el propitius eris;
Deuni, coeli, ct coram qmuibus v.iveutibuscoafiiemiinij et ontnia peccala homiuum in tribulalione dimiilis.
ei. Et cnarralc. Vers. Douiine Deus coeli el lerrae, respice ad huiiiili-
laieiii nostram.
Antiphonm in eodem.
Antiphona in eodem.
Ne
Anliph. reminiscaris, Dornine, delicla mea, "vel Domine Rex omni.poiens,. in ditione tua
parentum meorutn , neque vindictam sumas de pec- Anliph.
catis meis. Anf. Memor esto, fili, quoniam pauperera a^(] cuncta sunt posita, ct nou est qui possit luauresis-
vilam gerinius.-Habebis multa bona si limueris Deum. lere volutiiati.
Anf. Oumi tenipore benedic Deum. Responsoria de Esdra.
b Responsoria de Judilh. Resp. Memento mei, Deus , in bono , ct ne deleas
Domine Deus ef 863 miscrationes meas, quas feci indorao Dei raei,
Resp. Adonai, raagne mirabilis,! et in caeremoiiiisejus. Vers. Memento verbi tui servo
qui dedisli salulem in manu feininae, exaudi "
preces tuo, Doinine, in quo inihi spem detlisti. In. Vers.Re-
servorum tuorum. Vers. ut
Qui regis , supra. Resp. cordare mei, Domine Deus meus. Et ne deleas.
Tribulationes civitalum audivimus, quas passoesunt,
et defecimus. Timoret hebeludo mentis cecidit super' Anliphona in eodem.
nos, et super liberos nostros. Ipsi montes nolunt re-'. Antiph. Memento, Domine, et ostende nobis in
cipcre fugam noslram. Domine, miserere. Vers. 1
Qui lempoie iribulationis.
«f
regis, supra. Vers. Peccavimus cuin patiibus no- c Responsoriade libro Macltabmorum,
siris , injuste egiraus, iniquitatem lecimus. Domine ,
niiserere. Resp. Benedixit te Dominus in virlute sua,, Resp. Adaperiai Dominus cor vestruro in lege sua,
qui per te ad nihilum 862 redegil iniinicos noslros,, et in praeceptis suis; et faciat pacem in diebus no-
ut non deficiat laus tua de ore hominuni. Vers. Be- siris. Loncedat vobis salutera, et redimat vos auialis.
iicdicta es lu a Doraino Deo excelso , pr.e omnibus3 Vers. Exaudiat Doininus orationes vestras, et recon-
mulicribus. Ut non deficiat. Resp. Nos aliura Deuml cilietur vobis. Concedat. Resp. Tua est potemia ,
nescimus praeter Dominuin in quo speramus, quinonl lu.um regnum , Domiue. Tu es super oinnes gcntes.
despicit nos , nec amovet saluiem a genere nustro.. D J Da pacera, Doinine, iu diebus nostris. Vers. Qui regis,
Vers. Quoniam omnes dii gentium dsemouia, Dominus s Tu es. Vers. Creator oinnium D.eus.,lcrribilis et 1'or-
autein ecelusfecit. Qui non. Res/>.Dominaior Doiniue3 tis , justus et misericors. Da pacem. Resp» Refulsit
ccelorum et terrae , Creator aquarum , Rex universae j sol in in clypeis aureis, ct resplenduerunt uionles ab
creatursc luoe, exaudi Orationem servorum luorum. eis, et fortitudogeniium dissipata e.s,i. Yers. Diruui-
Vers. Qui regis. Vers. Tu, Doinine, cui humiliuml pam vincula populi mei, dicit Dominus, ct disperdain
semper et raansuetorum placuil deprecatio. Exaudi. omnia mala qux induxi super eum. Et loiiitudo.
liesp. UomineDeus qui conteris bella ab iuitio, elevai liesp. Itnpettiui inimicorum ne limueritis^ Memores
brachium tuum super gentes, quaeeogitant servis luiss estote, quomodo salvi (acti sunt patrcs nostri. Lt
niala, etdexlera tua glorificetur in nobis. Veis. Quii nunc clamemus in coclum, et misercbilurnostriDeus
regis. Vers, Allide virlulem eorum in virtuie lua , noster. Vers. Mementoie niirabiiium ejusinqusc fecit
cadat virluseorum iniracundia tua. Et dexlera.Itesp. Pbaraoni et exercitui ejus [quosj projecit liiari. Et
Vos qui in turribusestis, aperite portas. Dominus s nuitc. Resp. Ornaverunt faciein templi coronisauieis,
omnipotens fecit virlulem, el victoriam dedit de ini- et dedicaverunt allare Dominp; et facta est laeiilia
a Assignantur Dominicoeuliimoe Septembris apud1 pro duabus prioribus Dominicis Octobris.
loco jam laudaio. " Pro duabus ullimis Dorainigis.Oc.tpjbris.,4 ex eo-
Amalarium,
h lbldem Responsoria ex Judith et Esther notanlur.r dem Amalario.
837 LIBER RESPONSALIS. 838
magna in populo. Vers. In Hymniset confessionibus A Non in perpetuum. Resp. OraviDeum meum ego Da-
beuedicebantDeuni. Et facia est. Resp. In Hymniset niel, dicens: Exaudi, Domine, preces servi lui; illu-
confessionibusbenedicebant Dominum , quia magna mina faciem tuam super sanctuarium luum, et pro-
fecit in Israel, ct vicloriam dedit illis Dominus ora- pilius intende populum istum , super quem invoca-
nipoiens. Vers. Ornaverunt faciem lempli coronis au- lum est nomen tuum , Deus. Vers. Qui regis. liesp.
reis, et dedicaverunt allare Domino. Qui magna. Misit Dominus angelum suum , et conclusit ora leo-
Resp. Congregati sunt inimici nostri, et gloriantur in num ; et non contarainaverunl, quia coram eo justi-
viriute sua. Conlere fortitudinem illorum , Domine, lia inventaestin me. Vers. Misit Dettsmisericordiam
et disperge illos, ul cognoscant quia non est alius qui suam , ttt supra. Resp. Angusliofimihi undique , et
pugnat pro nobis, nisi tii, Deus noster. Vers. Disperge quid eligam ignoro. Melius est mihi incidere in raa-
illos in virtutetua, et deslrue eos , prolector noster, nus hominum , quam derelinquere legem Dei niei.
Domine. Ut cognoscant. Resp. Dixit Judas fralribus Vers. Si enim hoc egero mors mihiest, si aulem non
suis : Elige tibi viros, et vade, libera fratres luos in egero non effugiam manus vestras. Resp. Laudabilis
Galilseam. Ego autcm et Jonalbasfraier meus ibimus populus, quem DominusexercUuum benedixitdicens:
in Galaaditim, Sicul fuerit voluntas in co;lo, sic fiat. Opus manuum mearum tu es, hseredilas mea, Israel.
Vers. El nUncclamemiis in ccclum, ct miserebitur Vers. Qui regis. Opus. Vers. Reata gens c.ujus Domi-
nostri. Sicut fuerit. Resp. Hic est fratrum atnalor, et nus Deus ejus, populus electus in hsereditate. Opus.
populi Israel; hic est qui mullum orat pro populo, Resp. Redemit Domious populum suum ; et venient,
et universa sancta civitale Jerusalem. Vers. Ecce ei exsultabunt in monte Sion, et gaudebunt de bonis
quam bonum ct quam jucundum habitare fralres in B Doutini, super fruraentuin, vinum, et ofeum; etullra
unum. Et universa. Resp. Exaudiat Dominus Oratio- non esurient. Vers. A fructu frumenti, vini et olei,
nes vestras, et rccontilietur vobis; nec vos deserat mulliplicaii sunt. Et ultra. Resp. A facie furoris tui,,
in lempore malo Dominus Deus vester. Vers. Ada- Deus, conturbata esl omnis terra; sed tti, Dpmine ,
periat Dominus cor veslruni in lege sua, et in prac- miserere. Et ne facias consummationem. Vers. Qui
ceptis suis; el faciat pacem Dominus. liesp. Congre- regis. Fers. Converte nos, Deus salularis nosler, et
galse sunt gentes in multitudine , ui dimicenl contra averte iram tuam a nobis. Et ne.
nos, et ignoramtts quid agere debeamus. Doniine. (Desunt tres linem in Ms.)
Deus, ad te suni ocuii nostri, ne pereamus. Vers. 865 Antiplionm in eodem.
Qui regis. Vers. Tu scis quae cogiiant in nos, quo-
modo poterimus subsistere ante faciem illorum, nist Antiph. Vidi Dominum sedentem super solium
lu adjuves nos. Doinine Deus. Resp. Tu, Domineuni- excelsum; et plena erat omnis terra majestate ejus.
Etea sub ipso erant replebant templum. Anf.
versorum, qui nullam habes indigenliam, voluisli Aspice,quse Domine, de sede sancta tua, ct cogila de
templum tuum fieri in nobis. Conserva doraum istam
immaculaiam in ofiternum, Domiue. Vers. Qui regis. nobis. Inclina, Deus meus, aurem luam, et audi;
Conserva. aperi oculos luos et vide iribulationem nostram.
Ant. Muro tuo inexpugnabili circumcinge nos, Do-
864 Antiphonmin eodem. mine, et arrais tuae potentioe protege nos semper.,
Antiph. Lugebat autem Judam Israel planctum ma- Libera, Domine Deus Israel, clamantes ad le. Ant.
gnuni, et dicebat: Quomodo cecidit potens, qui sal- Qui ccelorum conliaes thronos, et abyssos inlueris,.
vum [faciebalj populura Domini. Auf. Adapenat Do- Domine Rex regum; montes ponderas, terram palmo:
mjnus cor vestrura in lege sua, etin prsecepiis suis, G concludis. Exaudi nos, Domine, ia geraitibus no-
et faciat pacem. Anf. Tua est polentiaj tuum regnum, siris.
Domine. Tu es super omnes gentes. Da pacem, Do- diebus. —.. A d Invilatorium. —
mine, in diebus noslris. Ant. Disrurapam vincula Anltyhonmquotidianis
populi mei, dicit Dominus, et disperdam omnia mala Feria secunda.
quse induxi super eum. Antiph, Venite, exsuUemus Domino.
0 Responsoria de prophelis minoribus [uno de Feria lerlia.
majoribus]. Anliph. Jubilemus Deo salutari nostro.
Resp. Vidi Dorninum sedantera super solium ex- jFeria quarta.
celsura et elevatum. El plena erat omnis lerra Ma-
jeslate ejus; et ea quae sub ipso erant replebant Anliph. In roano lua, Domine, omnes fines lerrae»
leinplum. Vers. Seraphim quoque stabant juxta il- Feria quinla.
lud, sex alse tini, et sex alse altQri. Etplena. liesp. Antiph. Adoremus Dorainum, quoniam ipsc fecit
Aspice, Domine, de sede sancla lua, et cogita de no- nos.
bis. Inclina, Deus meus, aurem tuam et audi, aperi Fen'a sea;(a.
oculos luos, et vide tribulationeni noslram. Vers. Qui
regislsrael, inlende, qui deducis velut ovem Joseph, Antiph, Dominum qut fecit nos, venite, adoremus.
qui sedessuper clierubim. Aperi. Resp. Aspice, Do- Feria septima.
mine, quia facla cst desolata civitas plena divitiis. Aniiph. Dominum Deum nostrurn, venite, adore-
Sedet in tristitia domina geuiium, Non est qui con- 0 mus.
soleluream nisi tuDeus. Vers. Qui dicunt, exinanite,
exinaniie, quoadusque fundamenluin iu ea, filia Ba-- (Desunt dum linem in Ms.)
bylonis inisera. Resp. Super muros luos, Jerusalem, Anliphonm ad Invitalorium de cunctis feslivitalibus
conslitui custodes, tola die et nocte non tacebuut sanclorum, el diebus Dominicis.
laudare nomen Domini. Vers. Qui reminiscimiiii Do- Anliph. Regem venturum Dominum, venite, ado-
mini, ne taceatis, et ne detis silentium ei. Tota die. remus. Anf. Cbristus natus cst nobis, venile, adore-
Resp. Muro tuo inexpugnabili citcumcinge nos, Do- mus. Ant. Regem magnum Domiiiuni, ventle, ado-
mine, et armis luao potentiae prolege nos semper. remus. Ant. 1'raeoccupemus[faciem] Domiui, et in
Libera, Domine Deas Israel, clamantes ad te. Vers, Psalmis, Anf. In manu tua, Doniine, omnes fines
Qui regis. Vers. Erue nos in mirabilibus luis, et da terroe. Anl. Venite adoremus, et procidamus ante
gloriam nomini tuo. Et armis. Resp. Sustinuimus. Deum. Ant. Dominum qui fecit nos, venite, adore-
pacem et non venit. Quaesivimusbona et ecce turba- mus. Auf. Ilodie si vocem Domini audieriiis, nolile.
lio. Cognovimus, Domine, peccata nostra; non in Auf. Ipsi vero non cognoverunt vias meas. Auf.
perpetuum obliviscaris nos. Vers. Peccavimus cunj Ec«e venit Hex, occurramus obviam Salvatori noT
patribus uoslris, jnjuste egimus, iniquitatem fecimus., stro. Ant. Christus apparuil nobis, venite, adore-
a Pro DominicisNQvembris, leste Amalario, ibid.
859 SANCTI GREGORH MAGNI 840
mus. Anf. Prseoccupemus faciera Domini, venile, /A Dominus cornu. Anf. Memorare, Doraine, allel., al-
adoremus eum. Anf. Quoniam Deus magnus Domi- leluia. Anf. Oriens ex alto redemit nos. Anf. Illumi-
nus, etRex magnus super oaines. Ant. Venite, 866 nare, Doniine. Anf. Dirige, Doraine, alleluia. Anf.
adoremus Dominum, qui in sanctis gloriosus. An(. Allel. Fecit Dominus redemplionera.
Adoremus Deum, quia ipse fecit nos. Ant. Populus
Domini et oves pascuaeejus, venile, adoremus. Anf. Anliphonmde Hymno sanclm Marim,
Non sil vobis vanum mane surgere ante lucein. Antiph. Magnificat anima mea Dominum. Anf.
In sanclissima nocte Paschm, ad Invilalorium. i Magnificat aniraa mea Dominum, et sanctum nomcn
de ejus. Anf. Magnificet le semper anima mea, Deus
Antiph. Alleluia, [DeumJ praeoccupemus, allel. meus. Anf. Magnificat anima mea Domintim, quia
Anf. Surrexit Dominus vere, allel. Anf. Christum respexii Deus humilitatem meam. Anf.
ascendentem in ccelum. Ant. Alleluia. Spirilus Do- te, Domine, quia fecisii nobiscum magnalia, Magnificamus
mini replevit orbem terrarum. Anf. Regem aposto- cutus es. Anf. MagnificemusChristum sicut lo-
Domi-
lorum Dorainum, venite, adoremus. Ant. Regem num, qui superbos huniiliat, et exallal Regem humiles. Ant.
mariyrum Dominum, venile, adoremus. Anf. Regem Exsuliavit spiritus meus, in Deo salutari meo. Anf.
confessorura Dorainum, venite, adoremus. Ant. Re- Exsullat spirilus meus, in Doiniuo Deo salutari meo.
gein virginum Dominum, veniie, adoremus. Ant. Anf. In Deo salutari meo exsultavit spiritus meus.
Regem archangelortim Dominum, venite, adoremus. Anf. Respexisti humilitatem raeani, Domine Deus
Anf. Regem praecursoris Dominuin, venite, adore- nteus. Ant. Respice humiliiatem
mus. Ant. Mirabilem Dominum in sanclis suis, ve- Auf. Respexil Dominus lminilitatemnieam, Domine. et fecit
nile, adoretnus. B in me niagiia, qui potens est. Ant. meam, Quia respexit
in
Anliphonm Evangelio de a prophetia Zacharice. Deus humilitatem meam, beatatu me dicent onines
Ant, Quia fecil mihi Dominus niagna
Antiph. Benedictus Deus lsrael. Ant. Benedicius generaliones.
Dominus, quia visitavil nos, et ab inimicis noslris fecit quia potens est, et sanctuin noinen ejus. Auf. Qui
liberavit nos. Anf. Benedictus Dominus, quia visita- in me magna, potens est; recordaius Dumiuus
vit plebem suain ; etbenedicius Deus nieus, qui li- misericordiae suoe.Anf. Recordaius mei Deus, fecit
beravil eam de tenebris, et umbra morlis, allel. Anf. meus in me inagiia quia potens est. Ant. Fecit in me Dcus
Benedictus DominusDeus Israel, et benedictum nonien magna qtiia polens est, et sancltnn nouien
Doinini Jesu de die in diem. Benediclus Deus. Anf. ejns. Anf. Fac nobiscum, Doniine, magna, quia po-
Visitavit et fecit redemptioncm Dominus plebis suoe. tens es, sicut locutus es. A«t. Sanctum est noincn
Anf. Visila, et libera plebem luara, Doraine. Antiph. tuuni, Doniine, a progenie in progenies. Anl. Mise-
Visita, Domiue, plebera tuam; el libera eam a tene- ricordia Dei et sanctum noinen ejus, super timenli-
bris, et umbra mortis, sicut locutus es. Auf. Visita- bus eum. timenlibus Anf. Misericordia Dominiia progenie in
vit nos Dominus et illuminavit nos, et liberavit nos progenies, eum. Anf. A progenie in pro-
ab inimicis nostris. Ant. Erexit Dominus nobis cornu genies misericordia tua, Domine. Ant. Super timen-
salulis, in domo David pueri sui. Auf. Erexit nobis tes Doniinummisericordiaejus. Auf. Fecit potentiam
Dominus cornu, allel., in domo David pueri sui, al- Dominus in brachio suo, et cxaltavit humiles. Auf.
lel. Sicut loculus est, allcl., allel. Anf. ln domo Da- Deposuit potentes sanctos persequentes, et exaltavit
vid pueri sui fecitredemplionera Dorainus plebis suse. humiles Christum confitentes. Aut. Deposuit Domi-
Anf. Sicut locutus es per os sanctorum, Domine, r nus potentes de sede, et exaliavit humiles. Ant,
recordare Testamenli tui. Anf. Salutem ex inimicis Exalta, Doraine, hurailes, sic.ut locuius es. Esurien-
nostris,eldemanuoniniumquinosoderunt,liberanos, tes, Domine, reple bonis, sicut locutus es patribus
Doinine. Ant. Liberali ab inimicis nostris, serviamus nostris. Ant. Suscepit Israel puerum suum : recor-
Dominoin sanctitale. Auf. Liberavit nos Dominusab datus Dominus misericordiae suae. Anf. Suscepit Is-
inimicis nostris, et de manu omniura qui oderunt nos. rael puerum suum, sicul juravit Abrahaui et semini
Anf. De maiiu omnium qui nos odarunl, libera nos, cjns. Exaltavil humiles usque in sseculum. Ant, Si-
Domine. Ant. Ad laciendam nobis, Doraine, rniscri- cut locutus es ad patres nostros, Domine, memorare
cordiam, liberati serviamus Doraino. Auf. Liberait locutus misericordiae tuae. Anf. Ad paires nostros, Dominus
serviamus Domino in sanctitate. Anf. Memorare, Do- est, a progenie in progenies. Anf. Abraham
mine, Testamenti sancti lui; el fac nobiscum redem- et semen ejus usque in sxculum magnificans Doini-
ptionem. Anf. Jusjurandum quod juravit Dominus, num.
daturum se nobis. Ant. Sine limore ei de inanibus (Desunt dum lineminMs.)
iniroicorum nosirorum liberali. Anf. In sanctilate Aniiph. In omnem lerram, alleU, allel., allel.,
serviamus Domino; et liberabil nos ab inimicis no-, allel., allel. 868 Auf. Clamaverunl justi, alleU, al-
slris. Anf. Ad dandara scienliam plebi itioe, Dotnine, JeL, allel., allel. Anf. Consiitues eos, allel., alleU,
jn remissionem peccatorum eorum. Anf. Da scien-[ allel., allel., alleU, allel., allel. Ant. Dedisii hsere-
tiam plebi luoe, Domine, in remissionem peccaiorum. dilatem, alleU, allel., allel., allel. Ant. Annunlia-
eorinn. Anf. Per viscera misericordiae Dei nostvi,' verunt, alleU, allel., allel., allel., allel., allel. Ant.
visilavit nos Oriens ex alto. Auf. Yisitavit nos Oriens5 D Exaltabuntur cornua justi, allel., allel., ailel. Aitf.
ex alto, benedictus Dominus. Anf. Oriens ex alto,' Dominus Jesus postquam locutus , allel., allel.,
redemit nos Deus Israel, alleluia. Anl. llluniinare, alell., allel., alleU, allel., Ant. Dives ille, allel.,
Domiue, de his qui in lenebris sedent, el dirige pe-"[ alleU, allel., allel., aliel. Anf. Sursum corda sus-
des noslros in viam pacis, alleluia, alleluia. Ani. 11- pendi, fili, allel., allel., alleU, allel. Anf. Petrus et
lumina, Domine, sedentes 867 >» tenebris, et um-'_ Joannes, allel., alleU, alieU, allel., allel. Ant. Ego
bra raortis. Ani. Sedentes in lenebris, et umbraa pro te rogavi, Petre, alleU, allel., allel., albl., al-
mortis, illumina, Domine, Deus Israel. Anf. Visitare e lel., alleU Anf. Et recordaioe sunt, alleU, allel., al-
et illuminare. Ant. Ad dirigeudos pedes noslros inQ lel., allel., alleU, allel., allel., allel., alleU, alleU,
viam pacis, Deus IsraeU Anf. Dirige pedes nostros. allel. Auf. Signilicavit Dominus Petro, allel., allel.,
Anf. Dirige pedes noslros in viam pacis, sieut locu-'_\ alleU, allel.,ailel.Anf. Ite.dicite Joanni, alleluia, al-
tus es. Ant. In viam pacis dirige nos, Domine. lel., alleU, alleU, allel., allel., allel. Anf. Simon
Lem Anliphonmin Evangelio cum alletuia. Joannis, diiigis me plus bis, allel., alleU, allel., al-
lel., allel. Anf. Gloriosa genitrix, alleluia, alleluia,
Antiph. Benediclus Dominus, qui visilavit. Anf, t. allel., alleU, alleU, allel., alleU, ailel., allel. Ant.
Visila, Domine, plebem tuam. Anf. Erexil nobis,s Argentum eiaurum, ailel., allel., allel. Anl. Estote
" i>on esse
lnteuigenaum iaciianam, inler minores prophelas undecimus ponilur; sed Zacha-
riam Joannis Baptislsepalrem legenti palamqut liet.
 841 LIRER RESPONSALIS. 842
fortes in bello, allel., alleU, allel., allel., allel. Anf.. A J Ant. Dico anlem vobis quod nemo virorura illorum
Juravit Dominus, allel., allel., allel. Anf. Benedictuss gustabit ccenara nieara.
Dominus, quia visitavit, allel., alltL,alleU,aileU, al- Dominica 3.
lel., allel. Anf. in velamento clamabant, allel., al-
lel.,allel.,allel., allel.,allel. Anf.Unusex duobus, al- I. Antiph. Quis ex vobis homo qui habet centum
lel., allel. allel., allel., alleU,allel., Anf. Hymnum dica-. oves, et si perdiderit unam ex illis, nonne dimii-
mus,allel.,allel., allel., aliel., allel. Anf. Dum veneritt tit nonaginta novem in deserlo, et vadit ad illam
Filiushominis,alle)., alleU,alIel.,allel.Anf. Inier na- quae perierat donec inveniet eam. Auf. Congratula-
tos mulierum, allel., allel., allel., allel. Ant. Potensinj mini milii, quia invenio ovem meatn quoe perieral,
terra erit semen ejus, allel., allel., allel., allei. Anf.* dicit Dominus. Anf. Quse mulier habens drachmas
Ante thorum bujus Virginis, alleU, allel., allel., al- decem, et si perdideril drachmam unam, nonne
lel., allel. Anf. Media nocte clamor, allel., allel., al-. accendit Iucernam et everlil domuin; et quseritdifi-
lel., allel., allel. Anf. Secus decursus aquarum, al- genter donec inveniat. Ant. Dico vobis, gaudium est
JeU, allel., allel., alleU, allel., allel., allel., allel. angelis Dei super uno peccatore pcenitentiam agente.
Ant. Yolo, Pater, alleU, allel., allel., allel. Anf. Dominica 4.
Quem vidisiis, alleU, allel., allel., allel., allel., al- Antiph. Estote ergo misericordes sicut et Pater
leU, allel., alIel.,allel.,alleU,aileUAnf. Puer Jesus, yester misericors est, dicit Dominus. Anf. Nolile
alleU, allel., allel., allel.,alleU,allel. Ant.Germina- ut non judicemini; in quo enim judicio
vit radix Jesse, allel., allel., allel., allel., allel., al- judicare, judicaveritis, dicit Dominus. Auf. Men-
lel., allel., allel. Anf. Apertis thesauris suis, alleU, „p suraro bonam,judicabimini, et confertaui, et coagitalam ei super-
allel., allel., allel., allel., allel. Anf. Non in solo 1 effluentemdabunt in sinu vestro.
pane vivit homo. allel., allel., allel., allel., aliel.
Anf. Posuerunt super caputejus, allel., allel., allel., Dominica 5.
allel. Anf. Data est mihi omnis polestas, alleU, alleU, Antiph. Cum lurbse irruerent ut audirent Verbum
a!lel.,allel. Ant. Jusjurandum quodjuravit, alleU, al- Domini, et ipse siabat secus stagnum Genesar. Pi-
leU, allel., allel. Anf. Naio Domino angelorum, al- scatores autem descenderant et lavabant retia in
lel., allel., alleU, allel., alleU, allel. Anf. Post pas- capturam. Ant. Asce.ndensJesus in navem, et sedens,
sionem Domini, allel., allel., allel., allel., allel., al- docebat turbas, allel. Anf. Prseceplor, per lolam no-
lel., alleU, alleU, allel., alleU, allel., allel., allel. ctem laboranles nihil cepimus, in verbo aulem tuo
Anf. Misi digitos meos, alleU, allel., alleU, allel., al- laxabo rete. Anf. Cum audisset Simon Peirus quia
lel., allel., allel., allel., alleU, allel., allel. Auf. Ye- Dominus est, tunica succinxit se, el inisit se in ina-
nientes venient, alleU, allel.,allel., allel., allel., al- re, et clamavit voce magna dicens : Evi a me, quia
leU, allel. Anf. Tulil ergo lecluui suum, allet., al- homo peccator sum, Doinine. Anf. Dixit auiem Do-
lel., allel., allel., allel., alleU, allel., alleU, allel. minus Siraoni : Noli limere, ex hoc enim homines
Anf. Ecce vir Jsraelita, allel., alleU, allel, allel.Anf. eris capiens. Auf. Anibulabat Petrus super undas
0 sapientia, allel., allel., allel., allel., alleU, alleU, maris : venit venttis validus, tttrbata est aqna; prae
alleU, alleU.alleU, allel.aIlel.Auf.Beatusvent.,alleU, limore clamans : Domine, jube me venire ad te; ait
allel., alleU, allel., allel., altel., allel., allel., allel. illi Jesus : Veni, modicae lidei, 870 quare dubi-
Anf. Ecce veniet Deuset homo, allel., allel., alleU, tasti ?
allel., aliel., allel. Auf. Nesciens mater Yirgo virum, Q (Desunt dum linem in Ms.
alel., alleU, alleU, allel., allel., allel., allel., allel., Dotninica 6.
allel., alleU, alleU, allel. Ant. Dabit ei Dominus se-
dem David, allel., allel., alleU, allel., allel., ailel. Scribaruni Antiph. Nisi abundaverit justilia vestra plus qtiam
Ant. Pastor bonus, aliel., allel, allel., allel., allel., et Pharisaeoruin, non intrabilis inregnum
Anf. llluminare, Domine, allel., allel., allel., alleU, coslorum. Anf. Audistis quia dictum est antiquis :
Non occides ; qui auiem occideril, reus erit judicio.
alleU, allel. Ant. Meraorare, Domiue, allel., alleU, Anf. Si offers munus tuum ad allare, et recor-
allel., allel., allel. Ani. Magntimboereditatis, allel., datus fiieris quia frater tuus habet aliquid adversum
allel., allel., allel., alleU, alleU, allel., alleU, allel., te, relinque ibi munus tuum ante allare, et vade
allel.Anf. Et respicienies, allel., allel., alleU, allel.,
allel., allel., allel., allel. Ant. Isti suntsermones, al- tnuiius prius reconciliari fratri tuo. Et tunc veniens offeres
leU, allel., alleU,allel., allel., allel., allel., atlel., allel. tuum, alleluia.
Ant. Modicumet noii 869 videbilis, alleU, allel., Dominica 7.
allel., allel. allel., alleU, allel. allel., allel., allel., Anliph. Misereor super turbam, quia jam triduo
Ant. Qui sequitur me, alleU, allel., allel., allel., sustinent me, nec liabenl quod manducent; et si di-
allel. misero eos jejunos, delicient in via, alleluia. Anf. Et
•allel., allel.,
(Deesl linea in Ms.) accipiens Jesus septem panes, gratias agens fregit,
et dabat discipulis suis ut apponereut, et apposue-
Incipiunt Antiphonm per Dominicas ab Octava Pente- runt turboe, aliel. Anf. Erant aulem qui manducave-
costes usque ad AdvenlumDomini. runl quasi quatuor millia, et dimisit eos, alleluia,
Dominicai. D
Dalleluia.
Antiph. Homo quidam erat dives et induebatur Dominica 8.
purpura el hysso, et epulabatur quotidie splendide. Et; Aniiph. Altendite a falsis prophetis, qui veniunt ad
erat quidam mendicus nomine Lazarus. Factum cst vos in vcstimentis ovium, intrinsecus autem sunt
autem ut morerelur mendicus, et portaretur ab an- lupi rapaces. A fruclibus eorum cognoseetis eos.
gehs in sinu Abrahae.Ani. Faclum est autera tit raore- Anf. Non potest arbor bona fructus malos facere,
retur mendictis, et portaretur ab angelis in siuut neque arbor inala fructus bonos facere. Anf. Non
Abrabae. Anf. Paier Abraham, ut supra. Anl. Dives• omiiis qui dicit mihi, Domine, Domine, inirabit in
ille. Anf. Fili, recordare. reguum ecelorum, sed qui facit volunlatem Patris
(Desunt duw linemin Ms.) mei, qui iu coelis est, ipse intrabit in regnura ccelo-
Dominica2. rum, allel. Ant. Si quis fecerit volunlalem Pairis
mei.
Antiph. Quidam homo fecit ccenam magnam, et vo-
eavit mullos; et misit servum suum hora ccenoedi- Dominica 9.
cere invitatis ul veuirent, quia omnia parala sunt, Antiph. Dixit Dominus villico : Quid hoc audio
dicit Dominus. Anf. Exi c;to in plateas et vicos civi- de le ? ifedde ralionem villicationis luse, allel. Ant.
laiis, et pauperes ac debiles, caecoset claudos com- Laudavit Doiuinus villicum iniquilatis, eo quod pru-
pel.e inlrare, ut iniplealur doinus uiea, alleiuia. <lenler lecisset. Anf. Facite vobis aniicos tie inain-
PATK.IL. ! XXVIII. 27
845 SANCTI GREGORII MAGNl 844
mona inirrnilalis, utcum dcfeccrilis, recipiant vos in j\ Pharisaeorum Sabbalo manducare panem, ct ipsl
aierna labernacula. observabant eum. Auf. Cum invitatus fueris ad nu-
Dominica10. piias, recumbe in novissinio loco, ut ilicat tibi qui te
invilavit : Amice, ascende stiperius., Tunc eril t bi
Anliph. Videns Dominus civitatem Jerusalem, (1e- gloria coram simul discumbentibus, allel. Anf. Om-
:
vit, stiper illam, dicens Quia si cOgnovisses et tti nis qtti se exaltat humiliabilur, et qui se htimilial
qux ad pacem tibi Anf. stmt, nunc autem abscondita exaltabitur.
stint ab oculis luis. Scriplutn esl enim quia do- Dominica 18.
mus mea domus Oraiionis est cunclis genlibus, vos
autem fecistis illam speluncatn latronum. Et eral Antiph. Magister, quod est mandatum m^gnum iir
doccns in templo. Ant. Domus mea domus lcge? Ait illi Jesus : Diliges Doniinum Deum tuum
quolidie 872 ex lo10 eOrde tuo, allel. Ant. Qtiid vobis vido-
Orationis vocabitur.dicil Dominus. tur deChristO? cujus filitisest? dicuntonmes : D.i-
Dominica 11. vid. Respondens Jesus dixit: Quomodo David in Spi-
Aniiph. Stans a longe publicanus, nolebat oculos ritu vocat eitm Dominum, dicens : Dixit Dominus
ad coeltim levare, sed percutiebat pectus suuin, di- Domino meo, sede a dexlris meis ? Ant. Omnes eniiii
cens : Deus, propilius esto mihi peccatori. Ant. Deus, vos fratres estis, et Patrem nolite vocnre vobis supor
propitius esto mihi peceatori. Anf. Descendit hic terrara, unus esl enim Pater vester qui in ccelis est.
justificatus in domum suam ab illo, quia omnis qui se Nec vocemini magistri, quia magister vester unus est
humiliat «xallabitiir. Anf. Omnis qui se exaltat hu- Christus. Anf. Unus est enim magisler vester qtii
miliabitur, et qui se humiliat exaltabitur. est Chrislus Dominus. Anf. Qui major est
j> in coelis erit
Dominica 12. vcstrum niinister vester, quia omnis qui se exal-
tat humiiiabitur, <IicitDoniinus.
Antiph. Dum transirei Dominus per medios fines Doiimtica 19.
Tyri, surdos fecit audire, et muios loqui. 871
Ant. flene omnia fecit, et surdos fecit audire, et Antiph. Dixit Dominus paralylico : Confide, fili,
mutos loqtii. Anf. Quanto eis prsecipiebat, lanto ma- remitlunltir libi peccata lua, alleluia. Auf. Dixit Do-
gis plus prsedicabant, el eo amplius adrairabantur niitius Jesus:-Quid est facilius dicere, dimiiluniur
dicentes: surdos lecit audire, et mutos ioqui. libi peccata ttta, an dicere : surge et ambula ? Au(.
Dominica 13. Ut aulem sciatis, quia filius hominis habet p itesia'-
lein in lerra dimitletidi poccata, allel. Auf. Dicit ei
Anliph. Beaii oculi qui vidcnt quse vos videtis..... Jesus : remittunlur tibi peccala ma; surge, tolle
Cmtera desunt, Ant. Magisier bone, quid boni faciam leclum Fili, luum, et vade in domum tuatn. Aut, Tulit
ut habenm vitam aeternam, allel. Anf. llomo quidam' ergo paralyticus leclutn suum iti jacebat, ina-
descendebat a Jerusalem in Jericho; el incidit in la- gmficans Deura. Et oinnis plebs utquo vidit, dedit lau-
trones, qui cliam despoliaverunt eum, et plagis im- dem Deo. Ant. Videntes autem turbae tiniueriint et
posilis abierunt semlvivo reliclo. Anf. Accidit autem Deuin, qui dedit potestatein taletn
ut descendcret qnidam sacerdos eadem via, et viso glorificaverunt horainibus.
illo praeterivii. Anf. Quis tibi videiur proxiinus fuisse
illi qui incidit in latrones? et ait illi: Qui fecit mise- Dominica 20.
ricordiam in illum. Yade, et tu fac similiier, allel. ^_, Antiph. Dixit aulem Dominusad cullofem vinese :
Dominica 14. Ecce tres anni sunt, ex quo venio qulrrcns frur.tuifi
in ficulnea et non inveui. Ant. Diclte invitatis : Ecce
Aniiph. Dum transisset Jesus quoddam castellum, prandiurri paravi, venile ad nuptias, allel. Ant,
occiirrerunt ei decem viri leprosi, qui steterunt a quidetn paraiae suht, sed qui invitali sunt nOn
longe, levaverunt vocem dicentes : Jesu praeceptor, Nuplire Ant, lte ergo ad exitus viarum, tii
miserere nostri. Anf. Decem viri leprosi steteront a fuerunt digni. invencriiis, vocate ad nuptias, allcl.
levaverurit vocem, dicentes : Jesu quoscunque
longe, praeceptor, Auf. Amice, quomodo lnic intrasti non habens ve-
miserere nostri. Auf. Unus autem ex illis ttt vidit at ille obmutuit. Rex autem dixit:
mundatus est, est cum voce stemiiuptialem?
quia regressus magna manibus et pedibus roittite euni in teuebras
magnilicans Deum, aliel. Aut. Nonne decem niundaii Ligaiis
exterlores, ibi erit fletus Ct stridor dentium, allel.
sunt, et novem ubi sunl? Non est inventus qui redi- Anf. Multi enim sunt vocati, paiici vero electi, dicit
ret et daret gloriam Deo, nisi hic alienigena. Yade, Dothinus.
quia fides tua le salvum lecit, alleluia. Domiiiica^i.
Dominica 15.
Anliph. Respicite volalilia cceli, quoniam non se- batur Antiph. Erat qtiidam tegulus cujus filius infirma-
runt neque metunt, sed Pater vester coeleslis pascit Capharnaum. Hie cum audisset, quia Jesns
ut saiiaret (lliuio
illa, allel. Ant. Considerate Iilia agri quomodo cre- veniret in Galilaea, rogabat uteum sanes filiuin nieiim
scunt. Non laboraut neqiie neiil. Dico aulem vobis, ejus. Doniine, descende,
quoniam nec Salomon in oiuni gloria sua coopertus priusquam moriatur. Et dixit ei Jesus : Yade, iilins
est sicttt utuiin ex islis. Auf. ideo dico vobis, ne sol- D liitis vivit, allel. Anf. Cognovit autem Pater quia
liciti sitis anitnaevestrsequid manducetis, nequecor- illa hora erat in qua dixit JesttS : Filius tttus vivil.
pori vestro quid indtiaiuini. Anf. Nolite solliciti esse El credidit ipse ct domus ejus tota.
dicenlcs : Quid manducabimus, aut qtiid bibemus? Dominica22.
Stit enitn Paler vester ccelestis, qitid vobis necesse Anf. Dixit aulem Domintis servo : Redde qnotl
sit, alleluia. Ahf. Quacrile ergo primuni regnum Dei debes. Procidens autem servus ille, orabat eum di-
etjustitiam ejus, et lioec omnia adjicientttrvobis. cens : Patientiam habe in me, ct omnia reddam tibi.
Dominica 16. Ant. Serve nequam, omne dehitum diinisi libi^
Antiph. Accessit autem Jesus, et leligit loeultim, nonne ergo oportuit, et te misereri couservi lui^
ili autem qui portabant stelerunt. Et ait : Adolcseeus| sicut et ego tui miserttis sum? Anf. Miseiius autem
tibi dico, stirge. Et resedit qui erat morttius, ct cce- Dominus servo, dimisit ehm, et debiturii dimisit ci.
pit loqui, alleU Anf. Accepit autem onuies liuior, Domhdca 2B.
et intigiiificabanl Deum dicentes : Quia propheta
surrexil in et Deus visitavit Anlipli. Magisler, scimus quia verax es , et viani
niagnus nobis, quia ple- Dei in veritate doces, allel. Anf. interrogaiiis a Mia-
bem suail). risoeisDominus , si licet cerisum dari Cassari, aji
Dominica 17. non? quihusille rcSpondit : Reddite ergogiiae stfiii
Anliph. Cum inlrasset Jesus in dOmUniprincipis Caesaris873 Csesari, et quse srint Dei TJeb,'Sriel.
 843 LIBER RESPONSALIS. -8.}fi
Ant. Roddite ergo quse sunt Cassaris Caesari, et quse.A Responsoriade Epiphania. Ad Terliam.
siuit Dei Deo, allel. Resp. Atlorate Dominum,allel., allel. Vers. In arila
Dominica 24. sancta ejtis, allel., allel. Vers. Omnis terra-adoiet
Antipli. Domine, filiamea modo defuntta est;sed te Deus.
vcni, impone manuni luam super eam, et vivet. Ant. Ad Sextam.
Dicebat enim inira se : Si letigero (imbrinm vesti- Resp. Fluminis iinpetus lsetificat, aliel., ariel,
nienti cjns lanlum , salva ero. Anf. St reiigero fim- Vers. Civitaiem Dei, allel., allel. Vers. Adorate Do-
briam vestimentiejns, salvaflsse potero Sb infirmitate minum.
niea. Anf. At Jesus conversus, videns eam, dixit: Ad Nonam.
Confide filia, lides tua lesalvam fecit, alleluia. Resp. Adorale Dominum, alleU, allel. -Vers.Om-
Dominica2S. nes angeli ejus, alleluia, allel. Vers. Omnes genies
quascunque fectt.
Anfip/i.Domlne, rionnu Donunisemen seminastiin Ad Vesperas.
agro tuo? unde ergo zizania'' Ait illis Jesus : inimi- Resp, Oiiniis terra adoret te, Deus, el psallat libi,
cus homohocfacit. Atit. Si vis imus et colligimus ea? allel., allel. Vers. Psalmum
et aitillis Jesus : Non, ne forte Golligentes-zizania, allel. Vers. Ouines de Saba dical iiouiini tuo, allel.,
venient.
eradicelis simul et triticum.
Responsoriade AscensioneDomini. Ad Terliam.
Dominica36. B Resp. Ascendit Deus in jubilalione , ailel., allel.
Vers. Dotninus in voce ttibae, allel. , allel. Vers.
Antiph. Cum sublevassel oculos Jesus, :et vidissel Ascendens
niaximam mulliludineni venienletn ad se, dicit ad Christus in altura.
Pltilippnm : Unde ememus panes ut manducent bi ? Ad Sextam.
Ipse cnim sciebat qttid esset facturtis. Anf. Cum Resp. Elevala est magnificentia tua, allel. , allel.
vidissenttufbsc sigtiumqiiod feeerat Jesus, dicebant: Vers. Super ccelos Deus, allel., allel. Vers. Dominus
Yere hic est proplieta, qui venlttrus est in mundum. -in templo sancto suo.
(Deesl linea in Ms.)
Perfecli estote; pacem habele; et Detts dilectionis Ad Nonam.
et pacis eril vobiscum, alleluia. Confortamini in Resp. AscendensChristus in altum, allel., allel.
grntia Dei, qtta^esl in Ghristo Jesu Domino noStro, Vers. Captivam duxit captivitatem, allcL, allel. Vers.
allelnia. Existimo enim quod non sunt eondignre Ascendit Deus in jubilatione.
passiones htijtis lemporis ad fultiram gloriam qnae Responsoriade Penlecoste. Ad T-erliam.
revelabitur in nobis. Glorificaleet porlale Deum in
corpore vestro. Vigilate el oraie, virililer agite, et allel.Resp. Loqiiebanlurvariis lingnis apostoli, allel.,
omnia vesira in cbaritaie fiant. Sit vobis cor uiitim Vers. Magnalia Dei, allel., allel. Vers. Repleti
in Deum, el anima tina. Scitis quoniam cum gentes sunt. Ad Sexlam.
esseiis, ad simulacra muia, protit ducebamini euntes.
!deo iiotiim vobis fucio quod nemo in spiriiu Dei lG Resp. Spiritus Domini replevit orbem lerTarmn ,
loquens dicit analhema Jesu. El nemo polest dicere alleU, allel. Vers. Ethoc quodconlinet omnia. Vers.
Dominus Jcsus, nisi in Spirilu sanclo, allel. Maneal Emitte Spiritum.
in nobis spes, fides, charitas tria hoec; major autem Ad Nonam.
his est charitas, allel. Pax Domini , quse praecellit Resp. Repleti snnt omnes Spiritu sanclo.,.aJJel.»,
oinnem in'elletium, cuslodit corda vestr.i e.t intelli- allel. Vcrs. Lt cceperunt loqui, allel. , allel. Vers.
geiitias veslras in Cbristo Jesn Domino -nnsiro. Con- Spiritus sancius docebit vos.
sepulti enim sumus cuiii Chrisio pcr biptismum in W7B Ad Vesperas.
mortem, ut quomodo ipse surrexit a mortuis, ita et
nos in novitate vitse ainbiilenitis, allel. Denschariias Resp. Spirilus sanclus docebit vos , alleL, ;al)e1.
est, et qui roanet in chariiate in Deo nianet, et Deus Vers. Quseciinqiie dixero vobis , allel., allel. Vers.
in eo. Mundemus nos ab omni inquinanicnto carnis Loquebanlur variis linguis aposloli. Vers. Spiritus
etspirilus, perlicieutes saticiificationeni in timore Dornini. Vers. Repleti suril oitmes Spifitu sancto.
Dei, alleluia. Stipendia enim peccati mors , gratia Deus. Vers. Emitte Spiritum tuum. Vm.'Corifirma boe
autem Dei vita aeterna, alletuia. Vers. Spiritus paracletus.
(Deestlineain Ms.) (Deest linea in Ms.)
In Natali Domini. a Ad Tertiam. Responsoriaquotidianis diebus post OctavamPente-
cosles usque ad AdventumDomini, el ab Octava
Rcsp. Verbumcaro factum esi, allel., alle!., Vers. _ Epiphanimusque inilium Quadragesimm.
"Et babilavit in nobis, allel., allcl. Vers. Ipse invo- ]
cabii. Ad Tttliam.
874 ArfSexlam. Resp. Sana animam meam, quia peecavi tibi. Vers.
Resp. Notum fecit Dominus , allel., allel. Vers. Ei;odixi, Domiiie,iniserere mei. Vers. Adjutor meus
Salutarc suum, alleU, allel. eslo.
Ad Nonam. Ad Sexlam.
invocabit allel. Vers. Pater Resp. Benedicam Dominum in omni (empore.
Resp. Ipse me, alleU,
meus es tu , allel. , allel. Resp. Revelabiltir gloria Vers. Seinper laus ejus. Vers. Dominus regit me.
Domini, allel., allel. Vers. Et videbit omnis caro Ad Nonam.
salutare Dei nostri, allel., allel. Vers. 'Vidertintom- Resp. Redime me, Doinine, etmiserere riiei. Vers.
nes fines lerrae. Pes enim meus stetit in via recia, in Ecclesiis bene-
Ad Vesperas. dicam Dominum. Et miserere. Vers. Ab occiillis
Resp. Benedictus qui venit in nomine Domini, meis. Ad Vesperas.
alicl., allel. Vers. Deus Dominus et illuxit nobis ,
allel., allel. Vers. Vcrbum caro faclum est. Resp, Adjutorium nosirum in nomine Domini.
a Ilic nulla mentio Priraseaut Completorii, qtiam- semper recumiiit Responsoria^ iidem Versus.; hoc
vis has lioras eo lempnre ad cursum seu officium auiem loco assignantur diversa pro diversilaie festi-
ecclesiasiicurn peiiinuisse consiel ex Amalario pas- vilalum, ad Tertiam, Sextam, etc.
Sim. Vcruin ad 1'rimatn et ad Completorium eadem
847 SANCTI CREGORIIMAGNI LIBER RESPONSALIS. 818
Vers. Qtii fccit.ccelum et lerram. In nomine DominU A In natali confeasorum.Ad Tertiam.
Vers. Qui fecit coelum el terram. Resp. Sancti itii lsetenltir propter David servnm
(Deesftinea in Ms.) luum. Vers. Sacerdotes tui induanliir justitiam , et
Resp. Usqne ad Vesperum, quam magnificaia sunt sancti tui exsultent. Vers. Justi aulem.
opera lua, Domine. Vers. Omnia in sapientia fecisli, Ad Sextam.
replela esl terra. Opera. Vers. Vespertina Oratio.
Ascendai ad te, Domine. Resp. Sancti lui , Domine , benedicent le. Vers.
(Desunl tres linew in Ms.) Gloriam regni ttti dicent, et polentiam tuam loqncn-
Die Dominico.Ad Tertiam. tur. Benedicent. Vers. Gloria et honore.
Ad Nonam.
Resp. Inclina cor meum, Deus, in testimonia tua.
Vcrs. ln ccelo , el iu soeculum sseculi vanilaiem ; in Resp. Sancti lui, Domine, sicut psalma florebunt.
via lua vivilica me. ln lestimonia. Vers. Ego dixi, Vers. Planiati in domo Domini, in alriis doinus Dei
Domine. noslri. Vers. Justus Dominus.
Ad Sexlam. De pluribus marltjribus. AdTertiam.
Resp. In rclerinim, Domine , permanet verbum Resp. Laetaminiin Doniino.etexsuliate justi. Veis.
luum. Vers. In ccelo , et in sseculum soecnli veritas Et gloriamini omnes recti corde. Vers. Juslorum
lua. Permanet. Vers. Cantate Dominocanlicum no- animse.
vum. Caulale. 877 ^ Sextam.
Ad Nonam.
*
JJ Resp. Exsullent jusli in conspectu Dei. Vers. De-
Rcsp. Clamavi in loto corde meo , cxaudi rae , Iecteutur in laetitia. Vers. Laetaminiin Domino.
Domine. Vers. Juslilicationes ttias requiram. Exaudi Ad Nonam.
me. Vers. Jubilate Deo, omnis lerra.
Ad Vesperas. Resp. Justi autem in perpeluum vivent. Vers. Et
apud Doininum est merccs eorum. Vers. Exsultcnt
Resp. Magnus Dominus noster, magnaque virtns jusii.
ejus; et sapientiae ejtis non est numerus. Vers. Qtti (Deest linea in Ms.)
numerat multitudinem stellarum , et omnibtts eis Vers. Justorum animae. Vers. Justi autem. Vers.
nomina vocans. El sapientiae. Vers. Suscipiens man- Ecce sacerdos inagnus. Vers. Justum deduxit Domi-
suelos Dotninus , liumilians atiirm petcaiores us.que nus. Vers. Adoremus Dominuin. Vers. Douiusmea.
ad lerrain. El sapientiae. Resp. Quam magnificata Vers. Oninis terra adorel te, Deus. Vers. In con-
sunt opera tua , Dominc. Vers. Omnia in sapientia spectu angelorum.
876fec,s1'"' repleta est terra. Opera. Vers. Diriga- In natali virginum. Ad Terliatn.
lur, Domine.
In natali unius marlyris. Ad Tertiam. Resp. Specie lua et piilchritudine tua. Vers. In-
icnde, prospere procede, et regna. Vers. Elegit eatn
Resp. Justum deduxit Dominus per vias rectas. Dominus.
Vers. Et ostendit illi regnum Dei. Vers. Yoce mea. Ad Sextam.
Ad Sexlam. eam Deus vulto sito. Vers. Deus
Resp. Adjuvabit
Resp. Gloria et honore coronasti etim. Vers. Et _ in medio ejus non commovebitur. Vers. Specie tua.
consiituisli eum super opera mantium. Vers. Justus (
ut palma. Ad Nonum.
Ad Nonam. Resp. Elegit eam Dominus, ct praeelegit eam. Vers.
In labernaculo suo hahitare fecil eam. Vers. Adju-
Resp. Amavit eum Dominus, etornavit cum. Vers. vabit eam.
Stolani glorise induil eura. Et ornavit. Vers. Posuisti,
Domine. (Deest linea in Ms.)
Ad Vesperas. InCcena Domini, ad Mandalutn.
Resp. Posuisti , Domine , super capnt ejus. Ve.rs. invicem Anliplt. Manditum novum do vobis, til diligalis
Coronam de lapide pretioso. Super. Vers. Amavit sicul dilexi vos , dicit Dominiis. Psal. Beali
eum Dominus. immaculali. Ant. Postqtiam surrexit Domiuus a coe-
na, misit aquani in pelvim, cospit lavare pedes disei-
In natali aposlolorum. Ad Terliam. pulorum. IIoc exemplum reliquil <>is. Psnl. Deus
lerram exivit sonus eorum. Vers. niisiTeatur noslri.Auf. DominusJesus Christns post-
Rctp. In omnem cotnavii ciun di-cipulis suis, ut supra. Psal.
Et in (ines orbis terrse verba eoriira. Vers. Dedisti| quani Lamlate Dominuin , qiiouiam bonus. Anf. Cum sur-
hoerediiaiem. rexissei Dotninus Jesus Cbristns a ccena , posuit ve-
Ad Sexlam. stimenta sua. Ccepii Iavore pedes discipuloriim suo-
Resp. Consiiiues eos principes super omnem ter- rum , ti lergere linteo quo erat 878 praeciuctus.
ram. Vers. Memores erunt nominis lui, Doraine. Imitemur ergo euni ut habeamus pacem in regno
Vers. ln oninein terram. n sun. Psal, Benedicam Domitiiini. Anl. In dicbus
Ad Nonam. illis mulier quae eral in civitate peccatrix, ut cogno-
Nimis honoraii sunt amici lui. Deus. Vers. vii quod Jesus accubuit in domo Simonis leprosi,
Resp. alabastrum unguenti. Et stans retro secus pe-
Nimis confortaius est principatus eorum. Vers. An- altulil des DoininiJesu , lacrytnis ccepitrigare pedes ejus,
nuniiaveruni opera Dei. et capillis capitis sui tergebat, et osculabatur petles
Ad
In naia/i DIYjfinum. Terliam. ejus, et unguenio ungebal. Psal. Miserere mei, Deus,
Resp. Diffusa est gralia in labiis tuis. Vers. Pro-B secunduni. Anl. Ddigamusnos invicem, quia cbari-
pterea benedixit tc Deus in aeternum. Vers. Specie tas ex Deo esl, el qui diligit fratrem stitimex Deo
lua. nalus est. Et vide [videl] Deuni. Psal. Ecce qtiam
Ari Sextam. bnnnm. Auf. Si ego Dominus et magister lavi vobis
tua. Vers. In- pedes, quanlo magis vos debelisalter allerius lavare
Resp. Specie lua et pulchritudine Psal. Quam dilecta. Anl. ln boc cognoscent
tende, prospere procede, et regna. Vers. pedes.
Adjuvabit. omnes, quia niei cstis discipuli, si dilectionernha-
Ad Nonam. buerilis in invicem. Psal. ConfileminiDoinino, et
Resp. Adjtivabil eain Deus vnliii sno. Vers. Deus s invociite. Anf. Locutus est oiiiiiipotens discipuli$
in inedio ejus nou eommovebiiur. Vcrs. Dilfusa. suis, dicens : Venite et videle pacem faiiacemquawi
 849 HYMNl A B. GREGORIO CONSCRIPTI. 8S0
protulit prodilor; fingit amare me labiis, et oditim A , ibi nec ira est nec indignatio, sed firma charitas in
cordis prolnlit morleni. Analbema Aramaclianialale perpeluum. Chrislus descendit muuduni redimere,
Ant. Disciiinbeus Dominus ut libeiarel a morte honiiiiein. Exenipluin praebuit
' [Maranatlia] discipulum.
accepit paiiem , et dedit discipulis suis, dicens : Ac- suis discipulis, utsibi invicem pedes abluerent. Ant.
cipite et manducate hunc panem, et sciatis quia lioc Domine, tu iuihi lavas pedes. Respondit Jesus, ef
est corpus nieuin. Et bunc calicem, et bibite ex illo, dixit ei: Ei si non lavero tibi pedes, non habebis
et sciatis quia bic cst singuis meus novi Testamenli; partem mecuni. Ant. Doniine, rion tanium pedes,
effiiiiditur pro universis [inj reuiissioneui peccato- sed et manus et caput. Anf. Vos.vocatisme Magisier
rum. Anf. Loculus esl Doininusdiscipulis suis : Exem- et Domiiie. Anf. Mulier qose erat in civitate pecca-
pluin enim dedi vobis, ut alter alierius pedes veslros trix. Anf. Maria autem unxil pedes Jesu. Anf. Cou-
lavelis, quia in hoc cognoscent omnes homines quod gregavit nos Chrisltis ad glorilicanduiu seipsum. Re>
mei estis discipuli, si vos invicem dilexeritis. Ant. ple, Doniine, et animas nostras sanclo Spiritu , al-
Ubi est charitas et dileclio, ibi saiicla est cougregatio, leluia.

HYMNI A BEATO GREGORIO PAPA CONSCRIPTI.

DIE DOMINICO.
ADNOCTCRNCM. . Ad te reversis exhibe
i. Primo dierum omnium
Quo muntlus exstat condilus,
Vel quo resurgens conditor
Nos, morte victa, liberal.
2. Pulsis procul torporibus,
Surgamus onines ocitis,
Et nocte quoeramus piura
Sicut prophelam novimus.
3. Nostras preces ut audiat,
Suamque dextram porrigat,
Ex expiatos sordibus
Reddat polorum sedibus.
4. Ut quique sacratissimo
Hujus diei tempore
Iloris quietis psallimus,
Donis beaiis muneret.
5. Jam nunc, paterna claritas,
Te postulamus affaiira,
Absit libido sordidans,
Oranisque aclus noxius.
6. Ne foedasit vel Iubrica
Compago nostri corporis,
Per quod averni igmbus
Jpsi cremeraur acrius.
7. Obhoc, Redeinpior,quaesumus
Ut probra nostra diluas,
Vilaeperennis commoda
Nobis benigne couferas.
8. Quo carnis actu exsules,
Effecti ipsi ccelibes,
Ut praestolamur cernni,
Meloscananius gloriae.
9. Prsesla, Pater piissime,
Palrique compar Unice,
Cuin Spiiitu Paracleto
Regnaus per oinne sseculum.
ALIUS.
i. Nocte surgentes, vigilemus
[omnes:
Semper in Psalmis raeditemur, at-
[q»e
Nisibus totis Dominocanamus
Dulcitcr Hymuos.
2. Ut pio Regi pariter canenles,
Cuin suis sanciis mereaniur aulam
Ingredi tceli, sitiiul et beatam
Ducere vitain.
5. Prasiet hocnobisBeitasbeala
Palris, ac Naii, pariterque sancti
Spiritiis, cujus reboat in omni
Gloria mundo..Ainen,
ADLAUDES.
. i. Ecce jam noctis lenuaiur um-
L.tira,
Lncis aurora rulilans coruscat:
Nisibus totis rositemus oraues
Cunclipotentem
2. Ut Deus nosier miseratus
[omnem
Pellat languorem, tribuat salutem,
Donet et nobis pielate Patris
Regna polorum.
3. Praestel hoc nobis Deitas
beata, wf supra.
ADVE6PEKAS.
1. Lucis Creator optime,
Lucem dierum proferens,
Primordiis lucis uovse
Muudi parans originein.
2. Qui mane junctum vesperi
Diem vocari prsecipis,
Tetruin cbaos illabitur,
Audi prcces cuni fletibus.
3. Ne mens gravata criniine
Vitaesii exsul munere,
Dum nil perenne cogital,
Seseque culpis illigat.
4. Ccelorum pulset inlimum,
Vitale lollat praeinium,
Yitenius omne noxium,
Purgeuius omne pessimum.
1NQUADRAGESIMA.
ADNOCTURNUM.
i. Clarura tlecus jejunii
Monstratur orbi cceblus,
QuodChristus auctor oinuium
Cibis dicavit absunens.
2. Hoc, Moyses charus Deo,
Legisque lator facius est,
Hoc Eliam per aera
Curru levavit igneo.
3. Ilinc Daniel mysleria
Viclor leonuin viderai,
Per hoc ainicus intimus
Sponsi Joannes claruii.
4. Haecnos sequi dona, Deus,
Exempla parcimoniae;
Tu robur auge meiilium,
Dans spiritale gaudium. Amen.
ADVESPERAS.
i. Audi, benigne conditor,
Nostras preces cum lleiibus
In hoc sacro jejunio
Fusas quadragenario.
2. Scrutator alme cordium,
Infirma tu scis viriiun ;
Remissionis gratiam.
3. Multum quidem peccavimus :
Sed parce conlitentibus.;
Ad rioniinis laudem tui
Confer medelam languidis.
4. Sic corpus extra conieri
Dona per abstinentiam,
Jejunet ut mens sobria
A labe prorsus criminum.
5. Praesta, beata Trinitas,
Concede, simplex Unitas,
Ul frucluosa sint tuis
Jejuniorum munera. Amen.
IN DOMINICA
PALMARUM.
1. Magno salulis gaudio
Laetetur omne soeculum,
Jesus Redemplor omnium
Sanavit orbem languidum.
2. Sex ante Paschae ferias
Advenit in Betlianiam,
Ubi pie post triduum
Resuscilavit Lazarum.
3. Nardi Maria pisiici
Sumpsil libram mox optiroi,
Unxit beatos Doniini
Pedes rigando lacrymis.
4. Post haec jugalis asiriae
Jesus supernns arbiter
Pullo scdebat: inclylam
Pergebat Jerosolymam.
5. 0 quam stupenda pielas,
Mira Dei clementia!
Sessor aselli fieri
Dignatur auctor soeculi.
(J. Ramos virentes sumpserat
Palma recisos lenera,
Turba praecessitobviam
Regi perenni plurima.
7. Ilonor, virlus, iroperium
Sit Triniiati tinicae,
Palri, Nato, Paraclelo
Per infinila saecula. Amen.
IN PASSIONE
DOMINI.
i. Rex Chrisle factor oranium,
Redemptor et credentium,
Placare votis siippHcum,
Te laudibus coleniium. i
2. Cujus benigna gratia
Crucis per alma vulnera,
851 APPENDIX AD S. GREGORIl MAGNl LITURGICA OPERA. 852
Virlnte solvit ardua 4. Ligatus es ut solveres Tradis potentem spirilum,
Primi parentisvincula. Mnndi ruentis complices, Nigrescit atque saeculum.
Per probra tergens ciiniina, 6. Mox in paternaeglorioe
5. QuLes crealor sideruin, Quae mundus auxit plurima. Victor resplendens culmirie,
Tegmenisubisti carneum, Cum Spirilus munimine
Dignalus hanc vilissimam 5. Cruci, Redemptor, figeris, Defende nos, Rex optiuie.
Paii doloris lorraulara. Terrain sed omnem conculis, Amen.

APPENHIX .

ANTIQLI LIBRI RITUALES

SANCT.E ROMAK/E ECCLESLE.

IN ORDINEM ROMANUM COMMENTARIUS PR/EVIUS.

[i] I. fiifMum Romanorum cognilio necessaria Ama- i- A Ad Onufrium quod attinet, opus ejus integruin-
larii in eos commenlarii vexati. Prima Romani Ri- i- exstat manu descriptum in bibliotheca Vaticana,
tualis editio intpr-obala; Electi Gorctjrensisplagiumn ejusdeinqiie exempltirp.in bibliotheca regia babetur.
reteclum. Hoc vero noii lani Onufrii comnieniationem exhibet
CumRomanaEeclesia[aliarntii, maximeOccidentis,; quam. colleciionem veleruin librorum. rituaiium Ro-
Ecclesiarura norma sit ct exemplar, non parum hi-_ manae Ecclesise. Collectioni praemittitur Onufrii. epi-
terest rei publicae Chrislianre ut sacri ritus quibuss stola nuflcupatoria, Alexandro Farnesio, episcopo
ab iniiio fundatoe religionis Deum opt. inax. coluit jj. cardinali Sabino, summmet apostolicmsedis cancel-
omnibus cognjti ae perspecti habeanttir. Proximaa l.ario, quie epislola prolixam conlinet praefationemad
quippe est fidei divinse religio, quae quam illa credit jt illtistrandain ex antiquis sacnae synaxeos aclionem.
ac suspicit supremam Majestatem, certis signis et >t Sequuntur libelli de Ordine Roniano quatuor, prout
ca^remoniis comrouni consilio inslilutis colit vene- ,_ ab Iliilorpio vulgati sunl, lura Micrologns, deinde
rattirque. El quemadmodum a Romana Ecclesiaa scuroe interpretalio vocum ecclesiasticarum, [in] quae ob-
fidei suae originem repetunt plera>que,nc dicam om- i_ vel barbarse videnlur; quibus succedit index
nes, Octidentis: Ecclesioe, sic etiain ab eadem mo- ,_ stationuin qusenoslro lempore in singulis U.rbis ec-
dum ac forroam divini cnltus derivari par est. Gertee clesiis per aiinuni celebraiitur. Hoec omnia excipit
cum animo recogilo varios riuts quos in proecipuis s liber Ritualis Censii cardinalis S. R. E. canterarii,
Galliarum Ecclesiis majorum nostrorum pielas insti- i_ quem librtim, mutato auctoris ordine, dividit Onu-
luit; alque hactenus iliibatos ad nos usque magna a _ fiius m tres partes. Demum lotum opus concludit
ex paiie transniisii, videre mibi videor [\i\ quam-_ B * Missoe expositio, quain ideni ex Palrum dictis et
dam Romanorum rituum iinaginein, qualcin scilicet ;i senlentiis contesuit, excunendo in communes locos,
in anliquis libris animadverliinus. qtios alii posteasuni perseculi.
Non immerito itaque viri pii ac docti (quod nota- y. Non defuerunt etiam ex anliquis quibus idem
vil Cassander) judicant « nihil hoc in genere proe- >. consilium ideinque auinius fuil, illuslrandi scilicet
siantius inveniri posse, qtiain ipsuin Roinani Ordinis |s ritus Romanos. Plerosque in unum corpus redegit
libellum, quem omnes qui de ecele-iaslicis riiibus et »t Melchior liittorpitis, cujus Edilio est in oranitim ma-
officiis divinis scripsertint lanquani principem et ca- ,. nibus, ut necesse non sit auclorum illortitn noniina
pul agnoscunt, suniinamque ei auciorilnlem defc- .. boc loco recensere. Ilis adjungendi sunt Rupertus,
ruiit, sic ut omnia ejus generis scripla riibil aliudj Joannes Belethus, el Durandus uterqtie, quos magtio
sint quam hujus libelli commenlaria. > Non ergo0 agmine sequitur tttrba recentiorum, sed insiguior
audiendi, si qui minus perili existitiieui hoc argu- |_ pitc cseteris pia; menioiiai rardinalis. Rona. Ex illis
iiieiilum non ejus esse dignitatis, quod cum tantoo antiquis auctoribus Anialaritis, et qiti, sub humili
apparutu Iraclari mereatur. Merainerint si qui in ea .a noinine lalere volttii Micrologus»libellos de Ordine
cruiii persuasione, homiiiibus etiam sapientissimis is Rotnano studiosius riniali sunl, atque ex eis alia-
non indignam esse hanc operam e.t cogitationein iu u rum Eccleiiaruin ritus aut correxerunt, aut illustra-
nova lego, quando in illa veteri, mysierioruni no- ). runt.
stroruin gravitateni tantum adumhrante, Deus ipse ;e Amalaritis, Mettensis, ut videtur, Ecclesiaecleri-
sacrorum rituuin deseriplioneiii, quibus coli et ho- j- cus, LiigdunensiB cborepiscopus fuit. ilujus senten-
norari volebat, noninfra se posuit. ( ii;e auctorein habemus Florum ejusdeiu Ecclesiae
C
Et quideui magni nomiuis viri hoc genus argu- i_ diaconum, quiin priori epistola atlv.ersus eutiidein
liienti adeo nori despexerunt, ul studia sua eu contu- n- Amalariuin inedita tria ejus opera couimemorat,
leriiti. Ut,e-aim.Cassaudrmn, Hiitorpium, Radullum m neiiipe magnum quemdam Codicemqualuor volumini-
decanum Tungreiisein, aliosque siiniles interiin si- ,j. bus, id est libris, diffusum, quem Officialemnuncupa-
leaiuus, Onufnus Panviuius hanc rilualem materiam m vit; deinde Anliphonaiium velul a se digeslum ac
scriptis suis illusiravit, habeEemusque ea tle re Sal- [_ correclum; novissime novuin vatumen, quod Embo-
masii lucubrationoin, nisi niors ejus consiliuiu prte- e_ lim opuscutorum suorum appellavil, quodque apud
veiiisset. Huc testera appello Salmasium ipsutn, qui ui Lugdunum ornaie induit, ac vitlis sericeis distingui
in pradalione ad Solinuni ait se huic auciori iliu- i_ fecit. Iloec ex prinia Floji cpistola conira falsiloquas
slraudo adjecisse aniinutn, seposilis tantisper qttm in adiwentiones Amularii, quondam Lugduneinis chor-
mente ac manibus hubebal in universam priscm Ecclc- e- episcopi, de cerpore Domini tripnrtilo; qua in epi-
sim riluulem historiam commentalionibus; qtia: com- ii- stola Florus Amalarium durius carpit, uii et Ago-
nientaiiones an ab eo perfectoe fuerinl et ubsolutie, ;e bardus et ipse Lugdtiuensis antisies. Kam elsi for-
fateor me iguorare. tasse longius progressus esl Ainalarius iu quasraitbs
(«) Cons.uleraotiiluui a nobis huic tomo pra-fixum. JSDIT.
853 IN ORDINEM ROMAMM CQMMENTARIUSPR-EYIUS. 854
mystiais significalionjbus, sacrorum rituun),.quibus:,A Joannes ille, iiicertttm. Galltim fuisse conjectura est
I^iegia utitur, non ea tamen. acerbifate iractandus ex cap. 11, in quo refert quamdam Orationem/aacfa.
e-^ti.j; ut illis leraporibus.doctus. qui pia religiqne Gallkanum Ordinem. Sane Germanum eum non fuisse,
etMudio res sacras illustrandi utique ducebatur. inde colligilur, quod concilii Moguntiacensis decre-
Typis vtilga.ia sunt priora duq. ejus opuscuta, uempe turo de jejunio quaiuor tempornni designaudo pa.rvi,
Qfficialis, etliber de Antiphonario; at Embolim pendat. Eumdem tilulum operi suo de Musica iiiipo-
adbuc Ln,tenebris [ivj, laiere credimus, Edita illa suit Guido Aretinus; sed alius est sine dubio, quis-
duo non sine fructu ierflnt.rer.iun ecQlesiaslicaruni; quis sit, hic Microjogus, quem terapore Gregorii VII
studiosj, qui, longe aliis oculis boec lcgunt quani el Anselmi L.ucensis vixisse iutelligitur ex ca.pilibiis
Floruset Agobaiilus. Libellum OfficiaIeiii:appella.vit _4 et 17. ls Ordinem Romanum laudat interpretatur-
Amalarius, pqst Patres cpncilii iv Tolelani, in ca- que multis iu locis, ut in capitibus 9, 10, 11, 17, et
none 26. aliis.
Agobar,di libri tres exslant adversus.Ania.larium, Ordineni Romanum Colonia? anno, 15fil prinnis
scripti. Primus est liber de Psalmodia, in qup Ama- typis excudi curavit Georgius Cassander, et post an-
lariurn quasi slultum et iniproburn- c.alumnialorem nos septein Melchior Hittorpius ibidem recudit una.
arguit, qupd in nocuimis Qfficijs qupedam. hunutni cum aliis aiitiquis rerum ecclesiasticarum scriptori-
ingenii figmenla adhiberet,. Ideh};explicat in. altero bus, Verum anie utrumque Christophorus Mareellus,
ljbro de correclique Anliphpnarii, in quo. nonnullas archiepiscopus Cprcyrensis electus, Venetiis in lu-
Antiphoiiariim et Responsoriorum einendation.es ab cem emiseral Rituum ecclesiasiicorum,sive sqprarum
Amalario facfas repreliKiidit.,: correclus et ipse a cmremoniarumS. R. E. librqs tres,; ^t quidem cuni.
vjro roodesiissimo Josepbo, Maria Thomasfo in notis n. pontiflcio privilegio Leouis X, (Jato.sub finem. anni
ad Responsorialia el Antipbonaria; Rpniana , ubi,* 1516.
quasdam Amahtrii resiiluttones vindicaniur ad fi.deml Hanc Editionem graviter tulit Paris, de Crassis,
vieterumCodicutn Ecclesiae Romanse. Sic rigidi cen- caeremoniarum [vij tunc in Urbe magister, ratus ar-
sores aliquando in, se provocan.t justara censuram canos ejusmodi Ecclesiaeritus nori esse pnoferendos
aliorum-, Tertius denique Agobardi. fetus est conlra . in vulgus, ne in cqnlemplum tandeni venianl. Unde
libros qnaltm Amalarii abbalis, id, est contra librum, querelas, de hac EdUione deposuit apud. pbntilicem,
ejtis ofiiciajem, in qua nonnullas uiorales interpre- app.d quem accusavit plagii. archiepiscoppm Gorcy-
tatiflnes.sugillat Agobardus. rensem, propterea quod AugustinLPiccolomineiopus
JNottmiiiusAmaiario infensjusfuit Florus cliaconus, de sacris cserempniis sub, SJIOliomitie vulgasset. Pa-
ac denmn). presbyter Ecclesiae Lugd.unensis, a qdo ris factum hoc uiodo narxat iu Caereinqniali.suo. Re-
AmaJarius in. ruedium provQcatus fuit in synodo. verendus.electusCorcyrensishpcanno, cum librumcm-
Carisiacensi; ab eodeinque in concilio episcoporum remonialein impriwei}d-ufi\V.anetiistradidisseti,vei po-
apud Theodonis Villam accusatus, quod. Chtjisti cor- tius, uf ila dicqpi, in vulgus prostiluisset, for:t&. (quod
pus. triforme dixiss.et, et quod ritus.sacros passim pate sfia dictum sif.) quia.rU-u.u,m ecctesiaslicqrmn _4-
fraduceret ad, myslicas significatipiies. Quid iu utra- modunt ignarus esl, quippe cjui"pei\paucu^os.anlg. diest
qiie synodo gestii,m sit, explicat Florus ipse iftm in clericaii professione ex mqrcaigre V.enetpaddictus fue-
epistol.a,raox laudata, lum in opusculo stibsequenti, rat, necdmn forte ttdium dpgmalurn capax, cosque ii-
ttira in alia epistola a.iltatres concilii.apud Tlieodo- bros sic impr.essasaddiversos Italim locqs.etextra eam,
nis. Yillam congregali.. Priina epistola Drogoni_sacri ut mes est mercatorum, etiqm ad Vrbem veiuicndos
coneilii mqgistro el ponlifici clurlissirriD,Hetti Trevi-. (J~"fransnrisi-g-t, etjo ubi id inlellexi, iliico ad ponlijicem
rgruin, aniisliii, Aldrko.reverendissimoCenomanorum. , accedenscondolui, supplicavique.,ut projustitia tanto
ejjiscojio, Rabano abbati vcnerabiii, qt e.x provincia',.' sacritegio occurrere dignarelur, ne sum. saaosanclm
Lugdunemiprima Alberico Lingonensi episcupo i)\m- sedis aposlolicmcmremonias,qumsemper in secreliori
Ctipataest. Primum ac praecipuumcaput accusationis, bibliotheca Palatina cuslodilm fuerunl, nunc suq. sub
es,tr qupd doceret prmce.pt.oripse Aniatarifis egregiusi pontificalu contaminari per Ularuin divulgqlismeinpa-
fla.corpus Christi esse triforme el iripqrlitum, ift tria terelur. Cumquesanclilas\suajusle benignequeannuis-
sint Christi corpora, primum quod ipse suscepil, se- set, forte nonnulli ipsius Corcyrensiscqmpalrioteelun%
cmidiimin nobis qui super lerratn ambulumus, teriium prmsenles, quiaid in mercafura' damnum cederet, e
in illis qui sepulli jaceni; atque ideo in sacrificio conlrqintercedereausi, petierunt, quas ob causqsetian\
Missoe tres debere fieri parles, tinam. in calice pro cceremonialiasacra non possent,sicul Missatia et Pon-
Chrhlo, atteram in pateua pro vivis, 'ter.liqmin.allari tificalia, pubiicari. Quibtts, quiq lunc. in paucis non
pro morluis. Aherum acctisationis caput est, quod licuit,.tandem in huftc qui sequitur modum prolixxo-
idem Amalarius [v] pleroique sacrjficii rittts ad mo- rem lam.scilicel prmfatm ralioni, quam i.liorum peli-
raies el figuratas, uti niox dicebam, significatioues tioni satisfecisse.puto. Sed el.ipse quoque inihi satisfe-
iranslerrei. Tertium deniqtie esl quod libellum Ro- cit pro honqre collegm, immo magislri mei episcopi
mani Ordinis tantm auctorilalis liaberei, ul eum penei Pienlini, veri ipsius libri.Cceremonialisaucioris ; cujqs
ad verbum niterelur exponere, tameisi hunc libellum. abraso nomine el litulo, iste Corcyrensisfalsi sibi tilu-
Roinano archidiacono, cujus tradiiioiiibus cjloriabalur, lum et nomen aucloris vindicarenon erubuil. Quaeinde
ignotum fuisse faieretur. Verum tantuin abest ut consecttfa sint nqn babet Codex liiariu exaratus, ex
Amalaritis ob exposiium Roniani Ordinis libellum J)quo nonnullos, quaterniones nonuemo deiraxit.
de Ecclesia male nieruerit, ut cqntra mullum ei Verum ex diario ejusdem auctoris, etsi nop omtiia,
obstrictissimus, quod hu/juslibelii antiquitatein digni- qtioedam nihilomiiius suppleniiir, quoe hic paucis
tatenique nobis unus ex priscis auctoribus coinpro- delibanda, suiit. Paris aiiclito librum Caeremonialem
bavefit. Augiistiiii Pieiniui epi-copi, suppresso vcri auctoris
Procier superius memorata opuscula idem Amala- noniine, ab clecio Corcyrensi Veneiiis cdiiuin esse,
rius composuit eglogam de Ordine Roraanp, quse ab rem primo rjetulit ad cardiuales; ex quibus inulti
cruditissimo Baitt_io publici juris facta estiii appen- coninioli sunt, quad cmremonimsacrm et mysletia eo-
dice ad Capilularia. ln hujus opusculi litulo Airiala- rum divulgata fuerint. Deinde qu.erelaead pontiliceni
rius vocalur abbas, ctim in Codice sancti Galli , ad delatae, qui, prima facie lurbatus, dixit sefaclurum
quem Baluziana Editio accurata est, lum in Einsid- quod cardinalibus placeret. [vn] At quia cardinalis
lensi, queniadmodiim etiam in littilo tertii libelli, sanctmCrucis forsan fueral caifsa, quod itnprimerelur
qiiem Agoburdus coiididit adverstts Anialarium, de liber iiie, dixil non malum esse, Sed lamen cavit ne
qtm boecniodo dicta sufficiant. ulluiii ejus exemplar divenderetur, dum in proximo
Micrologi obscurior est notitia quam astas. Inqui- consislorio super hoc ncgotio staiulum fuisset. Iitwcfa-
busdain exeiiiplaribus hic liber MicrologusJoannis, cia suutaiinolSn, die. ll Marlii.Meiisesequenti [>ost
aliis Joannis episcopi inscriptus legitur; sed quis sit iestutti sancti Marci, Paris proiixam iiac de re epistq-
 855 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNI LITURGICA OPERA. 856
lam a se scriptain legit in consistorio, in qua (orttm A
j Hs. Hinc est quod nos, velerum sententiam seeuti,
seiitentiam refellere conatur qui existimant religionis tolidem libellos Ordinis Romani distinguimus, quot
Christianmcmremoniasad publicam morlalium utilila- ejusdem diversive de ritibus Romanis argumenli ad-
tem esse divulgandas, aiique, si haec semel licehtia ducimus seripiiones.
invaluerit, summi pontilicis venerationi magnopere [ix]TresoroninovetusiissimosdeMissaponti(icalilt-
delractuin iri, quem, cum ut deus aliquis in terris bellos primo loco exhibemus, quibus alii duo succe-
ob bsec arcaua sacra, qum tum rerum magnitudine, dunt de Missa episcopali secundum ritum Ecclesiae
tum varielale divinitalem quamdam prm se ferre vi- Romanae. Post hos sequunlur libelli de ordine bapti-
deantur, cxislimettir el credatur, iis publicatis mox smi, ac de ordinationibus sacris. Quse oinnia scripta
bac opininne cadere necessesit, reducique in csete- sunt ante saeculum nonuin aut decimum. Succedunt
rortim inorlaliura classem. Gravi ilaqite pcena di- auctores a saeculo duodecimo. Benedicius canonicus
gnum esseeleciinn illum Corcyrensem.qui librnm Cse- sancii Petri sub Innoceniio II, Cencius de SabelSis
remoniarumS.R. E. furlo subripuisset,aiqueinlucein cardinalis sub Cceleslino III; ad hsec Caeremoniale
emisisset temere, supprcssoeliam veriaucloris nomi- jussu Gregorii X editum, Ordinarium Jacobi Gaietani
ne; imo ad miile et supra corrupiiones admisisset in cardinalis, ac demum liber coeremoniarumPeiri Ame-
editis libris. Ad exlremtim peliit Paris librum cmre- lii episcopi Senogalliensis. Itec omuia clandent varia
moniarum nuperimpressum omnino comburisimul cum fragmenla ex Historia Joannis Diaconi de basilica
falso auctore; aut salletn ipsum auctorem corrigi et Lateranensi, ex diariis Romanoruiu pontificum, alia-
castigari. Pontifex vero Paridis petitiones jussit com- que vetera monumenta.
municari tribus cardinalibus, ul eas expenderent. De variis libellis Ordinis Romani a nobis hic editis
Hoecsummaiim referre visum est,. quac plenius' ex jj ] praefari in prsesens nihil juvat, quando singulis sin-
ipsa Paridis tumepistola, lum narratione, ad calcem gulse praemissaesunt admomiiones ad informaiidum
liujusce lomi referendis intelligentiir. sludiosum lectorem. Quale vero de his jttdicium ac
Quod atlinet ad Paridis poslulata, sane in hoc de vulgato Ordine Romano ferendum sit, nos docet
correptione dignus erat electus ille Corcyrensis, earum reruin peritissimus Josephus Maria Thoma-
quod alienum opus vero ac genuino detractum au- sius, in scboliis ad Responsorialia. c Ordo Romanus
clori tribuisset sibi; al lantas iras non nierebatur ob antiquilus, inquit, non eo modo quo aptid nos edittis
vulgaium libruin coeremoniarum, quasi reus esset est circuniferebatur. Discrelis naroque libellis conti-
violaiae pontificise majeslalis. Non enini ex arcanis nebatur, quibus poliora per annumexplicabanturoffi-
ejusmodi caeremouiis metimur sttmuii Pontificis ve- cia. CaeterumOrdo ille Romanus,editus ab Hiltorpio,
neraiionem, quicunque in religioue christiana recte larrago potitis est diversorum rituum secundum va-
sapimus, sed ex eo quod Ecclesioecatbolicaecapul sit, rias consuetudines, iia ut antiquiores germanioresque
ac beaii Petri in pritna sede successor, maxime ubi ritus in tanta varietate discernere sine eorura libel-
supremara illam dignitatem congrua morum sancti- lortim ope pene sil impossible. »
tale (quod in beatissimo Pontifice Innocentio XI. Fatendum esl tamen non insuper habendam esse
nuncsuspicimus) exnrnal. Neque sane Paridis po- illam Hiltorpii Editionem, nec omnino destitui cora-
Stulatio pro ejus volis successit, cum neque liber mendatione antiquitalis. Hsecenim reperilur, noniiul-
editus, neque ejus Edilor ignis pcenam susiinuerint. lis quidem additis aut detractis, tum in Codice Ro-
Cur aulem arsissenl arabo , [viuj quos pontifex pri- niano bibliolhecse Vallicellanae, tum in nosiro Vin-
vilegio munierat? Tanuene animis ccelestibus iroe? docinensi, iis excepiis quae ad priorem Hittorpii
id est, ad Missae pontilicalis et episcopalis
II. De Ordine Rotnauo, deque variis avctoribusac li- C partem,
riluni, pertinent. Atqui Codex Vallicellanus Oltonuin
bris qui de rilibus S. R. E. agunt.
tempore scriptus fuil; Vindocinensis autem ante an-
Nulliim anliquiorem librum habemus de ritibus nos fere sexcentos, et quidem Goffridi abbatis Vin-
Ecclesiae Romanse, qtiam illum.qui vulgo inscribitur docinensis tempore, qui fortasse hoc exemplar ex
Ordo Romanus. Ejus antiqtiitatera plerique referunt Urbe altuleril. Etsi porro mulla ex duplici illo Co-
ad sseculum octavum; nec eam sane serius differri dice in Vulgatis emendari possent, totum id operis
posse constat ex Amalario, saeculi noni auctore, qui rccudere non visuni est nobis operae pretium, quibus
libellos de Ordine Romano passim laudat, eosque satis fuerit veteres libellos qui de Missa, baptismo et
commenlatus est. "Verum Ordinem illum saeculo ordinationibus sacris agunt, aut nondum edilos aut
octavo aniiquiorem esse, atque ad tempora vel Ge- ad fidem |x] exemplarium castigalos, exhibere.
lasii pontificis, vel saltem Gregorii Magni revocan- De Benedicto canouico, Cencio, aliisqtie auctori-
dum exislimo. Certe rubricsc quac de hebdomada bus, quos aniiquioribus illis libellis subjicimus, hic
sancla praescribuntur in libro Sacrauienlorum Gre- niodo agere supersedemus, de eis acturi suo loco.
goriano lotidem verbis oceurrunt in primo, quem hic Legalur ipsius Cencii in librum censuutn S. R. E.
ediluri sumus, Ordine Romano. Ne porro euni ad In- praefatio, apud Raronium, sub finetn anni^l92, sub
nocentii primi poiitificatum rejiciamus, illudobstat, hoc titulo : Incipil liber sensuumS. R. E. a Cencio
quod in eo nulla rnenlio fiat de fermento ad titulos camerario composiius secundum antiquorum Palrum
Urbis miltendo ex praescriplo Innocentii in epistola regesla et memorialia diversa, anno Incarnalionis do-
ad Decentium, tametsi Eucbaristia ipsa fermenti no- nnnicm miltesimocentesimo nonagesimosecundo, pon-
mine donatur in primo nostro Oidine Romano. D lificalus Cceleslinipapai tertii anno secundo. Et paulo
Non unum,sed plures olim fuisse Ordinis Romani infra : Ego Cencius quondam felic. record. Ctementis
libellosex Amalario intelligimus, cujus liaec verba papm lerlii, nunc vero domini Cceleslinipapce lertii ca-
in Antiphonarii capite 52, ubi de Olficio hebdomadae merarius, sanctm Marim Majoris canonicus, etc. Haec
paschalis. Notum solemniler est canere mairem no- de Cencio. Animus erat Petri Mallii de Vaticana san-
stram Romanam Ecclesiam tres psalmos anle hym- cti Petri basilica opusculum, Alexandro tertio inscri-
num Evangelii, et post hymnum duos per diversa aita- plum, praediciisauctoribusadjungere; sed quia pauca
ria diversorum locornm,smpissimetamenad crucem et conlinet rilualis argumenti, quaedara lantuin ex eo
ad fonles, ul ex scripluris discimus, qui conlinent per fragmenta , quae ad nostrum inslitutum perlinent,
diversos libetlos Ordinem Romanum. Diversi eranl hi releremus. Omnino vero locum in his ritualibus libris
libelli, nonniodo prodiversis argumeniis, ut libellus nierebatur CaeremonialeRomanum Augustini Palricii
de Missa pontificali, libellus de Missa episcopali se- ad Innoceniiuiu VIH.Verum quiajam ab Electo Corcy-
cundum ritum Ecclesiae Romanae, libellus de bapti- rensi episcopo, paucis mutaiis, edilutn est, soepius-
smo, libellus de ordiuibus sacris, etc, sed etiam pro que recusum, aliis novae ejus Editionis curam per- ,
uno eodemque arguinento, id quod ex hoc Amalarii iniltiinus, contenti prolerre nunctipaloriam aucioris l
loco maiiifestum est, ubi diversoslibellos cilat Aina- epistolam ad Innocenlium VIII, quae et terapus scri-
Jarius pro uno eudemque ofhcio hebdoraadaepascha- pti operis prxlert, id est, annum 1488, Ral. Martit,
 857 1N ORDINEMROMANUMCOMMENTARIUSPR/EVIUS. 858
et ipsum opus genuino vindicat auctori, practer ea A teneantur, she qum diaconica appellantur, vel eiiani
quaeex Paride superiu.s ielulimiis. Cseterum Augu- decanica; ubi quid decanicorum vocabulo intelligat
stinus Patricius, antea Piccolomineus appellalus per non satis conslat, iiatn hoc loco, ut alicubi alias, car-
adoptionem, ex raagislro caeremoniarum lnnocentii ceres significari hatid simile veri est.
VIII renunciatus fuit Pientis episcopus anno 1483 Tiiulos appellabant paroeciales ecclesias quibus
obiitque anno 1496, Alexandro VI pontifice, quod aniraarum cura addicta eral, singulisque singuli
ascriptum legimus in Codice Chigiano, qui Lactantii primo presbyteri hanc curam gerenles; deinde plu-
opera compleciitur. Idem Auguslinus in opere suo res, quorum qui principalior erat, cardinalis diceba-
qusgdam de se ipse commemorat. Scilicet quatuor tur. Tituli habebant dioeceses seu parocbias sibi
annos senivit Pio secundo, a quo Piccolominei co- proefixas ac definitas. Horum porro titulorum nurae-
gnomen babuit. Eidem adfuii raorienti, cujus extre- rum sensim ad xxvm accrevisse, et circa tempora
ma verba refert. Memoratu dignum est id quod scri- Innocentii prirai, vel Zozimi, expletum fuisse affir-
bit in libri terlii cap. 13 de reverentia episcoporum mat cum raultis Onufrius Panvinius in libello da
erga cardinales. Ail quippe « se audivisse quosdam episcopalibus, litulis et diaconiis urbis Roinoe; eura-
ex cardinalibus perraitlere episcopos anfe se loqui que numerum ad nostra fere tempora perseverasse,
genuflexos; el in inensa, dum lavant roanus, servili- quod propius considerandum.
ler nianlile minislrare, quod ipsi valde absurdum vide- Comelius papa, in epislola ad Fabium praesuleni
lur. El quamvissmpe, inquit, apud plerosquereveren- Aritiochensemab Eusebio relata lestatur, i suo lem-
dissimosdominos in conviviisfuerim, el anle, [xi] et pore, id est, medio seculo terlio, Romaefuisse pres-
postquam inler episcopos, quamvis indignus, ascriptus byteros quatuor et quadraginta, septem vero diaco-
sim, nuntfuam tanien id servari vidi. Ascribendum esl B nos, lotidemque subdiaconos, acolylhos duos et
hoc (pace illorum dixerim) ignavimac vecordimprmla- quadraginta , exorcistas et lectores" cum ostiariis
toruin qui ialia faciunt, qui supremam in Ecclesia Dei quinquaginta duos, viduas denique cum iiifinuis'et
episcopalemdignitatem non cognoscunt; sive eorum- egentibus plusquam niille et quingentas, quibus uni-
dem ambitioni atque adulalioni, qui ul gralium cardi- versis gratia ei.benignitas Dei alhnenta suppedila-
natiutn aueupenlur, dignitalis sum ralionem non ha- bat. J lla apud Eusebium, in lib. vi, cap. 43. Ex hoc
benl, quam serviliter deturpant. Cardinales autein qui aulem loco vir magnaeeruditionis, Henricus Valesius,
lalia, siveex inadvertantia, sive alia causa patiunlur; colligit basilicas tunc Romoe exstitisse quatuor et
in charilate Dei, ait, obsecro,ut imporlunas hujusmodi quadraginla. Cum enim tunc singuli presbyieri suas
adulationes rejicianl, et eogitent sutnmum pontificem regerent basilicas, si quadraginta quatuor fuere pres-
non alio litulo quam episcopali decorari; el cuin hic byteri, toiidem basilicas iuisse dicendum est. Et
pubtice, eliam in re divina, lavat manus, non episcopus quidem Oplatus (quod ipse Valesius observat) lib. Vi
aliquis, sed capellanus suus, audiior Rolm, manlile ageus de basilicis quse Romre exstabant terapora
subminislral, Quod si forte aliquos mei similesindignos persecutionis Diocieiiani, quo lempore Macrobius
tanto fastigioviderinl, non personam, sed sacrosanclam Donatista illuc accessit, quadraginta [xni] et amplius
dignilatem in eis venerentur, et opera iilorum utantur ibidera fuisse tradit basilicas, ad quas accedere non
in iltis rebus qum dignitati utriusque congruunt. Addit permiltebanlur Donaiislse, qui inter quadraginla, el
idem auclor : Decet tamen episcoposin rebus omnibus quod excurril, basilicas locum ubi colligerent non ha-
pttblice et privatim, quantum per dignilaiem licet, reve- bebant. Queni loeum si cum Cornelii epistola confe-
rendissimos dominoscardinates honorare, venerari, et ras, qui presbyteros Roraae quatuor supra quadra-
eis pro viribus assislere, obsequi, et inservire; nec C ginta fiiisse tradil, tolidem ex Oplato basilicas
minus convenit cardinales ipsos benigne suscipere epi- tempore D.ocleiiani, id est, post annos a Cornelio
scopos; et quos pontifex summus Fratres appetlat, quadraginta, illic exstitisse intelliges. Unde non
non ut servos, sed ul conservoshonorare. > Ita appo- immerito Cyprianus in epistola ad ipsum Cornelium,
site religiosus auctor. qtiae esl novae Editionis 58, cleruin Romanum flo-
rentissimum vocat.
III. De anliquis basilicis ac litulis Vrbis, de diaconiis, Jam vero basilicse illse, suos qurcque presby-
el de septem regionibus ecclesiaslicis, ubi de forma teros habebant, lilulares quse haud dubie erant. Nam
velerumbasilicarum. tituli niliil aliud sunl quam basilicae, quibus ccrti
Qtii de Ordine Romano libellos ediderunt primi, sacerdotes ac ministri ascripti et addicti habenlur.
quasi pro necessario fundamento, proemiserunt sep- Longe ergo stipra xxvin lituli ante Innocenli 1 lera-
teni esse regiones ecclesiaslicas in urbe Roma, et pora in Urbe erant. Id vero luculenter probatur, luin
queni quisque ordinem in eis teneret, presbyteri sci- ex ordinatione Bonilacii papsc 1, quaa subscribenlibus
licet, diaconi, caeterique ministri sacri. Eorumdem plus minus septuaginla presbyieris anno 419 facta est,
auctoruni vesligiis iusistentes, operse pretiuni dtixi- prseler alios qui per seditionem Eulalium lumultuarie
mus qtisedara hic in antecessum observare de anti- elegeranl; tum ex synodo Roinana sub Symmacho
quis basiiicis ac clero Romano, ut magis dilucide anno 499 babita, cui subscripserunt Romani pres-
lector in his riiibus legendis procedat. byleri numero LXVI,et quidem omnes litulati. INeque
Aique ut ab ecclesiis ordiaraur, earum quadruplex tamen lot eo lempore exstabant in Urbe tituli; sed
in Urbe classis dislingui polest. Alioe quippe erant jam tunc usus invaluerat ut uni tiiulo plures pres-
patriarchales, aliae titulares; aliae diaconiae, alioeora- D byleri essenl ascripti. Unde in illa syuodo aliquando
toria seu ccemeieria. Patriarchales sine litulo erant, unus, aliquando duo, tres, quatuorve unitis ejusdem-
quotl essent proprie sunimi pontificis, quse definitum que lituli presbyteri subscripti inveniuiitur, duo qui-
populum non habebant, sed omnium censebanlur. dem tituli sanctae Caeciliae,Pudentis, Cyriaci, Pam-
[xii]Ejusiiiodierant basilica Lateranensis, Vaticana, inachii, Nicomedis, Julii, sancti Cleuientis, sauctse
basilieaesancteeMariseMajoris, sancli Pauli, et sancti Savinse, sancti Cyriaci, Tigridac, Gaii, Lucinoe, Lati-
Laurentii in agro Verano. His patriarchalibus accen- rentii, et Marcelli; tres vero lituli Vtstinse, sancti
sebantur aliae majores ecclesiae, quae iiidem litulo Chrysogoni, -Equilii, iEmilianre, Cresceutiae, Euse-
desiitutoe erant, quales erant basilicoe sanctae Crucis bii, Anasla.sirc, el Aposloloruin, et Marci : quatuor
in Jerusalem, sancte Agnetis exlra rauros, sanctse autem liluli Fascioloe. Sed quia istaa subscripliones
Marisead Mariyres, et si quse aliae ejusmodi non- aliquanti sunt momenti ad cognoscendos veteres
nullae. Honorius Augustus in rescriplo ad Symma- Urbis titulos eas exhibere juvat, prout illas descrt-
chum praelectumadversus Eulalium, distinguit titulos pstmus ex Codice Valticeliano, apposilo ad caput
et loca qum conventu celebri (requenlanlur, et anle numero cujusque liiuli, praeterquatn ubi repetendus
eum Arcadius, cum ltge lata haereiicis oninia Urbis aliquis erit qui plures presbyteros habuerit.
loca inlerdicit, sive sub ecclesiarum nomine, inquit, 1. CmtiusLaureqtius arcltipresbyter 11.Praxidw hic
859 APPENDIX AD S. GREGORIi MAGM LITURGICA OPERA. 8(10
subs. 2i Januarius presb. It. Vestinm. 3. IfarciaiiMs A vero ccemeleria ; et quod ad lilulos fernientum seu
prtftb. tt. sanclm Cmciiim.4. Gordianus presb. tt. euciiaristia, non vero ad coemeteria martyrum mit-
Pummachii. 5. Petrus pwsb. ff. sancli Clementis.[xiv] terenlur, id asserere licet, duplicis generis titulos
(Jrbicus presb. tl. scrnctiClemenlis. 6. Pautinus presb. fuisse, niajores videlicel, id esl parochiales eccle-
H. Juli. 7. Valens presb, tt. suncim Savinm- 8. Peirus sias ; et minores, qui solitariis basilicis Martyrum
presb. tt. Chrysogoni. Seranus presb. tt. Vestinm. 9. compeiebant.
Aslerius presb. IL Pudentis. Justinus presb. tt. Pu- In illis omnibus ecclesiis Missre publicae nonnun-
dentis. 10. Eelix presb. tt. Mquitii. Redempluspresb. quam dicebanlur, imo etiara lioiinunquam in aliis,
tt. Clmjsogoni, 11. Projecitius presb. tt. Damasi. quoe titilorum noraine insigniioe nou erant, ubi sci-
12. Jobinus presb. tt. /Emilianm. 13. Uonus presh. tt. licet populi concursus ob reliquias vel cultiiin mar-
Gresecnliaiw. 14, Paschasim.presh. tt. Eusebii, Jotin- tyrum id exigebat, Sic in basilicam sancti Pancralii,
ncs pretb, 11. Pmnmachii. 15. Sebasiiamts prcsb. tl. quae litularis non fuit anie Leonem X, dominicodie
Nicomedis. 16. Mmlinus presb. ff. Gyriaci. Epipha- poputi Missarttm solemnia audiluri conveniebanl, tes-
nius pr.esb. IL Cyriaci. 17. Andreas presb. II. snncti lante Gregorio Magno in lib. m, epist. 18, qui et
Motthmi.Servus dei presb. tt. sancti Ctenwniis, Opilio ibidem homiliam ad populutti habuil, quae est 27 in
presb. It. Veslinm. Pelrus presb. tt. Chrysogoni. 18. Evaugclia. Observat autem Pancirolus ideo non Iri-
ilonifljius presb. U. Tigridm. 19. Marceilimtspresb. u. butum fuisse a principio lituli bonorem praediotoeba-
J-uli. Domninus presb. li, Criscentinm. Abundantius silicse, propterea quod extra Urbein sitaesset; lituii
pr£sb. tt. Savinm. 20. Marcellintts presb. tt. Romani. vero non tribuerenltir basilicis extramtiranis, neqne
21. Aseilus. presb. tt, Rizantis. Sebastinus presb. tt. eiiam siationes, nisi essent ecclesioe pairiarchales.
Mquilii- Valentinus presb. ll, Eusebii. 22. Anasta- '.B Unde passim leguntur assignntaa stationes ad san-
sius presb. tl. Anastasim. Genesius presb. II. Nico- ciuinPelruin, iiero ad sanctuinPaulum, etad sanctum
medis. Dionysiuspresb. tt. Mmilianm. 25. Eiphanitts Laurentium extra muros; de quibus ecclesiis Sim-
prcsb. tt. Aposloiarum. Paulinus pr.esb. tl. Fasciolm. plicius papa constituii, ut per unam hebdomadam
Adeodattis presb. U. Mquilii. 21. Douiiut-K. presb. presbtjleri manerent ibi propler pmnilenUset baplis-
tl. Priscm. Severus presb. ll. Gaii. Gresceqiius.presb. mutn. Neque lamen in solis tiiitlis aut ecclesiis pa-
II, Aposlolarum. Seplitnus presb, U, Julii. Eptpha- triarclialibus stationes fiebant, sed eliara (ui ex di-
niuspresb.U. Fasciolm. [xv] 28. Pelrus presb, tt, Pra- cendis constabii) in diaconiis, de quibus modo.paucis
itedis. 2(5. Hilarus pr.csb. tt. Lucinm. 27. Laurentius agenduiii est.
presb. tt. sancli-Laurenlii. Julianus presh. ll. Anas- ApudRonianos, ail Sozomenus in lib. i, cap. 15,
tasim. Vincemalus presb. tt. Crescentim. 28, Venan- diaconi non plures sunt hactenus quam seplem, inslar
Ibuspresb. tt. M.arci. Paulus presb, tt. sancti Laureu- eorttm qui ab [xvn] aposlolis pr.imum ordinali sunt,
tii. Aconiius presb. tt, Fa&ciolm.Agapilus presb. tt. Apud alios vcro haud quaquam deftmtus esl numerus
Aposlolorum, Renedictushprisb. U. Gaii, Ikdemptus diaconormn. ld cerium. cst de Ronianis diaconis, qui
presb. II. Tigridm. 2% Slephapus presb. t.t. Mm.celli, Kegionarii appellabanlur; sed alii diaconi cran t in
Julianus. presb. tl, Anqstasim. Cyprianus ptesb. ti. illis ecclcsiis quae tiiuloriim nomine eratit insignes.
Marci. Bouifacius presb. tt. Cmcilim.Timotheuspresb. Regionarii praecipui tensebanlur, neque presbyieris
U. Marcelli. Ktcloriws pr.esb. l(. SatiiHa;. Eulyches. tilularibus, ut alii, sed arcbidiacono, qui primus inter
pr.sfc. ff. Mmiiiance, 50. itfflrcns pwsfc. ti, Lucinm. illos sepiem .crat, subjit iebantur. Hi sub cura sua
Abundius presb. U, M.arci. Siephanus pr.esb, tt. Eu- n singuii illas diacouias habebant, qjiaein sibiassignaia
sebii. Subscripserunt presbylerinumer.oLXM. - tegione erant siloe. l,u diaconiis aosocomia et pau-
In tanto subscribeiiiium uumeno.triginla duntaxat peruin diversoria. erant, ubi viduoBaliique cgentes
iiuiiieraiitur tiluli, neinpe quod pre>byleri aliorum ^cclesiaslica slipe alehiiniur. Cuilibet hnspitio ad-
abessent, aut tiluii ipsi vacareut. In illis. lilulis non juncta erat ecclesia, cui praeerat Pater diaconim, de
compulanlur quinque patriarcliales ecclesire, nequi- quo raentio cst in priino Ordine Romano hic edit»,
dem inlramuranse, Lateranensis et Liberiana; neduin, et in Itinere noitro Ilalico, pag. 151, ubi Ustathius
extrarauranoe, Valicana, sancti Bauli, et sancti Lau- dux quosdam fundos diaconiaesanctse Marise in Cos-
centii inagro Verano. DesunJ etiain basilica. tilulares medin legat ea conditione, nf presbyter, qui pio lem-
sancli Silivqslri, snnciai Susannai, sancti Xyati, san- pore fuerit faclurits quoiidianas Missas, accipial a
clae Ralbinse, sanclQrum Marcellini et Peliy, el sao- Patie solidqs lr.es. Paier ille tomporalinm rerum
cloruni quattior Coronatorum, qtiorum tituloruin curam sub diacono regionario habebat, eralque ali-
presbyleri in synodo Romana sub Gregorio Magno quaudo ex o.rdine. cleiifiorum, aliquando saecularis.
testes fuerunl, ubi, litulus Pamniachii appellaiur In hijs fuit Theodtitus olim dux, lunc prtiutc.rius.
sauctorum Jo.innis et Pauli. D.esuntctiaoi litiiJi sau- sanctm sedis apqsiolicce^id est piimicerius notario-
ctsePriscte.sancioe Polentianoe, nedum sanctae Mari.c, rutn, et Pater diaconimsancti Angeli in Piscina sub
qui in alia synodo. subscribujit sjib Zacharia Gregorio H, ut legitur iq veteri inscriptione apud
poutifice. Torrigium de cryptis Valifianis. Temporum decursu
Duas ob causaa liluli. illi instituli fuerunt, neinpe in collegia clericorunt conversae sunt ejusmodi dia-
propler baplismumet pmnilenliameor.umqui ex pa.ganis conise, inde ad.co faculfa.libus deininutae, ul nihil
ad iidem. Cliiislianam. converiebaninr, et pr.opterse- j) subsidii afferant pauperi.bus, in quorum gratiam pri-
pultur.as. mdrtymnu ut lnquitnr vulgalus. Anasiasins milus instuulae fueraut. Nu.o.Clituli dicunlur diaco-
in MarqelLo papa XXXV, [xvi] qui XX.Yliiulos in npr.um Qarditialium, tametsi quando cardinales dia-
Urbe constituisse dicil.ur, gjwsi dioeces^s,quod pos- coni nonien suuin subscribunt a liiuli vocabulo abs-
tremura etsi non est tanfae au.clorilatis, u,t huic adlii- tinenli sed. oniissa regione ecclesiam solam expri-
beri possil certa fides, uihilQ minus. duplex illa in- raunt. Aniiqui porro djaconi regionarii, cum noiiien
situendoriuu tii.uI,orumcausa assjgnari. pgtest. Atque suumifi conciiiis apponereni,, non servabant ordinem
adeo non omnes forte lituli erant paroecialesecclesise, regionuin,, sed s.useordinationis, ut patetex synoilo
sed qujdani instituti fueruni, ut sepultiiris martyrum Roinana sub: Syniraa.cliq,cui priinus subscripsit Cy-
bonor haberelur. Unde in concilio Chalcedonensi pria.nus.diaconus:S. R, E.regionisl, secundus Ana-
martyria, id. est,, basilicae marty.rum, intec tiiulos slasius regionis i, tcrtius Cilonalus reg. a, quarlus
censeutur. Arcbipresbyter au.tem diceba.tur qui pripr. Juannes diacanus reg. 2, quintus Tarrensis diac,
erat.ordinatioue inter presbyteros. illorum tiiwltiiuui, reg.. 1, sexlus tertuttus diaconus rey. 4. Ubi cuiii
qui cailtolkai ecclesimab Anasiasio dicuiilui; in, actis legimus diacoiips duos regionis primoe, Anaslasiiuu
Beneditii Rl. Verum quja inno.centius priintis in et Tarrensem, id argumento est, uiiuin fuisse reg o-
cpistola a.d Decentium inanifesle disliii.gi.iitl.itilos a jiarium, aliuni litul.ireiu cjusdcm rcgionis. INaui
cceii.eterii.s, ides.t, ab ccclesiis super njariyniui.se- priuc-ipio sepieiu taiuu.niuiodo diacom regionarii
pulcra consti uctis., quod lituli plebein haberenl, non eraui pro nunicio scpicm regionum ccclesiasticar.uui;
 861 IN ORDINEMROMANUMCOMMENTARIUSPRASVIUS. 862
postea vero, nimirumaiempore Honorii U\ numerus jAquassolis presbyteris. cardinalibus celebrarclicebat;
[XVIII]ad xvin accrevit, cui duse alise dennim additse Adeo ut si quando sacra. in ejusmodi oratoriis fie-
diaconiaenumerum. xx. constiluerunt.. In isto diaco- rent, abepiscopo presbyier deberet impetrari, qua-
norurn auginenlo, alii regionarii dicehantui;, ninnero; tenus:nihil alia a.quotibet sacerdotealio ullalenus prw-
diiodecim; alii palaiini, nnmero sex, regionariis prse- sumeretur, quae omnia leguulur in lib. n, episu 9,
fecti. Omnes diaconias. numero octodecim compre- ijid. 10, eliualiis- Verum quaedam oraioria erant in
hendii Cencius, pag. 175, quasenumeratPetrus Mal- qiiibus. licebat presbylerum, liabere cardinakm , non,
lins, hic, pag. 160. qui parocbus esset, sed veluti capellanus. Hujtis ge-
Subdiaconosin, tres ordines djsiingujt velus, libel- ne.ris crat oraloriumiUud, quod idem pontifex Pas-
lusa Barouioiaudatus, adannum 1057,in hsecverba: sivo.episcopo Firmano dedicar« penniltit in lib. x,
Subdiaconi.s«nf omnesnumeroviginli et unus; seplem opistola _&; Presbyterum qitoque te iltic constituere
regionarii, qidepislotasel lectiones-canlaniin siationi<, volumus.cttrdinalem, ul. quolies prmfatus condilor fieri
bus; scptetnpalatini, qui idem munus prmslanl in ec- sibi Missas voluerit.,.vei fidelium cottcursus exegerit,
clesia Lateranensi; seplemalii, qui dicuniur scholacan- nihil sit qttoAad. Missarum sacra. exhibenda solemnia
torum, qui cantanl tanlunmiodo q,uandosummus ponr vaieai impedire.
tifex cetebmreconsueviL Ex priniis erat Joannes ille Ejusinodi tituli.minores.dici posstmt, alil majores,
tubdiaconm primmregionis, qui e oollo Silverii papae qtiibus scilicet animariim cura annexa erat. In his
pallium abslulisse perhibelur, et exutuin veste mo- presbyter tiniLS.aJiquando.plunes.cumaliis ministris;
nastica induisse, quod Sixtus subdiaconus regionis in illis uuicus iucardinaius enat, |xj.]quonomineGre-
sexlte clero nuniiavit. B.gorius ulitur in lib. l, epislola 81. Anastasium, qui
Denique eranl etiam acolythi regionarii, erant et in.ordiiienj r.uductus est aLeone papa IV in synodo-
lilulares, de quibus plura dicturi stimus, cura. uon- Romana, ob relictam parochiam suam , id est urbis
nulla praemiserimus de disiinctipne regionutij ecele- Rorai», preshyieimm.cardinis nostri appellat pontifex
siasticarum, quarum liolilia ad hunc locmu necessa^ in ipsis synodi actis ab Bolstenio vulgatis. Sic Gre-
ria est. gorius Magnus Pelrujn acolyihuin ecclesiae Romame,
Exploralaest Urbis divisio in seplem regiones ee- qoem Sabiniano diacono in, legatione socium dede-
clesiasticas, cum ex Augusli decreto in quatuordeciin_ rat, postea fugiii.vuinconiinunione prival, exlib. vn,
fuisset distributa ; sed Ipnge obscurior esi, quae ta,- epist. 7,, ind. 1.
men longe posterior fuit, divisio illa ecclesiaslica, liic opportune agendum esset de ecclesii- Uibis,
utpole modo obsoleta, quam. civilis,. hactentis relen- caruniqiie niiiner.o.,qtias.adi trecentas et decem nu-
ta. Omiiiuiu optime Nardjnus situm ac limites.cuj.usr uierat Ceu.cius, qoem hic consulat qui volet, a
que regionis ecclesiasticae assignavit ex Anastasio, pag. 190. Nec piia.lerjnittendum id quod ea de rc
qui lnnntem Aventinum in prinia , in secunda viam. sciibit sseculo undeoimo Arnoldns ex comile mona-
Manieriinnra, basilicam saticti Laurenlii super sau- cbiis Ralisponensis, ubi de cultu, religiouis, qui tunc
cluni Clementeiu in terlia, et Caput Taud io qtijnta iu Urbc vigeret., agens: in-tantum crevit, inquit, in
collocat. Alias designat idein auctor ex conjeciura. divinocultu,, ut pw minisniurorumel velerumfanornm
His adde in regione quarta. tUuluin Veslinse, ex ve- surganl quoiidie innumera mdificia ecclesiarum, sive
teri inscriptione quoelegiuir in.Romac subterraneaj, monaster.iomm, e.quorum incredibiti numero , ui au-
tomo II, scu lib. tv, cap.25, ubi laudatur Abundaitr ._ divi a quodfttnsene, qui sedixit nutiitum-in eademci-
tius acoltjlhusrcg. quar.lmIt. Vestinm,qui tiiulus san- ^ .ite.ta,. vigirii possidenlur a sanctimonialibus, quadra-
ctortiui Gervasii et Prolasii, seu sancti Vitalis posiea. gl.ta. a nionuchis,exceptis iis.qumextra. cuitaiem sunl,
esl appellatus. el in. aliis ecclesiissive capellis, qum in eadem urbe-
Ad hunclocum Paulus Aringhus observat acolytho.- abundcaif. Verum non toi viroiaim monasteria, neque
rum ir,ia genera Roinoe olim 1'uisse: palatinos,. qui lol canonicorum collegia tunc fuisse colligore licet ex
pont-fici inaxitiio in apostolico palatio ac Laieranensi Concii et Petri Mallii enuniera-ione, qui non ultra
basilica insrrviebanl; stationarios, quorum id potis- viginti duas virorum abbatias nuraerant. Soeculoipso
sinium inuiius erat, eidem gontifici iu ecclesiis iu uiidecimo canonicornm,coeius erat in ecelesia Late-
quibus slationes de niore haberentur minisierium ranensL Unde Petrus Damiaui Petro Lateranensis ca-
exliibere; regionarios demum, quidiaconis[xix] in ti- nonicmarchipresbyteroscribens, eum sancti convenlus
lularibus eorumdem regionibus ad sacra obeunda reclorem.vocat, quod quidem de canonieis regularibus
munia sedulo ininislrabant, ex quoruin numero fue- foisan. intelligendum. idem auctor alibi canonicam
jii. Abundantius uiox laudalus. Verum dtto tantum sanctm Cmcilimlaudat.
acolytlioruin genera primis illis leinporibus fuisse ex Etsi vero apud Lateranum erant eo lcmpore cano-
Ordme Romano primo et tciiio manifeste iutelligilur, nici regulares, hi tamen illius ecclesiaelilulos non
regiouarios scilicet ac litulares, quorum il!i diaconjs iia occupabant, ut aliicicrici, iino ct inouaclii ah
regionariis et pouiifici, bi presbyieris liiularibusser- ejiismodi titulis excludercntur. Quippe Oderisius mo-
viebant. Palatini erant Lateranenses, stationatii ex nachtis Casinas a Nicoiao U factus est diaconus ec-
regionariis assumpti. Ordo Romanus ab Hittorpio vulr clesiae Laieraiiensis., tesle Leone Marsicano , atque
gatus parocltianosctericos vocat, pag. 51. Idemagens jv ' Alexander. JI.Todinum itidem Casinatem , Roniam
de ordinatione eorumdeni, pag. 89, singulosad liiu- accersiliuii, in Lateranensi patriarchio levitamcousli-
lum fuisse ordiuatos aperte deciarat;. idemque de tuit, ex eodem aticlore. Alia exempla afferre licet,
subdiaconis, diaconis et prcsbyleris , pag. 91. Gre- sed haee lougius nos ferunt.
gorius Magnus, referente Joaime Diacono , in-lib. n Antequam.tamen ulterius progrediamur , juvat in
Vitseejus, cap. 11, remotisa cubicutosuo smcutaribus, transcursu ob oculos pnnere formam veterum Urbis
cleticos et monacliossibi consiliarios familiaresquede- bibilicatum. Pieraeque Orieuti, [xxi] quaedam Occi-
tcgil, cumquibusGregorius,diu nocluqueversaius,nihil denti obversaeeranl. Navis colujnuis fulta, aut labu-
monaslicceperfeclionisin palalio, nihil ponlificalisin- lato picto , aut ipsa tecti fabrica lerminaia : in qua
siiiulionis in ecclesiadereliquil. viri ad Austrum, muiieres adSeptenirionem resiue-
1'ost titulos et diacouias res exigit ut de oratoriis bani. Sequebatur schola canturura, nobis chorus ap-
quoedambic observeinus. Ea duplicis generis eranl: pellatus, cujus peribolum seu ssepturo ex marmore
qusedaincardinali, alianulli presbytero addicla. Gre- constabal, ad hominis ferme altitudineiii. Ainbon
gorius Magnus in epistolis suis, ubi de oratoriis de- sive lectorium unum aul alierum adjunctum erat ,
dicandis agit, quinque condiliones passiro requiiit: quatuor aut quinque liinc inde gradus duplices ha-
iieuipe ul nullum corpus eo in loco sit humatum; ut hens pro asceusn el descensu. Ex quo videas, longe
dos Milliciensassiguetur; ut nulluin ibi constiiuatur dispaieni luiiisefonnam ambonun»a fon.iia odeoruui
kiplisteriuin; inillus eiiam presbyler catdinalis, ac nostroruin, quorum situs ctiain diversus, cuui am-
proiiitle nullse ibidein Missoepublicae celcbrareutur, bones illi pluriuium ad SeptCiiirioniJnipositi cssciii,
863 APPENDIX AD S. GREGORH MAGNlLITURGICA OPERA. 804
odea vero nostra ea parte quaechorum a navi disler- A.tensis, ut in secrelario diaconointer presbyteros sedere
minat. Ambones illi Romani ad eum modum acce- non liceal, vel corpus Christi prmsenie presbylero tra-
debant qttem describit Gregorius Turonensis an- dere non prmsumat. Coelerumsecretaria illa ex imiia-
listes, in lib. de Gloria mariyrum , cap. 94, ubi agit lione antiquorum Romanorum, uli et pleraque alia,
de beatissimo Cypriano episcopo Carlhaginensi, in accepla fuisse ex eo inielligilur, quod vetus sanctae
cnjus basilica , inquit, analogius, m quo libro supra Martinsebasilica [xxni] senatus Romani secretarium
posito cantalur aut legitur, mirabiliter composilusesse fuisse testatur vetus inscriptio, ejus apsidi insculpta
referlur. Nam ex uno lapide marmoris tolus sculptus in hunc modum: Salnis dominis noslris , Honorio et
aseritur, id est, mensa desuper, ad quam per qualuor Theodosio, victoriosissimis principibus, secreturium
gradus ascendilur. Cancelliin circuilu ; subier colutn- amplissimi senatus , quod vir illustris insliluerat, el
nm, quia et pulpitum habel, sub quo oclo perSonmrecipi fatalis iqnis absumpsil, Ftavius Annius Enlarius Epi-
possunt. Hoec Gregorius Turonicus antisles, cujus fanius V. C. prwfect. Vrbi vice sacra ind. reparavit,
descriplioni consentit Ordo Romanus nono loco a et ad pristinam faciemreduxit, Sic etiam ex iinitatione
nobis editus, in quo ordinandi sub pogii seu arabonis etbnicorum, qui templorum muros et coucameratio-
gradibus constitisse dicuntur nuin. 2 et 8 , dum le- nem pingere solebant, teste Plinio in lib. xxxv,
ciiones legebantur. Pulpilum, idest, iribunal eccle- cap. 3, noslri etiam apsidas et parieles basilicarum
s.a!, vocat Cyprianus in epistola ad presbyieros et picluris exornari curarunt. De basilica sancti Hip-
diaconos ecclesiae, quoe epislota est 54 in Editione polyti lege Prudentii hyinnum 11, de coronis.
Pameliana , in Oxoniensi 5D, ne quid dicam de ca- *
none 14 concilii iv Toletani, in cujus canone 39 du- " [xxvu] IV. De clero Romano, et de prisco ritu cele-
plex chorus, primus el secundus, dislinguitur , ut brandi offtcia divina in ecclesia Romana.
apud Romanos. Primis novetn Ecclesias saeculis rara in Urbe, et
Post cliorum cantorum, sensim assurgebant gra- forle nulla, praeterquam in basilica Vaticana, cleri-
dus sancluarii, quod ab eodein choro dirimebant corum collegia erant. ln liiulis, ut superius vidimus,
cancelli. Rugas seu regias appellabant vel cancello- unus aul duo tresve presbyteri cum pari fere nnmero
rum aditus seu porlas , vel cancellos ipsos, easque sacrorum ininistroriim rem divinam agebanl. ln pa-
acolylhi observabant , ut in primo nostro libello le- triarchalibus adhibebantur mansionarii s^u custodes
gitur, ubi pontificis in secrelaiium post Missamre- ecclesiarum, ad eas ornandas, emundandas, aliaque
ditus descnbilur. De rugis plura infcrius in c. 20. prsestanda quse necessaria erant; coelera quoe divini
Sub ciborio erectum eratallare, sub altari vero con- cultus erant aliarum basilicarum lilulares a pontifice
fessio , etpost altare in coronae modum dispositum destgnati nbire solebant. Basilicaesancii Petri sseculo
erat presbyieritim seu chorus sacerdotum, in quo se- nono ministri, id estclerici, jam addicii erant, quos
debant episcopi a dextris, a sinistris presbyteri, in Amalarius se interrogasse dicii iu pra'fatione altera
capile babenles pontificis thronum , passim ex inai- ad libros de ecclesiasticis ofliciis, quot Oraiones so-
niore; cum duobus accubitis, [xxn] iantisper aliis se- itliesseni celebrareante epistolam Missmper diesfesios.
dibus alliorera, et liiueo ornaluni. Unde apud Pa- Neque lamen putes officiadivina per id tenipiis in
cianum linteala sedes, quod etiam Cypriani «vo jam Ecclesia Romana defnisse. Et quidem qiiolidiana
0'blinuisse Ponliusiniitiii. In basilica sanciseMariaead fuisse celebrata intelligimus ex cap. 13 rcgulae sau-
Praesepe ihronus papae stabat ex parte mulicrum, ita ' cti Benedicti, qui in privaiis seu feriutis diebus ad
ul post sedem ponlificis mulieres, ad sacra Missarum G Maiutinos, id est ad Laudes, assignat canticum unum-
soletnnia slantes, prope assislerejuxta ponlificemvide- quodque die suo ex prophetis, sicut psallit Ecclesia
reniur. Sed eam in superiori loco Pascbalis prinius Romana. Et vulgatus Anastasius ait Gregnriuin ter-
pro more collocavit, leste Anastasio. Inlra presbyie- tium in ecclesia sancti Cbrysogoni constituisse abba-
rii cancellos senaiorium erat in parle auslrali, cau- tem et monacltorum congregalionem ad ptrsolvendus
cellis proximior, ubi senatores el principes consisie- Deo laudes in eodem titulo diurnis alque nocturnis
bant, ex adversa parte malronse. temporibus, ordinaiam secunduminstar officiorumEc-
Presbyierium iiaqtic silum eral sub apside , quoc clesimbeatiPetri a/.osf0f.;additquepraediciuin abbatem
ibrnice et rausivis picturis solebal esse instrucla , ex curn sua congregatione [xxvni] luisse secjregatitmseu
qua pendebanl ad ornatuin calices, coronse, et alia exemptum a jure potestalis presbyteri prmdicti lilitli.
id genus. Aliareoniabat ciborium, quatuor columnis PrseivisseLaleranensi basilicaeexempluin Etclesiae
innixum, quod propiliatorium Ana.tasius quandoque Vaticanae, colligitur ex ejusdem auctoris verbis sub-
videtur appellare. Umbrucutum altaris vocat Ordo sequentibus, ubi idem pontifex renovasse memora-
Romanus vulgatus, pag. 122. Subciborio positacon- tnr niona.f-riuni sanctorum Joannis evangelistm,Joan-
fessio.qui Jocus eslinquo sanctorutn reliquiae et cor- nis Rapitsim, el sancti Puncraiii, secus ecclesiam Sctl-
pora servabantur.Vela ad porlasbasilicae, itemque ad vaioris anliquitus inslitutum, quod ab otnni ordine
altare quadruplicia, quaeAnasiasio telravila dicuntur. monachico exlileral nimia incuria deslilulum; in quo
Secretarium , vulgo sacristiatn , in iuferiori parte congregationem monacliorum et abbatem constiluit ad
navis ad auslrum eollocabanl, scilicet ex parte viro- persolvenda quoiidie sacra officialaudis divinmin ba-
rum. Unde in veleri basilica Vaticana et in Latera- Q silica Salvaloris, qum Gonslunliniana nnncupalur,
nenM secretaria erant ad sinistrara ingredientium in juxla Lateranis, ciiurnisnocturnisque lemporibusordi-
easdeni basilicas, qoia basilicaeipsaeorienli obversse, nata juxla inslar Ecclesimbeali Pelri aposloli. Defe-
austrum habebant ad sinistram. Ccntra vero vetus ceraut igilur lunc teniporis eo in loco nostri ordinis
sacrarium diaconiaesanctse MariaeCosmedinaesiabat monachi, quos, everso per Langobardos Casinensi
ad dexteram ingredieiilium, proplerea quod ausler nionasterjo, Pelagius papa Laterani constituerat,
ejusdem ecclesioe ingredieiitibus tlexler erat. In illis cujus loci abbas eral Valenliniamts luin, cuin Gre-
porro secretariis oratorium etiam babebalur, ut in gorius Mngnus librum secundum Dialogorum scri-
Laleranensi sancti Tbonise, in Valicana sancti Gre- bere meditarelur, Is eniin qtiaedam de sancto Bene-
gorit, quod oratorium nunc sanctse Mariaede Febre diclo se dicit accepisse a Valeniiniano, qut annis mul-
aiopellalur; sed lieutruiu modo pro secretario est. tis Lateranensi monasterio prcefuit. Tertius post eum
ln his secreiariis Romani pontifices sacra faciuii Laierauensis monasterii congregationem rexit Theo-
vesles quibus in sacrificio uterentur induebant, et dorus, cujus meniionein facit Faustus inonachus in
inde ad aliaresolemni ritu procedebant. Ibidem con- prsefatione ad libellum de vila sancii Mauri abbatis.
cilia ceiebrari mos crat, aliquando in sanctuariis seu Aliuderat nionaslerium Ilonorii, basilicseLateranensi
presbyteriis , quae iionniinquam etiam secretaria vo- adjiinclum, quod Adrianus I pari modo inslauravit.
cantur. liuc spectat canou 15 concilii secundi Arela- Redeo ad basiiicam sancti Petri, in qua raonaciii
* Paginae xxiv, xxv et xxvi exhibent rude
speci- prope amphilheatrum. Quod specimen, a scopo
fflen basilicsesancliCleineniis in regione Cailimontana nosiro prors.us alitiiutn,- consulto oinisiiiius. EDIT.
865 IN ORDINEMROMANUMCOMMENTARIUSPR.EVIU5. 866
quatuor monasterionjm divina officia persolvebant.. A fesis et Dominicis diebus Vesperas in suis lilulis
Haccerant monasteria sancti Mariini, ac sancti Ste- celebrabanl presbyteri titulares cum acolythis regio-
phani minoris a dextro basilicse latere; sancti Ste- num, ut in eadem appendice legitur, de hebdomada
phani majo.is, atque sanclorum Joannis el Pauli a pascbali, pag. 58. Item Missam publicam iisdem
sinistro. Monasterium sancii Stephani majoris alio diebus cum sua plebe celebrabant iidem presbyteri;
nomine Catafarfara seu Calagalla palricia dicebatur, nec propterea opus erat clericorum collegio aut
sancti Steph.ani minoris Catabarbara patricia. De tri- schola canlnrum, sed diaconi ac subdiaconi ministe-
bns ex his rnonasteriis Gregorius lerlius constilutura riiiinsufficiebal, qui practer epistolam elevangelium,
cdidisse memoratur apud vulgatum Anaslasium, qui csetera facile oxplere poterant, omissis forte Auti-
linuni ex illis, nempe sanclornm Joannis et Pauli, a phona ad Introitum, Oifertorio, et Antiphona ad
Leone Magno conditum fuisse testatur. comniunionem.
Basilica sancli Pauli, quae tertia patriarchalis est, Quodnam fuerit ante soeculura nonum Romatia.
lempore Gregorii Magni per proepositosregebatur ; Ecelesiaeofficium nocturmim ac diurnum, ex Ama-
quod patet ex lib. x, epist. 9, sed a Gregorio se- larii Aniiphonnrio inielligitur. Numerum leclionum.
cundo monacbis concessa, aut polius restituta est. in vigiliis assignat liber Diurnus in cautione epi-
Hic enim monasteria qum secus basiticam [xxix] san- scopi. Ea autem erat per id lempus Romanorum re-
cti Pauli erant ad solitudinem deducla, innovuiit, al- ligio, ut siquando tempus vifjiliarum ex incuria fuis-
que ordinalisservis Dei monachis congregalionempost s-et elapsum, ouiisso aut breviato nocturnali officio,
longum lempus constiluil, ul ibidem die noctuquc Deo Laudes ad auroram inciperent- Habemus hac dc re
redderenl laudes. Idem proestitumab eodem pontifice _ leslem luculenlum Amalaiiuin, in Anliphonarii cap.
in basilica sanctaeMariaead Praesepe, ubi ex geron- **4, ubi hanc consuetndinem magnopere laudat. lpsa
tocomio monasterium instiluit; idem ab aliis pontifi- enim Roraana Ecclesia quotocunqueordinevel numero
cibus institulum iu basilica sancti Laurentii extra leciionum videril matulam, id est auroram, procedere,
muros. Exsiat in labula marmorea in basilica san- ut audivi, dimittit noclurnale officium, et incipil ma-
ct;e Mariae ad Praesepe vetus inscriplio, tempore tutinale. Periculosum esl euim transgredi lerminos Pa-
Gregorii IV marmori incisa, compendio referens do- irum, etc. Eadem religione ducius sanclus Pater
nationem eidem basilicaefactam a Flavia filia Xan- Renediciii- staluit iu regulse suoe cap. 1), ul si forle
thippi, quondam Egisti imperialis a secrelis, in gra- aliquando fratres lardius surrexerint, quod maxime
liam mansionariorum qui in eadem ecclesia uinc de- caventlum ail, aliquid de lectionibus aut responso-
gebant. Subscribunt inter alios Tlieodorus adoraior riis detrahatur, ut scilicet Matutini seu Laudes, quaa
numeri Theodosim, Gregorius Optius numeri militum, inetinte auiora canendae sunt, debito tempbre [xxxi]
Epiphanius aurifex, Theodorus acolythus S. R. E. coiiipleantiir. Oplandum esset ut haac religio postli-
Tempus faclae donationis a breviatore omissum est. minio restitueretur in ltalioe plerisque Ecclesiis, ubi
In hissubscriptionibus numents pro legione stimilur, nocturnaevigilioe, lucenieadhucsole dieiprsecedenlis,
atque adeo Adoralor forte idem erit ac tribuniis sive non tam canunlur quam reciiantur.
comes, qua! conjeciura est illustriss. Ciatnpini et Fa- Quod diximus de niore Uibis, ut episcopi cardina-
bretti, quibuscum hanc inscriplionem eruditus atque les et presbyteri titulorum ccrtis hebdoniadis ad pa-
optinms Paler Thomasius, priusquam eam ad nos triarchiales ecclesias venireut ad sacra celebranda,
transniilterel, commuiiicavil. ltaque illain basilicam non caruit etiam exemplo in Ecclesiis Gallicmis. Id
Liberianam mnnsionarii curabant; sed vicini mona- ir enim iu Virdunensi usu venit sseculo sepiimo, uti ex
chi, ut in caeteris aliis patriarcbalibus ecclesiis, di- Pauli episcopi Actis discimus, qui ordinavit ut foren-
vinas laudes noctu et interdiu persolvebant. ses presbyteri per certas vicesad cathedraleni eccle-
Quod aitinet ad Missas, iis celebrandis ibidem siam accederent, oflicia diviua persolttturi. Sed prae-
adhibebantur in Lateranensiquidem basilica seplem clarum est in primis cxemplum Ecclesiae Antissio-
cpiscopi sulfraganei Romani pontificis; in aliis vero durensis, in qua ex instiiutione Tetrici antistitis, qui
presbyteri hebdomadarii ex tiiulis ascili. Ilunc mo- inemite octavo sseculodevixit, abbales, arcbipresby-
rem esseantiquum manifestumestex gestis Stephani leri, imo et reclores ecclesiaruni ruralium, per suas
papae IV, qui slatuit ut omni die Dominico a septem quique vices divinum persolvebantofficium, ea lege,
episcopiscardinalibus hebdotnadatiis, qui in ecctesia ut ex dominicoceltario ab ecclesimmconomo siipen-
Salvatoris observanlMissarum solemnia, super altare dium suj/iciens acciperenl. Haec ipsa verba refero ex
bealiPelri celebrarelur,el Gloria in excelsis Dco dice- Actis ejusdem Ecclesise episcoporum, in qiiibus
retur. Jam ergo lunc usUs invaluerat, ul septem illi Aciis qua quique singulorum mensium hebdoniada
episcopi cardinales, sua quisque liebdomada, iu La- deservire debeani diserte explicatur. Quae pro mense
teranensi ecclesia sacris operaientur. Ilanc ob prae- Septembri desunt apud Lahbeum, supplenda sunt ex
rogativam Petrus Damiani maxime exiqllit Latera- sseculi quarli Benedictini part. n, pag. 575. Similes
nensem ecclesiam, quae sicul Salvaloris est insignila aliarum Ecclesiarura ritus omitiimus.
vocabulo,qui nimirum omniumcapul esl electorum,ita V. De collectis et
maler el quidam apex et verlex est omnium per orbem slationibus, deque titaniis Romanis.
eeclesiarum. Htec teptem cardinates habet episcopos, Stationis vox ambigua aliquando pro jejunio vo-
quibus solis, post apostolicum, sacrosanclum illud al- luntario, quandoque pro statu orantium usurpatur.
tare licel accedere,ac divini cullus mysteriacelebrare. D] In utroque signilicatu occtirrit passim apud Terlul-
Ita Pelrus, in lib. n, [xxxj epistolal, quae sanclis liantiin aliosque auctores. Hoc loco sumitur procon-
episcopisLateranensis ecclesimcardinalibus iiiscripia cuisu populi ad locum indictum, id est ad ecclesiam,
est. Hi episcopi erant Ostiensis, Porluensis, sancta- in qua Processio clericorum consistit statis diebus,
rum Ruiineeet Secundoe, alias SilvaeCandidoe,Sabi- ad statas preces faciendas. Antiquus quippe in Urbe
nensis, Prseneslinus, Tusculanus, et Albanus. Qui- ritus est ut certis diebus clerus Romanus in unam
nam presbyleri ex tilulis urbanis ministrarent aliis aliquam ecclesiam conveniat supplicationis causa,
patriarchalibus ecclesiis, docel appendix nostra ad ubi sacra liunt, aliaque divina officia.
Ordinem Roraanum 11, infra pag. 160. Cleri Roinani Processio in illas staliones duplex
Prseterea certis diebus festis clerus Homanus con- ' est, solemnis aut privata. Haecfit cum unusquisque
veniebat cum pontifice in illas basilicas, ubi statio- privatim in locum indictum se recipit; solemnis vero
nes iiidictae erani, ibique sacra faciebant, imo ali- cum solemni more, decantando litaiiias aliasque pre-
quando vigilias nocturnas pro festorum ce'el>ritaie ces, pontifex aliique omnes eo sese recipiunt. Pro-
agebant. Quin etiam in pervigilio Paschaeecclesiae cessioues soleuines prsecedit Collecta, id est coad-
suburbanae in illis conveiilibns se sisiebnnt : cujns unatio clericorum in una ecclesia, ut ex ea, quasi
rei arguinenlo est appendix nostra ad priiiiuin libel- [xxvnj aginine facto, in locuin stationis procedatur;
lum de Urdine Ronianu, pag. 54 et 5'j. In cakris f.ic dicui, tpiod in co loco clerus cutii populo colliga-
8fe7 AT-PENDIXAD 'S. GREGORii iJAGNI MTURG.CA OPERA. 3B8
Ktvail Tacienda.it T^rocesSiOnemt_olemm.ni. Et qtiia __. A deiioia mente cdtervttlimin erctesiu beati Ghristi ikar-
inioct) 'iibifit cbllecta Oralio sriper populum funditur tyris Laurentii, quh: •LuCinmn..n'cifptftirr,iibi et 'Got-
atiteT-rcicessionem; inde fit quod ejtismodi KDratio- lecia prmdUta -inerat, occurrerunt. Collecta itaque
pos etiatn Coliecltc appellanlur, 'quoniam super Col- etiatn in litaniis majQribus fiebat, tametsi nulla huic
lectam populi fiutit, dutn colligilur, ui procedal de tempori in iiosiro -indice assigrialur. Pergit liber
vna ecciesiain rilidm iid sialionem (acicndam, ui lo- Poniificura narrare de Leone tertio, qui cum a pa-
tluitiirMicrdlogus, incip. 3. Sic in capile jejuriiiilla triarchio egressus fuisset. obviattiilli sine pltinela ini-
Vratio, Goncede qumsunvus nputi sarictam Anasta- quus, nec dicenduspasclmlis primiceriusoccttrrit, et in
siam super Colie.ctam populi Aicilur, qui stationem hypocrisi veitiam al>illo pelebai, dicens, qtiia iiifirmus
apud sdnclumSabinam cetebralurus est, Sed ejusmodi suili, et ideo silte plttneta veni. Ex quo intelligilur mi-
Collecta. liebant prtecipue in Quadr&gesima, et in nisiros sacros planetis ornatos in illisGolIectis.pon-
singulis triduis qualuor temporum, piopterea Jrtuod tifici (iccurrisse.
jllis diebtis soleninis Processio ceii_brai>atur;ai qtiia Ad locum statiotiutn deferebantrir 'ea patriarchio
forie privata errtt aliis lempuribus Prbcessio, nullae Lai&anensi vasa sacra, praeeurile cruce siaiionalt
Colleclce assignarftur in vcteri indice Colleciaruin et pontilicem in sella geslatoria eo portari mos erat.
slaiionum, qucm infcrius stto loco exliibehiinus. De Aliijuanao iariien equo vehebatur. [xxxiv] "Leo IV
Collectis qute saeculo duodecimo in usu erant iia insiauravit crucem mirenm, qoae (uf mos antiquitus
scribit flenedictus canOnicus sancii Peiii : Collecla est, ait Anastasitis) sn&fiiacomJnanifens ferebdtur,
'fil secitnda feiia, qutirta et sexla, et Sabbato perto- prmdetessOrum pontificum.'Presbyteria etiam, id cst
VtmQiirtdragesimtim,el in qualuor lelnporibus lolius. erogationes, fiebaiit, tum ob rainistroruin obsequia,
arini, et .(»qitinta'feria ad sanclam Mariam trans Ti- B I tiinitib iaudes et aeclainatioiies. Imo pontifex quan-
'berim, et ad suncium Apollinarem. doque ih ijiso 'itinere causas finiebat, aut cene ad
Gregorius "Magnusstaiioties, atitea vagas vel certis fcjus nuiQrrinoriicnctiiaior et sacellarius, nt in priino
ecclesiis scripto non addiclas, in suo Sacramentario Ordine Romaiio, niirii. 2. Caelera Cxplicaiit libelli
constituit, ordiriavilque per btisilicas vel •bettlorum nostri, in quiblis videaS quaerianj fuerint olim apud
marlyrum ccemeteria, teslante Joahne Diacono, io Lateranum, qtia_nain acl sanctum Petruth stailones.
ejus Vitseiib. m, cap. 18. PriniituSvero sialioiies il- Gaeierutn ejiisniodiProcessitines non raro litanire
Ise iristituiae luerant vel ob sanctnrutn nataliiia, vel appellantur apud antiquos fiuctores. Inter prirnns
ol> dies public-e 1'rocessiotiis, sive Missaesacratiori iiumerandus esi Arcadius Augustus, qui bi rescripto
tempore cdebrandac. Siationes ob sanctoruiii natali- adversus iiaereticos, dato ad Clearchum Urbis prae-
lia liebanl in eorum memoriis vel in coenieieriis, id feci-iiti, inlerdicil iis omnibus ad litaniam faciendam
cst in ecclesiis super eorum lumulos construciis, intra civitalem, noclu vel interdiu, profanis coire
quae ob itl ccemeteria quandoque appellanlur. Ilinc conveiitibus.Ubi lilania pro supplicatione, seu Pro-
ctini notissiniao essentsanctoruin festivitates et me- cessione, videtur usurpari. Qnanquam lerhporis pro-
moriae, non eratnecessarium barUrn siaiionnm diem cessu preces et rogationes quaein ejusmodi supplica-
ct locura assignare in Sacrameritariis in quibus quae- tionibus fiiint lilania-vocabulo magis proprie siguift-
culique proprise sanctoruin 'SlissoDhabebantiir, pu- cari mos fiiii, sed maxirne sanctorum invocaiiones.
blicas olim staliones exigebanl. At vero stationes Apposite Walafridus Slrabo, iii cap. 28 : Notandum
aliorum dierum, pttta Quadragesimsc, qoatuor tem- autem lilanias non tanlutri dici itttttn recitalionem no-
poriun, Adveritus, Natalis Domini, Pasehatis etsi-;(ip minuiu qua sancti in adjutorium vocanlur infirmilais
niilium, Ciiniincertse esseni, eas designari oporte- hwiianm, sed etiam cuncttt qum in sitppticutionibus
liat, ne qtia oriretur dubitatio ad quainnain ecc!e- fiunt rogaiianes appellari. Principio latiien lnaiiisc
siam esset procedcndum ad pubiicara stalioneni. nomiiie significabatiir solummodo inilium nostraruin
Unde Gregoriuseas certis diebiis in suo Sacramen- liianraruni, ita ut Kijrie eleison plttries frequenlarc-
lario atJilixil, lit a cunciis Ci.gnosci [xxxiuj possent. tnr, quo sensu accipitttr non semel in regula sancti
Eas porro coiislitnit passini in basilitis praecipuis, Benedicti. Eodetn sensu usurpaiuin legittir in vetu-
scilicet paiviarctialibits et tittilis; aliquando lameni sto Rituali Rnmanae EccIesiaB,quod nobiscxhibet
in discoriiis el in orslldriis, Ut inoratoririsancii Pan-. Codex Casiiierisis, ubi de Assumptione beatissimas
CTalii,ift qua idem 'sanctus'pomifcx homiliaiii habuit. Virginis supplicaiio pr_escribit-urcurii ter ceniena re-
GregoTius secundhs snpplevit \acarites aliquot Qua- petilione liiani-e nostrae ini.ialis. Yerba ipsa liuc
dragesiriias dies, iiernpc in feriis qtiiniis; quas sta- ascribo. In Assumptione sanctm Muriui, in ipsa ve-
'tiones, TVCrepeiereiitnr in iitulis, in aliis ecclesiisi spera vigitiarUm,prmparalur quvddam portutorium in
slatuil.Tloc -est quod significare vqluii scriptor libri\ sancto Laurenlio apud Laleranos, suppositaque la-
de. GesUs .pontifrcum iiis vetbis : Hic QuadrageA- bula, imagine Cliristi Domini noslri insignila, a medio
mdlititnpore iit in c/«ij!tfiferia'jejiiniiiiH, id est statio,, noclis concufrenle populo, exeunt cum litaniaad san-
alque Missaruin ceiehilas fi&ret,in ecclesiis (quod noni ctam Mariam Minorem, muiiddlis per viam ptnteis, et
agebatttr) tn.li.uJ(. Atianien siiigulas Quadragosima) 3 stlspensisper domos Ittcernis; ibitjue in gradibus san-
lerias quintas anie Gregorium II feslivas fiiisse in- Clai Marim deposita aliquandiu icona, omnis cliarus
Star DominicaeMicrologiis aoctor esi in cap. 50. ,^.virorum ac mulieium, genibus humiliier ante cain
;Etsi auteiii fixa. ac ratre esserit in "Sacrameuiario1 jlexis, pugnis eiiam peclora cmdenies,una voce.per nw
stalioiies, eas ianien populo denuntiari mOs erat., merum uicutii centies Kyrie eleison, cenlies Cbrisle
Id fiebiit *abarchidiacorio in publica Missa prscce- eleison, [xx"xv]ilem centies Kyrie eleison; fusisque
dente. !Postqtiarinenifft ponlifex communicaverat, t lacrymis et precibus, per sauclum Adrianum recta via
veftiebat archididcoriuscumealice ad cornualtaris, ett vaduni ud sanctam Mariam Majorem; auditaque Mis-
aniutriciabat Slalionein; quae verba leguiilur in primo> saruiii celebritale, ad palaiium revertuntur, Vnde qui-
Jibello Ordinis-loiriaiii, niini. 19, "Nondubium quini dam cumiiileresset, ita mirando prorupit:
etiam deriuritiaieiur Collecta, ubi res exigebat. Ali- Sancia-Maria, quid est ? si cceli climatascandis,
qtiando tamen iibfarilfs id muneris praesiabit locoi Usto benigna luis.
arcbidiaconi; Cnjns rei insfgne est exeraplum in Et post aliquot versus, tempus iscripti •carminis indi-
Actis LeOnislertii, qui ctim die quudam mor-esolito1 catur his versibus-:
in titaniis qum ab omriibus majores appeltqntur proce- Tertius Ottotuaenixas solaminepalrnae
iterel, "ubisibi poputus Obviatiioccurrae deberet, cl se- Praesloquesit veoia..
tundiim annuatn consiteludinemlitanias et Missarumt Hic tibi, si quid liabet, devolo pectore prsestat,
Sdlemniacumsdcerdolibns celebrarel, el secunduman- Spargere non dubitat.
liquam tradilioriem a notario 'S. R. E. in ecclesia j Gaudeatoinnisbonio,quiaregnat terlius Otto.
beali Georgii marlurisin ejus natali ip>a liiania prm- Ilactenus Codex ille Casinensis.
HicuVafuissel, omnes, latn viri, quamque feminm, , Ceeterum in basilica Lateraneusi suut lanlum fcta-
869 IN ORDINEMROMANUMCOMMENTARIUSPR/EVIUS. 870
tiones oclo, quartim dufe aritiquissima., nenipe DQ- A fuisse inimissam incalicem, unam ex priori (ut qifi-
minica prima Quadregesimae, et Dominica in albis ; dem opinor; consecratinne, alteram ex praesente.Gtir
feri&ier.ia arite A_.cerisim.enii recentior. In basilica .iulem parlicula ex Eucbarislia asservata imniis-a
saricti Petri statiories viginli, plercequeariliquissiriise; fuerit in calicem? fortasse ut sacrilicii unitaset per-
ih basili.a sancli Pauli extra rnuros stationes quin- petuitas hoc ritu inculcarettir. ld enim colligi poiest
qoe: in basilica«anctoeMarireMajoris duodecim; iri ex alio persimili rilu, qui in eodem primo lihello
basilica sancfi Laureniii QxTramuranatres. Sed has nostrosubsequilur, num. 21, ubiconiigerit, pomiiice
alinsqtiealiarum ecclesiarum stationeSveteresinfe- absente, Missamin loco in quo statio fuerii nb epi-
rius exhibebit libellus singularis. Onufrids, iii HislO- scopo celebrari. Sexto loco qttando dici debei Pax
ria basilicseVaticanaeenutiierat quiidraglnta qnaiuor T)Omiuisit semper vobiscum, deportatur a subdiacvno
ecclesias in quibus hodie statiohes fiunt; slationes dblationarioparlicula fermentiquod ab apostoticocon-
autem oCiogintaseptem, diebus octoginta tribus. De secralum est, et datur archidiacono; ilie vero porrigit
his hacieftuS; nunc ad majora venianius. episcopo.Al ille consignandotribus vicibtts,el dicendo
Pax Doinini sit semper vobiscum, m.ffii in calicem.
VI. Singutares ritus Missm pontificalis secundutn Hic locus insignis est ad probandum id quod alias
OrdinemRomaiium; elprimo ab initioad Canoriem. diximus, fermenlum illud, de quo agit Innocentius
Praetermissiscommunibussacrosancti ttlisssesacri- primus in epistola ad Decentium, esse ipsammet Eu-
ficiicaeremoniis, utpole qiia. ab expositoribtis, prse- cbaristiam cohsecralarii, non eulogias seu panem
serlim a pise memoriac cardinale Joanne Rona illu- benedictum; deinde ex hoc ritti Missaeepiscopalis,
stratae sunt, sthgulares duniaxat hoc loco perseque- absente poiitiliqecelebralafe,illustrari siinilem ritum
nnir Missse ponlMiciseaut episcopalis ex Romano B Jlissoeponlificaiis,inqua particulam Eucharisiiaeante-t
Ordine ritus, ne acturii agere videamttr. Sic auteiri consecrataedeferri adaitare, etpostea immitii incali-
hoc argumenluiniractabiinus, ut si quid nobis occur- cem modo observabamus; denique boc rilu sacrilicii
rat ad siiigulafiali.ee illustranda, brevilcr afferamus, unilatem conimeridari, atque unionem pontificiscum
sin minus,rem uli est indicare nobis satis fuerit. sacerdote qui Sancta prius consecrasset, et episcopi
1. Iiisigne est in priniis venerandse aiiliquifatis cum ponlilicefcrmenti, iifest Eucharisiiae,parliculam
momentutn, [xvxvi] quod in primo nostro Romani a pontificeaniea consecratam in calicemiinmitleniis.
Ordinislibeilo occnrrii, nuni.8, in Processione pou- Ex bis non obscure conficimus Sancla haee quae
tilicis ad altare, nenipe quod duo aeolytiii lenentes pontilici ad altare procedenti pr_efereb.iiiiurEucha-
capsas cum Sanclis apeftas, et subdiacoiiussequeiis risliatn fuisse. Consiuiilisritus in Parasceve obser-
cuniipsis teneris matium suam in ore capsm, oslendit vabatur saeculoxiv, tesie Jacobo Gaielano in Ordi-
Sancta pontifici, vel diaconoqui prmcesserit, id est ct narii sui cap. 92, ubi ctim descripsit Processionem
diacono. Tunc inctinato capile pontifex vel diaconus papse cum suo clero ab Ecclesia Lnteranensi ad ba-
salutal Sancla, et conlempiaiur,ut si fuerit superabun- siliclmi sanctae Crucis cum corpore Dornini, haec
dans, prmcipiat itt ponalur in conditorio. Quid sirit stibdit: Presbyter, qui portat corpus Domini, pona't
h_ec Sancta, nemo haclenus, ni fallor, cxposuit. itlud in secrelario, dum dominus papa prmparat se.
Attendat velim lector, an ea quse allaturi sumus pro- lllo prmparato, reportet illud ante.papqm in Proces-
bent hoc vocabnlo Eucharistiam sigriificari. sionead altare. Hinc illuslrari el toniirraari possunt
Principio, ubicunque hoc noraeh Sancla in plurali ea quae hac de re superius diximus.
solitarie occnrrit, maxirae in his libris, aut seinper, pu [xxxvni] 2. Dc ferinento per lilulos Dominicis
aut fere semper Eucbarisliam siguilicat, exeraplo diebus Singulis miltendb ita scribit Innocentius pri-
Groecoruiii,qui ra "Kyia appellant; et Tertullianus mus in epistola 29 ad Decentium : De fermentovero,
Sanctum absolutc appellat luiii in libro deiJraiiohe, quod die DOminiCaper liiulos mittimtts, superflue nos
tum in alio de Praesciiptioiie. Idem Ordo Romanus, cottsulerevoluisli, cum omiies ecclesimnostrie intr-a
num.17: CtitndixerilPax Dominisit semper vobiscum, civitatemsint constitutm: quaruin presbyleri, quia die
facienscrucem tribus arcibttsmanu sua super calican, ipsa, propler ptebemsibi creditam, nobtscumconvenire
miitit Sanctain etiin. Huhc locum de Eucharistia in- non possunt, idcircofermentuma nobisconfectum per
telligendum nulltis ditbitaverit. Mihi vero nihil aliud acolythosaccipiunl,ut se a noslracoinmunione,maxime
csse videtur quara particula consecrata ex illis San- illa die, non judicent separatos. Unde videas ferracn-
ctisquaeponlificiad altare procedenti in capsa ostensa tum illud fuisse communionis ecclesiasticscSymbo-
sunt, quaeet cumdiacono adoravit. Neque enim par- lum, uii niox dicebamus. Addit pomilex : Quod per
licula baec in calicem sic immissa facile explicari parochias fieri debereiton puto, quia non longe por-
poleslde parte Hostise in-ea Missa quae tunc peragi- tanda sunl sacramenla, nec nos per cmmeteria diversa
tur consecratoe, siquidem proxime post isuperiora constiluiispresbyterisdeslinamus,cumpresbylerieorum
subdittir pontificemrumpere odfafatn,et de ipsa San- conficiendorumjushabednlatque licentiatn. Mitiebaiur
cla, quam momordvritponerein manus archidiaconi. itaqoe fernienfiim illud singulis Dominicisper titulos,
dicendo in culice,Fi.at Comriiistio,ctc. Duplex itaqtte id esl per tilulares Urbis ecclesias; non vero per pa-
particula mittebatur in calicein, una scilicet ante rociiias, seu per ecclesias suburbanas; neque pcr
oblaise tractionein, alia pOst fraCtioneni,ex ipsa co_irieteria,seuper ecclesias super raaiiyruni lumulis
Oblata; adeoque prima nitiil aliudessevideturquam D erectas. Iniioceiitii decieluiu prsecessisseferlur Mil-
partieiila ex aniea consecrata Eucharistia, quatn pan- tiadis coiislitulio,ut oblationesconsecrutcaper ecclesias
lifex ad aliare procedens adoraverat, in capsa osten- exconsectatu episcopidirigerentur, quod declaraturfer-
sam ; ex qua partem quoesiiperabiindansfuissel prse- meiiium.SiniilisSiricii papaecircunifcrtur coustitutio,
ceperut reponi in condilorio, id est in eo loco ubi utnulluspresbyterMissas celebraretperomnetn heb-
Eucharistia soleret asservari. ln secundo libello du- domadamseu Doininicara,nisiconsecratumepiscopiloci
plexetiam particulsesacrae incalice commislio pi'_e- designaii susciperdt decluratum, quod nominaittr fer-
scribitur, sed utraque ex praeseiite -acrificio : conlra mentum.
qtiam in prirao libello, ubi pririia commisiio, raeO Hoc porro fefmenluriinihil aliud esse quam Euclia-
quideui judicio,(ilex proecedeiite,altera«x prscsente. ristiam, jam superius observavimus, Constaiqueex
Et ne quis dtibitetduplicem patiiculam missani fuisse vetuslissiirio CodiCe Ralispohensi, in quo habentur
in calicem-,id diserte notavit Amalaritis, qui, relaio glossse'super decretales 'pOiiiificuniepistoias, cujus
hoc ritu, ita cotnmentatur [xxxvn] in lib. lli, cap. 31. Codicis haecverha sutit, iii Itiriere riostro Germanico
Si hoc ita agiiur m Rottmna Ecclesia, ab iltis poleSt jain relata. De ferrnentoquod dictt, mos est Romanis,
addisci quid tignificet bis !positus pahis in calicem. Utde Missa qttmcahtalitr in Cmna Dohiini, el in Sab-
Non enim vacat a mysterioquidquidin officioagilur balo sancto, elin diesancto Paschm, et in Peiilecosten^
fuxla constilutionemPalrum. el in Natali Ddniini, de Sdncta ,(sic legeiiduin, non
Gonstat ilaque duplicem EuchariSti-Cpartieulam die santto) per toium aitiiuni sefviitur; el ubicunque
871 APPENDIX AD S. GREGORH MASNI LITURGICA OPERA. 872
per slationes, si ipse papa ad Missam prcesens non A convenire non poterant, ab ejus communioneseparati
fuerit, de ipsa Slissa (forte Suncta) mittitur in calicem, viderentur. In hujusrei signum nulla vox convenien-
cum diciiur, Pax Domini sitsemper vobisciira. El hoc tior afferri poterat quam fermenli. Sicul enim modi-
dicitur fermentum. Hinc illustraniur ea qusesuperius cum fermenlum, ut recle monet apud illustrissimus
notavimus, tum de fermento sumplo pro Eucharistia, Ciampinum Joseplius Tbomasius, totam farinae cui
iiidemque de Sancta; lura de asservata Eucbaristia injicitur massam fermentat, sic unicum illud divi-
ex priori sacrificio ad innniltendam parliculam con- numque pontificis fernienium, per titttlos niissuin,
secraiani in Missis [xxxix| subsequentibus : tum de- veluti unam mussam et corpus fidelesunius urbis co-
nique de ritu usilafo in Missa episcopali, ubi slalio pulabat. JNihii ergo facit hic locus ad probandum
fuisset absenlepontifice. Ejusdem glossaeverba proxi- panis fermentati usum in Ecclesia laiina. Sive enim
rne addita subjungo : Tamen Sabbato sancto Paschm azymus fuerit panis ille, sive fermentatus, Eucha-
mllus presbyler per ecclesiasbaptismalesneminemcom- ristia fermentj vocabulo designata est, non a materia
muttical, anlequam millatur ei de ipsasancla, quam ob- ex qua constaret, sed a cau.a morali ac niysiica,
tulitdominus papa. Verumnon tantuin Sabbaio sanclo, quod idem prestarei in corpore Christi mystico, quod
sed etiam qualibet Dominicaid fiebat, ut ex praemisso praestat fermentum in pane materiali.
Innocenlii testimonio intelligimus. Secus fiebal in Ca.ierum bunc morem iransmittendi fermentum
ccemeteriis, idestinecclesiis supertumulosmarlyrum seu Eucharistiam per titulos Urbis ante saeculum
erectis, in quibus, non exspeclatopontificis f.rmento, nonum in desuetudinem abiisse, colligimus ex libellis
presbyteris sacra licebat celebrare, quemadraodum in Ordinis Romani, in quibus nulla islius missilaliouis
parochiis, id est in ecclesiis suburbanis. memoria superest, sicut neque apud Alcuinum alios-
Consimilis ritus servabatur in ordinatione cpisco- B I que Ordinis Romani commentaiores.
porumetpresbyterorum, ut postea videbimus, quibus Ex his conjicere licet recentiorem morem Eucha-
ab ordinatore porrigebatur integra oblata consecrata, ristiam prselerendi pontifici, cuin aliquo proliciscitur,
ex qua comraunicabant in certos a sua ordinatione forsitan manasse [XLI]non solum ex communi pri-
dies, immitlendo scilicet pariiculam ex accepia prius morum Cliristianoruni more, qui peregrinantes Eu-
oblata in calicem a se consecratum, ul sic suam ciim cbaristiam secuin gestare solebant, sed etiam ex ve-
suo ordinalore comniunionem atque sacrificii unita- teri consueludine deferendi sacrosancta mysteria ante
tem protesiarentur, qttae duplex ralio erat pontilici pontificem, cum ad Missarum solemnia celebranda ad
miltendi Eucharisliara ad litulos Urbis singuiis Do- altare procederet; qui lamen ritus in primo tantutn
minicis per acolythos. Tertiam afferre licetex Inno- Romaui Ordinis libello preescribitur, non in aliis. Nam
cenlii verbis mox relatis, ul scilicet potestas lieret secundus libellus prsecipit ut pontifex, cum pervene-
presbyleris lilularibus Missam celebrandi, secus rit ad altare, primo adoret Sancta, quse proinde ibi-
quam presbyleris parocliiarum seu ecclesiarum sub- dem antea exstitisse necesse est.
urbanaruro , atque co_meterioruin, qtiod presbyicri 3. Gregorius Magnus initio Sacramentarii sui ita
eorum conficiendorumjus haberent alqtte licenliam. Missseordinem expltcat paticis. In primis ad lmroilum
Cur autem, inquies, per acolythos deferebattir fer- Antiphona, qtialisfuerit statutislemporibus, sivediebus
mentuni, si ipsa Eucharistia eral, et non per roajores festis , seu quolidianis, deinde Ryrie eleison. Ilem
ministros ? aul cur landero Eucharistia fermenti no- dicilur Gloria in excelsis Deo, si episcopus fuerit,
mine donata est? an quia panis ex quo conficiebatur lanlummodo die Dominico,sicediebus feslis; a presby-
fermentatus eral? ( leris autetn minime
Q dicitur, nisi solum in Pasclta.
Ad primum, acolylhorum id officium erat, ut sac- Quando vero litania agitur, neque Gloria in excelsis
culos ad confringendas in Missa oblalas consecratas Deo, neque Alleluia canilur. Poslmodum dicitur Ora-
portarent, easque sacerdotibus confracturis exlnbe- lio. Deinde sequilur Apostolus, lletn gradale, seu Al-
rent, tili patelex libellis Ordinis Romani. Quapropter leluia. Postmodum legilur Evangelium; deinde Offer-
in sua ordinatione sacculos ab episcopo antiquilus iorium; ei dicilur Oraiio super oblala. Sic fere per-
accipiebant in signum hujus muneris et officii. Id petuo vocatur baec Oralio in antiquis libris, quae in
probat libellus octavus hic edilus de Urdinationibus Editis et ab Amalario Secrela dicitur. Qua complela,
sacrls. Unde acolyibi duo iu Missa pontificali, cum dicit sacerdos excelsa voce, Per oninia ssecula saecu-
ponlifex procedebat ad aliare, deferebant capsas cum forum, etc. Conler Micrologi caput 23, ubi brevis
Sanctis, id esl Eucharistia.easque tenebant apertas, descriplto Missaeaffertur.
dum ponlifex Sancia adorassel, atque ex eis parti- Multain superioribus Gregorii verbis essent notanda;
culam assumi jussisset in.usum sacrificii quod mox sed aliis haecperuiitlimus, insigniora tanlum observa-
ab ipso celebrandum erat. Huc forte spcclat id quod luri.
in Propyleo ad lomum I Aprilis, Bollandiani [XL] lii prirais Kyrie eleison toties repetebatur, quoad
legilur de Zephyrino papa, cujus fuit hoc consliiu- pontifex aliquo nutu linera designaret. Unde Paris
tum, ut patenas vitreas ante sacerdoles in ecclcsiami- de Crassis observat Kyrie in Missis pontificiis tandiu
nislri porlurenl, dum episcopus Missam celebrttret. prolrabi, quandiu reverentia papse a cardinalibus
Sane Tbarsicius mariyr ex illorum acolythorum nti- lacienda durat. Verum iu iis Missis quse litanias sub-
mero eiat : qui cum quodam die deferret Chrisii cor- _^ sequebantur Kyrie eleison omiiti mos erat, ut ex. li-
poris sacramenia, nec vellel ea discutienlibusprodere D ' bellis nostris patet, ob eam videlicet causam quod
paganis, tam diu est fuslibus ac tapidibus maceralusab in litaniis jam cantatum fuisset.
eis, quousque exhalarel spirilum, teslaiile Usuardoi Cura dicendum est Paa; vobis, pontifex seconvertit
ad xvin Kal. Septembris. ad populum, ubi ecclesia directa est versus orientem;
Jam vero quam ob causam fermenti nomen Eucha- secus si versus occidentem, ut in basilicis Latera-
ristiae hoc iu loco imposilum sit, an quia ex panei nensi, Valicana, aliisque similibus, in quibus pon-
fermentato confecla essel, an potius ob myslicami lifex sacra faciens vultura habet conversum ad po-
aliquamratiouem, non estfacile definire. lllud certumi pulum, nec se vertit ad clerum, cui obversus est.
videtur, hac in sola occasione ferraenti vocabulumr Vide Ordinarium Jacobi Gaielani, pag. 415.
Eucharistia. in tota anliquitate tributum. Erat ergo> Deiude in Missa non sedebat pontifex ante abso-
praecipua et singularis in ipso facto lnijus appellatio- Iutani Oralionem [XLII]quse Epistolse prxroiititur;
nis causa. Quid si ad tegendum profanis rei sacraej eoque sedente ac annuente, episcopi et presbyteri
arcanuin pro more illorum temporum? Quid si ad de- sedebant, non vero diaconi aut subdiaconi, aliivc
signandam communionem ac vinculum unitatis hoc_ ministri. Huc spectat Hieronymi ad Evagrium epi-
vocabulum aptius visum est? Naro Eucharistia in ejus- stola 85. Gmlerumeliam in Ecctesia Romai presbyteri
H-O.uioccasione htijus rei gratia ad titulos mittebatur,, sedent, et stanl diaconi, licel paulalim, increbresceitti-
ex diciis, no pie.byleri tttulares, qui diebus Doini- bus viiiis, inter presbyteros, absente episcopo, sedere
nicis piopier pieijeiii sibi treditaiu una cum pontificei diaconum viderun, el in domesticisconviviis benedi-
 873 m ORDINEM ROMANUMCOMMENTARIOS 'PR_J_.tK.S_ 8*4
clionespresbylerisdare. Discant qui hoc faciunl non se A_Magnoprimum fieri cceplum colligilur, tum ex eo
recte facere. Id vero ex superbia ortutn esse scribit qtiod inillae ponliliciiin Romanorum ante eum bomi-
vetus auclor apud Augiislinum : Sed quia Romanm li;c exstant, tttm ex Soznmeni lib. vn, cap. 19, ubi,
Ecctesimministri suni, idcirco honorabilioresptttaniur de Romaagens: i In eadem Urbe, inquil, necepisco-
quam apud cmlerasEcclesias, propter magnificenliam pus, nec alius quisquam in ecclesia populuin docet;
urbis Romanm, qum caput esse videtur emnium civita- sed apnd Alexandrinos solus civitaiis Alexandrinae
tum. At propter eamdem causam presbyteri Ecclesise episcopus concionatur. Quam consuetudineni, cuin
Romanaesibi etiam plus tribuere debere recte infert antea introductanon fuisset, inlroduciames.e ferunt
Hieronymus, qui hanc diacouorum temeritatem in ex quo Arius presbyler , [xt.ivj de doctriua fidei dis-
eorum paucitatem eodem loci refundit. Diaconos serens, nova dogmata invexit. > Idem auctor qnse-
paucitas honorabiles, presbyterosturba conlemptibites dam aliae ibidem observat, quae hoc loco referri
facit. Plura de his apud Batonium ad annum 402. possunt. Est eliam hoc, inquit, Alexandriae inso-
Ad hsecante Gregorii Magni ponlilicatum Atleluia lens. Ad Evangelium episcoptts non assurgit. Et illic
in Missanon dicebatur exlra Pentecosten, id est extra quidem solus archidiaconus Kvangelium legit ; alibi
illos quinquaginla dies qui a Paschate ad festan Spi- vero diaconi, in mullis autem locis presbyieri , in
rilus sancti intercedebant. Teslisest lib. vu, epist. 64, quibusdam episcopus in praecipuis festis, ut Cons-
indict. 2 ad Joannem episcopum Syracusanum. tanlinopoli die sancto Paschse. » Verumtamen Pru-
Confer ea qure inferius dicturi sumus de riiibus denlius, Leone Magno et Sozomeno antiquior,
Sabbati sancli. in liymno 11, de coronis, ubi Romanam sancli Hip-
Si vulgato de Romanis ponlificibus libro fides est, n polyti basilicam describit, Ponlificem in tribunali
Anastasius papa I conslituitut quoliescunquesancla E- ad populumverba facere solitum fuisse testalur.
vangelia recilarenlur, sacerdotesnon sederenl,sed curvi Fronte snb adversagradibussublimetribunal
st.irent. Huc spectat id quod tanquam insolens factum Tollitur, antistes prsedicatundeDeum.
de Alexandrina Ecclesia Sozomenus referl, nempe
quod ad Evangeliumepiscopusnon assurgat. Id vero Verum id fortasse rarius. Cerle post Gregorium Ma-
cum quidam Romani presbyieri allentarent, Anas- gnura paucas baberaus Romanorum pontilicum homi-
tasius decreto suo hoc emeudavit. lias ; lametsi nonnulli aliquando concionati sunt,
Post Evangeliutn Gregorius in rubrica superiori quos inter Innoceniius III, et post eum Clemens VI
nullara facit mentionem de Symbolo, nec de con- multns conciones habuit.
cione. Et quidem plerique existimant Symbolum in Observatu dignum est id quod scribit Optatus in
Roinana Ecclesia non fuisse recitatum ante Henrici lib. III , oinneni episcopalemtraclatum seu conciona-
primi imperatoris tempus ; atque ad id probandum torium seunouem praeditum fuisse salutalione gemi-
afferunt Bernouis abbatis Augiensis, testis oculati, nata. Non enim , inqtiit, aliquid incipit episcopusad
auctoritatem, qui re vera id diserle affirmal; ad- populum dicere , nisi primo in nomine Dei poputum
ditque Romanos hujus rei causa ab imperatore in- salutaverit. Simites sunt exitus iniliis. Omnis traclatus
lerrogatos respondisse, videlicet quod Roniana Ec- in ecclesiaa nomine Dei incipitur, et ejusdem Dei no-
clesia non fuisstt aliquando ulla hmreseosfeci iufecla. mine lerminalttr. Ab aliquot saeculis exordium lit a
Sed taiuen imperaiorem a Benedieio papa id impe- saiuiatione angelica , qui ritus jam invaluerat saecu-
lrasse, ut Symbolum in posterum ad publicam Mis- lo xv, ut patet ex CaeremonialiPetri Amelii, cap. 42
sam [XLIII]decanfurefur,quod anno 1014 contigit. (J quod hic habetur ordine 15.
Verum longe ante id lempus Symbolum iu Missa 4. Oblaiionem quisque suam, non modo laici
pontificali decantari mos erat, ut (idem facit libellus utriusque sexus, sed etiam sacerdotes et diaconi in
secundus de Ordine Romano. Et ne quis interpola- Missa pontilicali faciebant. Id quo rilu fieret, siugilla-
lionera hoc in loco causetur, Amalarius in Egloga tim explicant libelli de Ordine Romano. Principum
super hoc libello, eumdem locum commentatur. oblationes , panis scilicel, accipiebat pontifex in se-
Quin eiiam in libeilis vet vi de Missa episcopali se- nalorio , qui locus erat ipsis ad auslralem partetn
cundum Romanos, qualis in usu erat ante saeculum assignatus; archidiaconus autera posl pontificein
nonuin, Symbolum post Evangeliuin assignatur. ita- amulas vini accipiebal ab eisdera. Alinrum iaicorum
que per illud intervallum quod a srceulonono ad un- oblatas episcopus hebdornadarius ; amulas diaconus ,
decimum effluxit, Symboli recitationem in Missa in- quas in scyphum refundebat. Idem fiebat tuni a
termissam a Romanis fuisse dicendum est. Quod Pontifice, tumadiaconis, in parte feroinaruni. Panetn
etiam de Oratione dominica conligisse veri similli- soluro absque vino sacerdotes et diaconi offerebant.
mum , siquidem eam in Missa post canonem Gre- De fornia panis oblali Onufrius ita scriptum legit a
gorius Magnus recitari praecepit, ex lib. vu, epistola Joanne Diacono in exposilioneOrdinis Rotnani, quarn
64, indict. 2. Certe Walafridus Strabo, in cap. 22 ait expositionem[XLV]reperire minime poiuimus : Obla-
usum decantandi SyinboliCP. ex ea urbe ad Rotna- tionum forma alque mensura, cum videatur fuisse
nos credi pervenisse, apud Gallos aulem ac Germa- antiquitus, proul erat cujttsquestudium atque devotio
nos idem Symbolum latius et crebrius in Missarum in religione divina, possumus tamen ex scriptis beati
officiis ccepisse recitari; quod prseter alios atiesiatur D Gregorii cerliora qumdam capere illius rei indicia, qui
.(EiieasParisiensis episcopus in lib. adversus Grsecos, scribit in libro iv Dialogorum, cap. 55: . Quemdam
cap. 1, ubi fidem catholicam vocat quam die Domi- presbylerumdetulisseduas oblationumcoronas cuidam
nica decanlat ad Missamuniversalis Galliarum Eccle- personm, quales coronas solebailunc Chrisliana reliqio
sia. Denique Cencius affirmat ita scriplum esse ad ojferre Deo pro se suisque omnibus, i Et pauto post :
Ca.nam Doinini in libro Gelasii : Non dicant Sytn- i Manifesium cttjus mensurmvel formm debeanl esst
bolum; quodargumento est aliis diebus dici potuisse sacerdotumoblalm,quceexpugilto simitmfieri jubeutur,
Gelasio primo pontifice , de quo bunc locum intelli- et ad speciemcoronm.i Nolum est factumraatronae il-
gendum existimamus. Sed quia nihil ejusmodi legi- lius Romanse , quae, cura communionem a Gregorio
tur in Sacramentario Gelasiano apud Thomasium acciperet ex pane a se oblato, risit corpus Chrisli
vulgato, suspendenda lantisper senientia est de Sym- dici quod esset ex illa oblatione, quam ego , inquit,
boli recitaiione Gelasii pontificatu, maxirae cum manifrtrsmets feci, et tibi obtuli. Moris quippe lunc
Patres ConciliiIII Toleiani, in canone 2, usumreci- erat ut unusquisque suam ipsius oblalam (quam vo-
tandi in sacris Symboli inducant secundum formam cabant ) propria manu conficeret. Unde Valens
orientalium Ecclesiarum,dicturi secundum Roraanac, imperator dona quae ipsemet fecerat, __v«uToufy.j-m,
si hic ritus apud Romauos lum usitatus fuisset eo divinse mensaeobtulisse perhibeiur a Gregono Na-
tempore, id est sera Hispanica 027. ziauzeno iu funebri oratione Rasilii Migni.
Post Evangelium aul Symbolum nonnunquam pon- Neque praeterniittendum hoc loco cst id quod
lifex sermonetu ad popuimu habebat, quod a Leone Humberlus cardinalis in libro conlra MichaeletnGe«
PAXROt. LXXVIII. 28
878 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNI LITURGICA OPERA.' -876
rularium scribit, quod diaconi cum subdiaconis, seu .A.,tenebat is qui miiram ponlifici ministrabat, lcstante
ipsi sacerdotes, sacris amicti veslibus, cum melodia Jacobo Gaietano, pag. 297. Duplex ejusmodi llabel-
Psalmorum conspersum, id csl panem inferinenlatum lum idem auctor memorat pag. 305 , unum scilicet
atl sacrificium, et in secrelario paralum ex secrelario ad refrigerandum aerem, aliud ad abigendas muscas.
proferebant. Qua de rc lcgendse Consuetudines Clu- Etsi verO nulla de hisce flabellis menlio fiat in an-
niacetises. tiquioribus noslris libellis , oorum tamen antiquilas
Advinumquod atiinet, amulas oblatas fundebat probatur ex Vila Fulgenlii episcopi Ruspensis, qui,
arcbidiaconus in calicem, quo utebatur pontifex ad cum esset monachtis, ex palmarum foliis flabellos
consecrationem ; et cum ad summum repletus erat, smpissimeconlexebat. AetToupyixovptiuarripioi) vocat
in alium calicem ministerialem, quem lenebat unus Cyrillus monachus in libro de vita Euthymii abba-
acolylhus, deplebat. Hic calix in libellis nostris scy- tis, tomo 1 Analectorum Grsccorum, pag. 60. Sed ad
phus appellatur, prseler quem alius calix major as- alia progrediamur.
signattir in.tertio libello. Ilaec observatio necessaria 5. Innocentius priraus, in epislola 29, duo repre-
cst ad ea illustranda quse de laicoruin sub altera hendit in sacris raysteriis praepostere (ut ipse sen-
specie communione postea dicluri sumus. Porro liebat) observata. Priintim est quoJ pacem anfe con-
cantor aquam Iinteo coopertam offerebat diacono, fecta mysteria quidam tradebant: Cum post omnia,
qui cani tuin vino in caiice miscebat, infundendo inquit, qum aperire non debeo (sic tunc sacra illa ar-
in modum crucis. cana tegebant), pax sil necessario indicenda, per
Joannes III statuit utoblaliones, et amulm, vel lu- quam conslel populum ad omnia qum in mysieriis ce-
minariain cmmeleriisper omnesDominicasde Lalera- .-lebranlur alque in ecclesia agunlur prmbuisseconsen-
nis minislrarenlur. Gregorius III item instituit »(<in "rsum, ac finila esse pacis concludentis signaculo de-
cmmeleriiscircumquaqueposilis Romm, in die nata- monsirelur. Alterum est quod noinina bfferentium
litiorum eorum, luminaria ad" vigilias faciendas et recitentur, anlequam precem sacerdos faciat, id est
oblationesde patriarchio per oblaiionurium[XLVI] depor- ante Oralionem factatn super oblata, imo ante Cano-
larentur ad celebrandasMissas perquemprovideril pon- nem , queiii precis noraine eliam designat Yigilius
lifex, qui pro tempore fuerit, sacerdolem. Exslat papa infra. Prius ergo, ait Innocenlius, oblationessunt
ejusdem Gregorii 111diploma de oblalionibus quoti- commendandm; ac lunc eorum nomina, quorum sunt
dianis per eum factis ad sanclum Paulum , nempe oblaliones, edicenda, ul inler sacra mysleria, id est
iu pninre Missa ad corpus oblatam unam ; in secunda post cousecrationem, nominentur, non inler alia, qum
Missa ad sanclum Timolheumoblatam unam ; in ler- anle prmmittimus, ut ipsis mysteriis viam (uluris pre-
lia Missa ad imaginem Salvaloris, qum et Aposlolo- cibus aperiamus. Utrumqueritum, quem hic improbat
rum, oblatam unam; in quarta Missa ad sanctuni Iunoceniius, servabant Gallicansect HispanicoeEc-
Gregoriumad januas oblatam unam; deinde in Missa clesise, et quidem priorem aslruit Justinus martyr
quinta ad altare majore oblatas duas. Ex quo videas in Apologia secunda. Haecaulem Innocenlii consti-
jam lunc in illa basilica sex missas per singulosdies, tutio a Gallis recepta fuit anno 789 , in Capilulari
et quidem in diversis aliaribus solilas celebrari. Aquisgranensi, cap. 53 et 54.
Diploma ita concludit pontifex : Nos vero ideo dedi-
mus hoc majore allare monachis, ut hmc otnnia fiant [xLVBtJVII. Continualio riluuni'in Missa pontificati
omni tempore. Gonfer Typicum lrense Ducacimpera- singularium a Canone ud Communionem.
tricis, cap. 34, quse singulis diebus in divina liturgia Q Omissa Prsefatione, in qua nihil singulare occur-
teplem panes offerri praecepit, Analeclorum Graeco- ril, progredimur ad Canonem , quera sacerdos non
rum tomo primo, qui noslrorum studio nuperritne inchoabat anle absolulum a choro trisagii canlum.
prodiit in lucem. Id enim libelli nostri prsecipiunt, et post eos Herar-
Ab annis amplius quadringentis desita est offerri dus episcopus Turonensis, cap. 1(3: Vt Secreta pres-
a laicis materia sacrilicii; sed Augustinus Patri- byleri non inchoentantequam Sanctus finialur. Secre-
cius, in suo Cseremoniali describit modum qui ante ta vocal Canonem, quod eum sacerdos submissa
annos ducenlos observandus erat in oblatione ad voce, etquidem solus, recilaret. Eodem raodo ap-
Missam ponlificalem. Quippe leclo Evangelio, diaco- pellaturinveteriMissaliGallicano, raiiii pag, 535, ubi
nus Evangeiii lalinus accipit Hostiam unam de tribus Collectiopost Secreta ca dicilur quse cosisecraiioni
qum sunl super patenam, et cum ea alias duus Ho- proxirae succedebat; quod argumenlo eslCanonem
slias langil,el eam dal sacrislm comedendam. Deinde Misssesubmitsa voce etiatn in Ordine Gallicano fuis-
accipit aliam Hosiiam de duabus qum remanserani, et se recitatum. Ita etiara in Romano ; undein secun-
cum ea langit patenam et calicem per tolum, inlus et do Ordine Romauo hic legitur, quod ponlifex secrele
exlra; el similiter dat eam sacristmcomedendam.Id fit inttal in Canonem.
ad vitandum veneni pericultim , quod in caput sa- .. Preces et canonicam precem appellant veteres, in
cristae, qui omnia parare debet, hoc pacto redunda- primis Vigilius papa, in epislola ad Profulurum epi-
reL.Posf /io;c,ob eamdem ralionem de ampultis vinum scopum Bracarensein : Ordinem quoque precum in
el aquam in taxeam dat sacrislm ad prmguslandum; t ceiebrilaie Missarum iiutlo nos tempore, nulla (estivi-
et deindeaccipiens palenam cum Hostia, eam dat in lale significamushabere diversum; sed semper eodem
mattibuspapm, qui ittam Deo ofjferensdicit: Suscipe, D tenore oblata Deo munera consecrare. Quoties vero
sancte Pater, etc. Hsec ex Augustino, ubi de Missa Paschm, aul Ascensionis Domini, vel Penlecostes et
niajore in die Nalalis Domini, quod iterum repetit Epiphanim, Sanctorumque\Deifuerit agendafestivitas^
in Sabbato sanclo. singula capilula diebus apla siibjungimus,quibtts com-
Hic agcndum esset de vasis sacris, quorum usus in memorationem sanctm solemniialit, vet eorum fiici-
sacrilicio Missaeapud Romanos. ,Verum consulendus mus, quorum natalitia cetebramus; cmtera vero ordme
bac de re prae aliis pite memorise cardinalis Bona. consuelo prosequimur. Quapropter el ipsius canonicm
Unum hic addere lubet de vasis sacris basilicse Ya- precis texlum direxitnus sub.ler adjeclum, quem Deo
licanse, de quibus fit mentio apud Orosium , qui, de propitio ex apostolica traditione accepimus. Varietas
Romanaeurbis direplione per Alaricum facta agens, illa, de qua loquitur Vigilius, hactenus servalur in
in lib. vn, cap. 39, ait militem Arianum vasa sacra illa Canouis parte quae incipit a verbo Communi-
cxlorquere voluisse a virgine quadam, cui commissa canles.
cranl. [ XLVII ] Tum, exposilisopibus, atlonitum fuis^ Precem illam Canonem primus, aut inler priinos
se barbarum magnitudine, ac pondere, ac pulchriiudi- absolute vocal Gregorius Magnus, in lib. xi, epistola
ne, ignota etiam vasorum quaiitale. Cui virgo illa 59, ubi notat Januarium episcopum, lempore quo
dixit: Hmc Pelri aposloli minisleria sunt. sacrificiumcelebral.,lanlam pqti frequenleranguslium,
Inler varia instrumenla qu* rei sacroeinserviebaut ul vix post longa inlervulla ud locum Canonis redire
censendum est fiabellum ad abigendat muscas, quod valeat quetn rcliquil; alque ex Im mullosdubiiare &
877 IN ORDINEMROMANUMCOMMENTARIUS PRvEYIUS. 878
eomiimnionerndebeantde ejus conseeralionepercipere. A legunt, el quibus hodie non communicanl; qtiw cum
Qnos admonendos dicit, ul nullatenus penimescant, recitantur in conventiculiseoruin, lecloribussuis dicunt
sed cum omni fide etsecurilale communicent,quiamgri- Pax lecum, et cutn ipsis plebibus quibus iltm littefm
litdo personm[XLIX]sacn" mysteriiRenediclionemnec scriptmsunt non communicant.lix.c nomina JEcclesia-
ntulal, nec potluit; imo ncc peccatum sacerdolis, alte- rum apostolicarom, id est quibusapostoliscripserunt,
stante Optato Mileviiano,in lib. vi. Ergo liquidoappa- cxepislola 53, num. 5, scripta eranfin libris tattctis
ret ex invocationenominisDei possealiquidsanclificari, in Codicibussanctis, nempe in libris Sacramentorum;
etiamsi peccator invocelDeum. Canonem fere inte- quo nomine libros sacrosancti sacrificii moduni con-
grutn, sed verbis aliquantisper immuiatis, refert ve- tinenles solebant designare.
luslissimus auctor, lib. iv de Sacramenlis, apud Caiioni subjtingitur Oralio Dominica, de qua qui-
Ambrosium. In antiquissimo Codice ReginseSuecise, dam e Siciiia Grseci vel Latini conquerebantur, quod
nuiu. 1454, deest enim in verbis consecrationiscor- eam Grsecorum excmplo moa: posfCanoncmRoinaui
poris Chrisli. In quibusdam Ecclesiis Atnenpost ver- pontificesdici slatuissent. Respondet Gregorius: Ora-
ba consecralionis a populo dicebaiur ; sed nibil hac tionemDominicammox post precem, id es.t Canonem,
de re nec in libcllis nostris, nec in Sacramentario dicimus,quia mos aposlolorumfuit utad ipsam solum-
Gregoriano, tametsi ejus rei meminit Augustinus in modoorationemoblationisHostiamconsecrarent.Gre-
cpislola ad Januarium. goiius autein hujusce institittionis auctorem se innuit
Per tolum Canonem episcopi, diaconi, subdiaconi' his verbis subsequetitibus: Et valde miltiinconveniens
ponlificiservientes, ct presbyleriin presbylerioperma- _. visum esl ul precem, quam scltolasticus composuerat,
nebantinclinati,nisi quod ad verba Nobis quoquepec- " super oblationemdiceremus;el ipsam tradiiionem(forte
catoribus, surgebanidiaconi.Hac corporis inclinatione Oralionem)quam Salvator noster composuit,sUperejus
adorabant sacram Actionemet sacra mysieria , quse corpuset sanguinemlaceremus.[LI] Additiandem mo-
vulgatus Anaslasiusin Martino papa adorandam Ho- dum esse diversum aGrsecisin EcclesiaRomana,quod
sliain vocat. DominicaOralio apud Grmcosab omni populo dicitur,
Non statim post consecrationem in altum a sacer- apud nosveroa solosaCerdote.Ex illis, inquara, verbis,
dote Hostia, ilemque calix primis illis temporibus ef- valdemihiinconveniensvisttmest, colligiturGregorium
fcrebantur, sed sub finem Cannnis, cum diceret sa- auctorem fuisseut OratioDoniinicain Missadiceretur
cerdos Per quemhmcoinnia, etc, erigebat se archi- apud Romanos, aut potius reslitueretur. Nfeijiieeliiin
diaconus solus ; et ctim diceretur Per ipsum et cum verisiraile est Orationera iliam divinam, quatn in
ipso, levabatcum ojferloriocalicem per ansas, el tene- omnibus aliis liturgiis, tam orienlalibus, quain occi-
bat exattansitlum juxta poniificem,Microloguscorpus dentalibus, Gallicanis, Hispanicis, et Mediolanensi,
cum calice tunc levalumfuisse dicit in cap. 15, ubi et quidem aposlolorum cxemplo , in sactis frequen-
nullam alterius post consecrationemlevalionis men- talam fuisse constal, a sola"Romana Ecclesia , quse
tioiieui facit. a Orientales id prsestanl paulo ante aposlolicamproealiis tradilionero semper seculaest,
coinmuiiionem. Porro elevatio post consecraiionem prseiermissam initio fuisse. Cerie totam sacrificii pe-
in Gallia post medium saeculum undetimum videtur titionem fere omnis ecclesia Dominica Oratione con-
Deri ccepta, haud scio an paulo serius in Ecclesia cludebat Augustini scvo, ex ejus epistola niodo 1>49,
Romana, taifteisi utrobique ad consecraiioneni sacra ad Paulinum. Idem in sermone551, qui exstat in"'
niysleria adorarentur. Huc spectat lvonis episcopi tomo quinlo nova; Editionis, docet, num. 6; Aniisli.
Carnulensis epistola 142, ad Maihildem Anglorum C fesad altare assislenlessoliios fuisse citm omtiibuspe-
rcginara, cui gratias agit, ob campanas ecclesiaesuae clora tundere. Quod recitanda Oralione Dominica
concessas, quarum sonitu ait renovari ipsius reginaa fatitim indicat paulo inlra bis verbis : N'am-si non
memoriaro, tunc praesertim, quando illa salularis habemuspeccata, et luttdeiilespeclora dicinius Dimilte
Hoslid, pro nobisredimendisin ara crucis obiaia, per nobis peccata nostra, ex hoc ipso certe et gfuviier
novi sacerdolii minislros in Domini mensa quotidie nullo dubilante peccamtts,cum iitter tacrdmenlamenli-
consecralur; ubi nulla mentio clevationis, uti nec in mur. Ubi sacramenioruin nomine consecralioneui si-
Usuum Ci-terciensium, cap. 55. Sic vero in institu- gnilicat sacrorum inysterioruin corporis el sanguinis
tionibtis Capitulorumgeneralitim,cap. 25, disl. 5, ubi Christi Doinini, quseplurali nomine eliara alibi sacra-
iiCapituIo.geiieralianni12l5staiutum iegitur uf, con- menla vocat. Ergo, ut dicere coeperam,liios erat Ec-
sccrationeperacla, [L] Hosiictelevelur; qtto fere tetn- clesiae universalis aute Gregorii oeviim ut Oralio
pore Guillelmusepiscopus Parisiensis, et iit Germa- Doininicain Missadiceietur. Sed cum fortasse Roraa-
nia Guido cartlinalis slaiuetunt ut ad elevationem ni quidem sacerdoles hauc Orationeni, quasi alias
cauipanula pulsaretur. Hoc loco in menioriam redit coniiiiuiiem, omitterenl, b uti presbyteri Hispauici
sancu MalacbtoeIliberniae primalis calix sacer, in exlra Dominicamin diviuis olficiis ex concilii iv To-
tbesaufo Clarsevallensiasservatus, ex cujiis labio dc- letani cunone 9 , Gregorius Romanos ad uniformein
pendcnt aliquol campanulae,quibus ad motumcalicis liiuni decrelo suo revocavit. Certe in Missa pra:san-
astanles ad adorandtimexcitareutur. Denique soeculo clificatoiuni, quaequoiaiinis in Parasceve celebraiur
xm , in CserenionialiGregorii X liic edito, pa*. 255, ritu pritnitivo, Oraiio Dominicarecilalur.
prascribitur ul in elevationecorporis Chrisii protter- " Post Oralioncin Doniinicainlii fractio panis conse-
nant se ad terram, el adorenl revereulerin (acies ca- crali, et una ex tribus pailictilis in calicemdemitiitur.
dendo, el sic prostraii sleitl usque acTPerouinia. Qund At duplex in Missa ponttlicali commisiio autiquitus
hodie quoque actilant Cartusiani. Adde Jacobi Gaie- fiebat, una ante AgnusDei ex priori sacrilicio, ui su-
lani OrOinarium, in quo etiam uienlio iit elevalionis perius vidimiis, alia posl comniuiiionemponlilicis ex
et adorationis, hic pag. 285. praesente.Yeruiujam a mullis saeculisunica laiilum,
ln canone dttplex comiuemoratiofiebat, fitque lio- iienipe poslerior, iil coramistio ex relicta parte Eu-
die quoque, vivoruut ante consecraiioneni, nioituo- cliaristiaeintra digitos pontificispost conimunionem.
ruin vero posl eam. In ulraque recitnbanlur noinina [LII]ln Gallicauiset HispanicisEcclesiis, aniequam-
Ecclesiarumapostoiicaruin, Cumnominibusvivoruui diceretur J°aa:Dominisil sempervobiscum,Benediclio-
antistitum in piiori coiniiiemoraiione, et inorluoruni nein populociicunistaniiabepiscopo sacracelebranle
in posteriori. Id colligimuscx Augustini epistolis 43, iinpeudi auliqiius mos est, ut patet lum ex antiquis-
5- el 53. De Codicibusnon lantum nostris, ait ille iu simis Iibris Ordinis Gallicani, tum ex conciliiiv To-
epistola 45, nura. 21, sed etiam illorum, sciliccl Do- letani canone 18. Haec Benedictio triplici Oraiione
natislaium, recitamusEcctesias,quarum notninahodie populo iuipertiebatur, quales Orationes non semel
"VideYilam Euthymii abbatis, tom. 1 Analecl. in Missa omitlalur Oratio Dorainicain aliquibuBEc-
Graec., p. G2. clesiis, (Tif. 10, de his qui in Missa nou complenl.)
b Sic Patres concilii Basileensisconqueruniur quod
 879 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNILITURGICA OPERA SSO
iypis excus» sunl.Missa Verum has Benedictiones non in- \quas vero oblaliones suas ponebat in patenam, quam
venio receptas in pontificali, imo eas gcaviter tenebat diaconus. Huitc IOCHHI, sane obscurunt, il-
improbare videtur Zacharias papa. De his eniin inter- lustrat Micrologus in cap. 17 : Cum aufem dicit Per
prelor lisec ejus verba epislnlse ad Bonifacium : Pro Dominum nostrum, rumpil Hosliam exdexlro laiere,
Renediclionibusautcm quas faciunt Galli, ul nosli, fra- juxla Ordinem, ad designandum dominici laleris per-
ter, mullis viliis varianlur. Nam non ex apostolica Ira- cussionem. Deinde majorem partem in duo confringil,
dtlione hoc faciunt, sed per vunam gloriam, adhibentes ut tres portiones de corpore dominico efficere possit.
sibi damnaiionem.... Regulam itaque caihoticm tradi- Nam [LIVJunatu in calicem, faciendo crucem, mitiere
tionis, quama sancla Romana Ecclcsia, cui Deoauctore debet alteram vero ipse presbyter necessario su-
deservio, acccpisti, omnibus prmdica. Si de his Uene- mit, etc. Secundum hauc inierpretalionem alie
diciionibus (utquidem opinor) agit Zacharias, duriora ohlationes, quas pontifex ponebat in patenam, erant
sunt ejus verba qnam causa, quse alias iaudabilis duae particulae reliquse ex illa fractione. Cur au-
censeri poiest, raerealur. De ejusmodi Benedictioni- tetn prima illa particula super altare remaneret ex
bus quaedam verba inlrusa sunt in secundum Ordi- Ordine Romano, aliam affert causam primus libel-
nem Romaniim : Posf solutas, ut in Itis parlibus mos lus noster, aliain Micrologus, qtise tamen causse non
est, pontificalet Benedictiones,cum dixerit Pax Domini omnino contrarioe stinl. Libellus noster de Ordine
silsemper vobiscum, mtififin calicem de sancla oblata, Rotnatio primus docet id facium quia ila observant,
Sed bsnc verba, uf in his partibus mos est, dicla esse ut dum Missarum solemnia peraguntur altare sitte sa-
consideratione loci, ubt descriptus est iste Ordo Ro- crificio non sit (quae ratio eliam fortasse movit ut
mantis, satis inlelligilur. ISon ergo inserendum erat " Eucbaristia pontifici ad sncra facienda procedenli
BenediclionalenovooGregorii operum Editioni, quod praeferrelur). Micrologtis vero ait illam paniculaui
a ritu Romanorum atqtie adeo ipsius Gregorii menle esse dimissamcommunicalurissive infirmis. At com-
alienuin est, tametsi in Codice bibliothecse Csesareae inunicaiuris in illa poulificia Missa disiribtiebantur
Sacranientario Gregoriano subjecltim reperiatur, ut- alke oblatse consecralse. Post prsediciam fractionem
pote descripium ad alterius Ecclesiac usum quam ponlifex revertebatur ad sedem suam.
Romanae. 4. Ad hsec in primo tantum Ordine Romaoo Iegi-
tur nomenculatorem (cujus officium erat pransuros
"VIII. Singutarta sacrm communionis in Missa pon- ad convivium invitare, eorumque nomina describe-
tificati. re), saecellarium (qui saccello seu thesauro fisci
Cum multa singularia occurrant in communione, praefeclus erat) et notarium vicedomini seu oecono-
qualis olitn fiebat iu Missa ponlificali, ut ea facilius mi, postquam inler sese Agnus Dei dixissent, ascen-
observenlur, prsemillendum est in illis solemnibus disse ad altare anfc faciem ponlificis, ut annuerel eis
sacris, etiam postquam Misssetanlisper muliiplicari scribere nomina eorum qui invitandi erant, sive ad
coepeiunt, omnes, non solum laicos et sacerdotalis mensam pontificis per nomenculaiorem, sive ad vice-
Ordinis expenes, sed etiam presbyteros et episcopos, domini per notarium ipsitts; quorum nomina post-
qui sacris inlererant, comraunionem sacram partici- quam descripserant, descendebantad invilandum eos,
passe. Huncritura apud Orientales advertimus in facto ac deinde redibant ad sectemubi pontilex consiste-
Nestorii patriarchse CP. qui, Dorotlieum episcopum bat.
[LIII]analhema dicentem in eos qui Virginera Deipa- 5. Archidiaconus inlerim levabat calicem ex altari,
ram dicerent, non modo non redarguit, verum etiam ,^ et dabat eum subdiacono regionario, seu archisubdia-
ad niyslieam communionem raox admisit, ejusque cono, ul leneret eum juxta cornu altaris dexlrum.
panicipem effecit, quemadmodura legilur in epistola 6. Accedebantdeinde subdiaconi sequenlescum aco-
Cyrilli Alexandrini ad eos qui de se conquerebanlur.
Idem rilus servabalur apud Romanos in Missa ponli- lythis, qui sacculos porlabant, a dexiris c.t a sinistris
uti in libellis Ordinis altaris; et acolylhi quidem exlendebanl brac.hiacutn
ficali, exponitur sequentibus sacculis, quoruin sinus subdiaconi, sfanfes a fronte,
Romani; sed an presbyieri simul cum pontifice sacra explicabant ad recipiendas oblaiiones ab arcbidiaco-
celebraverint, non explicant. Id supplet Amalarius in no, qui eas in sacculos demiltebat.
lib. i, cap. 12 : Mos est RomanmEcclesimut in con-
feclione immolalionisCltrisii adsint presbijleri, el timul lse7.cantorum
Evacuato oblalionibus altari, archidiaconus scho-
cum pontificeverbis et manu conficiant. Ex quo intelli- innuebai ul canerent Agnus Dei, quod
in confractione corporis Doinini a clero et populo de-
gitur hunc morem esse antiquum. Jacobus aVitriaco
cjus rei teslis est in Hisloriae occidentalis cap. 58. cantari Sergius papa 1 constiluisse fertur. Cetie iu
Consueverunt,inquit, presbijleri cardinales summopon- Missa Sabbati sancti, quae veleri niore etiam nunc
omiltiiur Agnus Dei cum Antiphonis ad
tifici in sacramenio allaris assislere, et cum eo pariter celebratur,
celebrare, imo et communicare. Utrumque enim In- Olfertorium et ad Communionem, quse prunaiii non
nocentitis tertius docel in lib. iv de myslerits Missse In esse instituli Walafridus Strabo et alii observaruni.
cap. 25, ubi ait cunsuevisse presbyterus cnrdinales Missas [LV]rubricis tamen Sacramentarii Gregoriani ad
Romanum ciicumsfare pontificem, et cum eo pariter a consuetas assignalur Agnus Dei, sed fortasse
celebrare; cumque consummalum est sacrificium, de . solis cantoribus, uti in libellis nostris antiquioribus
manu ejus communionemaccipere. Nttnc operse pre- D praescribitur, tuin cani mos erat, quod a clero el
liinn est singillaiiin exponere bujusce coimnunionis populo decanlari Sergius praeceperit: ut dum prmpa-
ritus. ratur ad dispensandum corpus dominicum, rogent
1. Et primo quidem, diclo Pax Domini sit semper accepturi, quatenus ille, qui pro eis oblatus est inno-
vobiscum, non slatim cantabalur Agnus Dei, sed pon- cens, faciat eos salubriter pignora salulis mternm per-
lifex mittebat in caltcem Sancta, seu de Sancta, sive, cipere, ul idem qui supra Walafridus scribit in cap.
ut in secundo libello habetur, de Sancta oblata. Quae
particula non videlur ex prsesente sacrilicio, siqut- 8. Acolythi, oblationibus in sacculos acceptis, in
dem lunc nondum fracta erat oblata, sed ex prse- duas pnrles divisi, pars ad episcopos qui ad dextram
cedenti sumpta fuisse. Hoc facto, pontifex dabat pacera pontificiseranl,pars ad presbyteros qui ad sinistram
arcbidiacono. accedebant, prtecedentibus hinc inde duobus subdiaco-
2. Archidiaconus, accepta pace a ponlifice, pacem nis regionariis, qut suam uierque patenam portabat, ut
dabal episcopo priori, deinde cmterisper ordinem, et ' ad niititm pontificis oblalionum confractio super illas
populis, ita ut episcopus eam daret priori juxla se patenas fieret,tum per episcopos.lumperpresbyteros
stunti, hic vero sequenti; el sic per ordinem, sepa- atque diaconos. Patenae propterea amplissima; erjnt,
ratim autem viri el feminm. quarum unam a Sergio papal datam viginti libras ap-
3. Pontifex rumpebat oblatam ex lalere dextro, el peudisse Anastasius auclor est, a quo quandoque
parlicHlamquam ruperat super aitare retinquebai, reli- cQinmumcalesabsolute vocari existimo. Gomminuim
8H{ IN ORDINEMROMANUMCOMMENTARIUSPRiEVIUS. 882
ad disiribuendumEncharistise meminit Auguslinus m IA licet in die sancto Parasceves. Jacobus Gaietanus et
epislola 149, ad Pauliiuim, num. 16. Petrus Amelius addunt etiam prlmam Missam in
9. Expleta confraclione, canebatur anliphona ad Natali Domini; et Auguslinus Patricius feriam quar-
communionem cum suo psalmo; tumque diaconus lam Cinerutn , quibus diebus sacrosanctum Christi
minor a subdiacono accipiebat palenam, in qua sangtiinem non ex calamo, sed ex calice hauriebat.
reposilse erant duae particulse post confractionem Nicolaus III Psalmum Lmtatus sum, cum aliquot
ilostise factara a pontifice, eamque deferebat ad se- versiculis et Collecta de Pace, cantari ante commu-
dem pontificis,ut comtnunicarelcorpore dominico,et nionem praecepit ad impetrandam pacem inter prin-
quidem stans conversus ad Orientem, quod habemus cipes Chrislianos, quod eiiam Joannes XXII suo tem-
ex quinto libello noslro. Innocentius III habet lan- pore constituit. Idem ritus perseverabat lempore
tum consistens,infra. UrbaniVI, ex CseremonialiPetri Amelii.
10. Eucharisiia snmpta , ponlifex de ipsa sancla 15. Absoluta communione pontificis, arcbidiaco-
quam momorderat parliculam infer manus archidia- nus fuluram slalionem annunliabal. Ita in libellis
eoni in calicem quam lenebat subdiaconus ponebat, duobus primis Ordinis Romani; sed modum expri-
dicendo : JPiaf commislio et consecratio, elc. Amen. mit unus Benedictus canonicus , agens de feria 4
Ubi contecrare est simul sacrare, quse verba sunt Cinerum, in libelli decirai num. 55 : Anfecommuriw-
Pelagii papse I in epistola ad Joannem Palricium, nem slat subdiaconusregionarius juxta altare, dicent
apud Holstenittm in collectione Romana. Eodijm alta voce: Crastina die venientestalio erit in ecclesia
spectant verba canonis 17 concilii primi Arau- sancti Georgii martyris ad Velumaureum. Respondel
sicani. Sic itaque duplex in Missa pontificali fiebat g] schola, Deo gralias. Quo aulem modo, finita Missa,
commislio in calice, una statim post primam con- fieret salutatio pontifici ab ipsius diei statione, idem
fraclionem a pontifice faclam, altera posl ejusdem auctor ibidem explicat. Post communionem pontifi-
communionem. Utriusque meminit Amalarius , ut cis fiebat etiam jejunii qualuor temporum denunlia-
superius vidimus, tametsi unica in tertio Iibello me- tio, cujus rei forraulas refert eminentissimus car-
moralur. At in primo libello, ubi prima commistioex dinalis Bona.
prsecedente(ut mihi visum est) sacrificio facla est, 14. Conlirmalo pontifice, archidiaconus refundebat
alia ex prsesente fiebat, ex diclis. parum de calice seu de sanguine consecrato in scy-
[LVI]11. Post hsec verba, Fial commistio,elc, in phum, quem tenebat acolythus. Hic est scyphus seu
dunbits prinribos libellis subditur Pax lecum. Resp. calix minislerialis, in qtiem vinum oblalum ex ma-
Ef cumspirilu tuo. Deindein primo ponlifex confirma- jori calice refusum fuisse superius notavimus; ac
lur ab archidiacono, accipiendo scilicet sanguinem proindesangiiis refusus in illtim scyphnm cum vino
pro complemenlocommunionis, uti Micrologusloqui- jam in eum refuso commiscebattir ad populum con-
tur. Quid sibi velit bsec pacis imprecatio, non appa- firmandum, ut mox dicemus. In aliis locis et Eccle-
ret ex his libellis. Forsan hoc referendum ad id quod siis non infundebaiur vinum cum sanguine conse-
Iraditlnnoceniius tertius in lib. vi, cap. 9, ubi com- crato, nisi ubi advertehant ministri nou suffecturum
munionem ponlificis et minislroruni ita pxponit. Ut sanguinem purum communicaturis.
aulemin perceplionecorporis et sanguinisClirisli nulla _Hujus rei exemplum habemus in usuum Cisler-
possit fallacia suboriri, sed in utroque perceplionis ciensium cap. 53 : Dum autem fratres percipiunt san-
veritas evidenter appareat, suniinuspontifex nonstalim guinem, infundalur vinum in calice a diacono, cum
pariiculam Iloslim dimiitit in calicem, scd eatn posl C opus ftterit, de ampulla a subdiacono anle prmparata
trittumcrueis signaculumin patenam reponit. El post juxta uliare. Si quid autem residuum ftterit de ipso
osculumpacis ad sedem ascendens, ibique consistens, sangidne, bibat illud cum calice, etc. Ergo sanguis
uniecrtiscernenlibus,parlemmajoremoblatmde patena, absolute dicebatur etiam posl illam vini admistio-
quam ei subdiaconusreprmsentat, ipsamque videntibus nem. [LVIII]Clarius el apertius Cseremoniale saucli
dividens, unatnque particulam sumens, aliam mitlil in Betiigni apud Divionem: Debetautem vinumj'n um-
calicem, quetn tenet coram ipso subdiaconus,de quo pulla juxta ettm, scilicet diaconuin, jugiter essc , uf,
sanguinem haurit cum calamo. Deinde particttlam quando opus esse perspexerit, eodem vino sanguinem
unani cumosculo tradil diacono, aliamque subdiacono dominicumaugere possil. lia Csereraoniale annoiuni
sine oscttlo, quem ad allare ministransei calicemdia- feie sexcenioruni, a quo lempore parum decedunt
conus osculatur. Non dubilo quin ponlifex Kucha- prinii illi Usus Cisiercienses. Paulo recenfius est
ristiam tradendo diacono, eunique ita, utdicit Inno- Ordinarium abbatiae sancti Victoris apud Parisios,
centius, osculando, dixerit verlia superiora Pax le- cujus hsecverba : Interim auiem dum communicant,
cum, respondenie archidiacono El cum spiritu tuo. subdiaconuscum ampulla vinaria diaconodebel aslare,
Sane olim fideles, suscepta Eucbarisiia , episco- et quolies opus fuerit, calici vinum infundere, etc.
puni seu sacerdotem a quo eam acceperant osculari Idem observavit Nicolaus abbas Panormitanus , in
solebanl, cum in Oriente, lum in Occidenle. Hiero- quibusdam locis, ubi posfsumplionemcorporis et san-
nymus, in epislola 02 adversus Joaunem Jcrosoly- guinis Christi aliquid de ipso snnguinereservittur in
roilanum : Qitisquamne libi invilus communical?. calice, et superinfunditur vinum purum , ut alii com-
quisquamneextenta manu vcrtit faciem, et inter sacras jx municaniesinde sumanl, Non enim esset deccns tan-
epulas Judm osculum porrigit ? Paulus Emeritensis tum sanguinem conficere,nec calix capax invenirelur.
diacouus, de Vilis Patrum, cap. 7,de Eiddi cpiscopo Denique Guillehnus de Lindwode, officialis Ecclesiae
Inquens : Vade, inquit, comtnunica,et da nobis oscu- Caniuariensis, in Collectione Constilutioiium pro-
luni. Denique in quodam traciatu fralrnin Praedica- vincialium Ecclesiaesuae : Sacerdos,qtti lenel calicem
lorum, apud Slevarlium edito : Pariicipalionem cum sanguine, vide.ns quod quantilas sanguinis non
sanctmcommunionis,nonsimiliterGrmci, ttt nos, perfi- sufficeretomnibusfralribus, ponit ibi modicumde vi-
ciunl;sed dicunlquod qui Missatncelebrat sttcerdos no : lu Guillelmus, qui vivebal sub initia saeculixv.
osculaiur volentemcommunicare. Subdit post proe- Verum hac de re ilerum infra; nunc ad ritus Roma-
missa Innocentius tenitis : Diaconuset qui superioris nos redeamus.
sunl ordinis, cum percipiunl Eucharistiam, osculitm 15. Mox accedebant episcopi et presbyieri, uta
sttscipiunt ab episcopo,acolyllttis, et qui sunt inferio- ponlifice communionem accipercnt, episcopi quidcra
rum ordinum, non suscipiunt. Subdiaconus vero, quia siantcs ad sedem ponlificis, presbyteri vero ad allare
character Itujusmodiquondaminler non sacros, nunc genibus llexis, ut paiet ex Caeremoniali Gaieiani,
auiem inter sucros ordines reputatur, in perceptione pag. 512 et 5J5, conlra veterem ritum saltem
corporis non suscipil osculuma ponlifice, sed in per- Grsecorum,de quo Valesitts in Eusebium, pag. 145.
ceplione sanguinissuscipit osculuma diacono. Utrosque archidiacqnus sanguine dominico; episco-
[LVII].12.In qnibiisdain festis pontifex, cum sacra pus vero sequentes Otdines stans iu cornu altaris
celebraret, coininuniouempercipiebai ad altare, sci- coufinnabal. Presbyleri et diaconi manu, subdia-t
 883 APPENDIX AD S. GREGiJulI ftiAGNl LITURGICA OPERA. 884
coni ore Eucliaristiam accipiebant, ex libello sexto. A Asentes aderant, ac proinde in suis titulis Missasce-
At in quinlo subdiaconus calicem praobet primo lebrabant, ut plebi suae facerent satis. Quin etiani si
presbytero communicanli, qui et tribuat subsequenli, confluentium fidelium multiludo exigeret, in tina
et sic ,de aliis.suGcessive. eademque ecclesia sacrificium iterabatur. Ita enitn
16. Post haec archidiaconus, recepto de manu proecepit Leo Magnus, in epistola 7 ad Dioscorum
episcopi calice, reliquura sanguinis refundebat in episcopum Alexandrinum : Ut autem in omnibusob-
scyphum acolythi, supra cujus meminimus, aut certe servantia noslra concordet, iltud quoque volumuscusto-
in calicem majorem, in quo pariter vinura ex diri, ut cum solemnior feslivitas convenlum populi
oblalione contentum esset. Haec secunda refusio in numerosioris indixerit, et ad eam lanta fideliun multi-
duobus primis libellis diserte exprimitur, sed unica tudo convenerit quam recipere basilica simul una non
in lerlio, cujus hsec verba notanda sunt: Sed ipse possit, sacrificii obtatio indubitanter iterelur, ne his
pontifex confirmalur ab arcliidiacono in calice sancto, tantum admissis ad hanc devoiionemqui primi adve-
de quo parutn refundit arcltidiaconus in majorem cati- nerint, videanlur hi qui poslmodutn cottftuxerint non
cem, sive in scyphum, quem tenet acolylhus ut ex eo- recepli, cum plenum pietatis alque ralionis situtquo-
dem sacrovase confirmelur populus, quia [LIX| vinum, lies basilicam , in qua agitur, prmsenlia novceplebis
etiam non consecralum, sed sanguine Domini com- impleverit, tolies sacrificium subsequens offeratur, elc.
mistum, sanclificalur pcr omnemtnodum. Ex hac cnn- An vero haec sacrificii iteratio per unum aut plures
sequentia (qttse in aliis libellis non habelur, fortasse sacerdotcs fieret, non satis liquet. Quanquam per
a posleris intrusa) intelligitur saltetn, in illo majori illa lempora idem sacerdos aliquando Missarum so-
calice, sive in scypho contenlum fuisse vinum ex "B oa Iemnia geminabat , quo in numero erat sancltis ille
oblalione refusum, anlequam sanguis Christi in eum Severinus , de quo Gregorius Turonensis antistes,
refunderetur. Cur auteni populus non ex puro, sed dc Gloria confessorum, cap. 50. Is enim Severinus,
ex misto cum vino sanguine fuerit confirmalus, seu (ut in vetustissimo Codice legitur) Severus, cutn
postea expendemus. Sic evacualus calix sacer tra- duas ecclesias aedificasset, ubi dies Dominicus adve-
debatur primum subdiacono, qui raox calamum ar- nerat, celebralis Missis uno loco, ad alittm pergebat.
chidiacorio tribuebat ad confirmandum-populum; Sed vetitura fuit in concilio Aniissiodorensi ne unus
tum acolytho.qui eumdem calicem in paratorium seu sacerdos in uno eodemque altari plures Missas di-
in thecam.suam recondebat. ceret.
47. Post hanc secundam refusionem pontifex e
sede deseendebat in senatoriuin , ubi magnales Eu- [LXI] IX. Quando, It quomodo desierit communiosub
charistiareficiebat; et inadversam parlem, ubi ma- utraque specie in Ecclesia Romana.
ironae c.onsistebant, cisdcm communionem prsebitu- Cum laicorura communio in Ecclesia Romana
ru», subsequente archidiacono cum scypho prsediclo haudquaquam ex puro sanguine fieret, non ita diffi-
ad ulrosque confirmandos. Primis temporibus Eu- cilis fuit transiltis ad recentiorem morem, ut Iaici ad
charistia etiara laicis tribuebatttr in manus, qtia de unius tantura speciei particlpationem admittereiitttr.
re (estis est in primis Augustinus, (um in lib. u Jam mos isle receptus erat saeculolertio decimo. Id
contra epislolam Parmeniani cap. 7, tum in lib. eniin probant illorum lemporiira scriptores, ex qui-
item xi adversus littcras Petiliani, cap. 23. Veruni bus Alexander Alensis. Dicendum, inquit, quod quia
apud Romanos jam anle Gregorii Magni pontificaluiti *J ._ Christus integre sumilur sub ulraque specie, bene ticel
in os immittebatur a sacerdote, ut probat lib. in Dia- * %umerecorpus Chrisli sub specie panis lanlum, sicut
logorura , cap. 5, ttbi Agapitus papa cuidam rauto fere ubique fu a laicis in Ecclesia. Atqui communio-
et claudo corpus dominicum in os misisse perhibetur. nem sub uiraque specie viguisse ad initia saeculi
18. Interim episcopi et presbyleri, annuente pri- duodecimi constat ex iis qui tunc florebant auclori-
micerio , populum binc e.t inde sacrae communionis bus , Anselmo Cantuariensi anlistite, Guillelmo de
parlicipem faciebant, diaconis ex scypho conlirmaii- Campellis, Hugone canonico sancti Victoris, et aliis.
tibus. Guillelmi tesiimonium , antea incditum , protuli in
19. Reversus ponlifex ad sedem communicabatre- praefationeprima ad saeculumlertium Benediclinum,
gionariosper ordinem , el eos qui in filo sleleranl, et: num. 75 , ex quo quae ad rem nostram faciunt htic
in diebtts feslis de schola duodecim. Regionarii sunt; adducere juval. Quod utraque speciesper se accipitur,
diaconi, subdiaconi ct acolythi, qui cmteris diebus ini eo fit, ul memoria corporis , quod in cruce visibiliier
presbyterio, ubi poterant, communicabanl. pependit, et memoria sanguinis, qui cum aqua de tatere
20. Posf omnes hos redeunles nomenculator, el sa- fluxit, arcfius lenealur, et quasi prmsenletur. Tatnen
cellarius, et acolijlhus , qui palenam tenebat, ef qttii sciendumquod qui alteram speciemaccipit, tolum Chri-
manulergium tenebat, el qui aquatn dabat, ad sedem i stumaccipit. Et infra : Quod ergo dicilur, vtrcitnqtte
communicabant, et post pontificem archidiaconuseoss speciemoporlere accipi, hmresis plane esi.... Et ideo
confirmabal. iicet in allerutra specie lotus sumatur, tamen pro causa
21. His omnibus demum succedebat Psalmi, quii prmdicta sucramenlum ntriusque speciei ab Ecclesia
prsemissa Anliphona atl coramunioneni cancbaiur,,- . immutabililer relinelur. Hsec scripta sunt anle annuin
clausula per Versus Gloria Palri et Sicut crat, au- D 1120, quo proinde tempore communio sub utraque
nuente subdiacono regionario per signam crucis itn- specie ab Ecclesia immutabililer retinebalur. Idem
pressum fronli suae. Sciendum autem, [LX]inquitt confirmat in Speculi Ecclesise cap. 7 Ilugo Viciori-
Micrologus in cap. 18, eamdem Antiphonam semper r nus , qui vitam produxit ad annum 1142. Huiusrei
eumdem Psalmum cuin Iniroiiu habere, si non habet •t argumentum habemus in veteri Chartario abbatioe
proprium, ex quo sutnpla videalur. Absiensis apud Pictones, ubi legiraus quemdani ^Vil-
Hacleiius communiouis gencralis ordinem ac se-:- Ielmum de Barges de prsediis nonnullis investiisse
riem , qualis ante SECculum nonum in Ecclesia Ro-i- Rainerium abbatera Absiensem cnm catice, quo com-
mana scrvabalnr, exhibuimus; in quo qoideni rituu munionemacceperat, et quidem circiter aniiuni 1150.
si qua remanenl obscura, id teinporum loiigiiiqnilati Li Vix annis decem Hugonem Viclorinum excessit
et rituum desuetudini tribuendum est. Roberuis rullus, S. R. E. presbyter cardinalis, quo
Quacratinde aliquis an iuin, cum pontifex solemnt lt scribcnte jam contrarius usus prsevalere cceperat.
boc ritu sacris operarelur, sicque lam episcopisquamn Exsiat hac de re Iocus apud eum in Sentenliarum
presbyieris comiimnionem impertiret, Missseplnres:s parte vin, cap. 5. Primo corpus, post [LXII]sanguis
uno die Romoecelebrarentiir ? tleinde an aliquando o a presbyteris estsumendus. Inslilulio Chrisli mutaitda
ctiam plures in una eademqne ecelesia? nonesl.... Verum qualiler a luicis Eucharislia sumi
"Facilis ad utrumque respunsio. Presbyteri tiltilo-- deberet, sponsm sum commisitjudicio; citjus consillo
luin vel binguli in singulis, \cl plures in singulis is el usu pulclire fil itt caro Cliriui laicis distribv.alur.
oum csscnt, non omncs in illis ponliliciis sacris proe- Nitnirum periculose fieret ut sanguis sub liquidaspecie
 855 IN ORDINEMROMANCMCOMMENTARIUSPRJEVIUS. 886
multitudinifidelium in ecclesiadhiderelur ; longe pe- iA menti, inde partem sanguinis cx calice cum calaino
riculosius si infirmalis per parochiam deferrelur. Jam aureo. Csesar et alii principes voluerunt communi-
tunc crgo laici sub unica specie communicare coepe- care : pontifex alteram partem sacramenti fregit, et
rant, teste Pullo, qui intlnetam dari Eucharistiam unam cardinali Cibo, aliam subdiacono dedit, oscu-
iniprobat; probat vero si cui pervalde infirmalo san- lata manu et facie papse prius. Qni inde reccsserunt
guis infundilur, ut (acilius insumalur. In quibusdam ad altare., ubi pariem sanguinis quilibet eorum
iatnen locis diulius perseveravit communio sub utra- surapsii cuiii parlicula inltis posita, ut moris est. >
que specie , quse nullo peculiari decreto , sed paula- Quibusdam lamen ex privilegio concessa est com-
litn ac sensim, abrogata est. mttnio sub ulraque specie , ut regibus Francorum in
Non una, sed plures simul causse huic mutationi sua coronatione; diacono et subdiacono ecclesiae
occasionem proebuerunt, nullo Ecclesise universse sancti Dionysii prope Parisios [LXIV]in Dominicis et
decreto praceuntc. Unde tempore sancti Thomse, diebus solemnibus, et ministris altaris apud Clunia-
imo et Paludani, quaedamEcclesiae, etiam Laiinae, cum in singulis Dominicis et festis; quaj prserogativa
veierem usum servabant. Periculum effusionis, pro- a concilio Tridentino probata est.
bibitio intinctionis, exempla communionis infirmo- X. Ritus
rum et infanlium, haeresis eorum qui alteram sine peculiares in Sabbato anle Palmas, et in ipsa
altera speciem non valere senliebant, Ecclesite pa- Dominica Palmarum.
slores paulaiim induxerunt ad unius speciei commu- Expositis quibusdam singnlaribus caeremoniis,
nionem laicis imperliendam. Urbanus VI, post suam quaein Missa pontilicali generatim in usum oliin ve-
in Vaticana basilica coronationem, omnes diaconosi.*. '
" niebant, nunc alii rilus singulares, qui cerlis anni
cardinales sua manu prelioso corpore el sanguine Chri- diebus occurrunt, paucis praestringendi sunt. Inci-
sti communicavit,sicut de more summorum ponlvficum pimus a Sabbato ante Palraas, in quo magna est ri-
sentper (uit, uti legitur in epistola de ejusdem Urbani tualium librorum varietas. Haeccirca tria potissi-
eleciione, quae vulgata est in Spicilegii tomo IV, mum versatur, nempe circa stationem, eleemosynam
pag. 506, quod quidem conligit anno 1378. Verum papae, et fermentum.
nequidem presbyleris in eorum ordinatione altera In libris Sacramentarii Gregoriani, quos Amala-
species a pontifice Romano concedilur in Ordinario rius suo lempore vidit, nulla statio assignatur, ut
Jacobi Gaietani, qui saeculo lertio decimo desinente patet ex Officialis lib. i, cap. 9, ubi tle Sabbalo ante
et quarlo decimo ineunle floruit. Solis id tribuitur Palmas haecleguntur : Prmlitulalur in Sacramenlario
episcopis, qui genua non flectebant comraunionem noslro el in Antiphonario: Sabbato vacat. Dotninus
sumenles. Haec paient ex ejusdem Ordinarii capiii- papa eleemosynamdat, quasl diceret hoc Sabbatutii
bus 57 ct 58. Aitamen sub uiraque specie communio vacare a statione, atque adeo ab officio proprio, pro-
regi el imperatori praebebaiur a pontifice anie hse- plerea quod papa ipso die occuparetur, eleemosyna
resim Hussilarum , ex ejusdem Caeremonialis cap. eroganda. Et sane haclenus Missseoffieium, exceptis
107, non tamen reginae, ex cap. 109. Clemens VI, Collectis , Epislola et Evangelio, in eodem Sabbato
referenie Odolrico Rainaldo, Joanni Norraanniaeduci repelitur ex feria sexta proecedente, quod in diebus
ejusque conjugi, modoid privalim fieret, utriusque qui a statioue et officio vacant fieri solitum Micro-
speciei comtnunionein indulsit, uti et Burgundiaedu- logus jam dudum observavii. Verum tamen in no-
ci, quod regi et reginae Francorum itidem concesse- stro indice Colleclarum et stationum assignatur hoc
rat. Verum cum Fredericus , imperator eo noraine 'C Sabbato Collecla ad sanclum Xystum , statio ad san-
tertius, Paulo secundo pontifice Romam profectus clum Joannem in porta Lalina. Consentil Sacramen-
esset, [LXIHJcomtnunicavitsMtntmispontifex allaris tarium Editionis Pamelianse, i.nquo, omissa Collectoe
sacrumentum cum imperalore, diaconoel subdiacono menlione, sfafio ad sanctum Joannem ante portam
de pane lanlum; de calice aulem , elsi consueludosit Lalinam indicalur. Conlra vero in Codice Christinae
coininunicanlescum ponliftceparticipare, propter iti- reginse, qui litleris majusculis sseculo octavo exara-
surgentem tatnen Hussiiarumac Boemorumdatnnalam tus est, haccverba Ieguntur : Sabbalum ctd sanclum
hmresim, qum calicis potaiionem ad salutein necessa- Petrum, quando eleemosynadalur. Ubi vides hic sta-
riam putai, prmlerponlificembibit nemo. Hsec scribe- tionem poni ad sanctum Pelrum , in aliis superiori-
bat teslis oculatus Aiiguslinus Patricius, in libello de bus ad sanclum Joannem in porta Lalina. Utrumque
adventu imperaioris in Urbem, quem in Musei tomo simul componitur in Codice Vaticano : Sabbato ad
primo retulimus. sanclum Petrum, quando eleemosynadalur. Collecta
Quo ritu Carolo quinto impcralori communio pau- ad sanctum Xystum, statio ad sanctum Joannetn in
lo ante ejus coronationem a Clemente septirno data pona Lalina. At in Capitnlari epistolarum et Evan-
sit,ex diario Paridis de Crassis, qui lunc cscremonia- geliorutn , quod eruditus Joannes Fronto sub Kalen-
rum magistererat, referre non gravabimur. In Na- lendarii Romani litttlo vulgavit alia occurrit diversi-
lali Dotnini, anno 1529, «dicto Agnus Dei in Missa, tas eodetn dio : [LXVJSabbalo dalttr fermenlum in
cardinalis Farnesitis assistens accepit pacem a consistorioLateranenst, Unde tanta varietas?
papa, dislribuens aliis, osculalo prius altari, et papa Forte Gregorii tempore non fiebat illa eleemo-
ipso in facie et in pectore, lum caesare. Quem , cum «syna ad sancttim Pelrum; atque adeo statio ad san-
vellet osculari allare ad suasionem sacristse , ego ctum Joannem in porta Latina fieri polerat. Quod
expresse (inquit Paris) prohibui, quia nequecaesari, qtiidem inde probari posse videtur, quod Zacharias
neque diaconibus cardinalibus licet osculari in tali papa slatuit ut crebris diebus alimentorum sumplus,
casu altare , sed solum episcopis et presbyieris car- qui el eleemosynausquenunc appellatur, de venerabili
dinalibus. His sic peractis, pontifex, detecto capi- patriarchio a procancellariis pauperibus et peregrinis
te, ex altari venit ad solium suttrn, ubi stans cum qui ad beatuinPetrum morantur deportarentur, eisque
devotione exspectavit sncramentuni. Cardinalisvero erogarentur. An etiam sabbato ante Palmas? Num
Evangelii in atlari genuflexus capiens sacramentum etiaui huc referri potest id quod de Adriano I lcgi-
cum palena, in altitudinem oculortim suorum gyravit tur, qui refecit formam qum vocatur Sabbalina, per
circum allare, et illud dedit subdiacono epistolse in quam decurrebat aqua in gratiam pauperum qui ad
cornu Evangelii gennflexo exspectanti. Qui consur- accipiendam eleemosynamiu pascltalem festivitateiit
gens ad papattidetiilii, fimbrias allero magistro ele- annue occurrere et lavari snlebant, alii judiceni.
vante, et ad sinislram papse cum sacramento se fir- Quanquam si rite expendanlur ea quae de staliotte
nutvit, id estse stitit. Tutn idem cardinalis genulle- ad sanciuns Petrum prscmisimus, ea non ordinaria
xus , calieem cura sanguine accipiens, pari raodo fuisse forsan videbilur, sed arbitraria, nempe, qttan-
gyraWt, et ipse, me finibfias clevanie, portavit ad do eleemosyna dubalur, quod ex poniificis forte vo-
dexleram papse, ubi sc finnavil. Tum pontilev, le- Iuntate pendebat.
eiis OrMiouibus ul sti iibro, sumpsit pariem sacra- De fermento etiam , qttoa m consistorio LalcrA-
387 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNILITURGICA OPERA. 888
aensi dari prsecipitur, non minor difficultas. Nam jA festum ejusdem sanetissimi sacramenli instiluit pri-
fenuentum isiud aliud esse [a prsedicla eleemosyna mus, et annuam ejusdem sacramenti in eodem lesio
colligilur, non solum ex vocis, sed etiam ex h>ci gestationem. Porro idem, quem ex Lanfranco supra
discrimine, quippe eleemosyna ad sanctum Petrum descripsimus , ritus haclenus, ul audio, servatur in
in Vaticano, iermenlum in palatio Lateranensi ero- Ecclesia Rothomagensi, cujus praecipuumsiudiuin in
gabaiur. Quod si fermentum hoc inlerpretemur de expugnanda Bereugarii haeresi nascente ea quae iu
Eucharisiia, quse omni Dominico .die per titulos ex tomo secundo Analectorum retulinius manifeste pro-
consecratii poniificis miltebatur, cur polius Sabbato bant. iiunc Roihomagensis Ecclesiserilum aniiquum
ante Palinas quam alia die facta ejus menlio? An esse patet ex Actis subjunctis libro de Officiiseccle-
quod presbyleris tiiularibus sequenti Dominica oc- siasticis Joannis Abrincatensis, in quo lainen nulla
cupatis, non ipsa Dominica de more, sed Sabhalo cjusniodi ritus menlio est.
praecedenie facta fermenii seu Eucharisiisc distribu-
lio ; ideoque ob ritum exlraordinarium nolaia 1 Fa- XI. Singulares rilus in triduo ante pascha, et primo
teor hacc inihi non bene comperla esse , sed tainen quidem in cmnaDominiet in Parasceve.
ea notare, et aliorum examini permittere visura esl. In die CoenaeDoniini pcenitentes , qui feria quarta
Ad eleemo^ynam ejusdem Sabbati quod aitinei, Cinerum praecedenle retiusi ftierant, absolvi mos
Rnmani pontificis exeinplo eiiam aliaeEcclesiae pau- erat; chrisina novum consecrari, novum iiem ignem
peribus pedes ipso die lavare consueverani: in his benedici, atque Eucharisliain in crasliuum reservari;
prnvincia Roihoraagensis , lesle Joanne Abrincatensi et.(quod ab annis fere quadringenlis iuslitutum est)
episcopo, cujus ha:c verba sunt. In Sabbalo quod _°• processus (ut vocant) generales seu excoinmuni-
Patmas prceceditepiscopumaul majorem ecclesimpedes caliones pronunliari adversus qttosdam criminosos,
paupcrum lavare ecclesiaslicus Ordo prmcipit, et (ra- qui processus etiam iu Ascensione Douiini et in de-
trutn unumquemque,si polest, nnius pauperis, et qui- dicatione basilicaeapostolorum fieri solebant. De his
dem ob exemplum Mariaj, quse pedes Domini lavit. omnibus fuseagiturin decursu sequenliura librorura,
Kec dubium quin [LXVI]ipsis pauperibus itidem elee- de quibus hic quaedam observanda sunl.
mosyna tribuerettir. In primis referendum videlur id quod ex vetustis-
In Dominica Pahnarum solebat deferri feretrum simo libros Sacramenlorum Egbeiii Eboraccnsis
cum textu Evangeliurum, uthonor qui eo diVChri- episcopi, in Ebroicensi ecclesia asservato, de feria
sto Donrino exhibetur, vice ejus, sacrosancto Evan- quinia in Coena Domini legitur. /n Cmna Domint
gelio impenderetur. Qua de re sic habetCencius in hora sexta celebralur Missa ad Laleranis. Sic incipiens
capite 9 : Die Dontinica Palmarum prmparalur quod- Pontifex dicit Orercus. Tunc ponuntur in allare
dam portalorium honcstissime,in quo intromitliiur san- Sattcta , ef aliare est cavutn. Omnibus rite in aliare
clum Evangelium, quod intelligilur Chrislus; et slatui- tompositis, oblala el libamenta , paucaque pcr cccle-
tur in ecclesiaattle aram, unde clerus processuruscst. tiam luminaria uccensa, diaconi dctltnalicis vesliii,
Idem olim fiebat in aliis etiam Ecclesiis et inona- cerostataix anfe attare posita, stanie ante altare ponti-
sleriis; sic enimlegitur in libello ms. Consueludinum fice , el elevata dicenlevoceSursum corda , respondet
Germanise monasteriorum : Mane in Palmis cutto- populus, Habemus ad Dominum. Et pontifex, finito
des prmparentdiligenter quoddam portatorium in tno- Vere dignum, dicif oiunis [LXVHIJ clerus et popttlus
dum ferelri, in quo rcponanlur parvmcapsm, sive lex- Sanctus. Sic intrat in Missam usqueVenioe,quaesuinus,
tum Evangetiorum. Desuper quoque appendantur (J Domine, largilor admitlas. Tunc diaconus cardinalis
phylacleria sivebuxm reliquiarum. Ferant auiem illud sumensoleumpro infirmis, portel usquead poniificem:
latenler anle horam primam ad ec.clesium,ad locum al ille paululum diverteusse abatlare, stans in suo gradu,
quo procedere debenl, et cruces, el candelabra, el ihu- signans oleuminmanu diaconi,elOrationemsupra tacite
ribulum , el aquam benediciam, et textum Evangelii, dicens. Oraitonefinila; ponatur oleum super columnam
et albas, flores, pattnas, et otnnia qum Processioni ilti quamdam. SacerdosMissatn ordine suo celebrat, dicit
conveniunl. Per quem haccoinnia, elc. Posf Orationem Domini-
ln quibusdam locis loco Evangelii reponebalur in cam, pontifex tacite sicjnat calicemcttm oblala sancti-
feretro sacra Eucharisiia; isque usus in Normanniae ficala, nemine respondenle. Diaconi cooperiunlsacra-
monasteriis olim obliuebat eliain ante Berengarii menla. Tunc archidtaconus ascendenscum chrisma ,
hseresim. Hujusce rilus ordinem describit in Statu- ampullam auream cum pallio albo in manu sua offert
tis suis Lanfrancus , Berengarii adversarius. Caufore benedtcendamponlifici. Finila Oralione consecralionis,
innipicnleAnliplionamOccurrunt lurbm,exeanl duo sa- ab acolythis ail saiulandum proferalur, el in secretario
cerdctes albis induli, qui portenl feretrum, quodparum ponalur. Communicanteclero omnique populo, dicit
ante diem ab eisdemsacerdotibus illuc debetessedela- pmttifex omnibus communicanlibusAccepit Jesus pa-
lum, in quo el corpus Chrisli debel esse reconditum: nem. Oremus. Data grationerespondet omnis populus
ad quod feretrum prmcedanlstalim qui vexilluporlant, Amen. IIuc usqtie Codex Egberti Eboracensis, qui
el cruces , et cmiera qumsuperitts dicla sunt. Et stan- niedio sseculooctavo lloruit.
tibus iis qiti feretrum portant, slabunl et ipsi a dexlra In hoc fragmento qujedam ampliori ltice indigent.
et a sinistra sicut venerunt. El inlra : Tatiter his per- j. Et primo quidem ante Missam ponunlur in altare
aclis, abbate vel cantorc incipiente Anliphonam Ave.Sancta, quo nomine Eucharistiam , ex praecedente
Rex noster, transeant porlitores ferelri per medium sacrificio reservatam, significari existimo, ut nempe
stalionis, prmcedenlibushis qtti xexdta portaul, el cm- in calicem una cum fragmento Eucharistiae recens
teris tuperxus diclis portitoribus , servato ab omnibus consecratsecommiscereiur solemni ritu, quem supe-
ordine in redeundo quem habuerttnt in eundo. Quibusi rius explicaviuius. Nam sanguis ille miraculosus,
transeuntibus, flecicntgentta , non simul omnes , sed'. in concavo lapide asservatus, qui hoc die in Ccena
singuli hinc el inde, sicut feretrum transibit anle eos. Doinini super altare afferebatur, ut mox videbimus
Eumdem ritum describunt liber Usuuin Beccen- non tanlae videiur antiqtiitatis.
sium noslrorum et Consuetudines monasterii Lyren- Seeundo Laleranensis ecclesiae affore est cavum;
sis ejusdem provincise, in quibus varise ad sacrum unde pontilex, remota mensa , quae adituro ad in-
feretrum genufiexiones praescribunlur, quse sacro- leriora occludcbat, intra ipsum altare hac die sacris
sanctae Eucharistioe venerationem manifeste [LXVJI] operabatur. Ordo Romanus ex Codice M.iffaeanobic
probant. Sed haec prolixius referre non juvat, quau- editus ordine 10, rem exponit in hunc niodum : Le-
do in opere de Rilibus monasiicis, quos untis e no- valur mensa de allttri, paltiis desuper complicaik, et
siris Eadmtindus Marlenne sub prelo liabet, bxc cum reverenlia et omni devoiioneab eisdem reporletur
omnia tractabuntur aceuratijs. Unum hic addo, sci- ad capetlam sancti Pancralii jttxla clauslrum canoni-
licel hanc sanctissimi sacramenli solemnem diialio- coruin , quia ibi esl tocus conservalionis; el cuin omni
netii longe praecessisse instituiionera Urbarii IV, qui cautela usqtte in diqm Sabbali cusiodiajut: Deinda
 m IN ORDINEMROMANUMCOMMENTARIUSPRJEVIUS. 890
ponlifexvenit ad allare, accipiens ampullam vitream, iA cooperitSancta de sindone super attare. Poslea presbyler
qum inCusse continel quoddam vasculum aureum, et lavel manus, et diaconusvadatad allare, et discooperiat
in vasculo est tapis pretiosus concavus, et in itla con- Sancta; et presbyler veniatanie allare,et dividat oblata
cavilnte lapidis est sanguis Christi diligenler inclusus, ad frangendum, et commutticetomnis populus ordine
qui dicilur miraculose de quadem imagine Christi per- tuo, etc. Et corpus Dominiin crastinum diligenthsime
cussa proftuxisse, qui annualiter exlrahilur, et repo- reservetur, el dum chorus Vesperasdixeril, ubi rcser-
niinr ibi in concavitaie lapidis arcm [LXIXJ; ef func vari debet, veneranler deportetur a sacerdoleet diacono
levalur a ponlifice, et oslendilitr, ul toia litrba valeat ctttnreliquis mimstris, linteamenmundissimumdesuper
cttm limoreet omni devolione videre. Poslea tradilur lenentibus; el hoc sine sanguine, et thuribuloet lumi-
cttstodienda priori el canonkis ejusdemecclesimusque naribus prmcedenlibus, usquequo reponatur ubi repo-
in diem Sabbati. Tunc ponlifexad sacrificandumintral nendutn est, cf nunquatn sine luinine remaneat. IIuc
sotus infra arcum, ut significelur quod in veleri Tesla- usque velus Missale,quod luil ad usum ejusdem Eccle-
menlo scriptum est, qttia soltis ponlifex inlrabat solus site Rivensis,quse proinde OrdineRomano tunc uleba-
in anno in Sancta sanctorum , elc. Eamdem hujusce tur; paucis addilis protemporis etloci circumstantiis,
facti rationem affert Innocentius tertius in Sermone Quod altinet ad poenilentes, hi ante Missam Eccle-
de CcenaDomini, cui accedil Guillelrnus Durandus in sisereconciliabantur; contra vero processus generales
lib. vi, cap. 75. adrersus criminosos fiunt post Missara ante raanda-
Facia chrismatis Benediclione, pontifex, ablutis lum seu ablutionem pedum. De ejusmodi poeniten-
inaiiibus, revertebaiur ad altare, ubi communicabat, . tiiini reconciliatione agit Hieronymus in epistola ad
el post eum ontnis populus orUinesuo, quseverba sunt \_ Oceanum, de obitu Fabiolse, quoe saccum induia ,
priiui Ordinis Romani; et servabalur de Sancta usque •" ut errorcm pttblice faterelur , fofa urbe speclante Ro-
in crastinum. Ea vero die hora nona faciebanl excuti mana, [LXXI]anfe diem Paschm in batilica quondam
ignemde lapide in loco foris basilicam, iia ut posset Laterani, qui Cmsarianotruncalus est gladio , sleliliti
candela accendi, ex qua lumen servabalur usque in ordine ptenitentium, episcopo, presbyteris el omni po-
Sabbaltim sanclum ad itluminandum cereum, qui pulo cotlacrymanlibtts. Euradem ritum fuse describit
eodemdie benedicendus erat. Modo haec novi ignis Sozomenus , in lib. vn, cap. 1(3, quem consulere
Benedictioin Sabbaium ipsum remittiiur. . non pigebit. Solemnem formam absolvendi hac die
In vulgato Ordine Romano proescribitur ut, facla pcenitenles habes in vulgato Ordine Romano.
chrismatis Benediclione, pontifex redeat ad aliare , Cseterumne basilica sancti Petri expers esset ho-
ef diaconi discooperianl Sancta; dein ponlifex dividat noris in Ccena Domini, Joannes XIX singulari
oblatasad frangendum, et communicetomnis populus diplomalc constituit ut SilvseCanditlseepiscopus ipsa
ordine suo; ef sumal de ipsis oblalas integras ad ser- die chrisma in eadem basilica consecraret, aliaque
vandum usqtte mane diei Parasceves, de quibus com- praestaret quse in pontificiislitteris suo loco hic eden-
municenlabsqttesanguineDomini. Sanguis veroeadem dis expriinnnlur.
die penitus consumatur. Ita etiam legitur in Codice Feria sexta , quae dicitur Parasceves, praemissis
Vindocinensi.Et post pauca: Fraclis autetn oblatis , Oralionibus solitis, pro singulis Ecclesisc ordinibus
communicentprimo presbyteri, postea diaconi et cmleri atque hominibus universis (quarura Orationum memi-
omnes.El ila perftciatur Missa pleniler ordine suo. In ntt Coelestini papaeprimi epislolae subjectus libellus,
Ordine Maffaeanomox laudato solus Ponlifex hac die coniinens aucloritmes prseteritorum sedis apostolicse
comraunicaredicitur, ubi apud Lateranum sacra facit. C C episcoporum de gratia et libero arbitrio contra Pela-
Non prsetermittendus hoc loco Codex Corbeiensis, gianos, cap. 8), lacla crucis adoratione, presbyteri
in quo habetur Ordo Romanus pro triduo ante duo priores, mox in crucem salutaverant, intrabanl
Pascha, rilui monastico anle annos octingenlos ac- in sacrarium, vel ubi repositumfueral corpus Domini,
cominodatus. Quae enim in eo leguntur de coinmu- quod pridie remanserat, ponenles^eumin palenam; el
nione in Ccena Domini videntur observatione digna. subdiaconus tenebal ante eos calicem cum vino non
Sacerdos vero cum fregeril Sancta , mittat unam par- consecralo, ef aller subdiaconus patenam cum corpore
lem incalicem, el ex atia communicet.Porro tertiam Domini, quibus tenenlibus, accipiebat unus presbyter
'maltare dimillal, et confirtnetura diaconode calice, prior patenam, et aller calicem; et deferebanl super
ef i//o lantummododie. Poslquam confirmaverilsacer- allare nudalum. Ita scriplum Iegilur in primo Ordiue
dolem, ponat calicem super altare, et accipiat diaconus Romano et in ejus appendice. Paulo aliter habet ve-
palenam majorem, mitlatque in ea de Sancla oblatas lustissinium Sacramentarium, Gellonensi monaslerio
mtegras,ct ponat juxla ca(icem[Lxx]insinisfro lalere; a Carolo Magno concessum. htas Oraliones supia
st duo subdiuconiveniant, unus cttm palena, ef alius scriptas e.rplelas, ingrediuntur diaconi in sacrario , et
icumcalice , ulrisque vacuis; et totlal diaconus de ma- procedunl cum corpore el sanguine Domini, quod anle
jore palena ex oblatis, quanlum sufficere possit ad die remansil, el ponunl super altare. Et venil sacerdos
tommunicandum populum; e! de calice similiter; et ante altare, adorans crucemDomini, etc.llic non pres-
tnillat in patenam el calicem, qum subdiaconilenent in byteri, sed diaconi deferunt e sacrario corpus Domini,
manibus.El slaiim illud , qttod remanet super altare, quod corpus et sanguis Domini appellatur, etsi sub
cooperielur a duobus diaconibus, utrumque sindone jT»unica specie reservatum. Eadem verba habet ad hunc
munda. El de illa alia juxta altare facianl confractio- diem Sacramentarium Gelasianum. Huic leslimonio
nem, et redeant ad sacerdotem, ut communicent ipsi suffragalur Auguslinus Patricius in suo Csereiuoniali,
et rcliqui per ordinem. Et data oratione posl commu- quod anle Joannem XXIPdiaconus portabal anle altare
nionem, diaconus non dical Ite Missa est; sed ipsa sttcramentum,quod eliumcommunisrubrica habet. Posl
Oratione finiantur universa. Ipsa vero obluta, qum itla tempora, iuquit, poniifexillud reporlat, el metius.
tuper allare cooperlaremanserant, serventur in crasti- Etquidem nunc pontifex, eliamsi ipse divina non
num juxla consuelttdinein. Huc usque Codex Cor- celebrei, sanctissimum sacrauienlum solet in Ccena
beiensis, num. 005, de quo iterum infra. Iu supe- Domini gestare in capellam, ubi est reservandum ;
rioribus verbis, Confirmeiura diaconb de catice, el atque inde [LXXU]in altare die sequenti referre.
illo tanlummodo die, quaedam obscuritas inesl, ex In prsedictaappendice primi nostri Ordinis Romani
aliis libris illustranda, in quibus prsescriplum est ut consequenter hstc leguniur: Salutala cruce, el repo-
Pontifex curo Uslulaseu calaroo sanguinem e calice sila in loco suo, descenditponlifexante allare, ef dicii
sugat, praeier quam in Cnena Domini, quo lanlum Oremus, Praeceptis, cfc., cum Pater noster. Sequitur
die ex ipso calice sanguinem olim bauriebat. Denique Libera nos, quaesumus, Domine.Cum dixerint Aineii,
in veieri Missali illustrissirai episcopi Rivensis, ab sumel de Sancta, et'ponel incalice, niltil dicens. Et
annis ferme sexcenlis scripto, lotidem fere quae in or- communicanl omites cum sitenlio. Et explet.a sum
dineRoiiiano verba referuntur in hunc inoduin: Tunc universa. Eadem loiidem verbis occurrunt in pritno
communicetsolus presbyierseu episcopus; et diaconut Ordiue Romano, iu quo haecadduntur: El dicii pon-
891 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNILITURGICA OPERA, 892
MfexIn nomine Patris el Filii et Spiritus sancti, Pax }A necessarium fnisset ad Missam praesanctificatoruroin
libi. Respondent Amen. Et post paululum Vesperam Parascevecelebrandam. Porro anliquissimam esse in
dicit unusquitque privalim) el sic vadunt ad mensam. Lateranensi basilica stationem colligitur ex Hiero-
In utroque omnes dicuntur comraunionem accipere nymi epistola ad Oceanum de morte Fabiolae, [LXXIV]
in die Parasceves, quod etiam fiebat in Ccena Do- quse anfe diem Pascltm in basilica Laterani, qucecmta-
raini. Idem atlestatur Codex Gellonensis. Oppositura riano truncalus est gladio, stelit in ordine pmniteniium.
vero docet vulgatus Alcuinus, ubi de CoenaDomini: Haecaulempoenitentiumreconciliatio Romae tunc lie-
Stmf qui quolidie Eucharisliam volunt sumere. Et bat ^fuinfaferia ante Pascha, ut diserle tradit Innocen-
quia in Parasceve non conficitur cor.pusDomini, ne- tius 1in epislola ad Decentiura.
cesse est uthiquibus cst voluntascommunicandihabeant Antequam hoc caput absolvamus, investigare juvat,
sacrificium ex priori die, quod tamenRomani non fa- an primis Ecclesix saeculisfuerit in usu Missa pra-
ciunl. Hic locus tolidem verbis apud Amalarium in sanclificatprum in Parasceve ; et an ritus isie fuerit
lib. i,,cap. ,12, legilur, excepta hac clausula , quod universalis; deinde cur soleranis JWissahac ipsa die
tatnen Romani non faciunt. At caput 15 rem ipsam non fuerit celebrata, uli nec in sabbato subsequente,
habet, adducto Ioco prcemisso ex Ordine Romano: nam qusc hoe die nunc dicitur Missa ad noctem sub-
In superiusmemcralo libro inveni scriptum ut duo sequentem pertinebat; denique cur in calice vinum
presbyleri affer.ant post salutationem crucis corpus el aqua de.more posita ; et cur tandem Eucharistiae
Domini, quod pridie.reservatum fuil, el calicem cum particula in calicem iramissa.
vino non consecralo, quod lunc consecretur, et inde • Ad primuui non facilis est solulio. Tradilio eccle-
communicet poptdus. De qua observalione inlerrogavi . sim habct, teste Innqceniio I, islo biduo, Parasceves et
Romanum archidiaconv.m,el illerespondil; INEASTA-B ' Sabbati sancii, sacramenta, id est sa.cra Eucharistise
TIONE, UBIAPOSTOLICUS SALUTAT CUUCEM, NEMOIBI mysteria, penitus non celebrari. Verum an hoc testi-
COMMUNICAT. Ergo tunc desierat ritus ille prsescripltis moniura ad Missam prsesanctificatorum extendi de-
in antiquioribus libellis Ordinis Romani. Nam ct bett, non liquet. Si ea quac superius ex vulgato
archidiaconus Romanus morem sui temporis ignorare Sacramentario Gelasiano notavimus asciiitia non
non poterat, utpote testis oculatus; el Amalarius , sunt, hunc morem sseculoquinto jam obtinuisse asse-
in ejusmodi rebus accuralus, ab errali, multo magis rendum est. Saltem quin Gregorii Magni a;vo in usu
a falsi suspiciqne alienus censetidus est. Cerle ip de- fuerit, neiuo jure negaverit.
cimo quem hic edimus (pag. 101, lin. 19) Ordinis Veruni ritus illeapud Lalinos non videtur fuisse
Roroani libello, solus pontifex in CmnaDomini et in iiniversalis ante Gregorii pontificatum. De Africana
Parasceve, seclusis etiam ministris, communicasse ecclesia id unum ex Augustini sermone 218, qui in
memoratur, tamelsi alibi comtnunio generalis bisce nova Editione de Passione Domini est, discimus, quod
diebus perseverabat. tunc solemtiilerlegebatur Passio, soiemniter cetebraba-
Quse fqerit sajculo decimo illa statio, iibi pontifex iur; at in quo sita esset haec solemnitas, non constat,
in Parasceve [LXXIII] sacra officia peragebat, discimus nisi quod, ex sermone 232, Passio, quiaunodie lege-
tum ex eodem libello, lum ex Benediclo sancti Petri balur, non solebat tegi nisisecundum Matlhmum.Unde
canonico. « In Parasceve, inquit Benedictus, episco- Augustinus voluerat aliquando uf per singulos annos
pus hebdomadarius facil officiumin basilica Salvato- secundum omnes evangelislaslegerelur; quod curo fa-
ris. Dominus papa descendens de palatio ibi post ctum fuisset, non audierunt hominesquodconsueverant,
altare' cum aliis ordinibus se induit, et discalceatus Q el perturbali siint. Sed nec in his omnibus neque in
pergit cum Processione, et oranes cum eo, cantando aliis (quod quidera sciam) apud Augustinum locis
Psalterium, usque ad sanctam Crucem. Quidara car- quidquara de Missa praesancliticatorum.
dinalisbonorifice portat corpus Domini prseterili diei, Patres concilii Toletani iv,canone 7, reprebendunt
conservatuin in capsula corporalium, subdiacono re- quarumdam Hisp.anLeecclesiaruni abusum, in quibus
gionario ferenle ad pecms crticem staiionalem coo- iu die sextmferim Passionis Domini, clausis basilicarum
pertam. Cuin venil ad ecclesiam prsedictte basilicse foribus, nec celebratur officium, nec Passio Domini
ponlifex, lotis pedibus, calceatus ascendit ad altare, populis prmdkatur. Quare sanciunt oporlere eodem die
ubi.prius orat, el posica residet. Quidam basilicarius ntyslerium crucis, quod ipse Dominus cunclis nunlian-
vadit ad pulpitum, et incipit legere; deinde aliud dum voluit, prmdicari, atque indulgentiajn criminum
omne officium, sicut in libro scriptum est. Peracto clara voce[LXXVJ omuem populum postulare, ut pmni-
Pater noster, etc, accipit corpus Domini, quod car- tentim compuncttonemundali, venerabitemdiem domi-
dinalis adduxerat, ct confirinat de vino misso in ca- nicm Resurreciionis, remissis iniquitatibus, suscipere
lice. Finito officio, ita induti redeunteadem Proces- mererentur, corporisque ejus et sanguinis sacramentum
sione, sicut prius, lainen calceati, tisque ad palatium, mundi a peccalis sutnerent. Differebatur iiaque com-
cantando residuos Psalmos. > munio in diem Resurrectionis; sola vero Passiouis
Verura non eo in loco, nec iisdem rilibus factam Domini piaedicatio seu recitalio cura officio divino
fuisse oclavo saeculo stalionem in Parasceve, arabi- tunc in Parasceve usilata erat cum solemni peccato-
^ere non possuraus. In primo enim Ordine Romano torum indulgcniia, cujus veterem rituni accurate exhi-
et in ejus appendice, ipsa die prsescriptum est ut hora bet hac ipsa die Missale Mozarabum, in cujus Editis
lertia conveniantotnnes presbyleri, lam civitalis, quam; D Missa praesanctificatorumadjecta videiur. Certe coin-
de suburbanis, et omnis clerus cum populo in ecctesia: munioneiii generalem apud ilispanos lunc in usu non
statuta infra Vrbem, non tameri in majore Ecclcsia; fuisse conlirmatur ex ejusdem concilii canone 8, in
et ibi exsveetentpontiftcem,vel qui vicemillius lenuerit. quo a paschaii gaudio seu conimunione repellunlur,
Post orationes presbyteri ecclesiarum, sive de llrbe, qui diem Passionis Domini per abstinentiam non hono-
sive de suburbanis, vadunt per ecctesias suas, ut hoc: rassent, ut solebanl nonnulli, qui ipso dis ad horatn
ordine cuncta ad vesperum faciant. In antiquissiraoi nonam jejunium solvebanl.
libro siationum nulius locus assignatur pro die Para- Si auclor regttlaequsesub Magistri nomine edita cst
seeves, sed haec tanlum rubrica legitur: In Pwascevei in Gailia vixit, ex eo colligitur saeculoseptimo Missam
diurnalem cursum separalim catitamus, et hora nona! praisanctilicatoiiim in Gallia viguisse ad diem Paras-
ingredimur ecclesiamcutn domino episcovosivepresbg- ceves, siquidem Magister, in cap. 55, praecipitut ipsa
tero cardinali; et induti vestimenlisnigrts, absque uttoi die sacramenlaaiiaris in paiena majore viirea finiunlur,
cautu procedimusad allare; et lector ascendil putpitum. id est, recondantur, uf cum sexta feria Judmi ad pas-
Arbitraria proinde erat aiiiiquitus illa staiio. Quan- sionem Christum qumsierint, sil ipsa die menlibusno-
qtiarti cum pridic sfalio fuisset ad basilicam Latera- slris reclusus, scilicet per communionem, itl Sabbato
ncnsem, ubi proinde Eucharislise species aliera fueratt nobis, inquil, pcr resurreclionemin sacrainentotiovoap^
reservala; diei seqiienlis stalionem non multuni imlo! pareat. Tum comniunione eos prival qui aliquid cibi
abessc oportebat, ne Eucbaristiam longius deferrii in Parasceve dcgustavcrint. Jatn qui sexta (eriarefe-
 893 IN ORDINEMROMANUMCOMMENTARIUSPRJEYIUS. 894
eftin snnf siue communionereficiant, ut agnoscalur jam A Parasceve : Qua satutata, scilicet eruce, ef reposita in
quis sexta feria injusle refici sine Chrislo. Cum ergo in loco sito, dtto sttbdiaconiel presbyteriduopriores intrenl
poenampercepli cibi abstinere hac die a communione in sacrarium, vel nbi posiiunt fueril corpus Dotnini,
Magisler praecipiat, consequens est commuiiionem iis quod priclieremansit, ponentes illtid in palenam , et
qui totum diera jejuni perseverassent impertitam subdiacontisetleneat anle ipsos calicem cutn vino nvn
fuisse. Verum an id Gallicanis ecclesiis tribtii possit, consecrato, alter subdiaconus patenam cum corpore
incertum est, raaxime cum in anliquissimis libris li- Domini; qttibus tenentibus , accipiat unus presbyler
turgicis, qui ante receptum Romanum Ordinem apud prior palenam, et aller calicetn, el deferanl super altare
nostrates Gallos in usu erant, nihil hac de re prse- nudttm , [canendo cotnmunionemHoc corpus , quod
scriplum legatur. pro vobis. Finita aulem communione, incipiat episco-
Jam vero quam ob rem solemne saciTficium(quoe pus In spirilu humilitalis, antealtare seinclinans; et
allera qusestio est) in Parasceve et in sabbato subse- cum se erexerit, dical:] Praeceplissalutaribus,et Patcr
quente sit prsetermissum, non levis eliam difficultas. noster, etLiberanos, quoesumus,Domine, usqueVev
Moralem causam de Parasceve afferre solent eccle- oninia ssecula saeculorum. Cum vero dixerinl Amen,
siasticorum rituum expositores, nempe quia in hac sutnil de Sancla, el ponit in .calicem, nihil dicens, nisi
die Dominus seipsum obtulil, et ipsa oblatio sufficit ad forte secrele aliquid dicerevoluerit. Pax Douiini non
saluiem credentium; quse ratio est Amalarii et vulgati dicat, quia non sequuntur oscula circumastanlium.
Alcuini. Probabilior est ea quaeab Innocentio I indi- Sunclificelaulem vinumnon consecralum per sanctifi-
catuf, scillcet quod isto biduo apostoli, in mcerore catum panem. El communicenlomnes cum sitenlio , et
constituti, jejuni [LXXVI]permanserint, adeo ut ob _" sic expleta sunt universa. Huc usque Ordo Romanus ,
hanc causam tradiiio Ecclcsim habeat, isto biduo sa- prout in optimse notse Codice Yinuocinensi Iegitur,
cramenla penitus non celebrari. Hinc faclum est ut "ubi ansulis inclusa desuut in Vulgalis, in quibus va-
primi Chrisliani, apostolos imitandi studio, ab omni riat etiara hic locus : Sanctificatur autem vinum non
cibo ilidem hoc biduo absiinuerint, atque ab ipsa sa- consecratum per sanciificatum panem.
crificii oblatione, et forlasse etiam a communione ex Verum quisquis sit horum verborum sensus , de
prsesanctificatis, ouae nescio an primis temporibus qtio postea, haeca posleris explicationis causa viden-
fuerit omissa. tur intrusa in primigenium libelltim deOrdine Ro-
At sive ab ipsis Ecclesisenascenlis initiis, sive sub- mano. Hajcenim verba absunt inprimonoslro libello,
sequentibus primis saeculishaecMissa ct communio num. 54. Absunt eliam in ejus appendice ; nam
ex praesanclificalis insliluta sit, occurrit alia dilfi- utrobique, hoc glossemate pratertnisso , leciio iia
cultas, cur in cjusmodi Missa aqua et vinum in cali- habet: Sumil de Sancta, el ponit in calicem, niltil
cem immissa, cur etiam parlicula Eucharistise antea dicens; el communicantomnescum silenlio, et expleta
consecratoe? Nimirum quia communio sacri cotivivii sunt universa. Ita in Codicibus [LXXVIII] Yaticano,
ralionem habei, ex cibo el potu debct conslare. At Corbeiensi et Colberlino pervetustis, ex quibus Col-
quosiam altera Eucharistise species in craslinum rc- bertinus et Corbeiensis ad annos octingentos acce-
servanda haud videbatur, nec islo biduo sacrameiila dunt. Ita eliani in Sacramenlario Gregoriano.
celebrari mos sinebal; inde factum est ut ex puro Ordini Romano sueccedat Amalarius , in lib. i,
vino aqua misto, sed tamen parlicula Eucharisliae cap.,15 : Ju superius memoralo libro inveni scriptum
sanclificalo, altera convivii pars, videlicet potus, ul dtto presbyleriafferani posl salutalionemcrucis cor-
suppleretur. Haecnostrse conjeclurae, quas peritiorura G pus Domini, quod pridie reservatum fuit, el calicetn
judicio et censurai subjicimus; nunc ad alia proce- cum vino non consecrato, quod ttinc consecrelur,
damus. et indecommunicelpopulus... Quisjuxla ordinemlibellt
per commistionempanis et.vini coiisecrat vinum , non
XII. De sanctificatione calicis non consecrati ex con- observattradilionem Ecctesim, de qua dicit Innoceti-
taclu particulm consecratm. tius, isto biduo sacramenta penilus non celebrari...
Exigit hiclocus utad ampliorem argumenti cogni- Ratus ordo est ul exspectemus, usquedum Dominus
lionem expendamus an calix in Missa proesanctilica- nosler consecrel sacramenta eorporis et sanguinis sui
torum, quae in die Parasceves celebratur a Laiinis, in cruce, et nova ea faciat per resurrectionemsuam, et
vere ac proprie consecretur per immissionem paiii- sic tandem manducemusel bibamussaluberrimum illud
culse conseCratse, luiti an scyphus, adbibitus ad cotn- sacrainentum.
munionem populi in Missa poniilicia, itidem fuerit Vulgatus Alcuinus iisdem fermeverbis utituratque
consecralus ex infusione sanguinis consecrati. In hac ediltis Ordo Romanus. Cumvero dixerint Atuen, sumit
duplici qusestipne, quae fere in unam recidil, exanii- de pane sanclo, ei ponit in calicemsilendo.Pax Domini
nauda, dislinguendi sunt auctores qui ante liscresiin nou dicil, quia non sequuntur oscula circumslanlium.
Berengarii ab iis qui post illam vixerunt. Deinde in- Sanclificaiur aulem vinum non consecralumper sancti-
quireudnm privaiaan communiseorum lueritsenleu- ficatum punem. Sed bseccx Amalarii prima Editione
lia. Demuni si quidain illorum consecrationem ex desumpia esse postea videbimus.
contactu lieri crediderint, an hsec opinio Romanse de Hi snnt auctores quos de hac consecralione seu
vera Christi corporis et sanguinis in Eucharistia per- D sanctilicaiione nientionem fecisse invenimus ante
suasioni adverseiur. damnaium liereiigariuni. Proximepost moiiem Gre-
1. Atqueuta Missaproesanciificatorumincipiamus, gorii septimi, qui Bereugario tandem silentium impo-
nibil hac de re occurritantiquius Sacranientario Gela- suit, scribebat Micrologus, qui ea de re agit in
siano. Namqui buc a noiinullis invehitur Arausicanus cap. 19 : A'on esl anfein aulhenticum quod quidam
canon 22, nonnisi [LXXVII] de adintsftoueEucharisiise corpusDomini inlingunt, el inlinclum pro comptemento
in calice jam consecrato procul dubio intelligendus communionispopulo distribuunl. Nam Ordo Romanus
esi. Nihil, inquani, anliquius Sacrameniario Gela- conlradicit, quia el in Parasceve vinum non consecra-
siano, cujus Edilionem Romaeanno 1080 procuravit lutn , cutn Dominica Oralione et Dominici corporis
vir de Ecclesia bene meritus Josepbus Alaria Thoma- immissionejubet consecrare, ut populus plene possil
sius. ln illo Sacrameniario bsec leguniur in Coena communicare.
Domini: Hoc aulem expieto, sciiicet cbrismalis Bene- In libellis Benedicti canonici sancti Pelri, et Cencii
dictione, ver.iesante allare, ponis in ore calicisde ipsa cardiualis nulla lit mentio de illa consecralione per
hostia. Nou dicis, Pax Doinnii, nec faciuiit paccm; ct conlaclum ; imo Benedictus ait ponlificetn , sumptc
reservant de ipso sacrtficio in craslinum, wule comtnu- corpore Cbrisii Domini, conlirroari de vino tnisso in
tticent. Et ferta sexta seqtiente : His omnibus expiclis, calice, non de vino consccrato seu sanctificalo. Ai
aaorani omnis sajictam crucem, el communicanl. Jacohus Gaietantts habet , in cap. 92 , sanctificar<
Paulo reccetiof cst Ordo Ronianu-, ciijus baic vinw.nnon cousecratum per c.ropusDomini imtnissum.
vcrba sunt in Isliris vuigatis, ubi dc fcria sexta iii Petrus Atitelii, per corporis Domini missionem, quod
895 APPENDIX AD S. GREGORIl MAGNILITURGICA OPERA. 896
idem est. Denique, ut de Romanis Ritualibus absol- A aufemvinum non consecratumpersanclificatum panem,
vamus, Augustinus Pairicius vinum simpliciler ap- si haec verba in vulgatum Ordinem Roinanuin iutrusa
pelt.it, in libr. ii, cap. 51 : Sumit vinum et aquam non sunt, desaiiclificaiiiinetanlumaccidentaria expli-
cum parlicuta in catice exisienti, scilicet episcopus cari debent, non vero de coiisecr.ilioiievera acreali.
ILXXIX] divina celebrans papa praesente; et cap. 54 , Huic interpretalioni favet tradilio Ecclesim, cujus
pontifex ipse non sugit vinum cum calamo, sed de merainil Inriocentius primus in epistola ad Decen-
ealice bibit. tium, qnaetraditio habetisfo biduo, quod Paschsediem
Major est difficultas in decimo libello noslro bic antecedit, sacramenla penilus non celebrari; quod
edilo, ubi cum agiturde viatico infirmorum , prajs- conlra essel, si vini consecratio vera fieret quocunque
cribitur eis tradi Eucharislictm Dominicicorporis vino demum pacto. Neque enim dici posset sacramenta
intincti , et vinum , tali intinctione sanctifkalum , in penilusnon celebrari, si vel ex parte fieret consecratio.
C/trisfisani/ubiemtransmutatum dicendo, Accipe, fra- Ut ergo sibi constet Ecclesire traditio, ea sola adrait-
ter, viat.icura corporis et sanguinis, etc. Hic enirn tenda est in Parasceve sanclificaiio , quse sacraraen-
frnnsmufafionis vocabulura nullam relinquit ambigui loruin omnimodam celebralionem seu consecraiionem
sensus dubitationein. Verum in Rituali Romano, Flo- excludat, scilicel vini sanctificatio extrinsecus adve-
rentiae in bibliotlieca sancla3 Crucis asservato, idem niens ex conlactu particulae anlea consecratae. Sane
ritus iistlem verbis referlur, his exceplis , in Christi si Ecclesia perfeclam ex utraque specie communio-
sanguinem transmulatum, quod arguniento est idem: nem in Parascevehabere absque celebraiione voluis-
evenisse isti Rituali alque Ordini Rotnano, nt a pri-: set, fatile eiat sanguinem Dominicum ex praecedente
vatoquodain auctore commenlarii loco inserta sint -. n sacrilicio [LXXXI] in crastinnm reservare citra peri-
isihsecverba.quae iioncommunemEcclesise.Romanae, culura vel injnriam lanli Sacramenti.
sed privatara ctijusdam hominis sententiam expri- De Amalarii sentenlia major est difficullas; quae
munt. Certe Jacobus a Yilriaco cardinalis, qui ejus- ut facilius capiatur et illuslreiur, observare juvat non
dem Ecclesisedoctriuani ignorare non poterat, indu- unam , sed plures factas fuisse ab Amalario libri
bitanler affirmat meniiri eos qui dicuut in die Ollicialis, in quo hac de re agit, Editiones seu reco-
Parasceve corpus Cltrisli ex contaclu mutare vinum in gnitiones. Quippe sub annuni 820 islud opus, quod
tanguinem. Nemo ergo dixeril hanc fuisse tum Ro- qualuor libris constai, composuit, illudque Ludovico
manae Ecclesiae doetrinam, sed ut summum quorum- Augusto nuiiciipavit. Deinde vero cum post annos
dam Rilualium glossutorum. decem Romam ab eodeni imperalore missus fuisset,
2. Alierum caput, quod hoc Ioco discutiendum multaque in ritibus ecclesiasticis corain observasset,
occurrit, cst an attctores et libri mox laudati eoi opus suum denuo recognovit, atque in eo lionnulla
ferant, ut non nisi de vera el proprie dicla conse- correxil, et mutavit, praefixaoperi suoaltera praefa-
craiione interpretandi sint, hoc est, an ea sit eorumi lione, quaehujusce recognilionis menlionem facil in
sentenlia, vinum ex contactu particulse consecraiaei haec verba : Poslquam scnpsi libellum, qui a parvitate
vere ac proprie in Christi sanguinem comrautari; an mea vocaturde ecclesiaslicoOfficio,veni Rontam, inter-
vero consecratio seu sanctilicalio bseccredita sit tan- rogavique minislros ecclesimsunctiPetri, etc. Ex ejus-
lum accidentaria et metaphorica. modi interrogationibus multura profecit Amalarius
De Sacramentario Gelasiano, deque pnmo Ordinis: ad limandum castigandumque librura Officialem, in
Roniani libello, ejusque priori appendice, nihil cerli quo nota est non parva inde varietas , cum in aliis
et explonti afferri potest, quandoquidero commistte: C I exemplaribus leclio prior, in aliis posterior servare-
partieulae tantum mentionem faciunt, non consecra- tur. ld patel in primis ex lib. I, cap. 15, cujus duplex
tionis aui sanciificaiionis ex contaciu consequentis. est Editio oinnino diversa. In illis siquidem exempla-
Hanc autem diserteexprimil Ordo Romanus vulgnlus5 ribus, quibus deesl aitera cujus superius nieiuinimus
ad diem Parasceves, librisque vulgalis consentitt praefatio, ita affeiiur hoc caput : Posf hoc prmcipit
Yindocinensis Codex, nisi quod ubi in Editis habe- Ordo ttt presbyteri afferanl corpus Domini, quodpridie
mus Sanctificatur autem vinum non consecralum peri' remansil, et calicem cutn vino non consecraU. Et qui-
sunclificatumpanem, in prsedicto Codice legitur Sanc- busdara interposilis, quae ad moralem sigiiilicaiiouem
lificet, eic. , nullo sentenliac discrimine. Verum anl perlineiil: llmc posita in altari, dicit sacerdos Oratio-
clausula iiaecin primigenio exemplari Romani Ordi- nem Dominkam el sequenlia ejus usque Per omnia
nis scripta fuerit, merito dubitari potest. Neque eniinl saecula sseculorum. Hoc peracto , assumit de sanclo
in Sacranientariis Gelasiano et Gregoriano, [LXXX] ] corpore, el ponil in calice sitendo. Pax Doraini sit
neque in antiquioribus Ordinis Rumani libellis repc- seinper vobiscum nou dicilur, quia non sequuntur
ritur baecclausula, quaeglosseraa redolet interpretis,, oscula circumslantium. Sanclificaiur enim vinum non
non priitii aucloris ritum ipsum inslituentis. consecratumper sanclificalumpanem. Poslea commu-
At permisso hanc clausulam esse ipsius Ordiniss nicanf omnes. Sic habetur in Codice Colbertino, nuin.
Roniani quem terlio loco ediraus propriam, non asci- 224, in quo tres lantnm priores Iibri babenlur, omissa
tiliatii; quis landein cjus sensus? Saue elsi apud1 praefationeposteriori; sic in aliis tribus exempl.tribus
Cypriaiium in epistola ad Epictetum idem sit onla- quse viderat Hittorpius , apud quem praedictum
tiouem sanctificari ac consecrari, tamcn hoc loco iss "_ caput 15 in operis conlexlu omniuo diversum est,
tantum sensus videtur esse, ut vinuin non consecra-- ex quo hsec delibamus. In superius memorato libro
lum sanciificaiionern accidenlariam accipiat ex parti- inveni scriplum ui duo presbyleriafferant posl salutaiio-
culae iinroissaecontaclu, non autcm consecrationem1 nem cruciscorpusDomini,quodpridie reservalumfuil, el
veram ae realem, qua vinum iu Chrisli sanguineinj caticemcumvinonon consecrato,quod lunc consecrelur,
re vera comuiuletur. ld nemini obscuruni videbitur,, et indecommuniceipopulus. Dequa observalioneinierro-
si atiente expendatur locus ex olficio in CcenaDo- gaviRotnanumarchidiaconum,etilterespondit:[LXXXIIJ
mini, prout in Yulgalis exstat: Pontifex vcniens adI In ea slatione, ubi Aposlolicus salulat crucem, nemo
s ibi cominunical.Qui juxta Ordinemlibelli per commis-
allare dividal oblalas, el sumat de ipsis oblalas integras
ad servandum usquetnane diei Parasceves, de quibus s lionem panis el vini consecrat niuum , nou observat
cominunicanl absque sanguine Domini. Sanguis vero3 traditionemEcclesim,de quadkti Innocentius isiobiduo
eadem die penitus consumalur. Ex quibus verbiss sacramenla penitus non cetebrari. Tanlara discrepan-
liquel banc esse islius loci senteiitiain, ut in Paras- liaui boc in capite, et in alio, de quo mox dicemus ,
ceve comuiunio (iat absque sunguine Domini, quiaa cutu advertisset llitlorpius, eain tribuit diversae ejus
pridie sanguis penilus contutupius fuit. Ergo iueuss dein operis Editioni ab auciore faclse , et piiorem
auetoris est vinuin vere ac proprie sanguineui haud- quidein lmjus capitis lectionem primae esse Editio-
quaquam lieri ex contactu particulaein calicein injec- :- nis censuit, posteriorem vero recegnili operis. JJJud
tse, aiiascoiniiiunio uou lieret absquesanguineDontini.i. arguinenlo est quod Aiualarius ipsum capm hoc
ltaque cum in ofiictoParasceves legitur. Sanctificatur :r inodo recoguitum incipiat ab iiilerrogatione Roinano
 897 IN ORDINEMROMANUMCOMMENTARIUSPR^EVIUS. 898
arcbidiacono facta, in sua scilicet Romana legatione, /i. detn ferme verbis desumptus sit ex Amalani nb. i,
qua peracta opus suum emendavit. Inde fit quod iu cap. 15, prout in priori Editione ab auctore concep-
Codice Colbertino, in quo prior hujusce capitis Ieclio tttm cst. Id lantum addimus, librum illum dedivinis
exstat, omissa est altera operis praefatio quse reco- Ofliciis, qui Alcuini nomen in Editis prsefert, esse
gnitioni praiixa fuit. [LXXXIV] farraginem ex diversis Amalarii, ipsiusque
Alia est in eodem opere varielas non minor in Alcuini genuinisconsarcinatum cenlonibus, aliorum-
lib. iv, cap. 26, ubi relata Gregorii Magni ad .loan- que auctorum Alcuino posteriorum. Quippeeapui40
nent Syracusanumepislola de nonnullis ritibus Eccle- nihil aliud est quam Remigii monachi Antissiodo-
siae Romanse, quasdam ex ea observationes colligit, rensis libellus de exposiiione Missse; elin cap. 18
inter quas bsecerat in prima operis Editione, quam referlar epistola Helprici monachi ad sancluni Gal-
in recognitione expunxit, ab Hiitorpio ad calcem lum sub fincm sseculi deciini. Ad hsec, ut niulla alia
operis cum aliis variis leciionibus relala. El dubitalio oniittam, Pascha Grsecam vocem esse dicit auctor,
aufertur de die Parasceves, de qua aliqui dubitant contra expressam Alcuini sententiam,lib. vi in Joan-
utrum in ea consecretur corpus Domini, an non. In nem, cap. 52, ubi hsec verba : Pascha, fratres, non,
eadein die apostolica recolilur consecrafio,qumlantum sicut quidam existimanl, Grmcumnomen esl, sed He-
DominicamOrationemsuper corpus et sanguinemDo- brmum. Denique personatus ille consarcinator sacer-
mini dicebat. (Nempe quia mos apostolorumfuit, quod dolis vocabulum Graecum esse ait in cap. 56, quod
Gregorius in illaepistola tradit, ufad ipsam solummodo erratum ab Alcuini doclrina prorsus alienum est. Sed
Orationem Dominicam oblationis Hostiam consecra- hscc exlra scopum.
renl.) lgilur nisi essetadmonitumex Romano Ordineul T, 5. Jam vero hscc, qualem modo exposuimtis, Ama-
"
reservaretur corpus Domini a quinla feria usque in larii senlentia catholicse fidei de vera ac reali Chrisli
sextam, non esset necessarium reservari, qttoniam prsesentia in Eucharistia quam bene conveniat, fa-
su/ficeretsola Oratio Dominica ad consecrandttmcor- cile est advertere. Si enim metaphoricam ac figu-
pus, sicut sufficitad consecrandum vinutn el aquam. ratam solum consecrationem admisisset, non lanto-
Quod enim Innocenlius dicit, isto biduo sacramenta pere cogiiandum erat de modo quo vinum in Paras-
penitus non cetebrari; inlelligendum esl, ut jttxta ceve consecrelur, per contaclum partictilaeimmisssc,
morem Ecclesimnostrm non cetebrenlur. an per Orationem Dominicam. Nam unius speciei
His praemissis, disquirendum est quaefuerit Ama- consecraiione meiaphorica semel facia, ex ejus coti-
larii in bis duobus primae Editionis Jocis sententia taclu confici accidentariam consecrationetri planuin
super consecralione viniin Parasceve, ei quid deinum erat. Sed quia vera ac substantialis ab Amalariocre-
in suae sententiaerecognitioneeniendaver.il. In priori debatur illa conversio, de modo quo ea fieret anxie
locoait sanclificari vinum non consecratumper suncii- inquirebal. Quid porro mirum si veram vini conse-
ficatumpanem ; in posteriori quasi non salis valere cralionem ex conlactu et admislione alterius speciei
aniinadverteret sanctilicationera illam ex [LXXXIII] fieri opinatus est Amalarius longe ante Berengarii
comraistione parliculaeconsecralse, ulterius progres- setatem, cum post damnaiam ejus haeresim idem
sus est in lib. iv, cap. 26, raius vini consecraiionein senserint non pauci catholici auctores, ut postea
fieri per solam Oraiionem Dominicam. Atque ut videbiinus1
eutn de vera et proprie dicta cnnsecratione loqut Interim unum afferre lubet Micrologum, qui in
appareat, ila menlem suam exponil, ut dicat: Nisi cap. 17, ubi reverendm memorim Gregorium VII
esset admonilum ex Romano Ordine ut rcservaretur C laudal, se post ejusobitum scripsisse satis innuit. Is,
eorpus Domini a feria quinta usque ad sextam , non devitanda intinctione agens, ita loquiiurin cap. 19 :
essetnecessarium reservari. Quid ita? Quoniam suffi- Non est aulem aulhenlkum quod quidam corpus Do-
ceret sola Oralio Dominka ad consecrandum corpus, mini inlingunl, et inlinctum pro compleinenlocommu-
sicuf sufficitad consecrandumvinumet aquam. Iloc in nionis populo dislribuunt. Nam Ordo Romanus con-
loco inanifestumest auctorem agere de vera ac pro- tradkil, qui et in Parasceve viuum non consecralum
prie dicta Domiuici corporis consecratione, quae cum Dominica Oratione et Dominici corporis immis-
lierel per solam Orationem Dominicamin feria sexta, sione jubet consecrare, ul populus plene possil com-
si ex priori consecralione nihil fuisset reservatum. munkare. Quod ulique superflueprmciperel,si inlinc-
Unde consequens est eamdem Orationem Dimiini- tum Domintcuma priori die corpus servarelur, et ita
cam, secundum Amalarium, sufficeread consecrandum inlinctum populo ad communicandumsufficere vide-
tinttm et aquum consecratione non tantuin accideu- retur. ln his verbis [LXXXV] nullus ambigendi locus
laria, sed vera ac reali. relictus est quin Micrologus veraui consecrationem
Nunc vero quid in secundis curis sui operis auctor Dominka Oralione el Dominki corporis immissione
in his duobus locis emendavil? De priori faciiis est fieri crediderit, tum quia ex calice ita consecrato
solutio ex coir.paratione quam mox fecimus primae complemenlumcommunionisdari pulal, tuni quia ejus-
Editionis cum secunda, ubi nemo non videt innlala modi consecralionera tanlumdeui valere, alque ex
polius fuisse verba quam sensura. Nam in priuia vero sanguine inlinctionem opiuatur. Unde Hittor-
concludil sanclificaii vinum non consecralum per pius euin in hanc sententiam induclum censet ex
sanclificatumpanem; in secunda vero juxia Ordinem.•0 Romani Ordinis verbis perperam intellectis, ct ex
libellt Romani per commistionempattis el vini con- judicio Amalarii, qui per Oratiouem Dominicain vi-
secrurivinum. Et ne quis putet id iuterpretandum de^* nuro re vera consecrari primo quidem existiinavit;
inetaphorica consecratione, addit qui hoc fecerii, deinde vero, retractata opinione, per immissionem
non observare tradilionem Ecclesim, de qua dicit In- parliculae consecralae. Utruniqtte vero Micrologus
nocenliusislo biduo Sacramenla penilus non celebrari. admisit, qtti proinde ab Amalario non visus esl di-
Atqui Innocentius agit de vera consecratione myste- vellendus.
riorum; ac proinde Amalarius, qui hac commislione XIII.
praedictam traditionem violari existimavil, eidem Quid deltac commislionealimEcclesimsenserint,
coroinistioniveram consecrationem tribuil. aliique auclores.
Sed quia iu posteriori loco priinae editionis con- Antequam hoc argiimeiituni dimiltamus, aliarum
secratiouem itlam non commistioni, sed Orationi do- etiara Ecclesiarum hac de re seotentiam investigare
minicse ascripserat, ut sibi ipse consiarel, totum juvat, maxime Latinarum; quae cum Roraanum Or-
hunc lucuui sustulit, ut lotam consecrandi vini vir- dinera oiuiies aut secutae sint, aut prae otulis habue-
tutera cotnniistioni tribueret. Has observaliones ne- rint, non mirum si in verbis obscuris veteres ejus
iniui displicituras sperare licet, cum ad rein per- expositores Amalarium et Micrologura approbarint.
obscurainillustraiidamnoniiihilconducerevideiinlur. Neque lamen ita concors et unanimis fuit, aut ita
Auialario superius ad|unxiraus vulgati Alcuini lo- constans ouinium approbatio, ut ab Amalarii et Mi-
2UHI,cui explicando nou inimorabitnur, cum loti- crologi expositione nonnullaeEeclesite recedeuduui
399 APPENDIX AD S. GREGORIIMAGNILITURGICA OPERA. 900
nefas duxerint. Primo itaque illas Ecclcsias recen- A tificandum vinum;'at conversi et conversse sumc-
iebinius quoehos auctores secutoe, deif.de alias Ec- bant vinunt ex alio calice non sanctificatum.
clesias qusc eorum aucloritatein non admiserunt. Nec omiliendiim Missale coenobii Elnonensis scu
Atque ut a Gallicanis Ecclesiis exordium faciamus, sancti Amandi in Belgio ad diem Parasceves : Hic
m prirais occurrit Rhemensis, in cujus vcteri Missali consecralttr vinum per corpus Domini; sanctificatur
ad diem Parasceves praescribitur ut de sacrificiopar- non sanctificatum per sanctificatum. Et Viconiense :
titula mitlatur in calicein, dicendo : Fiat unitto et Ilic consecralttr vinum per corpus. At in Rotonensi
consecratiocorporis el sanguinis Domininostri Jesu amii 1551 hsec consecratio verbis ipsius sacerdotis
Chrhti sttmentibusin retnissionempeccatorttminviiatn exprimitur : Quando sacerdos divisit Hostiam in tres
telernam.Quaeverba nulluin sensiim videntur babere, partes, lunc millal parlein panis consecraliin calicem,
si calix ex contactu in sanguinem conversus iton dicendo hmc vcrba : Per pauemistura sanclificatum
credatur. Quornodo cnim alias lieret unitio corporis ct consecratura sanctificelur et consecretur viuum
el sangttinis? Favet Ponlilicale EcclesiaeNoviomeii- istud iion tonsecratum. Poslea communkel se sacer-
sis, in quo haec disiincte Ieguntur : Commistio cor- dos tnore solilo. Hactenus de Gallicanis Ecclesiis.
poris ct consecralio sanguinis Domini nosiri Jasu Quod atlinet ad alias aliorum regnorum Ecclesias,
Chrisli, etc, ubi commistio distinguilur a cbnsecra- Sarisbcriense in Anglia Missale duplex, saeculi xv
tior.esanguinis quaj fit per illam commistionem. et xvi, eadem verba refert, quae infra ex Rotho-
Iisdem vesligiis insisiebant eliam aliae cjttsdem niagensi afferemus; et Oxoniense, ubi de comniu-
rnetropolis Ecclesiae, [LXXXVI] Suessionensis elAm- nione inlirmorum : Ilic cotnmunkelur infirmus, et
hianensis. Suessionensis quidem in hsec verba : n-n ponal sacrificiuinin vinosine aqua, dicens: Fiat com-
lnlerea sitmens episcopttsde Saucta, nihil dicctts ponit misiio el comecraiio corporis et sanguinis Dontini
in calice; facloquein eo signo crucis, communicalse ef nostri Jesu Cltrisli, elc. Ad haec Bambergense in Ger-
omnes qui voluerint, El sic sanclijicatur vinum non mania : Sanctificatur vinum non consecralum per
consccratumper panem sanclificalum.Quse verba sunl sanctificatum panem. Ulrobique idem vocabulura ad
vulgali Ordiuis Roinani, rclata in veleri Missali designandara panis et vini consecralionem, ut de
Suessionensi, quod ad ssecitluinduodecimum videtur Renigniano Caeremonialisuperius notavimus.
pcrtinere. At cxpressius aliud cjusdcm EcclesiaeMis- Postrerao, in Missali Mozarabum, ubi de die Pa-
sale steculi nostro superioris : Niltil dicendo miaat rasceves, hsec leguntur : Partkutm Regnumet Gloria
sacerdosunam parlem de corpore Christi in calicem. (sic appellantur duseex novem particulis consecralis,
Quo faclo, niltil dicendo, communicetse, et sanguinem in quas Hostia frangilur) miltuniur in colicem, qttcc
Domini percipial, Consecralur enitn vinum per com- particula, secundumquosdam, consecratvinum in ca-
mistionem faclam in calice de corpore Cltrisli. Paulo Ikem. Quam opinionem etsi rubriea non approbet,
ininus expressa est Ecclestse Ambianensis delinitio t non lamen cam rejicit, uti apparet ex sequenti cau-
in suo Ordinario : Vtiium et aqua in calice sanciifi- lela : Accipialpatenam, et mundet eam super catkem
cantttr, cum corpus Domini admisceiur. Hoecde me- cum pollice,el mundalam ponal eam sub menlo, el, po-
tropoli Rlieniensi. sita, sumal vinum [LXXXVIII] de calice cum sua parti-
Fadem eiiam verba leguntur in Ordinario Vien- cttla, quia secundum quosdamconsecratvinumin calice.
neusi. At Yirdunense Missale: Hic consecratur vi- in Ex quibus inanifestum esl hanc opinionera sub dubio
num per corpusDomini. Denique,ut paucis absolvam,' / llispanicis Ecclesiis proposiiam fuisse.
Mimalense Pontificale, ubi de cominunione inlir-'. C lactu Hactenus argumeula quae consecrationem ex con-
morum : Tradat ei sacerdos Eucltaristiam dominki slabilire possunt retuliraus; uitnc quae in ne-
corporis iniiucli vino, etvinum lali inlinctione sancti- ganteni paiiem feruiit proponenda sunt. Unum sup-
ficalum, el iu CAristiDomini sangaine transmutatum,; saeculis peditat Ecclesiaj Parisiensis Missale poslerioribus
dicens, Accipe, fraler, vialicum corporis et sangttinis\ secrulumvinum scriptum, in quo haecverba : Non est con-
Vomini, ctc, quae totidem verbis liabentur iiiicrius' cratm in pa immissionemparlis Hostiaiconse-
in decimo nostro hbello. ipium quodfacil Ecclesia die Venerissanctce.
Tuiii addilur : Cuveat maximene dicat: Hsec sacro-
In monasleriis etiam Gallicanis plerisque vigebatt sancta corainislio corporis et sanguinis, aut alittd,
eadem sententia. Cseremoniale sancti Benigni apud1 ubi verbum de sanguine. Eaindem sentenliain
Divionem, ante annos quingentos scriptum, itii jial
prsc- coiifirniat vetus Rituale Dionysianum.
scribit in Parasceve : Sumit de Sancla, et dimittit inf Pontilicale quoddam Ecclesioe Rliemensis : Nec
calicem, sanclificaturque vinum non consecratum i*
per vinum propier hoc exsiitit consecralum, sed lanlum-
panem sanctifkatum; ubi sanciilicari idetn est ac', modo benedictum Orationesdicendcesine meniione
consecrari, cum seque dicatur sanclificaiuspanis at- sanguinis Nec debetfieri menliode sanguinc, quia
qtte sanciificalum vinum. ista dte sanguis non consecralur. Missale sancli Re-
Ordinarium sancti Apri apud Tullum Leucorumi ntigii in eadem urbe, editura mcdio saeculosuperiori,
quaedam sitigularia conlinet pro Coena Doniini, quae e eouera spectat, nti et Missalia Rotboinagensia co-
hue relerre visum est. Posf uilimum Agnus Dei, itlee deni saetulo vulgala ; tauietsi Missaleanni 1515 noti
qiti primus esl in cltoro, dieal Conliteor; et frairess n sibi conslft, cuin distiiiclc babeat in Parasceve de
respondeanlMisereatur lui. Deindc dicanl el ipsi Cou- sacerdute : Posl uccipiai corpus Domittidicendo Cor-
fiteor, ef ille qui primus est dicai Misereatur vesiri;j pus Domini, etc; deinde calicem, dicens Corpus et
tfein dical Indulgeuliaiu; et responso ab omnibus s sanguis, etc, titore solilo; et communicelurqui vo-
Amen, accedant fralres ad sacram comtnunionem. luerii, sicul lieslerna die. Cur enim distincte Corpus
Dimiltalur aliqua pars de corpore Chrisli in catice, etl et sanguis pro calice, si vitium ex conlactu (quod
porleiur a diacono super altarc beali Apri, el lenetit ibii ideni Missale dicit) non consecratur ?
caticem, el unus puer ampullam, in qua sit vinum ii Practer hac duo alia nobis suppetunt argumenta
[LXXXVII I quod in caticem [ttndatur cutn nccesse(uerit,, iu partem ncgantcni, unum ex Ruuali Coibeiensi,
donec biberint omncs [raires monaclii. Sunctifictilur r quod annos minimum quingentos prrc se fert, sug-
enimvinum per corpus Christi, consecralumet in ca- geritque hsec verba in Parasceve : Pax Domini,
ike depositum, cum dicitur Fiat haeccoministio. Sa- Agnus Dei, cf Hac sacrosancta commislio uou Ui-
crista veroliabealalium caticemel urceumcumvitwad•l centur; sed fruslutn fracliottis sinel cadere ittfra cali-
allare sancli Chrislophori, et ibi bibant conver.Hetif cem, niltil dicendo.DoniineJesu Cbrisle, Corpus Do-
conversm,qui corpus Domini susceperuut.lloc in loco» niini, quod Oresumpsiinus dicenfur, sed sangms non
aliter corrimunicant nioiiacl.ii choro addicti, aliterr nominabilur. Placeai libi non dicelur. Omnibuscont-
verO cohversi et conversse. Monachi eniiu sumptaa municulis, capiel quisque de vinoper ftstulam, et post
panis eucharistici specie bibunt ex calicc, in quoo bibet, calicibusante majus allare prmparatis. Ubi Jicel
particula consecrata commista fuerat ad sanc- vinuin ex nslula seu calamo de more sumatur, diserlfr
 901 IN ORDINEM ROMANUMCOMMENTARIUSPRJIVIUS. 902
lainen pracipitur a mentionesangttinis abslinenduiii. A rum vinitm, licet ex contactu sanclcerei sit sanctifica-
Onnd etiam statuit Fontisebraldensc anni 1534. lum , sicttt aqua fluminis aqum benedktm commistadi-
Poslremo Missale Cluuiacense anni 1550 cOnceplisi citur sanliftcari, Quibus proemissis, hsec subdit tjuoe
verbis rejicil hanc consecrationem, [i.xxxix] dicen- in rem nostram magis expresse faciunt: Menthtntur
do : Vinumex taclu sacrm Ilostimnon consecraixtr,sed'. ergo gtti dicunt quod in die Parasceve corpus Chrisli
snnctificalur, ac revercnditin efficilur. Hactenus libri ex contaclu mulat vinum in sanguinem. lllo enim die
Rituales, in quibus colligendis fateor me non partim corpus, sed non sanguis sumilur; neulrum autem con-
profecisse ex observationibus quas mihi subminisira- ficitur, eo quod die illo in verilale immolala fuil Hos-
vit religiosus ct eruditus Claudius dc Vert, Clunia- tia , el ideo non itninolalur in figura. Non poteral Ja-
censis Theologus. cobus magis affirmate sententiarn pronuutiare.
Jam vero si auctores hac de re consulamus, com- Dixerit aliquis Jacobum post medium saeculum
pugnanles etiam invenienius eorum sententias. Non terliumdecimura vixisse, quo lenipore jam pene de-
repetitnus hic quae superius diximus deAmalario, sierat communio sub allera specie, ac proinde non
Micrologo, aliisque nonnttllis. Pro affirmanle parle existimasse alteramjspeciem, saltem ex contactu
niilitare videnlur Groeci nonnulli. In liis Micbael consecratam, fuisse necessariam ad supplementuin
Cerularitts palriarcba CP. ante annos sexcentos, communionis, quse causa superiores auctores ad
ab Allatio relattis in traclalu de proeSanctificaiis, hanc consecralionem excogitandam ihduxit. Veiuim
credit admistione panis praesanctificatirouiari vinum Jacobi tempore nondtini ubique abrogaia erat com-
in sanguinem Doinini.ldem censet Simeon Thessa- munio siib altera specie. Deinde hsec objeclio non
lonicensis, Ireceniis annis Michaele inferior, apud militat in sancto Bernardo, [xci] cujus tempore per-
eurodeui Allatiuin. " severabat coramunio sub utraque specie, ex dictis.
Ad eaindem sentenliam revocari polest quoddam Idem diccndum de Ilugone Victorino, scisciiante cur
de Eucharislia rairaculum, quod Helnioldus abbas in dic Parasceves non sumaiur sangttis Chrisli, sicul
suo tempore, id est sseculoxu desincnie, accidisse et caro. Quod conlra essel, si vinum ex coniactu
narrat. Id vCro contigit in quadam Turingise puclla, csset transmutatuni in sahguinem. Ad hacc auctores
quse, cura, suscepto a sacerdote viatico, portiun- Rittialium librorum non pauci post Jacobum a Vi-
culam Eucharisticein bkarium in quo sacerdos data triaco, ctsi communionis sub altera specie necessi-
communione nianus suas abluerat decidisse animad- latem non admiserint, hanc taraen consecrationcra
vertisset, et sibi ad bibendum jussisset afferri, lo- ex contactu nihilo minus repudiarnnl.
lam aquain in sanguinem mulatam deprehendit, et Jacobo a Vilriaco pr.tivit uno ferme saeculo Joan-
portiunculam ipsani versam j'n cruenlam carnem. Ba- nesBeleihus, qui et ipse negantem sentenliam se-
ronius hoc factum refert in finc anni 1192, atque quitur, ac ralione conlirmat in cap. 99 : Si quis
hanc narralionemhoc modo concludit :I1tvc de trans- auiem roget num islud vinum quod eo die, scilicet
subslantiationectqumin sanguinem Chrisli, per com- Parasceves, sumitur ex Dominki corporis conluclu
mislioneinCltristi corporis divinilttsfacla, quod semper consecrelur,quamviscotnplurium scripta illud asserere
fieriin vino, cum commislio inlercederet, atitiquilas videanlur, non lamen veritatem tnagis sequentes, el ea-
exislimavil. Vnde illud Romani Orclinis: Vinum, qum sancli Palres tradiderunt, dicimus vintttn illud'
efiamnon consecralum, ctc. omnino non esse consecratum ex illo conlaclu, sed'
Verum quod Barohius antiquitali tribuit, non ila sanclificalum.
accipienduin est quasi generalis fuerit lolius anti- (J
( Raliones liujus sentenlise subdit idem auctor, eas--
quilatis ea"persuasio. Nam ne quitl dicara tle prirais demque lotidem fere verbis repeiit Guillelmus Du-
octo sxculis, in quibus nulla hujusce opinationis randus in Ralionalis lib. vi, cap. 75. Sed nunquid
apparent vestigia, imo in quibus illa conversio non- vinum qttod in die Parasceves cum Dominko corpore
nisi verbis Christi a sacerdote prolatis fieri semper servalo sumilur in allari consecratur, ei sanguis Chrisli
et ubique credita est, certe in subsequentibus ssc- efficilurper immissionem ipsius corporis iti calicemet
culis, quo tenipore apud nonnullos haec opinio inva- per ejus lactitm? Super hoc dicunl qttidam(in quibtts
lescere ccepit, multi auclores, iique gravissimi, in Amalarium et Micrologum haud dubie inteliigit)
conirariam abierunl sentcntiam; alii vero, uiedia via quod pcr Dominkam Oralionem, qum lunc dicilur, fit
incedentes, rem sub dubio reliquerunt. consecraliosivecotnmutalio vini in sanguinem. Nam
[xcj Inier auctores partis negantis quasi princeps Gregoritts assignans causam quare Dominka Oralio
censendus est sancius Bernardus abbas Claraeval- in die illa a sacerdole dicalur, dicit quod in primiliva
lensis, qui cx inimissa in vinuni non consecraiuift Ecclesia aposloli sola Dominica Oralione ulebantur in
paiiicula vinum quidem sacrutn, sed nou vere ac consecralione. Nos tameii iioc non dicimus, qttia si
prOprie consecralum fuissc dicii in epistola 69. Huic hoc jam esset, non essel necesse"corpus Domini ad
occasionem prsebuit factum cujusdam abbatis sacer- dieni illum servari, ncmpe quia oequepanis ac vinum
tlolis, qui cum supfer solain aquam in calice temere per Doniinicam Oralioncm consecrareiur. Prmierea
positain verba consecrationis protulisset, atque er- ex his qttm in canone Dominkam Oralionein prmce-
rore animadvcrso postea vinum infudisset, ac con- dunt, satis palet quod ad prolalionemipsius Orationis
secratse Eucharisiiae particulam in calicem immisis- Iraussiibstanliationon fit; et nullo tempore Missa fttit
set ad consecrationem supplendam, Bernarduni, D ] celebralasine verbis illis, lloc es.t corpus meum, clc,
quid super hac re sentiret, consuluit, hocque respon- qttrnsola in principio nascentis Ecclesimproferebantur
sum impetravil : Ne sub tanto aniculo melius fieri ab aposlolis, qtti postmodum Oraiionem Dominicatn
poiuisse putamus , arbitrantes liquorein, elsi non ex superaddiderunl. Dkimus ergo illttd non consecrari,
consecralionepropria atque solemniin sanguinem mu- sed sanctificari. Differl attlem inter hmc.Nam conse-
latum, sacrum tamen fuisse ex conlaclu corporis sacri. crare esl consecraliune transsubstanliare ; sancliftcari
Ubi cum Bernardus dicit vini liquorcm non ex con- est ex contactu seu adtnistione sacrm rei reverendum
secratione propria alque solemni in sanguinem fuisse et sanclum effici, ut palcl in aqua benedicla, ctc. Du-
mulatum, cave eum existiices sensisse iransmuia- randi rationes, quse eliara [xcn] sunt Belethi, visum
lionem factain ex consecratione minus propria mi- fuit integras rcferre, quod solidis, et quoe proposilo
nusque solemni, quse Ueret per contattum corporis nostro conveniunl, nitantur fundamenlis. •
sacri. Nam sacrtim lanluin fuisse cx hoc contactu li- Ex his omnibus quae ciim in hoc; lum in superiori
quorera, non consecratum, palam est eura existi- capite diximus de prseinisso arguroento, quaedam
niasse. elici possunt non leviter prsetereunda : 1° Variam et
Eaindem senlenliam luculentissiine confirmat Ja- inconstantem fuisse auctorum ct Ritualiurii librorura
cobus a Vitriaco in Hisioriac occidentalis cap. 38: tle consecraiione pcr coniactum sententiam, aliis
Non dicimus, inquit, quod ex laetu sanguinis vinum alfirniautibus, negantibus aliis, aliis vero rem in
ablutionis converlatur in sanguinem; sed remanet pu- uiedio relinquenlibus, nec proinde ejusmodi conse-
d!& 'APPfcNDlX AD S. GREGORH MAGNI LITURGICA OPERA^ 904
crationem ut dogma receptam fuisse ; 2* affirmantera A retur? Verura etsi intima fiercl vini debilis a gene-
partein ab Ecclesia Roraana nequaquam fuisse tradi- rosiori penelratio et insinuaiio, non esset lamen vera
tam aut propugnatam , neque in libellis Romani Or- subslantise conversio. Aliud quippe esl intime per-
dinis cerlo assertam ; imo verba hsec, sanctificaiur misceri, aliud substatitiain transmulari. Sic oinnes
enim vinumhon consecrulutn, etc., quse auctonbus fere catholici auctores exisiimant [xcivj, eiiamsi pa-
affirmantis opinionis fundamentum prscbuerunt, a rum aquae in calicem infundatur, atque saporem
quodatn glossalore videri inserta; 5* non immerito aliasque qualitates aqua amittat, remanere lamen
Relethum dicere affirmantem illam sentenliam pu- aquse suhstantiam, nec eam cum vino in Chrisli san-
gnare conlra ea qum sancli Palres tradiderunl, quo- guinem commutari. Quod etiam de parva viui quan-
ruin hscc concors et unanimis sententia est, veram titate in majorem iulusa dicendum est, etiamsi ex
utriusque speciei consecrationem nonnisi verbis guslu aliisque sensibus nulla possit fieri unius ab al-
a
Chrisli Domini sacerdote prolalis perfici posse : ac tero discretio.
tandem jacere Hieronymi argunienlum adversus dia- Quaerat aliquis cur non ex puro sanguine calicis
conos, qui se efferebant supra presbyleros, ad quo- communio populo tribueretur ? Nou una , sed plures
rum preces Chrisli corpus sanguisque conficilur, si ex hujus facli rationes. Prima est ut aliqua praerogativa
contaclu (qui diaconis etiara, imo et laicis tribui sacerdoli cselerisque ministris sacris, quibus sanguis
polcrat, et re vera tribuebatur in communione do- purus concedebatur, prae laicis tribueretur, quse ratio
meslica) verus sanguis consecrari poterat. Ex qui- potissimum valet in ritu Ecclesise Romanse. Sectmda
btts omnibus corruit heterodoxorum argulatio, qui ralio est, quod difficileesset accurate tanlum sangui-
ex commisiione particulse cura viuo haud consecrato nis consecrare , quaulum communicandis laicis suf-
communioneni sub altera specie suppleri conten- B ] ficere poterat, ut ne superaret vel deesset sanguinis
duiil. Quam prsesumplionem illuslrissimus Meldo- copia communicaturis. Unde minor quanlilas sangui-
rumepiscopusscripto singulari libello valideexplosit, nis in quibusdam Ecclesiis consecrabaiur, ut cura
et post eum Ludovicus Thomassinus Oralorii erudi- deficere ccepisset, vino superaddito augeri potuisset.
tus presbyler in secundo tomo de Unilate Ecclesiae. Terlia mox diclse ralioni proxiraa est, quod ubi ma-
XIV. Di sanclificatione calicis ex commislione gna populi frequemia erat, vix lantus caiix baberi
posset qui sufficientem mulliludini quantitatem san-
sangttinis consecrati. guinis conlinere posset, quam rationem attulit supra
Confecta superiori controversia, supervacanea vi- Guillclmus Durandus. Quarta denique ratio adduci
detur hsec quara modo proposuiraus qusestio : ani potest saltem pro ritu Roniano, ut periculo effusi san-
scilicet vintini calicis minislerialis, quem ad commu- guinis minori incommodo occurreretur. Narn longe
nionem laicorum in Missa pontificia porrigi anteai minus incommodum erat si quid liquoris ex vino
observavimus, ex infusa sacrosancti Christi sangui- ' commisto inter communicandum stillaret e calice,
nis portione vere ac proprie consecretur. Veruro sii quam si purus sanguis effusus fuissei.
quis rem propius considerel, nonnibil dissiroile; Propter eamdem causam iu nonnullis Ecclesiis
[xcinj in hac quaestione residere facile animadvertet. Eucharislia intincta porrigebalur, ad vitandum sciti-
Quippe longe facilius infusus liquor in alium iiquo- cet effusionis periculum. Eveniebal enim frequenler,
rem sese insinuat, et omnes subjecti liquoris partes> jil loquitur Ernulftis Roffensis episcopus , ut barbati
pervadit, quam panis parlicula crassior et densior,, et prolixos habentes granos, id est pilos sparsos, duin
quae unaiii lanium parlem ejus in quam immissat poculum inler epulas sumebanl, prius liquore pilos in-
fuerit liquoris attingit. C ficererit, quam ori liquorem infunderenl. Prmterea si
Hsec sanguinis et vini permisiio aliter fiebat in Ec- imberbes el sine granis, aul mulieres ad sumendam
clesia Romana, atque aliter inaliis noniittllis eccle- communionemsanelam contiensrent, quis sacerdoium
siis. Nam in Ecclesia Romana sanguis e calice con- polerat lam provide ministrare, tam caute calkeni Do-
secralo refundebaturin calicem,ministerialem, in quoJ mini dislribuere, ul mttllit eum singulatim divideret?
vinum erai; in quibusdara vero Ecclesiis , cum adi dividens sic in ora eorum (underet, ul infundens niltil
communicandum populum sanguinis consecrati copiax effunderet? lta auclor ille ad probandum sui saeculi,
non sufficiebat, lanium vini in calicem refundebaturr id est undeciiui, ritum ; quae epislola referlurin Spi-
cum reliquo sanguine coromiscenduro , quanlum adi cilegii tomo secundo. Ob eaindem itaque causam
supplemeiitum coromunionis saiis erat. Prioris gene- foriassis Ecclesia Romana instituit ut non purus san-
ris cororaistionem exhihenl tres primi libelli Ordinis3 guis e calice populo | xcvj distribuerefur, sed majori
Romani; posleriorem liber Rilualis sancti Benigni,, vini quanlitali permislus; tum ul ex uua parte elfu-
Usus Cislercienses , itemque Viclorini, et Constitu- sionis periculum minueretur, tum ut ex altera popu-
tiones Anglicanse a Guillelmo de Lindwode relatse,, lus sacri calicis communioiie non omnino privarctur.
quorum omuium teslimoiiia altuliraus in superiori
capite octavo. XY. De nonnullis ritibus Sabbati sancti.
Perseverabat alter hic ritus in nonnullis Ecclesiis3 Ad Sabbatumsanctum perlinent lectiones ex Scrip-
sub linem sseculi tcriii decimi, testante Guilleltnut luraduodecim , lura Graece, tum Latine, in Ecclesia
Durandoin Ralionalis cap. 42, num. 1. Inquibusdami Romana olim recitari solitae; deinde Benedictio Fon-
locis, inquit, posf sumptionem corporis et sanguinis s tis , et baptismus eorum qui per varia scrutinia in
Ghrisli, aliquid de ipso sanguine reservatur in calice , 1) Quadragesima facla ad hoc sacramenlum comparati
el superinfundatur vinum purum, ul ipsi communican- - fuerant.
les inde sumunt. Non enim essetdecens tantum sangui- Post celebratos media nocte Matutinos, hora lertia
netn conficere, nec calix capax invenirelur. in ecclesiam Lateranensem-procedebant;
ldem auctor in consequentibus negat vini conse- baplissandi
jbique stabant ordina ti, masculi quidera ad cLex
teram,
crationem vcre effici ex ejusmodi contactu. Quas bucc feminse autera ad sinislram. Tum sacerdosflrontibus
affert rationes, ulrique speciei communes sunl; qua- singulorum crucem imprimens, ritus exorcisraorum
rum prsecipua est quod nunquam fiat vera conversio) et abrenuniialionum explebat.
panis aulvini in Eucharistia, nisi per solemnia con- liora nona pontifex cum sacerdolibus, aliisque
secralionis verba, quse Chrislus inslituit. Sed lamenii ministris e sacrario absque cantu prodibal cum ves-
peculiaris est difficultas de vino et sanguine conse- tibus sacris , praecedenle uno aul alteio cereo, qui
crato, quaefacilius in sese invicem converli possunt. in candelabro ante altare staluebatur. Deinde facta
Nam in sanguinem infuudi potest vinum in ea quan- cerei paschalis Benedictione, lector, dcposita planeta
titate et qualitate, ui, si vinum utrobique purutn es- ambonein conscendens , leclionem ex libro Genesis
set, alteruin ab allero penitus absorberetur; puta sii Graece pronunliabat; mox alter Latine, et sic alias
parum vini debilis in niagnum calicem vini genero-- alii consequenter. His absolulis, Psalmus Sicul cer-
sissimi iufundereUuy quidui in illud ipsum converte-- vus Grsece decantabalur, aliusque Psalmus Latine.
 805 IN ORDINEMROMANUMCOMMENTARIUSPRJEYIUS. 909
Post hsec in sancti Joannis bapiislerium procede- A demum ternam. Quem rilum ita explicat vulgatus
batur decantando litaniam ; ihique fontis Benedictio Ordo Romanus : Inleriin scholajussa facit lilaniam
fiebai. Qua finita, presbyteri, diaconi, et, si necesse ad fontemanie altare, primoseplenam; el spatio facto,
erat, acolytbi, excalceati, in ipsos fontes ingredie- faciunt alteram quinam, ita enim inelioatur. Slal pri-
banlur, uti legitur in pritno iibello, quera edimits, mkerius ttnus in dexlro choro, el dicil cum ipso Kyrie
Ordinis Romani. Qtiod etiam loiidem verbis notat eleison, el respondet secundiceriuscutn sinislro choro
Sacramenlarium Gregorianiimin Codice Gellonensi, Kyrie eleison usque ter; deinde Chrisie eleison usque
quem octavo sseculoexaratum duximus. Necdissen- ter. Hoc fiunt seplem vkes repelitm; unde et septenm
tit vulgatus Ordo Ronianus. dkuntur. Post hmc, Christe, audi nos, usque septies,
Quot infantes bapiizare soleret pontifex, non ex- et sk per ordinem. Hoc ordine, inlervallo facto , se-
primunt antiquiores libelli noslri. Vnum , auf dues , quutttur, ut prmdictumest, liianimquinm, id est quin-
vel qttantossibi placuerit, suggerit libellus vn. Tres quiesrepeiitm. Postea cum AgnusDei cantaretur ina-
tanlum assignat Ordo decimus, quem ritum imilati gisler scholaeluminaria jubebat accendi: quo facto ,
sunt episcopialiarum Ecclesiarum. Nam inAciis Ulda^ pontifex e sacrario ad allare procedebat sacra cele-
rici episcopi Augustensis, qui sseculox floruit, legi- braturus de nocte, neque enira dieSabbati sancti hsec
tur sanctum antistiiem rn Sabbato sancto , baplizatis celebrari antiquus ritus sinebat.
tribus pueris cumseplenalitania, se in sacrarium rece- In hac Missa magna cum solemnitate primura ca-
pisse ad Missamse prmparandum.Eumdemnumerum nebatur Alleluia; cujus rei meminit Sozomenus in
exhibet concilium[xcvij Lemovicenseanni 1051, ubi, lib. vni, cap. 15, ubi asserit Roinsequotannis semel
exposilo ritu baptismi quoiannis celebrari solili in cani Alleluia , primo die Paschalis festiviiatis, adeo
monasterio sancli Martialis , de tribus non minus in- JJ ul mulli Romanorum hoc jurejurando uti solerent
fantibus in Pascha solum modoet Penlecoste, snbdi- ut hunc hyninum audire et canere ipsis contingeret,
tur majorem numerum baptizandorum esse apud ma- Huc spectat Victor Vitensis , in libro i : Lectorttnus
trem ecclesiam, ubi, peractobaptismode tribus lan- pulpito sislensalleluiaiicummeloscanebat, neiiipe die
lum infantibus, scilicet per episcopum, cmleri, si plus Pascliae; quo temporesagitta in gutlure tagitlalus, ca-
fuerint, ab alio presbytero baplizantnr. Diaconos denlede mauibusCodice,mortuus cecidit. In superiort
etiam cum presbyteris Jfomsebaptizasselibelli nostii Sozonienilesthnonio id dilficultalis est, quod Roroae
testantur, ul inferius dicturi sumus. Cmlerifiuea dia- quotannis Alleluia semel lantum caui aflirmat, ciun
cono cui jusserit, scilicel pontifex, baplizaniur. per loios qtiinquaginla dies qui a Pascbate ad Pen-
Accepio baplisriio, singuli infantes uni presbytero lecosten effluebant saepiusa Romanis frequenlaretur
offerebantur; ipse vero presbyter chrismaie crucis ante Gregorium Magnum,qui etiam exlra Pentecos-
sigiium cum pollice in eorum vertice imprimebat. ten [xcvmj Alleluia cani praecepit.Quam ob reiri
Mox eorum susceptores, lintea in manibus habente';, conquerenlibus de Sicilia nonnullis quod liiinc rituin
ipsos infautes a presbyteris el diaconis qui eos bapii- a Grx-cis mutuatus esset, respondit in epistola ad
zaverant accipiebant, eosque poniilici sedenti offere- Joannem episcopuin Syracusanum, quaeest lib. vn,
bant. Is vero, daiasingulisslola, casulael clirisniali epistola 04 , ind. 2 : Vt Alleluia hic dicereiur, de
cum decem siliquis, universosalbis vestibus indue- lerosolyinorumEcclesiaex beatiHieronymitradilione,
bat; et dicla super eos Oratione, cum chrismaie cru- temporebealmmemorimDamati paptvtradiliir tractum.
cem faciens in frontibus singulorumcum invocaiione Et ideo magis in hac sedeillam consuetudinemampu-
sanctm Trinitcnis, tradebat eis septiformem gratiam tavimus, qum hic a Grmcisfueral tradita, lorsan quae
Spirilus sancli, id est sacramentumCoiifirmalioniseis (J in exsequus defunctorumet in Quadragesima hanc
confercbat. Hanc duplicem unclionem, unam quidem vocem induxerant. Sane in exsequiismorluorum Al-
per presbyterum, aliam per ponlilicem faciendam , lelttia quondaro apudRomanosfuissedecanialuro tes-
praeseribunt libelli noslri, qui de ritu baptismiagunt, tis est Hieronymus in epitaphio Fabiolae : Jam fama
atque etiam Sacramentarium Gelasianumhis verbis: volans, lanti prmnunlialuclus, tutius urbis populum
Poslea cum ascenderita fonle, infans signalur a pre- ad exsequiascongregabat.Sonabant psatmi, et aurata
sbytero in cerebrode clirismate,his verbis : Deus om- tecla templorum in sublime qualiebal Alleluia. ldem
nipotens, etc. Deittde ab episcopo dalur eis Spirilus etiam colligit Menardus est Codice Raloldi, quibus
seplifonnis. Ad consignandumitnponit eis manum in adde Missale Mozarabum. Imo eliam in Quadrage-
his verbis, Deus omnipoiens, efc. Poslea signat eos in sima Hispanicaequsedam licclesiseAlleluiacanebant
fron te de chrismatedicens: Signuin Cbristi in vitam anle concilium IVToletanum , cujus canon 10 hunc
seiernam. Resp. Ainen. ln septimo nostro libello Or- usuin abrogavit. Consitnilemsustuiit Gregorius, sta-
dinis Romanialio roodo: In uoniine Patris et Filii el tuitque ut in Missis ctiain post 1'entecostenAlteluia
Spiritus sancli, Pax tecum. Resp. Amen. Quem lo- caneretur, non tamen in Missis defunctorum et in
cum cital Amalarius. De utraque unctione agit lnno- Quadragesima. Porro Amalarius , ex superiori epi-
cenlius I, in epistola ad Deceniiuin, quod omnibus stola , recle infert in lib. iv, cap. 33 , quod aliquo
notuui est ; sed verba ipsa quibus Spiritus sanctus lempore, id est anle Giegorium Magnum , cantabatur
baptizatis ab episcopo iradebatur dicere nou audel, Missain Romana Ecclesia absqtteAlleluia, scilicet iu
niinituin quod ealentis arcana esseut : Ne tnagis , Missisposi Pentecosten. Redeo ad Sozomeuum , qui
inquit, prodere videarquam ad consultalionemrespon- j. forte in eodeni errore fuil, ntque MichaelCerularins,
derc. Porro hac poniilicali chrisniatiotie omnebttpli- cujus inter alias bjec una esl adversus Roinanos ob-
sma legitimum Glirisiianiiatisnomitteconfirmari tradit jectio, quod Alleluia in Quadragesimanon psallerent,
Oido Roinanus. Non quod unctio posierior sit [xcvn] sed seinel in Pascha tamummodo; quod postremum
appendix bapiisrai, sed quod baptisnii gratiani cor- de saeculoxi, quo scribebat Cerularius, falsum esso
roboret ac confirniet. Tolum baptismi riium paucis consiai.
exprimit Augustinus in line serinonis 524 : Bapltza- De infantium cominunione ita prsecipit primus li-
tus est, sanctifkalusesl, unclus esl, imposila est ei bellus Ordiuis Romani: lllud autem de parvulis pro-
manus , completisomnibussacrameniisassumpius est. videndumest, ut, poslquambapiizati [uerinl, nuttum
Cyprianus ante Augu=tinumexprimit iu cpistola sy- cibumaccipianl, nec laclenlur, amequam communicent
nodica, quaeniodo est 70. sacramenta corporis Christi; et omnibus dtebus sepli-
Jndiiti et confirinati in orbera ordinabantur bapti- manmPaschm ad Missasprocedanl, el parenles eorum
zati; et inlanles quittem rn brachiis tenebantur , ut offerant pro ipsis, ef communicentomnes.ldem ritus
baliet vulgalusOrdoRomanus; tnajoresveropedempo- in pervigdiofenlecos es.
nebanl superpedempalrinisui, quod babet etiam Ordo JoannesDiaconos, in episiola a nobisedita inMusei
Ma'11'aeanus, qui decimo loco a nobis hic edendttsest. tomo primo , ad qusegiionemsibi a Senario faclam ,
Interiin scbola jussu ponlilicis filauiani incboabat cur itt sacratissimutncalicem lac mittatur et mel, et
anle altare, primuui sepieiiam, deinde quinam, ac Paschm Sabbato cum sacnficiis offeralur, respondet
PATKOL.JLXXVIH. 29
90T APPENDIXAD S. GREGORIIMAGNILITURGIGAOPERA. 908
btiptizatishoc sacriftciigcnus offerri, [xctxj «f iniclli- .A Velus Missale Rivensis Ecclesise, a nobis jo.msu-
qant quia non aiti, sed ipsi qtti parlicipes fiunt corpo- peritts laudaium, relotis Ordinis Ronianihis verbis :
ris et sanguhtisDominilerram rcpromissionisaccipient, lllud autem de parvutis provitlendumest, ut, pott-
cttjusinter inchoantes,lanquamparvuli lactenutriuntur quam baplizati fuerinl, nttllum cibum accipianl,
eimelle. Atde hocritu, iinittitlendiscilicel incalicem nec allaclentur, antequam commtinicentCltristi sacra-
laciis ei mellis , nullammentionem invenimtisin ve- nientis; et omnibus diebus scptimaiue Pasclia; ad
tustis libellis Ronianis. Exstat quidem in vulgato Or- Missasprocedatur,et offeratttrproipsis; liis, inquain,
dine Romano Benediciio tnctis el mellis in Sabbato relatis , ibidem subditur : Et si tales sim ut scienter
sancto , sed exlra calicem facta, et seorsim parvnlis possint comedere,auctoritatecanonumcommunicandvs
porrecia. Verum fortassc nonnttlli ssecitlo iiono ccnsemus.Alioquinsolo Itausta detninicisanguinissunt
iitrumque in calice commiscebani, quitd huic quae- cotnmunicandi. Simititer et in ttwrle eorum debet
stioni occasionem dedit. Huc spectal iiiterdicluin in fieri. Ubi luculentum habes communionis sub uiiica
Africanoconcilio facitmi, nt praeler panem el vinimi sanguinis specieexemplum; quse aliunde eiiam pro-
aqua niislum nibii in sacrificio offeratiir. Primitim batur, testimoniis scilicet Cypriani, Hugouis Victo-
vero, seii met et lac, qnod uno die solemnissimoin in- rini el aliormn.
fantum mysteriosolct offerri, quumvisin allari offeran- Joannes Diaeonus, in praelaudaia ad Senariura
lur, sttam tamenhabeanl propriam Benedictionem,ut cpistola, alium Sabbati sancli ritum singularem
a sacramento Dominicicorporis et sanguinis dislin- suggerii, nempe septem altarta in urbe Roma Sab-
yuanittr. batc Paschsemoris fuisse celebrariatque componi, id
Aliiim cjnsdem diei riiuin parum dissimilem car- ,R est ornari. Quo sensu sacrosanclumaltare [cij cotn-
J"
pebant Graeci, referente ^EneaParisiensi episcopo, positum vocat Ambrosius in lib. de Mysteriis, ca-
quare agnum simul cum corpore Christi suver allare pite 8 novse Editionis, nutn. 45; apparari solemniter
ponerent Laiini, et tnore Jttdmorum Offerrem. Sed allaria ait Optatiis, in Iib. m et vi. Quid sibi velit
haec agni Benedictio seorsim fiebat, ut cx vulgoto ejusmodi ritus, Joannes fatetur sibi penitus non
Ordine Romano intelligitur, non ut Deo agrms i!Ie liquere. Sed mirari subit, nullum hujusce rilus
offerretur, sed ut carnium ejus cum Ecclesiac Bene- vestigium, quod quidern sciam, apud alios auctores
diciione resumeretur. Unde el aliarum eiiam car- haberi, nedum in libellis Ordinis Romani.
nium Benedief o iu eodem Iibro babeiur. Neque praetercundum bocloco est, quod in cereo
Post Missam Yesperas oniillebant Romani, prop- Paschali annus dominicae passionis apud Roinanos
lcrea quod riius baptisrrii et Missacsubsequentis in solebat inscribi. ld enim lestanlur veteres non pauci,
mullam ndctem protrahoientitr. Unde in vulgato tainelsi ltiliil hac de re in nostris libellis habeatur.
Ordine Romano : In hucnocte de vespertinatisynuxi Ejusmodiinscriplioappendebaturin tabtilaadcereum
apud Romanos nihil agitur, neque anle Missam, paschalem, inqua prmcenlor inscribebalquotus annus
neque posi Missam.Apttd n6s aulemitnus de schola, essetdominkmlncarnationis,quolaindiclio,concurreus,
cui jussum fuerit, pro antiphona incipil Alleluia ad et epacla, apud Udalricum, in Consueludinum Clu-
Vesperum. Ex hoc loco nemo non videt inlerpola- iiiacensiiimlib. i, cap. 14. Neque hic ritus recen-
tnm esse viilgalum Ordinem Ronianum , ubi legiiur tiorura temporum censendus esl, siquidem Vene-
Apud nos aulem, clc. Veruin non solum in vigilia rabilis Bedain lib.de leinporum Ralionc, capite4o,
Pasclue, sed- ctiam in biduo prsecedente cursns ait Romanara et apostolicam Ecclesiam testari in-
diumi officii publice non recitabantur iti-Ecclesia (d diculis, quos suis in cereis annuatim scribere solet,
Romana, ut ex libellis noslris manifestumest. tetnpus dontinkmPassionis , neinpe, nutnerum c.n-
lllud lioc loco revocandum quod superius de bap- norum triginla semper et tribus annis minoretnquam
lisriio praemisimus, ex cxremoniali Benedicti ca- ab ejus Incarnatione Diunysitts ponut. Denique,
nonici saricti Pelri. Nempe : « Completisleclionibus, inquit, anno ab ejus lncarnatione juxla Diomjsiuui
pontifex, uti diximus, descendebat ad fontein ctim seplingentesintoprimo, indiclione quarla dccima,
diacoriis et subdiaconis regionariis, dum interim fratres noslri, qui lutic juere Romw, hoc tnodo se
litania cantareiur, et Psalmus Sfcuf cervtts usque in Nalali Dotnini in cereis sanctm Marim scriptum
ad poiiicum saneii Venanlii, ubi porilifex tantisper vidisse el inde descripsissereferebant : A Passioue
scdebat. [c] Inierim cardinales, qui inchoro Latera- Domini nostri Jesu Christiani sunt oc i.xvui. Ex
netisis basilieae i einanseranl, exibant per poste- quo inlelligittir vel banc inscriplionem in Natali
inliini post absidem , et per porticum sancli Joannts iioniini appositam fuisse ad dcsignandum novum
in oraloiiuin sancti Venanlii procedebanl. Tunc, anuuni, queni Roniaui ab ipso die inchoabaut: vel
archidiacono proccipienle, duo cardinalcs , priorera cerle, si lisec iuscriplio in Paschate adhibebalur,
cardinaliuin niediuui habentes, adibant ad ponti- eam tisqtie ad Natale Doininifuisse reservalum.
ficem, aliis cardinalibus subsequentibus. Priori Non irnmoramur probandas antiquilati cerei be-
auteni cardinaliuni ter petiia, tertioque acce|ita nedicendi in Sabbalo Paschae, ad quam demons-
noinine omniuni Benedictione, pontilex dicebai : traudani perperani affertur Prudenlti hymnus ad
lte, baptizaleomues gentcs in noininePatris el Filii incensumliicernm,queni non de cereo pascbali, sed
e,i Spiritus sancli. Qua missiotie accepta, cardinales ._ tle cereo qui singulis diebus in ectlesia soleinni
cquis iiicedentts ad stios titulos revetiebanliii', sui •l* quodani rilu accendebaiur, iiilerpretandum constat.
quisquc tituli parvulos baptizaturi. Addit priinus Porro certa est in primis Ennodii diacont Ticineusis
libellus Ordinis liomani, nurn. 5, die Paschse, pon- hiictle re auctoritas, qui duplicem cerei paschalis
tilici ad saticlaiii Mariam Majoreuiprocedenti noia- Denediciionein composuit. Non lamen ubique rc-
riuiii regionarium ocCurrisse ad Merolanas, el, cepta erat ejustnodi Ilenedictio , ut p.atetex concilio
.salutato.pontilice, dixisse : Innomine dontininosiri Toletano quarlo, cujus liaecverba sunt in canone 9 :
Jestt Ghristibapiizali sunl hesternanoclein sancta Dei Lucerna et cereus in privilegiis Pascltm apttd [ cn ]
Genitiice Maria infantes mascuti numero lanli, ef quasdamEcclesias non benedicuntur;et cur a nolns
feminm tanlce. Ad quaeverba pontifex respondebat benedicanlurinquirunl. Propter gloriosum enim noclis
Dco gratias.v Porro diaconi baptisma conferebanl ipsius sacrumenlumsolemniter hmc benedkimus , ut
etiam proesentepontifice , adjuvanlibus subdiaconis sacrmresurreciionisChrisli mysterittm, quodtempars
ct acolytis, ut in nostris libellis habotur, niaxime Itujus votivmnoclis advenit, in Benedictionesancti-
in primo, num. 45. At in vulgato Anastasio Bunifa- ficaii luminis suscipiamus.
cius V coiialiiuisse dicitiir ut in Luteranis acoltjtltus Supcrest allereuda Adriani papae1 responsio ad
non baplizarcl cutn diacono, sed subdiaceni subse- inlerrogala monachorum Corbeiensiuni, quain le-
quentes. Solum diaconuni designai iibelius septimus, gimus in perveiusto Codice Corbeiensi, jam
cui praeivit concilium Romanum sub innocentio 1, semel a nobis laudalo, in tjuo Ordo bomanus pro
canone 7. triduo ante Pascba iustitulis monasiicis accouuuo-
909 IN ORDINEMROMANUMCOMMENTARIUSPRJEVIUS. 010
datus conlinelur. Sic antem babet Codex in Sabbato ,t\. pore prmcedenlisnoctis initia noii recedunt, quam *rd
saucio, pnst lia'Cverba Ordinis Romaui : Anfe Evan- diem Resurreclionis, sicul etiam in Pascha Dotnini
ijeitum -uonportanl luniinaria in ipsa nocle, sed deciaratur, perlinere non dubiumest. Leo hunc mo-
'incnsum; non canlant Offerioriutn,nee Agnus Dei, rem probat auctoriiate consuetudinis, quamexapo-
nec Communionem; sic , inquam , habet Codex i stolica, inquit, novimus venire doctrina, et saerats
Et inlerrogavimus nihilominus domnum aposlolicmii Scripturse, [ctvj scilicet Panli et Barhabse facto re-
Adrianum, secundummandata veslra , si in paschttii lato ex Antuumxm. Demum concludit ad hunc mo-
Sabbalo debenl flecli genua, dum leciiones recitan- dtim, ordinandorum sacerdolttm formam servari de-
lur. Ei ipse respondit Itoc debere omnimodis fieri. bere, ut his qui consecrandisunt nunqttamBenedictio,
Cui cum diceremns: Et quomodo sacerdoles vcl nisi in die Resurrectionis Dominicm tribuatur, cui a
ministri seu clerus cum Stotis el planetis possitnt vespera Sabbati initium constat ascribi. Ad haivc epi-
in terram posierni? ille adjecicnon deberesacerdoles stniant muita notat eruditus Quesnellitts: primo Do-
vel minislros seu clerum slolis prhis planctisqueves- mini'c:e Resurreclionis nomine intelligi non ipsunt
liri, nisi lunc demum, cum lumen novum iniroda- festum Paschae, sed queoilibet Dominictimdiem, ut
cilur ut cereus benedicatur. Percunclali sunuts rur- eliam aputl Gregorimn Turonensem episcopum alios-
siim qua hora in sabbalo Penlecoslen convenienssit que veieres auctores ; seciindo, tantum abesse ut
ad lectionum officiumingredi. Qui nobisdixit hora 6 Sabbato sotom sanclo aut Dominica subsequente
hoc fieri oporlere. Huc usque Codex Corbeiensis. ministrorum Ecclesiae consecratio tunc fieret, ut
Ubi cum requiritur an flecti genua debeaut, dutn potius illa die nunquam facta fuisse vidcatur propter
lectiones recilantur in Sabbato paschali, id intelli- U sotemtitialem baptismi, cui conferendo hoc icmpus
gentlum arbitror, non de ipsis lectionibus, sed de consecralum erat; terlio, qttolibel ttinc Dotuiuico
Orationibus quse leclionibus interseri solent, prae- die celebratas fuisse ordinationes, prsemisso ab or-
termissa diaconi admonitione, ut genua flectanlur. dinante ordinandisquejejunio; quarto, Iiocjejunium
Sed de his satis. a Sabbato praecedente in raatulinum Doniinicse lein-
pus quo (iebat ordinalio prorogatum fuisse; quod
XVI. De ordinationibus sacris Ecclesim Romanm. ciini uimis ordinanlera ordinandosque faligaret, sen-
Etsi nullas in vigilia Paschse ordinationes a Ro- siui a mane Doroinicaead initia noctis, jdeinde ano-
manis pontilicibus, qui haptismi rilibus aliisque ctis exordio ad praecedentis Sabbaii vesperam, post a
ministeriis tunc occupati erant, antiquitus factas vespera ad meridiem, denique a meridie ad maiuii-
legamus, rerum tamen cohsequentia exigit ut post nas horas, ut fit hodie, ordinalio retrogrediens tan-
baptismum et confirmationem qusedam de sacris dem revocata sit.
ordinationibus, prout in Romana Ecclesia olim lieri Prima quae quidem nobis reij.et*:OTt^poiitificia
solebant, hoc loco observemus. Duos tantum, hac conslitutio, qua ordinationes ad/teihpora soleninium
de re libellos edimus, contenii alios indicaie, qui jejuniorum revocanlur, est Gefasiiprimi in epistola
luin apud Morintimin libro de sacris Ordinationibus, direcia episcopis per Lucani^ni et Brutios constiiu-
tum apud Menarduriinoslrum [cm] in libro Sacra- tis. Ordinationes presbijteeorlim et diaconorum nisi
inenloruin vulgati exslanl, prsetcr edilura Ordinem certis temporibuset diebus exei^cerinon debent, id est
Romanum. quarli mensisjejunio, septimi ei^ecimi, sed etiatn qua-
Primi aposlolici,inquit Amalaritis in lib. n, cap. I, dragesimalisintlii ac medianmhebdqjnadm,ei Sabbati
scmper in Decembriomense, in quo NctlivitasDomini C jejttnio circa vesperam noverit celebfandas. Tcmpore
noslti Jesu Christi celebratur, consecrationesminhtra- Urbaui secundi ad vesperametiam ordinationes fie-
bani usquead Simpticium, qui fuil a bealo Pelro qua- banl, ut patet ex concilio Claromoniano, in quo sua-
dragesimus nonus. Ipse primus sacravil in Februario. detur tit protralialur jejunium usque ad vesperas, et,
ldein leslatur Microloguse.r Romano Poniificali, quo si fieri potesl, usque ad crastinum, ul magis appareat
noniine librum de geslis Romanorum Pontilicum in- in die Dominko ordines fieri. Inde est quod Doininicas
lelligil. Cur potius mense Decembri quam aliis tem- quae in solemnia Ordinationura tempora incidunt,
poribus ordinationes frequentaverini Romani antisti- oinnes vacent propriis Missirum officiis, propterea
tcs, non facile est definire. Moralem causam affert qttod Missa pro ordinandis Dominicaeofficium et sa-
Amalarius, nimiriim ut intimarent conjungendospro- criliciuin suppleret. Consule Micrologicaput 29.
pinquius Chrisli corpori qui per sacrum tnbiisterium Redeo ad libellos noslros, in quibus multa ve-
provehuulur. Planior aflerri potest causa, quod cora- niuut observanda. In primis solius iicolythi ex mino-
modior esset ternpestas ad levandum ordinanlis et ribus ordinatio diserte exprimilur [cv] in priori li-
ordinandorum laborem. Nam in sestate a'Sius pa-sim bello, quem octavo loco edimus, inscripto Quomodo
in Urbe niolestissiini sunt, et autumnus feriis vinde- in suncla Romana Ecclesia acolyihi ordinenlur. Ritus
inialiiiis occupatus ; Quadragesimae vero advenlan- autem ordinaudi acolythi ita describitur. Dum Missa
tiuiu peregrinatio nou ita conveiiiebat, quo lempore celebrata fuerii, induunl clericum illum planelam, et
eliam Romani pontificeseorunique ministri stationi- orarium. Dumque veneril episcopus,aut ipse domnus
bus per singulos dies ceiebrandis atque scrutiniis apostolicusad communicanduin,faciunl eum venire ad
baptizandoiiiiii occupati erant. Sane inler lot pouti- jy se, ef porrigil in ulnas ejus sacculum super plane-
fices qui ad finem saeculinoni oidinationes fecerunl, lam, elc Mirum est quod acolytho ordinando tribui-
unus Leo secundusin mense Maioordinationes fecit; lur planeta et orarium. Sed illudaniplius niirandutn,
et in mense Septembri ttnatn Gregorius Magnus. Alii quodiiutla mentio fiat ostiarii, lectoris et exorcistae ;
post Simplicium omnes vel itiense Decembri, vel in iieque etiain in posteriori libello, nisi quod inschola
prima, vel in merHana hebdoniada Quadragesimae; cantorum anlea niiliiti dicuutur ejusmodi pueri, luiii
nulii (quos quidem sciaraus) in sabbalo Paschse. papse cubicularii facti, antequam acolyllii institue-
Quo tempore primis sseculis ordinationes cele- rentur. His fere conseniit Siricii papse epistola 1,
bratse fueriut, docet Leo Magnus in epistola ad Alex- iu qua menlio (it tantum lectoris, acolythi et sub-
aiidrintnn episcopuin, quse est epistola xn Editiouis diaconi. Quicunque ilaque se Ecclesimvovit obsequiis
Quesnellianse. Quod ergo a pairibus nostris propen- a sua infantia, anle pubertalis annos baplizari el leclo-
siore cura novimusesseservatutn, a vobishoc volumus rum debel minisleriosociari. Qui ab accessuadolescen-
custodiri, ttt non passim diebus omnibus sacerdotalis tim usque ad vicesimummlatis annum, si probabiliter
vel leviika ordinalio celebretur; sed posl diem Sab- vixerit, una lanium uxore conlenlus, acolythus el sub-
bati ejus noctis qumin prima Sabbati lucescitexordia diaconus essedebebit. Paulo aliter Gelasius in epi-
deliganlur, in quibus, his qui consecrandisunt jejunis, s.tola ad episcopos per Lucaniam el Brutios consti-
et a jejunantibus sacra Bencdictio conferutur. Quod lutos, ubi pdst gradus lecloris vel notarii aut defen-
ejusdemobservantimeril, si inuiieipso Dominicodie, soris, acolythatuni et subdiaconatum raemorat, prae-
coiuinuaio Sabbati jejuuio, celebr tnr; a qno lem- inissa ostiarii mentioue. Yerum in Ordine Romano
 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNlLITURGICA OPERA. 912
911
vidgato, et in Codice Vindocincnsi, . hunc tnoreni Eciiesiie Romanse peculiarem fuisse,
ostiarii, lectoris A
el exorcistse ordinatio babetur anle acolythatttm ; qui hacieniis in Ecclesia Latiua perseverat.
imo etiam in Sacrameniario Gregoriano. Ex quo ditant De episcoporum ordinatione libelli nostri suppe-
materiani inquirendi, prinio, an cpiscnpi
apparet quanta sit nostrorutn libellorum anli- ab uno Romano Poniifice, seclusis aliis
quitas. quondam
Eadcm item probatur ex eo quo/l acolythi ordi- episcopis, consecrali fuerinl ; socundo, an qui ex
nanlur porrecto, non (ut mox dictis Ordine Romano diaconis elecli erant ad cpiscopaium, per saltum,
et Sacramenlario notatur) ceroferario seu candelabro omisso presbyterii gradu, otdinati fuerint.
cum cereo, sed sacculo: nimirum quod ejusroodi Ad primum qund attinet, in priori libello nostro
sacculos in Missa pontilicia tnnc gestare solerent praesentes ordinationi dicuntnr inleresse sacerdoles
acolythi ad excipiendas oblaliones consecratas, tum seu episcopi cum presbyteris, et Benedictionein
quse in Missa confringebanlur ad fideliuni commu- eieclo siuitil cura pon.tifice impertiri. Sic enim legi-
nionem, tnm quse fermenli nominc ad titulos mitte- tur, num. 8 : Proslratus domnttsapostolkus cu.n sa-
bantur, qua de re superius actnm est. ld officii dia- litunia cerdolibus el ipso elecloin terra anle attare, completa
conis iribuit Justinus in Apologia prima, ut ad ab- surgent, el tunc benedkenl eum. El Beitedi-
seules Eucharistiam perferrent. ctime explela, dat osculum domnus apostolicus, ei te-
tradit acce- netis eum arcltidiaconus deportat eum, et sic dat oscu-
Ad hsec postcrior libellus acolyihos lum et presbtjteris. Et lunc jubet eum dom-
ab episcopis
pisse primam Benediclionem orchidiacono, quasi nus aposiolicus supra omnes episcopossedere. Verum
dicat cos ab archidiacono fuisse ordinatos. Nam n dubiura est, nura legi debeat in ntimero singutari,
mox subdiaconi ordinatio sequitur, nulla alia acoly- " et tunc benedket eum, scilicet domnus apostolhiis.
thi ordinalione memorata. Cerie apud Morinum, pag. 326, ubi hic ritus rnetro-
[cvij Tum siibdit idem lihellus, acolythos, quando politano accoramodalus est, sic liabelur : Surgunt,
et ubi libitum fuerit, in subdiaconalus oflicium ordi- et benedkit eum. Haecconjeciura ex eo confirnialiir,
nari; secus de diaconis et presbyteris, qui ordinari quod in posleriori nostro libello menlio (it unius
non poterant, nis» in publica ordinalione, hoc est in ponlificis inanuin imponentis, num. 4 : Et canuttt
solemnibus jejuniorum diebus, qui ordinationibus lilaniam. Et tunc accedit electus propius ad altare
faciendis assignati sunt. Ex quo intelligitur subdia- sttbtiixo capite. Pontifex vero ponet manum super ca-
conatum per id lempus quo Iibelli isti in usu erant put ejus, el dicit unam Orationemin modum Collectm;
nondum inter sacros ordines fuisse numeratum. atleram eo modulamine quo solet conleslata cantari,
Uude continentiae votum diacono primum tunc prae- et sedet ponlifex in seita sua. Ipse vero eleclus oscu-
scriptum eral, lestante Siricii epistola 1. Caeterum latur pedem ejus, et suscipitur ad pacem, et sic con-
qtise de minorum ordinum collatione hic diximus, summalur consecratio itlius. Eadem leguntur in Or-
officere non debent receplae sentenlise, quse eam dine Romano vulgulo, pag. 97. Ubi vides altum esse
episcopis tribuit ex veterijure, quaudo Aureiium et silentium de aliis episcopis qui consecralioni coope-
Celerinum lectores a Cypriano (ut de aliis interim reniur, ac proinde unuin Pontificein Romanum abs-
sileimus) etab ejus collegis, qui prsesentes aderant, que aliorum episcoporum ministerio ordinationein
ordinaios ex ejus epistolis resciamus. Sed nos bic episcopalem tunc perfetissc.
nostrorum libellorum specimen exhibemus, absque Favet huic senteiitiae Fulgentii Ferrandi Breviatio
ullo venerandse antiquitatis praejudicio. Omnes or- C canonum, in cap. (>:Ut unus episcopusepiscopumnon
dines rainores memorat synodus Romana sub Sil- ordinel, excepta Ecclesia Romana [cviuj concitio Zel-
veslro. lensi ex episiola papm Sirici. llac eniin exceptione
Yenio ad diaconos, in qnibiis ordinandis nulla peculiaris Romano ponlilici pra;rogaliva tribuitur,
unctio imprimitur, neque in nosiris bbellis, neque ordinandi scilicet episcopum absque sociis cpisco-
in vulgato Ordine Romano. Iiaque ex alierius Eccle- pis. Al huic loco geuiinum subesse errorem puiat
si;e rilu Angli hunc riium acceperant, ut manus bonae apud erudilos meinoriae Joannes Colelenus,
diaconi oleo sancto et chrisniaie ungereulur, adhibi- in notis ad Constituliones apostolorum, pag. 217,
lis soleimiibus verbis qttae in consecratione presby- nempe quod duo prima decreta spistolse quartse Si-
leri usurpari solent. Ilanc quippe unctiuneni in dia- ricii perperam coinmiscenlur; et quod sedes aposto-
conoium ordiuaiione pnescribit non niodo Codex lica primaiis seu nietropolitaiia mtilatur in sedetn
Anglicanus a Menardo laudalus, sed eliani liber Sa- apostolicam Romanain, non culpa (ui vir doctus su-
cranienioriim Egberli Eboracensis anlisiiiis, quem spicatur) Ferrandi, sed fraude cujusdain recenlioris.
modo Ebrnicensis in Gallia Ecclesiae esse jam dixi- En Siricii verba : 1° wf exlra conscienliamsedis apo-
inus. Gregoiius, in synodo Roniana, decrevil ul ne slolicm, hoc esl primatis, nemoaudeat ordinare. Inte-
diaconi, quosad prmtiicaiioniseleemosynarumqueslu- gruin enim judicium est, quod plurimorum senlenlia
dium vacare congruebal, in poslerutn caiiturum olli- consequilur. 2° Ne untts episcopusepiscopum ordinare
ciuin subirenl, iiuin canlores ipsi ob vocis suavita- prmsumat propter arroguntium, ne (urlivum beneficiiim
tem sacris iniiiisieriis adbiberentur. Unde fit ple- prwstitum videaiur. In bis Siricii verbis revera de-
rumqtte ul ad sacrttm minislerium, duni blan.la vox 1* sideratur ecclesiae Roiiiauati exceptio. Sed ()iiid si
u
qtuurilur, qumri congrua vila negligatur; el cantor Ferrandus, habita sui temporis ratione, banc de suo
minisier Deum monbus stimulet, cum populum voci- apposuil? nani ab ipso Ferraiido asciiptam fuisse,
bus deleclal. Qua de re, iiiquil, prmsenti decreto con- non fraude cujusdani recentioris, nos duuitare noii
stiiuo ul in sede hac sacri altaris ministri cunlare non sinit anliquissimus Codex Corbeiensis ante annos
debeant, solumque evangdkm leclionis officiuminter mille scriptus, continensvnria concilia cum Ferrandi
Missarum solctnniaexsotvanl. Psalmos vero ac reliquas Brevialione, in qua lotidein verbis, ut in Ediiis, bic
lectionescenseoper subdiaconos, vel, si necessitas exi- locus reperitur. Non ergo siue fundamento asseri
git, per minores ordines exhiberi. Ubi obiler adverle potest Romano pnnlilici ob principem dignitaletn id
siibdiaciiiiatum a minoribus dislingui ordinibus, la- privilegii concessum, ut solus absque aliis episcopis
iuelsi nonduni Gngorii tempore ititersacrosordines episcopalem characterem conferret.
coinpuiaretur. Pro schola canioruni erant septem Jaui vero utruin dinconi ad episcopatum elecli per
[cvuj subdiaconi, de quibus superius png. xvm. saltum apud Romanos ordinalisint, uoiilevismotnenti
lu presbyteroruro ordinatioiie solel archidiaconi qusestio est. Partem alfirinantem astruere videtur li-
testimoi-.iuiiide ordinandis rogari. Hunc ritum esse bellus noster prior. Eatlemeniniejus qui exdiacouoat-
antiquissiiiium icstatur Hteronyuii epistola 85, ad que iliius qtii ex presbylero ordinaiur consecratio. Ni-
Evagrium. Sed dkis : Quomodo Romte ad lestimo- mirum foitasse quia, ut senfit Uieronymus epislola 85,
nium diaconi presbyter ordinatur ? Quid mihi pro- in episcopo et presbtjter continelur, ilanc senteiiliam
fers unius urbis consueludinem? Ex quo inlelligitur conliniiai iiiotii adversus Roinanos ista objectio, cur
9!5 IN ORDINEMROMANUMCOMMENTARIUSPRJEVIUS. 914
levitae episcopi fierent, presbyterii gradu non prius A lur poniifex Romanus; et ab episcopo Osiiensi aliis-
accepto. Hanc quidem objeciiouem ex caluinnia oriri que proesentibusepiscopisstalim coram omni concilio
dicit Ratramniis, eimque relorquet in adversarios, nianuutn imposiiione consecrabalur. Succedebant
qui ex laicis subilo tonsis faeiebant episcopos contra lauoes et ncclamationes cleri et pnpnli, qualis fuit
regulasecctesiaslicas.At ^Eneas Parisiensis episcopus illa conlessorum qui, eleclo Cornelio primum ad-
facti veritatem non diffiletur, respondetque quod versi, et Novatiano adhserenies, demum ad partes
forte illi, qui istittsce ordinalionis assentiunt, hoc in- Cornelii accesserunlcum his vocibus : Nos Cornelium
telligi velint quia qui Benedklone pontifkali perfungi- episcopumsanclhsimm caihotkm Ecclesim electum a
lur reliquarutn Benediclionum honore decorelur, et Deo omnipotenleel Chrislodominonoslro scimns. Quse
quod in sublimiiaie majoris ponlificis consislat etiam acclamatio legitur in epistola ipsius Cornelii ad Cy-
[cixj honor minorissacerd«tis. Tum subdit : Forsitan prianum, non multtim diversa abea quse posteriori-
aulemilli quidediaconoordinantephcopumprmtermissa bus saeculis oblinuit, apud Cencium ef. alios. Hanc
Benediclione presbtjterali, assertioni beati Hieronytni electionis forrnam etiam aliae servabant Ecclesiae,
in epislola loQttenlisad Titttm ex parte concrederevi- exemplo aposlolnrum qui, Mathiamin Judat traditoris
denlur, qui officium presbyteri in aliquo compartici- locum subrogaluri, in freqtienti fidelium ccelu id
pari affirmat ministerio episcopali. Ex quibus liquet exsecuii sunt. Consecralus denique pontifex mox ad
./Eneamadmisisse id quod Pholius objiciehat, nempe apostolicas ecclesias communionis litteras dirigebat,
quod lunc apud Romam plerumque diaconusquodant ab eisque vicissim recipiebat : quales Cornelius Cy-
satlu, non percepta presbylerati Benedictione, in epi- priano, quales Cyprianus Comelio misit. Si quse
scopumsubiloconsecraretur,quaecrat septima objectio ig turbae occasione electionis exortae fuissent, eas coin-
Photiana. Hic amplus sese aperit camptis exspatiandi ponere nitebanlur alii episcopi, quod prsestitit Cy-
in hnc argumentum, sed boecproposito nostro suf- prianus in facto Novatiani contra Cornelium. Ejus-
ficiunt. modi epistolas presbyleri, passim vero diaconi et
Non ab re tamen fuerit observare id quod Alexan- subdiaconi, aliquando etiam acolytbi perferebant.
der II decrevit de quodam clerico qui, suhdiaconatus Praeler illas lilieras communicatorias Cyprianus ,
gradu prselermisso, ad diaconatuset presbyteriihono- [cxij audita Novaliani factione, alias litteras ab cpi-
rem cursu prmpropero, non ambiliose, sed negtigenter scopis qui Cornelii electioni interfuerant requisivit;
conscenderal,Hac de re cum fuissel consultus, nullura cujus facti inusiiati rationem Cornelio reddil his ver-
supcr hac quaestioneprmceptumcanonkum se invenisse bis : Quodautemscripta collegqrumnostrorum qtti illic
respondet; consiliura autem dare, sicut Grimoldo ordinalioni tum affueranl desideravimus, non veleres
Consiantiensi episcopo in simili causa responderat : mores eblili novum aliquid qumrebamus. Nam saiis
neinpe praedictum ordinalum a sacerdotis et leviise erat ut lu te episcopumfdctum litteris nunliares, nhi
olficio suspendendum, donec congruo temporeinler- essei ex diverso discrepunsfactio cui rei sapiendm
essel iis qui ad diaconii benedkendiessent honorem, necessariumduximus ut scribendumnobis inde colle-
c! cum eissubdiaconatusacciperet Benedictionem;qnae garum nostrorum firma et solida auclorilas pararelur.
fusius videsis apud Baronium ad annum 1069. Ex Quod idcirco visum est observare, quod primum illud
quo intelligitur jam longe ante id tempus ejusmodi fuerit discidium in Romani Pontilicis electione, ac
ordinaiiones inEcclesia Romana probalas non fuisse, priina proinde adversus schisma consurgens cautela.
cuni nulla de sirailibus factis lunc superesset me- Parta Ecclesiae pace , cum invidiosa res etiam pa •
nioria. <
C ganis ccepisset haberi episcopatus Romanus, varias
XVII. De varia creationerotnani ponlificis. subinde lurbasfacessivit novipontificiseleciio;fatum-
Vix ulla res alia tot tantisque mutaiionibusobnoxia que estut ineligendopontificecleri populique Roniani
fuit quani Romani pontificiscreatio. Hoc argumentum suffragiis Romanorum imperalorum qui in Occidenle
Onufrius Panvinius, vir impense eruditus, libris de- rerum potiebantur, primuin deinde, iis pulsis, Golho-
cem complexus est, eosque Carolo Borromseo tum ruin regtim etiam accederetaucloritas. Non quod ipsi
cardinah nuncupavit; in quibus varios creandi pon- vel imperalores, velreges, perse eleclioni interessent,
tificis modos ad octodecim enumcrat : qtiorum su- sed quod missos sttos Rotnam, qui nomine suo inler-
preraus is demum fuif, cum , remotis non modo essent, dirigeienl; aut certe quando in electione
populi, sed etiam cleri suffragiis, jus creandi ponti- dubia duo se pro pontilice gerebant, hi suo nutu
ficis ad solos cardinales translaluin esl. Totam hanc quem vellent praeferrent, quod coiitingil in Dainaso
electionis pontiliciae hisloiiam in pauca conferre el Ursicino, in Bonifacio et Eulalio, in Symmaclm et
juval, quaienus conducere pnlest ad Romanos rilus Laurentio. Quanquam qui reiigiosiores eraut impe-
explicandos. Atque ut id ordiue fiat. sex hujusce ratores neutruni ex illis duobus probabant, sed qui
clectionis periodos dislinguere visum est : primam nova electione esset creatus. Hoc quippe censttit
asanclo PelroadCoiistanlinuni Augusturo; secundam Honorius Augustus, ul ejus ad Bonilacium papam
[cx] a Consianiino ad Justinianum ; lerliam a Justi- epistola probat, qui Bonilacius eum interpellaveiat
uiano ad Carolum Magnum; quarlam inde ad Formosi ut constitueretiir ab eo ne in Urbe per ainbituin un-
creationem; quiutam a FormosoadOttonemMagnuin; quam ordinarelur antisies. Porro missi illi id polis-
sextam denique ab hoc Ottone ad Fredericum ^Eno- ^" simum curabant, ul in episcopaluselectioneconcordia
barbum, seu ad Alexandrura terlium papam, cujus; servaretttr Ecclesim,ne per occasionemsediiioniscivilas
teuipore et cura electio ad solos cardinales devolulat vocarclurin dubium,.quemadmoduiiiloquiior Fl. Ba-
fuit. silius ab Odoacro post raortem Simpliciipapaeraissus
Praeler Cleraentem, qitem a beato Petro successo- pro Hilari eleclione. Huc etiam speciat Synnnaclii
rein designalum memoranl, Romani pontilicis postl papaedecretutn, ut in eleciione vincat sentenlia ptu-
Petruni electio penes clerum et coeluinliJelium sletit. rimorum , sic lamenul sacerdotio careat, qui caplus
Mortuo ponlifice, statim omnes (initimarum urbiuiiii promhsione, non rcclo judicio, de electione decreveril.
episcopi a presbyleris et diaconis EcclesiseRomanae i U ttd probabile aliud fuit Bouifacii II coiislittituui,
de obitu Romani antistiiis cerliores facti, et ad co- quosibi ipsesuccessorem Vigiliumdeligehat; sedcum
mitia evocati, congregabantur ad succe.-soremeli- a sacerdotibus poslea congregatis id fuisset impro-
gendu.n. Eadem inors etiain ad alias, maxiine insi- balum, idem siiuiii ipsius decreium igneconsuiupsit.
gniores , Ectlesias liiteris significnbaiur, cujus reii Quales cssent [cxnj lunc teinporis nnvi poutilicis
lestes sunl in primis Cypriani quoadainepistolse. Ad1 coniiiiunicatorise litierfle, testatur epistola Gel.isii
h*c comitia presbyteri, diacoui, subdiacnni, acolytbii " primi ad uinversos episcopos per Dardauiam consti-
cuui aliis clericis, leliquusque pupulus Roinauus lide- tulus. POHMin creando iunc pontilice iriduuiii a
lis, inieresse poteraul; tuncque, sutliagiis suis viva. inoiiedeccssoris (quod poslea legecatiitiiu est) fuisse
vote collectis, quem e nuinero presbyteroruiii dia- exspectaiuiii, probat Syiinnaclii praefecli ad Hono-
coiiorumve prseferebaui, is demum electus censeba- riuin Augustum relatio tle ijs quaeZozimo papa mor-
915 APPENDIX AD S. GRECORHMAGNILITURGICAOPERA: 916
tuo in creatione successoris conligcrunt; ubi Eulalius, .A convocavit, et cum universa synodo tvadidit Carolo
Bonifacii icmulus, de exscquiis prioris episcopia po- jus el poteslalem eligendi ponlijkem, el erdinandi
pulo el a clerkh ad ecclesiamLaleranensemadductus aposiolicam sedem, jirseter digniiatem pairicialus,
ducitur, ubi per btduutnremoratus est, ut exspeclarelur quam ei concessit cum invesiilura episcopatuum.
dies consuetus quo posset salenniler ordinari, id est Hoc itaque Adriani decreio, quod Grattanits et Ivo
eligi. Hoc triduum ctim in electione Gregorii VII, qui reliilerunt, statutum est ut is esset verus Romanus
ipsa die mortis Alexandri U crealus est, servatum pontifex, quem Carolus rex Francorum suique suc-
non fuissel, id posiea Renno cardinalis aliique Gre- cessores Fiancornm reges consecranduni elegereni,
gorii adversarii ipsi objeceritnl, quod triduum per sive jus [cxivj eligendi pontificem a clero et populo
id tempus nulla lege sancitum fuisse exisiimat Baro- ad unum regem translatum sit, sive eleclionis no-
nius, qui Bennonis criminationein hoc lnco rejicil. mine cnnfirmalio inlelligatur, eum ad niodtim quo
Gothis lialise diiione a Narse patricio, Justiniani reges Francorum, qui natalium jure in regnura suc-
imperaloris duce, omnino exactis, Italiaque cum urbe cedunt, a populo lanien elecli non raro dicuntur
Roma in orientalis imperii potiionem redacta , insi- apud veleres, id est, accepii et agniti. At sive hoc
gnior fuit.in eleutione papse muiatio usque ad Caro- sive alio modo eleciionis vocabulum aecipiatur, Ca-
lum Magnum. De hac nnuatione Gregorium Magnuin rolus Magnus, mortuo Adriano, liberam cligendi suc-
scisciiatus est Secundinns servue Dei incliisus, cui cessoris facultatem clero et populo reliquit, eamdem-
Gregorius respondit in haecverba : De ordinationibus que liliertaletn ipse elfilius suus Ludovicus augusiiis
veroaposlolicmscdis pontificumtifrumposfbeatissimum in creatione episcoporum singulis eeclesiis asserue-
virum Hormidam aliquu sinl addita, vestrachuritas re- B " r.unt, sancito edito, quod ab aliis relalum est. Sed
quirit. Sed usque ad Vigilii papm lempora exposilas tanien eo pacto hacclibertas Ecclesise Romanse con-
ordinaliones prmsulum esse cognoscas, id est publice cessa fuil, ut clccti ponlificis confiriualio ct appro-
factas, cum tempore Yigilii quacdam occullis ain- batio fieret per iniperatores eorumve legalos, in qtio-
bieniium cuniculis factse sinl, quas inter ipsa eliom runi prsesenlia novi pontificis conseeratio lieri sole-
Yigilii electio vilio non caruit. Ab eoigilur timpore bat. Uride post morlem Gregorii IV, cum Sergius se-
sic res se habebat. Mortuo poulifice, sedis apostolicae cundus electus fuissel, el non exspectata iinperatotis
vacanlis cura iribus proecipuis cleri ministris com- auctoritate ordiuatus, Lotarius filium suum Ludovi-
mitlebatur, scilicet arcbipresbytero, arcbidiacono, et cum cum DrogoneMedionialrkorutn episcopo diriqit,
primicerio notariorum. Ab bis quamprimum de acluros ne deincepsdecedenleaposiolico quisquam illic
morle papae nuntium significatur exaicho , queiu prmter sui jussionem missorumquesuornm prmsentiatn
Gothis pulsis Ravennae insliluerat imperator. Post ordinarelur anlisles, ut habetur iu Annalibiis Beiii-
justa defuncto persoluta, exacluntque tridui jeju- nianis, ad anuum 844, queni iocum Baronius si le-
nium , de eltgendo poniilice traciabatur. Huic elec- gissct, milius utique egisset cum Sigebeiio, qtti idein
tioni intereraut clerus, oplimates, populus el mililes, factum, quanquam alio modo, commetnoral. Hic ri-
lioc est mililum slationes, qui ad lutaudam adver- tus viguit ad Adrianum lertium, qui staiuto edito
sus Langobardos reliquam Italiae partcm Ronue po- cavit ne deinceps in approbando et ordinando ponti-
lissiinuiii etRavennae consislebant. De electione mox fice exspeciareiur imperatoris aucloritas. Ex bis in-
referebatur ad imperatorem, a quopelebaiur expec- lelligitur suspectam esse vulgatam Ludovici Pii
labalurque factae electionis approbaiio. De ea iiem sanciionem, quae hunc usum remitlit, absolutanique
scribebaiur [cxiuj ad exarchuin, ad judices, arcbie- C eligendi et consecrandi pontilicis raculfatem clero ct
piscopura , et apocrisinrium Ravennae, ut electioni popolo Roniiino restituii; quod quidem satis confutat
favereut. Post daiam ab iniperatore iipprobationem , Stephani IV decretuni, slatueniis ut electus prmsen-
electus taudem ordinubatur ad confessioneni heaii libus legaiis imperittlibusconsecrelur.
Peiri, ibique lidem suam prolitebatur, moxque (idei Post Adrianura tertitim tiiinuliuaria fuit passiui
suse confessionein ad oiiines Ecclesias dirigebal. IIu;c papae eleclio, usque ad principatuin Ouoiiis Magni
omnia constant ex libro diurno Romanoruin pontili- qui in electione poniificia suminani sibi suisque po-
cum, cujus lormuloeab eo temporc, id est a roedio steris auctoritatem altribuit. Petrus Damiani, Alexan-
saeculo sexlo, in usti esse coeperiint. Porro electus dro secundo ponlifice, ait in lib. i, episto!a'2J, ele-
non se gerebat ui poiitifexante coulirmalionem; quod ctionera illani per ephcoporutn cardinalium fieri de-
manifestum est cx epislola ad episcopos et presbyte- bere principi.dejudicium, ita ut secundo loco jtvc
ros Seotioe,apud Bedam relala sub hac inscriptione : prmbeolclerus assensum, tertio popularh favor altoUal
Dilectissimisel sanclissimh frairibtts Thomiano, etc, applausum; sicque suspendendamesse causam, usque-
Hitarus archipresbyler el servans Iticum sanctm sedis dum regim celsiiudinis consulatur auctoriias, nhi pe-
apostolicm,Joannes diaconuset in Dei nomineetectus, rictilum fortassis immineat quod rem quanlocius acce-
iiem Joannes primicerius ei servattslocum sanclm sedis lerare competlat. Quot itirbas excitaverit sub Grego-
apostolicm, elc, ubi Joannes, licet electus in Roma- rio Vll [cxvj ejusque successoribus hsec iiiiperalortuu
nuni poiililicem,seoundo lamen loco inscribitur; ncc auctoritas, nenini ignotum est. Tandem post inuliiis
alii dimiltunl tilulum qui eis anle electioncni conipe- ac diulurnas aJtci-cationcs evicit Alevauder lertiiis,
tebat, servantkun scilicet locum sedis aposlolicae. Et _" ut a solis catdinalibus (quod NicolausII jatn slatue-
tamen hi episcopos frairv.tn vocabulo coinpeilant, ral, sed oblinere nequiveral) Pontifex eligcreiur, ita
queroadmoduin Cyprianura Caribaginensein antisti- ut ex ti ibus duse partes in unuro conspirarent. Nec
tem presbyleri et diacones Romm (ratretn vocant, in difficile fuil Alexandro clerura removerc ab bac
epistola 50 novoeEdiiionis, et in aliis. electione, assuinplis in ordinein cardinaliuin qui in-
Neque vero gratuita erat iinperatoris confirmalio, ler clericos praecipuierant, vel eorum officiis penims
sed sub certa pecuuiaepensione, quam Heraclius im- exsiiiictis. Ita cardinales creati sunt prior seu arciii
perator sustulit sub Agathone papa, privilegio etiatn presbyter Laieranensis, sancti Petri et sanctoe Marisc
concesso, ut electus pontifex non exspectaia impe- Majoris archipresbyleri; sancti Pauli, et sancii Lau-
raloris approbatione posset consecrari, quod Con- renlii exlra niuros abbales. Additi ad hos etiani sc-
staniinus Heraclii pronepos etiam confirmavit. Vide piem Urbis cpiscopi, tolidemque Ecclesiie Roraaiia;
quie de Adriani primi eleclione dicta suui in Musci praecipui ofiiciales, ut primicerius, et secuudicerius
lomo I. protoscrinarius, sacellarius, arcarius,adinini.culaioi,
Poslquam vero Carolus Magnus, subaclo Desiderio et priiniceiius defensorum, quorum niunera vel om-
Laiigobnrdornm rege, qui Adriano papm iulestissi- nino aniiqiuita, vel mutatis nominibus inira cardina-
nius erai, exarchatuni Ravenna!alqtie Unibrie ct Pi- liuincollegium inclusa sunt. Sublatis igiiur vel aiictis
ceni partem sedi aposiolicaea Pippino concessam ei- cleri capilibus, faciie fuit ut vulgus clericorum Jioc
dem asseruissei, Adrianus, leste Anaslasio, tanti clectionis jure piivaretur. Atqui clero decedentc,
beneficii memor, Roma; synoduiu CLIJIcpiscoporura non segre etiam populus antiquo jure cessil. lisecfere
917 IN OBDINEMRQMANUMCOMMENTARIUSPRiEVIUS. 918
Onufrius. Quod non ita intelligendum , quasi sub •^.scandens beati Petri qpostoli elemlestis regni clavigeri,
Alexandro tertio primum cardin.alium dignitas ad dkinh DeoJcmdibusel sacrificiispie oblalis, amplo ei
fcunc auctorilatis apiceni provecta sit, sed quod aucta magnificoRomanprum emiu ad palalium, scilicet La-
inliunc modum dignitas clero et populo jus SUUHI leranense , cum ingenli gaudio remeavil alque laulis-
facile ademerit. Sane Petrus Damjani, in epistola simis dapibus sumptis, multis el diversh munerum do-
nrox laudata, sic extollit cardinales episcopos, qui nis sacratn pkbem et senalum populumque Romanum
Romanntn ponlificem principaiiter eliyebant, ut non opime dilavil, Tunc ergo hi erant consecrationis
modo quorumlibet episcoporum, sed et palriarcharum rilus, nempe ipsa novi pasiUficisconsecratio ad san-
atque primalum jura transcendereasserat. Et quidem ctum Petrum ; impositio ejusdem in sedem sancti
jam inde a lempore Gregorii VII praecipuas cardina- Petri; obl.itio sacrilicii per novum pontificem ; con-
lium in Romani pontificis creatione fuisse partes vivium; munera in scnalum et populura erogala,
colligitur ex formula juramenti Henrici patriarchoe quai presbyteria vulgari noraine appellabant.
Aquileiensis electi, qui Gregor.iofidem suara pollice- Antiquum illujn riium consecrandi pontificis fusius
tur, ejusque successoribus, qui per meliores cardi- explicant Ordo Romanus etiiber Diurnus Romano-
nales intraverint, apud Baronium , ad annum 1079. rum pontiiicum. Psallynl seeundum consuetudinem
Quanquam ipsius Gregorii eiectioni non modo car- (id est, cantint Psalmum illum qui, pr*missa ad In-
dinales, sed caeteri etiara clerici, acolyihi, subdiaconi, iroitum secrelario
AnLlphona, decantari solebnl).. Proceditele-
diaconi, presbyteri interfuerunt, prmsentibusetiam ab- clus de cum cereostatis septem, et venil ad
batibus et monachis, consentienlib-uslurbh ulriusque confessionem(nimirum sancti Petri). Et post litaniam
sexus, et acctamantibus. Denique, ut paucis absolva- „•* (id est dicto minimum novies Kyrie eleisonet Clirhte
mus, sub Gregorio X institulum est conclave cardi- eleison) ascendunt ad sedemsitnul ephcapi et presby-
nalium ad novi pontificis electionem; triplexque teri. Tunc ephcopus Albanensisdat Oraiionemprimam
electionis modus, qui deinceps pbtinuit, adinventus, super ponlificem, Adesto supplicationib. iiast.JDemtfe
seilicet per viam scrutinii, compromissi, vel Spiritus ephcopus Porluensis dat Oraiionemsecundam, Propi-
sancti, quae omnia in libris nostris [cxvij fuse expli- liare, Domine, suppl. nost. Postmodum adducuntur
canlur, maxime in libellis xm et xiv. Evantjelia, el aperiunlur, et lenentur super cupul ele-
cti a diaconibus. Tunc ephcopus O.stiensh consecrat
; XVIII. Riius in consecralionepontificis olim servali. poniificem ita, Deus bonorum omnium , in qua Ora-
Electionipontificissucceditejusdein institutio, quae tione hmc addi debent ad locum, Et idcirco famulo
duabus rebus peragitur, ordinatione videlicet, ac tuo N', elc. Post hoc archidiaconusannectit ei pallium.
jnthroiiizatione. Ordinatio in Yaticana tsancti Petri Deindeascendit ad sedetn, et dat pacem omnibus sa-
basilica, inthronizatio in Lateranensi fieri consuevit. cerdotibus, et dicit Gloria in excelsis Deo.
In his non constans ordo. Nam etsi inthronizaiionem In consecratione episcopi, non a diaconis, sed ab
consecratio saepius prsecedere solebat; nonnunquam episcopis duobus tenentur Evangelia- super caput
tamen inthronizaiio praemitlebatur, quemadmodum electi, caeleris qui adsunt episcopis manus super
ex mox dicendis constabit. Quinam ritus cum in in- caput ejus imponenlibus; quod non haberi inaucto-
tlironizatione, turo in ordinalione ante saeculum xi ritale vcleri, necjuenova, sei neque in Romana tradi-
observati sint, es Anastasio e.tex Qrdinis Romani li- lione asserit vulgatus Alcuinus, quanquam id diserte
bellis discimus. praescribit Sacrameniarium Gregorianum. Nihil tar
In Cononis creatione, quse anno 086 contigit, haec (', men ejusmodi [cxvmj legitur in duobus libellis no-
Anastasius commemorat : « Cononem sacerdoles et stris, in quibus quaedamprseter jam dicta in ordina-
clerus unanimiter apud Lateranum elegerunt. Mox tione pontificis observare iicet, quse referre non est
omnes judices una cum primatibus exercilus, ud ejus necesse, cum bic ad manum habeantur. Innocenlius
salutationem venientes, in ejus laudes acclamaverunt. iertius itniim addit, quod solus ponlifex Romqnus
Vidensexercitus unanimitqlemcleri etpopuli, electioni (qui anle hytnnum angelicum consecralur, cl poslmo-
faclse consenserunt, aique in ejtts decrelo cum eisdem dum ipse Mtssarum solemnia incipit el perficit conse-
subscripserunt. Detnum iideni una cum clero et po- cratus) in die consecrulionh sum valeal ordines ceie-
pulo, missossuos ad exarchum, ut mos erat, direxe- brare, quod Pasohalein secundum prscstitisse inferius
runl. t Electio itaque primo fiebat per clerum , videbimus.
deinde saluiatio et acclamatio per judices el prima- Hoc in loco triplex qusestio seseoffert : prima, an
tes. Sequebatur consensus exercitus; oranium deni- soli Osiiensi episcopo aliquando tributum tsit-ut, se»
que subscripfio in decreto, quod ad exarcbum et ad clusis aliis episcopis, pontificem consecrarit, quod
imperatorem miltebatur. Addit Anastasius in crea- ante Leonem secundum usu venisse Sigonius seribit,
tione Siephani terlii, quae in ecclesia beatae Mariae ad annura 682 ; secunda , an is qui ex diacono ele-
ad Prxsepe factaest, « Siephanum inde iu basili- ctus erat ad pontificatura, omisso presbylerii gradu,
cam Salvatoris, quae appellaiur Constanliniana, de- mox pontifex ordinaretur, quod in episcopis a Roma-
portatum; atque intus inductum in patriarchium, no pontilice consecratis factuin superius probaviraus;
juxta morem iniliroiiizatuni luisse. J lertia denique, an in Pontificis inthronizatione ulla
Quaenam fuerit ndvo ponlilici facta salutatio, si- n sit anic sseculum xi raenlio sedis illius quam vulgus
gnanlius explicat ideni auctor, ubi de Yalentini ele- sler-corariamyocat.
clione agit in palatio Laleranensi facta. Electtts coq- Priraam quaestionem contra Sigonium definit alter
dignh glorim tattdibus et honoris amptiiudine ad La- e dnobus libellis nostris, qui de ordinatione agunt,
ierunense pqtriarchium deduclus meraoralur, ef in in quo, uti in Ordine Romano, trium episcoporuni
pontificalipqsitus ihrono, ejusque petles omnis Roma- mentio in pontificis ordinatione habetur. Et accedil
noritm senatus osculalus est, quod etiam in Leone IV unus episcopus, et dal Orationem super eum, el rece-
servalura juxta tnorem qntiquum. Id vero salutalionis dit, et alter similiter. Accedillertius, el consecratiltum.
nomine appellat Anastaslus. Postero die facta est Atqui bic libellus haud dubie scriplus est ante pon-
Yalenlini consecratio in basilica saucti Petri, ut idem lificatum Leonis H, cujus ordinatio si attente, prout
tradit; atque adeo iiithronizaiio consecratiouein in Gestis pontilicum descriplaest consideretur, inde
praecessit, uti etiain in Benedicto (erlio. etiatn iiloneum contra Sigonium elicietur argumen-
[cxvuj Quo ritu celebrata sit ejusdera Valentini tum. Qui supra scriptus. sanclissimusvir ordinatus est
consecralio, Iradit idem auclor hi.s verbis : Ejus con- a tribus cpiscoph, id est Andrea Ostiensi, Joanne
secrationh die sereno jam illucescenle.cutnluminejam Porluensi, el Piacentino Velilerniensi, pro eo qnod Al-
dicium anlislilem ad beali Petri aposlolorum principis banensis licclesiaepiscoporumminimehabuit. Ubi cum
ecclesiamomnes pariter Romani a palaito deducenles, rationein redditauctor, quod pro Albauensi episoopo,
Majeslale divina auxilianle, in qllo llirono summum cujus scdes vacabat, sutfectus sit Velilerniensis, itl
consecrare ponlificem. Quiniox almificmsedh culmina arguinciito cst morein antea fuisse ut cutn Ostiensi
919 APPENDIX AD S. GREGORIIMAGNILITGRGICAOPERA. 920
ct Porfuensi episcopis, Albanensis etiam ordinationi A A ef in nalali aposlolorttmin Romanum pontiftcemcon-
Romani ponlificis minislraret. Certe ordinaliones secralus. Unde sub initia sseculiduotlecimi Gelasitis
episcnporum a tribus episcopis, ciiam anleNicaeiiuni sectmdus, ex diacono item eleclus, non ante poniifex
conciliuni, Romae facias fuisse colligimtisex facio consecratus fuit quam presbyter ordiiiatus. Rem nar-
Novali, qui accitos Rnmam tres episcopos temulen- rat testis oculalus, noniine Pandulfus, in libro de Ro-
tns, hora decima inclusos, adumbrata qtiadam et ina- manis pontilicibus. Qui Pandtilfus, narraio elecli in
ni maiiuunrimposirioiie, episcopatum sibi tradere portum Cajelanum advenlu muliortimque ad eum
coegii, scribente Cornelio papa in epistola ad Fa- episcopnrutn accessu , hsec subdil : In quorwnprm-
bianiim Antiochenum, apud Lusebium, [cxixj in lib. sentia idem domnus papa per tnunus Lamberli Oslien-
VI,cap. 43, unico conlenlus quidem fulurus, si unus sis, Petri Poriuensh, el Viialis Albanensisepiscopo-
ad consecrandum Romanum antisiilem luiic suffe- runt, cooperantibusarchiephcopis et cpiscnpismullis,
cissei. Sigonium foriasse in errorem induxit Augus- assistenlibusaliisviris retigiosis,et cum Guitlielmoduce
tini male inlellecla aucloriias, scribentis in Breviculo Apulim RobertoprincipeGapuano,Richardo deAquila,
collationisconlra Donatistas moris csse ut Ronianum aliisque baronibus plurimis, qui lunc ei omues fide-
poniificem ordinel, non aliquis episcopusmeiropoii- lilatem fecerunl, exislenle clero ac populo inftnilo,
tanus, sed de proxime Osliensis episcopus. Quod non sanclo diclante Spiritu, el effeclus esl presbyler, et in
ita aceipiendum, quasi hic solus fueril, sed praeci- papam Gelasius infra lialendas Marlii cousecralus,
puus Romani pontificisvice metropolitani eonseeia- ubi Pelrum Rufum diuconem cardinalem, Baronem
tor. Nescio an aliquid lucis huic quaeslioni alferri subdiaconum, et me Pundulfum osliarium, qui hmc
possit ex facio Eulalii, qui post Zoziini obilum de ,U ' scripsi, in lectoremet exorcisiam promovit, el plures
pontificalu cuni Bonifaciocontendit. Is qtiippe, ut in alios in minoribusgradibus ordinavil. Ex liis manifes-
litteris cleri Roinani ad Honorium Augusium legi- lumest Gelasium (quod de Gregorio eliam modo no-
tur, circumventis paucissimis presbyteris, exhibito labamus) seorsim accepisse sacerdotii gradutn ante
etiam cum alih Ostiensiephcopo , in locum sibi non ponlificalum,alque ita lempore interinedio Nicolaum
debitum, incuslodilo religionis ordine , per ambitum priinum inier et Gregorinm VII ordinationern per
prorttit. Ubi cuin audis Osiiensem episcopum cum sallum [cxxi] abrogaiain fuisse in Ecclesia Romana.
aliis accituni fuisse ad Eulalium ordinandum, alios Id porro veri simile est conttgisse occasione Photii
episcopos ejus ordinationi cooperatos fuisse vero objectionum, quarum una erat quod Romaui per sal-
proximum est. Ilaecde prima qtiacstione. tuin episcopos ordinarent. Ex superiori autem Pan-
Quse de episcoporum ordiuatione per saltum in dulli testiinonio probatur id quod ex Innocenlio III
superiori capite praeinisimus,quoddara secundoequse- superius observatum, nempe Romanum pontilicetn
stionis pra jiidicium est, Romanaesedis electum, si ipso die suae consecralionis Ordines contulisse.
qnando ex diaconis creabatur, prsetermisso presby- Superest invesiiganduin quo lempore sedis illius
leri gradu, pontilicem fuisse ordinalum. Id aulein lapidex",quam vulgus stercorariam vocai, usus cce-
conjicitur cx altero libello nostro, in quo, ubi de perit, quove tempme desierit. Qui isiius sedis origi-
ponlificis electione mentio fit, hscc leguntur : Eligi- nem ad pseudopapissaui Joannani referunt, facilecx
tur itnus de cardinatibus, tle qualicunquetiiulo [uerit, boc revincuntur, quod nulla ejusmodi sedis meniio
tanttim ut a prmcessoresil pontifice ordinatus, aut anle sacculuniduodecimum facta invenilur. Quod ut
presbyteraul diacunus, nam ephcopusessenon poterit. melius intelligatur, notare juvat hune morem ab ali-
At vero in ejusdera electi consecratione iiullum est |Q quot soeculis in novornm ponlificum instiiutione ob-
discrimen electi diaconi aut presbyleri, sed una ea- servari solilum, ut electus, in ecclesimn Laleranen-
demque pro utroquc praescnbilur ordinatio. Ilanc seni introductus, primo in throno pontificali, qui in
conjeciuram roborat exemplum Conslantini contra apside illius basilicae antehac exstabat, primo collo-
Stepkanumlll, aliis lV.pro poniifice se gerentis,qui caretur ubi omnes episcopos et curdinates, ut loquifur
cum ex laico a factiosis elecius fuisset, a Gregorio Ccncius, ad osculum adinitlebat; deintle ad sedem
episcopo Praenestino primum clericus, deinde aliero lapideam, qum dkilur siercoraria, in porlicu ejusdem
die subdiaconus atque diaconus, ac demum adve- basilicie inler duas fores exislentem, adduceretur,
uienie die doininico pontifexab eodemGeorgioet alih in eaque sederet, cum inlerim caneretur hic versi-
duobus cpiscopis, Euslratio Albunensi, et Giionato culus ex Psalmocxu: Suscital de pulvere egenum, et
Porluensi, consecratusesf.ut tradil Anaslasius, nulla de stercore erigit pauperem. Postea perductus ad ca-
presbyterii commeiiioraiione lacla. pellam sancti Sitvesiri prope Lateranense palalitini,
Quod si quis intrusi poiitificis exemplo minus le- ubi duac erant sedes perlusae porphyreticae, priino
gilime hoc deiiionstrari possc existimet, duo aliaaf- stderet ab dextram in una ex illis sedibus, luiiique
ferinius bgilimoruin ponlificum exempla, Valentinii ciaves hasilicse a priore sancti Laurenlii acciperet
et Nicolai 1, quoruni ille ex [cxxj archidiacono, bic: in signura regiminis el correctionis; deinum, ad si-
ex diacono eleclus, absque alia ordinatione ponti- nislram in altera posilus, easdem claves eideni priori
fices creati suut, quod ex Anastasio iiianifestuin est. rcstitueret. Hsec ex libro Cenci hie edito strictim re-
Yalentiniis quippe sfalim a sua eleclionecondignh glo- ferre visum est, ut onmes intelligant sedem illam
rim laudibus ad Latemnense palriarchium deduclusel( quse stercoraria dicia est non ita fuisse appellatam,
in ponlificali est posiius ihiono. Deinde ejus conse- " quasi esset perforata (neque eniin pertusa erat, uti
crulionis die itlucescente, euuidem ud beuli Peiri cc- oculis i|>si probaviinus), sed quod poutilice in ea
clesiam omnes pariler Romani a patalio deducentes,, slanie baecPsalmi cxn verba canerentur, ef de stcr-
in alto lltrono suinmum consecraverepontificem;quii core erigil pauperem. Hsecsedes ex raarmore conslat,
mox culminu scandensbeati Petri, sacrificiispie obla- alise vero duse ex porphyrite, supersuntque ouiiies
lis, ad paluliitm remeavil. Nicobius vero, ubi apud1 cuin supervacanea supelleclile rejeclse iu perislylio
Laleranensem ba.ilicum aposlolico solio impositus> Lateranensi, ut in Ifinere llaiico diximus.
fuit, posimodum in basilkam beali Peiri deduclus,, llanini sedium qui meminerit inveni neiuinem an-
prmsenteCmsare consccratus esi, aposlolicaquesubli- le Paudulfum supra laudalum. Nam in creatione
matus in sede [uclus esl pontifex, et Missarumsolem- pontificumqui post LeouemIV (cui pseudopapissnm
nia super sacrathsimum corpus apostoli celebravit.Vi- illam successisse labulantur) electi suut, onines in
des utrobique iiullam collali presbyleralus factaml solio patriarchali, iulra basilicam posilo, collocali
meiitionem-. perhibentur, non vero in istis sedihus, [cxxuj qnse
Quo vero terapore mos iste mutatus sit, non satiss exli a basilicam positseeranl. Sic Benedictuuileiiiuin,
expioniitiin habetur. Jam conlrariiis ritus iuvalueratt Leonis suceessorem, electores in paliiarthium Laie-
saeculoundecimo, quo lempore llildebrandus archi- ranense perducenles, ponlificatisolio, ut mosest pott-
diaconus, posl Airxandri 11obiiuiueleetus, infra Iteb- lificum, canaque consutttudo demonsirat, posueruttt.
domadam Pentecoslcsin presbyteriumordinatus est,, Ex quo inlelligilur nihildum novalum fuisse. Idein
 921 IN ORDINEM ROMANUMCOMMENTARIUSPR.EVIUS. 922
contigit in Nicolao primo, quem in palriarchium La-,A Silvestri. Et primo sedens, quasijacens, papa accepita
teranenseinlroduxerunt, aposlolkoque solioposuerunt, priore canonicorumclavesdeinde ferulam. Et deinde ilti-
Primus, ut mox dicebam, Pandulftis islarum sediumi co papa surgens ivit ad atiam sedem, et jacuit; accepit-
mentionem facit in Paschale secundo, cujus crealio- que qb eodem priore canonicorum cingulum rubeum
nem hoc modo commemorat: Sic eo diu renitenle, a\ cum bursa, in qua sunt duodecim lapides vilrei, qui
primiscriniis et scribis regienariis mulaio notnine sibil eliam nunc ostendunlur ; et statim papa surgens consi-
acclamatum est responsumque: Paschalem papami gnaf ferulam et ctaveseidempriori; cingulum vero reti-
sanctus Petrus elegit. Hh aliisque laudibus solentniler net, donec acceplam pecuniamargenteam de manu vet
peracth, chlamydecoccineainduiturlurba a patribus, el tia- gremio catnerarii ter projkit, dicens: Dispersit, dedit
cum canlu, pauperibus, eic. Et mox deponit cingulum cum bursa,
ra capiti ejus imposita, comitante
Lateranum vectus,ante eatn portkum qum ducit ab aus- et vadit ad capellamSqlvaloris. [cxxiv] Hactenus Pa-
trali plaga ad basilicam Salvaloris, quam Conslanli- ridis diarium.
nianam dkunl, adducilur. Equo descendil, localurquei In his Paridis verbis quaedam occurrunt paulo di-
in sede qnm ibidem est, deinde in patri.archali. Ascen- versa a Pandulfi narratione. Hic eniin menfionem
densquepalatium, ad duas curules devenit. Hic balteoi facit de balteo cum septem clavibus totidemque si-
succingilur cnm seplem exinde pendentibusclavibus, et! gillis ; ille vero cum balteo conjungit bursam, in qua
sepiem sigillis; ex quo sciat se secundum septiformemi duodecim lapilii erant. Paridi consentit Cenciris, qui
Spiritus sancti gratiam, sanctarum Ecclesiarum, quibusi ait electum cingi zona rubea de serico, in quq depen-
Deo auciore prmest, regimini, in claudendo aperiendo- det bursa pttrpurea, in qua sunt duodecim sigilla pre-
que, lanta ralione provideredebere, quanta solemnitatei n" tiosorum lapidum, el muscus. Eadem metrice reddit
id quod iniendilur operatur. Et locatus in ulrisque, Jacobus cardinalis, ubi de coronatione Bonifacii YIH.
data sibi ferula in manum, per cmtera palatii loca solis .... ZonaquePater suceingiturillic,
ponlificibus Romanh destinata, jam dominus, vel se- Ad quampurpurea bursa eslappensa, Iapillos
dens, vel transiens, electionis modum impkvti. Die Bis senosreferens pretiosos,scnlptasigilla,
aliero, mense 6, die 14, primo consecrandus in ponli- Et mascum,quaemagna notant prsesagia,magna.
ficem,consecralurique pontiftcem pontifices, cum fre- Sed landem totus ille sedium ritus
quentia populi plebisque,basilicam beali Petri inva- est post Leonem X, cum Romanos fahulae penitus abolilus
tam male
dunt, elc. Hsec modo ad propositum sufficiunt, in invenlae quam facile creditae pudere coepit,
quibns mulla occurrunt animadvertenda. cujus
ritus origo hanc fabulam uno vel allero saeculo
Primo, chlamys coecinea eleclo ponlifici cum liara cessit. prae-
tunc imposita est, cujns ritus idem auctor in Callisto
secnndo et Honorioitem secundo raeminit; et anie Criminationibus Opportune hoc loco addi potest id quod legitur in
eiitn Petrus Damiani, in lib. i, ep;stola 20, Cadaloum III Monument. Grmcorum adversus Latinos, tomo
Graec. Cotelerianorum, pag. 498,
aniipapam alloquens: Habes nune forsitan mitram, art. 16.
habesjuxla tnorem Ramimi pontificisrubram cappam; i Successor mortui papse hoc modo constiluitur.
quo in hnhilu papa depiclus exhibere sobi in prae- Eligunt eura qui eorum faciunt synodum, et viven-
claro chartario Casauriensi, quod in bibliotheca regia tem ad moriuum
servatur. corpus adducttnt, stimpiamque
Deinde ponlifex, Lateranum equo vectus, ad por- raanum illins qui sensu caret collo sentieniis iinpo-
tam australem, quae primaria est, equo descendens, {Q nunt, hocquearbiirantur esse successoris unctionem
locatns fttit in sede quie ibidem erat, deinde in pa- defnncti et consecrationem. Atque is primus mox pro funere
triarchali. Ubi vides sedem illam [cxxinj quae in qui eum unxit sacrum facit, ac deinceps,
porlicu bnsilicseLaleranensis exslabai, distingui a tanquam oplime unctus, strenue pontilicalia munia
obit. >
patriarchali solio quod sub apside basilicae positum Verum hanc criminationem falsam esse, et ex
diximiis. facto ecclesiae Alexandrinse desumptam facile est
Ad bacceledus deductus est ad palatium Latera- cuivis aeslimare.
nense, pervenilque ad duas curules, in quibus vicis- De ornamenlis pontificalibus passim agitur in li-
sim sedii, accepitque balienm cum septem clavibus bellis
totidemque sigillis, Haesuntduae sedes illoe porphy- nus, qui noslris, quorum antiquissimus est Ordo Roma-
hic ordine. quintus. Cmterum cambuta seu
reticse,-et quidem pertusae, quas vidimus in claustro baculo
canoiiicorumLaieranensium cum prsedicta sede sier- pastorali non utuntur summi pontifices, nec
cardinales in Romana curia, ut notat Jacobus
coraria, quo nonrine Cencius primus usus invenitur. episcopi
ldern Pandulfus in Honorio secnndo, nulla hnjus se- Gaietanus in Ordinarii sui cap. 48.
Nec ab re erit adnotare in antiquioribus nostris
dis meniione facla, tradit poniificem electum in syr- libris
nis qum ante ecclesiam beaii Silveslri sitm sunt com- solitumpontificem, rion domini, sed rfomni vocabulo
posilum fuisse, quo vocabulo Pandulfus duas jllas usu venisse insigniri. Quod etiam Pelri Damiani lempore
sedes porphyreticas signilicat. Eumdem rilura fuse secundo et Hildebrando probat hic ejus versus de Alexandro
describit in vita Coelesliniqtiinli Jacnbus cardinalis, tum archidiacono, quem,
ubi agit de coronaiione Bnnifacii VIII. Ad hsec in D quia plurimum auctoritate pollebat apud ponlilicein,
j
epistola Pilei de Prata, archiepiscopi Ravennalis et ipsius pontificis dominum appellat.
cardinalis, ad Ludoyicum Flandrise comitem, quae Pius domino papm quam domnoservio papm.
epistola exstat in Spicilegii lomo IV, agiiqtte de Ilincestquod passinidomni vocalmlum,ubi de pon-
electione Urbani VI, posi ejus coronationem in tifice agitnr, reiinuimus pro veteri more, qui eliam
Yalicana basilica faciam, ubi omnes diaconos cardi- ad sanctos olim transferebatur.
nales sua manu pretioso corpore et sanyuine Christi Porro ad staliones, quas jejunii diebus frequenta-
communicavitde more, legitur eum cum Processione banl pontilices, nun raro excalceati procedebant; in
solemni conduciiiin fuisse ad Lateranensem eccle- aliis vero solemnioribus pompis equo albo vehi sole-
siam, ibique in sedibus ordinatis secundum (ormam bant. Ad quem locuin referri potest id quod Grego-
Roinanm Ecclesiminlhronizulum. rius Magnus ad Petrum Sicilias subdiaconum scribit
Ex his imeiligi par est praedictarum sedium usum in lib. XII, epistola 50 : Prmlerea unum nobh cabal-
longe anle nalum, auctore Martino Polono, pseudo- lum miserum, el quinque bonos atinos transmisisti.
papissse fabulani iu crealione ponlilicis iuvectum Caballum illum sedere tton possum, quia miser est;
fuisse tametsi hujusce ritus causft ignorelur. Porro illos autem bonos sedere non possutn, quia asini sunt.
idein ritus perseveravit ad Leoneni.\, qui, pro more Sed petimus ul si nos continere,
vectus Lateranum, sedit in sedella apud porlam eccle- tum reddcre, dhponilis, aliquid nobis [cxxvj id est conlcn-
sim jacenle ad lalus dexlerum, ut Paris de Crassis in ralis. Et ii certe exigit ponlificia condignutndefe-
diguilas.
ejus diario scribit. Poslea itum est ad capelkm sancli
 923 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNlLITURGICAOPERA. 924
XIX. Expcndilur toeus Socralis scliolaslicide prmler- A dominkali honorarelnr. Scd quia eadem
missis mtjsleriis sacris in Sabbalis apud Romanos, postmodumapplicala cst, ut reliqttm, feria jejuniis
ubi de hebdomadael Dominica mediana, atque de nempe secundus, statnii esse sotemnem, Gregoriusjunior,
variisrilibus qtti slrklim exponuntur. officikunde-
cunque colleclis, et inaxime ex mslivalibusDominicis.
Vnde et Anlipltonceex DominicaHbusEvangelih quin-
Postquam ea quse ad triduum ante Pascha, adeo- lis feriis adltuc ascriptmreperiuntur, elc
que ad Ordinaliones sacras pertinent, fuse exposui- Et quoniam in liunc locum Quadiagesimso mentio
nius, nuncquidam rilus, qui aliis temporihus occur- recurrit, pattcis agendum videtttr de hebdomadame-
runt, paucis prseslringendi sunt, ut ad Rituales li- diatxa, qnae qttarlam Qtiadragesirase Dominicara
bros noslros raagis parati e.l expediii accedamus. proxime subseqiiitur, deque [cxxvnj Dominica Pas-
Et primo quidem sese offert Socratis scholaslici sionis, quam sedes ctpostolkumedianamvoluil nuncu-
Iocus ex lib. v, cap. 22, ttbi ait, J cumomnes ubique pari, ut in libeliis nostris Iegitur. Ilujus appcllatio-
lerrarumecclesiaepersingulas hebdomadasdie Sabbati nis originem inquirens vir ciarissimus Henricus Va-
sacra mysteria celebi'arent, Alexandrinos tainen ct lesius, in Socratis lib. v, cap. 22, inde argumeniuni
Romanos, velustam quamdam traditionem pracfe- deducit ad confirmandam Socratis opinalionem, Ro-
rentes, id facere detraclasse. > Id non magis vero manos tribtis lanliim bebdomadis anie Pascliajeju-
consentaneum videtur, quam quod eodem in loco nasse in Quadragesima; nec aliam causam cur Do-
idem auctor de Quadragesima affirmat, i eos qtii minica de Passione mediana tlicla sit se invenire ait,
Roroaesunt, tres tanlum continuas hebdomadas ante quam quod ex tribus hebdotnadisquibus Romani in
Pascha, exceptis Sabbalo etDominico die, jejunare.» ':» Quadragesimajejunabanl hmcerat secunda Dominica,
Nani Romanos sex anle Pascha bebdomadistiim je- ac proinde media seu mediana. Veruin, pace inagni
junasse certum est ex Cassiano, et ex Leone Magno, viri dixerim, haec ratin admilti non potest, itiin
Socrati aequalibustempore, sed aucloribus superio- quia sex hebdomadis anle Pascha Romanos lum je-
ribtis; nec minus exploratum est apud Romanos ve- junasse constat, ex Leone Magno et Cassiano, tuiu
leres Sabbati in Quadragesimajejunium, imo et per quia helidomada Dominicam Passionis praccedcns,
tolum aniinni, ut probat eruditus Quesnellius inDis- quae in Socraiis seuientia fuisset RomanaeQuadra-
sertatione sexta ad sanclum Leonem. gesimaeprima, oeqne medianadicia est ab antiquis,
E.jusdemgeneris erralum esse quod de sacris my- iit a Ptiagio papa I apud Holslenium in Colleclione
steriis in Sabhatis apud Romanos praeiermissis stri- Romana : Veritenlemediana seplimana Pasclimunum-
bit Socrates, mihi prorsus persuasum est. Primo quemque per offtcia qum prmdiximus promoverenon
nullum hujusce rei vestigium apparel apud vetustos differas; et anle eum a Gelasio I, in epistola 9, cap.
auelores. Iino in anliquissimis Codicibus liturgicis 11. Ordinationeseliam presbyterorum et diaconorum,
Miss.iepropriae in. Quadragesimse Sabbatis, uno aut nisiceriislemporibiisetdiebus,excrccrenondebeni,idest
altero cxcepto propier pecnliares rationes, assignari- quarti mcnsis jcjunio, septimiet decimi; sed ct ctiant
lur. Sic in Sacramentario Gelasiano, sic in Grego- Quadracjesitnatisinitii ac tnedianm Quadragesinuvdie
riano, sic in libro Coinitis, capitula epistolarum e.t Sabbali jejunio circa vesperam noverinl celebrandas.
cvangeliorum in lolura annuin continente, qui Ilie- Uhi vides quadragesimalis iniiii Sabbatiim distingui
ronymo licet falso tribuilur, anliquissimi lamen au- a Sabbato Quadragesiisaemedian:p, quod alias ununi
cloris indubie csl. Deinde hsec Socratis opinatio idenique fuisset in Socratis senientia. Cur ego, in-
cum alia ejnsdem videtur pugnare, cura dicit Ronia- iC quis, dicta est hebdomada qttaiia Quadragesinue me-
nos in Quadragesima tribus "taiuum hebdomadis je- diana, eodemque vocabulo designata Dominica Pas-
jttnasse, exceptis [cxxvij Sabbato el Dominico die. sionis? Hanc opinor ob causatn, quod cuin scx Qua-
Nam haec a jejunio Sabbaii exceptio quamdam im- dragesimse hcbdomades in tluas parles oeqiialcsdi-
poiiat solemnitatem, quaj sacris utique mysteriis ce- vidi possint, ptinta secnndoe pariis bebdotuada dici
lebranda erat. Ad hscc Innoeeniius 1, in epislola ad poicst mediana, quasi prima post niediara Quadrage-
Decenlium, excipit unum Sabbati sancti diem a ce- simam; etquia Quadragesimseca|iut a feria sccunda
lebratione mysleriorum, ob pcculiarem rationem', incipicbat, Dominiea Passionis liebtlomndammedia-
quae perperam adduceretur, si aliis etiam totius nani subseqiiens itidem mediana vocabalur.
anni Sabbatis ab iisdem mystcriis cessalum fuissci. 1. Sed his omissis ut ad alios quosdam ritus pro-
Unde vcro errandi occasionem hausit Socrates? ccdamus, in primis notanda occurrunl in OrdineRo-
Fortasse ex epislola Innocenlii I ad Dccenlium,qnam rnano bibliothecae Yallicellana.' ct Sanciigallensis
videre potuil, male intellecta. In ca enim pontifex lncc verba delegendis passionibus saiicloruin : Ptts-
rationem reddens quare in Sabbalo sancto, uti etin siones sanclorum ve.lgesla ipsorum usque ad Adriani
Parasceve, sit jejunanduni, ait id (acttini esse ob letnpora lanlummodoibi legebanlur, ubi ecclesiaipsius
mcerorem aposloiorum, qui per biduuui illud jcjuni sancli vel tilulus crat. Ipse vero a lempore suo re.n-
perniariserint. Quotl utique non dubitim est, inquit, nttere, id est niutare, jussil, et inecclesia sancti Petri
in taniutn eos jejunasse biduo memoralo, ul iraditio legendasesse[cxxvnij constituit.Itaque ante Adrianiiin
Ecctesia: habeuiisto biduo Sacramenla penilus non ce- prinium passiones sanciorum non legebanfur in basi-
lebrari. Tum subdit : Qutv ittique fortna per singulas r» lica Yaticana, nec etiamitiLaieraneusi ;idque de lein-
tenendaesl hebdomadas, proplcr id qttott commemora- pore Gelasii primi patet ex ejus decreto de canoue
tio diei itlius semper csl celebranda. Hsec posirema librorum sacrorum. Vide Thomasii Aiuiphonalia
verba fatile in errorem inducere possuut lcclorcm pag. 495.
jncautum, quasi Innocenliusnon modojejunium, sed 2. Idem attctor ibidem observai, pag. 12, Eccle-
etiam a mysteriis ccssationem singulis anni Sabbalis siam Romanamantiquitus nonadmhisse liymnosin tli-
assignare velit, tametsi de solio jejunio sit intelli- virits officiis.Idque manilestum est luin ex Amalarii
gendus, quod jejunium singulis per aniium Sabbalis Stipplemenio, luin ex libris Benedicti canonici ct
apud Romanos fuisse observalum, ex Attgustino, Cencii camerarii hic edilis, ex quibus apparet htinc
Leone Magno aliisque auctoribus apud QttesneUium morem ad sseculumxii perseverasse. Eumdem ferme
relaiis, raanifesium est. rctinuerunt EcclesiseLugdunensis el Yiennensis, in
De jejunio feriaequintsein Quadragesimaapud ip- quibus tittlli haclenus llynnii ad Yigilias noctornas
sos Komanos inajor est difliculias. Nam si vulgatis et Laudes matulinas, itno nec ad Vcsperas caHeras-
ponlificum Actis lidcm habemus, Miltiadespapacmi- que horas prieter Completorium; iu quo etiani Ro-
siitutt ut nullus in Doininica, ncc in qtiinta feria Qua- mana Eedesia primum ab aliqttot saiculis Ilynuios
dragesimai , jcjuuarcl. Vutle, infcii Micrologus in admisit, deinde alios in singulis officiis. Lege I!a-
cap. 50, simcius Grcgorius in dispositioneofficiorutn duifum, decanum Tungrenscm, proposilioncs 13.
qttinlamferitiminfra Qitadragesintamvacanlem tiimi- Thomasius sibi obiicil hoc loco Udalrieuiu in Con-
sil, ttt, quia feetivaeral sicut Dotninka, eliam officio suetiidinum Ciuiiiaceusiutn lib. n; cap. 52, ubi fit
 925 IN ORDINEMROMANUMCOMMENTARIUSPRJEYIUS. 926
mentio Hymnorum Ecclesiae Romanae. Yerum id de A 8. Postremo in sepeliendis corporibus illustrium
parlicularibus quibusdam Urbis ecclesiis vir doctus defuncloruni id olim apud Italos, nedum Romse, ser-
ut loculi in locis sublimibus ponereiitur,
inlerpretatur, tamelsi sanelus pater Benedictus in vabatur,
Regula sua Hymnos Ambrosianos laudat, prsecipit- quod Mediolani in porticu ecplesisesancti Nazarii ob-
que cantari. Ubi obiter in mentem recurrit id lib.quod servare licet. Yerum anno 1561 Pius IV statuit (qtiod
Leo Marsicanus scribit in Chronici Casinensis n, refert Joannes Franciscus Firmanus in diario suo) ut
cap. 97, tunc, id est pontificatu Stephani decimi, deponerentur capsm defunctorum, qum erant in muris
Ambrosianum canlum in Ecctesia ista Casinensican- ecclesimin atlum; el (uit mandatum ordinariis ut fie-
tari penilus interdiclum fuisse ab eodem Stephano, rel in eorum ecclesiis,quod fuit multh in locis exsecu-
qui antea Casinensis abbas fuerat, Fridericus appel- tutn non sinevivorumdolore. Sic Mediolani Garolus
latus. ln quo autem diffcrret cantus Ambrosianus a Borromseus, sanciissimus ille antistes ac Piinepos,
Romano, docet idem qtii supra Radulfus decanus corpora Trivultioruui, quae in praedicta porticu sancti
Tnngrensis, prnposiiione 12. Nazarii sublimibus locis locata erant, humo infodi
3. In Vigiliis noclurnis, cum lectiones singulsees- curavit, loculis lamen in summo vacuis relictis.
sent finiendse, diaconi pra«cinebant Tu autem, uti 9. Hujtis loci occasione observare lubet, eliam
Benedicttis canonicus et Cencius praescribunt hic, primis olira Christianis visuni nefas ut suoru.ra cor-
pag, 123 et 174, quod indicium est etiam tunc le- pora cum gentilium cadaveribus communi condito-
cliones prolractas fuisse ad arbilritim praesidentium. rio tunnilarentur. Quod cum secus attentasset Mar-
Carolus Magnns, (este monacho Sanctigallensi, ea- tialis episcopus qttidam Hispanus, graviler hac de re
rura finetn sibiloiinguae significabat. Io Ecclesia n conquestus est Cyprianus in episiola synodica ad-
Rheniensi nostro etiam terapore lectio prolixior, versus eumdem Martialem et Basilidem libellalicos
qu» ante Completorium fit in Quadragesima, absolr episcopos : Martiatis quoque, prccter cjenliliutn turpia
vilur uno sacerdote Tu aulem praecinenle, quod cle- et lululenta convivia, et collegia diu frequenlata, et fi-
ricusleelionem canens prosequitur et finit. iios in eodem collegio exierarum gentium more apud
4. Cnm incensalur ponlifex, siquidem fuerit slans, profana sepulcra depositos, et alienigenh consepullos,
a stante, incensatur; si sedens, a genullectente. Cu- etc. Ex quo inlelligitur quantum ainvero aberrent qui
jusdiversitalis [cxxixj ratibhaocreddi poiest, quod ex existimant Roraana ccemeteria, quibus Chrisliar
secundo OrdineHomano hic edito, num. 9, ilturibula norum corpora prhniius condebantur, profanis etiam
ad nares hominum ferunlur, et per manum fumus ad et gentilibus communia fuissc. Quanta autera in his
©s itahitur, quod vix fieri posset, si ponlifici sedenti fuerit Prudentii aevo fidelium, imo sanctorum ibi se-
tlius a stante admoverelnr. pultorum raultiludo, docetPrudenlius ipse in Hymoo
5. Ecclesia Lateranensi.s, referente Joanne JDia- de sancto Laurentio:
cono iiic edito, reservans apostolkam inslilutionem, Vixfama nota est abditis
notmisi Dominka in pfficiis utitur Oratione, quoniam (juam plena sauclisRomasit,
alim Orationes postea sunt sttper additm^ sciiicet quas Quamtlivesurbanumsolura
vocamus Collectse. Ilunc ritum no.lav.it Guillelmus Sacris sepuleris floreat.
Durandus, in lib. IV, cap. 14. ldero rilus olim vige- Ex illis porro ccemeieriis corpora sanctorum jamdu-
bat jn Ecclesia Pictayenst, ut prohat Fulberli epi- dum erui solila testatur inter alins Gregorius lertius/
scopi Cariiutensis epistola 79. Finitis capitulis post epistola quae esi 116 inler Bonifacianas, ad Otga-
Orationem Dominicam, ubi dkitur, Domine, exaudi C riiun episcopum Mogunttiium, [cxxxij cujus epistolac
Orationem meam, statim esset subdenda O.ratio, qum verba relerre juvat: De corpore vero sanclo quodno-
ex libro Sacramenlorum recitalur. Palere tamen Eccle^ bis humitiler vesira qumsivilprudenlia quod dirigere-
siam retinere suum tisutn ad prmsens. Sanctus Bene- mus non habuimus, quoniam cuncta sanctorum corpora
diclus, in regula sua post Orationera Dominicam, pnvdecessoresnostri nobiscum communiter detulerunt,
Missas fieri praecipit, id est, demissionem seu disce- et unumquodqueeorum Ecclesiis noviter dedkath sum-
dendi facullatem, ut multi interpretanlur, taraetsi ma veneraiione candidimus. Pr.oinde benevolentiatnve-
nonnulli commentalores, eliam antiquiores, hanc di- slram precamur, ut ttobis spatium inquirendi diligen-
inissionem adjuncia Collecta factam existimant. tius prmbealh, quatenus corpus sanclum invenirevalea-
C. De prsedicta ecclesia Laleranensi id memoratu mus ad vestram cotnplendam petitionem; et si inven-
dignum est quod scribit Petrus Abaelardus in epi- lum fueril, veslra nobis credere dignetur indusiria, sta-
stola 5 ad Bernardum abbatem Claraevallensem : tim quod pelistis perficiemus. Modo veroiliud non mi-
Antiquam certe Romanm sedis consuetudinemnec ipsa simus, quia inquirenles nequaquam invenire vatuimus.
civitas tenet, sed sola ecctesia Laleranensis, qum ma- Quod si eadem modo religio et diligentia in perqui-
ler est omnium, anliquuin tenel officium, nulla fitia- rendis secernendisve sanctorum corpoiibus adhibe-
rum suarum in hoc eam seqnenie, necipsa etiam Ro- retur,Jonge diflicilius esset, evacuatis fere celebrio-
mani palatii basilka. Quod si ila est, qujsquis vete- ribus ccemeteriis, saiictorum corpora cum certis et
res RomanacEcclesise riius accurate indagare cupit, indubilatis sanctitaiis, nedum martyrii, indiciis rcpe-
sludiosius ea legere debet qusepertinent adecclesiam rire. Verum fortasse Gregorius loquitur de sanctis
Lateianensem. _. ex noniine cognitis, propterea quod lunc temporis
7. De coramunione pasc.haliqusedam habet Petrus " non ferret, quae nostris temporibus obtinet, consuc-
Amelii in cap. 85, quae, quia superius non indicavi- ludo ut baptizatoriiiii, quos vooant, sanctorum cor-
mus, hoc loco breviter attigisse quoddam operae pre- pora pro veris ac indubiiaits reliquiis sacris distri-
tiutn fuerit. Et primo quidem ait iste auctoVin Missa buerentur. Sed de his bactenus.
poinlficia, quse die Paschae celebraia fuisset, omnes XX. De confessionebeati Petri in basiika Vaticana.
et singulos, quicunque vere confessi et pmnitenteses-
sent, atque cerde conlriti, potuisse a papa sacram Quid rugae, quid regiae, ef regulares apttd s.cripto-
commuiiionem accipere absque lieeniia episcopi, ple- res ecclesiastkos? De variis modis asservandiEucha-
ristiam ctpudRomanas. Quid capsabt concilioArau-'
bani, vci atierius mqjoris; deinde iisdem omnibus qui sicano ? Quid lurris Gregorio et Venantio Fortu-
comtnunkassent de manu papm porrectam a diacono
fistulam ad bibendumde Christi sanguine (atque adeo nalo ?
consiat suhfinem saeculixiv comrounionem siltem Quoniam his in libris frequens memio est de con-
pasclialem in Missa pontificia fuisse celebratam sub fessione beati Petri, qmedam hoc loeo de ea brevitcr
ulraque specie, quae observatio referenda est ad observare quiddam operae prelium duximus. Et
[cxxx] ea quae supetius Itoc de argumento diximus primo quidem confessiohoc in loco apud ecclesiasli-
in cap. 9); denique post sangtiinis perceptionein cos scriplores Latinos nihil aliud est qtiara apudGraa-
quemlibetliibisse mo.dicum de vinocum calice de manu eosMafiyrium,seulocusinquoreliquiae seu corpora
sacrhlm vel acolylhi calicem tenentis. martyruin asscrvabantur. Cur vero confessionis no-
927 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNILITURGICAOPERA. 928
mine in primis donatum sit beati Petri aposioli A non haberet, per fcnesletlammemorimad inleriora loca
se]iulcrum , Onufriits hanc elicit ralionem ex Aciis sanctarum reliquiarum manu injecla ntittebal; atque
octavaesynodi CP., actione quarta, qtiod nullus pere- inde rursum dexteram reducens, ori suo admovebal, el
grinns in basilicam sancli Petri admiltereiur quin linquam conlingendo, paulalim nodos loquentligratia
prius libellum litlei stiae edidisset, quod ad confes- fidei resolvebal.ldeo autem ejusmodi feneslelloedice-
sionem beali Petri (ieri solutum atfirmat. Yerum banlnr calaractse, quod lirniis ponicellis (nam firniio-
cum confessio ipsi in inlitna basilica; parle locata res portae sic appeilantur) essent praeclusae.
esset, prius iu basilicam advenis concedebalur in- Quod atlinet ad pannos qui super corpus beati
grcssus [cxxxnj quam fidei professionememisissent. apostoli cum precibus et jejuniis inferebantur, bran-
Simplicius esl ul confessio inde appellata dicatur, dea vocantur a Gregnrin Magno. Eodem ritu pallia
quod sit locus confessoris seu martyris. Alii alias pro archiepiscopis sacrari mos erat, quae de corpore
afferunt rationes , qiue non sunt hujus loei. beati Pelri sumpta dicebantur. ldem legitur de orariis
Quodveroad confessionem beati Petri, imo ad ordinaudorum in libello nono nosiro. Nec vacat
ejus basilicam qnisquam non ailmilterelur, nisi exemplo quod Gregorius Turonensis antisles superius
prins suam ipsius lidem probasset , colligimus ex dixil, id genus pannos in momentanaseu stalera pon-
Opiali lib. vi, ubi de Macrobio pseudepiscopo Do- derari solitos, antequam super lumulum sacrtim im-
natista Romse degente agens : Denique, inquit, si miitereniur, ul ex majori quod inde accedebat pon-
Macrobio dicatur ubi illic sedeal , nunquid potest di- dere gralia virlutis accepla senlirelur. ldem quippe
cere ln calltcdra Pelri ? quam nesciosi veloculis novit, aclilabatur ad tutnulum sancii Marlini, ex eodem au-
el ad cujus memoriamnon accedit, quasi scltismaiicus. ctore, in lib. i de Miraculis ejusdem sancti, cap. 11,
Yeruin id etiani de qualibet ecclesia catholica urhis B " ubi de CallaecisSuevis, qui parlem patlii serki pensa-
Romse interpretanduin esse probant sequeniia ejus- tam super bealum sepulcrutnposuerunl, dkenles : Si
dein Optati verba : Ecce prmsentes sunl ibt duorum invenimus graliam [cxxxiv] coram expelito palrono,
memorimaposlolorum; dicite si ad Itas ingredi potuil, qum posuimusptus insequenli nocle pensabitnt, erunt-
ita ul obluleril illic , ubi sanctorum memorias esse que nobis in Benediclionemposita, qumsila per fidem.
conslat. Hinc est quod non prius Polycarpus sacra Vigilala ergo una nocte, faclo mane qumposueranl pen-
fecil in ecclesia Romana quam potestalera hujus rei sitabani; in quibus lanla beati viri infusa esl gralia, ut
ab Aniceto ponlificeaccepisset. tandiu elevarent in sttblime mream libram, quantum
Ilojus loci occasione non est omitlendum quod su- habere poterat quo ascenderet momentana. Denique
peiius nobis excidii, liomae peculiarein inorem exsti- ensis quo novus imperalor in solemni sua inaugura-
lisse ut adulti qui ex paganis ad cbrislianam fidem lione accingendus erat desuper confessionesanclt Petri
accedebant, ad hontm profitendmfidei, verbh cenis, tollebantur, singulari privilegio, quod regibus non
ccmceplisrelentisqtte memoriter, de loco eminentiore, erat concessutu, ut in Ordinario Jacobi Gaietani le-
in conspeclu populi fidelis , Symboluin redderent ginius.
anie baptismum, quod a Simpliciano servatuin tra- Adeamdemetiara confessionempeccalorum expiatio
dit Augustinus in l.b. viu Conf., cap 5. per sacraineiitum pcenilenlisefiebat. Id patct ex Petri
Reveiior ad sancti Peiri confessinuem , quam ila Damianiepistolaseuopusculo 55, ad Agnetem Aiigus-
describit Gregorius Turonensis episcopus , in lib. i tam,adquamiiaPetrusscribit: Sed ul ht qui ad apostu-
de gloria Mariyium, cap. 2s. IIoc seputcrum, sub al- lorum timina confluunt sanclmdevoiionh tum satubriur
tari coltocatum, valde rarttm habeiur. Sed qui orare Q iinitetuur exemptum,sub arcana quoquebeati Pelri con-
desideral , reseralis cancellis quibus locus ille umbi- fessiotteanle sacram allare me sedere fecisli, ac per
lur, accedilsttper sepulcrum; et sk feneslellaparvula< lugubres gemitus et umara suspiria ab ipsa qttinquenni
palefacla, immissointrorsum capiie , qum necessitus i infanlia lenera adhuc et nuper abtactala levilatecmpisii,
promil effiagitai. Nec moraiur effccius, si pelitionh: el tanquam illic ipse bealus apostolus corporaliier prce-
lanlumjusta proferalur Oralio. Quod si beata auferre. siderel, quidquid sublile vet minulum in humanilulis
desiderat pignora, patliotum aiiquod moinentanai lum potuit litiltare visceribus, quidquid in cogilalioni-
pensalumjacit intrinsecus, deinde vigilansacjejunans-, bus vanum, quidquidprmterea subrepere poltiit in ser-
devothsimedeprecaturut devoiionitumvtrlus aposlolicai mone superflttum,fidelibus esi relaiionibus evoluium.
suffragetur. Mirum dictu ! si fides hominis prmvalue- Ad quod mihi vhum esl ut nihit aliud confiletilipmni-
ril, a lumulo palliolttm elevatumila imbuitur divinai tentim pondus injungerem, nisi ut illud divinmlegalio-
virtule, ul inulto amplius quam pritts pensaverat,pon- nis clogium iterarem : Age quod agis, operare quod
> opcrarh, elc Quod quidem (ul id obiter iiutem) haud
deraret, el lunc scil qui levaverit,ejttt gralia sumpsisse
quod petiil. Multi enim ei ctaves aureas ad reserandoss salis concordare videtur cum ejusdem Pelri senleii-
cancellos beali seputcri faciunt, qui (ereitles[cxxxinj] tia in opusculi 13, capp. 0 et 7, ubi arguit quosdam
pro Renedktione priores accipiunt, quibus iiifirmitali i moiiasteriorura rectores, qui quibutlibel a swculove-
tribulatorum medeantur. Omniaenitnfidesintegraprm- nienlibus, eiiamsi graviler tapsi essent, aliam pmnilen-
stat. Sunl ibi et columnmeleganlim, candore niveo, liam non imponebant, nhi ul communemmonasteriior-
quatuor numero, qum ciborium sepulcri sustineredi- dinem servarent, De beati Petri confessione ejusque
cuntur. HactenusGregorius Turonensis. n consueludinibus uiulla leges in appendice ad Ordi-
Non unica , sed duse ad beati Petri sepulcrum fe--v nem 11.
nestellse erant, superior et inferior, quoe calaractm !E His qusedam addenda essent de raodo administran-
appellantur in suggeslione altera legatorum Germani li di poetiiteiiiisesacramenlum iu Ecclesia Roniana. Ve-
et Joannis episcoporum uomine Justiniani Coniilis ad d rutn jam longius progressis satius videtur lectoiein ad
liormisdam , ubi hoec verba : Vnde si et beatitudini ii sequenlium libellorum lectionem remittere, tnaxiroe
vcsirm videlur, sancluaria bealorum aposlolorumPelriri ad Ordinem Romauum , qui hic ordine decimus est,
el Pauli secundummorem ei largiri prmcipile; et, si sj ubi tniilta de pceniieniia:sacrainenlo deque coinmu-
fieri potest, ad secuudam calaructam ipsa sanctuaria a nioue infirinorum praeclarepraiscribuntur. llaec cora-
deponere vestrum est deliberare. Quippe longe major ir roonio unetioneni quani votainus extreiuam [cxxxv]
praerogativa censebalur, si ex secunda leneslellaa subseqoebatur, ex decimo libello; sed conirarius usus
panni super loculum sactum inferrentur, quod vitle- paulaiitu invaiuit ab ineunle saeculo, teriio decimo,
iicel ex hac propiur esset sacri corporis conlacius.i. cttjuo inulalionis originein ac ralioiieui cxposuimus in
Id genus fenestella erat ad Memoriani seu oratoiiumn praefationead saeculuraprirauiu Beuediciinuin.
beati Stephani in civitaie Lxalensi, lestante Evotiio o Quoniam veto his iu libellis el apud veteres scri-
in lib. l de Miracuhs ejusdem sancti niariyris, cap.i. ptores ecclesiasticos, Anastasiuin et alios , quaudam
12, quo cum quidam civis Ulicensis paralysi pediiin n obscurse voces noniiuuqtjarij occurruiil, eas in ante-<
et iinguae affectus acceessiset, recuperato peduui olli- cessura hic explicare juvat.
Cio cxuent sibi municamtunkm sum, eo quod oruhum <n Et primum quidctn sese offert rugm vocabulum,de
929 IN ORDINEMROMANUMCOMMENTARIUSPR^VIUS. 930
cujus bi:,:::ficationelis cst apud eruditos. Csesar Bul-.A qnibus in superiori capite egimus. Sane Torrigius in
lingerus, habita Lalinai vocis ratione; rugas interpre- cryptis Valicanis rugas januas interpretalur. Unde in
lalur sfrias in marmore vel melallo, seu canaliculoset primo nostro Ordine Romano, ubi acolylhi rugas ob-
snlcosrugarum instar, qum in senum frente conlraltun- servare dicuntur, Codex Colberlinus praeferl regias,
lur; vel tabulas ex auro el arijentorugosas et slriatas. quae vox portas significat.
Alii pleriqueomnes eamdem vocem rugas ad Gallicam Quanquam vocabulum regicelatius tantisper patere
originationem revocanles, vias sen semitas, simitttlas- videtur, ut non solum portas, sed etiaro valvas seu
ve ita dicias exisliniant, quas nos Galli rues appella- cancellos eis [cxxxvnj adjunctosquandoquedesignent.
mti*. In bis eruditissiinus Cangius ait, per rugam vi- Jacobus Gaetanus, in cap. 79 ad diem Cinerum : JVo-
deri intelligi viam iii ipsa mdesacra ante presbglerium, landum quod camerarius papm exit regias, id esl can-
qua in illud pergil ponlifex sacra faclurus. Ab hac cellos, et daf cineres stando illis qui sunl extra. Eadem
scntenlia parnm recedit illustrissimus Ciampinus in verba habet Petrtts Amelii, qui rursus in cap. 18 scri-
cap. 14 de Azymo, uhi tura varia de rugis loca, lum hit bullam quae cardinaii ad aliare sancti Petri sacra
varias de ista voce auctoruni sententias accurate faciendi pole^talera facit per lotatn diem pendere anle
exponit, quas hic repetere noti esl necesse. regias; et cap. 21, poniilicem cereos distribuendi
Verum ut de hac voce certa possit ferri sententia, causa pergere ad regias. Ad haec, cap. 56, ubi de
qusedam in primis consideranda sunt : 1° rugas quid distribuiione palmarum : Vadit usquead regias capellm
solidum, el ex materia solida, maxime ex argento, iti parle dextra, et ibi projicil ramos et folia olivarum
conslitisse, imoaurogemmisque ornaias fuisse, quod populo per foramina regiarum, id est cancellorum.
palet ex variis Anastasii locis, ut in Leone 111: Fecit "_ Denique, quod rem evincit, idera auctor porlnmregia-
autem in basilka beali Andrem ad beatum Petrum rum memorat in capp. 76 et 78, quibus in locis rcgia-
aposlolum rugas argenteas, pensantes libras octua- rum noininecaiicellosinterpreiari, utnemonon videt,
ginla; et in Paseliali I : Fecif m ecclesiabeaim Dei necesse est.
Genitricis, quam vocant Dominicam, rugas ex argento, Non solum cancelli erant inler presbyierium et cho-
pensanlesiibras sexaginla sex. Ex his aliisque locis, rum caniorum, sed eliani inter presbyieriuiii et al-
quae brevitatis causa omittimus, inielligitur rugaruin lare. Unde et rugm erant anle ingressurn allaiu, id est
iioniine vias seu semilas non significari, si prti spatio ponicellae, ut loquilur Anastasius in Lemie III, seu
jpso semitarum usurpeiur, quaiidoquidem rugas non anie veslibulum altaris, ut in PascliaJi I. Quapropter
quid inane et vacuum, sed quid soiidum fuisse con- diaconus ordinandus, ex octavo nosiro libello, stabat
stat. Neque ob eamdem rationera rttgm de aditu ipso unie rugas altaris , idemque ad sacerdotiuni proroo-
poriarum, qtise ad presbyterium dticebant, explicari vendus ducebatur joras rugas allaris.
potest. 2* Rugaealiae niajores ernnt, alioe ininores, Qui presbyterium a clioro canioruni dirimebant
quseet rugutm dicuntur. Idein Anastasius in Paschale cancelli pogittmiionnunquam et pectoralia dicebaiitur,
1 : Fecit etiam et ante vestibulumaltaris rugas tnajores ut in Appendice primi nostri Ordinis Romani, num.
e.rargenlo, pensantes Itbras sepluaginla et octo. 5 Pa- 11 : Ascendenlibus diaconus in pogiutn, episcopi et
ria sex rugarum de aurkhatco habet idem auclor in presbyleri staluunlur in locis suis ; et schola, scilicet
Sergio II, [cxxxvij atque eodem, ut verisiraile est, canloiiiiu , anfe altare. Hse sedes eranl singuloriini
sensu, in Leone III rugas majores anle secreturiumnu- ordiuum tempore sacrorum. De pagio apposite Tho-
mero duodecim.Quod mullo rainus semitis aptari po- raasius iu scholiis ad Responsorialia : Pogiutn boc
test. 4" Rtigae erant in ingressu presbyterii, cum ex G loco suniilur pro iis marmoreis cancellis sive labulis
parte virorum , tum ex parte mulierum : erant et in quibus sanctuarium a choro et ecclesia disccrnitur.
capite presbyterii ante confessionem; erant et in ve- Qui ila sunt iu anliquis Urbis basilicis conslructi, ut
sfibulo a-ltaris. Anastasius, in Stephano IV : Fecil ru- ex illorum parle posteriore gradus sanctuarii sive
gas in presbylerioa parte virorum el mulierum ex ar- presbylerii sensim assurganl, ut qui in area simt
genteo purhsimo, pensantes tibras cenluiu triginia, ejusdein sanctuarii, et iisdeni pectore tenus iiuiiti, et
necnon et atias rttgas in caput presbylerii anle confes- circumspicere inde totum ecclesioe cceium coiiiraode
sionem. ln Leone III : Jitvesfujifruyas anle ingressuni possinl. Peciorulia vocarunt inferioris aetatis scripio-
attaris ex argento purhsimo. Et in Pascbali 1 : Fecit res, quae melius Meniana appellaientur. Videiur is
eliam anle vesiibulumallaris rugas majores ex argenlo. proprius levitarum locus, qui, interdicto in presbyte-
5" Erant el rugte miuores seu regttlae intra et extra rio sibt tonsessu juxta priscos canones, decenier hunc
confessionem. Anasiasius, in Pascliali I : Confessio- locum tenebant, ubi, inedii inier poiilificein una ctint
netn cum rtigulis suis interius exteriusque vallaniem presbyteris, ac chorum canloruni tt populuui, ilfis
pulcherrime compstt. Quod poslea alio in loco repetit quidetii uiinistrare, [cxxxvm] his vero prseesse lan-
idem auctor. 6° Rugaeseu rugulae insertae erant can- quam inspectores ac raonilores facile poierant. Pon-
cellis, qui eas continebant fulciebanlque. ln Leone ttfex nainque conlra altare in medio sub abside sede-
IV : Fecit rugitlas de argenlo fusiles cum cancellisin bai, episcopis ad dexirain, presbyleris ad siiiistram
ingressu presbyterii el confessionis. Et in Nicolao I : coiisideiilibus; schola vero caiilorurn, cseterique sub-
Porro in purpureis marmortbus, qum attte corpus beati diaconi ac clerici ininoreS ante sancluaritini et altare
Petri apostolirugas argenteas relinenl, dextra twvaqueJJ in ecclesiae suiu, in clioro scilicet ineniano, consiste-
duas iruces argenleasofferensposuil. 7* Denique rugis bant. Hactenus vir doctus et pius.
impositaeerant regulares, cx quibus vela et imagiiies Ad Iiuccergo saepia seu meniana , quae dimidiam
dependebant ante rugas, ut mox videbiraus. hominis slaturam vix excedebant, comniunio sacra
Ex his omnibus induhilanter coiificiraus, rugas seu ponigebatur; cineres et palinae distribuebantur,
rugulas nihil aliud esse quain ponas ", poiiicellas, aliaque id genus laicis prsestabanlur, quaein sauctua-
fenestellasve, quse lura ad ingressuin presbyterii, tura rio lieri illorutn teinporum reiigio baud siuebat. De
in vesiibulo altaris, tuin infra et extra confessionera coinniunione Augusliuus, in serinone 392 novac Edi-
eranl, luni denique cancellis intermistae; atque inde tiouis, iiiiin. 5 : A communionese coltibeaniqui sciunt
vocem llalicam rmguieres, quae fenestellas ciboriorum quia novi peccala ipsorum, ne de cancetlisprnjicianiur.
hodie quoque significat, derivatam fuisse. His enim Leo papa IV, testanle Anastasio, secundumantiquant
portis, poriicellis, fenestellisve omnia quaecunque consuetudincm canonica aucioritate decrevit, ut dttm
superius retulimus, facileet comraode aptari possunt, sacra Missarum solemnia celebranlur, nullus ex luitis
ut conferenti statim.apparebit. Rugarum paria erant in presbyteriostare, vel sedere, aul ingredi prmsumutr
porite seu porticellsebipatentes, ut passira in cancel- nisi lanium sacra plebs, qum m admmislraiione sacri
lis. Rugulm,quas interius iu confessione fuisse prae- officiiconstiiula videtur. Uiiuam vigeret hoc decreiuin
misiraus, nihil aliud erant quam feuestellae illsc, de ctiam nunc apud onines!
* YideSanctuar. Capuan., p. 48, ubi regulaeportte dicuntur.
951 APPENDIX AD S. GREGORHMAGNILITURGICAOPEUA. o:>2
Tertio loco investigandtimest qtiid sinl regulares', A balur in area. Non dnhium quin minisiCriidomitici
qui super rugas positi erant, ct ex quibus vela et iina- iiomine sacra supellex designetur ; sed Eucbaristi.iin
giues depeiidebant. Loca quibtis id probes occurrunt in illa siniul conleniarii fttisse censuit sancttis Odo
Stephano IV, AdrianoI, Leone III abbas Cluuiacensis in Collalionem, lib. n, eap. 52,
aptid Anaslasiutn iitcancellos
el Paschali 1. Alii fusiles, quos Graeci v.iimtA ubi pro lurri capsam cum Gregorio substiluit, qui
vocant; alti virgas tigneas aut mreasquibttsvela oddtt- dum capsatn cum corpore Domini deferret, etc
cebanturreducebanlurque,hue vocabulo designari vo- Favet buic inlerpretaiioni Venanlii Fortunati car-
lunt, qusc senienlia nobis probalur. Ex illis regulari- nien in turrem Felicis episcopi Bituricensis, quam
bus dependisse imagincs probat variis iu locis Anasta- turrem ejusdem generis esse atque illam Gregoria-
sius. ln Slcphano IV : Fccil tres regidares argenteos nain nemo inliciari pnlcst. Atqui liscc lurris Felicis
super rugas, per qttas ingrediunlur adetailare, ubi ima- continendoeEucharistiae inserviebat, ut probat boc
in Adriano I : distichon, qund est in lib. m, carm. 15 :
qines in fronthpkio consitlulmsunl;
Posttil super eumdemrcguiarem prmfalus tres inutgi- Quambene junctadicent, sacratiut ccrporisAgni
nes. Appensa erant etiara vela. In Leone III : Vela Margaritumiugetis aureadonaferanl!
modtca de stauraci quuluor , qum pendent in regulari Non igitur absque fundamenlo sancius Odo abbos,
unte imagincs. Atqui poiiis vela appendi solita neino illam diaconi bistoriam a Gregorio relatam explicans,
nescit : quae ut adduci reduciqtte facile possent, his tttrris nomine capsam cum corpore Domini inielligit.
regularibus indigebant, aliquaudo ferreis oereisve, Alque adeo idem ritus apud nostrates Gallos alque
aliquando argentcis. apud Romanos in usti erat, ut inilio Missaesacra
Piaeier hos regularcs eranl etiam trabes ad sustt- „g" Ettcharistia in capsa deferretur, ad quem ritum res-
ncnda vela, quaetrabes noununquam argenteae cranl, pexerit concilii Arausicani canon praeraissus. Ilaque
ut in Leone III; et quidem iionuullse supcr columnas turris erat capsa gestatoria, non fixum eucharistise
altaris, ln Pascbale I. [cxxxixj Veta quce sacrum attare reconditorium.
circttmdant babes in Gregorio IV. Redeo ad Romanos, apud quos labernacula, ut
Antequam hoc capui finio, juvat observare varios vocant, fere sola uiodo in usu sunt, Eucbaristia sus-
modos asservandi Eucharistiam apud Roraanos, pensa nusquam, nequidem in lola ( quod quideni
prout ex libellis noslrisis
discimus.
esse ut in secretario sciam) Itaiia. Vidiraus tainen in Bobiensi eeclesia
Antiquior modus videtur, colurabant ex auriehalco, conservandaeEucharistise
seu sacrislia servaretur, quo ex loco ponlilici ad al- oliiii ileslinatam, qui rilus forte Columbano auctore
lare accedcnli capsula Eucliaristiain continens pr;e- ex Gallia in Bobienseinonasierium induclus fuit.Sed
ferebatur. Hic raodus tcmpore Gregorii XI persevc- de his satis; ad noslros ritus redeamus.
rassc videtur saltem in basilica Laterauensi, quod XXI. Au antiqtti rilus sempernovis prmferendi?
innunt htijus pontilicis Constitutiones hic cditae, [CXLIJ
nura. 18, ubi praescribitur ut vetera ejusdem ecclesiae An omnesad unum modumrevocandi? Recenliores
inslrumenla in sacrislia, ubi est mensa Domini, rc- cmrcmoniarumarbilri notati. Quid censenchtmde
clusa custodiantur. Missa Illtjrkiana.
Alius niodus est ut Eucharisiia servclur in altari Tria sunt quac in sacris ritibus possunt spectari,
seu principe, seu peculiari, qui posterior ritus bodie anliquitas, uniformitas, el consianlia. Eadem fernie
passim in Urbe viget. in sola sanctae Crucis basilica esi sacrorum riluum alque religionis aniiquitas, sed
Tertius modus, qui C eorumdem diversitas aeque antiqua in diversis Eccle-
G
oblinel, is est, quod Eucharistia pone majus altare siis. Mulla quippe pro locorum et hominumdiversitate
ad suinmum basilicseparietem, absque arasupposita variantur, ait Firmilianus in epislola ad Cyprianuni,
servatur in vasculo patente, adjectis loco ornamen- nec lamen propter hoc ab Ecctcsim callioikcc puce
lis, quod opus esl Francisci Quignonii cardinalis. atque unitaie discessumesl. Hsee diversilas oblinuit
Res Eucbaristiam continens variis notninibus ap- ab iiiitio eiiani apud Roiiianos, non modo circa cele-
pellalur in libellis nostris : conditorium, coplimum, brandos Paschm dies, sed circa mulla alia divinmrei
armarium, quod utrumque poslrenium Petrus Amelii sacramenla : asserilque Firmilianus non obscrvariiltic
pro uiio et eodem habet. Capsm vocabulo utiiur pri- otnnia mquatiier qum Jerosoltjmisobservaniur. Legen-
mus Ordo Romanus, sed in diverso paulura signili- dus hac de re Socroles, in lib. v, cap. 22, ubi ait
catu, nimirum iia ut capsa ad prseierendam patiiifici niillam religionis seclam easdem observaie caeremo-
sacra facturo Eucharistiam sumatur, cum alia voca- nias, licet eamdem de Deo senientiani amplectantur.
bula reui loco fixain siguificeut. Hocc rituum diversitas nascilur, tutn ex diversis
Eodem in significalu capsa usurpari videtur in ca- populorum moribus, qui non iisdera agendi modis de-
noiic 17 concilii prinii Arausicaui : Cuin capsa efl lcctantur, nec iisdem inslitulis possunt assuescere;
calix offerendusest, et admhiione Eucltaristimconse- lum cx diversis Ecclesiarum fundaloribus, qui rera,
crandus. Locus aliquanto obscurus exigit ut ei expli- suapte natura indilferentcm et in medio positara, ali-
caudo paulisper immoreraur. Is vero niihi sensus3 ter atque aliter pro tcmporum ac locorum varietate
liiijusce loci videiur, iienipe ul una cuiii capsa, in'' cunhlituerunl. Quapropler qui omnia ad uiiuiu tum-
qua sacra supellex inilio Misssead altare, el fortasse .n demque modum redigere conanlur, perinde raibi vi-
etiara Eucharistia deferebalur, eliain et calix afferrc- <-- tleiitur ageie, ac si oinnes popuius ad eosdem niores
lur; qui calix postea consecratus, iminissa in cumt eadeinque penitus inslituta letluceretentarenl; neque
Eucharisliifi de moie particula, utranique specieini satis concedunt pritnis Ecclesiaruni inslitutoribus,
consecratain simul coiilineret, el quasi una eadeni- qui res ab eis stabilitas aut penuissas lam lacile
que consecratione sacratus esset. Duse itaque suntt perverrunl. Nec sane unqtiam citra pacis ecclesias-
praedicti canonis parles. Una, ut siinul cuni capsaa licse discrimen secns attentatum est, quod niultis
tlcleralur calix ad altare. Altera, ut in calice simuii exemplis probari posset, si id cuivis non essel explo-
« ulraque Eucbaristiae species conjungalur. Lemuia a ralum.
capitis posteriori lanluin [CXLJrespondet, Ut in unum » Ferenda itaque esl, rituum illa diversilas, vel
proposiiio Sacrameiui consecrelur, maxime propter bonum patis, imo etiani ^propter
Ejusmodi capsnm alio nomiiie farrem appellatGre-s- Ecclesiam, quaehac vaiietate decoratur. Nescio eniiu
gorius episcopus Turonensis, in lib. i de Gloria mar- r- quo mOdodulcius sapit quod vario cultu ornalur. Et
lyruin, cap. 80, ubi diaconus quidam impurus, cttm n boe qutdem primum cavendum est in illis qui caere-
lempus ad sacrifkium offercndumadvenisset,acceptam m inoniarum magistralum geruni, [CXLIIJ quorum non-
lurrem, in quq ministeriumdomiuici corporis habeba- «- nulli nuuquam quicscunt, nisi oranes ad suos rilus
tur, ferre ccepitad osiutm, unde ex secretario in ba- i- vel invitos perti'axerint.
silicam aditus erat : eoque leinplumingresso, ut eum m AIterum iiicommoduniest eorum .qui vel anliqnw
allari superponeret, etupsa de tnattu ejus capsa (er.e- > novis, vel e contrario novos autiquis ritus semper
933 IN ORDINEMROMANUMCOMMENTARIUSPRiEVtUSv 934
proeferendosvoiunt. Neiitrum sinedelectuplacet.Ubi A 2. Aliud exemplum ex eodem Paride proferre lieet
regiiafit anliqui ritus, hi constanter retinendi : ubi de diacono Evangelitim canlanle, neiope, quia desiit
novi prae antiqtiis prsevaluerint, antiquos laudare usus ambonum pro Evangelio et Epistola canlandis,
decet, novos non rejicere. Vix enim tinquam accidit quain jn parlem converti debeat diaconus, collale-
ut quod usu semel receptum est ac firmalum absque ralis allari, an conversus ad atlare, sicut in capella
perturbatione possit niutari. Et quidera ut rituum palalii similique loco, ubi atlare ad orknlem solem
varietatem iuduxit locorum varietas, ita etiam eo- non vergil. Respondet Paris, regularilfir Evangelium
rumdem iisdem in locis inutationein aliquaitdo per- recilari debere a diacono slanle contra Aquilonem, a
suasit temporum diversitas. quo, lesle [CXLIV] Propheta, panditnr omne maluni;
Itaque iaudanda in ejusmodi rebus constaniia, secus iu capella palalina, in qtia, quia pro situ loci
modo caitera adsint, Ecciesise pax atque concordia, cornu evangetii non esl direclum ad Aquilonem.sed ad
et Christiana charUas, cui omnes rilus cedere ac Auslrum, qua in parle ponlifex sacrificio prmsenssem-
suffragari necesse est. Quod si salva pace. ct chari- per insidet, ideo diaconus ibidem Evangelium can-
tate retineri potest antiquitas, qtiin novitati praefe- tans, ne terga renesque ad pontificemin solio manen-
renda sit nerao sane sapiens negaverit. tem convertat, recta ad cornu Evangelii facie illud
Qui novos sacrurttin rituum libros novissimis tem- canlat, adeoque sinistro humero ad poniifkem verso.
poribus scripseruiit, niirum est quantum sibi tribue- Absente vero pontifice, ut diaconus ip.se universali
rint in pervertenda venerabiliantiquitate, cujus ins- consuetudini rituique salhfacial, eunt slare collatera-
titutiones, nedum insiituiionum rationes, omnino lem quidetn allarh, sed conversumad ponlifich solium
ignorabant. Cumque quod suo tempore lieri ceme- n posilum ad auslrum : quippe minus malum esse sic
bant, id omnibus relro sseculis semper aeiilatum eum stare, quam renes ad poniificis so.liumverlere, et
fuisse autumarent, probabiles, ul sibi videbantur, allare, quod est sanctum sanclorum, ad sinhtram suam
receptae novilatis raiiones adinvenerunt, quse penilus subse habere. Cseterurain illis ecclesiis quarum majus
veierura sententiic non raro adversanlur. Quod ut altare non est conversura ad Orientem, Evangelium.
oranibus palam fiat, qusedam huc exempla lubet af- canlandum esse per diaconum, non collateraliler ad
ferre ad id probandum. aliare.stantem, sed facie ad faciem altaris, ir/ est
1. Mos olim fuit, ut vidimus, in Ecclesia Romana, conlra ipsum allare.
ut procedenli ad altare pontifici Sacra, id est Eueha- At quam simpliciiis antiqui libelli Ordinis Roniani
ristia, praeferrentur, ibidemqtie servarentur usque ad praescribunt ut diaconus in ambone cantaturus Evan-
communionem, quo tempore particula Euciiarisiise geliuin, stans ad Aquilonem faciem vertat ad parlem
aniea consecratoe demittebatur in calicem. Tnra ex australem, in qua viri, non ad aqttilonem, in qua fe-
oblalione novi sacrificii una patiicula reservabatur, minaeconsistebant. Unum hoc loco nolat Paris altaris
remanedafque in altari ipsa parlicula usque ad ftnetn cornu dextrum intelligi debere, de comu Evangclii,
Missm, lesiante Amalario in lib. iu, cap. 55, quia iia liabilo tespeclu ad ipsum allare, tanquam ad corpus
observant, ait primus Ordo Romanus, hic, pag. li, tnagis honoratum, non aulem ad sacriftcuntem. Nam et
ut dum Missarum solemniaperaguntur, allare sine sa- cruch et crucifixi super ipso allari slantis dexlra ad
crificio non sit. Atque it« loto ternpore Missaenoii- prmdkium cornu Evangetii vergil. Secus tanien inter-
quam ab allariEucbarisliaaberat,sive Ettcharislia pro pretandas esse Missalis rubricas, prmsertim in officio
viatico in ipso altari,«ive in secretario servaretur. Parasceves, ul cornu dextrum ac sinistrum dicatur
[CXLIII]Conlrarius rifus jain inductus erat Leone X G habito respectu ad sacerdotem.
pontifice : quo tempore PariS de Crassis, qui ccere- 5. lnfinitum essel ire per singuia quae ab hodiernis
moniarum arbiter erat, ralionem qu&rens quare sa- ritibus discrepant; qusedam tamen huc conglobale
cramenlum corporis Christi, quod in ecclesiiscommn- referre juvat ad levanda studia lectorum. llymnum
niler servari solet, ex suo loco prius levandum sit, angelicum praecinebat sacerdos conversus ad popu-
quam solemnitercelebrari contingat ibidem, ait i Id a Itim: conlra vero salulalionem ultinjam, qu« Collec-
majoribus canlum fuisse, non quia a conspectu salu- laui post ad coiiiraunioiiem praicedit, idem cauebat
taris Hostite abhoriendum ducerent, sed idcirco qnod conversus altare, ex primotiostTOlibello. Ad hscc
inler sacrificandum non omnes caeremonias rite rec- Canoriem non incipiebat nisi absoluto trisagii cantu,
leque agere possent, quandoquideni in ipsius sacra- ut scilicet clertis et ^iopulus, sacerdole Canonem sub-
menti conspectu nec papa, nec episcopi celebrantes, missa voce recitaute, in admiratione tanti mysterii
congrue ibi scdere, nec milram in caput relinere, quasi stupens silerCt. liisuper Antiphona flla qu*
neque incensalionem in se recipere possent, nisi Comtnunio dicitur, lion post ipsam communionem,
postquam ipsum sacramentum incensatum fuissel, ut fit modo in multis Eciiesiis, sed tcmpove ipsius
rnaxime quia per ipsosmet loiies illud adoleudura toiiiiiiunionis cura suo Psalmo cantabatur. |C:»LV]
esset, et non pgr diaconutn evangelicum, cujus hoc Qui ritus in Africana Ecclesia servabatur, populo ad
minislerium proprium est. Adde, inquit, quod cele- communionem accedeute, cojus rei testis estlocuples
brans prselatus, qtiando quotiesve incensare debet, Augustinus, in lib. n Retractationum, cap. 11. Deni-
necesse tolies habet ipse genibus sacramentuin ado- que sacerdos ea non recitahat quae tum a choro ca-
rare, priusquam crucem altaris et oblata ac ipsuin T. nebantur, tum a minisiris legebaniur; sed vel rerntn
aliare incensaret. Postremo valde absonura esse ut qun: dicebautur meditatiune, vcl aliorum rituum
in eadem capella, seu oratorio, in qua jam est sacra- actione totus occupatus erat. Nam qiise in Missallly-
menlum quod adoratur, aliud sacramentum de novo liciaua habentur ad id spatii Orationes, non sunt
ibidem conficialur, ne quod ex illis ambobus sacra- haud dubic auliqui Romaui inslituti, ut postea vi-
mentis adorari debeat, in dabium vertatur. > debiunis.
Verum primis illis lemporibus sufficiebat Sancla fisec autem non eo aniino teferimus, quasi vete-
semel adorasse, sive ad altare praeferrctur Eucha- runi hujusinodi riiuura usus privala aucloritate re-
ristia, ut in primo Ordine Romaiio, sive in aliaTi voeari velimus, aut recentiorum (quod absit) induoi
ipso asservaretur, ut in secundo. Jam vero sanctis contetnptum, sed ut eos qui ejnsmodi ofiiciis prae-
illis Palribus persuasufn erat, quibusve coeremoniis positi sunt invitemus ad consulendam antiqukatein,
sacris, si modo religiose iiant, adeo nullani Eucliari- qtiaequanto fonti propior, tanio venerabilior est;
stiae inferri iujuriain, Ut contra bis Deum honorari eosdemque admoneamus ne ita vulgares et contritas
quam maxime existimarent. Neque porro ulla eis raliunculas proeleraiit, qnasi majores noslros in san-
erat ambiguitas utra species consecrata essei ado- ciendis 'contrariis ritibus omni raiione destiiuios
randa, cum adprajsenssacriliciuin solunnuodo essent fuisse exisiiment; iino vero si quando ritus sacri
inienti. Ei porro unius prse altera speciei adoratio relorniandi erunt, ut veteruin ratio babeatur, et ab
•nulluni scruptilum causare debet, cutn in idem ob- eis quatn propius abes.-,cstudeatur.
•jecium fcratur. Hunc scopum sibi propoiuil Gameracensiset Alre-
95S APPENDIX AD S. GREGORII MAGNILITURGICA OPBRA. 936
batenlis Ecelesia, cum Ordinem sacrorum rituum in A , frivota, quia eorum minime rationem aceepimus.
meliorem formam resliluere voluit, ut legitur in Si taraen conjeciuris indulgere licet, ideo pontifex
vetustissimo utriusque Ecclesise Ordine, qui ex Hyranura angelicum praecinens convcrtebat se ad
Petri Pithoei relictis scriniis recens vulgatus est in populum, ut eum ad laudandum Deum invitaret.
appendice ad Codicem canonum EcclesiseRomanae. Ideo vero salutalionem illam postremam pronun-
Quippe Ordinis istius reformatores praeniittunt se tiabat versus altare, quod ad fideles communione
velle ea ordinare qum a slalu rectiludinis deviando, seu corpore et sanguine Cbristi Doniini luui refeclos
vel ab Ordine Romano discrepare videbantur: ita ta- verba dirigeret, quibus proinde, non jam appre-
men, ut non inslituatur novus Ordo, ne objici ab in- camis oplantisve, sed gralulanlis nioie, Doraiuum
vidis potsit, Ordinem sacralhsimum Romanum, inesse hac salutatione contestabalur.
quem imitari desiderabant, quoquo pacto fuisse Postremo observandum est Missam illam Lati-
violattim. In eodem autem Ordine quaedara incul- quara Mathias Fiaccus Illyricus olim Argen-
cantur ex ipsomet Ordine Romano , quae hoc loco nam, tinae vulgavit, non esse Romanam variis rationibus
commemorare non pigebil. Unura est, quod matu- quas Orationes sacerdos, choro inler
tinale officium(Laudes appellamus) traciim decan- interpolatam,cantandum recitaret. Alqui neque Ora-
tandum est, allius tamen ipsi Psaimi quam noclur- tiones illaeoccupato, primo Romanse Ecclesise iustituto con-
nales. Sic enimfit in Romana Ecclesia. Et paulo infra: veniunt, imo in his noniiulla
Volumus ut mane agatur Missa in Dominicis diebus, quale est id quod ad Canonem penitus legilur :
adversantur,
Deinde cum
quia Dominusvalde mane surrexil. El ita usus esi tn summa reverentia incipiat Te igitur; ef minisiri stantes
sancla sede RomanmEcctcsim. In titulis vero qui in „ in gradibus suh cantetu ipsos Psalmos, usque dum
civitate vel extra sunt, non anle canlelur Mhsa quam " Te igitur ftniatur. Conira vero in nostris libellis anti-
in ipsa publica Ecclesia in civitale; [CXLVIJneque quioribus [ CXLVH]prsescribitur, ut poniifice Ca-
illorum signa pulsentur, ul omnis populus ad publkam nonem reciiante stiiiiiniiui in cboro leneatur silen-
procedul ecclesiam, nisi forte causa infirmorum , aut liiiin; et niinislri perstent inclinati et silenles per
pro iter agentibus.Nec omitleiidum quod de vigiliis totum Canonem; subdiaconi usque ad hsec verba ,
itocturnis praescribilur : Cum omni vero honestale Nobh quoque peccaloribut. Adde quod in illa Missa
tractim leclioneslegantur, el responsoria decanlenlur. praescribitur iniiio versus Introibo cum fsalmo Ju-
Nono. autem lectio sit evangelica ex hotnilis Putrum. dica, qui apud antiquos in usu non erant; quod
Homilia ipsius Evangelii a diacono, vel presbylero in eadem Missa fit mentio de Sequentia, quam
aut episcopo tola legatur, nisi forte aurora inlerve- alii Prosam vocanl, cujus institulioNotkero Balbulo,
niens hoc disluierit. Sic in ecclesia Romana, ap- qui decessit anno 912, iribuitur; denique quod in li-
parente auiora, officium nocluruale breviarii mos taniis Missaesubjectis appellatur sanctus Adclbertus,
erai, ut superius vidimus. Haec ex veteri illo Or- quera saeculodecimo exeunte raarlyrio affeclum fuisse
dine Cameracensi, qui ante saeculum xu scriptus constat.
fuit.
Qnaeral aliquis, cur Hyronum angelicura, seu tiojiibus Hic consequenter agendum esset de variis addi-
Gtoria in excetsis, olim prsecinuerit pontifex ad po- Sacramentario Gregoriano factis a Grimoldo
pulum conversus; contra veroullimam salutalionem, abbate el aliis, qui Griraoldus videtur abbas fuisse
quse fit post communionem, non vero alias ? De liis monasteriiet sancti Galli apud Helvetios. ls, qui Gri-
Ludovici Augusti, cognomenlo Pii, ca-
respondere non est nostri insiituti, nohisque suf- •-< ^ maldus,
Jicit anliquos rilus Romanos exposuisse. Placet re- pellanus vocalur, quinque Benedicliones episcopales
gula Joannis Diaconi ex episiola ad Senarium : Romanae Sacramentario Gregoriano adjecit, quas non esse
lllud firma mente custodio, quod non a majoribus inslituiionis superius observavimus; sed
tradita custodirel Ecctesia, nisi cerfa sui ratio popo- longius nos ferunl hae commenlaliones; tandein ad
scisset; nec ea possumus dicere inania videri ac libelios Ordinis Roraaniveniamus.

ADMONITIO 1N PMMUM ORDINEM ROMANUM.

1. Yarios fuisse Ordinis Romani libcllos superius ostendimus, cx quibus tres, qui quidem ad Missam pon-
tificalera pertinent, mox exhibituri sumus. Primus ex his, qui videtur antiquior, laudatus passim iuve-
nittir apud Amalarium, exstatque in veterrimis Codicibus, Casinensi, Sanctigallensi, Einsidlensi, et
Colberlino. In lucem primo editus est Colonise per Georgium Cassandrum, anno 1561, ibidemque post annos
septem recusus per Melchiorem Hittorpium, apud quos amplius quam media pars hujus libelli deest.
Hanc vero ex Codiceinsignis abbaliae sancti Galli supplevimus, nempe a nutn. 21,
2. Ejusdem libelli antiquilatem probant in primis Eucharisliae initio Missaead altare anle pontificem de-
lalio ; (ermenti vocabulum pro Eucharistia, ut in epistoia lnnocenlii I ad Decenlium, num. 22, usur-
palum; deinde rubricae ( ul vocant) quae in libro Sacranientorum Gregorii Magni leguntur pro hebdomada
sancta, lotidem verbis hic expressse, prout cuivis conferenli patebit. Unde Gregoritun ex hoc libello in
suum Sacramentarium prsedictas transtulisse rubricas veri 2 siinillimum est. Certe Amalarii auctorilas
evincit primum hunc Ordinem, cujus verba is passim laudat expunitque, sseeulo nono esse snperiorem ,
et totus Missse pontificise riius iu eodem Ordine praescriplus Gregorii aetatem meo judicio sapit. Qusedam
lamen processu lemporis nova inserta fuere, qualia sunt quse num. 24., referuntur de ritu inslituto per
Adrianum papam, uf fiecteretur pro Garolo rege, nempe pro Carolo Magno, et, num. 28, ut dicatur Oratio
pro rege Francorum. Ex quibus non nemo lortasse dubius hsereat num istud supplementum, quod ex Codice
sancti Galli habuimus , sequenti libello poslea fuerit assulum. At salius est adniittere paucula hoec quse
modo cominemoravinius antiquissimo ( ut iit) libello fuisse inserla. Non dissimulem tamen Onufrio anii-
quiorem videri Ordinem secundo loco liic edilum, propterea quod in Processione ad altare pax a pontifice
ibi legatur daia duobus presbyteris, cum in primo nostro ac tenio Ordine detur uni ex episcopis hebdo-
madariis , scilicel Ecclesiae Lateranensis, quos ante annos octingentos presbyteris successisse vir doctus
existimat. Yerum ulrmnque siraul eodem lerapore stare potest, ul scilicet pax detur uni ex illis epis-
copis, si in ecclesia Lateranensi, cujus hebdomadarii erant, Missa celebretur; secus duobus presbyteiis ,
si in alia ecclesia. Porro quo lempore instiluti fueiint illi hebdomadarii apud Lateranum episcopi, non
liquet, etsi ex actis Stephani IV, conslat, eos ame hunc pontilicem fuisse institutos, ut in commentario
praevio diximus.
; 3. Colbeninum cxemplar, n. 416, quod gubsequentem Ordinem conliiiet, ad annos oclingentos accedit,
ij37 ROMANIORDINES. — 1. 938
atque hunc titulum prsefert : Ordo ecclesiastici ministerii RomanaeEcclesioe, velqualiter Missa celebrelur ;
iit in Codicesancti Galli, Ordo ecclesiasticus R. E., etc , quem litnlum praelulimus.
i. Post hunc libellum, qui in num. 21 desinil, sequitur in Codice Colbertino quaedam appendix De
officiisin noclibusa Cmna Domini usque in Pascha; eademque reperitur in Yalicauo, n. 487, quae Romaniproinde
appendix visa est primi hujus Ordinis Romani inlegro libello subjungenda. Hanc sub nomine libelli
laudi.ilAmalarius, in lib. i, cap. 20. Additur eiiam in libello memoralo Aller cereus, ubi dicitur : Et tuuc
illuminantur duo cerei, tenentibus duobus nolariis, et reliqua. Quae totideui verba leguntur in dicla ap-
pendice , num. 10, ejusque antiquitatem oslendunt.

PRIMUS ORDO ROMANUS.

Incipit Ordo ecclesiaslicus Romanse Ecclesise, qualiter Missa pontificalis celebretur.
3 1. Primoomnium observandum eslseptem esse A tris equi ambuient, ne alicubi titubet. Qui autetu
regiones ecclesiasiici Ordinis urbis Romae; et una- eum equitantes prsecedunt, hi sunt: diacones, pri-
quseque regio singulos habet diaconos regionarios, micerius, el duo nolarii regionarii, defensores re-
et uniuscujusque i'egionis acolythi per manum sub- gionarii, subdiaconi regionarii. Procedunt vero di-
diaconi regionarii diacono regionis suae officii causa visis lurmis, spatium inler se et aposlolicum fa-
subdunlur. Quorum diaconorum si quando quispiam cientes. Post equum vero hi sunt qui equitant; vice-
tnorilur, donec loco ejus alius subrogetur, illius re- dominus, vestararius (sic), nomenculator, atque sac-
gionis acolylhi archidiacono obediunt, qnia omnes cellarius. Unus autem ex acolythis stalionarius prae-
acolythi, cujuscunque religionis sint, causa eccle- cedit pedester equum pontificis, gestans sanctum
siastici officii ad rainisterium ejus perlinent. Quod chrisina manu in mappula involuia cum ampulla.
eiiam de subsequentibus Ordinibus intelligendum Sed et omnes acolythi absque sacculis, et sindo-
est, servata unicuique post eum proprii gradus ar- nibus, et chrismate non procedunt, quod disponit
chidiaconi [praerogaiivaj in sui ordinis ministerio statiotiarius. Si quis autem adire voluerit ponti-
suhditis, ut si quis, verbi gratia, vim passus fuerit, ficem, si equitat, slatim ut eum viderit, descendat de
sive ab ecclesiaslico, seu a quacunque militari per- equo, et ex latere vise exspectet, usque dum ab eo
sona, si a sui ordinis primo ejus causa ad effectum B possit audiri. El, petiia ab eo Benedictione, discu-
minime pervenerit, habeat archidiaeonus, id est vi- tialur a a noraenculatore vel saceellario causa ejus;
carius pontificis, causam, qualiter subditorum sibi et ipsi indicant pontifici b, et finiunt; quod et sirai-
querelas absque notitia possit explicare pontificis; liter observabilur, etiamsi absque ulla pelitione ei
csetera vero per minores ordines finiantur. Nam quisquam obvius fuerit. Qui vero pedester fuerit,
prirao scire oporlet, ut post numerum ecclesias- tanlummodo loco suo figitur, ut ab eo audiatur vel
ticarum regionum sciat, qui voluerit, numerum benedicatur.
dieruui per hebdomadain, quo ordine circulariter 3. Die autem Resurrectionis dominicse, procedenle
obsequanlur. Nam prima feria regio lerlia, id est eo ad sanctam Mariam, notarius regionarius stat in
Paschse; secunda feria regio quarta; lertia feria re- loco qui dicitur c Merolanas, et saluiato pontilice
gio quinta; qtiarla feria regio sexta; quinta feria re- dicit: lnnomine Domininostri Jesu Cltrisli baplizati
gio scptima; sexta feria regio priina ; Sabbato regio sunt hestema nocte in sancta Dei geniirice Maria in-
secunda. Ordines proprios tam in processione quaw fantes masculi numero tanti, feminmtantm. 5 Respou-
in ccclesia, vel ubicunque eos propria dies 4 ra- dit pontifex Deo gratias. Et accipit a saccellario so-
tione sui gradus prisca statutio ire vel minislrare lidum unum, ponlifex autem pergit ad stationem.
compulerit, a minislerio ponlificis non polerit sine C Feria secunda ad d remissa simpliciter. Feria tertia
ulla sui deesse excomraunicalionis vel animadver- iu reflexione porticus saucti Pauli, tantum item qui
sionis sententia disciplinse.Quorum ministeria pri- pedesires obsequuntur. In die vero sancli Paschae
mitus secundum ralionem simplicera dupliciter omnes acolythi regionis tertise sirnul et defeusores
diebus singulis dividuntur, id est in Processione oinnium regionum conveniunt primo diluculo in pa-
apostolici ad stationem, et in egressu sacrarii usque triarchio Lateranensi, ut dum processerit ponlifex
ad Missarumconsummationem. equum illius praecedant. Acolythi aulem , qui inde
2. Diebus itaque solemnibus, sicuti est Pascha, fuerint, observant, ut porlent chrisma aute ponti-
primo omnes acolythi regionis lerlise, et defensores ficeni, et Evangelia, sindones et sacculos, ct aqua-
omnium regionum convenienles diluculo in patriar- manus post eum, sicut supra diximus. Aposlolum
chio Lateranensi, praccedunt ponlificera pedestres ad autcm subdiaconus qui lecturus est sub cura sua
statiouem. Slratores autem laici adextris, et asinis- habebit, Evangelium archidiaconus. Aquamanus,
a Nomenculatoris officium erat convivas c Locus est in monte Exquilino, haud procul a
invitare,
ebrumque notnina describere, ut infra videbimus, basilica sanctae Mariae Majoris, ubi ecclesia sancti
num 18. Saccellarius idem qui thesaurarius, a sacco Matlhaei,quae dicitur ad Merulanas.
seu saccello. d lta Codex sancti Galli : Colbert., ad remissa si-
b Sic caiisse nonnunquam in ipso processu finie- mul; Editi, ad Missatnsimiliter. Locus obscurus et
bantur. Unde processusvocabuhuu lingua nostra gal- forte corruptus.
lica pro lite fiuxisse quidara viri docti opinanlur.
PATROL. LXXVIII. 30
959 APPENDIX AD S. GRECORH MAGNI LITURGICA OPERA. 940
palenam quotidianam, cnlicem, scyphos et» pngil- ,(ktant veslimentasua.et parat Evangelium qui ie, itirus
lares [alios argenieos] et alios aureos, el gemelliotics est, reserato sigillo ex praccepto archidiaconi su, er
argenteos, colaloriura argenteum ct aureum, et alium planetam acolytlii; el si necesse ftierit propler ina-
majorem argenteum, amas argenteas, canlaioiium et jora Evangelia, duobus acolythis sttper planelss le-
caetejsa tasa aurea et argentea, cereoslaia aurea et nentibus parai Evangelium. Quo facto, acolyilms
argenteia, de ecclesia Salvaforis' per manum primij Evangeliuni osque ante altare in presbylerium, pr;e-
mansionarii sumunt, ct bajtili portant. Diebusvero cedenie cum subdiicono scquente, qui etim desuper
festis calicenr et patenam majores, ct Evangelia ma- planetam illius suscipieiis, inanibus snis honorifice
jora de vesliario doniinico exiguut sub sigillo vcste- super altare ponat. Nam cgredienlibm tliaconibus de
raiii (sic) per numerura gemmarbm, uf iVoii' perdatitor. secreiario, remanent cum pontilice primiceiius, se-
Sellam.autenl pontificis cubiciilarius laicus prsece- cimdicerius, primicerius defensorum, notarii regio-
dcns deporlat, ut parata sit dum in sacrarium narii, et subdiaconus sequens, qui tcnet pallium
venerit. poniificis in brachio suo super planetam, in sinistro
4. Ad detiflntiatam sfalionem diebus festis primo bracliio cum acnbus.
niane prsecedit oihnis Clerus apostolicum, ad eccle- 6.Poniifexautempef manussubdiaconorum resiona-
siam, ubi statio antea fnerit denuntiata, exceptis B riorum mutat vestimenta sua [Al. soleninia] hoc ordi-
hisqui ifl obseqnio' illius comitanttir, ut supra dixi- ne. Deferlea plicata cubicularins fonsorattts.acceptaa
inns; et «tspecfawfes pontifieem in ecclesiu cum sup- manibus osliarii juxta caputscamni.Subdiaconi regio-
plemenlario Ct bajulis, et reliquis qui cruces porlani, narii secnndom ordinem suum accipiuiit ad induen-
sedentes in presbyterio; episcopi quidem ad sini- dum pontificcm ipsa vesiimenta,alius lineam,7alius
siratfi ifltraiuhim, presbyteri vero ad uexlrani, ut cingulnm,alius h anagolaium, id est amictuni,alius li-
quando Donlifexsederit, ad eos respicieria, episcopos neara dalmaticaTn,et alius majorem dalmaiicam, et
ad dextram sui, presbyteros vero ad sinistram con- alius planetam, etsic per ordinem' induunl poniifieem.
tiieator* Sed dum venerit 6 pontifex prope eccle- Priftiiceritts auiero ei secundicerius componunt vesii-
siafm, exeuntes acolythi ei defensores ex regione mentae]u8,utbenesedeant. Novissimeautem,quemvo'.
illa cujas dies adofficiiii» fueril, in obsequio praesto"- lueiitdomnus poutifcx de diaconibus,vel subdiaconi-
lantur eum loco staiuto, antequam veniat ubi descen* bus.cni ipse jusscrit, suinitdemanusubdiaconi sequen-
surus es(; similiter et presbyier lituli velecclesise tis palliuni,elinduit snper pontifrcem,elconligit eunr
ubi stalio fuerit, una cum majoribus t?,'imisecclesiae curn acubus in planeta relro et ante, et in humertf
Romai»'*!vel Patre diaconise (st taine/rilla ecclesia sinistrO, et salutat domiium, et dicit, Jube, domne,
diac4..ise fuerii) cum subdito sibi presbytero et G benedicere.Respondet Salvel nos Dominus; respon-
mansionario thymiamaterium deferentrbus in obse^ det Atnen.
quium illius, inclinato capite dum venerit. Prirnun» 7. Deinde subdiaconus regionarius, tenens map-
acolythi cura defensoribus, deinde presbyteri cun» pulain pontificis in sinistro brachio super planetam
suis petita benedietione, divisis hine inde parlibus, revolutam, exiens ad regiam [At., januam] secre-
prout miliiant, praecedunt ponlificem usque ad ec- taiii dicit: Schota [Al., vocat scholani]. Respondet
clesiara. Advocatores autem ecclesise stant quidem Adsum. Et ille : Quis psallet? respondet llle, et itle.
cum majoribus, non aulem praecedunt cum eis, sed Et redieiis ad ponlificem1 subdiaconus, porrigit ei
ipsi tanfummodo sequuntur sellarera pontificis cura mappulam, inclinans se ad genua illius, et dicens :
acolylho, qui aquamanus portai. Quein semper ue* Servi domini mei, talh subtliaconus regionarius leget
cesseesl sequi pontiflcem, usque dum ad altare as- Aposlolum, et lalis de scltolacantabit. Et poslea tion
cendal, paratus sub hitraero in presbyterio, quando licet alterum mutare in loco lectoris, vel cantoris.
vocetur a subdiacono regionario ad aquam dandam. Quod si factum fuerit, archiparaphonista a pontifice
5. Cum vero ecclesiam introierit ponlifex, non as- c excommunicabitur, id est quaTius scholae, qtti
cendil continuo ad altare, sed prius intral in secre- semper pontilici nunliat de cantoribus. Quod cum
larium, sustenlatus a diaconibus, qui cum susce- D nunlialum fueril, siatim sequitur subdiaconus
perint de sellario dcscendenteai, ubi dum inlraverit, astans ante faciem pontificisyusqne dum ei atinuat
sedet in sella sua, et diacones, salutato pontifice, pontifex ut psallant; cui dum annueril, staiim egre-
egrediunlur secretarium, et ante fores ejusdem mu- ditttr ante fores secreiarii, el dieit Accendite. Qui
a Pugillaris Iioc loco significat calamum seu fistu- amis seu amulis.
lam, qua sanguis Domini esacro calice bauriebaiur. i>In Vulgatis anabolagium, quam leclionem luelur
Scyphi, calices ministeriales acolyihonim, de qurbus eruditissimtis Cangius in Glossario. At rrihil famen
infra. Colaiorium, vasculum foraminibus ab imo ihulandtim suasit non solum vetnslissimus Codc*
perforalum, quo vinum ex amulis seu ampullis re- sancli Galli hoc loco, sed etj»m alter aeqtie anti-
purgatum irt calicem refuhdebatur. GemellionesOnu- qutis, in quo habetur Ordo Missaeepiscopalis, b.fra,
liius suspicatur esse urceos, ad infiindendara sci- ubi anagalai et anagolagi legitur. Cieteruni adverte
licef in itianus poniificis ejusqne forsan niinislrortim his locis, anabolagiuoi, sive anagolagium, id est
aquam, quse in subjectam pelvim (aquamanum, id ainictiim, uirobique poni super albam et cinguluin,,
est aquamanile, hic vocanl) excipiebatur. Anasta- uti Marnnilis presbyteris mosestetiam nunc
siiis, in Gregorio IV, simul coiijimgilainas, scyphos, ° Id est, ut quidein inlerpretari licei, ab officio
uCminiitones,ut appareal hos distinguendos essc ab suspendetur.
9il ROMANlORDINES. — I. 942
dutu accenderint, stalim subdiaconus sequens tenens J\ Aet respiciens ad priorem scholse, annuit ei ut dicat
thymiauiaterium aureum, pro foribus ponit incen- Gloriam; el prior scholaeinclinat se ponlifici, et iiu-
sum, ut pergat ante ponlificem. Et ille quartus ponit. Quarlus vero scholae prxcedit ponlificem, ut
scholse perveriil in presbylerio ad priorem scholse, ponat f oralorium ante altare; et accedens pontifex
vel secundum, sive terlium, inclinato capite dicit oral sttper ipsum, usque ad repetiiionein « versus.
Domne[Al. domni]jubele. Nam diaconi surgunt quando dicilur Sicut erat in
8. Tunc illi elevantes se, perordinem vadunt ante principio, ut salulcnt altaris latera, prius duo, et duo
altare, el statuuntur per ordinem acies duse tantum, vicissim, redeuntes ad pontificem. Et surgens pon-
paraphonistae quidem hinc inde aforis, infanles ab tifex osculatur E^angelia et altare, et accedit ad
utroque Ialere infra per ordinem. El mox incipit sedem suam, et slat versus ad Orientem.
prior scholae anliphonam ad Introitum ; g quorum 0 9. Schola vero, finita Antiphona, imponit Kyrie
vocem diaconi dum audierint, coiiliuuo intrant ad eleison. Prior vero scholaecuslodit ad pontificem, ut
poniificem in secretarium. Et tunc ponlifex elevans ei annuat si vult mulare h nuroerum liianise, et in-
se, dat manura dextram archidiacono, et sinislratn clinat se pontifici. Quando vero finierint, dirigens se
secundo, vel qui fuerit in ordine ; et i!li, osculatis pontifex contra > populum, incipil Gloria in excclsh
manibus ipsius, procedunt cum ipso sustentantes B ] Deo, et stalim regyrat se ad Orientem, usque duin
eum. Tunc subdiaconus sequens cum thyraiamaterio finiatur. Posl hoc dirigens se iterum ad populutn
procedit anle ipsum, mittens incensum; et septem dicens Pax k vobh, et regyrans se ad Orientera, dicit
acolylhi illius regionis cujus dies fuerit, portantes Oremus; et sequitur Oratio; post finitam l sedet;
a seplem cereostala accensa praecedunt ante ponlifi- similiter episcopi vel presbyteri sedent.
cem usque ante aliare. Sed priusquam veniant ante 10. Tunc ascendunt subdiaconi regionani ad altare
altare, diacones in presbyterio exuunlur planelis; et sialuentes se ad dextram, sive ad sinistram altaris.
suscipit eas subdiaconus regionarius, et porrigit illas Tunc pontifex annuit episcopis et presbyleris ut se-
ad acolythos regionis cujus fuerint diaconi; el tunc deant. Subdiaconus yero qui lecturus est, mox ut
duo acolythi leuentes capsas ctiin h Sanclis aperias, viderit post ponlificem episcopos et presbyleros re-
et suhdiaconus sequciis cum ipsis tenens itianiiin sidentes, ascendit iu anibonem, et iegit. Postquam
suara ih ore Capsae, ostendit Sancta poniifici, vel legerit, cantor cum m cantatorio ascendit, et dicit
diacono qui prsecesserit. Tunc inclinato capite n Responsum. Si fuerit lempus ut dicalur Alleluia,
c pontifex vel diaconus salutat Sancla, et contem- bene; sin aulem, Tractuni; sinminus, tanturamodo
plalur, ul si fuerit d superabundans, praecipiat ut Responsutii.
ponalur in conditorio. Tunc peraccedens, antequam |Q 11. Deinde diaconus osculans pedes pontificis ta-
vcuial ad scholara, dividunlur cereoslata, quatuor cite, dicit ei pontifcx, Dominus sit in corde lito, el in
ad dextram, et trcs ad sinislram partem, et per- labiis luis. Deinde venit anlc allare,et osculatis
transit pontifex in caput scholse, et inclinat caput Evangeliis levat in manus suas Codicem; et proce-
ad altare, surgens et orans, et faciens crucem in dunt ante ipstmi duo subdiaconi regionarii, levantes
fronle sua, et dat paccm uni episcopo e de hebdo- thymiainaterium de manu subdiaconi sequentis, mit-
madariis el archipresbytero, et diaconibus omnibus; tentes incensum. Et ante se babent duos acolythos

a Pro numero scilicet totidem ecclesiasticarum ' Nunc facie versa ad Orientera seu altare, quod
regionum. probat Amalarius inOfficialis lib. III cap. 8.
" Colberlinus, Sancfa quo nomine Eucharisliam k Idem Amalarius, sub finem alterius praefationis
signilicari colligimitsex num. 17 et 18, et ex num. ad lihellum (ut vocat) Offkialem, inlerea qtisea Ro-
50 et 54. Yide libellum Renedicti canonici sancli mana se.deaccepit : Prima salulatio ad populum, in-
Petri inferius, num. 41, et commentarii praevii quit, Pax vobispronumiafur, nonPax vobiscum. Vide
caput 6. Ergo conditorium hic locus seu vasculum ejusdem 1
lib. cap. 9.
crat in quo Eucharistia lum recondi solebal. ldein anclor, in lib. m, cap. 5, sub inilium, tra-
c Iia Colberl, Alii habent ponlifici vel diacono, sed D dit inorem inolevisse ut non sedeatur in ecclesia anle
mendose. jiiem hujus Oralionis; qua de re in libello tertio, qui
<lSic Colbert. Ediiis super, sed eodem sensu. hic subsequitur.
e Nerape uni ex septem episcopis hebdomadariis m Quid silcantalorium,discimUs ex Amalarii prae-
patriarcbii Lateranensis, dequibus superius incom- fationein Antiphoniirium. Notandum est, ait,volumen
meiilario prtevio. quod nos vocamus Anliphonarium tria haberenotnina
' Faldistoriura appellant recentiores. Colbert., apttd Romanos. Quod dicimus Gradale, ilti vocant
male, oratorium super altare. Cantatorium.
« Id est Antiphonaead Introitura. Confer num. 21. n Amalarius ipse, iri Iib. III, cap. 11 : Lectionem
k Huc spectat id quod ait Paris de Grassis, Kyrie qumlegilur post stssionem sequitur cantus,qui vocalur
in Missis papalihus tandiu dici, quandiu reverentia Responsorius.ReSponsoriumveroiidetn qttisupra Itali
pap;e per cardinales facienda durat. Colbert., inclinet tradiderunt, quosinde responsorioscanlus vocant, quod
se pomilki; quam dum finkrinl, incipil ponlifex Glo- alio desinenteid atler respondeut. Hinc psalmus re-
ria in excelsis Deo, si tempusfueril. Non sedeal anle- spunsoriusapud Gregorium Turunensem, in lib. vin,
quam dicant posl orationemAmen. Et lunc ascendant cap. 5, quod uno versu dicio per eantorein, idem a
subdiaconi regionarii ad allare, etc Idera Paris obser- choro seu populo repetetur, et sic consequeuter de
vat vetustissimuni esse capellse papalis morem, ut; aliis. Gradaletn seu gradualera posteri appellarunt,
eodcm tono invariato cantelur Ilymnus angclicus his; quod in pogio seu amboue caneretur, lesle eloga
tiotis, Ut re fa fa fa mi fa sol mi, «o/ fa mi mi. Amalarii.
015 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNI LITfJRGICA OPERA. 9U
10 portantes duo cereosiata. Venienles ad a ambo- jA antequam transeat in partem mulieriim, desceudit
nein.dividuntur ipsiacolythiante ambonem,ct trans- anle confessionem, el suscipil oblatas [ AL, oblatiu-
eunt subdiaconi el diaconus cttm Evangclio pcr nes] primicetii, et secundicerii, et primicerii dcfen-
medium eorum. Ille qui absque thymianiaterio est, soruin. Nam diebus festis post diacones ad aliare
verlens se ad diaconem, porrigit ei brachium suum offerunt. Similiier ascendens poniifex in paiiem fe-
sinistrum, in quo ponil Evangelium, til manu sub- minarum, ordine quo supra omnia explet. Sitniliter
diaconi aperiatur ei locus, in quo signum lectionis et presbyteri, si necesse fuerit, post eum vel in pres-
posiium fuerit. Elinierposito digito suo diaconns in byterio faciunt.
loco lectionis ascendit ad b legendum, el illi duo sub- 14. Po3l hoc pontifex, lenente ei manum primi-
diaconi redeunt slare ante gradum descensionis am- cerio et secundicerin, redit ad sedetn suam, abluit
bonis. Finito Evangelio dicit ponlifex c Pax libi. manus suas. Arcbidiaconus stans anle altare, explela
Deinde dicit Dominus vobiscttm.Respondelur Et cum susceplione, Iavat manus suas. Deinde resp cit in
spirilu tuo; et dicil Oremus. Dcscendente autem dia- faciem pontificis, annuit ei, et ille resalulalo accedit
cono, subdiacontis, qui prius aperuerat, recipit Evan- adallare. Tunc subdiaconi regionarii levanles obla-
geliitm, et porrigiteum subdiacono sequenli, qni in las de manu subdiaconi sequentis super brachia sua,
filostat; quod tenens ante pecttis suura super pla- B 1 porrigunl archidiacono, et ille componit allare. Naui
netam, porrigit osctilandum omnibus per ordinem suhdiaconi hinc inde porrigunl. Ornato vero altari,
graduum qui steterinl. Et post hoc prseparato aco- tunc archidiaconus sumii amulam pontificis dc sub-
lytho in pogio juxla ambonem cum 4 capsa, in qua diacono oblationario, et refundit super colum in ca
subdiaconus idem ponit Evangeliumut sigilletur. Aco- licem.deindediaconorum [A/.,diaconi] et in diefeslo,
lyihus aulera regionis ejusdem , cujus el subdiaconus priinicerii, secundicerii, primicerii defensnrum. Dein-
cst, revocat Evangelium ad Laleranis (sic). de descendil subdiaconus sequens in scholam, accipil
12. Deinde pergente diacono ad altare, stante aco- ffonlem demanu archiparaphonistae.etdefert archi-
lytho cum calice et corporali super eura, levat cali- diacono; et illeinfundil facieiiscrucera s in calice. Tunc
cem in brachio suo sinislro, et porrigit diaconocor- ascendunt diaconi ad pontificem.Quos videntes primi-
poralem, el accipit desuper calice, et ponit eum su- cerius, secundicerius, et primicerius defensorum regio-
per altari a dexlris, projeclo capite allero ad diaco- nariorutn, et notarii regionarii, et defeusores regio-
nem secundum ul expandant. Tunc ascendunt ad narii.descendunl de aciebus, iit stent in loco suo.
sedem primicerius et secundicerius et primicerius de- 15. Tnnc surgens pontifex a sede, descendit ad
fensorum cum omnibtis regionariis et notariis; subdia- allare, etsalulat altare, et suscipit oblatas de manu
conus vero cum calicevacuosequilur archidiaconum. C presbyteri hebdomadarii et diaconorum. Deinde ar-
13. Ponlifex descendit ad senatorium, tenente chidiaconus suscipiloblatas pontificis de oblationario,
manuro ejus dextram primicerio notariorum, et pri- et dat ponlifici. Qttas dtim posueril ponlifex 12 in
micerio defensorum sinislram, et suscipil oblationes altare, levat calicem archidiaconus de manu subdia-
principum per ordinem e archiuro. Archidiaconus coni regionarii, et ponit eum super altare juxta obla-
post eum suscipit amulas, et refundit in calicem ma- tam pontificis h a dextris, involulis ansis cum offer-
|orein, tenente eum subdiacono regionario : quem torio : quem ponit in cornu allaris, etstat postPon-
sequitur cum scypho super planetam acolythus, H lilicem ; et pontifex inclinans se paululum ad allare,
in quo calix implelus refunditur. Oblationes a ponli- respicit scholam, et annuit ut t sileanl.
fice suscipit subdiaconus regionarius, et porrigil sub- 10. Tunc iinilo offertorio, episcopi slant post pon-
diacono sequcnti, ct subdiaconus sequens ponit in tilicem, primus in medio, deinde per ordinem, ei ar-
sindonera, quem tenent duo acolythi. Reliquas obla- chidiaconus a dexlris episcoporum, secundus diaco-
tiones post pontilicem suscipil episcopus hebdoraa- nus a sinistris, et caeteri per ordinem disposita acie.
darius, ut ipse manu sua mittateas in.sindonem, Et subdiaconi regionarii, finilo offertorio, vadunt
quse eum sequitur. Post quem diaconus, qui relro altare aspicientes ad pontificem, ut quando di-
sequilur post archidiaconem, suscipit [amulasj et D xerit Per otnnia smcula, aut Dominus vobhcum, attt
maiui sua refundit in scyphum. Pontifex vero Sursum corda, aut Gratias, ipsi sint ad respondefe-
» Nullus amplius ambonum usus apud Romanos a f Id estaquam. Yide Ordinem Romanum de Missa
tempore Paridis de Crassis. inlra. Eumdem ritum in Galliaobservatum
b Diaconus,cum tegit Evangelium,jttxta Romanum episcopali
fuisse docet Joannes Abrincatensis cpiscopus apud
Ordinem «erfifur ad Meridiem, ex Micrologicap. 9, Menardum nostrum, pag. 275 : Canfor aquam linteo
non ad Aquilonem,ubi feminmconsistunt. coopertam in (eslis diucono deferat, quam diaconus
c ld habes in secundo Ordine Roraano. vino misceat.
4 Nulla hic tnenlio Symboli post Evangelium, sic 6 Non super fontem seu aqtiam, ut modo fit, scd
vero in sequcnli. Consule commeniarii praeviicaput aquam in caliccm infundeudo in crucis moduni.
(i Romani, tesle Amalario, in altera praefationead L Hoc est quod a Romanis acceptum tradit -Amala-
libros de ecclesiasticis Officiis, posl Evangelium non rius in fine secundse pricfationis ad libros Ofiiciales :
afferunl incensumsuper altare. Accedit Micrologus in Calixin laiere oblalm componilur, non post lergum
cap. 20. Idem ex Micrologicap. 10.
8 ItaColbert. Quidam Codices habent arcuum, aliii L Quale fuerit tunc Offertorium, leges inferius
omiilunt. Retinenda videlur leciio Codicis Colbcrfini,i nura. 26.
utsignificet ordinem principem seu praecipuum.
 945 ROMANIORDINES. — I. 946
dum, stantes erecti, usque dum incipiunt dicere & \. et stant in ordine suo a dextris et a sinistris. Nomeu-
Ilyraiiuin angelicum, id est Sanclus; quem dum ex- culator vero, et saccellarius, et notarius vjcedomiui,
pleverint, surgit ponlifex soluset inirat in Canonem. cum dixerint Agnus Dei, lunc ascendunt astare ante
Episcopi vero, diaconi, subdiaconi, et presbyterj in faciem poniificis.ut annuat eis scribere nomina eo-
presbyterio permanent a inclinati. Et cum dixerit rum qui invitandi sunt, sive ad raensam pontificis per
Nobis quoque peccaloribus, surgunt subdiaconi; cum nomenculalorem, sive ad vicedoniini per notarium
dixerit Per quem hmc omnia, Domine, surgit archi- jpsius, quorum nomina ut compleverint, desceudunt
diaconus solus. Cum dixerit Per ipsum et cunt ipso, ad invitandum. Nam archidiaconus levat calicera, et
Ievat cum offertorio ealicem per ansas, et tenens dat eum subdiacono regionario, quem tenet juxla
i>exallat illum juxta pontificem. Pontifex autem tan- cornu altaris dextrum. Et accedenles subdiaconi se-
git a latere calicem cum oblalis, dicens Per ipsum quentes cum acolythis.qui saccula portant, a dexlris
el cum ipso, usque Per omnia smcula smculorum. et a sinistris altaris, extendentibus acolythis brachia
Amen. Et ponit pontifex oblationes in loco suo, et cum sacculis, stant subdiacoui sequentes a fronte, ut
archidiaconus calicera juxta eas, dimisso offerforio parent sinus sacculorum archidiacono ad pcnendas
«in ansis ejusdem, oblationes prius a dextris, deinde a sinistris. Tunc
17. Nam quod inlermisinius de patena, quando in- B ' acolylhi vadunt h dexlra laevaqueper episcopos cir-
choal d Canonem, venit acolytlms, sub humero ha- cum altare; reliqui descendunt ad presbyteros, ul
bcns sindonem in collo ligatam, tenens patenam ante confringanl Hostias. Patena prsecedit juxla sedem,
peclus suum in parte dextra usque in medium Cano- deferentibus eara duobus subdiaconibus regionariisad
nem. Tunc subdiaconus sequens suscipit eam super diacones ut frangant. Sed illi aspiciunt in faciem
planctam, et venit ante altare, exspeclans quando pontificis, ut eis annuat frangere. Et dum annuerit,
eatti suscipiat subdiaconus rcgionarius. resalutato pontifice 14 confringunt. Et archidiaco-
nus, evacuato allari oblationibus, £ prxter particu-
13 18. Finito vero Canone, subdiaconus regiona- lam
rius stat cum patena post archidiaconuro, quando quam ponlifex de propria oblatione confracta
super altare reliquit (quia ita observant, ut dum
dixerit, el ab omni perturbatione securi, vertit 8 se Missarum solemnia peraguntur altare sine sacrificio
archidiaconus, et osculata paleua, dat eam lenendam non
diacono secundo, cum dixerit, Pax Domini sit sem- sit), respicitin scholam, et annuil eis ut dicant
Agnus Dei, et vadit ad patenam cum cseteris. Expleta
per vobiscum, faciens crucem tribus vicibus manu sua
diaconus minor levata de subdiacono
super calicem, mitlitf Sancta in eura. Sed archi- confractione, k
diaconus pacem dat episcopo priori, deinde caeteris / patena, defert ad sedem, ut coramunicet pontifex.
G Qui dum communicaveril, de ipsa Sancta quam mo-
et
per ordinem, populis.
morderit ponit in manus ' archidiaconi, dicendo in
19. Tunc pontifex rtimptt oblalam ex Iatere dextro,
B calice : Fiat commistioet consecratiocorporis et san-
et particulam quam rumpit super altare relinquit,
guinis Domini noslri Jesu Chrisli accipientibus nobis
rcliquas vero oblaliones suas in
ponit patenam, quam in vitam mlernam. Amen. Pax tecum. Et cum
lenel diaconus, et redit ad sedem. Mox primicerius, spiritu
et confirmaturm ab archidiacono.
et secundicerius, et primicerius defensorum cura tuo,
oiunibus regionariis et notariis ascendunt ad altare, 20. Deinde venit archidiaconus cum calice ad

« De hac inclinatione Amalarius , in lib. m, cap. Colbert., quam ruperit,tollitjpartemaliamtuperal-

23 : Perseverant retro stantes inclinati, usque dum tare, etc.
finiatnr omnis prmsens Oratio, quara Canonem vo- t> Colbert., vaduntad Imvamepiscoporum.
cant. » Colbert., obtalionibus,respkit ad scholam, cseteris
•> Hocetiam in loco Grseci et Orientales plerique omissis; in Edilis tantum inclusa parenthesi
desunt,
primum exlnllunt calicem cum Hoslia consecrata. habentur aulem in Codice sancli Galli, sane haud
c lliinc ritum observat Amalarius sub finem alte-
parvi pendenda, ad quae respexit Amalarius, in lib.
rius prsefalionis ad Officialem, et in ejusdem operis i*n in Officialis, cap. 35 : Remanelquein altari particuta
lib. lii, cap. 26. usquead ftnem Missm. Micrologus, in cap. 17 censet
* Iiic articulus totidem verbis ex libello Romano eam fuisse reservaiara pro communicaluris sive infir-
adducilur apud Amalarium in lib. m, cap. 27. Sed ratio hic allata videtur potior.
° Id ex Romano Ordine Iradit Micrologus in cap. mis. t Nempe stans, et quidem conversus ad Orientem,
17. quarto Ordine Romano de Missa episcopali, num.
f Colbert., post semper vobiscum, caeleiis omissis, ex 10, etex aliis posterioribus libellis.-'
subdit, milfet in calicetnde Sancta; et sic apud Ama- i Paulo aliler Amalarius, in lib. m, cap. 31 :
larium, in lib. m, cap. 51 : Dkit libellus memoralus, Pontf infer manus archidiaconi in calkem, ut in ante
scilicel Romanus, 6'am dixerit, Pax Domini, etc, Vulgatis, addito, faciens crucem ter. Colbert. : Po-
mittil in calicemde Sancta. Quae Sancta eadem esse nat in calke in manus archidiaconi dicendo Fiat, etc.
videntur quaesupra, nura. 8, et quae parlkula fer- Post superiora ita commmentaiuribidem Amalarius :
menli, infra, num. 22, neinpe antea consecrata, et in Sihocila agilur in Romana Ecclesia, ab illis potesl
fulurum sacrificium reservata; alia vero infra, num. addisci quid significetbis posituspanis in calicem. Non
19. Idem Amalarius ibidem adducit sequentia verba enim vacal a mysterio quidquid in eo officio agilur
ex libello niemorato : Sed archidiaconus pacem dat, juxla constituiionemPatrum.
etc m Sumendo scilicet sanguinera Domini cum pro
e Iia Iegit Amalarius, in lib. III, cap. 31, mclius complemenlocommunionis,ut loquitur Micrologus, in
qiiain in Ediiis et inCodice sancli Galli, quam rutn- cap. 19. Praeclarum hoc sane specimen communio-
vii, oartem super altare relinquit; reclius eliam cjuam nis generalis, eliain sacerdoltim et episcoporum,
947 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNI LITURGICA OPERA. 948
cornu altaris, et annuntiat » slationem, et refuso pa- jA Finita autem Antiphona surgit ponlifex cum archi-
rum de calice in scyphum inter raanus acolythi, ac- diacono, et veniens anle altare dat Orationein ad
cedunt prirao episcopi ad sedem, ut communicent de Coniplendum, f directus ad Orienlera. Nara in islo
inanu pontificis secundum ordinem; b simiiiier et loco, cuin Dominus vobhcum dixeril, non se dirigit
presbyteri ut communicent post eos. Episcopus ad populura. Finita vero Oralione, cui pracceperit
autera primus accipil calicem de manu archidiaconi, archidiaconus dediaconihus, KJaspicitad pontificem
et stat in cornu allaris seqtientis ordinis usque ad pri- ut eiannuat, et dicit ad populum Ile Mhsa est. Res-
micerium defensorum. Deinde archidiaconus, acce- pondent Deo gratias. Tunc septem cereosi3ta praece-
pto de manibus illius calice, refundit in scyphuni dunt pontificem, et subdiaconus rcgionarius cum
quem supra diximus, et tradit calicem subdiacono thuribulo ad secretarium. Descendente autem illo in
regionario, qui tradit ei pugillarem, cum quo con- presbyterium, s episcopi primum dicant Jube, domne,
firmat populnm. Calicem aiitem accipit subdiaconus frcnerficere.Resp. BenedicainosDomintis.
Resp. Amen.
sequens; dat acolytho [Golb., de acolytho], quera Post episcopos presbyteri; deinde monacbi; deinde
ille revocat 15 >nparatorium. Qui dum confirmave- schola; deinde mililes draconarii, id est
qui signa
ritquos papa communicat, descendit a
pontifex sedc portanl; post eos bajnli, posteos cereoslatarii; post
cum primicerio notariorum et primicerio defenso- iB
quos acolythi, qui» rugam observant; post eos extra
rum, tenentibtis ei manus, ut comtnunicet eos qtti in presbyterium cruces portantes; deinde mansionarii
senalorio sunl, post quem archidiaconus confirmat.
juniores; et inlrat in secretarium.
Post hacefCo/6., Post arcbidiaconem] episcopi com-
lntinicant populttm, annuenlc eis primicerio cura ma- H, Si iiuteni sununum pontificem, ubi slatio fuerit,
nu sub pianeta, percontato pontifice. Post eos dia- contigcrit non adesse, hmc sunf, qumab alio ephcopo
dissimiliter fiunl.
coui confirmatil, Deinde transeunt in partem sini-
stram, ut faciant similiter. Presbyteri autem.annuen- 22. In primis, quod non illi, sed diaconi prace-
te primicerio, jussu pontificis communicant popu- dunt cum cereostato vel thuribulo.
lum.etipsi vicissim confirmant. Nam mox ut ponlifex Secundum namque quod non sedet in sede post
coeperit in senatorio communicare, sialim schola in- altare.
Tertio non dicit Orationem posl allare; sed in dex-
cipit Antiphonam ad Communionem per vices cum
subdiaconibus, et c psallunt, usque dum, communi- tro latere allaris.
cato omni populo, annuat ponlifex tit dicant G/on'a Quartum non ipse episcopus , scd diaconus in eo
Patri.et tunc repetilo Yersu quiescunl. Et poniilex loco, ubi consueludo est, cinnat iForle, signat].
mon utcommunicaverit in parle mulierum, reditad p Quinlo loco, post finitum Canonem, ubi dicilur
sedem, et communicat regionarios per ordinein , et Per quem hmc omnia Domine, non lcvatur calix ab
eos qui in filo steterant, et in diebus festis de schola archidiacono.
XII. Kam cseteris diebus in d presbyterio conimuni» Sexto loco, quando dici debet Pax Domini sit sem-
caut. Post hos omnes redeunlesnomenculator et sac- per vobhcum , deportatur a snbdiacono oblationario
'
cellarius, et acolythus, qui patenam lenet, et qui particula fermenii, quod ab apostolico consecratum
manutergium lenet, el quiaquam dat, ad sedcm com- est, et datttr archidiacono; ille vero porrigit epi-
inunicant, et post pontificem archidiaconus eos con- scopo. At ille consignando tribus vicibus, et dicendo
lirnial. Pax Dominisit sempervobhcum, railtit in calicetn,
21. Astat aulem subdiaconus l-egionarius anle Nam et boc similiter facit, quod apostolicus non
faciem ponlificis, ut annuat ei. llle vero conlemplans confringit; ipsevero super pallam , quae corporalis
populum, si jam communicati sint, et annuit ei. Et dicitur, in altare confringit. Deinde couiuiunicant
ille • vadit ad humerum, aspicit ad primum scholae, omnes praeter episcopum tanttim, quod nonsua tnanu
faciens rrucemin froiiiesua,annuiteidicereG/oriam; communicat. Si in ipsius manum 17 niittit partem ,
et ille resalulato, dicit Gtoria, Sicul erat, el Yersum. et ipse se communicat cum propria nianu. Sitnililer
a Quo modo haec denunliatio futurse sialionis fie- D d Colbert. : iVamcmteris diebus presbyleri ubi po-
ret, leges inferius iu libello Cenedicticanonici, num. tuerint communirent.
33. e Colbert. : Et ille aspicit ad primum scltola1.
* Colbertinus variat hoc loco ; Sed presbyteri om- f Colbert., his oraissis, ita habet: Dat Oraiionem
nes accedant ul communicent ad altare; qua; ler.lio ad Complendum.Qua finita, cui prmcepit archidiaco-
convenit cum aliis duobus libellis infra. Paulo post; nus de diaconibus, etc Nunc sacerdos conversus ad
idem Colbert. : Deinde archidiaconus de manu ttlius populum dicit Dominusvobhcum, etiam hoc loto.
suscipienscaticem, refundit in scyphum, etc. Clarius, e Aliter Colbert. : Episcopus primus venial ante
sed eodem sensu. eutn, dicens, Jube, Domine, benediccre, eic.
c llinc patet Antiphonam qttte hodie Communio1 k Non praetermittenda lectio Codicis Colbcrtini,
dicitur olim Psalmo decantando praemissanifuisse; ubi pro rtigam legilur regiam, id est aditum seu ja-
quod Micrologus diserle habet in cap. 18. Confer nuam caiicelloruiii quas acolytiii ohservare solebant.
Lilurgiam Gallicanam, lib. i, cap. 5, num. 27. In Dajulorum officium hahes supra, num. 3.
Colbertino sic legitttr : Siaiim schola incipit Aniipho- 1 Nolandus hic locus de lermenlo pro Etichari-
nam ttd communionemel psallant usque iluin comttiu- stia.Confer nutn. 8 et 19, supra, et comnieiita.ii
nkal poputus omnis. Nam ponlifex mox ul communi- nostri praevii caput 6.
caverintin parles mulierum, elc
949 ROMANIORDIWES.— I. 950
facit presbyter presbytero, et diaconus diacono. Nam H episcopis autem omni tempore m Dominicis , seu
reliqua omnia similiter ut sumraus Pontifex facit. feslis diebus cantatur. Nam quando litania agitur,
Situililer eltam et a presbytero agitur, quando in nec Gloria in excelsis Deo, nec Kyrie eleison pos»
slatione facit Missas, praeter Gloria in excehis Deo, Inlroitum, nec Alleluia canlatur, excepto lilania ma
quia a presbytero non dicitur nisi in Pascha. Episcopi, jore."
qui civitalibus praesident, ut summus poniifex, ila 26. Ilem de Responsorio graduali, ab incipiente
oinnia peragunt. usque ad (inem cantatur, et Versus similiter. Simili-
III. FeriaA. Imiium Quadragesimm. ter in quotidianis diebtis Alleluia simili modo. In
23. Colligunt se omnes ad ecclcsiara sancise Anas- quotidianis vero diebus, si voluerint, tanlum priraa
tasise circa horam septimara. Ingreditur pontilex in dicitur.
secretarium, induit se vestibus. Schola vero canit Item candelabra tenentur in raanibus usque dura
Aniiphonam ad Inlroilum. ad repetitionem incipiunt, poslea deponuntur iti pa-
24. Tunc adveniens ponlifex ascendit ad altare. vimentum. Et post priraam Orationem Missae dalam
Ut autem finita fuerit Antiphona, slans pontifex a deportaniur anie altare. llem Gloria dividitur, sed
dexlris altaris directus ad populum, dicit Dominus tantum festis diebus. Ad repetendum vero, sive fe-
vobiscum;deinderegyrat se ad Orientem, dicit Oremus, J3 stis diebus, seu quotidianis, seraper incipilur. Tan-
e
diaconus, Flectamus genua , deinde Levate; sequitur tum semel de offertorio, seu et versu ipsius, dua-
Oratio. Deinde incipilurAntiphonaPer tiiam.Ut auleni bus vicibus ad unam Missam domno papae cantalur.
prope ecclesiamvenerint, incipienllilaniam. Ul autera IV. Incipil Ordo a Dominka me.diam usque in Octa-
ingres.-i fuerint ecclesiam, pontifex ingreditur in se- vas Paschm.
creiarium. Scbola pergit decanlando usque ad altare. 27. Igitur a Domtnica quam sedes apostolica f Me-
Ut aulem finierint ttlaniam, post paululum incipiunt dianam voluit nuncupari, usum observanlise credi-
Anliphonam ad Introitum. Deinde veniens pontifex mus intimandum; unde et ea quse ipsa die dictintur
ascendit ad sedem, dicit Oremus, diaconus, Flecla- numerum dierum ostendunt, ut est illud, Qttartti
mus genua, et Levale. Deinde post Oralionem legitur decimadie ad vetperum; et paulo post, lnquinta de-
lectio, et celebratur Missa more solito. Postquam cima solemnitatem celebrabitis, A quo die usque in
autem dixerit communionem, a diacono dicitur Hu- vigiliam sancise Dominicse Resurreclionis in nullo
nnVMe capita veslra Deo. Clerus respondet Deo gra- responsorio \Q decantatur Gloria, nec in Venite;
tijts, et dicilur Oratio super populum. FinitaOratione a Ccena vero Domini, nee jn Psalmis, nec in ullo
dicit tliaconus a Itt Missa est. Simili modo agilur se- loco decantalur Gtoria usque inPascha. Dominicain
cunda feria, quarla feria, sexla feria, et sabbato per C Palmis, cum Evangelium legitur, dicit diaconus
lotamQuadragesimam. Nam SabbalotemporeAdriani Dominusvobhcum. i^ Et cum spiritu tuo. Iteni di-
instilutum est ut flecteretur pro Carolo b rege, antea cat : Passio Domininostri Jesu Cltristi secundumMal-
vero non fuit consueludo; thmum. ^ Gloria libi, Domine.
25. Tertia feria, seu quinta feria, ut ad Missasm- 28. Feria 4, quae est pridie in Ccena Doraini, hora
traverinl, dicit Dominusvobhcum, et diaconus Flec- tertia pontifex cum clero et ordine suo procedat ad
tamus genua, et Levate. \ g Missa finita, dicit diaco- altare in ecclesia majore, et dicit Orationes e soiem-
nus Humitiate c capila vestra Deo. Et inclinant se nes hoc ordine : Oremus. Dat Orationem Deus a quo
oinnes ad Orientem. Etdicitpontifex Orationemsuper et Judas. Post Amen sequilur, et dicit Or,a,liones
populum, diaconus, Ife Missa est. Caeterivero epis- solemues, sicut in Sacramentoruni continelur ; lan-
copi, aut presbyleri, qui Collectam non faciunt, vel tummodo pro se inlermittit. Dicit Oralioiieui pro
statio non fuerit in ipsa ecclesia , per tolam hebtlo- rege Francorum, deinde reliquas per ordiiiem , ad
rnadam similiter faciiint quomodo isti in duobus die- ultimum pro Judaeis non flectunt genua. Quibus
bus peragunt. Item de eo quod d Gloria in excehis expletis, osculatur allare, et egreditur. Postea vcro
Deo usque in caput Quadragesiraaein Dominicisdie- hora octava ingrediunlur ad Missas hoc ordine. Di-
bus cantatur. A presbyieris vero Gloria in excelsis D cit sciiola Antiphonam ad Introitum, et ponlifex dat
Deo minime canlatur, nisi solum.jn Pascha. Ab Oratiouein. Legitur leclio una, sicut in h Capitulare
a Nunc per totam Quadragesimam,exceptis fesiis, nus vulgalus, in quo multa fusius quam hic haben-
dicitur Benedkamus Domino. Vide Micrologi caput tur a pag. 41,
46, et confer capul 34. s Amalarius, in lib. ), cap. 11, observat hac die
b NempeCarolo Magno, quse verba innuunt haeq quintara varielatem, nempe ex adjectione unius le-
posterioris esse insiituti. Vide num. 28. ctionis et unius cum quinque Vcrsibus,
c Dehoc ritu videsis Amalarium in praefalioneal- ac ex Passione Responsorii
Doniiiii, necnon etiam, ut scripluin
lerii ad Ollicialem, sub linem prsefaiionis. habemusin libello qui dicitur Romanus Ordo, ex ge-
d Neque modo Gloriain excelsh diciiur a Septua- nuflexione. Tuni addit: Inlimat supradkius libellus
gesiraa ul Pascha extra festa, semper vero Kyrie ex Romanaconsuetttdinedebereeadem du ante publi-
eleison. cum officiumOraltonesqtias solemusin sexla feria age-
e Dtio distinguuntur in Offertorio, neinpe ipsum re recitari, quae verba huc speotant. De genuflexione
Offeiiorium et Vei-:us, qualia Olfertoria iiiveniunlur vide Micrologum,cap, 52.
ii vewsiis libris cum duobus aut tribus Yersibus. h Capitulare appellant indicem Epislolarum et
Vide Aitialariuin, in lib. m, cap. 19, in line. Evangeiiorum ad Missas, quae in fine librorura sa
f Sic appcllat Doiniiiicani Passiotiis Ordo Roina- croruni
anliquilus priinis ac postreinis verbis desi-
031 APPENDIXAD S. GREGORIIMAGNIHTURGICA OPERA. 05*
continetur. Sequilur Gradale Ne averlas, et legitur A,^ affert, et deinceps peragitur Missa ordine suo. Qua
alia iectio. Post quam canlalur canticum Domine, expleta, communicat episcopus solus anle allave, et
exaudi, cum Vcrsibus suis. Evangeliumvero pronun- diaconus confirmat eum cum calice.
liabitur ita, Passio Domininostri Jesu Cltrhti secun- 31. Illa tantummododie, postquam communicave-
dum Lucam, el incipit legere; qua perlecla, exple- rit, ponit calicem super altare ; deinde accepta a
tur Missa ordine suo. subdiacono patena, ponit juxla calicem de latere si-
Y. Ferta 5 CmnmDemini nislro ; et sialim cooperitur a duobus diaconibus
29. Mediaft nocte surgendum est, et tangitur si- utrutuque de sindone munda, quara prius prsepara-
gnum ; et post baecnon nisi in nocte sanctumPascha verant in ora altaris e regionedponlificis,post corpo-
ad Matulinura.At vero ecclesia orani lumine deco- ralem expansum. Et continuo dtio acolythi involu-
retur, et more solito Deus in adjutorium meutn non tas ampullas 21 cum sindone alba serica, ita ut
dicant, nec Gloriam, nec Invitatoritim ; sed cantor videri possint a medio, teuesit in brachio sinistro,
incipitin Psalmis Antiphonam, sicut in Antiphonario projectis sindonibussuper scapulamsinistram, ita ut
continetur Nec presbyter complet in fine b Oratio- pertingat scapulam dextram, qua lentius possint de-
nem, 20 se^ tacite surgendum cst, et lector Rene- pendentia relinere. A quibus sub bumero stanlibus
diclioneni non petat; et quando finit, non dicat Tu Jg venit subdiaconus, el accipit ampullam commisiam
oufem; sed ex verbis lectionis jtibelur facere fineni. una cum sindone, et dat eam archidiacono, et ille
Lectiones vero legantur tres de larnentationeJeremise defert pontifici ante altare. Tunc pontifex respiciens
proplielae, ubi dicit: Quomodo sedel sola ciuifas, ad Orientem, et diaconus tenet anle ipsum ainpulJam
usque, CogilavilDominus dissipare murum filimSion. in sinistro brachio revolutam sindone, ul supra dixi-
Tres de tractatu sancti Augustini, in Psalrao Exau- mus. Hic halal ter in ampullatn chrisnialis, ct dicit
di, Domine,Oralionemmeamprimo. Tres de Aposto- pontifex Sursum corda. Resp. Habemus ad Dotni-
lo, ubi ait ad Cor. cap. LVII:Ego accepi a Domino num ; et intrat in consecrationera chrismatis excelsa
qttod et tradidi vobis: ix Psalmos, IS lectiones, ix voce : sed anlequam benedicatur, insufflat ler in
Responsoria. Cum autem omnia complenda sunt, ampullam. Qua explela, benedicit ampullam olei or-
sequitur c Malutinum. Matulino completo non dica- dine quo supra delatam ; etsimiliter halat in ipsam,
tur Kyrie eleison nec Et ne not inducas in tenlatio- sed lacile. Ainpulla autem quaecum chrismale est,
nent. stalim ut benedicla fuerit, cooperitur, ut a nemine
30. Hora autem tertia ingressi sacrarium, induun- nuda videatur, sed tenente eam acolyiuo, omnes
tur dalinaticis, lamponlifex qttamoiiinesdiaconi, vel eam perordinem salutent, quara episcopus et diaco-
omni ornamento, sedente poniifice in sella sua; et C < nus prius nudam salutanl. IIoc explelo, abluus raa-
prseparantur ampullaedusecum oleo, quarum raelior nibus pontifex venit ante altare, et communicatom-
defertur pontifici, ut, accepto balsamo, et commi- nis populus ordine suo, et servat de Sancta uique
scitato cum oleo, manu sua impleat eam ; illaravero in cralisnum.
alii ministri teneant plenam, et ponlifex lotis mani- 32. Ea vero die hora nona faciunte excuti ignem
bus procedit cum septem cereostata ad Missas.Dicta de lapide in loco foris basilicam ; si ibidem orato-
autem Antiphona ad Inlroitum, dicit Gloria in excel- riura non habuerint, in porta ibi exciiliunt; siu ve-
sis Deo, et Oralionem. Legitur Apostolilectio: Fra- ro, in loco in quo consideraverit prior, ita ut ex eo
tres convenientibusvobh in unum, usque Vl non cum possit candela accendi, quae candela in arundine
hocmundo damnemur. Sequitur GradaleChristus (a- debet poni, et a mansionario ecclesiae portata prae-
ctus est pro nobis. Legilur Evangeliura secundura sente congregatione vel populo; et de ipso igue
Joannem cap. cxn: In illo lemporesciensJesus quia continuo in eadem ecclesia vel loco, ubi accenditur,
venil hora ejus, usque quemadmodumego feci vobis, lampada f una servetur usque in Sabbato sanclo ad
ita et vos fdciatis. Ante quam dicatur Per quem hmc illuminanduin cereum, qui eodem die benedicendus
omnia, benedicilur oleum pro infirmis quod populus• j) est ordine quo in Sacramentorura continetur. Ipsa

gnari solebanl. Yide tomum d Capitularium, col.
1310.
a Ergo eiiam hoc triduo Romani nocturnas vigi-
lias faciebant media nocle.
i> Id est, in fine Oralionis Respice,qumsumus,Do-
mine, etc, non addit more solito Qui tecumvivil, etc.
c Matutini nomine inlelliguntur Laudes, quas vo-
camus, iil ln regula sancti lienedicti.
d llaec verba aliaque refert Amalarius, in lib. j,
post medium capilis 12 : Dicit libeltus Romani Or-
dinis de contecralionechrismalis: Continuoduo aco-.
Iylbi, etc. ldem post inilium ejusdem capitis aitt
oleum simul consecrati cum corporeet siuiguine Do-
mini, nec habere proprium officitnn, sed eo in locii>
henedici, .ubisolemus, inquit, atias benedicere.Unde;
ixlelligimusembolim essesupra dicti officii.
( AJemoraludignum est id quod a Theodoro Ro-
manae Ecclesiae archiatacono se accepisse iradidit
Amalarius, in lib. IV, cap. 44: Soleo, inquit Theo-
dorus, essecum aposlolko in Lalerarits, quando offi-
cium celebratur de Cmna Domini. Nihil enim ibi in
eademnocteobservaturde exstinctioneluminum. In
feria sexla nultum iumen habelur lampadum sive ce-
reorumin ecclesiain Jerusalem, quandiu domnus apo-
stolicusibi Orationessolemnesfacil, aut quandiu crux
salutalur; sedtamenin ipsa die novut ignh accendi-
lur, de quo reservalurusquead noclurnale officium.
f Nonnihil diversum tradit Zacharias papa in epi-
stola 12 ad Ronifacium,nempe nioris esse uf quinia
feria Paschm, id est, ante Paselta, quando sacrum
cltrismaconsecratur,tres tampades in secreliori loeo
ecclesiceconstiiutwqrdeant usqnead (erfiutn diem, icL
ett, Sabbalum.
 DS3 ROMANIORDINES. — I. 954
vero die omne diuroale offlcium insimui canunt. 22 d foras. Presbyteri vero ecclesiarum, sive de urbe,
A vespera autem hujus diei nuda a sint altaria usqoe sive de suburbanis, vaduni per ecclesias suas, ut
in raane Sabbati. hoc ordine cuncla ad vesperum faciant, hoc tautum
VI. JFma 6. mutantes, ul ubi pontifex lnemioit aposiolicum, ipsi
35. In Parasceve media nocte surgendum est. Di- nominent episcopum suum.
cuntur ix Psalmi cum Responsoriis, tres lectiones 35. Post Oraiiones d praeparalur crux ante altare,
de lamentaiione Jereraiae ab eo ioco ubi ait: Cogita- inlerposito spalio inter ipsam et altare, sustentata
vil Dominus dhsipare, usque Miserkordim Domini hinc inde a duobus acolythis, posito ante eam ora-
multm; tres de traclatu sancti Augustini de Psalmo torio. Venit pontifex, el adoralam deosculalur cru-
Lxui, tres de Apostolo ubi ait ad Hebraeos, cap. v: cem; deinde presbyteri, diaconi, subdiaconi, et cse-
Festinemus ergo ingredi. Deinde sequitur Matutinum. teri per ordinem , deinde populus. Pontifex vero se-
Lucernae exstinguuntur. Luminaria autem ecclesise det in sede , usque dum omnes salutent. Presbyleri
ab iniiio cantus nocturni inchoanlur exstingui, hoc vero duo priores, mox ut salutaverint, intrant secre-
tamen ordine, ut ab introitu ipsius ecclesiae incipiat larium, vel ubi positum fuerat corpus Doinini, quod
paulatim tutare [ Id est, exslinguere], ut, verbi gra- pridie remansit, ponentes eum in patena ; et subdia-
lia, peracto primo nociurno , videalur pars eorum B conus leiie.it anle ipsos calicem cum viuo non con-
tertia esse exstincta ; medio nocturno iierum teriia ; secralo, et alter subdiaconus patenam cum corpore
terlio vero expleto, exceplis septem Iampadibus, Domini ; quibus tenenlibus accipit unus presbyter
niliil luminis relinquilur, qusein Malutiuo hoc ordine patenam et alter calicem , et deferunl super altare
exslinguantur. In inilio Psalmi prirai sit ctislos sem- nudatum. Pontifex vero sedet dum persalulet popu-
per paralus in loco dexterae partis ecclesise prope lus crucem. Nam, salutante pontificc vel populo cru-
lampadibus, ut ubi audierit Antiphonam , lenens cem, canitur semper anliphona, Ecce tignum crucis,
cannam in manu sua, tutal larapadera unam. In fi- in qtto salus mundi pependit, veniteadoremus. Dicitur
nem Psalmi ipsius aliatn sinistrse partis ; sic una ex psalraus cxviu, id esl, Beali immaculali. Qua salutata
parte una, alia exalia tutantur, usque ad Evangelium. et reposita in loco suo , dcscendit pontifex ante al-
In Evangelio vero tutalur mediana lampada. lare, et dicit : Oremus, Prmceptis salutaribus moniti.
54. Hora terlia conveniant omnes presbyteri, tam Pater nosler; sequitur, Liiera nos, qumsumus, Domi-
civiiatis, quam de suburbanis, et omnis clerus cum ne. Cum dixerint Amen , sumil de Sancla, et ponit
populo in ecclesia slatula infra urbem, non tamen e in calicem , nihil dicens; et communicant omiies
in majore ecclesia ; et exspeclant pontificeui, vel cum silenlio , 24 et expleta sunt universa. Et dicit
qui vicem illius tenuerit. Qui dum veniens de sacra- (1 pontifex: In noMtne Patris, et Filii, et Spiritus sancli.
rio processerit anle altare ad orandum super orato- pax libi. Respondenl Et cum spiritu tuo. Et post pau-
rium, sicut mos est, statira ut surrexerit, cum si- lulum Yesperam dicit unusquisque privalim ; et sic
lentio ascendit ad sedem ; quo sedente, slatim sub- vadunt ad mensam.
diaconus ascendit ad legendum, et post lectionem VII. Sabbalo.
cantatur canticum Domineaudivi, cum Versibus suis. 36. Media nocte surgendum est. Dicuntur ix Psal-
El dicil poniifex Oremus, et diaconus Fleclamus ge- mi cura Responsoriis: tres lectiones leguntur de la-
nua, et dicit Levate. Et dat Orationem Deus a quo mentatione Jeremiae ab eo loco ubi dicil: Misericor-
et Judas. Deinde sequitur altera lectio, post quara dim Domini multm, usque ad finem. Deinde leguntur
sequitur tractus b Qui habitat, vel Eripe me. Quo fi- homilisesanctorum Pairum ad ipsum diem perliueii-
nito, pronuntiat 23 diaconus ita : Pastio Dominino- (es, et in candelis accendendis vel exsliuguendis ,
stri Jesu Chrittt secundumJoannem, et incipit Iegere. sicut superius habetur '.
Hac expleta, statim duo c diaconi nudant allare siit- 57. Post horara tertiam Sabbato procedunt qui
done, quse prius fuerat sub Evangelio posila, in mo- baplizandi sunt ad ecclesiam , et ordinantur per or-
dum furantis. Tunc venit ponlifex ante allare, et di- dinem, sicutscripta sunt, masculiin dexteram, fettii-
cit: Oremus, diteclissimi nobis, in primis pro Eccle- j naein sinistram. Faciens crucem sacerdos in fronti-
sia Dei, et csetera per ordinem, sicut in quarla feria bus singulorura , postea imposita manu supra capita
diximus. Cum aulem venlum fuerit ad Judseos, non singulorum, dicil: Nec te latet, Satanas. Ipsa expleta,
flectunt genua. Quas ut finierit, omnes tacite exeunt tangit singulis nares et aures de spnto , et dicit eis :
a Amalarius, sub flnem cap. 12: fiesfaf adhuc juxta ordinem libetli per commhtionempanis et vini
unnm in Romano Ordine, ubi prmcipit ul a quinla eonsecratvinum, non observattraditionem ecclesim,de
feria usque in Sabbatosancto nuda sint allaria. qua dicit Innocenlius islo biduo Sacramenla penilus
h Hic psalmus etiam assignatur ab Amalario in non celebrari. Verum an comraistio haecsit vera con-
Officialis lib. i, cap. 13, ante medium, et lib. iv, secratio, in commenlario nostro examinaVimus.
54. f Amalarius saepe laudalus, in cap. 17 : Romanus
cap.
c Haecverba refert ex Romano libeilo Amalarius , libeltus narrat eodetn die benedki ceram oleo mistam;
sub medium praediclicap. 15, lib. i. indeque fieri agnos, eosque reservari usque in Octavas
d Idem Amalarius, in lib. i, cap. 14 : Post hmc Paschm; quod hoc in libello non reperilur. Sic vero
monel libeltus memoralus ul prmparelur crttx ante al- in vulgaio Ordine Romano, ubi de Octavis Pascbae ,
tare, quam salutant et osculantur omnes. ct in libro qui Alcuino tribuilur
e Ideiii ipse Amalarius« in praediclo cap. 15 : Qui
<m APPENDIX AD S. GREGORH MAGM MTURGICA OPERA. 956
Ephela , qnod ett adapertre , m odoremsuavitaiis. Tu A\ legit supradictam lectionem Latine, et canticum can"
autemeffugare, diabote, appropinquabil enimjudicium tat suprascriplum Latine. Deinde ponlifex surgens
Dei. Postea tangilde oleo sancto scapulas etpectus, dicit Oremus, et diaconus ut supra; et datur Oratio.
el dicit: Abrenunlias Salanm ? Resp. Abrenunlio. El Pest hoc legitur leclio Grsece. Apprehendenlseptem
omnibus operibus ejus? Resp. Abrenunlio. Et omnibus mulkres ; ei abipso cantalurcanticumGraice, Vinea.
pompis ejus? Resp. Abrenuntio. Ego le lino oleo saiu- Deinde ascendit alius legere stiprascriptam Latiue;
tis in Christo Jesu Dominonostro propitiatus in vitam 26 caniicuraLatine cantatsuprascriptutn. Et ponli-
mlernam. Pax tibi. fe.v, Oremus. Diaconiis ut supra ; et iterum legitur
58. Hac expleta, ambulet in eircuitum , imposita lectio Graece, Scripsit Moyses canlkum; et alitis
manu super capita eorum , dicat lantuni excelsa vo- ascendens legit eam Latine. Deinde pontifex vcl
ce, Credo in Deum. Yertit se ad ferainas, et facit si- diaconus, ut «upra. Post hoc cantatur Psalmus
iniliter. Poslea dicunlur eis ab archidiacono : Orate , Sicwf ceriws, Gracce; elalius ipsnm PsalmumLaline.
eleeti, flectiie genua. Et posl paululum dicit : Levale. il. Post haec pontifex directus ad populum dicit
CompleteOralionemnoslram in unum, et dkite Amen. Dominus t)o6iscum,et respondent, Et cum spiritu tuo ;
Et respondent omnes Amen. Iterum iidmoneiitur ab etdicit Oremus ; et dat Oralionem directus ad Orien-
arehidiacnno his verbis : Catechumeni recedant. Si 8I tem. Post finiiam, dicit Dominus vobiscum; etstatim
quh catechumenus esl, rccedat. Omnes calecliunieni .veniens unus minister tenens ampullas in manibus
exeanl foras. lterum dicit diaconns : Filii charitsimi, £uis, stans in dextro comu aitaris, et itinc ascendit
revertimini in locis vestris, exspectantes horain qua ipse prsccedens pontificem ad fonies. Tunc deinde
schola descendit ad fonles ad iiianiam faciendam ,
possil circa vos Dei gratia bapiismum operari.
25 59. Hora nona ingrediuntur sacrarium ponti- exspectantes parali poniilicem. Sccundus vero scholae
fex, sacerdotes et cseteri, et induunt se vestimeniis, tenet vas aureum in mantt sua sinisira super plane-
cum quihus vigilias celebrare debeni;et accenso tam, unde pontifex miltere debel chrisiua in fontein,
cereo, procedunt simul oranes de sacrario cum ipso et jussi facium litaniam lernani. Deinde pontifex
cereo in ecciesiam cum silentio , nihil cantantes ; ct procedit cum omni decore, susleniatus a duobus dia-
ponitur in candelabro ante altare. Ei unus diaconus conibus;et illa duo cereoslata quse ante fuerant illu-
rogat unura de sacerdotibus vei levitis, qui ibidera iniiiaia seniper ante ipsuni procedunt, usque dum
revestiti astant, pro se orare ; et ut surrexerit, dicit omnia finierint.
ipsediaconus Dominus vobhcum. Resp. Et cumspiritu 42. Liiania finita, facto silentio dicit pontifex Do-
tuo. Et dicil Orationem , sicut in Sacramentorum minus vobhcum. Respondenl Et cum spirilu luo. Dicit
continelur. Postea sedent pontifex el sacerdotes in nOremus ( , et dai Orationem Omnipolens sempiterne
sediculis suis ; diaconi permanent stantes. Ipsa ex- Deus. Ileni alia Deus qui insivibili potenlia. Hic pri-
pleta , dicit Dominus vobiscum. Resp. Et cum spiritu mam crucetn facit, Qui hanc aquam , cum manu sua
tuo. Inde Sursum corda. Resp. Habemus ad Dominum. di\idens aquara in moduin crucis. Secundami, Unde
Inde Gratias agamus Domino Deo noslro. Resp. Di- benedico le. Similiter teiiiam , Benedico te et per Je-
gnumet justum est. Inde vero accedit in consecralio- sttm CJtristum.liaec omnia expleta, fundit cinisina de
nem cerei, decantando quasi canonem. Inde vero vasculo iu fonte super ipsam aquam in modum cru-
accenduntur in duobus a candelabris duo cerei, et de cis, et cmii raanu suamiscitat ipsam chrismain ciun
ipso igne accendunl iu omni domo , quia omnis an- aqua , et spargit per omuera fontem, vel super om-
lerior exstingui debet. nem populum. Hoc facto, omnis populus, qui volue-
40. Deinde lector exuit se planeta ; ascendens in! rit, accipit Renediotionem in vasis suis de ipsa aqua,
ambonem, b non pronunliat Lectio tibri Genesis, sed[ anlequaui ibi baplizentur parvuli, ad spargenduni in
inchoal ita, In principio [ecit Deus cmlum et lerram ; domibus eoruni, et vineis, el campis, et fructibus
nam et reliquse oranes sic inchoantur. in primisi eorum.
c Graeca legitur, deinde statim ab alio Latina. Tunt 45. Deinde presbyteri aut diacoui, etiam, si neccs-
primutn surgens pontifex dicit, Oremtts et diaconusj D se fuerit, et acolythi, discalceali, induentes se aliis
Fleclamus genua , deinde Lewafe; el daturOratio ai vestibus mundis vel candidis, ingrediuntur ui fonles
pontifice, el legitur iectio Grsece, Factum est in vigi-- d inlro aquara ; el baptizanlur prirao masculi, deinde
Ua matutina , et ab ipso cantalur canticum hoc Grse- fetninse sub hac interrogatione: 27e Credh in Deum
ce , CantemusDomino. Post hsec ascendit alius, ett Pairem omnipotenlem, crealoremcmli et terrm? Resp.
a Aliter Amalarius, in lib. i, cap.20. Addilureliami servatur), ni (allor, piopler duas causas : uttam, quia
iu /ifce//omemoratoalter cereus , ubi dicitur : Et '.uucc aderant Grwci, quibus incognila erat Lalina lingua ;
illuminantur duocerei, lenenlihus duobus notarih, etc, , alteram propter unantmitatemutriusque populi. Cnnfer
quse verba liinc absunt, sed adsunt in appendicee Microlnguni, sub finein cap. 28, et Rernonem abba-
quam raox subjiciemus. tem Augiensem , cap. 7, ubi Amalarii verba sub no-
h Haecveiba cilal Amalarius in cap. 21 : jDicif/i- mine Pa'rum adducit.
bellns, dequosmpememoravintus,qtticonlinelRomanum •i d Idein ritus Iegimr in Codice Gellonensi, iraoetiani
Ordinem ; Non pronunlialur ieciio libri Genesh, etc. in vulgato Ordine Romano.
c Apposilc ad liunc locum idem qui supra Auiala- c Haiic est reddilio Syniboli, quam Anialarius ail
rius, iniiio libri u : Sex leciwnesab anliquh Romanhs reddi Sabbalo sanclo secunduni Ordinem Romanuin;
Grmceet Latine legebantur(quimos apud CP. hodiegue e aiiis in Coena Dotnini, in lib. i, cap. 12, sub iuiiiutii.
 957 ROMANlORDINES. — I. % 95»
Creao. Crediset in Jesum Christum Filium ejus unicum A nec lactcniur, anlequam communicent sacrameuta
Dotninutn nostrum nalum el patsum ? Resp. Credo. corporis Christi; et omnibus diebus septimanae Pas-
Credh et in Spirilum sanctum, sanctatn Ecclesiam ca- chae ad Missas procedant, et parenles eoruin offerant
tholicam, remissionempeccalorum, carnis resurreclio- pro ipsis, ct coramunicent omnes. Ilunc aulem supra-
nent, vitam wternam? Resp. Credo. Et acceptos in- dictum ordinem baplismi in hoc Snbbato paschae, si-
fantes de parentibusbaptizent eos sub trina mersione, cutet in Sabbato Penlecosies, omnimodis celebretur.
tanluin sartciam Trinitai.em semel invocantes, ila 47. Itera ipsa die diuturnale cursutn separatimca-
dicendo : Baptho le, in nontine Patris, et mergit sc- nun* in ipsa nocte post gallorum canlum ; njatutiuo
tnel ; ef Filii, et mergit iterura; ef SptrifMssancfi, irrumpente luce tencbras, surgentes in ecclesia ve-
el inergil tertio. niunt, et mulua charitate se invicem osculantes di-
44. Levatis aulem ipsis infantibus in manibus suis, cunt, Detts , in adjutorium meum; sequitur Invitato-i
olferat eos uni presbylero; ipse vero presbyter fa- rium cum Alleluia. Sequuntur tres Psalmi cum Anti-
cieus de chrismate crucem cuni pollice in verlice phona Bealur vir , Quare fremuerunt, Doume , quid
eorum cuua invocatione sanctse Trinitalis, dicit s multiplkuii suttt? Sequuntur vero tres lectiones cum
Deus omnipolens, Paler Dotnini nostri Jesu Chrhli, Responsoriis. Priina leclio de Actibus aposloloruin ;
qui te generavil ex aqua el Spirilu sancto, qttique dedit B sequitur secunda et teriia de homiliis sancti Augus-
libi remissionem omnium peccalorum; ipse le linet lini. Sequilur Matutinum cum Alleluia. Infra Albas
chrismate salulh ht ChristoJesu Dotnino noslro in vi- Pascha3Stiper Yenife, Surrexil Dominusvere,alleluia,
tam wlernam. Amen. Et sint parati quieossuscepturi et tres Psalmos super noclurna. Imponuniur per sin-
sunl cum linteis in manibus eorum, et actipiunt ip- gulas noctes usque in oclavas Paschaj, id est, feria
sos a presbyteris, vel a diaconibus qui eos baptizanl. 2, Cum invocarem, Verba mea, Domine, nein furore
Ponlifex vero egredietur a fonte, babens compositam luo; feria 5, DomineDeus meus, in te speravi, Domi-
sedeui in ipsa ecclesia, ubi voluerit sedens in ea, et ne, Deus nosler, In Dominoconfido; feria 4, Salvutn
depiiiianiur ipsi infanlcs ante cum , et dat singulis mefac, Domine, Usquequo, Domine, Dixit insipiens,
'• stolam, casulam, et cbrismale, et x siliquas; et feria 5, Domine, quis habitabit, Conservame, Domine,
vestiantur. Induti vero ordinantur per ordinem, sicut Exaudi, Domitte,justitiam meam; feria 6, Cmlienar-
scripii suni, in circuitu, et dat Orationeiu super eos ranl, Exaudiat te, Dominus, Dotnine , in virlule tua;
pontifex, cum chrismate faciens crucem in frontibus feria 7, Dominiest terra, Ad le, Domine, levavi, Ju
c eoruin cum invocatione sanclae Trinitalis, et tradit dica me, 29 Domine , auoniam in innocenlia. Item a
eis septiforniem gratiam Spiriius sancti. Hoc auteni Pascha usque in octavas ad omnes cursus non can-
per omnia prsecaventes, ut hoc non negligant, quia rj latur Responsoriura , nec leclio lecitatur, sed pro
tunc omne baptismum legitirautn christianilalis no- Yersu 6 et Responsorio canlatur Gradale, Hmc dies,
njine confirmatur. tantum prima. Post octavas vero Paschse super Ve-
45. Ititeriiii vero scbola jussa facit litaniam ante nite, et super omnes Psalmos Alleluia canlant. In
altare, priinam d sepienani ; ct spatio facto secutida feria ad Venite, et super tota hebdomada,
faciunt alleram quinam ; 28 ileruni spatio facto fa- Surrexil Dominus vere, alleluia.
ciunt ternas; et dum dicilur AgniisDei, magister VHI. Quod sequitur habelur in eodetnms. Codice,std
6cholsedicil Accendile,ct tunc illuminalur eecclesia. dimidio folio a prmcedentibussejunclum.
Et procedit pontifex de sacrario cum duo tereoslata, 48. In diebus festis, id est, Paschse, Penlecosles,
unde,sicuisuperiusdixinius, stant, sicut antea, adex- sancti Petri, Nativitatis Domini, per has quatuor so-
triseta sinistrisaltaris. Litania expleta, dicitpontifex lsmnitates habetit colligendas presbyteri cardinales,
Gloria iu excetsh Deo, deinde legilur Epistola , Alle- unusquisque tenens corporalem iii manu sua ; el ve-
luid, CotifiteminiDomino, iractus Laudate Dominum, nit arthidiaconus, et porrigit unicuique eorum ohla-
omnes geutes. Non cantant Offertoria, nec Agnus Dei, tas tres. Et accedenle pontifice ad altare, dexlra lae-
nec Communionem.Ante Evangtiium, non portant vaque circumdant altare, et siniul euin illo caiionem
luraen f iu ipsa nocie, sed incensum. r» dicuni, tenenles oblatas in inanibus, non super al-
46. Illud autem de parvulis providcndum est, ut, tare, ul vox ponlificis valentius audiatur ; et simul h
postquam baplizati fuerint, nullum cibum accipiant, consccrant corpus et sauguinem Domini, setl taniuui
a Libellus septimus raeminit solius diaconi pro e Idem , in cap. 30 : Quod illuminatio cereorum,
ministerio baptismi, nuut. 12. secundumlibelluinRotnaniOrdinh exspecteturusque ad
b Ita etiam in libello sepiimo. In plerisque aliis fit Agnus Dei, lioc demonslral, quod per itlutn Ajnum qui
menlio laiitutn de alba vesie et chrismali. Idem riltis lollil peccata tnundi unusquisquelumen accipere debet.
fusiur in appendice sequenti. f Amalarius, sub mediuni cap. 51 : Ut opinor,
c Anialarius, sub fiiicin, cap. 27 : Dicit Romanus propLermutierum imilationeni dicit Romanns libellus
libellus, de Qttoswpe cotnmemoravimus:Oralione ex- non porlari Itac nocle aute Evangetium aliud nisi thy-
pteta facit crticem, elc , quse verba leguntur in sub- rniamtt,tic.
jecia appendice. s Mulia de hoc Romano rituobservat Amalarius,
d Amalarius, in finesecundse prsefationis ad librura jn lib. IV,cap. 52.
de ecclesiaslicis Olficiis, meminit hujusce ritus lita- h Huc pertinent Amalarii verba in lib. i, c.ap. 12,
niarimi post baplismum, per seplenarium, el quina- sttb inediutn : Mos est Romanm Ecclesim, ui in con-
rium, et lernarium,numerum. Yide coinmentaiii prau- (ettione immolalionis Cltrisli adsinl presbyieri,et simul
vii caput 15 cum poiUificeverbisel manibus conficiaitt.
959 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNI LITURGICAOPERA. 900
pontifex facit super altare crucem dextra laevaque. A.parte sinistra archipresbyleri, et secundus vel quar-
Cuin acolythi acceperint Hostias ab archidiacono de tus, vel quetn voluerit pontifex; et dat uuicuique
altare, vadunt ad presbyteros, accipientes calicesa eorum singulas oblationes, et confringunt cum ipso
tres qui priores sunt. Diaconibus vero frangentibus super altare in corporale; cseteras oblationes, quns
in.patenatn, vertil se archidiaconus ad scholara, ut guperfluas habuerit, ponit episcopus, seu archidia-
incipiant AgnusDei, quod tandiu cantatur usque dum conus, vel qui fuerit de diaconibus, in sacculis, quos
coniplent fractionem. Nam, si necesse fuerit, licet lenent acolythi; el sic ipsi deferunt ad caeieros
archidiacono quemlibet vocare ad conlringendum in presbyleros, qui subterius stant ad confringendum.
patenam. lbi tamen ubi pontifex non fuerit, mox ut Si autera segritudo fuerit pontificis, ordinem quo
perfregerint diaconi excussis manibus in patenam, agere debeat superius scriplum habemus.
aspexerit, staiiin facit signum cum manu primus 51. Igitur diaconus quando dixerit Per omnia sm-
scholae,el finiunt. cula smculorum, post Gloria in excelsis Deo, levant
49. Quando dixeril ab omnilurbatione securi, tunc planelas in scapulas, et stant juxia ponlificem; si-
qui inordine fuerit diaconus junior vertit se, et re- mililer levant et subdiaconi, sed cura sinu. Subdia-
cipit patenam de subdiacono, deosculans lenel eam conus vero de schola, statim ubi itnposuerit Antipho-
in brachio suo ; et dum dixerit Per omnia smculasm- " nain ad Inlroilum , levat planetam ctim sinu. Ad
culorum, rumpit oblatam a latere dextro, 30 el completionetn Alletuia vel Responsoria, parat se dia-
partcm qtiam ruperit, cum dicit Pax Domini, mitlit conus ad Evangelium legendum. Si autem diaconus
in calicem, faciendo crucem ter. ibidem non fuerit, presbyter, sicut diaconus, slat
50. Tunc sic agilur, quando acgritudo poniificis juxta poniificeui, sed non levata plancta. Al ubi
non fueril. Stat pontifcx ante altare. Diaconus ponit Evangelium relegerit, ibi se non parat ubi et diaco
palcnam super altare. Pontifex vero oblationes quas nus, sed statim venit ante altare veslitus planeia,
confringere soltis debet ponit in paleua, et confrin- ornal altare, sicut diaconus.
get. Deinde stanl diacones in parte dexlra, et in

APPENDIX.
1. De officiisin noclibusa Cwna Domini usquein Psalmi sit custos semper paratus in loco dextraepar-
Pascha. tis ecclesiae prope lampadibus, ut ubi audierit Anti-
i. Igitur a Dominica quam sedes apostolica Me- p, phonam, tenens cannam in manu sua, tulet lampa-
dianam voluit nuncupari, usum observantiae credi- dam unam, in fine vero Psalmi ipsius tutet aliant
mus intjmandunj; unde et ea quaeipso die dicunlur partis sinistrae. In secundo P6aImo, cum Antiphonas
uumerum dierum oslendunt, ut est illud, Quaria de- audierit, tulet dextra parte aliam. Sic una ex parie
cima die ad vesperum: et paulo post, ef inquinlade- una, alia ex alia tutantur usque ad h Evangelium, in
cima solemnitalemcelebrabilh. A quo die usque ad evangeliovero tuiatur inediana lampada. Ea die vcro
vigiliam DominicaeResurrectionis in nullo Responso- Ctena Domini, hora noua, faciunt excuti ignem de
rio decantelur Gloria. A Ccena vero Domini, nec in lapide, in loco foris basilica; si ibidem oratorium
Psalmis, nec in nullo loco decantatur Gloria usque in habuerit, in portam ibi excutiunt; sin vero in loco
Pascha. Eadem vero nocle surgent ad vigilias hora quo consideraverit ptior, ita ut ex eo possit candela
nociis ociava, et tunc 31 ecclesia sit omni luraine accendi. Qtise candela in arundine dehet poni, et a
decorata. Nec more solilo Deus in adjutorium meum mansionario ecclesise portari praescntepopulo; et de
dicenl, nec Invitatorium, nec Gloriam; sed cantor ipso igne continuo in cadem ecclesia loco secreto
incipit in Psalmis Antiphonam, sicut Anliphonario accendattir lampada una, et servetur usque in sab-
coniinetur. Sed ct in fine noclurnse lector Benedi- balo sancto ad illuminandum cereum, qui eodem die
ctionem non petit, nec presbyler more solilo Rene- 1%benedicendus est ordine quo in Sacramentorum
dictionem complet; et quando finit lector, uon dicit conlinetur. Et hic ordo cerci benedicendi in subur-
Tuautem, Domine, scd exverbis lectionis jtibetur fa- banis civilatibus agitur.
cere finem. 3. Nam in caiholica Eeclesia infra civitalem Ro-
2. Luraen autem ecclesiseab initio cantus noctur- manam, mane pritna, Sabbato sancto, in Lateranis
nae inchoatur cxstingui, hoc tamen ordine, ut ab in- venit archidiaconus in ecclesia, et fundit ceram in
troitu ipsius ecclesise incipiat paulalim luiari [Id est vas mundum majorem, et miscilat ibidcm oleo, et
exstingtti], ut, verbi gralia, peracto primo nocturno, benedicit ceram, ct ex ea fundit in similitudinein
videntur corum pars lerlia esse exstincta; medio no- agnorum, et servat eos in loco mundo. In octavas
citirno ilerum teriia; tertio vero expleto, exceptis vero Paschse danlur ipsi agni ab archidiacono in cc-
septem lainpadibus, nihil lume.nrelinquunt. Qu:c in clesia posl Missas et communionem populo, ti ex
Matutinis exslinguuntur hoc ordine. Inilio primi eis faciunt 32 in domos suas incensum ad suffumi-
0 ld esl, calices minislcriales, qui alio nomine scy- cum Missarumsolemniacelebranlur.
)>Id cst. usque ad canticuin Benedklus, ex Evan-
appellantur. Alias Grcgorius II, in epislola 9 ad
ionifaciumcpiscopumMoguntium,non scriberet con- gelio Lucaedesuniptum. Eum ad modum canticuin
i»hi
sruum non esse duos vel tres calkes in ailario poncre, Magnificatdesignatur infra
961 ROMANiORDINES. — L 982
gandum pro qualicunque eis eveniente necessitate., 4. III. jFeria 5 CmnmDomini.
Similiter in suburbanis civitatibus de cera faciunt 6. Hora terlia ingressi sacrarium induuntur dal-
4. Hoc expleto, accipil raansionarius prior jam fa- malicis, tara ponlifex, quara oranes diacotti, vel
lam candelam in manu sua illuminatam in canna, omni ornamento, sedente pontifice in sella sua; et
prosequente eum populocum supplici silentio, ita ut praeparantur ampullse duaecum oleo, quarum melior
mimmilas candelae quse illuminatur ad altareversa defertur pontifici, ut accepto balsamo et commisci-
inclinata respiciat illain ecclesiara quam sunt ingres- talo cum oleo manu sua impleat eam. Illam vero
suri, quse tanien prius absque lumine erit, praepara- aliam minislri retineant plenara. Et ponlifex lotis
tis antealtare septem lampadibus, ita composilis, ut manibus procedil cum septem cereostata ad Missas.
absque ullo impedimento cujuscunque relardationis Dicta Antiphona ad Inlroitum , dicit [Orationem.
manu mansionarii cum eadetn candela possint ac- Legilur Apostoli lectio : Fratres, convenientibusvo-
cendi, ac deinceps praeparalis custodibus omni lu- bis in unum, usque Ut non cum hoc mundo damne-
uiine decoretur ecclesia. Et ita ingrediunlur ad mur. Sequitur Grad. Chrhlus faclus ett pro nobis.
A&ssas,sicut in Sacramentorum continetur vel An- Legitur Evangelium secundum Joannem cap. cxn
liphonario. Missa expleta, communicant ordine con- [Al., cxvn]. In illo lempore, sciensJesus quia venit
stituto, et servant de Sancta usque in craslinum " hora ejus, usque quemadmodumego feci vobis, ila et
juxla consuetudinem. Sed el ipsa ecclesia usque ad vos (acialis. Et deinceps peragitur Missa ordine suo.
vigilias illuminata permaneat, et sicut in isto die Qua expleta, conimunicat solus ponlifex anle allare,
taxavimus, sic et sexlaferia faciendum est; simili- et diaconus conlirmat eum cum calice illa tanlum-
ter et sabbato, ea tanlmn raiione, ul ad horam no- modo die. Postquam communicaverit, ponet calicem
iiani exculiant ignem de lapide, sicut diximus, et a
stiper altare. Deinde accepta a subdiacono patena,
tnansionario quinta feria porlelur, sexta feria ab ponii juxta calicem de Iatere
sinistro, et slatim co-
archidiacono; in Sabbato sanclo ab episcopo juniore operitur a duobus diaconibus utrumque de siudone
portetur. Si vero hic ordo in monasteriis agitur, munda, quara prius praeparaverant in ora altaris e
quinia feria ipse ignis a cuslode ecclesise portetur; regione poniificis.
sexia feria a prseposito; Sabbato vero sancto ab 7. Post corporalem expansam, continuo duo aco-
abbate portelur.
lytlii involutas ampullas cum sindone alba serico,
II. Feria 4, quod est pridie CmnmDomini. iia ut videri possint, a medio teneiu in brachio pro-
5. Hora tertia conveniunt omnes presbyteri, tam jectis sindouibus super scapulam sinistram, ita ut
civitatis, quatn et de suburbanis, et omnis clertts pertingant scapulam dextram, quatenus possint de-
cum populo in ecclesia statuta infra iirbem exspe- C pendentia reiineri; a quibus sub humero stamibus
ctantes ponlificem, qui seraper in ecclesia majore venit subdiaconus, et accipit ampullaui conimistam
per se Orationes solemnes ipso die, sicut in Sacra- unam cum sindone, et dat eam archidiacono, et ille
meniorum continetur, complet. Qui dum veniens de defert pontifici ante altare. Tunc pontifex respiciens
sacrario processerit ante allare ad orandum super ad Orientem, 34 et diaconus [AL, archidiaconus]
oratorium, mox ul surrexerit, dicil Oremus, et dia- lenet ante ipsum ampullam in sinistro brachio revo-
conus Flectamus genua, postea dicit Levute. Et ponti- lutam sindone, ut supra praefiximus. Et dicit ponti-
fex [A/., presbyler] dicit Oremus, dilectissimi nobh, fex Sursum corda. Respondelur Habemus ad Domi-
in primis pro Ecclesia Dei, et caeteras per ordincra ; num. Et intrat in consecratione chrismalis excelsa
tantumraodo prose intermiliit; ad ultimura pro Ju- voce. Sed antequam benedicatur, halal ter in am-
doeisnon tleclunt gcnua. Quihus expleiis, osculatur pullam. Qua expleta, benedicil ampullara oleia ta-
allare, et egreditur. Presbyteri vero ecclesiarum sive cite, ordine quo supra delatara, et simililer halat in
de urbe, seu de suburbanis, vadunt per ecclesias ipsa ter. Ainpulla aulem quse cum cbrisraate est,
suas, ut hoc ordine cuncta faciant feria sexta, hora statira ut benedicta fuerit, cooperitur, ut a nemine
terlia, hoc scientes, 33 llt ub' pontifex de se inter- nuda videalur; sed tenenle cam acolytlio, omnes
misit, ipsi illum nominenl. Postea vero hora octava D cam pcr ordinein salutani. Nam episcopus et diaconi
[Al., nona] ingrediunlur ad Missamhoc ordine. Di- prius eam nudam saluiant. Hoc expleto, ablutis raa-
cit schola Antiphonam ad Inlroitum, et pontifex dal nibus poutifex venit ante aliare, et communicat
Orationera. Legitur lectio una, sicut iu Capitulare oranis populus ordine suo. A feria quinia vespere
comtnenioraiur. Sequitur Gradale Ne avertas faciem r.uda sint altaria usque mane Sabbali, et ipsa die ad
luam. Sequitur allera leclio, post quam canticum Vesperas non cantalur Responsorium.
Domine, exaudi, cum Versibtts suis. Evangelium 8. Feria sexta, b hora tertia, procedit poniifex, vel
pronunliabitur ita : Passio Domini nosiri Jesu Ghri- qui vicetn illius tenuerit, in ecclesia slaluta infra
sti secundumLucam. Qua perlecla, expletur Missa Urbem, non tatneti in majore ecclesia. Qui dum ve-
ordine suo. niens de sacrario processerit anle aliare ad omtidum

& Deest lacite in Ordine superiori, num. 30. tn facife ipsam benedicatamputlam, qum cum chrismate
Colberlino : Benedkit chrismalh ampullam olei, or- esl. Slalim ut benedicla fuerit, etc
dine quo supra detalam; et simililer hatat in ipsa, sed &Colbert.': FeriaQ, hora tertia, convtniant omnes
065 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNI LITURGICA OPERA, 964
c
[Al,, adorandum] super oratoriura, sicut mos est, A lurtc illuminantur duo cerei, tenenlibus duobtis
slatim ut surrexerit, cum silentio ascendit ad se- notariis, unusin dextro cornu altaris, et alter iu si-
dem. Quo sedente, statim subdiaconus ascendil ad nistro. Et ascendit lector in ambone* Non pronuniiat
legendum ; et posl lectionem cantaiur caniicmn Do- Lectio Ubri Genesis, sed inchoat In principio, plane.
mine, audivi, cum versibus suis. Et dicit ponlifex Sirailiter et alias lcctiones. Anle In principio nou
Oremus, Diaconus Flectamus genua, Levale. Et dat dicit Oiationern. Post expletas Orationes et lectio-
Orationem Deus aquo el Judas. Deinde sequilur alia nes, siatim veniens unus minister, tenens ampullas
leclio , post quam sequitur Tractus a Qui habitat. in manibus suis, slans in dextro cornu altaris; et
Quo linilo, legitur Passio Domini secundum Joan- tunc ascendit ipse prsecedens pontificem ad fontes.
nem. Qua perlccta usque Sttper vesiemmeammiserunt Tunc deinde schola descendit ad fontes ad litaniam
sorlem, slaiim duo diaconi nudant altare sindone, faciendam, exspectantes parationera pontificis; e|
quae prius fueral sub Evangelio posiia, in modum noii finiunl lilaniam, dicentes Agnus Dei setnper,
furantis. Flnilo Evangclio, tunc venil pnmifex anle usquedum pontifex venerii, et annuat eis m sileant.
allare, ct dicit Oremus, et diaconus Flectamus ge- 36 Secundus vero scholae tenet vas aureum in manu
nua, et orat diutissime, et dicit Levale. Oretnus, cli- sua sinistra super planelam, unde poniifex mitlat
leclissimi nobh, in primh pro Ecclesia Dei, el cxlera B chrisma in fonte. Deinde ponlifex procetiit curn
per ordinem, sicut supra iu quarta fcria diximus. omni decore, suslentatus duobus diaconibus; et illa
Quas ut finierit, omnes tacite exeunt foras. b Prc- duo cereoslata qute ante fuerunl illuininata semper
sbyieri vero ecclesiarum, sivede Urbe, 35 scu c'e ante ipsum prsetcdunt, usqnedutn oninia finierit
suburbanis, vadunt per ecclesias, et hoc ordine cuu- [A/., fuerint c.omplela]. Mox ut venerit ante fontes,
cta ad vesperum faciant, hoc tantum mutantes, ut stans bcnedicil fnnles, ut mos est. Hic prinium cru-
Ubi ponlifex meminil aposlolicum, ipi nominent cem facit, Qui haitc aquam, cum manu sua dividens
stiuro. Ad vesperum vero tam iu ecclesia, iu qua aquain in niodum crueis; secundain : Unde benedko
pontifex dicit Oraliones, quaih in cseteris ecclesiis te; similiter terliain : Benedko teper Jesum Chrislum.
presbyterorum, post Oraiiones praeparaiur crux ante Post fontes benedictos, mitlit chrisma cum vase au*
allare, interposiio spatio inler ipsam et aliare, su- reo, et aspergit [Al., expandit] aqtiam cum nianu
stentata hinc inde a duobus acolythis. Posiio ante super populum. Tunc baptiiat, et redit in sacra-
cani oralorio [Al., Posila ea anle oratorium] venit rium, exspeclans, ut cum vestiti fuerint infantes,
pontifex, el adoralam deosculatur crucera; deinde confirinet eos.
episcopi, presbyieri, diaconi, et caeteri per ordinem, " 10. Deinde schola jussa fncit litaniam anie altare:
deinde populus. Pontifex vero scdet in sede usque- primam septenam; spatio facto faciunt altcrain qtii-
dum onines salutent. Presbyteri vero dtio priores nain; intervallo faclo faciunt tcrliam ternam. Et
uiox ul salulaverint, intrant in sacrarium, vel ubi dum dicitur Agnus Dei, magister scholae dicit cx-
posituin fuerat corpus Doniini, quod pridie reman- celsa voce Accendite, et tunc illuminatur ecclesia. Et
sit, ponenles eum in palenani, et subdiaconus teneat procedit pontifex de sacrario cum duobus cereosta-
anle ipsos calicem cum vino non consecrato, et al- tis, unde superius diximtis, et stant sicut antea a
ter subdiacouus palenam cum corpore Domini. Qui- dexlris et sinislris altaris. Litania explela, dicit
bus tenentibus, aceipit unus presbyter prior paie- ponlifex Gloria in excelsh Deo; deinde legitur Apo-
nam, et alter calicera, et deferunt super altarc nu- Stoltis, Atleluia, ConftteminiDomino. Tract. Laudale
dalum. Pontifex vero sedet dum persalutat populus Donunum, otnnes gentes. Nond cantent Offerenda,
crucem. Nam, salutante ponlifice vel populo crucem, nec Agnus Dei, nec Communionem. Anle Evange-
canitur semper Antiphona: Ecce liguum crucis, in lium unn porlant lumina in ipsa nocte, sed laiiiura
in quo salusmundi pependit, venite adoremtts. Dicitur incenstim. Episcopus debet dicere quando niiliit
ad repelendum psalmus cxvm. Qua salulata et repo- chrisraa in fronlibus infantum : In nomine Patris,
Sita in loco suo, descendit ponlifex ante altare, et et Filii, el Spirilus sancti, pax tecum. Respondetur
dicit : Oremus. Prmcepth salutaribus. Paler nosler. •^ JEfcuii) spirilu ttto.
Sequitur, Libera nos, qumsumus, Domine. Cum dixe- 11. A Pascha usque in Octavas Doraini ad omnes
rint Ainen, sutnet de Sancla, et ponet iu calice, nihil cursus noii cantatur Responsorium, nec Iectio reci-
dicens, et communicaiil omnes cum silentio, et ex- lalur; sed pro Yersu et Responsorio cantatur Gra-
plcta sUnt universa. dale Hwc dies quam fecil Dominus, tantura e seinel.
9. Sabbato sancto veniunt omnes in ecclesiam, et In Dominicuni Paschac super Fcuife dicitur All.
presbyieri, tam civitalh quam de suburbanis, el omnh Amalarius, lib. i, cap. 20, ut superius prsemisimus.
clcrus cunt populo in ecciesiaslaiula infra Urbem, ntn d Apposite ad hunc loctiin Wal.ifridus Strabo, in
tamen ih ntajofe ecctesia, et extpectent ponlificem vel cap. 22, existimat priscis temporibus Paires satictos
qui vicemiliius lenuerit. Qui dum veniensde sacrario, silentio obtulisse vel conimttnkasse, quod etiam hacte-
etc. nus, inquit, in Sabbato sanclo Paschm observamus.
a In Colbert. : Eripe me, Domine; in superiori c In quibttsdam Mss. legitur prima, quod scripiores
vero Ordine : Qui habilat, vel Enpe me. male reddiderint ( ut quidem pulo ) lianc iioiain 1,
h Ila-c desunt in Codice Rouiauo usque ad hsec quae unum, primum et semel pro rei natae occasioue
verbaj Ad vesperumvero,etc signiiicat.
'- Dsec lotidem verbis ex libello Romano referl
9CS ROMANIORDINES. — I. 960
anle Prmoccupemusfaciem ejus, et per omnes Psal-, A ris All. Jenite exsultemus Domino. Vers. 2, Prmoc-
mos cantatur Alleluia. In secunda feria ad Venile et cupemusfaciem ejtts. Vers. 5, Hodie si vocem ejus*
per lotam hebdomadara dicunt Anliphonam Surr Post hoc sequilur diaconus Ant. Cifoeunfes dicile di-
rexit Dominus vere, Atl. scipulis ejus. Deinde Oralio semper absque Kyrie
12, Ad vesperasdiei Paschse saneli, conveniente a eleison, et lunc vadunt ad sanclum b Andreara ad
scbola 37 temporius eum episcopis el diaconibus in crucem, canentes Ant. Vidi aquam egredientem de
ecclesiamajoread locum b crucifixi, incipiunt Kyrie tentplo a latere dextfo All., et omnesad quos pervenit
eleison, et veniunt tisque ad altare. Ascendentibus aqua hta salvi facli sunt, el dicent AIL, all. Post
diacoiiibus in c pogium, episeopi et presbyleri sta- banc dicant All. cum Psalrao cxiv. Quo Hnito, schola
luuntur in locis d suis, et schola ante aliare. Finitoe iucipit All. Venite exsuttemus Domino, et reliqua ut
Kyrie elehon, annuit archidiaconus primo scholse; et- supra. Post dicitur Ant. Cifo euntes, deinde Oralio.
ille inclinans se illi, incipit Alleluia cum Psalmo Deinde descendunt primales ecclesiae ad aecubiia,
Dixit Dominus Domino meo. Post hune aiinuit se- invitante notario vicedomno, et bihunt ter, de
ciindo, vel cui volueril: sed et omnibus incipienli- Graeco ' semel, de Pactis semel, de Procoma serael.
bus hoc niodo praecipit. Dicit igilur Alleluia cutn Poslquam biberint omnes presbyteri, et omnes dia-
Psalmo cx. Sequitur post htinc primus scholae euin 0 coni, seu subdiaconi, vel omnes acolythi per singu-
paraphonislis infantibus Alteluia; et respondent pa- los litulos, redeunl ad faciendos Vesperas, et bibenl
raphonistae. Sequitur subdiaconus cum infaiitibus de dato presbyteri. Haecratioper totam hebdoma-
Alleluia, Deminus regnavit, et reliqua; et semper re- dam servabitur usque in Dominicam in Albis.
spondent paraphonistae, et annuntiant Vers.-& infa-n- 15. Feria seoanda ad Yesperas iterum ad Laiera-
tibus, Parala sedes lua Deus. Itera Vers. 5, Etevave- nisordine quo supra ingrediuntur, his, All. mutantes
runt'flumina, Domine. Post hos Versos salutat pri- post Psalmum cxi. All. Domine refugium factus es
mus scholse archidiaconom, et illo anmiente incipit nobis a generatione et progcnie. Vers. 2 Priusquam
Aileluia cum melodiis infanlium. Qua expleta, re* monles fierent aut firmarelur orbis teirm, a smculo et
spondent paraphonistse' semeL Post haitc incipit usque in smculum tu es, Deus. ln Evangelio dicit
tertius Alleiuia cum Psalmo cxi. Hunc sequitur Al- diaconus Ant. Nonne sic oporluil pati Ghrislum, et
leluia. Pascha nostrum immolatusest Chrislus. Vers.- intrare in gloriam suam All. Dala Oratione descen-
Eputemur inanjmis. Boc expletoordine qtio supra,, dtint ad fontes cum Ant. Lapidem quem reprobaverunt
incipit arehidiaeonus in ' Evangelio Aniiphonam mdificanies, hic faclus esl in caput anguii. A Doiniiw
Scioquod Jesuni qumrith,. vet Jeswm quem qumritis. factum esl, ei esf mirabile in oculh nos.ris All., ati.
Post haee dicil sacerdoS Qrationera,. et descendunt ad G Deinde,-post Psalmum cxn, sequitttr All. '0 nowtti-
fontes cura Antiphona In die resurreciionh mem. vwvTOV'to-pa/A itp6<rZe$> ° oSuyuv inju TzpoSuTOv TOV
Quara ut finierinl, dicit primus scholae Alieluia, cum 'luarif. 'O xotB^pu-vo'; eni TOV ivav-riff-j
^spouStfiefiyotvv)6t,
Psalmo cxn.- Sequiiar Allelmaj 'o Kiptos IStxaihvtievi Ey/weta-x«.i BsvKfttv,xai Muvatjan (Psal. LXXix,1, 2)
Item Versum xai ytip iuzeoeoxretr.v oh.ovp.hm;-'«fv j Af«rE>ovi\ A/yu7rTtw/y.STJjfiay. 'E^*S«XejsSvu zai 39
oO o-a).Eue»)uee«i. Finito ordine quo supra, post hanc y.a-zntfvxsvtiag auT»iv'EtSoTrotuiraj
eiiizpouOev«OtiJ!;,x«t
sequiiur diaeonus secundus in Evairgelio Ant. Vc- feWfBTETi-lvynv.( lbid, 9, 10). Post hunc in Evan
nite el videle locutn ubi positus erat Dominus AIL, gelio Ant. Cognoverunl Dominum All., in fractioiu
fttt. Deinde dicit saoeYdOsOrationem, ef tunc vadtint panis, All. El data Oraiiohe cum Afiliphona; qualeiu
ad sanctum Joannem s ad Yestem, cauentes 3IJ volueris pro loco, desceridunt ad sanctum Andream,
Ant. Lapidem quem reprobaverunt, deinde Alt. eum dictoque psalmo cxni, sequitur Alleluia, In exiti
Psalmo CXHJ.Deinde primus scholse dicit cum pue- Israel ex Atgypto, domus Jacob de populo barbaro.
a Confer vttlgatum OrdfihehiRom*numf,a p,ig. 80,- s Deest iii quibusdairt ad VeUem. Apud vulgatum
ubi multa quse hic referuntur, omnino vero Graeca. Alcuinuni, ad stinctum Juannem ad Fontes seu ad
b Id est a'd locum ubi crucifixi statua tra.biin bas-i- Veslem. Exstat ntinc quoqiie oralorium sancli Joan-
lica transversae imposita erat.qoi ritus hodie quoque D nis Baptisiae ad Fonles Laieranetises, a beate Hilaro
apud nos servalur,. vix apud Romanos. papa cnnstructuin; quod, quia fortasse baptizandi
c Pogii nowiine hic intelhge locum cance.iorum, vestes ibi deponebant, easdemque jara, baplizati ibi^
quibus sanclua-rium a choro dirimitur, sic dictum dem resumebant, dictum est sancli Joannis ad
quod
* idper gfadus sensim assurgeretv Vestem,
est pone altare in circuituapsidae, ubi presby- ll Templum sancti Andreaeproximum erat basilicse
teiium erat, exslatquei Romse etiam nunc in anii- Vaiicanae, a Synimacho papa constructum.-
quioribuS basilicisv 1 lii Vulgairs leg-imrde Grmco primo, de Paciisi
" Idenv legiuir in vulgato ttediwe Rdmano,
pag. secundo, de Procovia tertio,-In Godice Vaticano, di
80, col. 1. Q6anqaam hoc videtur «ontrariuin Ama- Grmco1, dePaclisi, el uno de Procoma :<atin Colberi
lario, cujus liaec*erba sun» in iibv iv, eap. 23 : Ha- tino disiincte, de Grmcol, M est, semet,- de Pactit
benrus serifflttMrn RomcmoOrdine nt non dicalur Ky-* i, de Procoma l. Denique in Yindocinensi,.de Grmco
rie eleison sive Christe eleison ad utlum cursum in primo, de Paclisi secundo, de Pfocovio tertio. Pacti
meinoratis diebus, sed sine retractatione cantemus Ifsec et Procotna st-u Procoviuin loca erant, ubi hoc genus
dies, etc. Confer nuin. 12, infra. Nuineri Roinani vini nascebatur. In editis et in Codice Colbertino de-
post Versus exsiant tantum iti Colbertino. sunt hsec verba, bibunl de dalo presbyteri, quae ha-
( Iloc loco et in conseqtienlibus Evattgelium pro benlur in Vaticano.
caiilico Magnificaiusurpatur.
g(57 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNILITURGICA OPERA. 0C8
Vers. 2, Facta est. Yers. 3, Mare vidil. In Evangelio A Lmtalttsstim. Yers. 2. Stantes erant, Item Vers. Ro-
Ant. Surrexit Dominus vere, Alt., el apparuit Petro, gate qum ad pacem sunt. In Evangelio Ant. Undecim
All. Sequitur Oralio. discipuli. Dala Oratione, descendunt cum Aui. ad
13. Feria 5, ad vesperum iterum ad Lateranis. crucem, 40 ad cubicellum a Rigodem. Post Psalm.
Post Psalmum cxi , Alleluia, Paralum cor meuin, cxm, grad. Hmc dies quam (ecit Dominus. Ant. Data
Deus, paralum cor meum, cantabo el psalmum dicam esl mihi omnh. Inde posl Oralionem ad fontes. Post
Domino. Vers. 2, Exsurge, gloria mea. Yers. 2, Ut Psalmum cxm, Alleluia, Qui confidunt in Domino.
liberenlur dilecti lui. In Evangelio Ant. Stelil Jesus in Yers. itloHfesin circuilu ejus, Item Vers. 5, Ul non
medio discipulorumsuorum. Et data Oratione descen- extendant jusli. In EvangelioAnt. Eunles doceteomnes
dunt ad fontes cum Ant. Post psalmum cxn, sequi- genles. Item Ant. fiiasifJesus discipulis suis, afferte.
lur A//e/«ia. Upouix^ts ^ao? ftou T<3vo'ftfiftou- vlivtvrz Item Ant. Ecce ego vobhcum sum allcluia, omnibus
TO ouj uftwv eis TKpijftaTa TOOaroftKTo?ftov (Psal. diebus, alleluia.
i.xxvu, 1) Vers.'Avoi£« iv <rtapaSola.k.In Evangelio 17. Feria 6, b post psalmum cxv [A/., cxi], AIL,
Ant. Vide manus meas, data Oralione. Item ad sanc- Cantate Dominocanlicumnovum,quia mirabilia. Vers.
tum Andream, posl Psalm. cxm, dicit Alteluia, Con- . Notum fecit Dominus. Iu Evangelio Ant. Gavisi sunt
filebor tibi, Domine, itt toto corde meo, in conspeckt B discipuli, all. Data Oratione, descendunt ad fontes.
angetorum. Yers. 2, Adorabo ad lemptum sanclum PostPsalm. cxi [al., cxv,] All. Oi oipavoi Ssjr/oOvSai
tuum. Yers. 3, Super mhericordia lua. In Evangelio S6?av 6eoO.noijxnv51^etpwvauTouavayyeW.et TOO-TE-
Ant. lsli sunl sermones, quos dicebam vobis. peoofta.[Psal. xviil, 1 ef 2] Vers. 'YLpipaTjihp-npi.ips-
15. Feria 4, post Psalmum cxi, Aii., all., Te decet uye6«i pvjfia,y.«cvu£ VUZTI yvaaiv. Ill Evang.
avyye),).et
hymnus, Deus, in Sion. Yers. Replebimur in bonis Ant. AccipiteSpirilum sanclum.
domus lum. ln Evang. Ant. Miffife in dexleram na- 18. Sabbato, posl Psalmum. cxi [AL, cx|, A//e-
vigii rtte. Data Oratione ilur ad fonles. Post Psalra. luia. AeuTeayaWtatrwfieTaTW'/uptw aXa).a?wftevTW
cxiu, Alleluia, Confilemini Domino, el invocale no- e^T^i rratHpL «ftwv. (Psal. xciv, 1). Vers. UpoyQtk-
men ejus. Vers. 2, Cantale ei, et psallile ei. Item Yers. o-Mftev TOTttpotjavTtoKUTOO Iv e^OftoXtcyiio-ei,
XKIevtfukp.-
3, Laudamini in nomine sanclo ejus. In Evangelio 01; a)>a^a|<aftev KUTW. Yers. "Oti 0e6? fte^a? y.bpto;,
Ant. Dixit ille discipulus quem diligebal Jesus, Pelro, txa B«<7tXeufp-iya.;iitl mxtnxvtrn> ynv. Et in eadeill
Dominus est, all., data oratione. Itera ad sanclura ecciesia sequitur Ant. Quiavidisti me, Thoma, credi-
Andream, PostPsalmum cxin, inchoantes Hmc dks, disti; beati qui non viderunl et crediderunt. Psalm.
respondent oranes : Quam fecit Dominus, sine Anti- Realus vir qui limet Dominum. Post hunc Alletuia,
phona. In Evangelio Ant. Hoc jam terlio manifesla- C Omnes genles, plaudite manibus. Vers. 2, Quoriutm
vit. Per litulos tantummodo Psalm. ctini Alleluia Dominus summus terribilis. Yers. 3, AscendilDeus in
dicunt, vel Grad. Hmc dies quam fecit Dominus. Ant. jubilalione. In Evangelio Anl. Mitle manum luam, et
Tulerunl Dominummeum, el nescioubi posuerunleum. cognoscc: Item Ant. Mhi digitum meum. Itera Ant.
Ascendoad palrem meum. Item, venit Maria nuntians Hmc aulem scripta sunt; ct data Oratione finilur in
discipulis. nomine Domini
16. Feria 5, Post Psaraium cxi \AL, CXII]Alt., Explicit feliciler Deo juvanle. Amen.
<*Itain ulroque Codice, Yaticano et Colbertino. inter duo Alleluia de quibus scribilur in Ordine
h Alium Ordinem Romanum prse oculis hubebat Romano : Usque ad diem oclavum Paschw, juxta Ro-
Amalarius, cum scriberetin libro Anliphonarii,cap. manam consuetudinem, memoratum cursum celebra-
o2,1n sexta feria interponitur RespontoriusHaecdies... mus, etc.

41 ADMOMTIO IN SECUNDUM ORDINEM ROMANUM.

1. Qui hic sequitur Ordo Romanus, primo loco editus est a Cassandro et Hittorpio. Onufrius Panvinius
existiniat eum esse Ordinem Gelasianum, qui a Gregorio Magno fuerit emendalus. Altamen Ordo prscmissus
plura conlinere videiur antiquioris rilus, quale est illud, quod Sancta, id esl Eucharistia, iuilio Missae pon-
lilicalis, nempe in Processione ad altare, ex secretario seu sacristia deferanlur; quod eadem in calicem
mittantur, prseter pariiculam ex llostia recens consecrata. At in sequenli Ordine ponlifex ad altare perve-
niens odornl Sancta, quse proinde in allari jam extilisse necesse esl, non in secretario, ut in alio Urdine
Romano; nec menlio lit nisi de una parlicula in calicem missa.
2. Verum nihilouiinus hic Ordo antiquissiraus est, ulpole quem per partes explicavit Amalarius, Egloga
in ipsum Ordinem edita, quam vir clarissimus Stephanus Raluzius ex veterrimo Codice saocti Galli vuigavil
in appendice capiiularium. Eamdem visurn est hic exhibere inter Probaliones libroruin Rilualium. liunc
ipsum Ordinem Romanum prac oculis habebat Micrologus, in cap, 9, ubi tria observat ex (Jrdinebaculorum Roraano,
quae in hoc solo leguntur : nempe signiiui crucis in fronle el in pectore ad Evangelii lectionem;
item deposilio; et statio diaconi legentis versus Meridiem, non versus Septeiilrionem. In Edilis inscribitur :
Ordo Processionis ad ecclesiamsive ad Missam. Aptior videtur litulus sequens.
 ORDO ROMANUS II.
DE MISSA PONTIFICALI.
42 1. Denunliata statione diebus feslis, primo A i- Tuncpontifex elevans se, dat manum dextcraui
niane praecedilomnis clerus pontificemad ecclesiam, duobus presbyteris ; etilli, osculatis raanibus ipsius,
exceplis qui obsequio illius comilantur, qui ordine proceduntcum ipso sustentanies eum, praecedeniibus
suo scribtintur, exspectantes pontificem in ecclesia. anle eos diaconibus septem. Tunc minislri cuni ihy-
Sed dum veneril pontifex prope ecclesiam, exeuntes miamaierio et thuribulis non amplius lemis, proc«-
acolythi et defensores ex regione illa, cujus dies ad dunt ante ipsum mittenles incensum, et sepiem aco-
officium fuerit in obsequio, praeslolanlur eum loco lythi portantes septem cereostata a foras ecclesiam
statuto, anlequam veniat ubi descensurus est. Sirai- accensa, procedunt anle pontificem usque in cho-
liler et presbyter tituli vel ecclesise ubi statio fuerit, rum. Post thuribula portatur Evangelium propius
una cum majoribus domus illius civitatis, vel Patre episcopo. Eadem autem Processio fit ab Austro iti
diaconiae(si lamen illa ecclesia diaconiie fuerit), cum Septentrionem. Tunc procedit ponlifex, et antequam
subdiio sibi presbytero et mansionario, thymiama- veniat ad scholam, dividunlur cereostala, quatuor ad
teria deferenlibus in obsequitim iilius, inclinato ca- dexteram, tria ad sinistram. Et pertransit pontifex iti
pile dum venerit. Acolythiquidem cum defensoribus capui scholae, el in gradu superiore, inclinato capite
primum, deinde presbyleri cum suis pelita Benedt- ad altare, primo adorat * Sancia, et stat semper in-
ctione, divisis hinc inde parlibus, prout militant, B clinatus usque ad versum c prophetalem.
prsecedunt ponlificem usque ad ecclesiam. 5. Tunc surgens, et faciens crucem in fronte sua,
2. Cum vero ecclesiam inlroierit pontifex, non dat pacem presbyteris duobns, et diaconibus omni-
ascendit coiitinuoad altare, sed prius inlrat in secre- bus, qui dextera laevaque sunt, de altiore gradti nu-
larium, suslenlatus a diaconibus, qui eum suscepe- mero minori; et de inferiore, majori; 'et respiciens
rint de sellari descendeniem; ubi cum intraverit, se- ad priorem scholae, annuitei, ut dicat Gloria Patri.
del in sella sua. Et diaconi, salulato pontifice, egre- Et prior scholae inclinans se pontifici, dat gloriam
diunlur e secretario, et ante fores ejusdem mutant Trinitali. Et ponlifex a ssepediclis presbyleris in su-
veslimenla sua. Et parat Evangelium qui lecturus periorem ducendus est gradum, non omnino ad al-
est, reserato sigillo ex prsecepto archidiaconi super tare. In quo etiara loco figendus est gressus, usqtte-
planetara acolytlii. Ponlifex autem per manus sub- quo presbyteri primtim, et tunc duo et duo diaconi
diaconorum regionariorum mutans vestimenta so- altaris cornua osculentur, 44 et novissimearchidia-
lemnia, ordinabiliter compositis per primicerium et conus solus. Evangelium vero, stalim poslquam ad
secundicerium vestimentis ejus, ut bene sedeant, no- altare ventum fuerit, superponitur. Subdiaconi autem
vissime per diaconum vel subdiaconum, cui ipsejus-- , quasi quadam linea porrecti, usque ad altare progre-
serit, pallio superinduitur, et configilur per acus in G dientes, siraul se inclinant coram eo, alque Evange-
planeta relro et ante, et in humero sinistro. Deinde lio (ut praedicturaest) superposito, redeuntes in cho-
subdiaconus regionarius porrigit ei mappulam, incli- rum, qualuor in dextera, et tres in sinislra parle
nans se ad genua ipsius. consistunt. Diaconi vero, sicut prius, stantes retro
3. His iia compositis, invitante ad regiam secretarii episcopuminclinati, quando dicitur Sicttl erat in prin-
prsefaio subdiacono43 scholam, quarlus scholse, qui cipio,dsurgunt ut salutent latera altaris prius, id est
semper nunliat pontifici de cantoribus, astans anle ante episcopum, duo et duo vicissim, et redeuiit
faciem pontilicis, et nutum ejus ad psallendum ex- ad episcopum. Tandem episcopus osculatur Evange-
spectans, statim dum innuit ei, egreditur ante fores lium et aliare, et pergit ad dexteram allaris ad se-
secretarii, et dicit Accendile. Qui diim inceuderint, dem suam, et stat erectus versus Orientem; et dia-
stalim subdiaconus sequens, lenens thyraianiaterium coni retro illtim, unus post unum slantes erecti,
aureum pro foribus, ponit iucensum, ul pergat anle plures ad dexteram, pauciores ad sinistram altaris.
pontificem. Et ille quarlus scholaead priorem vel se- Schola vero ad nutura diaconi imponit lil.miain
cundum sive tertium, inclinato capite, dicit Domini Kyrie eleison, Christe eleison, et reliqua. Et coutiuuo
\ubete. Tunc siatuuntur duacacies in choro pcr ordi- acolyihi ponunt cereoslala in pavimento ecclesiae,
nem ab ulroque ialere, et mox incipit prior scholae D qnatuor quidem in dexteram parlem, et tria in sini-
Antiphonam ad Introiiutn. Subdiaconi vero descliola slram, vel (ut alii volunt), lineatim ab Austro in Sep-
levant planetas cura sinu : quorum vocem diaconi tentrionem.
dum audierint, continuo intrant ad pontificem in se- 6. Lilania finita, incipit solus pontifex clara voee
crclarium. Hymnum Gloria in excelsis Deo, si tempus fuerit.
u Amalarius, in Egloga : Candelmprimo ab acoly- c Id esl, usque ad repetilionem Versus seu Ariti-
this illuminantur exlra ecclesiam,etc; phonae ad Introilum, quae Auliphona ex Propbetae
b Id est, Eucharisiiam, Amalarii Egloga ad hunc Psalmis seraper desumpta est.
Iocum : Ephcopus veniens anle altare, adoral primo d Hoc nomine pomifex, non raro absolule appel-
Sancta, el postea pacemdat presbyteris, etc. latur.
PATROL.LXXVIII. 31
571 APPENDIX AD S. GREGORH MAGNILITURGICA OPERA. 972
Oeinde vero totus respondet cliorus Et in terra pax A redeunt stare ante gradum descensionis an bonis.
kominibus; et non sedet prius cpiscopus, anlequam Ille autem absqite tbymiamaterio veriens se a.! dia-
dicant posl Oralioiiem primam Amen. Postea salu- conum, porrigit ei brachiura suuin sinislruni, in quo
tans populura pontifex dirit Pax vobhcum, sive Pax ponit Evangelium, ut maiui subdiaeoni aperiatur ei
vobh. a Resp. Et cum spiritu luo. Deinde dicit Ore- locus in quo signum leciionis positum fuerit; inven-
intis. Sequilur Oralio prima, quaiit Colleclam dicunt, loque loco leclionis, ascendil in ambonem in supe-
usque Per Dominum noslrum Jesutn Cliristum Fttiiim riorem gradum, et dicil Dotninus vobiscum.Respon-
luum, qui tecum vivil et regnat Deus in unitale Spiri- denl omnes Et cutn spiritu luo. Quo audilo, vertil se
lus sancli, per omnia smcula swculorum. Resp. Amcn. pontifex , el oninis sacerdutalis gradus, sive otnnis
Tunc tolluntur cereostaia de loco in quo prius stete- populuS Odelis ad 6 Orientem. Et postquam dixe-
rant, ut ponantur in una linea ab Oriente in Occi- rit Sequentia sancii Evangetii secundum Lucam,
dentem per mediam ecclesiatn. Post primam aulcm sive Marcum, et reliqua, facit crucis signutn in
datam Orationem, pontifex sedet b versus ad popu- fronte sua idera diaconus, et in f pectore; sirai-
lum, et presbyleri cum eo ad nutura ejus, el diaconi literque episcopus et 46 omnis populus; et rc-
stant ante pontificein. Subdiaconi autem ascendunt vertuntur ad Evaiigelium. Sed et s baculi omniunt
adallare, staluentes se addexleram, sive sinislrnm. B j deponuntur de tnanibus, et iu ipsa hora, neqtto co-
7. Subdiaconus vero qtti lecturus est, mox ut vi- rona, neque aliud operimentuin super capita eorum
derit post pontificem 45 presbyteros residenles, hjbetur. Ipse vero diaconus stat versus ad h ineri-
ascendit in ambonem ul legat, non taraen in supe- diem, ad quam partera viri solent confluere, aliaS
riorem gradura, qtiem Solus solet ascendere qui autem ad Sepienlrionem. Sed et candelae in pavi-
Evangelium lecturus est. Postquam legerit, cantor mento, prscdicante eo Evangelium, de raanibus aco-
cum canlorio ; ine aliqua c necessilate ascendit, non lyihorum juxta anibonem deponuntur usque finitum
superius, sed stat in eodem loco ubi et lecior, et temptis Evangelii. Perlecto evangelio, iterum se signo
solus inchoat Responsorium, et cuncli in choro re- sanclae crucis populus mtinire festinat, et descen-
spondent, et idera solus Versum Responsorii cantat. denle diacono de ambone, subdiaconus qui in lilo
Si fuerit tempus ut dicatur Alleluia, hene; sin au- stat, recipil Evangelium; quod tenens ante peclus
tem, Tractus; sin minus, tanlumraodo Responsorium. suum snper planetam, porrigit osculandum priinunn
Cantor vero qui inchoat Alletuia, ipse solus cantat; CpisCopo ', deinde omnibus per ordinem graduum
Yersum de Alleluia. Ipse iterum Alletuia dkit, stansi qui stelerint, et universo clero, nec non et populo ;
in eodem gradu, id est inferiore d. deinde conditur in loco stio.
8. Deinde diaconus osculans pedes ponliflcts, pe- C ( 9. Post lectum Evangelium, i candelsc in Ioco suo
titaque Renedictione, venit ame allare, et osculansi exslinguunlur, et ab episcopo k Credo in unum Deum
Evangelium, levat in inanus suas Codicem in quo» cantalitr; et thuribula per altaria portantur, et po-
lecturus est, et partem ejus in dexlero huinero po- stea ad nares hominiim feruiitur, et per inauum fu-
nens, vadit ad arabonem. Et procedunt aule ipsutnt mus ad os trahitur. Deinde salutat episcopus popu
duosubdiaconi cum duobtis Ihuribulis, sive uno, le- lurrt dicens Dominus vobhcum; postea dicit Oremus.
vantes Ihymiamaleritim de manu subdiaconi seqtten- Tuno canitur Offertoriura cum Versibus. Tunc venit
lis, mittentes incensum. Et duo acolylhi portanlesi subdiaconus, ferens in brachio dextro patenam, et in
duocereostata, venientes ante ambonem, dividunlurr sinistro calicem, in quo recipiuntur amulse populo-
a se, et transeunt subdiaconi et diaconi cum Evan- rutti; et super calicem corporale, id est sindoneiu,
gelio per medium eorum. Subdiaconi aulem duo cumI quod accipiens diaconus ponit super altare a dexlris,
thuribulis ante Evangelium in ambonera ex una parte5 projecto capite altero ad diaconem secunduiti, ut
ascendentes, et ex altera parte slalini descendentes,, expandant. Deinde transit sacerdos ad suscipiendas
• Addunt Editi : Sacerdos autetn, Dominus vobis-- D in cap. 9.
cura. s Eglogce auclor : Post hmc baculi deponuntur e
J>Addunt libri editi, tribus horis, sed perperam, utt mauibus, etc. Ili erant baculi quibus innilebantur
qnidetn videtur. Certe Amalarius , in Egloga sua,, stantes ad orandum ne stalio esset niolesiior. Et in-
nihil de illis tribus horh habet. Ideo vero alaor Ioctts
s fra : Neqttecoronam, neque aitud operimentum super
positut est epitcopit, ul ipsi superintendant, etc. iiaa capul eadem hora tenentes. Pluria inferius de corona
ille. pontilicali.
c Forte, sine aliqua cessatione. Quanquam egloga a h Et id notat Anialatius in Egloga. Verba sequen-
innuit canlorein indifferenter posse 'ascendere supe- tia, alias auicm ad Septentrionem, Videnlur liuc in-
rius. trusa. Confer Micrologi caput 9.
d Editi inserunl hsec verba : Sequitur jubilaiio,i, t In Vulgalis addiium a\tt presbylero
quam Sequentiam vocant. At de bis nihil iu Lgloga. i Am.ilarius in Egloga : Posf lectum EvUflQelium
Cerle nec Sequentise (quas vocaril) id est rliyihniicaee candelw exstinguunlur.
illaj cantiones qtiae inter Alteluia et Evaiigi'lium a k Ex Amalarii Egloga intelligimus locum htmc de
nobis quandoque inseruntur, non erant iu usii atuee Syuibo'o uon esse interpolaiuin, etsi aiio ferat liento
Notkerum Ralbulura, qui earum auclor perhibetur,, Augiensis, tjui aic Symbolum in Ecclesia Romana
inorluus auno 912. cantalum non fuisse ante sancti Henrici principattiin.
c Ila observat Egloga saepissimelaudata. Niliil lamen de Syrabolo habet Micrologus, qui Iiuuc
f Egloga nullam facil iTientioneinde pectore, sedd Ordiiicni seculus esl.
lauiuoi de fronte. Micrologustamen ulruraque habett
973 ROMANIORDINES. — II. 974
oblationes. Inlerim cantores canlantOIferlorium cum ^ bis repetitur llosanna. 48 Quaedum a expleverint,
Versibus, etpoptihis dat bbiationes Suas, id esf, pa- surgit solus pontifex, et b tacite intral in Cauoueiu,
neih ei vinum, et offerunt cuth farionibus candidis, et diaconi et subdiaconi et presbyleri in presbyterio
primo masctili, deihde femintc, hovissime vero sa- omnes permanenl inclinati. ln quo etiam Canone sex
cerdotes et cMaCOniblferurit, Sed solurri pariem, ct ordines e crucium observantur, quorum pritnus est, ubi
hocante altare. Subdiaconus vero cum calice vacuo dicitur Ut acceplahabeas, el bcnedicashwc dona, hwc
sequitur 47 arfchidiadonuin,el pohtifice oblaiiones tnunera, hwc sancla sacrificiaillibala. Secundus quippe
populoruni suscipieiite, arfcliidiacbnus suscipit pbst esl, ubi iliriiur Quam oblationemtu , Deus, m omni-
eura amiilas, et refflfiditiii caiicfehimajorem, tenente btts qumsumusbenedictam,ascriptam , ralam. Tertius
eum subdiaconb, qu6iii sequitiir cura scypho super uanique est crucis ordo, ubi narratur Et accipiens
piauetam acdlythtis, iri qiieiri calix impietus fefuudi- panem in sanctas ac venerabitesmanus suas, benedixit.
tur. Oblatibnesaliieiii a pontifice suscipit subdiaco- Iicm, Tibi gralias agens, benedixit. Quarlus, ubi
liiis, et poriit ih fcindonem.qiiseeiim sequitur, quam subinferlur Hosliam puramfHosliamsanctam,Hostiam
ierieiit dub aCblythi. tlihc tehentibus duohtis presby- immacutatam, panem sanclum vilm mlernw, et caiicem
teriS iharius ejiis, episcopiis redit in sedem, et iavat saluth perpeluw, Quintus; ubi dicitur Per qtiem hmc
manus suaa; deihde respicit archidiaconus in facieni B omnia, Domine, semper bona creatj sanctifkas; vivifi-
ponlificis, el ihnhit ei. Et ille reSaiulalo, el cantan- cas, benedicis. Seuus quidem ordo sequitur, quando
tibusadhuc cantoribus, accedit ad altare. Tunc sub- proferlur Per ipsum, el cum ipto, et in ipso, qaando
diacohi levahtes oblaias de nianu subdiaconi sequen- cutu oblala calix tangilur. In eodetn oflicio diaconi
tis, porriguiit artbidiacono, et ille componit allare. adhuc inclinati per ministerium acolytliorum lavant
Ornalo vero altari, archidiacohus sumit amiilam manus suas. Et sacerdos quando dicit Suppliceste
poniificiscum vino dc subdiacono, et refundit super rogamus, bumiliato capite, inclinat se antealtare. Et
Columin calieeni. Deihde desccndit subdiaconus se- cum dixerit aperta clafhans voce Nobis qubquepecoa-
queris in schdiam, et accipit forilem de manu archi- toribus, surgunt subdiaconi, et slant in loco, ubi ante
paraphonistse, et defert arcbidiacono; el ille ex steterunt, et sursum aspiciunt in faciera pontificis.
amtila infuudit facieiiscrucem in calicein; et ascen- Cuin dixerit Per rjuemhwc omniu, Domine, Crigit Sa
dunt diaconi ad pontificem. Tunc surgens poniifex a archidiaconus solus; el cum dixeril Per ipsum , et
sede, et cantaniibus adlitic tiintOribus, descendit ad cum ipso, levat cuin offertoriocalicem per ansas, et
altare; et orat, et salutat altaire; et stiscipit dbtetaS tenel exaltans illum juxta ponlificem. Pontiliex auterti
de manu presbyterorura et diaconorum, quibtislicituni tangit e latere calicem, cum oblatis duas faciens cru-
est accedere ad altare. Deinde archidiaconus suscipil G ces, et dicens, Per iptum ; el cuni ipto, tosqtlfePer
oblalas duas de oblationario , et dat poritilici; quas omnia swculuswculorum.Et ponit pontifex oblatititiei
dunt posuerit pontifei in aliare, levat calicetn arcbi- in loco suo ,• et archidiaconus caliceth jiixta eas ,<
diaconus de manu subdiaconi, et ponit eura siipesf dimisso olfertorio iu ansas ejuSdenl.
allarejuxta oblatiories pontificis a dextris, involutis 11. Sequilur in alluffl PrsetoliODomitJJC*Oratio-
arisis cum offertorio sUO,quod etiara pdnif in dexlro nis, et Oralio Domiriica cum eiriboli d sua , iri qua
cornU altaris. Post oblaliOnem ponildr incenstlhi tres articuli Orationis inveniunlur. Subdiaconi auteui,
super altarc, et pontifex inclinans se paululum ad postquam videriut calicem , in quo sanguis Domiui
altare, respicit scholami et annuit ut sileant, el con- esl, fanone circumdattini, et 49 atidierint Sed libera
venit se ad populum dicens Orafe. nos a malo, vadunt el prseparant calices sive sindones
10. Tunc finito OffertoriO ordinanfur presbyteri mundas, in quibus recipiant corpus Doraini, ne in
posl pontificem, et archidiacontis a dextris eorum ; lerram cadat, el in pulverem c verlatur, post diaco-
sccundus diaconus a sinislrisj et caeleri pcr ordiriem nos stames, donec ex eO populus vrtsesumat confor-
disposita acie. Subdiaconi eliam , finilo Offerlorio, tationem aelernae.Nam quod iniermisirousde patena,
vadunt retro altare, aspicienles ad pontificem,stantes qtiaudo jncltoatur Canon, venit acolythus,subhumero
erecti usqiieduin dicla Orafione super oblaiiones D iiabens sindonein in collo ligatam , tenehs pateriani
1
Secreta, et episcopo alta voce ineipiente Per omnia ante pectus suunr iri parte' dexterst uSque medium
smculaswculorum, post salutationem et exhortatib- Canoncin. Tunc subdiaconus sequens suscipit eam
nem , finita Prsefalione , incipiant dicerc hymnum super planetam , et venit ante altare, exspectans
angelicum, id est Sanclus, Sanctus, Sanctus, in quo' quando eant sttscipiat subdiaconusregionarius. Fiiiito
a His consentanea siatuit Heraldus ep'isc6puSTu- * Nempe per confractionem, de qua in Ordine
ronensis , cap. 16 : Ul secrela, id esl, Canonem, snperiori. Obsctirum est qbpd habet Eglo^a hoc
pretbyteri non inchoeni, anlequam Sanctus finiatur. loco: Postea, scilicet post- Orationem Doraiuicain ,
b Non ergo clafa voce , ut apud Graecos, Canon commislumcorpus Domini cum tino , siniulqtie pace
recitabatur. Vide Eglogam et Reiuigium Anlissiodo- annunitaia, aufertur dominkum corpus de tiltari. Et
rensetn. inlia : iif ideo tolus Itomosurrexit, simul fas est
« De his signts cruciura inlerrogalus a Donifacio ut illico cum quia oblalione catix Domini auferatur de
episcopo Zacbarias papa respondet in epistola quse altari, nempe ad comuiuntcanduin (ut quidem vide-
esl iiiler Ronifacianasordine 142. tur) pontilicem, qui ad sedem suaui coumiunicare
d ld est cura subsequenti oratione, Libera nos, solet.
qumsumus,Domine, etc.
975 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNILITURGICA OPERA. 97G
autem Canone, subdiaconus regionarius stat cum iA omnes ascendunt ut commnnieent ad altare. Episco-
palena nuda post archidiaconem. Quando dixerit, et pus aulem primus accipit calicem de inanu archi-
ab omni perturbalione securi, veiiit se arcliidiaconus, diaconi, el stal in cornu altaris, ut confirmel
et osculata patena dat eam lenendam diacono se- sequentes ordines. Deinde archidiaconus, accepto de
cundo ". manu illius calice, refundit in scypho , quem supra
12. Cum dixerit Pax Dominisit semper vobiscum, diximus, et iradit caliccm subdiacono regionario ,
mittit in calicem deSanctaoblata. Sed archidiaconus qui traditei pugillarem, cuniquoconfirmetpopuluni.
dat pacem episcopo priori; deinde caeteri per ordi- Calicem autem subdiaconus accipit sequens, et dat
nem , et populus , separatim viri et ferainse. Tunc acolyiho, et ille revocat in paralorium. Quos dum
pontifex rumpit oblatam ex latere dextro, et particu- confirmaverit, id est quos papa communicat, desceu-
lara quam rumpit, super altare relinquil; reliquas dit pontifex a sede , tenentibus ei manus qui eum
vero oblationes suas ponit in patenam, quam tenet duxerint, ut communicet eos qui in senatorio sunt,
diaconus, et redit ad sedem. post quem archidiaconus confirmat. Postea episcopi
13. Jam arcbidiaconus levat calicem , et dat eura communicant popiilum innuente pontifice, el posteos
archisubdiacono, qtiein tenet juxta cornu altaris diaconi confirmant. Presbyteri autem jussu pontiiicis
dextrum; et accedenles subdiaconi cum acolylhis, ]B communicant populum, et ipsi vicissim confirinaut.
qui sacculos porlant, a dexiris el a sinistris , exten- Nam mox ut poniifex cceperit communicare populunt
denlibus acolythis brachia cum sacculis, stant a in senalorio, sialim schola incipit Anliphonain ad
fronte, ut parent sinus sacculoruin archidiacono, ad Communioiieni, et psallunt usquedum communicato
ponendas oblationes, prius a dexlris , deinde a sini- omni populo , etiam iri parte mulierum, redil in
slris. Tunc acolythi vadunt dextera lcevaque post sedera, el repelito Yersu quiescunt. Post omnes hos
episcopos circa altare; reliqui descendunt ad presby- comraunicat ad sedem regionarios per ordinem , et
teros, ut frangant Hostias. Patena prsecedit juxta eos qui in filo steterant, et sacceUarium , et acoly-
sedem, deferentibus eam duobus subdiaconibus ad thum,qui patenam tenet, et qui manutergium tenet,
diacnnos ut frangant. Sed illi aspiciunt ad faciera et qui aquam dal, et post poiitilicem archidiaconus
pontificis, ut eis innuat frangere. Et dum innuerit, eos confirinai.
resalutalo ponlifice50 confringunt, et archidiaconus
15. Pontifex autera contemplans populum coraniu-
evacuato aliari oblationibus, respicit in scholam, et
innuif per subdiaconum primo scholaj,
innuil eis ut dicant Agnus Dei, et vadit ad palenam nicatura csse,
confractione diaconus et ille resalutalo eo, dicil G/oria Patri, et Sicul erat,
cum caeieris. Explela , minor
versum. El finita Antiphona , 51 surgit ponlifex
levatam de subdiacono paienam defert ad sedem, ut , et
et veniens ad altare dat Oratio-
communicel pontifex ; qui dum communicaveril, de cum archidiacono,
Sancta momorderat inter manus nem ad Complendum. Qua finita , cui prseceperit
ipsa quam ponit
arcliidiaconi in calicem, facienscrucem ter, dicendo: archidiaconus de diaconibus, aspicit ad pontificetn ,
mhsa est. Resp.
Fial commistio el consecralio corporis et sanguinis ut ei innual, et dicit ad poptilum Ite,
cereostata praeceduntpon-
Domini noslri Jesu Clirisli accipientibusnobisin viiam Deo gratias. Tunc septem
Et tificem, et subdiaconus cuin thuribulo , ad secrela-
mternam. Resp. Ainen.Pax lecum. Resp. cum spi- rium. Descendenle aulem illo in presbyterium ,
rilu tuo.
Jube , domine , benedkere.
14. Deindevenit archidiaconus cum calicead cornu episcopi primum dicuiit
Resp. Benedical vos Dominus. Resp. Amen. Post
altaris, et annuniiat stationera; et reftiso parnm in
episcopos presbyleri, deinde b monachi, deinde de
calicem de scypho inler raanus acolythi, accedunt
ad sedem ul communicent de schola, deinde omnes processores, el mansionirii,
primum episcopi , et iiitral in secrelarium.
maon ponlificis secundum ordinem. Sedei presbyieri
Post bsec additur in Edilis: Posl solutas (ttl in legalur.
his partibus mot esi) pontificales benediciiones cum b Monachi quippe lunc temporis , quando hsec
dixerit, elc. Quod additainentum esse non dubiio scripta stint, degebant apud Lateranura , et ad
Gallicani vel Germanici scriptoris, ciun apud Roma- sanctura Petrum, ex diciis supra in Coramentarii
nos in usu non essent ejusmodi Renedictiones, ut cap, 4.
superius nolavimus, nec quidquam de illis in Elgoga

ADMONITIO IN TERTIUM ORDINEM ROMANUM.

52 Qu0 tempore scriptus sit subsequens Ordo Romanus, non facile dixerira. Eadem fere conlinet alque
dtio superiores. Non defertur Eucharistia ad altare ante Missam, nec duplex, sed unica particulsc consecra-
ix commisiio ante communinnem. Quod utruinque in seciindo Ordina Romano eliam deesse superius nota-
vimus, secus quam in primo. Monasterii vocabulum pro ecclesia majore, quod in sequenti Ordine legitur,
tniui. 5, non videlur iu usu fuisse antc saeciilumnontim. Ntillum hujus Ordinis locum siugularem laudalum
iiivenio nec apud Amalariutn , nec apud Microlngum. Unde conjectura est hunc Ordincm non esse adeo
aniiqiium atque alios duos qui ab utroque auclore laudaii fuerunt.
Cselerumnullum teriii hujus Ordinis nobis licuit reperire exemplar. quo, si qua sunl in eo inlerpolata ,
dislinguere possimus. Dubium est iiuin ejusmodi sint ea quse num. 18 leguntur : Quia vinum,eliam non con-
tecralum.sed sanquine Domini commistum,sanclificaturper omnemmodum. Quandoquidem in duobus pr*-
977 ROMANIORDINES. - III, 978
missis libellisnibil simile habelur, eisi eadem sese pfferat occasio. Sed hac dere fusius in commentario
nostro.
Huic Ordini tertio subjiciemusfragraentum quarli Ordinis pontificalisex ms. Codice,qui fuit olira Constan-
tini Cajetani.

ORDO ROMANUS III.

In nomine Domini Incipit liber de Romano Ordine. Arii, . accepta deferantur per bajulos de majori * mo-
Qualiler celebrandumsit officiumMissm: nasterio ad celebrandae stationis locuin, quae suut
53 1. Prirao oranium observandum est seplem aquamanile, hoc est vas manuale, paienae, calices et
esse regiones ecclesiaslici ordinis urbis Romae, et scyphi, atque pugillares, aurei sive argentei, amulse
unamquamque regionem singulos diaconos reginna- argenteaead vina fundenda paratae, colaiorium au-
rios habere, el uniuscujusqueregionis acolyihosper reum sive argenteum , et cantatorium. Subdiaconus
niaiium subdiaconiregionarii diacono regionis suae, autem qui lecturus est, sub cura sua habebit Aposto-
causa officiisubditos esse; superiores aulem vel dia- lum, et archidiaconus Evangelium.
couorum, vel subdiaconorum ordines, archidiacono, 5. Cum vero pontifex intraverit ecciesiam, nou
qsiivicarius est pontificis, obedire, servato unicuique conlinuo ad altare ascendit, sed prius intrat in secre-
per eum proprii gradus ministeriali ordine. tarium, sustentatus a diaconibus, qui eum descen-
2. Oportet autem ul post numerum ecclesiastica- dentem a sellario accipiunt obviis (ut aiunl) raanibus;
rum regionum sciat qui voluerit nunierum dierum ubi dura venerit, et in sella sua sederit, diacones,
per hebdomadam,quo ordine circulariter obsequan- salutato pontifice, egrediuntur de secrelario cum or-
lur jttxla ordinationem antiquitusconsiitutara. Prima dinabili disciplina etanle fores ipsius secretarii niu-
euim feria Paschserainislrabit regio lertia, secunda B tant vestimenta sua. Egredientibus autem diaconibus
feria regio quarta, tertia feria regio quinta, feria de secretario, remanenlcum pontifice primicerius
quarla regio sexta, feria quinta regio septima, feria alque notarii ipsiusslationis, et subdiaconijam parati
sexla regio prima, sahbato secunda regio. Ergo una- pro suo officio; quorum urais pallium pontificiscum
quacqueregio ordines proprios , tam in processione, acu super planetam teneat in brachio sinistro, atque
quatu in ecclesia habebit, vel ubicunque eos propria pontifex per manus subdiacotioruin regionariorum
dies ratione sui gradus, secundum priscam constilu- mutat et ipse vestimentasolemnia, sicut levitaefaciunt
tionem, irevel ministrare compulerit, et nullus in in parte altera.
iliqua designatus regione, a ministerio pontificissine 6. Subdiaconi regionarii secundum ordinem suura
excommunicationis vel animadversionis senlentia
deesse polerit. accipiunt ad induendum pontificemipsa veslimenla ,
alius lineam, alius ambolagium, id est amictura, quod
5. Denuniiala statione diebus feslis, primo mane
dicilur humerale; alius lineain dalraaticam, quaui di-
omnis clerus debet apostolicuin ad ecclesiain praece-
cimtis albam, alius cingulum, alins dalmalicam, alius
dere, exceptis officialibusministris, qui in obsequio alius planetam ; 55 et s'c Per ordinem in-
illius comitantur pro pontificali dignitalc, ut sunt orarium,
dtiunt pontificem. Primicerius aulem et secundicerius
diacones stationarii, subdiaconi, et omnes acolylhi G vestimenta ponlilicis , ut ex honorabili
illius regionis, quaeipso die ponlifici debet ministra- componunt
exhibe.itur circumstantibns spectacu-
re. Sed cubiculario laico haeccura est prsescripta, ut compositione
revereudaedignilatis. Novissimeautem cui jusse-
sella ponlificisin sacrario sit parata, donec ille ve- lum
dominus pontifex ex diacouibus, sumit de inanu
niat celebraturus diviua mysteria. Episcopi autem rit
subdiaconi sequentis pallium, et super pontificemin-
alque presbyteri, exspectantes in presbyterio ponlifi- et iliud citm acu in planela retro et ante, et in
cem, cum his qui prseparanl 54 ornalum ecclesia- duil,
slictim aique vasa ecclesiae,sedebunt ea locali dispo- huraero sinisiro configit, et saiutat dominuin, eldicit:
silione, ut intranlibus ecclesiam episcopi sint ad Jube, domine, benedicere.Rcspondel Salvelnot Domi-
sinistram , presbyteri vero ad dexteram, ul quando nus. Anten.
pontifexsederit, et ad eos respexerit, episcoposad 7. Deinde subdiacouus regionarius refereus ad
dexleraro, et presbyteros contueatur ad sinistram. poritificem qui debeant legere aui canlare, ponit
i. Suscipitur autem ponlifex per presbyteros tituli inappiilam in brachio sinisiro ponlificissuper plane-
vel ecclesiseubi indicta est statio, una cum majoribus tam, ciiin discipiiuali ad geiina ejus inclinatione , et
ejusdem ecclesiae; et offertur in obsequium illius pronuntiat talem suhdiaconum regionarium Episto-
thymiamateriuinincensi, inclinaloofferenliumcapite; _ lam legere; et laleni Responsorium, et taleni Alleluia
atque pelita Renediclioneel accepta, hinc inde pon- caniare; et postea non licet in loco lectoris vel can-
tificem praeceduntad ecclesiam, prout quemque con- toris alierum inuiare : qund si faciura fuerit, excom-
tigit secundumordinera mililare. Sed hsec cura erit municabiturarcbiparaphonista,id estquartus scholae,
acolythorum, ut sacri rainisterii vasa per raanum qui sempcr debet ponlifici de canlorihus nuntiare.
primi raansionarii, qui est custos dominicalisveslia- Staluuntur enim per ordinem acies dute, et parapho-
a Ilic roonasterii noraine ecclesiam intellige pro usu recepto a sseculonono,
 979 APPENDIX AD S. GREGQRH MAGNl LITURGICA OPERA. m
nistae quatuor a foris hjne inde; sed infantes infra .A. Ct accepta ab eo hac Benedictiqne : Dominus sit in
per ordinem ab ulroque latere. Poslquam autem pon- corde tuo et in labiis tuis, venit ante altare , el oscu-
tifex ad psallendum annuerit archiparapbonistte, dicit latis Evangeliis, levat Codicem in mani|ius §uis.
sive acolytbis stantibus ante fores secretarii cum Prior autem de duobus subdiaconis, qui solummodo
cereostatis, sive subdiacono regionario, qui ante se debent diaconum praecedere, incensum mittit in thy-
ad processionem debet thymiamatefiup portaye, Ad rniaiqateriuin , geit}?lter per proximas stationis sub-
eendile. diaconum accipit illud ad pcrtandum. Procedunt anlc
8. Sed ille quartu^ scholae perveniens in presbyle- ipsos duo acolytbi cum duobqs cereqstatis, qpibus
rium, ubi chorns in qualuor(ut dicluin ei-t) ordina- acolythjs ante ambqnem divisis, transeuut per me-
tus assislit reverenda dispositione, posiquam dixertt djum ipsorum suhdiaconi et diaconus cum Evaiige-
inclinatn capitc ad priorem schplae, vel secundnm , liis. Sed ille subdiaconus 57 qui absque lliymiaroa-
sive lerlium , Domini, jubete, qiox ABtiphonarn ad terio est, porrigit brachium sinisirura , ut a diacono
Introituip,jncjpit priqr spholse. Quorum voce audiia, accipiat libnim Evangeliorum, ut peripsum aperia-
diaconi inlrant ad ponlificem in secretarjum, et ab tur diacono locus, in quo signum lectionis fuerit po-
archidiacono atque secundario acceplis utrinque et situm. Ascendente aulem diacono ad lege.idum, ipsi
oscttlatis manibus pontificis, procedunt cum ipso JJ ; duo subdiaconi redeunt stare ante descensionis gra-
suslentanies .enm. Reliqui gradus procedunt in or- dum. Postquam finitum fueritEvangelium, dicitpon-
dine suo, exceplo qtiod pus de regionariis subdia- tifex Pax tibi, vel Dominus vobiscum. Sequitur re-
conibus debet prsecedere cum Jhyiniara^terio. Queri) sponsio Et cum spiritu tuo. Descendente auteiu
sequuntur septeni acolythi illiqfsregjoqjs cujus «jies diacono, subdiaconus ille qui prius aperuerat libruin
fuerit, portantes septpjn cereoslata acpensa anle ppn- Evangeliorum, recipit eum ; et reversus in presbyte-
lilicem, usque dum ad altarc venerit. j3ed aiitequaiii rium, porrigit illum uni subdiaconorum , ut ipse of-
perveniat Processio ad sc|iolarn , dividuntur cereosla- ferat omnibus ad osculandura , qui sielerunt per or-
ta, quatuor nd dexteram pariern, et tria ad sinistram. dinera graduum. Post evangelicam ergo leclionem,
In hoc honorabili rainisteriq debet pontifex yenire in reponitur liber Evangeliorum in paratorio quodarn ,
tribunal ecclesise, el incliuare capul 56 contra al- sive in secretario.
tare, et postquain surrexerit, jn fronle sua crucera 11. Sed acolythus tenens calicem inbrachio sini-
facere, et uni episcopprtira de hebdoniadariis, et ar- stro , porrigit corporale superpositum diacono , ut
cbipresbyterp , et diaconis pmnibus pacem dare; ac ipse desuper calicem accipiens, illud expandat super
deinde respiciens ad priorem scholae, inpuit ei ut altare, projecto ad sequentera diaconura capite al-
debeat Gloriam dicere. Qui se inclinans ponlifici, i(J tero.
iraponit Hyranum, quo datur gloria sanctaeTrinilati. 12. Pontifex autem sustenlatus hinc inde dexlra
Sed pontifex concelebral interim secreto Oraiionem, Isevaque a primicetio notariorum et primicerio de-
aiitealiareincHnatus, usque ad repeiitionera Versus. fensorum , descendit ad senaloriura , quod esl locus
Nam diaconi, quando dicilur Skut erat in principio, principum , ut suscipiat oblationes eorum. Archidia-
surgunt ab inclinatione, et salulantes altaris latera, comis vero post eum amulas suscipit, et in calicem
prius duo et duo vicissim redeunt ad poniificem, le- majoren», quem subdiaconus regionarius sequens
nentes locum quisquepro suo ordine. At pontifex ad porlal, vaeuuin refundit: qui cum fuerit impletus,
repetiliouera Yersus, sicut diclum est, surgens ab refunditur in scyphum, quem ibi tenebit sequeus
Oratione , osculalur Evangelium et aliare; ac deinde acolythus. Oblationes vero principum subdiaconus
acceditad sedem, et stat versus ad Orientem. regionarius a ponlifice suscipit, ac sequenti subdia-
9. Schola vero, finita Antiphona, imponit Kyrie cono porrigit, et ipse in sindonem , qiiam tenent duo
eleison; sed prior sclinlaedebet ad pontificem custo- acolythi, eas ponii. Sed episcopus hebdomadaritts
dire, quando praecipiat miitare numerum liianiae, et suscipit post pontilicem oblationes reliquorum, quas
inuuenti inclinat se. Quaecum linila fueril, ponlifex ipse manu sua mittit in sindonem, quse sequilur
incipit Gloria in excelsis Deo, si tempus fuerit. Se- D eum. Post quem diaconus sequens amulas suscipit,
dere aulem non oportet pontificem anteqiiam dicant et in scyphum manu sua post archidiaconum eas
Amen , postprimara Orationem. Deinde debent sub- refundil. Similiter transiens pontifex in partetn ma-
diaconi regionarii ascendere, el ad dexleram allaris tronarum, explet omnia, ul supra.
et ad sinislram se slaluere. Sed ille subdiaconus, 15. Deinderedit ad sedem, lenenlibus primiceriis
qui lecturus est, pnslquam viderit episcopos sive manus ejus. Archidiaconus aulem slans anle altare,
presbyteros pnst ponlificeni sedere, quos ipse pnnti- lavat manus suas expleta susceptione. Post hoc iu
fex nulu suo facit secum considere, tnm ascendit in faciem ponlificis respicit, et cum ei annuerit, resa-
amboncm,ellegiileclionem. Postquam lector legerit, lulato eo per humilem inclinatioiiem , ad altare ac-
cantor cum cantorio ascendit, el responsorium dicit, cedit. Tunc accipiens per subdiacones oblatas, hinc
ac deiude per alium canlorem Alleluia, si lempus inde porrigentes eas, ponit tanlas super altare,
fuerit, sive Tractus concinilur; siu miuus, Respon- quantse possint populo sufficere. Composito igilur
soriuin taiitunimodocaniatur. altari et ornalo, 58 archidiaconus deinde suinif
10. Deinde diaconus , osculalis pedibus ppntificis, amulam ponlificis de subdiaconu oblationario, el re
981 ROMANIORDINES. — III. 982
fundit in calicem super colatorium; deinde diacono- 4\ dabit juxta se stanti, ac deinde perordinem cseteri;
rum, ac deinde primiceriorum et secundiceriorum. alque populus osculanlur se invicemin osculoChrisli.
Pdstea aulem subdiaconus sequens descendit in Tunc pontifex rumpit oblatam ex latere dextro, et
Bcholam, ct accipit fontem de manu archiparapho- de ipsa Sancta quara ruperit partieulam super allare
nisiae, ac defert ad arcliidiaconum',aet ille infundit relinquit, reliquas vero oblationes suas in patenam
faciens crucera in calicem. Ascendentibiis vero dia- quara tunc tenet diaconus ponit. Nam archidiaconus
conis ad pontificem, primicerius et secundicerius, levatcalicem, et subdiacono regionario porrigit eum,
noiarii el defensores regionarii descendunt, et in dt teneat juxia cornualtaris dextrum; et accedenlcs
loco suo consistunt. snbdiaconi sequentes cum acolythis, qui sacculos ad
14. Tunc pontifex surgens a sede, descendit ad al- haecidoneos porlant a dextris ei a sinistris altaris,
tare, ct salutat altare, et suscipit oblatas dc mauu ipsi ergo subdjaconi, extendentibus acolylhis brachia
presbyteri hebdomadarii, et diaconorum, atque pri- cum sacculis, sequenles afronte, parant sinus sac-
iniceriorum. Deinde archidiaconus suscipit oblatas culorum archidiacono ad ponenduro oblationes, prius
poniificisde oblationario, et dat ponlilici; quas dum a dextris, deinde a sinistris. Tum vadunt acolytbi
posuerit pontifex in altari, levat calicem archidiaco- dextra laevaque, posl episcopos sive preshyteros cir-
nus de rnanu subdiaconi regionarii, et ponit eum 10 cum altare, ut ipsi sacerdoles incipiant Hosiias con-
super altare juxta oblatam ponlificis a dextris; atque fringere , patena praecedente, quam duo subdiacuni
cum offertorio in cornu alfaris posito, involvens per regionarii deferunt ad diaconos causa confraciionis,
ansas calicem, stat post pontificem. Et ponlifex ut ipsi quoquefrangant, quando pontifex annuerit eis
paululnm inclinans se ad altare, respicit ad scholam, Sed arcbidiaconus evacualo altari oblationibus , re^
et annuit ut debeant silere. spicit in scholam, et annuii eis ut dicant AgoiusDei;
15. Finito autem offerlorio, episcopi stant post ac deiude vadit ad patenam, quani lenenl duo sub-
pontificem, primns in raedio, deinde per ordinem: et diaconi regionarii, ul ipse eliam frangat cum cseteris
archidiaconusa dextris episcoporum , secundus dia- diaconis jtixta cornu aliaris. Explela confractione,
conus a sinistris , el caeteri disposita acie per ordi- diaconus minor, levata de subdiacono patena, defert
nem. At subdiaconi regionarii, linito offertorio , va- eam ad pontificera, ut conimunicetcorporedominico.
dunt retro altare , aspicientes ad ponlificem, slantes Sed ipse pontifex confirmatur ab archidiacono in ca-
erecti usquedum incipiant dicere Hymnuni angeli- licesancto; de quo parum refundit archidiaconus in
cum, id est Sanclus. Quem duin expleverint, surgit ain:ijorem calicem, sive in scyphum, quem tenetaco-
ponlifexsolus, ct inlrat in Canonem. Episcopi veio, lyihus, ut ex eodera sacro vaseconfirmetur populii";.
diaconi, subdiaconi, presbyteri permanent in presby-1Q quia vinum, etiam 60 "on consecralum, sed sangui-
terio incliuati: el cum dixerit iVodisqttoquepeccato- ne Dotniiii comtnistum , sanctificatur per omnem
ribus, surgunl subdiaconi: cum dixerit Per quemItmc modtim,
omnia, Domine, surgit arcliidiaconus solus. Cum 17. Accedunt primum episcopi secundum ordinem
dixerit Per ipsum , et cum ipso , levat arcbidiaconus de manu pontificiscommtinicare; et post eos ascen-
cum olferloriocalicem per ansas , et tenel exaltans dunt pre^byteri omnes, ut communicent ad altare.
illum juxia pontificem. Pontifex autem langit e la- Cum autem communicaverit archidiaconus, calicem
tere calicem cum oblatis, dicens Per ipsum , et cum interea tenet primus episcopus. b Sicut enim in Ro-
ipso, usque Per omnia smculasmculorum. Et ponit niana ecclesia sunimo poniifici ministrant episcopi,
pontifex oblationes in loco suo, etarcbidiaconus ca- sic in caeteris ecclesiis debent episcopis facere pres-
licem juxta eas, diraisso in ansis ejus offertorio. byleri. Recepto calice, archidiaconus confirmat om-
16. Ecce autem finito canone subdiaconus regio- nes sanguine dominico, quos communicaverit pon-
narius sial ante allare cum palena pnst archidiaco- tifex corpore dominico. Hoc officiojuxta altare per-
nutn, qtiam in medin canone subdiaconus sequens acto, ct pugillari cum quo confirmetur populus pei
accipit per acolytbum ; qui scilicet acolythus, 59 subdiaconem rcgionarium jam acceplo, tradilur ca-
quando iuclioat poniifex canonem, venit, subhumero TVIix ab anhidiacono cidem subdiacono perferendus
habens sindoneni in collo ligalam , el tenet palenara acolytho, ut reponalur in paratorio. Deinde dcscen-
in dextera pnrle ante pectus suura. Quando dixerit dit pontifexcum primicerio notariorum el priinicerio
ponlifex El ab omni perlutbaiione securi, vertit se ar- defensorum, ut communicet principcs populorum,
chidiaconus, et accipienspiuenam, osculaiur eam, et et niatres familias eorura. Et sicul archidiaconus
dat diacono s 'Ctindoleiicndara. Cumdixcrit Pax Do- confirmat quos pontifex communicat, sic reliqui dia-
mini sil sempervobiscum,mittit in calicemde Sancta, cones confirmant quos episcopi sive presbyleri posl
subjungens haecverba : Fiaf commhtio el consecralio ponlificem communicant.
corporis el sanguinh Domininoslri Jcsu Christi, acci- 18. Sed cum cceperit pontifex clerum sive popu-
pieniibusnobis in vitatnmlernam. Sed iulerira archi- lum communicare, schola incipit antiphonain ad
diaconus pacera dat episcopo priori, qui et ultra communiouem psallere, ac deinde nutu pontificis
" Tres calices hoc in ordine assignaniur, scilicet calix sacer, in quo fiebat consecratio.
major, in quo recipiebantur prituo viui oblationes; b Qiiaesequuntur ad hoecverba, Receptocalice, etc,
sc.vphusseu calix rainislerialis, supra, uutn. 12, et iulerjecta videnlur.
983 APPENDIX AD S. GREGORIIMAGNILITURGICAOPERA. 984
Gtoria Palri, Sicut erat in principio, et nunc et sem- .\ conus, respicit ad pontificem, ut annuat ei, et dicat
per, subdiaconofacienle crucem in fronte, ut ex hoc ad populutn Ite, missa est. Respondet populus Deo
signo inlelligal prior scholae, quando post commu- gralias. Dicentibusaulem episcopis, sive presbyteris,
nionciij debeat gloriam sanciaeTrinitaii dicere, para- vel sequeniibus ordinibus, Jube, domine, benedkere,
tus eiiam Yersum repetitionis subjungere. Finiia respondet pontifex Renedicat nos Dominus. Atnen.
Antiphona, quae repetitur ad repetiiionis versum, Praecedunt igitur pontificem septeui cereostala, et
pontifcx ad altare dat Oralionem ad Complendura. subdiaconus regionarius cum thuribulo ad secreia-
Qua eliam finita, diaconus, cui prseceperit archidia- rium

ORDO ROMANUS IV,

VEL

FRAGMENTUM VETERIS ORDINIS ROMANI

DE MISSA PONTIFICALI

61 • 1B 62 triDtisvicibus, singulis singulas faciens cruces:

grege numerari. Per Christum Dominum nostrum. Sanctificas, vivificas,benedich et prmslas nobis. Hic
Hic erigil se sursum. Oblatam solam bic benedicit, levat domnus papa ohlalas duas usque ad oram cali-
Quam oblalionemlu Deusin omnibus,quwsumus,be- • cis, ct tangens eum de oblationibus, tenenle illura
nediclam, ascriplam, ratam, rationabiletn, acceptabi- archidiacono, dicit : Per ipsum, et cum ipso, ct in
lemquefaceredignerh (tlic ambo signat, id estobla- ipso esl libi Deo Patri omnipotenti in unitate Spiritus
tam et calicem), «f nobis corpus et tanguis, usquc sancti omnis honor et gloria. Tunc dicit in altum Per
Omnipofenfem,tibi gralias agens, benedixil, fregit, omniasmculasmculorum.Tunc reponit oblatam in al-
dedilque discipulissuis dkens, usque ltem tibi gratias lari, et dicit in alium Oremus. Deinde dicit Pra;ce-
agens, benedixil. Hic quatuor vicibus solam oblalam pfis salutaribusmOniti, usque Sed tibera nos. Tunc
signat, in quinta vice super caliccm solura crucera dicit domnus papa, interveniente nullo sono, hanc
faciens : Hosliam puratn, Hostiam sanctam, Hosliam Orationem : Libera nos, qumsumus, Domine, usque
immaculalam,panem sanctumvitm wlernm,et calicem JPefro,Paulo alque Andtea. Hic nominatim quales
salutis perpelum, usque Immaculaiam Hosliam. Hic yoluerit sanctos, vel quan los commemorat. Deinde
inclinat se iterum juxta allare, dicens, Supplkes te inferl, Cum omnibus sancits da propilius, usque Per
rogamus, omnipotensDeus. Hic orat apud se quod vo- (C omniaswculaswculorum.Respondetur Amen. Deinde
luerit. Deinde dicit, Jube hmc perferri per manus, dicit Pax Domini sit setnper vobhcttm. Non mittit
usque in conspectum.Hic se erigit haccverba dicens, partem de sancta b in calicem, sicut cscteris sacer-
Ut quotquotex hac atlaris partkipatione, usque per dolibus mos est. Dum confringit, Agnus Dei dicit,
Christum. Hae Orationes duse dicuntur, una super et expleta confraclione, quando communicat doranus
a depticios, altera posl lectionem nominum ; et hoc aposlolicus, partem sibi mordel, et reliquatn in ca-
quotidianis, vel in agendis tantummodo diebus : Me- lice mittit, faciens crucem de ca tribus vicibus su-
mentoetiam, Domine, et eorum nomina, qui nos prw- percalicem, nihil dicens. Et sic coitfirmalur de ca-
cesterunl cum signo fidei, et dormiunl in somnopacis. • lice, tenente calicem archidiacono. Quando vero
Etrecitantur nomina. Deinde postquam reciiala fue- domnus apostolicus descendit » ab altari, ineipit
rint, dicat : Ipsis, Domine, et omnibus in Chrhto couimunicare populus, et dicitur Antiphona ad Coiu-
quiescenlibus,locutn refrigerii, lucis et pacis ut indul- munionem. Et expleta Communioneet Antiphona,
geas deprecamur,per eutndem.Nobis quoquepeccalo- tunc surgit domnus papa; et veniens ad altare, sa-
ribus, usque Sed veniw, /itimsuinus, largilor admitte. lutal altius dicens Dominus vobiscum. Respondetur
Per. Hic erigens se archidiaconus veniet, et invol- Ef cum spirilu tuo. Deinde dicit Oraiionem : Quod
vens calicem mappula, levat illum conlra domnum D ore sumpsimus, Domine, mente capiamus,et de mu-
papam. Per quem hmcotnnia, Domine, semper bona nere temporali fiat nobis remedium sempiternum,
creas. Ilic ambo signat, id est oblatam et calicem, Per, elc.

a Id intelligendum de iis qui sacris diptychis in-
scripii erant, quorum nomina recilari olim mos
erat,
b Hic una diversilas, quse non habelur in duobus
primis Ordinibus Romanis, ubi domnus apostolicus
mitlit in culicem de Sancta prius consecrata, quem
rilum Amalarius ex libello Roraano laudat in lib.
n cap. 31, ct post eum Microlcus, in cap. 18.
" En altara diversitas, quod domnus aposloiicus
comniunicat dealtare, non ad sedem suam, ut in
prsomissis Ordinibus. Ex his duohus colligitur liimc
Ordinemesse aliis posteriorem : cujus praemissuui
fragmentum ex velustissimo Codice, qui oliui foit
ConstanliniCajelani abbatis, postea translatus in M-.
bliothecam Sapienlise Roraanse, acceoiinus,
 ADMONITIO 1N QDINTDM ORDINEM ROMANDM.
63 Sequens Ordo Romanus mullse antiquilatis, in Codicevetuslissimo sancli Galli snbsequitur libellnm de
GradibusRomanm ecclesim,quem inferius subjiciemus. Praemissa enumeraiione sacrarum veslium poniificis
aliorumque minisirorum, exhibel Ritum Missseepiscopalis secundum morem lunc receplum in ecclesia Ro-
rnana. Hunc vero Ordinem esse Romanae Ecclesiae inlelligitur ex designatione initio facia episcopi Romani,
aliusa poniillce, et presbyteri itidera Romani. ln Missaeriiibus mulia observaiione digna. SymbolumCP. post
Evangelium assignatur, ut in secundo Ordine Romano, quod est contra sententiam fiernonis Augiensis ab-
batis, exislimantis hoc non fuisse usitatum in Missa apud Romauos anie Henrici sancti imperatoris princi-
paium.
Priori htiic libro de Missa cpiscopali succedit alius Ordo ejusdem argumenti, jam edilus, sed denuo colla-
lus cum antiquis Codicibus manuscriplis.

ORDO ROMANUS V,
DE MISSA EPISCOPALI PRIMDS.
64 I. De veslimenlis ponlificatibus. 1A ciamenta vero tam ponlifex quam etiam et omnes
1. In primis cam. et cingilur supra. Dein linea reliqui, sive fesiis diebus, sive quolidianis, utio
cum cotlis, serica, et cingulum. Post haec mitlitur modo induuntur. Item diaconi.
b anagolagi; exinde dalmatica minore, postea ma- III. Item unde supra.
jore dalmatica, [et supra orarium. Post haec planela, 5. In primis elenira vestietur episcopus cunctique
et supra miititur pallium. Nara in his diebns Natalis presbyteri, qui praesentes fuerint reperti, et septeiu
Domini, Pascha, sancli Petri, et die ordinaiionis aut quinque vel tres diaconi, et lot numero subdia-
suac, alius coloris planeta induitur. Sestacecin manu coni; ct acolythi quot fuerint diaconi. Presbyteri vero
d
porlal, ilem calciamenla,in pri odhones, dein cam- dum a cantore incipitur Invitatorium , omnes slent
pagos. in Ioco suo, id est hinc et inde ex ulraque parle
II. Item de veslimentoalii Romani episcopi. chori. Cumque a cantore versus ad Invitatoriuin
2. In primis cam. et cing. postea tunica alba; dein elevaius fuerit, inchoatur processio, prsecedenli-
orarium. Post haec planela; et seslace in manu, bus videlicel cum thuribulis duobus acolythis. Post
calciamenta, odhones, et campagos. hos sequanlur septem aut quinque sive tres acoly-
5. Presbyter Romanus simililer, praeter laniiim thi cum candelabris, juxta scilicet numerum, ut prse-
sublalares, qnos mittit presbyter et diaconus. In pri- B ] diximus, diaconorum seu subdiaconorum. Dein sub-
mis cam. et supra cinguluni. Poslea lonica alba el sequantttr subdiaconi bini procedentes, quos simili-
e hrachiale in ter bini seqnantur diaconi : quorum duo pontificem
cing. deinde anagolagi : post hoc
dextra manu ; dalmatica minore et majore, et pla- ex utraque parte sustentantes ducant, archidiaconus
neta, usquedum venilur presbylerio. Ibidem 65 videlicet ad dexieram, id esl leclurus Evangelium,
tolliiur ab acolytho. Calciamenla sicut pontifex. et alius quilibet ad sinistram. Cumque ante chorum
Subdiaconi cam. et cing., deinde anagolagi et tunica psallentium pervenerint, subdiaconi slatim pergant
alba, orarium, ct sestace in sinistra manu. Acolythi ad loca sua in chorum; diaconi vero et acolythi can-
cam. et cing., sestace in sinislra latera ad cing. delabra et tbiiribtila gestantes dividanlur ex ulraqiie
pendens, tonica alba, etorarium ad collum, et pla- parte pontificis, id est, si septem fuerint, quatuor
nata; etquando in gradu psallitnr, planeta abstol- stent ad dexteram, et tres ad sinistram; si vero
litur, et orarium portat in manu; calciamenta, qninque, lres ad dexleram, et duo a sinistris; tres
odhones, et subtulares, sicut et subdiac. Reliqui aulem si fuerint, duo slent a dextris pontificis, et
veroinferioresgradusecclesia", qui in gradti psallunt, iinus ad sinistram. Duo quoque acolythi thuribula
sicut et acolythi. llli vero qui in ambone non psal- portantes anle ordinem stanlium 66 presbyterorum
lunt, si habuerint.similiter induantur; sin autem noni Q divisi stent. Ponlifex aulem non prolixa complela
potuerint,... oratione, verlat se ad dexteram, annuatque uno
4. Item quotidianis diebus qualiter pontifex in- presbytero ante caelerossianti, osculeturque eum.
duitnr. In prirais cam. etcing., deinde lonica serica,, Dein ad sinistram se vertens alii annuat presbyte-
orarium, planela, et paliium, seslace in manu. Cal- ro, et simililer eum osculelur. Deinde exlremo in
* a est
ld camisia, scilicet linea, «t quideni strictior' qua forsan sandalia significantur. Nam Ordo Roma-
super quarai r.us in ordinatione episcopi sandalia distinguit a
atque interior, leste vulgato Alcuino, undulala
linea amplior cum cotla, quo nomine su- campngis,qui tibiam legebant. Caligmusqtte ad genu
perpellicea Romani etiam nunc appellant. tendentes vocantur in Sacramenlario Menardi, pag.
b Anagolagiumjam ssepe pro ainictu seu superhu- 260.
nierali usurpatum superius vidimus. e Aliud a raanicis seu chirotecis, <Ie quibus Ordo
e Sesfacis nomine sutlarium,quod extremis digitisi Romanus vulgatus, pag. 99, col. 2, et Sacramenta-
antiqui sacerdotes ac ministri ferebant, designarii rium Menardi, pag. 260. Erat ergo brachiale hic or-
existimo. namentura brachii dextri,
d Foi te insuper odhones. Eadem vox ilerum infra,
587 APPENDIX AD S. GREGORHMAGNILITURGICA OPERA. 988
dextera parte stanli annuat diacono, et osculelur lA.accipiat a ponlifice oblatas, aliusque cannam
portans
illum; acdeinexiremoinsinislra parlestanti annuat, in qua diaconus quilibet libamenvini suscipiens in-
et similiter euni osculetur, ct sic cunctos diaconos fundat. Rediens itaque a populo pontifex accipial
vicissim se vcrtens osculeiur, novissirae lamen illum oblationem a scholsc sine vino, et pergens ad sedeni
qui Evangelium legere debet. sedeat, offereturque ei aqua, lavetque manus suas.
6. Hoc auleni explelo, annual cantori ul G7oria Et habeattunc subdiaconus in lococalicem cum vino,
dicat; ipse vero ductus a djaconibus pergat anle al- et super illum corporale involutum, et acolythus
tare, iiiclinalisque ad Oralionem cunctis, staniibus patcnani cum oblalis. Accipiens itaque diaconus
acolyihis cutn candelabris ct tlttiribulis in loco quo corporale, eat ad dexieram altaris parlein, jactetque
prius oraveral. Prope vero explela Oratioue, annuat illud devolvendoad alteram allaris partein; quod
dtiobus extrerais diaconibus, uno binc et alii inde, alius suscipiens diaconus, cxpandent illud desuper
ut vadant, osculenturque untis dexlrum , et alius si- altare. Redeat quoque diaconus qni Evangelium
nistrum cornu altaris; et sic cunciis diaconibusan- legerai, osculeturque genu episcopi, el accedat ad
nuat ut bini faciant, et novissime leclurp Evange- altare, annualque acolytho qui oblalionem populi et
lium. Ipse vcro pontifex elevat se ab Oratione, per- scholse in palliogestat; accipialque ex ipsis oblalis
gatque ct osculctur Evangelium, quod super altare B ] quantum ei videtur; el ponet eas desuper altare in
jacueril, ealque in dexleram allaris parlem, stanti- corporale quod expanderanl, iiifiindalquede cauna
bus etiam eadem parte qualuor aul tribus aut dtto- libamen vini in calicem; et pergat ipse cura alio
hus diaconibus, et ex altera Iribus vel dtiobus seu diacono, et per brachia susieulando ducant episco-
uno. Ipse vero pontifex canlori annuat, quando pum ad altare, accedantque presbyieri offerenles,
eitcelsiori Toce Kyrieeleison sive Chritle eletsondici diaconi deinde sine uno [Forsan vinoj videlicei. Hoc
debeat. Ipsa autera explela , dicalur a pontjfice Glo- aulem expleto, accipiat diaconus de manu acolytbi,
ria in cxcelsisDeo, deponenturque ab acolythis can- et porrigal episcopo; ablalisque oblalis in illa jacen-
delabra, et reponenlur seu suspendenlur thuribula. libus, reddat eam iterum acolylho, Cpnlor vero per
7. Et Gloriain excelsisDeo percelebrata, dicatur a juniorem suumcannam cum aqua involutam niappula
pontifice, ut raos est, Oratio; sedensque ipse annuat transmillai 6ubdiaconocalicem in manu lenenti; et
presbyieris u| sedeant. Subdiaconus itaque, leclione ipse eamdcm in calicem infundet aquara, 68 rcd-
perlecta, genu osculelur cpiscopi. Cantores qnoque datque diacono calicem : qui annuente episcopo po-
qui Gradalevel Alleluia canlavcrinl, si in gradti quo- nat eum super altare.
libcl fuerint ordinati, genu similiter osculenlur 9. Subdiaconi itaque, dum canilur Sanclus, post
episcopi; si vero extra gradum fuerint, pedibus ejus C( altare pergant stare, versi videlicet contra diaconos
pervolvanttir. Episcopus vero annuat magistro scho- post episcQpunisiantes. Postquos diaconosduo aco-
lac, qtiando a canloribus Gradale vel Allelttia repe- lytbi cuirj duabus paienis sient. Infra actionem igi-
lere debeal. Cum vero diaconus ad legchdum Evan- tur detur aqua presbyleris ut lavent njanus suas.
gelium pergere debet , osculelur genu episcopi ; Quando dicitur a pnniifice Nobh quoquepeecatoribtts,
accedensque elevat Evangelia, prsecedentibus eum detiir diaconibusb aqua, et subd.iaconiredeant ad
duobus acolythis cum candelahris, et ante illos duo- loca sua.
bus aliis acolythis cum incensoriis. Perlecto auteni 10. Unus vero eorum qui lectionera recitavera,,
Evangelio, dicat cpiscopus Pax tibi; et elevat Credo Stel post diaconos jtixta acolythos , ut duin dicitur
in mum Deum. Et candelabra ab acQlyihis exslin- a pontifice Da propitius pacem, accipiat ab acolytliis
guantur, el 67 Post altare ponanlur. Acolyiborum palena,s, osciileturqueeas, el det eas diacouo, qui et
autem gestantium incensoria unus pergat ad allare illas inler manus osculetur subdiaconi; quas etiam
incensionemexhibere circa illud, necnon et episcopo diaconus episcopoosculandaspraebeat.Acceplisiiaque
ac presbyferis, alque diaconibus cunctoque clero; illis, episcopus dividat inter eas sacrosanctum cor-
alius vero pergat ad populnm. Stet autem paralus pus consecratum, rurapatque unam oblaiam, ei ex
juxla pulpitum subdiaconus qui leclionem legeral, D ea paniculam unam in corporale miltat, et aliam in
ut dum perlectum fuerit Evangelium,accipiata dia- calicem, dicendo : Pax Domini sil sempervobhcum.
cono Evangelia, et exbibeat ca ad deosculandum Yenientesque duopresbyteri.unus hinc et alius inde,
episcopo; quibus exosculatis, exhibealur ei et in- faciant cum eo pacem; deinde arcbidiaconus, et
censorium. redeal ad sedem. Et archidiaconus, Evangelium sci-
8. Credq in unum itaque decantato, dicatur ab Iicel qui legerat, accedat ad allare; elevetque pate-
cpiseopo Dominus vobiscum. Oremus. Pergalque nas, el donet eas acolythis, jubeatque unam ante
episcopus, sustentalus a duohus diaconibus ct caete- prcsbyleros, et aliam diaconibus coram lenere, til
ris sequcntibus, primutn ad viros oblationem cum frangal scilicet oblatas superimpositas. Elevat etiam
vino facienles,dein ad feminas. Acolytbusvero unus el calicem, donatque illum subdiacono, Fractis ita-
lineuin pallium, ul mosest, factum, ante sc lenens, que oblatis, jubeal diaconus acolytho ut deferat
a Nempe aquam, qua de re supra in primo libel- transnxttlalsubdiacono.
lo. Idclarius hic in consequenlibiis : Canlorveroper b Aiiialariiis, in lib. in, cap. 25 : In eodemofflcio
juniorem suum cannamcum aqua involuiammappula lavant diaconi manus.
 989 ROMANIORDINES. — VI, 900
unam patenam ad sedem ante pontificem. Qui sur- A episcopo accipiat,eta diacono confirmetur. Presbyter
gens vertat se ad Orienlem, et communicet. Su- autem unus, aut duo, vel tres, seu quatuor fuerint
sceplumque diaconus ab acolytbo calicem porrigat necessarii, aliam accipiant patenam, et ex ea in reli-
episcopo, et confirmet; rursumque a diacono calix quas partiantur patenas; confirment sanguine sacro,
reddatur subdiacono. el sic populum cominunicent, cantante scbola Agnus
11. Accedentes quoque presbyteri communicent, Dei, et Communionem, Qmnes gyi voluerint habeant
quibus episcopus donet sacrosanctum corpus in ma- cornmunicatum. Diebus yero soleinnibus, id est prae-
nus, eantque ad sinislrura cornu altaris, osculenlur- cipuam festivilateiii habeiitibtis, peracia Missarum
que illttd, et communieenl. Siibsequalur eliam eos soletnnitate, prqcedenle pontifice.jjccurrat ei cantor
snbdiaconus cum calice, donetque eum primo com- cum schola, et dicat: Jube,domne, benedicere,respon-
municanli, qni et tribuat subsequenti; et sic per or- deaturqtie a ponlifipe Benedicgt nos Detts, et lota
djpem unus alleri tribuat, donec omnes confirmet. schola alta dicatvoce A*nen.Siniili etiaui ralione fiat,
Simililer quoque post illos, diaconos communicent duni ingredi in secretariuin fehel.
69 et conlinnent. Dein cierus communionem ab

ORDQ ROMANUS VI,

DE MiSSA EPISCOPALI SECDNDDS.
Ordo Procettionh, si quando episcopus feslivis diebus B gelium quod illo die legendum est osculalur. Ilis
Mhsani ce(ebrare vglupfil, ita ut ab anliquis Pairi- expletis, cum a Psalmus paniatur, i«nuente episcopo
bus occidentaiium instilulione est" constilulus, hic
adesse cernitur scriptus. praecedant acolylhi cum candelabris, primum umis,
tum duo et duo, et suhdiaconi similiter. Protinus
70 *• Postquam prima hora celebrata fugrit in, diaconi secuturi. Et sic procedat sacerdos in chorum,
conventu fratrum, qui apud quosdain capitulum njin-
ducenlibus eum duobus presbyleris, quos cappis jam
cupatur, a decano vel cantore singuli ad Missam anle pracdiximus esse indulos, sive, ut alii volunt,
niinisteria acturi destinandi sunt. Et cura tjqiinna-
diaconjbus. Apud quosdam auiem in hac processione
bulura ad tertiara sonuerit, qmnes simul fra^res,in aliis
subdiaconibus praecedentibus, ille qui lectionem
chorum ordinaiim convenire debent, humeralibus ej;
auiem casulis induti. Sed Pro- leciurus est cutn Evangelio reiro diaconos episcopum
albis, apud quosdam coram quem duo acolythi cum caudetahris,
cessionem corara episcopo aciuris a custbde ecclesiae praecedit,
cum thuribulo anlecedant. Quibus ulique
in saprario ornamenla praebenda sunt, preshyteris unusque
in lioc consenliendura esse volumus.
duobus, qui episcopum ducturi sunt, cappse, diaco-
nibns stolae, et dalmaticie, subdiaconibus vero sibi 5. Igitur ut omiiis processio in chorum venerit,
scilicet
congruae vesles, quae apud quosdam subdiaconales • acolythi cum candelabris se dividunt:quatuor
rioininantur; et mappnlae in sinistra raanu ferendae, in dexteram, et ires in sinistram, similique modo
Subdiaconi aulem, protinus ul in
acqlyihis candelabra, et thuribula portaturis casulae. diaconi faciant.
His cum induti fuerint, acolytis candelabra porlan- chorum venerint, quasi qusedam linea porrecti usquc
tibus, subdiacotms archidiacono Evangelium fert, in ad altare progredientes, simul se iiiclinetit corani eo,
inedip sfatili extra sacrarittm, sive intra, ubi se pbn- atque Evangelio superposito, qualuor in dextro ejus
tifpx par?l, retro acolythis ordinatim standum esl. cornu, et tres in sinistro consistant. foniifex yero
Duq apten) presbyteri ita, ul ad Missam, excepto ptislquam in medietatem perducitur, presbyteris, qiii
qupd cappis induli sunl, veslili, una cum septera eum ducebant, sive diaconibus manus ejus osculan-
diaponibus corara ppiscopo stnntes minislrent ei, tibus, ]iropriaque repetentibus loca, inclinans se
cant.anles cujn illo septem Psalmos cum liiania. Deum pro peccatis suis deprecetp.r. Tunc erectns
2. Tertia vero a fralribus impleta, procedunt dla- primum presbyteris duobus, deinde diaconibus per
coni de sacrario, dividenles se in duas parles, qua- prdinem omnibus pacis oscula dabit. In quibusdam
luor ad dexteram, 71 ires ad sinistram: et lunc enim locis usus est et cqnstteludo, ut bis finitis ini--
procedatepiscopus, sieique ex choro sic prope adeo, nister cum ihtiribulo subdiaconum Evangelium por-
ut cantori mapu innuere*valeat. Gui etiam silendnm tanlem antecedat ad allare, coram illo incen.suin
est, usquequo epispopus cantare jusserit. Dehinc in- ponens; et subdiaconus desuper Evanpelium depo-
huenle episcopo canteiur Inlroitus. Et ponlifex a nens revertalur. ln aliis vero non incensum ad altare
custode ecclesias,qui alba indutus esse debet, in- portaiur, anteqtiam oblationes allari superponantur.
censura accipiens, ponat in thuribulum, et archisub- 72 i- Jgitur his peracf)s, cuni Glpriq iiinuenfe
diacono apportante Evangelium complicalum, oscu- episcopo cantabitur, a ssepe diclis presbyteris iu
letur ; quo tamen a plerisqye revoluto, illud Evan superiorem ducendus est gradum, non omnino ad
a Qnippe oljn) iiop HDHS tantum ex Psalmo Versus, Menardum nQstruni ln <>••• ^acrfiiraentarjum
-. Gregoria-
ut modo, fjpc^ntabfiiMr»fi l?)lr«»itum,sed Psalmus num, pag. 5.
Dontinuabatursid nutum sacerdotis celebrantis. Vide
091 APPENDIX AD S. GREGORHMAGNILITURGICAOPERA. 992
altare. In quo etiam loco gressus figendus est, us- A1 l lylhi cum candelabris usque ad altare anlecedant.
qucquo presbyleri primum, et lunc duo et duo dia- iQuo cura perveneril, episcopus, acceplo odore iu-
coni altaris cornua osculentar, et novissime archi- censi i et Evangelio deosculato, ad praedicationemper
diaconus solus. Sed continuo ut episcopus in altiora manus presbyteri et archidiaconi pcrdueendus est
scandere inccepcrit, subdiaconus qui prius juxta al- Et inlerira dum sermouem facit ad populum, sub
tare stabal, choro Gtoria Patri canente, ad propria diaconus circumcundo fratribus Evangelium appor-
loca revertendum est, et quatuor in dextro choro, tet, ah omnibus ordinalim deosculandum; sin auietn
tribus in sinislro slandum crit. Quibus ila finiiis, episcopus prsedicare noluerit, alta voce incipiat ca-
item verstis a choro cantandus est, et pontifexusque nere Credoin unum Deum, et ila oinnis chorus inci-
in medietatem aliaris ducendus est; ubi se altari in- piens Palrem omnipotentem,ad finem usque perdu-
clinans, Evangeliumosculetur;et sic demum dextro cal. Diaconusvero slalim ut a pulpito gradum ad al-
cornu allaris, ubi etiam sedes sibi parata est, oscu- lare ascenderit, accipiens corporale ab acolylho,
lum ferat. Tunc alius presbyter proprium repelat alio se adjuvante diacono super altare distendat.
locum, alius aulem libruro episcopo porrigal alqtie Quod uiique linteum ex puro iino contextuni csse
revolvat, et diaconi qualuor in dexlro, tres in sinis- debet, quia sindone raunda corpus Domini legitur
tro allaris comu consistant. n-n iiivolulutii in sepulcro; et tantae quantitatis a esse
5. Peracto ilaque Introilu , innuenle episcopo, debet, ut tolam aliaris superficiemcapiat.
caniaiidum est Kyrie elehon, sine cujtis insinualione 8. Arcbisubdiaconus quippe ut Evangelium ab
cantorem nibil canere licebii. Et lunc acolytlii can-
oranibus clericis deosculatum super altare deposue-
delabra in inferiori gradu, quasi quodam filo, per calicem ab acolylbo, archidiacono ap-
reciam lineam ponant, vel, ut quidam volunt, in rit, accipiens
niodum crucis. Igitur cum Gloria in excelth percan- porlet vinum, perb colam, quam in sinistra manu
Romanus Ordo archisubdiaconum auriculari digito
tabitur, et pontifex se ad populum, Pax vobhcum ferre
diciuriis, cnnvcriil, diaconi simul cum co se conver- ex jubet,metallo purgandum. Quod utique vas in id opus
suri sunt. Cumque collectam finieril, lectio legalur. aliquo formatum, in medio sui pluriina
acus foramina ad excolandum vinum osten-
Et sedente episcopo, accedal arcbidiaconus. ef genu quasi
et illud archisubdiaconus per tolum Missaeoffi-
flexo ante eum regat vestimenla illius, et praebens dit,
cium in sinistra raanu illo quo praediximusdigito an-
se ad pedera, reveriatur. Finita vero leclione, illis,'
nulo suspensum portaturus est.
qui Gradualemet Alleluia canlaluri sunt juxta pul-
pitum in inferiori gradu standum est. 9. Quibus ita peractis, et Symbolofinilo, dicat pon-
6. Cum aulem omnia usque ad Evangelium im-- /p tifex ad populum, una cum illo diaconis, ut prsefgti
pleta Inerint, accedat princeps ecclesiae ad episco- sumus, conversis, 74 Dominusvobiscum,et Oremus.
pum, pyxidem in qua thus habetur manu ferens, se- Et lunc illo innuente Offertoriumcantetur a choro:
quente acolytho, qui thuribulum poriai, et imposilo o et" ille a presbytero et archidiacono ad locum ubi
in illud incenso ab episcopo, et subdiacono in dextraa oblaliones a fidelibus laicis sive viris, sive feminis,
parle altaris diaconum prsestolante, accedat diaconus s offeruntur, easdem accepturus, ducatur, praeceden-
ad altare. Dominum his verbis adoraturus, Domine, ', tibus coram eo subdiacono cum calice, et acolyiho
labia mea aperies, el os meum annuntiabil laudem u cum patena. Quo cum pervcajrit, diaconus a sub-
tuam. Et adorato altari, genua flectens ante episco- i- diacono calicem accipiens, omnibus qui oblationes
pum, accipiat ab eo Denedictionem,el prscbensse add obtulerunt, eisdem ab eo acceplis et in patenam
pcdes ejus, adhibenle manum episcopo, osculelur ir impositis, manura suam cura calice ad osculandum
eam; etproiinus ad altare progrediens, sumat Evau- I- praebeat, et illum iterum subiMaconodel ad portan-
gelium continuo lecturus.Candelabra autem ferentes ;s dum; ille auiem cum presbytero episcopumad allare
infra pulpitum conira diaconum 73 slarc debenl. l. reducat similiter ut ante, praecedenlibusipsis cum
Sed ille qui thuribulum tenet juxta eum stet in in calice et patena. Ubi cum venlum fuerit, et epi-
siaistra parte, usquequo Evangelinm perleg.itur. Ut Jt p. scopus sedem peiierit, anlecedant duo acolythi cum
autem diaconus legere incoeperit, duo acolythi invo- o- roanutergio, et genu flexo ante euro lolum illi sinum
luti in sacrario a custode ecclesisesacra vasa accep- j- de eodem cooperiant, ne lavans manus aqua casu-
luri sunl, et ea in chorum porlaluri; et alter cum m lam spargat. Terlius autem acolythus, aquam illi
calice corporali cooperto, et vino cum aqua misla La ministraturus, in medio duorum genufleclat cum
infuso, in dexlera parte, alterque cuni paicna in si- i- eo. Quod ideo ab antiquis Patribus decretum fertur,
nistra parte erit. ut poniifex qui cuelestem panem accepturus est, a
7. Iiaque perlecto Evangelio, accipiat subdiaconus is terreno pane, quern jam a laicis accepil, manus la-
pulvinar et Evangeliuraa diacono, eumque praecedat, it, vando expurgel. Lotis autem manibus surgat epi-
corara quo etiara unus cum tburibulo, et septem aco- o- scopus, ut accipial ohlationesa duobus presbyteris,
a Nunc longeminus est illud corporale, ut omni-
i- calicem, ne quid impurum decidat, infundi mos erat
bus perspicuum est. Ejusdera magnitudinis est in Quod additur hic ex Ordine Romano, in nostris li
pramiissis libellis. bris non invenio,
b Editi, columseu colatonum, per quod vinum m
993 ROMANIORDINES. - VH. 994
et diaconibus, et ab oranibus clericis, quas non tam .\ ad Benedictionem,et clcro respondenle Deo gratias,
Patrum instituta jubenf, quam propriura arbitrium porrigat episcopo librum.
immolare suadet. Quas cum acceperit atque altari 12. Expleta autem fienedicfione veniens preshyter
sitperposuerit, apportanle sibi archidiacono oblatas accipiat pacem ab episcopo, eamdem cseteris obla-
in patena a nullo imraolatas, accipiat ex illis quan- turus. Diaconusvero sumens calicem et poteiiatii ab
tnm sibi sufficere videatur, et alias archidiacono altari, subdiacono palenam porrigat, quam ille aco-
restituat, quas ille custodi ecclesisead observandum lylho ad tenendum prajbeal. Ipse autem diaconus te-
coramiltat. nens calicem et fistulamsiet ante episcopum, usque-
10. Igitur oblatione allari superposita, accipiens dum ex sanguiue et corpore Christi, quanlum volue-
diacanus calicem ab arcltidiacono, super altare con- rit, suraat, et sic calicera et fistulam subdiacono
linuo ponat. Tunc episcopus benedicens Hoslias , et commendet. Quo protinus in sinistrum cornu allaris
dicens, Veni, * sanctificatoromnipolensmlerne Deus, pergente, acolythus ibi cum palena coram episcopo
benedic hoc tacrificium libi prmparatum,' qui vivis et consistat. Presbyteri vero et diaconi osculando epi-
regnas in tmeula smculoium, convertat se et sumat scopum, corpus Christi ab eo manibus accipiant, in
incensuni a custode ecclesise, ponensque in thuri- sinistra parte altaris communicaluri. Subdiaconi au-
bulum olferat illud altari, detque archidiacono. Ille B tem osculando manum episcopi, ore b accipiant cor-
vero postquam hoc commendaverit acolytbo, eat in pus Christi ab eo. Postquam vero diaconi in sinislro
locum suum, scilicet iu raedio diaconorum, qui om- comu altaris de sanguine Chrisli cominunicent, ve-
es coram altari relro episcopum per rectam lineam nientes subdiaconi ordinatim accipiant sanguinem
slare debent. Tunc episcopus dicat, ad populum ab archidiacono, manum cjus osculantes. El eident
conversus, Orate pro me. Hoc cum dixerit, 75 suk- archidiacono nimis caute 76 procurandum est ne
diaconi eant retro altare, et ibi slanies, cantaturi quid in calice aut patena sanguinis vel corporis
sunt quindecim grad. et diaconi corara altari simili- Gliristi remaneat.
ter. Apud fquosdam usus oblinuit subdiaconos in
13. His ila peractis, duo diaconi complicanles cor-
choro slare, usquedum Sanclus canatur, el hoc fi-
ponant super calicem, fistula adhuc in eOre-
nilo, eos coram altari relro diaconos aliquot gradi- porale Interim autem cantelur AgnusDei, et quse
bus infra consislere, et tunc relro subdiaconos aco- manente.
tunc canenda sunt. Debinc oranes cum jam comuiu-
lylhum palenam et fistulam habentem inferius stare. in sinistram
11. Ergo cum diclum fuerit Sanctus, veniant tres nicaverint, acolythus qui patenam portat
altaris parlem pergens cum subdiacono consistat.
acolyihi aquam diaconibus ministraturi; qui cum Sedente vero
loti fuerint, et archidiaconus cum episcopo calicem C episcopo secundum prsedictum ordi-
tres acolythi genu flexoante eum aquam mani-
levaveril, el ille dixeril Per omnia swcula swculorum, nem,
in aliquibus Iocis subdiaconibus in priorem locura bus ministrant. Lolis autem mauibus, surgente epi-
convertenle se ad populura, et dicenle Domi-
euntibus diaconi ibi persistunt usquedum Pater ito- scopo,
nus vobhcum, subdiaconus cum calice, et. acolylhus
ster canlabitur, et sic demum omnes revertuntur.
cura palena una cum diaconibus se conversuri sunt.
Cumque episcopus JPaler nosler fmierit, accipiens collectara finierit, et diaconus Ile
archisubdiaconus patenam ab acolytho, oilerat eam Cuinque episcopus
Missa est, et clerus Deo gratias dixerit, duo diaconi
archidiacono. Ille auieo), ut episcopus dicit Da pro-
accipientes manus episcopi, et subdiaconus cum ca-
pilius pacem, patenam illi accommodans, humerum lice, et
acolythus cum patena eum antecedentes, ut
ejus osculetur. Statimque episcopo dicente Per om- ita exeuntem cum omni pro-
nia smcula smculorum, accipiat benedictionalem li- prsediximusinirantem,
cessione ad sacrarium reducant.
brum; et conversus ad populum dicat Humilialevos
a Micrologus,in cap. H, ait hanc Oralionem reci- ut et diaconi Eucliaristiatn manibus, sub-
tari juxta Gallicanum Ordinem. presbyteri
b Observandus hic diversus coramunicandi diaconi ore accipiant.
ritus,

ADMONITIO IN SEPTIMDM ORDINEM ROMANDM.

Post libellos veteres Ordinis Romani sequuntur antiqui libelli tres , unus de baptismo, ac duo de ordina-
tionibus sacris. Primum ex his nobis 'suppediiavii eruditus Josephus Maria Thomasius, eumdemque contuli-
mus cum pervetusto Codice Colbertino, n. 416. Idem libellus cum multis interpolationibus habetur in vul-
gato Ordine Romano a pag. 61, Ejus aniiquitatem vel lectio ipsa probat. Multa his consimilia occurruut iti
Sacramenlario Gelasiano a pag. 47 Editiouls Thoraasianae.

ORDO ROMAOTS VII,

Incipit Ordo Scrulinii ad electos, qualiler debeat celebrari.
Denunlialio scrutinii, quod terlia hebdomada in elecli nostri divinitus instruantur, imminere cogno-
Quadragetima, secunda feria, iniliatur. scite; ideoquesollicita devolione succedente sequenti
77 i. « Scrutinii diem, dilectissimi fratres, quo quarta feria, circa horam tertiaro [Atl., diei sextaiuj
995 APPENDIX AD & GREGORII MAGM LITURGICA OPERA. 996
eonvenire dignemini, utcoeleste mysterium, quo dia- A. A minas facienscrucem ut priusj et imponet manum su-
bolus cum sua pompa deslruilur, et janua regni coe- percapitaipsarum dicendo, Exotcho te,immunde spi-
lestis aperitur, inculpabile Deo juvante ministerio ritus. lteruro adinonet diaconus, Orate,electm, et re-
peiagere valeamus. Per. » Ut aulera ad ecclesiam liqua siculaniea; et signent patrini, sicut prius. Et
venerint, sicut diximus, quarla feria, hora tertia, tunc presbyler accedit faciens crucem in singhlorum
scribantur a nomina infaniium, vel eorum qui ipsos froniibus, sicut prius, et imponet manura super ca-
suscepturi sunl ab acolytho, et vocenlur ipsi infantes pila ipsorum, diceus Orationem hanc : Mternam ac
ab acolytho in ecclesia per nomina, vel ordine sicut jusiissimam pktatem tuam. Idem ipse facit super fe-
scfipti sunt, ita dicendo : Ilte puer, el sic per singu- minas, similiter dicens ipsam Oraiionein. Ista omnia
los. Et statuuntur masculi seorsum ad dexteram par- consumraaia , iterum admonentur a diacono ita:
tem, feminsead sinistram. Et lunc inprimitus faciat Orale, elecii, flectite genua. Et post paululniii dicit:
presbyler in singulorum fronlibus crucem cum ppllice 79 Levale. Complete Oralionem veslram in unum, et
dicendo : ln nomine Palris et Filii et Spirilus sancli. dkite Amen. llerura dicit : Signate itloi; state cuin
El imponens nianiim super capita eorum, dicit hanc disciplina et cum silenlio. Et sigriant patrini, ut piiuS.
Orationera : Omnipatens sempiterne Deus, Pater Do- o'. Inde revertit sacerdos ad sedem suam, fetlegitur
mini nosiri Jesu Christi. Item super feminas faciat B ] lectio Ezechiel prophetse: Hmcdicit Doniirius: Effnn-
similiter. Et postea benediccl sal hoc modo : Exor- dam supervos aquani mundam, usqu^ ei salvabo vos
cho te, crealura sath. Et iniltil in ore infaniiura de ex universh inquinamenlis veslris. Sequitur Gradale
ipso sale per singulos ita dicendo : Aceipe, ill., salI [All., ResponsoriumJ,Aspiciatrivos, et crescerefaciam,
sapientiw propiliatus in vilam wlernam. Et dicat post Postea admonenlur a diacono itsi: Catecltumenirece-
daluin sal hanc Renedictionera : Deus palrum noslro- dant. Si quis calechumenus esl, recedat. Omnes caie-
rum, Deusuniverswcondiior veritalis. chumeni exeaiil foras. Et Cgrediunlur ipsi electi,
2. Inde vero exeant foris ecclesiam, exspeelantesi exspectantes pro foribus, iisquedum cotnpleta Iiieiinl
horam 78 quando revoeentur. Tunc incipiat clerus; Missarum solerania. Deinde legitdt' Evangelium se-
Antiphonam ad Inlroitum, Dum sanclificatus fuero in[ cuiiduiii Matthseura: ln illo iempottj respbridensJesua
vobh; qua (inilii ascendil sacerdos ad allare, el dicitl dixil: Confitebottibi, Palef cmii, osfjue Jugiim enim
Orationem :, Oremus. Da, qumsumus, Domine, eleclis-, meum suave est, et onusnieum leve. fet fiffefuiittir
noslrh. Et postea sedet in sede sua, et voceniur in-. oblationes a parerttibus, wfl ab his cfiiiip^bs suscep-
fanies a diacono dicenie: Catechumeniprocedant. Etl turi sunt, el ponif ipsas sacerdos Super altare, et
vocanlurinfantes ab acolytho per nomina, vel ordine, dicit Orationein secreiO: Misetatio tua, Deus, ad luvc
ut scripti sunt, et statuunlur ut prius, masculi adI 'G percipiendu nii)tteria. Ubi dicit Metiienio,Obmine, fat
dexteram, feminsead sinistram; et puslmodiim com- muloruni fariiularunique iuaruni, reCitaniur noiniua
monenlui' a diacono ita : Orafe, elecli, fleclite genua. virorura ac unilieruin qui ipsos infanies suscepluri
Et poslquam oraverint, dicit Levate. CompleleOra- sunt. ltem infra Actioiiem, Hiinc igitttr; expieta ati-
iionem vestram in unttm, et dicite Amen. Et respon- tem recitenlur honlina electorum. Posiqiiani reciiaia
dent omnes Amen. llem dicit diaconus : Signate illos,, fuerint, dicil: Hos, Domine, fbnie bdplhmaih inno-
accedite ad Benedktionem. El signent illos infanless vandos. Finila vero Missarum soleinni.i, communiccnt
in frontibus eorum palrini vel matrinae de pollicibusi otiines pfaeter ipsos"infautes. Deinde annuntial pres-
suis, dicentes In nominePalris et Filii etSpiritus sancti. byter tit in ipsii hebdotoada fevertantiir ad scruti-
TUIICvenit acolythus iterum faciens crucem in fronti- hium, lla dicendo : Die Sabbdti venite, colletjiie vos
bussinguiorum, dicendo In nomine Patris, et Filii, ett ternporids ad eccteiiam iil. vcl ili. .
Spiritus sancti. Et iraponit manum super eos, dauss 4. Venleriies auteiri oihnes ad ipsum ^iem, sicut
Orationem super eos excelsa voce, his verbis, Deus s eis denuiitialum fuit, et faciunl ipsum scrutinium, et
Abraham. Qua explela, verlit se ad femihas, et facienis Missam per omnem ordineni, sicut siiperius scriplum
crucem in frontibus singularum, dicendo : Deus cwti,, est. iteruih annuntiat presbyter qualem diem volue-
Deus lerrm. Et aiinunliat diaconus dicens : Orate,i, D rit in sequeflli hebdohiada, quae ah iniiio Quadia-
electw, etreiiqua, sicul superius. El signanl patrinii gesimae esl quarta, iia dicendo : 7//a feria venienle,
ut prius. Et sequitur alius acolylhus, super masculoss cotlcgile vos lemporius ad ecclesiam illam, qualeni
faciens crucem, sicut prinius fecit; et imponet nia- ipse deniinliaverit. Et ut venerint ad ecelesiain dife
num super eos, dicens : Audi, maledictejSatana». ltemn quo eis fuerit annunliatnmi clamat disicoffhsdiceiis:
super feminas similiter faeiens erucefrf, el imponenss Caleehutheniprocedani; ef vocantuf infanles ab aco-
manus super eas, dicendo : Deus Abraham, Deus s lyfho per nomina, vef ordine sicut prius, et laciunl
Isaae. Hefii dicif diacotius uf orent electi et reliqua,,f scrutinium per omnia, sicut illos priores feceruni,
ut prius, et signant patrini, sirul prks.< Inde Ifcrfiusg bs.que id ubi difcft: Signale illos, state cum dhciplina
aeolylhusfacitcrucem infrontibuipuerorum.siculan- (. et cum silentio. Et lunc legunlur duae lectiones iu
lerior fecit, et impoiiefmariumsuper capita puerbrunj,i ahfium apertionera. Lectio Isaim prophetm: Hmc di-
dieendo : Exoreito le, immundesniritus. ltem super fe- .. cif Dominusi AUdileaudkntes riie, ei coiiiediWbbhilin,
* flilbebaht eirgo nomiriA jaifli ahle
baptisihum.. Quanquam non raro noniina tunc inipotiebantur. Lege
Menardum in SaCraiiieiit., pag. <J8.
997 ROMANIORDINES. — VII, 99?
80 usque Ad Dominum Deum nostrum, quoniam A t nobis. Ipsa expleta, annuntiat diaconus dicens.: Slale
multilstsi hd ignosceridiivf.Sequitur Gradale Venite, cuni sileniio,' audientes inlenle. Inde subsequi.tur sa
ftlii. Iletn alia leclio ad Coiossenses: Fralres, exspo- cefdos hanc prififationem dominica^ Oraliotiis : Dq-
tiantes Vosvelirem liominemcum actibus suis, usqiie Et minus et Satvaior noster. Ipsa expleta, admonentura
quidemin oiiinemlerram exivilsonus eorum, el in fines diacono : State cum silentio, audientes iulehte. Ei dici(
orbis terrcevetba eoruni. Sequilur Gradale Beala gens. presbyter : Audislis, dileclissimi, DominicmOrationis,
5. Inde vero procedunt qtiatuor diacbnes de sa- Ipsa expleta, annunlial diaconus : Calechumenirece-
crario eurii quatuor libris Evangeliorum, praceden- dant. Si quis catechumenus est, recedat. Omnes cate-
tibus eos duobus candelabris cum ilmribulo etincen- chumeni exeanl foras.
so, et poriunt ipsa Evangelia in quatuor angulosalla- 7. Egressi vero parente's cum infantibus eorum,
ris, elantequahi aliquis eorum legal, tractet presbyler foris relinquant ipsos infan'tes in custodia; et iterum
his verbis; Aperiluri vobis, filii carissimi, Evangelia, ingrediuntur in ecclesiain , tam parentes quani illi
id est gesladivina, e't reliqua. His explelis, annuntiet qui ipsos infantes susoepturi sunl, cum oblaiiouibus
diaconus, dicens, State cum silentio, audientes in- eorum, et offeruntur pro ipsis. Ipsi vero infames
lente. Et lunC accipiens unus diaconus desUptir ari- pro foribus exspectant, donec consummentur Missa-
gulo primo allaris sinisiro librtini Evaiigelii, prsece- B rum solemnia. Expleta vero Missa, communicent
dentibus ante eum duobus candelabiis cum Ihuribulo, omnes, prseter ipsos infantes
ascendit ad legendum, et legit, lnitium sancti Evan- j} 8. Iterum annuntiat presbyter qualemdiem voluerit
getii secundum Mallhmuin, Usqueipse enim sakuiri fa- ser^uenli hebdomada , quse est ab initio QuadragesU-
ciet populum suum a peccaiis eorum. El postquam le- niae, ut revertanlur ad scrulinium. Et ut venerint,
gerit, suscipit de eo subdiaeonus ipsum Evangelium celebratur ipsum scrulinium per omnem ordinem,
6uper linteum, et porlet in sacrario, et tractet pres- sicut illi duo priores anle auris aperiionem fuerunt.
byier his verbis : Filii carmiini, n& diutius vos le- Et postea annuntiat presbyter, ut ipsa bebdomada,
neainus. Ipsa expleta, ilem ahhuhiiat diaconus, Stale quaiem diem vel ad qualem ecclesiam voluerit, ut
tmn silehtio, audientes inlente. Ilerufh accipit diaconus revertanlur ad scrutinium quartum. Et ul vcnerint,
desuper alio sinistro angulo altafiS alium libruin facit ipsum scruiinium per omnem modum, sicut
Evahgelii, prsecedehtibus cereis et thufibulo, sicut anterius 1'ec'il.Hoc expletum , iterum annuntiat eis,
Superius. Iterun! dicit: Initium sancti Evangelii se- sicut superius, ut revertantur ad scrutiniumsextum,
tundum Marcum, usque Ego baptizo vos in aqua, ipse in sequente hebdomada ullima.ante Pasclia, qualem
vosbuptizabitSpiritu sdncto. El postmodum sequiluf dierii vel ad qualem ecclesiam voluerit, el cornpiet
presbyter his verbis: Marctii eiiangelislaleonis gerens C ipsum scrutinium vel ipsa omnia, sicut anterios
figuram. Ipsa explela, item annuntiat diaconus : State fecit. Ita tamen agendum est, nt a primo scrulinio,
cum sileiitio, audientes intente. Et accipit diacontis 8211(>- ihPip'"l<irlia hebddrhada in Quadragesimum,
desuper terlio diigtilo dextf6 allaris lerlium librum Usqtie itt Sabbato sancto vigilia Paschae, '.septeni
Evangelii secundum Lucam, usque Parare Domino scruiinia esse debeant secundum formam septem
plebem perfectam. Et tractet presbyler his vefbis: donis Spiritus sancti, ut ddni seplefn Septenario hu-
Lutas evangelista, etc. Ipsa expleia, iterum annuhtiet niero implebuntur, delur illis gratia septiformis
diaconus ut supra. Et accipit diaconus desuper quarto Spiritus sancii.
angulo dextro allaris quarlum librum Evangelii se- 9; Item"anriuntiat pfesbyter ut iri ipsd SafictdSab-
cundum Joannem : In principio eral Verbum, usque bato, hora lertia, revertantur ad ecclesianr; et tune
Plenum gratia elverkate. Iterum prosequitur presbyter caiechizantur , et reddunt Symbolurn , et Ijapiizan-
his verbis : Joannei eiangeiista, eic. lur, et coriiplebunlur septein oblaliones eorum.
6. Deinde dicit praefalionem symboli, Dileclissimi Ordo vero qualiter calechizantur ita es(< Post tertiam
nobis, accepliiti sacramenta Baptistnatis. Ipsa explela, hofam Sabbaii procedanl ad ecclesiam, et ordinerilur
lenens acolythus gj unum ex ipsis infantibus masCu- per ordinem , sicut scripli sunt, mascull in dexie-
lum in sinistro bracliio, el intenoget ei presbyter, ram, feminaein sinistram; et faciens crucem sacer*
dicens : Qua lingua confilenlur Dominum nostrumi dos in frontibus singdlorum, pdstea imposita maritt
Jesum Chrislurii? Respondei, Grcece.Annunlia ftdenii supef capifa singulofum dicat: iVectelatet Saianas.
ipsorumquaiiter credanl. Et dicitacolylhus Symbolumi Ipsa expleta, tanget presbyter singulorum uares et
Graece,decantando bis verbis, TJIOTSOW d; «K. Hoc: atires de sputo dfis sui, et drcit iiniuscujusque ad
expleluiri, vertit se ad feminas, el facit similiter. aUfeui, Effeia, qiiod est adaperire, in odore suavilalist
lterum acolythus alter accipieus ex Laiinis infanlibus; et reliqua. Hacexpleta, ambulat in circuitu imposita
unum in sinistro brachio, ponens manum dexlrami manu super capita eorum , decanlando excelsa voce
supef caput ipsius, ef iriteffoget ei presbyter : Quai Credo in unumDeum,et reliqua. Vertitque se ad
lingua confilentur? sicut prius, et respondel, hatineti feminas , et fafcitsiMiter. Postea dicilur eis ab ar-
Dicit ei presbyier : Credo in utiuni Deuni, Pairemi cliidiacouo: Ordie, electi, el fleclite genua. Et post
omnipotenlem,visibilhim. lioc expletuui, vertit se adI paululum dicit: LeMe.- Compleli Qralionem vestrum
feminas, et facit simililer. Deinde sequitur presbyler? in unum, ei dicite Affien:Et r^sfiotident omnes Amen*
Iiis verbis: Bmc tumma est fidei noslrce, dilectissimi i lteruin admonentur ab arcuidiacono his verbiS; Catc
9!J» APPENDIX AD S. GREGORHMAGNILlTtJRGICA OPERA. ItiOO
chumeni tecedant. Si quis catechumenus««(, tecedat. & A autem tpsos infantes in manibusc suis, offerunt eos
Omnescatechummiexeanl foras, exspeclanleshoram , uni presbytero. Ipse vero presbyter faciens de chris-
qua possit circa vos Dei gralia baplismum operari. ma erucem cum pollice in d vertice eorum , ita
Poslea impleturBenedictio. Inde sequunlur lectiones dicendo, Deus omnipolens pater Domini noslri Jesu
per ordinem cum caniicis ad ipsum diem pertinenles. Christi, et reliqua. Et sint parati qui eos suscepiuri
10. IIoc expleto, procedit ponlifex de ecclesia sunt cum linteis in manibus eorum , et accipiaul eos
cum omni ordine [ornalu] sacerdotum, lilaniam can- a pontifice vel diaconibus qui eos baptizarunt. Pon-
tanles, hoc est Kyrie eleison , usquedum veniunt ad tifex vero egreditur de fonte, habens compositam
fontes, praecedentibusante eum notariis cum duobus sedeui iii ecclesia, ubi voluerit, sedens in eam , et
cereos ardentes slaturam hominis in altum habenles, deportantur ipsi infantes ante eum , et dat singulis
cum tyrabulis et.thymiamateriis ; et incipiunt liia- slolam, casulam et chrismale, et decem e sielos, et
niam, quam subsequiiur Christe audi nos, etreliqua. vestiunlur.
Ipsa expleta in circuilu fontis, astanle clero omni 12. Induti vero ordinanlur per ordiuem, sicut
vel cuncto populo cum muliis luminibus, facto scripti suut, in circuitu ; et dat Orationein poutifex
silenlio dicit pontifex Dominusvobiscum, responden- super eos, coniirmans eos cura invocaiione seplifor-
tibus cunctis Et cum spiriluo tuo; et dicit Oremus, B ] niis gratiae Spiritus sancti. Oratione expleta, facit
et dat Benedictionem : Omnipolenssempiterne Deus. crucem cum pollice et chrisma in singulorum fron-
Item alia, Deus qui invisibilipolenlia tua, et reliqua. tibus.ila dicendo: In nominePatris, el Filii, et Spiri-
Item alia : Hcec nobis prmcepta servantibus. Haec tus sancti, pax tibi. Et respondet Amen. Et hoc
omnia expleta, 83 fundit chrisma de vasculo aureo omnino praecavenduinest ul hoc non riegligatur, quia
intro in fontes super ipsam aquam in modum crncis, lunc omne baplismum legilimum chri»iiani»aiisno-
et cum manu sua miscitat ipsum chrisma cum aqua, mine conflrmatur. Post hoc ingrediuntur ad Missas,
et aspergit super omnem fontem vel populum cir- et communicant omnes ipsos infantes; illud provi-
cumslauteui. llocfacto, omnis populus, qui volnerii, dentes, ut postquam baptizali fuerint, 84 nuilum
accipiel " Benedictionemunusquisque in vasissuis de cibum accipiaut, nec allactentur, antequam com-
ipsa aqua, antequam ibi baptizentur parvuli, ad lnuniceul. Et postea per lolam hebdomadam Paschae
spargendum in domibus eorum , vel in vineis, cam- omnibus diebus ad Missamdebenl venire, et parentes
pis , vel fructibus eorum. eorum pro ipsis offerre. Hoc autem supra scripto
11. Deinde pontifex baptizat unum, aul duos, vel ordine baptismum, sicut in Sabbato sancto Paschae,
quantos ei placuerit de ipsis inlanlibus, caeterique a sic et Sabbato Pentecosten omnimodis celebrelur.
diacono b, cui ipse jusserit, bapiizanlur. Levantes C (
n In Colberlino, accipiat de ipsa aqua in vasit suis, Et infanles quidem in brachiis dexlns lenentes, majo-
antequam... vet fructibus eorum. Ei interroganletacer- resdvero pedemponunl super pedempairini sui.
doie Sumbolum, lenentesipsos quieos sttsceplurisunt, Mirum est infantes (ila enim recens bapiizalos,
ila dicit: Credis in Deum Patrem omnipotentem? /{. etiam adullos, appellari mos erat) ungi prinium in
Credo, et calera. Baptisat vero episcopus unum, vertice apresbylero, inox a!>episcopo in fronte,
elc. quem ritum apud Romanos usilatum observat vul-
b Presbyteros vel diaconos baptismiminislros sug- galus Alcuinus, pag. 04.
geril primus iibellus, num. 42. e In primo OrdineRomano, supra, num. A&,legitur
c ln Iibro Saciamentoium edito a noslro Menardo; decemsiliquas.

ADMONITIO IN OCTAVUM LIBELLUM ORDINIS ROMANI.

Hic libellus superiori fragmenlo de officiism noctibus a Cxna Domini utque ad Pascha conlinenter subji-
cilur in pervetusto Codice Palalino Vatiiano , signato n. 487. Non dubiuin quin sequens libellus contineal
puriorem Ordinem Roinnnuui de ordinatione sacrorum ministrorum, quam qui iu Vulgatis habetur, ut ficta
comparalione facile quivis intelligel. Observat porro Amalarius, in lib. n, cap. 1 , primos upostolicos seu
Romanos ponlilie.es, semper in Decembrioconsecrationesminislrasse usque ud Simplicium, qui fuit a beato
Petro XLIX, primusque sacravit in Februario. Adde Micrologum in cap. 28, qui buc auctorilatem adducit
Pontifwalis Romani, qno nomine librum de gestis Romanorum poniificum sine dubio intelligit. Plura de his
in commemarii prseviicap. 15.
2. Alium libellum itidem de ordinationibus sacris secundum morem ecclesiaeRomansevisum est ilein huic
Ordini adjicere ex. antiquo Codice sancti Galli, ut ex mulua collectione res amplius illustreiur. Sectintlus
iste Ordo magis convenit cum vulgato ordine Romano, qui lamen longe nmlto auctior est. Alios libros
Riluales, aui apud Menardum nostrum et Morinumtypis vulgati sunt, hic recudere non visum est opcrae
pretium.

ORDO ROMANUS VIIL

85 !• Quomodoin tancta ftomana Eccletia illum planetam et orarium. Dumque venerit episcd"
acolylhi ordinentur. pus, aut ipse domnus apostolicus ad commiiiiican-
1. Dum Missa celebrata fuerit, induunt ciencum dutt!, faciuot eum yenite ad se, el porrigit in ulnas
1001 ROMANIORDINES. — VIII. 100?
ejus * s.icculum supcr planelam ; et prosternit se in A crata, quae a Francis nonnata dicilur; pro qualuor
lerram cum ipso sacculo, et dat ei Orationem sic : pedes, et pro muliere viro alio conjuncla; aut si
Jnlercedentebeala et gloriosa semperque viryine Ma- conjugem babuit ex alio viro, quod Grsecis dicilur
rid, el beato apostolo Petro , salvet et cuslodial et deuterogamia. El dum nulli horum ipse vir conscius
protegal le Dominus.Amen. fuerit, Evangeliis ad medium deductis jurat ipse
2. Et si ad subdiaconaius officium voluerit eura electus archidiacono. Et post hoec tradito subdia-
provocare, adducitur ad medium, et jurat coraiu cono, pergit cum praefato electo apud aulaui beati
sancta Cbristi Evangelia de qualuor h capilula se- Pelri apostoli, ibique in ejus sacralissimum corpus
cundum canones; el tunc porriget ei archidiaconus confirmat, quod non cognovisset superius nomiuata
vel episcopus calicem sanctum in ulnas foras pla- capilula. Alio vero die nuntiatur, ab archidiacono
neta ; el se in lerra prosternet et dat ei Oralionem, sicul aclum est.
ul supra diximus. C. Tunc domnus aposlolicus induit se palleum, et
5. Et si ad diaconatus ordinem voluerit eum pro- sedet 87 m se(ie; advocans ad se episcopos vel
vocare, dum Iutroilus Missaeinchoalur, ipse sub- presbyteros, jubet eos sibi consedere. Stante autem
diaconus indutus lunicam albam, et tenens orarium universo clero, praecipit vero sacellario suo , ut
suum in manu, stat anle rugas allaris. Non dicitur B plebs civitalis ingrediatur. Ille duin perrexit eos
lunc Kyrie eleison; sed compieto Introilu, dat Ora- inlroducendum, eligit ex illis, id est ex sacerdo-
tionem episcopus, et legitur Apostolus ad Timo- tibus, personam qui ralionem reddat, dum fuerit
theum : Fralres, diaconos esse oporXeipudicos, non interrogatus. Et dum fuerint introducti, interro-
bilingues, usque in flnem, Quce est in Chrislo Jesu gantur a domno apostolico sic : Quid est, fralres,
Domino noslro. Et psallitur Gradale. Deinde exuitur quod vos fatigastis? llli respondent : Ut nobis, do-
ipse subdiaconus planeta a diacono. Tunc episcopus mine, concedas patronum. Respondet domnus apo-
dicif: Oremus, dilectissimi,Deum Patrem omnipolen- slolicus, Habelis veslrum? Respondeut, Habemus,
lem, ut super hunc famulum suum, quem ad sacrum Quo honore fungilur? Respondet, diaconus, pres-
Ordinem dignatur assumerebenediclionissua gratiam byter, aut quod fuerit. Inlerroganlur, Quantos annos
86 clementereffundat,eique donum consecrationisiu- habet in diaconato aut presbyterato? Respondent
dulgeal, per quod eum ad prwmiamlerna perducal. Et quaulos et quomodo. Domnus apostolieus dicit: De
tunc sehola initiat Kyrie cleison. El prosternit se ipsa Ecclesia est, an de atia? Respondent, De ipsa.
episcopus ante altare, et post eum ipse subdiaco- Et si dixeriut de atia, dicit domnus Apostolicus:
uus; et expleta lilania, surgenl a terra, et slatim Dimissoriam habel ab episcoposuo ? Respondent Ha-
dat ei Oralionem consecrationis. Dum vero conse- C bel, et inox offerunt eam. Domnus apostolicus dicit:
cratus fuerit, dat osculum episcopo et sacerdotibiis, Conjugemhabuit? disposuit de domo sua? Respondent
et slat ad dexteram episcoporum jam indutus dal- Disposuit. Domnus aposlolicus dicit: Quid vobiscom-
matica. placuil de eo? Respondent: Et caslitas, hospitalitas,
4. Si vero voluerit eum consecrare ibi ipsum pres- benignitas, et omnia bona qum de eo sunl prolala.
byterum, tenens eum archidiaconus ducil foras rugas Domnus apostolicus dicit: Videte, fralres, ne aliquam
altaris, cxuit eum daimatica, et sic eum induit pla- promitsionemfecissel vobis; scitis quod simoniacumet
neta, el ducit ilerum ad episcopum, Et lunc aliam contra canones est. Respondent Absitu nobis. Dom-
illi dans Orationem, consecrat eum presbyterum, nus apostolicus dicit: Vos videritis. Et iterum dicit:
dans osculum episcopo vel caileris sacerdotibus, et Habeiis decretum ? Respondent, Habemus. Et dum
siat in ordinc presbyterorum, el dicitur Alleluia, euin olferunt, jubet sacellario ut relegatur. Et
vel Tractus et Evangelium, et quod sequitur, et dum releclus fuerit, jubet domnus aposlolicus in-
completur Missa ordine suo. troducere eleclum.
II. llem quomodo episcopusordinalur. 7. Dum vero introductus fuerit eiectus, et sub-
5. Dum c a civitate et loco episcopus fuerit defun- diaconus a longe lerlia vice se in lerra proslernet,
Ctus,a populo civitatis eligitur alius; et Det a sacer- tunc oomnus apostolicus Orationem dicil sic : Pro-
dotibus clero et populo d decretus, et veuiunl ad tegat nos Dominus. Respondenl omnes Amen. Dom-
domnum apostolicum, adducentes secum et sugge- nus apostolicus inlerrogat eum : Quid te fatigasti,
Ad quod non sum dignus isli
stioneiu, hoc est rogalorias lilleras, ut eis episco- frater ? Respondet:
Et dicit: Qiio honore
puin consecret, quam secum deportaii sun(. Tunc confamulimei me adduxerunt.
domnus apostolicus prsecipit sacellario vel numincu- fungeris ? Respondet, Diaconi aut presbyteri, vel
latori ul eum ad archidiaconum dirigat, et eum inqui- quod est. El interrogat eum domnus apostolicus:
rat de quatuor capilulis secundum canones, id est Quanlos annos liabes iu diaconalo, aul in presbyte-
arsenochita, quod est masculo; pro ancilla Dei sa- rato? Respondet quantos. lterum mterrogat eum
» Ejusmodi sacculus erat ad recipiendam et de- e Confer editum Ordinem Romanum, a pag. 97,
fcrendam Eucharistiam, quod officium olim fuisse et vulgatuni Alcuiiiiim, apud quem cadein fere Ie-
acolytliorum vidimus in superioribus. guntur, png. 73, itidemque apud Morinum, pag.525.
b O«aiuor haeccapitula esplicantur infra num. 5, Ejiisiiiodi decreli forinuiam liabes in libro Diur-
coiilinenique quatuor genera vitii carnalis, no ponlilicum Romanorum.
PAXROI,LXXVIH. 32
 1003 APPENDIX AD S. GREGORIIMAGNILITURGICA OPERA. 1004
. cnmiusapostolicus : liabuisti conjugium, et ae domo ,\ lionem. Deinde dicilur Apostolus ad Timolliniui :
tua disposuisti? Ille respondel si habuit, aut non, et Charissime, ftdelis sermo,ti quis episcopalumdesidc-
ipiia de domo sua disposuil. Item interrogatur a rat, bonum opus dedderat, et caelera. Et dum psal-
vloninoapostolico si aliquam drtlioneui aut proinis- lilur Gradalc, egrediuiur arcliidiaconus cum acoly-
sioiiem fecisset? Respondet Absit. llertim domnus tliis et subdiaconis, et iaduit eum daluialica , pla-
,-iposlolicusinterrogai eum : 83 Quales Codicesin nela et campobus [ Leg. compagis], el inlroducit
Ecclesia tua leguntur ? Respondet : Octaleuclwm, etim. Dumque introduclus fuerit, vocet eum doninns
tal.
Hegnorum,Prophetarum, Actuum apostolorum, Evan- apostolieus : Cleros et plebs consenliens civilaiis
sibi illum
gclium, el Apostolum. Domntis aposlolicus interro- cum adjacentibus parochiis suis, elegerunt
gal: Nosti canones? Respondet: Doce nos, ctomine. talem diaconum, vel presbyterum episcopum conse-
Dicit domnus apostolicus ; Ordinalionem si feceris, crari. Oremits ilaque pro eodem viro , ul Deus et
"' aptis lemporibus fac, id est, primi, quarti, septi- Dominus noster Jesus Christus tribuat ei cathedram
mi, et decimi mensis. Bigamos aul curiales ad sacros episeopalem ad regendum Ecclesiam suam el pUbem
ordines ne promoveas; attamen dabilur tibi edictum universam. Deinde schola incipit Kurie eleison cum
de scrinio, quomodo debeas conversari. Tunc praci- litania. Proslratus doinniis apostolicus cum sacer-
pit arehidiacono domnus apostolicus, et releget peli- B dotibus et ipso electo in terra ante altare , compleia
tionem quam ipse electus a populo domno aposto- litania surgent, el luiic!>benedicenl euni. Et liene-
lico obtulerat. Et dum relecta fuerit, dicit domnus dictione esplela; dal osculum domntis apostolieus ;
apostolicus : Quomodovota omniumin te conceniunt? et tenens eiun arcbidiaconus g9l'eI)0rl:,t euin ! el sic
Ilodie le abslinueris, el craslino, si placuerit De», dat osculuin episcopis et presbyteris. E-t timc jubet
consecrandus rris. Respoudet archidiaconus : Jus- eum domnus apostolicus stipva oinnes episcopos se-
sitti, domne. Et dat domnus aposlolicus ipso electo dere; et dum sederit, dicilur Alleluia, deinde Evan-
osculutn , et egredieniur foras. geliuin, et explelur Missa
8. Alia vero die, quod esl Dominica, procedit 9. Dum vero venerit ad commuiiicandum, domnus
domnus apostolicus in ecclesia, ibique episcopi et apostolicus pnrrigit ei loriiiatain alque sacraiam
presbyleri cum eo, et cacteriordines clericorum con- oblationem ; el eam suscipiens episcopus ipse ex ea
sistunt; et ingredilur domnus apostolicus secrela- communicat super allare, et sihi caeterumex ea re-
riutn, et jubet scliolam psallere. Et prncedit de sa- serval ad commuuicandum usqiie ad dies c quadra-
crario cum omni decore in ecclesia ipsa , sicut mos ginla, et postmoduin ex praecepto domini apustolici
est. Completo vero lntroitu, non dicunt lunc Ky- _ communieat omnem populum.
ris eleison, sed mox domnus apostolicus dal Ora- C
a Ilscc leguntur in edilo Ordine Rornano, pag. 104, c ldem ritus legilur lum in vulgato Ordine Ronia-
sed mulio prolixiora. no, pag. 102 , lum in Fulbeni secunda episiola ad
h Forte legendum surgent, el lunc benedicel, ut Eiuarduui, tum apud Moriuum, pag. 321, et 326.
notavimus in commentarii praeviicap. 15.

ORDO ROMANUS IX.

De gradibus RomanceEcclesicc. fex dicit Oremus, et diaconus Ftedamus genua. Post
1. Primum a, in qualicunque schola reperli fue- Collcctam ascendit leclor in amboncin , et elevata
rinl pueri bene psallentes , lolluntur iude , et nu- voce legit lectioneui de quarta feria, et sequittir Gra-
triunlur in schola cantorum, et postea fiunt cubicu- dale. Deindicil.pontifex Dominusvobiscum.D.aconus
larii. Si autem nobiliuin filii fuerint, staliin in cubi- ut supra. I'ost colleclam ascendit lecior in ambo-
culo nuirinntur. Ex hac accipient primam Benedi- nem, et elevala voce legit brevem iu auribus populi,
ctioiiem ab architliacono, ut liceat cis super linteum sic coniiiientein : Cognoscal fraternitas veslra , quia
vellosum sedere , quod mos est ponere super sellam ill. el ill. vocanlur in tali o;ficio. Si quis habet eonlra
equi. Dein , sicut Sacraineiitorum Codex continet, hos viros aliquam querelam, exeat conftdenterpropler
quando et ubi libitum fueril, usque iu subdiaconalus D Deumel secundumDeum, el dical. Memor xit tamen
officium ortlinantur, diaconi vero atque presbyteii omnino h communionissua). Quod si nullus cnlra-
nunquam nisi in publiea ordinatione. Fit eniin etm- dictor cxsliteril, sequitur Lectio, el Respousoriuin.
veiilus populi el congrcgatio regionum , priinuni ad 2. Po.st liaec advocanlur sursum, el siatutiiitur iu
sanctum Adrianum ; el inde pergil pmitifex una cuin sinistra parte altaris , usquedum pontifex Missam
jiopulo, praecedente solito apparatu , id est cruces, percompleat. Deiu advocantur feria 6 ad sanci>s
tliuribula , vel tale , usque ad sanctam Mariam ad apostolos eo tenore ul supra. Sabbaio vero egrcdi-
prssepem. 90 Accedente ponlificead aliare, scliola lur pontifex ad sanclum Petrum, et universx icgio-
canlorum repetil litaniam, dein Introitum, ct ponti- nes cuin eo litaniam caneiido. Ingrediente papa in
a Confer vulgaltim Ordinem Romanum , a p.-ig. Editionis et apud Morinum, pag. 267,
ubi Thomasianae,
80,b qmedaui ex his leguntur, sed multiim aucia. 510 et 327.
Ita etiam Icgitur iu Codice Gelasiano, pag. ~2V
1005 ROMANIORDINES. — IX. 1006
sacratarium, ipsi praestolantur adventum ejus in A £ auagolagium grande , postea dalmatica minore et
preshylerio. Scliola cantorum canit Introitum, et cingulo , hracbiale , et orarium brevem, deinde dal-
poniifex dat Orationem. Subdiaconi legunt lectio- matica niajore, clero inlerim canente Responsorium ,
nem,et cantaiur Giadale, exspectantes illi qui bene- Immola Deo, Tiaclum Qui seminat, Evangelium Mi-
dicendi suni sub aiubonem, donec quinque lecliones sil illos binosante fuciem suam. Et tunc advocatur
compleantur. Deinde aposlolicus Iegit ipse advoca- in basilicam, presbyter a dextris ejus, et diaconus a
tionis brevcm coram populo, et stant parali siogulo- sinistris. Ipse vero inclinato capite in medio eorum
rum ministri cum indumento, donecarcliidiaconus incedit, usqiicdum veniat antealtare. Tunc exuuntur
veniat, el singulis siugula sua manu tribuai. Post casula; et induit euin pontifex planeta, et legit bre-
haec autem descendit archidiaconus innuenle ponti- vem bunc modum continentem : Civet, inqnit, noslri
iice, etdat uniex ipsis manum, caeleri vero sequun- elegerunl sibi illum paslorem. Oremus itaque pro lioc
tur eum , ct ascendunt ad altare , et prosternil se viro, ut Deus omnipoiensinfundat 92 in eo graliam
ponlilex cuni ipsis in oraiionem , clero interim ca- sphitus sui, et dignus habeatur ad caihedram cpiscopa-
nente litaniam. Surgentes aulem ab oratione, pon- lus regendam. Et respondetur a schola Chrislp, audi
tilex stat in sede sua , singillalim imponens manus nos, et canunl litaniam. Et lunc accedit propius ad
capitibus eorum, et benedicit eos. Accedens aulem g] altare subnixo capite. Pomifex vero ponet manum
arcliidiaconus lollit orarios de a confessione , qui de super capul ejus , et dicit unam Orationem in mo-
hesierna die reposili suntibi, iniponit super eos, et dum Collectt» , altcram eo modulamine quo solet
pontifex induit eos planeiis , et stant induti. Diaco- d Contestaiacantari, et sedet poniifex in sella sua.
nilia iiidunienia tollunt qui diacones esse debent de Ipse vero osculatur pedem ejus, et suscipitur ad pa-
niedio eoruni , et complentur Beneuictioneseorum cem, et sic consunimatur consecratio illius. Et ipso
qui presbyteri ordinantur; et tunc deseendunt in die, ubicunqiieaposlolicusMissamcelebrat, de manu
presbyterium , et statim unus ex novitiis diaeonibus ejus communionem accipiat.
legit Evangelium, 91 et ad ipsam Missamministrasit 5. Sunimus namque ponlilex quando benedicilur,
unusqtiisque secundum officium suum. Tollit vero eligitur e unus de cardinalibus, de qualicunque tilulo
pontifex oblatas inlegras , ct dat singulis noviliis fuerit, tanlum ut a praecessore sit pontifice ordina-
presbyteris, et inde coniniunicantur usque dies tus, aut prcsbyter, aut diaconus; nam episcopus
vm. b esse non poterit. Egrediturque cum eo universus
3. Expletis omnibus , Missa rile complela, slant clerus vel populus ad basilicam sancti Petri. Ingre-
regiones paralaa ad singulos titulos pertinentes cuin diens vero sacratarium , induitur indumenta pontifi-
camlelabris el ihuribulis, ut propriuni suscipiant sa-. iG calia; et veniens ad confessionem sancti Petri, pro-
ccrdotem. Pontifex atitem donat eis sacerdotaliai sternit se iji orationem, schola caneme Introilum
iiidumenta , et iiiinisleria Missa:, aurum vel argen- Elegit te Dominus. Surgens vcro ascendil ad allare,
itim, vinum, fiumenttim et oleum. Egredientes au- et prosternit se in Orationem, et omnis cierus cum eo.
lein de basilica sancii Petri, proecedenl unumquem- Postea erigilur ab episcopis, et statuitur inter sedem
que vel triginta cantielabra cum tliuribulis. Ipse se- et ailare; et tenenl Evangelium super caput vel cer-
tict super equtim albuin : praecedens et subsequensi vicem ipsius. Et accedit unus episcopus, et dat Ora-
populus canil ei laudem. Siiuiliter eliam fcminaedia- tionem supereum, et recedit, et alter siuiiliter. Ac-
conissaecet presbylerissae,quaceodetn die benedicun- cedit tertius, et consecrat illuni. Arcbidiaconus au-
tur. Plaieaa aulein civitaiis, unde transituri sutit,, tem imponit ei pallium, et tunc inter archidiaconum.
coronaniur lauro et palbis , et cum lanta gloria ad1 et diaconum elevaiur in sede. Stans vero in gradi-
slalutos liiulos deducunt proprios sacerdoles, el ipsei bus ipsius sedis, elevata voce dicit Gloria in excelsis
facit cis illo die eonvivium. Deu. Posthaec, data pace, schola cantorum canit ei
4. Episcopi autem omni tempore benedicunlur;; laudem, el patroni regionum similiter. Celebrat igi-
iiunc vero mos est ut nocturno tenipore benedican- tur ipse Missamper ordinem, el cffinniunicat omnes.
tur. Seeunda namque incisione, id est lectione sexta,, D Peracta Missartnn solemnilate, praecedit et subsequi-
egreditur pontifex de ecelesia sancti Petri, et ascen- lur cnm omnis aposlolicus apparatus , et staluuntur
ditmonasteriiimsanctiMariini, quod snb legna ipsiuss acies dextra laevaque; ipse vero incedit in medio
ecclesiaesituin est, simpliciter cuin reliquo clero in- consiipatus agmine sacerdotum, ct omnes scholse
cedens, et stat foris osliuin oratorii. Schola canto- flugitant ab eo Benedictionem; quo benedicenle, re-
rum incipit Introitum ; pnstea dicit pontifex Gloria a spondent ei omnes cum slrepilu Amen.
in excelsisDeo. Sequitur Oralio, et exeuntes ab altaree 6. Ingressus in sacralarium, jam tunc sedet in sel-
unus presbyler, el alter diaconus , induuiu eum ve- i- la aposlolica. Egrediens inde, cum ad inferiores gra-
slimenta pontiOcalia,in primis linea, et cingulo, deinn dus sancli Peiri descendit, 93 im sta< equus veJ
° Id est ex tumulo saneti Petri. Hiclocus illusira- diaconissas et presbylerissas.
tur ex num. 8. <>ln Editis, Contestalio, quo nomine Praefatio
h Dies qitadraginla habet Fulberlus episcopus s (quani vocautus) Missaeolim sigiiificabatur, maxiine
Carnulensis , in epistola secunda ad Einardum , ubi )i apnd Gallos.
hac de re diserie agit. c Hic ritus mullum dilfert a vulgato Oidine Ro-
c Observandus hic locus de lempore ordinandi li mauo, pag. 100.
 {C07 APPENDIX AD S. GREGORll MAGNILITURGICA OPERA. 1C08
sella praecessorisponlificis, ct ad sedendum paratus. ,A et legitur in sensu leclionis, sicut epistolae Pauli
Etaccedunt patroni regionum uno incipiente, caete- diebus Dominicorum; dein Responsorium. Inde dicit
ris respondentibus , in liunc modum canunt ei lau- sacerdos Oremus, diaconus, ul supra; et dicilO.a-
dem : DomnusLeo a papa, quem sanclut Petrus elegil tionem post primam Ieclionem, et super unamquam-
in sua sede multis annis sedere. Hoc usque ler dicto, que leclioneni sicul superius. Expleta autem leciio-
accedit prior slabuli, et imponit ei in capite regnum, ne, 94 °.u;c est Daniel prophelae , canit c Benedi-
quod ad similitudinem cassidis ex albo fit indumen- ctionem; et dum Benediclio canilur, qui ordin.indi
to. Et tunc demum ascendit super cquum, et valla- sunt slantinboiod subgradibus; et lunc descenditad
lur a judicibus, constipanlurque plateoe immensis eos archidiaconus, et reveslit eos. Si enim diaconi
cuneis populorum , [exspeclaniium eum, et cantan- ordinandi sunt, orarios et dalmaticas, si vero pres-
tium laudem. byleri, orarios et planelas. Porro orarii qui dandi
Ordo qualuor lemporum. sunt, primum per lotam noctem super altare sunt
7. Jejunii primi, quarti, septimi et decimi mensis, repositi, et de altari ab archidiacono tollantur, ct a
id est in primo mense , a quarta et sexta feria, vel ponlifice super eorum colla ponantur. Benediclioue
Sabbalo , in prima hebdomada de mense primo pri- completa , incipit clcrus litaniam ; et dum ipsa cani-
mum jejunium celebretur. In quarto inense, quod B lur, qui ordinandi sunt ante altare semper prostraii
facit ipse mensis, feria 4 el G, vel Sabbato consum- jaceant, astante super eos pontifice inclinalo capite
uialur. Terlium temporis jejunium venit seplimi ad altare. Litania vero iiniia surgit pontifex, ascen-
mensis , id est Septembris , terlia hebdomada ipsius dit ad sedem, slet versus Orieniem consecrans illos.
mensis, feria 4 et 6, vel Sabbato, consummatur. SabbaloPentecosles in duodecim leclionibusstalio ad
Quartum lemporis jejunium venit decimi mensis, id sanctum Pelrum.
est Decembris, feria 4 et 6, vel Sabbalo proximo 9. Si autem ipsa hebdomada in mense quarto vc-
anle Natale Domini; et si vigilia b natalis Domini in nerit, jejunium faciant feria 4 et G, et in Sabbaio
Sabbaio venit, in anlecedente hebdomada supra usque ad horam nonam, et cas lectiones legant qiwe
scriptum jejunium die Sabbati celebrelur. in mense quarlo scriptac sunt, cum Responsoriis
8. Hora tertia , vel quali volueril, ingrediunlur quatuor et Benedictione. Sin autem in aniea , lem-
pontifex vel levilaein sacralarium, et induunt se ve- pore suo agalur. Cum autem leguntur, non pronun-
stimenlis religiosis, cum quibus debent celebrare tiat leclor Iectionem libri, sed inchoat plane. Si
Mtssarum solemnia, canentibus interim clericis An- vero tempore suo agitur, tunc pronunliat, et in scn-
tiphonam ad ipsum diem pertinenlem ad Inlroitum. su Ieelionis, sicut epislolaePauli, leganlur. Similiter
Ipsa (inila, dicunl Kyrie eleison; dein ponlifex dicit C et iu reliquis tribus temporibus.
Oremus, diaconus Flectamus genua, el, ut surrexe Ad marginemsequentia legunlur.
rint, dicil Levale. Prosequilur sacerdos Oralioisem \n lectiones propter xn lectores dicuntur, non
primam, sicut in Sacramentorum continetur. Sequi- propler xn varietales sententiarum.
lur lectio : et lunc pronuntiat lector lectionem libri,
a Hic locus forsan intelligendus de Leone tertio, a Legendum in poio seu pogio, qnacvox ambonem
cujus lempore scriptus sitiste liber. hoc loco significat, ex praeniissisnum. 2: Exspectan
b Confer Micrologi caput 53. tes illi qui benedicendisunt sub ambonem,qui proinde
e Id est canlicum trium puerorum. cavus esse debebat. Videcommeniarii noslri cap. 3.

ADMONITIO IN SEQUENTEM LIBRUM.

95 1. In veteri Codice equitis MaffaeiRomani reperitur opusculum sequens, quod continetOrdinem Ro-
manum de triduo antePascha, item Ordincm ad dandam poenileniiani, ad ungeudum et communicandutnin-
firmos, atqtie ad clericos sepeliendos. Prima pars, quae est de Ccena Domini, occurrit eliam in Codice Ro-
mano, quo usus est Onufrius in scribenda VaticanaebasilicaeHiUoria.
2. Quo tempore scriplus sit bic liber, nullo certo constat indicio. Antiquior est saeculotertio decimo, et
ad undecimum videlur revocandus. Triplex iinmersio proescribitur in baplisino : servantur etiam in boc liliro
pceniteniiaeleges, absolutionis lornia ante scbolaslicorum aeiatem recepta, unctio infirinorum auie viaiicum,
coinmunio eorumdem ex parlicula vino intincta, cinis et cilicium pro tnoribundis ; quae omnia bonam spirt.nl
anliquitatem. Fornia unctionis infirmorum deprecativa est, non indicativa, cui illa successit.
3. Praeclarusin priniis ritus est in Ordine sepeliendi clericosRomanm fraternitatis. Idem ritus translatus
est ab alio auctore in alium Rilualem RomanscEcclesiaelibrum, quem quidem Florenliaa in bibliolheca san-
ctae Crucis vidimus ; sed Ordo viatici muiaius est in praediclo Riluali, postposita unctione. Hujus Ritualis
qusedam fragmenta retulimus in Itinere Iialico.
4. Amalarius, in Antipbonarii cap. 69 tradit, se invenisse in Romano et in Mettensi Antiphonariis Ordinem
scripium quomodofungi officio convenialcirca fmes hominum, et circa sepulluram eorum. ld sequenti Ordini
convcnire non ausim afhrmare. Neque enim lantai mibi videtur antiquitatis. In Codice Vindocinensi, qui Or-
dinem Ronianum vulgatum cominet, post Ordinem poeniientioe,aliaque apud Morinum in (ine lihrorum de
Poenilenlia, pag. 22, ex Codice Siculo edita, exstat Obsequiumcirca morientes, vel qualiter agalur circa inftr-
mum jnorte detenlum, quod oflicium ita incipit : i Moxut viderint infirnium ad exiluiu propinquare, commii-
nicandus est de sacrificio sancto, etiamsi comedisset ipso die; 96 ('1faciant litaniam. Et anicquain aniina
exeal de corpore, dicat sacerdos Aniiphoiiam : Exibil spirilus ejus, el revertctur in terram suam; in illa die
videbilDeum creatoremsuum. Deus misericort, Dcus clemens, qui mullitutline iudulgentiarum, elc. Tunc pre-
sbyler del viaticum, et post liaic dicat Oralionetn : Ascendantad le, Domine, preces noslrm,el animamfamnli
1009 ROMANI ORDINES. — X. 1010
lui gaudia dslerna suscipiant, ut quem (ecisti adoniionis partictpem, jubeas hwredilalis tum esse consortem.Per.
Finita aulem isla Oratione, incipialur ab omnibus islud Respons. : Subvenite, sancti Dei, elc. Si autem quid-
dam supervixerit, canantur Psalmi, vel agatur liiania, et post hanc dicitur haccOratio : Omnipolens, sempi-
terne Deus, qui humano generi animam ad shnilitudinem, etc. Item Antiph. post exilum anirnae, Chorus ange-
iorum le suscipiat, elc. Psal. Dilexi quoniam, usque ad Ad Dominum; et ila per ordinem usque Super flumina;
ei, si amplius necesse est, usque ad fiuem Psahnorum. DeindeOratio Diri vulnerisnovitate percuhi, etc. Tuuc
roget sacerdos omnes pro eo orare, et ipse et omnes dicant, Kyrie eleison, elc. Tibi, Domine, commenda-
mas, etc, fere ut in Editis. » Delalo corpore in ocelesiam, dicilur oflicium m vigilia defuncii, Anliph. Dirige
JJomine, etc. ut in nostris libris, uti et priores quinque lecliones; nam sexta est: Spiritus meus attenuabi-
tvr, etc. ; lectiones tres frequentes ex Encbiridio sancti Augusiini; septima : Ergo dilectissimi cum sacrifl-
cium allaris, sive qtiarumcunqueeleemosynarum,pro defunclis omnibus baplizatis offerlur, elc.; octava : Con-
solemur ergo in his sermonibusnostris invicem, elc ; nona : Egregius namque consolalor, etc. Sequunlur Laudes,
deinde Vesperae.Qtiibus peraclis depulandi sunl qui ipsum corpus cuslodiant : quousque pro ipsa auima
Missaecclebrentur cuni oblalionibus, corpore inierim in ecclesia jacenle. Modum lumulandi prsetereo, qui iu
inultis cum nostro convenit. Facta a singulis presbyteris Benedictione super sepulcrum, dicunt iidem presby-
leri : Sigiium Christi sit super te. Amen.

ORDO ROMANUS X.

97 Qualiler agendum sit quinta feria in CoenajAordinis. Pontifex induit vestimenta alba, episcopi
Domini. — Stalio ad tanctum Joannein ait Lale- pluvialia, presbyteri planetas, diaconi dalmaticas pro
ranum.
reverentia cbrismatis. Pontifex vero jam indulus
1. Hac die sacrifieium sacri corporis et sanguinis dalmalica, habens manum ad collum, sedeal in sede
ab ipso Domino nostro Jesu Christo celebrationis sua; cui praesentetur ampulla, quae major est, cuni
sumpsit initium. Hac die in toto orbe sanctum chri- oleo ab acolythis, et balsamum; et ipse ponlifex
snia conlicitur. Hae eiiam die poenitentibus proa in- balsamum cum oleo commisceal et conflciat, cireum-
dulgenlia subvenitur. Mane hujus diei primo mansio- volvendo cum palmis baculum immissum in ampul-
narii praeparent omnia, quae necessaria sunt ad latn. Omnesvero ampullaeremaneant ibi, el
diligenter
consecralionem chrismatis, tres ampullas oleo mun- custodianlur, quousqnead altare porlenlur.
dissimo plenas, maximam vero ampullam, quae ad 4. Postmodum autem pontilex, lotis manibus, in-
chrisma debet iieri de panno serico albo, alias autem dulus planeta, procedit cum episcopis, presbyieris,
de alio serico cooperlas. Sit autem pannus adeo snb- diaconibus, et subdiaconibus et acolythis, et omnibus
tilis, quod ampullaepossint videri per eum. Hora vero ordinibus; el habeant in processione crucem, Evan-
lertia vel sexla sonetur signum, et veniant omnes ad geliucn, seplem candelabra, tliuribulum cum incenso;
ecclesiam, in qua chrisma consecrari debet. Tunc B etsic processionaliler pergant ad altare cum ampulla;
egrediantur poenitentes de loco in quo posnileiitiam et facta confessione et reverenlia, ascendit sedem
fecerunl, ut gremio ecclesiaepraesenlenlur a poniifice, suam. Inlerim auiem decantetur a cantoribus Iniroi-
qui sedere debet prae foribtis ecclesiae,et reconciliare lus sine Gloria Patri; et Onitoversu pritno, repetatur
eos cum Anliphonis et Orationibus, quas require. Introitus. Deinde pontifex dicit excelsa voce Gloria in
Quibus finitis, pulsentur campanae, sicut mos est in excelsis Deo. Dicia Oralione, lecta Epistola et Evan-
solemnibus diebus, etex tunc sileant campana; usqtie gelio, facioque scrmone ad populum, si voluerit, et
ad diem Sabbati. Credo in unum Deum decantato, prosequatur Missa
2. Antequam domnus papa exeat de camera, dicit ordine suo [b et coniiciat ctaas Hostias, unam scilicet
Tertiam. Hora vero sexia exit domnus papa de pala- sumendam, alteram reservandam in crasiinum, ac tot,
tio cum episcopis et cardinalibus, et cum toto appa- quot necessariae fuerint pro iis, qui hodie sunt com*
ralu curiae veniens ad palatium majus, ubi solet esse niunicaturi.]
hospitium episcopi Albanensis, stans ibi in loco emi- 5. Postquam domnus papa inlrat ad sacrificandum,
nenti sermocinalur ad populum, ut moris esl, et tunc acolythus conducit juniorem diaconum cardina-
postea recitanlur sententiae; et facta confessione per lem, et cum eo plures subdiaconi. Unus autem ex eis
diaconum cardinalem, et absolutione per papam, i(] subdiaconis porlet crucem, acolylho anlecedente cum
daturpopuloindulgentia. 98 Peraciis iis omnibus, llmribulo et tliure. Et sic processionaliter vadtint ad
descendit ad ecclesiam Laleranensem, et intrat eccle- ecclesiam sancti Thomaevel sancti Gregorii, ubi am-
siarn sancli Thomae, et dicit cum capellanis suis pullae cum chrismate et oleo conservanlur. 99 Car-
Nonam. Sed si estad ecclesiam sancti Petri, descendit dinalis diaconus accipil illam ampullam, quae est
ad prsefalam ecclesiam, veniens ante secrelarium chrismatis; duo alii subdiaconi accipiunt illas duas
ad capellam sancti Gregorii, et dicit ibi Nonam. i>leiexorcizatiet olei iniirmorum, pbrlanles eas super
3. Deindetam ponlifexquam episcopi, presbyleri, brachium sinislrum, et eo modo quo iverunt rever-
diaconi, et alii clerici, quisque indttaiur ornatu sui tantur. Yenienles autem ad allare, autequam domtius
a Formula, quae tempore Gelasii in usu erat ad Maffeano,sed l.intum in Codiee Onufrii. Sed hoc in-
recipiendos pcenitentes, exstat apud Morinnm de telligendum, cum ponlifex sacra facit extra ecclesiam
Pcenilenlia, pag. 696.
b Qu;»uncinis Lateranensem, ubi solus communicat, infra, num, 9.
inclusa sunt non leauntur jnCodicc
1011 APPENDIX AD S. GREGORIl MAGNI LITURGICA OPERA. 1012
papa dicat Perquem hmc omnin, subdiaconus qui ba- ;A halet ter in illam; halent etiam in ipsam oinnes
julat ampullam olei iiilirmorum, repraesentet eam episcopi qui assistunt ibi, et presbyleri cardinales,
sumiiio pouiilici ad benedicendum. Pontifex vero et cl dicant sine cantu et sine Dominus vobiscum,
oinnes episcopi et presbyteri cardinales, et alii ex- Exorcizo le, creatnra olei, etc, ul fias omnibus qui
sislenles, dicant plana voce : Exorcizo te, inimundis- ex te ungendi sunl in adoptionem filiorum per Spi-
time spirilus, etc, el per nomendileclistimi (ilii ejus rilum f sanclum, in nomiue Dei Patris omnipoteni.is,
Domini nostri Jesu Christi, qui venlurus esi judicare et Jesu Christi Filii ejus Domini noslri , qui cum
vivos el morluoset smculumper ignem. Benediclio olei eo regnat et vivit Deus in unilate ejusdem Spiritus
iniirmorum. Emitte, qumsumus, Domine, elc, perma- sancti. Deinde dicit excelsa voce, episcopi et pres-
nens in visceribut nostris, in nomine Domini notlri byteri dicant submisse, Per omnia smcula smculo-
Jesu Chrisli, qtti venlurus est. rum. Amen. Dominus vobiscum. Et cnm spiritu
6. His Benediclionibtis peraciis, reverlalur ad al- luo. Sursum corda. Resp. Habemus ad Dominum.
tare, et dicat Per quem hmc omnia, etc, usque Per Gralias agamus Domino Deo nostro. Resp. Dignum el
omnia soeculasxculorum. Amen. Oremus : Pimcepiis juslum est. Vere dignum et justum csl, mquum et sa-
salutaribus moniti, etc, nsque Pax Domini tit temper lutare, nos libi semperel ubique gralias agere, Domina
vobitcum. Agnus Dei non cantalur, pax non datur. B sancte, Paler omnipoiens, culerneDeus, qui in princi-
7. Veruintameu scire nos convenit quod si fuerit pio inter cmtera bonilatis, etc, ul sil iis qui renati
ponlifex Lalerani, decantato Credoin umm Deum, et fuerint ex aqua et Spiritu sanclocltrisma salutis, eos-
anlequam inlret ad sacrificandum, a diaconibus et que mlemmvilm participes el cmlestisregni facias esse
gubdiaconibus levatur " mensa de aliari paJiiis de- consortes, per eumdem, etc
super complicaiis, et cum reverentia cl omni devo- II. Tunc episcopus salutet cbrisma nudtim, el
tione ab eisdcm reportelur in capella sancii Pancraiii caeteri oinues. Quo explelo, benedicat ampullam olei
juxia claustrum canonicorum, quia ibi est locus re- delaiam eo ordine quo supra; et similiter balet pon-
servalionis, et cum omni caulela usque iu diem Sab- lifex ter in ipsain, sed lacite; et prasier ipstun onines
bali custodilur. episcopi et presbyteri cardinales et alii episcopi ha-
8. Deinde pontifcx venit ad altare, accipiens am- lent ler in ipsam. Et (unc dicit sine JOl cantu et
pullam vilream, quae inlus se conlinet quoddain sine Dominus vobiscnm, Exorcizo te, creatura olei, in
vasculum aureum, cl in illo vasculo esl Iapis pretio- nomine, elc, ad omnemgratiam spirilualem accipien-
sus concavus, el in illa concavilate lapidis est dili- dam sanctiftcata, per eumdem, elc El dicit potitifex
genler pretiosus Christi smiguis inclusus, qui amiua- Dominusvobiscum.Et cum spirilu tuo. Oremus.Oratio.
liier exlrahiiur, et reponiiur in concavilate arcse; et' G Deus incremenlorum el prcfectuum spirilualium re-
tunc levalura poniiiice, et ostendilur, ut loia ttnba muneralor, elc, in sacramento sunl baptismatis ade-
populi valeat cum timore et reverentia et omni devo- pturi, per eumdemDominumnoslrum, etc Post Bene-
tione eum videre. Posli a traditur cusiodienda piiori dictionem vero istam omnes episcopi, et presbyteri
et canonicis ejusdern ecclesiae usque in diem Sabbali. cardinales, et alii episeopi salutenl sanctuin chrisma,
Tunc pontifex ad sacrificandum inlral solus infra et oleuni, ter pro quolibet, et in salutando incliueut
arcam, ut significelur IQO <I,10din Vcleri Tesla- capita dieenles, Ave, sancttim chrisma, ler pro quoli-
nieiiio sciipium est, quia solus ponlifex inlrabat bel; et deoscuienlur ampullam semel tantum, et de-
semel in aiuio in sancia sanctorum, lanlum cimi feratur a subdiacono ampulla olei; et sumrnus pon-
cruce et linieamine supposiiis, cpiscopo vel cardinali tifex salutet oleum, ei deoscuiando ampullam, sicttt
cum capellano sacerdote ministranle sibi. fecit de chrismale, et caeteri omnes salutent per or-
9. Confeclo itnque sacriiicio, pontifex solus com- dinem ampullam in deosculando. Postea reporieiiiur
munical super altare sine minisiris; el non cum ca- ampullaeprocessionaliier, sicut fueruut adductae, ad
lamo, sed cum calice tantum se coniirmet illo die, et sacrariutn, vel locum ubi sedere debent; et inde
sexta feria, et ponit illain qtiartam partem in calice. distribuaiur unitjuique, sicut decet et fuerit opporlu-
Posiquam autem communicavit, pouitcalicem super D num. Pontifex vero in sede sua cdtnmunicai illos qui
•allare, el palenam juxla eum cum corpore Doniini communicare volunl. Reservenlur tameu oblatae in-
reservato, quia sexta feria de ipso sacrificio restimit, tegrae de corpore Domini in die Para-sceve; sanguis
et cooperitur utrumque sindone munda. vero Domini penilus assumatur. Pacjs osculum non
10. Perceplo itaque corpore et sangtiine Domini dalur. Agnus Dei dicatur, et conimunio Dominut
nostri Jeso Cliristi , ponlifex ascendit ad sedem Jesus Chrislus.
ligneam.etconiinuo duo acolythi deferunl ampullas 12. Sed antequam pontifex revertaltir ad altare a I
involulas cum sindone alba serica in sinislro bracbio, complendam Missam,junior presbyieroruni cardina-
iia ul videri possit a medio; et diacontis qui assistit lium portet corpus Domini posilum iu pyxide aiJ
domno papae.accipit ampullam unam mistam cutn locum pr.eparalum, praecedentibus cum cruce et Itt-
balsamo, et reprseseniat eam summo ponliiici.teiiens minarilius, el papilione desuper. Tunc pontifex re-
eam in sinistro brachio involutam. Tunc pontifex vertilur ad altare, et dicit banc Orationem : Refect-
« De hoc rilu 1'vandi mensam altaris apud Latera- Cencii canierarii infra. Vide commenlarii ptaeri?
rjum meniio lit i.. tbro lum lienedicti canonici, tumi caput 10.
1 13 ROMANIORDINES. — X. 1014
viialibus alimentis; qua expleta, diaconus dicit Ite, 4A.Qua flriita, dicit Oratinnes : Oremut, ditectissimi.
Missa esl. Misfa igitur solemniter pcracla, induius Alius a domino papa dicit has Orationes super altare.
poniifex ascendit palatium, comitantibtis eum tam Quibus finitis, adorat crucem. Deinde repraesentat
episcopis quam presbyteris et diaconibus, omnibus eam populo, cantans Antiphonam Ecce lignumcrucis.
paratis secundum ordinem suum. Pontifex vero in- Adorata cruce, diaconus expandat corporale snper
greditur basilicam sancti Laurentii a, el sine planela altare ; super quo posito corpore Domini, et calice
residens in sede, facit mandalum duodecimsubdiaco- cum vino et aqua, dical pontifex plena voce, ut mos
norum. Interi m cantores canlant Vesperas an le eum, «t est, sine Per oinnia smculatmculorum, Amen: Oremus.
mos est. Finitis omnibus parati accedunt ad mensam. Prmceptis saluiaribus moniti, elc, Pater nosler. Si-
102 Feria texla Parasceve. mililer in eadem voce, Libera nos. Oremus. Qumsu-
13. llora sexla conveniant omnes ad Laieranen- mus, Domine. Finila vero Oralione, Pax Domininon
scm ecclesiam, vel ad aliam ecclesiam, et'dicant sep- dicatur. Agnus Dei non cantatur, nec pacis oscnhnn
tem Psalmos. Tunc dominus papa induat se ornalu datur, nec postcommunio cantatur. .
suo quadragesimali lantum, episcopi pluvialibus, 15. Commuuicat autem solus pontifex sine mini-
presbyteri, diaeoni, subdiaconi planetis. Tunc junior slris, non ad sedem solemniler, sed ibi tantum eodie
presbylerorum cardinalium ferat adornalum capsi- B i ante altare, ob humililatem reverentiae Deiel-pas-
dem cum dominico corpore heslerna die reservato ; sionem Christi. Et feria sexta praecedenti [Forte
et sic subdiaeonus cum papali cruce Processionem praesenti], et quando celebralur pro defunciis, per-
praEcedenle, omnes discalceali sine cantu psallendo fusionem facit in calice, et ipse sumil, ei postea lavat
ad ecclesiam sanctae Crucis, quae esl Jerusalem, ubi cum aqua in bacilibus. Deinde rediens ad sedem
stalio fieri debet. ordinatetamen, procedant, quando exuat se, et cum clericis suis dicat Vesperas praBteriti
doimnus papa est Laterani. Cum autem illuc perve- diei, non cantando, sed recitando.
nerint, ingrediuniur ecclesiam sine cantu, et pro- In Sabbalo sancto.
strati in medio ecclesiae diutius orent. Presbyier, 16. Hora sexia conveniunt omnes ad ecclesiari»,
qui poriat corpus Cbristi in secretario ponat illud, excusso novo igne de crystallo, sive de lapide, unde
dum dominus papa prseparat se. Ilio prseparato, rc- cereus debet a diacono accendi. Benediclio quaedebet
portet illud anie dominum papam in Processione ad fieri a juniore presbylero cardinali. Oratio: Deus qui
altare. Surgentes ab Oratione, dominus papa cum per Filium luum, angularem scilicel lapidem, etc,
clero intret secretarium, el, abslracia planeta cum valeamusfesla perlingere, per eumdem, etc Alia Ora-
pallio, sedeal in sede sua, et lotis pedibtis niinistri lio : Domine Deus, Paler omnipotens, lumen indefi-
calcient eum quolidiana caiciamenta. Veniens ad C ciens, etc, ut ad vilam et lucem mternam pervenire
faldistorium, dicit Nonam; el post paululum reindu- mereamur. Per. Alia Orario : Domine sancle Paler
tus planela et pallio, praeeunte eum cruce el Evan- omnipolens, elc, et adjuva nos, qui vivis et regnas
gelio, sine luminaribus et incenso, cum sileniio or- cum eodem Vuigenitotao et Spiritu sancto Deus, per
dinale ad altare procedant, et lunc omnes prostrali omnia smcula smculorum. Amen. Benedictio incensi :
diutius orent. Yenial, qttmsumus, omnipolens Deus, etc, virlus tuas
14. Inlerim aulem minislri unam lanium tualeam Majestalis assistat. Per. Benediclo igne, aspergatur
exlendaiil super aliare nudatum. Completa vero Ora- aqua benedicla, et adoleatut incenso. Deinde proce-
lione niiiil aliud dical, nec confessionem faciat. Pon- dalur ad Benedicliouem cerei.
tifex deosculato altari ascendat sedem more solito, 17. Inlerim tltim cereus lienedicilur, ponlifex cum
iion lamen in sede ornata et soleinni, sed in faldis- G-aidinalibtis104 et caetcris scholis procedii ad al-
torio ad dextrum altaris, quasi ante ad gradus, ubi tare, et, facta reverenlia, ascendit aa ornatam sedetti.
stat subdiaconus in Missa; et subdiacinus statim Subdiaconus vero, finita Benedictione cerei, ascen-
procedat ad legendum, et sine iittilo sic incipiat : dens ambonem incipit legere sine lilulo : in principio
Hmc dicil Dominus: Jn tribukticne sua. In tono le- Deus creavit cmlum el terram. Eo vero completo, si
clionis legantur lectiones sine reverentia ct osculo Ddominus papa velit, Graecus stibdiaconus eamdem
pedum. Finita Iectione canlalur Tractus Domine Iectionem Graece relegit; qua expleta, dicit pontifex
mdivi audilum luum. Finito Traclu, dicat poutifex Oremus , diaoonus Fleclamus genua, et, post paulu-
Oremus, et diaconus Fieclamus gentin. Resp. Levetle. lum, Levale. E't vieissim dicant diaconi, si plures
Et dicat Oralionem, Deus, a quo et Judas. Qua finita, sunt, Fleclanms genua, et Levale. Deinde sequirar
subdiacuntis legat similiter sine litulo : In diebus Oraiio, et sic per ordinem xri Latine, ct xn Gra?ce,
iilis dicit Dominusad Moysen. Tractus Erive me Do- sicut doinino papae placet, vicissim leguniur. Cuin
mine; quo finito, diaeonus, facta reverentia, sine autem ventum fuerit ad lectionem qua legilur Nabu-
Benedictione, procedit cum Evangelio, 103 s,ne chodouosor, ad illatn Oralionem qusesequitur dicitur
faculis et sine incenso, et ascendens niidiiiii pulpi- Oremus, et non Flectamus genua, eo qiiod rex ille
tum similitcr incipil : Passio Domini noslri Jesu omnem populum sub ditione coegeral flectere.genua
Cluisli secnndum Joannem. Ei nullo respondenle le- ante statuam auream quam erexerat; quod Eccle-
gat : In itlo lempore, egressus Jesus trans torrenlem. sia reputans factum in contemptum Dei omni-
a Addit Codex Onufrii, vel sancli
Nicotai, si esl apud tanctum Petrum.
10IS APPENDIX AD S. GREGORII MAGNILITURGICA OPERA. 1016
potentis, post illam lectionem non flecluntur genua. A j Palris, el Filii et Spiritus sancti. Amen. Tlic uiulet
18. Sed inter haec, dum lectiones leguntur, septem voccm, quasi lectionem legens : llmc nobis prm-
subdiaconi crucem portantes, praecedenlibus eos cepta, etc , el purificandis menlibus efficsces. Per
acolylhis, reverenter descendunt ad Benediciionem Dominumnoslrum Jesum. Hic ponit cereos inaquain,
fontium, et faciunt ibi litaniam seplenam, quinam et et dical secundum prislinum tonum : Detcendat in
Irinatn. Et unus sacerdotum canonicorum in compe- hanc pleniludinemfonlis virtus Spiritus sancti. Hic
tenti loco calechizat repraesentatos sibi infantes, et sufflet in aquam tribus vicibus in hunc modutn ;
faciens crucem cum pollice in frontibus singulorum, Tolamque hujus aqum tubttantiam rcgenerandi (e-
dicit : In nomine Patris f et Filii f et Spirilus f cundet offtcium. Hic lollanlur cerei: Hic omnium
sancli. Amen. Postea posita manu super capita eorum peccalorummaculmdeleanlur, etc, novam infantiam
dicit har.c Orationem : Non te lateat, Salana, etc, renascalur. Per Dominum noslrum, elc flic lollalur
per aquam regenerationis, elc, in nomineDomini no- de aqua benedicta ad spargendum in omni loco,
stri Jesu Chrkti, qui venturus esl. ubicunqtte voluerit. Postea infundat chrisma iu
19. Posl baec tangit nares et aures singulorum de foniem in modum crucis superipsam aquam, dicens:
spulo, et di<il : Effela, quod csl adaperire, in odorem 106 Sancli f ftceiur, fecundetur fons iste in nomine
suavitatis. Tu autem effugare, diabole, appropinquavit B '. Pa f (ris et Fi f lii el Spiritus f sancli. Amen.Tutic
enim judicium Dei. Tunc invocato nomine uniuscu- nsisceat ipsum cbrisma cum eadem aqua, et spargat
jusque dicit : Abrenuntias Salanm? Resp. Abrenuntio. cum manu per lotum fonlem.
Et omnibus operibus ejus ? Resp. Abrenuntio. Et om- 22. Benedictione completa, secedil paululum ibi
nibus pompis ejus ? Resp. Abrenunlio. Postea langit in secretario juxta fonles; el abstracla planeta et
de oleo sancio pectus et inler scapulas, faciendo pallio, acolylhi proeparant eum, sicut cousuetudo
crucem cum pollice, et dicit: Et ego te linio oleosa- esl. Praeparatus vero regreditur ad fontes, et praasea-
lutis in Christo Jetu Dominonostro in vilam mlernam, tatis sibi infantibus, Joanne scilicet, sive Pelro et
amen. Tunc itnposila manu ilerum super capita eo- Maria, interroget offerenlem : Quis vocaris? Resp.
rutn, dicat Oralionem dominicam et Symbolum. Joannes. Inculcat et dicit, Joannes , credis in Deum
20. Infanlibus vero catechizalis, et finiiis lectio- Patrem omnipotentem,creatorem cwli et terrm? Resp.
iiibus, et Orationibus 105 et canlicis decanialis, Ccedo. Interrog. Credis et in Jetum Chritlum, Fitium
pontifex cum omni schola clericorum descendit ad ejus unicum, Dominum nostrum natum el passum?
benedicendos fonies, praecedenlibus subdiuconibus Resp. Credo. lnterrog.Crcdis et in Spirilum tanclum,
cum cruce et facula, et alia necessaria ad Benedi- tanctam Ecclesiam catltolicam, sanctorumcomniunio-
ctionem fontium, primicerio et cantoribus decaniante C nem, remissionemomniumpeccalorum,carnis resurre
Tractum Sicul cmvus desiderat ad fontes aquarum, ctionem, vilam mternam? Resp. Credo. Interrog. et
subdiacono vero el reliquis de clero lilaniam facien- dicil: Joannes, vis baplizari? Resp.To/o. Tunc bapti-
tibus. Sed antequam intrel ad Benedictionem, dicit zat eum sub trina immersione, sanciam Trinitatem
Iianc Orationem juxta fontem : Omnipotens sempi- semel tanlum invocando sic, Et ego te baptizo in
terne Deus, etC, animam corpusque sanctiftcel. Per. nomine Patris, ct immergat semel; et Filii, et
Deinde ascendit gradus, astanlibus minislris hinc immergat secundo; et Spiritus sancti, et (mmergat
inde cum faculis, factoque silentio dicit Dominus terlio, ut habeas vitam mternam. Resp. Amen.
vobiscum.Resp. Et cum spiritu tuo. Oremus. Omni- Similiter Pelrum el Mariam. His vero tribus baptiia-
potens sempiterneDeus, adesto, eic, tum virlulisim- tis, immantalus manto supra dalmalicam ponlifex
pleatur effectu. Per Dominum. vadit ad chrismarium , juniore diacotiorum cardiua-
21. Praefatio. Per omnia smcula smculorum.Amen. liumel sacerdotibus canonicis baptizantibus reliquos
Dominus vobiscum.Resp. Et cum spiritu luo. Sur- parvulos. Baptizatos autem sacerdos sacro cbrisuiate
41011corda. Resp. Ilabemus ad Dominum. Gratias1 in vertice cos perungit dicens : Pax tecum. Resp.
agamut Domino Deonoslro. Resp. Dignum el juttum 1 El cum spirilu tuo. Oralio : Deus omnipotens, eic ,
est. Vere dignum el juslum ett, etc , omnipolensD ipse le linivit chritmate salutis in Christo Jesu Ua*
mterne Deus, qui invisibili potentia, elc , aures tum mino nostro in vitam mternam. Resp. Amen.
pielatis inclina. Deus, cujutspiritus super aquas, etc , . 23. Deinde veslilur infans veslimentis, dicente
aquarum natura conciperet. Deus qui nocentis mun- sacerdote : Accipe veslcm sanctam candidam el im-
di, etc , gratiam de Spirilu sanclo. Hic cum manui maculalam, quam perferas anle tribunal Domini noslri
dividat auuaminmodum crucis: Qui Itaucaquam,elc, , Jesu Chriiti, ul habeas vilammternam. Pesp. Amen.
inficicndo corrumpat. Hic aqua manu langat: Sitt Postea dat ei candelam dicens : Accipelampadem ir-
hmcsanctael innocens crealura, elc, indulgeuliam> reprehensibilem; cuslodi baptitmum luum , ul cum
conseguantur. Hic facial crucem super fontem , Unde: Dominusveneril ad nuplias, possis occunere in aula
bene f dico le, etc , cujus spirilus super te ferebatur. cmlesti. Resp. Ameu.
Ilic dividat aquam in qualuor partes, dicens : Quii Ordo ad consignanduin pueros sive infanles.
te de paradisi fonle, elc., el siticnti populo de petrat 24. Hic cum infantes in dextris brachiis lenentur,
produxit. Hic ilerum crucem faciat, Bene f dico te; majores vero pedem pontint super pedem patrini sus,
oer Jesum Chrislum, etc , baptizantes eot in nomine:
per ordinein |07 disposUJs ante ponlificem „ icse
 1017 ROMANIORDINES. — X. 1018
pontifex imposita manu super capita singulorum, X humilemse recognoscit, et facinorum omniumsibi ve-
dicat Orationem super eos cum invocatione septi- niam petit; et prmtla misericors ei posnitendispatium,
formis gratiae Spiritus sancti, sic dicens : Dominus dignosposnitenlimfructus et finempmnitenlialiter fru-
vobitcum.Resp. Et cum spirilu luo. Oremus. Omni- ctuosum. Per. AliaOratio. Deussub cujus octtlisomne
potenssenipiterne Deus, qui regenerare, elc, san- cor trepidat, et conscientimcunctmpavescunl,propitiare
ctum Paracletum de cmlis. Resp. Amen. Spiritum sa- famuli tui N. gemilibus, et cunclorumejus omniumque
pienlim el inlellectus. Resp. Amen. Spiritum consilii moderare languoribut ut ticut nemo libcr est a cutpa,
et forliludinis. Resp. Amen. Spirilum scienlimet pie- ila nemosit alienus a venia. Per.
latis. Resp. Amen. Adimple eos spirilu limoris tui, 27. His actis , interroget diligenter eum, si recte
el consigna eos signo crucis Chrisli in vitain propi- credit, et ne forle alicui iram vel odium teneat; et
tialus mlernam. Per.... in unilale ejusdem. Tunc pon- si vult parcere illis qui in se peccaverunt, et si vult
tifex, inlinclo pollice in cbrismate, et interrogato abslinere a peccalis quaehactenus gessit, et emen-
iiniuscujusque nomine, faciat crucem in frontibus dare si quid abstuiit. El cum promiserit haec omnia se
singuIorum,siedicens:Joannes,velalioquovisnomine facturum, continuo moneat eum se coniileri Deo et
invocans eos, Signo le signo f crucis, et confirmo sibi peccata. Confessum vero inlerroget, quale ini-
le chrismate salutis in nomine f Palris, el Fi f lii el B nisterium facit. Et si est comes, aut judex, dicai illi
Spiritus f sancti. Pax tecum. Resp. Et cum spiritu ut non accipial praemia, nec judicel injuste; si est
luo. Consignalis omnibus dicat hos Versus : Ecce escarius, non teneat annonam familiae; si monelarius
tic benediceturomnis homo, qui timet Dominum. Be- aut negotians, uon gravet aliquem in negotio , et in
nedieal vos DominusDeus ex Sion, et videatis bona conlracambio; si habet patrem, aut matrem, honoret
Jerusalem omnibusdiebusvitm vestrm. Glorta Palri, eos, et det illis necessaria ; si animalia pascit, non
etc Pax tecum. Resp. El cum spiritu tuo. Oremus. damnum aliis ; si est a massarius, non sit frauduleu-
Deus qui aposlolis luis, etc , inhabilando perficiat. US6seniori de labore suo ; si habet viduam aut or-'
Qui cum DeoPatrd. Deinde faciat crucem super eos, phanos, faciat cum eis misericordiam; si servus est,
dicens : Bene f dical vos omnipotensDeus, Pater-f sit fidelis doniino suo, cl laboret in quanlum potesi;
el Filius et f Spirilus tanctus. Resp. Amen. elqui malefaciunt ,emendel eos; si habet uxoretn, uou
Ordo ad dandam Posnilenliam. concumbat cum ea festivis diebus, nec in Quadrage-
si est monachus, aut
25. Quando peccata sua vult aliquis confileri; sa- sima usque ad octavas Paschae;
aut presbyter, aut diaconus, autclericus,
cerdos dicat apud se hanc Orationem : Domine Deus monacba,
servenl quod promiserunl. Deinde consideret si est
omnipotens,qui non vis mortempeccaloris, sed ut con-
si dominus autservus, si sanus aut
verlalur et vivat, propitius eslomihi peccalori, el sus- C dives aut pauper,
oralionem meam infirmus, si sit conjugatus autnon, si sit 109 Juve"
cipe , quam fundo ante conspectum nis aut puer. Omnia consideret, et secundum quqd
ctementimlum, quo el me pariter, el hunc a peccatis illi pcenitentiam; et cui non
omnibusexuas, el peccare de cmlerocaveamusefftcias. potuerit agere imponat
Per Dominum. polest imponere jejunium, imponat eleemosynam,
vel oralionem; et ut flectat genua per diem ac
26. Ad hoc in(erroge( pcenitenlem dicens : Fraler, noclem. Sed antequam imponat poenitenliam, debet
pro qua causa venisti ad istam ecclesiam? Peccator ostendere quam grande est illud malum, et quot
respondet : Ego veni agere pmnilenliam de peccatis annis debeat poenitere. Debet lamen eum admonere
meis. Tunc peccator mittat manus suas inler manus ut nondesperet, quia Dominus misericors est, et
sacerdotis, et dicat ad Deum tribus vicibus : In ma- ei omnia peccata dimittet, tamen si emendaverit.
nus tuas, Domine, commendo spiritum meum. Deinde 28. Tunc sacerdos ei dicat, quibusannis, temporibus
dicat sacerdos, Suscepimus,Deus,misericordiamtuam et diebus debel pcenitenliam observare. Isti sunt dies
in medio lempli lui. Psal. MagnusDominus, el lauda-
qui non compiitantur inpoenitentia: Naliviias Domini
bilis nimis. Gloria. Vers. Sicul audivimus. Kyrie. usqueinEpiphaniam.aPascha usque ad Penteeosten,
Pater noster : et capitula 108 ut superius scripla n Nativitas sancli Joannis Baptislse, sancti Laurentii,
sunt, et dicat Dominusvobiscum.Resp. Et cum spi- Assumptio sanctaeMariee,feslivitas duodecimaposto-
ritu luo. Oremus. Deus, cui proprium est mitereri sem- lorum, feslivitas omnium sanctorum, et omnes Do-
;>erel parcere, suscipe deprecalionemnostram, et fa- niinici dies, v.el illorum sanctorum quorum reliquiae
mulum tuum adconfessionemet pmnitenliamveramque possidetil fesiivitates. Poenitentiales vero dies sunt
emendationem,el veniamlum pietatis inspirationecom- Quadragesima major, Sabbatum Pentecostes , qua-
punctum , quem dilictorum catena contlringit, mise- tuor tempora, vigilia sancti Joannis Baptistae, vi-
ratio lum pietalis absolvat.Per. Alia oratio. Deus mi- gilia apostolorum, vigilia sancii Laurentii, vigilia
sericors, Deus clemens, Deus indulgentim, Deut pieta- sanclse Mariae, vigilia omnium sanctorum , et aliis
lis et pacit, qui pro amore hominum in cruce manus diebus, id est leria secunda , feria terlia , et feria
expandisti, qui Chananmamel publicanum vocatli ad sexla, quibus Dominus dederit ad certamen adjulo-
pmnitentiam, convertere dignare famulum tuum , qui rium jejunandi.
ante luum sanctum altare suum confileturrealum, et 29. Tunc sacerdos faciat ei confesslouem. Deiude
1 Id est colonus, qui massam seu fuudum aliquem procurat.
1019 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNI LITURGICA OPERA. 1020
dicat Orationem : Exaudi,Domine, qumsutms, sup- A. A rilus sanctus , corpus luum cuslodiat, animam luam
plicum preces, et confitentiumlibi parce pecealis, ut salvet, et adperpetuam vitam le perducat Christus Dei
quos conscientimsum realits accusat, indulgenlia tum Filius, qui tecum vivit, etc
miserationis absolvat. Per. Alia Oratio. Deus omnipo- 111 Ordo ad visitandum infirmum.
lens, qul dedit poteslutem bealo Petro apostoto, et 31. Sacerdos sit indutus sacris vestibus , et mini-
asieris anoUotis, deinde episcopis. et saccrdotibus, stri accipiant oleum sanctum pro iniirmo, et aquam
ligandi alque solvencii,ipse le a tuis peccalis omnibus benedictam, etcrucem, et cinerem sancturn vilis, et
absolvut, et liberet. Per. Absolulio. Absolvhnus te duo candelabra ; et pergant ad domum iniirmi, can-
vice beali Pelri apostoli, cui poleslas ligandi alque lanles hunc Psalnmm lilfiserere mei, Deits: etintraus
solvendi a Deo concessa est, cujus vicem , quamvis domum dicat sacerdos : Pax huic domui. Resp. Ad-
indigni, nomine lamen, non autem merilo, gerhnus, jutorium nostrum iu nomine Domini. Mox ail sacer-
ei oramus ui quoad tua merelur accusatio , el ad nos dos Dominus vobiscum. Resp. Et cum spiriiu tuo.
pertinel culpm remissio, omnipolens Detts omnium Oratio. Inlroeat domum hanc, Domine Jesu Chrisle,
tuorum peccaminum sil pius indullor. Qui vivii. Alia sub nostrm humilitalis ingressu mterna felicilas, divino
Oratio. Ex attctoritate omnipolentis Dei bealus Pe- prosperitas, serena tmlitia , charitas (ructuosa, sanitas
trus , cieleslis regni claviger, qui habel polestalem in jj | sempilerna. Effugiat ex hoc loco accessus dmmonum;
cmto el in terra ligandi alque solvendi, ctijus, adsinl angeli pacis , domumque hanc deserat effucjala
quamvis immerUi, 'divina lamen suffraganle gratia discordia. Magnifica super nos, Domine, nomen tuum,
vicem gerimus , ipse te absolvai ab omnibus peccatis el bene f dic nottrm conversalioni; sanctifica nostrcs
tuis. Per Dominum nostrum Jesum Chrislum Filium. humiiitatis ingressum , qui suncius et pius es, et per-
110 Qrdo ad reconciliandnm Pwnilentem. manes cum Palre el Spiritu sancio in smcula smculo-
50. Dicitsacerdos capilula : Averte fucieinluam a ruin. Oralio. Oremusel deprecemurDominum nostrum
peccalis meis. Resp. El omnes iniquilates meas dele. Jesum Clmstum, ul benedicendobenef dical koc ta-
Yers. Cor mundum crea in me, Deus. Resp. Et spiritum: bernaculum, el omneshabilantes in eo, et det eis ange-
reclum imwva in visceribusmeis. Vers. Domineexaudi\ lum bonum cuslodem, el faciat eos servire sibi ad cun-
orationem meam. Resp. Et clamor meus ad te veniat. siderandum mirabilia de lege sua. Avertal ub eis omnes
Qratio. Majeslalem luam, Domiite, supplices depreca- contrarias poleslates,eripiat eos abomni perturbatione,
tnur, ui huic famulo luo N. iongo squaiore pmnitentim \ ac sanos in hoc habilaculo cuslodire dignelur. Qui vi-
maceruto, miserationis tum veniam largiri digneris, ut, vis. Alia Oratio. Exaudi nos , Domine sancte , Paler
mptidli veste recepta, ad regalem mensam, unde eje- omnipolens, mterne Deus, et millere digneris sanctum
ctus fuerat, mermlur inlrare. Alia Oralio. Omnipolens i f{ angetiun tuum de cmtis, qui cuslodiat, foveal, protegat,
de Deo Deus, qui habet potestatem peccata dimiilendi, visilel el defendat omnes habilanles in ttoc habiiaculo.
et qui lalroni jam in cruce suspensopeccata remisit, et' Per Christum. Alia Oratio. Omnipoiens et misericors
eumad paradisi deticias perduxit, elmnclo Pelro, cuii Deus, qui immensainpietatem tttam , ul ad preces
dedit poteslatem Ugandi alque solvcndi in cmlo el ini humdilalis nostrm salutifere visitare digneris hunc (a-
lerra, & ad alios discipulos dixil: Quorum remiseritiss mulum luum N. , sicut visitasti Tobiam, Saram, so-
peccala remiltuntur eis, et quorum reiinuerilis retentai crum Pelri, pueritmCenturionis; quo, prislina corporis
erunt ; ipse-le secundum magnam misericordiam suamI el animm sanitale recepla , el Majcstati tum debitasin
absolval ab omnibus peccatis tuis, et faciat ie peragere° ecctesia laudes exsoival. Per. Alia Oratio. Deus qui
veram pmnitenliam, et sic ad finemperseverare in boniss famulo tuo regi Ezechim ter quinos annos potenter ad
operibuSfUldical libi; Jam non le condemnabo, vade,, vitam donasti, qumsumusut hunc (amulum tuum a lcclo
et amplius noli pcccare. Qui cum Palre et Spiritu'i mgritudinis misericorditer erigas ad salutem. Per Do-
sanclo, elc Sequitur Benedictio. Bene f dical te Do- minum. Alia Oratio. Deus qui bealum Pelrum Apo-
minus, el custodiat semper. Ostendat Dominus faciem n slolum ad Tabitam famulam tuam misisti, quatenusejus
suam tibi, el miserealur tui. Convertat Dominus vtiltum II precibus Suscilareturad vilam, exaudi nos, qumsumus,
suum ad le , et veram det tibi pacem, qui vivit. Alia a j) et huic famvlo tuo N., quem in nomine luo visital no-
Benediclio. Bene f dicat te omnipotensDeus , et per)' stra fragililas, desiderata clemenlimtum medelasub-
abundantiam Spirilus sancli cor tuum corroboret, men- veniat. \ 12 Ornmus le, DomineJesu Chrisle, el cum
tem tuam sanctificet, vitam tuam ampliftcel, castimo- '- omni supplicalione rogamus , ut hunc famulum tuum
niam decorel, atque sensum tuum in omnibus operibus s perangelumsanctum liium visitare, Imlificare,el confor-
confirmet; protpera tibi tribuul, pacem concedat, salu-'- lare, alqueliberareet sanaredigneris, qui viviset regnas.
tem conferal, quietem tribual; charitate muniai, el abb 5-2. Deinde sacerdos cum aqua benedicia faciat
omnibus diabolicis el humanis intidiis sua te semper ir crucemsuperinlirmum, et aspergat per totamdommn
proleciioneet virlute defendat; ei qumcunque postula- i- aquain, dicendo Asperges me, Domine , hyssopo el
veris jttsl£ , clementer concedat. Auferai omnia mala 'a mundabor, oum Miserere mei Deus. Deinde dicat : Ad
gum gessisli; iribual libi graliam quam semper rogasli, i, quid me vocasli, fralcr ? Respondet infirmus : Vt con-
ipso adjuvante , el prcecedentenos ad regna ccelorum, i, filear lieo et libi peccata mea , et ut vice Dei tu illa
qui outnPalre. Alia Beuediclio*Bene f dicat le Deus is mihi condones, et des mihi pmnitenliam, et infundas
Paicr, cusiof diat ie Dei Filius, el illutni f ne( le Spi-
i- sancti Spiriius unclionem, Sacerdos rcspondet: Con-
 1021 ROMANIORDINES. — X. 1022
donet tibi Dominus Jesus Christus omnia peccata tua, A diam parcat libi Domlnus quidquid narium vilio deli-
ei salutiferam libi Iribuat unctionem. Tamen si te Deus quisti. Resp. Amen. Ad os : JPer islam sanctam un-
et suam piissimam misericordiam pcircat tibi
respexit et sanaverit Dominus, cuslodies illam? Re- ctionem
vel oris vitio deliquisti.
«pnndet Custodiam. Tunc sacerdos supra pectus faciat Dominus quidquid lingum,
crucem cum aqua et cinere, superimponens cilicium Resp. Amen."Ad manus : Per istam sanclam un-
iia dicens : Apud Dominum misericordia est, et copiosa ctionem et suam piissimam misericordiam parcal libi
aut lumborum,
apud ettm redemptio. Ila enim lapsis homhiibussubve- Dominus quidquid tactus, vel incessus,
nil, ul non solum per baplismi et confirmationit gra- teu carnis vitio deliquisli. Resp. Amen. Post haecdicat
liam, sed eliam per posnitenlimel unctionis medicinam sacerdos : Respice, qumsumus,Domine famulum luum
spiritus humanus vilm reparetur mlernce. Respondet infirmitale sui corporis fatiscentem, el animam refove
inlirmus Deo gratias. Tunc, suscepta confessione, et quam creasti, ut, castigationibus emendatus, se sentiat
indicta pcenitentia, sequantur seplem Psalmi posni- tua medicina salvalum. Per. Alia Oratio. Domine
lenliales et liiania. Deinde dicitur Kyrie , Christe , sancte, Pater omnipolens, mterne Deut, qui, benedi-
eleison, Kyrie; Paler noster. Vers. El ne nos inducas. clionis tum gratiam mgrisinfundendocorporibus, factu-
Resp. Sed libera nos. Vers. Salvum fat servum luum. ram tuam multiplici pietale custodis, ad invocationem
Resp. Deus meus. Vers. Mitteei, Domhte, auxilium. T»lui nominis benignus dssisle, ul famulum luum ab
Resp. El de Sion. Vers. Esto ei, Domine, tunis. esgritudine liberatum, et saniiati donatum, dexlera ttto
Resp. Afacie. Vers. Nihil proficiat inimicus. Resp. erigas, virtute confirmes, potestaleluearis, ecclesimlum
Et fitius. Vers. Domine , exaudi Orationcm meam. sanctisque luis altaribus cum omni desiderala protpe-
Resp. Etclamor. Oratio. Omnipolentsempiterne Deus, rititte restiluas. Per. Alia Oratio. Dominiis Jesut
qui per beaiumJacobum aposlolum luum inducere pre- Chrislus apud le sit, ul te defendat; inlra le sil, ut te
sbyteros Ecclesim et ungere oleo infirmos prmcepisli, refwiat; circa te sit, ut te conservet; anie te sil, ut le
prmsla, qumsumus, ui dignerisper manus nostrai hunc deducat; posl le sit, ul te custodiat; super le sil, ul te
famulum luum inftrmum de oleo sanclificatoungere, et bene f dical, qui in Trinilate.
bene f dicere; et quod fideliler poslulanles exlerius H& Ordo ad communicanduminfirmum.
amplectimur, Itocinlerius spirituatiler divina luavirlus »34. Lava( sacerdos manus suas, e( Iavaturam pro-
iitvhibililer operelur. Alia Oratio. Domine Deus , qui jicit in piscinam, vel ignem, el tunc facit segrum
per apostolum luum loculut es : Inftrmatur quis in vo- adorare et oscnlari crucem, el ait: Dominus Jesus
bis, inducat presbyleros Ecclesim,el orent super eum, Chrislus, qui dixit discipulis suis : Qumcunqueliga-
ungenles eum oleo sanclo in nomine Domini, ei oralio veritis super lerram erunt ligaia, et qumcunque iolve
fidei salvabit inftrmuin, et afleviabiteum Dominus, et Q ritis super terram, erunt soluta et in cmlis, dequorum
si in peccatis sit, dimitlenlur ei; cura, qumsumus, Re- numero, quamvis indignos, nos ef.sevoluil, ipse le ab-
demptor nosler, gralia Spiritus sancli languores istius solvat per ministerium noslrum, e.lab omnibus pec-
infirmi, et sua sana vutnera, ejusque dimitie peccata , catis luis qumcunquecogitatione, locutione,operatione,
alque dolores cunctos cotdis el corporis ab eo expdle, negligenteregisti, et a nexibus peccalorum absolulum
plenamgue ei interius exteriusque 113 sanilatem mi- perdueere dignelur ad regna cmlorum, qui cum Pa-
tericorditer redde ut ope misericordimlum reslitutus , tre, elc. Tunc tradat ei sacerdos Eucliaristiain do-
«rf pristina reparetur officia. Per. minici corporis inlincti vino, et vinum tali intiu-
Ordo compendiosus et consequens ad ungendum ctione sanciificatum a in Chrisli sanguinem transum-
infirmum. tatutn, dicens : Accipe, frater, viaticum corporis et
33. Inlinclo namque pollice m oleo infirmorum, sanguinis Domini noslri Jesus Christi, qui te custodiat
sacerdos in segri corpore signum crucis faciat in ab hosle maligno, et perducat te ad vilam mternam.
sepiem, vel in aliquantis locis, ita dicens, ad caput; Post communionem dicitur Oratio : Domine sancte,
In nomine f Pa(ris ei Filii f el Spirilus sancli f ex- Pater omnipolens, mterne Deus, te fideliter depre-
slinguaiur in le omnis virtus diaboli per imposilionem camur, ul accipienli fralri noslro sanclum corpus et
manuum nostrarum, imo per invocalionem omnium j) sanguinem Domini noslri Jesu Chrisli Fitii tui, tam
sanctorum angeiorum, arcliangelorum, palriarcharum, corpori, quam animm, prosit ad remedium sempiter-
prophetarum, aposiolorum, marlyrum, confessorum, num. Per eumdem Dominum.
virginum, atque omnium simul sanclorum. Resp. Benedictio cilicii. Omnipotens, el misericors Deus,
Amen. Alia Oratio. Per istam sanclam unctionem et qui peccatoribus pielatis tum misericordiam qumrenti-
suam ntissimam misericordiam parcat libi Dominus bus hoc indumenlo vestitismisericordiamet veniam tri-
quidquid oculorum vitio deliquisli. Uesp. Amen. Ad buisti, oramus clemenliam luam, ut hoc indumenlum,
aures : Per istam sanctam unctionemel suam piissi- qttod vocalur cilicium, bene f dicere, et sancti f ficare
mam misericordiamparcat tibi Dominus quidquid au- digneris, ul quicunque eo pro peccatis sttis indutus
rittm vitio deliquisli. Resp. Amen. Ad nares : Per is- fuerit, et misericordiam imploraverit, veniam et indut-
lam sanctam unclionemet suam piissimam misericor- geniiam lum misericordimconsequaiur. Per.
R In Ritnali Romano, quod Florenliae in biblio-
frater, Viaticum, etc Vide commentarii praevii
tbeca sanciae Crucis asservamr, his omissis ita le- caput 11.
silur : Tali inlinctionesanclificaium, dicens : Accipe,
• 023 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNI LITURGICA OPERA. 1024
Benedictio cineris. Deuspietalis, Deus indulgentim A A tuo. Oratio. Non inlres injudicium. Post ille qui op-
°.lmisericordim, qui Ninivitit cinere et cilicio indutis, positus est illi subalierne eodem modo repetat prae-
H misericordiam tuam clamantibus subvenisli, exaudi diclam Oralionem. Poslea quarlus. Finita vero Ora-
nos propitius, ul Itanccreaturam cineris, quo peccalo- tione, ad mandatum praedicli incipiat cantare colle-
res indulgentiamlum misericordimimplorantesulunlur, gium alicujus ecclesiae Responsorium Adesto dolori.
bene f dicere, et sancli f ficationis tum gratiam super Vers. Versa est in luctitm. Dum cantatur Respon-
euminfunderedigneris,ul quisquisilliusaspersuspulvere sorium, illi quatuor ascendunt ad altare, ut supra
fuerit, indulgenliain el remissionem cunctorum. a le dictum est, et faciunl ui supra diclum est. Tameu
pio Domino 115 percipere merealur deliclorum. Per. ille qui primus est in dicendo Oratioiiem sequenleni
35. Tunc cxtendatur in terra cilicium, e( de ci- primus debet incensare. Cum vero reversi ad fere-
nere benedicto super illud a sacerdote iiai crux, et trum fuerint, ille qui fuit ultimus in praedicta Ora-
aquae benedictae aspersio; etsuper illud ponatur in- lione incipiat Dominut vobiscum, sine eapiiulis.
firmus; el similiter fiat crux et aspersio super pec(us Oralio. Deus, cui omnia vivunt, etc, abluas indul-
illius, et dicat ei sic: Recordare quia cinis es, et in gendo. Per Chrislum Dominum. Et faciant de ista
cinerem reverteris. Ait rursus ei sacerdos : Placenl Oratione sicut de prima. Finila Oratiorie, demandato
tibi cinis, et cilicium ad tetlimonium pmnitenlim lum B " praedicti rectoris coliegium alterius ecclesue incipiat
anle Dominum in die judicii? Resp. Placent. Responsorium ATerecorderis. Vers. Ne inlres; re-
Ordo sepeliendi clericosRomanm[raternilalis. petenda Requiem. Et dum Responsorium canlalur,
36. In primis annunlialio nocle fil a nuniiis per illi vero quatuor cum incenso ascendant ad altare, et
omnes ecclesias Romansc urbis ex mandato recto- faciant sicut primus; et ille qui fuit secundus in
rum. Mane autem facto, post pulsatas campanas, prirna Oralione debet primo incensare, et incipcre
clerici congregantur ex omnibus ecclesiis secundum Dominus vobiscum. Resp. Et cum. Oratio. Fac, qtim-
disposilionem praelatorura in ecclesia, ubi clericus sumus, Domine, etc, sociel angelicis choris. Per Do-
defunclus est sepeliendus; et quisque sacerdos cum minum nostrum Jesum Chrislum. Et quaier ista di-
suis clericis cantet vigiliam ix lectionum. Interim cantur, sicut prima et secuuda.
episcopus vel cardinalis, seu quilibet magnus de ar- 38. Poslea de mandato praedicti rectoris Paler a
chipresbyteris, nisi dies Dominica inslct, jussu re- spiritualis veniat in medium, et reddat lestimonium
ctorum Missam celebrat pro defunclo. Finita veroi pro deluncto, si fuerit unctus, si contessus, et de
Missa, clerici omnes congregantur circa feretrum ini vita sua. Audito teslimouio, sacpe diclus rgcior
modum rolse, et de mandaio rectorum cantant cle- quoerit a loto clero, dicens : Placel vobis ut dbtol-
rici illius ecclesiae, cui a rectoribus iivjungilur, re-. C valur frater iste defunciut? Resp. Placel. Tunc recloi
sponsorium Subvenite. Vers. Suscipiat. Finito Re- rogat de voluntate omnium eum qui major est intei
sponsorio, unus ex rectoribus dicat Orate omnes, ett eos, vel qui fuit primus in Oratione, ut ipse absolvat.
omnes sub silentio cantent Paier nosler. Tunc prae- Ule vero cui injungilur dicit: Orate omnes. Paler
dictus rector prsecipit alicui de majoribus ut ab- noster. Yers. El ne nos. Resp. Sed libera. Vers. In
solval; ille vero dicit : Et ne nos. Vers. In memoriaj memoria, ul supra. Oraiio. Absolve. Finita Oratione,
cslerna. Vers. A porla inferi. Yers. Requiescat. Vers. jam dictus rector praecipit subdiacono et diacono
Domine, exaudi. Vers. Dominut vobitcum. Oralio. utaccipiant feretrum. Illi accipientes deportant eum
Absolve,ut supra. ad tumulum, caniantes Antiphonam Chorus angelo-
37. Finila vero Oratione, praedicius rector prse- .. rum, et 117 dicatur Oratio : Deus, qui [undatti ler-
cipit alicui ecclesiaeut cantet Anliphonam Requiem n ram, etc, cum tanclis onmibus vera resuscilatio pim-
mternam. Psal. Te decet. Postea praecipit alicui ec- ;- slanle eodemDomino nostro Jesu Chrislo, etc
clesiae ut can(et Antiphonam Sitivit. Psal. Sicul U 59. His actis, in persona defuncti, dicatur Ant. Ape-
cervus. Anliphona finita, canlenl Kyrie, Christe, 7 rite mihi porlas, et inox aperiatur sepultura. Psal.
eleison, Kyrie, eteison, Pater noster. Istis cantan- ConfileminiDoinino. llem in persona ejusdem dicalur
libus, interim qualuor episcopi vel presbyleri cardi-i- D Antiphona Ingrediar in locum, et sepelitur. Psal. Si-
nales, vel archipresbyteri, induli sacris vestibuss cut cervus; el sepullo, item in persona ejusdem dica-
cuui pluvialibus, et cum qualuor thuribulis, ascen- i. lur Ant. Hmc requies mea in smculum smculi. Psalm.
dant ad allare, et incensent illud. Postea untis qui ii Memento, Domine. David. Ant. De terra plasmasli me,
major cst ex istis quatuor, alla voce absolvat, et ;t Domine, et carne induisti me, Redemptormeus, suscita
dicat : Et ne nos. Resp. Sed libera. !t me ht novissimodie. Psalm. Domine, probasti me. An-
Capitula, ut
supra. Capitula non dicit nisi primus. Oralioncs ;s tiph. Non inlres in judicium. Psalm. Domine, exatidi,
dicunlur in tono \\Q Orationum Missse. Oratio. j, 2. Antipb. Omnis spiritus laudet Dominum. Psaliti.
Non inlres in judicium, etc signaculo sanclm Trini- j. Laudate Dominumde cmlis. Antiph. Ego sum. Psalm.
tatis. Qui vivis el regnas per omnia. Fiuita Oraiione ie Benediclus. Oratio. Oremus, fraltes charissimi, pro
reincipiat eamdem ille qui est conlradictorie positus,s spiritu fralris noslri, elc, resuscilari faciat. Per Cltri-
dicens Vers. Dominus vobiscum.Resp. Et cum (U stum Dominum nostrum. Resp. Amen. Oratio. Dettst
spiritu
a Hoc est teslimonium sanctuli
redditum de quo in Responsoriali, pag, 211. Romani palrinum hacienus
officio clericorum deiunctorum apud Thomasium inn sanclulo vocant.
J62S ROMANlORDINES. - XI. 1026
cui ommavivunt, etc, quam prmparasli diligentibus te. A.inferi. Yers. Erue, Domine. Vers. Domine, exaudi.
Per Dominumnostrum. Amen. Oraiio. TemerilalisquU Resp. El clamor. Yers. Dominus vobiscum. Resp. Et
dem esl, Domine, eic , in parle dexlra coronandus. cum. Oratio. Tibi, Domine, commendamus,etc, mise-
Per Christum Dominum. Oralio. Opus est misericor' ricordissimmpielalis abslerge,Per Dominum, eic Pro
dim, Domine, sancle,eic.,htsinam Abrahm iransfera- ccemeterio Psaini. Misereremei, Deus. Paler nosier.
tur. Per Chritlum Dominum. Resp. Amen. Alia Ora- Vers. El ne nos. Vers.Requiemmternam.Yers. Aporla
lio. Debitumhumani corporis, etc, et perennifelicilate inferi. Vers. Domine, exaudi. Resp. El clamor meus.
perfruimereatur.PerChristum.OrSilio.Omnipolenssem- Vers. Dominusvobiscum.Resp. Et cum.Oraiio. Deus,
piterne Deus, qui humano corpori, etc, mlernissedibus cujus miseratione, etc, fecimtsine fine tmlentur. Per
prmcipiassociari. Per Dominumnoslrum. Dominum. Postremo dicaturOraiio:A6«o/we, Domine.
40. Item adabsolvendum, postquam sepullus fuerit El subjungatur, Anima ejus et omnium fideliumdefun-
cum aqua sancta aspergitur anlequam populusrecedat, ctorum requiescant in pace. Amen. Deinde redeant in
ct dicat sacerdos : Pater nosler. Vers. El ne nos. Vers. ecclesiam, cantando seplem Psalmos peenilenliales
Non intres in jttdicium. Resp. Quia non. Vers. A porta B cum Oratione Absolve.

ORDO ROMANUS XI
SEU

BENEDICTI, BEATI PETRI CANONICILIBER POLLICITUS»

Auctore BENEDICTO, B. Pelri canonico
Ad Guidonem de Castello, tunc cardinalem sancti Marci, qui postmodum factus esi
Coelestinus II.
1181. Perspicuse scientiae et profundse sapientise C et domus suaeubertate inebriavil ? Verumtamen , ut
magmro aGuidonideCaslello,divinonulu sanctaeRo- dixi, vestra dilectione et assidua pulsatione commo-
nianaeecclesiaepresbytero cardinali lit. sancti Marci tus, quod de dignilate Romani pontificis, et presby-
Benedictus, beaii Pelri aposloli indignus canonicus lerorum cardinalium, et diaconorum, cslerorumque
et RomanaeEcclesiae cantor, intimae dilectionis affe- ordinum curiae, necnon de ecclesiasiico officio lotius
ctum, et inter sanctorum anlistilum agmina coronam anni per multa temporum spatia vidi, et a sapienti-
immarcescibilem. Diviuaepielalis misericordiae, Pater bus curiae audivi, et quod alii doclores in suis scri-
reverende, pro meaetenuis scientiae viribus immen- plisreliquerunt, ad perpetuaerecordationismemoriaro
sas gratias ago, quoniam vestrae salutis curam el ec- scribere curabo.
clcsiastici ordinis sollicitudinem vos habere concer- 2. !n Adventu Domim, quando annualiter fit reca-
no. Unde magnam Dei misericordiam et multiplicium pi(ula(io ofiicii e( librorum qui in Ecclesia leguntur,
suarum miserationum copiosam bonitaiem humiliter Saljialo in vigilia Adventus Domini, ad Vesperas in-
imploro, qualenus in hoc tam bono proposito, usque- cipit Antiphona In illa die slillabunt monles. Sub ista
dum ipse veniet ad movendum de loco suo candela- Anliph. omnes Psalmi hujiis Vesperi cantanlur. Qua
brum, vos corroborando stabiliat. Caelerum super Antiphona finita, diciiur Versus Ostende nobis, Do-
petilionem ecclesiastici Ordinis tolius anni, et praeci- i[) mine, misericordiam tuam. Ad Magnificat, Spiritut
pue apostolicsedignilatis e( tolius curiae, de qua pla- sanclus in te descendit, Maria. Finita Antiphona, dici-
cuit veslrae illuslri sapientiae et egregiae prudentiac a tur Oratio [AL, Oratioiies].
ine famulo veslro opusculum expetere, qualiter Deo 3. Ad Matutinum Invitalorium Regem venturum ,
favente domnus apostolicus cum curia sua et tota cum suo Venite. Quo (inito, incipit prima Antipbona :
Romana Ecclesia in praecipuis solemnilatibus et quo- Missus esl Gabriel angelus. Psalmus Bealus vir, usque
lidianis officiis valeat se regere, prout melius mihi Domine, ne in ira, et dicitur Anliphona. Dcinde cft-
Deus concesserit, licet si ardua , et officio professio- cilur secunda Antiphona Ave, Maria, gratia plena;..
nis non indebita, elucidare aggrediar. Sed mirandum Psalmus: Domine Deus meus in te speravi, usque lm
valde est cur a me idiota, et quasi nullius scienliae , Domino conftdo. Anliphona finita, dicilur tertia Anii-
quaerilis aperire quac in apolheca cordis 119 noti pbona : Ne timeas, Maria. Psalmus Satvum me fatr
liabeo enuclcare, quae investigare non valeo, propi- Domine, quoniam defecitsanctus, usque ad Psalmum»
nare quae sitibundus pincerna haurire a vohis geslio. Domine, quis habilabil. Antiph. finita, dicilur Yersas
Quis enim noscere polest quid agat flos campi et li- Ostende nobis, Domine. Tres lectiones leguniur de
lium convallium, dum montes transgrediiur, et colles Isaia proplieia. Prima lectio Visio Jsaiw. Resp. Aspi-
transilit, nisi quem torrenie voluptatis suae potavil ciens a longe, quo finito, dicilur Vers. Quique terri-
11Proinde scriptus fuil hic liber ante annum 1143 quo Guido isie ad pontiflcatum assumplus est, diclits
CoelestiniisII.
1027 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNILITURGICA OPERA. 1028
genm, totum ; deinde repelenda Ile obviam et dicite. A Asub qua omnes Psalmi cantentur. Prima eaniturcum.
Vers. Qui regis Itrael htiende, lotum ; repelenda leclione de Adventu et eapitulis, sicut Ecclesia con-
Nuntia nobis ti tu es ipte. Vers. Tollite portas, prin- suevit, genu flexo. Tertia, Sexta, Nona cum Antipho-
cipes, veslras, totum; repetenda Qui regnatnrus es in nis de Adventu in terram prostrati, cum capilulis et
populo Israel. Gtnria Patri el Filio el Spirilui sanclo. Psalmis et Oraiione, sicut mos est. Ad Vesperum
Incipit a capiie Aspicient a longe. In secuitda lectione omnes Psalmi feriales canlenlur sub una Antipbona,
secundum Resp. Aspiciebamin vitu noctis, cum duo- In illa die stiltabunt monles, et ad iinem cautenlur
bus versibus: Ecce dominalorDominus, et Potesias ejus istae Antiphonae, Jllisswsesl Gabriel angelus; Ave, Ma-
polestas mterna, cum repelendis suis, sicul superius; ria, gratia plena, Dominus lecum, cum Oratione Deus,
120 et (*loria Palri, et Responsorium a capite. In qui de bealm Marim virginis utero, et Anliphona Ecce
tertia leclione Resp. Mhsus esl Gabriel angetus, cnm Dominus veniel, et oinnes sancli ejus cum eo. Vers.
duobus versibus, Ave, Maria, et, Dabil ei Dominus . Exsultabunt tancli in gloria. Missa de Adventu usque
Deus. Repetenda prima Ne timeas, Maria; et repe- in quinta feria. Sexla feria caiiitur Missa de Cruce,
tenda secunda Et vocabitur, el reliqua. Gloria Patri. quod iioii convenit in Advenlu. Sabbalo de sancla
Qua (inita, responsorium a capite cantetur. Haec tria Maria, si non fuerit festiviias novem lectionum ; et
Responsoria iia debeni cantari in congregalionibus : B si fuerit, omne officium sit fesiiviiatis; et si fuerit
Prior et secundus cantanl Responsorium primiim trium ieciionum festivilas , in vigilia ad Vesperum
anle allare cum omnibus Versibus, et repetendis us- Psalmi dici cantentur sub una Antipliona de Adventu.
que ad fiiiem ; tertius et qu3rlus secundum Rcspon- Cum venerit ad Magnificat, Versus dicalur de festi-
sorium sicut prius; quinlus et sextus tertium Respon- vitate cum Antiphona et Oratione sancii; et fit com-
sorium. In secundo noclurno incipit Antiphona Ecce niemoraiio de Adveniu, Missus esl Gabriel angetus,
anciila Domini; Psalmus Canserva me, Domine. Alia etc. Matulinum totum de sauclo, tamencum nocturno
Anliphona AugelusDomini; Psalmus Exaudi, Dominc, diei; matuliiiae Laudes, si habent proprias Antipho-
justitiam meam. Terlia Antiphona Anlequam conveni- nas, cantentur; sin autem, sub una Antiphona com-
rent; Psalmus, Diligam le, Domme, loloque iinilo cum munali ortines Psalmi cantentur. Prima canleiur
Antiphona, dicitur Versus, et tres lectiones legunlur cum una Antiphona festivitatis et lectione diei; et
de sernione sancti Augustini, et sancti Leonis, et omne officiutn non prostrati, sed stando canlelur,
tria Responsoria cantaimir sicut mos est. In' tertio Tertia et Sexta de festivitate, Nona et Vesperum de
nocturno Aiiiiphona Beaia es, Maria , qum credidisli Adventu.
Domino; et, Bealain me dicenl omnes generationes; et, 6. Dominica secunda ieguntur tres lectiones do
Dabil ei Dominus, cum stiis Psalutis, Cmli enarrant, (J ( eodem propheta Isaia, et tres lectiones de sermone,
Exaudiat te Dominus, et Dominein virlule lua. Versus et duae lectiones de Epistola, terlia de homilia, et
ct duae lectiones de a epistola, lerlia de homilia. Qui- canilur de historia sua. Mane ad Missam fit slaiio
bus finitis, cantaltir Te Deum laudamus; quo liuito, ad Jerusalem in palatio Susurriano, ubi Dominus
incipitinl matulime Laudes, et Anliphona lnilla die, pontifex cum tota curia debet cantare Missam, e'
cum omnibus aliis Anliphonis et Psalmis. Qtiibusi acciperecoronam, et eam celebrare, sicut mos est.
finiiis, dicitur Vers. Quo finito, incipit Antiphona, 7. Dominica de Gaudete, statio ad sanctum Pe-
Spiritus sanctus in le descendit Maria, et, Benediclusi trum. Cum dominus papa cum omnibus scholis ad
Dominus Deus Israel, elc Vesperum venit, ibique dominus manet; tunc domi-
i. Deinde dicit Primam, el incipit secundam An- nus ponlifex accipit xx solidos de confessione, et
•iiphonam Matutini, Jucundare, cum Psalmis. Quibus> expendium curiae, et equorum suorum. Cardinales
finilis, dicil lectionem Epistolse, el Versum, el Ora- veto el diaconi, primicerius cum schola, sub-
tionem diei. Mane statio ad sauclam Mariam.Majorem, , diaconi basilicarii et subdiaconi regionarii, et aco-
quo dominus papa cum omnibus ordinibus venit; ibi- lylhi 122 accipiunt quinque solidos den. Pa-
que honorifice, sicul mos est, cantal Missam cumi piensium, quod vocatur ccenaria [Al. cenatica] ;
Gloria in excelsis Deo, sicut in aliis Dominicis usque3 D et archidiaconus accipit xvni denarios pro Re-
ad Natalem Domini, et coronaiur. Ad Terliam cani- sponsoriis qui expenduiitur per manus suas; et
tur terlia Anliphona ; ad Sextam quarta Antiphona;; canonici ecclesiae debent habere de presbyterio xii
ad Nonam quinta Antiphona; ad Vesperum cum om- sol. de eadem confessione. Praelibali vero sacri pa-
nibus Antipbouis, sed non dicilur Missus est Gabriel,, latii ordines hospitantur in domo Aguli.e [Al., Au-
neque Ecce Dominus veniet, nisi infra hebdomadam,, guliae], et dominus hospitii debet praeparare lecios
sed tantum Oratio. de suis bonis linteaminibus, et accipere in slabulis
5. Lifra hebdomadam, olficiumde Adventu ad Ma-- suis equos eorum, etcustodire; et si oportuerit fa-
lutinum 121 Invitaiorium Regem venlurum. Noct. cere ccenam ejus diei, tamen de.praescriplis dena-
cum AnUphona de Psalmista. Versus de Advenlu,, riis qui vocanlur ccenatica, non soluui in stationi-
et legilur de Isaia propheta. Ad matutinas Laudess bus, verum eliam per toium annum, quandocunque
canitur una Antiphona In ilta die stillabunt monles,, [A(., quocunque] venerint cardinales canlare Missam
a Nempe de epistola Leonis Magni ad Flavianum,, naiiouis contra errorem Eulychetis, de qua iufra,
quaumagua cum diguilate explicat mysterium Incar- uum. 9.
 1029 ROMANIORDINES. — XI. 1050
cum primicerio et cantoribus vel aliis palatinis cleri- A cavi Filium; Psalmus Beatus vir, et omnes Psahni
cis, et ille dominus hospiiii debet habere pro bene- primi nocturni cum Antiphonis suis. Primo nocturuo
ficio omui die unam monetam de oblatis [Al., obla- finito, canonici ecclesiae legunt tres lectiones, Gau-
lionibus] Missoe,et lacrymas cerae,quaj remanentde dens gaudebo, et cantant iria Responsoria ; ctclera
offerenda Missae. Hic praelibalus ordo debet esse in cantores et hasilicarii. Deinde episcopi legunt quar-
omnibus nocturnis stationibus sancti Petri; in diur- lanj et quiniam leclionem de epistola. sancti Leonis
nis vero danlur tanlum quinque sol., sed dominus papae, missa Flaviano episcopo de incarnatione Do-
papa iu nocturnis et in diurnis accipit xx solidos, mini contra Eutychen haereticum, cardinales sextam
sicut supra dictum est. et septimam ; Prior basilicarius oclavam de exposi-
8. Mediaaulem nocte surgens audilo signo domi- tione epistolae, Gaudete in Domino temper; nouam
nus papa, cum omnibus ordinibus ad sanctum Leo- vero ibi ubi iutrat legit ponlifex de homilia, et dicit
netn veuire debet, ibique mansionarius praeparat Jube, Domine, benedicere. Nullus benediciteum, nisi
Ihuribulum episcopo, el episcopus pontifici, omni- Spiritus sanctus; iantum omnes respondent Amen.
bus indulis.de suis indumentis. Cubicularii vero cum Finita lectione pontilicis, primicerius dicit Te Deum
duabus faculis accensis, et camerarii cum duobus laudamus, et alii respondent; et incipit Anliphonas
candelabris el faculis accensis debent ire ante pouii- B ad matutinas Laudes. Quo finilo, basilicarii cantant
ficem. Pontifet autem primum incensat altare saucti versum ante aliare. Primicerius nuntiat .pontifici
Leonis ; deinde cum Processione incedens per porli- Antiphonam ad Benediclus Dominus Deus lsrael.
cum pontilicium ad sanctum Gregorium, primum Episcopus repraesenlat librura ponlifici, sibi datum
mcensal allare ejus, et altare sancti Sebastiani, et a subdiacono regionario; pontifex dicit Oraiionem;
altare sancti Tiburtii; deinde duo altaria in me- diaconus dicit Benedicamus Domino. Missa a ponli-
diaoa ad crucifixos, ubi ab antiquis palribus audivi- fice celebratur et dicitur Glorici in excetsis Deo, et iit
mus requiescere apostolos Simonem et Judam. Post- laus a di.tconis, et subdiacouis, et notariis ; et co-
ea vadit ad sudarium Christi, quod vocatur Vero- ronalur a sanctp Petro 124 per mediam civilalem
niea, et incensat, et altare sanctae Mariaesimiliter. usque ad palaiium cum omuibus ordinibus, sicut mos
Postea ascendil ad sanctum Paslorem juxta arcum est. A feslivilate sancli Nicolai usque ad feriam ante
triumphalem, et incciisal. Deinde descendens ad Natalem Domini cantanlur hae Anliphonae ad Matu-
carpus, inccnsat altare super sepulcrumr sancti Pe- linum, 0 Sapienlia, ad Benedictus, et caeleraeoinaes
tri, et sic sedet in subsellio cum candelabris anie se. in quatuor lemporibus.
Paraphonista cum schola incipit vigilias Ex JEgypto 10. Feria quarta slatio ad sanctam Mariam Majo-
rneavi filium meum ; Psalmus Beatus vir. Secunda pj rem. Fit Collecla ad sanctum Petrum ad Vincula iu
Ant. Ecce apparebit Dominus supra nubem candidam; Eudoxia. Primicerius cum schola, et subdiaconi re-
Psalmus Quare (remuerunt genles. Tertia Ant. Ecce gionarii, et acolytbi cum cruce c stationali sancli
teniet Dominus, quem Joannes prmdicavil; Psalmus Petri, Ievant inde crucem cum collecta Proceswo-
Domine, quid multiplicati sunl. Deinde duo subdiaconi nali, caniando usque ad sanclam Mariam Majorein.
basilicarii dicunt Versum; 123 acolythi lenent li- Ibi Dominus papa praeparatus canlat Missam more
brum stalionalem, et cubicularii faculas, et basili- quadragesimali, ei ibi nunlial quem ordinate dispo-
carii legunt lectiones Gaudens gaudebo in Domino; nit hoc modo : AuxilianleDomino et salvalore noslro
diaconus praecinit Tu autem. Primicerius cum schola Jesu Chrislo elegimus hunc diaconum in presbylera-
cantatResponsoria. Finitis tribus lectionibus, primi- lum. Si quis habel conlra eum pro Deo, cum fiducia
cerius dicit Te Deum laudamus. Subdiaconus regid- exeat, et dicat. Verumlamen memor sit conditionis
narius porrigit Sacramentarium episcopo, et epi- SUK.
scopus tenet ante pouliiicem; et basilicarii tenent 11. Sexia feria statio ad sanclos apostolos cum
candelabra, et pontifex dicit Orationem. Diaeonus processione.
dicit Benedicamus Domino, et dominus papa bene- 12. Sabbato statio ad sanctum Petrum, ubi debet
dicit. Q ordinatio fieri a pontilice, et celebrare Missam. Dum
- 9. Deinde a exiens inde ascendit ad altare majus, vero cantalur officium celeberrime a schola, et hym-
et incensat; et descendit ad b pectorale ante altare, nus trium puerorum, Benedicite omnia opera Domini
ciica eum diaconi induti. Episcopi stant ad aliud Domino, descendit ponlifex ab altari, et vadit ad san-
peclorale, cardinales in choro cum canonicis eccle- ctum Andream. Ibi facit consecrationem. Facia con-
siae. Cubicularii et camerarii ponunt faculas anle secratione, revertitur ad allare, quia ad hoc aliare
pontificem. Pontifex vero incipit Matutinum, Do- ntilla consecratio debet fieri, nisi de Romano ponli-
mine, labiamea aperies. Cantores cantant invitato- fice. Et.sic in omnibus quatuor temporibus debct
fium; quo finito primicerius incipit Ex Mgyplo vo- fieri,
a Hic dislinciio manifesta inter vigilias et Matuti- superiori epistiliojunctas, utex Goaro in Cedrenum
imm, quod duplex ofliciuin in dominica 3 Advenlus observat doclissimus Cangius.
ad sanctum Pelrum dicebatur. Aliquid hic videtur c Crux stationalis, quae solila deferri ad statio-
desse ad significandum diein. nes, solebat reponi super altare, inferius,,
b Ila cancellwn appellant, eum ad modum quo num. quae 29.
Grseci CTTJJQEK vocant columellas ordinedispositas, ac
1031 APPENDIXAD S. GREGORII MAGNILITURGICA OPERA. 1032
15. Domihica de Caniie tuba legilur de Joel pro-, A Flamineum, deinde vadit juxta porticum Severinum ;
pheta, Canile tuba in Sion, et de sermone, et Epi- et iransiens anle templum Craliculae, et ante insu-
stola, et de homilia. Cum venerint autem feriales lam 126 Milicenamel draconiorum , et sic sinistra
Anliphonae, ornnes per ordinem caulenlurad Malu- manu descendit ad majorem viam Arenulai, transiens
tinum. Ad Vesperum omnes Psalmi cantenlur sub per lliealrutn Aulonini, et per palalium Cromatii, ubi
prima Anliphona. Ad Magnificat cantetur propria fuit llolomitreuin [AL, Oloritreum], et sub arcu Gra-
Aniiphona. liani Theodosii et Vaieniiniani imperaiorum ; et in-
14. In vigilia Nalalis Domini ad Matulinum Invita- trans per ponlem Adriani anle lemplum ejus, el
lorium Christus adveniel nobis, venite adoremus. Ant. juxta obeliscum Neronis, et ante memoriam Romuli,
Dominus dixit ad me; Psalmus Quare fremuerunt et per porlicum ascendens in Valicanum ad basilicam
gentes. Antiph. In tole potuit labernaculum; Psalmus sancli Petri, ubi eststatio; et ibi honorifice cantatur
Cmli emrrant. Anlipb. Elevamini portm mternales; Missa cum omnibus ordinibus palatii, sicut decet; et
Psalmus Domini est terra. Versus Ilodie scietis quia dehet ibi accipere coronam in capite suo, et per me-
veniet Dominus, el quinque lectiones , el quinque diam urbem cum Processione redire ad palatiuru,
125 Responsoria. Quarta lectio sermo sancii Au- perficere fesium coronae.
gustini, Vos, inquam, convenio, oJudmi. In quarla B ; 17. Sed propter parvitatem diei et difflcultatem
cantanlur sibyllini versus Judicii signum, tellus tu- viae, facit slationem ad sanclam Mariam Majorem ,
dore madescit. Quinta de homilia. Eo die non dicilur et vadit in secretarium. Cubicularii cuslodiunt se-
Tc Deum taudamus, sed lanlum Deus, in adjutorium crelarium. Prior episcopus servit de libro archidia-
meum inlende, cum Antiphonis vigiliae , et Psalmus conus de Evangelio, subdiaconus regionarius prior
Dominut regnavit, cum aliis Psalmis. Prima cum An- de mappula, prior basilicarius de epislola , primice-
tiphona vigiliae, et lectio Paulut tervus Jesu Chrisli, rius et schola de canlu ; et sic sustentalus a duobus
eura Versu, sine Kyrie, tantum dicatur Oralio diei. diaconis, archidiaconus sine socio solus procedit
Tertia, Sexta et Nona cum suis Anliphonis. Non ante pontificem, et sic intral in Processione ; omnis
piostrati, sed lantum slando dicanlur Orationes. ordo in suo loco, bini et bini procedunt, acolyibi
Islo die slalio ad sanctam Mariam Majorem, ubi do- cum candelabris , et crux dotnini pontificis anle
minus papa debet Missam canlare cum scholis cle- Processionem. Iu introitu ecclesiae cubicularii alte
ricoruui et familia palatii; et episcopus Albanensis portanl mappulam super capul ponlificis. Cum aulem
debet facere ccenam optimam toti curiae, et debet intrat presbyterium , mansionarius ecclesiac porrigit
niiltere ad curiam duo optima busta porcorum. Ad ei arundinem cum cereo aecenso. Tunc pontifex
Vesperas et ad vigiliam debet ibi remanere pontifex r accipit eam , et ponil ignem in stupa posifa super
per totam noclem. capita columnarum ad figuram flnis mutidi periguem.
15. Iu prima vigilia legunt canonici ecclesiae tres In medio presbyterii progrediens sistit iler. Pritnice-
lecliones de Isaia propheta , et canlant tria Respon- rius deponit miiram de capite suo, et osculaiur
soria. Primo tempore alleviata esi lerra Zabulon, ct dextram scapulam pontificis, et pontifex henedicit
Consolamini, el Consurge ; et ita iit ofiicium per eum. Cumque venerit ante altare , cubicularii offe-
cardinales et episcopos et canlores, sicut noclurna- runt b mappulam super caput ponlificis ; ipse vero
libus stalionibus sancii Pelri. In secunda vigilia de pontifex dal pacem priori episcopo , qui ei servitu-
sermonibus. In tertia de eisdem sermonibus, el de rus est; deinde duobus cardinalibus, priori et se-
homilia. Et ad praesepium debet cantare Missam, cundo.
et dicere Gloria in excehis Deo , et unam Oralionem 18. Ascendenscum primo adaltare , facit contes-
tanlum , et Credo in unum Deum. Primicerius cumi sionem , osculalur Evangelium , quod subdiaconus
Bchola officiat Missam ; qua peracla, primicerius; tenet ante eiim , et intrat ad altare ; el inclinato ca-
revertitur ad chorum , cantando Ecce Maria genuil! pite dicit Orationem ; qua peracla, osculaluraltare,
nobis Salvalorem , cum Psalmis el Antiphona , sicut el erigit se dans pacem archidiacono et omnibus
in Antiphonario scriptum est. Finitis isto [modo]| o diaconibus. Acolyihus repraesentat tliuribulum ei
malutinis Laudibus cum Oralione , incipit pontifex capsam cum incenso archidiacono , qui lecturus est
a Malutinum. Schola dicit Invitalorium, el eo ordine Evangelium. 127 Ponlifex autem accipil capsam ,
Dl Malutinum, sicut vigilite fuerunt. et ponit iticcnsum in thuribulum , etincensat altare,
16. Mane dicit Missamad sanctamAnaslasiam; quai et archidiaconus retinet planetam ne impediaiur.
finiia , desceudit cum Processione per viam juxtai Posito incenso, ascendit ad sedem, ei cardinales
poriicum Gallatorum antetemplum Sibyllae, et inter descendunt ad chorum in Iocis suis, et episcopi in
templum Ciceronis et porlicum Cimorum [Al., Cri- dexlerain in locis suis juxta pontificem. Interiiii pa-
norum]; et progrediens inler basilicam Jovis et arcumi raphonisia cura schola cantat Inlroitum , et Kyrie,
a Observa hic dislingui Yigilias a Malutino , licett noclumalia in una eademque nocte posila, scilicet in
idem sit oflicium, quod illa suinma nocte divisisi Naliviiaie.
nocturnis, quasi tolidem vigiliis , bae ttiane celebra- b Iiifra , num. 40, cum linteo exlenso super caput
retuur. Vide num. 60 et 03, infra. Amalaritis lianc'. ejus. Ilinc mappularii dicli , qnibus id muneris c.ou-
distiucliouetn designat in Anliphonarii cap. 15. Re- cessum est, de quibus in sequenli libelloCencii.
pe. i, inquit, in Romano Antiphonario duo officia
1033 ROMANIORDINES.—XI. 1034
ileison. Ponlifex incipit Glorta in excelsis Deo , et. A papae; ante crucem milites draconarii, portantes xn
scbola respondet Et in terra pax hominibusbonmvo- vexilta, quaebandora vocanlur ; et equus domini papae
iuntatis, usque in finem. Et pontifex dicit Pax vobis, ornalus, sed vacuus; dirungarii circa Processionem ;
schola respondet non in illa voce , sed alta , Et cum duo Praefecli navales, qui dicunlur dilungarii [AL,
tpiritu luo; et dicitur una Oratio. dirungarii], cum baculis iu inaiiibus, pluvialibus in-
19. Interea archidiaconus cum diaconibus et sub- duti; majorentes vero mantellissericis et baculis,
diaconibus in filo stantibus ad dexteram juxta alta- qui vocantur scliola slimulati, custodientes Proces-
re, et notarii jusum [idest, deorsum] in cboro plu- sionem, ne aliquis se iniromiitat,
vialibus induli sianles, archidiaconus alta voce cum 22. Cum autem venit poutifex ad basilicam Zacha-
omnibus dicit: Exattdi, Christe. Respondent notarii: riae papac, antequam descendat, descendunt cardina-
Dominonoslroa Innocenlio,a Deodecrelosummopon- les ad faciendum laudes. Tunc prior cardinalis sancti
tifici et universali papm, vila. Tribus vicibus dicit Lanrenlii foris muros, deposila mitra, dicil: Jube,
archidiaconus cum suis; tribus vicibus respondent benedicere.Pontifex benedicit eum. Qui alta
nolarii. Sancla Maria, dicit arcbidiaconus ; respon- domne, voce dicit: Summoel egregio,ac ter bealissimopapm
dent nolarii, Tu illum adjuva. Sancla Maria, respon- Innocentio
vita. Respondent cardinales omnes : Deus
denlsimiliter de unoquoquecboro tribus, sanctos (sic)
B conserveteum,- tribus vicibus. Sahator mundi. Car-
duabus vicibus. In fine Kyrie tribus vicibus archidia-
dinales respondent: Tu illum adjuva, et vicibus tri-
conus cum diaconibusei subdiaconibus, et accipiunt bus. Sancta
Maria, tu illum adjttva, per omnem cbo-
tres sol. pro laude.
rum sanclorum tres sanctos. In fine, Omnes suncti
20. Prior subdiaconus Latinus, et subdiaconus
Graocusporlant libros ante peclus suum cum duobus adjuvale illum, tribus vicibus. Kyrie tribus vicibus.
Et pro laude accipiunt tres solid. Judices vero se
subdiaconis, et uno acolytlio camiso induto, antece- et dicit primicerius, Jttbe, domne,
denle eum oblalionario [Al. blacionario] in manu repracsentant,
benedicere.Ponlifex benedicil eum, et alta voce dicit
faciendo viam. Duo eantores, prior et secundus, isto
Hunc diem.iRespondentjudices: Multos annos, tribus
die et die sanclae Paschaedescenilunlin ambonem, et
vicibus. Tempora bona habeas. Respondent judices :,
acolythus stat ante in ambone. Finita laude subdia-
conus Latinus legit Epistolam Lalinam, deindesub- Tempora bona habeamus omnes.Tunc dominus pon-
tifex descendit de equo ; primicerius defeusoruni et
diaconus Graecus legit Epistolam Graecam. Redeunt
ad altare gralias habentes, et osculantur pedes secundicerius suscipiunt eum per manus, et 129
ducunt usque in cameram. Ibi dat presbyterium
poniilicis. Cantores vero incipiunt Gradale, et Alle- omnibus ordinibus. Isto vero die Natalis Dotnini et
luia, et primicerius cum schola Responsorium. Ar- C die sanctaePaschae dat omnibus b manum,
chidiaconus et diaconus Graecusferentes librum anie prioribus
id est presbylerium duplum : praifecto scilicet xx
pectora sua cum qualuor subdiaconis, acolylhi feren- solid. dominus papa et manum ; primicerio judicuui
les candelabra ante eos manent cum candelabris ac-
IV solid. et manum; unicuique judicum iv solid.;
censis ante pulpilum, illi vero legunt Evangelia. Des-
iv solid. et manum ; unicuiqiie epis-
cendentes portant Evangelia obviam pontifici ; et priori episcopo
osculatur ascendil in coporum [m solid. ]; iv solid. priori cardinali et
pontifex ca, ct
pulpitum, prae- manum, unicuique card. III solid.; arcbid. m solid.
dicat Evangelium. Ad finem vero facit confessio- et manum
; unicuique diaconorum ni solid.; primi-
nem, 128 hcnedicit, et redit ad sedem, et dicit cerio cantorum III solid. et manum ; secundicerio
Credo in unum Deum. Basilicarii respondent et can- cantorum n
solid.; priori basiiicario u solid. et viu
lani. Primicerius cum schola cantani OfTerenda.Tunc cantori n solid.; prio-
vii cardinales ascendunt ad altare cum libris, tres den.pro hoiiorantia; unicuique
ri basilicario n solid. et manum ; unicuique subdia-
ex una parte, cl quatuor ex alia parte, et Pontifex a
cono II solid.; priori regionario n solid. et manutu ;
diacono suslenlalus intrat ad allarc in Canonem ad eorum n solid.; unicuiqueacolytho n solid.;
sacriflcandumIlostiam cum cardinale. Pcrfecla Praa- unicuiqueduobus VIIIsolid.; sorinariisx solid.; majo-
fationc basilicarii canlant Sanctus, Sanctus, Sanc- rentibusdilungariis
B v solid.; draconariis v solid., et aliis ordini-
lus, etc sicut mos est.
21. Finila Missa, ponlifex ao archidiacono coro- bus,
liatus ascendit equum, et procedil cum Processione 23. Daio presbyleno, lnlrant ad mensam praepara-
ad palatium hoc modo. Post eum proefectus indutus tam.Episcopietcardinales sedentin dexira parte;ar-
manto prelioso, el calceatus zancha una aurea, alte- chidiaconus,et diaconus, et primicerius,et prior basili-
ra rubea; circa eum judices pluvialibus induti ante carius,etpriorregionariusinsinisii'a;omnisordoinsiio
Pontificem,arcliidiaconus et diaconuscum prtmice- loco. Osiiarius ponit lectorium cuin libro homiliarum
rio bini et bini, deinde subdiaconi: ante quos cardi- in medium. Circa medium conviviumex praeceploar-
nales; ante cardinales canlando ante eos notarii; chidiaconisurgitdiaconus, ellegitlectionem, ipse vero
anie no(arios episcopi; ante episcopos crux domini archidiaconus imponit finem. Tunc ponlifex « mandat
a Qnippe hic liber scriptus est vivente ac sedente clienlibus faclo profluxisseexistimo.
ponlifice Innocentio cui haelaudes aptantur. « Id est mittil, modo ltalis hodie quoque lamiliari.
b Hinc vulgatum secundo,
manciae vocabulum pro dono
PATROL.LXXVIII. 33
1035 APPENDIX AD S. GREGORIIMAGNILITURGICAOPERA. 1030
jcolylhum, ut surgant cantores, et cantent a Seqnen- A A Jerusalem, et aliae leciiones de sermone, praeler no-
liatti niodulatis vocibus, qtii surgentes faciunt impc- nam lectionem homilise,qure est domini papoe, 1.31
raia. Finita Sequentia, vadunt et osculantur pedes eo ordine, quo in Dominicade Gaudetc. Missamvero
poniificis,et accipiunt a saceilario unum byzantium, honorifice cum laudibus debet canlare, el accipere
et dominus papa dat eis coppam plenam polione ex coronam, et coronaius redire ad palalium, et agcre
b ore suo, et bibunt. Finito convivio, omnes rcdeunt sicut iu aiiis coronis. Infra Octavas ad Maiulinum
ad domos suas, cardinales mitii solent ad propria. quoiidie trcs psalmi el tres lectioncsde sermone cimi
2i. In feslivitate sancti Stepbani tres iecliones de suis Anliphonis et Responsoriis,excepta Dominica,
Actibus apostolorum, Stephanus aulem plenus gratia quoniam fiunl novem lectiones. Post Octavaslegunlur
ct fortiludine, cl tresde sermonesancti Stephani, cum EpislolaePauli. Quidamlegunt de expositionepsallerii.
suis Antiphonis, et Responsoriis. In tertio nocturno 28. Dominica prima post Oclavas Epipbaniaele-
de Nalali Domini, cum ltiPsalmis, Versu, et leclio- guntur Epistolae Pauli, et ponitur historia de Psal-
nibus, et suis Antiphonis. Matutinae130 Laudes de misla : Qui medilabilurin lege Domini,usque in Sep>
sanclo Stephano. Finila Oratione sancti Slephani di- luagesimam. In primo et secundo noclurno Matulini
citur Anliphona: Virgo hodie ftdelis, cum Oralione cauianlur Antipbonae de eisdem Psalmis : Servile
de Naiali. Terlia, Sexta et Nona de sanclo Stepbano; B I Dominoin limore, etc. ln tcrtio noclurno in Ioco An-
Vesperaevero de Natali Domini; Antiphona el Oratio tipbonarum cantatur Allel. Ad malutinas Laudes cau-
de sancto Stephano etsancto Joanne, eialiaruni fes- latur Allel. in tono Lux orta esl super nos, et caelera-
livitatum similiter. Summo mane dominus ponlifex rum Antiphonarum, stcut in Aniiphonariocontinemr.
cgredicns a palatio coronalus, cum Processione ho- Ad Priinam, ad Tertiam, Sextam et Nonam cantatur
noriflcevadit ad sanctum Stepbanum, ubi est statio. Atleluia.Vesperum de Psalmista. In omnibus ex proe-
IbicanlantMissam, sicutin NataliDomini, cum laude; dictis Dominicis tolius anni ila cantalur ad praelibatas
qua (inita, rediens ad palatium coronattis, acceptis Horas, exceptis Dominicis a Septuagesima usque in
laudibus a cardinalibus et judicibus, et dato presby- Oclavas Penlecostes, et ab Adventu Domini ttsque in
lerio sive manibus et convivio celebralo, sicut supra Ociavas Epiphaniae, necnon in festiviiatibus Domini-
scriplum est, sic omnes recedunt. carum. In feriis aulem, si non est festiviias, cantatur
25. In festivilaie sancli Joannis evangelistaeIres ad Primam Anlipbona haec: Benedictuses, Domine,
lecliones de Apocalypsi, el tres de sermone sancti doceme justiftcationes luas ; ad Terliam Atitiphona
loannis, cum suis Anliphoiiis, Psalmis et Respon- Inclina cor tneum, Deus, in ieslimonialua ; ad Sexlam
soriis.Quidam voluntejus passionemle^ere. ln terlio Domine,vivificamesecundumverbum luum; ad Nonam
nocturno Antiphonaeel Ires Psalmi, et ires lectiones Q ( Aspicein me, Domine, el misereremei.
de Natali, cum suis Responsoriis. MatuiinaeLaudes 29. In PurificationebealaeMariaeleguntursermones
de sancto Joannc, et commemoralio, sicut supra, ejusdem feslivitatis. Mane slatio ad sanctam Mariam
prima de sancto Joanne; Oratio de Nalali. Majorem. Exeunt XVIIIc imagines a diaconis, et cuin
26. In natali Innocentium ad Matuiinum tres lec- clericis et populo veniunt ad sanctum Adrianum, ubi
liones de Apocalypsi, et tres de sermone. ln tertioi fitColIecta. Sed dominus pontifex descendit ad san-
noctnrno revertilur ad Nalale Domini. Non cantatur ctam Marlinam cum episcopis, et cardinalibus, ct
leDeum, sed incipiunt matutiiiceLaudes. Prima can- cacleris scholis. Ibi cum omnibus induilur. Quidam
tatur, sicut supra. Ad Missamnon canlalur Gloria in cardinales benedicunt cereos adduclos a curia et cu-
excelsis Deo, nec All., nisi veneril in Dominica,sed[ biculariis. Pontifex egreditur inde, et ascendit sedem
omne officium esl quadragesimale. lslo die Romanii ante ecclesiam, quos itaexpendit. Priusdatepiscopis,
non comedunt carnem, nec sagimen, nisi veneril ini deinde cardinalibus, poslea diaconibus, et aliis ordi-
dominico die. Jiibus, el populo. Deindevadit ad sancluni Adrianum,
27. In vigiliaEpiphaniae,officiumNalalis Domini. ubi est crux stalionalis. Arcliidiaconusannuit ut can-
lu Epiphania slalio ad sanctum Petrtim, ubi doniinusj let scliola. Primicerius incipit, etcantat Exsurge, Do-
papa cum tola curia cantal Versus, sicui in Dominicai j) rnine, adjuva nos. Finita Amiphona, ponlifex 132
de Gaudele, ea die qua superius nolalum est. Noc.te : dicil Oremus, diaconus Flectamus genva; alius >'clia-
vero media surgil, el omnes ordines cum co congre- conus dicit Levale, et pontifex dicit orationem. Dia-
ganlur ad altare sancti Leouis ; ibique cum Proces- conus dicit Procedamuscum pacc. Schola respondet
sione, sicut prselibatum est, incensando altaria usquei ln notnineClirisli.Tuucsubdiaconusregionaiius levat
ad corpus, ubi facit vigilias trium lectionum, quibusi crucem slationalem de altari, plane portans eam in
peractis, ascendit ad allare majus, et inceusat. Des- manibususque ad ecclesiam. Cum antem venit foras,
cendil ad peclorale, et omnes ordines in suo Ioco. levateam sursum, quam fertanlepontificem in Pro-
Annuit primicerio, ut incipiat vigilias. Ille aulem in- cessione usque ad sanctam Mariam Majorem. Priini-
cipit Antipli. Afferie Domino fdii Dei, etc Tunc le- cerius in manu Iaevaretro regendo pallium pontilicig
guntur tres lecliones de propheta: Surge, tlluminare e cum cantoribus cantat Anliphonam Adornathalamum
a Sequenlia haccerat illa quae incipil a voce Lm- c De his imaginibns iterum infra, num. 53.
labundus, ex CaeremonialiUrbani VI. a Non alius,sed idemqui dixerat Fleetamus gentia,
b Haereletianinunc.hic loquendi modus apud nos,, primis illis teinporibus subdebat Levate,utsuperius ,
dv viu ric sa bowthe. vidiuius,
1037 ROMANIORDINES. — XI. 103S
luum, Sion. Ponlifex cum aliis dicit psalmos; et sic tA Psalmus, Lauda, Jerusalem. Versus, Ave, Maria. le
procedensdiscalcealus ante arcum Nervae, intrat per Evangelio, Spirittts sanclus in te descendet; Psalmus,
forum Trajani; et cxiens arcum Aureoein porticu ab- Magnificat. Ad Maiiiiinuni,Regemvirginum, cum suo
sidata ascendit per direclum (AL, domum) juxta Vcnile.In primo nocturno Antiphona, Missus est Ga-
Etidoxiam, ettransiens per siiicem a domum Orphei, briel; Psalmus, Domine Domhtus noster. Anliphona ,
ascendit per tiiulum sanctae Praxedis usque ad san- Ave, Maria; Psalmus, Coclienarrant. Anliphona, Ne
ctatn Mariam Majorem; ibique finita Anliphona a limeas,Maria; Psalmus, Domini est terra et plenitudc
scbola, subdiaconus regionarius more solito portat ejus. Versus, Ave, Maria. In secundo noctumo An-
crucem ad aliare, et facii Liianiam, respondente tiph., AngelusDominiannunliavit; Psalmus, Eruclavit.
scliolacum acolylhis. Etdominus papacantat Missam, Antiphona, Anlequamconvenirent; Psalmus Domint
sed non canlatur Kyrie, eleisonpropter lilaniam. Dominus noster. Antipliona,"0afo'Jei Dominus Deus;
30. Sabbalo Sepluagesimae ad Vesperum lacetur Psalmus, Fundamenla. Vcrsus, Benediclalu in mttlie-
Alleluia, et dicitur Laut libi, Domine.Sub una Anli- ribus. In tcrlio nocturno Antiph., Ecce anciita Do-
phona Voca operaWosomnesPsalmicantantur. Finilis mini; Psalmus, Cantate Domino,primo. Anliphona,
Vesperis, apud sanctum Petrum legitur Penlateuchiis Beala es, Maria; Psalmus, Dominusregnavit. Antiph.
in tribus Iectionibus usque ad Matutinum. Ad Matuli- ]B Beaiam me dicent omnes; Psalmus, Cantate, secundo.
num ponitur Genesis, unde leguntur sex lectiones: Versus, Ecceancilla Domini. llaec sunt Responsoria :
ln principioDeus creavilcmlumel lerram; septima et Missus est Gabriel, Antequamvenianl, Suscipeverbum,
octava de expositione Epistoloe, nona de homilia. Ecce virgo , Salvalorem exspectamus, Lmtenlur cmli,
Deinceps lacetur Te Deum, et Gloria in excelsisDeo, Orielur slella, Beatam me dicent. 134 Legitur da
nisi fuerit festivitas novem lectionum. Ad malulinas sermone el homilia sancti Ambrosii.
Laudes omnes Antiphonaeper ordinem eantentur. Ad 33. Mane(it Collecta ad sanctum Adrianum", ubi
Missamnon dicalur Gtoriain excelsisDeo, sedGradale dominus papa convenit cum omnibusordinibus pala-
etTraclusinfra hebdomadamlegiiur deLevitico usque tii, elexpensis cereis benedictis, cum xvm imagini-
in lerliam feriam Qnadragesimae.Ista DominicaSep- bus diaconorum discalceati pergunt processionaliter
luagesimae'statio est ad sanclum Laurenlium foris ad sanctam Mariam Majorem, sicutdictumest in Ptt-
muros, ubi dominus pontifex debet .cantare Missam, rificatione; et ibi cantat Missamet Vesperas, sicufin
et in praedicalione tractare de Introilibus ipsius Do- vigilia diclum est.
minicaj et futurarum Dominicarum. Circumdedcrunt 5i. Quarta feria, initii Quadragesimae, statio ad
megemitusmortisdicit peccator, etin tanla afflictione sanclam Sabinam; et Collecta ad sanclam Anasta-
positus elamai: Exsurge, quare obdormis,Domine?et Q siaiu, quo dominus papa cum tola curia venit; ibique
cum ulterius non 133 possit pati tanlun» dolorem, indulus ipse et omnes alii ordines ascendunt ad al-
dicit : Esto mihi, Domine, in protectorem. Jam vero tare. Ibi dominus pontifex dat cinerem , et primice-
ipse confidens de misericordia Dei, dicii: Miserere ritis cum schola cantat Anliphonam, Exaudi nos, Do-
mei secundmn magnam misericordiamluam. Dominus ntine. Facta Collecta, pontifex discalceatus, ct omnes
autem, tantis .lamentationibus pulsatus dicit : Iitvo- alii cum Processione pergunt ad sanctam Sabinam.
cavit me, et ego exaudiam euin. Sed peccator, cognila Primicerius cum schola retro cantando Immutemur
Deimisericordia respirans, dicit: Dominusitluminatio habilu. Cum venerit ad ecclesiam, subdiaconusregio-
meaet salusmea,quem timebo? Oculi mei semper ad narius, deposita cruce cum litania vadit ad altare,
Dominum,quoniamipse evetletde laqueopedes meos. respondentibus schola et acolythis, ubi doiainus pon-
El hunc Tractum debel jungere cum Evangelio. tifex canlat Missamsine Kyrie, propterc litaniam.
31. DominicaSexagesimaelegilur de Noe, in Qu.n- An(e Communioneravero stat subdiadonus regiona-
de in de sermo- rius juxta altare, dicensalta voce : Craslina die ve-
quagesima Abraham, Quadragesima
nienlestatio eril in ecclesiasaneti Georgiimartyris ad
itibus, in tcrlia Dominica de Jacobet Esau, in quarta Velumaureum.
de Joseph , in quinta de Moyse. In calhedra so.ncti Respondet schola Deo gralias. Et sic
retri legitur sicut in die Naialis ejus; tamen ad Ve- TJ postea primicerius canlat Communionem. Finila
debet tollered papyrum, et inlingere
speras et matutinas Laudes canitur Ecce sacerdos Missa,acolythus
in oleo candelae, et diligenter extergere , et portare
nmgnus. Stalio in ejus basilica. Dominus papa debe* ad
sedere inb calhedra ad Missam. palalium aute poniificem dicens : Jube, domne,
32. In Annuntiatione beate Mariae virginis, ad benedicere. Pontifex benedicit. Ille vero dicil: Hodie
slalio ad sanclam Sabinam, qum talulat te. Pon-
Vesperas Antiphona, Missus est angetus Gabriel; fuit
Psalmus , Dixil Dominus. Anlipbona , Ave, Maria; tifex respondet Deo graliat. Acolylhusreproesentalei
osculatur eum pro devolione Sanciae ,
Psalmus, Laudate, pueri. Antiphona, Ne limeas; papyrum , qui
et dat eum cubiculario. Cubiculariusreponit, et dili-
Psalmus, Lmtaiussum. Antiphona, Dabit ei Dominus;
ad mortem ponlificis. Et sic
Psalmus , JVisiDominus; Anliphona, Ecce ancilla ; genter observat usque
* Additur infra, num. 52, ubi cecidil Simon Magus. praemissa lilania, infra, num. 55.
b ld est in ipsa cathedra sancti Petri, quam hodie J Sic appellabant veteres ellychnium in lucerais ei
basilica Vaticana asservat. cereis adliibiium. Adi Glossarium Caiigiatiiiui ad
quoque
c Id est propterea quod dictum sit Kyrie eleison,in vocem Papyrus.
«039 APPENDIX AD S. GREGORll MAGNILITURGlCA OPERA. 1040
(it in omnibus slalionibus. Ad morlem facit ex eis A A no. In secrctario ponlifex induiluf, ct intrat ad Mis-
pulvillnm, et ponit sub capite ejus in sepulcro. sam sine mappula. Primicerius cantat Inlroilum sine
55. Quando efficitur Collecia, ad Missamnon can- Gloria Patri. Diaconus dicit Evangelium hoc modo :
latur Kyrie, quia regionarius dixit in liiania. Et per Dominus vobiscum. Respondet schola et dicit: Et
lotam Quadragesimam reiteralur Gradale infra lieb- cumspiritu tuo. Et dicit: Passio Domini nostri Jesu
domadam, nisi fuerit aliquis traclus. Collecta fil se- Cliristi secundum Matlhmum. Respondet schola d Glo-
cuuda feria, quarta el sexta , 135 et Sabhato per ria tibi, Domine.Et postea legilur Evangelium, ei non
lotam Quadragesimam ; et in qualuor temporibus prsedicaiur. In quarta vero feria et sexta solummoiio
totius anni, cl in quinla feria ad sanctam Mariam cum pronuntiaiione legiiur Evangelium Passionis sine
trans Tiberim, et ad sanctum Apollinarem. salulatione, et sine responsione.
36. Dominica Lmtare,Jerusalem, slalio ad Jerusa- 59. In Coena Domini us<|ue in Sabbato sancto:
lem in palatio Sessoriano, ubi dominus pontifex ho- Deus, in adjutorium meum inlende non dicitur, nec
noriflce cantat Missam, habens in manu sua a rosam Invitatorium , nec Gloria Patri in Psalmis; sed in-
de auro cum musco. Post Eyangelium ascendit pul- cipit Zelus domus lum, sicut in Antiphonario contine-
pitum, cl praedicat de flore, et rubore rosae, et odo- tur. Nec presbyter dicit Oremus; leclornon petitBe-
re, oslendens eam populo. Deinde tractat de Evan- g] nedictionem; quando (init non dicit Tu aulem, Do-
gelio. Factis laudibus, et flnita Missa, ibi accipil co- mine, sed ex verbis leclionis jubetur facere (inem.
ronam, et coronaius cum Processione, sicut mos Lcctiones leguntur novem , Ires de lamentatione Je-
est, redit ad palalium. Longe ante descensum ponti- remiae proplielac, alise de expositione Evangelii: uo-
ficis descendit praefectus, et pedesler adextral eum vem psalmi et ocio responsoria. Sequitur Matulinum
usque ad locum ubi pontifex descensurus est; ibi dat cum suis Antiphuiiis et Psalmis; quo completo , non
ei rosam, et praefectusosculaiur pedes ejus. Accepiis dicilur Kyrie, sed cantatur Chrislus factus est pro no-
laudibus, el celebrata corona, sicut mosest, omnes bis obediensusque ad mortem, et tacendo recedunl. In
redeunt ad propria. Parasceve protendunt Morlem autem crucis; in Sab-
3f. Dominica de Passione ponilur Jeremias pro- bato, simililer, Propter quod et Deus exaltavit illum,
phela. Tres lectiones de eodem prophela, tres de et dedil illi nomen quod est super omne nomen.
scrmone, septima et octava deexpositioneb Episto- 40. Ad Missam descendit summus pontile.v in se-
lae, nona de homilia , et aliud officium « lotum sicut cretarium. Pracparaiis ampullis plenis oleo, misciiat
scriptura est. Ab isio die usque in Sabbato sanclo in balsamum cum oleo. Deinde se induit ctim omnibus
nullo Responsorio, et in nullo Venile, et Introitu aliis, et habel seplem candelabra anleseaccensa, ct
canlatur Gloria Patri. Q cum processione procedit ad allare cum linteo ex-
58. Dominica in Palmis , ad Matwtinum, tres le- lenso supercaput ejus. Primiceriusosculaturscapu-
ctiones de Jeremia, tres de sermonc Passionis ; duse lam pontilicis , et cantat Inlroilum cum Gloria Patri
de Epistola, nona Evangelium passionis. Maiuiinae et Kyrie. Pontifex incipit : Gloria in excelsisDeo.
Laudes cum suis Anliptionis, sicut in Antiphonario Primicerius cum schola respondet. Qua flniia, pon-
continelur; reliquum oflicium sicut ecclesia consue- tifex unam lantum Oralionem dicit. Subdiaconus
vit. Mane staiio ad Lateranum , ubi palmaesuntab legit Epistolam in ambone. Duo cantores incipiunl
acolythis coileclac in basilica sancli Silvestri , de Gradale : Christus (actus est pro nobis obediens. Pri-
quibus dant acolytbi [AL, datur acolyihis] basilicas micerius cum schola respondet, el illi duo canlores
sancli Petri, et accipiunt de altare vm [AL, n] soli- reiterant Gradale. Diacouus legit Evangelium. Eo
dos. Palmas autem prsedictse basilicoe sancti Silve- die, 137 dum dominus pontifex prandicat, cardi-
stri unus de cardinalibus sancii Laurentii basilicse nales levant e mensam de aliari, et denudant altare,
in palalio benedixit, quas ostiarii porlant in basili- et ponunt eam in securo loco. Peracta prsedicatione,
cain Lconianam ad poniilicem. ludutis omnibus or- facil remissionem, populo benedicit, et descendit ad
jiinibus palalii, pontifex expendit palmas. Postea sedem , ubi nuntiat Credo in unum Deum. Offerenda
exit inde cuin proccssione; priinicerius cum scliola D non dicitur, sed solus pontifex intrat ad altare ad sa-
cantando Pueri Hebrmorum, et alias Amiphonas us- crificium , de quo sacrificio servat pro alio die Para-
qtic ante osiium ecelesite sancti Salvaioris; ibique scevae. Saiiclifical chrisma et oleum, sicul in Ordine
stiper gradus posilo subsellio pontifex sedct. Primi- episcopali dictum est. Primicerius cum schola caniat
cerius eum schola incipit Gloria, laus el honor. Prior Agnus Dei, tribus vicibus, Miterero nobis, el dicil
hasilicaritis ad clausum ostium 136 cum subdiaco- Communioiiem Dominus Jesus postquam cmnavil cum
nibus slans respondel, el caniat Versus Cni puerile'. discipulis suis.
decus. Ad omnes duos versus respoiidel schola , ett 41. Finita Missa, domnus pontifex iia indutus rc-
dicit Gloria, laus el honor. Quibus finilis , aperlo> dil in palatium in hasilica sancti Laurentii, ibique
oslio inlrant ecciesiam cantando : Ingredienle Domi- exspoliat se usque ad datmaiicam; et posita pelle
" De hac rosa videsis observata in Glossario Can- diurnse.'
d Omiltilur hoc tempore.
giauo.
b Forsan Epislolae ad Hebroeos cx cap. xi: GVni- L'Quid sit levare mensam de altari, de quo eliam
stus atsittent ponlifex, etc nienlio in sequenti libro Cencii, num. 19, patet ex
c Nimirum Laudes matulinae, et alix Ilorae: praecedente decimo Ordinc Romano, num. 7.
 1041 ROMANIORDINES. — XI. 1043i
«adcollum ejussedet. Cubicularii ponunt conchara j\ porlicum sancti Joannis, et vadunt in ecclesiam sau-
anteeum, et linteum mundum. Duodecim subdiaconi cli Venantii. Tunc archidiaconus praecipit duobus itf
manent exlra basilicam; duo ostiarii accipiunt prio- eantadostiiimsancti Venanlii.Quiobediunt, accipiunt
rem irwulnis, et portant eum ante pontiiicem. Pon- priorem cardioalium per manus,adextranleseum us-
lifex vero aqua calida lavat pedes ejus, et tergitlin- queante poniificem, omnes cardinales sequentes eum.
leo; osculatur cos, et dat ei v [Al. 11]solid/; sic fa- Prior auletn inclinat se, etdicit: Jube,domne,benedi-
cit unicuique eorum duodecim. Interim primicerius cere. Ponlifexbenediciteum.Progrediensparum, facit
cum canioribus et cardinalibus et diaconibus can- simililer, etbenedicit. Tertia vicesimiliter, etbenedi-
lant Vesperum. Quo finito, cantant Oominus Jcsus cit eum pontifex, et dicit, Ile, baplizale d omnes gen-
postquam cmnavit, et dominus papa dat unicuique les in nomine Palris, et Filii, et Spiritus sancti. Car-
e
episcopo IVsolid., unicuique cardinali 111solid., pri- dinales vero ita induti cum equitibus revertunlur
micerio ui solid., unicuique cantori 11solid. Quibus ad lilulos suos. Tunc pontifex intrat ad baptisinum.
iiniiis, vadunt ad coenain in basilicam Theodori, Quo finito, redil in loco chrismali; chrismat inlantes,
quoe est Panetaria, ubi fit continua lectio a subdia- et lavat manus. Deinde revertitur ad allare cum li-
cono. Perfecla ccena, redit in.cameram, ubise ex- tania 139 faeta a subdiacono regionario. Primice-
spoliat. B rius cum canioribus cantai Kyrie; dominus ponlifex
42. In Parasceve episcopus hebdomadarius facit incipit Gloria in excehis Deo. Primicerius cum schola
cffieium in basilica Salvatoris. Dominus papa des- respoudet. Ea finita, dicit Orationem ; subdiaconus
cendens de palatio, ibi post altare cum aliis ordini- legit epislolam, el ponlifex nuntiat Atleluia. Primi-
bus se induit et discalceatus pergil cum Processione, cerius in pulpitn cantal eam, cui schola respondet.
et omnes cum eo, canlando Psaherium, usque ad Quo caniu linito, descendit primicerius, vadens ad
sanctam Crucem. Quidam cardinalis honorifice por- pontificem : osculaiur pedes ejus, et debet ei donare
tat corpus Domini praeteriti diei conservatum in b unum optimttm pluvialem. Eo die non canlatur
capsula CGrporalium,subdiaconus regionarius ferens Credo, nec Offerenda, nec Agnus Dei, nec Commu-
ad pectus crucem stationalem coopertam. Cum ve- nio; sed dicitur ad Yesperas Alleluia, Psalmus, Lau*
nit ad ecclesiam praedictae basilicae pontifex, lotis dale Dominum otnnes gentes; Antiphona, Vespereau-
pedibus, calceatus ascendit ad altare; 138 Prius tem Sabbati, Magriiftcal; et dicitur Oratio, et Ite,
oral, et postea residet. Quidam basilicarius vadit ad Missa cst, cum Benedictione.
pulpitum, et incipit legere; deinde omne aliud offi- 44. ln die sancta» Resurreclionis, ad Matutinum,
cium, sicut in libro scriptum est. Peracto Pater no- super Venite, Alteluia. Quidam dicunt Surrexit Do-
sier qui es in cmlis, accipit corpus Domini quod car- C minws vere. Tres Anliphonae el tres Psalmi, Beaius
dinalis adduxeral, et confirmat de e vino misso in vir, Quarc fremuerunl gentes, et Domine, qttid mulli-
calice. Finito offlcio, ita induti redeunteadem Pro- plicali suni. Iii loco barum iritim Antiphonarum cau-
cessione sicut prius, tamen calceali, usque ad pala- talur Allelttia, sicul in Romano Anliplionario scrip-
lium, cantando residuos Psalmos. In camera domi- ptuni est. Versus Hmcdies quam fecit Dominuscante-
nus'papa se exspoliat, alii autem exspoliati.rece- tur sicut gradale. Tres lectiones de Evangelio cuin
dunt. suis Responsoriis. Quibus finilis, canlatur Te Deum
43. m Sannato sancto, mane surgit archidiaco- laudamus. Matulinoe laudes cum Anliphonis suis et
nus, et miscitat oleum el chrisma annotinum in cera Psalmis. Perlectis Anliphonis, pro versu cantatur
munda. Acolylhus conficit eam et colal, et facit ex Gradale Hmc dies quam fecit Dominus; Anti-
ea in simililudinem agnorum, quos dominus pontifex phona Surrexit Dominus de sepulcro, Psalmus Bene.
expendit iu Sabbalo de Albis. Ad Sextam Sabbali dictus Dominus Deus Israel, et Oratio tantum festi-
sancii elficitur novus ignis, el cereus benedicitur; et vitatis. Prima sine Antiphona cum tribus Psalmis ;
legunlur duodecim lectiones Latine, ei duodecim qnibus peraciis, cantaiur Gradaie Hmc dies, el Ora-
Graece, et cantanlur Iria cantica, Cantemus Domino tio diei.
gloriose, Vinea (acla est, Attende cmlum. Finilo D 45. Ad Missam una lanlum Oratio dicilur. Isto die
hoc officio, dominus pontifex descendit ad fon- slalio est ad sanctam Mariam Majorem. Mane surgii
lem cum diaconis el subdiaconis regionariis, catt- dominus pontifex; vadit et intrat in basilicam sancii
tando liianiam. Primicerius cum scltola cantando Si- Laureniii. Posita ibi capella et subsellio, pi ius or.u ;
cul cervus, usque in porlicum sancli Venantii; ibi postea induitur a diaconibus et subdiaconibus regio.
prce[iaralofacistorio [AL, faldistorio], pontifex se- nariis usque ad dalmaticam. Surgit et iugreditur :nl
det. Cardinales autem qui remanserunl in choro , Salvatorem, aperit imaginem , el osculatur pcdes
excunl per posterulam post absidem, et intrant per ejus, dicens alta voce cantando tribus vicibus, S«r«
a Sic almutia (quae vocant) uonnulli collo circum- culae Eucharislise in calicem immissae.
ponebanl contra frigus. d Hoecest missio cardinalium ad baplizantlum in-
b Observandus hic locus de capsula corporalium , fanles in ecclesiis
iii quo Eucharisiia a Ccena ftomini in sequeniein paucsuerant: quaiisbapiismalibns, quae Romae non
in priniis ccclesia sanclte Mariaj;
Par. sceven asservabalur. Confer primum libellum Majoris, de qua itifra, num. 45. Yide Cencium infra.
Ortlinis Romaiii inilio, 1111111.
8. c Id est cum equis, more quorumdain velevuKV-
0 Non dicit dc vino consecrato cx coniactu parli-
1043 APPENDIX AD S. GREGORH MAGNILITURGICA OPERA. 1044
rexit Dominusde tepulcro, qui pro nobit pependit in Aallare.
A Cum intrat preshyterium ecclesioe, mansio-
ligno, alleluia. Alii respondent, et redit ad subsel- narius prseparat ei arundinem cum cereo accenso,
lium. Prius dat pacem arcbidiacono, qui revertilur quam accipit, et ponit ignem in slupa super capita
ad locum suum ; deinde secundo diacono, qui rever- columnarum quac ibi stant. Cum autem veneril ad
litur et dal pacem a arcbidiacono, et redit in filo; primum cereum,'primicerius deponit mitram, et
sic caeleri diacones faciunt. Deinde primicerius 140 osculatur scapulam dexlram pontificis, qui benedicit
cum catitoribus accipiunt pacem; similiter redeunt eum. Cum venerit ante altare, cubicularii auferunt
in filo; deinde prior basilicarius cum subdiacono mappulam super caput ejus; deinceps facit oflicium,
accipiunt pacem, et redeunt in iilo ; deinde acolythi, sicul Ecclesia consuevit. Primicerius auiem cum
et alii palaiini ordines. Finiia pace, lunc dominus canloribus cantanl Inlroitum Resurrexi et adliuc sum
ponlifex induit se planeta alba, ci ab isto die usque tecum. Dominus ponlifex nunlial Gtoria in exccltis
in Oclavas Paschoesimiliter, el induit pallium et nii- Deo; qua peracta, pontifex dicit Orationem. Arclii-
tram. Cum eis omnibus ordinibus descendit de pala- diaconus vero cum diacono et subdiacono slantes
tio. Prseparatis cquis cum albis mappulissuper sellas, juxtaaliare ordinate, et notarii jnsum in choro cum
coronatur, et equiiat cum Processione ad sanciam pluvialibus, arcliidiaconuscum sociis alla voce dicit:
Mariam Majorem.Cum autem venerit in Merolanam, B I Exaudi, Christe. Respondent notarii: Domino nostro
stat notarius ibi, el alta voce dicit: Jube, domne, be- papm Innocentio, a Deo decrelo summo ponlifici el
nedicere. Ponlifex benedicit eum. Notarius dicit: In universati papm, viia. Archidiaconus et diaconus
eccletia b sanctmMarim in hac nocte baplizali sunt tot ilerum dicunt : Exaudi, Christe. Notarii respondent
mascuti et tot feminm. Pontifex respondel Deo gra- similiier. Sic dicitur tribus vicibus, elc, quse se-
tiat. Et nolarius accipit a saccellario unum byzan- quuniur in Iaude. Facta laude, prior subdiaconus
tium. Secunda feria similiter (il ad sanclum Petrum ; basilicarius legit Epistolam Latinam , subdiacontts
tertia feria simililer ad sanclum Paulum. Graecus legit Epislolam Graecam. Dtio cantores
46. Cum autcm venerit dominus pontifex ad san- in pulpito canlant Gradale Hmcdies quam fecit Do-
ctam Mariam, ubi fit statio, descendit de equo; de- minus. Primicerius cum schola respondet. Finiiis
ponit coronam de capile, qnam dai siratoribus, ut; cantibus, archidiaconus legit Evangelium Lalinum,
diligenter servent eam. Canonici ecclesiae cum thu- diaconus Graecus legit Evangelium Graecum. lu se-
ribulo et incenso, et aqua benedicla suscipiunt eumi creia descendunt duo diaconi ante altare, et duo
cum Processione, canlando; sed ponlifex ponit in- subdiaconi, ordinate slantes cum silentio. Dutn
censum in thuribulo, et aspergil aquam super popu- pontifex dicit Per omnia smcula smculorum, nullus
lum. Deinde inlrat ecclesiam, ct orat, et vadit ad se- (C ei respondet, sed incipii, et dicit Paler nosler qui
cretarium; ubi, paralis omnibus ordinibus, prius datI es in cmlis, etc , quse sequuntur
pacem priori episcopo, qui ei serviturus est, et re- 48. Finila Missa, coronatur, et cum Processione
dit in locum suum. Deinde secundo cpiscopo, quii redit ad palatium per motitem Exquilinum, intrans
rediens dat pacem priori suo,'et redit in lilo, etaliisi sub arcum , ubi dicitur macellum Lunanum [Al.,
similiter; deinde cardinalibus similiter; posteai Eumanum], progreditur anle templum Marii, quoa °
praefecto et judicibus, delungariis quoque, id estt vocatur Gimbrum, iransiens per Merulanam, ascen-
praefectis navalibus, et majorentibus, qui dicunlur.' dens ad palalium juxla Fulloniam. In introitu basilicse
schola Slimulati, et caeleris laicis principibus. TuncJ Zacharise papae, acceptis laudibus a cardinalibus et
surgunt duo subdiaconi basilicaru, el accipiuntt judieibus, sicuti in aliis coronis, descendit de ciiuo ;
priorem subdiaconum regionarium, per manus adex- suscipilur a 142 primicerio , el secundicerius
trantes eum ab introilu secretarii ante poniificem. judicum deponii coronam, et dal cubiculario , quam
Qui alta voce dicit: Jube, domne,benedicere,Pontifexic curiose reponit in scrinio. Judices auiem ducunt
benedicit eum; deinde parum producunt eum, ett cum illo die in basilicam magnam Leonianam in
iterum dicit: Jube, domne, benedicerc,ct benedicit. cameram, ubi sunt prseparala undecim scamna, et
Psogreditur anle, et dicit: Jube, domne, benedicere. !. D onum subsellium circa mensam domini ponlificis, et
Dominus benedicit eum, et dicit: ServiDomini nosirii lecius ejus bene praeparatus in figura duodecitnapos-
Jesu Chrisli; Servi Domini nosiriJesu Christi; Servi 'i tolorum circa mensam Chrisli, quando comederunl
Domini noslri Jesu Chrisli, G. archidiaconus legat t' pascha. Ibi jacent in cubitis quinque cardinalcs , et
Evangelium, Hyacinthus subdiaconustegal Epistolam, :, quinque diaconi, et primicerius ad prandium , dato
G. primiceriuset cmtericantorescantent. prius presbylerio in camera cum manibus, sieut iu
141 *?• Tunc surgit dominus ponlifex a duobuss die Natalis Domini. Surgit inde, et venit ad locum
sustentatus, in Processione progrediens, sicut moss qui dicilur Cubiiorum, ubi agnus assus benedicilur ;
esl. Cubicularii in introilu ecclesisehabent mappulamn quem benedicit, et redit ad prseparatum lectuni
extensam, quam portant stiper caput ejus usque antee meiisae. Prior basilicarius scdet in subsellio ante
a Sic infra, num. sequenti, pontifex prius dat pai a In alio codice, quod nominatur arcus Galliani,
c.euipriori episcopo, deinde secundo, qui reversus is mmc sancti Vitiin macello Nardini, transiens per
ad locum suum, dal pacem priori suo. Merulanam, ascendens ad palalium Cimbrum juxta
b ldem rilus superius in primis Ordinibus Roma- t- Fulloniam.
nis.
1045 ROMANIORDINES. - XI. 1046
eclum. Tunc dominus pontifex tollit parum de agno, A Romuli; ascendit ad Vaticanum in basilica beaii
ct prius porrigit priori basiiicario, dicens : Quod Petri apostoli, ibique cuni omni populo Roniano
(acis, fac citius ; sicut ille accepil ad damnationem, lu cantat Missam.
accipead remistionem; et mittit in os ejus, quiacci- 51. Qua flnila, coronatur ante basilicam saiicti
pii et comedit. Reliquum agni dat undecim discum- Pe(ri in loco, ubi ascendit equum, et coronalus
beniibus , et aliis quibus placet,' et sic omnes cum Processione revertilur ad palatium per hanc
comedunt.-Ad dimidium v?ro conviviuro ex praecepto viam Sacram, per porticum et per praelibatum
arcbidiaconi surgit quidam diaconus, et iegil lectio- ponlem , intrans sub arcu triumphali Theodosii,
nem. Canlores autem ex praecepto domini pontificis Valentinianiel Gratiani imperatorum, et vadit juxta
cantant Sequentiam, quae sit conveniens Paschse, palatium aCromacii, ubi Judsei faciunt laudem.
modulatis organis; eaque finita, eunt, et osculantur Prosiliens per Parionem inter circum Alexandri et
pedes pontificis, qui dat eis coppam plenam potione; theairum Pompeii, descendit per poriicum Agrip-
qui bibuni, et accipiunt a saccellariounum byzantium. pinam b; ascendit per Pineam juxta Palalinam ,
49. Finito convivio, descendit in basilicam Sal- prosiliens ante sanctum Marcum ascendit sub arcu
vatoris ad secrelarium, ubi parum pausat; qui sur- Manus carneae per clivium argentarium, inter in-
gens, dicta prius Nona, inlralad Vesperas eo ordine, B sulam ejusdem nominis et capitolium, descendit
-sicut in Antiphonario scripturo est. Finitis tribus ante privalam Mamertini; intrat sub arcu triumphali
Yesperis, in basilica Salvatoris, et ad Fontes, et ad inter lemplum Falale et lemplum Concordise, pro-
sanclam Crucem, redit dominus ponlifex in prae- grediens inler foriim Trajani et forum Caesaris;
paratam porticum; posito ibi facistorio [Al., fal- subintral arcum Nervice inter templum ejusdem deae,
distorio], sedet ipse, et alii ordines circa eum. «t templum Jani, ascendit ante asylum per silicem ,
Archilriclinus autem cum aliis juvenibus ordinate 144 um cecidit Simon Magus, juxta templum
prseparat ante dominum ponlificem polionem, et Romuh ; pergit sub arcu triumphali Tili et Vespa-
vinum bibit ipse, et omnes alii bibunt. Interim siani, qui vocatur Septera lucernarum; descendit
cantores surgunt, et canlant hanc Sequentiam Grae- ad Metam sudanlem ante triumphalem arcum Cons-
cam, n«t/x« Mpw»/"» rrnp-epav,qua Sequenlia finita, taniini, reclinans manu laava anle amphitheatrum,
eunt, et osculantur pedes pontifieis, et dat eis et per Sanciam viam juxta Coloseum [A/.,Colliseum],
bi-berecoppam potionis. Sic omnes Jsetirecedunt. revertitur ad Laleranum; ibique honorifice suscep-
50. Secunda feria statio ad sanctum Petrum. Ad tus, factis laudibus cardinalium et judicum, ascen-
Matulinum super Veniie, Surrexit Dominut vere, allel. dit palatium ; dat presbyierium sine manibus,
Venile, exsullemut. In loco trium Antiphonarum C celebrat convivium in eadem basilica Leoniana.
canlatur Atleluia, et tres Psalmi, 143 Cum invoca- Peracto convivio, descendit ad Vesperas • et facil
rem [AL, In Domino], Verba mea , Domine ne in ira officium sicut ucripium est.
lua. Versus Hmc dies qtiam fecit Dominus; Ires 52. Infra Albas Paschse, ad Malutinum, mvitato-
lecliones de homilia , et duo Responsoria diei; Te rium Surrexit Dominus, cum suo Venile. Feria
Deum taudamus. Matutinoe Laudes cantantur cum lertia tresPsalmi, Domine Deus meus in tesperavi,
suis Anliphonis, et Psalmis, et Versibus alterius diei Domine Dominusnoster, In Dominoconfido. Versus»
prioris. Mane autem facto, omnes palalini ordines Hac dies, tres lectiones cum suis Responsoriis. Ma-
cotigregantur ad palalium cum ponliiice, et descen- tulinae Laudes siculi convenit diei, et ad aliud ofii-
dunt de palatio, et equitat dominus pontifex. Inlrat cium. Feria quarta Psalmi Salvum me fae, Domine,
per campum juxla sanctum Gregorium in Marlio; Vsquequo, Domine; Dixit insipiens. In loco Anlipho-
descendit in viam majorem sub arcu formoe, et dex- narum cantatur Alletuia, et cum Versu Hmc dies, el
tra manu anle sanctum Clementem, declinans in cum iribus leetionibus et Reponsoriis. Matulinae
lacvamjuxla colliseum. Transiens perarcum Aureae Laudes et aliud officium sicut supra. Feriaquinta,
[AL, Nerviae]ante forum Trajani usque ad sanctum Psalnii Domine, quis Itabilabit; Conservame, Domine,
Basilium, ascendit per montem circa mililias Ti- D Exaudi, Domine; cum [Forte, pro] tribus Antiphonis
berianas ; descendit per sanctum Abbacyrum,, et Alleluia, et cum versu Hmc dies, et cum tribus
transiens ante sanclos Apostolos, manu laeva des- lectionibus et responsoriis. MatulinscLaudes el aliud
cendens in via Lata, et declinans per viam Quirina- pfiieium, sicut supra. Feria sexta, Psalmi Cmlienarr
Jern, et proficiscens ad sanctam Mariam in Aquiro ad rant; Exaudial te Dominus; Domine,in virtute lua. Ver-
arcum Pietatis, sic ascendit ad campum Martis, sus llcec dies, tres lectiones cum suis Responsoriis diei,
transiens ante sanclum Trifonem juxta poslerulas, MatutinoeLaudes sicut supra, et aliud officium.
usque ad pontem Adrianum; iolrat per ponlem; et 53. Sabbaio de Albis, ad Matutinnm , tres Psalmi
exit per porlam Collinam [Al., Colinam] anle tem- Dominus regit me; Domini est terra; Judica me,
plum et caslellum Adrioni; proflciscens ante obelis- Deus. In loco triuni Anliphonarum cantetur Alteluia;
cum Neronis, intrat per porticum juxta sepulcrum Versus Hmc dies, tres lectiones cum Responsoriis^
* Alius Codex habet, commentarii, ut conjicio, b Item idem Codex addit explicandi cansa, sancta;
vice, anle palalium sancli Stephani in piscina di Marim Rotundm, Pantheon
Bachi.
 10'47 APPENDIX AD S. GREGORUMAGNILITURGICAOPERA. 1048
MatutinacLaudes el caeterum officium sicut supra. tA sione procedunt ad sanclum Marcum. Prius cautant
Mane ad Missam stalio Lateranis, ubi dominus Antiphonam, DomineDominus noster, qui cum patri-
nposlolicus cantat Missam, ibique mulatur Gradale bus noslris; deinde Psalmus Beatus vir, 146 el re'
in Alleluia, etcanlanlur duo Alleluia, cum suis Ver- liquos. Cum aulem ad ecclesiam venerint, cantatur
sibus. Dum primicerius cum scliola cantat Agnus Responsoritim Famule Dei, Marce. Finito Responso-
Dei, domnus Aposlolicus expendit agnos per popu- rio, faciunt Collectam : Populut Sion, cmverlimini
lum, hac ratione, ut sicut iilii Israel in ^Egyplo ad Dominum.Finito cantu^ dicunt : Flectamus genua,
posili praecepio Domini de sanguine immaculaii Levale, et Orationem Procedamuscum pace; respon-
Agni in liminibus domorum scripserunl boc signum dent In nomineJesu Cltritli. Exeunles de ecclesia re-
T, ne ab angelo perculerenlur; ita et nos de sanguine deuntad Processioneni,perviam cantandoAntiphonas
passionis immaculali Agni Chrisii debemus hoc sig- et Psalmos, el in statutis locis litanias, sicut mos est,
num scribere in limine domorum nostrarum per usque ad sanclum Peirum; et accipiunt a curia do-
fidem, ne a diabolo el 145 a v'l''s pcrculiamur, mini papoe presbyterium secundura consuetudinera
et a poleslate diaboli liberemur. Aliudpropter infantes hujus diei.
noviter baptizaios, in ecclesia deponenles veterem 57. Inierim convenienlibus omnibus palriarchia-
tunicam, qui annunliant Atleluia, id est gloriam B ] rum canonicis cum suis crucibus in basilicam Salva-
beatiludinis coelestis patrioe. Teriium, quia quicun- toris, quse vocatur Conslanliniana, ubi dominus pou-
que habuit de cera proedictorum agnorum, et ex ea tifex post altare ejusdem ecclesiaeinduit se cum epis-
in domo sua crucem habuerit, vel secum porlaverit, copis, cardinalibus et aliis ordinibus sacri palatii;
iion lsedetur ab aliquo phanlastico spirilu, et a tunc primicerius cum canloribus cantat Poputus Sion.
tonilruo. A Pascha usque in Sabbaio ad Sextam , ad Finito cantu, dominus pontifex dicit Oremus, archi-
omnes Versus officii non dicitur Responsorium ad diaconus Flectamus genua, alius respondet Levate; et
Primam, Teriiam , Sexlam et Nonani, et Comple- pontifex dicit Orationem. Schola rcspondet Amm.
torium, nec lectio in eis recitatur; sed pro leclione, Arcbidiaconus nunliat Procedamus cum pace, scbola
Versu, Responsorio, cantatur Gradale Ilmcdiet, et respondet In nomine Cltristi. Subdiaconus vcro re-
dicitur Versus, sicut in aliis diebus fuluris. gionarius elevat crucem slationalem de altari, quam
54. Mane statio ad sanctum Pancratium. Ad Vcs- plene porlat in bracliio, ut osculetur ab omnibus, in
jierum debet esse dominus pontifex ad sanctos Cos- Processione anle pontificem usque in exiluecclesise;
niam et Damianum, cum omnibus scholis, ibique ho- deinde levat eam erectam. Primicerius cum schola
iiorifice cantare Yesperas, sicut in die sancti Pascba- post domnum papam tenens pallium cum loeva, pri-
iis, et habere coenam de ecclesia, ipse et omnes <C mum incipit Aiitiphonam, Domine Dominus noster.
ordines palalii, videiicct panem, vinum, lactcas et Deinde Lateranum eamdem Antipbonam; postea
laclucas. sancta Maria Major; in quarto loco sanclus Petrus.
55. A Pascha usque in vigiliam Ascensioniscan- Finitis patriarchiis, primicerius ilerum incipit eam-
tenlur tres Psalmi uniuscujusque nocturni ejusdem dem Anliphonam ; et hoc ordine canlantur aliae Au-
ferioe, et tres lectiones in loco Anliphonarum. Apud tiplionaeper lolam viam, dum pontifex cantat Psal-
Romanos non sunt nisi tria Alleluia, tam in Domini- nios. Cnm aulem veneril Proccssio anle Coloseum,
cis diebus, quam in feriis et festivitatibus; ita quod subdiaconus regionarius incipit a sepliformcm lita-
ad terminum praedictum finiatur Psalterium non gcnu niam. Basilicarii vero respondent illud idem usque
flexo in ullo offlcio; el non cantatur Anliphona, sed ad septimum. Cum autem venerit antc sanciam Ma-
in Ioco Antiphonoecantetur Alleluia, nisi cum fuerint riam Novam, in pratiparato leclo dominus pontifex
dominicales Anliphonse cum Alleluia; et Antipliona cum episcopis, cardinalibus el diaconibus quiescit,
alicujus feslivitaiis, similiter cum Alleluia. Infra heb- donec litania fmialur. Qua finita, surgit dominus
domadam, adMalutinum, Invitatorium Alleluia, cum pontifex, dicit Oremus, diaconus Flectamus genua,
suo Venite. In Laudibus sub una Alleluia. In lono respondeiur Levate. 147 Punlifex dicit Orationem,
Noli flere Maria cantantur omnes Psalmi; ad Ves- 1) diacunus Procedamus cum pace, et redeunt omnes in
peras similiter, nisi in Dominicis diebus et festivita- Processione per viam Sacram ad clivum argentarii
tibus. In omnibus matuiinis Laudibus ct vespertinis praelibatum. Subdiaconus incipit quiuqueforiiiem li-
Horis fit commemoratio Passionis Chrisii et Resur- taniam eo ordine quo prius, usque ad lectum ante
rectionis; Aniiphona, Crucemsanctam subiit, ct Noli sanclum Marcum, ubi Dominus se pausat, sicut in
flere, Maria, cum Ycrsibus et Oraiionibus suis. Se- primo. Deinde reverluntur in Processione usque ad
cunda feria post Oclavam Paschae ponitur Apocalyp- arcum iriumpbalem Theodosii, Valenliniani et Gra-
sis, el bistoria Ego sum vilis, usque in Dominicam tiani imperaiorum, ubi incipit iriformem litaniam us-
de Modicum. que ad lectum in ponle Adriano. Venienles ad sanc-
56. In litaniis majoribus omnes cruces Romanae lum Laurenlium in porticu majore, ubi incipit sim-
civitatis cum clero el populo honoriiice curn Proces- pliccm litaniam usque ad lecluin cantari antesanctam
* Nota hic sepliformem, quinqueformem, trifor- dislributa eral. Lege Menardutn, in notis ad Saera-
mem, ei simplicem litaniam. Sepliformem litaniam mentarium, pag. 94. Confer ctiam priuuim Ordinem
instiluit Gregorius Magnus, quac in septcin choros Ronianuui supra, num. 43.
 1049 ROMANIORDINES. —XI. 1050
Mariam in Virgari [A(., Virgariorum] in fine cor-,A Spiritum tuum el creabunlur, cum suis Psalmis. Trc?
linae. leciiones leguntur. Primam lectionem legunt cano-
58. Finita litania, aliisque officiis, ascendit ad ba- nici ecclesiae, Deum complerenlur, el cantant primuu)
silicam sancli Petri, ubi est slalio; ibique dominus Responsorium. Secundam lectionem legunt cardina-
pontifex cantal Missam. In hac statione hahet domi- les de sermonibus; responsorium cantant cantores e»
nus pontifexxx solid.den.Papiens., cardinales vcro, basilicarii; tertiam lectionem legit pontifex. Cseleruro
et diaconi, et primicerius cum cantoribus, accipiunt officium facit primicerius cum omnibus. Missam can-
XLsolidos Lucenses; et prior basilicarius, et scrina- tat pontifex, cum laudibus. Post Missamcoronatus
rii scribunt omnes cruces, et de unaquaque habent redit ad palatium, sicut mos est. Infra hebdomadaia
unum Lucensem, de quibus habent acolythi medie- legitur de sermonibus. Sabbalo qualuor lemporum
latem, et medielatem basilicarii; x solid. [diaconi], ad lectiones non flectuntur genua propter Pascha, sed
subdiaconi regionarii vi solid. in loco Gradalium canitur Atleluia, cuin suis Versi-
59. Dominica dc Modicum ponunlur EpislolaTca- bus. Kyrie non dicitur propter litaniam processionis,
nonieai usque in tertiam Dominicam, Pater, cum es- ubi dictum esiKyrie; sed solummodo finito iiynino
semcumeis. In hac Dominica ponitur Actus aposlolo- , trium puerorum, pontifex incipit Missam, Gloria in
ruin usque in vigilia Ascensionis, el canlatur de prae- B excelsis Deo, et reliquum
libala historia, Si oblitus, et leguntur de hoc libro 64. Dicitur Pascha aunolina, quia est in anniver.
trcs lecliones in Ascensione Domini, tres in Dominica sario prscteriti Paschaiis.
de Rosis, et duse in Pentecoslen. 03. Dominica oclava Pentecosles ponilur liber
G0. In Ascensione Doniini stalio ad sanctum Pe- Regum, usque in Kalendas Augusti; deinde nocturna
trum, ubi dominus pontifex cum episcopis, cardina- Psalmorum et capitula cum genu flexo, sicut ratio
libus, diaconibus et coeleris scholis debet cantare requirit. Ad primam omui lempore Oratio diei non
Vesperas; et, sicut in noclurnis stationibus, media mulatur, nisi infra dies Paschatis, et magnis feslivi-
nocte surgere, incensando altaria ; prius ad corpus tatibus sanctorum, quando non dicitur nisi 149 Ora-
vigilias celebrarc, deinde in choro anle altare majus tio feslivitatis, et infra octavam.
easdem vigilias incipere. Tres lectiones de Aciibus 66. In vigilia sancli Joannis Baptistse, ad Maltili-
aposlolorum; quinquedesermonibusfeslivilalis, nona num, Invitatorium, RegemprmcursorisDominum,cum
de homilia eo ordine quo superius diximus. Ad Mis- Tenile. Tres autem historioe festivitatis, ct tres lec-
sam fiunt laudes ab archidiacouo, et diaconibus et tiones de sancto. Non dicitur Te Deum laudamus, sed
subdiaconibus, el nolariis seplem. Dum laudes effl- incipit matulinas Laudes, Deus, in adjutorium meum,
ciuutur, pontifex stat; quibus fmitis, canitur aliud (C iniende. Nuntialur una Antiphona Matutini, sub <|ua
ollicium Missse,eaque finita, coronalur, et sic glorio- omnes Psalmi cantantur. Ad Primam Antiphona, et
sius revertilur ad palalium. lnfra hebdomadam usqtte tres Psalmi, et lectio vigiliae festivitatis, cum Versu
in Sabbato Pentecostes, in unaquaque feria cantan- ct Oralione. Vesperas facit, et vigiiias noctis in basU
tur tres aniiphonse, 148 et lres Psalmi praedictse lica sancti Joannis ad Fontes, Grseciaulem in basi-
fcstivitatis; et leguntur tres lectiones di sermo- lica Salvatoris. Ad Matutinum Graeci faciunt officitira
nibus. ad Fontes, et curia in basilica Salvaioris. Missam
61. Dominicade Rosa, statio ad sanctam Mariam canlat pontifex ibi, ubi (it slalio. In vigilia sanct
Rotundam, ubi pontifex debet cantare Missam, et in Pelri, et in vigilia sancii Laureniii, el in vigilia
praedicatione dicere de advenlu Spiritus sancli, quia sanctae Marise, et in vigilia sancti Andreoe, et in vi-
de altiiudine lempli mittuntur rosa? in figura ejusdem gilia Natalis Domini, hoc oflicium fit ad Matutinum,
Spirilus sancti. sicut in vigilia sancti Joannis Baplistseprsediximus. Ad
62. Sabbato Pentecostes ad officium baptismi le- Primani, Tertiaiu, Sextam et Nonam cantatur et le-
guniur sex leciibnes Laiinae, et sex Grsccae, et aliud gitur de saneto : ad Missam non canlatur Alleluia,
officiumsicut in sacramentario scriptum est propler jejunium, sed tantum Gradale.
63. Dominica, statio ad sanctum Pelruni, quo do- ]D 07. In festivila(e sancii Petri conveniunt cunales
minus pontifex ad Vesperas vigiliie cum omnibus in basilica ejusdem aposloli, cum domino papa, ubi
ordinibus venii; et in nocle ad Malutinum, sicttt iu canlatur Vesperum. Antiplionse, Juravit Dominus et
nocturnis stationibus. Ad corpus vigilias triuin lec- non pmnitebiteum, et aliae Anliphonse cum suis Psal-
tionuni facit; deindead aliare majus Matutinuni. In- mis, Ad Magnificat, Significavit Dominus Petro. In
vitatorium Alleluia, sicul in die Resurrectionis, cum primo nocturuo a Vigilise incipit primicerius Anti-
suo Vcnile. Alii cantant Alteluia, Spiritus Domini re- phonam : In omnemterramexivilsonus eorum; Psalm.,
plevit orbem lerrarumfpenitc adorcmus, allel. Antipli., Cwli enarrant, et aliae Anliphonoe apostolorum noc-
Alleluia. Psalmi, Beatusvir; Quare fremueruntgenles; lurnales cum suis Psalmis. Tres lectiones legunt
Domine, quid multiplicali sunt. Alii dicunt, Faclus est canonici de Aciibus apostolorum : Peirus et Joannes
repente de ceelo sonus. Confirma hoc, Deus. Emitle ascendebanlin lemptum, et cantant tria responsoria.
Hic iteruin, ut supra m Nativilale, disiiiigtiunlur nario posui duas vigilias in noslro Anliphonario, seili-
Vigilise a Matutino. Amalarius, in Aniiphonarii cap. cet pro festo sancti Pelri.
60., duas vigilias vocat. Ex Romano, inquit, Antiplw-
1051 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNI LITURGICAOPERA. 1052
Deinde judices legunt duas lectiones de sermonibus £A facit Vesperum, et officium per (otam a noctem. Ma-
apostolorum Petri et Pauli; sextam legit episcoptts, ne facit Missam Romano populo, et accipiunt scbolae
seplimam cardinalis, octavam prior basilicarius; no- pro beneficio ab ecclesia vin solidos denarioruni.
nani legit dominus papa d'e exposilione Evangelii. 71. In vigilia sanclae Mariae,mane, dominus papa
Responsoria canlant canlorcs et basilicarii. Finila cum cardinalibus, discalcealis pedibus, facit vn ge-
vero lectione douiini papae, primicerius dicit : Te nua, et aperit imaginem, ct osculatur pedes Domini,
Deum, et papa dicit Oralionem, et benedicit. Ad et deponit jusum [ Id est, deorsum ], canlando Te
Matulinum cantores cantant Invitatorium : Regem Deum laudamus, quod conslituit Leo quarlus papa.
apostolorttmDominum,et Vcnile. Antiphona : Si di- 72. In Assumptione sanclae Marise, dominus papa
ligis me, Simon Pelre; Psalmus, JSealusvir, 150 et cum omni curia facit Vesperum, et vigilias novetii
alise Anlipbonaecum suis Psalmis, sieut in Antipbo- lectionem in ecclesia sanctte Mariae Majoris. Cum
nario invenilur scriptum. Lectiones leguntttr eo or- fuerint iinilae, revertitur Lateranum. Cardinales et
dinequoin vigilia sive in Dominicis. Tres Psalmi diacones accipiunt imaginem Jesu Chrisli, et abstra-
canlantur, sicut prius. Malutinse Laudes cantanlur huni de basilica sancii Laurentii cum omni populo,
cum Anfiphona, Petrus et Joannes, et reliquis Anli- poriantes eam per campum Lateranum juxla basiii-
phonis cum Psalmis. Mane ad Missam domini papse B 3 cam sancii Gregorii. Crucem stationalem portat re-
debent esse laudes, et coronari in tanla festivitate, gionarius post eam ; post quam Processio curise or-
cujus vicarius cst. dinate procedens, cantando Psalmos, pritnicerius
68. Infra Octavas sancti Joannis, et sancti Petri, cuin scltola Responsorium de eadem feslivitale.
et sancti Laurentii, et sanclae Mariae,etNalalis Do- Pracfectusctim duodecim viris accipit a curia xu fa-
inini, et Epiphanioe, hoc officinmfit. Tres psalmi et culas, Ostiarii vero alias xn portanles accensas ante
tres lectiones, et omne officium de festivitate, nisi itnaginem, Dum imago transit per campum, cubicu-
fuerii inler eos dies fcstivilas ix lectionum. larii stant in culmine sancti Georgii, tenentes duas
69. In feslivitaie saneti Pauli vadit Pontifex illuc faculas accensas, quas imagine transactaexstinguuni
cum omnibus scholis; facit Yesperas, et habet cum faculas. Cumque imago venerit ad sanctam Mariain
omnibus ccenam de ecclesia. Perfecta ccena, intrat Novam, deponunt eam ante ecclesiam, et lavant pe-
ad Vigilias. Monachi ecclesiac legunt ires lecliones, desejus de basilico. Interim scliolae faciunt Matuti-
Saulus adhuc spirans mi/iarum; canlanttria Respon- nnm in ecciesia, trium scilicet lectionum. Popuii
soria; pro unoquoque Responsorio accipiunt ab ar- vero laudanies et benedicentes Dominum, tolltini
chidiacono n denarios de decem et octo denariis quos eam inde, et poriant ad sanctum Adrianum; et ibi
archidiaconus acceperat ab eis. Post responsorium *C lavant pedes. Exeuntes autem de ccclesia, redeunt
in quarta lectione surgil dominus pontifex, et intrat per viam qua venerunt, et portant eam per arcum
ad arcam altaris sancti Pauli, ubi esl foramen in in Laihone, quia aniiqno tcmpore magna persecutio
fundo arcse super corpus aposloli. Discooperto eo, erat ibi diaboli. Deinde transeuui juxta domum Or-
mitlit manum deorsum, et apprehendit thuribulum in phei propter basiliscum, qui tunc temporis latilabal
IMICO plenum carbonibus et incenso, et irahit foras. ibi in caverna, cujus fetore et sibilo homines ibi
Incensuui et carbones dal archidiacono, archidiaco- Iranseunles iiifirmabiintur, et moriebantur. Idcirco
nus autem dalper populum, hacralione, ut quicun- Sergius Papa consliluit banc processioiiem in bac
que febricitans devote in fide Apostoli ex his biberit, lanta festivitate, quatenus per laudes lantorum po-
sanetur. Iterum replet thuribulum de carbonibus, et pulorum , et intercessionem sanctissimoe virginis
ponit super eos candelam vilream plenam incenso ; Mariaeapud Deum, populus Roinanus ab his perse-
accendit carbones,et candela incipit bullire [AL, cutionibus liberarelur. Ascendentes ad 152 sa"~
bollire]; et reponit thuribuliim in praelibato unco, ctam Mariam, dominus pontifex prseparatus caniat
et cooperilur foramen arcae a ponliiice super corpus Missam, benedicit populum fatigatutn ; omnes rece.
dunt.
ejus. In quarta lectione annualiter, sicut in vigiliis
sancli Pauli, duas lectiones legunt episcopi; duas P 75. Dominica prima mensis Septembris ponilur
cardinales; octavam subdiaconus; nonam pontifex; liber Job et Tobiae,Jiidith et Eslber, usque in Do-
reliqna quinque Responsoria cantant cantores et minica prima mensis Oclobris. In quo mense est Na-
Lasilicarii, et accipiunl ab archidiacono xvm dcna- tivitas sanctseMariae, quse ita celebratur a pontilice
rios. Aliud officium efficitur, sicut mos est. Mane celeberrime in sancio Adriano, ubi fil collecia, sicut
ponlilex celeberrime cantat Missam, el schobe acci- in Purilicatione et AnnunliationesanctaeManae.
piunt ab ecclesia pro beneficio festivitatis iv solid. 74. In exaltalione sanctoe Crucis, statio Laterani.
de mouetis. Fit Collecta ad sanciam Mariam Maiorem, ubi cn.x
70. ln Kalendis Augusti ponitur liber Salomonis stationalis, el schola, et regionarii, et acolytlii, coa-
usque in lialendas Seplembris. In festivitate sancti dunantur cum cruce sancti Joannis et canonicis, et
Laurentii dominus pontifex 151 in basilica ejus in cruce sanclse Marioe et canonicis. Primicerius cutii
agro Verano,,ubi requiescii, cum omnibus scbolis schola cauial collectam, subdiacoiiusregionarius por-
* Iu Sacramentario Gregoriano assignatur pro hoc festo prima Missa de nocle, pag. 120, apudMenar-
Jum.
 1053 ROMANIORDINES. — XI. 1051
lat crucem slationalem. In Processione anle canto-. Anfa opera Domini, Domtno, cantantur hoo Anlipho-
res, et processionaliter procedunt usque ad Latera- nae: Dum perdurant, Tres video viros, et alite quse in
num. Primicerius cum schola primum cantat Arili- Antipbonario inveniuntur. Dominica prima mensis
phonam, Nos autem gloriari oporlet. Deinde canonici Novembris ponitur Daniel propheta, el legitur in
sanctae Mariaevenientes in campum juxta Fulloniam, Dominicisdiebus usque ad Advenlum Domini. Infra
ibi cum omni populo exspectaul ponlificem et a san- hebdomadas legitur de Ezechiele, et de xn pro-
ciuaria a palatio. Pontifex vero indutus, discalceatis phetis.
pedibus, cum aliis ordinibus descendit de palatio. 76. In festivilate sancli Andreae debet esse domk
Cardinales poriant sanctuaria in Processione, scilicet nus pontifex cum omnibus scholis ad sauctum An-
ibj ligno crucis Domini, et sandalia Jesu Chrisii, et dreani in Vaticano, ibique honorifice, sicut in festi-
Circumcisionem ejus ad basilicam Salvatoris, ubi vitate sancti Pelri, Yesperas et vigilias celebrare.
est statio. Ibl ponlifex camat Missam ; el canlata , Matutinum vero ad fratrem ejus facere, 153 id esl
omnes Iselicum Benediclione recedunt ad allare sancti Peiri. Manecanitur Missasuper allare
75. Dominica prima mensis Octobris ponilur liber beaii Andrese, ut omnis populus cum Benedictione
Marihabasorum, usque in Domiuica prima mensis laetus recedat. Praefectus cum adjutorio decimae
Novembris.Mediante Octubrio, in fuluris Dominicis |B illuminat ecclesiam, et facit prandium curioe. Deo
ad inalutinas Laudes, quando dicitur Benedicile, om- gralias.
" ld est reliquias, ut ex conseauentibus intelligitur. Idem duobus Codicibus aesunt haec verba, ei
tanctuaria a Patatio,

ADDITIO EX COD. VALLICELLANO

Haesunt lesiivilates, in qtnbus dominus pontifex Archidiaconus xvin den., pro his qui cantant LX,
debet coronari. In festivitale videlicet sanctorum canonici xusolid., et ad Missammedietatem altaris
^uatuor Coronatorum, in festivitate sancti Martini, intereos et capellanos domini papse usque ad finem,
ubi dicitur tilulus iffiquitii; in festivitate sancti Cle- Si deeril dominus pontifex, et veneril cardinalis so-
meiitis; in Dominica de Adventu; in Dominica de lus cantare Missam, in quacunque statione lotam
Jerusalem ; in Dominica de Gatidele, in festivitaie medietatem altaris habent praedictaescholoc.Cardi-
Domini, in festivitate sancti Stepbani, in Epiphania, nalis qui cantat Missamhabet lertiam pariem obla-
in Dominica Lwlare, Jerusaiem, in Pasclia, in feria lionis; sed si habet aliquem socium cardinalem, non
secunda ad sanctum Petruni, in Dominica Ecjo sum fit ita ; sed oblatio, sicut mos est, coriimuniter divi-
Pastor bonus, in Ascensione, in Penlecoste, iu festi- daiur per scholas.
vitate sancli Pelri, in anniversario suo, in festivitate Q Hoesunt sancti Petri diurnse slationes. In omnibus
eancti Siiveslri. Sabbaiis qualuor lemporum, in Dominica Quinqua-
fl;e sunl nocturnales staliones sancti Petri. Domi- gesimse, Dominica in Passione, feria secunda posi
nica de Gaudete, Epiphania, Ascensio Domini, Pcn- Pascba, Dominica Ego sum Pastor bonus, in lilanias
lecostes, festivitas sancti Petri, et ejus Octava ; majores, in Dedicalione, et in Calbedra sancti Pelri.
festivitas sancti Andrese. In unaquaque earum sia- In unaquaque harum stalionum accipiunt v solid. el
lionum scholse palatii, scilicet cardinales, diacones, oblationem. Sed dominus pontifex accipit 154 xx
subdiacones, canlores regionarii, acolythi debent solid. in nocturnis stationibus , quando accendunlui
tiabere v solid. den. deallarisanctiPelriproccenatica. a retia; et in diurnis, quandoaccenduntur candclae,
a Pharum alio nomine appellant, id est lucernam orbicularem cum certo lucernarum aut candelarum
numero.

APPENDIX.
JOANNIS PAPiE XIX * DIPLOMA ,
Quo fccultulem concedit episcopoSilvm Candidm divina officia cerlis diebus celebrandiin ecclesiasancliPelri
in Vaticano.
ioaimes episcopus, servus servorum Dei, dileclo D rumque concedimus et coniirmamus volns in perpe-
dlii, Peirn Lei gralia episcopo SilvseCandidseEccle- tuum ecclesiam sanctarum Rufinse et Secundae, si-
sia3, et per t' eidem venerabili episcopio, successo- tam Romacjuxta palalium nostrum , cum omnibus
ribusque lois in perpetuum. Convenit aposlolico ad eam pertinentibtis ; et concedimus et confirma-
itioderamini pia religione pollenlibus benevola com- mus vobis in perpetuum ecclesiam sanctoe Marioe,
passione succurrere, et posceniium aiiimis alacri cum omnibus stiis pertinentiis infra hanc civitaiem
devotione impertiri assensum. El paulo post: Ite- Romanam, non longe a monle qui Augusta dicitur.
a Qui nobis Joannes XX, cujus annus terlius coincidit in annura 1026, indictione
tertia, a Septembri
iuccepta.
1055 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNI LITURGICA OPERA. lo56
Pariterque concedimus et confirmamus vobis vestris- jA veslrorumque successorum similiter, remota omni
que successoribus in perpetuum, sicuti a memorato contradictione, deveniat 156 potestatem. In quibus
sancto papa, sive a cseteris prsedecessoribus nostris dictis quinque diebus, si vobis veslrisque successo-
ponlificibus concessa et confirmata fuerunt, videlicet ribus uiile visum fuerit, aliquem diaconorum nos-
monasleria quinque, sancti Slephani, et sanctse Ma- trorum ministrare ob honorem sancli Pelri et veslram
riae, sanctorumque Joannis et Pauli, et beati Mar- reverentiam voluraus petere. Potesiatem auiein
tini, alque Jerusalem, constiluta juxta magnam ec- ejusdem ecclesise sancti Petri, et supra dictorum
clesiam sancii Pefri, cum omnibuseorum pertinentiis, monasteriorum suorum, et cuncta ecclesise judicia
omnesquc consecrationes quse ibidem sunt, aut in ipsorum, seu totius civitalis Leonianse, vobis vestris-
prsefala ecclesia saiicli Petri, aut in caeleris ecclesiis, que successoribus concedimus et confirmamus.
quat sunt conslitutae in i.ota civitale Leoniana ; et, Simili modo ad unguendum consecrandumque
si neeessarium fuerit eas consecrare, nullUs alius imperalorem primum vestrum et vesirorum succes-
episcopus ad tale ministerium, vel consecralionem sorum episcoporum fraterniialem convocamus ut
accedere praesumat, nisi vos vestrique successores quibus regimen lotius ecclesiaesancti Petri et civita-
155 cpiscopi sanctse Silvae Candidse ecclesiae in tis Leonianae commissum est, ab his primum sit
perpetuum. Concedimus et conlirmamus vobis ves- B \ benedictus. Necnon cuncta sacra ofiicia seu myste-
trisque successoribus in perpetuum sanctum diem ria, quse nos et successores noslri facere debemus,
Sabbaluin ad baplismi sacramenlum celebrandum , si segritudinc vel aliqua cura impediti facere non
et totum offlciura faciendum in ccclesia sancti Pelri possumus, lam in supra dicta ecclesia sancii Petri,
apostoli, eisupra magnum altare; in quo venerabili el monasieriis suis, quam et per totam civiiaiem
altari, seu in confessione, quidquid auri vel argenti, Leonianam , per vos vestrosque snccessores iieri
pallii vei cerse, sive aliarura rerum, posilum et obla- apostolica aucloritale decrevimus. Consecrationes
lum, sive jactatum fuerit, vel vobis oblalum, ab vero altarium ecclesise sancti Petri, et aliorum mo-
hora videlicet diei tcrtia, qua ingredi ecclesiam ad nasteriorum , necnon consecrationes ecclesiaruin ,
ordinandum, et peragendum divinum officium vos altariura, sacerdolum, clericorum, diaconorum, seu
volumus, usquequo explelam sanctse Dominice diei diaconissarum lotius civitatis Leoniansc , vobis
SHssam habuerilis, per veslros curalores in vestram vestrisque successoribus in perpetuum, sicut praeliba-
vestrorumque successorum, remota omni contradi- tum est, concedimus et confirmamus; super quae et
etione, deveniat poteslalem. eaclesiae sanciarum Ruiinoeet Secundae, cui Deo
Et quia usque ad noslrum tempus in prsefata ec- auctore praesidetis, vobis vestrisque successorihus in
ciesia sancti Petri, a qua pene omnes Ecclesiaedoc- Q eodem venerabili episcopio in perpetuum donamus,
trinam acceperunt, sicut a magislra et domina, dies largimur, concedimus, et confirmamus atque slabili-
Dominica Palmarum , et dies Coenae Domini, d mus perenniler in usum et ulilitalem ipsius venera-
Parasceve tam irreverenter colebanlur, ut nec Pro- bilis episcopii, el ipsorum qui per tempora tenebant
cessio cum palmis in ipsa die Dominica ibi fieret, ipsam ccclesiam, statuenies quippe apostolica censura
nec in die Ccenae Domini a Gloria in excelsis Deo sub divini judicii obteslaiione et analhemalis inter-
dicerelur; et in Parasceve non tam reverenter ut dicto, ut nulli unquam nostrorum successorum pou-
decebatofficium ibi fiebat, condoluimus; et meliorare lificum, vel qui publica funcii fuerint actione , vel
hoc cupientes per vos vesirosque successores, slatui- alia quaelibet magna parvaque persona audeat vel
mus ut omni annua die Dominica Palmarum cum prsesumat aliquid de omnibus qusesupra continenlur
Processione ab ecclesiasanctae Mariaein Turri exea- contra hoc nostrum pontificale privilegium agere,
tis, et venientes ad magnum allare sancii Petri vel alienare, aulauferre; sed polius firma aique sla-
Missam celebretis. Similiter et ornni anno in die bilia perpetuis temporibus, sicut a nobis statuta et
Coense Domini vos veslrique successores Missam confirmata sunt, decernimus permanenda. Si quis
super eodem aliare sancti Petri celebrare , Gloria in autem (quod non oplamus) temerario ausu contra hoc
excelsis Deo dicere , sanctum chrisma conficere, et C nnslrum aposlolicum privilegium in quoquam ire et
quod od episcopum pertinet agere volumus. Et omni transgressor esse prsesumpserit, vel frangere ausus
anno die Parasceve super ipsum aliare majus sancti fueril, et in omnibus inobedienset non observaloresse
Petri totum olficium reverenter, ut decet, vos 157 prsesumpserit, scial se auclorilaic Dei nmnipo-
vestrosque successores facere volumus. In quibus tentis, el domini nostri apostolorum principis Petri,
tribus Missis , scilicet in Missa Palmarum , seu in cujus , licet immeriti, Dei lamen aliqua dignalione
Missa CcenaeDomini, et in officio Parasceve, quid- gerimus vices, analhemalis vinculo innodatum, et a
quid auri vel argenli, pallii seu cerse , vel aliarum regno Dei alienum, atque cum Juda iraditore Domiui
rerum super jam dicto sacro aliari beali Petri, sive nostri Jesu Cliristi el omnibus impiis socius sit in
in confessione posiium aul jactatum fuerit, vel vobis inferno. Qui vero pio inluilu custos et obscrvalor
oblatum ab hora qua ipsa Missa et officiumincboaia hujus nostri privilegii exstiteril, meritis atque preci-
fuerint et expleta , per vestros cusiodes in veslrami bus beati Petri aposlolorum principis, et sanctarum
a Quippe a simplicibus
presbyleris olim non dicebaiur Gloria in excelsis in Missa, nisi in solo Pascua,
ex Sacramentario Gregoriano.
1057 ROMANIORDINES. — XI. 10S8
oiariy."»mRufinse etSecundse, in tethereis arcibus A tt. sancti Chrysogoni. Benediclus archidiacu ;us.
prseiniaet Benedictionis gratiam alque misericor- Dugo diaconus. Crescentius diaconus. Joannes Dei
diam a juslo judice Domino Deo nostro, vilamque graiia Diaconus. Crescenlius diaconus. Franco dia-
aeiernatn percipere et invenire mereatur in ssecula conus. Rainerius diaconus. Joannes subdiacotius.
sscculorum. Amen. Scriplum per manum Gregorii Joannes subdiaconus de Mira.
notarii regionarii atquescriniatii S. R. E. in meuse Datum xvi Kal. Januarii, per manum Bosonis
Deccmbris, indict. supra scripta 10. episcopi sanctse Tiburlinse Ecclesise et biblioihecarii
Tbeobaldus Yelitrensis Ecclesise episcopus subs. sancioe apostolicseSedis.
Pelrus sanctaeOstiensis Ecclesise episc. Stephanus Dalum prid. Kal. Januarii p»r manus Benedicti
presbyter cardinalis tt. sanclse Csccilise.1'clrus pres- episcopi Porluensis, et vice P«regrini Coloniensis
byter cardinalis tt. sancti Damasi. Joannes pres- archicpiscopi, bibliothecarii sanctae apostolicsesedis,
byter cardinalis tt. sancti Marci papse. Joannes anrio ponlilicatus Domini nostri Joannis summi pon-
presb. card. (t. saneit Callisti transtiberim. Rodulfus lificis el universalis XIX papoein sacraiissima sede
indignus presb. et abbas ex monasterio sancii Lau- beati Petri aposloli sedenlis ill., mensc Decembris ,
renlii, qui ponitur in Clausura. Joannes presb. card. indict. 10.

EXCERPTA
Ex libro PETRI MALLII canonici sancli Petri ad Alexandrum III.
158 JOefesfiuilafi.us, in quibus dominus papa coro- }B basilicae sancli Pelri in quibus noctibus lectorium
nabaiur. Caput xxvn. ejusdem basilicse de consucltidinc ornalur mappula
Hsesunt festivitales in quibus dominus papa sole- et facula librarum duarum a confessione iraditis,
bat coronari. In festo videlicet sanctorum quatuor videlicet Dominica de Gaudele , Nalivitas Doiuini,
Coronatorum; in festi.vilate saneti Mastini papse, Epiphania Domini, Dominica Septuagesimse, Domi-
qui dicitur tilulus _Equitii; in festo sancli Clementis, nica de carne n, levario , Cathedra beaiiPetri; in
in Dominica de Adventu ad sanctam Mariam in Dedicalione aliaris facla a papa Callisto , Dominica
Praesepe; in Dominica de Jerusalem ad sanctam de Passione Domini, Dominica Paliuarum, feria
Crucem; in Dominicade Gaudele ad sanctuni Petrum ; quaria post Palmas, in Coena Doniini, Parasceve,
in Nativitate Domini; in festo sancti Stephani; in Sabbato sancio, Pascha, feria secunda post Pascha,
Epiphania Domini ad sanctum Petrum; in Domi- Dominica de Pastor bonus, in Ascensione Domini,
nica Ego sum Paslor bonus; in Ascensione Domini, Pentecostcn, feslum sancli Petri, Octava ejusdem ,
in Penlecoste, in feslivitate sancti Petri, in festi- in Assuinptione beatae Mariae, in litaniis majoribus,
vitaie sancti Silvestri, in anniversario suo. in dedicalione basilicarum Petri et Pauli, in fesfo
Noclurnales el diurnm slationes. omnium Sanctorum
Certum est nos canonicos beali Petri propter alias
Haesunt nocturnales siationes sancti Pelri. Domi- 'n
raliones et consuetudines,quas habemus inoblatione
nica lerlia Adventus Domini, qtioc dicitur de Gau-
Misssealtaris majoris beaii Petri , de antiquissima
dele. Epiphania Doinini, Ascensio Domini, Pente-
consueludine habere semper decimam hebdomadam
costes, feslivitas sancti Pelrieloclava ejus, fesiivitas de novem hebdomadibus lotius anni, qtiscsic dividun-
saticti Andreae.
tur. Scptem primas hebdomadas accipiunt seplem
Iise sunt sancti Petri diurnoe stationes. In omnibus cardinales sancti Petri.
Scptem hebdomadas acci-
sabbalis quatuor lemporum, in Dominica de Quin-
piunt diaconi cardinales, prseter dominicalia tolius
quagesima , Dominica de Passione , feria secunda anni, quoead eosspectant, excepia Dominica Palma-
post Pascha , Dominica Ego sum Pastor bonus; in rum, el Pascha; et nisi forle sit slatio. Nonam heb-
liianiis majoribus in dic santti Marci, in Dedicatione domadam canlores decimam hebdomadam canonici
;
ecclesiarum aposlolorum Pelri et Pauli, in Catliedra undecimam schola basilicaria. Qua finita ,
ecclesiae;
sancli Peiri.
reincipiunt prsedicti cardinales sancli Pelri a capite;
1ii uuaquaquc narum stationum accipiunt scholse
ct sic fu per lotum annum. Oblalio itaque, quoespec-
quinquesolidos denariorum Papiensium, ex oblatione tat ad iiebdomadam , est illa quse venit ad matins
scilicet; et dominus Pontifex accipit viginli solidos cardinalis cantaio Evangelio; et quae venit ad altare,
denariorum Papiensium. In nocturnis stationibus , 'p
postquam calix esl positus, dividitur per riiedium;
quando accendunlur retia ; et in diurnis , quando> medieias cst altaris, et altera medietas est illius
accenduntur qualuor candelte per capilulum , simi-
liter. cujus est hebdomada. Ille igitur, cujus est hebdo-
mada primo Ioco dat iria capila, id est (resmonetas,
159 Quando leclorium beali Pelri ornabalur. ; decommuni mansionariis , qui serviunt ad aliare ;
6'ap. xxx. dcinde pro quantitale oblationis trihuit diacono et
Iu memoriam posterorum scribimus nos canon.ci subdiacono, et illis qui serviunt de pluviali; poslea,
a Forte de cama levanda, pro Dominica
Quinquagesimoe,quae apud veleres aliquando vocatur Dominica
ad camet tollendas seu levandas.
i
10S9 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNI LITURGICA OPERA. 10G0
datis piscibus domino cardinali, dat sextam partem A A,Quot lampadesardeant quotidiein eeclesia beati Pclri,
caiiloribus, 160 el duas de melioribus faculis. capui xxxvn,
De episcopis cardinalibus per patriarchias dispositis. Ad luminaria in allarebeati Petri vmlampades in
Caput xxxi. corpore die noctuque; anie pectoralia ni lampades,
Seplemcardinales presbyteri, qui ad sacrosanctum in unoquoque capitulo i, et in unaquoque corona i
allare beati Petri per hebdomadas suas Missarum candela per lotam noctem accendalur, donec Missa
solcmnia celebrare debent, hi sunt: sanctae Mariae flniatur. Quse nimirum capitula sunt ad minus xxxiv
in transtiberim, sancli Chrysogoni, sanclaeCsecilia;, usque ad crucifixos. Omnes igiiur lampades ab altari
sanctse Anastasiae,sancli Laurenlii in Damaso, sancli beati Petri usque ad crucilixos sunt L omni nocie.
Marci, sanclorum Martini paptc el Silvestri, qui vo- In stationibus vero unoquoque capitulo iv cande-
canlur til. sEquitii. lse; in rete, quod esl in atrio ecclesioe,xn; in virga
Cardinales sancti Pauli sunt hi : sanctorum Nerei xvin; ante Veronicam x die noctuque; ante imaginem
et Acbillei, sancti Xysti, sancli Marcelli, sanciae Su- beaioe Mariae,quae est de mosibo post Veronicam, i;
sannse. in saucto Processo i; ad sanctam Mariam de Can-
Cardinales sanctoeMariaeMajoris sunt lii: sancto- cellis m. In arcu majori, ubi audivimus requiescere
rum Aposlolorum, sancti Cyriaci in Tbcrmis, saucti B corpus beati Mathiaeaposloli, i, nocte et die; nocte
Eusebii, sanctae Pudenlianae , sancti Vitalis, sancto- vero lota vni; ad sanctam crucem i. In sancto Joanne
rum Marcellini et Petri, sancti Clementis. ad Fonles i; in sancta Lucia i; ad sanctum Pasto-
Cardinales sancti Luurentii loris murtim sunl hi ; rem i; adsanclum Gregorium i, nocte dieque, in
sanclae Praxedis , sancti Pelri ad Vincula, sancti unoquoque islorum ; in Vaticanoi; in sancta Maria
Laurentii in Lucina , sancise Crucis in Jerusalem , inOratorio 1; ad sanclum Leonem quartum i; Petro
sancti Slephani in monie Coelio, sanctorum Joannis et Paulo i; ad sanciuin Bartholomseumi; anie cru-
et Pauli, sanclorum Quatuor Coronatorum. ciflxos n: in rele IV; in virga m ; ante portas eccle-
Diaconim. siaedeforis v; in unoquoque porticalium m; in san-
Diaconisesunt xvni: sanctae Marisein Dominica , cta Peironilla u; in sancto Andrea i.
ubi debel esse arcbidiaconus sanctoe Lticiaein circo Omnes igilur candeloe quaequotidie ardent in ec-
jtixla Ssepla solis; sanctae MarioeNovae, sanclorum clesia beati Petri, sunt cxv, ad minus, omni nocte;
Cosmoeet Damiani, sancti Adriani, sanctorum Sergii in stalionibus vero sunt cci.. In Dedicatione, in
et Bacchi, sancti Theodori, sancti Gregorii, sancioe Ascensione, et festo sancti Petri et Oclava ejus, relia
Mariaein Schola Graeca, sanctae Mariae in Porticu , accendaulur; sed recle magnum, quod est iu alrio
sancti Nicolai in Carcere, santi Angeli , sancti( C * ecclesioe, 162 scilicet anle portam Argenteam, in
Eusiachi, sanctaeMarisein Aquiro, sanctse Mari-ein! feslo sancti Pelri et Octava lantum.
via Laia, sanctoeAgathse in equo marmoreo, sanctae, Preeter ea qualuor funes de antiqua consuetudine
Lucisein capite Suburrae, sancti Quirici, [sanclorum, exteuduntur in festo sancli Petri et Octava ejus in
Yiti el Modesli]. alrio ejusdem ecclesiae, id est in paradiso, in modum
Abbalim. crucis; et ligantur de porticalibus ad pineam oeneam,
Abbatiaesunt istse : sancli Caesarii in palatio , quse esl in paradiso; el in unoquoque fune vt can-
sancli Gregorii in clivo Scauri, sancioeMariae inl delae suspenduntur. In gradibus vero, scilicet ante
Aventino, sancti Alexii, sancti Sabae, ubi diciturr ecclesiam sanctae Marioe in Turri, extenditur unus
Cella Nova ; sancli Pancratii in via Aurelia. lntra1 magnus funis a porlicali, quod est super gradus mor-
urbem Ravennanlium, scilieet Transiiberim , estt tuorum, usque ad domum Pelri Joannis de Pam-
abbatia sanctorum CosmseelDamiani invicoAureo. pano, in qua de jure debel ligari secundum lenorem
Intra urbem est abbalia sancti Silvestri inler duoss localionis, et suspendunttir in eo xvm candelse.
horios, quam sedificare ccepit Stepbanus papa II, , De consiieludinibusconfessionis.Cap. xxxvm.
sed Paubis papa explevit; hi duo Apostolici requies- Hicc sunt quse dominus Papa de consuettidine re-
cunt J.61 in ecclesia beati Petri; ccclesia sancloe e D cepturus est ab illis qui emunt confessioneiii beati
Mariaein Capitulo, ubi est ara Filii Dei. Sancti Ba- Pelri pro tribus partibus; canonici vero pro qttaria
silii juxla palatium Trajani imperatoris; sanioe Aga- parte.
ilioevirginls, quse est Suburrse monte; sancti Lau- In primis planetas, camisos, lunicas, amictos, sio-
rehiii in Panisperna, ubi positus fuit in craticula ; las, manuales, cingulos, crucem, thuribtiium aureum,
sancli Thomse juxta formam Claudiam, sancti Basilii ii qui sitaptus ad cantandum Missam; libros ct alia
in Campo Sancio, sanclissimae Trinitatis Scoltoruni.i. vasa, quse ad officium aliaris spectant; candelabra,
Exlra urbem, in via Flaminia , est abbatia sancti ti lobalias frisatas et operlas, quse toium altare colli-
Valenliui: ab alia parle Romse, via Osiiensi, est st ganl sine frisio, taiilum frisaias non parvas, vel ma-
abbatia sancli Pauli, elabbatia sancti Anastasii. Iic- gnas; tres denarios ad pondus de balsamo, et decem
rum in tirbe esl abbalia sauclse Marisein Pallara, ubi
ii liliras cerse pro facula de Sabbato sancto; ct tres
luil sagittalus sanctus Sebastiantis; sanctae Marisein
n ampullas majores, et lr.es minores; et tres fanones,
monasierio ad sanctum Pelruni ad Yincula; sanctoe x et oleum pro cbrismale, et duodecim denarios Pa-
Marisein Castfo aureo. pienses pro palinis canonicis beati Peiri; solidossex
1001 ROMANI ORDINES. — XI. 1002
in sex stationibus, in unaquaque sex, et sex solidos A joris iu Pascha, canonici basilicae sancti Petri, et
iu fesiivitale sancti Andreao, et duas aquaricias olei accipiunt decem libras cerae pro facula de ssbbalo
pro festo ejusdem. sancto, ct tres denarios de balsamo ad pondus, et
Iu resarciendo tecta el mutandis trabibus danlur tres ampullas majores et tres minores, et tres fano-
duo denarii Papienses unicuiquemagistrorum elma- nes, et oleum pro chrismate.
mialiutn in unoquoque die, donec jopus compleatur. Ilem dominus papa decem libras cerae pro agnis
Quando sandialarii capiunt irabes, duos solidos de- in sanclo Laurenlio de Palatio. Una aquaricia olei,
nariorum Papiensium, et quatuor libras cerse. una libra cerae, et dimidia de olibano per mensein;
Quando dominus papa pergit ad sanclum Peirum el in unaquaque hebdomada, quando dominus papa
in staiionibus, viginli solidosdenariorum Papiensium, non est Romse, duo solidi Lucenses osliariis.
et Ires aquaricias clareti cardinalibus et jcapellanis Iti Purificalione sanctoe Marioequinque libras ce-
papse. Aliis scholis medietas altaris datur, ex quo roe, el quatuor denarios 164 Pr0 " vincis; in An-
tobalia exlendiiur super altare. El in unaquaque sta- nuniiatione tolidem.
tiotie unum par facularum de duabns libris ad vespe- in Dominica Palmarum acolytbis duodecim dena-
ras 163 et ad Malutiuas, ct candelas pro lectioni- rios pro palmis; mansionariis sancli Pelri tolidem.
bus. Ad Missam similiter unum par facularum. Car- B pro palmis.
dinalibus quinque solidos denariorum Papiensium in In litaniis majoribus viginli seplem libras Lucen-
siatione, el tres solidos Lucenses pro responsoriis. ses pro presbyierio crucum, et leclis, et lobiis, epi-
In quatuor lempora, in unoquoque Sabbaio, quin- scopis el cardinalibus, et omnibus scliolis palaiii.
que solidos Lucenses cardinali diacono, subdiacono, Pro eleemosyna sanctne Rufinse, et sanclorum
cantoribus, et acolythis. Quatuor, etsancti Clementis, et sancti Pancratli, una
A fesio sancti Gregorii papse usque ad feslum aquaricia olei, et quinque librae ceroe, et dimidiade
Peniecostes in unoquoque die duodecim denarios Pa- olibano; et in unaquaque hebdomadn pro eleemosy-
pienses daniur domino papoe; el mille librse cerae nis pauperum undecim solidos Lucenses; et dum
per singulos aniios ; et in unoquoque mense una strata currit, extra id quod dalur ejectis. Et de oli-
aquaricia olei et una libra olibani, si est in urbe vel bano abundanter serviant bealo Petro, et omnia alia
circa urbem, per unum diem. jura observent.
Ex consuetudine in majori heoaomada "dominus Senteniialibus proefecti, si suspendant aliquem,
episcopus sancise Rufinoejus consuevit habere, vide- quinque solidos ; quaiido decollant, similiter; quando
licei aram cl altare, ex quo pulsatur ad Matutinum, csecant, duodecim denarios pro unoquoque oculo;
Ct usquedum iiniiur officium; et ex quo pulsatur ad G quando truncant aliquod membrum, similiter.
Missam usque ad finem, salva medietale canonico- ln unaquaque istarum stationum scbolse palatii,
ruin et cantorum, quam liabent in altari cumdomino scilicet presbyteri et diaconi cardinales, subdiaconi,
episcopo. Toia namque medielas oblationis, quse cantores regionarii, et acolythi, debent habere quia.-
venit in altari, cst allaris domini episcopi; altera que solidos denariorura Papiensium de altario beati
medietas est inler prsedictum dominum episcopum Petri pro ccenatica. Archidiaconus debet habere de-
ct canonicos ecclesise et canlores aequaliler divi- cem et oclo denarios Papienses pro bis qui caulant
denda. Nam una parsest domini episcopi, alia cano- Respousoria, et ad Missammedietatem allaris. Proc-
nicorum, et alia canlorum, si inlerfuerint constituiis dictae scholae habent inler eos et capellanos domini
officiis; si non, est canonicorum, servata prius con- papse usqtie ad iinem Missse.Canonici vero beati Pe-
suetudine ad allare servienlium, quae debet esse de tri duodecim solidos aceipiebant aniiquiius, sed
communi omni partium, et domini episcopi, et modo babent sex per slalionem
aliorum. Si vero absens fuerit poniilex , et vencrint caidi-
Die Jovis, ex quo pulsaiur ad officium maiutinale nales solemniter cantare Missam; in quacunque sia-
ct ad Missam usque ad finem officiorum; similiter lione lotam medielatem aliaris habent prsedicta?
ct in die Veneris sancti; simililer et in Sabbato san- D scholse. Cardinalis vero qui caniat Missam, habel
cto, ex quo pulsatur ad officium matutinale, et ex teriiam partem oblationis; sed si bsbet aiiquem so-
quo pulsatur ad bapiismale officium, nocie et die cium, non fit iia, sed oblatio, ut mos est, coniunmi-
tota habent jus suum, et usque ad finem Missaema- ler dividatur per scholas.
a Ita legitur in Codice, tam Vaticano, quam regio. tri dai quindecim libras cereas \pro his cereis. Verum
Occ.urfebatconjectura pro mineis. Sed quid ad rem? id huic loco non facit satis.
Apud Cencium legitur in cap. ;5 : Ecclesia sancti Pe-

ADMONITIO IN SEQUENTEM LIBRUM CENCII.

135 Q»is fuerit Cencius consequenlis libri auctor, nemo id melius explicaverit quam Onufrius Panvinius
in ea.praefalionequam eidem libro prsefixitin magno Ritualium veterum opere, qnod Romoe in bibliotlieca
poiuificia palatina, et apud Parisios in regia servatur. Haecautem proefatiosic habet.
Fr. Onufriut Panvinius pio leciori salutem.
Cum veterit bibliothecmpalatinx, omnium inslructissimm,libros evokerem, ul aliquid imstnirmi qvo iu scri'
'lOG'S APPENDIX AD S. GREGORII MAGNlLITCRGICA OPERA. 10G4
benda Itistoria ecclesiasticasublevari possem; forle incidi in percetusluin Codicem,qui Censuum intcribilur, ante
aitnos plus minus quadringentos coUeclum,et in uniim corpus redactum a Cencio quodam diacono cardinali
sanctmLitcimin Orpheo, et S. R. E. camerario sub Cmlesiino papa III, qtii post Innocentii III mortem lio-
manns ponlifex renunlialus, Honorius III nominatus est. In eo eum omnibus S. R. E. reddilibus, vectigalibus
el censibusab eodemCenciosumma diligenlia, cuin singulorumpublicis instruinenlis, in nnum redaclis, hic eiiam
omniiim velustissimusRiluaus, sive Cmrcmoniatisliber descriptusesl, in quo sanctm ilthis el venerandmvetusia.
lis puritas el sinceritas, atque Romanm Ecclesicein tractandis scicriset re divina celebrandasumma cura et ob
servanlia impicilur. Multa insuper cognitu non indigna, el ad Ecclesice prmsentisstattts primordia dignoscenda
idonea inde hauriri possunt. Quemlibrum cum ego Itominnmleciionedignissimumexistimassem,itlum in brevem
hanc formam conlraclum ecclesiaslicmanliquilalis studiosorum manibus terendum evulgavi, cum nihil qttod ad
ejttsmodi studia sublevanda pertinere existimemin obscuro, qudntum a me fieri polest, jacere permiltam.
Haclenus Onufrii prselatio, ex qua intelligitur ab eo lihrum Cencii in aliam ab ea quam auctor inslituerat
formam redaclum fuisse. 166 Haccautem nova forma sic se habet. Totum opus dividitur in tres parles.
Piima pars, constans capitibus xxvm, coniinelomnes rilus qui ab Adveniu Domini ad Exaltutionem sanctse
Crucis usiiali sunl in Ecclesia Romana. Secundu pars est de presbyteriis per annum erogari solitis, deqne
variis olficialibus pontilicis; habetque capita xxm. Tertia est de eleciione el eonsecratione ponlificis, ac de
coronatione impcraloris. Nobis vero ptirum pulum Cencii librum saiius visum est exluiiere. Felix Canlelo-
rius, arcbivii Yaticani secreti olitn cusios, in epistola ad cardinalem Barbariiium, cum ei prsedicii libti
transcriptum dono daret, asserit Rilualem hunc vetusiissimum, ante annum 1192 in Romana Ecclesia usur-
palum, a Censio inserium fuisse libro de Censibus. Cencius lameu Iibri scriptor censendns, ex num. 72,
etsi riium anle suum lenipus receplum et observatum tradidit. Idem cancellarius fuit sub Ccelestino 111,
Sabcllus cogmimiualus.
lllusirissimus Fabrettus hanc nobis notitiam de Cencio nostro suppeditavit. t Sub mcenibus Ardcoe, ve-
tuslissimse Rututorum civilalis, cxstat lemplum sancloe Marinaedicatum , in cujus portai limine superiori
visunlur hinc iude duo orbes diamelri palmaris, in quibus opere anaglypho scalpli sunt duo monacbi cu-
cullati se invicem aspicientes cum hisce litulis, in primo quidem Abbas, iu altero autem orbe Pater sancioe
Mariuse. Sub ipso limine, qua parte lerram respicit, adsunt hi duo versus:
Cencius, excelsa; lunc cancellariusnrbis ,
Obtulit hanc portam, virgo Martina, tibi.
[Deniquein impluviocsenobiisancii Bartholomoeiad insulam Tiberinamexstatfragroenlum cum hisversibus.
Cencius, excelsaelibi cancellariusurbis ,
Se pia commendatJesse clarissimavirgo ,
Qui Benediclorumfuit oitus stemmate....
Huic peccatorumvetiiamda....
Cenciusatque bona geniior genitrixque...
Inspiciens.... niinocumdiclis »

ORDO ROMANUS XII,

DE CONSUETUDINIBUS ET OBSERVANTHS, PRESBYTERIO VEL SCHOLARI, ET ALIIS
ECCLESIiE ROMANJE IN PRJECIPUIS SOLEMNITATIBUS
Auctore CENCIO DE SABELLIScardinale.
167 *• ^u,<' debeat Dominus papa facere tempore A sciendum de Missa, quam celebral apud sanciam
Adventut, el in Nalali Domini. Anastasiam. In aurora vadil ad sanctam Anastasiam,
1. A Dominica de Advenlu, usque ad Nativilatem et celebrat ibi secundam Missam; qua finita, rever-
Domtiii, dominus papa non portat aurifrixiaiam mi- tilur ad basilicam sanctse Mariae Majoris, et intrat
iram, cxcepio in Dominica qua cantatur Canite luba, sacrarium cum episcopis, cardinalibus, diaconibus,
ad ccclesiam Aposlolorum pro festo ; nec caniatur Te subdiaconibus, el reliquis ordinibus, et dicunt Ter-
Deum laudamus, nisi in prsecjpuisfestis. Et in eadem tiam; qua dicia, induunt se, et processionaliter va-
die Advenlus idem dominus papa pergit ad staiionem dunt 168 ad allare, sicut est moris. Notandum
sancise Mariae Majoris. In a Lectionario sancti Hie- quod septem faculoe dcbeni esse in Missa super al-
ronymi, Ad sanclam Mariam de nocte primo qatli tari, et curia debet dare. Deinde dominus papn in-
canlti. cipit Missam, el posl primam Orationem diaconi
2. lii vigiiiis Naiivitatis Domini, in mane dominus cardinales, et subdiaconi, el alii ordines cum scri-
papa vatlit ad basilicam sancloe Marise Majoiis pro nariis b faciunl laudes domino papse taliter ordinaii.
canlanda Missa, ei in sero pro celebrandis Vesperis; Archidiacouus cum aliis diaconibus el subdiaconibus
ct remanet ibi nocle ipsa, el celebrat ibi vigilias, et ordinali stant juxta altare in duobtis fllis, sctinariis
post vigilias celcbral ibi Missam ail prsesepe, ubi B vero sianlibus deorsum in cboro cum pluvialibtts.
quidquid offertur, quandiu dominus papa Missamce- Tunc archidiaconus cum diaconibus el aliis, sic in-
lebraverit,sive ad manus.sive ad pedes ipsius domi- cipit laudem alta voce, Exaudi, Chrisle; scrinarii
ni, vel super altare, capellanorum est, excepto panc, quoque respondent, Domino notiro papm vita. lteruni
qui csl acolytliorum, si recipere voluerint. Hoc idem archidiaconusdieat Exaudi, Christe; scrinarii quoqut
a Hoc Lectionaritim vocalur Liber Comitis, edilus luzianam.
auud Pamelium. Vide appcndicem Capitularium Ba- h Ita constet bic scriunrii, non scriniarii.
fOGS ROMANlORDINES. — XII 10GO
respondent similiier. Terlio archidiaconus dicil Ex- ,& quis episcopus exlraneus fuerH, unum melequinutii
audi, Christe; scrinarii respnndent sicut prius. Ite- debct habere, el duodecim den. Papiens. Priori
rnm archidiaconus dicit Salvator mundi, Iribus vici- presbylerorum cardinaliutn dat dominus papa duos
bus, scrinariis totidem vicibus ei respondentibtis Tu melequinos, et totidem solidos, pro prioralu. Priori
illum adjuva. Et archidiaconus dicil Sancta Maria, presbyterorum sancti Laurentii foris muros pro laude
duabus vicibus ; el scrinarii respondent duabtis vici- duos similiter melequinos, et totidem solidos ; omni-
biis Tu illum adjuva. Deinde archidiaconus dicit bus et singulis aliis presbyteris cardinalibus unum
Sancte Michael, duabus vicibus ; scrinarii respondent melequinum, et duodecim denarios Papienses. Priori
duabus vicibus Tu iltum adjuva. Eodcm modo dici- autem diaconorum cardinalium quatuor melequinos,
lur Sancle Gabriel, sancte Raphael, sancle Joannes, et lotidem solidos pro prioratu, presbyterio et laude
sancte Petre, sancte Paule, sancte Andrea, sancte Sle- diaconorum ei subdiaconorum; omnibus aliis diaco-
phane, sancte Laurenli, sancle Vincenti, sanete Sil- nibus et singiilis unum melequinum, et duodecim
vester, sancte Leo, sancle Gregori, tancte Benedicle, denarios Papiens. DiaconoGraecounum melequinum,
sancte Basili, sancle Saba, sancta Agnes, sancla Cmci- et duodecim denarios Papienses. Si forte aliquis ab-
lia, sancta Lucia. His finitis, archidiacnnus dicil Ky- bas mitraius prsesens fuerit, dat ei unum melequi-
rie, eleison; scrinarii similiter respondent Kyrie, elei- B num, et duodecim denarios Papienses. Primicerio....
ton. Iterura archidiaconus dicit Kyrie, eleison; scri- dat ei «inum melequinum et duodecim denarios Pa-
narii respondent Kyrie, eleison. Tertio vero archidia- pienses. Priori subdiaconorum unum nielequiuuin,
conus cum diaconibus, subdiaconibus et scrinariis omnibus aliis subdiaconibus similiter. Si ctiam cen-
una voce dicunl Kyrie, eleison. Finiiis laudibus, tnm esseni, videlicet quinque, vel plus aul minus,
legitur prius Lalina epislola, et postmodum Grseca. 170 duodecim melequinos. Subdiacono Graecounum
Explela vero Missa, dominus papa coronatur ad melequinum. Unicuique scholse cantorum unum me-
portam Fpsius ecclesise ab archidiacono, cum uno lequinum ; unicuique scholse Crucis, qui esse debent
diacono , reditque cum Processione ad palalium. de jure ad plus quaiuor, et non plures. Prior pres-
Tunc judices et advocati venitint ei obviam sub gra- byterorum capellauorum, qui sunt duo, el non plu-
dibus in porticu; ibique prior cardinalis sancti Lau- res, unum melequinum; unicuique capellanorumdo-
renlii foris murum, cum judicibus et advocatis fa- mini papae unum melequinum. Praefecto urbis qua-
ciunt ei laudes; et ibi dominus papa descendit, et draginia solidos den. Papiens.: qui videlicet pracfectus
deposito regno accipit mitram. Deinde judices ducunt ab ecclesia sanciae virginis Mariaeusque ad palatiuui
eum usque ad locum illum ubi datiir presbyierium. indutus manto prelioso, et calceatus aanca a una
Tunc vero exuunt eum planeta, et apposilo manio " aurea, id est una caliga, altera rubea, eadem die ei
super scapulas sedet in fonslatorio [fosteslorio] seu secunda die, et eliam in duabus diebus Paschae, ei
cathedra, et largitur presbylerium 169 cunctis or- quando papa eligitur, jux(a dominum papam collale-
dinibus propria manu laliter. raliter millo medio equitando incedit. Senatorum
5. Et in eadem die Adventus, idem dominus papa vero qui tunc urbi prsesunt medietas accedit pro
pergil ad slationem sanclse MariseMajoris. In secun- presbyterio, et ad comedendum cum domino papa;
da vero Dominica Advenlus papa vatlit ad stalionem quorum uni dominus papa, vel duobus pro omnibus
sanctse Crucis. In Sabbato de Gaudetepergit ad Ves- aliis, presbyterium pro unoquoque senatore similiter
peras ad sanctum Petrum, ubi dominus papa eidem unum melequinum; dat domiuus papa unicuique ju-
primicerio amiuntiando Aniiphonam Juste et pie vi- dicum urbis unum melequinum, et duodecim solidos
vamut, dat unum marabolinuni vice ipsius projiciens. den. Papiens. excepto priore, qui debet habere unum
Ubi aulem dominus papa debel facere, et vigiliis melequinum ullra pro prioratu, ctunum melequinum
interesse, etomnia alia ibi facil et recipit cum came- pro laude. Unicuique advocatorum unum melequi-
rario el cancellario, sicut inferius dicetur in Dedi- num, et duos solidos den. Papiens. Omnibus scrina-
catione sanctorum Petri et Pauli, et quibusdam aliis riis, quotquot sunt, sex melequinos et sex solidos
festivitatibus. " den. Papiens. Praefectus navalium, qui dicitur San-
11. Quomodo dalur pretbyterium. gari, duos melequinos, et quatuor solid. den. Papiens.
4. Priori igitur episcoporum RomanaeEcclesiaodat Et sciat secuiura posteriias, quod nulli alii domiuus
dominus papa duplicaium presbyterium, scilicetqua- papa propria manu, nisi superitis nominatis, debet
luor melequinos, el quatuor solidos in den. Papiens.; presbylerium dare. Presbyterium, ut superius dic-
omnibus auteti) episcopis et aliis curiae duos marabo- tum est, dat dominus papa.
tinos, et dnos solidos Papiens. , singuli simililer. Si 5. Sic indutus ducilur a magistro senescalco, et a
forte archiepiscopus aliquis extraneus lunc praesens magislro ad mensam in basilica Leonis papse III. Ad
fuerit, pro voluntale domini nostri papse dat ei mensam vero legit unus de diacouis cardinalibus
presbyterium; sed de porlione tantum debet hahere, cum pluviali; circa vero flneiu mensse schola can-
quanlum supra dictus prior episcoporum, quatuor torum debet cantare Sequeniiam.
scilicet melequinos, et totidem solidos; si vero ali-
a Formam hnjusmodi calceorum, aliorumque praefecli urbani ornamentorum habes in libro Felicis
Conlelorii de praefectoUrhis.
PATROL.LXXVIH. 84
1067 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNI LITURGICA OPERA. 1068
III. Quid dominus Papa debet facere in festo Aquinum et duodecim denarios Papienses, excepto
sancli Slephani. presbyierosanctiLaurentii, cui danturduo prolaude
6. In die autem sancti Stephani summo mane con- et presbyterio. Unicuique diacono cardinali unum
veniunt omnes ordines superius praetaxati, tam cle- mel. et duodecim denarios Papienses, exceplo priore,
rici quam laici, induti sericis pannis in basilica , cui datur unus amplius pro laude. Unicuique archi-
diaconibus cardinalibus et 171 subdiaconibus ex- episcoporum duo, unicuique episcoporum forensium
cepiis, qui induti dominum papam ducunt de camera unum mel. et duodecim denarios Papienses; omnibus
sua ad basilicam ipsam, ubi cardinalcs uuiversi ex- aliis, sicut altera die, eo excepto, quod subdiacoui
hibenl ei reverenliam; ibique induii se planela alba. omnes non habent nisi duodecim mel. cum priore, el
Et descendens de palatio usque ad porticellum , eiiam prsefectus non habet, nisi duodecini solid. den.
ibique invenil equum faleratum cum novo scarlali; Papiens. Dato presbyterio ducitur dominus papa ad
ita tamen quod secundum consuetudinem anliquam mcnsaiii sicut die prima.
equus ipse domini papae non debet habere collum IV. Quod dominus papa ire debeatin Epiphania ad
faleralum. Et ascendens equum, et de manu adex- Sanclum Pelrum.
tratorum regnum recipiens, induit ipsum. Sicque 9. Sciendum tamen quod dominus papa in Epipha-
vadit ad ecclesiam beati Slephani in Cselio monle B nia in Vesperis pergit ad Sanctum Petrum, et omnia
Cdronatus. ibi facit et recipit cum camerario et cancellario, sicut
7. Utautem omni.bus,lamproosentibusquamfuturis, adnolalur in festo Ascensionis, et Octava sancli
pateat, qualiter ordines supra dicli cum domino papa Pelri.
vadunt processionaliter, sciendum est quod, sicut V. Quid dominus papa facere debeat in Purificatione
scribelur inferius, ordinati incedunt, et cum eodem beatm Marim virginis,
domino papa ad palatium modo simili revertuntur. 10. In Purificatione bealoeMarise virginis dominus
Praefectus igiiur urbis induius, ut super.ius diclum papa vadit ad Sanctam ^lartinam cum cardinalibus in
est, juxta dominum papam incedit, et circa eum uiane, et ibi cantai Tertiara. Deinde induit se iu ec-
judices pluvialibus induti. Ante dominum papam clesia ipsa usque ad dalmaticam; el indulo manto,
aliquantulum sequestratus incedit prior subdiaconus apponit mitram; omnesque cardinales indutmt se ,
regionarius cum toalea, ut cum voluerit dominus ibique vastararii cum osliariis basilicse sacri palatii
papa spuere, possil illo gausape os suum mundare. repracsenlani cereos ad benedicendum, quos uiinor
Et diaconi cardinales proximi papae bini incedunl; presbyterorum cardinalis in ordine benedicit. Notan-
ei post ipsos subdiaconi basilicarii, quos praecedunt dum vero quod ecclesia Sancji Peiri dat quindecim
tatu subdiaconi regionarii quam schola cantorum cum C [AL, decem] libras cereas pro his cereis. Et his factis,
Grsecis, qui consueveruni Evangelium et Epistolam dominus papa exit ab ecclesia cum cardinalibus, e
legere. Istos antecedunt scrinarii et advocati; ante ascendit sedem, quae est prae foribus illius ecclesiae,
eos presbyteri cardinales, ante istos episcopi cardi- et manu propi ia populo cereos porrigii. Deinde vadil
nales, et abbates urbis; et praecedunt istos, si qui ad porlicum ad ecclesiam sancti Adriani, et ascendil
sunt, forenses episcopi aut archiepiscopi. Ante isios scdem, quoeest post altare, ibique cantat Sexlam ; el
duo prsefecti navales pluvialibus induii; ante hos 173 cantata, accipit faculara accensam a priore epi-
vero portantes duodecim vexilla, quse bandora vo- scoporum; et, si non est prsesens, a priore presbyie-
caniur; et unus equus domihi papse faleraius, sed rorum. Sed schola cautat hymnum Lumen ad revela-
vacuus. Ante lios omnes minor subdiaconus basili- tionem, cumPsalmo. Post daiionemcandelafum sub-
caTius cum cruce domlni papse. Sed archidiaconus et diaconus regionarius extendit toaleam, et domiuus
prior basilicoe cum ferulis debent, ut scripium est, papa abluit manus, etmillitchirothccas, ei planelam,
ordinare processiones ; et, ne quis ipsam interrum- et pallium; et singulis cardinalibus, et camerario
pat, debenl discurrere, et frequenler ad propria loca tantummodo, duas dat candelas; subdiaconibus et
redire. Arcbidiaconus inter dominum papam et car- aliis lam clericis quam laicis pro volunta(e sua.
dinalcs dinconos; prior basilicae juxta primicerium D 11. Et notandum quod decem et octo sunt in urbe
inler diaconos cardinales el subdiaconos. diaconatus, quOrum clerici, poslquam Missas in
8. Cumque sic ad proediclam ecclesiam sancti Ste- eisdem celebraverint, a singulis diaconibus imagines
phani pervenerinl, deposito regno, inlrat ecclesiam ; accipiendo, venient cum imaginibus istis et populo
factaque Oraiione, vadit ad saerarium, el, deposila pla- processionaliter cantando ad ecclesiam beali Adriani.
neia alba, induit rubeam, et celebrat Missam,sicut hes- Quibus in eadem ecclesia coadunatis, primicerius cum
terna die, in onmihus. Missavero 172 finita, resumit schola incipit Antiphonam Exsurge, Domine. Inlerim
planetam albam, el induit regnum. Cseleravero fiunt dominus papa discalceat se, etomnes qui sunt induli
sicut priuia die, excepto presbyterio, quod sic datur. vadunt cum eo in Proeesslone, et dominus papa reac-
Unicuique namque episcoporum curise dat dominus cipit a planellos. Completa vero a primiceriis Anti-
paca duos melequinos el duos solidos Papienses; phona, dominus papa dicit Oremus, et diaconus Fle^
umcuique presbyterorum cardinalium unum mele- clamus genua, et alii diaconi Levale, et dominus papa
* Planellorum nomine, quos liic
reaccipit pontifex, intelliguntur calcei, quos antea deposuerat. Id rpatet
ex nuin. sequenti.
 1069 ROMANIORDINES- — XII. 1070
dicit Orationem de Collecta, scilicet a Prcces populi jA sepe; el anle ipsum mappularii portanl duas faculas
tui, etc. Fini(a Oratione, diaconus dicit Procedamus posiias super candelabra domini papae.Faculas autem
in pace; et omnis chorus respondet In nomine dat eadem ecclesia. Qnarla autem lectio legitur a
Chtisli. scrinariis, qtiinla a priore episcoporum, sexta a
12. His sic completis, imagiues prsecedunt domi- priore presbyterorum, septima a priore 175 diaco-
ouni papam processionaliter canlando usque ad ec- norum, octava a priore subdiaconorum t nona auteia
clesiam bealseMarhe Majoris; et dominus papa sequi- a domino papa. De thuribulo autem portando ad al-
lur Processionem. Cumque venerit ad portam ipsius tare dominus papa praecipit unicuique cardinali pro
ecclesise, exuit planellos, et nudis pedibus vadil cum voluntate. Ad leclionem domini papse nullus dat Be-
aliis in Processione usque ad prsedictam ecclesiam nedictionem ; el lamen ipse dicit Jube, Domine, etc^
beatse MariseMajoris. Sciendum tamen quoddominus scilicet dicitur quod Dominus ei benedicat; cireum-
papa in omnibus Processionibus, in quibus pedes stantes respondent Amen. Alia Responsoria decan-
vadit, pedibus discalceatis incedit, una tantum exce- tantur ab uno subdiacono et alio^cantore, et quilibet
pla in Exaltatione sancioe Crucis, scilicet mense eorum recipit duos denarios ab illo qui domino pap»
Seplembris. Cum autem dorainus papa ad ecclesiam assistit, et omnes denarii debent esse de ecclesia.
sanctseMarise venerit, primicerius cum schola canio- 1B Quaiuor vero denarii qui restant aeolythorum sunt.
rum in inlroilu ipsius ecclesiae cantat Te Deum lau- Quandiu autem lectiones ieguntur, duae faculse cum
damus; et deinde dominus papa intral sacrarium, et candelabris ejusdem ecclesise debent esse super pul^
exuit planetam; ubi scliola mappulariorum et 174 pitum, et residuum est de acolyihis. Illud vero quod
cubiculariorum habent aquam calidatn paratam ad remanetde faculis quas portant mappularii eorumdem
abluendos pedes domini papse, et dominus papa ablu- mappulariorum sunt, His per ordinem sic celebratis,
tis pedibus calceal caligas cum sandaliis pro Missa dominus papa dicit Orationem vigiliae, et inirat le-
canlanda, et induil planetam albam, et aurifrixiatam ctum. E(summo mane dominuspapa dicitOralionem^
mitram. Diaconus cardinalis et subdiacouus, exutis etcelebratMissam. Quaflniia, reverlilurad palatium.
planetis, lnduunt dalmaticas; et ita cum Processione Est notandum quod, sicut dictum esl superius, ita
vadunt ad altare innjus, et ibi celebratur Missa de flt in vigiliis solemnitaium oninium patriarchatuum
more. Missa cantata, cuncti ad propria reverlunlur. Urbis.
VI. Qmd debealfacere dominus papa in Annunlialione VIII. Quid debeat dominus papa facere feria quarta
et Nalivitate bealmMarim virginis. in capite Quadragetimm.
13. In Annuniiatione etNalivitate ejusdem sanclse 15; Feria b quarta in capite Quadragesimaedomi-
Marisedomiims papa equitat ad Sanctam Mariam cum *3 nus papa circa mediam tertiam equitat cum episco-
eardinalibus, et facit ibi, et in ecclesia sancti Adriaui pis et cardinalibus ad sanctam Anasiasiam, et re-
et sanctse virginis Marise Majoris omnia, sicut pra> ceptus in Processione a clericis ipsius ecclesiae, in-
tlictum est in Puriflcalione ejusdem sancloeMariae. trat sacrarium, et induit se cum cardinalibus et aliis
VII. Quid debeal facere dominus papa in Assumptione ordinibus. Inlerim autem cinis benedicilur a juniore
beatm Marim virginis. presbytero cardinali. Deinde dominus papa vadit
14. In Assumptione ejusdem sanctse Mariselaliter cum cardinalibus et schola canlorum ad sedem post
fit. bominus papa elenim vadit ad Vesperas cum altare; et proesenlato ei cinere, prior episcoporum
cardinalibus; quibus cantatis. dominus papa ibi re- imponil ei cinerem , dicens haecverba : c Memento
manet atque jacet; et in propria persona debet in no- quia pulviset, et in pulverem reverterit. Postmodum
cie cantandis vigiliis inieresse. Sciendum quod mi- vero dominus papa imponit cinerem episcopis, car-
Bor diaconorum debet Benedicamus Domino dicere. dinalibus, et aliis ordioibus. Quibns expletis, primi-
Nottindum vero quod ubicunque dominus papa vadit cerius cum scliola cantorum inclpit Antiphonam Ex-
ad Vcsperas, eeclesia ubi est statio ipsa debet dare surge, Domine, adjuva nvs. Qua completa, doniinus
omnes faculas lam in vesperis quam in nocte. Vigiliae papa dicit Oremus 176 > et diaconus Fleclajnus ye-.
auiem tali ordinecelebranlur. Canonici ejusdem ec- I0 nua , el alius diaconus deinde Levale; et domiuus
clesiae tres primas lectiones legunt, ei tria responso- papa dicit Oralionem de collecta, videlicet Preces po-
ria similiter cantant; et dominus papa legentibus puti lui; qua finita , juuior diaconorum cardinaliunv
illis ires lectiones Benedictionem, et ei iidem diaconi dicit Procedamus cum pace; et omnis chorus respon-
cardinales proecinunt Tuautem, etc. Uiiicuiquc etiam det Innomine Cltristi. Sciendum quod duminus papa
illorum trium prior diaconus dat duos denarios de a Septuagesima usque ad Pascha non porlat auiifii-
senatu; ad unamquamque insnper lectionem dominus xiatam miiram , nec eantat Te Dettm laudamus , nisi
papa cum tliuribulo accedit ad majus altare el prse- in praecipuis festis , et in Lmlare , Jerusalem,^in qno
8 Alia assignatur Oratio ad Cotieclamin Sacramen- modo circumferlur sub noraine Alcuini. liuric con-
tario Gregoriano, nempe Erudi, qumsumut, Domine, fgr cum Ordine Romano vulgato, cujus plerseque
plebem luum. Est autem Oiatio ad Collectam illa quafi Orationes, quae ad hunc diem pertinent, desutit iu
dicitur in Ioco ubi fit Collcctascts con\entus ad Pro- Codice Vindocinensi.
cessinnem, qua de re supra in commentario noslro. c Omittebanlur haecvcrba lempore Urbani VI er-
>>.Hoc loco indical Onufriusveterem librutn Coere- ga papam, ex CocremonialiPctnAmelii, inferius.
monialem editum nomine Caroli Magni, qui liber
1071 APPENDIX AD S. GREGORH MAGNILITURGICA OPERA. 1072
die diaconi cardinales uluntur planelis curtis. Dein- ,\ petenle subsisiit schola cum baculis et reliquo orna-
de, proecedenlibiis in ordine sno, dominus papa nu* tu; et clerus seu populus exspeclant in loco alrii,
dis pedibus cum psalmodia sequitur Processionem incboanies Aniiphonam Occurrunt. Respondet scbo-
nsque ad sanclam Sabinam , el ipsum praecedit crux la cum Antiphona Cum angelis. Hac finiia, inchoalur a
sua , quani portat unus de subdiaconibus sitis, et duobus cantoribus quidam Yersus Israe! supra scrip-
crux sancti Petri, quam porlat prior subdiaconus re- lum Evangeljum sanctum , Gloria, laus el honor libi
gionarius. Cumque intraveril ecclesiam , inlral se- sil rex Chrisie redemptor. Eo ordine sequunlur alii
crelarium; et mappulariorum et cubiculariorum scho- Versns.
la hnbenl ibi aquam calidam paralam ad abluendos 20. His finitis, incipit schola cum bncnlis Antipho-
pedes ipsius. nam Pueri Hebrmorttm; et tunc prosternit omnis
16. Sciendum vero est quod in inlroilu ecclesioe plebs hittc inde frondes seu flores, decantames An-
acolyihi debent recipere crucem sancli Pelri, et por- tiphonam Hosanna Filio Datid, usque ad allare; et
lant usque ad aliare cum subdiaconis regionariis sic inlrant ad Missam. Ministri vero lenent palmas
faciendo litaniam. El pedibus ablutis, dominus papa usque ad r.ompletionem Missoe. lntermitlunt aliqui
paralus ad allare accedit. Et Missa de more cantata, saliitationem in Passione , id est Dominus vobiscum;
palafrcdum ascendit, et ad palatium revertilur. 'j quod non legilur in Ordinibus, sed in Parasceve tan-
17. Dominica vero qua caniatnr Lmtare, Jerusa- luni, ubi reticetur officium sacerdotale.
lem, camerarius reproesentat domino papse in camera X. De feria quarla majoris hebdomadm.
rosam auream cum musco et balsamo; quam domi- 21. Feria quarta majoris bebdomadse liora lerlia
nus papa porlai in iiiaim propria usque ad sanctam procedit apostolicus cum omni clero seu populo ad
Crucem , ubi ea die debel Missam celebrare; eam- ecclesiam , et dicit 178 Oraiioncs solemnes, sicut
dein deferens in reversione sua similiter usque ad in sexta feria. His expletis, osculato altari egreditur.
tocum in quo desceodit, ubi debet esse prsefeclus, Presbyieri vero urbani ecclesiarum, suburbanique
cui^lominus papa lunc dal rosam ipsam , el eadem reveriuntur ad titulos suos. Et boc onlineferia sexia
die portat mitram aurifrixiatam. Sciendum est quod compleant, scientes quod ubi poniifex pro se inier-
ipsa hora qua camerarius repraesentat rosam, domi- miltil, ibi illtiin commemorent.
nus papa debet accipercmilram aurifrixialam. 22. Postea vero hora oclava ingrediuntur ad IMs-
IX. a De Dominica Patmarum. sam more solito; ideoque hse Oraliones hodie cele-
18. DieDoniinica Palmarum prseparalur quoddam brnntur, quia iu hac feria quarla consilium fecerunt
b portalorium honestissime, 177 m mi° intromiiii- Judaei, ut occiderent Chrislum. Cujus diei Missa
lur sanctum Evangelium, qtiod intelligitur Christus; <2 duas leciiones el duo responsoria cum Passione ha-
et siatuilur in ecclesia ante aram, unde clerus pro- bet, qnoe sine salutaiione pronuntiatur. Per tres
cessurus csl. Dcinde adunantur palrase et flores, contiuuos, qui sequuniur, dies , id est quinta , sexta
alque diversa genera [frondium.] Dicilur Oraiio Om- et septima feria , triduanam Domini sepulturam ce-
nipolens Deut, qui antequam Fitium tuum Dominum lebramus. Gloria Palri non dicilur; campana? silent.
ttotlrum pro nobis morlem perpeti sineres. Sequittir XI. Quid dominuspapa fctceredebeatin Cmnct
Benedictio palmarum , seu frondium , Omnipotens Domini.
Deus Christe. His finilis, dantur a custodibus palmte; 25. Feria quinia in Ccena Domini descendit domi-
accipientesque populi ramos arborum olivarum, sive nus papa ad ecclesiam sancti Joanuis Lateranensis
ilorum, incboatur Anlipliona Pueri Hebrmorum.Dein- cum mitra sine frisio, hora sexta; et facta Oraiione
de suscipilur a diaconis praedicium portalorium cum anle cruces, pergit ad secretarittm ad ecclesiam sau-
Evangelio, hajulantes cum ingenti exsultalione ju- cli Thomae cum episcopis, cardiualibus et aliis ordi-
gum Christi suave, ei onus ejus leve, praecedenle nihus; ibique cantal Nonam. Deinde vero induit se
aqua benedicta cum candelabris atque lliymiamale- usquead dalmaticam, et induuni se diaconi cardina-
riis cum aliis ornameiilis, insuper etiam laicorum !es dalinaiicis , presbyteri planelis et mitris. Tunc
schola cum vexillis aique cum fanonibus longe prav 0 proesentanlur domino papoe. Sciendum est quod aco-
eunte. Exeunte enim clero seu populo ab ecclesia, lytlii debent recipere de aliari sancti Petri uuam
inchoalur Anlipliona Cum appropinquaret Jesus; qua aquariliam olei, et fanones, et ampullas, et camera-
finila , inchcat scbola Antiphonani Cmperunl omnes, rius dehel tres denarios pensati balsami. Proesenta-
ilein, G«i» audisset, iteni, Approphiquanle. Cum iu- ttir major ampulla cum oleo a priore diacono, et
gressi fuerini airium ecclesise, dicitur Responsorium residenle ipso in sede sua, miltit balsamum l\ ipsa
lngrediente Domino , ilem Colleyerunt, item Unus ampulla , et miscet balsamuni oleo cum quibusdam
etiam [Forle aHfe»i]. palmarum ramusculis. Postmodum vcro reponitur
19. His flnilis, ante airium ecclesioeseu loco com- ampulla super aliare sancti Thomoe; quo facto, in<
a Nihil hic dicitur de Sabbato anle Palmas, quo dentibtis feriis
repetilur. De fennento eodein die
polissimum die pontifex eleemosynatn tribuit in me- distribuendo lege commentarium noslrum. Hoc caput
nioriaii) facii Marioesororis Lozari, quae anie sex cum sequente in solo Codice regio invenimus.
dies Paschse unxit pedes Domini. Ideo lioecSabbaii b De hoc portatorio seu fereiro actum esi in com-
dies a stalione publica vacat, ul habet vnlgatus Alcui- mentario pracvio.
nus, non tamen a celebiationeMissm, qttauex proece-
 1073 ROMANIORDINES. — XII. 1074
duit sc doniiuus pontifex planetara et inilram auri-i A raento in crasiinum in corporali. IgO Ipsa vero
frixiatam; pergitque ad Missam, prsecedentibus sep- die schola cum caeteris omne divinum siue organo
teui cereis in seplem candelabris cum processione, canit offlcium.
sjcut consuevit in festivis aliis diebus. 25. Missa tandem (inila, pontifex indutus cum cse-
2i. Noiandunt vero quod faculas el candelabra teris ad paiatium in basilica sancti Laurenlii rever-
curia debet dare. Introiius, Gloria Patri, Kyrie elei- titur, ibique exspoliat se usque ad dalmalicam; et
son, Gloria in excelsisDeo, omnia ista dicuntur. Non apposila chlamyde rubea, ipsiad collum sedet. Cu-
dicani Symbolum. Ita habetur in libro papse a Gela- bicularii ergo parant aquam calidam pro abluendis
sii. Sed nos dicimus Symbolum 179 propter con- pedibus subdiaconorum, et ponunt pelvim coram eo;
secralionem chrismaiis. Pacem iuler se non dent; et diaconus cardiualis, qui servit ei, ponil loaleam,
servetur de oblaiis; sanguis penitus consumatur. quam camerarius dai pro ipso servitio super genua
Irenaeus: <Absit ut dissonanlia festi clmrilalis et domini pap c Duodecim autem subdiaconi cum prio-
unilaiis consonaiiliam corrumpal. > Omnia signa re remanent extra basilicam discalceati, et schola
produciius solilo puLeutur in classicum. Canlatur ostiariorum et mappulariorum accipiunt prioreui
Gloria in excelsisDeo sine Symbolo, atque dicatur basilicseet alios undecim subdiaconos in ulnis suis;
AguusDei absque osculo. Post prsedicationem vero g sicque per ordinem portant eos unum post alium
domini papse diaconi cardinales levant mensain de ante dominum papam. Pontifex autem lavat pedes
altari, et nudalo altari ponunl eam in secreto loco; eorum, et lergit cum linteo, et postmodum oscula-
eteuiactis duabus ampullis cum sanguine etaqua tur, el dal unicuique duos solid. denar. Papiens.
Christi, cooperinnt ipsum altare linleo, et post Mis- XII. Quomodo dutur presbyterium in Cmna Domini.
sam per quaiuor angulosillud sigillalur. Ctim autem 26. Prior vero basilicsesecunduin consuetudinem
Prsefatio inchoaiur, vaduni diaconi cardinales cum anliquam inaraholinum unum debet habere sine dc-
subdiaconis ct acolylhis pro ampullis afferendis ad nariis. Inlerim primiccrius cum cautoribus et aliis
benedicendum , prsecedente crucem ihuribulo, et ordinibus caulant Vesperum; quo fluito cantant
duobuscereis; anlequam dicatur Per quemhmc em- Dominus Jesus postquam cmnavit. Sed dum isu ge-
nia , dominus pontifex benedicit oleum pro infirmis, runiur, summus pontifex ita presbyteriutn largitur.
sicut in Ordine coutinetur. Postquam vero dixerit Unicuique episcoporum Roinauae Ecclesiseduos raa-
Pax Domini sit semper vobiscum, communicat solus rabot. el duos solidos den. Papiens. Si forte archi-
pontilex anle altare et diaconus conflnnai eum cum episcopus inleresset, lanlumdein. Unicuique episco-
calicc illa laotunimodo die. Deinde pouit calicem porum forensium, et presbyterorum cardinalium, et
super altare, et patenam juxta eam, et coniinuo coo- Q diaconorum cardinalium unum marabot. et duode-
perit ulrumqne de sindone munda post corporale ciiu denarios Papienses. Primicerius debet habere
expansum; slatimque duo acolythi lenent ampullas iinuiii marabot. sine denariis; quisque cantoruni
involutas cum sindone alba seiica in sinistro bra- duodecim denarios Papienses. El notandum, quod
chio, ita ut videri possint a medio; et veniens unus nec scbola Crucis, necclericus alius vellaicus eadeni
de diaconibus accipii unam ampullam de balsamo die habei presbyterium. Manus b eiiam prioratus
mislam , el portat arcbidiacono; et ille defert ponti- uemini datur. In exitu auiem basilicae de acceplo
lici anie altare. Tunc pontifex respiciens ad orien- presbyterio janitoribus et cubiculariis duos denarios
lem, diacono leuenle ampullam anle ipsum in sini- Papienses pro unoquoque solido, exceptis prioribus,
eiro brachio involutam sindone, halal ler in ampul- qui non dant aliquid, quisque largilur.
lam, ul intret in consecratioiiem chrismaiis. Et di- 27. Sicquc dominus papa cum aliis omuibus su-
cit excelsa voce Sursum corda; respondetur Habe- pradictis vadit indulus ad basilicam Zacharise, qusc
mus ad Dominum, Gralias agamut, etc, sicut in Panetaria diebus his nuucupatur; ibiqueinduiiis cum
Ordine continetur. Coinpleta Benedictione , henedi- dalmaiica et pluviali, sedenl ordinati 181 cum mi-
cit ampullam olei, delatam ordine quo supra, el si- tris, lavantes manussupra mensam, sicut moris esl.
militer balat in ipsam , sed tacite; et dicit Dominus j) Sed dominus papa solus est in mensa. Archiepisco-
vobiscttm. Oratio Deut incrementorum, etc. Porro pus vero , si adfuerit, dehet ex uno latere primus
ampulla , quae cum chrisinate est, siatim ut benedi- sedere; deinde episcopi, et presbyleri cardinales; ex
claluerit, cooperiatur, ut a nemine videatur; sed, alio latere diaconi cardinales cum primicerio. Ex
uiacono lenenie, dominus papa salutal eain, et dicit alio lalere acolythus reproesenlat librum, et iniijor
Ave, sanctum chrisma , iribus vicibus, et osculalur diaconorum lcgit versus duos ad mensam. Comcstio-
eam. Acolythus vero recipil amputlam; et eo leuente, ne flnita , dominus papa intrat cameram, ibique iu-
omnes per ordinem salutant nudam eain, tam epi- continenii facit Maiidalum ablueudo iredecim pau-
scopi quam presbyteri et diaconi. Quibus expletis, peribus pedes, ei exiergendo , ei postmodum oscu-
pomifex ablulis manibus venit anle altare, et com- lando. Ibi eliaui camerarius est paratus, qui douiim»
municat populum ordine suo , et servat de Sacra- papae porrigel tnarabotinos singulos, singulu paupc-
I
3 Nihil ejusmodi legitur in libro Sacramenlorum D Manus est preslnlcrium duplcx , ex supcriori li-
Gelasiano, quem cruditus Thomasius publici juris bro Bctiedicli c-tnouici, uuin. 21.
fecit.
I07S APPENDIX AD S. GREGORII MAGNI LITURGICA OPERA. 1076
ribus erogandos. HDCfacto, dominus papa dat eis- \ et incenso incipit Passionem hoc modo, Passio Do-
dem pauperlbus manu propria ad potandum. His jta mini nottri, etc. Cum autem venerit diaconus ad lo-
completis, quisque festinat ad propria remeare, et cum ubi dicitur : Posl hmcauiem rogavit Pilatttm
dominus papa cubiculum intrat. gciendum quod Joseph, elc, acolythj repraesentanl ex more ibtiri-
toalea, de qua dominus papa, duui abluiipedes sub- bultim c«m incenso, et portant ad Evangelium;
diaconorum, in basilica est succinctus, diaconi car- finitoque Evangelio, subdiaconus repraesentat doinino
dinalis est qui ei servit; alia vero toalea, cum qua papse Evangelium ad osculandum; quo facto, do-
abstergit pedes subdiaconorum , cubiculariorum ca- minus papa dicit Oraiiones. Cum autem ad Orationem
merseest. Judseorum venerit, non dicilur Fleclamut genua,
XIII. Quid dominus papa facere debeat feria sexia in quia ipsi hac die Dominum irridendo genua flecte-
Paratceve, bant. Ecclesia illorum horrescens facinus, genua pro
28. Feria sexta in Parasceve, in aurora, dominus ipsis non fleclil in Oratione. Finitis Orationibus,
papa facit omues capellanos coram sua pracsentia pontifex procedit ad allare, et adorai crucem ctun
evocari, et voce mediocri canlat Psalteritim; quo aliis, sicut in Ordine continetur. Sciendum lamen
cantato, reverluntur capellani. Sexta vero hora do- quod, secundum antiquam consueludinem, quidquid
ininus papa cum omnibus cardinalibus inlrat basi- B super crucem offerlur scholse Crucis debet esse.
licam a sancii Laurenlii; et facta Oratione, ibi ac-' Osculata vero cruce a clero et populo, dominus papa
cedil ad altare; et aperlo altari exlrahit inde capita revertitur ad altare; et facta confessione, sine capi-
apostolorurn Petri et Pauli, et duas eruces. Quae tulo, sine incenso, et sine osculo Evangelii, com-
omnia postquam dominus papa cum cardinalibus os- munical de corpore Christi, 183 quod cardinales
culatus fuerit, reponil ibidem; et accepta una cruce, adducunt. Et noiamlum quod hodie Pax Domininon
et ilerum sigillato altari, unus presbyterorum cardi- dicitur, Agnut Dei non cantatur, neque pacis oscu-
nalium crucem accipit, et sic vadit usque ad eccle- lum datur, neque postcommunio canitur. Sciendum
siam Laieranensem, sine aliquo can(u et Psalmis; vero quod acnlythi reproesentant incensum ad cali-
factaque ibi Oratione ascenditcathedram post altare. cem. Pontifex etiam non communicat ad sedem, sed
Tunc dominus papa induit quadragesimalia indu- anle altare ob humilitatem reverenliae Dei et Pas-
menta, et excalcealur. Episcopi vero induunt plu- sionis Cbristi; expleioque officio, exuit se cum aliis
vialia, presbyteri autem cardinales et diaconi, atque ordinibus, et caniat ibi Vesperas in die Jovis reci-
subdiaconi, induunt planetam. Et deinde juniori tatas. Et deinde reverliiur ad palaiium; et inlrans
presbytero cardinali accepto corpore Christi in cap- basilicam sancti Laurenlii, crucem quam acceperat
sella ante pectus suum hesterna die reservato, et C ab altari reponit, et hinc ad cameram suam accedit.
182 a''° praedictamcrucera accipiente, et subdiacono Et notandum quod dominus papa eadem die nulli de
regionario cum populo suo prsecedenle, omnes dis- familia sua vinum dat ad potandum, nec coctum ad
calceaii cum domino papa et primicerio, sine canlu comedendum; dat vero eis taniummodo panem et
psallendo psalterium pergunt ad sanctam Crucem. aquam, et herbas de consuetudine. Hac die ecclesia
Episcopus vero hebdomadarius remanet ad facien- sanctoeCrucis non dat faculas.
dum olficiumin basilica Lateranensl. Pontifex auiem XIV. Quid debealdominus papa facere in Sabbato
cum ad ecclesiam venerit, et ecclesiam ipsam sine sancto.
canlu intraverit, et diutius coram crucibus oraverit, 30. In Sabbato sancto, hora sexta efficitur novus
intrat cum omnibus aliis clausirum, et vadit ad se- ignis in airio ante porias Lateranensis ecclesbe, el
cretarium; et exuta planeia cum pallio, mappularii benedicilur a juniori presbyleroruincardinalium,cum
habenies aquam calidam paratam abluunl pedes ip- incenso et aqua benedicta. Deinde pergunt in eccle-
sius, et eo sedente in sede, minislri calceant' eum, siam cum novo igne posito in canna, et diaconus
non sandalia, sed quolidiana calceamenta, el iu- dicil Lumen Chrisli, tribus vicibus; posimodum ce-
duunt planelam et palleum; ei sic ad allaro cum reus benedicitur ab ipso diacono. Leguntur duode-
Processione accedit, prseeunte eum cruce et Evan- D cim lectiones Latinaj, et duodecim Gra:cse, et can-
gelio, sine luminaribus et incensu cum silentio. tantur iria cantica : Canlemus Domino gloriose; et
29. Sed notandum qtiod dominus papa cum Pro- Vinea facta est; Attende, cwlum. Finilo hoc ofGcio,
cessione non debet ire ad aliare anle cruces more dominus pontifex descenditad fontem, cura diaconis
soliio, sed per viam quse est in capite chori, juxta et subdiaconis regionariis, cantandolilanias; primi-
gradus allaris. Unus antem de ministris apponit cerius cum schola caniando Sicut cervus, usque in
unam sindonem tantura super allare nudaluin, et os- porticum sancti Venaniii. Ibi praeparato faldislorio
culato altari, doiiiinus papa ascendit sedem; et pontifex sedet. Cardinales autem, qui remanseruni
staiim subdiacoui ascendentes pulpilum , legunt in choro, exeunt per posterulam post absidam, el
more lectionis prophetiam sine titulo; et csetera intrant per porlicum sancti Joannis, el veniunt ad
sicut in Ordine continetur flunt. Postmodum dia- praesentiam domini papae. Prior aulem induit se, et
conus cardinalis, non osculatis pedibus, facla reve- dicit Jube, domne, benedicere. Ponlifex bcnedicil
rentia, ascendit pulpitum nudum, et ibi sine faculis eum. Progrediens parum facit similiier, el bene-dicii
0 Haecbasilica sancti Laurentii adhaeret palatio f^ateranensi.
1077 ROMANIORDINES. — XII. 1078
tertia vice eum similiter. Benedicit euni pontifex, et A cum acolylhis et capellanis, et alns palatinis ordi-
"dicit Ile, baptizale omnes genles. Cardinales vero ila nibus, eodem modo pacem faciunl. Interim scbola
induti cum equiiatibus revertuntur ad tilulos stios. canit Crucifixum in carne, et Ego sum alpha et
Tunc pontifex surgit, et vadit ad ecclesiam sancti omega.
Joannis evangelistse, et aliquantuhjm requiescit ibi. 53. Completa pace, pontifex induil planetam
Deinde nrocedit ad fontes, et benedicit eos. Hoc albam, palliuro, el mitraro solemnem ; descendens-
facto, revertitur ad eamdem ecclesiam, 184 ibique que de palalio usque ad exitum porticelli, ubi albus
exuit se de pallio et planela, et induit bracalia a ce- palafredus cum nacco scarlatse superposito et argen-
rata ; et revertitur ad fontes, et baptizat tres par- leo freno soleinniter prseparatus est a magislro senes-
vulos ; el junior diaconus baptizat cseleros cum ca- calco, et ab adexlratoribus, imponitur ei regnum ab
nonicis Lateranensibus. Postmodum pontifex ad archidiacono ; et ita coronatus palafredum ascendit,
locum chrismandi revertilur, et chrismat tres in- et equilando incedil, praecedentibus in ordine suo
fantes. Sic ilaque abiutis manibus, cum litania facla bandulariis, archiepiscopis, episcopis, cardinalibus
a subdiaconis regionariis regreditur ad altare ante presbyieris, abbatibus, subdiaconis , diaconis cardi-
ecclesiam sancti Pancratii; ibique modicum quiescii, nalibus, et subsequentibus prsefecto aliisque nobiii-
et induit planetam. B bus Romanorum , usque ad sanclam Mariam Majo-
31. Interim vero diaconi cardinales reportant rem , sicut et superius in festo sancti Stephani
mensam eltaris, et.aplanteam super ipso altari, enarratur. Cum autem per Merulanam iransierit,
sicutprius fueral. Pontifex autem cum Processione sorinarius in loco antiquitus constituto ei obviat, et
ei litania vadit ad altare, e( celebrat Missam. Scien- alla voce dicit, Jube, domne , benedicere. Pontifex
dum quod in Missa septem faculse cum septem can- benedicit eum, et scrinarius dicit: In ecclesia bealm
deiabris sunt; sed non dicit Credo in unum Deum, Marimin hac nocte baptizaii sunt lol pueri mascuti et
nec offerendara, nec Agnut Dei, neque commu- iot feminm. Pontifex respondet Deo gratias. Tunc
nionem. Porro post Epistolam, ip.seponlifex nunliat autem scrinariussuscipit a camerario pro nuntiatione
Alleluia. Primicerius cum schola cantat eam in pul- unum marabotinum. Similiter flt apud Sanctum Pe-
pito. Ad Evangelium vero non vadunt faculse ac- trum in secunda feria. Perveniente autem ponlifiee
censae. Ad Vesperara autem dicitur Alleluia, Psal- cum Processione ad poriicum sancloeMarise, descen-
mus Laudate Dominum, omnes gentes; Antiphona dit ad Petram papalem, in loco anliquilus constituto;
Vespereattlem Sabbali ; Oralio; Ite, Missa esl. et deposito regno ducitur a judicibus ad ecclesiam ;
XV. Quid dominus papa facere debelin die Paschm. et suscepta Processione a canonicis ipsius ecclesiae,
32. In die Paschae mane post Primam indulus albo ^ et facta Benedictione, vadit ad secreiarium; exuens-
p.uviali Romanus pontifex, cum diaconiscardinalibus que pallium et planelam, posito pluviali superhume-
indutis, cum subdiaconis coeierisque minoribus ordi- ros incipit Tertiam. Finila vero Terlia, prior episco-
nibus, dalmalicis, et mitris, et lunicis indutis, et ca- porum , qui ei servire debet in Missa , ducitur ante
pellauis suis, vadit ad basilicam sancli Laurentii. ponlilicem a duobus episcopis; et teriio postulata
Presbyleri cardinales induunt se planetis, episcopi Beuedictione, accedit ad pacem ponlificis , et sur-
pluvialibus in loco qui dicitur basilica sancti Gre- gens ponilsein ordine addexlrum laiusejus. Deinde
gorii, ttbi post Oraiioiiem induilur usque ad dalma- secundus episcopusaccedit ad pacem pontificis, 186
lieam; etexsurgens, ingreditur ad adorandum Sal- et porrigens osculum priori suo, slat in filo ab alio
vatorem. Aperit imaginem, osculatur pedes Salva- latere poniificis. Caeteri vero episcopi similiier
loris.dicens alta vocetribus vicibus Surrexit Dominus faciunt, accedendo ad pacem poniificis , et ponendo
de sepulcro; et omnes ei respondent: Qui pro nobit se in filo. Prior quoque presbyterorum cardinalium
pependit in tigno. Alleluia. Tunc acolylhi ponunt ductus anle poniificem aduobus presbyteris, et tertio
cruceui capellse snper altare, el dominus papa adorat poslulata Benedictione, accedit ad pacem ponlificis
eam. Post osculationem Salvatoris, cum omnibus et episcoporum, et dirigit se in filo. Subsequuntur
aliis deinde redit ad sedem, et dat pacem archidia- n cseteri
presbyteri cardinales; praTeclus quoque, judi-
cono redeunti 185 ab osculo pedum ejus imaginis, ces, praefecii navalium, advocati, scrinarii, senaio-
dicens Surrexit Dominut vere ; et ille respondet Et res, majorenles , qui vocantur schola Stimulali, ac
apparuit Simoni. Secundus quoque diaconus, oscu- eseteri laici majores et minores, in ordine suo ad
latis pedibus Salvatoris, accedit ad pacem summi
pacem suscipiendam. Postniodumvero surgnnt duo
pontificis et archidiaconi, et ponit se in lilo; cscieri subdiaconi basilicarii et accipienles priorem subdia-
vero diaconi cardinales similiter faciunt. Deinde pri- conum
regionarium, per inanus eum adexlranl ab
«niceriuscum cantoribus eo modo ad pacem vadit, inlroitu sccreiarii usque ad medium atrii, aute pon-
et in fiio se dirigit. Prior quoque basilicse cum dia- lificem ;
qui alta voce dicit, Jube, domne, benedicere,
conis similiter; postmodum subdiaconi regionarii tribus vicibus el lertio Benedictione suscepta a pon-
;
a Ita eiiam legit Panvinius. An femoralia cerata ?
ptismaiis sacramenlum pontifex perficcret, quod Onti-
Lege Anastasiumin Vila Adriani papse, ubi Carolus frius notavit. Vide ibidem eurodem Anastasium de
Magnus Romam ingressus Sabbaio , in basilica Sal- sequenlibus diebus.
vatoris juxta Laleranum dicilur steiisse, quousqueba-
1079 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNILITURGICA OPERA 1080
lifice , subjungit Servi Domini nostri Jesu Chrisli, A \ ct omnibus circumstanlibus, ab archidiacono et aliis
Iribus vicibus ; el dicit; Dominus archidiaconttslegal pincernis.
Evangenum, tubdiaconut legat Epislotam, primicerius 56. Interim vero primicerius cum cantoribus sur-
et cmlericanlorescantent. git, et canit prosam Grsecam bujusmodi: a n«<rx«
54. His vero completis, surgil ponlifex, et re- hpbv ripxva-hp.ipov«VESSIXVUO-SU, 7rao-/a xaivov, aytov
sumpta plauela, pallioet mitra, processionaliter vadit 7rao-^a,i/uo-wiv Ku.cf/a.,itoviri6a.ap.ov itu.ax«.X/JIO-TOU
ad altare, el incipit Missamdemore. Post Oraiionem TOOXUTJOWTOO, Trao-^a aptcofiov,7rao-j£apiya, ni.nya.
vero, anlequam legatur epislola, descendit archidia- TWV7rtaT<i5v, rzlmyu.TK?TtuXafripXvTOUTrapaSsio-ovl
conus cum diacono el subdiacono, et ordinaie slant uvsiiiyE,Tzi.ayu. rravTaj avaTfXaTTMV ftpOTOUJ, y.xivbv
juxtaallare in duobus filis, scrinariis vero siantibus UdnxvXpicrte fv\v£ov. El his decantalis , omnes ad
cum pluvialilms; et lunc archidiaconus cum diacouo propria revertuntur.
et subdiacono, et aliis ordinibus, incipit laudes alta XYI.
Quid debealfacere domhtut papa in tecunda die
voee, el alii respoudent, sicut superius scriptum est Pasclim.
in feslo beati Stepbani. Finitis vero laudibus, legitur 57. in secunda feria posl Paseha sumnio mane
Laiina Epistola prius, et postniodumGrscca; et Evan- dominus ponlifex 188 congregaiis omuibus palati-
gelium Laiinum ei Graccum. In secreta vero , cum pj nis ordinibiis in palatium , et desccndens per porti-
pnfcfaiioincipil, descendunt duo diaconicumduobus cum , el invcniens equum non faleratum , sed sicut
subdiaconis deorsum, et siant in fronte altaris ordi- moris est, pergit ad sanctum Pelrum ; ibique cele-
natim cum sileniio; quando autem poutifexdicil Pax brata Missade more , el laudibus atque solemnita-
Domini sil semptr vobiscum, nullus ei respondet; et tibus uuiversis , sicut hesterna die , peractis , coro-
lunc diaconus et subdiacouus revertuntur superius. natur ad gradus basilicae; revertitur Lateranum ; et
55. Finita vero Missacoronatur, redilque cum Pro- eo incipienle equilare , seuescallus post eum vadens
cessione ad palatium , sicut supra dictum est, in facil de denariis jacium unum, ut sic multitudo
supradicto festo sancti Slephani; et acceplis laudi- popuii, quoe iinpedimentum prsestat domino papae,
hus a cardinale sancli Laurentii, ducilur a primice- removeri possit, denariis ipsis colligendis inlen-
rio et seeundicerio judicibus cum miira in basitica dens. Postquam vero dominus papa pervenit ad lur-
magna Leoniana, quaedicitur Casa Major, ubi sunt rim Slepbani Serpetri, quse est in capite Parionis,
prseparata utidecini scamna circa meiisam ponlificis, unus de curialibus domini papseexistens in ipsa lurri
presbyieris, 187 diaconis, priroicerio; et lectus facit ibi unuin jaclum ob causam suprascriplam. Cttm
ipsius rontificis ibidem solemniler praeparalus in aulcm dominus papa ad palatium Cenlii Muscsein
fignra undecint apostolorum recumbeiiiium circa r| Punga [Al., Perunga] in viade Papa venerit, simi-
nteusam Chrisli. Transiens poniilex peripsatn basi- liier quidam de curialibus ascendil palatium , et facit
licam intrat cauieram ; ubi recepto presbyterio a mium jactum ob memoratam causam. Quando atitem
camerario in scypho argenieo, et dato sicul in Na- pervenit ad sanctum Marcum , quidam simili modo
tivitaie Domini, surgit et ducitur a magistro senes- de curialibus , et ob caindem causam facit ibi quar-
callo et pincerna ad loctiin qui dicilur Cubitorium ; lum jactum. Cum vero pervenerit adsanctum Adria-
ibitjuc a juniori preshylero cardin.ili ngnus assus num , quidam alius de curialibus asceudit palatium
benedicitur; et exinde redit ad prseparalum lcctum sanclocMartinae, et facil ibi quinlum jaclutn ob me-
ineusse. Ei accipiens idem poniifex parum de ipso moraiam causam.
agno, porrigit priori basilicario sedenii in subsellio 58. Scicndum lainen quod dommo papseante lur-
ante lectum ipsius, diccns : Quod facis, fac cilius; rim primo dictam Judaeioccurrunt, et ei legera suam
sicut ille accepit ad damnationem, (u accipe ad remis- praesenlant, faciunlque laudes ; pro quibus laudibus
sionem. Reliquiim vero agni distribuit disctimbeniibus recipiunl a camerario in presbyierium viginti solid.
ct aliis circunistantibus. ln medio vero convivii sur- provesinos. Noiandum prselerea quod a sanclo Petro
git unus de diaconis cardiualibus de mandato archi- usque ad palatium doraini papse fiunt arcus a Roma-
diaconi.el legii ad mensam. Finilo autem convivio, n uis honorahiles in via per quara transit; et clerici
cantores prosam canlant.qnscsii conveniensPaschse,, omnes Romani occurrunt eidem induli undecunque
de mandato ponlificis. Postea vero descendiiin eccle-- possunt cum thuribulo ; in remunerationera cujus
siam Laieranetisem ad Vcsperas, sicul conliiietur ini honoris Roraanis pro arcubus dalur presbyterium
Aiitiphonario. Celebralis Iribus Vesperis in basilicai triginta quinque librarum provesinarum eldimidise;
Salvatoris, et ad Fontes, atque ad sanctam Crucem, clericis vero pro ihuribulis triginta trium librarum
reverliiur ad poriicum sancli Venantii; ibique sedett provesinartim , ut in sequentibus pienius apparebit.
cum episcopis, cardinalibus cselerisque ordinibus, ett Cum vero dominus papa ad palaiium venerit, et
aliis tam laicis quam clericis, in terra super iapeta» laudibus factis a cardinali sancti Laurenlii et judici-
rcsidentibus. Deinde propinatur sibi claretum vinum,, bus , descendens , regno deposilo , ducitur in p .la-
B Interprelatio ad verbtim : Pascha sacrum nobiss Pascha fidelium, Patcha porlas nobis paradisi resera-
Itodieosiensumesl, Paschanovttm , sanctum Pascha ,, vit, Patclta omnesreformans mortales, novum Papum,
myslicumPascha, maxhnc venerabitePascha Chrislii Christe, conservu
redemploris, Pascha iminaculatutn,Pa:cha magnum
 1081 ROMANIORDINES. — XII. 1082
liuin a primicerio et secundicerio ; et intrans canie- ,A In domo Dodaexu den. In domo Ptolomseiv den. In
ram dat presbyterium absque manibus, sicut in die domo Rainucii de Franco v den. ln domo Rainucii
sancti Stephani; et deinde ducitur , sicul hesterna de Conella vi den. In domo Michinaeiv den. ln do-
die, ad convivium. Sed hodie in basilica Leoniana, mo Uenediciaede Pagano XIIden. lu domo Adelasiae
qusc est juxia cameram , celebraiur. Finiloque vin den. In horlo n sol. in domo Scriniarii v sol.
convivio,descendii ad ecclesiam Lateranensem; el proves. Joanui Machino pro domo sua el nepolis xx
celebratis tribus vesperis , 189 et propinato cla- den. pro domo Petri de Mmtino vin den. In doino
reto et aliis , sicut hesterna die, omnes ad propria Pclri de Paulo xn sol. prov. Familise Fraipanorum
reveriuniur. de Curlularia vu sol. den. proves. ln domo Sansonis
XVII. De presbylerio quod dalur pro arcubus; Mauchinou sol. proves. In domo Sansonis de Olianta
quomodo, el quibus detur. xn den. In domo Brobotiani xn sol. proves. In domo
39. Preshyterium iriginta quinque librarum, quod Romani de Petro Ocilcnda xn den. In domo Joaunis
est superitis nominalum , datur illis qui arcus faciunl; Wlgarelli vm den. In lota domo Balnei u sol. prov.
distribuitur lali modo. In primis magistris sancti Pe- In domo Gerardi n sol. proves. In domo Grisoli vm
tri, qui super gradibus arcum faciunt ferramento- den. In domo Ulixsexu den. In domo Joannis de
rum, xu sol. provesiui. A Palleariis usque ad san- B Benedicto iv den. In domo MariseJoaunis de Rainu-
cium Gregorium xiv sol. provesini. A Negotiatoribus cio iv den. In domo Esoni Lomarii iv den. In dnmo
usque ad Fiolarios XLHsol. proves. A sancto Gregn- Mariaede Mancino iv den. In domo Regiminaeiv den.
rio usque ad viculum xv sol. proves., scilicet a Fio- In domo Beuedicti de Romano iv deu. In domo Uxi
lariis usquead porticum Romanum Marci vi sol. pro- presbyteri iv den. In domo Benedictae iv den. Iu
ves. Deinde usque ad Pisces vm sol. proves. Deinde domo Joannis de Gregoriu xvui den. ln domo Pelri
usque sub Fonlanam vm sol. pr.oves. A Fontana per de Roberti xxx deu. ln domo Romani Crassi xxx
lotum alium porticum x soi. proves. In castello Cre- den. In domo Robatiani Romani de Rainucio vi den.
scentii vi sol. proves. In Ponte n sol. proves. A do- In domo Odonis Romani Crassi xxx den. In domo
mo Siephani Theobaldi usque ad sancium Celsum m Marmoratse usque ad Sambucas x sol., el dehinc
sol. proves. Deinde usque ad arcum, ubi est domus usque ad sanctum Nicolaum de Colissseov sol. den.
Joannis Pauli, xxvui sol. proves. Deinde usque ad prov. Deinde usque ad sanciam Mariam de Ferrariis
doroum Siepbani de Girone x sol. proves. Deinde x sol. Deinde usque ad domum Joannis papaevu sol.
usque ad domum Stephani Nizot xxvn sol. proves. proves. Deiude usque ad angulum sancii Clementis
Deinde usque ad domum, quae est Marmorata, xx viu sol. prov. Ab angulo ipso usque ad palalium La-
sol. proves. Deinde per toiam regionem Parionis vi G leranense xv sol. Et licct horum nomina lrans.icia
lib. proves. Deinde usque ad domum Maximixn so>. sint, et termini sive signa mulata ; nihilomiuus la-
proves. Deinde usque ad turrim Odonis Boni Filii x men presbylerium ipsuin , sicul prscdiximus, per
<iol.proves. Deinde usque ad doiniim Falconeello- loca dividilur supra scripla.
rum x sol. proves. Deinde usque ad domum Joannis XVIII. De presVyleriopro ihuribulo daio; qiiibus
cum Zoccolis cum casalino Nicolai de Hugone x sol. el quomodo dctur.
proves. Deinde usque ad dominum Gonzii vi sol. pro- 40. Hoc esi presbylerinm superius nominalum,
ves. Deindc nsque ad viam de Calcariis vi sol. pro- quod datur presbyteris Romanis pro thuribulo. Ec-
ves. Deinde usque ad domum Joannis de- Caesario clesiaebeati Petri vui 191 sol. Sanctse Mari;eMa-
xxiv sol. proves. et gratis iv sol. proves. Deinde jori III sol. Sanclo Joanni Lateran. IV sol. Sauclo
usque ad Amygdalam x sol. proves. Ab Amygdala Laurentio in Lucina n sol. Sancto Marcello u sol.
usque ad sanctum Laurentium pensilcm x sol. jiro- Sancto Marco n sol. Sancio Laurenlio in Damaso u
ves. Ad p irtictim sancli Marci xi sol., iti porticu n sol. Sancto aposiolo Pelro ad Vincula u sol. Sancio
sol. Deinde usqne ad domum NicolaiGazzi vn sol. Martino in Moniibus u sol. Sancise virgini Praxedi n
proves. Deinde ad angulum quatuor columnarura vn sol. Saocto Eusebio u sol. Sanclse Pontianac n sol.
sol. prove-;. Deinde usque ad Gizubam vu so!. pro- D Sancio Vitali u sol. Sanclse Susannae n sol. Sanctse
ves. Deinde usque ad dontum Nicolai Ferri v sol. Cruci n sol. Sancto Stcphano in Coeliomonie n sol.
proves. Deinde usque ad arcum de Cairande ix Sanctis Joanni et Paulo u sol. Sanctae Priscsc n sol.
sol. provcs. Ab arcu usque ad ponicum sancti Co- Sancto Sixto u sol. Sanclo Nereo u sol.Sanctae Bal-
stnaev sol. proves., cum monasterio, cui dantur duo hinse u sol. Sanclo Clemenii n sol. Sanclse Anasia-
sol. Oliverico n sol. proves. Joanni de Anagnia iv sise II sol. Sancto Cyriaco n sol. Sanctae Sahinae n
den. Joanni de Roberto n sol. proves. Plioca Ma- sol. Sanciis Peiro et Marcellinon sol. Sanctie Maria?
nie.ii 190 xvi den. Clericis sancii Cosmte u sol. in Transiiberim u sol. Sanclo Chrysogono n sol.
Tlieopbylacto u sol. proves. In loco ubi fuerunt sala- Sanclae Csecilisen sol. Sancise Mariaein Dominica u
cia fragiiiina paiinorum, ni sol. proves. Romano de ol. Sancise Lucioein Septem soliis xvni den. Sancta?
Bonella \n den. Joanni Adulterino u sol. proves. MariseNovsexvui den. SnnclaeLucioein Silii-e xviu
Cilaeviu dcn. Joanni deTinlo vi den. In domo Joan- den. Sancio Yiio xvin den. Sanclo Gosmato xvm
nis de Gregorio vt den. In domo Saisonis Macellarii den. Sanclo Adriano xvm deu. Sanclis Sergio e.«
vni deu. Iti domo Gregorii de Benedicla n sol. prove!-. Baccliu xvin den. Sancio Theodoro xviu den.Sancto
1083 APPENDIX AD S. GREGORH MAGNILITURGICA OPRRA. MfU
Georgio ad Velum Aureum xviii den. SancloeMariae}A Sanclse MariseJoannis Bovis vi den. Sanclae Mariae
Scholse Graecaexvin den. Sanctse Marise de Porticu de Vallicella vi den. Sancto Sergio de Forma vi den.
xviii den. Sanclo Nicolaode Carcere xvin den. San- Sancio Joanni de Insula vi den. Sancto Bartliolomseo
cto Angelo Pisciurn vendilorum xvm den. Sanctae xvin den. Ssncise Marlinse xviu den. Sanctae Marise
Agathae xvni den. Sanctoe Marlse in via Laia xvm in Minerva xn den. Sanctse Mariaein Cambialoribus
den. Sancise Marioein Aguiro xviu den. Sanclo Eu- vi den. Sanctis Abdon el Sennen vi den. Sancto Pan-
stacliio XVIIIden. Sancto Laurcnlio in Miranda n laleoni muri Clibanorum vi den. Sancto Silvestro in
sol. Monasterio Palladii n sol. Monaslerio Agaihseu Biberatica vi den. Sanclo Thomte de Parione vi den.
sol. Sanctis Quatuor n sol. Sancio Cacsario Groe- Sanclo Mumiatovi dea. SanclaeCsecilii»de Taffo vi
corum II sol. Sanclae Marie in monasterio 11 sol. den. Sancto Sebastiano de via Papae vi den. Sancto
Monaslerio dominae Rosse n sol. Sancise Trinitalis Blasio Acceptorum vi den. Sancto Joanni de llorrea
Scolorum n sol. Monaslerio de Villa xvni den. Mo- vi den. Sanclo Petro iude vi den. Sancto Andresede
nasterio sancli Pancratii 11sol. Sancto Blasio Gatru Columna vi den. Sancto Andrese de Ursa vi den.
Secuta II so). Sancio Blasio xvm den. Sanctae Marise Sanclo Slephano de Curte vi den. Sancto Andresede
in Capiiolio n soi. Sancto Yincenlio xvm den. San- Curtis 193 VIden. Sancto Blasio Curtiura vi den.
cto Sergio Palatii Caruli xn den. Sanclo Stephano B I Sanclo Benedicto de Piscina vi den. Sancto Andreae
Nuzino XII den. Sancto Salvatori Torrionis vi den. Pulei de Proba vi den. Sancto Mauro xu den. Sancto
Sancio Zenoni vi den. Sanclo Martino Bergariorum Nicolao Forbilorum, vi den. Sancto Salvatori
vi den. Sancto Justino vi den. Sancto Peregrino vi Scotorum vi den. Sancto Nicolaode Trivio vi den.
den. Sancio jEgidio vi den. Sancto Gregorio de Cur- Sanrto Thomse de Spanis xu den. Saucto Andrese,
lina vi den. Sancto Laurenlio Piscium vi den. San- inde, vi den. Sancto Laurenlio Biberaticae vi den.
cto Martiho de Curiina vi den. Sancto Salvaiori Sancto Salvatori, inde, vi den. Sancio Anastasio
Coxsecaballi vi den. Sancto Michaelivi den. Sancise Arioloevi den. Sancto Salvatori Sibura vi den. San-
MarioeSaxias vi den. SanclaeMariseTranspontiuse vi cto Salvatori Maximinorum vi den. SanctoeCsecilise
den. Sancto Abbacyro xu den. Sancto Salvatori Cencii Pantaleonis vi den. Sancloc virgini Eugeniae
Miliciarum vi den. Sancto Nicolao Funariorum vi Suburrse vi den. Sancio Joanni Portse Laiinae xu
den. 192 Sanclo Andreoeinde viden. Sancioe Ma- den. Sancto Leoni inde xvm den. Sancio Thomoc
ii» Canaparise vi den. Sanctse Marisede Guinizzo vi Fraternilatis xvm den. Sancto Valenlino Bomomizi-
den. Sancise Marisede Macello vi den. Sanctse Ma- mo vi den. Sanclo Salvaiori Cacabari vi den. Saii-
riae Arcus aurci vi den. Sanctis Petro el Marcellino ctae virgini Mariaeinde vi den. Sancto Simeoni de
vi den. Sancio AndreseTranstiberim vi den. Sanclae'C Pusterula vi den. Sancto Calixlo Transtiberim vi
Marisein Turri Transtiberim vi den. Sancta; Bonosse den. Sancise Rufinse vi den. Sanclo Blasio vi den.
vi dcn. Sancto Laureniio de Piscinula vi den. Sanctae Sanclo Angelo in Janiculo vi den. Sanc(o Joanni de
Marisede Capella vi den. Sancio Benediclo in Pisci- Pos(a vi den. Sancto Silveslro vi den. Sanctis Qua-
nula vi den. Sancto Salvalori Pedemoniis xn den. draginla vi den. Sancio Laurentio de Curlibus vi
Sanctae AgataeTransiiberim vi den. Sancto Stepbano den. Sanclo Salvalori de Rota Colizaeivi den. San-
inde vi den. Sancto Blasiode Mercalovi den. Sanclae cto Stephano vi den. Sancto Salvaiori Primicerii vi
Mariae in Praetorio n den. Sancto Salvalori Trium den. Sancto Pelro Molse[ Al., in Monle Aureo ] vi
imaginum vi den. Sancto Triplioni xn dcn. Sancio den. SanctaeLucise de Pinea vi den. Sanclo Martino
Stephano-de Pila vi den. Sancio Nicolao Macellivi de Maximo vi den. Sancto Joanni Crib. plumbi vi
den. SanctaeMnriaeRolundae xvin den. SanclaeMa- den. Sanctae MariaedeForia vi den. Sanclo Laurenlio
rise Campitelli vi den. Sancto Salvatori de Cere vi; de Porto vi den. Sanctse Marise in Via vi den. San-
den. Sanclse Yirs>iniMariaede arca Noe vi den. San- cto Cosmaj de Pinea vi den. Sancto Anastasio de Pi
cto Joanni de campo Turriclano vi den. Sancio Celsoi nea vi den. SanclaeCaeciliaeNicolaiMarescalcivi den.
xvi den. Sancio Anastasio de Trivio vi den. Sancloi Sanclo NicolaoArsionum vi den. Sancto Laurentio de
Andreaede Moiiarriis vi den. SanclseMariaede Can-. D Caleario vi den. Sancio Silveslro de Thermis vi den.
nella vi den. SanctaeMariaeBalneapolim vi den. San- Sancio Salvatori de Caballo vi den. Sanclo Martino
clo Salvatori Divitiarum vi den. Sanctae Mariaecun- de Pinarella vi den. SanctaeMariscin Campitello....
ctis donaeMicinaevi den. Sanclae Mariaein Tofclla vi[ Sancto Hippolytoviden.SanctaeVirginiMariaedeBerta
den. Sancto Laurentio de Muso vi den. Snnclo Ni- vi den. Sanclo Salvalori Curiium vi den. SanctaeBar-
cotao de Marmoralis vi dcn. Sancto Laurentio de Ba. baraevi dep. SancloSiephano deCaballo vi den. San-
scio vi deif. Sancto Anaslasio inde vi den. Sanctse> cto Andreaein Pallacina vi den. Sanclse Mariaein Pu-
Aniioevi den. Sancto Salvatori in Marmorala vi den. blico vi den. Sancto Nicolao de Formis vi den. San-
Sanctse Marisedc Gradella vi-den. Sancio Gregorio> clo Cosmae sanctae Mariae Majoris vi den. Sancto
deGradellaviden.Sanciae MariaeSecundicerii vi den. Adriano in MassaioJuliana sanctse MariseMajoris vi
Sancto Gregorio de Ponie vi den. Sanclo Laureniioi) den. Sancto Adriano Marsaio sancise MariaeMajoris
a fluniine vi deu. Sancto Siephano Rotundo vi den. vi deu. Sancio Nicolaode Colomna Adriani vi deu.
Sancto Laurenlio Modezzarii vi den. Sancto Gemi-- Sancto Apollinari xvm den. Sanclo Joanni de Piuea
liiano vi den. Sancto Gregorio Grsecorum vi den.i. vi den. Sancto Salvalori de Deo Campo vi den. San*-
 1085 RQMANI ORDJNES, — XII. Ib80
cto Nicolao de Pinea vi den. Sanctp Stepbano de Pi- SLden. Sanclo Laurentio Arsionum y.i den. Sancto
scina vi den. Sancto Marlino de Pila vi den, 194 Marcello de T/aurello yi den. Sanclae Marisein Caiii-
Sancto Danieli de Forma vi den. Sanctse Mariaeiji picaro Leonis vi den. Sanclo Andreas de Caballo yi
Ptisterula vi den. Sanctse CaeciliseSiephani de Pfttrc den. Sanciae Luciae Capium SecuJa vi den. Sancise
vi den. Sauciae MariaeFltiminumvi den. Sancto Be- Mariaein Majurente vi den. Sancto Laurenlio Oculi
nedielo Scuncbio vi den. Sancto Saturnino de Cabaik Bovis viden. Sanclo Vito in Caropo vi jden. Sancto
vi deu. Sancto Nicojao Melienorum vi den. Sancise Nicolao de Alvioto vi den. Sancto Csesario Graecorum
Mariaede Curte vi den, Sanclo Benediclo de Cacabis yi den. Sanctse Mariaein Turri vi den. Sanclo Grego.
vi den. Cellse de Franssa vi den. Sancto Taliano vi rio de Massa vi den.
deu. Sancto Euterio vi den. Salvatori de Gallja vi XIX. Quibut tchoUs dalur presbyterium, el quantum.
den. Sanctse Agneli Agonis vi den. Sancto Nicolao , V%,Hoc est presbyterium scholarum Urbis, quod
inde, vi den. Sancto Martino de Monticejlo vi den. eisdcm scholis in feslo Naiiviialis Domini et Paschae
Sancto Salvatori de Lauro vi den. Sancto Nicolao per niaiius camerarii datur in taiita quaniitate, Swu
Calcariorum vi den. Sancto Barlholomseo Joannis tali numero. ln feslo Paschae Domini, in Nativitale
Gaietani vi den. Sancto Salvaiori de Praefecto vi den. ejusdem, et e conv.erao annis singulis, sine diminur
Saiicio Martino de Monteria vi den. Sancto Quirico ,vi 8 lione donatur,
den. SanctseMariseHaslariorum vi den. Sanclis.Qua- Adextratoribus decem so«, proves* el auo sol. pro
draginla Calcariorum vi den. Sanclo Nicolao Gregorii regno. Ostiariis decem sol. proves. Mappulariis quin-
Cencii vi den. Sancto Blasio Milonis Saraceni vi dcn, que sol. proves. et xn den. pro loalea. Majorenlibus
Sancto Salvatori de Insula el Colisseo vi den. Sancto quinque sol. proves. Cubicttlariis qtiainor sol. pro^
Sergio de Suburra vi den. Sancto Silyestro vi den. ves. Vasiarariis quatuor soL proves. Fiplariis
SanctaeVirgini Mariaede Aguarichariis vi den. Sancto quitique sol. proves. Ferrariis pro column. quatuor
Sixto de Gallis Alberti vi den. Sancto Angelo de Au- sol. proves. Cajderariis quatuor sol. proves, Bando-
gusto vi den. Sanclo Blasio de Puna [ Al. de Prima ] nariis colossei decem sol. proves. Cospalariisquatuor
vi den. Sancto Andreae'Areus Auri vi den. Sancto sol. proves» Mandatariis decem spl proves. Muralo-
Pantaleoni vi deii. Sancto Stepbano Orphanotrophii ribus sancti Petri octo sol. proves. Carbonariis octo
vi den. Sancto Salvatori Inversorum vi den. Sanclse solid. proves. Aliis muraloribus quinque sol. proves,
Marisede Ferr.ariis vi den. Sancto Nicolaode Colosso Bandomiriis cacabarii decem sol. proves, 196 ^UT
vi den, SanctaeMariaede Monticello vi den. Sancloe dseis viginti solid. prqves,
Virginis Marisede Catenariis xn den. Sancto Joanui Noiandiim quod presbyteritim supradictum praedi-
de Ficossia vi den. Sanclo Slephano Arsionum vi den. ' clis sclmlis donatur propter servilium quod exbibent
Sanclo Andrese de Suburra vi den. Sanclo Urso vi curise Romanse, ui inferius subscribelur.
den, Sanclo Blasio de Oliva vi den. Sancto Nicolao XX. De Adextraioribus.
Praefecjividen.SancloSalvatoriBaroncinorum vi dcn. 45. Adextraiores [Al., Adde,xtratores] semper,
Sancio Nicolaode Tofo vi den. SanclaeCaeciliseCampi quando dominns papa eoronatur, custodiunt regnum,
Marlis vi den, Sanclo Benedicto Ariolas vi den. San- et ipsiiin usque ad ecclesias ad quas equitare debet
Cto Caesariode Appia yi den. Sancto Thomae Vinea- adexirani, in eundo scilicet el redeundo. Propter
rum. vi den. Sanclo Andreae Joannis Ancillse Dei vi quod in qualibet die coronationis, et etiam in inlroi-
den. Sanctis Quadraginta Colisseivi den. Sancto Joan- tu domini papse, omnes de scliola ipsa comedunl
ni in Argina vt den. SanctaeMariaeInler duas Vias. coram domino papa, pro comestione recipientes, In
vi den. Sanctse Luciaede Confinio vi den. Sancto Bla- omiiibtis prscterea stnlionibus ad quas dominus
sio de Arrersao [Al., Ascesa] vi den. Sancto Felici in papa equitai, ipsum adextraut. Propier quod in ca-
Pinciis vi den. Saucio Paulo de Areola vi den. San- dem die quaiuor de ipsa scbola comedunt cum eo-
cio Nicolao de Hospiiali vi den. Sanclo Nicolap de dem domino papa, neque plus, neque, eliam si ipsi
Furca yi den. Sancto Stepbano de Capile Africse vi voluerinl, minus. Dg jure omnes illos qui ad domi?
den, Sanctse Marise in Foro vi den. Sancio Cqsmse. iiiiiii ipsum papam pro consecratioiic accedunl, siye
Montis Granatorum yi den. Sancto Andrese Milonis sint archiepiscopi, sive episcopi, vel abbates, debent
Saraceni vi den. Sanctae Marinaevi den. Sanctse Ma- adextrare in urbe tanium, et non exlra. Propter
rise de Manu vi den. Sanclse Mariaein Posterula 195 quod equitaluram hujus consecrati habere, et cum
vi 4en. Sancto Stephano de Pinea vi den. Sancio ipso consecrato quatuor ipsius scholae, et cum do-
Laurentio Nicolai Nazonis vi den. Sancto Salvatori de raioo papa comedere debent, excepto quando domi-
bono Ecelesiae...Sanctas Mariaein Monasterio vi den. nus papa cousecrat in capella. Tunc enim omnes co-
U, Istse sunt ecclesisequse sunt ignotse, et sine cle- medunt cum consecratis. E( quia grave est consecra-
ricis ; SanctseMariaein Suessia vi den. SancloeVir- tis dare equilaluras, de anliqua el prima consuetu-
gitii Mariaein Campo Cano vi den. Sancto Csesariovi dine est, quod camerarius loco equiiatur.jpfacit adex^
den. Sancto Salvatori Joannis Bovis vi den. Sanclo traloribus ipsis a conseeratis sccunduui qualitatem
Erasmo vi den. Sancto Tbomae de Castro vi den. ipsorum consecratorum in denariis provideri. Hoc si
Sancto Blasiode Citello vt den. Sancio Baribolomaeo quidem adexlralores ipsi, etsi non tanta quantitate,
Lateran. vi den. Sancto Laurentjo sancii Cyriaci vi debent habere, etiamsi consecrali episcopi nullatenus
1087 APPENDIX Al) S. GREGORH MAGNILITURGICA OPERA. 1088
equitarent; sciendum lamen quod ipsi debent habere, A 46. Noiandum quod ipsarum scholarum omnes iu
si ab alio qnam a domino papa consecrarelur iii die coronationis debent comedere cum ipso ; in die-
urbe. bus vero staiionum cujtisquescholseipsorum quatuor,
XXI. De Ostiariis neqne plures. Quando aliquis consecralur a domino
44. Osliarii aulem accipiunt a domino papa siniru- papa, propter serviiium quod eidem consecrato ex-
lis diehus pro custodiendo palatio comestionem pro bibenl, debenl habere suum pluviale et bacilia alque
dtiobus scholao ipsius. Quando vero dominus papa toaleam ; sed de bacilibus atque toalea fi( divisio in-
coronaiur, omnes pro voluulaie camer.irii ad pala- (er ipsos et acolytbos. Et quia videbatur grave con-
tium debent accedere, et ipsum palaiium cuslodire. secrato dare ipsis pluviale, camerarius facit eisdem
Propler quod eadem die comestionem a domino papa provideri de pecunia a consecraio juxta qualitatem
debent habere. Osliariorum duo semper, quando do- et faculiatem ipsius : et cujuscunquc scholoeduo cum
minus papa 197 equitat, ad staliones debent ire ipso comedunt consecralo, et cum doinino papa nul-
cum eo ad secrelarium custodiendum; et ea die, lus, si consecraverit in capella ; si vero exlra conse-
praeter supradictos quotidianos duos, comedunl cum craveril, cujuscunque scholae duo comedant cum
domino papa. Quoliescunque autem camerarius vo- domino papa. Sciendum lamen quod quse supra di-
cat eos vel partem pro palalio custodiendo, debenl B ] cta suni debenl habere, etiamsi ab alio quam a do-
venire vocali. Omnes instiper domino papse debent mino papa consecrarenlur in urbe. Si vero exlra ur-
jurare, proul inferius scribelur -plenius. lstis aulem bem, camerarius dat et facit eum adexirare secun-
eamerarius in festo Pasclise unam pecudem dehet dum suam volunlatem, et lam ipsi qi.iatn adextrato-
dare, et in festo Nalivitatis Domini porcastrum uniim. res debent, cum requisiti fuerint, jurare domino pa-
Notandum vero quod ipsi debent facere omnes pal- pse. Sed notandum quod si forte, quando dominus
mas olivarum, quas in Dominica Palmarum dominus papa est in secretario, et post Missam celebratam
p.ipa dat populo Romano, et debenl portare in pala- aliquid fuerit pedibus papae oblatum, ip-orum est de
tio ante cameram, et post dominum papam usque ad jure, auro excepto et argento laborato, pannos eiiam
ecclesiam. Sciendum vero quod quando domiuus seu toaleas, quse omuia suut de camera, excepia
papa non esi in urbe, pro cuslodiendo palaiio debent ratione guidonum scholse, quam debet habere. Hoc
xii den. Papiens. ad allare sancti Pelri in unaquaque idem dico de adexlratoribus. Quod si forte aliquid,
hebdomada babere. quando adexlrant dominuin papam, ad pedes ipsius
XXII. De Mappularus et Cubiculariis. per viatn oblatum fucrit, illorum debet esse, exce-
45. Mappularii alque cubicularii unum fere offi- ptis prsediclis. Iloc addiio, quod lam schola mappu-
cium exerccntes, quando dorninus p.ipa coronaiur, Q lariorum et cubiculariorum, quam adexlratorum,
et in slalionibus omnibus debent accedere ad pala- quaudo dominus papa equilat ad aliquara ecclesiam,
(ium domini papse; el accipienles carpelam, lapetum, ubi eadem die non esl statio, cum eodem domino co-
fatestorium, pulvinar et predelam, debenl portnre ad niedere non debenl, nec officium aliquod exercere.
equitaiuram ; quse omnia isla debenl portare cum Sciendura quod ipsi mappularii, sicut superius est
scriniis capelloe ducta a marescallis usque ad locum enarratum, debent semper in Processione aquam ca-
ad quem dominus papa proposuit equitare. Cum au- lidam domino papae prseparare, et in die sancto Jo-
tem ibi capella deponitur, prsediciae scbolae debent vis manuum medietalem subdiaeoni habere de-
interesse, et omnia quse supra diximus accipere, bent.
sicut prius, et ad secrelarium deportare. Ubi cum XXIII. De Ma]orenlibus, qui Slimuiati dicuntur.
dominus papa exuit mantum et stolam atque mitram, 47. Majorentes autem ad curiam accedere non de-
debent, douec officium celebratur, studiosius ctisto- bent pro servitio aliquo facieudo, seu pro alio, nisi
dire. Item eitam carpelam et alia supra dicta debent in die coronalionis domini papse, 199 Qui, duni
usque ad allare alferre, facientes cceltini de quadam equitat, baculos habeiiles in manibus viam parant,
cappa supcr caput domini ipsius. Poriant eum sic : multitiidiuem populi removendo; propter quod ipsa
duo ab auleriori parle, duoque a posteriori ligatam in D die comedere debent cum domino
papa. Iidem etiam
summitaie quatuor baculorum, et exiensam usque majorenles Stimuiati schola vocaniur.
ad altare, quam loaleam acolythi eisdem de scriniis XXIV. De Vaslarariis.
domini papse assignant, ab ipsis postmodum rece- 48. Vasiararii vero in omnibus solemnitatibus
pturi. Quandiu eiiam dominus papa celebrat, vel sanctse Marise,Assumplione excepla, faciunl candelas
prsedicat, ipsi illud officium quod periinet ad ipsos de a vinelis vivis, papyrum pro candelis aptantes. Et
exercenl. Idem prselerea carpetam, tapetum et omnia
propter hoc cum domino papa comedunt in die coro-
alia memorata in recessu domini papse iterum de- naiionis suse, ei pro universis vineiis recipiunt de
benl poriare ad gradus, ubi est equitatura. Ipsa us- altare sancti Petri
qualuor proves. pro ipsis vineiis.
que ad palatium deportanlur, 198 UB' debent esse Et esl sciendum quod isii pro servitio ista habent
ipsiparati, et prsedicta ad locum ubi acceperunt re- medietalem manuum canae <AL, cassse] majoris in
portare. die Pascbse.
a Hinc illustiari
potest locus obscurus supra, pag. {64, ubi pro vineis forsan legendum.
!089 ROMANIORDINES. - XII. 10D0
XXV. DeFiolariis. JA quatuor melech. Sculiferis, capellanis, subdiaconis,
49. Fiolarii secundum antiquam consueludinem el acolythis de capella debel comesiio duplicari, et
dare debent de proprio lampadas el candclas pro pa- in Naiivitate Domini similiter. Priori quoque subdia-
lalio illuminando , quoties est necesse. Propter quod conorum unam pecudem in Pasclia, et in Nativiiate
cum domino papa comedunt in die coronationis suse. porcastrum. Marescalcis vero et aliis de familia dat
XXVI. De Ferrariis cotumnmei sancii Angeli. camerarius pro voluntate sua. Verumlamen mare-
50. Ferrarii decolumna debenl facere circulos cal- scalci debent habere unum porcum, et in Pascha pe-
dariae, quotiesasupercoqiiisdomini papse fuerint re- eudenf unam.Notandum vero quod marescalci debent,
quisiti, et tripodes similiter. Et propter hoc debent quando vadunt ad herbas, vel paleas, vel ad fenum,
similiter comedere in die coronationis cum domino habere mistum et furcas. Sciendum quoque quod can-
papa. Propler laborem etiam prsedictum dantur eis cellariae debet duplicari comestio in istis duobus die-
cibi de curia.quandolaborant unicuique quatuor den., bus, et in Nativitate Dumini simililer.
sed carbo eliam el ferrum pro opere. XXXIV. Quid debeat habere et facere magisler Se-
XXVII. De Ferrariis sancti Ange,i. nescaleus,
51. Ferrarii sancti Angeli idem per Omnia facere 58. Senescalcus major, qui servit domino papae in
et recipere debent. ] coronalione ultima in Pascha et in Nalivitate Domini,
B
XXVIII. De Bandondriis. et in consecralione domini papae, debet habere unam
52. Bandonarii colosoeiet cacabarii, quando domi- scutellam argenteam trium marcarum et dimidise in
nus papa coronaiur, in eundo et redeundo ipsum cum singulis praedictis fesiivitatibus, si coronaiur; et de-
vexillis praecedunt. 200 Quas' l lcnim una scliola bet recipere vi<tualia pro quindecim hominibus uno-
est; et eadem die debent comedere cum eodem do- quoque die coronationis ; ct debel comedere in pane-
mino papa. taria cum sociis suis, anlequam dominus papa redeat
XXIX. De Caldarariis. a Missa; et debet recipere a pincerna unara aquari-
53. Caldararii debent faccre caldaras novas, et ve- ciam clareli, et unam vini; et debel babere ad do-
leres reparare; et novas conchas, et veteres reparare, ouro suam sex capita porcorum parata, et sex aqua-
quando a supercoquis requiruntur. El quando labo- riciolas clareti unoquoque die coronationis.; et debet
ratit, decuria eis datur cibus, ct unicuique quatuor habere in unaquaque coronatione medietalem cepi,
deu. sciiicet et ferrum etiam el carbo ipsis datur. et medietalem de omnibus coriis bestiarum quoe ve-
XXX. De Scopalatiis. niunt in mensa doraini papae dum festum duraveriti
54. Scopalalii in die coronationis domini papoede- XXXV.
bent gradus scholaeet porticum usque ad locum ubi L I, Quid debel habere magister Pincerna, et facere.
domiiius papa desccndit mundare. 59. Maitister pincerna, qui domino papaein die co-
XXXI. De Carbonariis ronationis suae ad mensam servit, debel habere cup-
55. Carbonaiii in die coronalionis doroini papse pam unam irium marcarum et dimidisc argenti. lpse
danl carbones coquinse, et pro caldariis reparandis. vero pincerna debei eadem die dare buliciilariis quo-
XXXII. De Judmis. tidianariis domini papsc zonam unam de serico; debet
5». Judaei vero repraesenlant domino papse in die etiam comedere, anlequam dominus papa 202 ve~
coronationis suae bgem in via, el ei faciunt laudes, niat de Missa, pro quindeciin sociis comestionem ac-
et tres libras, unaui piperis, et duas libras de cinna- cipiens; etdebet babere sex capiia porcina aptaia, et
momo, afferunt ad cameram. sexaquaricias clareli, qua; ad domum suam transmit-
XXXIII. De presbylerio Officialiumcamerm camerarii. tit, et in comestione sua unam aquariciam clareti, et
57. Hoc est preshyterium quod datur officialbus aliam vini; el in die Paschai, el die lunse post Pascha,
camerae camerarii et officialibus aliis et curialibus. post Vesperas ad sanclum Joannem in Fonte unum
Unicuique ciirialium, qui Cortesiani vocantur, dantur barile plenttm vino, et unam bonam aquariciam ple-
duo marabotini ; scripiori cameroe duo melechini, nam clareli, ut det domino papse et cmnibus aslan-
cambialori duo melecbini, sartori cameroe duo sara- n libus.
ceni, custodi camerae duo saraceni, senescalco do- XXXVI. Quid debenl Senatores habere.
mini papaesex melechini: eidem eiiam datur in Naii- 60. Senatores, quando comedunl, habere debent
vitate Domini porcastrura unum, in Pascba pecus n lavinam mediam vini, et mediam clareli in unaqua-
unum. Unicuique coquorum unum melech. unicuique que die coroualionis. Eisdem etiam datur toalea, ubi
brodariorum aliquam Bcnedictiouem. Notandum quod com iliuii, a panetariis ; et postmodum redditur ipsis.
coqui el brodarii debent habere sliccbas in Pasclia et Pro quadraginia comeslionem recipiunt unaquaque
in Nativitaie Domini. 201 Unicuique panelariorum die coronationis.
duo nielechini, et panrium quem emerunt pro festo. XXXVII. Quid debet habere Prmfeclus urbis.
Unicuique bmiculariorum duo melecltini, marescalco 61. Prsefecius urbis debet habere in comestione
equorum alborum tres melechini et naccum ; alii ma- pro quindecim sociis, el barile unuin ferratum cla-
rescalco duo melechini; singulis ostiariorum domini reti, et aliud vini.
a Onufrius reddidit psalmam seu salmam, quo nomine sagma seu onus ac sarcina
equi aliusve auiinnlis
oneriferi inlelligiiur.
.091 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNILITURGICA OPERA. 1002
XXXVIII. Quid debel dominus papa [acere in Sabbalo £\ quaj de consueludine ipsa die apud sanclum Marcum
sequentiposl Pascha. debet afferri, post crucem sancti Laurenlii, 204 et
62. Sabbalo in Albisslatio esl apnd sanctum <oan- anle crucem sanct* MariaeMajoris in ordiue pra-ce-
nem Laleranensem, ubi cum dotnimis papa eodem denie. Ibi auiem dominus papa proedictomodo quies-
die celebrat Missartim solemnia, et Agnus Dei canta- cit, et post quietem incedit, sicut prius praemissum
lur a primicerio et schola caniorum, ipse dominus est, usqtte ad ponlem sancti Pelri; ibique modo prae-
papa distribuit agnos confectos chrismate et cera, libaio quiescif, et ab illoloco surgens praetaxato modo
per episcopos, cardinales et alios, tam clericos, quara incedil usque ad loeum qui dicitur Cortina; el quies-
laicos, hac ratione, ut sicut filii lsrael in ^Egyplo cit lecto ibi a scbola virgarum praedictoraodo aptato;
positi prseceplo Domini de sanguine immaculali agni surgensque accedit ad gradus ecclesise sancti Petri;
in limiuibus domorum scripserunl hoc signuiii T, ue ei super gradibus vergens faciem,ad orientem, pri-
ab angelo perculerenlur, ita et nos de sanguine pas- niitus inirat ecclesiam, primicerio cum schola canto-
sionis immaculati Agni Christi debemus boc signum rum Te Deum laudamus canlante; faetaque Oraiione
scfibcre inlimine domorum nosirarum per fidem, ne post Te Deum laudamus super rota in introilu quasi
a diabolo et a viliis percutiamur, et a polesiate dia- ccclesiae, pergit ad secretaritim; et ablutis pedibus ibi
boli liberemur; vel propier infanies noviter baptiza- B j indtilus, sicut moris esl et alibi scriptum, ad altare
tos in ecclesia, deponenles veterem lunicam, 203 pro Missa cantanda accedit.
qui annunliant Atleluia, id est gloriam beatitudinis 05. NolanJum siquidem quod urius de subdiacnnis
ceeleslis palriae; vel quod quia quicunque habebit de et alter de acolylhis, juxta dispositionem prioris ba-
eera pracdiBtorumagnorum, elex eacrucem in domo silicae, debent ire summo mane apud sanctum Petrum,
sua habuerit, vcl eecum porlaverit, non laedetur ab et ibi cum uno de scrinariis existens scribere universa
ftliquo pbantastico spiriiu, vel a tonilruo. Et noian- nomina ecclesiarum quse cum crucibus ad eamdem
duni qnod acolythi doroini papse prsedictosag»os Dei ecclesiam venerunt in Processione. Sciendum procier-
debent facere ad altare sancti Petri, x lib. cerae reci- ea
quod unaquaequeecclesia, quae eadem die pergit
1ientes; et prsesentare domino papse hora prsedicia. processioualiier apud sanctum Petruin, presbyterium
Debent eliatti de prsedictisagnis Dei plenam scuteilam habet de xxv lib. den. quse de aliari sancii Peiri pro-
jrrgemeam domino papae, dum comedit, prsesenlare, pier hoc accipiuniur. Universi vero mitrali XLsol. in
el alianv camerario familise dislribuendain. presbyterio, qui similiter de prsedicto allari liabentor,
XXXIX. QuaHter dominus papa pergit in liiania ma- et inter omnes ocqualisprdportionis librainine divi-
jori in festo sancli Marci. duiiiur. Item cardiuales niiirati solummodo cum pri-
. 63. In lesio sancti Marci, litania majori, sanctissi- (J micerio et scbola sua cantoruni, et subdiaconoriun,
mus dominus papa descendil cum episcopis, cardina- et scliola crucis et acolytliis x sol. habent eadem die
libus universis, el aliis ordinibus ad,ecclesiam Lale- de praedicto altari, qui taliterdividuntur a prioridia-
ranensem; ubi veniens posl allare, et cantaia Tertia, cono cardinali, in cujus manu traduntur. D.tt itaquc
indtiunt se omnes ptanelis; et excalceati ordinantur iri primis presbyicris cardinalibus xxit den. Deindc
in Processione ab arcbidiacono et subdiacono ba.si- diaconis cardinalibus xxii den., poslea subdiaconis
licaeet. priore subdiaconorum, habenlibus in mani- xxn den., primicerio postmodum cum scbola xxn
bus ferulas, ut superius in aliis Processionibus est den., scholae vero crucium xxn den., uliimo acoly-
narratum, primicerio pisesente ctim sua scbola et this x den. Ad hoc doniinus papa habet XLsol. eadem
suum officium exercen(e, sicut convenit in collecta; die, et de eodem loco. Et notandum quod in omni
sicque processionaliter ecclesiam exeunt, cruce sancti slalione apud sanctum Petrum habel dominus papa
Laurciuii foris murum praecedenie, et deinde cruce XLsol. de altari, quaudo celebtal Missam; etiam car-
sanctse MariseMajoris, quse de consuetudine diei talis dinales, subdiaconi, primicerius cum schola canto-
ad ecclesiam Lateranensem debet afferri; lerlia fertur rum , scboia crucis ct acolythi praefaios x sol. sic di-
crux ejusdern ecclesise Lateranensis. Post Iias vero visos in omni statione, eliamsi doininus papa inter-
crux quotidiana domini papse;sic autem ferunlur D fuerit, et aliquis cardinalis celebraverit, ibi de eodem
ordinale usque ad sunctum M.trcnm. altari debcnt habere. Si vero dominus papa exlra
64. Cum auiem dominus papa venerit cum Proces- Urbem fuerit, et vicarius vel aliquis cardinalis 205
sione ad ecclesiam sancti Clementis, ibi quiescit in seu aliquis extraneus episcopus de mandato domiui
leclo, superposilo tapele et lierbis circumquaque po- papaeinterfuerit, ibique divina celebraveril, similiter
sitis, quae lamen fiunl a clericis ejusdem ecclesiae debenl de eodem loco x sol. dari, el ille qtii lunc,
sancti Clemcntis. Postquam vero quieverit, surgens; sicut dixi, de mandato domini papaecelebraverii, x
vadil pracdiclo modo usque ad ecclesiam sanctae Ma- sol. rccipil de ipso aftari, qucs dominus papa recipe-
rioeNovae; ubi dum praedicto modo quiescit, unuii ret, si luuc celebraret divina. Prtcdicti vero \ sol.
de schola Crucis cantat liianiaro. Surgens pergit prae- qui miiratis dantur, etianisi dominus pap.i fuerii e\-
dicio modo usque ad ecclesiam sancti Marci, ubi, sic- tra urbem, de eodem loco ipsis, si inleifuerini, exbi-
ut stiperius scriptum cst, requiescii. Et postquami benlur. Si auiem in urbe fuerit, el nou perrexerit iu
patisaverit, surgit et memorato modo incedit usquei Processione seu celebratione, nihilominus habeut.
ad locum qui Parion nuncupatur, cruce sancii Petrii Clerici lamen Urbis semper habent supradicias xx\
 1095 ROMANIORDINES. — XII. 1094
lib. sive dominus papa sit in Urbe, sive extra ; seu A Latinoe,monaslerio Maximae,monasterio Biberalicae,
cantaverit, aut non, quse distribtiuntur ut inferius monasterio sancli Thomaede Formis, monasterio Mi-
describentur. randse,monasteriosanctaeTrinitatis, monasteilosancli
66. Hoc siquidem est nullatenus praetermiltendum, Joannis de Insula, monasierio sancti Leonis, monasle-
quod si forte ex quo toalea exponilur a capellanis riosancti CaesiriiiMonacliorttm,monasteriosanctiCy-
sttper altare, aliquid oblatum fuerit papse, ipsorum riaci. Isiis ecclesiis xvni den. : sanctae Maria; de
capellanorum esl, nullo alio cuni ipsis panicipanle ; Monticello, sancti Thomae de Fralernitate, sanclae
et ila durat, donec ad aliare pro Missa cantanda do- Mariae,sancii Tryphonis, sancta? Mariae Hotuiidse,
minus papa accedal. Quidquid vero dominus papa, sancti Apollinarii, sancti Celsi. Istis capellis xn den.:
postquam aceesserii ad altare, donec idem pronun- sancto Vincentio, sancto Michaeli, sancise Mariaein
liaverit Ite, Missa esl, super aliare oblatuni fueril, Saxia, Lecto graduum, sanctoe Marioe Synodochia,
sic dividelur. In primis dantur marescallis xn den. sanctoeMariaein Catenara, Salvatori Campi, saficto
Et notandtnn quod in onirii slatione in qua dominus Paulo Aureolae, sanclo Anasiasio Areolae,sancto Qui-
papa celebrat divina de oblalionibus altaris apud rico, sancto Abacyro, sancloeMariaea Flumine, san-
sanctum Petrum lantumdem deheni habere. In om- cto Slephano de Piuea, sancto Macttio, sanctse Vir-
nibus etiam aliis stationibus aliarom ecclesiarum B . gini Marisede C:iiiella, sancto Laurentio Piseinulse,
ubi dominus papa celebrat divina de oblaiionibus al- sancto Laurenlio de Mundesariis, sanctae Marise in
taris, si quae fiunt, pos( Evangelium domini papse, Petrocbia, sanclae Yirgini Mnrise de Secundicerii,
proedictis marescallis danltir vi den. Quod si forte sanc:o Valeniino exlra urbem, hospitali, sancto Bla*
contigerit oblaiionem aliqnam non esse, nisi illatn sio de Mercato, sanclaeMarisein Transpadina. Oinues
quoedebet esse mappulariorum, marescalli ipsi de amem aliae ecclesiacurbis singulariter debent habere
cadem oblatione vi den. habent. Si vero oblatio non vin denarios.
affuerit, eleemosynarius dat eis de eleemosyna vt 207 XL. De Virgariis.
den. Quotiescunque dominus papa cantat, et quocun- 68. Virgarii debent habere pro leclo xsol. proves.
que loco cantet, quando non est siatio, debeleisdem
Scbolae guidonum x sol. Scrinarii ix sol. Scriptorii
marescalcis eleemosynarius de eleemosyna dare xii.
xii den.
den. inarescalcis, sicut dicium est superius. Datur Rectores fraternitatis de recloribus xu sol., qui
melior moneta primicerio, deinde de residuo datur
lamen sibi a paucis retro lemporibus hoc usurpavere.
sexia pars primicerio et scholse cantormn; reliquae
elenim licet quandoque,. sicut dicluni est, pres-
vero partis medietas datur cardinalibus diaconis et Ipsi
G byierium islud dislribualur, non debe.ntaliquid iude
subdiaconis, alia vero medieias capellanis solum- etiam cantorum schola, mappulariorum,
modo. Missa vero de more canlata, dominus papa recipere.nec
cubiculariorum, adexlratortim, osliariorumj, neque
reveriilur ad paiatium; si vero camerarius voluerit,
ulla alia schola vel persona, excepto priore subdia-
distribuet xxv libras in presbyterium supradiclum.
conorum cum acolytbis, qui de presbyterio ecclesia-
Sin autem, priori basilicseet rectoribus urhis distri- ul diclum est, recipit ina-
buendum commitlet, 206 '"'1S1U' inierfuerant ad rum, quando datur, supra
scribendum adjunclis nus, proul in amiquis rationibus Innocentii, Eugeuii,
Adriani et aliorum plurium Romanorum ponlificum
67. De isto presbyterio danlur in primis sancto
Petro xx sol. Sanclo Joanni Lateranensi vi sol. San- scriplum plenarie inveniiur.
clUiYirgini Mariae Majori v sol. Sancto Laurentio XLI. Quid dominus papa facere debeal w Ascensione
Domini.
foris mururo v sol.; unicuique cardinaliura ui sol.,
iljis exceptis qui lectos suprascriptos in Processione 69. In Ascensione dominus papa pergit ad Vespe-
paranl, qui propler boc xvi den. amplius habent. ras apud sanctum Pettum, et ibi debet jacere, omnia-
Unicuique diaconorumn sol., excepia sancta Maria que facit etrecipit cum caraerario et cancellario, sic-
Nova, quse prolecto ultra xu den. habet, etexcepia ul scribitur in fesliviiate et dedicaiione. Infesto
ecclesia sancti Theodori, quaepro lancea debet ha- D Pentecosles dominus papa pergii ad Vesperas ad;
bere xu proves. Ultra unicuique monaslerio extra sanctum Petrum, et ibi debet jacere, et orunia facit
Urbero ni sol. Istis aulem monasieriis in Urhe dan- el recipit cum camerario et cancellario, sicut dicitur
lur III sol. : monasterio sancti Csesarii, monasierio in festivitaie et dedicatione sancli Petri.
sanctaeAgathae,monaslerio Panispernse, monasterio XLII. Quid dominus papa debet facere in nativitate
de Pallaria, monaslerio sancti Cosmae Transliberimt sancti Joannis Baptistm
monasierio sancti Silvesiri in Capite, monasterio in 70. In Nalivitate sancti Joannis descendit dominus
Capitolio, monasterio sancti Alexii, monaslcrio san- papa ad ecclesiam-Lateranensem pro Vesperis cele-
cti Sabae, monaslerio Clivi Scauri, monaslerio saucti brandis cum cardinalibus, et schola cantoruni, et
Basilii, monasterio saneioeCrucis, sanctoc Mariae in aliis, sicutscriplum estsupra in Assumplione bealse
Monaslerio. Istisvero monasteriis et ecclesiis n sol.: Marise; et lalem ibi exercent solemnitatem, lam in
monasierio Juliae, monasierio sanctoe Bibianse, mo- Vesperis, quam de nocte, de consueiudine aniiqua,
nasterio Campi Marlis, mouaslerio dominse Rosoe, qualem in prsedicla beatse Marise assumptimie, hoc
inoiiasterio Tempoli, niouasierio sancti Joannis porlse excepto, quod canonici ejusdem ecclesiaeYigiliis do*
1093 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNl LITURGICA OPERA. fcjflO
mini papse non intersunt. Csetera vero fiunt omnia t\ basilicam sancti Laurentii in mane; ubi trahens
sicut in pnedicto festo heatse Virginis Mariae reliquias aposiolorum Petri et Pauli, ct Iignum
in c sancta; Crncis, et osculans porrigit eas cardinali
208 XLHI, Quid dominus papa facere debet festo
sancti Pelri aposloli. deferendas ad ecclesiam sancti Silvestri; el dominus
71. In feslivitate beati Pelridominus papa vaditad papa canlal Te Deum laudamus cum cardinalibus in
ecclesiam cum cardinalibus, et a schola, et aliis, pro basilica, ct capellanis. Primicerius cum scbola exlra
celebrandis ibidem Vesperis, sicutsuperius est enar- basilicam sancti Silveslri stant caniantes Anti|ihonas
ralum; el remanet ibi et lalem exercet solemnilalem, de Laudibus cum Psalmis et Benedictus; et dominus
tam in Vesperis quam in nocte, qualem in prsedicta papa dicit Oraiionem. Anie portam in tabula quadam
Assumptione beatae Mariae; el de faculis in Vcsperis ab ostiariis posila, et mappis sive loaleis honorabi-
et nocie, et de mappulariis et schola, et de omnibus liter, sicut convenit, cooperla , deponunt reliquias
aliis facit similiier. Notandum vero quod dominus ipsas; et adoratis ipsis primitus a papaet cardinali-
adoranlnr poslmodum sb omni populoin eodein
papa debet habere duas aquaricias clareti, et duas bus,
vini siaiim post Vesperas, ut bibat cum cardinalibus loco. Etinlerim Prima a papael cardinalibus ibidem
el aliis, et duas b sacimas morluke, et pro implendo cantatur; et postquam adoraverunt dominus papa et
domini papse saccone debet habere xviu proves., et B cardinales ibidem paran, pront supra dicluin est in
caroerarius debet habere unam aquariciam clareli; aliis Processionibus, junioribus presbyleris cardina-
et, si cancellarius residet, debet hnbere aliam aqua- libus reliquias ipsas portantibus, ascendunt per gra-
riciam. Sin auiem, dominus papa ipsam habel. Hsec dus scalse, et sic per viam communem pergunt pro-
omnia de aliari sancti Pelri accipiunlur. De oblalione cessionaliter usque ad ecclesiam sancii Joannis Late-
vero altaris et pedibus domini papae iia fiet, sicut ranensis
scriplum est in fesio sancti Marci in litania majori. 75. Notandum qtioJ canonici Lateranenses veniunt
Hoc aulem nullalenus est praetermittendum quod obviam domino papae usque ad gradus scala* cum
dominus papa postquartam leciionem vigiliaedescen- cruce, primicerio cum schola cantorum cantanie.
dil ad aream allaris, el inde exiraliit ihuribulumcum Reliquiis a portatoribus super altare positis, domi-
candela, qusc alia feslivitate ibi a domino papa fuit nus papa pergit ad secretarium, el 210 cantat Ter-
reposita cuui carbonibus ei incenso; et posimodtim tiam ; el indutus pergit ad allare, et celebrat divina.
thuribulum cum candela simili ibidem remittit Et posi celebrationem cum reliquJs revenitur ad
XLIV. Quid debet facere dominus papa in festosancli basilicam per palatium. Et notandum quod domi-
Laurenlii. nus papa et cardinales in omnibus aliis Processioni-
72. In festivitate sancli Laurentii dominus papa ^ bus, praeter istam, pedibus excalceatis incedunt.
vadit ad Vesperas cum omnibus ordinibus, siculsu- Sciendum etiam quod Processio tanlum fit in hac
pra dictum est in Assumptione beatse Marise,et talem dte, et non in inventione ejusdem sanclse Crucis, quae
ibi exercet solemnitaiem lam in Vesperis quam in est in mense Maio.
nocte, de consuetudine anliqua, qualcm in prsedicla XLVII. Quid dominus papa facere debeal in Dedica-
Assumptione beatae Marise,excepio quod primicerius lione ecclesiarumsanciorum Pelri el Pauli.
scholarum non iniersit. Caeteravero fiunt omnia sie- 76. In Dedicatione ecclesiarum Petri et Pauli do-
ut in procdicto festo beatae Mariae. Minus papa vadit cum cardinalibus ad Vesperas ad
209 XLV. Quid facere debel dominus papa in feslo ecclesiam sancti Pctri. Quibus canialis, dominus
tancti Pauli aposloli. papa ibi remanel atque jacei, et in propria persona
73. In feslivilale beaii Pauli dominus papa vadit debet in nocte canlandis Vigiliis interesse; et talem
cum cardinalibus pro ihidem celebrandis Vesperis; ibi exercet solemnitaiem, tam in Vesperis quam in
et cantaiis, coinedit ibi cum omnibtis cardinalibus, et nocle, qualetn in praedicta Assumptione gloriosse
capellanis, et aliis ordinibus; et exercenl ibi talem Virginis Marise; hoc addito, qttod dominus papa de-
solemniialem, lam in Vesperis quam in nocle, qua- •p.bet habcre de altari duas aquaricias clareti, et duas
lem in Assumptione bealae Mariae est enarraium. vini; et unam camerarius, el quarlam cancellarius.
Cselera fiunt sicul in praediclo fesio. Sciendum est De oblalione vero allaris ad pedes domini papse ila
quod in oclava sancli Pelri omnia fiunl sicut in festo fiet, sicut scriptum est in festivitate beati Marci; et
ejusdem sancii Petri, hoc exceplo quod dictum est debet bobere papa iv fascios mortulae pro caiuera
de thuribulo. sua, et iv pro camera sua camerarius , el xn den.
XLYI. Quid dominuspapa facere debeatin Exattatione pro implendo saccone domini papse, et ni sol. pro
sanctm Crucis. lignis in eamera domini papse; el, sicut prsemissum
74. In exallaiione sancise Crucis mense Sepiembri esl in fesio ejusdem sancti Pelri, accipiiinlur omnia
sanctissimus dominus papa cum cardinalibus inlrat haec de aliari.
* Leo IV constiluil, testanlc Anastasio, ul in ba- divinanaum relinquo. Infra, num. 75, lcglttir sex
silica sancti Pelri Vesperaea cuncto clero ei a schola fascios mortnlmpro camerasua ; Onufrio morlellm.
in die naialis ejus psallerentur. c Quomodo banc crucem Sergius papa primus in-
11Onufrio duas salmas morlellm. Desalma superius veneril, Anastasius tradit.
dictum; quid autem sit mortella seu mortula, aiiis
1097 ROMANIORDINES.— XII. 1098
XLVIH. Quomododebeat summus pontifex eiigi; et /A.ferulaetclavibus acceditad alteram sedem similem,et
siiie eligatur in Urbe, seu electus et consecratus,vel ejusdemIapidis, et tunc reddit eidem priori tam feru-
electuset non consecralusad Urbem accedul, quid lain quam eliam ipsas claves. In qua dum aliquanluia
faciendum poslmodumsit. mora 23.2 quiescit, cingitur ab eodem priore zona
77. Mortuo Romano ponlifice et sepulto, omnes
rubea de serico, in qua depeudel bursa purpurca, in
cardinales ad piopria reverluntur secundum antiquam suntxn sigilla pretiosorum lapidum, et muscus.
consuettidinem. Secunda vero die conveniunt in ec- qua
Quisiquidem eleclus in illis duabus sedibus sic sedere
clesia, etMissa mortuorum cantata, omnes similiter ac si videatur interduos lectulos jacere, id est
secundum consueludinem antiquam recedunt. Tertia debet,
ut accumbat inter principis apostolorum primatum
autem die ilerum omnes in ecclesia congregali,Missa
et Pauli doctoris genlium prsedicationem. In
sancli Sjiiritus ibidem primitus celebraia, tractan( de Pelri,
zona nolatur coniineniia castitatis, in bursa gazopby-
electione; et perscrutata omnium cardinaliutn volun-
tale ab aliquibus de ipsis, in quem major et melior In Iaciiim, quo pauperes Chrisli nulriantur et viduse.
xu sigillis xn apostolorum poiestas designatur ;
parsconvenerit cardinalium, prior diaconorura ipsum muscus includilur ad percipiendum odorem, ut aii
de pluviali rubeo 211 ammantat, et eideni electo
: Christi bonus odor sumus Deo. In qua se-
nomen impouit; ipsumque deinde duo de majoribus . apostolus
B cunda sede dum sedet electus, recipit omnes offlcia-
cardmalibusadextrant usque ad allare; ubi prostra-
les palatii ad pedes, et postea ad osculum; et deinde
lus adorat, primicerio cum schola cantorum et car-
sedens ibidem recipit de manu cameratii denarios
dinalibus canlantibus Te Deum laudamus; quo finito,
ab episcopis cardinalibus ad sedem ducitur post al- argenteos val. x sol. proves. ,et projicit eos supei
et hoc facit terlio , dicendo : Dispersit,
tare, et in ea, ul dignum est, collocalur. In qua dum populum;
sedet electus, recipil omnes episcopos et cardinales, dedit pauperibus, juslitia ejus manet in smculumsm-
ei quos sibi placuerit ad pedes, poslmodum ad oscu- culi.
luun pacis, 80. His peractis, ducitur per ipsam ponjcum sub
78. Surgensque de sede ducitur a cardinalibus ad iconas sanctorum Petri et Pauli apostolorum, quse
sedem lapideam, quse sedes dicitur siercoraria, quae per mare Romam venerunt nullo ductore, el inlrat
est ante porticum basilicse Salvaloris patriarchatus basilicam sancti Laurentii; in qua poslquam perege-.
Lateranensis ; et in ea eumdemeleclum ipsi cardina- rit prolixam ante propriuni et speciale altare Ora-
les honorifice ponunt, ut vere dicatur : Suscilal dei tionem, pergit ad papalem cameram; ubi cum sua
pulvereegenum,et de stercore erigit pauperem, ut se- volunlale pausaverit, vadit ad mensam.
deal cum principibus, et solium gtorim teneat. Post
Q 81. Post hsec autem in proxima die Doroinica
aliquaniulumstans juxta eamdem sedem,electusacci- electus cum omnibus ordinibus sacri palatii et no-
pit de gremio camerarii tres pugillaias denariorum, bilibus Romanis vadit ad eccle&iambeati Petri; ubi
et projicit, dicens :Argentum et aurum non est mihi ad altare majus , prout in Ordine continetur, ab
ad delectationem; quod autem habeo, hoc libi do. episcopo Ostiensi specialiter et aliis episcopis de
Tunc aulem accipit ipsum eleclum prior basilicse curia consecralur, hoc addito, quod si forte episcopus
Salvatoris palriarchatus Laleranensis, cum uno de Ostiensis prsesensnon fuerit, archipresby(erOs(ietisis
cardinalibus vel uno de frairibus suis. Yenientibus seu Vcliternus interesse debet consecrationi. Qua
aulem per eamdem porlicum juxta ipsam basilicam consecratioiie finita, prior sanctiLaurenlii sacripala-
Salvatoris exclamatur: Dominum a Cmlestinumsan- tii ponit palleum super altare, quodipse prior propria
ctus Petrus elegit. Sicque ducilur ab illis usque ad manu debet parare; et stalim archidiaconus cum
gradus porlse, quaevidelicet porta esl in inlroitu pa- secundo diacono dant in manu pontificis, e( solus
latii venienlibus de ecclesia ad palatium ipsum;i archidiaconusdicit pontifici : Accipepalleum, pleni-
jbique judices eumdem eleclum accipientes, du- luclinemscilicelpontiftcalisofficii,ad honoremomnipo-
cunt eum per palatium usque ad basilicam sancii Sil- teitlis Dei el gloriosissimmVirginis ejus genilricis, et
veslri. n bealorum apostolorumPelri et Pauli et sanctmRoma-
79. Ubi vero ventum est ante basilicam ipsam, nat ecclesim;etnihil aliud. Statimque ipse arcbidia-
super cujus arcum, qui sustenlatur de duabus co- conus cum priore basilicario aptat idem palleum su-
lumnis porphyricis, est imago quaedaiii Salvatoris , per pontificem; et intromissis spinulis aureis tribus
quse a quodam Judseo percussa olim in fronle san- anle, et relro, et sinistro latere, in capite quarum
guinem emisit, sicut hodie cernilur; idem eleclus sunt innixi tres hyacinlini lapides; et sic ornatus
sedel ad dexteram insede porphyrica, ubi prior ba- accedit pontifex ad altare, et ibi celebrat honorifice
silicsesancii Laurentii de palatio dat ei ferulam, quae! 213 Missam. Et notandum quod laudes ab archi-
est signum regimiuiset correclionis, et claves ipsius' diacono ctim cardinalibus et subdiaconis ei scrina-
basilicaeet sacri Lateranensis palalii, quia specialiter riis, epistola Latina cum Gracca, et Evangelium La •
Petro principi apostolorumdala est poteslas claudendi1 tiiium cum Grseco, et omnes alise sulemnitates tunc
et aperiendi, el ligandi atque solvendi, et per ipsum1 fiuni, sicut in feria secunda post Pascha.
apostolum omnibusRomanispontificibus; etcum ipsat
* Hinc patet librum bunc terapore CcelestiniIII scriplum fuisse.
PATROL. LXXVIIl. 35
1099 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNI LITURGICA OPERA. 1100
82. Missa autem celebrala, reverlitur ad palatiutn A\ Deum laiedamus, dicit Adjutorium nostrum in mmint
'
coronalus cum processione et honore arcuuin, re- Domini, elc. BenediclioDci Palris el Filii, etc. Bene-
proesentalione Iegis a Judoeis, et tburibulorum a cle- diclio Dei omnipotenlis Palris el Filii et Spiritus san-
ricis Romanis, et jaclibus toiidem, et lanta quonti- cli descendat supcr vos, et maneat semper. Hoc faclo,
(ate factis, sicut in proedicta secunda feria post Pa- ducitur ad altare, et prostratus orat; qui postquam
scha. Sciendumque quod cardinales omnes Graeci, oraverii, sedem majorem asceiidit, et ibi canonicos
primicerius cum schola canlorum, proefectus, sena- ejusdem ecclesioe ad pedes recipiet et ad osculum
lores, judices et advocali, scrinarii, praefecti nava- pacis. Si vero descenderit ad ecclesiam sancti Petri
lcs, schola crucium, et capellani lale presbylerium consecraius, omnia fiunt sicut in ecclesia Latera-
et laliter datum accipiunl, quale in die Pascbocsu- nensi, hoc excepio, quod ibi non est sedes slerco-
perius nominatuin rccipiuut; subdiaconi aulem sin- rata. Et proxima die sequenii, celebrata Missa, non
guli singulos melequinos habent, quod tamen non fit coronatus reverlitur ad palatium. Antequam intret
in aliqua praedi.ctarum solemnilatum. Non dantur ecclesiam, descendit ad sedem stercoraiam; ibique
cnim eis, sicul ibidem scriptum plenius inveniiur, sedens, prout est moris, et faciens jaclum, sicut
etiam si xxx vel ampliusessent, xu melechini. Uni- superius est narralum, accipitur a priore Latera-
versae etiam scliolse palatii, clericis Romanis pro B nensi et cum uno cardinale, et ducitur per porticum
thuribulis, Judaeis pro repracseiitatione Iegis, laicis ad ecclesiam, et omnia liunt sicut superius est no-
Romanis pro arcu, tale presbyterium datur, et la!i- tatum.
ler, quale datur in coronaiionibus aliis domini papae. 85. Sciendum vero quod presbyterium scholarum
Pincema insuper et marescallus lam de comestione, iion ila dalur, sicut sifuerit consecralus iti Urbe. De
quam de aliis donariis remunerantur simililer, ex- presbylerio enim eortim tunc medielas resecatur,
cepto quod capita porcorum aptata non habent, ne- exceptis Judseis et clericis Urbis, et adextratoribus.
que claretum. Familia quoque el curiales presbyle- Proeterea scnatores Urbis dominum papam debent
rium habeiit juxla camerarii voluntatem. adextrare, sive venerit consecralus, sive non conse-
83. Si vero electio facta est in ecclesia sancti Pe- cratus, a porta civitalis usque ad locum ubi fuerit
tri, post nominationem ducilur eleclus a duobus car- descensus, sive descenderit ad ecciesiain Laleranen-
diualibus cantando Te Deum laudamus ad altare; ubi serii, sive ad ecclesiam heati Pelri; in remuneratione
proslratus poslquam adoraverit, ponilur in sede post cujus servilii x sol. pro equo debent habere. Verum-
allare, et ibi episcopos et cardinales, et quos sibi laitien schola adextratorum debet haberc xx sol.
placuerit, recipil ad pedes, et posimoduro ad oscula 215 Juramenlum senatorum Urbis.
pacis. Et proxima die Dominica seqtiemi consecratur Q C 86. i Ego N. urbis Romaesenator ab hac hora iii
ibidem, caniata Missa cum solemnitaiibus superitis antea fidelis ero libi domino meo papae Urbano. Nou
noiniiiatis; et coronalus revertilur ad palaiium, fa- ero in facto, neque in consilio, neque iu consensu,
ciis omnibus alihysicul est superius enarratum, per ut perdas vitam, aut meinbrum, aut capiaris mala
ordinem. Antcquam intrat palatium, descendil ad captione. Consilium quod xnihi creues per te, vel per
sedera slercoratam; ibique sedens, proui moris est, litleras aut nuntium, me stiente ad damnum luuiu
et faciens jactum ter replieatum, sicut superius di- nulli paudam. Tuum cerium damnum si scivero, pro
cium est, accipilur a cardinalibus, etducitur per posse meo illud impediam. Quod si per me impedire
porticum ipsam ad ecclesiam basilicae Laleranensis; iion polero, illud libi significabo pcr meipsum, vel
el ascendens sedcm post altare, recipit canonicos per lilteras aut nunlium, seu talcm persouam de qua
cjusdem ecclesiae ad pedes, et 214 deindc ad oscu- pro cerlo credam quod illud libi debeat lideliter in-
lum pacis. Quo faclo, pergit ad palalium usque ad sinuare. Papaium Romanum et regaiia beali Petri
sedem sancli Silvestri; ibique sedet, et facil omnia quae habes ad retinendum et defendendum, quaevero
in codcni loco et in anlea, sicut dictum est suuerius, non habes, ad recuperandum, et recuperaia ad reii-
ordinale. nendum et defendendum, conlra omnes bomines ad-
84. Si autem extra Urbem fuerit electus, el non ]j) julor ero secundum posse ac scire nietim; nomiua-
consecratus, omnia iiunt ordine supradicto, sive liat tim aulem sanctum Petrum, urbein Romanam, civi-
descensus et consecratio ejusdem electi in ecclesia tatem Leoninam, Translyberim, insulam, castellum
sancli Petri, seu in ecclesia Lateranensi idem electus Cresceutii, sanctam Mariarn Rotundam, senatutn,
descendat. Quod si electus et consecratus fuerit exlrai monelam, honores et dignitales Urbis, portum Os-
Urbem; et a poria Lateranensi venerit ad Urbem,, liensem, et teuimenlum Tusculani, et generaiiter
omnes Romani clerici occurrunl ci exlra Urbem in- otitnia regalia intra Urbem et exlra. Caidinalibus,
duli, cum crucibus el tburibulis, in Proccssione; ett familiis tuis, et eorum venieniibus ad Romanam cc-
sic intrat ecclesiam Laleranensem, et fiunt alia om- clesiam, morantibus apud cani, et recedentibus ab
nia, sicut superius est enarratum, hoc exceplo,, ea, plenam ct veram securitatem prscstabo. llxc
quod cum descendcrit ad sedem slercoralam, e( perr otntiia juro me observaturum bona iide, sic me Dcus
porticum vadens ecclesiam Laleraneusem iitiraveril,, adjuvet et Iiaecsancta Dei evangelia. >
non statiin ascendit ad allare seti nd sedem ; sed ve- 87. Cum datur procuratio, si fuerit cancellarius
nieos interius ex choro majori anie cruccs, liiiho Tee de parie cardinalium, recipiat de duobus caruyiish'"-
liOI ROMANIORDINES. — XII. 1102
bus, iive in denariis, sive in victuaiibus detur; si, X proceressui habeant pacem,diligant charitatem, absti-
vero non fuerit cancellarius, de tota procuratione neanl se a cupiditate, loquaniur justitiam, custodiam
conununiier de parte domini papse et cardinaliuin veritalem; el ita populus ille coatilus Benedielionc
•produobus cardinalibuscancellaria recipial, si delur alernitalis ct semper maneanl tripudianles in paee vic-
iu viciualibus. Scd sideluriii denariis, lunc cancel- tores, quod ipse prmstaredignetur.
Iaria pro uno tantum cardinali rccipiat, sed depatie 90. Deinde vadit ante confessionem beati Petri
tantuinmodo cardinalis. apostoli, el proslemat se pronum in terram; et ar-
XLiX. Ordo a ad benedicendumimperalorem,quando chidiaconus facial Iilaniam. Qua iiniia, episcopus
coronamaccipit. Osticnsis ungal ei de oleo exorcizaio brachium dex-
#8. « In nomine Chrisli promitto, spondeo nique trum et inler scapulas, et dicat banc Orationem.
poliiceor 21G CS° N. -iinperalor, coram Deo et Domine Deus omnipolens,cujus esl omnis potestas
fteaio J?etro, me protectorem b et defensorem es- et dignilas, le supplici devotiouealque humillimaprece
se, » etc. deposcimusut huic famttlo tuo prosperumimperaiorim
89. DehincOrationem primam debet dicere Alba- dicjnitalis concedas effeclum, ut in sua disposilioner
nensis epis.co.pusante portam argenteam basilicse comliluto 217 "^ regendamEccksicem(jtamsanctam
saneti Pelri. 3 niliil ei prmsenliaofficianl, (uturaque non obsislant;
Oratio. — Detts, in cujus manu corda sunl regum, sed, inspiranle sancli Spiritus dono, populumsibi sub-
inclinaad preces huinilitatis nostrmauresmisericordiat diliimmquojuslitice libramineregere vakat, et in om-
tum, ct impemlori nostro N. famulo luo regnum\lucs nibus operibussuis te sempertimeat, libi jugiler placere
appone sapieniim,ut, hauslis de luo fonte consitiis,et contendat. Per Dominum, etc. Sequitur alia Oratio.
tibi placeai, el super ontiiia regna prmcellal, elc. Dcus Dei Filius Jesus Chrislus Dominusnosler, qui a
Orationcui vero secundam debet epLcopus Por- Palre oleo exsuttationisaccinclusesl prm parlicipibm
iuensis recitare inter ecclesiam beati Pelri in medio suis, ipse per prmsenlemsacri ungiminis effusionem
rotae. Spirilus Paracteti svper caput luum infundal Benedie-
Oralio. — Deus, inenarrabitis auclor mnndi, condi- tionem,eamdemusquead inleriora cordis tui penetrare
ior generis humani, gubenmtor impcrii, confirmator (acial; quatenushocvisibiliet traclab.li dono invisibili
regui, qui ex utero ftdelis amici iui patriarchm noslii percipere, et lemporali regno juslis miseraiionibusus-
Abraltmprwelegislirecjemsmctdisfuturk, iu prmsentmn seculo mternulitercum eo regnare merearis qui solus
regem liunc cum exercilu siio per inlerveiitionemom- sine peccalo vivit et regnat cum Deo Palre in unilate
nium sanctorumtuorum uberi Beuedictionelac.itpl.eta, Spirilus, etc.
et in sofium regni firnta slabiliiale co.nnecle.Vhila fj 91. Demum vero pontifex Romanus sursura altara
eum, sicul Moysenin rubo, Jesu N.ave in prmlio, G.e- impnnit ei diadema, in eo dicens : Accipesignum
deon. in agro, Sumue.lemin templo, et Uli eum Benc- glorice, in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancli,
dictione ac sapicntim ttim perfunde, qttain beaius ul, sprelo antiquo ftoste,spretisque conlagiis viiiorum
David ia Psalterio. Salomonfiliuscjus, te renttntiante, omnium, sic judicium et justitiam diligas, et ila mi-
percepite cmlo.Sis ei contra acies inimicorumlorica, sericordilervivas,ut ab ipso DominonostroJesu Christo
inadversis galea, in prosperis in proleclionecly- in consortiosanclorumcelerniveijnicoronam percipere
peus sempkernus. Prmsla ut illi genles leneanlfidem, mereuris. Qui cum Palre et sanclo Spiritu vivit, etc. ]
a Fusior et distinctior esl Ordo apud Ontifrium b Eadem fere verba ab Henrico 1 imperatpre dicta
Panvinium; at satius visum est Codicem nostrum, refeil Ditmarus initio lib. vn.
uti jacet, exbibere.

IN 6HRISTI NOMINE AMEN

Brevc* recordalionis, de consuetudine altaris sancti Salvatoris, quicl scilicet clericis.ejusdem
ecclesia', vel ipsi ccclesice competat, de medieiate scilicel episcoporum.
In primis in Nalivtiate Domini ecclesia debet con- <- aiiud ad Missam,
diri b, et duo paria facularum, unum anle aliare, et In Dominica prima Quadragesimaeccclesia dejbet
aliud in leclorio; et quatuor denarii mansionariis condiri; et qualuor denarii inansionariis, et par fa-
dari debent. cnlarum ad Missam; el residua sunt de [Forte pro]
In feslo sancti Joannis evangelislseecclesia condia- clericis, si dcest acolytbus.
tur; et una aquaricia olei ad fontes; etquod stiper- A Dominica prima usqne in octavara Pentecostes
erit sit ecclesiae; et duodecim denarii Papienses cle- quotidie dcbenl habere mansionarii unura c caput de
ricis, et vinum ad polandum ante vigiliam ; ct iria communi; in sabbalo vero pro emundationeecclesiae
paria facularum, unum clericis, et aliudacolylbis; et tria capita.
si desuut acolythi, sunt clericorum ecclesiae; 218 D Feria quarta in hebdoraada quarta, quando clerici
8 Hoc ex CodiceCencii eruit Onufrius, nosque ex c Petrus Mallius supra, tria capila, ires monetus
Ipso Oiiufrio. inlerprelalur.
b Nempe suffituet odoribus, ut quidem videtur.
H05 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNILITURGICA OPERA. 1104
vadunt cum cruce per ccemeteria ad sanctum Pau- A / nocte,et de Missa sunt clericorum, si acolythi desunt.
lum et ad sanctam Anaslasiam, tolum allare cst Per totum aunum debet habere ecclesia de inedie-
clericorum, donee crux cgreditur et deporlatur; aut, laie aliaris, videlicet episcoporum, oleum quotidie
si clcricis placuerit, panem, et vinum, et pisces indc ad xv lampades, una ad absidam, vn ante aliare,
habeant ad a ccenam. una anle grandem imaginera super columnas sereas,
In Dominica Palmarum condiatur Ecclesia; et quinque in craie, una ante imaginem sanctse Marise,
qualnor denarii mansionariis, et par facularum ad qtise cst super horoiogiuni. Et funes ad appenden-
Missam. duni candelas, et liiitinnabula senea, et olibanum
In Ccena Domini similiter etiam quatuor denarii quotidie ad Missas, et iu nocle caudelas ad lectiones
mansionariis, et unuin pro ablutione ampullarum et et Psalmos et accendendas lampades, elquaerendura
alia prseparatione. (sic) ecclesiam sufficienler. Et in omnibus stationi-
In Sabbato sanclo par facularum ad Missam, et bus, quando dominus papa descendit celebrare Mis-
preiium mundalionis paradisi et chrismatis, el por- sam, subminislratur de allari vinum ad sacrificiura
licus clausse; et ecclesia condialur. et communicandum ; et tunc oblatio altaris desuper
In die sancto Paschoe par facularum ad Vesperas. e.4 scholarum, et inferius clericorum ecclesioe.Om-
Feria secunda simililer. Sabbaio in Albis debet con- B ] nes c cinlurse, tam altaris, quam imaginum, cleri-
diri ecclesia; el par facularum ad Missam; et quatuor corum sunt.
denarii mansionariis. 220 Consuetudo etiam est clericorum, ut quando
In lilania majori, donec crux vadil et redil, totum curani faciunt altari, secundum lempus procurentur,
altare sit clericoruin, unde debent habcre pisces et inde accipiaut denarium unum Papiensem. Pro
Teria lcriia, pancm et vinum, ova el caseum. abluendis quoque vel resarciendis pannis vel corlinis
In Sabbato sancto Penlecostes par facularum ad ecclesine, clavibus et ostiis, preiium dalur de altari
Missam; et uiiuin denarium illis qui flores super de medielale episcoporum. Omnes Iampades et ba-
dominum papam jactant; et ecclesia condiatur more ciles canonicoruni sunt. Omnes oblationes quse ve-
soliio. niuni ad manus episcopi hebdomadarii aliaris
In Naliviiate sancii Joannis Baptislaeecclesia prin- majoris medielas est ipsius episcopi, el medielas
cipaliler condiatur ; et duodecim denarii, et una libra canonicorum, prseterquam de pane et vino, quod est
olibani, et unum rolulum de cereis Gr-secis,et xvm canonicorum.
denarii cautoribus, et una aquaricia olei ad fontes, ln Naiale Domini de medielate episcoporum duas
et septero paria facularum, ei unam libram pro pari, laumas [Forte, saumas] de merlis pro ecclesia ; et
unum acolythis, aliud Grsecis; aliud ante aliare ad C i similiter in Resurreclione, Nalali sancti Joannis
fontes, alia vero ad Missam; quse omnia sunt cleri- Baplistse, ei feslo sancli^Salvatoris.
corum, si curia deest; et quatuor denarii rnansiona- Aliud scriplum recenlius.
riis, 219 et vinum J>
ad potum anle vigiliam omni-
bus clericis, Grtecis et Latinis. In nomine Domini amen. Anno 1232, indict. 5,
In vigilia sancli Pelri vinum ad potum clericis coiivenlio talis facta est inier Lrtleranensem eccle-
ante vigiliam. In vigilia sancti Pauli siraililer. In vi- siam, et primicerium et scholam canlorum, quod
gilia sanclorum Pancralii et Yenantii marlyrum, ipse iu festo sancti Joannis Baptistse cum deccin
sanclarum Rulinse et Secundae similiter. cauloribus veniat diclus primicerius, ita quod ipse
In Assumplione sancise Marise ecclesia condilur; sil undecimus, et officiabunt ecclesiam in vigilia,
ct vinum ante vigiliam clericis, ei sex paria facula- Maiutiuis et Missa; el procurabunlur ipsi et duo
rum, et quatuor denarii mansionariis. eorum servientes decenter et honeste in illis cibariis
In vigilia sancli Laureutii vinum anle vigiliam. quibus conventui servictur in ipsa die; et pro sua
In Decollatione sancli Joannis ecclesia condialur, mercede recipient sexlam partem oblalionum ma-
Ct vinum anle vigiliam. joris allaris, duuiaxal in spatio quo Missa celebratur,
In Exaltatione sanctse Crucis ecclesia condiatur; et; D super illud cadenlium.
par facularum ad Missam, et quatuor denatii man- lnsttper ipse primicerius recipit aD ecclesia n so-
sionariis, et vinuni clericis; et ab ista fesliviiaie us- lidos Provisinorura senalus pro mercede; et unus-
que in octavam sancti Marlini auotidie mansionariii quisque canonicorum xn denarios , computatis in
habenl duo capila. praesente summa denariis illis qui danlur canloribus
In solemniiate sancti Salvatoris ecclesia debelt pro responsoriis. Hoc autem uiraque pars observare
condiri; et sex paria facularum, unum cubiculariis, tenetur in omnibus illis feslis quae Laieranensis ec-
aliud acolythis; aliud ante altare, aliud in lectorio ; clesia volucrit prscdicto ordine celebrare, et ad ea
aliud ad Missam, aliud clericis; et duodecirn denariii primicerium cum schola duxerit invitandos. Sed in
clericis, et quatuor mansionariis; et una aquariciai omnibus stalionibus Lateranensis ecclesia; piitnice-
vini auie vigiliam; et omnia residua facularum dei rius et schola, etiam non invitati, veuire debeul aJ
a Hic ccena vocalur una illa refectio ccenulse nostrae quoddam praeludium est.
quse in Qua- quod c An cinciuroc? pro illis ornamenlis quibus ciu-
dragesuna sumenda erat ad Vesperam.
h Sic in vigiliis
passiin daiur vinum ante vigiliam,, gunl iiuagines.
1JOg ROMANI ORDINES. — XIII. 1106
servienduhi in officio Missse tantum, pro sua mer- A oblationum niajoris allans tantum, sicut supra scnp-
ccde nihil aliud percepturi, nisi sexlam partem tum est.

ORDO ROMANUS XIII,

VEL

CMEREMONIALE ROMANUM
Editum jussa GUEGORHX.
221 * Qu'a omn' potentaiui vila brevis , idcirco (imos, mediocres et majores. Quibus expeditis, cruce
soepeconlingitquod Romani pontifices,qui in subcce- praeeunle papali, processionaliier ducilur a cardina-
lesii hierarchia primalum obtinent, infrabrevelempo- libus et a tota curia ad calbedraletn, vel aliam majo-
rjs spaiium vitam finiant, et camis ergastulo de islo ,., rem ecclesiam loci, in quo est curia, si locus in quo
ad libertatem Iranseant supernorum. Et cnm lalis ac eligilur civitas non exisiit; in qua ecclesia ad altare
tanla bicrarcbia non debeat esse acephala quasi mon- ducilur, et ante ipsum altare orat diulius prostralus ;
Slrum, sanxerunt proinde palres sancli ut, detuncti et dum orat, Te Deum laudamus ab omnibus clericis
prscsidis corpore ecclesiaslicae tradito sepulturse, per decantatur; quo decantato, prior episcoporum dicit
vjamcanonicam defuncto prsesidisiibslituereturalius, Pater noster, e( suffragia consueta , cl Oraiionem ,
qui tanto praesit oneri et honori. Verum quia circa Otnnipotenssempiterne Deus nuper eieclo nosiro. Qtta
modos et formas qualiter se habere debeat ecclesia flnita , idem electus stirgit ab Oratione, et dicil Sit
erga hujusmodi substltuendos , cum aliquando aliqui nomen Domini benedictum, et facil Benediciionem.
in diversis majoribus ordinibus ecclesiasticis consii- 5. Quaexpleta, revcrtiiur, osculatur allare, et ut
tuti ad onus hnjus assumantur , frequenter exslilit ordinate venit ad ecclesiam, sic redii ad cameram
dubiiatum ; propter hoc sanciissimus pater, et com- suam, et signando semper in eundoel redeundo ; et
munis dominus , dominus noster pupa Gregorius X, postquam redierit ad catneram, deponit pluvialem et
qui olim in diaconatus ordine coustitutus exsiitil ad mitram, et assumit rubeum mantellum , et habere
ejusdera poniificatus apicem dignitatis, volens per ea debet caligas de rubeo panno sine pedulibus el cum
qusc circa ipsum acta sunt dubitaliones hujusmodi stafllibus, et infulam rubeam de scarleio; et poslea
amputare; ad cautelam prsescntium et memoriam parvos calceos de pannoeodem, et calceos religiosos
futurorum hsccqusesequunlur in scriptis fecitredigi, usque ad medium de corio rubeo, et tunicas et vestes
et brevis styli officio exarari. de scarleto , et desuper pannos albam camisiam, et
2. Siquidem in primis Romana Ecclesia pastore erit subcinclus cingulo de serico rubeo stiper cami-
vacanle , ille qui luerit concordiier ab omnibus car- siam ; et ipsa camisia erit ita longa, quod elevata
dinalibus, vel a duabus parlibus electus in papara , coinpetenter super ipsum cingulum refleclatur.
ab universali Ecclesia Romanus pontifex habeaiur ; A. Idem vcro electus, in quocunque ordine fuerit,
qui si fuerit absens, vel de collegio cardiualium non si scribat aliquas lilteras alictti ante suam consecra-
fuerit, ad locum in quo cardinales suntin consislorio tionem, bullare faciet litteras ipsas cum illa parte
venire debet vocatus; et ipse coeleclionis de se facit bulloe in qua sunt capita apostolorum ex una parte ;
consensum prsesente. Prior diaconorum exuit eum exaltera veroeritplana, cum223 nondum sit conse-
cappamseu chlamydem qua utitur, et ponit ei, si non cralusin papam; et in salutatione scribit nomen suum
babet, albam Romanam , camisiam , et orarium ad sic,G. electusservusservorumDei, dilect.,elc, salutem
moduin presbyteri 222 super humeros , si est pre- etapostolicamBenediclionem.Additiniine anle datam
sbyter: vel super lsevamparlem, si est diaconus, et litterarum : Arecquod bulla expriment nomen nottrum
non in presbyterii ordine constitutus; el postea ponit " non est appensa prmsenlibus, quia anle consecralionis
ei manium,et dicit: Inveslio tedepapalu Romano,ut et Benedictionisnoslrmtolemnia non transmiltitur his
prmsis Urbi et orbi; el tradit ei eliam annulum quo qumfiunl, hactenus in Romanoselecti ponlificescon-
uti consueverunt praedecessores ipsius, et ei miiram sueverunlbuilam habere anle sumconsecrationismunus,
competentem ipsi super caput imponit; el petens ab mediumhujusmodi observare.Et post dai. in tali loco,
eo, quo nommevocari velit, et ipsum eonominequo elc., hujus manu, suscepti a nobis aposlolalus officii
ei placuerit voeabunl. Quo facto, facit eum sedere anno primo. Et pcenitentiarii dicunl in data sitarum
in sede seu in faldistorio , et deposiiis communibus lilterarum : Dalum eliam anno primo prmsulatus do-
calceis, si habentur rubea calceamenta papalia , cal- mini episcopi papm electiin Romano pontificatu.
ciantur eidem; et sic cardinales omnes per ordinem, 5. Idcm aulem electus, in quocunqus ordine con-
primo episcopi, secundo presbyteri , terlio diaconi stitulus, promovebitur ad majores ordines secunduni
veniunt coram eo flexis genibus ; et idem elecius ip- forrnam, qua alii ordinanltir; Itoctamen salvo, quod
sos ordinate ad peaem recipit et ad pacis osculum, ipse eleclus amiciu et alba indutus, et cingulo sub-
nection et omnes alios capellanos suos , et cseleros cinctus, cum manipulo tantum, si estsubdiaconus; si
cjcricos et laicos venientes ad ejus revereiitiam, in- vero eit diaconus, cum slola super laevampartein ,
H07 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNl LlTURGICA OPERA. IIOS
sedebit in faldistorio suo, tenens mantum suttm, plu- A i et ordinatus, et unus presbyter cardinalis eidem
viale non indutum, sed post collum, el miiram in ca- clecto ordinato servil de libro in altari in Missa, do-
pite ipso*cohgfiiam ; et sic debet ordinari. Ordinator cendo ef inslrueiido ipsum. Eodem lempore debito ,
vcnit coram ipso, et Orationes debitas drcct, et alia posiquam ordinaior corouaverit, praefalus eleclus de
facielquse inordine quemconlert fieri consueveritnt. manu ordinatoris siipet' allare coronahilur, el oinnia
Et atlende qtiod dnm idem eleclus ordinatur, diaco- rite agcntur usque ad finem Mis&ac.Qua ftttiia, ordi-
nus cardinalis et subdiaconus capellanns assistcntei nator dicit Multos annos , ut dictttm est. Sit nomcn
lavando manus et induendo, sicut alias fieri consue- Domini benediclum prseciiietiii' per ipstim electum,
vit, duni papa celebrat; et erunt induti vestimcntis protti superius esl exprcssum; quo faclo, idem ele-
sacris et debitis, et eidem electo postmodum duo de- ctus exuetur reverenter, ut moris est, dicendo Psal-
Iienl assistere diaconi cardinates qui ei scrviant, ut mos debitos, scilicet, Benedicile, txLaudateDominum,
est moris; et isti eliam vestibus sacris congruis erunt Arilipliona triutn puerorum. Et ordines hujusmodi
vestiii, etsi alii cardinales cujuscunque ordinis non recipiet presbyleris omnibusprsesentibtis, et a quo-
essent induti. Ordinator vero habebit snos ministros, cunque cpiscopo sibi placuerit, 225 cardinale, sive
qui ei in subdianoni et diaconi habilu miiiistrent. Et alio. Totum hoc agettir die Sabbati; die vero Domi-
lisec de' ordine. jj nico seqtietili consecrabitur, si sibi placuerit. Si vero
6. Quo eleclo ad ordinem ordinato, post susceptum consecrari noluerit, si ex aliqua causa differel conse-
ordinem , et vestimeniis ordinibus debitis recepiis, crationem , quousque consecretnr , Missam nec pu-
mantum sive pluviale, sicut dictum est, poslcollum blice nec privafe cantabit.
resumet; et ciiin venerit ad horam coronandi, ordi- 6. Dum eleetus in papam presbyler fuerit conse-
nalus ad ipsutn ordinatorem ad aliare venit, el or- crandns, talis ordo debet servari. Primo idetn eleeius
dinator eum reverenter coronabii; et sic omnibus duni dicit Psalmum Qwim amabilia, etc., calciabilur
peractis , et reverenter Missa expleia , ipse electus sandaliis et caligis, et lotis manibus induelur omni
dicil Sil nomen Domini, et facit Benediclionem; qun ornameiilo suo, scilicet primo alba, cingnlo, cum
dicia, ordinator ler dicit eidem eleclo Multos annos, subcinctorio. postea pecforale, demtrm fanone, poslea
flectendo ter genua eorant eo, ut est moiis; et altiori slola, deinde tutticella , et postea dalmalica. Subse-
voce semper dicendo. 224 Idem electus nullum quenler recipit cbirothecas, et demurn casulam et
servilium in allari faciet ordinatori, nec Epislolam, initram in capite sine pallio et annulo pastorali, quae
nec Evangelium cantabit, nec ante receptionem or- postea recipiet in loco suo; et vcstimenla erunt co-
dinis diaconatus dicetur illa postulatio, Poslulat wa'er loris tempori convenientis. Cardinales omnes, tam
ecclesia nostra, elc. Illa pelitio non cst necessaria in G episcopi qnam presbyleri, diaconi, subdiaconi, etalii
papa, quia scimus per omnia esse dignum; nec ctiam prtelati, omnes eruut in vestibus corif,ruis tempnri;
cum promovetur ad ordinem presbytcrii eadem po- et cruce papali pricetinte cum faculis vn etincenso,
stulatio dicetur; sed oum ad ordinem presbyteratus omnes de loco in quo csl vesliius veniunt proce^sio-
ordinari debebit, induetur cum ea solemnitate qua naliter ad aliare. Nulla tamen fit examinatio prinio
diclum esl, babendo stolam super humeruin, et nta- nec secundo illa consueta in consecratione alioruin
nipulum in brachio; nec tamenhabebit tunicellam, episcoporum quse incipit Antiqua; et vadit eleclus ad
ncc dalmalicam; nec calciabiltir sandalibus, nec ha- ailare, et facit confessionem, inlerim cboro vel schola
bebit peetorale, nec fanonem, sed solum amtetum et cantante Introilum et Kyrie eleison ; quo faclo, venit
albam; et fiet liiania ut consuevit. Et detntim ordi- . coram allare , et ibi genuflectet super faldistorium
nator cOram ipso stans ordinat eum more consueto paratum, et omnes alti similiter prselali; et tluo dia-
maliis, et manus oleo sancto inungit, imponendo ei coni cardinales qut ad serviendum ei ad dcxiratn lae-
primomanum; et omnes presbyteri cardinales , qni vamque assislimt, et capellaiius subdiacontts dicit li-
assislunt, simililer ; et ponit ei casulam , reflcxo ei .laniam cantanrio, aliis capellanisrespondentibus; et
primo orario, ut est moris ,.snper ulrtimqtie humc- dum veneril ad illum locum , Ut consecrandum, etc,
rum; quibus omnibus, utin ordinatione presbytero- D repetet bis, et quilibej prselatus una cuni ordinalore
rum cofttinetur, peraclis, et casula ei extensa ad dor- eleelum ipsum signabit. Qua Iitania dicta , ordinator
sum per ordinaiorem , et peracta a minisiris, idem venit coram eodem electo, et dicil illud qund esi in
clecttis lavabil manus suas ctim mica panis, ut moris Ponlificali episcoporum. Quo dicto, redeunt post al-
cst. Quo lacto, recipit ad pedem et osculum otnncs lare; et tunc venit unus ex episcopis cardinalibus, ei.
episcopos, presbyteros, et diaconos cardinales, nec- dicit illam Oialionem, Adestd; et postmodum vcnit
non et alios proclatos, qui adsuiil, in ordine stto; quo alins episcopus cardinalis , et dicit illam Orationem ,
facio, cantatur Evahgelium; quo cantalo, idein Oremus, dileclissinii, el addiluf in ea, utililali univer-
electus osculalur sibi delatum Evangelinm , ut salis Ecclesice;et demum venit ordinalor sive conse-
est moris ; et post dictum Dominus vobiseum, ct crator, et ponilaperltim Codicem Evangeliornm super
Oremus, per ordinalorem , itlem ordinator venit co- capui elecli versus collitm , et Codex sic apertus tc-
ram eodem electo, et recipit demanuejus duos n,a- iietttr a duobus cardinalibus, et oiiuics prxlaii slant
gnos panes, duus pbialas vini, ct duo totiicia, oscu- in circuitu induli quilibet ctim suo libro; et ordinaior
lando ei uanum; quo facio, redii ad allaro ordinalor incipit et procedit. ut conlinelur in libro, oiiiuibus
MLiJ ROMANI ORDINES. — XIII. 1110
aliis praelatis secum dicentibus in 226 voce depres-, A et ponit prirao diaconos juxta altare, secumlo sub-
sa, et ordinalore in caniu jDeushomini, etc., prout diaconos,terlio judices.quarlo scrinarios in ordine ;
in libro ; eo tamen salvo , quod miitatur in loco suo elipse prior diaconus incipit laudem sjc alta voce,
illud, El idcirco, quod specialiter ponilur in conse- lamcn qnasi lcgendo : Exaudi, Chrisle; <t judices et
craiione papae. Qua finila, deposiiis cbirolliecis , or- scrinarii prnccdent similiterin cantu quasi Iegendo :
dinaior ponat unum capiturgium subtile in moduui Domino noslro papm a Deo decreto snmmo ponlifici et
scuti super caput electi, pendeniibus capitibus capi- universali papm vila. Item idem prior dicit secundo
turgii post collum ; et sic miltit chrisma super caput Exaudi, Cltriste ; et judices et scrinarii Antipbonaui
ejus in modum crucis, et dicit illam Orationem : Un- ut prius ; et sic facit tertio. Idem prior dicit Salvator
gatur, etc, et addit aliam Orationem : Hoc, Domine, mundi; et judices et scrinarii Antiphonam Tu illum
et in loco suo additur Illud tribue , etc. Qua iiniia , adjuva, et caeiera facii. Tertio item idem prior dicit
ungit manum electi cum cbrismate, et dicit illam bis sancia Maria; et illi Antipli. Tu illum udjuva.
Orationem, Deus, etc. Qua finita, non datur ei bacu- Eodem modo dicit tamen semel Sancte Gabriel, sancte
lus, nec dicilur illa Oratio, Accipebaculum, sed dal Raphael, sancte Joannes Baplista, sancte Petre, sancte
ei annnlum, et dicit Orationem Accipe, etc., et addit Paule , sattcie Andrea , sancte Slephane , sancle Leo,
sanclam universalem Ecclesiam; etiterumdat ei li- B sancte Gregori, sancte Benedicle, sancle Basili, sancte
brum Evangeliorum, et dicit Accipe, etc, et addit, Saba, sancta Agnes,sancta Cmcilia, sancta Lucia; aliip
tmiversalem populum libi commitlo, etc. Quibus om- respondentibus Tuillumailjuva. Quibtts finiiis, prior
nibus expletis per consecralorem, idem summus pon- dicitJTyn'e,etc, elilli respondent Kyrie, eleison,tlc,
tifex sedel in faldistorio, et lavat manus cum mica et hoc facit tertio ; ct postea omnes similiier dicunt
panis et aqua, et unus episcopus cardinalis venit co- alta et una voce Kyrie, etc. Laudibus finilis, legilur
ram ipso, et tereitejus capui, quod fnit unclum, cum epistola Latina , et subsequilttr Graeca super puipi-
mica panis el cum cortic. ieviter, et tergit cum lin- HKii: ila de Evangelio. Ille vero episcopuscardinalis
teamine sive subtili lobalca. Quo (iniio, ipse summus qui etim consecrat, dtim esset omni ponlificali indu-
pontifex recipit consecratorem et omnes episcopos menlo ornatus absque baculo pastorali , eumdem
presbyteros et diaconos cardinales ad osculum summum poniificem consecrat. Qua consecratione
oris. finita, deponit omnia ornainenta praedieta ; et assum-
7. Dum vero quis episcopus in papam eligitur, non plo pluviali cum stiperpelliceo, servii eidem summo
consecratur aliter, scd fiunl omnia quae continentur ponlifici in aliari, ul est moris. Et sic Missa ordine
in isto libro ad hunc numerum, Primo eleclus, usque suo procedit usque ad finem ; et consecrabit cum so-
ad illud verbum, processionaliter ad altare. In flne £ lemniiate, nnn super altare, sed ad sedem. Post Mis-
facla confessione ascendit sedem prseparatam, et ibi sam dicit idem stimnms pontifex : Sit nomen Domini
coram ipso veniunl episcopi cardinales, et dicunt benediclum.Consecralor tamen non dicit Mtiliosannos.
Oraliones illas tres, quaesunt in Ordinario secundum 8. Omnilms rite peractis, ipse summus ponlifex et
ordinem in Ordinario scriptas. Quo finito , sedet in omnes cardinales, et alii prsclali et subdiaconi, qui-
sede, et recipit dictos cardinales et proelatos alios, libct in gradu suo intlutus vestimentis pfetiosis albi
et facit ea qua) hic contineniur a verbo illo, Oinnes coloris, episcopi pluvialibus, 228 Presbyteri casula,
alios prmlalos ad pedem el ad osculttm. Quibus recep- diaconi dalmatica, subdiaconi lunicella, acolylbi su-
'<is,vcnit ad altare, et inibi desuper sumat pallium perpelliciis; etalii capellani, episcopi, arcbiepiscopi,
paratutn per priorem subdiaconorum capellanorum, abbales, et patriarctioe pluvialibus; et judices, scri-
sive pcr priorem basilicscSanclae Sanctorum; etdup narii, simililer prsefecli et advocali erunt induii plu-
priores diaconi cardinales lenent pallium ipsum , et vialibus; ipse in pluviali et miira et solemniter iti
tuncprior illorum duorum solus dat palliotn summo siiperpclliciis ut papa omnia preiiosa ornanienta ha-
pomifici sub bis verbis : Accipepalluim plenitudinem bebit, etpallium, et mitram optimam, etchirothecas,
ponlificalisofftciiad honoremomnipotentisDei; glorio- ct annulum pasloralem ; et sic cuin omnibus venit ad
sissitnceMarim virginis ejus genitricis , beatorum apo- •rvporlain , sive ad gradus ecclesioe.Ibi prior diaconus
siolorum Petri el Pauli, et sanctmRomanm ecclesiw; cardinalis exuit mitram,et ponit ei coronam, quae
et aplato pallio ipso super eum cum iribns spinulis vocaiur regnum, in capite, toto populo claniante Ky-
atireis, ut esi nioris, 227 ascendit siimmus pontifex rie, etc. , et sic cum omni ornatu quilibet cardinalis
ad allare, et facit incensum; et deinum redit ad emi- et prselatus equitat equum opertum panno albo; sub-
iieutem sedem, et dicil Dontinus vobiscum, vel Pax diaconi vero, capellani, scrinarii, et alii equilani or-
vobis, cum Gloria in excelsis, ut dies requiri(;et nale vestiii, non tamen habent equos coopertos. Papa
postea dicit OrationemDoniinicoealte, et aliam dicit equital equum magnum phaleraium et coopertum
pro se secrete. Qua Oratione finila, dominus papa re- tantum ex parte posteriori, et de scarleto , in parle
sidct in sede: et prior diaconus cardinalis portans vero anleriori non cooperlum.
fcrulam in manibus cum diaconis, subdiacoais, scri- 9. Sicomnibus equos ascendentibus, priordiaco-
nariis eijudicibus, omnes induii soleinniter, descen- norum cum ferula ordinat Processionem hoc modo.
difante altare, et facit dtias aties sive fila, unam ex Primo procedit equus domini pap* phaleratus ; se-
una parie, ct unam ex reliqua, sequaliter dividendo; cundo vadit subdiaconus cum cruce, tertio duodccim
Hll APPENDIX AD S. GREGORII MAGNILITURGICA OPERA. 1H2
bandonarii cum duodecim vexillis rubeis, et duo alii A in comestione. Et altende, quod dum venit corotia-
cum duobus Cherubim cum lanceis; quarlo duo prse- tus, dehetin quatuorlocis facere missilia, id est pe-
fecti navales induti pluvialibus ; quinlo scrinarii; cuniam diversam mistam projicere super homines.
sexto advocali; sepiimo judices; ociavo canlores ; 10. Si vero papa fuerit Romaeapud sanclum Pe-
nono diaconi et subdiaconi qui leganl Epislolam ct trum ordinatus etconsecratus, dura debet consecrari,
Evangelium iu Groeco; deeimo abbales forenses; un- inducitur ad capellam sancti Gregorii, et venit pro-
dccimo episcopi; duodecimo archiepiscopi; decimo cessionaliler ad altare ; et fiunt coelera ut supra
tertio abbates Urbis; decimo quarto patriarch.e et dicluin est; quibus finitis, coronalur ad gradus, et
episcopi cardinales; decimo quinto presbyteri cardi- redit Laieranum per viam papse; el posiquaro equi-
nales; decimo sexlo diaconi cardinales ; decimo sep- laverit, fit ibi in eodem loco jactus peeunise por se-
timo dominus papa et subdiaconi cum tobalca , ct nescalcum vel per alium ler, et post papam projicit.
serviens qui portat umbraculum; et sic venit usque Item cum pervenitad (urrim Stephani Petri qui estPa
ad palatium suum , sive ad ecclesiam juxta palatium rionis, et hodie dicitur Turris de Campo, unus de fa-
suum ; ubi cum descendit de equo, deponit regnum milia papsefacil ibi alium jactum, 230 slando in ali-
de capile, et recipit miiram ; el presbyier cardinalis quo loco eminenli; et ibi Dominus papa stat, c.l ve-
facit ibi laudes cum labellionibus et judicibus; qui- ]3 niunt illuc Judaei cum lege, facientes ei landem, et
bus iaclis, deponil pallium et casulam tanlum ac chi- offerunl sibi legem, ut adoret; similiier dum perve-
rothecas, et resumit pluviale post collum ; venit adl neri( ad palalium a in Punga, unus de familia
aliquem locum proeparatum decenlem, el ibi dal cui- papoe de dicto palatio facit unum jactum; similiier
libel cardinali et praelato presbyterium ; et sic fit. facit alium jaclum, cum pervenerit ad sanctum Mar-
Ipse papa sedet in sede, et quilibet cardinalis el proe- cum ; similiter cum pervenerit ad sanclutu Adria-
latus vadit coram eo, et flexis genibus exuet sibimett num , facit alium jactuni, slando in fenestra palatii
cardinalis sive prselaiusmilram , et lenet aperiami sanctoe Martinse; et sicvenit ad plateam Laleranen-
anle papam; et ipse prnjicit illam pecuniamquam datt sem, et ducitur ad porlicum quoevadit ad ecclesiam
ei in uno 229 scyplio argenteo camerarius, et quami sancti Joannis Laterani; et ibi anlc porticum
dicit liber camerarius , qui vocatur Polilicus [Leg. stat prior Lalerani et canonici cum eorttm cor
Polyptycusj; et ille qui recipit pecuniam in mitraa mitiva, induti solemniler, ei cum cruce processio-
osculatiir genu domini papse; et idem canierarius ha- nali papam, cum descendit, rccipiunt. Et postquam
bct ante.se magnara mensam coopertam tobalea, ubiii papa descendit, faciunt eum ibi sedere in qtiadani
sunt hujusmodi; et assistuni ipsi camerario clericuss sede inarmorea, quse vocatur stercoraria; ei veniunl
lanlum et duo equilatores; ipse vero cainerarius et;t C omnes cardinales, honorifice elevanles etitn, ut vere
clericus cameroesunt in superpelliciis. Quo presby- dicere possint: Suscitat de pulvere egenum, et dt
lerio dato, idem dominus ducitur a duobus cardina- stercore erigil pauperein, ut sedeatcum principibus, &.
libus diaconis ad mensam solemniler paraiam, et ibi )\ solium glorim teneat. Et ipse doniinus papa siandc
sedet, episcopo cardinali sibi danle aquam, etduobuss juxta ipsam sedem accipit tres pugillatas denario-
diaconis lobaleam tenenlibus ; et eo loco vadunt om- rum de gremio camerarii, et projicit inter populurn,
nes sedere, et sedet in una mensa eminente solus is dicens : Argenlum el aurum non est mihi; quod ait-
papa cum diversis et magnis vasis aureis, etargen- tem habeo, hoc tibi do. El postea priore et cauonicis
teis; in alia mensasedent episcopi, in alia presby- praeeunlibus, cantando duciluf per ipsam portictini
teri post eos ; in alia parte ad sinistram diaconi car- ad ecclesiam basilicoe Lateranensis, ubi orat, et di-
dinales, et postmodum mensrc omnium prselatorum n cit: Sit nomen Domini; et deponil regnum, et assti-
etaliorum nobilium. Et allende quod papa slabit, mit niiiram, et sedet in magna sede post altare, ubi
dum comedit, indutus et calceatus, ut dictum est, et ;t recipit pracdiclospriorem et canonicos Lateranenses
cum mitra ; cardinales vero omnes babebunt super- -. ad pedem el ad oscultim. Quo facto, ducilur ad pala-
pellicium cum camisiis et manlello , el mitra alba ia tium ; et dum venerit ad porlam palaiii, unde intra-
simplici in capite ; et comedent omnes prselati simi- i- D lur palatium per ecclcsiam, ponitur ibi faldisiorium,
liter cum mitra. Coram papa servieni laici majoress et ibi papa sedenle, prior presbyierortim cardina-
natu et nobiliores qui sunt prsesentes.Qua comessa- i- lium ordinatis judicibus el scrinariis in filo, facit ibi
tione finita, papa lavabit manus ut prius, et quilibet
>t Jaudem, sicut diaconi cardinales fecerant in Missa
cardinalis simililer sedendo lavabil, servienie fun- i- ante Epistolam post Oralionem. Postea ducilur ab
dcnle aquam cardinali lavanli. Cardinales qui assi- i- ipsis cardinalibus per palaiium usque ad portam ec-
siunt lenent tobaleam , unus ex una parle lavanlis , clesise sancti Silveslri, ubi sunt duae sedcs porpby-
altcr ex allera, el sicsibiad invicemmtimo serviant; t; relicae; et primo sedet in illa quae esl ad dexteram,
qnibus omnibus lotis, et reddilis gratiis, papa redu- i- ubi prior.basilicae sancli Laurentii dat ei ferulain,
ciiur a duobus cardinalibus ad cameram el capellam; i; quae est signum correctionis et regiminis, et claves
et discalceant etexuunt eum,et posteapapaquiescit.t. ipsius basilicacet sancii Lalerani palaiii, in quibus
Cardinales vcro ct alii proelati redeunt ad hospilia ia designaltir poicstas claudentli, aperiendi, ligandi
«ua cum milris equilantes , et parati sicut stelerantit aique sclveudi; ct cum ipsa ferula et aliis clavibu$
» Cencius, in cap. 14, habet: ad
palaiium Censii Muscmin Punga. Confer cap. 20 Jacobi Caielani.
 1113 ROMANIORDINES. — XIII. HI4
accedit ad aliara sedem similem, quse est ad sini- A intbronizatur et ponitur; et ibi sedens recipit ad
slram, et (unc restituit eidem priori 231 ferulam pedem et ad osculum oris omnes cardinales ordi-
et claves, et incipil sedere in ilia secunda sede. Et nale, et omnes canonicos sancti Petri. Quo facto,
postquam aliquantulum sedit, idem prior cingit ei- ducilur ad camerara suara, ut ibi quiescat. Cum vero
dem domino papse zonam de serico rubeo, in qua venerit ad Lateranum, recipitur prirna vice, ut su-
dependet bursa purpurea, in qua sint duodecira la- pra dictum est de sedibus, et de oinnibus, praeler-
pides pretiosi cum sigillo et musco; et dum in ipsa qtiam de laudibus; etoffert adaltare ut dictum est.
sede sedet, recipit officiales palatii ad pedem et ad His omnibus, quse circa dominum papam flunt, tali-
osculum; et sedens ibi recipit de manu camerarii ler suh brevilate transcursis, qualiter idetn dominus
denarios argenteos valentes x solidos, et projicit eos papa in officiis habere se habealin ecclesia, vel ex-
super populum; et hoc facit ler, dicendo singulis tra, breviter videamus.
vicibus : Dispersit, dedit pauperibus,juttilia ejus ma- 12. Primo noiaudum est quod dominus papa tres
nel in smcutum smculi. Et istis duahus sedibus papa mitras diversas habet, quibus diversis temporibus
laliier se habet, ut videatur potius jacens quam se- uiitur, scilicet unam albam totam, unam cum auri-
dere; et nulla istarum sedium, nec etiam stercora- frisio in litulo sine circulo, el mitram aurifrisiiilam
ria, est cooperta vel parala, sed nuda. Demum du- B in circulo ct in tilulo. Mitra aurifrisiata in circulo et
citur ad sancta sanctorum, ubi inlrat; et ante allare in lilulo utitur in officiis diebus festivis et aliis, ex-
suam Orationem facit; el postea reducitur ad capel- ceploaSepluagesima usquead Pascha.et abAdvcntu
lam sancii Silveslri, in qua intrai, et sedet in loco usque ad Natale, et quando cam.it pro defunciis. Et
praeparato, et facit presbyterium, de quo supra di- est illa ratio, quia coronam reprsesentat, et aclivse
ctum est. Poslea redit ad cameram, in qua deponit et contcmplalivse vitae discursum. Mitra vero cum
casulam et pallium, el assumit mantura, et vadit aurifrisio in litulo sine circulo utitur, cum sedet in
comedere, ut supra diclura est. Primo lamen recipit consistorio, et judicat; unde coronam regalem re-
juramentum secundum formam : Ego talis, eic, a praesenlat. Alba utitur diebus Doniinicis et aliis non
senatore. festivis, ab Adventu Domini usque ad vigiliam Nali-
11, Si vero dominus papa consecralur vel eligi- vitaiis Domini in Yesperis, praeterquam in lertia
tur exlra urbem, cum venerit ad Romam ad capel- Dominica de Adventu , quse dicilur Doniinica de
lam sanclse Marise Magdalense ad radicem monlis Gaudete, in quo die in Laudibus est quinta Anii-
Mali, descendit et inlrat cum cardinalibus ipsam phona Juste, quia lunc dominus papa facit quamdam.
capellam, et ibi recipil pluviale et mitram ; et postea solemnilatem, quse lalis est. Cum ipso die Domi-
equiiat et procedit, et Judsei sibi occurrunt cum lege C nico sit statio ad sanctum Pelrum, die Sabbali in
et laudibus, et omnes ecclesise Urbis ei obviant ho- vigilia ejusdem Dominicse in vespere papa et
norifice cum processione, et veniunt omnes clerici cardinales conveniunt, ad sanclum Petrum, et
induli cum crucibus et vexillis et ihuribulario et ibi omnes, papa et cardinales, induti soli episcopa-
capsa cum thure ; et quselibet ecclesia occurrit ipsi libus propter festum stationis, incipiunt Vesperas
papae cum thuribulo et ipsa capsa; el idem do- de die, non dicendo de beata Virgine, cum sit pro-
minus papa de (hure cum cochleare in thuribulo pler festum slalionis officium, et dicuntur in Ve-
ponit, et illi papam cum eo iucensant; et faciunt ila spere Anliphonae de Laudibus, et primicerius canla-
omnes ecclesise, ei sic ducilur per porticum usqne bit cum schola. Primicerius prsenunliat primam An-
ad gradus sancti Petri, ubi est Processio parata ; et liphonam papse, 233 auas ver0 ties dicuut scho-
archipresbyter et cauonici sancti Pelri, a quibus lenses, et canonici jsancti Petri quintam, quae est
recipilur revercnler, et cantanlibus ipsis canonicis Juste, prsenunliant papse, et idem domiuus papa
introducilur in ecclesia a priore canonicorum, te- post (alem prsenunliaiionem accipit monctam au-
netitem ipsum papam ex una parle, et priore cardi- ream de manu camerarii, et ponit in ore ipsius prse-
nalium ex altera, et sic inlroducitur in ecclesiam nuntiantis eodem prsenuntiatore lenente os aper-
"
tenentibus eum. Sed prior dimittit eum anie portam tum. Et hocfacto ipse papa incipii solemniler Jusle,
ecclesise ipsius basilicse, et alius cardinalis assumit el deinde Psalmos Duininicales cum ultimo psalmo
eum ex illa parle; et in medio ecclesise veniunt, et Lattdale Dominum omnes gentes, et fiunt omnia ul in
canlant coram ipso cardinales presbyteri; Prole- officio diebus Dominicis. Diclis Vesperis, omnes re-
clor noster aspice Deus, et respice in facie Christi tui; deunt.
quo die(o, 232ducitur ad altare, et ibiorat; etdum 13. Mane ipsius lertiae dominicae papa equital ad
orat, canlani canonici TeDeum laudamus; quo cantato sanctum Pelrum, et portat mitr.im aurifrisiatam in
surgit papa ab Oratione, et dicil Sit nomen Domini; et eundo et redeundo, et in Missa utitur pannis serici
posiea osculatur altare beati Pelri, offerendo super coioris, et violaceis anaglypho opere contexiis, et
altare preiiosum pannum aureum, el semper papa casula est ornata perlis ; et solum hac Dominica ct
offert pannum sericum super altare cujuscunque iu Quadragesima utilur eis ; aliis vero Dominicis et
ccclesise, cum primo ejus altare asccndii. Deiuurn feriis diebus uiilur pannis coloris violacii in Missa,
ad magnam et eminentem sedem posl ahare beati et diaconus et subdiaconus simililer, nisi sit festutu,
Pelri ducitur, et in ea a priore diacono cardiuale in quo utuntur pannis illius coloris quod fesium re-
HiS APPENDIX AD S. CRECORll MAGNTLITURGICA OPERA. 5H6
qtiiiil. Et nota qticd vti diebus anie VigiliamNativi- A J fit officium ut continetur in ordine Breviafii. Cantat
lalis, die Dominico exrepto, caritautur scptem iLi doniintis papa Missam de nocle ad altare. qtiod
magrioeAnl-iphonoead Magniftcat, et quasi jubilando, vocaiur prsesepo ; et dum exoit se, caniant capellani
et canlanlur ante Psalmum el posl Psalmuin. Et non Laudes malutinales coram eo ; quibus dictis, vadit
ditiluf Kyrie, eleison, tiec suffragia, sed absclnie requiesccre. Er summo mane anie solis ortum vadit
incipilifr Dominns vobiscum, el diciliir Oratio Domi- cuiii toia curia ad ecclesiam sanctae Anasiasise, et
nicalis, etiam de Teriis, si liabealur. Et atlcnde qimd caniat ibi Missani ; qua dicta, redit ad dictam eccle-
seinpcr dtirti cantattir de mortuis, Sive de feria ab siam sanctse MariaeMajoris, et cantal ibi ad altare
Adventu usque ad Naiale, ei a Septuogesima usque majus terliam Missam,et in omnibus Missis utiitir
ad Pdsclia, et in qiialuof lemporibus, et in vigiliis colore albo ; qua dicla, redit Lateranum, dicil Ves-
Sanctorum, in quibus jejunatur, et ministri capstila peras suas in capella cum capellanis suis. Eodem die
uttinluf, nisi if) vigiliS Pcntecoslen, et in quaiuor omnes pnenilentiarii cum eorum famulis, et eleemo-
lemporiblis ejtisdem fesli officiumnon facitpapn, ut synarius hebdomadarius et vicancellarius cum lota
coutinetur in Rreviario de die et de beala Virginc, cancellaria veniunt videre papam, et papa dat omni-
unum tamen episcopale eslab ipsa die Sabliati usqtie bus species et vinum.
ad Vesperas vigiliseNativilaiis Domini, quod officium B ] 235 ">®-'n 'esl° Deat' Stephani fit officiumsicut
beata? Virginis in Maiuliuis, et in Vesperis primis non continetur in Ordinario.
dicilur; aliis vero diebus dicilur legendo ; ab ipsa 17. In festo sancti Joannis fit officinm similiter ut
vero prima Dominlca de Advenlu usque ad feslurn liabciur in Breviario, el uiitur colore albo.
Nalalis, cum jejuuntur quadragesimaliier. 18. In festo Innoceniium fit officium ut contine- .
U. ln vigilia Nativiiaiis Dominivenit papa, omnes tur in libro ; lamen in Missa uiilur colore violaceo,
cardinales el proelaii vocali per cursores, et capel- et subdiaconus et diaeonus utuntur planetis, el papa
lani, et alii similiter ad Vesperas, et indoilur papa milra simplici. ln eorum Octavis utilur in Missa co-
prclinso pluviali rubeo, el milra pretiosa ; alii vero lore rubeo, ut in diebus feslivis. In aliis vero festis
omnes albi coloris vesiibus, episcopi et diaconi car- sequeniibus, sive festum"confessorum, sive virgi-
dinalcs, el alii prslati pluvialibus, presbyteri vero nunij iititur colore albo, rubeo in Dominicis a Nali-
casula ; ci sic soleinniter dicunt Yesperas, et incipit vitate usque ad Octavam Epiphania;; si facitde Uo-
papa 234 Vesperas in loco suo ornaio, capellanis minica, non de aliquo festo, uiitur albo colore. Ab
in habiiu decenti cantaiiiibus coram eo. Et si cst octava vero Epiphaniae usque ad Septuagesimam
Iioinau, proenunliat primicerius scholac, el secundiim diebus Dominicis et ferialibus utitur colore viridi.
cautum scholsc ; si verb est alibi, pronuntial alius iC 10. A Sepiuagesima vero usqtie ad primam diem
capellanns papse hebdomadnrius, et praenitntiat sic : Quadragesimse, utitur colore nigro, et facil Proces-
priuiam primus papa , secundam prior episeoporum, sionem de sancia Anastasia usque ad sanctam Sabi-
lerliain prior prcsbyterorum, quaiiam prior diacono- nam, et vadit papa et alii discalceali, et discalceatut
rum, quiniam alier diaconus post priorem. Postca ipse papa in potia ecclesiae; et propterboc induitui
papa facit incensuin, et incensando solum altare quod sacris veslibus, ct non olciatur sandalibtis. Et posl-
paratum dicium est esse ; el eo incensato, redit ad Pjuarnveniunt jlluc, papa iutr.it sacrisliam, et laval
locum suum,et cardinalis qui ei servit de libro rcci- pedes, el calceatur, et postea cantal Missam. In
pit lliuribulum , et incensat papam, cardinales et eundo vero idem dominus papa cum diacono capel-
omnes proelaios indutos et capellanos ordinale. Ca- lano et aliis eum concomitantibus vadit dicendo
pilulurn dicit capellanus , et praenunliatur papre Ilym- Psalterium; scholenscs vero canlant, ct alia (iuni ut
ims ct Anlipliona ad Magnificat, cl assistunt ipsi continetur in Ordine Romano; excepio quod in Qua-
papae duo diaconi cardinales, unus ad dexlram anii- dragesiina usque ad Pascha, et ab Octava Penteco-
quior, ct junior ad sinistram ; et episcopus sive sten usque ad Natale, et ab Octava Epiphanise usqtie
presbyler cardinalis, qui servit de libro, cum domi- ad Quadragesimam, in diebusferialibus, cutn dicun-
nus papa dicit Orationem. Et citm dicil, duo capellani j) lur Oraliones, sive in officio diei, sive deftinctortiin
teneniniagna candelabra argenlea cum cereis anteip- aul bealae Yirginis, in omnibus Horis debemus ge-
siim, et dicio Dominus vobiscum,junior diaconus dicit; nua flectere; et in Missa similiter debemus stare
JienedicamusDoiuhto,etpapa dieil: SitnomenDomini. flexis genibus in Orationibus ante epistolam, et post
Quo linito, redeuntad aulam papD3,ubi parala sunti cantum ad elevationem corporis Christi. In eleva-
vina intilta ctdi\ersa, etclaretuiii el species. tione vero corporis Christi, cum anlea parum de-
1S. Si vcro papa esl Rmnoe, facta ccena in a meri- beanl surgere, prosternant se ad lerram, et ado-
b sic prostraii
die, vadit cum familia sua ad sanctam Mariam Majo- rent reverenter in facies cadendo ; et
reni, ei ibi dicit Vcsperas solcmnc-scuni lola curia, stent usque ad Per omnia, anle Agnus Dei, et dant
ut dicium est, et ibi peruoctat, et canlat ibi Matuii- pacem, el iterum se proslernunt, et stant sic pro-
nas in ecclesia ipsa, et trcs cardinales episcopi, duo• slrati, quousque sacerdos corpus et sanguinem su-
de-
diaconi, cl unus presbyter juniores assistunt ei, ett mat. Quo sumplo, dum perfunditur, sedeant, el,
; > Ergo jam tunc ccena seu refectio diebus jejuniii i Nota ritum adorandi Eucharisliam in Missa ;
fiebat ad meridiem. quem ritum hodie retiuetit Carthusiaui.
 1117 ROMANIORDINES. — XIII. IU8
beant stare capitibus discooperlis ab elevalione cor- A ipsius diei venit papa cum tola curia, tuni omnes
poris Chrisii 236 usque ad sumptionem. Iterttm episcopi cardinales in pluvialibus, presbyteri in ca-
dum dicunt Oraltones post Communionem, debent sula, diaconi in dalmatica, subdiaconi in lunicellis,
genua fieciere, ct slare usque ad iinem Missic. In praelati omnes in pluvialibus coloris albi, et alii ca-
Quadragesima vero surgenl et stabunf, dum dicitur pellani, qui habent servire, in superpeliiciis, el ipse
Oraiio super populum. Tunc discooperientur capila, dominus papa cutn preiioso pluviali et nntra cum
ct inclinabuni se, dum ipsa Oratio dicitur. Missavero nuro, ei ibi fit per ipsum doiniiium papam sarino.
iinita, papa dicil Sit nomen Domini, ul moris est. Quo iinito, papa residet in faldisiorio, et legunlur
20. A primo die Quadragesimoeusque ad Pascha, per capellanum excommiinicationes; et diaconus
si papa cantat, unam tantum Oralionem consuevit cardinalis exponit, et sicut de quolibet processu.
publice dicere; capellani vero dicuut quinque, pri- Quibus leciis el expositis, vcniunl inultae candela)
inam de die, secundam A cunctis, [lertiam Oroni- accensoe, ex quibusipse papa tenet aliquas, et quili-
potens sempiterneDeus, quivkorum, quartam Exnudi bet cardinalis et prselatus lenet stiam accensam, et
qumsumus,Deus, supplicum, quintam de papa, et sic iii lerram ponit exstinguendo, diceudo Prmdicios
iil diebus ferialibus usque ad Dominicam de Pas- omnes excommunicamus; et tunc catnpatise insimul
sione. A Dominica vero de Passione in Missa usque sine ordine compiilsantur. Ethic quseri posselquare
ad Pascha diciiur lariium de die Ecclesim tum, el de B sic candclae accensoe projiciuntur. Ei respontielur
papa. Alia vero oflicia usque ad Dominicam de Lm- quod sicut cum candela accensa projicitur, exsliu-
tare, Jerusalem liunl, ut habetur in Ordine ; in qua guitur, sicper exconimunicationem ab Ecclesia Spi-
Dominica papa portat roitram cum aurilrisio, [et va- ritus sancli gratia, quac signilicalur per lucem, ab
dit cantare ad sanctam Crucem, si est Romae. Et si eis removelur; et sicut in pulsatione ordinata Ec-
esl alibi, ubi placet; et portat in manu quamdam clesia lideles congrcgat, sic in inordinala infideles
rosam auream miro opere operatam, in qtia inius dispergit. Ad lioc vero quoeri potesi quare hoc hodie,
sunt muscus et balsamum, et lenet ipsam in manu, el in Ascensione Domini, ei.in fesio Dedicalionis
dum dicit Terliam ; et dum calciatur et cum indtii- basilicae duodecim Aposiolorum bujusmodi excom-
tur, servat eam catnerarius, et juxta ipsum bodie iiiunicaiiones flant in Ecclesia Dei, cum magis vide-
servat eam diaconus. Si papa nou celebrat, etindui- rentur illis diebus silendae, cum in diebus ieslisactus
(ur pretiosis quibus induilar in Dominica de Cau- judiciales non debeant exerceri. Etrespondelur quod
dete, et tenel ipsam rosam, cum sermoeinatur, et in cst illa raiio feslorum trium. Pririio, hac die Jovis
Missa servat ipsam subdiaconus juxta ipsum qui sacramenlum corporis et sanguinis Chrisli hahuit
servit de lobalia; et dicta Missa reportat cam in principiiim, in quo omnes fideles conimunicant. Ad
inanu, et proefecto Urbis vel alteri cui placet eam ostendenduin vero quod excommunicati in hoc 11011
dare, qui adexlrat papam tencndo frenum equi pedes commiinicanl, eo die ab ecclesia exclusi oslendun-
ad locum in quo papa descendit et praecedit subse- tur. in Ascensione vero legiiur Deus rogasse pro ii-
qiiondo usque ad camerani; et papa dat ei rosam, et deiibus; unde cantat Ecclesia : Paler sancle, seiva
illc osculatur cjus maniis et pedes, et redit ad do- eos, etc.; unde oslendit Ecclesia quod pro his non
mum suam cum rosa decenler.... Si papa celebrat, oravit, et eos lales demiiiliai. ln festo vero Dedicatio-
dat rosam post descensum suum; si vero non cele- nis ostenditur locus 238 'IUI fidelibus ad adoran-
brat, dat rosam iu camera sua. Quid vero rosa liaee, dum deputatur; et quod infidelibus locus ille aper-
aurum, muscus p.t balsamum, qua; sunt inttis in ea, lus non est, in ipso die ab ecclesia expelluiilur. Et
et quod tali rdie poriatur, signiiiceni, diligenii in- hoc totuin (it pro uiilitute excommunicaiorutu, ut
quisitori servalnr. videtites se a tot bonis tantorum dieruni excludi,
21. In Dominica Ramis Palmarum fiat officium facilius ad reconciliationis gratiam condescendant.
ut conlineiur in Ordine; lioc tamen salvo, quod Ad diem vero festum respondettir quod boc non est
dum caniaiur Passio, dominus papa lenet palmarn seiitentise prolatio, sed exclusionis ostensio, et non
suam in manibus, et quibuslibet alius. Et est isla *D per viam jtidicialem, sed adnionitionem et correclio-
raiio quod illa duo repraesenlant Ecclesioelaudem et nein maieiialem. Qua pracdicatione et excoinmuiii-
improperium, quorum primum in palmis et fioribus, catione cmnplela, ftt confessio, et scquiiur indul-
alterum in Epistola et Passione Missse exprimitur ; genliae datio, quse esl talis : indigenis dalur anniis
et licet 237 Ecclesia a Gallicana rubeis ulatur ve- et XL dies : extraneis 11anni et 11 quadragenae; til-*
stibus, Romana tamen violaciis ulitur ; caelera ns- trainoiitanis III anni el ivquadragenac. Ilis qui irans-
qtie ad diem Jovis in CcenaDoniiiii fiunt, ut ponun- iverint niare iv ann. et iv quadragenoe. Ei fitabso-
tur in Ordine. lutio per papam, et ea facta vadit ad ecclesiam, et
22. in Ccena Domini in nocte et die dicunitir om- facit oninia ul continentur in ordinatione, el Missa,
nia ut continentur in Ordine, boc tatncn saivo, quod et confeciione chrisiiialis, et lotione peduin in suis
in ipso die lcgiinl tres Psalmos; lectiones de Tbre- locis, et datione presbyterii, quae ita iit. Prtelati co-
nis tres Je capella juniores, in secundo die ires se- ram papa vciiiunt, ut dictum est in coronatioiie, etc.
niores, in teniocapellanipreshyleri. Ilora verosexta El couicdit.
uNunc Ecclesia Gallicana rituin Romanum obsorvat.
1119 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNI LITURGICA OPERA; «20
23. Feria sexta Parasceve, dicitur officium nocte A h more solito. Indutus cum omni ornalu, ipse, cardi-
el die ul continelur in Ordinario. Prima vero hora nales, [et omnes prselali, et alii ascendent pnlpitum
bujus diei in consislorio anle lectum papse conve- paratum ; et sermocinatur, et omnia fiunt de ex-
niunt omnes capellani induli suis cappis et camisiis communicatione, sicut in Coena Domini. Quibus ii-
rolundis, et non forratis vel pretiosis, sed simplici- nitis, pfosequitur Missa; et ea flnita, redit Latera-
bus et cum sileniio, qui iristi facie sedent in tcrra. num. Et altende quod quolies in feslis duplicibus
Demum venit dominus papa assislentibtis sibi duo- papa vadit ad primas Vesperas, semper facit incen-
bus capellanis, indutus sua cappa simplici de scar- sum super altare, in terlio nerope Psalmo; et si est
leto non forrato, et sedet non iu sede, neque in fal- in sancto Petro, incensat altare majus, et aliud quod
distorio, sed in scabello, et per choros dicunl totum est infra in confessione, el leiiium quod est exira
psallerium coniinuatim; hoc taroen salvo, quod in exitu confessionis, in quo praenudataefuerint reli-
prsclati, si dominus papa surgeret ad absolulionem quioe beatorum apostolorum Petri et Pauli. In se-
peregrinorum, vel adalia, lacenl, et eo redeunte re- cundis Vesperis, si est Romse vel alibi, consueve-
sumil unus quod dimissum cst. Quo finito, cum aliis,, runt canlores de schola loco Hymni prosam cantare,
ut habetur in Ordinario, dicit ipse papa litaniam, si , Rex omnipotens, cum melodiis.
sibi placuerit, etOraliones. Consuevit enim hacdie, B 1 240 2j- A die Ascensionis usque ad Octavam, et
et in primo die Quadragesimae ipse dicere lilaniam; eliam ad vigiliam Pentecostes lit officium ut in die
Oraliones vero et Renedictiones semper ipse dicet, Ascensionis, et fiunt fesla inter Octavam, et dicitur
nisi fueril impeditus. Demuro fit Processio hora de- officiumbealae Virginis.In vigilia Penlecostes ad Yes-
bila in nigris vesiibus, et alia omnia, ut habenlur in! peras conveniunt papa, cardinales, et alii praelali,
Ordinario. Iloc lamen salvo, quod papa redii cumi quia snlemnes sunt et duplices; et lit prout in aliis
cappa, non cum pluviali et cum capello, si estt duplicibus, et utuntur colore rubeo hoc sero et per
eques, vel cum mitra simplici. tQiam ociavam; et si est Romac, vadit ad sanclum
24. Die Sabbali omnia fiunt ut continelur in Or- Pelrum. Et attende quod cum est in sancto Petro, in
dinario. Vesperis ipse papa tanlum incipit Antiphonam, prae-
25. Dominica sanctum Paschs, surgit papa adl nuntiante sibi priore scholse, et ultimam ad Maluli-
Maliilinum, et omncs capellani induti superpelliciis; num ; alias vero Antiphonas vicissim canonici sancti
convcniunt in capella, 239 1ll!e Dene°mata diei- Pelri el cantores scbolae proenuntiant qui cantanl;
tur esse, cum pluribus cereis et magnis faculis; ett alii vero praelaii non cantant, ibi incipiendo aliquis
demum venit papa indulus pluviali albo, quod por- Anliph. In nocte et per hebdomadam dicuntur Matu-
taredebet quotidie usque ad diem Sabbati in Missa,, C tiuo tres lectiones, sicut in hebdomada Paschse. Et
el aliis Horis, conducentibus eum duobus capellanis5 estilla ralio propterneophylosbaptizalos, ne ex longo
venit ad capellam, et officium agil, et cseiera fiuntt officiofastiditi retro respiciant. Hac die et per totam
eodcm die et per Oclavam usque ad diem Sabbali ini hebdomadam dicitur Teriia; id est vero propter Hym-
Vesperis, in quo resumit pluvialerubeum, ul in Or- num Veni creator Spiritus qui dicitur in Tertia; ei in
dine continetur, et omnia officia futiit semper usquee Missa quolidie cantalur Alleluia, Veni sancle spiritus,
ad Ascensionem, sicut in Ordinario habetur. Hoc ta- et Prosa Sancii Spirilus adsit nobis gratia; caelera
men atlende, quod die Lunse a et die Martis non co-i- officiadicuntur sicut conlinetur in Ordinario. Quarta
medit curia carnes, sed caseum el ova. Die vero) feria hujus hebdomadacdicuntur duae lectiones; unde
Mercurii vigilia Ascensionis jejunal, et lempesliveo dicto Kyrie, eleison, dicit sacerdos Oremut, sine Fle-
comedit, et parum quiescit; et postea vadit papai ctamus genua; el poslea dicitur Oratio. Qua (inita,
cum tota curia ad sanctum Petrum, et ibi cum omni ii legitur lectuf; qua lecta, dicilur Alleluia, cum suo
solemnilaie canlat Vesperas, cardinalibus el proela- versiculo; quibus diclis, dicit sacerdos Gloria in excel-
tis assislenlibus veslibus solemnibtts indulis. Uiun- sis Deo, et procedit in Missa ordine consueto.
tur colore albo in isto festo el per Oclavam, nisi,i 27. Die Sabbati dicuntur quinque leciiones, et can-
vcniat festum aliquod quod impediat. Et capellaniii O taiur Alleluia, cum versiculo ut diciiur in Ordinario,
similiter erunt omnes induti superpelliciis ; nam ca- cum Oralionibus; quibus diclis, dicitur Gloria in
pellani in Pascha, duobus diebus sequentibus, inn exceisit Deo, et procedit Missa ordine debito. Ilis tri-
Ascensione, in Pentecosie, etduobus diebus sequen- bus diebus, quanquam sinlquaiuor lempora, utunlur
tibus, et in omnibus festis duplicibus a Pascha usquee tamen rubeis vestibus, et tunica, et dalmatica propier
ad feslum omnium Sanciorum, in primis el secundiss solemnitaiem Pentecostes, et duobus diebus sequen-
Yesperis, in Matuiitiis el in Missa, si fiat de festoo tibus, ut in Pascha et duobus diebus sequenlibus, et
in capella, debent uli superpelliciis. Eodem die vi- i- in Nalivitale et in duobus diebus sequentibus. Si can-
gilise dominus papa cuni capellanis suis in sanctoo tat dominus papa, debent omnes subdiaconi indui lu-
Petro pernoclat, et dicit in capella sua Matutinum n nicellis in Missa; et isti subdiaconi debent esse parali
cutn capellanis suis, et mane in sancto Petro canlatit duodecim in Ccena Domini, ut lavenlur pedes eorum,
Missom, et anle Missam dicit Tertiam, et induii see ut continetur in Ordinario; et debent portare sepiem
» Nempe oo Induum Rogatioiiuru, quae abstinentia hodie quoque servatur, non vero jejunium in vigilist
Asceusionis.
 1121 ROMANIORDINES. — XIV. 112»
candelabra cum laeulis, et crucem in processione; et A Hosanna. De istis antiqmtus duaefuerunt m Lcclesia
debent etiam canlare Pairem omnipotenlemde Credo, Dei; Grsecaet Latina; et earum quselibet cantabat in
cl Sanclus in ipsa Missa; 241 et associatur diaconus Symbolo fldei, et eliam Iaudibus in sanclis. Verum
cardinalis, cum vadit iegere Evangelium; et in vigilia quod postea Grsecanon duravit, subdiaconi posl San-
Paschse debent legere lectiones, el ire ad fontes, et ctus silenl.
facere litaniain. Si quscratur quse est ratio, quarc sub- 27. In Dominica prima post festum Pentecosies,
diaconi sic canunt aliqua, et postea non canunt, re- quse caret Octava, die Sabbati in Vigilia ipsius Domi-
spondetur quod stalum Ecclesise primitivscreprsesen- nicseusquead Dominicamprimam deAdventu Doniini,
tant. Idcircoque tres linguseiti Missa cantant, Laiina, flt officiumde die et nocie, ut contineturin Ordinario,
Graeca,et Hebrsea.Latina in introitu, Epistola, et Evan- el utitur Ecclesia colore viridi.
gelio, etOrationibus, Graeca Kyrie, eleison; Hebraea,

ADMONITIO IN SEQDENS ORDINARIDM.

In apographo illustrissimi Ciampini, a quo nostrum exemplum accepimus, nullum aucloris nomen exstat
sequenti Ordinario praeGxiim.Al quoniam in CseremoniaiiPelri Amelii, quod huic proxime (si Incus paliatur)
succedel, liber Jacobi Gaytani laudatur muliis in locis, nempe in capitibus 24 el 25, S2, 57, 58, 76 ei 85,
quse omnia loca in subjecto reperiuntur Ordinario, non dubilo prsedictum Jacobum Gaietanum ejusdem Ordi-
narii esse auciorem. Fuit autem Jacnbus diaconus cardinalis sancli Georgii in Velo Aureo seu Velabro, crea-
tus a Ronifacio VIII, cujus et ipse nepos erat; idemque floruit sub pontificaiu Renedicti XI, Clementis V,
Joannis XXII, Nicolai V, Benedicli XII, ei Clementis VI, sub quo vivere desiil. Legalur sequeniis Ordinarii
caput 117, in quo mulla referuntur de crealione quorumdam cardinalium, qui a prsemissisponiificibns creati
sunl, teste ac spectante (ut videtur) auctore; quem proinde Jacobum Gaietanum appellabimus, suffraganie
242 Praeter Amelium Augustino Patricio, qui eumdem Jacobum Gaielanum laudat in lib. n cap. 60, de lec-
tione Grseca prophetiseprimoe in Sabbalo sancto, de qua hic in cap. 95. Necobstat quod in sequenti Ordinario
quaedam afferuntur ex Cseremonialicardinalis Roihomagensis de Stoutavilla, qui ab Eugenio IV crealus est.
Hoecenim postmodum addita sunt ex Cseremoniali Pelri Amelii episcopi Senogalliensis; cujus exemplo, quod
olim fueral in poieslate Guillelmi cardinalis de Sioutavilla, usus est auctor prsedictarum additionum. Ita eiia.m
Cseremoniali Petri Amelii nonnulla inserta sunta Petro Oloycensi episcopo, qui vixit poniilicatu Martini V.
JJunc vero de prsedicto CaeremonialiPeiri Amelii sub nomine cardinalis Rothomagensis ssepius hic citato sen-
sum esse patet ex ultima additione apographi Ciampiniani; in quo ea quse apud Peuum Amelii legunlur
cap. 143, de poniiiice segrotanie, referuntur ex Cmremoniati domini Cardinalis Roihomagensis de Stoulavilla,
quem edidit dominus Pelrus Senogalliensisepiscopus; ex quo libro sunl omnet postillmpositm stiperius in margi-
nibus in diversis locis. Nulltim itaque dubium reiinquitur plerasque ex illis additionibus excerptas fuisse ex
Cseremoniali Peiri Amelii, id est ex illo ejus exemplo quod olini fuerat cardinalis Rothomagensis.

ORDO ROMANUS XIV,,

V'

ORDINARIUM S. R. E.
jauctore, ut videtur, JACOBOCAIETANOcardinale.
240 L Modus qui servari consuetil per dominos car- B ' polestas duret usque ad consumplionem candelm seti
diuales, quando insistunt super electionesummi non- faculceex consensusingulorum accensm; el promiltimus
tificis, el eligunt per viam procedere compromissi. nos illum pro Romano pontifice habiluros [AL, intui-
In nomine Domini amen. Anno Domini miltesi- turos], quemprmdicti compromissariiin forma prmdicla
»io, elc, dieJovis sexla, die mensistalis. Nos episcopi, duxerint eligendum.
presbyteri et diaconi S. R. E. cardiuales, omnesel
II. Qualiler proceditur ad eleclionemsummipontificis
singuli in consislorio existenles, videlicelego Ostiensis, viam scrutinii,
ct sic de nomina- per
ego Albanensis, singulis episcopis
tim. Deinde fiat idem per ordinem de presbyieris no- Si in eleclione Romani pontificis velint cardinales
minatim ; et postea de diaconibus per ordinem : Dia- per viam scrulinii procedere, solent eligi tres scru-
coni cardinales tractanles 247 de electione pontificis talores collegii, et alii ires scrutatores scriitatoriiiu.
elegimus et eligimusper viam procedere compromissi, Modus autem scrulinandi et deponendi votum in
et unanimiter, el concordiier, nemine discrepanle, ele- scrutinio in porta talis es>.
gimus compromistarios venerabilet Patres dominos N.. Nos eligimus ires scrutatores collegii, prout cardi-
episcopum, etc, fralrem N. presbyterum, etc, el L. nales concordaverint, puta frafer Nicolaus Ostientis
sancli Angeli diaconum cardinalem : quibus damus episcopus, fraler N. tituli sancti Eusebii presbyler, et
plenariam polestalem providendiRomanmel universati Neapoleo sancli Adriani diaconus cardinalis; et eli-
Eccletimde paslore, sub hac forma, videlicel quod duo guntur immediate tres alii scruialores scrutatorum,
ex eis possint eligere terlium de se ipsis, el omnes tres puta dominus Berengarius Tusculanus episcopus,
concorditer de cotlegio, vel de extra possinl Romanm Arnaldus tit. sancim Priscm presbyt., el N. suncli
univeriuli Ecclesim providere. Et volumus quod dicla Nicolai in Carcere Tullianen. diaconus cardin.
1123 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNILITURGICA OPERA. 1124
III. De scrutatoribus scrutalorum. }A supra, et sic dc aliis. El 249 ut rneJms cardinal^s
Primo prsedicii scruiatores scrutaiorum remanent sin^uli coniprebendant deposiiiones fratruin, idem
!ii consistorio, et sedentcs scrutantur secreto et diaconus lcgit cas bis vel pliuies.
singiilalini vota scrutatoruni collegii, el in scriplis Lectis deposiiionibus singulorum de collegio,
redigunt; primo videlicet episcopi, seciindo presby- scrumores scrutaiorum pelunl, an placeat onmibus
teri, lertio diaconi scrutatorum, quse voia diaconus qtiod aperianlur et publicentur in communi deposi-
scribere consuevit. lioues scruialorum collcgii. Et respondentibus qtiod
Scrutatis votis scrulalortun collcgii, ut prsedictuiu placet; diaconusscrutator soruialoruiu, puia dominus
csi, recedunt de consisiorio scruiatores scruiatorum, /Emilius, le^it utscriptuin est, videlicet, In nomine
portanies secum secrcte deposiliones scrutatorum Doniini amen. Ego frater Nicotaus Ostiensiset Vel-
collegii praedictas, et remancnt in consistorio soli lelrcnsis episcopusnominoel eligo, elc, ul supra, et
scruiatores collcgii,v. g., OsiiensisNicol.ius et Nea- sic de aliis scrutatoribus scrutatorum ; et u( nielius
poleo 248 supradicii; ct consequuntur cxtcri car- cardinalcs singuli coinpreliendant deposiiioncs fra-
dinales in ordine antiquilalis quantum ad slaluin trum, idcm diaconus, pula dominus ^Emilius, legil
cardinalatus : primo episcopi, secundo preshyleri, cas bis vel plttries.
lerlio diaconi secrete et singillatim sua vola depo- B ] Post baec non fit collatio meriii ad meritum, zeli
nutit; el ipsi etiam scrutatorcs scrutalorum , ul alii ad zelum; sed solutn numeri ad numeruin. Aliquis
suo ordine ct loco deponunt; qu.e vota cardinaliuni alius diaconus cardinalis scribit in aliqua cliarta
diaconus cardinalis untis ex scriiiatoribus coilegii, omnia iiomina dominoruin cardinaiium siugulatini,
puia dominus Neapoieo, scriliere consuevit. per buiic niodum qui scquiiur, ut collalio nuineri ad
Nolandum quod scrulalores, lam collegii, qtmm numerum (iat ut debet : DominusN. Osiiensiset Vei.
scrulatorum, et cardinales, sua voia deponunt, cum letrensis episcopushabel.... Dominus N. Tusculunus
6edent et lencni bureirum, si voluut; nisi forte ev episc. hubel.... Et sic ponunltir per ordinein suaean-
devolione vel revereniia aliquis cardinalis slare vellel liquilatis omnes episcopi. DomiitusISicoiauslil. sancti
buretro deposito, dum depouii. Eusebiipresbyiercardinalishabel... DominusAnaldus
IV. Modusvero deponenditalis eU. lil. tanctm Priscm presbyter cardiu. habel..,. Et sio
Ego Jacobussancli Georgii ad VelttmAureum diac. ponunlur per ordiuem omnes piesbjleri. Domiim
cardinalis nominoeteligo venerabilempatremdominum Neapoleo sancli Adriani diaconus cardin. habet...,
Matthceuinsanclm Marimin porlicu dittcon.cardinalem Dominus JEmilius sancti Nicolai in Carcere Tulliano
insummuin ponliftcem.Et nolandum, quod caulela; _ diaconuscardin. habel.... Etsicponuiiiur per ordinem
cst ct decentiac quod scrulator oninem dat deposi- omues diaconi. Fiat itaque numeri ad nunierum
lionein scripiam ipsi deponenli, ne per incuriam in collaiio, ui sequilur.
aliqtio sit erralum. Natn a capite rcincipit diaconus unus ex scrma-
Et quia unusquisque polest iu scrutinio noiuinare loribus eoliegiji,puladominusNeiipoleo, legere scru-
uiitini vel plures, potest sic dicere : Ego Jacobus linium per ordinem, ulscriplumest. Ego Berengarius
sanctiGeorgiiad VelumAureum diac. curdin. nomino Tusciil. episcopus noinino et eligo venerabitesPalres
el eligo dominutnMatlhmum,elc, et doininum Nico- dominosN. Osliens. cpiscopum,N. lit. tancti Eusebii
luum Ostienscm epkcopuin in summuin pontificem. presbyterum,N. sancli Adrianidiaconumcardin., clc,
Velsic : Ego Jacobus sancti Georgiiad VelumAureum ut supra. Et alius diaconus cardinalis qui scripserat
diac. carflin. notninoel eligo domiuumMauhmum,etc, nomina cardinaliuin, ut supra in cbaria, addi.l ubi
et doininum Nicolaum Ostiensem de htliis; de extra dicebalur, Dominus Ostiens. tl Velletrens. episcopus
venerubdemPalrem dominumPampanianumepiscopum Itabct dominum Berengarium Tusculan. cpiscopum.
Parmensem, in summum pontiftcem.El sic unuin vel DominusNicolaus tit. sancli Eusebii presbyler cardin.
plures, sivc de intus, sive de extra, sive parlem de Itabet250dominum Tusculanumepiscopum.Doniinus
intus, sive partem de exlra, prout et quot voluerint, D Neapoteosancti Adriani diaconuscardinalis, doiniinim
deponens polcrit nominare. Decetttioelauien est, ct Tusculauumepiscopum.
fortassis expedientioe, quod non inulti ab tino iu Clierius diaconus, scilicet dominus Neapoleo, pro-
scruliuio noiiiiiieutur, Iicat liodieab aliquibus cunira- sequilttr, et legit scrutinitim : EIJOArnaldus Sabincn-
riutn observetur, cuiu in scrulinio iiomineiit'valde sis episcopusnoininoet eiicjovenerabilesPalres, domi-
mullos. nos videticet Tusculanum episcopum, Arnaklutn tit.
Complelis depositionibus singulorum, omnes do- sanclm Priscm presbyterum, JEmitium sancii Nicolai
niini cardinaies ad consistorium revocantur; et sin- in CarcereTuUianensi diaconum cardinalem, etc, ut
gulis in suis lociset ordinibus more solilo residenti- supra, el ArnaldumsanctmMctrimNovmdiaconumcar-
bus , petunl scruiaiores collegii an placeat omnibus dinalem. Et proediclusdiaconus qui scripserat noinina
qttodaperialur scrulinium, el in communi publicctur. in charta, ut supra, adtlil ulii dicebatur, Dominus
Lt rcspondenlibus quod placet, diaconus scrulator BerengariusTusculan.episcop.habetdominumSabinen-
collegii, puta douiinus Noapoleo, legit ui scriptum setn episcopum.Dominus Arnaldns lil. sanclm Priscm
esl, videlicct : in nomine Doininiamen. Ego Beren- presbyter card. habeldominumSabinensemepiscopum,
qarius Tnscatanus episcopusnuminoet eiigo, eic, ut DominusNicolaus sancli Nicolai iit Carcere Tullian.
1125 ROMANIORDINES. - Xiy. fisp
rfiaconttscard. ItabetdominumSabinensem episcopum. ,A compromittentibus collationes babere, sed differen-
Etttlleriusdominus Neapoleo diaconusprosequitur, ier, quia quando tractant de se ipsis, ille de quo
ei legit scrulinium, et alius diaconus addit nomina Iraciatur secedit in partem; quando vero de com-
cardinalium in locis suis, prout nominati sunl a di- promitlentibus, et in communl, et inter se possunt
vcrsis. loqui de absente.
Quibus expietis, praedictus diaconus, dominus Hsec commendationes et laudes, et verba verinlia,
Franciscus sancloe Marisein Cosmedin, diaconus car- quibus compromissarii utuntur cum de fratribus
dinalis qui susbcripserat nomina, cl addiderat ul supra, suis, vel aliis loquenlur, habeantur pro confessione.
legit prsedictam chartam cum suis additionibus per Et ad vitanda pericula quse possent sequi, solent
hunc modum. compromissarii invicem condicere 252 et proccr-
VIII. Singularia qttmdamin electioneRomani ponlificis tariquod nihil quod dicunl babeaturpro efficaci con-
observantur, ut infra scribitur. sensu, nisi unusquisque eorum consensum suum in
Non solent citari absentes qui sunt extra terram , scriplis redigat, quo redacto, ita quod quilibet suum
ut sunt duoe partes collegii; sed sic possunt esse re- consensum scripserit, et tunc solet dici quod con-
liqui in vicino quod praesentes condicunt se certa die sensum revocarc non possenl, et ipsum collegiuiii sic
inccepturos super negotio electionis procedere, qui B jntelligit quod condicanl et protestentur, et ipsis non
dies per aliquem ve! aliquos amicos absentium potest conlradicentibus vel protestaniibus.
notilicari eisdem. Compromissa ut c-lurinium fiunt sine scriptura,
Solent eligi tres scrulatores collegii, et alii tres sed tulius est cum scriptura.
scrutaiores scrutalorum. Duse parles collegii requi- An compromissarii, postquam electi fuerint, pos-
rantur vocem in electionehabeinium, non computato sint revocare, elc. Respondeo sic, a duobus partibus
electo. compromittentium re iniegra, scilicet papa non facto.
Forma decretalis Quia propler in omnibus suis ca- Quae hic dicunlur quse non sunt de jure, tandiu
pitulis non servatur. sient firma in hac vacalione, quousque totum colle»
Sufflcit quod in idem tempus certum sit duas partes gium et singuli, vel duse partes tolius collegii vocem
concurrere in eamdem personam, ea non computata, in electione habenlium ea duxerint immutanda.
et eam eleciam 251 a duabus parlibus et reeeptam. Uodie in con»islorio, absenle latnen Tusculano nec
Solet etiam fleri ex consensu duaruni pariium com- requisito, fuerunl lectse istse observantiae. Et placuit
munis eleclio, licet forsan non sit de subsianlia, ut quod ista deberent servari. Addidit tamen unusquod
communis electio subsequalur, ex quo electus a dua- G ista essent sicut iuerunl hacienus, et secundum sa-
bus partibus nominatur et rccipitur per conseiisum nuui inlellectum sine fraude; el lameu 11011 fucrunt
adhibitum in scrulinio, vel per accessum. petita consilia circularia, nec scio quod omnes con-
Non flt collatio meriti ad merilum, zeli ad zelum, sensere.
sed solum numeri ad numerum, etiamsi efficiamr a X. De inveslilione papatus fienda per priorem diaco-
majori parle collegii nominaius, norum cardinalium post electionemin papam elecli.
Unusquisque potest in scrutinio unum nominare, Romana ecclesia pastore vacante, ille qui fuerit
vel plures, similiter ad unum accedere, vel ad plu- concorditer ab omnibus cardinalibus, vel a duabus
res. partibus eleclus iti papam, vel ab universali Ecclesia,
Si per disposilionem in scrutinio factam, duo vel Romanus pontifex habealur : qui sit fuerit ab.-ens,
plures a duabus partjbus eligantur, sive elecli har vel de collegio cardinalium non fuerit, ad locutn iu
beant probabiliter duas parles, sive inter bujusmodi quo-cardinales sunl in consistorio veniro debet vo-
duas partes habeutes unus habeal plures quam alier, calus et eo eleclioni de se factse conseiisum prae-
sive non, nulli ex taliter electis acquiritur; sed est stanle, 'prior diaconorum exuit eum cappa, siva
reincipiendum a capiie, ac si nihil penitus aclum chlamyde qua ulilur, et ponit ei, si non habet, al-
esset. j) bam, rochelum, camisiam, et ornamentum ad mo-
Similiter si in eodem concursu per accessum im- dtim presbyteri super humeros, si est presbyter; vel
perceptibiliter, aut in confusione vocum principales super laevam paiiem, si est diaconus, et iion iti pre-
duos parles habereni, neuter esset. sbylerii ordine conslilu(us; et postea ponit ei uian-
Si plures ab aliqtio nominentur in scrutinio, quo- tunt , et dicit, lnveslio le de papalu Romano ut
rum unus primo, alius secundo, tertius lertio, et sic prmsis urbi et orbi, et iradit ei eliam annuluni, quo
de aliisnominentur; omnes intelligunlur nominati in uli consuevcrunt prsedecessores ipsius, et ei mitram
eodem momeuto, et nulli ex scripturse ordine jus compelentem lempori super caput imponil; e! peteiis
majus acquiritur. ab eo quo nomine vocari velit, ipsum eo 253 n0"
IX. De via compromissi. mine quoei placuerit vocabunl; quo facto, facit eum
Ad viam compromissi non proceditur uno volcnte sedere in sede, sive in faldisiorio ; et deposiiis com-
scruiiniuiti, cum sit magis ordinaria via scrutinii. nmnibus calceis, si habentur ruhea calceainenta pa-
Non valet compromissum, nisi onines conseuliaiit, palia, calcialur eidem. Et sic cardioales omnes per
cum sit decentise, non necessilatis. ordinem, primo episcopi, secundo presbyteri, lertio
Compromissarii solenl el de se ipsis, et de aliis diaconi, veniunt coram eo flexis genibus; et idsni
1127 APPENDIX AD S. GREGORH MAGNILITURGICA OPERA» 1128
eleclus ipsos ordinate ad pedera recipit et ad pacis jA ponitur pretiosissima mitra in capite, et datur sibi
osculum, necnon et omnes alios capellanos suos, ac annulus pontificalis per eumdem episcopum; et cu-
cseteros clericos etlaicos venienles ad ejus reveren- bicularius primum annulum imponit digito sunuiii
liam, inflmos, majores et mediocres. Quibus expedi- ponlificis. Et dum dominuspapa dalmalicam recipii,
tis, cruce prseeunte papali ducilur processionaliter a ipse episcopus induit se superpellicio, amiciu, et
cardinalibus, el a lola curia ad catliedralem, vel ad pluviali coloris diei, et portat mitram simplicein.
aliam inajorem ecclesiam loci, in quo est curia, si Cum autem dorninus papa planetam induit, venit
locus iu quo eligitur civitas non existil; in qua ec- idem episcopus ad latus summi ponlificis; el accepio
clesia ad altare ducitur, ei anle ipsum allare pro- anntilo de manu acolyibi, ponit eum in manu do-
stratus oral diulius; et dum orat, Te Deumlaudamus mini papae paraii omnibus paramentis et miira so-
ab omnibus clericis solemniler decantatur; quo de- lemnibus, et cubicularius ponit primum annulum. Et
cantalo, prior episcoporum dicit Paier nosler, et suf- episcopus, accepta navicula cum incenso de manu
fragia consuela, et Oralionem Omnipolenssempiterne acolylhi, porrigit eam papse, et osculatur manum
Deus, miterere electo nottro. Qua linita, idem electus ipsius; et imposito incenso in thuribulum per pa-
surgens ab Oratione dicit Sit nomen Domini benedi- pam, episcopus vadit ad locum ubi sunt alii episcopi
ctum, el facit benedictionem; qua explcla, reverenier cardinales processionaliter ordinaii, factis impensis
osculatur altare, et ul ordinaie venit ad ecclesiam, B obsequiis quse fieri solent el impendi quando Ro-
sic redit ad cameram suam, et signando semper in mani pontifices parantur, salvo quod tunc in ipsa
eundo et rcdeuudo. Et postquam rodieril ad came- Processione non portat pallium, ut infra se-
quod,
ram, deponit pluviale et miiram, et assumit rubeum quitur, accipiet in aliari; quam processionem ordi.
inaniellum, ac habere debet caligas de panno rubeo nat archidiaconus, vel prior diaconorum infra scriplo
sine pedtilibus et constaphilibus, et infulam rubeaiu modo.
de scarleto, et postea parvos calceos de paimo eo-
el calceos ad medium crus de 255 XIII. De processionequaliter fieri debet.
detn, religiosos usque
corio rubeo, el tunicas et vestes de scarleto albo, ei Procedit subdiaconus cum cruce, indutus tunicella
Hunc sequuntur abbales,
desuper pannos albam caniisiam; ei erit sitbcinctus propler solemnitatem.
Posi hos vadunt presbyleri
cingulode serico rubeo super camisiam; el ipsa ca- episcopi et archiepiscopi.
misia erit ita longa, quod elevala competenter super cardinales, quos sequunturepiscopicordinalessecun-
dum priorilales suas. Post hos vadunl acolylhi cum
ipsuin cingulum reflectatur.
navicula , thuribulo et incenso ; posl ipsos septem
XI. De pronunlialione nominis assumpti per eleclum
in papam fienda populoper priorein diuconorumcar- subdiaconi cum lunicellis, portantes septem candela-
dinalium narrando modtim eleclionis. bra cum facula; in niedio quorum vadil ille qui dic-
G
Cum aulera prsediclae Romanoe Ecclesiaefuerit de lurusesl Epislolain, porians libruro Evangeliorum,
et cum eo qui lecturus esl cpislolani Groecaro; et
paslore provisum, prior diaconorum dictam electio-
nem populo annuniiat, dicens: Si placel ave annunlio post eos qui lecturus est Evangelium graccum. Dia.
vobis gaudium magnum, vel aliud thema sicut place- coni cardinales sequuntur ordine suo , inter quos
bit; et narrat quomodo 254 concordiier, vel a dua- est ille qui dicturus est Evangelium, ultimus vel cum
bus partibus cardinaliuin per viam scrutinii, com- ultimo duodiaconicardinales, unusa dexlris, et alius
promissi, vel Spiriius sancti de collegio, vel extra a sinistris, duciittt dictum papam , circa quos est
collcgium elegerunt, nominando ct Laudando perso- Subdiaconus qui servit de mitra portans tobaleara.
nani elecii, et pronunliando noroen de uovo assum- XIV. De.Benediclionedanda per papam in Pro-
cessione.
ptum.
XII. De episcopo in papam electo, et ejus Benediclione , Proc-dens aulem dominus papa sic processionali-
el coronalione. ler per ecclesiam, continue benedicit. Cum autem
Episcopus qui iu papam clccitis cs(, non consecra- pervenerit ad chorura , obviant ei tres presbyteri
lur denuo, sed henedicitur aliquo die Dominico, quo> cardinales, qui aplant ei planetam, quos ad pacem
et coronatur; ct descendens de palalio suo apudI D recipit, ct ipsi osculantur cum rev.erentia pectus
siiiiclum Petrum, inirat ecclesiaui niore solito cumt ejus. Inde proceaens vadit processionaliter usquead
rubeo pluviali, et milra in loco solito. Oratione fa- allare, sed non ascendit ad allare. Tunc facta con-
cta, reccptis omnibus cardimdibus et praelaiis ad re- fessione ascciidilsedem prscparatam non eininemio-
verenliam, el dicto Sil nomen Domini benediclum,ett rem, scd sedet in faldislorio in plano posilo iuler
rcsponso Ex hoc nunc et usque in smculuin, et Rcnc- altare, et sedem eminentiorem ; et ibi coram ipso
dictione data, vadit ad vestiarium, capellam videlicett veniuiil Albanensis, Porluensis etOstiensis episcopi,
sancli Gi egorii; et ibi servilur ei per episcopum ett vel arcliipreabyter Osiiensis , si non sit episcopus;
diaconum cardinales ad hoc assumendos, et per prio- qui Albauensis dal primum orationem, scilicet:
rem diaconorum, scu per prioreui hasilicoe, qui ett Oremus. — Deus, qui adesse non dedignaris ubi-
portat milram , et annulum , el habei ferulam ; ett cunque devola tnenle invocaris , adesto , qumsumus,
ibidein cleclus in papam induitur omnibus paramen- invocalionibusnoslris, el huic famuto luo N. quem ad
tis pretiosis et solemnibus aptis tempori et diei, ett culmen apostolicum commune judicium lum plebit
1129 ROMANIORDINES. — XIV. 1130
elegit, ubertalemsupernm Benedictionisinfunde, ut sen- A tifici el universuli papm vila; et sic dicitur, ct re-
tiat se tuo munere ad hunc apicem pervenisse.Per, etc. spondelur ler. Ilem idem prior dicit Salvator mundi,
Secundam episcopus Porluensis. judices et scriniarii respondent Tu itlum a.djuva; et
Oratio. — Supplicalionibus , omnipolens Deus, sic faciunt ter. Ilem idem prior dicit bis Sancta Ma-
effectum consuelm pielalis impende, 256 el gralla ria; et illi respondent Tn illum adjuva. Eodem modo
Spiritut sancli hunc famulum tuum N. perfunde; ul dicit tantum semel,
qui in capite Ecclesiarum nostrm servilulis myslerio Sancie Mkhael, respondetur Tu illum adjuva.
tonstituilur, lum virtutis soliditale roborelur. Per. Sancte Gabriel, resp. Tu illum adjuva.
Terliam episcopus vel archipresbyter Ostiensis. Sancte Raphael, resp. Tu illum adjuva.
Oraiio. — Deus, qui apostolum tuum Pelrum inler Sancte Joannes Baptista, resp. Tu illum adjuva.
cmteros coaposlolos primatum lenere voluisli, eique Sancte Petre, resp. Tu illum adjuva.
universmChrislianitatis molemsuperimposuisli, retpice Sancte Paule, rcsp. Tu illum adjuva.
propitiut, qumtumus, hunc famulum luum N. quem de Sancte Andrea, resp. Tu illum adjuva.
humilicathedra violenler tublimatum in ihronum ejus- Sancle Stephane, resp. Tu itlum adjuva.
dem apotlolorum principis sublimamus; ui sicut pro- Sancte Leo, resp. Tu illum adjuva.
feclibus tantm dignitatis augetur, ita virlulum merilis R Sancte Gregori, resp. Tu illum adjuva.
cumuletur; quatenus ecclesiasticmuniversilalis onus le Sancte Benedkte, resp. Tw itlum adjuva.
adjuvante digne ferat, et a te, qui es beatitudotuorum, Setncte Saba, resp. Tu illum adjuva.
meritam vicemrecipial. Qui vivis. Sancta Agnes, resp. Tu illum adjuva.
Et vero quod primicerius cum schola , postquam Sancta Cmcilia, resp. Tu iltum adjuVct.
primo papa pervenit ante altare, canlabit Introitum Sancta Lucia, resp. Tu illum adjuva.
et Kyrie, eleiton, caniu Romano; etstansin faldistorio Sancte Basili, resp. Tu illum adjuva.
in plano posiio recipit dominus papa domincs cardi- Dicit Kyrie eleison ter, et respondetur ter Kyrii
nales omnes, tam diaconos, quam presbyteros et eleison.
episcopos et prselatos, ad pedem et osculum. XVII. De Epistola Lalina et Grmca, et EvangelioLatino
XV. De pallio dando papm per priorem diaconorum et Grmco,cantandis super pulpilum.
cardinalium. Et postea omnes simul una et alta voce dicunt
Quibus receptis, venit ad aliare , ubi est desuper Kyrie eleison, 258 et laudibus finitis, legitur Epi-
pallium paratum, per priorem diaconorum capella- stola Latina et Grseca subsequenter super pulpitura,
norum, sive per priorem basilicaeSancise sanciorum; sic etiam Evangelium Latinum et Grsecum.
et duo priores diaconi cardinales tenent pallium C XVIII. De indumentis episcopi cardinalit.
ipsum, et tunc prior illorum duorum solus dat pal- Ille vero episcopus cardinalis qui servit papse
lium pontifici sub his verbis: Accipe pallium, pleni- debet esse indulus superpellicio, amictu et pluviale ,
tudinemtcilicet ponlificalis officii, ad honorem omni- et habere mitraro simplicem, et sic Missa suo ordina
potentis Dei, gloriosm Marim virginis ejus genitricis, procedit usque ad finem; et communicabit cum
beatorumPetri et Pauli, ac sanclm RomanmEccletim. solemnitate, non super altare, sed ad sedem emi-
Et aptato pallio ipso super eum cum tribus spinulis nentem.
aureis, ut est moris, ascendit sumraus pontifex ad XIX. De corona, qum vocatur regnum , imponenda
altare, et facit incensum; ei demum redit ad emi- papceper priorem diaconorum cardinalium.
nemem sedem, et recipit omnes cardinales ad oscu- Post Missam idem summus pontifex dicit Sit no-
lum pedis et oris, et dicit Dominus vobitcum, vel men Domini benedictum, et respondetur Ex hoc nunc
Pax vobit, sive Gloria in exceliis Deo, ut dies requi- etusque insmculum. Hujusmodi autem episcopus qui
ret; et dicit Orationem Dominicsealte, etaliam dicit servit non dicit Mulios annos; sed omnibus rite per-
pro se secreto ; qua Oratione complela , et secuta actis, ipse summus pontifex et omnes cardinales et
responsione Amen, papa residet in sede, et prior alii prselati el subdiaconi, quilibet in gradu suo,
diaconorum cardinalium porlans ferulam in manibus D induentur veslimentis preiiosis albi coloris, episcopi
257 cum diaconis et subdiaconis scriniariis, et judi- pluvialibus, presbyleri casulis, diaconi dalmaticis ,
cibus, omnibus indutis solemniter, desccndit ame subdiaconi tunicellis, acolythi superpelliciis et alii
altare, et facit duas acies sive iilas, unam ex una capellani; arcbiepiscopi, episcopi, abbates , patriar-
parte, et unam ex reliqua, scqualiter dividendo , ita cboe pluvialibus; etjudices et scriniarii, similiter et
quod in qualibel acie sint de quolihet ordine; et advocati erunt induti pluvialibus; et primicerius in
pnnit primo diaconos juxta altare , secundo subdia- pluviali et mitra, et canlores in superpelliciis. Et
conos, lertio judices, quarlo scriniarios in ordine. papa oninia pretiosa ornamenla habebit, et pallium,
XVI. De Laude incipienda per priorem diaconorum et mitram optimam et cbirotbecas, etannulum pasto-
cardinalium rubrica. ralem; et sic cum omnibus venit vel ad portam , vel
Tunc ipse prior diaconorum incipit laudem sic ad gradus ecclesiae; et ibi prior diaconorum cardi-
alta voce, quasi legendo, Exaudi, Christe, et judices naKum exirahit sibi mitram; et ponit ei coronam,
et scriniarii riespondent similiter in canlu , quasi quse vocatur regnum, in capite, tolo populo accla-
legendo : Dominonotlro N. a Deo decrelotummopon- mante Kyrie eleison; et sic cum onini ornatu quiji-
PATROL, LXXVIII. 36
 H-31 APPENDIX AD S. GREGORH MAGNILITGRGICA OPERA. 1152
bet cardinaJis et praelatus cquilat equum cooperlum A , sotium glorim teneat. Et idem dominus papa stando
panno albo ; subdiaconi vero , capellani, sciiniarii, juxla ipsam sedem, accipit tres pugillatas denai iorum
el alii equitant ornate vestili, non tamen equos de gremio camerarii, et projicit inter popuium, di-
coopertos. Papa equitat equum faleraium , non cens, Argcntumel aurum non eti mihi, quod cmtem
cooperlum a paiie anieriori, ex parte vero posteriori habeo, itoctibido. Et tunc duo cardinales minislrant
cooperlum de scarleio. ei, et aecipienies ettm ducunt ad ecclesiam sancti
259 ^' De ordine Processionis post Missam, spec- Salvatoris per viam, ubi eratdicta portieus.
tanle ad prioretn diaconorumcardinalittm. Venientibus autem eis a dicta sede siercoraria,
Sic omnibus equos ascendentibus, prior diacono- acclamatur D. N. sanctus Petrus eiigil. Sicque ducl-
rum cum ferula ortlinat Proccssionem hoc modo. lur per dictos cardinales usque post altare, et ibi
Primo prsecedit equus domlni papae faleralus ; orat; qdo intranle et oranle , canialur a canonicis,
secundo vadit subdiaconus cum cruce; teriio duo- Te Deum laudamus. Postquam vero oraverit, dicit
decim bandonarii cum dundccim vexillis rubeis, et super allare et super populum Sit vomen Domini
iluo alii cum duobus cherubin in cameri [Forte, benedictum, et respondetur Ex hoc nunc et usq: t in
cainurinis] in lanceis ; quarto duo, qui hodie non smctilum; et postea ducitur ad sedem euiinenteiii
' marmoream, et ihi rccipit Lateranenses canonicos
suni, praefecli navales, induti pluvialibus; quinto B
scrinarii, sexto ndvocaii, septinto judices, octavo ad pedem ei osculum; quo facto, ducitur per cardi-
caniores , nono diaconi qui legunt Epistolam et nales ad palatium Zachariae papse, quod vulgariier
Evangelium in Groeco; decimo abbates foreuses , i, diciturCasa Major, et venit ad portam palatii. Inde
umlecimo episcopi, duodecimo arcbiepiscopi, decimo isilral palatium per ccclesiatn. Intra portam , qua
teiiio a'bbales Urbis, decimo quarto patriarchae, et ascemlhur nd dictum palalium, et p»rtam ipsius pa-
episcopi cardinales, decirno quinio presbyieri cardi- latii, poniiHr faldistoiium, ubi sedet dominus papa ,
nales, decimo sexlo diaconi cardinales, decimo fep- in illis scilicet gradibus ubi solet sedere quando
timo dominus papa, et subdincontiscttm tobalea , ct cantatur Gtoria, laus, etc, et ibi papa sedenlc, prior
serviens qui portat umbraculuin. Sic venil proceii- prcsbytcrorum cardinalium, ordinatis judicibus et
sionaliter usque ad Lateranum ad sedeui stercora- scriniariis in filo, facitibidem laudem, sicutdiaconus
riain, ubi cum descendii de eqtio, deponit regimtn et cardinalis fecerat in Missa ante Epistolam postOia*
assuinit mitram. tionem in basilica sancii Peiri. Poslea ducitur ab
Procssionaliter aulem procedeus a scalis beati ipsis cardinalibus per palalium usque ad portam cc-
Pelri, postquam equitaverit ttsque ad dictam sedem clesioesancti Silveslri, ubi sunt duoesedes porphy-
slercorariam per viam Sacram seu papoe, (iuut in' C relicse, et papa sedet in illa quaeest ad de.xtram, ubi
eodem loco equilationis post eum per senescalcum prior basilicae sancti Laurenlii dat ei ferulam, qtiae
vel alium ler missilia seu jactus pecuniae,ut alias in est signum correctionis el regiminis, et claves ipsius
-tribus locis liunt missilia , scilicet ad lurrim de basilicae et sacri palatii Laleranensis, in quibus
Campo, ubi unus de famiiia papoefacil nlium jacium significatur potestas ciaudendi et aperiendi, iigandi
stando ih loco aliquo eminentiori; et ibi dominus atque solvetidi; el cum ipsa ferula et clavibus accedii
papa stat, et veniunt illuc Judoeicum lege , facientes ad aliam sedem similem , qute cst ad sinistrain ; e(
ci laudem, el offerun( ei legem, utadoret; et lunc tunc restituii eidem priori ferulam et claves, el inci-
papa commendat legem , et damnat observautiam pit sedere in illa sede secutida. Et po-tquam aliquan-
Judseorumsive intelleclum, quia quem dictint ventu- tulum sederit, idem prior super planetam cingit
rum, Ecclesia docet et prsedical jam venisse Donii- eidem domino papoe zonam 261 de serico rubeo ,
nuin Jesum Chrislum. Similiter cum pervenerit ad in quo pendere debel bursa purpurea in qua sin!
palatium Cencii Musca in Punga , unus de famiiia diiodecim lapides preliosi cum sigillis, et muscus.
papse facitunum jaclum. Simililer facitalium jacium, El dutn in ipsa sede sedet, recipit officiales palatii ad
«um pervenerit ad sancium Marcum. Siniiliter cum pedem et osculum; et sedens i .i accipit de man-u
pervenerit ad sancium Adrianum facit aliuni jacltim, D ' camerarii denarios argenteos valentes decem solidos
stando in feneslra palatii sancioe Martiuse; et sic Provesinos, et projicit super populum; et hoc facit
venit ad plaleam Lateranensem, ei ducitur ad purii- ter, dicendo singulis vicibus: Dispersit, dedit paupe-
cum quse vadit ad ecclesiam sancli Joannis Latera- ribtis, juslitia ejus manel in smculum smculi. In istis
nensis; el ibi ante portieum nunc destruclam staiim duabus sedibus debet papa laliier se Iiabere, ut po-
Laicranenses canonici cum eorum comiliva, induti lius vidcalur jacere quam sedere , et nulla ist.;ruiu
solciiinitei', et cum cruce processionali 260 papain sediuui erit cooperia vel paraia, uec eliam Stercora-
recipiunl, cum descendit; qui descendit ad dictam ria, sed nuda.
sedem stercorariam, et deponit regnum , et accipit XXI. Quando papa ducitur ad sanclum sanctorum.
mikam; et posiquam papa descendit, sedet in dicia Deinde ducitur ad saneta sanctoruui pcr ipsam por-
sede niarmorea, quse vocaiur stercoraria, et veniunt tictim sub iconas sanctoriim
apostolorttm, quae per
omnes cardinales, et bonorifice elevant eum, ut vere niare venerunt ne<uineducenle; et inirat dictam basi-
dicere possit: Suscital de puivereegenum, et de ster- licamsancti Laureiilii,
quse vulgariier dicitur saucla
core erigit pauperem, ut sedeal cum princi.pibus, et sanctorum; et anteallare suam Orationem
facii, can-
1135 ROMANIORDINES. — XIV. Ho4
tantibus priore et canonicis basilicoeipsius Sanctae A Renedictione data, divertet ad locum tibi debebit in-
Sanclorum Te Deum taudamus; et postea reducilur dtii; et dicta Tertia cum capellanis, assistente sibi
ad capellam sancii Silveslri, in qua inirat et sedet in episcopo cardinale qui tenere debet librum, cum
loco parato cum ornameniis suis, lenenle eo mantum Oralio dicitur a pipa in fine Tertise, calciabKur call-
suner scapulas, et mitram super fanonem seu ora- gis et sandaliis a subdiacono et uno ex acolyihis,
rium; et dat presbyterium. Postea redit ad cameram, dicenlibus capellanis vicissim Psalmos , videlicet
in qua deponil casulam et pallium, ei assumit manlum, Quam amabilia, cum 263 caeteris quse dici solent.
et vadit comedere. Solebat tum primo recipere jtira- Quibus explelis cum Oralionibus consuetis, lavabit
menlum a senaiore secundum formam, Egoiatis,etc, manus fundente sibi aqiiam episcopo cardinale, qiii
verum hujusmodi juramenti receptio diu est quod eidem in officio assistere debebit. Abluiione facia, et
fuit omissa. episcopo cardinale ad locum suum reverso, indnelur
XXII. De officio scnatorum Urbis in ipsa solemniiate omnibus ornamenlis viridibus, preiiosis et solemnibus
rubrica. (quia dies Dominicus hoc requirit) qoibus Remanus
Item nolandum quod senatores postquam dominus ponlifex uli solet in Missarum solemniis, per diaco-
papa de equo falerato descendit juxta sedem sterco- niim cardinalem el subdiaconura, eisdem per
acoly-
rariam, ipsum equum recipiunt et adducunt, quem B thos ministralis. Cum aiiiem doniinus episcopus car-
curialiier reddunt camerario, ul estmoris. dinalis ad loctim suum reversus fuerit, ut proedicium
Item notandum quod a sancto Pelro ad Lateranum est, indueiur superpellicio, amiclu et pluviali viridi
fiunt domino papae arcus triumphales, et clerici Ro- cum niiira simplici.
mani occurrunt eidera induti in via Sacra, ubicunque XXV. De milra imponenda papmper diaconum cardi-
cum thuribulis et etin nalem, et de annulo pontificali dando per episcopum
possunt, incenso, renuntiatione cardinalem.
danlur Romanis pro arcubus xxxv librse, et clericis Postmodum imposita milra pretio.sa domino papaj
pro thuribulis xm et
librac dimidia. per diaconum cardinalem, dabitur sibi annulus pon-
2S>2 XXIII. Qualiler dominus papa ad mensam tilicalis per eumdem episcopum qui sibi serviet, utio
ducitur, et de ordine sedendi in ea rubrica. ex cuhiculariis digito domini papoe praedicium annu-
Cum autem vadit comedere, duo diaconi cardinales lum imponente. Deinde
accepta navicnla de manu,
ducunt ipsum ad mensam; et eo sedente, episcopus acolylbi per episcopum
qui sibi minislrabit, praesen-
cardinalis dai sibi aquam dtiobus diaconibus cardinra- tabit eam domino
papoe,el osculabitur marium ipsius;
libus tenentibns lobaliam, nec dcbet lenere mantel- et imposito incenso in tliuribulo
per dominum pa-
lum; quo loco facta Benedictione, vadunt ad men- pam, episcopus ibit ad locum suum, ubi fuerint alii
sam ; in parie dexira sedent episcopi et presbyleri episcopi caTdinales processionaliter ordinati. Prse-
cardinales; in sinistra vero diacorii. Et attende quod missis iiaque omnibus rite coriipletis, quse fieri et
dominus papa, dum estin mensa, indutus est omnibus impendi solent
quando revesiiuntur Romani pontifi-
paramentis mensalibus, excepto quod tenet mantum ces et parantur, excepto quod in Processione
nd seapulas et fanonem ; in capite vero mitra desuper; quoa
sequilur, non portabil pallium, sed ipsum recipiet;
cardinaies vero omnes liabentsuperpellicia cum mati- aiias, ul inferius
describetur, dicta Processio per
tellis, et milras simplices. Cum autem lavari debent, priorem diaconoruro cardinalium modo infra scriplo
surgit episcopus et duo diaconi cardinaies, et dant ordinabitur.
aquam ut prius; qua data redeunt ad propria loca in XXVI. Ordo Procestionis ante Introitum Missm.
mensis; et potu recepto, dictoque Tu autem, surgit
diaconus, et lenet thunitiam, dum gratiae referuntur. Primo procedit subdiaconus cum crttce indulus
Quibus finitis, dexlranlibus eum duobus diaconibus tunicella, et posl eum sequunlur abbates, episcopi,
inlrat cameram, ubi per capellaiios exuitur omnibus archiepiscopi, induti pluvialibuset milris simplfcibus;
paramentis. Oranes vero cardinales ad propria rever- et posimodum sequutttur presbyleri cardinales pla-
iuniur, sicut inmensa, sedeunt induti. Attcndendum nelis induti cum mitris siniplicibus; deiwde episcopi
quod in ultima lolione cardinales debent sedendo m j) cardinales induti pluvialibns cum mitris simplicibus,
mensa Iavari, el unus aiii tenere lobaleam, domicello et quilibet ordine suo; postmodum sequuntur duo
fundenle aqtiatn.. acolytbi ceroferarii, etalius cum navicula, tburibulo
XXIV. De coronutione papm extra Urbem, el de et inceiiso.indutisuperpelliciis. Postdictos acolythos
pr.ma reverenlia fienda sibi per cardinales et atios ordinabunlur seplem subdiaconi cum tuhicellis por-
vrmlatos. tanies sepiem candelabra; et in medio dictorum
In primis summo mane hora decenli dominus papa septem 264 eril subdiaconus, qui diciurus est Epi-
indutus pluviali rubeo cum milra frigiata intrabit stolam, porians librum Evangeliorum ame pectus;
ecclesiam sancli Joannis, ubi coronalio debet cele- et juxia dictum subdiaConumibit unus alius subdia-
brari. Cum aulem diclam ecclesiam intraverit, in conusqui dicturus est Epislolam Graecam. Post pras-
medio ecclesioeparato sibi faldislorioorabit. Oratione dictos subdiaconos subsequilur diaconus qui leciurus
facia, stando, receptis omnibus cardinalibus ct prse- est Evangelium in Graeco. Subsequenter incedent
latis'ad reverentiam ordiue suo, dicet Sii nomen Do- diaconi cardinales ordiue suo, induti dalmaticis, inier
mini benedictum, et respondetur JEashoc nunc, etc. quos est ille cardinalis qui dicturus est Evangelium
«H35 APPENEMXAD S. GREGORII MAGNI LITURGICA OPERA. U3G
nltimus. Deinde duo diaconi cardinales, untis a. A osculum iteraio. Qua receptione finita, stando ineipit
dextris, et alius a sinislris, ducunl dominum papam Gloria in excelsisDeo; quo Hymno Angelico cantato
cxicnsa mappa super capul ejus, ut moris est; et a cantoribus, dicet in eadem sede Pax vobis, et, res-
ultimo sobsequitur subdiaconus qui serviet de mitra, ponso El cum spiritu tuo, incipit Orationem Domi-
ruin tobalea procedens ante. Dominus papa sic pro- nicae alte; qua Oratione completa, et secuta respon-
ccssionaliler per ccclcsiam continue benedicet. Cum sione Amen, potest dicere aliam Oralionem secrete
anibiii ad ihronum pervenerit, obviabunt sibi ires pro se ipso, si voluerit. Exprimaiur tamen Oratio per
presbyteri cardinales, quos ad pacem recipiet, et ipsi extensum; poslmodum rcsidebii in sede.
osculabunlur cum reverentia peclus ejus, et ultimus XXXI. De rebus statutim ordinandis per prioreni dta-
aplabii planetam papae. conornm cardinalhim, et laudibits per ettindeminci-
piendis anle Epistolam,
XXVII. De confestione qum fil ad altare, et Introitu
Mistm, et Oraiionibus qum dicuntur super eum Ipso igitur domino papa sic in sua sede residenle,
prope attare. prior diaconorttm portans ferulam in manibus cum
Suhsequenter procedens ibit processionaliter usqtie diaconibus et subdiaconibus, scriniariis el judicibus,
ad allare, sed non ascendii tunc ad altarc ; sed abs- omnibus pluvialibus solernniier indutis, descendet
tracta sibi milra per diaconum cardinalem, facit B anle altare, et faciet duas acies, 266 unam ex Parte
confessionem, ul est moris. Et dum fil confessio, una, et aliam ex parle alia, aequaliter dividendo, iia
in
incipiunt canlores Introitum, et subsequenler Kijrie quod qualibet acie sit de quolibet ordine; et ponet
tleiton. Et facla confessione, dominus papa recipit primo diaconos juxta altare, qui poterunt tenere mi-
mitram, etibit ad sedem suam, non eminentem, sed tras, si voluerint; secundo subdiaconos, tertio judi-
sedebit in faldislorio in plano posito inier cborum et ces, quarto scriniarios. Quibus aciebus sic ordinatis,
altare propter disposilionem ecclesise, versa tamen prior diaconorum incipit laudem alta voce, quasi
facie ad aliare. Dominopapa sic sedenle, venient tres legendo, el stabit sine miira, Exaudi, Chrisle, et ju-
dices et scriniarii simililer respondebunt in camii,
episcopi cardinales coram ipso, scilicet Albanensis,
Portuensis et Osliensis; quibus sic astantibus coram quasi legendo : Dominonostro N. a Deo decrelo sum-
mo pontiftci el universali papm vita; et sic dhetur ler
papa, Albanensis dicit primam Oralionem, scilicet,
Deutqui adette dignaris, etc, ut supra. per diclum priorem cardinalem ; et respondetnr ter a
Secundam dicei episcopus Portuensis vel ejus sub- judicibus et scriniariis. Subsequenler idem prior dia-
ut conorum dicet Salvator mundi, etjmlices etscriniarii
rogatus, scilicet, Supplicationibus noslris, elc,
supra. respondebunt Tuillum adjuva; et sic dicetur ler, e(
Terliam dicet episcopus Ostiensis, scilicet, Deus, C respondebiiur ler. Item idem prior diaconorum dicel
Sancla Maria, et prsedicli respondebunt bis Tn ilttm
qui apotlolum tuum Pelrutn, etc, ul supra.
adjuva. Eodem modo dicet idem prior, lantum semel,
XXVIII. De tecunda reverentia prmlatorum. Sanclc Michael, elc, ut supra.
Sciendum esi tamen quod quando diciaeOraliones Quibus finitis, prior diaconortimdicet Kyrie, eleison,
dicenlur, dominus papa non sedebit, sed slabit sine et praedictijudices et scriniarii respondebuni Kyrie,
mitra; et postmodum 265 dominus papa, sedcns eleison, et hoc ter diceiur, et ter respondebitur;
in faldistorio in planis posito, recipiet domiuos car- postmodum omnes simul dicent una et alta voco
dinales el prselatos omnes ad pedem et osculum. Kyrie eleison.
XXIX. De pailio dando per priorem diaconorum car- XXXII. De Epittola Lalina et Grmca, et
dinalium. Evangetio, et
el
Graduati, Alleluia.
Quibus receptis, veniel ad altare, ubi erit pallium Laudibus sic iinitis, dicilnr Epislola Lalina, ei
paratum per priorcm subdiaconorum capellanorum ; subsequenler Grseca snper pulpitum eminentem;
cl duo priores diaconorum cardinalium lenebunt quibus leciis, canlabitur Graduale et Alleluia; et
pallium ipsum ; et titnc prior illorum duorum diaco- postmodum dicelur Evangelium LaJnum, et subse-
norum cardinalium solus dabit pallium pontiiici sub T) quenler Grsecum, in eminenti pulpito et oonvenienti,
his verbis : Accipepallittm, pleniludinemtcilicel ponii- ut moris est, septem subdiaconibus cttni septem
ficalit officii, ad honorem omnipolentisDei, gloriosm faculis prsecedetiiibus dicios diaconos, et tburibulo
Marim virginisejus genilrkis, beatorumPetri et Pauli cum incenso, itl est fieri consuetum; et sic Missa
ac sanclmRomanmEcclesim. procedit ordine suo usqtie ad (inem.
XXX. De ascensu papmad ailare, cl incensationealla- XXXIII. De communicationedomini papm ad sedem
ris, ct de tertia receplione cardiiialiiun el prmlalo- eminentemfienda rubrica.
rum ad reverentiam,dum est in eminentisede. Communicabil lamen dominus papa congrue lem-
Etaptato pallio ipso sttper eum ctim tribus spinulis pore cum solemnitate, non tamen super aliare, sed
aureis per diaconum cardinalem et subdiaconuin, ut ad sedeni eminentera. Solemnitas aulem htijusmodi
moris est, ascendil dominus papa ad allare, et in- commiinionis servabitur, quse servari inaliis Missis
r.ensalJl allare; quo incensalo, ascendct ad emiiien- solemnibus consuevit. Missavero completa, dominus
tem sedem; et, sedens in dicla sede palliatus, reci- papa dicit Sit nomen Domini benediclum, 267 e'
pie? omnes cardinales et praelaios ad pedis et oris respondetur Ex hoc nunc et usque in smculum,et dat
Ho-i ROMANIORDINES. — XIV. 1158
Denediciionem.Et Benedictione daia, episcopus qui i i XXXIX. Dejactu pecunimquinquks (aciendoin diwr-
servivil non dicet domino papae Mullos annos. sis locis.
Proeessione taliter ordinaia, dominus papa ascen-
XXXIV De his quw fienl potl Mistam, et paramentis dil equum. In eodem loco post eura per marescallum,
domini papm, cardinaliutn, prmtatorum, et alio-
rum. vel alium, fienl ler missilia vel jactus pecuniae. Cum
autem pervenerit ad plaleam, anle ecclesiam sancti
Omnibus, ut prsemissum est, rite peractis, ipse Nicenii, aliquis familiaris domini papsestans in aliquo
dominus papa et omnes cardinales, el alii prselaii et
loco eminenti faciet alium jaclum pecuniae, et ibi
subtliaconi, judiceset scriniarii, quilibet ingradu suo, dominus
indiientur veslimentis papatrahet aliquam morara.
deposilis paramentis viridibus, XL. De lege offerenda per Judmos, el responsione
albis pretiosi coloris, si habuerint; episcopi pluvia- papm.
libus, presbytcri casula, diaconi dalmaticis, subdia- El venient Judsei cum iege sua, et facient ei lau-
coni lunicellis,acolythiet alii capellanisuperpelliciis; dero, el offerent ei legem ut adoret. El lunc domi-
patriarchae, arcliiepiscopi, abbates pluvialibus; judi- nus papa commcndabit legem, et damnabil obser-
ces et scriniarii pluvialihus erunt induti, et caniores vanliam Judseorum, sive intelleclum, quia quein
Superpelliciis. dicunl venturum, Ecclesia docet et praedicatjam ve-
XXXV. De coronalione domini papmper priorem dia- B nisse DominumJesum Christum. Similiter cura per-
conorum facienda. venerit ad plateam, ubi moratur D. P. de Columna,
Dominus papa omnia preliosa vestimenta habebit, 269 unus de familiaribus domini papse, vel idem
similiter cum per-
pallium et milram pretiosam, chirothecas et annulum familiaris facit jacium pecunise;
nioratur eleclus Viter-
poniificalem; et sic ornatus cum omnibus veniet ad venerit ad quadrivium, ubi
familiaris facit alium jaclum pecunise.
portam vel ad gradus ecclesiae, et ascendet cadafal- biensis, idem
cum seu pulpilumligneum, ubi inveniet sedem suam Subsequenler cum pervenerit in inlroituM palatii,
Bolemniter prseparatam; et sedenti in sede prior dia- idem familtaris facit alium jaclum.
conorum cardinalium exlrahet sibi mitram, et im- XLI. De his qum fiunl posl Processionem, tam de lau-
dibus fiendis per priorem diaconorum, quatn di
ponet capiti suo coronam quse vocalur regnum, toto presbyierio dando.
populo claniante Kyrie, eieison. Via igitur sic completa, pervenlo ad inlroituin pa-
XXXVI. De indulgentia dancla populo. latii, seu domus Prsedicatorum, fralres Praedicalores
Et ibidem per priorem episcoporum cardinalium induti solemniter cum cruce, incenso et aqua bene-
auctoritate doutini papac indulgentia populo dabitur, dicia , dominuro papatn proccssionaliier recipient
_ reverenier, Te Deum laudamus decantando. Cum au-
proul domino papaeplacebil.
tem dominus papa pervenerit ad ecclesiam, aniequam
XXXVII. De ornatu equorum in Processione.
descendat de equo, prior presbyterorum cardinalium
Quo faclo, descenden( pulpi(um, et quilibet cardi- ordinalis judicibus et scriniariis in filo, faciet idem
nalis et praelaius cum oroni ornatu equitabit equum laudem, sicut diaconus cardinalis fecerat in Missa
cooperlum panno albo; subdiaconi vero, capellani, anie Episiolam post Orationem. E( pos(quam de equo
judices, scriniarii et alii 268 cquitabunt ornalc descenderit, prior diaconorum cardinalium, qui ducit
vesliti, iion tamen equos coopertos. Papa vero equi- eum, deponit sibi regnum de capite, et imponit ei
tabit equum magnuin laleralum ex parte posteriori inilram; et idem prior eril a dextris, et ducel eum
de scarleto.
usque ad altare, et alius a sinistris, ubi oiabit in fal-
XXXVIII. Ordo Processionis solemnis post coronatio- disiorio sibi proeparaio. Oratione facia, dabii Bene-
nem dominipapm. diclionem, dicens Sit nomen Domini benedktum ; el
Omnibus equos sic ascendenlibus, prior diacono- respoudelur Ex hoc nunc el usque in tmculum. Quo
rum portans ferulam in manibus Processionem ordi- facto, ducetur ad sedem eininentem, et sedebit in
nabit boc modo. Primo prseceditequus domini papse loco parato cum ornameniis suis, amota planela et
faleratus; secuudo ibit subdiaconus cura cruce; ter- pallio et chirolbecis, tenente eo manum super sca-
tio subsequenlur duodecim bandalarii cum duodecim pulas, et mitram super fanonem seu orarium; et
vexiliis rubeis, et duo alii cum duobus cherubin et dabit cuilibet cardiuali presbyierium Iioc modo. Ipse
lanceis; quarto duo prsefecti navales induii pluviali- domiuus papa sedens in sede, cl quilibet cardinalis
bus; quinto scriniarii; sexio advocali; septimo judi- et prselalus, extracta sibimet milra, deferens eaui in
ces; octavo cantores; nono diaconi et subdiaconi qui manu, vadit coram eo; et flexis geuibus tenebit mi-
legerunt Epistolam et Evangelium in Graeco; decimo tram aperlam anle papam, qui ponit in illam pecu-
abbaies; undecimo episcopi; duodecimo archiepis- niam quam prsesentabil ei in uno bacili camerarius,
copi; decimo tertio patriarchaeetepiscopicardinales; prout in libro camerai inveniiur. Et illi qui recipient
decimo quarlo prcsbytcri cardinales ; decimo quinto pecuniam in mitra deosculabuiilur genu doinini
diaconi cardiuales; decimo sexto subdiaconus cum papac.
tobalea, serviens cum umbraculo, qui duo ibunt ali- XLH. De deduclione pupm ad cameram suam et
quantulum sequeslrati a papa; decimo septimo do- mensam.
minup papa. Ipse vero camerarius et clerici camerse in super-
 1139 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNI LITURGICA OPERA. 1U3
pelliciis assistent domino papac. Dalo presbyterio, ,A XLV. Incipit ordo qualiler Romanus pontifex apud
iioiiiiiius papa ducetur 270 a duobus diaconibus basilicambeati Petri apostotidebeatconsecrari.Rubrica.
cardi.nalibus ad cameram suam, et duceiur ad men* In primis ipse qui consecrandus est mane diei
sam sibi «oleroiiiter prseparataro; et eo sedente, Dominic;»veniat ad basilicam beali Peiri, in qua
episcopus cardinalis, scilicet prior, dubit sibi aquam, processionaliier a canonicis recipietur. Et facta re-
duobus d.iaeonibuscardinalibus tenentibus lobalearn, vereniia eidcm a cardinalibus el prsclalis, sicnt iieri
nec debent tencre mantellum. solel Romano pontifici, stans in medio dicat Sit
XLIII. De tolemnitalibus, indumenlis el paramentis nomen Dontini benediclum,et resp. Ex hoc nunc, etc.
dopiini papm, et cardinatium, et prmlalorum, qum Deinde vadat in cnpelbim sancii Grcgorii, ubi, dicta
fiunt in mensa. Tertia, calciabitur caligis ei sandaliis, dicendo Psal-
Quo loco, factaque Benedictione mensae, vadunt mos Quam amabilia, eic, qui solcnt dici. Deinde,
ad: mensara, et in parte dexlra domini papaesedeut lolis manihus, induaiur omnibus orniimentis qnibus
episcopi et presbyteri cardinales, et in sinistra vero Romanus ponlifex uii solet in Missarum solemniis,
diaconi. Et aitende quod dominus papa, dum est in exceptis duntaxal pallio et annulo pontilicali. Erunt
mensa, est indutus omnibus paramentis missalibus, autem vesiimenta coloris tempori congruentis. Dein-
exceplis casula, pallio et cliirotbecis; ul lenebit B de ordinata solemni processione, in qua debenl esse
niantum ad scapulas, etfanonem in capitecum milra seplem candelabra cum septem faculis, sicut in prae-
desuper. Cardinales vero omnes habebunt superpel- cipuis festis fieri solel, videlicet cardinalium, prae-
liciam (Sic) cum mantellis, et mitras simplices, et latorum el cseterorum ordinuni, qui omnes debent
omnes pnelaii similiter. Coram domino papa servient habere indumenta coloris lempori congruentis, con-
laici nobiliores, qui proesentes erunt, et postmeusas secrandus ipse, extensa super euro mappa, procedat
cardioaluim erunt niensaa omnium praelaiorum et signando, ut moris est, ad majus altare, et stans
aliorum nobilium. Conie-iione sumpta, dominus papa post ipsum altare faciat confessionem.
lavabit inanus ut prius, miiiislrantibiis sibi duobus Notandum vero est quod in consecratione Romani
diaeonibus cardinalibus, fundente sibi aquam epi- pontificis omittiiur illa exaroinatio quae superius po-
scopo cardinali. Et similiter quilibet cardinalis lavabit sita est in consecraiione aliorum episcoporum , qusa
manus, doroicelio fundente aquam cardinali lavanti. incipit Anliqua sanctorum Palrum, elc Facta vero
Cardihales atitem qui assistuni, teneant tobaleam, confessione, ipse consecrandus sedeat in faldistorio
unus ex parte lavantis, et alter ex allera; et sic sibi suo prseparalo inler aliare et gradus pontilicalis se-
ad invicem Ount muluo. Quibus omnibus lotis, et dis, et schola cantet Introitum, Kyrie, eleison. 272
redditis gratiis, dominus papa reducetur a duobus C Interim episcopus Osliensis, qui Romanum ponlifi-
diaconibus cardinalibus ad cameram suam, assump- cem consecrare debet, in aliquo apto loco prope al-
tis mantellis; ubi exutus sacris vesiibus, et discal- tare calciet se caligis et sandaliis, dicendo Psalmum
cealus sandaliis a subdiacono, quiescit, (2«amamabilia, etc Accipiaietiam omnia pontificalia
XLIV. De reversione eardinalium et prmlatorum ad ornamenla, ac si Missam solemniier celebrare dcbe-
dominum papam. rel, absque baculo pastorali; accipiat quoque mi-
Cardinales vero el alii prselati redibunl ad hospitia tram sirapliccm vel pretiosam secundum exigentiani
sua eques (Sic) cum mitris, parati sicut in cbmestione temporis ; et, cantatis Introilu et Kyrie, eleison,
steterunt, equislamen non coopertis.Nolandum quod consecrator el caeleri episcopi cardinales, nec non
nobiliores laici, eliamsi reges essent, consueverint alii archiepiscopi et episcopi, et qui de preshyteris
adextrare papam equitanlem, et parliuntur loca inter praesentes sunt, accedunl ad exsequendum consecra-
se vicissim secundum quod voluerint et ordinatum tionis officium.
fuerit, itt primis adexiraniibus dimiltentibus alii bini Sciendum est quod in consecratione Romani pon-
succedant. tificis non pronunliatur illud , Episcopum oportet,
271 lu mensa primum ferculum ponit coram etc, nec dicitur illa Oralio, Oremus, dilectissimi no-
papa aliquis de principalioribus nobilibus, eliamsi D bis, quae dicunlur in consecratione aliorum episco-
rex essel; quo posito, rex vadit ad sedendum in porum ; sed consecrandus versa facie ad altare, as-
mensa. Alii autem nobiles majores, eiiamsi essent sistentibus ei duobus diaconibus cardinalibus, incum
filii regum, serviunt papae in mensa, unus videlicet bere debet super faldistorium prseparatum inler gta-
de cupa, alius de cultello ad incidenduro, alii astant dus ponliiicalis sedis et majus altare. Consecraior
comedenli, alii sequuntur portautem fercula , por- eliam et cseteri episcopi cardinales, nec non alii
tanles et ipsi incisoria papse et cardinalibus, proul episcopi a dextris et a sinistris super sua faldisioria,
ordinatum erit. vel, si ea non habent, super tapeta, procumbere de-
Utrum autem aliqui ex prsedictis servientibus pa- bent; et prior basilicae, vel alius capellanus prioi
pae nrjbilibus, pula iilii regum, vel ex similibus, se- subdiaconorum, incipiat et prosequatur litaniam cum
deanl, vel non sedeant in mensa, et uki et qualiter, canlu, respondeniibus aliis capellanis ei caeieris, qui
nunc dicere omiiiainus. assistunt. Cum aulem venerint ad Iocum illum, Ut
Memorandum quod Judseis nou fiat aliqua oppres- hunc consecrandumbenedicere,elc, debet hoc dicere
sio, cum offerent Iegem. bis, et tam consecrator quam onmes alii episcopi
 1141 ROMANIORDINES. - XIV. 1142
assistentes, elevata manu versus consecrandum, fa- \ populo universo. Polens est enim, etc, ut supra. Post
ciunt super eum bis signum crucis. Finita litania, hoecarchidiaconus imponat ei pallium, dicens : Ac-
erigant se emnes, et consecrator stet in infimo gra- cipe pallium, scilket ponlificalis officii, ad honorem
du sub sede papali, quse est post altare , verso vullu omnipolentisDei, 274 el gtoriosissimmvirginis Ma-
ad ipsum altare. Consecrandus vero stel sub gradu rim ejus genitrkis, et beatorumPelriet Pauli, el S. R.
praedicto, versa facie ad ipsum consecratorem, as- E. Deinde ascendit papa ad sedem, et recipit ad
sistentibus ipsi consecrando diaconibus cardinalibus osculura pedis et oris omnes episcopos, presbyteros
et acolythis. Stabunt autem juxta episcopum Ostieri- et diaconos cardinales, el alios prselatos : quo facto,
sem a dextris et a sinisiris episcopus Albanensis, et dicai Gtoria in excelsis Deo, sive Dominus vobiscum,
episcopus Portuensis, induii pluvialibus, et habentes ut lempus requirit. Hle autem episcopus cardinalis
oraria, sive stolas ; etomnes alii episcopi in circuifu qui papam consecravil, consecratione finiia, deponit
Btabuntad instar coronse, tenentes singuti libros pon- pontificalia ornamenta , et assumpto superpellicio,
lificales, in quibus scripium est consecrationis offi- pluviali et miira simplici, servit eidem, ut moris esi,
•cium, quod singuli dicere debent submissa voce, in Missa. Papa vero post Dominus vobiscum,et G(o-
Tunc episcopus Albanensis dat primam Oralionem ria in excetsis, si est dicendum, dicit Orationem Do-
cum nota, dicens: B mitiicaealte, et aliam pro se secreie; quibtis dictis,
Oratio. — Adesto suppticationibus noslris, omnipo- residet in sede, et prior diaconorum cardinalium
iens Deus, ut quod 273 humilitatis noslrm gerendum portans ferulam in manibus cum diaconibus, subdia-
eslministerio, tum virtutis impieatur effectu. Per. conibus, scriniarils, judicibus omnibus solemniler
Deinde episcopus Porluensis dat Orationem suam, descendit ante altare, et facit duas acies, unam ex
licens cum nola: parte una, et unam ex reliqua, sequaliier dividendo,
Oremus. — Propiliare , Domine , suppticationibus ponens primo diaconos juxta altare, secundo subdia-
nostris, et inclinalus super hunc famulum tuum N. conos, tertio deorsum in choro judices, quarto scri-
graiim sacerdotalis Benedictionis tum in eum infnnde niarios ordinaie; quo facto, ipse prior diaconorum
virtulem. Per. incipit laudem sic alta voce in cantu, quasi legendo,
Post haecepiscopus Osiiensis ponil aperlum librum Exaudi, Christe; et judices et scriniarii respondent
Evangeliorum super cervicem consecrandi, sicut fit similiter in cantu, quasi legendo: Dominonostro N.,
in consecralione aliorum episcoporum, tenenlibus a Deo decreto summo pontiftci et universali papm,
ipsum duobus cardinalibus usque ad consecrationem vita. Item idem prior diaconorum secundo dicil Exau-
finiiam. Libro sic prseposito, tunc consecrator im- di, Chrisle, et judices et scriniarii respondent Tu il-
ponat manum dextram super caput consecrandi, ni- G lum adjuva, et sic facit teriio. Itera idem priordia-
liil dicendo ; et similiter faciant omnes episcopi car- conorum Salvator mundi, et judices et scriniarii
dinales, et alii archiepiscopi et episcopi qui assistunt. respondent Tu illum adjuva, et sic faciunt lertio.
Post hsec ipse Osiiensis episcopus elevata voce dicit Item idem prior dicit bis Sancta Mctria, et responde-
in modum prsefationis Per omnia smcula smculorum, tur Tu itlum adjuva. Eodem modo dicit tantum semel
respondetur Amen; et prosequitur prsefationem il- Sancte Mkhael, elc, ut supra.
lam, Honor omniumdignitatum, etc, quse a superius Quibus finitis, prior dicii Kyrie, eleison, etilli resp.
in consecratione aliorum episcopomm posita est, Kyrie, eteison, et hoc faciunt sirailiter secundo ; et
exceplo quod ubi dieitur Et idckco huic famulo tuo postea omnes, scilicet, prior diaconorum et subdia-
N., in consecratione Romani pontificis eleganler fit coni, et alii tertio simul dicunt una et alta voce Ky-
bsec addiiio, et dicitur sic: Et idcirco huie famulo rie, eleison. Laudibus sic finiiis, legitur epistola La-
tuo N. quemapostolicm sedis prmtulem, et primatem tina et subsequenter Grseca super pulpitum; et ita
omnium qui in orbe terrarum sunl sacerdotum, ac uni- etiam fit de Evangelio. Et sic Missa ordine suo pro-
versalis Ecclesimdocloremdedisli, et ad tummum sa- cedit usque ad finem ; et communicabit papa cuni
cerdotii minislerium elegitti, hancjqumtumus, Domine, solemnitate, non super altare, sed ad sedem.
gratiam largiaris, etc, usque De profectu omnium D Posl Missam dicit papa Sit nomen Domini benedi-
consequatur.Consequenter vero ubi dicitur Tribuas ei, clum, et resp. Ex hoc nunc, etc, et dat Benedictio-
etc, in consecraiione Romani pontificis dicatur sic: nem. Quibus riie peractls, ipse papa et omnes car-
Tribuasei, Domine, ealhedram pontificatemad regen- dinales, et alii praelati et subdiaconi, qnilebet in
datn Ecclesiam tuam, el plebemlumsortis inlra mun- gradu suo, induentur vestimentis pretiosis 275
dilimitesnniversam. Sit ei auclorilas, et reliqtia. Coii- albi coloris, episcopi pluvialibus, presbyteri casulis.
secratione manuum faeta, consecraior immiltit an- diaconi dalmaticis, subdiaconi luniceliis, acolythi et
nolum in digitum annularem dexlrse manus papse alii capellani superpelliciis, patriarchse, archiepisco-
consecrati, dicens : Accipe annulum, fidei scilketsi- pi, episcopi , abbates pluvialibus; et simiiiter judr-
gnaculttm, quatenus sponsam Dei, videlkel sanctam ces, scriniarii, prsefecii, et advocali eruot induti
universalem Eccksiam; etc, ut snpra ; et deinde dat pluvialibus , et scholenses superpellieiis. Papa vero
eisecundum modiim prsescriplum librum Evange- cum planeta omnia pretiosa ornameota habebit, et
liorum, dicens : AecipeEvangetium, et vade, prmdica pallium, et mitram optimam, et chirolhecas, et an-
a Id est iri antiqiio Ordine Romano, non in hoc libro Galctani.
 1145 APPENDIX AD S. GREGORHMAGNl LITURGICAOPERA. 1144
nulum pontjficalem ; et sic ornaius cum omnibus. A s.iin ponicum ad ecclesiam basilicseLateranensis ubi
venit ad portom sive gradus ecclesise, et ibi sedet in orat, etdal Benedictiouem, dicens ; Sit nomenDomini
sede sibi prseparata ; et prior diaconorum cardina- benedktum, et resp. Ex hoc nunc, etc, et deponit re-
lium extrahit ei miiram, et ponit coronam, quaevo- gnum, et assumit niitram, et sedct in magna sede
catur regnum, in capite, tolo populo clamante Kyrie, posl aliare, ubi recipit prsedictos priorem el canoni-
eleison. cos Laleranenses ad pedem et osculum ; quo facto,
Quo facto, quilibet cardinalis et prselatus equilat ducitur ad palatium; etdum veneritad portam pala-
equum coppertum panno albo; subdiaconi vero, ca- lii, inde intratur palaiium per ecclesiam. Ponitur ibi
pellani, scriniarii et alii equitant ornate vestili, non faldislorium, et ibi papa sedenle, prior presbyiero-
tamen habehunl equos coopertos, papa vero equilat rum cardinalium, cura ipsis presbyteris et judicibus
equum magnum faleratum, et cooperlum lantum ex et scriuiariis ordinatis in filo, facil laudem, sicut prior
parte posieriori de scarleio ; et posiquam eauiiavil, diaconorum cardinalium fecerat in Missaanle Episto-
lit ibi in eodem loco jactus pecuuise sex missilium per lam post Orationem. Postea ducitur papa a cardina-
senescalcum, vel alium ter, et post papa projicit. Sic libus per palalium usque ad ponam ecclesraesancti
autem omnibus equum ascendenlibus, prior diacono- Silvestri, ubi suut duaesedes porphyreticae; et primo
rum cum ferula ordinat Processionem hoc modo. B sedet in una quse esl in dextera, ubi prior basilicse
Primo procedit equus domini papse faleratus; secun- sancti Laurenlii dat ei ferulnm, quae est signum cor-
do, vadit subdiaconus cum cruce ; terlio, duodecim rectionis et regiminis, et claves ipsius basilicseet
branderarii cum duodecim vexillis rubeis, et duo alii sacri Lateranensis palatii,- in quibus designatur po-
cum duohus aliis cherubinis et ianceis; quarto, duo testas claudendi et aperiendi, ligaudi aique solvendi;
prsefecii navales iuduti pluvialibus; quiulo, scriniarii; et cum ipsa ferula el aliis clavibus accedil ad aliam
sexto, advocati; seplimo, judices; oclavo, cantores ; sedem similem, quse est ad sinislram; el tunc resti-
iioiio, diaconi et subdiaconi qui legcrunt Epislolam et tuit eidem priori ferulam et claves, el incipil sedere
Evangelium in Grseco; decimo, abbates forenses; in illa secunda sede. Et postquam aliquantulum sede-
undecimo, episcopi; duodecimo, archiepiscopi; deci- rit, idem prior cingil eidem domino papse zonam de
ino teriio, abbaies Urbis; decimo quarto, patriarchae serico rubeo, in qua debet pendere bursa purpurea,
et episcopi cardinales; decimo quinto, presbyleri car- in qua sunt duodecim lapides pretiosi 277 cum Sl"
dinales ; decimo sexio , diaconi cardinales; decirao gillis et muscis; et dum in ipsa sede sedet, recipit
sepliroo, dominus papa, et subdiaconus cum tobalea, ofiiciales palaiii ad pedem et osculum. Recipit etiam
et serviens qui poriat umbraculmn. Processione tali- de manu camerarii postea denarios argenteos valen-
ter ordinata , dominus papa cum ea per viam papse iG tes decem solidos Provesinorum, et projicit eossuper
incedens revertiiur ad Lateranum; sed cum perveiie- aslantes; et hoc facil ter, dicendo singulis vicibus :
ril ad lurrim Stephani quie est in Parione, et hodie Dispersit, dedit pauperibus; juslitia ejus manet in sm-
dicitur Turris de Cainpo, unus de familia papse facit culum smculi; et in istis duabus sedibus debet papa
ibi alium jacluni, slando in aliquo loco eminenti; et lalilcr sedere, ut videatur potius jacere quam sedere;
ibi domimis papa stat, et ibi veniunt-Judaeicum lege, et uulla isiarum sedium, nec etiam stercoraria, erit
facientes ei laudem; et offerunt legem sibi ut adoret. cooperla vel parala, sed nuda.
Similiter dum pervenit ad palatium Cintse Musca in Deinde surgens ducitur ad basilicam s.incli Lau-
Punga, unus de familia papaede diclo palalio facil rentii, quse dicilur Sancta Sanclorum, ubi intrat, et
ununi jactum. Similiter facit alium jactum, cum per- anle altare suam Orationem facit; et posiea reduci-
veneril ad sanctum Marcum. Siraiiiler 276 cum tur ad capellam sancli SHvestri, in qua intrat; ibique,
pervenerit ad sanctum Adrianum, facil alium jacium depositis pallio, casula et chirothecis, et acceplo
de palatio sanclae Marlinse. manto ad scapulas, sedet in loco praeparato, et dat
Pervenlo aulem ad plateam Lateranensem, ducitur cuilibet cardinali et praeiatopresbylerium solitum hoc
apostolicus ad porticum, quse vadit ad ecclesiam san- modo. Ipse papa sedet in sede, etquilibet cardinalis
cti Joannis Laieranensis ; et ibi anie porticum stant D et prselatus, exlracia sibimet mitra, deferens eam in
prior Lateraneusis et canonici cum eorura comitiva mami, vadit coram eo ; flexis genihiis lenet mitram
induti solemniter, el cum cruce processionali papam, aperiara anle papam, qui ponit in illam pecuniam quam
cum descendit, recipiunt, et faciunt eum ibi sedere dal ei in uno scypho argenteo caroerarius, et quam
in quadam sede marmorea, quse vocatur stercoraria; dicit liber camerse, qui vocatur Polyptycus ; et ille
ad quajmvenienles omnes cardinales honorifice ele- qui recipit pecuniam in niitra, osculalur genu domiui
vant eum, ut vere dicere possit: Suscital de putvere papae. ldem vero camerarius habet anle se magnam
egenum, el de slercore erigit pauperem, ut sedeat cum mensam coopertam tobalea, ubi sunt hujusmodi mo-
principibus, et sotium glorim leneat. Ipse aulem domi- netae; et assistunt ipsi camerario clericus camerse ei
nus papa stando juxta ipsam sedem, accipit tres pu- duo mercatores. Ipsi vero camerarius et clericus ca-
gillatas denariorum de gremio camerarii, et projicit meraesinl induii superpelliciis.
inter populum, dicens : Argenlum el aurum non est Dato presbyterio, idero dominus papa a duobus
vtihi; cfuodaulem habeo, hoc libi do. Et deinde priore cardinalibus diaconibusduciluradmensamsoleroniter
et cuuonicis posl euntibus, cantando ducilur per ip- paraiam, el sedel ibi, episcopo cardinale sibi danie
 1145 ROMANIORDINES. — XIV. 114f
aquaro, duobus diaconibus tobaleam tenentibus; et eo A tigerit consecralio et coronatio celebrari, vel pluviale
loto, factaque Renediclione roensoe, vaduni omnes secundum quod lempus requiret. ln Processione aulem
sedere. Sedet auiem papa in una sede eminenti solus, habeat lunicam et dalmaticam albi coloris pretiosas,
diversis et magnis vasis aureis et argenteis super et equum coopertum cooperimento albo, et in niensa
mensam posilis. In alia vero mensa, quse est ad dex- cum domino papa eril, sicul supra scriplum est de
teram, sedent episcopi, ei post eos presbyteri cardi- aliis dominis cardinalibus.
nales; in parte sinistra diaconi cardinales; el post liem quilibei episcopus, sive praelatus, qui reper-
mensascardinalium erum mensseomnium praelalorura tus fuerit in curia, habeat camisiam, snperpellicium,
et aliornm uobilium. Et atiende quod papa stabit, amictum, stolam et pluviale coloris secundum quod
dum coroedit, indutus et calceatus, ut dictum est, lempori convenit in Missa. Iiem haheal ordinarium
cum milra. Cardinales vero omnes habebuut super- et milram, et in Processione pluviale album, milram
pellicia cum camisiis, el maniellis, et mitris albis et equum coopertum cooperimento albo. Ctini autem
simplicibtis; el ila coroedent, et omnes proelati simi- veneril ad palaiium cuni domino papa, ubi paialum
liter. 27S Cnram papa servienl laici majores natu et est ad coroedendum, deponat pluviale, et recipiat
nobilinres, qui praesentes erunt. Comcstione sumpta, maniellum, et cum mitra iu capite comedal cum do-
papa lavabit manus ut prius; et quilibet cardinalis g niiuo papa.
skriiliter -edendo lavabit se, servienie fundenle aqnam Item dominus camerarius debet prsecedere domi-
cardinali lavanti. Cardinales aulem qui assistunt, te- num
neant tobaleam, untis ex sua parte lavantis, aller ex papam cum cruce, associalis sibi capellanis
usque ad ecclesiam, ubi debet fieri consecraiio et
aliera, et sic sibi adinvicem mutuo serviani. Quibus et in Missa slel in loco consueto. Qua iiuila
oninibus lotis, el redditis graiiis, papa reducilur a coronatio,
accedat ad locuiii in ecclesia, ut ordinatum esl, et
duobus carriinalibus ad cameram, tibi sacris exulus
fiat presbylerium; et sic paratus una cum uno de
quiescit. CarUinales vero et alii proelali redeunt ad
clericis camerae, et mercaloribus, ministret domiMO
hospitia sua eques cum mitris in
paralis, sicut come-
stione steterunt. papse diversas monetas exhibeudas pro presbyterio
dominis cardinalibus, prselatis, et aliis, de quibus
Item Renedictio papae de episcopo fac(i, quaeexbi-
consuetum est; el idem camerarius et clericus sint
benda est in eodem loco ; quse consecraiio facienda
induti superpelliciis : quo facto, camerarius erit cum
videbitur inler ultimum Kyrie, eleisonMissse,et Gloria sit in mensa ;
in excelsis Deo, vel Dominusvobiscum.Peractis scili- domino papa, quousque dorainus papa
et poslea vadat vel revertalur ad cameram ad come-
cet prius omnibus aliis quse consecratioiiem prsece-
cuni omnibus capellanis. domini papae, qui
dunl, ut supra; et boc amplius, quia papa debet cum denduro bonis
aliis ornauienlis iiabere annulum pontiiicalem. Sta- C sunt in curia, pceiiitenliariis et aliis pluribus
bunt autem, dum bsec Benediciio legilur, tam papa viris, qui ex parte camerarii invitanlur.
quam episcopus qui benedicit, et alii cardinales el Item quilibei capellarius domini papae, non subdia-
sic
episcopi, modo et ordine tradito superius in conse- conus domini papse, habeat superpellicium; et
cratione. Orationem primam dal episcopus Albanen- equitabit in Processione, et studeat ire ornaie cum
sis, Deus, qui adesse non dedignaris, elc, ut supra in socio sibi dalo.
coronatione domini papse. Secundam Oraiionem dat Item duo Graecide monle Cryptae Ferratse, etiamsi
Portuensis episcopus, Supplkalionibus noslris, omni- essent in curia alii Graeci, dummodo curia sit in lali
potcns Deus, etc. Tertiam Oraiionem dat Osliensis Ioco, quod de ipso monte possinl haberi, alioquin de
episcopus vel arcbipresbyter, si desit episcopus, ita allis, sicut iieri potesi, intersit in Missa: quorum
dicens, Deus, qui aposlolum luum Pelrum , elc. Hac unus induius alba et tunicrfla legat epistolam con-
Benediciione peracta, imponitur aposiolico pallium, gruentem diei; alius sil indutus paramento et dalma-
et dicuntur et fiiint coetera consecrationis papse, quae lica, et cantet Evangelium quod congruat diei; et
imposito pallio dicenda sunt et agenda ordine supra- habeant paratos equos post Missam, et veniant cum
dicio. Processione usque ad palatium domini papac.
XLVI. Infra scripla sunl ilia qum domini cardinales et 280,lem thesaurarii habeant paramenta parata pre.
alii prmlati de curia, camerarius et alii familiares tiosa pro domino papa competentia secundum tempus,
papm, facere debent quando coronalur. cum consecrabitur, et alba pro Missacelebranda et Pro-
cessione, milra, regnum et sepiem candelabra cura
Primo quitibet episcopus et dominus cardinalis su-
cereis, tobalea, caputergium, chrisma, et alia eis
per camisiam superpellicium, amictum , stolam et dicta.
pluviale coloris convenientis tempori habeat, sive in-
duat; sed in Processione albtim habeant pluviale. Ilem duodecim vexilla et duo cherubini in lanceis,
liem habeat ordinarium suum et mitrara, et equum qui dabunlur quatuordecim cursoribus, ut portcni ea
cdm do-
coopertum cooperimento albo; et in mensa deposilo juxta papam; el unus ex ipsis ihesaurariis,
pluviali, recipiat maiilellum, et curo manlello et mi- minus papa coronabilur, assignata corona, recipiei
tra in capite comedat in aula cum domino papa. milram, et prsecedet, et exspeciabit in porta eccle-
279'lemQu'l'Deldedominiscardinalibushabebitin siae, et dabil milram, et recipiet coronam. Ilem siabil
roensa casulam coloris coiigruentis tempori, quo con- puratus recipere pallium et casulam, quando papa re
1147 APPENDIX AD S. GREGORti MAGNI LITCRGICA OPERA. 1148
cipiet manlum; et post comestionem recipiel iudti- jA sub ora cappae; et accipiens duabus manibus librum
menta ct sandalia, quae papa deponet. porrigendum sibi per aliquem de capellanis astanti-
Frater N. marescalcus marescaltioehabebit paraios bus, in quo dicenda On.tio scripta est, leneat ipsura
equos, cum faleris et aliis necessariis equo quem super capiu suum ante ipsum ponlifieem, dum dicit
equitahit papa, cum cooperimento posterius de scar- Orationem. Si vcro sit clies ferialis, in qua ponlifex
l.elo; et faciat alia constieta sibi injuncta. incumbens super faldislorium Orationem dicere de-
Servienies albi eruntparati ad dcxtrandum equum, beal, idem cardinalis genu flexo coram pontifice li-
et ad portandum soleclum el calraria, capelltim et brutu teneai ad pectus suum vel alio modo, qui pro
cappam contra aquam ne pluat, et mitrale. ipso poniifice ad legendam Orationem accommodius
Iiem servientes nigri portabunt capellam, capiiia, videaiur. Dicta Oratione, cardinalis reddat ei a quo
faldistoria, scabella et alia consuela, quando dotni- recepit, et remaneat cum ipso poniifice, donec finia-
nus papa vadilcantare in solemnibus festis. ltem mi- tur officium beatae Marise, si dicendum est, in qno
cam de iribus panibus. liem quatuor iucisoria de tamen liber ad Orationem dicendam tencri non solet.
pane in una lobalea pro manibus lavandis. ltem de Finita llora, divertat cardinalis prasdictus ad locum
aqua frigida el calida pro nianibus lavandis. Iteni aliqiiem noii remolum, et si episcopi cardinales sc-
portabunt in ecclesia locum ubi se debet induerc, et B ' deant, non longe a ponlifice cutn eis sederc poterit,
loeum post altare, ubi debet sedere : ei fildistorium sive sit episcopus, sive presbyter. Sedeat aulem in
erit paratum aute altare, in qifc-incumbat cum fiet loco qui sibi competit secundum ordinem suum,
litania. qnousque ponlifice 2S2 calceato sandaliis, vocetur
Item in ecclesia parabitur locus ad sedendum, ubi ipse cardinolis ab aliquo ex acolythis pontifici ser-
fiet presbyterium, et ubi erit faldistoriurn ad seden- vieniibus ad minislrandum aijuam manibus ejusdem
dtim. Item subdiaconi domini papae, lam capellani, ponlificis. Tuucaccedens ipse cardinalis coram pon-
quam alii, sint induli tunicellis, et serviant et canient tiiice, utramque nianum producet extra cappatn jux-
laudes cum priore diaconorum cardinalium, et faciant ta niodum superius posilum ; et de nianu alicujus ex
servilia quae erunl eis injuncta : et habeant equos, familiaribus pontificis,qui pelvescuinaqua eideni car-
et veniant eques cum Processione cum papa ; el unus diuali iradere debet, aceipial superiurem pelvim si-
eorum sit paralus ad porlandum cruceni, alius ad «isira inaiiu; et, genu flexocoratu pomifice, supponat
faciendum liianiam, et lertius ad serviendum de lo- eain inanibus ejus ; et accipiens inferiorem pelvim,
balea; et diaconus qui cantavii Epislolam, in Pro- dexlera manu fuudat aquam manibus ponlificis,
cessione portabit librum Evangelioruin, et prior eo- quandiu pontifex accipere volet. Deinde pelves resli-
rum porlabit pallium super altare tempore debilo. C tuens eia quo acceperat, revenatur ad locum ad quem
antea diverterat. Cutnque p.ontifex planeiam assump-
2S1 XLVII. De minislerio episcopi vel presbyteri
cardhtalis servienis papm Missarum sokmnia ce- serit, lunceiipsecardinalisquiservit, deposilacappa,
lebranli in officio capeltani rubrica. assumat cotlam vel superpellicium, amictum et plu-
Sciendutn est quod Romano ponlifici Missarum viale coloris qui tempori congruat; et si sil presbylet
solemnia celebranti servire solet in ofiicio capellani cardinalis, ipse qui sibi sei vit nibilo minus pluviale iu-
episcopus cardinalis diebus qui processionales vo- duere debet, etconsequenier accipere iiiiirain suam.
cantur : in quibus idem pontifex longe ab aliare Post bsec, Iradente sibi tino ex acolylhis pontificalem
sacris indutus vestibus, et cum ordinala Processione, annulum, accedatad poniificem,cuiperdiacouum car-
mappa super caput ejus extensa, ad sacrum aliare dinalem miira imposila fuerit; ipse, deposita mitra
procedit. Aliis vero diebus, in quibus non fit hujus- sua, eumdern anmilnm imniiltat annulari digitodex-
nradi Processionis solemnitas, servire solet presbyter terse nianus pontificis, osculando eamiem manuui.
cardinalis. Sed a feria quarta in capfte jejunii, licet Demum accipiens de mauu aroiytlii naviculam cum
dicta processio fieri soleat, tariien presbyler cardina- thure el cocbleari, purrigit ipsi pontifici, ut incen-
Iis servire debel. Quando autem pontifex alicui epi- sum ponat <n thuribulo, quod idem acoiytbus tencra
scopo vel presbylero eardinali comniiltit sermonem D debel. Accipienle vero ponlifice cochlear ipsum, car-.
faciendum in Missa, is qui proedicalurus est servire dinalis prsedicius manum ejus osculari debet; el si.
debet, eiiamsi alias ad alium pertinere servitium militer faciat quando pontilex cochlear ipsum repo.
videatur. nit in naviculam. Hoc enim regularitcr observatur,
Cum vero pontifex in ecclesiam in qua celebratu- quando quicunqtie cardinalis aliquid tradil in manus
rus est venerit, ipso diverlente ad locum ubi sacris pontificis, vel recipit de manu ipsius, manura eam.
vestibus indui debct, episcopus sive presbyier cardi- dera reverenler osculaiidebet.
nalis qui serviturus est eidem pontifici assistere de- Post hsec si Processio facienda esi, ordinata ipsa
bet, dum dicil Teriiam vel aliam Horam, quse diceti- Processione per ipsos quorum iuterest, cardinalij
da esl ante Missam secundum exigentiaro lemporis. ipse prsecedil, si est episcopus, cum aliis episcopis,
Et cum idem ponlifex Orationem sive Collectamillius tenendo locum qiieiu alias tenere debet; si vero pres»
Horae dicturus est, dicius cardinalis detecto capite hyler est, prsecedat prius omnes presbyteros cardi-
manum sinistram producit per anterioretn fissunim nales, quasi unus ex junioribus episcopis cardinali-
cappoesuec, qua indulus esi; dexteram vero proferat bus. Sic EULemprsecedat cum aiiis cardinalibus ipsp
 1149 ROMANI ORDINES. — XIV. 1150
qui servil, donec ad altare perveniant; ct juxta dex- A 8lans, si pontifex stai; aut sedens in aliquo aplo loeo,
iruin cornu allaris exspeclet, donec ponlifex ipse si pontifex sedea(. Et facto sermone, cum ipso pon-
perveniat ad altare. Quodsi dies proceBsionalis non tifice redeat ad sedem. ipsius, prsecedcns ipsum. Si
est, sed talis in qua pontifex prope allare sacris in- autem ipse qui servit sermonem faclurus est, post-
duitur ; postquam cardinalis ipse pontifici dederil quam incensavit poniificem, genu flexo ante ipsum
annulum, staiim veniat ad dextrum corou aliaris, «l oscula.tur pedem ejus, et pelat Benediclionem dicens
exspeciet 283 pontificem, ut diclum est. Veniente Jube, domne, benedkere. Recepta Benedictione, reve-
autem ponlifice ad allare, et astantibus eidcm dnobus renler quaeral a pontifice quantam indulgentiam
diaconibus binc et iude, episcopus sive presbyter p^aceat ei concedere; et audito beneplacito ejus,
cardinalis qui servit, stare debei juxla diaconum qni pergat ad Incum «bi pr.idicare debet, et prosequatur
est ad dexlram poniificis, donec ipse pontifcx confes- sernioiiem siium. Quo finito, maneat in eodem loco,
sionem el absoltiiionem compleverit. In fine vero donec facla sil confessio per diaconum cardinalem;
absoluiionis accipial domiuus cardinalis de manu et lunc anteqtitim pontifex det absolutionem, dictus
acolytbi naviculam cum ihure, el offerat pontifici, cardinalis qui prsedicavcrii, annuntiet indulgentiam
ut thus iii thuribulo ponat juxla modum qui superius talibus vel similibus verbis : Daminus summusponti-
poniiur. Deinde cardinalis ipse vadat et exspectet * fex auclorilate omnipoteniis Dei et bealorum Pelri et
pontificem juxta sedem ipsi pontifici prseparalam in Pauli apostolorum ejus et sua, omnibusvere pomiten-
dexlra ejus parte. Cumque pontifex ad eamdem se- Ubus et confessis concedit indutgentiam unius anni et
dem veueri t, ascendat dictus cardinalis, et assistens quadraginta dierum, vel plus, sicut pontifici placuerit;
ei ex parte dextra, dicat cum ipso lnlroitum Missse et consequenlcr daia absoluiione per pontificem, ipse
ei Kyrie, eleison, legendo. Deinde vadat ad sedendum cardinalis redeat ad eum, etdicens Credo, si dicen-
in loco suo. dum est, assisiai et proseqnatur cum eo Symbolum,
Sciendum yero est quod cardinalis qui servit in etsedeat; etcantalo Symbolo surgat et assistat pon-
loco capellani, si est episcopus, faldistoritim suum tifici dicenti Dominus vobiscum.
habere debet ad dexieram partem sedis pradictse Posiea residenie eo, acolythus super ipsius gre-
super alios episcopps cardinales qui sedent iu eadem mium debet extendere lobaleam seu mappam, et amo-<
parle; si aulem presbyter est, rion dsbet habere fal- vere cbirolhecas ejus, anioto prius annulo pontificali
distorium, sed locum haheblt ante pedes pontificis de digito ponlificis per cardinalem prsedicium, qui
in dextera parte juxta duos diaconos cardinales qui eum servare debet immisso alicui digilo stio ; et genu
eideui pontifici assistunt. Cumque pouiifex incoeptu- ilexo a dextera parte pontificis, debet tenere toba-
rus eslHymnum Angelicum, surgit dicius cardinalis < leam decenter obvoluiam circa junciuram brachiiet
qui servit, etassistat pontifici, et prosequalur cum eo manus dexlerse pontificis, subdiacono tenenie simili-
Hymnum praedictum, et deiude sedeal in loco suo. ler a parte sinislra; et aliqub de cubiculariis Ipsam
Cum autem dicturus est pontifex Pax vobis, vel Do- lobaleain elevante paululum ante pectus pontificis,
mitius vobiscum,surgat idem cardinalis, et accipiat ne forie, dum pontifex Javat manus, aliquae guttae
librum Missalemtradendum sibi peraliquem capella- prosiliant de aqua, ei sacras vesles maculare possint.
nuni, vel alium clericum, cui liber ipse commissus Tunc episcopus cardinalis antiquicr ex aliis qui sedent
fuerit; el ipsum leneat aperium supercaput, vel aliter circa ponlificem, surgat et accipiat pelves tradendas
decenti modo, prout coramoditas loci permiserii, ante sibi ab uno de faroiliaribus pnntificis, cai comraissura
abluen-
poulificem, donec dixerit omnes Orationes dicendas, fueril, et ministret aquam admanus pontiflcis
quas idem cardinaiis prsescire dehel, ac diligenter in das, sicut superius* de prima ablutione dicium est.
libro quserere, ac ordinaie pontilici prsesentare. Fi- Quibus abluiis et extersis, 285 prsedicius cardinalis
nitis Oralionibus, cardinalis reddat librum ei a quo qui servil immillat annulum digito pontificis, et sur-
inslante bora
recepit, et sedeat usque ante horam qua legepdum gens slet juxta pontificis sedem, donec
est Evangelium. Tunc surgens accipiat de manu aco- qua ponlifex processurus est ad altare, ipse procedat,
lythi naviculam cum thure, et exhibeal eam pontifici 3 1et praeparet librum Missalem in sinistra parte altaris,
eo modo qui superius descriptus est, ut pontifex po- supposita ei tobalea complicala, cum qua pontifex
nat inrensum in Ihuribulo, quod poi tandum est ad manus abslersit, quam clericus, qui eidem cardinali
debet de manu acolythi,
Evangelium; quo posilo, dictus cardinalis iterum «ervit de mitra r-ecipere
ad altare. Praefams
Sedeat, donec inchoetur Evangelium ; quod cum legi- quando pontifex surgit ut veniat
lur, assislat pontifici in dexlra parte sedens. autem cardinalis diligenter quaerere debet in prsedi-
Finito Evangelio, diclus cardinalis accipiat thuri- cto libro omnia qute pontifex dicturus est, sive offe-
bulum de manu acolythi redeuntis a loco in quo le- rendo palenaui et calicem, sive thuriiicando, sive
ctum est Evangelium; 284 et incenset ipsum pon- etiam proseqtieudo secretas Oraiiones, et caetera
tificem. Et est conveniens quod incensando ter admo- quse ad officium Misssespeclant. Dehent eliain, c.tim
veat thurlbulum ante peclus pontiiicis. lloc facto, si opus est, sollicite ac modeste vertere folia, el osien-
si quanda
ponlifex ipse prsedicaturus est, cardinalis ipse qui dere pontifici digilo quae dicenda sunt,
servit pergat ad locum in quo faciendus est sermo, et fuerk opportunum. Sic autem pontifici assistai juxia
Sit in dextera parte pontificis dum pr«edicai, videlicet librum attentus et reverens usque ad Agnus Oei.,.Jn
1151 APPENDIX AD S. GREGORH MAGNl LITURGICA OPERA. 1159
elevatione tamen dominici corporis poterit ad modi-1 Vabstersurus est pontifex os et digitos post communio*
cum flectere genua, et idem simililer facere in eleva- nem cl ablutionem, el cum ipso panno accipiens ca-
tione calicis, adorando vidclicet corpus et sanguinem lamuro ciiiu quo ponlifex dominicum sanguinem su-
cousccraium. nere debet; quando ponlifex sumpserit parlem Ho-
Cseierum postquam dixerit Agnus Dei cum ponti- siisequsesumenda est ab eo, et debuerit sumere sangui-
diclus cardinalis porrigit ei calamum, osculans
fice, et ipse poniifex incceperit dicere Oraiionem nem,
Domine Jesu Christe qui dixisli, etc, quse videlicet maiium ejus. Cumquc pontifex post datam sacram
diciiur anle pacem, tunc saepe dictus cardinalis, re- communionem diacono cardinali et subdiacono re-
licio libro in sinistra parte altaris, transferat se ad sederit, diclus cardinalis lenens praedicium pannum
suum in manu dextrasua, genua flectat a dexlra parle
dextram, et pontiiice se converlcnle ad dandam ei
pacem, ipse cardinalis inclineise ante euin prnfunde; pontificis, et lobaleam exiendendam per acolyllium
non tamen fleclat genua, etcito se erigens, reveren- super gremium ejus leneai manu sinislra, eodem
ler accipiat pacem a poniilice, ac subsequenter oscu- modo quo superius scriptumest. Tunc ille episcopus
latiir crucero pallii quse est in peclore poniificis; qui aquam miuistraveril, accipiens de nianu acolythi
deinde prout opportunum fore prospexerit, aptel ei manu sua dextra urceolum cum vino, et manu sini-
planeiam prirao super dextrura , postea super sini- B slra vasculum in quo ablutio recipiemia cst, vasculum
strura brachium ; polerit eliam trahere a parte ante- ipsum supponal digitis poniificis, el cum urceo su-
riori. Subsequenter aptet pallium hoc modo. Parlem perfuudat vinum paulatim et modeste, ct alius epi-
illam fanonis, quae dependet anle pectus poniiiicis, scopus cardinalis antiquior post illutn accipiat 287
exhibendas sibi per aiiquem de familiaribus
aptet decenter sub prsedicta cruce pallii; deinde su- pelves
pereamdera crucera ponat digilos manus dexlrse suse, ponlificis, et subsequenler super eosdem digitos
et cum sinislra traltat pallium inferius, et collocet in aquam iundat eo modo, quo supra in ablulione ma-
loco debitosuperdextrum brachium pontificis; pnslea nuum iradilur. Ablutis digiiis, ssepe dictus cardinalis
digitos manus stiaesinislrac imponens eidem cruci, qui servit, porrigit dictum pannum pontiiici ad ex-
cum manu sua dexira trabat et aptet siuisirain par- tergenditm digitos. Praefalus autem episcopus qui vi-
tem pallii. Est autem locus conveniens pallii super num fundii, urceum reddeus acolytbo, vasculum cwn
ablulione ponet ad allare diacono cardiuali qui
brachia, ul videlicet nec tanluni ascendai, quod ap-
propinquet ad cubilum; sed sii quasi in medio Evangelium legit, qui eamdera ablutionem bibere
ul cubilum ultimam parlein , anleriorem pallii, quae debet, ei vasculum episcopo reddere; ac ipse epi-
videlicet dependet inferius, faciat ccrie dependere per scopus vasculum tradere acolytho, et sic redire ad
medium planelae. 28>6 Modus auietn aptandi pla- C locum suum. Cardinalis vero qui servii, exspectel
nelam et pallium, ut supra langitur, melius percipi manens sic genu flexo, donec subdiaconus offerat
potest exemplo diaconorum cardinalium, quorum cst poniifici calicem cum vino, et ipse pontifex sumat da
hoc frequenter facere in Missa, quaro possit per scri- eo ad abluendum os; et tunc iterum dictus cardinalis
pluram tradi. porrigit ei pannum praediclum ad os abslergendum ;
ei exinde carJinalis restituens dictum pannum aco-
His peractis, cardinalis proedictusconvenens se ad
ex diaconibus circa lytlio surgere debet, et instante hora ponlifex ad al-
antiquiorem cardinalibus, qui tare redire debet. Ipse cardinalis prsecedat eum, el
altare assistunt, det ei pacem ; ita tamen quod si is
sit in dextra parte, habens ibi librum missaleni cum
qui Evangelium legit, est amiquior, non ei, sed ami- lobalea supposila, ut supra dicilur; et veniente pon-
quiori post eum pax dari debel. Deinde cardinalis tifice ad allare, assistal ei dum dicit Oraliones di-
praedictus vadat ad episcopos cardinales, et det pa- ceudas posi communionem, quas diligenler quserere
cem anliquiori in parle de-xtra, et alicri antiquiori
el ordinale sttideat Cumque, fi-
in parie sinistra. Subsequenter vadat ad presbyleros nilis Orationibus prscsenlare pontifici.
omnibus, ponlifex dicit Per Domi-
cardinales, et det pacem anliquiori in parie sinistra. num nostrum Jesum Christum , elc, cardinalis prae-
Uilimoad alios prselaios qui sacris induii sunt, et
D dictus osculaiur primo aliare, demum crucem pallii
det pacem uni qui primum locura lenet, vel pluribus
quse est super dextrum brachium pontificis, et sic
eorum, si forte non omnes fuerunt in ordine eodem1 recedat ab altari, et vadat ad locum in quo sedit,
residenles. Ipsum auiem cardinalcm sic euntem ad
stans ibi donec post Benediciionem daiam ponlifex
dandam pacem praecedere debet unus de acolythis,
redeat ad sedem suam, juxta quara diclus cardinalis
ct aliquis vel aliqui de cursoribus domini papae.
assislens amoveai annulutn de manu poniificis, et
Dala pace, revertalur ad pontificem quero invene- Deinde divertens exuat se sacras
reddctacoiyiho.
rat recessisse ab altari, el venisse ad sedem suam,
vestes, et induat communes; ac denuo redeat ad
eique communicanli assisiat. Nec oportet multum' et assistat eidcm, et servial in Hora illa,
sollicilari eum de libro temporc communionis; sed pontificem,
cui liber ost commissus lenere debet ante quse post Missam diceuda est, sicut dictum est supe-
ipse pon-
lificem aptata dextra super ipsum librum,ut legerc, rius de Hora quseMissam praecedii. Si autem exuto
possit quoe illo teuipore dicenda suni. Ipse veto car- pontifice sacris vesiibus imponenda est ei miira, di-
diualis accipiens de manu acolythi panuum, cum quo> ctus cardinalis adsil, et nullus diaconus cardinalis
 1153 ROMANIORDINES. - XIV. '
i*u
at!venerit,.ssepe dictus cardinalis mitram imponit. A cum ihure et cochleari; et libros, videliccl Missa-
ipsi pontifici. Finiia vero Hora praedicia, cardina- lem, librum Evangeliorum, et librum Epistolarum;
lis ipse receder.e potest, peracto videlicet ministerio tobaleas etiam, quarum unam lenet carellanus, vel
suo. aliquis alius de minislris porrigendam pomifici ,
288 XLVIII. De his quw observanda sunt circa cum opus fuerit, ad tergendurn os, vel nares.
mysterium, quando epitcopus cardinalis Missarum Tobaleas habeat is qui serviat mitram , ad le-
solemnia cetebrat; el quos minislros debet habere;
et de vestimenlis seu ornamentis ponlificis el ipso- nendam ipsam mitram; aliam etiam ad exten-
rum. dendum super gremium pontificis, quando sedet.
Quando episcopus cardinalis Missarum solemnia Nihilominus habeant paratas et alias tobaleas ali-
celebralurus est in ecclesia aliqua, clerici ejus, qui- quas, et aliquem alium pannum, seu pannos seri-
bus capelloe cura committiiur, prsccedere debent ad cos, quibus uli possintad alia raysieria quaeprsedicla
eamdem ecclesiam cum ipsa capella, et sollicite pro- sunt, si necesse fuerit, ut pote ad ornandum ambo-
videre quod omnia deferant quae necessaria sunt ad nem, vel posteriorem partem altaris, si ejus dispo-
ministeriuni tam pro persona pontificis quam pro sitio id requirat, vel aliquem alium ornatum. Defe-
ministris ejus, et pro sacro altari. Ministri atiteis, rant quoque sestivo tempore flabella ad abigendum
quos pontifex omni tempore habere debet, sunt bi : g; muscas a ministerio ; insuper deferant tapetia plura
capellanus, diaconus et subdiaconus, et quatuor aco- sieruenda sub faldistorio, et ante altare et super
lylhi ad minus, videlicet unus qui mitram servare sedilia, in quibus debeant sedere minislri. Prscterea
debet, unus qui sit thuriferarius, et duo qui sint ce- prsevideant supradicti clerici capellse,qusevesiimenta
roferarii. Cum opus esi, poterunt nihilominus aliqui poniifici et ministris conveniant, el sint coloris lem
alii de clericis celebraniis induii superpelliciiseidem pori congrueniis.
assistere cum pracdictis ministris. Vestimenta vero XLIX. De diversilate colorum quibus Romana Ec-
sen ornamenta pro persona ponlificis deferenda haec clesia in tacris veslibus divertit temporibus uti
solet.
stitit : caligae, sandalia , araiclus, alba , cingulum
Circa sciendum est quod sancta Romana Ec-
cum subcinclorio, quod habet similitudinem ma- clesia quod
et quinque coloribus utiiur in sacris vestibus,
nipuli, dependere debet a cingulo in sinistra videlicet albo, rubeo, viridi, violaceo, et nigro.
parie; crux pectoralis, stola, tunicella, dalmatica, Quidam aulem duos bos ultimos pro uno reputant.
chirolbecse, planeta seu casula, et manipulus, pal- Colore albo utiltir a Vesperis in vigilia Nativilatis
liumcuro tribus spinulis aureis,si pontifex pallio uti- Domini usque ad Oclavam Epiphanise inclusive,
tur; mitra el annulus pontiiicalis. Cambuta seu ba- fesiis inariyrum, quando interveniunt.
culo pastorali uon utuntur sitmmi pontifices, nec (" exceptis Item feria quinla in Ccena Domini. Item a Sab*
episcopi cardinales in Romana curia. Sunt necessa- balo sanclo in officio Missse usqtie ad Octavaro
ria pro persona pontificis pectem et tobalea cir-
Ascensionis Domini inclusive, quandocunque of-
cumponenda collo ejus quando pectinatnr, pelves et ficium de lempore agitur, praeter dies Rogalio-
lobalea ad abslergendum manus, faldistorium cum num et
scabello et cussinis supponendis faldistorio, et pan- , praeter Missam quse dicilur in die sancli
Marci de officio litanise. Item in omnibus festis
num ad tergendum ipsum.
sanctae Dei genilricis Mariae. 290 1° receptione
Capellanus autem eami-eam lineam super commu-
lamen candelarum in festo Purificadonis beatae Ma-
nes vesies, superpellicium seu cottam, amiclum et
riae virginis uiitur colore violaceo, et postea in
pluviale habere debet. Diaconus amictum , albam, Missa albo. In feslo omnium Sanctorum, in festis
cingulum, stolam, dalmaticametmanipulum. Subdia- Angelorum, in festo Nalivitatis sancti Joannis
conus amicium, albam, cingulum, tunicellam , et Bapli->
slae, in principali festo sancti Joannis evangelistae,
manipulum. Acolylbi omnes debenl esse iuduli cot- in Conversione sancli Pauli, in Calhedra sancii Pe-
lis secundum consuetudinera sanclse Roraanae Eccle-
festis omnium confessoruni et omniiim sancla-
sise. Et nolandum quod diaconus et subdiaconus tri,in
_ rum quae marlyres non sunt. In Dedicaiionibus
diebus quibus esl usus violaceiseu nigri coloris, non ] et per Octavas prsedictorum feslorum
dalroaticas et tunicellas, sed planelas sacerdolales ecclesiarum,
habere debent. quse Oclavas habent, quando de ipsis Oclavis agitur.
Provideant etiam prsedicli clerici quod deferant L. De cotore rubeo.
cum capella 289 altare portalile, nisi sciant quod Rubeo colore utitur a vigilia Pentecostes in Missa
altare in quo celebrandum est sit consecratum; et usquead Sabbatum post festum ipsum inclusive.
pannum sericum, qui dieitur dorsale, et aurifrigium Item in festis sanclae Crucis, in festo Decollationis
ad adornandum iaciem aliaris, crucem ponendam sancti Joannis Baptist», in festo omnium aposiolo-
super ipsum allare, pallam, corporale, calicem, pa- rum, et evangelistarum , praeter principale feslum
tenam, mappulam ad tergendum calicem, ampullas sancti Joannis evangelistse, et prseter fesia Conver-
pro vino et aqua ad sacrificium, vasculum quod con- sionis sancti Pauli, et Cathedrae sancti Petri. Ilem
tinet Hostias, barillum seu vas unde deferant vinum in festis omnium sanciorum et sanctarum marly-
pro sacrificio, et alitid vas pro aqua necessaria in rum, prseter festum sanctorum Innoceniiurn, quando
ministerio. Deferant etiam thuribulum et naviculam exlra Dominicam venit; sed si in Dominica veniat,
il55> APPENDIX AD S. GREGORII MAGNI LITURGICA OPERA. 115(5
utitur rubeo, et in oclava rubeo, quacunque die ve- A & priusquam ponlifex accedat, sit decenler ornatum,
nial; si autem exlra Dominicam veniat, tunc ulitur sive pannis, quos ipsi deferant, sive sint ejusdem
violaceo colore, sed in octava rubeo ulendumest; ecclesioe.Ponant insuper super ipsum allare crucem,
per octavas prsedictorum fesiorum quse Ociavas ha- quse sit contra faciem pontificis, quando stabit in
bent, quando de ipsis Octavis agitur. medio altnris. Hoc vero quod dicitur de urnameiuo
LI. De colore viridi. altaris, 292 differri potest usque post Evangelium
Colore viridi uiilur inter Octavam Epiphanise et vel post proedicationem, quando nimius est concursus
Sepluagesimani, et inler feslum Peniecostes et Ad- populi. Ad ipsum allare debent ipsi clerici induti
veiiiuin, quando dominicale officium agilur. coitis sacra ornamenla traciare.
IAI. De colore violaceo. Igitur pontifex ad ecclesiam veniens, postquam in-
Colore violaceo utiiur a priroa Dominica Adventus clinaverii, et breviter oraverit ante altare, divertat
usque ad Missam in Natale Domini inclusive , ct a ad locum ubi capella proeparata est. el stando dicat
Sepiuagesiraa usque ad officium Missae in vigilia ciim clericis suis Tertiatn, vel aliam Horam, qusedi-
Paschse exclusive, quandocunque in prtedictis tcm- cenda est ante Missam pro tempore; et quando dicet
poribus ofiicium de tempore agiiur, exceptis fe- Oraiionein, capellanus cjus, si opus est, leneat anta
ria quinta in Ccena Domini, et feria scxta in Pa- B ] se ipsum librum, in quo Oratio scripla est. Cuin
rasceve. Et est intelligendum quod in Sabbalo autem ipse dicet proedictam Ilorani, diaconus et sub-
sanclo in toto oflicio quod agilur anle Missam diaconus induaut se omnibus sacris vestibus proeter
ntendum esl violaceo; hoc excepto 291 W0^ mauipulos, exceplis diebus in quibus iidem niinislri
diaconus qui canlat Benediclionem cerei indutus planelis uti solent; tunc enim ipsas planetas DOII
dalmaiica, subdiaconus, vel subdiaconi, qui illa die dcbent induere usque in hora qua pontifex proces-
minislranl induti, lunicellis uluntur alhis; sed Bene- surus est ad altare. Capellani vero et coeteriministri
dictione cerei cantala, diaconus , amota dalmatica, sint induti cottis, ut serviant ipsi pontilici dum in-
assumit pianetam violacei coloris, et teneat eanl duitur. Postquam ergo pontifex dictam Iloram com-
usquedum inchoalur officiumMissse; subdiaconi vero pleverit, resideal in faldistorio, ct incipiat ac prosc-
non mulant vesles. Utitur autem colore violaceo in quatur Psalmos Quam amabilia, etc, cum Oratio-
quaiuor lemporibus semper, ut in yigiliis sanctorum nibus quaedicisolent dum pontifex calceatur. Inlerea
in quibus est jejunium, quando Missa est de vigilia, dum unus de famiiiaribus ejus accedens detrabat ei
el in diebus Rogalionuro, el in Missa quoe dicilnr in calciaiuenta communia, et subdiaconus delerens ca-
die sancli Marci de officio lilanise. Iiem in dic festi ligas et sandalia geuufleclat coram ipso, et calciet
sanctorum Innocentium, quando extra Dominicam < Q eum, iia quod primo calciet dextrum pedem, dcinde
occurrit. Item in feslo Puriflcationis beaise Marisein sinistrum, el unus de acolylhis eumdein juvel ad
receptione candelarum in Processione. calciandum.
LIH. De colore nigro. Calciatus pontifex surget, etstanssuperscabellum
Colore nigro utitur feria sexta in Parasceve, in cappam deponat, et reroaueat in caroisia linea, quam
Missis defunctorum, et in Processionibus, quas Ro- setnper debet habere supra laneas vesies, quando ad
manus pontifex nudis pedibus facit. Sciendum lamen celebrandum vadit, etiamsi religiosus sit. Et ipsp
est quod diebus quibus est usus nigri coloris, uti ponlifice super faldistorio residenie, diaconus et
violaceo non est Inconveniens. subdiaconus accipientes ab acolythis tobaleam suam
Cum ergo praedicti clerici, capellse curam haben- et pecten, extendant lobaleam circa collum, et caput
lcs, pervenerinl ad ecclesiam cum eadem capella, de ejus leviter et decenler pectinent, videlicet primo
convenienli loco in quo poniifex sacris vesiibus diaconus a parte dextra, dcinde subdiaconus a sinis-
indui debeat provideant, iia quod si in ipsa ecclesia tra. Quod si diaconus et suhdiaconus ad hoc docti
secretariuni sit sive sacrisiia conveniens, in qua pon- non sint, capellanus hoc faciat vice eorum. Quo facto
lifex celebraturus indui soleat, ibidem faciant deponi acolytlius extendat super gteraium ipsius poniificis
capellaro, el slernantur tapele seu tapetia, el prae- J) aliam tobaleatn, et pontifex, amoto annulo suo, quc
parefit faldistorium cum cossino ef paimo qui ipsum! utiltir communiter, iradai ipsuni servandum capel-
cooperial, et scabello. Exponant etiam in apto loco, lano; qui accipiens ab acolytho pelves cum aqua, et
prout meliusjpoterunt, sacras vesles, quibus pontilex teneus inferiorem pelvim manu sinisira, superiorem
et ministri induendi sunt, et alia quse ad mysterium, vero dextra iiiaiiu, flexis genibus fundat aqtiam super
sunt opportuna, ul in promptu haberi possunl. Si[ iiianus poutificis, assisientibus interim ipsi poniifici
vero in eadem ecclesia non sit secretariutn seu sa- diacono a parte dextra, et subdiacono a parle siuis-
cristia conveniens, deponatur capella, ut fiant quoe. tra genibus ilexis, el lobaleam prsedictam teoentibus.
prsedicta sunt in aliquo apto loco prope altare; et sii 293 Cumque pontifex manus ablueril et abster-
forte in ecclesia illa consuelutn esset quod ponlifex: serit, surgens et staus super scnbelluin, et miiiistri
longe ab altari indualur, et cum ordinala Proces- reverenter el diligenter induant eum, ita quod aco-
sione ad altare procedal, consueludo servanda est. lyihi deferanl vesies, et diaconus a parte dextra, et
Prseterea dicli clerici sternant ante altaie sacruml subdiaconus a sinistra recipiant easdem vesies, et
tapele seu tapetia, et provideant quod ipsum altare,, , induant eum; quos juvare poterunt capellani et aiii
 1157 ROMAM (JRDLNis. — XIV. H5g
clerici ponlificis induti cotlis astanles, prout oppor- JA lam. Snbsequenier diaconus a dextris, etsubdiaconm
lunum fueril. In primis ergo acoiythi deferant amic- a sinisuis planelam super brachia pontificis apie
tum, quem ponal super caput poutificis diaconus, et complicent. El si pontifex prope altare induilur, sub-
ejusdem amiclus chordulam sinistram diaconus, diacOnus in ipsa plicatura sinistri brachii collocet, et
dextram subdiacunus accipiat, et post tergum ponii- quasi abscondat manipulura pontificis tradendum sihi
flcis ducant et reducant ad anieriorem pariem super ub acolytho. Quod si poniifex longe ab altari vestia-
cingulum, quas invicem colligare poterit ipse pon- tur, non debet subdiaconus tunc imponere manipu-
tifex. Deinde induant eum alba, quam diligenter ap- lum, sed debel ipsum porlare cum libro Evangelio-
tanl circa collum et circa manus; et subsequenter rum; et cum ponlilex pervenerit ad altare, imponat
subcingal eum cingulo cum subcinclorio, uno de mi- et aptet manipulum prsedicto modo. Planeta vero
nistris levanie ipsam albam anteriori parte circa complicala, ut praedictum esi, diaconus de capile
pectus, et ipsius cinguli chordulas diaconus invicem pontiiicis amiclum deponat, ei aptet circa collum
liget et stringal, vel ipse pontifex stringere poterit, ejus, el provideat quod planeta plane jaceat super
sicut ei pbcueril. Ministri vero albam ipsam aptent humeros, et trahai ipsam a parte anteriori; deinde
circa iimbrias, ut ipsse (iniljrise terram non langant, paliium componat ita quod crux anterior sit ante
et aequaliier distent a terra. Aptent etiam manicas 1B peclus super aurifrigium planetse, et ipsi cruci po-
ipsius alboe, complicando eas decenter inter armum nens extensos digitos dexirae manus curn manii sinis-
et cubitum. Consequenter accipiat pontiiex crucem tra trahat palliuin stiper dextrum bracliium pontificis
pectoralem, ipsamque deosculans oppendatcollo suo, versus cubitum ; poslea imponens eidem cruci digitos
ita quud pendeat ante peclus. Deinde accipiat sto- sinistrac manus, cum dextra mann pallium super si-
lam, et deosculatam circa medium ejus ponat circa nisirum brachium ponlilicis traliai, providens quod
collum suum, nec reducat parles ipsius stolse hinc ipsutn pallium super brachia descendat quasi ad
ct inde in modum crucis ante pectus, sed permittat medium inler armum et cubitum ; et juxla hunc mo>
eas inferius dependere sicut a collo veniunt; et mi- dum aptetur pallium, quoties videbitur opportunum.
nistri mramque parlem slringunt eum cingulo, ne Deinde diaconus accipiens miiram ab eo qui ipsam
deiluere possit. Post hsec minisiri induant eum tuni- servat, iroponat eam capiti pontificis. Ifiterim capel-
cella, aptantes eam circa collum et circa manus; lantis induat se pluviaii; et impusita mitra poniilici,
deiude induant eam dalmatica, aptanles eam circa ipse capellanus iromillat 295 poiilificaleni annulum
collum et manicas ejus replicantes, ita quod ipsse annulari digito dexlr.c manus pontificis, osculando
manicscnon langant manus ponlificis, sed dislent ab eum; quod semper facere debet; quando immitiit-ei,
eis, quasi per spatium dimidii palmi. C
C aut quando amovet ipsum annulum. Poleril eiiam
Post haec ponlifex iterum resideat, el recipiat chi- posl pontiflcalem annulum immilti alier amiulus
rolhecas offerendas sibi ab acolytho, immitiente eas parvtis, qui ipsum pontificalem fixumteneat, et hoc
manibus ejus diacono dexltae, et subdiacono sinistrse, episcopaliier apteiur. Immisso annulo, capellanus ac-
quibtis acceplis, surgat, et praedicti ministri impo- cipiat de manu iliuriferarii naviculani cum thure et
nant ei planetam; et si pontifex utalur pallio, impo- cochleari, et thuriferario prsesenianle pontiflci cuih
sita planeta immediate, acolythus offerat ei pallium igne, quem, dum ponlifex induilur, ipse lliuriferarius
tenens ipsum cum pulchia lobalea raanibus exiensis, prirparare debet; capellanus porrigat pontifici navi-
ita quod dextra manu leneat paliium circa crucem culara detectam,. et poniifex accipiens de.vtra manu
sinisiram, et sinislra nianu circa cruccm dextram. cocblear cum thure ponat in igne thus, et cochlear
lpse atitem pontifex 294 osculetur pallium in cruce in navicula reponat, ipsumque tlius positum in igne
posteriori. Deinde minislri iniponant ei pallium ip- benedicat signo crucis. Capellanus vero osculari de-
sum, diacono elevante parteui illam quss debet pos- bet manum pontificis, et quando cochlear accipii, et
(erius dependere. Et atlendani miuistri quod illa quando ipsum reponit; et coclileari reposho per
pars pallii, quse duplex est, veniat supra sinislrum jU pontificem, navicuiara ipsam thuriferario redJat. Hoc
bumeruin. Post acolythum deferentem pallium se- autem quod dictum est de posilione incensi, obser-
quaiur is qui milram servare debel, deferens eam in vandum est quando pontifex longe ab altari indui-
manu dextera uiedianle lobalea, el in sinistra spinu- tur. Nam si juxla aliare induatur, non oporiet in-
las infigendas pallio. Quo imposilo, ministri iufigant censum ponere, usque posl factam confessionem. In-
spinulas ipsas, videlicel diaconus unam in cruce an- duto pontiiice prsedictomodo, diaconns et subdiaco-
teriori, aliara subdiaconus in cruce super sinistrum nus accipiant manipulossuos, et induant planeias, si
humerum, terliam unus ex aliis minislris in cruce tempus requirit. His peractis, si sint longe ab aliari,
posteriori. Ipsae autem spinulae sic infigendoe sunt, procedant ad ipsum, proecedente thuriierario, et post
quod quaelibet terlio transeat per crucem cui inflgi- ipsum duo ceroferarii, deinde subdiaconus cum libro
tur, et quarta vice acutnen spinulse infigaiur pallio EvangeliorunV;post quos sequitur pontifex, dedu-
ullra crucem, proviso quodnunqtiamspinula perforet cenlibus illum capellano a parle dextra, et diacono a
pallium, et nuilo modo acumen ejus langat planetam, sinistra. Is aulem qui milram servat, et alii clerici
proviso etiam quod cujuslibet spinulse capul, in quo induti cottis sequantur post pontiflcem. Quando pon-
est gemma, sit a dexira parte iniigentis ipsam spinu- tifex pervenerit ante gr.adus altaris, diaconus depo-
HS9 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNI LITURGICAOPERA. 1160
nat ei mitram, accipiens eam una roanu per anterius A £ pontifex ad sedem venerit, stans super scabellum
cornu, et cum a'lia manu complanel capillos pontifi- dical sine canlu cum suis ministris Inlroilum, et
cis, si opus est, quod semper facere debet is qui mi- Kyrk, eleison, 297 capellano interim aptanie vesies
tram removet; et sic amota milra, diaconus tradat ei ejus, videlicet manicas dalmaiicse componendo in
qui ipsam servat, qui semper eam reciperedebetde debita plica, et similiter componendo planetam su-
manu diaconi vel capellani amoventis ipsam, et tra- per brachia, et extendendo eam super humeros et
dere eam illi, cum fuerii imponenda. trahendo a parte anteriori, aptet pallium juxia mo-
Quod si pomiiex juxta altare induatur, non opor- dum superius descriptum. Et hoc quod diclum est
let hujusmodi processionero (ieri; sed ipso pontifice de aptandis vestibus pontificis capellanus.seu diaco-
accedente ad altare, deducenlibus ipsum capellano nus semper facere debeni, quando videtur opportu-
et diacono, ceroferarii sint parati juxta altare, et num, el specialiler quando ponlifex surgit. Aptatis
accipiant de altare candelabra cum cereis accensis. veslibus poniifex sedeat, diacono imponente ei mi-
Thuriferarius quoque sit paratus iri sinislra parte tram,cl uno deacolythis expandente super gremium
cum thuribulo, in quo sit ignis, et cum navicula. ejus pulchram tobaleam, quam pontifex semper ha-
Pontifex oulem inclinatus paululum anle allare con- bere debet dum sedel; et si opporiunum videbiiur,
fessionem faciat, 296 assistenlibus ei capellano a "' is qui mitram servat, slans juxia ponliiicem, et ila-
parte dexlra, et diacono a sinistra. Subdiaconus vero, bellum lenens, abigat ab eo muscas. Quandocunque
si debet immittere, manipulum ponliflci iuimittai. Et autem surgere debei diaconus vel, si ei non vacat,
dum pontifex facit confessionem, stet ciim libro Evan- capellanus, accipiens eamdem lobaleam, extendat
geliorum juxta gradum altaris in sinistra parie, et inaniis suas, el medianle ipsa tobalea reverenler
ceroferarii slent circa altare, unus in dexlera, alius accipiat manus pomilicis, eleumdem adjuvet ad sur-
in sinistra parle. Alii ministri possunt slare post gendum; deinde tobaleam tradat acolyiho. Et hoc
pontificem. Facta confessioneei data absolutione per quod dictum est de lobalea expandenda super gre-
pontiflcem, priusquam dicat Deut tu conversus,etc, mium pontificis semper observandum esl,. quando
Capellanus accipial de manu lhuriferarii naviculam pontifcx residel; et quando surgere debet, juvandns
cum lliure, quam ille sibi porrigere debet inter pon- est praedicto modo, vel per diaconum vel per capel-
tiflcem et aliare, et pontifex ponat ibus in thuribulo, lanum. Residente pontiflce, ut dictum c.st, ministri
capellano naviculam et ihuriferario thuribulum offe- sedeant circa ipsum, proul commodius poterunt,
rentibus ei, sicut superius dictum est. Qno faclo, secundum qualiiatem loci.
poniifex dicendo Deut tuconversiis, etc, ascendens Q | Cantaiis Introilu el Kyrie, eleison a choro, surgat
std allare, et inclinatus anle ipsum, dicit Orationem pontifex, ei diaconus apiet ei vestes, prout opus esi.
Aufer a nobis, etc, qua dicta, osculatur altare, et Ipse auiem poniilex stans super scabellum, amota ei
postea osculetur librum Evangeliorum,quem aperlum mitra per diaconum, elevet manus juxta altitudinero.
in eo loco, in quo est Evangelium legendum inMissa, huriierorum, ita quod dextra sit ante dextrum hume-
offerre debet ei subdiaconus; et osculatum per ponli- rum, et sinistra anle sinistrum, extensis utriusque
(icem dimittat clausum super altare, nisi ex causa manus digiiis, sed non disjunctis; et manibus sic
alibi reponendus videatur. Osculato libro , signet se clevatis incipiat Gloria in excelsis, si dies requirat;
ponlifex signo crucis, et tunc chorus incipere.potest et cum dixerit Deo, jungat manus ante pecius, et
Introitum. Cumque pontifex signaverit se prsedicto ipsum Hymnum Angelicumprosequaiur sine notacum
modo, vertat se ad dextram partem aliaris; et dia- suis ministris. Quo sic diclo, resideat, et diaconus
conus accipiens thuribulum de manu thuriferarii tra- imponat ei roitram; el poslquam eumdem Hymnura
dat poniifici; et ipse poniifex incensat altare, inci- chorus cantaverit, iterum surgat, et amota ei mitra
piens ab ejus medio contra faciem suam; et prius' per diaconum, elevatis manibus, ut supra diclum esi,
incensat partem dextram, et postea sinistram; deindei n dicat Pax vobis; deinde prosequatur Orationem vel
a sinistro latere redeat ad dexlram, incensando an- Oraliones secundum exigentiam lemporis, capcllano
teriorem partem ipsius altaris. Quo incensalo, reddatt tenente librum Missalem ante laciem ejus, et Oratio-
thuribulum diacono, qui osculari debet manum pon- nes dicendas eidem prsesentante, ac diacono a dex-
lificis, et quando Iradit ei thuribulum, et quando> tris, el subdiacono a sinisiris sustentauiibus eum.
recipil ab ipso. Diaconus vero, accepio ihurihulo de* Cumquc post ullimam Oraiionem dicet Per omnia
manu ponlificis, incenset ipsum poniificem, deiude' smculasmculorum,jungal manusante pectus; et post-
allare per circuitum; postea tradat thuribulum ihu- quam 298 dixerit Oraiiones dicendas cum nola,
rifcrario, et ipse accedat ad sedem pontificis. poterit dicere submissa voce dtias Oralione.s, unam
Pontifex autem postquam incensaverit, ut diclumi pro se, videlicet illam, Stipplkiter, elc, vel illam,
est, deducentibus eum capellano et subdiacono, vadatt Omftipolenstempiterne Deus, qui me peccalorem, vel
ad sedem suam, videlicet ad faldislorium prsepara- aliam, quaesacerdoti convenial pro se ipso, el aliam
tum in dextra parte altaris, seu post ipsum altare,, Orationem pro vivis et mortuis, videlicet illatn, Om-
secundum qualitalem et consueludinem loci; ubii nipotenssempiterneDeus, qui vivorum, eic. Haetamen
vero consuetum est quod pontifex sedeat in altiorii duse Oraliones in solemnitalibus omitii possunl. Si
e vero non debeat dici Gloria in excelsis, cantato Ky-
sede lapidea et lignea, servetur consuetudo. Cumqtte
 1161 ROMANIORDINES. — XIV. 1162
rk, eieison, surgat pontifex, et elevaiis roanibus prse-1A subdiacono tenen(e mantim sinistram sub libro Evan-
dicto modo dicat Dominus vobiscum, et proscquatur gcliorum. Et est atlendendum quod Evangelium
Orationem seu Oraiiones, ut dktum est. legatur in ambone seu pulpito eminenli. Cerofcrarii
Et est allendendum quod ponlifex, quando dicit et lliuriferarius in medio eorura stare debent inferius
Pax vobis, vel Dominus vobiscum, in Missa, semper ante ipsum pulpilum, habentes facies versas ad dia-
liabeat faciem ad populum, boc salvo quod quando eonum. Si vero Evangelium lega.turin inferiori loco,
dicit Dominus vobiscumaitte Prsefalionem, seu ante nihilo minus ceroferarii et thuriferarius in medio eo-
ipsum, sive post ipsum sit populus, verlere se non rum siare debent ante faciem diaconi. El dum Evan-
debel. Quando aulem dicit Gloria in excelsis, vel gelium legitur, pontifex, amota mitra e.t aptatis ves-
Oraliones, vel Credo, faciem babeal ad illam partem tibus per capellanum, stet super scabellum, habens
ad quam aspicere debet, prosequendo Missam in al- facicm versam ad locum ubi legitur Evangelium.
tari secundum dispositionem allaris. Dictis Orationi- Et finito Evangelio, si tunc prsedicari non debeat,
bus, pomifex resideat, subdiaconus vero dum pontifex elevalis manihus, ut supra dictum est, incipiat Credo,
dicit Orationem seu Orationes, tempore opportuno si est dicendum; et cum dixeril Deum, jungat manus
vadit cum libro epistolarum ad locurn in quo epislola ad pecius, et prosequatur ipsum Symbolum sine nota
legenda esi, praecedente eum uno de acolythis; et B ] cuin iis qui sibi assistunt. Si autem Credo dici non
tunc ti11us de aiiis minislris suslenlet pontificem loco debet, finito Evangelio, dicat ponlifex Dominus vo-
subdiaccni; et completis Oralionihus quas puntifex biscum, Oremus. Diaconus aulem, Ieclo Evangelio,
dicit cum nota, subdiaconus incipiat et prosequalur osculetur librum; deinde reverti debet ad olficium
epistolam; qua finita, redeat cum eodem Iibro ad ponlilicis, prsecedentibus eum iburiferario et cerofe-
pontificem, et genufleclens coram eo prsesenlet ei rariis eotiem ordine quo iverunt, praecedenle etiam
librum praedictum clausum, super quem ponat ma- subdiacono ipsum diaconum immediate, et deferente
mim dextram, quam subdiaconus osculalur, et pon- librum Evangeliorum apertum. Quibus redeuntibus,
tifex benedicat ei signo crucis. Similiter facere capellanus accipial thuribulum de manu tliuriferarii,
debent, qui prophelias legunt, quando proplietise le- et incenset pontificcm ; deinde subdiaconus prsesen-
gunlur in Missa. tet librum Evangeliorum aperium poulifici; et ipse
Posl Epislolam vero subdiaconus, si non debet stans detecto capile 300 osculelur Evangelium quod
praedicari in Missa, ablutis digitis praeparet in apto lectum est; capellanus aulem reddal thuribuluni
loco calicem prope allare, ponens in eo vinum, et tburiferario, poslquam incensaverit pontificem. Et
desuper paienam cum hoslia; el utrumque cooperiat residenie pontifice, diaconus imponat ei mitram; et
mappula; quod si non sit prope allaro locus aptus, (C si dicatur Ciedo, ipso cantato a choro, iterum surgat
super ipsum allare prseparetur calix. Deinde subdia- pontifex ; et aroota ei mitra per diaconum dicat Do-
conus sedeat cum aliis ministris. Si vero prsedican- tninus vobiscum, et Orimus; deinde resideat. Caete-
dum esi, hujusmodi prseparatio differri potest usque rum si ponlifex prsedicare debet, non incipiat Credo
post prsedicationem. vel Dominut vobiscum; sed exspeclet donec diaco-
Diaconus auiem opportuno tempore, priusquam nus redeat; et, osculalo Evangelio, sicut praediclum
finiantur ea quse canlanda sunt ante Evangelium, est, accedens ante altare, inclinet, et oret breviter
genulleclens ante pontilicem osculetur manus ejus, delecto capitc. Quod si locus in quo lectuin est Evan-
nihil dicendo. Deinde accedens 299 at' altare geni- gelium dislet a sede pontificis, priusquam diaconus
bus flexis dical Munda cor meum, elc; surgensque redeat, potest pontifex accederc ad Orationem prae-
accipiat de roedio alraris librum Evangeliorum, quii dictam, et post ipsam recipere incensura, el osculari
anle liorani iliam poni debet ibidemper acolytum; ; librum. Deinde imposita ei milra per diaconum, per-
et lenendo librum ante pectus, conversus ad pontifi- gat ad iocum in quo prsedicaturus est, ubi diaconus
cem, stans inclinaio capite, petat Benediclionemi aptet ei vestes, prout opus est; et pontifex prsedicet
submissa voce dicens Jube, domne, benedicere; quemi cum mitra.
ponlifex signet signo crucis, dicens Dominus sit ini P Finita prsedicatione, facial confessionem diaconus;
corde tuo, etc Cum autem diaconus ad altare accedit et ipse pontifex concedatsive annuntiet indulgenliam.
oraturus, ul diclum esl, ihuriferarius thuribulum cumi Deinde amoia ei mitra per diaconum, faciat absolu-
igne dcferens ante pontificem, flectat genua, el iradatt lionem, clara voce dicendo, cum noia Precibus et
naviculam cum thure capellano, qui simililer genu[ merilis, etc, Indulgenliam, elc Ultimo det Benedic-
flectat; et ipse ponlifex incensum ponat in tburibulo,, lionem dicendo Et benedktio Dei omnipotentis, etc,
et benedicat eo modo qui supra describitur in primai signando populum circumcirca. His peraclis, reas-
positione incensi. Accepta Benedictione, diaconusi sumpla milra redeat ad sedem suam, et incipiat
ferens librum Evangeliorum anie peclus suum, prae- Credo, eic, \elDominus vobiscum,ut superius dictum
cedentibus eum primo loco thuriferario, secundo ce- est. Quod si poniilice celebranie alius inferior eo
roferariis, pergat ad locum in quo Evangelium legii prsedicare debuerii, post Evangelium accedat is qui
debet, subdiacono eum sequenie; et finilis omnibusj prsedicare debet ad pontificem, et flexis genibus Be-
quoe in choro caniari debenl anle Evangclium, inci- nediclionem petat, dicens Jube, domne, benedkere;
pit Dominus vobiscum, et prosequatur Evangcliura,, et pontifex faciat super eum sigrcumcrucis, dicens ;
PATBOL. LXXVIII. 37
1165 APPENDIX AD S. GREGORH MAGNI LITURGICA OPERA. 1164
Dominussit in Cordetuo el in labiis tuis ad annunlian- jA cum aqua offerat eidem, et pontifex converlcus sa
dum ditjne et fructuose verba sancla, in nomine Patris, ponat aqtiam in calicem, dicendo illam Orationcm ,
el Filii ct Spirilus sancli. Amen.Tunc is qui pracdica- Deus qui humanm substaniim, elc Deinde diaconus
turus est pergat ad locmn, in quo prsedicare dcbet, et accipial de manu subdiaconi ipsum calicem, et tenens
proedicationem prosequaiur; qna finita, diaconus dexlra manu faciat cum eo super 302 corporale
slans juxta poniiiicem facial confessioiiein; qua signii'n crucis, et collocel eum super idetn corporale,
finita per diaconum.is qtii priedicaverii, stans in loco non recte in medio contra faciem poniificis, sed
in quo prscdicavii, annuntiet indulgentiam, si an- pauiisper ad dexlram parlem ; el cum digitis utrius-
nnntianda est; postea pomifex faciat absoluiionem, que manus accipiens corporale illud, quod non expli»
deinde incipiat Credo, vel Dominus vobiscum,ut di- catur [AL, explicatum], cooperiat" cum ipso calicem.
clum est. Is autem qui praedicavit, postquam annun- Dum etiam diaconus sic ponit super altare, pontifex
tiaveril indulgentiam, redire potest ad locum suum. dicel Orationem illam, Offerimus tibi, Domine, eic,
Cumque pontifex incceperit Credo, vel dixerit Dotni- et subsequenter illam, In spiritu humililalis. Deinde
nut vobiscumet Orationem,quando nondicitur Credo, faciens signum crucis unum super calicem et IIos-
acolytbi exlendant pallam 301 superaltare, et po- liam, similiter dicat Oraiionem illam, Veni, sanctifi-
nant librum Missalem super cussinum in sinistra ]B cator, etc
parie ejus; unus auleni de acolylhis, poslquani pon- Diaconus vero poslquam calicem collocaverit,
tifex dixerit Dominus vobiscum et Oremus, defereus accipiens patenam tradat eam subdiacono, qui eam
lobaleam, expandit super gremium ejus, ac detrahat rccipiat cum dexlra manu, mediaute mappiiia, cujus
ei chirothecas, amoto prius annulo pontificali per exlremilas deilucre debel post dexlrum himierum
capellanum. Tunc diaconus a dextris, et sttbdiaco- ejus; ipsamque palenam leneat tectam el eleva!>am,
nus a sinistris, ilcxis genibus obvolvant manicas tuni- stans reiro post ponlificem usque post Pater nosier.
cellse pontilicis juxla manus cum dicta tobalea, et Data palena a subdiacono, ihuriferarius deferat thu-
eamdem elevent ante pectus ponlificis; et capellanus ribulum cum navicula ad diaconum in dextra parte
accipiens pelves, flexis genibus ante eum fundat altaris, et diaconus ponat thus in thuribulo, petita
aquam super matius ejus eo modo qui superius po- prius beitedictione a pontifice. Ponlifex vcro post-
nitur. Quod si eo tempore diacqnus occupetttr circa quam dixerit, Veni, sancliftcalor, etc, coiiverlens se
praeparaiionem calicis, loco ejus serviat is qui mitrara signum crucis facialcontraipsum lhuribuluui,dicendo
serval. Quod si pontifex manus abluerit, diaconus illam Orationem, Per inlercessionem,etc Et diaconus
ablutis digitis ad altare accedens exteudat corporale accipiens ipsum thuribulum tradat pontiiiciosculando
super pallam. iC manus c-jus; et poniifex, accepto ihuribulo cum
Pontifex autem exlersis cum lobalea manibus, ac dextra manu, stans in medio altaris versa facie ad
resumpto annulo pontificali, immittendo digito ejus ipsum aliare, olevet paulisper in altum ipsum tburi-
per capellanum, surgat, et, aptatis vestibus cjus per bulum, dicendu illam Oralionem, Incensum istud, etc;
eumdem capellanum, pergai ad altare, deducentibus deinde cum ipso tburibulo facial ter crucem super
eum capellano et subdiacono, vel illo qui servit mi- calicem ei IJostiam simul, dicendo ter illum versi-
tram; et cum venerit ad altare, diaconus stans in culum, Dirigatur, Domine, etc, subsequeitler prose-
dextra parle amoveat mitram ejus, quse lunc reponi quendo illos versiculos, Elevalio manuum, usque ad
super allare vel in alio loco apto potest. Tunc sub- iinem illius versus, Ut non declines cor mcum, etc,
diaconus accipiensdextra manu, mediante mappula, et circuinferat ler ipsum iburibulum in gyro circa
calicem cum patcna et hostia superposiiis, cl cum calicem et Hostiam. Deinde Ihurificet lotum altare,
sinisira manu vasculum cum aqua, quoe adiniscenda incipiens in meuio conira faciem suam, et procedens
est cum viuo, stans in dextra parte altaris pracsentet ad destraui partcm ; postea rediens ad medium, inde
calicem et patenam diacono, et ipse diaconus cum procedat ad sinistram pariem; deinde a sinistro latera
qualuor digiiis ulriusque manus accipiat patenam cum allaris procedat ihurifcrando anteriorem partem
hoslia, ita quod manipulum suum ponat inter extre- j) usque ad dcxtrum lalus.
mitatem patenae et superiores digilos, quibus ipsum Facta thuriferntione prsedicto modo, tra.dit thuri-
tenel; sicque patenam cura Hostia offerre debet pon- bulum diacono, dicendo illam Oraiionem, Accendat
tifici oscnlando manum ejus; qui eamdem patenam Dominus, etc. Et diaconus osculando manum ponti-
elevet cum Ilosiia, dicens Oraiionem illam, Suscipe, iicis, accipiens ipsum ihuribulum tbprificet ipsum
sanctePciier,ele,., capellano providente quod pontilex ponlilicem; el tradens thuribulum sprvandum thuri?
Orationem illam et sequentem legere possit in libro ferario, 303 aptet vestes poulificis, prout fueri|
Missali; et circa finem praediclse Oralionis pontilex opporlunum. ijuibus aptatis, recipiat tburibulum da
colloeel Hostiam super corporale, non directe contra manu tlmriferarii, et tliurilicel aliare per circuitum,
faciem suam, sed paululum ad sinistram partem ; et primo a parte dextra, deinde a sinistra ; postea tltu-
patenam deponat in dexira parle extra corporale. rificet capellanum qtt| servil pontifici. Polest etiam
Qua deposita, subdiaconus tenens calicem, vascttlum thurificare praelalos cl digniores personas, si qu.%
11Ita etiam nunc actitant Carlhusiani.
1165 ROMANlORDINES. — XIV. . 1166
intcrfuerint Missae.Deinde reddat thuribulum thuri- i\mine, famulprum famularumque tuarun}, sijbsistat
ferario, qui tburificel ipsum diaconum et alios mi- modicum a prolatione verborum, et mente liabcat
nisiros, el reiiquos astantes, prout videbitur fa- coram Deo memoriam vivorum, pro quibus orare
ciendum. intendit; et post paululum resumat illud, el omnium
Pontifex vero postquam thuribulum diacono red- circumslanlium,eic
diderit, potest ad majorem mundiliam abluere djgilos Cumque perveneiit ad illum locum, Quam oblalio-
suos in dextra parte aitaris, capellano fundenteaquam nem, etc, faciat signum crucis super calicem et
cum pelvibus, quamvis hoc non servetur comnninitcr Hosliam ; similiter dicendo Benedictam, et iterura
in Kcclesia Romana. Et attendat quod tuuc, cum dicendo Ascriptam, et leriio dicendo Ratam, etc.; et
duobus digitis, videlicet pollice et indice ulriusque cum dicet Ut nobis corpus, faciat signum super Hqs-
manus, cum quibus iractare debet sacram Hosliam, tiam lanlum. Simililer cum dicit Sanguis, faciat
nibil aliud langal usque post communionem, sed ca- crucem super calicem tanluni; dicendo autera Dile-
licem et patenam et alia quse tangere oportuerit, ctissimiF<7ii,elc.,junctismanibus ad pectus.suspiciat
langat cum reliquis digiiis. Ablutis vero et abstersis paulisper in alium. Deindedicendo Qui pridie, etc,
digitis, inclinet se ante inediuin altaris, dicetidoil!am tergat paululnm super corporale utriusque manus
Oralionem,Suscipe, sancla Trinitas, eic; et eadicta, B pollicem et indicem, et accipiat cum ipsis digitis
osculelur altare super corporale circa sinistram Hosiiain, nec mullum elevet super ipsuni altare;
parteni Hostise. Postea se erigens versa facie ad po- dicendo autem Elevatis oculis in cwtum, elevet ipsos
pulum, dical, Orate, fratres, eic. Et notandum quod oculos; et dicendo Benedixi', facial cutn dextra manu
quandocunquedispositio altaris requirel ut pontifex signum crucis super Ilostiam, quam leneat manu
slans super aliare se vertat ad populum, debet se sinistra; quo facto, iterum teneat Uostiamcum digilis
Verlere ex dexlra parie, et ex eadem converiere ad ulriusque manus, et proferat disiincte ac devote verba
altare, excepto quod cum dixeiit, Oraie, [ralres, elc, consecrationis; quibus dictis, ipse primo adoret in-
debet se convertere ad altare ex parte sinistra; et; clinalo capiie sacrum diyinum corpus; deinde reve-
stans in medio allaris versa facie ad libruni, et ma- renter et attente ipsum elevet in alium adorandum
nibus elevatis, ulsuperius dictiim est, dicat secretasi a populo, et adoratam sacram Hosiiam deponet in
Orationcs correspondentes illis, quas antea dixit, , loco suo. Et atiendat quod ex tunc utriusque manus
sive cum a cantu, sive subinisse. Diaconus vero post- pollicem cum indice b junclum leneat, nec disjungat
quam reddiderit thuribulum thuriferario, slet imme- ipsos digitos usque post coniniunioiiem, nisi quando
diate post pontificem, videlicet inler ipsum el sub- ipsum oporlet contingere sacram Hostiam, vel signa
diaconum, paralus ad rainisleriumopportunum. Juxla C facere.
ipsum diaconum starc polest in parte dextra is qui 305 Deposita Hosiia,ul dictum est, dicendo Simili
mitram servat; et, si lempus requirit, teneat flabel- modo, etc, accipiat calicem ipsum discoopertum, ut
lum, et nihilo minus capellanus, vcl aliqttis alius dei prius teneat cum uiraque manu paulisper elevatum
niinislris, aliud lenere poiest ad abigendum muscas. super altare, et cum dicit Benedixit, deposito super
Acolythi et alii clerici coliis induli stare possuntl allare calice, faciat super ipsum calicem crucem cum
circa subdiaconum, parali ad minislerium, prout opus> dexlra manu, lenendo eum cum sinisira, quo facto,
fuerit. resumens cum uiraque manu, et elevans paululurn
Pontifex autem poslquam dixeril secretas Oratio- ad altare, prosequalur verba consecralionis usqua
nes, deponat manus super allare, et elevaia voce) ad illutn Iocum, Remissionempeccalorum.Quibus fl-
dicat Per omnia smcula smculorum; 304 et cu,n' nitis, inclinaio paululum capite adoret sacrum Do-
dixeril, Sursum corda, sursutn elevet manus, et pro- mini sanguinem, et elevet adorandum a populo, ut
sequatur praefaiionem.Qua completa, jungat nianus> supra de corpore dicium est. Nec oportet quod
ad pectus, et dicat Sanctus, Sanctus, etc, submissa' vel corpus, vel sanguinem diu leneat elevatuin ;
voce, cum ministris sibi astaniibus. Postea capellano> sed post brevem moram deponai, iia lamen quod
praistante sibi librum Missalem, osculetur iniaginesi P elevationes et deposiiiones faciat eum debita reve-
quaedebeni esse depictaein eodem libro ante Cano- rcntia el maturitale. Deponendoaulem calicem dicat
neni Missae.Subsequenler manibus junciis iuclinatus! hoecverba : Hmc quoliescunque,eic Deposilocalice,
ante altare incipiat submissa voce Te igitur, etc.; ; et collocato in loco suo, elevatis manibus ut pritis,
ct cura dicel Uti accepla Itabeas, erigat se, et oscu- prosequatur illud : Unde et memores,etc. Et cutn di-
leiur aliare in parte sinislra prope Hostiam. Deindei cel Hostiam puram, faciat signum crucis super cali-
prosequatur ipsum Canonem, sicui in libro habelur, cem et Hostiam simul; et iierum facial diceudo llo-
iiiciendo signum crucis super calicem et Hosiiami stiam sanctam, et iterum faciat dicendo Hostiamim-
sitniliter, quando dicil Hmc dona, et iterum quaudoi maculatam; et cura dicet Panem sanctutn vitmmtef"
dicit Hmcmunera, et iterum quando dicit Hmcsancta; nm, faciat signuin super Hostiam (antum. Simililer
sacrificia illibata. Cum aulem dixerit Memento, Do- cum dicit El calicemsalulis perpetum, facial signum
» Nunc semper dicuntur submisse. digiti sunl conlrahendi, ul quidam prm nimia caulela
•> Id jani in usu erat saeculoxt, quo tempore Mi- faciunl.
crologus htinc rilum impunit in cap. 16 : Non ergoi
116f APPENDIX AD S. GREGORlt MAGNi LITURGICA OPERA. 1108
r ipercalicem tanltim. Cum auiem dicet Supptkes te A.Hostioe, quae remansit in ea, et duos digilos manus
rogamus, etc, manibus canceliatis ante peclus, ita sinislrae junctos super calicem, incipiat elcvata voce
quod dexiruni bracbium sit supra sinistrum, inclinet Pcr onmia smcula smculorum; el dicendo Pax Do-
ante altare; et eum diclmus est: Ex hac allaris par- mini sil semper vobiscum, faciat cum eadem parle
ticipatione, eic, erigit se, et osculetur altare in sini- Hostioeter signtim crttcis inira calicem. Deinde po-
stra parte prope llosiiam. Siibsequenler dicendo, nat ipsam in calice, diceudo Fiat commistio, eic.
sacrosanctum, eic, facial sigiium crucis su|ier Ho- Quo lacto, diaconus legat calicem, ut prius, et pon-
sliam, et aliud facial stiper calicem dicendo Et san- lifev, junctis ante pectus manibus, dicil Agnus Dei,
guinem. Cumquediccl Ouwi Benedictione,etc, signet submissavoce cum miuisiris astanlibus. Deindcdicat
faciem suam. Ctim autem dixerit Memenlo, etc, fa- illam Orationem, DomineJesuChrisle, quidixisli,clc;
ciat memoriam pro defunctis, sicut superitisde vivis qua dicla, osculetur altare in sinislra parte prope
dicttim est. Et cum pervenerit ad illud, Nobis quoque caliceni et Hostiam. Capellanus vero, dum 3'07
peccatoribut, eic, dicendo Nobis, elevet paululum poniifex dicit prjcdiclam Orationem, dextram acce-
vocem sine nota, et percuiiat pectus suum cum digi- dat ad parlem ailaris; el ponlifex, osculalo altari,
tis dextrse mauus, non pollice et iudice, sed aliis. convertat se ad ipsum, et det ei pacem, dicendo
Deinde prosequatur quae scripta sunt usque ad illum B Pax tecum, quam ille recepturus prius inclinct reve-
locum, Per quem omnia, etc.; et dieend.) Sanclificas, renter ante pomificem absque genuflexione; deinde,
faciat signum super calicem cl llosiiam similiter, et recepla pace, respondet Et cum spirilu luo; et oscu-
iterum faciat dicendo Vivificas, et lcriio dicendo leiur pectus ponlificis, et aptet ei vestes, proul vide-
Bcnedkis. Posl hsec diaconus delegat calicem, amo- ril opportunum. Postea det pacem diacono, et diaco-
vendo corporale quod ipsum legit, et ipsum calicem nus subdiacono, et subdiaconus ei quiservat mitrain,
per pedem teneai firniura cum digitis dextrse ma- et ille iini de acolyihis, et ille aliis; et sic pax dif-
nus;306et lunc 'a'em poniifex cum reverentia fundaiur per circumstantes. Capellanus vero data
recipiat corpus Doniini cum dexira manu, el faciat pace diacono, si episcopi adsunt in Missa, vel alii
cum eo signum crucis super ora calicis a labio us- prselali, seu principes, porteteis pacem, qui si simi-
que ad labium, diccudo jPer ipsum; idem facial si- liier sienl, sufiicit quod del uni eoruin qui primum
gnum paululum juxta calicem, dicendo Et in ipso. Iocum leuet, si vero stent in diversis locis, accedal
Cumquedicet Est libi Deo, etc, faciat cum eadem ad eos, prout viderit expedire; et 'data eis pace, re-
Hostia signum crucis intcr se el calicem contra la- verlatur ad pontilicem. Et est observandum quod si
bium calicis, et iierum iacial signum conlra pedem adsunt communicaturi in (ine Missse, ipsi non dc-
ipsius calicis, dicendo In unitate Spiritus sancli, eic. G bent pacem recipere quando aliis datur.
Quo facto, deponal ipsam Hosiiam in loco suo, et Pontifex aulem, data pace, ul praedictum est, ca-
diaconus calicem legat cum corporali, ac osculetur pellano, convertens se 'ad allare inclinet anle Hos-
altare el dexlrum humerum pontilicis, et sic redeat liam et calicem, et junclis manibus dicat reverenler
ad locum suuni post pontiflcein. illas Orationes, Domine a Jesu Chrisle, fili Dei vivi,
Ipse autem poniifex postea in Ioco suo, depositis elc, etalias Orationes, quse dicendaesunt ante sttnip-
inanibus, elevaia voce dicat Per omnia smcula smcu- lionem corporis, prout habeniur in libro. Stibse-
lorum, et prosequatur, Oremus, Prmceptis salutaribus quenler accipiens cum digitis sinistrse manus illas
moniti, etc, ei cum incipil Pater nosier, elevet ma- duas partes Hostise,quse sunl supra paienam, suniat
nus, ut supra. Cumque post Paler nosler, dicel Ora- easdem cum omni devoiione et reverentia; et dum
lionem, Libera nos, elc, diaconus accipit patenam habet in ore sacrum Domini corpns, teneat nianus
de maiiu subdiacoui, et tradet eara pontilici, oscu- ante pectus juncias in modutn oraniis. Poslea deteclo
lando iir.mus ejus; et pcntifex ipsam accipiens cum per diaconum calice, poterit supcr eum detergere
dextra niaiiu, quando dicit Intercedente beata DeiGe- paululum paienam cum pollice dexiro, ut si quid in
nitrice Maria, etc, facial sibi cum ipsa patena si- ea rcmansit de Hosiia, cadat in calicem, et dicat
gnum crucis; el quando dicit Da propitius pacem, D illos versus, Quid relribuam, elc, Calicem,etc, et
osculelur ipsam paienam in superiori ejus parte. Quo alia diccnda ante sumplionem sanguinis, proul in
facio , prosequendo ipsam Orationeni , accipiat libro habenfur. Demum sumat sanguinem cutit parle
011iii maiiu sinisira Hostiam, ci paienam deponat Ho.-tiae,quae in calice csl, cum omni revereniia et
jttxta calicern iu loco ubi fucrit llostia; ct Hosti.im cautela. Quo surnpto, recipiat motlicuin de vino iu
tenens super calicem cum digitis ulriusque nianus, calice, iniundenle illud subdiacono; et illud sumat
dividat eam per rnedium, et mediam pailem, qtiae ad abluenduin os suum. Pcsiea dicendo ilias Ora-
lenianel in dextra manu, ponat super patennm circa liones, Quod ore sumpsimui, clc, el Corpus tuuin,
pracdictam mediam paiiem Hostise. Inlerim diaconus teiiens super calicem digilos uiriusqtie mauus, qu bus
posilis digitis dextrae manus super pedem calicis, le- teligil Hosliam, abluat ipsos modicum, subdiacono
ncalipsum lirmura. iterum infundente vinuni; ct antequam illud suniat,
Pontifex autem tenens in dexlra manu pariem abluat ilerum eos digilos 308 cum aqua, quam in-
a Hanc Orationem , non ex Ordine Romano, sed ex religiosorum iraditione haberi exisiimat Micrologus
n cap. 18.
1169 ROMANIORDINES. — XIV. 1170
fundat capellanus cum pelvibus, et ipsa aqua a pro- Aculis,
. el Oriationibus dicendis post Missam.Et sipon-
jicialur in loco mundo. Poniifex, ablutis digitis prae- tifex exui debet juxta altare, non debel accipere
(jicto modo, cum aqua abstergat os cum panno ter- miiram recedendo abaliari; si vero debeal ire ad
sorio, quem ei porrigat is qui mitram servat. Postea sacrarium sive ad sacrisiiam exuendus, ibidem cum
sumpto vino quod erat in calice, tergat os suum cum mitra vadat, proecedenlibus cum duobus ceroferai iis
eodem panno. Interea diaconus, ablulis digitis, cor- el subdiacono , ac deducentibus eum capeilo et dia-
poralia complicet, et reponat in loculo in quo servari cono. Cumque pervenerit ad Iocutn in quo exue.ndus
debent. est, stet anle faldistorium super scabellum; et si pal-
Peracta communione, diaconus aptet vestes pon- lium habet, acolythi accipiant spinulas pallii, ei dia-
lificis, proul opus fuerit; subdiaconus abluat caiicem conus deponat ei milram , si detulit; el capellanus
cum aqua munda, quaeprojicienda esi in loco mun- exirahat annulum poniificalem, quem tradat acolytho
do; postea ipsum abslergat, et decenter obvolvat, reponendum. Deinde diaconus et subdiaconus, amo-
ipsum simul cum patena, et tradat acolytho repo- tis lanium manipulis suis, exuant eum omnibus aliis
nendum. Acolyihi vero removeant de aliari pallam, vestibus ordinate et modcste, aeolythis recipientibus
et complicalam reponant. Denique cantata commu- ipsas vestes; et si ponlifex pallio utitur, quando ipsum
nione a cboro, pontifex dical Orationes dicend.is post B pallium araovetur ab ipso, osculetur crucera ejus po-
conimunionem, ita quod si in principio Missoe dixit steriorem. Similiter osculelur stolam et crucem pe-
submisse Orationes pro se et pro vivis ac pro de- cloralem, quando amovetur ab eo. Demum, deposila
funclis, correspondentes illis dicat, antequam dicat alba, recipiat cappam suam communem, quam debet
principalem Orationem; et illis dictis submissa voce, habere paratam unus de famulisejus; et capellanus
osculelur altare circa medium ejus; et elevatis ma- vel aliusqui servat annulum ejus quotidianum, re-
nibus dicat elevata voce Dominut vobiscum; ei si dis- slituat sibi aniiulum. Cum autem finierit prsedictas
positio altaris requirat quod se vertat ad populum, Orationes dicendas post Missam, incipi.it Sextam yel
ipso se vertente verlant etiam se diaconus et subdia- aliam Horam quae post Missam dicenda sil pro lem-
conus. Diaconus vero, antequam pontifex convertat pore, et prosequendo eam cum ministris, resideat in
se ad altare, ipse convertat et trahat paululum pla- faldislorio; et subdiaconus indutus , sicut in Missa
nelam poniificis ab anteriori parte. Pontifex autem fuit, absque manipulo ciim uno de acolythis delrahat
conversus ad altare, et slans circa dextrum cornu ei sandalia et caligas, quibus usus est in ministerio,
ejus, prosequatur Oraiiones quae dicendse sunt; et assislente uno famulo , etcalciante eum calciamenta
cum dicit, posl ultimam Oraiionem, Per Dominum coraraunia; qui calciatus surgit, ut flniat Horam prae-
noslrum, etc, redeat ad medium aliaris, et capella- C dictam. Inlerea diaconus et alii ministri se exuanl
nus osculelur aliare ac dexirum ejus humerum. praeler acolythos , qui non debenl deponere couas,
Pontifex aulem dicendo, post ultimam Orationem, donec recollegerint.et complicaverint sacras vestes.
Per omniasmcula smculoritm,jungat rnanus ante pec- Ponlifex auiem , finita proedicta Hora, recedere
lus; deinde osculalo iterum altari, et manibus eleva- potest, remanentibus 310 acolylhis cum capella,
tis, dicat Dominus vobiscum; et si disposilio altaris donec ipsam faciant reportari.
requirat ut vertatse ad populum, diaconus et sub- LIV. De usu planetarum diaconi et subdiaconi
diaconus similiter vertant se simililer. Ipse aulem rubrica.
pontifex, dicto Dominus vobiscum, revertat se ad al- Circa prsemissa sciendum est quod quando diaco-
tare, et diaconusdicat Ile, Mistaett, vel Benedicamus nus et subdiaconus utunlur planetis secundum exi-
Domino, pro tempore ; ila quod si secundum dispo- genliam lemporis, earum usus talis debet esse. Dia-
siiionem altaris pontifex vcriit se ad populum, di- conus indulus alba et stola, subdiaconus alba, debent
cendo Dominus vobiscum, diaconus etiam vertat se servire ponlifici dum seinduit, quo induto, accipiant
dicendo, Ile Missa est; sed si Benedicamus Domino manipulos et planetas , nec plicent eas a dextris ,
dicat, vertere se 309 non debet. Et postquam cho- . nec a sinistris, sicut faciunt sacerdotes, sed ab an.
rus respotiderit Deograiias, ponlifex dicat curn nota D teriori parte b elevent eas super brachia , ut mini-
Sitnomen Domini benedktum, etc, et det Benedic- strare possintprout fuerit opportunum. Subdiaconus
lionem signando populum, et verlendo se, dum si- autem, quando pergeredebet ad legendum epistolam,
gnat, proui. secundum qualitatem loci videtur expe- deponal pianetam, et in alba cum manipulo episiolam
dire. Demum inclinatus ante aliare dicat submisse legat, etrediens ad allare resumat planelam , et te<-
illain Orationem, Placeat tibi, etc neat usque post Missam finitam. Diaconus quoque ,
Qua dicta, deducentibus cum capellano et diacono, instante hora , quando pergere debet ad legendnm
pergai ad locum ubi exui debet, dicendo cum mini- Evangelium, deponat planetam , eiacoiylhi decenter
siris Antiphonam illam , Trium puerorum, et Benedi- eam complicent, et imponant super sinistrtim hu-
cite, et Laudale Dominumin sanciis, cum repeiilione merum ejus , ac sub dextro brachio ligent eam , ut
diciae Antiphonae, et Oraiione dominica cura Versi- melius poterunt, ita quod ab humero sinisiro descen-
a Mndo aqua simul cum vino ad purificationem, ut b Hinc videas qua ratione dictse sunt planetse pli-
loqtiuntur, miscetur in calice, atque utrumque hau- catse.
rit sacerdos.
1171 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNILITURGICA OPERA. 1172
dat ad laius dextrum, sicut diaconalis stola descen- A j licem prseparare debeat, capellanus vel diaconus, si
dit; et hocmodo diaconus planetam teneal dum legit doclus fuerit, suppleat vicem ejus, aul si idem sub-
Evangelium, et usquequo dicatur ultima Oratio post diaconns non sit doclus calceare pontificem, unus de
communionem. Tunc adjuvante uno de acolyibis, acolylhis vice ipsius hoc laciat; ct sic de aliis. Ea
amoveat planelam desuper humerum, et induat eam, vero quoeab acolythis facienda Siiiit, facere possunt
sicul fuerat in principio Missoe.Qua (iniia, lam ipse qnicunque clerici induti cottis.
quara subdiaconus venienles cum ponlilice ad locum LVI. De communioneeorum qui ordinanlur.
in quo exui debeni, planeias deponiint, et sorviunt Praaer prsetermissa notanduin est quod si ponti-
poniilici exuenii sacras vesies; csetera omnia faciant fex celebres 312 ordines, ii qui promoventur ad
rjiaconuselsubdiaconus, quandoutiintiirplanetis, quoa sacros communicare debent ex honeslate; et prsedi-
facere debent quando utunlur dalmaiica ei tunicclla. cendum est eis ul digne se ptseparent; ei Scolyilii
LV. De officio capeltani, qui debet servire de inquirere debeut qui ex eis sint communicaturi, ut
mitra. annuniient hoc subdiacono, quando calicem praepa-
Sciertdumest etiarti, quod in prxcipuis feslis ad rare debet, ut praqiaret Hostias quse necessariae
prsedictos ministros superaddi potest unus, qui de fuerint. Ctimque pontifex circa iinem Missaesangui-
mitra serviat, indutus pluviali sicut capellanus; et. B nem sumpserit, post primam ejus ablulionem, atite-
lunc ipse debet a parte sinisira deducere poniificem quam digilos aliluat, accedant ad eum qui cotnmutii-
cura capellano, quocunque pontifex procedat; et ipse cari debetit, primO sacerdotes, sccundo diaconi,
debet eidem facienli confessionem assistere in parte tertio subdiaconi. Duo aulem ex rainistris extendant
sinistra. Debet serriper ponlifici deponere et ainovere mappulam qua tegitur calix, vel aliatn decenlem, et
mitram; excepto quod, quando primo imponitur teneant exiensam inter pontiiicem et communican-
311 milra, diaconus ipsam imponeredebet, etipse les. Ponlifex vero accipiens cutn sinislra nwnu paie-
diabonus debet amovere mitram, quando ponlifex nam, el supponens Hostias cousecratas non niultas,
accesserit ad aliare, lam in principio Missae, quaiu sitniliter convenat se ad eos qui comniunieaturi
post Evangelium; et quando pohtifex redit cum niitra sunt, et porrigat singulis cum dexlra roanu sacram
ad secrelarium. Quando autem ipse, qui de mitra communionem, dicendo : Corpus Domini noslri Jesu
servit, proedicto modo deducit poniificem, tunc dia- Christi cuslodiat animam luam in vitam mternam.
conus debet praecedere pontificem immediate; et Amen. Is autem qui communicalur, (lexis genibus,
quando idem qui de mitra servit, staljuxta pontifi- osculelur prius manum pontificis, postca Hdstiam
cem facientem confessionem, ut dicium esi, vel resi- sumal; et, si presbyter est, vel diaconus, poniifex,
dentem in sede sua , lunc diaconus debet slare in C data Hostia, imroediale accipiat etim ad osculum
dextra parle post capellanum. Ipsequoque de niilla pacis; subdiaconus vero ponat a vinum in calice, el
serviens, quando sicest indutus pluviali, debel pon- porrigat iis qui communicaverunt, ul ex eo sumant,
tifici sede sua surgenti porrigere manus , et ipsum ct os abluant. Quod si multi sunt communicanies,
juvare ad surgendurh; et dum pontlfex sfat sUper polerit diaconus vel alius de ministris alium lenere
altare, ipse debet stare posl eum in dextra parte dia- calicera cuin vino, el comriiunicanlibus porrigere.
coni, ct, si tempus requirat, flabellum teneat ad abi- LVH. De communioneepisco\iorumqui consecranlur,
gendum muscas. Ipse etiam leneat ac ponlifici porri- et abbatum qui benedicunlur.
gat pannum tersorium posl communionem.Intelligen- Prseterea si pontifex aliquando vel aliquos episco-
dum vero est quod quando ipse de mitra serviensj pos cohsecrare debueril, subdiaconus opportuno
uiilur pluviali, nihilo minus debet alius esse induius; lempore praeparei Hostiam, vel Hostias pro conse-
cotla, qui mitram amotara servel, et imponendami crando, vel consecrandis, consecrandam, vel conse.
Iradai. crandas; et provideat quod tantum de vino in calica
ln pracdiclis ergo diebus, in quibus diaconus ett ponai ad conficiendum sanguinem Domini, quantum
subdiaconus utuniur planelis, et quando is qui ser- sufficere potest ipsi ponlifici et consecrando, seu
vit de mitra ulitur pluviali, provideanl clerici ca-• D consecrandis, qui de sanguine communicare debent.
pellae qui deferanl proedictas veslcs pro ipsis. Circai Poniifex autem, quando communicat de sanguine,
haec atiendere debent omnes minislri, ut ea quae fa- non tolum sumat, sed parlem ejus cum parte Hostiae
cere debent singuli secundum suum ministerium fa- quae in calice dimissa fuil; reliqunm vero dimitlet
ciant prompte, ordinate, ac reverenter, non larde,, in calice. Det sacram Hosiiam 313 consecraio seu
ac praeposiere, aut impetuose; et si aliqui eorurnl consecratis qui comniunicare debent, sicnl supra de
minus experli fuerint in ministerio, quod ad eos per- sacerdolibus ordinatis diclum est, exccpto quod ge-
linet, aliqui qui niagis experti sunt debent eos do- nua flectere non debent; et si sint unus vcl duo
cere quomodo agere debeant, vel eliam supplere vi- consecrati lantum, ac dispositio loci perminat quod
cem eorum. Verbi gratia, si diaconus nesriat mi- stantes circa cornua altaris, sicut sleterunt concele
iram imponere, aut aptare vestes pontificis, capeHa- brando Missam, communicare possint, ibidem slando
nus qui doctus est, faciat haec vice ipsius. Simililerr communiceiil, alioquin accedenles ad ipsum pontiii-
si subdiacopus hdn sit doclus qualiter et quando ca- cem sacram communionem recipiant. Subsequciiter,
ft Jam ergo desierat usus sacri calicis in cominunione etiam pro minislris sacris.
1175 ROMANl ORDINES. — XIV. 1174
diacono eis porrigente calicem, communicent de eo-1 A incensare debel dominum papam, tleinde reddiere
dem sanguine; qui poterunt eum sumere cum ca- thuribulum thuriferario; nec debent incensari alii in
lamo, si habealur paratus; alioquin sumant cum principio Missse. Item subdiaconus, lecta Epistola,
ipso calice. Postea pontifex abluat digitos cum vino noii debet revereniiam facere pontifici celebranli,
super calicem, et de ipso vino iterum abluat 0Sj de sed ire debet ad osculum pedis domini papse. Item
quo etiam ad abluendum os consecralus vel conse- diaconus leclurus Evangclium ire debet ad pedem
crati sumere debent cum prsedicto calamo, ita ta- ejusdem, et, accepto Iibro de altari, ab ipso Bene-
inen quod si is qui ultimo sumit, sive sanguinem, diciionem debet petere. Item, lecio Evangelio, thu-
sive vinum, poslquam sunipsit cum calamo quanlum riferatius ferens lliuribulum debet illud tradere car-
Bumere potesl, residuum sine calamo hauriat, ul ni- dinali supradicto, qui thuriflcare debet dominum
iiil in caiice remaneat, nihilo minus sugat ex ulra- papam ; et consequenter veniens subdiaconus cum
que parte calami, si quid forie in ipso reraanserit; libro Evangeliorunij aperlum prsesentare debet ipsi
ettitndem eumdem calamum subdiaconus tergatcum domino papae osculandum, nisi Missa fuerit pro de-
panno quo tergilur calix. fuuctis. Item quando dominus papa ponit thus in
Quando ponlifex abbatem vel abbates benedixeril, - thuribulo post Offertorium, pontifex celebrans debet
praeparandse sunt hostise pro ipsis, et ipsi tempore .B omittere illam Orationem, Per inlercessionem, etc.
opporiuno accedentes ad poniiiicem, communicare Item posiquam pontifex thurificaverit oblala post
debent modo praediclo, non laroen sumere de san- Offeiiorium, diaconus, accepto thuribulo, tlnirifi-
guine. care debet ipsum pontificem celebranlem, posteaal-
LIX. De Missis defunctorum. tare, deinde ipsum thuribulum tradere acolytho, qui
Caeterum, quando pontifex solemniter celebratpro portet ipsum cardinali assistenli domino papae, ut
defunciis, hac observanda sunt, videlicet, quod ipse thurificet 315 dominum papam, qui solus thu-
poslquam diaconus post Offertorium tburiferaverit rificandus erit, si Missa sil pro defunctis; iii aliis
poniilicem, nullum alium thuriferare debet. Iiem vero Missis, thuiilicato domino papa, thurificentur
Episiola et Evangelium nou debent legi in ambone et alii hoc modo. Postquam cardinalis thurificaverit
seu altiori pulpito, sed in ipso presbyterio prope al- dominura papam, tradat ihuribulum thuriferario, qui
lare. Lecto autem Evangelio, non est deferendus tliurificare debet primo eumdem cardinalem, deinde
liber Evangeliorum ad pontificem ab eo osculandus, diaconum cardinalem assistentem domino papae a
sicut fit in aliis Missis. Item postquam pontifex dixe- dexlris, et subsequenter diaconum assistentem a si-
rit Agntts Dei, non debet dicere illam Orationem, nistris; postea cardinales alios qui sunt a dextris do-
DomineJesu Christe, etc, nec osculari tuncallare, C mini papse, demum cardinales qui sunt a sinistris,
quia pax non datur. Item non debet dici Sit nomm deinde alios proelalos et reliquos astantes, prout vi-
Domini benedktum, post Missam. Csetera fiant sicut derit expedire. Ilem postquam cardinalis praedictus
in aliis Missis. assisiens domino papae dixerit cum ipso domino papa
314 I^- Si episcopus cardinalis celebret in prmsen- Agnus Dei, pergat ad allare; et cum pontifex cele-
lia papm. brans convertit se ad dandam pacem, recipiat ip.sam
Prseierea si episcopiis cardinalis celebret in proe- ab eo, et portet domino papie, qui dat eam primo
senlia papae, hoc principaliler convenit observari. diacono assistenti a dexlris, et postea diacono assi-
In primis ponlifex sacris veslibus indutus, postquam stenti a sinistris; et ipsi duo danl eam duobus de
cum suis minislris pervenerit ad altare, spectet do- cardinalibus aliis assistentibus hinc et inde, et illi
rainum papam, qui veniens stare debet in medio danteam aliis; et sic pax diffunditur per circum-
contra aliare; et pontifex celebraturus slans ad si- stantes. Item post Missam, quae non iit pro defun-
nislram papse incipiat Iniroitum, etc, et prosequalur clis, ipse dominus papadicit, Sit nomen Domini be-
more solitoPsalmum Jxidica me. Quo dicto, domiuus nedktum. Item si praedicalur per ipsum celebran-
papa dicit Adjutorium, etc, et ipse facil confcssio- tem, linila prsedicatione, et dicto Confiteorper dia-
nem, et dat absolutioneni; quadata, vaditad sedem D conum, el dala Indulgentia per celebrantem, dominus
suam, et ponlifex dicens Deus tu conversus, etc, papa dicit Precibus etmeriiis, elc, Indulgentiam, etc,
ascendit ad altare; ipse autem dbininus papa ponit Benedictio, etc
Ihus in tlturibulo, quotiescunque ponendum est, vi- LXl. De Missis qum celebranlur coram cardinale in
delicet post confessionem, et ante Evangelium, et capella ejus per capellanumipsius.
post Offeriorium, thuriferario deferenle ad ipsum Hsec sunt quae specialiler observari consueverunt
doniinum papam thuribulum cum navicula, quam in Missa, qiiando in prsesentia cardinalis celebratur
tradere debet presbytero cardinali assistenli domino in capella ejus. Sacerdole siquidem induto sacris
papse; et thure ber ipsum domihum papairi posito, vestibus, cardinalis accedat ante medium aliaris;
eamdem naviculain reddat ihuriferario. Item post et stans sacerdos ad sinistram ejus, incipit In-
confessionem tliuriferato aliari per ponlificem, ac troitum, et csetera, et prosequalur more solito Psal-
deirtum ipso ponlifice et altari thuriferatis per dia- mum Judica me. Quo (inilo, cardinalis dicat Adjuto-
conum, llmriferariiis, recipiens ihuribulum de manu rium, etc, et faciat confessionem ; et dala absolu-
ipsius, debet illud porlarc cardinali praediclo, et ipse lione, pergat ad locum suum, et sacerdos ascendat
 1175 APPENDIX AD S. GREGORH MAGNILITURGICAOPERA. 1178
ad allare. Acolylhus serviens in Missa tburibulum, A sacerdolem, postea aliare, deinde"cardinalem,ultinio
et unus de capellanis astantibus naviculam cum alios asiantes, iiisi forte Missasit pro delunctis. Tutic
thure coram cardinale deferant, et ipse cardinalis enim nullus incensari debet nisi sacerdos celebrans.
Ihus in thuribulo ponat. ls aulem qui naviculam Quando sacerdos dicit Per omnia smcula smculo-
tenet osculari debet manum cardinalis, quando co- rum, anle Praefalionem, cardinalis surgat; et dicia
ehlear accipit, et quando ipsum reponit. Acolythus proefatione, dicat sine nota Sancfiis, elc, cum
vero qui lenet thuribulum, poslquam in eo thus aslantibus sibi; et, si non sit Missa de feria vel pro
positum fuerit, deferat ipsum ad sacerdotem 316 defunctis, siet usqtie ad elevaiionem dominici cor-
qui incensare debei allare; quo inccnsato, reddat poris. Insiantf»auiem ipsa elevatione, flectai genua
thuribulura acolytho, qui incenset ipsura sacerdo- et stet flexis genibus nsque post consecrationem
tera ; el stans juxta ipsum. dicat cum eo Introitum sanguinis, vel, si ei placet usqtte ad Per omnia so>
etKyrie, eleison.; quibus dictis, incenset allare per cuta smculorum,ante Paler nosler. Si vero sit Missa
circuitum, incipiens circa mediuin ejus ab anie- de feria vel 'pro defunciis exlra tempns paschale,
riori parte, et procedens ad dextram ac rediens ad postquam chorus cantaveril Sanclus, stet flexis geni-
sinistrara, alios non oporlet incensare hac vice.Car- bus usque ad Per einnia smcula smculorum, quod
dinalis aulem, poslquam facla confessione ad locum B j dicitur ante Agnus Dei; ita lamen quod deleclo
suum venerit, slans cum aslantibus sibi Introiium capite faciem erigat in elevatione dominici corporis,
et Kyrie eleison sine cantu dicit; quibus dictis, et erecla facie flexis genibus siet nsque post conse-
residere potest. Similiier facial, quando dicitur G7o- cralionem sanguinis, et lam corpus quam sanguinera
ria, etc, et Credo. Cumque sacerdos dicet Dominus reverenter adoret. Cumque sacerdos dicet Pax D6-
vobiscum,surget; et si sit Missa de feria vel pro de- mini, etc, lunc cardinalis snrgens dicat AcjnusDei,
funclis exlra lempus paschale, vel extra Octavas1 sine cantu cum astantibus sibi; et, si non sii Missa
feslorum quse habent Octavas, stet genibus flexis, pro defunctis, capellanus ille qui detulit cardinali
dum dicuntur omnes Orationes; aliis vero diebus1 Evangclium nsculandum, poslquarii sacerdos dixeril
slet reclus, nisi ex speciali devoiione ad aliquam' submisse Agnus Dei, accedat ad altare, et recipiens
Orationem genu flectere vellet. Diciis Oralionibus' pacem a sacerdoie trabat ab anteriori parle plane-
sedeat usque ad Evangelium. tam ejus ; deinde accedens ad cardinalem, inelinel
Lecla Epistola, is qui Iegit accedat ad cardinalemi se ante ipsum, et det ei pacem. Ipse auleni cardina-
cum libro Epistolarum, et osculelur manum ejus, ett lis det pacem astanti sibi propinquo, et capellanus
ipse benedicat cum signo crucis. Quando atitem le- det acolytho," et ille det alieri acolytho, si sint duo;
gendum est Evangelium, cardinalis ponat llius int C et per eum qui recipit pacem a cardinale, acdemum
tburibulo juxla modum superius descriptum. Adver- per capellanum et acolyibos seu acolylhum diffun-
lant auieni illi qui ihuribulum et naviculam cumi datur pax per circumstantes. Cardiualis vero posl-
thure ad ipsum deferunl, ut si cardinalis sedeat,, quam dederit pacem aslanti sibi, ut diclum est, si
flcctant coram ipso genua, dum thus in ihuribuloj sit Missa de feria, iterum prosternat se, usquequo
ponit. Similiter faciat acolythus dtim incensat ipsum. sacerdos dominicum sanguinem sumpserit. Idem
Si vero cardinalis siet, genu ileclere non debet. Sa- faciat posiquam dixeril Agnttt Dei, si sit Missa pro
cerdos autcm lecturus Evangelium, slans juxta al- defunctis ; alioquin steterectus. Et sumplo sanguine
lare versus ad cardinalem, inclinato capiie, petatt a sacerdote , residere potest, usquequo sacerdos
Benediclionem, dicendo submissa voce Jube,domne,, dicat Dominus vobiscum. Tunc surgal; at in Missis
benedkere, quam ille det, faciens conlra sacerdotemi ferialibus vel pro defundis llectat genua, dum di-
signum crucis, et dicens Dominus sit, etc; et sacer- cunlur omnes Oraiiones post communionem ; in aliis
dos prosequatur Evangelium, acolylho stante cumfi vero slet reclus usque ad liiiem Missoe.Qua (inita, si
tburibulo circa sinistram partem altaris, ubi Evan- non sit Missa pro defunctis, dicat 318 cardinaiis
gelium legitur. Quo leclo, incenset sacerdoiem ctt Sit nomen Dominibenediclum,et det Benediciionem;
librum Evangeliorum simul, amovendo ipsum tluiri-- D I qua dala, si non dicalur Missa de beala Virgine,
buluni conlra ulrumque; deinde accedens acolythtiss sacerdos qui celebravit, revertens atl cardinaiem
ad cardinalem incenset eum solum ; et capellanuss indulus sacris, osculaiur manum ejus, et cardinalis
, praedictus, qui detulit naviculam cum ihure, portett benedicat eum. Si vero dicalur praedicliimbfficif.m,
' librum
Evangeliorum apertutn ad cardinalem ; quili sacerdos exuere se polest; et postquam exutus fucrii,
slans deleeto capite osculelur ipsum librum, nisi sitit veniread osculum manus, et Penedictionem rccipcre.
in Missa pro defunciis. Cum auiem sacerdos dicit<t Sciendum tamen est quod si aliquis prselaiu- iu-
anle Offertorium Dominus vobiscum,et Oremus, car- tersit Missae,cui cardinalis deferre velil, tunc ipse
dinalis siet; quibus diclis, sedere potest usque adJ innuente cardinaje, conlessionem facil; et omncs
prafalionem. Et dum cantatur Offerlorium, cardi- prsediciaerevcrentiae, qua?.fieri solent cardinali, fa-
nalis iterum ponal incensum praedicto modo ; 317 J ciendaesunt proedictoproclalo; et ipse Benedictionem
quo posilo, acolythus dsferat thuribulum ad sacer- debel dare. De praeruissisobservanliis nonnulla omitti
dotem ; qtti poslquam thurilicaverit oblala et aliare,i, possunt, prout cardinali placuerit, praesertirnin Missis
reddat acolytlio, et acolythus primo incensat ipsum n quse minus solempiter sive cum.festinationedjcunlur..,.
 ,177 ROMANIORDINES. — XIV. 1178
LXII. De ministerio presbyteri cardinalis assistentis A Elcum presbyter celebraturiis dicturus fuerit Evan-
summopontiftci, cum coram eo celebralur Missa in gelium, presbyier cardinalis, si non sit ibi diaconus
capellavel in aula. cardinalis, accipiat milram de capile papae; et cum
In prirois assistens ei a dextro latere prsedictus ipse presbyter dixerit Sequentiasancli Evangelii secun-
presbyler ad celcbrandum, ducat summum ponlifi- dum, elc Interim dum respondetur Gioria libi, Do-
cem de camera sua, vel de sede ad aliare; et si mine, acolylhus ipse incensat ipsum preshylerum, et
essent ibi duo diaconi cardinales proesenles, ipsi presbyter incensatus prosequiiur Evangelium. Dicto
lamum ducant eum, assislente semper a dextris in vero Evangelio, reddit papse raiiram modo-prsedicto.
principio presbylero cardinali. Cum autem summns El tunc acolythus ipse cum thuribulo de altari redit
pnniifex est ante altare, ipse presbyter carJinalis, ad siKnnuimpontificem; eipresbylercardinalisiterum
si non esset ibi diaconus cardinalis, accipiat miiram oblatumsibi tburibulum deacolytho recipiens, papam
de capite, ipse reverenter et cum manu dextra tencat incensat ducendo thuribulum ler anie peclus ejus,
eam; et lunc sacerdos celebralurus incipit Inlroibo, slando si papa stei; si vero sedeat, Hectat genua co-
et Psalmum Judica me, etc. Ilis diclis, suromus pon- ram eo; et eo taliier incensato, surgens presbyier
tifex dicit Adjutorium, etc, et facit confessionem . cardinalis reddit thuribulum acolyiho, et acolythus
sinm. Poslmodum cardinales ibi pracsentes, elcele- B cum thuribulo redit ad altare; et tunc presbyter cele-
bralurus, et astantes faciunt confessionem suam ; et braturus recipiens thuribulum 320 de manuacolythi
ea facta,summus pontifex databsoluiionem, Miserea- incensat altare; et reddito thuribulo ipsi acolytho,
lur, elc Presbytercardinalis assistens ex parte dextra, acolythus ipse ilerum incensat allare circumcirca. Et
tenens milram cum manu dextra, debet cum manu si- taliter incensato altari, iiertim ipse acolythus cum
nistra,accipere manium seu pluviale circa medium, ct thuribulo reditad summum ponlificem, et ipse pres-
porrigere assistenti papse ex parte sinislra, ut coope- byler cardinalis iterum sibi oblalam naviculatn cum
riatur pars anlerior papae. Quibus sic peractis, dum thure et cochleari recipiens de manu acolytlii, offert
celebraturus incipit.dicere Deus lu, etc, cardinalis ipsam naviculam summo ponliflci modo prsedicto; et
redTlit papaemitrara ; et tunc summus pontifex modo papa iterum ponil incensum in thuribulo; et incenso
prsediclo reducitur ad sedem suam; et ibidem, an- posito, presbyter cardinalis recipiens thuribulum sibi
tequam dicatur Inlroitus a papa, ipse presbyter car- oblatum ab acolylbo, ilerum prsedicto modo incensat
diualis oblatam sibi naviculam offerl summo ponti- summum ponliflcem, et eo incensato, reddit ihuri-
fici. Et diligenler altendatur quod semper cochlear bulum acolylho, et redit ad locum suum; et tunc
319 sit ex illa parle naviculsequse est versus ipsum acolylhus iucensal ipsum presbyterum cardinalem et
presbyterum cardinalem; et cum papa recipit de C cseteros cardinales ibidem prsesenies, et alios astan-
ipsa navicula cochlear ad ponenduro incensum in tes ordinale. El taliier incensatione facia, acolyllius
thtiribulo existemi in manu acolythi, ipse presbyter revertens ad altare, reddit ihuribulum clerico, seu
cardinalis osculetur manum ejus ; et simililer oscu- custodi capellse; et abipso clerico recipiens bacilia
letur manum, cum ipse reponit cochlear in navicula. cum aqua, affert aquam presbytero celebranti ad ab-
Et a presbytero cardinali reddita navicula ipsi aco- luendum manus; et ablutis manibus, subdiaconus
lytbo, acolylhus ipse cum Ihuribulo vadil ad altare; offert tobaleam ipsi presbylero ad abstcrgendum
etpresbyier celebraturus recipiens thuribulura sibi manus.
oblalum de manu acolylbi incensat altarc modo Cum autem debet fleri elevatio corporis Christi,
dicto ; et reddito tliuribulo ipsi acolytho, acolyihus summus pontifex descendit de sede ad faldislorium,
ipse incensat oltare de circumcirca ; et tunc vadit et presbyter cardinalis, si non sit ibi diaconus cardi-
ad summum pontificein , et presbyter cardinalis nalis, accipit mitrara de capilo ejus modo praedicto;
recipiens thuribulum de raanu acolytbi incen- et assistens ad dextram, flectit genua in elevatione
sat suramum ponlificem , ducendo thuribulum ter corporisChrisli; el slat flexisgenibus, quousque facta
ante pectus ejus, siando si papa stet, et genu ilexo est elevatio sanguinis. Qua elevalione facta, cum papa
si papa sedeai. Quo taliler incensato, reddit ipsura B surrexerit, presbyter cardinalis reddit sibi mitram, et
thuribulum acolyiho, et acolythus cum thuribulo pontifex reditad sedem. Cum autem presbyter cele-
revertitur ad altare ; et tunc, vel eliam parura ante, brans finierit Orationem Libera nos, qumsumus, Do-
coram sumrao pontifice dicitur Introilus Missse. Et mine, elc, et fecerit fractionem antequam incipiat
ipse presbyter cardinalis cum ipso domino papa et dicere, vel sallem tunc cum incipit Per omnia swcula
astantibus prosequiiur Introitum et Kyrie, eleison, etc. smculorum,etc, ipse presbyter cardinalis accipit mi-
Dicla autern Epistola, dum dicitur Graduale, et coe- tram de capite papoe, et assistens cum eo dicat ter
tera quse sunt dicenda, prsecipue quando inchoatur Agnus Dei. Quo dicto, tradit mitram assistenti papae
Alteluia anle Evangelium; item ab acolytho offeratur a latere sinislro, et vadit ad altare, et osculatur illud
ipsi presbylero cardinali navicula cum thure et co- in parie dextra; et facta inclinatione aliqua ad pre-
chleari; et ipse recipiens eam, oflert eam summo sbyterum celebrantem, pacem recipil ab ipso, el pla-
pontifici, et ponlifex ponit incensum in thuribulo nelam trahit aliquanlulum iuferius a parie anteriori,
modo prsediclo; et lunc acolyihus cum navicula et et postmodnm redit ad summum pontificem, et incli-
thuribulo sine aliqua incensattonerevertiiuradaltare. natione facta coram eo profunde, non tamen fkxis
1179 APPENDIX AD S. iGREGORtiMAGNILITORGICA OPERA. 1180
genibus, ipsi pontiuci dal precem; et recipiens mitram A tio , oflert naviculam , cum presbyter celebrans in-
de manii ejus cni iradiderit, redit ad locum suum ; et censaveril altare; simililer post illam Orationem,
ibidem siibdiacduo, qui dixit Epistolam, dal pacem , Veni, sanctificator, etc, et tuncpresbyter cardinaiis
ei ipse'siibd acoims dotpacem cseteris.Summusautem incensat ipsum papam modo praediclo ; el posimo-
pontifex 321dal pacem orrinibus cardinalibus ibidem dum incensatur presbyler cardinalis, etalii aslantes.
aslanlibus, et dala pace, ipse presbyter cardinalis LXIV. De usu mitrm.
reddit mitram papae. Milra aurifrigiata non uiitur ecclesia Romana ab
Diciis aiilem commuiiione et pbstcommunionibus Advenlu Domini usquead festum Nativitatis Doriitni,
seu Orationibus a presbylero celebranie, et Ite, Mis- excepto quod dominus papa ulilur ih Dominica de
ia esi, vel BeriedicanmsDomino , presbyter cardinalis Gaudete ; nec a Septuagesima usque ad feriam quin-
accipiat mitram de Capite papoe; el tunc cum papa tam majoris bebdomadoe, excepto quod dominus
incipit dicere Sit nomen Domini benedictum, etc, papa uliiur in Dominica quarla Quadragesimoe, qua
cubicularius flexis genibus coram papa stante recipit caniatur Lxtare, Jerusatem; nec in omnibus vigiliis,
mantum ex parte dextra , cooperiens anteriorem par- de quibus jejunium celebratur, nec in omnibtis qua-
tcm papae tisquead pftrteni manti a parte sihislra ; et tuor lempoiibus , nec in Rogaiionibus, nec in liia-
flata Benediclione a papa, et dieto ab eo Paier noster B hiis, nec in officiis defunctorum.
secreto , et dicto ab eo Benedkite , et Dominus nos LXY. Quibus diebus dicalur Gloria in excelsis Deo ,
benedkal, eic , presbyler cardinalis reddii mitram, el Credo.
osruldridri inaniiiii modo prnrdicto. A Dominica de Adventu usque ad Nalivitatem Do-
Et scicndum , qtiod quotiescunqueest ibiderh dia- mini non cantalur G/om in excelsisDeo , nisi in fes^
conus cardinalis, ipse semper accipit riiitram de to novem loclionum. A Septuagesima usque ad Pas-
eapiie papse , et reddit. Item esl sciendum quod cha similiter non canlaiur, nisi in festis novem lec-
quoiiesciHique cpiscopns cardinalis est ibi proesens tionum , praelerquam in feria quinta ante Pascba. In
In officid ptaediclo, ipseepiscopus facitofficium prae- reliquis autem diebus Dominicisel fesiivis generali-
diclum seu miriisterium ipsi presbyiero cardinali in- ler cantalur. Item nota, quod si infra hebdomadam
cnmbens. Item est sciehdum quod qiiotiescunque cantelur Missa de Dominica , vel de Cruce , vel de
Spsepresbyler cardinalis reddit riiitram papae, oscu- beaia Virgine, non dicitur Gloria in excelsis Deo.
latur manum ejus. Iteni est sciendum , quod quan- Item nota , 323 <Iu°d a Pascha usque ad Octavam
Penlecosten , diciiur Gloria in excelsis Deo. Iiem si
docunque in tali Missapapa riiitur ploviali, seu man-
lo habenle aurifrigia curri perlis, cardinalis serviens festum novem lectionum venerit in die Dominico ,
matiibiis propriis imponit semper papae mitram in Q « et fiat de festo , dicimus Credo in unum Deum, non
capite. Cum vero nOnhabtierit hujusmodi aurifrigia propler festum , sed propter Dominicam diem. Noia
cum perlis , luncipse cardinalis serviens tradit mi- quod Gloria dicitur semper in Missa, quando Te
train in roanibus papse modo praedicto. Deum laudamus dicitur ad Malutinum, ut diciiur
LXII. Quotieset quando accipitur milra de capite papm , lle, Missa est, secundtim morem Romanse Ecclesiae.
dum celebrat. Ilem liis subscriptis diebus Credo in unum Deum
Ex prsemissis paiet, quod presbyter cardinalis cantaiur, videlicet omnibus diebus Dominicis totius
anni. In Epiphania et per oclo dies, in Conversiona
quinquies accipit mitrara de capite papae. Primo , sancti Pauli, in Purificaiione beatiic Mariae,in Annun-
cum ductus fuerit ad allare , ut flat confessio ; red-
liatione ejusdem, in Cathedra sancli Petri, feriq
dilur autem ei mitra, durii facla confessione re- in Coena Domini, in festo Resurrectionis, e(
ducitur ad sedem. Secundo, accipitur, cum dicendum quin(a
fuerit Evangelium ; redditur aulem eo dicto, et papa per octo tlies; in octava beati Joannis, quoe est infra
incensato , el libro Evangeliorum osculato. Teriio , octavam apostolorum; in Pentecosten, et per octo
dies ; in festo sancti Joannis ante portam Latinam, in
accipitur in elevaiione Coipoiis Chrisli; redditur autem
cum facla elevatione sanguinis reducilur ad sedem. feslo aposlolorum Petri et Pauli, et per ocio dies; in
festo sancli Pctri ad Vincula, in Assumptione beatae
Quarlo , accipilur, cum dicendiim fiierit Agnus Dei; ['
reddiiur ei data pace summo pontifici. Quiiito, ac- D' Virginis, etper oclo dies; in dclava sancti Laurentii,
cum finilo eo quQd venit infra Ociavam beatae Virginis; in Na-
cipitur officiodebet dicere 322 SiVn°-
men Domini benedktum , etc; redditur auiem , cum tivitate beatse Virginis, et per octo dies; in festis
dala Benedictione papa dixeril Benedicdt, elc Angelorum, in feslo sanctse Crucis, in feslo omnium
Sanciorum, in feslo apostolorum et evangelislarum,
LXIII. De incensatione papm in Missa. et sancli Barnabse; in omnibus consecrationibus ,
Ilem patet ex prsemissis,quod presbyter eardinalis3 ecclesiarum et altarium, et ponliflcum.
offeri ter papae naviculam cum thttre et cochleari sibii LXVL De officiovigilimNalivitatis Domini in officio
dalam ab acolytho , et ler incensat papam. Primo , presbyleri.
autem cum facta confessione reductus fuerit papaj In vigilia Nativilatis Domini statio ad sanciam Ma«
id sedem , tunc incensato altari primo, modo de- riam Majorem. COnsueverunt Romani pontilices lia.
bito ipse presbyier cardinalis incensat papam. Secun- i- ctenus pergeread sanctamMariam Majorem,et caiilarn
do , efferl naviculam ante Evangelium ; et tunc nonn ibi Missamde vigilia, et coeiiare ibi, et post coenani
incensalur papa , sed demum dicto Evangelio. Ter-- Yesperas decantare. Peractis autera Vesperis, daiur
 1181 ROMANI ORDINES. — XIV. 1182
,-polus in aula; et dominus p*J?»remanebal ibi et A dinales, qui legunt iectiones hac uocte, nnn veniunt
pernoctabat, et ibi slabat, toto ibidem apparatu curise ad osculandum pedem papse. El nota quod Matutinse
existente. Primo episcopus vel presbyier cardinalis, non mandariliir, sed dthries thes Missa^pei Papam
qui assistit domino papse in uocte Naialis Domini, dicuntur, sive debenl dici: neque est, etc
debet associare dominum papam, ut moris esi, indu- LXVII. De Missa hoctii Natdlit Domini.
tus pluviali albo. Deinde videlicel debel lenere mi- Omnibus iis finilis, dohiinus" papa. jirsepairat se ad
tram, dum incipit, Domine, labia, etc, et Deus in Missam canlandani ad Prsesepe, ubi quidqiiid offertur,
adjutorium, et slare ibi officio, ut moris est. Cum quandiu doniiiius papa celebraverit, sive ad rhanus,
vero canlalur ullimo (ertia Anliphona, acclpit capsu- sive ad pedes ipsius doihirii,'vel super altare, Ca-
lam cum incenso de inaiiu acolylhi, et incensat do- pellanorum est, exceplo parie, qui est acolythbrum ,
miiio papae, ut morisesl; deinde vadit ad altare, et si recipere voiiiierini. tn qua Missa utitur ddiriinus
incensat ipsum, 324 deinde dominum papam, et papa riiitra frigidta. Miira frigiata non utilur eeclesia
reddit acolylho; et idem facit in secundo ei terlio Rdmana ab Advenlu usque ad festum Nalivitaiis Do-
noctumo, et debet legere lectionem quarlam unus mini, excepto quod dominus papa utitur in Domihica
presbyler cardinalis. de Gaudele; nec a Sepluagesiraa usque ad secundam .
Si aulem debeat Missam cantare in galli caniu, TJ feriara raajoris hebdomadse, excepto quod dpminus
vel in roane, primo induit se omnibus indumentis papa ulitur in Dominica quarta Quadragesinise, qua
albis, et vadit ad altare; et slans a sinistris domini cantalur Lcetare, Jerusalem; nec in omnibus vigiliis,
papse, incipit dicens Introibo, et Psalmum Judiia; de quibus jejunium celebratur, nec in quatuor lem-
deinde repelitur Introibo, et responso a circumstan- poribus, nec in Rogationibus, nec iu litaniis, nec in
tibus Ad Deum, etc, dominus papa dicit Versiculum officiis defunctorum. ltem dicitur in Missa noctis
Adjutorium, etc, et facit confessionem et absolutio- Gloria in excetsis Deo, et Credo, etPraefatio Quia per
neni. JJeinde sacerdos dicit Versiculuin Deus tu con- incarnati, elc, et Communicanles.
versus, etc, et antequam incipiatur Introitus, incensat In Cmremonialidomini Roihomagensis de Sloutavilta
altare; et postea redit ad sedem, el dicit Inlroiiuro, habetur ut legitur.
Kyrie, eleison, et prosequitur Missa in ordine suo. Item iriprsesenti Missa soluspontifexcommunicat,
Item in primo noctumo legunt ires lectiones clerici et super allare; et siiie calamo bibit sanguinem, et
ejusdem ecclesias, et canlores pro ipsa ecclesia can- nihil aliud, quia habet celebrare illara de lertiis, sed
lanl tria Responsoria. Lectionem quarlam legit unus cum digitis behe tergat cdlicem; el cum aqua infra lavet
ex cardinalibus presbyieris; lectionem quintam ali- digitos, prout morisest iri Missis parvis; et commu-
quis judex, vel septimanarius; leclionem sexiam ali- ' nicantur qui volunt. In nocie aulem Nativitalis Do-
quis diaconus Romanse curiae ; lectionem septimam C mini statio ad Praesepe. Peracto offlcio Missae can-
bouiiliam aliquis diaconus cardinalis qui servit papoe lantur laudes, deinde vadit quiescere.
a parte sinislra, et aliam homiliam alter diaconus Si imperator vel rex sil in curia hac nocte, sacri-
cardinalis; nonam vero Ieciionem legit dominus sta et clerici prassentant sibi libriim legeridatum, in
papa, in qua dicit Jube, domne, benedkere; et nullus quo debet legere 326 quiiilam lectionem, el eiinl
benedicat ei, nisi lantummodo quod omnes respon- honesie instriitint de c.«remoriiis observaiidis in pe-
dent altavoce Amen. Finiia Iectione, dicaiur Te lendo Benediclioiiem, in levando ehsem cum vagina,
Deum laudamus, et eo finito, dominus papa dicit el extraliendo, iosum vibrando, el de pluviali, pileo,
Oralionem, scilicel, Concede,qumsumus. et aliis.
Ex Cmremoniali anliquo domini a Jtoi/iomaaeHsisde Item noiabiliter pareiur per sacrislam et clericos
Sloulavilla. camerse ensis cum vagina, corrigia ct pileo securidum
In islis Matutinis papa venit indutus cappa Ianea nobilitaiem piincipis; et dum caniatur quartum re-
de scarlelo rubeo^ clausa usque ad medium pectoris, sponsorium, si slt imperator, vel rex, camerarius,
cum bireto connodalo subtus barbam propter frigus, sacrista, et clerici capellae parant unum pulchrum
et sine mitra sedet in diciis Maiulinis, quas ipse inci- If) pluviale album, et ante pulpiluhi deponuntsibi capu-
pit more solito. Nec stant ante allare caidinales ciura, et ipsum induunt ad niodiim chlamydis illud
diaconi, sed sedent in cappis juxia ordinem stiuni. pluviale, itaquodscissurasit admanum ejusdexlram,
Duas primas leciiones legunt acolylhi, vel clerici et cingunl ei erisem; et ipsemel extrahil, et facit vi-
capellae; terliam legit minor clericus camerse thesau- brare, et ponunt sibi super caput pileum, et ipse in-
rariae; quarlam minor presbyler cardinalis; quintam cliuat caput ad papam, et petit Benedictionem, et le-
nobilior in genere, qui tunc sit in curia; sextam prior gii lectionem sibi prsedictis astantibus; qua lecta,
subdiaconorum; 325 septimara minor diaconus ducunt sic indulum cum pileo super caput ense ex-
cnrdinalis, qui stat a sinislris papae ; Octavam prior tracio in roanu ad osculum pedis papae, et auilihet
diaconorttm cardinalium, qui stat a dextrls papae; reverlitur ad locum suum.
nonam papa, in qua dicitsolum Jube, domne, benedi- Notandum etiam quod si papa sit Romse, hanc
cere, et canlores respondent Amen.Et noia quod car- Missam debet celebrare ad Prsesepe Domini, et de
" Id est ex Ca;remonialis Pelri Amelii episcopi lelmi de Sioutavilla, arcbiepiscopi Rolhomageusis et
Senogaliiensis exemplo, quod fuit quondam Guii- cardinalis
iiss APPENDIX AD S. GREGORU MAGNILITURGICA OPERA. 11841
sero ibidem cantare Vesperas, el cumclericis et no- A ei obviam sub gradibus in porticu, et faciunt ei lau-
bilibus Urbis facere potum in aula. des, prout in libro Polypiycho scriptum est; et ibi do-
LXVIII. Qualiler aqittirin Matulinis et Mtssa in nocle minus papa descendii, et deposito regno accipit mi-
Natalis Dominicorain papa, rubrica. trara; demum judices ducunteum usque ad locum, in
Primo episcopus vel presbyter cardinalis.qui assi- quo dalur presbylerium. Tunc vero exuunl eum pla-
slit domino papaein nocte Natalis Domini, debet as- nela ; et apposito manto super scapulas, sedet in
sociare dominum papam ad altare, ut moris est, in- consistorio vel cathedra, et manibtis propriis dat
dulus pluviali albo; deinde debet tenere mitram, dum presbyterium.
incipil Domine, labia mea aperies, el Deus, in adjulo- 328 Sciendum esi quod capellani recipiunt pro
rium, et stare sibi in oflicio, ut moris est. Cum vero presbyterio illa die unum malacliinum, et in omni
cantatur ultimo lertia Antiphona, accipit capsu- coronatione sua lantum. Dato presbylerio, sic indu-
lam cum incenso de manu acolythi, qui minislrat tus vadit ad mensam ; et eodem die consuevil legere
douiino papae, ut moris esl; deinde vadit ad altare, ad mensam aliquis diaconus cardinalis indutus plu-
et incensat allare, et deinde doroinum papam, et viale. Circa vero finem Missaescli Ja canlorum debet
reddit acolytho; el idem facit in secundo et terlio nJJ cantare sequentiam.
liocturno; et debet legere quarlam lectionem unus Ex Cmremonialiantiquo domini cardinalit
cardinalis. Si auiem deberel Missam can- Rothomagensis de Stoulavilla.
presbyter MSssam de aurnra Romanus pontifex, si sit in
lare in galli cantu vel in mane, primo induit se om-
consuevit celebrare ; ct egrediens de sancta
nibus vesiimeniis alhis, et venilad altarc; et sians a Urbe,
sinislris domini papsc, incipit Introibo, et Psalmum Maria Majori summo mane, indutus missalibus ves-
timentis vadil ad sanclaui Anaslasiam, el ibi cele-
Judica me, elc ; et deindc repetit Introibo, et re-
brat. In hac Missa dicitur Credoin Deum, et Gtoria in
sponso a circumstantibus 327 Arf Deum, etc, do- excelsis Deo, non dicitur Lmtatus sum. Oblationes ut
minus papa dicil Adjuiorium, elc, et facit confessio-
in alia Missa de nocte media. Etiam solus papa
nem el absolutionem. Deinde sacerdos dicit Deus, la.
communicat ut in prima. Qua flnita, sic indutus re-
conversus, eic ; ct anlequam incipiat Introitum, in- verlilur ad sanctam Mariam Majorem, et deposilis
censat altare, et postea redit ad sedem, et dicit In-
modicum in camera sua. Et bora
troiluro, el Kyrie, eleison, et prosequilur Missam or- parameniis quiescit
dine suo. competenti intrat sacrarium seu vestiarium cum epis-
LXIX. De Missa in mane Nalalis Domini. copis, presbyteris, diaconibus cardinalibus, capella-
nis, subdiaconibus, et reliquis ordinibus; et cantant
'
Su.mmoigitur mane, indutus missalibus vesiimen- ~ Tertiam; qua dicta, indttunt eum solemniler sacris
lis vadit ad sanclam Anastasiam, ut celebret ibi Mis- Q albis vestibus, et
quilibet in ordine suo sic proces-
sam secundam cum Gloria elCredo, et utitnr mitra1 sionaliter accedunt ad altare cum cruce et
septem
frigiata. Slatioad sanctam Anastasiam. Poslea, finita
1 faculis, et curia debet dare, etc
Missa, reverliiur ad sanclam Mariam Majorcm, et'
Quod si papa non sit in Urbe, cardinalis qui habet
intral sacrarium cum episcopis cardinalibus, diaco- litulum sanctse Anastasioe, consuevit hanc Missam
nibinset subdiaconibus, et reliquis ordinibus, et di- celebrare et in absontia
cunl Tertiam ; qua dicla, induunt se solemniicr vesti-
; ejus, si papa non celebra-
rel, prior presbyteroruui cardinalium, etc.
menlis albis, el processionaliter vadunt ad allarc,' Nolandum est quod si papa vellet has duas Missas
sicul moris esl.
" celebrare, si vellet, posset arabas celebrare absque
Nola quod semper, quando papa celebrat solem- eo
quod deponeret sacras vesies ; sed propter a ho-
niler, debent poni super altare faculse seplem, nisi1 nesiatem et nocturnam fatigationemrationale estquod
aliquibus paucis diebus, et curia debet dare. Deinde'' flat aliqualis interpausalio serundum temporis con-
dominus papa incipit Missam, et post primamOralio-
gruentiam, ctproulexpedit brevitaii temporis et diei.
nem fiunl laudes ejus, sicut habenttir in Polypiy- Nola quod si papa siet in Laudibus sacris vesflbus
cho. Finitis lautlibus, legitur primoLalina Epislola,' indutus, cardinalis qui sibi servit debet incensare
n
'
ct postmodum Grseca ; sicut etiam legitur Evange- altare.
lium Lalinum, et Graecum. Diaconus vero cardina- In hac secunda Missa communicat omnes diaco-
lis, dicto Evangelio, reverlitur ad allare, nec exspe- nos cardinales, 329 protonotarios, commensales,
clat diaconum Grsecum, licel simul iverint cum car- et audilores, et omnes famulanles, qui in digniiate
dinali, sequens ipsum, el prosequitur papa Missam a
episcopali non sunt conslituti, quoniam lales per sa
suo ordine. celebrare tenentur. Et in ista communione, et in illa
LXX. De Missa ullima in die Nalalit Domini. diei Paschatis, parantur tres calices magni: unus
In die Nativitatis Domini stalio fid sanctam Mariam Ti pro consecralione, alius cum quo papa bibit vinum,
Majorem. Explela vero Missa, ad portam ipsius ec- :- alius pro communicaniibus. Post sumptionem Eucha-
clesisc recipit regnum de manu prioris diaconorum m ristioevinum sumunt de manu alicujus acolyihorum ;
ie oblaiiones vero dividutit, ut nolatur in alio loco,
vel marescalli mojoris, et gestat illud in capile itsque
ad gradus .palalii. Tunc judices et advocati veniunt it fol. A9.
* Notandus hic locus de honestate interpausalionii nis inter MissasJSatalis Domini.
 1185 ROMANIORDINES. — XIV. 1186
Iti scciindisVesperis papa venit cum pluviali rubeo A, Vers. Gloria Patri, complendo ipsum, et Kyrie, eUi-
de el mitra aurifrigiata ; subdiaconus dat capi- son, cum cardinalibus sibi astaniibus. Deinde sedeat
Uilum, cantores Hymnum, papa Orationem. insede sua, et decatitaiis introitu et Kyrie, eleison per
LXXI De iis qum observanda sunl circa Inlroitum chorum, dicat Gloria in excelsisDeo, quo canlalo per
Missm, dum papa cetebrat, et de secunda Mista Na- chorum, stando dicat JJaa;vobis, versus populum ;
lalis Domini, rubrka. deinde dical Oralionem : Da, qumsumus, omnipotens
ludutus dominus papa omnibus pontificalibus, dicit Deus, ul qui nova incarnali Verbi lui tuce perfundi-
anle aliare versic. lnlroibo ad altare Dei; responde- mur , hoc in nostto resplendealopere , quod per fidem
lur Ad Deum qui Imtificatjuvenlutem meam. Deinde fulget in mente, per ettmdem. Alia Oratio pro sancta
papa incipit Psalm. Judica me , Deus, et completur Anasiasia : Da , qumsumus, omnipolensDeus , ut qui
lam per eura quam per aslantes ; deroum repelit ln- beatmAnastasim marlyris lum solemnia colimus, ejus
troibo ad allare Dei; respondelur Ad Deum, elc. Po- apud le patrocinia senliamus, per. Po6tea pauset in
stea papa dicit Adjutorium noslrum, etc ; responde- sede sua. Leclio Episloim beati Pauli apostoli ad Ti*
tur Qui fecit, elc; demum papa dicit: ConfiieorDeo tum. Charissime, apparuil beuignilas el humanilas sal-
omnipotenli, beatmMarim semper virgini, bealo Mi- valoris noslri Dei, etc Dicla Epistola, et osculato.
cltaeli archangeto, beato Joanni Baptislm, sanclis apo- B pede papseper subdiaconum, papasignat ipsum Gra-
stolis Pelro el Paulo , omnibussanctis, ct tibi, frater, duale , Benedklus qui venil in nomineDomini, Deus
qttia peccavi nimis cogitalione, delectalione, consensu, Dominus, et illuxil nobis. A Dominofaclum est, el est
verbo, el opere, mea culpa, mea culpa , mea maxima mirabile, etc Dominus regnavil, decorem, etc Et de-
culpa. Ideo precor bealam Mariam sempervirginem, cantalo Graduali el primo Alleluia a cboro, dat Bu-
bcalum Mkhaelem arcliangelum, beatumJoannem Ba- nediclionem diacono cardinali qui debel legere Evan-
ptislam, sanclos ciposlolesPetrum el Paulum , omnes gelium eunli ad pcdem, signando ipsura, ac dicendo:
sanclos, et te, fraler, orare pro me ad Dominum Deum Dominus sit [in cordetuo el in labiis tuis , ul digne et
wstruiii. Posiea astanles dicant : Misereatur vestri compeienlerannunlies Evangeliumsuum.Deinde ponat
omnipotensDeus, et, dimissis peccalisvestris, perdu- tbus in thuribulo, signando, posiquam posuerit, sc-
caivos ad vitam mternam; respondetur Amen. Subse- niel signo crucis; et ilcrura cum idem diuconus petit
qtienter dicant Confiteor, ut supra ; demum dicat 331 ad altare Benedictionem a papa, papa signet
iapa :Precibus elmeritis bealmMarimsempervirginis, ctHiisedendo. Sed cum incipitur Evangelium, papa
bcaii Mkhaelis archangeli, beali Joannis Baptislm , slet detecto capite. Evnngeliuin secundum Marcuin.
beatorumaposloloruinPetri et Pauli, et omnium san- ln illo tempore, paitores loquebanturad invicem, etc,
clorum, miserealur vestri omnipotensDeus, et, dimis- C Quo dicto , osculetur dicium Evangelium , quod sibi
sis peccalisveslris, perducal vos ad vitam mlernam ; subdiaconus offerat.
rcspondetur Amen. Subsequenter dicat papa : Indul- Iteinde dicat Credoin unum Deum, elc Quo dictc
genliam, absolutionemel remissionempeccalorum ve- per cliorum , dicat Domiuus vobiscum; resp. El cum
slrorum tribuat vobis omnipotensct mkerkors Deus ; spiritu luo. Postea dicat Oremus , deinde pauset in
respondelur Amen. Postea papa ponat thtis in thuri- sedesua. Offerlorium, Deus firmavit orbemterrm, eic;
bulo ; demum dicit infra 330 scriptos Yersus : Deus ei. dum canialur Offertoriura per chorum , sedendo
tu conversus,etc, Et plebs tua, etc ; Osten.denobis, lavat sibi manus. Loiis vero manibus et Offertorio
elc, El salutare tuum, elc; Domine,exaudi, etc, Et cantato, v.ulat ad altare, el ibi recipiat patenam cuiii
clamor, etc.; Dominusvobiscum,respondelur Et cum Hosiia, quam sibi oifert diaconus cardinaiis; et eani
tpirilu tuo.Subsequenler papa dicit Oretnus, eldicit aliquautulum elevans dicat hanc Orationem : Sus-
Orationem : Aufer a nobis, qumsumus, Domine, cun- cipe, sancle Paler, omnipolens,mternmDeus, hanc hn-
tlas iniquitates noslras, tit ad sancta sanctorum puris maculalam Hostiam, quam ego indignus famulut luut
mereamttr menlibusintrohe , per Chrislum Dominum offerolibi Deo tneo, etc. Deindc ponat Hostiam super
noslrum ; respondelur Amen. Et inclinatus dicit sub r.orporale cuin patena ad partem siuistram, et pate-
silentio lianc Oralionetn. Oralio. Orantuste, Domine, D nam ponal ad uiaiium dextram juxta corporale. Et
per merila sanclorum luorum qitorumreliquimhic sunt, postea recipiat ampullam cum aqua de nianii subdia-
el pmnium sanclorum, ul indulgere digneris omnia coni, et ponat de aqua in calicem, dicens Deus, qui
peccaia mea. Demum osculalur altare in medio , et humanm substanlimdignitalem mirabililer condidisti ,
subsequentcr Evangelium , quod debel cantare illa etc., et reddat ampullam subdiacono. Deinde signet
die offerendumsibiper subdiaconuin in sinislra parle supra calicem seinel; et dum ponilur calix supra
altaris. Hocfacto, vertat se ad diaconutn cardiualem corporale in locosuo per diaconum cardinalem, papa
qui sibi servit, recipiens ihuribulum de manu ipsius dicat: Offerimustibi, Domine, calkem talularem, elc,
cardinalis, el incensat altare; quo incensato, reddat cum odore suavitalis ascendal donum. Et cum per di-
thuribulum diacono cardinali; demum recipietomnes ctum cardinalem calix cooperitur, papa dicat Anii-
diaconos cardinales ad pacis osculum. phonani /» spin'(« humililatis, etc Subsequenler
Postea vadit ad sedem suam, et sedendo incipit dicat Veni, sanciificator, etc., signando super Ho-
lntroitum Lttx fulgebit hodiesuper nos, quia natus est stiam et calicem; et postea verlat se ad diaconum
nobis, etc. Psalmus, Dominus regnavit, decorem, etc. cnrdinalem, et beuedicat incensum signando dicens:
1187 APPENDIX AD S. GREGQRIIMAGNJLIT11RGICAOPERA. 11^8
Abipsosancliftcerit,in cujus honorecrema&erts.Dein- A doxis, 333 ataue catliolkmet apqstolkw fidei culio-
de recipiat lliuribulum de manibus dicii caidinalis, ribus.
et inccnset super calicem et llostiam inmodum cru- Commemoratio pro yiyis.
cis dicendo : Incensum islud a te beue -j-dicium as- Memento, Domine, [amttlorum famularumquelua-
cendat ad te, [ Domine, el descendai-[-stiper nos mi- rum N. et omnium circtimstantium, quorum tibi fides
scricordia tua. Dirigalur Oraiio mea , etc. Elevatio cognita est, el nota devolio, pro quibus libi offerimus,
manuum mearutn, etc. Pone, Domine, cusiodiamori vel qui tibi offerunt hoc sacrificium laudis pro se ,
meo, etc Et non declinet cor meum, ctc. Et conti- suisque omnibus, pro redemplioneanimarum suarum,
nuaodo incenset a cruces et imagines sianles super pro spe saltttis et incolumitalistum, libique reddunt
aliare, el ipsum aliare desuper; postea incensetite- vota sua mlernoDeo vivoel vero.
rum supra Hosiiam et calicem. Deinde reddat tburi- Infra Actionem.
bulum diclo cardinali, dicendo : Accendal Dominus Communkanleset diem sacralissimum celebrantes,
in nobis 332 ianem sui atnoris, el flummammlernm quo beatm Marim inlemerala virginilas huic mundo
charitatis, amen. Deindeinclinatus anle altare dicat edidit Salvalorem, sed el memoriam peneranles in
hanc Orationem, Suscipe, sancta Trinilas, hanc obla- primis ejutdem cjloriosmsempervirginis MarimGeni-
lionem, eic Subsequcnter erigat se, et osculetur al- B ] tricis ejusdemDei el Domini nosiri Jesu-Clirisli, sed
lare in medio ; deinde dical versus populum, Orate, el beatorumapostolorumel marttjrum tuorum Petri et
fratres, elc. Circuinslanles vero respondeant Susci- Pauli, Audrem, Jacobi, Joannis , Tltomm,Jacobi,
piat Dominus sacrificium, elc. Subsequenler dicat Philippi, Bariholommi, Matlhwi, Simonis, Tlittdwi,
Becrelam Munera noslra, qumsumus, Domine, etc. Lini, Cleti, Cletneniis, Sixli, Cornelii, Cypriani,
Alia Secrcta, Accive,qumsumus,Domine,munera, elc Laurenlii, Chnjsogoni, Joannis et Pauli, Cosmm el
Ex CmremouialiRothomagensiscardinalis. Damiani, el omnium sanclorum tuorum, quorum me-
Item quidquid oflertur, sive ad pedes , vel super ritis precibusqueconcedas, ut in omnibusproledionis
altare , capellanis cameroesolvendum est, excepto' tuw muniamur auxilio. Per eumdem Christum DomU
paue et vino , quod acolythorum est; et sic de om- nunxnostrum, amen.
nibus , qutc veniuiit per lotara Missam supcr altare. Alin infra Aciionem.
Et isie modus semper debet observari in omnibus» Hanc igilur oblationem servilutis noslrm, sed el
Missis papalibns, prout conlinelur in libro Polypty- cunclm(amilim lum, qumsumus, Domine,ut placcaus
cbo sanctoruin, quod dicilur Jacobi Gaielani. Et pre- accipias, diesque notlros in tua pace disponas, atque
sbyteri, cum capellauis recipiunl duodecim dena- ab mlcrnadamnalionenos eripi, el in eleclorumtuoruin
rios a papa, et vocalur presbyterium, de quibus me- iC jubeas grege numerari. Per Cltrislum Dominumnos-
dielas est sacrislse juxla ordiuationem Urbani. In liac: trum , amen. Subsequenier dical: Qttam oblaiionem
die, nec in sequenti cardinales non consueveruntt iu , Deus, in omnibus, qumsumus, hic coniniuniter
Veniread reverentiam papae,quoniara bis in die noni signet ter lam super Hosiiam quam super ca iceii) :
leuenlur. Setl quod observatum sit alibi invenies , Bcne -j- dictatn, ascrip -f tam, ra -j-(ain, ralionabilem
nisi tantuminodoilli tres juniores cardinales presby- acceptabilemquefacere digneris,ul ngbis. Hic semel
lcri, elc. , ilii nunquam fallunt. Contrarium ordina- separatim signet super Hostiam, et poslea super
vit domiiius Urbanus VI, sed in secunda Missa de3 calicem diceos : Cor f pus et san -j-guis fiat dileclis-
aurora non veniunt, sed iu prima et terlia Beuedi- simi Filii tui Domini noslri Jetu-Cltrisli. Ilic acci-
ctione. piens Hostiam reverenter, junctis manibus, levet
Per omnia scvculasmculorum; respondelur Amen. eam , noti movendo manus de altari, dicens : Qui
Dominusvobiscum.El cum spiritu luo. Sursum corda; ;; pridie quam pateretur , accepil panem in sanclas ac
rcsp. Habemusad Dominum.Gralias agamus Domino o venerabitetmanut suas, et, elevalis oculisin cudumad
Deo ttoslio; resp. Ditjnumel juslum esl. Veredignum n te Deum Patrem suum omnipolenlem, libi gratias
el juslum esi, aquum el salutare , nos libi semper et >.t agens; hic lenens Hosliam manu sinistra, dextra
ubique gratias agere, Dominesancle Pater omnipotens, i, D semel signet supra eam dicens Bene f dixii, fregit,
wterne Dcus, quia per incamati Verbimysterium, elc:. dedilquediscipulissuis dicens: Accipiteet manducate
Te igitttr, ctenunlissimePater , per Jesum Christum
n ex hoc omnes, hoc est enim carpus meum.Hic elevet
Filium tuum Dominumnostrum supplkes rogamusacc Hostiam reverenter adorandam a populo, ei reveren-
petimus; hic erigens se osculeiur altare, et erectiss ter deponal eam unde elevavil. Subsequenier 334
manibus dical Uti accepla habeas et benedicas; liicterr discooperiat calicera, et leneat eura cum ambabus
signai lam super Hostiam, quam supcr calicem : manibus, dicens:
Hwc\\ dona, Itmcf munera, hmcf saacta sacrificiailli-i- Simili modo potlquam cmnatumesl, accipiens et
bata, in primis, qum tibi offerimus pro Ecctesiatua a hunc prwclarumcalicemin sanctas ac venerabilesma-
sancla catholka, quam pacifware, cuslodire, adunare e nus suas, item tibi gratias agens; hic teneat calicem
el regeredigneris loto orbe lerrarum, uua cum (amulo 'o mantt sinistra , et cum dextra signando sanguinem
tuo papa N. el antistite nostro N. el omnibusortho- )- benedicat dicendo : Bene f dixit, dedit discipulis
11(a etiam crucesinfra in Missasancli Stephani.i. tiaiionalis, de qua supra, et quse alias super allare
Erant ergp plures super altare cruces, nerope crux x poni debebat.
 1189 ROMANl OpiNES- — X(¥. HHO
SHIS , dicens: Accipite et bibite ex eo omnes. Hic est, A Patri omnipotenli in unitate Spirilus sancti omnh ho-
cnim calix sanguinis mei, novi el mterni Testamenli, nor el gloria. Hic repopaf Hosliam in loco soliio, et
mysleriumfldei, qui pro vobis el pro multis effundelur cooperto calice per diaconnm cardinalem, ac depo-
in remissionem peccatorum. Hic elevet calicem ado- sitis manibus p.ipa siiper oltare dicat:
randum a populo, el reverenter reponal in loep suo Per omnia smcula smcntorum.Amen. Oremus.Prm-
Bolilq, dicendo : Hwc quotiescunquefeceritis, in mei ceptis saluiaribus moniti, et divina inslitutione formali,
memoriam(aeielis. Hic ampliet manus et brachia. audemusdicere : Pater noster, qui es in cmtis, sancli-
Unde et memores, Domine, nos servi tui, sed et ficetur nomen tuutn. Adveniat regnum luum. Fiat
plebs lua sancta ejusdem Christi Filii lui Domininos- volunlas lua sicul in cmloet in terra. Panem nostrum
Iri lambeatmpassionis, necnon ab in[eris resurrectionis, quotidianum da nobis hodie, et dimiite nobis debita
sed et in cmlos gloriosa aseensionis, offerimusprm- nosira, sicut et nos dimittimus debitoribus noslris. Et
tlarm Majestali luw de luis donis ac datis. Et ibi ne nos inducas in tenlationem; respondetur : Sed
reducens ad se manus et brachia, signel ter super libera nos a malo. Amen. Deinde dicat Orationem.
Hostiam et calicem , quarto super Hostiam laniuni, Libera nos, qumsumus, Domine, ab omnibusmalis
et quinto super calicem, dicendo : Ilostiam f puram, prwterilis, prmsentibusetfuturis, et intercedentebeata
Hostiam f sanclam, Hosliam f immaculalam, panem el gloriqsa seniper virgine Dei Genitrice Maria, et
f sancium vilw mlernm, el calicem f salutis perpelucs. beatis aposlolis luis Petroet Paulo, atque Andrea cum
Subsequenter dicat: omnibus sanctis, da propitius pacem in diebus nostris,
Sttpra qum propitio ac serenovultu respicere digne- ' ut ope tnisericordim lum adjuii, et a peccato simut
ris, el accepta kabere, sicut accepta habere dignatus es semper liberi, et ab pmni perturbatione securi.
munera pueri tui justiAbel, et sacrificium palriarchm Hic accipiat paiemjni, et signet secumipsa, et
nostri Abrahm, et quod tibi obtulil summus sacerdos subniittens eamdem Hosiiae, ponat Hostiam in
pate-
tuus Melchisedech, sanctum sacrificium, immacuialam na; et, discoopertn calice per diaconum
cardinalem,
hosiiam. Demum incliiiel se, et ponat brachia in accipiat Hostiam, et cum reverentia
frangat eam per
niodum crucis. medjum super calicem et sanguinem, et mediam de
SuppHces te rogamus, omnipotensDeus, jube hmc sinistra nianu ponat in palena; et de illa, quae est
peiferri per tnanus sancti angeli lui in sublime allare in dextra accipi.it particulam; et quae remanet in
tuum, in conspecludivinm Majestatis lum. Hic erigens Sinistra adjungat particulae quae est iu palena, di-
se osculetur altare, dicendo : Ut quotquot.ex hac cendo ; Per ettmdemDopiinumnostrum Jesum-Chris-
allaris participalione sacrosanclum Filii tui; hic pri- tum Filium tuum, qui tecum vivilet regnat in unilale
rio super Hostiam, demum super calicem signet, IC Spiritus sancti Deus. Hic illam pariem, quoeremanet
dicendo : Corpus f el sanguinemf sumpserimus, hic in dextra, (eneat suppr sangujnem et calicen», et
signet se ipsum dicens : Omni benediclione cmlestiet dicat: Per omnia 336 tmcula swculorum; respnn^
gralia repteamur, per eumdem Christum Dominum detur Amen. Hic cum ipsa parlicula iversignetsuper
nostrum. Postea dicat commemorationem defuncio- Calicem dicendo: jPaa;f Domini, sit f semper io f
rutn : Memento eliam, Domine, famulorum famula- biscum; respondetur El cum spirilu («o. Hic adjungaj
rumque luarum N. , qui nos prmcesserunt cum signo pariieulam illam aliis pariiculis quae sunt in patena.
fidei, et dormiunt in somno pacis. lpsis, Domine , et Demum dicat junctis manibus duabus vicibus: Agnut
omnibus in Chrislo quiescentibuslocum refrigerii, lu- Dei, qui lollis peccata mundi, miserere nobis. Et
cis et pacis, ut indulgeas deprecamur. Per eumdem tertia, cfona nobis pacem. Et in fine cujuslibel per-
Christum Dominumnoslrum. Amen. cuiiat pectus suum, postea inclinatus djcat haiic
Ilic percutiens peclus suum, aliquanlulum dicens Orationem : Domine Jesu Chrisle, qui dix\sti apostolis
altius : Nobis 335 «uoque peccatoribus famulis tuis luis : Pticem meam do vobis, pacem megm relinqug
de mulliludine miseralionum tuarum speranlibus par- vobis, ne respicias peccaia mea, sed fidem eeclesim
tem aliquam, et socielalem donare digneris cttm luis lum, eamque secundum voluntatem luam paciftcare et
sanctis aposlolis et marlyribus, cumJoanne, Stephano, \D cqadunare digneris, qui vivis. Hic eleyat se, e.l oscu-
Matthia , Barbana , Ignalio , Alexondro, Marcellino , leiur altare, daus pacem episeopo vel presbytero
Petro , Felecilate, Perpelua, Agatha, Lttcia, Agnele, cardinali, qui servil ei, dicendo Paxtecum; respon-
Cmcilia, Anasiasia el omnibus sanclis tuis, intra quo- delur Et cuni spiritu luo. IIjc papa dimittat toluni
rum nos consortium non mslintalor meriti, sed venice, sacramenium in altari, et yadit ad setlem suam; ct
quasumus, targilor admitle. Per Christum Dominum stando detecto capite exspectel subdiaconum cum
noslrum. Per quem hmcomnia, Domine, semper bona patena et Hostia, et diacqnum cardinalem cnm calice
creas, bic ter semel signet super Hostiam et calicem, et sanguine ; et istis stantibus sicut decet cum prae-
dicendo Sancti f ficas, vivi f ficas, bene f dicis et diciis corara eo, dicat hanc Oralioneni : Domint
prmslas nobis. Hic, discooperto calice per diaconum Jesu Christe Fili Dei vivi, qui ex volunlate Patris t
cardinaleni, accipiai Hostiam manu dextra , etcum cooperante Spirilu sancto per mortemtuam tnundum
ea ter signet super calicem el sanguine, dicens: Per vivificasti, libera me per hoc sacrum corpus et sangui-
ipsum f et cum f ipso et in ip f so. Hic cum ipsa nem luum ab omnibus iniquitalibus meis et universis
Hostia bis inter se et calicem signet, dicens ; Tibi malis, el fac me luis semper obedire mandalis, et a 1%
1191 APPENDIX AD S. GREGORII LITURGICA OPERA. 1192
nunquam separart percmffas, qui vivis et regnas cum j^ \ CommunioExsulta salis, filia Sion, etc. Et caniata
codem Deo Patre in unilale Spiritus sancti Deus, per , per chorum Communione, surgai, et vadit ad altare,
omnia smcula smculorum. Amen, Alia Oratio : Per-*. ;: el subsequenter dicat Domiiws tio&iscum.Resp. Et
cepiiocorporis tui, DomineJesu Chrisle, quam indi-""^ "^>cumspiritu luo. Deinde post Communionem lianc
gnus sumereprmsumo,non mihi proveniaiin judkium,} Orationem : Hujusttos, Domine,sacrctmenli,etc. Alia
et condemnalionem, sed pro lua pielate protil mihi ad Postcomniunio: Satiasli, Domine,[amiligm litam, eic.
tutamenlum mentis el corporis , el ad medelam per- Elcantalo lle, Missa est, per diaconum cardinalem
cipiendam, qui viviset regnas cum eodem Deo Patre praedictum, non recedendo de altari, benedicai popu-
in unilate. ejutdem Spiritus sancti Deut, per omnia lum : Sil nomen Domini benedklum. Resp. Ex hoc
smculutmculorum, amen. Hic cum reverenlia accipiat nunc, etc Adjulorium noslrum in nomine Domini.
de patena raajorem paiiem Hosiiae, et dicat: Panem Resp. Qui fecit cwlum et 338 lerram, Benedicat vos
cmlestemaccipiam, et nomen Domini invocabo. Uic omnipolens Deus Paler f e< Fitius f et Spiritus f
tencns parlem prsediciara Hosiioecura quatuor digitis sanctus. Respondelur Amen. Postea secreie dicat
super saiiguinem, el calicem, dicit reverenter tribus hanc Oralioiiein: Placeal libi, scmctaTrinitas, etc
vicibus : Domine,non sum dignus ut intres sub lectum Post Missamexuens se papa vestibus ponlifieabbus
meum, sed tanlum dic verbo, et sanabitur anima mea. „ dicat hanc Anliphonaiii : Trium vuerorum caniemus
Postca signet se cum ipso corpore, et revercnler Hymnum, quem canlabant in caminoignis benedicenles
suraal loluin iliud quod est exlra digilos proediclos; Dominum.Ps;d. Benediciteomnia opera Domini Do-
et quod infra digilos remanet ponat in calice cum mino, lolum. Laudate Dominumin sanclis ejus. Deinde
sanguine dicens, Fiat commislio el consecralio cor- repetot Antiphonaui. Trium puerorum, Kyrie, eleison,
poris et sanguinis Domininoslri Jesu Chrisli accipien- Chrisle, eleison, Pater noster. El ne nos inducas, etc
tibus in vitam mternam, amen. 337 Subsequenler Rcsp. Sed libera nos a malo, Vers. Cottfiieanturlibi,
dicai: Corpus Doinini noslri Jesu Chrisli custodiat Domine, opera lua. Resp. El sancli lui btnedkanl tibi. .
animam meain in vilam mlernam, anien. Demum ac- Vers. Exsultabunt sancti in gloria. Itesp. Lmlabuntur
cipial calamura de manu episcopi cardinalis, et in cubilibussuis. Vers. Non nobis, Domine, nonnobis.
tenens ipsum cum ambabus mauibus ponat eum in Besp. Sed nomini tuo da gloriam. Vers. Domine,
calice, dicendo; Quid relribuamDomino pro omnibus exaudi Orationemmeam. Resp. El clamor meusad le
'
qum retribuil mihi ? Calicem salularis accipiam, et veniut. Vers. Dominusvobiscum.Resp. Etcuin spiritu
nomen Dominiinvocabo. Laudans hwocaboDominum, luo. Deus, qui Iribus pueris, etc Aclionesnoslras, elc.
et in inimkis meis salvus ero. Ilic sumat de san- LXXll. In (esto sancti Stephani Inlroi us.
guine Cliristi sugendo cum diclt? calatuo ; deinde: „ Sederunt principes, ct adversumme loquebaiitur.
dical: Sanguis Domini noslri Jesu Chrisli cuslodial Psalinus Beati immaculatiin via. Gloria Patri. Com-
animam meam in vitammlernam , amen. Postea dett plendo ipsum, et Kyrie , eleison, cum cardinalibus
dictura calamum supradicto diacono cardinali, noni sibi astanlibus, deinde sedeat in sede sua; et decan-
removendo ipsum de calice; et tersis digitis cttmi lato Introitu , dicat 67on'a in excelsis. Quo cantato
perfnsorio , quod ibi offert episcopus cardinalis ,' percborum, standodical Paxvobis, versus populum.
postquam comiiiunicaveril, dicat Oraiionem. Quod Oratio. Da nobis, qttmsumus, Domine, imitari qttod
ore sumpsimus, Domine, pura menle capiamus, et de colimus, ew. Commemoratio de Nativitaie, Cuncede,
mttnere lemporali fial nobis remedium sempiternum. qumsumus,elc Leciio Aciuum aposiolorum, Stepha-
Subsequenler aliam Oraiionem : Corpus luum, Do- nus autem, eic. Et dicla Episiola , et osculaio peda
mine, quodsumpsi, el sanguis quempatavi, adhmreatt papae per subdiaconum , papa signet ipsum. Grad.
visceribus meis, el prwsla ul in me non remaneatt Sederunl principes, eic Atleluia. Vers. Video emlos
sceteris macula, quein pura et sancla refecerunt sa- apertos, etc. Et decanlato Graduali el primo Alleluia
cramenta. Qui viviset regnas cum eodemDeoPatre ini acboro, dat Benediclionem diacono cardinali legenti
unifafeejttsdemSpiritus sancti Deus, per omniasmcula * Evangelium, eunli ad pedem , signando ipsum , ac
sxcttlurum, amen. Deinde recipiat parlem unami _ dicendo : Sit Dominusin cordetuo, et in labiis Ittis ,
lioslioe, quaeest in patena, et ponat in ore diacouii etc. Deinde ponat tbus in thuribulo, signando, post-
cardinalis supradicli, dicendo : Corpus DominiJesu* quam posuerit, semel signo crucis; cl iterum cum
Chrisii cuslodialanimamluam invilammiernam,amen. idem diaconus pelit Bcnediciionem a papa , papa
Subsequeuler recipiat ipsum ad osculum pacis; pos- signel ipsum sedendo. Sed cum incipitur Evange-
lea recipiat aliam particulara Hosliae, qute in patenaa lium, papa sietdetecto capite. Secundum Maitlieeum:
reinansil, el ponat in ore subdiaconi, dicendo : ln iilo lempore, dicebal Jesus lurbis Judmorum el
Corpus Domininostri Jesu Christi, ul supra. Demum ii principibus sacerdoium : Ecce ego milto ad vot pro-,
sedeat in sede sua, et pcifundal supra scypbum n phetas, elc Et osculato libro Evangeliorum pcr pa*
aureum. Subsequenler lavet sibi manus , et sedendo o pam, fiat sermo aut per eum, aut 339 Per aliquem
exspectet subdiaconum, qui sibi apportat calicem n cardinalem, cui ipse papa coromiserilfaciendum. El
cum vino,"quem calicem papa recipiat cum duabuss facio sermone, subsecuia confessione per diaconum
manibus, et de vino cum calice suinal ad lavandum n cardinalem, si papa sormonem fecerit, ipse papa
(kibios, quaulura placet. pronuntiet indulgenliam prout ei placet: Aucloriial*
 1193 ROMANIORDINES. - XIV. 1194
Dei omnipotenlis, Patris, et Filii, el Spirilus sancii,. A iteruni super Ilostiam et calicem ; demum reddat
beatorumPelri et Pauli apostolorum ejus, el nostia , thuribulum dicto cardinali , dicendo Accendat in
; otnnibusqui venerunt hodie, qui sunt in stalu verm nobis Dominus ignem , etc Demura inclinalus anta
poznitenliw, concedimus indulgentiam unius anni, et altare , dicat Suscipe, sancta Trinitas , eic Subse-
quadraginta dierum, vel plurium , ad volunlatem quenlererigatse, etosculeturallare in medio; deinde
suam. Poslmodum dicat: Precibus et meritis beatm dicat, versus populum, Orafe pro me , fralres , etc.
Marim semper utrginis , fceaft Mkhaelis archangeli, Circumstantes vero respondeant Suscipial Dominus
beati Joannis Baplistm, sanctorum apostolorum Pelri sacrificium de manibus luis, etc Subsequenter dicat
et Pauli, et omnium sanctorum, miserealur vestri om- secrete Oralionem Sutcipe, Domine , munera, etc.
nipolens Deus, et dimissis peccatis veslris perducat Alia Oralio, Obtala, Domine, mttnera, etc. Praefatio
vos ad vilam wternam, amen. Deinde dicit: Indul- et alia dicuntur ut supra.
gentiam, abtolutionemet remissionempeccatorum ves- Ex Cmremoniali Cardinatis Rothomagentit.
trorum Iribuat vobisomnipotens et misericors Dominus, Completa Missa, si papa sit in Urbe , recipit re-
amen. Subsequen(er dicit signando populum et in mo-
gnum de manu marescalli majoris, et gestat illud
duro crucis: Et Benedictio Dei omnipotenlis, Patris, B usque ad 'gradus palalii. Tunc judices et advocali
eltilii,et Spirilus sancti, descendat super vos, et veniunt ei obviam sub gradibus inporlicu, etfaciuut
maneat semper.Siautera cardinalis sermonem fecerit, iterum ei laudes, prout in libro Polyptycho scriptuin
cum vadit ad pedem papse, osculando petat Bene- est; et ibi dominus papa descendit, et deposilo
regno
dictionem a papa flexisgenibus, dicens: Jube, domne, accipit mitram.-Deinde judices ducunt eum usque ad
benedicere. Papa sedendo dat Benedictionem, et locum in quo datur presbylerium. Tunc
deposita
:
signando et dicendo Sit Dominusin corde tuo et in planela, et apposito manlello super scapulas, sedens
labiis tuit, v.t digne et compelenter annunlies verbum in catbedra manibus propriis dat presbyteriund
sanclum suum. Deinde diclus cardinalis reverenler capellanis, prout in coronalione. Dalo presbylerio ,
quscrat a papa quanlam indulgentiam placeat sibi sic indutus vadit admensam, etc, et diaconus car-
concedere; qua pronuntiata, papa dat absolutionem, dinalis legat in mensa cum pluviali; efin fine canlo-
ut supra, et papa concedit sicut placet sibi, quam res cantant sequenliam Lmtabundus. Quod si papa
indulgentiam ipse cardinalis pronunliat. Tum papa non celehrarel, presbyter cardinalis tit. sancii Sie-
Standoin sedc sua super scabellum, incipiat Credo in phani procdicti consuevit coram papa celebrare illa
unum Deum. Quo dicto, el per chorum canlalo, dicat C die
Dominus vobiscum.Resp. Et cum spiritu tuo. Ore- llla die capellani commensales, acolythi et audito-
mus. Deinde sedeat in sede sua. Offerenda Elegerunt res et 341 poenitentiarii comedunl cum papa splen-
apostoHStephdnum tevitam , etc. Et dum cantatur dide, et in collalione datur presbyterium.
per cbornm, sedendo lavet sibi manus. Lotis vera In secundis Vesperis papa venit cum pluviali el
manibus, et Offertorio cantato , vadat ad altare , et mitra.
ibi recipiat patenam cum Hostia , quam sibi offert
diaconus cardinalis, et eam aiiquantulum elevans , LXXIII. De officiosancli Stephani. Statio ad san-
clum Stephanum in Cmliomonte.
dicat Suscipe, sancte Pater, elc Demura ponat Hos-
tiam super corporale cum patena ad partem sinis- Missa et sermo mandantura.
tram, et patenam ponat ad manuro dexiram juxta In die sancti Stephani summo mane conveniunt
corporale, et postea recipial ampullam cum aqua de omnes ordines, lam clerici, quam laici, induti pan-
manu subdianoni, el ponat de aqua in calice, dicens nis sericis, in basilica, diaconis cardinalibus et sub-
Deus qui humanm substanlim,elc, et reddat ampul- diaconis exceplis, qui induti dominura papam du-
lam subdiacono. Dcmura signat super caliccm semel, : cunt ad basilicam ipsam , ubi cardiuales et proelati
ct dum ponilur calix super 340 corporale in loco omnes exibunt ei ad reverentiam; ibique induit se
suo per diclura papam, dicit Offerimuslibi, Domine, planela alba, ct descendens de palalio usque ad por-
elc. Et cum per dictum cardinalem calix cooperitur, licellum, ibique invenit equum phaleratum, sed non
dicat Antipbonam, In spiritu humitilatis, etc Subse- ipsius colluin , nacta scarleti; el asecndens equum,
quenter dicat, Veni, sanctificator , etc , signando eldemanu diaconi, qui a dextris ejusstat, regtiuin
super liostiam et calicem; et postea vertal se ad recipiens , induit ipsum; sicque vadit ad ecclesiarn
diaconum cardinalem , et benedicat incensum , di- beaii Stephani in Coelio monle coronatus cum ordi-
cendo, Abipsosanclificeris,in cujus honorecremaberis. nibus processionaliler, sicut scribitur in Polypiycho,
Demum recipiat thuribulum de manibus dicli cardi- Cumque sic ad pracdiclam ecclcsiam sancli Stephani,
nalis, et incensetsuper calicem et Hosiiam in modum in qua ipso die est stalio, devenerit, deposito regno,
crucis decenler, dicendo: lncensumistud a lebenediclum inlrat ecclesiam , factaque Oialione vadit ad sacra-
•J-ascendatad te, Domine f, et detcendat f super nos rium ; et deposila planeia alba, induit rubeam, etce-
miterkordia tua. Dirigalur Oratiomea, elc. Et conli- lebrat Missam, sicut hesterna die in omnibus ad Mis-
uuando incensat cruces et imagines stanles super sam. Missa vero finila, resumit planelam albam, et
altare, et ipsum altare desuper; postea incensel induit regnum, et revertilur ad palatium. Csetera
* Quaesequuntur usque ad caput 78, paucis cxceplis, conveniunl cum Coeremoniali Pctri Amelii.
PATROL.LXXVIII. 38
1195 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNI LITURGICA OPERA. 1196
vero omnia fiunt, prout in Polyptycho scriptum A qui talutit mternm; lertia de sancto Petro, Deut cujus
6SL dexlera, efc ; quarta , Eccletim tum; quinia Detis
LXXIY. lndie tancliJoannis. omnium fidelium pastor. El hoc observatur usque ad
Missa et sermo mandaniur, quam consuevit dicere Piirificationem beaiae Marise. A Puriflcatione vero
aliquis cardinalis. Ad quaio papa venit cum pluviali usque ad quarlam feriam, quse est caput jcjunii, pri-
rubeode scarlcto, et niitra aurifrisiata cum presby- nia Oratio dicilur de die ; secunda, A cunciis; lertia,
teris, prout in consistorio. Et ita in secundis Vespe- Deus omnium. Incipiat hebdomadarius. Quo.dsi terii-
ris, in quibus omnes acolythi debent esse cum super- pus breve est a Dominica post Octavas Epiplianiae
pellieiis, primo commensales, auditores, et subdia- usque ad Sepluagesimam, quod nequeant diebus suis
coni; deinde acolythi et capellani horum. dici ofiicia Dominicalia, videlicet Introiius et Ora-
342 LXXY. De officia fesli htnocenlium. liones , Episiolae et Evangelia, ita distribuat, quod
In hoc feslo consuevit esse Missa et sermo; sed non polesl habere Dominicas per dies feriales inlra
niodo non observatur, nec papa venit ad secundas hebdomadam, facit decaniare uiiliter, sicoaptentur;
Vesperas ad capellani. ita quod compleantur in ultima hebdomada. Illud
in Nalali sanclorum lnnocentium sialio ad sanctum idem observatitr de Dominicis post Ociavam Pente-
Pauluni, in Missa non dicitur Gloria in excelsis, nec B J coslen usque ad Advenium.
Alleluia , sed Tractus cantalur. Credo vero cantatur LXXVIII. De Benedictionccereorum, qumfit in die
propter Octavain Nalivitatis Domini; et paramenta Purifkationis beatmMarim.
debent esse violacea , et proelatio de Nalivitate. Nec Tantummodo Missa niandaiur. Non habel Vesperas
Ite Missa est dicitur, nam Ite Missa esl semper se-
excetsis. Dicuiilurtamen islainOctava praecedcntes mandaias; lamen cardinales in primis
quilurGionain et incipiunt Anlipbonas. Et si
corum. Si festtvitas ista in Dominica venerit, ad Ma- Vesperis veniurit,
festuni boc cadit in Sepluagesima, vel Sexagesima,
tutinas Te Dettm laudamut camatur, et paramenta
transferlur in diem Lunae. In primis Vesperis papa
debenl esse rubea. Ad Missam Gloria in excetsisDco
venit cum pluviali simplici de samito et mitra auri-
caiitaltir, et Alleluia , cuin Credo , et Praefatione de
frisiala.
Nalivitate.
LXXVI. In CircumcistoneDomini. In festo Purificationis beatse Marisecerei benedi-
Missa et sermo mandantur lantummodo. Licel an- cunttir per juniorem presbyterum cardinalem, qui
debet indutus rocheto albo, amictu, stola, et
tiquitus Romani pomifices consueverunt in primis esse
albi cnloris , et mitra simplici de garnello,
Vesperis hujus diei solemniler venire induti plttviali pluviali
/. cum aquabenedicla etincenso, et sociis induiiscum
pretioso albo et mitra solemui, et servatur nunc , et (
bene. Verumiamen modernis lemporibus non obser- superpelliciis, et duobus ceroferariis cum faculis ac-
vatur , sed solum venit cum pluviali de saniito , et censis; ct sic benedicat candelas, ut in Missali et
mitra aurifrisata. Totum hoc stat ex voluniatc pontilicali Romano contineiur. Et Benedictione com-
papse. plela, aspergantur cerei aqua henedicla, et ihure
Uem si papa sil in Urbe hac dio Cireumcisionis, et adolentur per eumdem presbylerum cardinalem.
fion celebret, sed faciat per aliquem cardinalem ce- Deinde dislribuanlur cerei ut infra 344 scquitur.
lebrari in ecclesia sancli Petri; antequam cardinalis Nam papa indutus manlo rubeo , lenens mitram de
vernello in capite, venit ad locura praeparalum ad
indualur, prsesenietur bulla,quomodo papa dispensat
cuni eo, quatenus possit celebrare super aram beati{ hoc more consuelo , cum duobus diaconibus. Tunc
Pelri; et per totam diem pendeal ante regias, et ita{ facta reverenlia consueta per cardinales presbyteros,
in omnibus aliis Missis quae supcr illud celebrantur. et post reverenliara paralis omnibus, tam cardinali-
bus quam aliis, violaceis , diaconibus scilicel cotla,
LXXVIL In Epiphania.
amictu et planeta, et presbyteris cardinalibus simi-
Missa et sermo mandanlur, et Vesperse consueve- litcr et ctim planeta, episcopis similiter, et cum plu-
runt mandari, sermo non. In utrisque Vespetis papa1 r\ viali, ct cseteris eliam prselatis similiter, el cum plu-
interest cum pluviali de scarlelo rubeo, et mitra au- vialibus violaceis, se habent; tunc scilicet prior
rifrisiata. Hanc eliam Missam aniistes UrbiscelebrareJ episcoporum cardinalium, deposila mitra sua, stans
consnevit, et semper faciunt de communi cursu, nisi1 papae sedenti in faldistorio et cum miira, faculam n
inflrmitaie aut nimio frigore delemi. non accensam, qusealiis major est, nibil dicendodat,
343 ,lem ann0 Domini 1589 pontiiicaius doraini' osculando manum papse. Deinde ipse prior episeo-
Urbani VI anno 10 , festum sancti Antonii venit ini porum , vel subprior, genullexus, recipit faculam de
prima Dorainica post Epiphaniaro , et nihil fecimus' manu papse non accensam, etosculeturgenu dextrum
de festo sancti Antonii, sed totum officium fuit dee domini papse. Et sic deinde omnes cardinales faciunl,
Dominica ; et eramus in Urbe. primo episcopi, secundo presbyleri, terlio diaconi,
Ad Ociavas Epiphaniae quotidiead Missarndiciturr el prselali omnes, qui sunt purali, mitris suis depo-
Oratio prima, sive festiva, sive sil ferialis; secundai silis osculando gcnu, et inudo quo episcoptts vel pres-
fit cornmemoratio de sancla Maria , videlieet, Dcuss byter cardittalis celebrat cor.im papa; et sic pnratus
* Sic etiam lii Cierenioniali Pelri Amelii cereus'non accensus
ponigitur; sed staiiin accendilur, infra.
 1197 ROMASNIORDINES. — XIV. MQ8
autequam veniat ad recipienduiu cereum , non exuit,, A alia sine perlis, aurifrisiata, quam defert diebus fe-
planetam. Camerarius vero, nolarii, audiior contra- riatis.
dictaruin, etcgrrector, eiiamsi aliqui ipsorum essent Quibus sic peractis, deponitur ei mitra aurifri-
episcopi, quia noti sunt parati; et eliain capellani, siata, et recipit simplicero de garnello albara et
tam commensajes, qui debent esse in cottis, quam planam. CanlalisAntiphonis elPsalpio Nunc di?nif(;>,
alii capellani et similes, necpon pcenitentiarii, et; papa assprgit |n sede sua; et deposita sibi mitrfi pw
breviler omnes alii familiares papse, eiiam laici, et diaconum cardinaleni a dextris sibi astantem, pap?
quicunque alii npn familiares, qui possunt illuc ve- oantando dicit Oremus, el ipimediale diaconus a. dex-
nire, recipiunl faculam de manu papac, et osculantur tris dicit cantando Ftectamus genua. Cardinalis vero
non genu, sed petleni. El scienduin est quod faculoe a sinisiris assisleus dicil camando Levate. Subse-
lam papae, quam aliis danlumpn accens», sedre- quenter papa dicil cantando Orationqin, Exm4i,
ceplae statim acceqdunlur. quwsumus, Domine, etc., 346 deinde, si papa, ce-
Sciendum tamen quod quando rex est pracscns, lebrat, vadit ad revcsiiarium, si sit; sii)gn si(, ad
iimnediate posl cardinales ante omnes alios praelalos, catliedram suain longe ab aliarc paraiam ad partem
etiam paratos modo praedicto, recipit cereum modo, sijiislram aJlaris; ef deposiia miira aliba et plaqa
prsedicto di? roanu papse; et post recepiionem cereiI B Pum piuviali 0t stola, induitur saqris et prpliqsis al-
esculatur pedem, et non genu. Tamen modernis, bis vesiibiis, servato ordine aljbj signatp,
temporibus consuevit recipere rex, sicut sedet, post. Notandum etiam quod in hoc festo purificauonis,
priorem episcopomm cardinalium; et ita in ramis et in recepiione cineriim, et Jn rece.ptip,n:epjilmilirum,
Palmaruni, et in die Cinerum. cardinales et prselati, ul supra dictum est, sive papa
Si imperalor esset praesens, post priorem recipit celebraturus sit, .sive non, parati e.ss.e debetit. cum
eereum, ei osculatur pedem, el non genu. recipiunt faculas cinerem vel palmara. Sed diclo In-
troitu CUIIIpapa, si non celebrat, cardinales depo-
345 llem notandum quod post priorcm episcopo- nunt parainenta, el resumunt cappas laneas ; prse-
rum cardinalium, si aliquis intersit patriarcha, can- lati vero slalim recepiis cineribus paramenta depo-
delam recipitde manu papse. Quod si rex sit prse- nunt. Cum vero dicitur
Evangelium, omitcs tenent
sens, posl regem candelam recipit subprior episco- faculas accensas vel palmam in manibus, slantes re-
portini cardinalium, et in ejus absentia prior presby- cli in cappis, non parati. In die Palmarum, in pas-
terorum; et tunc patriarcha, etiamsi plures sint pa- sione, papa eiiun tenet faculara accensam vel pal-
triarclise, quilibet recipit post cardinales qui eum mam in Evangelio et passione ; sed dicto Evangelia
antecedunt; et semper inter duos cardinales, etiam Q ( vel Passione, faculas et palmas commendat servito-
iu processionibus et in Missis, stare dcbenl patriar- ribus. Si vero papa celebrat his tribus diebus, Pori-
ciiae. Processio ordinalur per priorem diaconorum ficationis, Cinerum, et in die Palmarum, cardinales
cardinalium, qui dicit alta voce, facie versa ad Pro- et proelaii non deponunt paramenta violaeea, quo-
cessionem, Procedamus in pace, et respondet chorus usque facta sit Processio, si fiat; et in Proces-
In nomine Christi, amen. Deinde movetur Processio, sione, si fiat, dominus papa, indulus manto rubeo,
et dominus noster papa indulus pluviali rubeo cum ut dictum est, habens mitram de garnello, tenet
perlis et aurifrisiis, deposito alio post distribulionem faculam accensam vel palmam in die Paimarum in
cereorum vel palmarum in die suo, cum mitra auri- manu sinistra, quia vadens cum dextra sigual. Om-
frisiata, quam in Processione portat, et tenet facu- nes etiam alii tenent faculas accensas vel palmas in
latn aceensam, vel palmam die suo in manu sinistra, Processione ornamentis violaceis parati cum mitris
et manu dextra signat. £t papa incedit aliquantulum in capite de garnello. Ordinatur autem Processio per
per capellam prdcessionaiiter sub pailio, quatuor priorem diaconorum; qua ordinaia, iillimus diaco-
militibus dcfcrentibus cum mappulariis, si sint in uorum cardinalium dicit alia voce cum nota Proce-
Urhe, aut quatuor de nobilioribus Urbis, vel clienti- damus in pace, versa facie ad processionem, et re-
bus armorum in illorum absentia; sicque pergit ad T j) spondetur cum nola alla In nomine Christi, amen.
regias. £t primo ad parlem dexlram, secuudo ad si- Facta Processione, coinmendant faculas servitori-
nisiram veniendo projicit candelas populo, postea bus, vel palmas,; et tunc hac die Purificationis in
regredilur ad sedem suaro, in qua sedens, extendi- albis omnes, tam dominus papa quam alii more con-
lur super genua sna una tobalea per duos capellanos, suelo paranlur. Sed in die Cinerum et Palmaruui
ipsam tenentes flexis genibus, unum a dexiris, alium tenent paramenta violacea, usquequo Missa sil com-
a sinisiris, et sic lavat uianus suas aquam infundeute
pleia. In Evangelio vero dominus papa et omnes
nobiliori. resuniuiit faculas, vel in Passione palmas; et dicto
Aliqui dicunt quod papa nunquam mutat pluviale Evangelio vel Passione, eas servitoribus recommen-
in Processionibus istis, sed soluin roitram aurifrica- dant.
tam et sine perlis, quoniam pluviale .debet semper ldetn obscrvatur suo modo in die Palmaruni *m
portare in Processionibus et diebus ferialibus , quod palmis recipiendis, osculatione genu, vel pedis, l'ro-
certe credo, ubicunquc sit siwe perlis» Ideo suut duo cessione et aliis, ul iqfra dicetur. Adye.rtendik-uiqupd
pluvialia cl tres mitise, alba auriiicata cum perlis, et si iProcessiones bujusmodi 347 flerent JUorooeper
1199 APPENDIX AD S. GREGORH MAGNI LITURGICA OPERA. 1200
papam et solemniter in locis, ubi papa his iribus A A pulum. In hac Missa dicitur pracfalio Quadragesimae,'
diebus essel celebraiurus, pupa paralus esset solem- Qui corporati jejunio, et deinceps usque ad Doniini-
liiter etiam in Processione paramentis ponlificalibus cam « Palmarum, tam in feria, quam in dominicis
et cum pallio, et iret discalciaius ipse et omnes car- diebus festivis, dicitur Praefatio quae competit.
dinales et praelali in Frocessione, saltem in hacdie Peracto Missae officio, non dicit Vesperas quia in
Purificationis, ab ecclesia sancti Adriani usque ad tota illa hebdomada non dicit Vesperas post Missam,
sanctam Mariam Majorem; et in die Cinerum ab sed in sero, sicut in aliis iransactis diebus retro.
ecclesia sanctseSusannae usque ad sanclam Sabinam, Notandum quod ab initio quartae feriae caput je-
ubi est staiio. junii qnisquc dies proprias habet Oraiiones, el pro-
In Calhedra sancti Petri, nec Missa, nec sermo pbetias et Evangelium, et Aniiphonas ad Benedictus,
consueverunt mandari, quia non sunl secundum mo- et ad Magnificat. Orationes vero quse fiunl iit Missa
dernos, sed antiquitns consueverunt esse. Et domi- super populum dicunttir in Vesperis, proeter diem
nus Crbanus papa VI, in primo anno, et in secundo Sabbati; in die vero Sabbati ad Vesperum dicilur
annomandavit fieri. In primo fecitsermonem cardi- Oratio de Dominica. Sciendum est quod ab hac die
nalis Gradensis, in secundo fecit cardinalis Bona- usqtie Ccenam Domini, secundum Romanam con-
venlura de Padua Augustinensis in ecclesia sancti B I suetudinem , non dicimus Flectamus genua, nisi
Petri in Urbe, Urbano Missam celebrante in dicta quando plures propheiias ad Missam legimus. Quando
ecclesia. vero legiraus unam prophetiam, dicitur in raodum
Memorandum quod cantetur Lumen ad revelationem epislolse, et dicitur Dominus vobiscum. Notandum
gentium. quod quando dure propheliae ad Missam leguniur,
LXXIX. De officioCinerum quarta feria caput jejunii. prima legitur in modum leciionis, ei dicilur Flecta-
mus gentta; secunda in modum epistolae, et dicitur
Feria quarta capul jejunii, non est prsetermitten- Dominus vobiscum. Ex consuetudine
haclenus obser-
dum de officio Cineris. llla die, si papa fuerit in
conveniunt omnes ad sanctam Anastasiam ; vata,quandoaliquod festuin trium lectionum in die-
Urbe, bus Quadragesimse veniebat, videlicet a quarta feria
sed antequam veniat dominus papa, fiunt cineres ibi
de palmis praelerili anni, et benedicunlur a juniori caput jejunii tisque ad feriam quanam majoris heb-
cum ministris in albis domadac, nihil de festo faciebamtis praeter comrae-
presbytero cardinali, paratis sed nunc non observatur. Unde si fe-
lantum. Tunc dominus papa vadit ad diclam eccle- morationem,
stum sanclse Scholasticae venerit in Quadragesima,
jsiam, comilante etim tota curia, et dicil ibi Sextam, Missam dicimus de feria, cum coinmemoratione de
quia antequam descendat de palatio, debet dicere <-'festo ; etiam Tetiia, Sexta et Nona de
Tertiam. Postmodum imponitur ei-cinis benedictus festo, si ali-
festum non sequalur, de feria dicuntur. Notan-
a priore episcoporura, si praesens est; sin auler», a quod
dum quod camerarius papse exitd regias, et dat ci-
subpriore presbyterorum. Demum dominus papa neres
cineres dicens Me- 349 slando pedes illis qui sunt extra, et in
ipse imponit super capita corum, absentia alius proelatus, cui papa mandat
elc. Postea diaconorum ejus
menlo, homo, per priorem
ordinatur Processio. Si dominus a papa vull per- Anle Orationeni non dicil Pax vobis , sed landim
gere pedes, debel se induere vestimentis missalibusi Dominus vobiscum,et sic in omnibus feriis doinini-
usque ad dalmaticam; post impositionem cinerumi cis tam Quadragesimae, quam el Adventus, exceptis
debet se discalciare, et indui nigra castila, ct pergere. Dominica Gaudele et Lwtare.
processionaliter usque ad sanciam Mariam Scholsei Et nolandum quod in Tractu qui hac die canta-
Graecorum, etusque ad sanctam Sabinam, ubi statioi lur, quando pervenitur ad Versum Adjuva nos, di-
est, pedibus discalcealis. Interim scholenses canient; ctus dominus papa, deposita mitra, stat genullexus
per viam Anliphonam; demum sequuntur litaniae. in sede sua, quandiu canlatur ille Versus. Si papa
His finilis, dominus papa, ablulis pedibus, ad san- non celebraret, sed alius coram eo, debel ire ad
ctam Sabinam in sacristia, et recalceatus, dicit No- " calhedram cum scabello coram altare paratam, et
nam; 348 deinde procedit ad altare ad divinai ibi stat quandiu versus ille cantatur, deposita mitra ;
peragenda. Solet dominus papa hac die ad Mis- et ipso finito, debet redire ad sedem suam reposiia
sam unam b tantum Oraiionem cantare et in oin- milra ; el etiain dicto Sanctus, si non celebret, sia-
nibus dominicis diebus; sed in ferialibus, quandoi tim debet accedere ad eamdem cathedram, et ibi
celebrat in capclla, dicit tres Oraliones, videlicett slare usque ad Agnus Dei cum mitra. Et dum incipil
Oralionem diei, et Oralionem A cunctis, el Oratio- Per oiunia, redit ad sedem suam. Hoc idem facit
nem Omnipotenssempilerne Deus, qui vivorum, etc Ett papa non celebrans, quandocunque dicunlur primaeet
quando venil ad Oralioneni super populum dicit Per ultimae Orationes in Missisde feria, vigilia, aut die-
omniasmcula smculorum, amen. Postea dicit Oremus,, bus quatuor temporum, sive solemniler ceiebrelur,
Humiliale capila vestra Deo; postea Oratio super po- aul ferialiter. Quandiu enim Oraliones dicimiur,
a Eadem apud Pelrum Amelii, in cap. 37. consueveruntdici tres.
In caeremonialiPetri Amelii: Noiandum quod se- poribus A Dominica Passionis dicitur Praefatio de Cruce.
cundum dominumJacobum Gaielani in hac Missa, nont d Id est exlra cancellos. Vide Petrum Aiuelii,
debet dici nisi tantum una Oratio, licel modernis tem- caji. 21.35.
1201 ROMANIORDINES. — XIV. 1201
seraper stat ilexis genibus, ut supra, cura raiira in A 1 recepta, papa sibi committit, qualenus ex parte sui
capite, nisi illam ex devotione speciali deponere denuntielvere pocnitenlibus et confessis, qui sunt vel
vellet; et Orationibus finilis, dum dicitur Per Do- erunl in statu gratise, infra octo dies, tres annos et
tninum, velquando vull, surgit et revertit ad catlie- tot quadragenas de indulgentiis. Notandum tamen
dram suam. quod in Dominicis islis consueverunt v anni et v
Nolandum a quod anno Domini 1395 Bonifacius IX quadragense, et in quarta Dominica de Lwlare vn,
Perusii dedil cineres; quibus datis, deposilo plu- qui vn anni nunquam solent dari, nisi ponlifex cele-
viali, recepit chlamydem ; et sic absque milra sletit brel in dicia Dominica de Lmtare et in Dominica
in Missa propter frigus; neque cardinales diaconi Gaudete. Et isto pradicto, Missa et sermo in aliis
sederunl ante eum, sed in locis suis. Dominus car- iribus Dominicis Quadragesiinse, elc, fueruut ut
dinalis Rononiensis dixit Missam , et dedit cinerem supra.
papse, el immediatc papa dedit sibi cineres ante om- 351 LXXXI. De officioquartm Dominkm Quadrage-
nes cardinales. Verum quod non fuit aliquis episco- simm,qum vocalur Dominicade Rosa, et de Annun'
lialione.
pus cardinalis lunc , et prsedictus dominus nosier
Dominica quarta Quadragesimse, statio ad sanclant
papa erdinavit, quod iste modus debet semper obser-
Crucem. In hac Dominicadominus papa portat nobi-
vari, quod ille qui celebrat imponat papse cineres, n1
anno quinio ponlificatus sui in die sancti Matthise ; lem mitram frigiaiam , cum vadil Missam celebrare
el tunc fecerunt de feria, et non de sancto, sed die ad ecclesiam sanctse Crucis, quae dicitur Jerusalera.
Jovis immediate sequentis factum fuit de festo. lllo etiara die porlat rosam auream cum balsamo et
Notandunn quod quandocunque aliquis cardinalis musco sibi in camera a camerario praesenlatam; ha-
facil officiumcoram ponlifice, omnes cardinales ex- julatque eam in eundo ab eadem camera usque ad
spectare debent illuni, qttousque ille deposuerit sa- sanctam Crucem, et cum pracdicat, in mauu lenet
cra vestimenla, et reassumpserit quotidiana ; et cum eam, reducetque eam in redeundo usque ad Laiera-
eo vaduirt ad cameram papse cum dictis iliis duobus num. Ad ascensionem el descensionem equi prsefeclus
diaconibus qui papam antecedunt; vel si omnes 350 Urbis indtitus scarleto vel purpura, baJiens unam ca-
exspectare noluerint, saltem duo cxspectaredebenl. ligam rubeam et aiiam deauralam, lerfet ei stapham,
5i vero dominus papa non esiin Urbe, conveniunt et dominus papa dat ei rosam auream, cum descendit.
omnes ad ecclesiam sanciae Sabinae, et dicla Tertia Iu hac Dominica, Missa fiuila, dominus papa rosau
bcnedicunlur cineres a ponliflce, vel a sacerdote, qui portal usque ad cameram suam; vel, si sit in Urbe,
debet cantare Missam more solito , ul supra. Finita usque ad Lateranense palatium ; et duin reverlitur,
Benediciione, poniifici vel sacerdoti celebraluro Mis- 'p sequuniur eum omnes nobrles in curia prsesentes; ct
sam imponitur cinis a poniifice alio vel sacerdole, dum ad cameram suam redierit, si sit extra Urbetn,
si adest. Sin aulem, idem pontifex, vel sacerdos im- dat rosam nobiiiori, vel illi cui sibi placel magis; et
ille incontinenti fleciit genua, et osculatur pedeni
ponit sibi ipsi cineres, deinde clero et populo, di-
cendo Memento, homo, etc. Interim cantantur Im- papse, dato etiam quod essel rex. Deinde papa recipit
mutemur habilu, et Juxla veslibulum, elc. Finita im- euiii ad osculum oris ; deinde ille recedit comitanli-
bus eum duobus diaconibus anliquioribus cardinali-
positione cinerum, diciturOraiio Concede,qumsumus,
ut supra. Postmodura procedit ad altare ad divina bus, et cum illo equitant aliquantulum, quantum sibi
placebit.
peragenda. Hoc idem scrvatur in capella doroin> Anno Bonifacii IX pontiilcatus iv, Perusii hac die
papse,quando papa non celebral, excepto quod sibi et rosa fuit missa in
omnihus astanlibus imponit cincres. raagna capella, et sermoni omnes
cardinales interfueruni, sed uon papa, quia erat infir-
LXXX. Dominka prima Quadragesimm. mus. Rosam ad Missaro portavit super aliare, et re-
Dominica prima Quadragesimae sermo et Missa portavit junior clericus cameroe, el papa dedit rosaiii
mandanlur; el in hac Dominica et deinceps in die- in camera sua.
bus dominicis usque ad Dominicam de Palmis , cura jn Noiandum quod antequam papa det rosam, debet
Coram papa celebralur praesentibus cai.dinalibus, pa- dicere aliqua verba brevia de conditionibus et pro-
pa induilur manto rubeo cum aurifrisiis sine perlis, prietalibus rosae, quse habet colorem gaudiosuui,
porlans milram albam el planam de garnello siue odorem confortativum, aspecttim Iselificum;prout est
perlis, excepla quaiia Dominica, de qua infra. in libro rationali divinorum ofiicioruiu.
Secundum Jacobum Gaieiani in ista Dominica, nec ln die Annuntiaiionis beatse virginis MariseMissaet
in aliis Quadragesimse, non debet dici nisi una Ora- senno mandantur; quod festnm si venerit in Qua-
tio tantum. Verunitamcn modernis lemporihus pre- dragesima, papa non venil ad priroas Vesperas cum
sbyteri consueverunt dicere unam pro dicia die, se- pluviali et milra, nec cardinales consueverunt venire,
cundara Ecclesim lum, lerliara Deus omnium fidelium, quia canlaniur aute prandiuro, 352 nisi venerit dio
quarlam OmnipolenssempiterneDeus, qui vivorum. Lunae, quia lunc Dominica de sero sunt Vesperaepa-
Ille qui debet facere sermonein osculatur pedem pales, et Anlipbonas iucipiunt cardinales.
dexlruin papse, et petit Benedicliouem a papa ; qua Et notandum quod hoc festum, in quocunque tem-
« Eadem obsenatio apud Petrum Araelii m cap. 39. ,.,.>.
180S APPENDIX AD S. GREGORII MAGNI LITURGIGA OPERA. 1204
pore veniat, ta Missa non dicitur nisi Oralio de beata jA « Si papa hac die Palmarum celebraret, portare
Maria virglne, et nihil de feria. DifctaMissa, imme- debel paramenta violacea, vel viridis coloris sine per-
diata data Benedictione, pontifex stans ih sede sua lis, et sandalia sine perlis ; mitram simpliceiu de gar-
sine mitra incipit Vcsperas, quoe sunt solemhes; el ncllo, et chirothecas sine perlis, el palmam. Verum
incoepia prihia Antiphona, deponit paramenia, etre- est quod modernis temporibus consueverunt poriare
sumil plUviale rubeum, ei Onines cardinales et proe- niilram solemnem et pretiosam , et chirothecas pre-
laii deponunt paramenla, Ct recipiunt cappas laneas. tiosas, omnia alia simplicia.
Nec cardinales incipiuni antiphonam in iis Vesperis. • Noiandum b quod anno Domihi 1588 domintis
Episcopus vero cardindlis qui servivil papse in Missa, Urbanus VI hac dieramis Paliharum non fecit olficium
non deponit paramcnta, quoniam bahet portare papre quia nondum erat coronalus; sed bene dedit palmas
naviculuni cum incenso hora debita, et incensare al- et ramos, et interfuit Missaeindtttus pluviali rubeo et
lare et copliihum, in quo reservatur Corpus Domini, initra alba : quam Missam dixii cardinalis Florenti-
ei, similiter papain; et habet etiani tenere libruin co- uus in inagna capella ; et sic per dominos cardiuales
ram papa, cum dicilOrationem ; el debent dici duae eliain illae Missoede behdomada sancta fuerunt cele-
Orationes, una de festo , aliera de feria , si venial in braioe ipso prsesente, ut supra.
lenipore; qtiibus finiiis, papa dat Renedictionem. |jj « In die Lun;c non est Missa papalis. Item in die
Consueverunt antiquitus in secundis Yesperis cu- Martis D.nniuUsnoster audivit Missam magnam iti sua
jusque festi cardinales dicere Aniiphonas, el nunquam capella parva, qtiatn celebravit unus de cantoribus,
alius in secundis Vesperis, licei lemporibus domini et legit Passioneni.
Joannis XXII, Benedicti XII et Clenientis VII, nun- * ltem in dle Mercurii sancta idem observatur. Scd
quam fuerit observatutn. itotandum, quod si sint peregrini, de gratia speciali
In Dominica de Passione, qu;e esl quinta Quadra- papa post Missam consuevitdareindulgenliam populo,
gesimte, sermo el Missa mandantur, omnia alia ut in qua est indutus e
supra iu aliis Dominicis Quadragesimaeest fieri con- t Ilcm noiandum quod die Mercurii sancta de sero
suetum. hora competenti papa venit ad audiendum ofiicium
LXXXH. De ordine seu officioin die Palmarutn, c(c. in capella simpliciler cum Chlamyde i-ubeaet capucio
Dominica in Palmis , secunda hora diei medianle, super caput, non laroeit replicato, sicul in aliis die-
junior a cardinalis sacerdos et omnis clerus conve- bus consuevit, sed solum extenso 354 super oculos.
liianl in ecclesiam sancii S.lveslri in palaiio Lalera- Et his triiius diebus post bfficium papa debet dare
nensi, inissalibus vcsiimenlis induti; expositisque in Beuedictionem; et cardinales consueverunt venire de
niedio palmarum vel olivae, seu aliarum arborum ra-' <fjsero ad audiendum officiumin capella papse istis tri-
niis, benedicit cardinalis vel sacerdos salem ei aquam ; bus diebus, non tamen mandali, sed libere devotionis
deinde sequilur Aniipuona Hosanna Filio David. causa.
Deinde pio Graduali cantaiur Resp. Collegerunl. Vcrs. i Nolahdum etiam qdod Romarti pontifices his tri-
Unus auiem; vel Resp. ln monie Oliveii, Vers. Vigi- bus diebus non consueVerunt dicere officium cum
Ule. Dieta Oratione, expandantur palmee, etcanente episcopis et commensalibns suis, cum dicbniur Malu-
cjero et populo, hoc modo deferuntur palmae bene- tinoc, sed devole audire bfficiUrti,et pbstea in camera
dictocin palatio Laleranensi anle capellam, si ibi ost sua cum cubiculariis suis dicere. i
curia, Dominus exiens dat uiiicuique episcopo ei car- LXXXIII. De officio[erim quinlw in Cwna Domini.
dinali spaiulain palmarum 353 cl aiiis> si supersint Feria quinia in Coena Domini, siaiio ad sanctuui
palmau; deinde projicil folia palmarum seu olivarum Joannem ad Lateranum. Hac die sacrificium sacri
super popuium, et aliquibus aliis dal mauu; et cantor corporis et sant;uinis ab ipso Doriiino noslro Jesu
incipit Anlipbonam. Christo celebrationis sumpsit initium. Ilac die in toto
« In hac die non c; nsuevit e<se sermo, nec Ro- orbe sanciiim chrisma conficilur; bac die eiiaiu poe-
niani poniifices officiare <onsuevcrunt, sed bono niteiilibiis per indulgenliam subvenitur. Mane hujus
mane in capella secreia celebrant Missamsuam; eunt D ; diei primo mansionarii proeparcnt omnia quaenecessa-
tamen et distribuunt paliiias.Jicelaliquando modernis ria stint ad consecrationem chrismatis : ires ampul-
lemporibus cclebreni. lasoleoroundissinio plenas,maximam veroampullam,
« ! t lioiandum quod si ponlifex non facit officium, ad chrisma debel fieri, de pannd serico albo,
qu;x>,
quicunque alius dicit Missam, dum tamen sit cardi- alias aulem de alio serico cooperlas. Sit autem pan-
nalis, benedicit ramos, et non jtinior presbyier; et iia nus adeo subtilis, quod arapullse possint videri per
de candelis et cineribus est observanduiii. Et in om- eum. Hora vero lertia sonetur signum, et veniant
nibus speclaniihus ad hauc solemniiaietn palmarum omnes adecclesiam, in qua chrisma consecrari debel.
recede ad ea quse sunt notala in die Candelarum et Tunc egredtanlur poenitentes de loco, in quo pceni-
Cineruro tentiam fccerunt, ut gremio ecclesise prajsentenlur a
" Apnd Peirum Amelii, Secundwn dominumJaco •
S9.
bum Gaielani^junior presbyter cardinalis debet benedi- cap. c Csetera supplet Petrus Amelii in cap. 61 : indutus
cere palmas.
b Hsec totidem verbis pluviali rubeo sine perlis, el cum rnitra simplici alba.
leguntur apud Petrum Amelii
 4205 ROMANl ORDINES. — XIV. 1206
ponlifice, qui sedere debet prae foribus ecclesioe, et:t A re; et sic processionaiiter vadunt ad ecelesiatn sancii
reconciliare eos cum Anliphonis et Orationibus; qui-- Joannis, vei sancti Georgii, ubi ampullae cum cliris-
bus finitis, pulsentur campanoc, sicut inos est in so- mate et oteo conservantur. Cardinalis diaconus ac-
lemnibus diebus, et extunc sileant campanae usque adI cipii illam ampullatn, quse esl chrismatis; duo aiii
diein Sabbati. Antequam doniinus papa exeat deB subdiaconi accipianl illas duas alias ampullas olei
camera , dicit Terliam et Sextam. Uora vero sextai exorcizaii et olei infirmorum, et eo modo quo ivc-
exit dominus papa de palatio cum episcopis et ctr-- runt reverlaniur. Venientes autem ad aliare, ante-
dinalibus et lolo apparatu curioe,veniens ad paiatiuml quam dominus papa dicat Per guem hmc omnia, 3grg
majus, ubi solel esse bospitium. Episcopus Albanen- subdiaconus qui bajulat ampullam olei infirmoruiu,
sis stans ibi in loco eminenti sermocinatur ad popu- reprsesentat eam summo pontifici ad benedicendum.
lum, et facit Processiones, si fiterint faciendoe, utt Ponlifex dicat plana voce Exorcizo le, immundissime.
nioris est. Peractis his omnibus descendit ad eccle- lis Renediclionibus peractis, vertitur ad altare et
siam Lateranensetn ; et inirat ecclesiam, veniens anle\ dicit Per quem Itwc omnia, etc Scire nos convenii,
sacrarium ad ecciesiam sancti Georgii, et dicit ibii quod si fuerit pontifex Laterani, decantato Credo in
Noiinm. unum Deum, et antequam iniret ad sacriiicaiidum, a
Deinde tam ponlifex quam presbyteri, et diaconi, B diaconibus levatur mensa de altari palliis desuper
et alii clerici, et quisque iuduatur ornaiu sui ordinis. compiicalis, et cum reverenlia et omni devotione ab
Pontifex induil 355 vestimeiita allia , episcopi plu- eisdem reportetur in capellam sancii Pancratii juxta
vialia, presbyteri planetas, diaconi dalmaticas pro clauslrum cationicorum, quod ibi est locus conser-
reverentia chrismatis. Ponlifex vero jam indutus dal- vationis; el cum omni cautela usque in die Sabbati
niaiica sedeat iu sede sua; cui prsDsenletiirampulla, custoditur.
quoemelior est, cum oleo ab acolytliis, et balsamum Deinde poniifex venit ad allare, accipiens ampul-
cuni oleo comnnsceat nihil dicens, et conliciat. Oni- lam vilream, qute intus se continet quoddam vascu-
nes vero ampullae rcmaneaiil ibi, et diligenter custo- lum aurcum, et in illo vasCulo est lapis preiiosus
diantur, quousque ad altare porteriiur. Postmodum concavus, et in illa concavitate lapidis esl diligenter
auiem pontifex lolis manibtts, indutus planeta, proce- pretiosus Chrisli sanguis a inclusus, qui annualiter
dit cuiii presbyleris, diaconibus, et acoly.his et om- exlrahilur, et reponitur ibi in concavitate arcoe, et
nibus ordinibus, et htibent in processione crucem, tunc levatur a pontifice; el ostenditur, ut tota turba
Evangelium, septem candelabra, thuribulura cum in- populi valeat cum tiiilore et reverenlia, et ornni de-
censo; et sic processionaliler pergant ad altare cutn votione eum videre. Postea '.radilur cusiodienda
mappula; et facta confessione et reverentia, aseendit Q ( priori et canonicis ejusdem ecclesioeusque iu dien.
ad sedem suam. Interim aulem decantetur a cantori- Sabbali. Tunc pontifex ad sacrificandum intrat solus,
bus Introilus sine Gloria Patri; et finito Yersu repe- el intrat arcam, nt significeiur quod in Veleri Tes-
latur Iiilroitus; posteu a cantoribus decantatur liyrie tamento scriptum est, quia sumraus pontifex intrabit
cleison. Quibus finilis, dominus papa dicii excelsa semel in annO in sancta sanctorum; tamen et cruce
voce G.'on"ain excetsisDeo. Dicla vero Oraiione Deus ei rmteamiue superpositis, episcopo vel cardinali
a quo, etc, Ieclis Epistola et Evangelio, facioque ser- cum capellanO saceidote ministrnrile sibi.
nione ad populum, si voluerit, et Ciedo in unum Deum Confecto itaque sacrificio, ponlifex solus commu-
decantando, prosequatur Missamordine suo. Tamen nicat super ailare sine minislris, et non cum calamo,
scienditm est, quod non fil sermo, nisi quando luit sed cum calice tanlum se confirmat illa die et sexta
processio. feria, et ponit illam quarlam partem in cilice. Post-
c Nolandum quod in hac Missanon consuevit esse quam autero coromunicaverit, ponit calicem super
sermo, nisi papa vellet faeere Processionem. Tunc aliare, ei patenam juxta eum cum orpore Domini
si papa ilium sermonem facere non vellet, sacrista reservalo, quia sexla feria de ipso resumit, et coo-
contmittit de ejus mandaio sermonem alicui de do- peritur utrumque sindone munda. Receptis corpore
minis cardinalibus episcopis, vel presbyleris, quo- D I el sanguine Domini, poniifex ascendit ligneam se-
niam diaconi nunquam coram papa prsedicant, aut dem; et conliniio duo acolythi deferunl ampiillas in-
alicui prselato, vel magistro in iheologia. voluias cum sindone alba serica in sinislro bracbio,
< Notandum quod abbales nunquam consueverunt ita ut videri possint a medio; et diaconus, qui assistit
proedicare, nec doctores decretorum, nec legum nisi domino papae, accipit ampullam unam mistam cuin
duntaxat prselati el magislri in theologia, sed modo balsamo, et reproesenlat eam pontifici, 357 tenens
abb'ites praedicanl. > eam in sinistro brachio involtilam. Tunc pontifex
Postquam dorainus papa inlral ad sacrificandum, halet ter iu ipsam; et post eiim halenl etiam in ipsam
et confecit dUas Ilostias, tunc acolytbus conducit omnes episcopi, qui assistunt ihi, et presbyteri car
juniorem diaconum cardinalem, et cum eo plures dinales; et dicit sine calitu : Dominus vobistum,
subdiaconos. Unus autem ex iis subdiaconibus portat Exorcho le, crealura olei, etc Post Benediciioneuj
crucem, acolytiio antecedente cum thuribulo et thu- vero istam omnes episcopi et cardinales saluient per
a Apud Joannem canonicum ecclesiseLateranensis suut in basilica Salvaioris : De sunguine el aqua la
hsec leguntur in cap. 3, ubi agitur de reliquiis quse teris Domini ampullmdum. Eadem superius, pag. 09,
 12tf7 APPENDIX AD S. GREGORH MAGNI LITURGICA QPERA. 1208
ordinein sanclum chrtsina, et in saiulando Inclinent lA supra dictum est, summus pontifex presbyterium
capita dicenles Ave, sanctum chrisma, el deosculen- largitur cardinalibus et legats. Nam iudutus para-
tur ampullaro. Facla salutatione chrismatis ab epi- mentis usque ad dalmalicam inclusive, habens man-
scopis et presbyleris, statim debet fieri salutalio olei tum rubeum ad scapulas, fanonem super caput, et
ab eisdem, hoc videlicet modo. super ipsum mitram aurifrigialam, ducitur ad capel-
Dominus papa ;salulal chrisma, et slatim poslea lam sancli Silvestri per duos diaconos cardinales, in
oleum, dicens Ave, sanctum oleum; ita el singuli fa- quam itilrat; et sic paralus sedet in faldislorio suo,
cere debent. Postea reportentur ampullae processio- et dat cuilibet cardinali singulariter et prselato pres-
naliler, sicut fuerunl adductoe ad sacrarium, vel ad byterium soliium, primo videlicet episcopis cardina-
locum ubi sedere debent. Deinde dislribuatur uni- libus, secundo presbyteris, tertio diaconibus secun-
cuique, sicul debelur et fuerit opportunum. Ponlifex dum ordinem aniiquitatis singulorumin statu, in quo
vero in sede comrounicat illos qui communicari vo- lunc esi cardinalatus; consequcntcr omnibus aliis
lunt. Reverenier tamen oblatoe iniegrae de corpore praelatis singulis singulariter. Nam quilibet cardinalis
Domini in diem Parasceve reservantur; sanguis vero et praelatus, extracta sibimet milra, deferens eam in
Doniini penitus assumalur. Pacisosculum non datur, manibus, vadit coram eo flexis genibus; tenel mi-
Agnus Dei dicatur, et communio, Dominus Jesus B tram apertam anle papam, qui ponit in illam pecu-
Chrislus, elc. Tunc poniifex revertitur ad aliare, et niam, quam dal ei in uno scypho b argenteo came-
dicit hanc Orationem, Rejecti, elc; qua expleta, rarius, et quara dicit liber caroerae qui vocatur Po-
diaconus dicit Iie Missa est. lyplychus; et ille qui recipit pecuniam in milra
LXXXIV. Ve Mandato fiendo in die Jovis sanclo osculatur genu domini papae. ldem vero caroerartus
rubnca. habel anle se magnam nieusam coopertam tobalea,
Missa igitur solemniter peracia, indulus pontifex, ubi sunt bujusmodi monetse, cl assislunt ipsi came-
sicui cantavit, ascendii ad palatiuro, comitaniibus rario clerici camerae 359 et duo mercalores. lpsi
eum tam episcopis quam presby.eris et diaconibus, vero camerarius et clerici tantum sunt in superpelli-
omnibus peractis secundum ordinem suum. Ponlifex ciis sive cottis.
vero ingreditur basilicam sancti Laurenlii de Palatio, LXXXVl. De comestione in Ccena Domini.
vel capellara sancti Martini, si est ad sanctum Pe- Dato c presbyierio, dominus papa sic paralus, ut
irum; ei extiit planetam, el assumi sibi mantum in diximus, a duobus diaconibus cardinalibus ducitur
scapulis; imposito super caput suum fanonc cum ad mensam solemniter paratam, et ibi sedet, episco-
mitra facil Mandalum, duodecim subdiaconibus ro- • po cardinale sibi danteaquara, et duobus diaconibus
chetum cum superpelliceo portantibus. Cubicularii C cardinalibus, uno a dextris, alio a sinistris tobaleam
ponunt concham ante eum; ipse vero prsecinctus tenentibus, ipsoque, qui a dextris, etiam annulum
linleo, habens anle se linleum mundura, quo unus1 lenente, dum lavatur.
diaconus qui ei servit, secundum doniinum Jacoburai Nolandum quod prsedicti tres cardinales in prima
HGaielanura, ipsura papam prsecingit, bracheolam1 et secunda manuum lolione, et mensae Renedictione
, 358 ad ll0c ponatam habens in brachiis, et linteum minisirant papae sine manlellis, mitra sibimet de-
mundum ante se tenens; quae omnia debenl parari posila dum ministrant; sed in gratiarum aclione
per thesaurarium, vel fratres de Prognota [Al. Pi- resumunt mantellos suos et mitram loco suo. Eo
gnolta], et duodecim subdiaconi manent foris basili- loto prima manuum loiione, factaque Benedictione
cam discalciaii; duo vero ostiarii accipiunt prioremi mensse, de qua infra seriosius dicetur, vadunt omnes
in ulnis, et portant eum anie pontificem. Pontifex: sedere; el lunc omnes cardinales lavant, cum sede-
vero cum aqua calida, quam infundere debent cubi- rint, manus suas.ctsibi muluo serviunt, ut infra in
cularii, lavat pedes ejus, et lergit linleo, el deoscu- alia lotione dicetur.
latur pedem ejus dextrum, et dat ei duos solidos'; ell LXXXVH. De ordine sedendi in mensa.
sic facit unicuique subdiaconorum, etdat ei duode- Sedet aulem papa in una mensa eminenli solus,
cim dcnarios. Interim cantores cantant Vesperum, D diversis ei magnis vasis aureis et argenteis super
ante eum slantes, cumAntiphona ad Vesperum, roensara posilis. In alia vero mensa, quae est ad
Caticem salutaris, elc His dictis, leclio non dicilur, dextram papae, in longum aulse sedent episcopi car-
nec Versus, sed Antiphona canlatur, Cmnaniibusau- dinales; intcr quos etiam sedenl, si sint, palriarchse
tem, etc Omnibus completis, dicit ponlifex Oraiio- quatuor ecclesiarum palriarchalium principaliuin
Iiem legendo, Respice, qumsumus, Domine, super secundum ordinem priorilalis et poslerioritalis ec-
hanc familiam tuam, etc, ut nioris esl, proul in Ves- clesiarum suarum ; ita lamen quod quilibet palriar-
perorum officiis hujusdiei plenius contineiur. cha sedeat inter duos episcopos cardinales, et post
LXXXV. De largilione presbyterii. eos in alia mensa presbyteri cardinales.
Dictis Vesperis, ef, Mandato faclo per papam, utt In parte autem sinistra, quse etiam est in longuui

aHinc patei. h&c non esse purum puium Jacobii
Gaietaui Ordinarium, sed abaliquo alio interpolaiumi
quibusdam in locis, maxime iis [ul videtur] in locisi
uLi rubricae vocabulum in tiltilo apponitur.
t>Hoec Petrus Amelius citat in cap. 67 secundum
dominum Jacobum Gaietani.
>>Hsec el sequeniia capita ad 91 tolidem fere ver-
bis legunlur apud^Petrum Amelii, acap. 69.
1209 ROMANl ORDINES. -- XIV. 1210
aulse, sedenl diaconi cardinales, orones secundum A reducitur a duobus diaconibus prcediclisad camerani
ordinem prioraiis singulorum in staiu in quo sunl vel anlicameram suam, ibique sedet in faldistorio
cardinalatus. Nam priores primo in mensa sedent; cum cnrdinalibus tantum fratribus suis, ipso et eis
et post mensas cardinalium erunt mensoe omnium paratis ut fuerant in roensa. Consequenter sacris
aliorum prselatorum el nobilium. Et attende quod exulus vestibus, discalciatis sandaliis, requiescit.
papa slabit dum comedit, sic paratus, ul diclum Cardinales vero et alii prselati redeunt ad hospiiia
est, scilicet usque ad dalmaticam inclusive, habens sua parali curo mitris a sicul in comestione ste-
manlum rubeum 360 ad scapulas, fanonem in ca- lerunt. Memorandum quod omncs capellani domini
pite, el mitram aurifrigiatam super fanonero, et an- papse commensales et non commensales debenl eo
nulum preliosum non poniificalem in digilo, et san- die comedere cum domino camerario splendide.
dalia in pedibus. Cardinates vero omnes, tam sse- Ilem nolandum quod nunquam aliqua mulier co-
tuiares quam religiosi, habebunt coltas cura medit in prsesentia Roniani pontificis, etiamsi esset
sine camisiis aibis et milris simplicibus de garnello imperatrix, vel regina. Iia exsliiit observatum lem-
in capite, ct manlellis ad scapulas; sed sseculares pore domini Clementis V, domini Joannis XXII, do-
habebunt manlellum de brunetlo rosaceo; religiosi roini Benedicti XII, doniini Clemenlis VI,-el domini
autem habebunt mantellum coloris suse religionis; B Innocentis VI, nec iiiit auditum quod aliquo tempore
et ila parati comedenl, et alii omnes prselali simili- fueril factum conirarium, et tempore doraini Ur-
ler, facia lamen inler eos distinciione de soeculari- bani V,domini Gregorii XII, aul Urbani VI.
bus et religiosis quoad mantellos in colore, sicut di- Notandum quod si papa non conficiat sanctum
ctum est in cardinalibus chrisma, non hahent locum praediclaj caeremoniae.
LXXXYIII. De serviloribus mentm papm. Ilem si cardinales non coroedanl cum ipso pupa,
Coram papa serviunt laici majores nalu et nobi- non habent locum ,prsodicise soleronitates.
liores, qui prsesentes erunt, secundum officia illis XC. Benediclio mensm in Cwna Domini.
distributa pcr magislrum hospilii. Noiandum ta- \n Ccena Domini ad benedicendum meusam di-
men quod in mensa primum ferculum ponit coram citur absoiute sine nota vers. Christus
faclus est
papa aliquis de principalibus nobilibus, eiiamsi es- pro nobis obediens usque ad mortem, Deinde imme-
set rex; quo posito, si rex foret, vadit ad sedendum diale dicitur iPafer noster secrelo:
quo complelo,
in mensa a sinislris inter primos duos diaconos car- sine
pronuntiatione aliqua dominus papa signal men-
dinales; etsic faciebat dominus Carolus primus rex sam tam suam quam alias. Nec Jttbe, domne, dicitur,
Siciliae, et descendentes ab eo reges, maxirae qnia C nec Tu autem, Domine.ln iine prandii repelilur Ver-
imperalor Conslaniinopolitanus, qui lunc teinporis sus Christus
erat in curia, et sedebat a dexlris inter duos primos factus est, etc, ulsupra. Postea imme-
diate dicitur hinc inde Psalmus Miserere met, Deus,
episcopos cardinales, qui primum fortassis ferculum sine Gloria Pairi; poslea secrelo dicitur Pater noster;
posucrat papse, secundum vero rex Siciliac. Alii etiam dicit papa absolule "Orationem Respice,
quo finilo,
nobiles majores, eliamsi essent filii imperatorum vel
quwsumus, Domine,super hunc [amiliam, etc, et non
regum, serviunt papae in mensa, unus videlicet de pronuntiatur. 362 Q«i tecum, nec Fidelium animm,
cupa, alius de cultello ad incidendum. Alii astant sed solum sine aliqua perroutaiione dominus papa
comedenli; alii sequunlur fercula, portanles et se et omnes devole. Tunc resumpto fanone el
signat
ipsi incisoria papae, et cardinales, oroul ordinalum initra super caput cum manlo ad scapulas, reduci-
erit.
tur, ut diclum est, a duobus diaconibus cardinalibus
LXXXIX. De secunda lolione manuum in Cmna
Domini. ad cameram vel anticameram suam.
Comestione sumpta, papa laval manus, rainisiranti- XCI. llem de mandalo et aliis supradictis. vava non
bus sibi episcopo et duobus diaconibus cardinalibus ut exislenle in Urbe.
prius : qui Ires cardinales, resumpiis manlellis elmi- Dicta ullima Oratione per dominum papam, et lle
tris suis redeunt sedere cum aliis cardinalibus in suis •D Jlfissa esf per diaconum, et Sil nomen Domini bene-
niensis. Tunc tam singuli ipsorum, etquilibct cardi- dictum, ul moris esl, dominus papa, indutus oronibus
nalis, etunusquisque similiier sedendo lavabil manus paramentis, sicut celebravit, vadit cum omnibus
suas, serviente fundente aquam cardinali lavanti. cardinalibus, episcopis, presbyterisetdiaconibus se-
Cardinales aulem qui assislunt, leneant tobaleam, cundum ordinem suum ad aliquem lociim prsepara-
361 unus ex una parte lavanlis, alius'ex altera ; tum, ut faciat ibi Mandatum. Residens iiaque in fal-
et sic sibi invice.m muluo serviani. Quibus omnibus dislorio, deposiia planela et pallio, et assumplo
lotis, danlur species et vinum. In iine reniotis roen- inanlo in scapulis, tenens fanonem in capileet super
sis, surgit dominus papa, et omnes; et ipso stanle ipsum mitram, prsecinclus linleo, quo unus diaconus,
super scabellum suum, minislranlibus sibi duobus qui ei servit, papam prsecingit, braceola ad boc pa-
(Jiaconibus et episcopo, cardinalibus redduntur rata babens iu brachiis, posita concha per cubicu-
Gratite, ut infra sequilur. Illis autem redditis, papa iarios ante eum, laval pedes duodecim diaconibus
*Apud Petrum Amelii additur : eques, tamen equisnonparalis, sed coopertis.
1211 APPENDIX AD S. GREGORH MAGNI LITURGICAOPERA. 1212
velcapellanls ih defectumipsofuminsuis... el coltis,. A cante, omnes sunt parati, tam cardinales, qtiatu
qui parati tunlcellis ct discalciati debent in aliquo praelali, in albis, singuli in suo habitu; diacoui iu
loco separalo cxspectare. Tunc duo ostiarii vel ser- dalmaticis el tuniceliis, presbyteri in planctis, epi-
vienles accipiunt priorera illOrum subdiaconorum, scopi in pluvialibus, capellani in scutis et cotta seu
etporlant ante pontificem, et sic de singulis. Sum- superpelliceo. Subdiaconi doniini papse possunt esse
mus pontifex cutn aqua calida lavat pedes eorum Ih lunicellis, qui ea die deberent esse duodecim.
singularitef portalorum, el tergit linteo, et deoscu- Si vero aliquis episcopus, vel presbyter cardinalis
latur pedes eorum, ei dat singulis duos solidos de- sermocinarelur, ipse praedicans debel esse paratus ;
nariorum. Inierim camores cantant Vesperas, et sed alii cardinales et prselati possunt diflerre rccipere
capella coram papa cum nota. Pontifex vero dicit parameiila, quousque incipiantur Processus, vel
Orationem Respice, quwsumus, Domine, sine nota. quousquediaconus tardinalis ipsosincipial vulgarizare.
His peractis, siiiiimus ponlifex presbyteriumlargilur, 364 Sed in omnero eventum duo diaconi, qui :ni-
et vadit ad mensaro, ut supra seriositiS diclum est. nistrant domino papse, et ille diaconus qui debct vul-
De Behedictione olei infirmorum, et olei exorci- garizare Processus, et unus episcoporum, saltem qui
lali, et consecratione cbrismalis dictum est supra prsedicat, possunt recipere paramenta, slaiim facta
in offlcio prsefalaeferise quintse CcenseDoraini. B reverenlia, ut sinl raagis parati ad suura ministerium
XCIL Qualiter et quibus diebus fiant Processus ge- exsequendum.
nerales. Sic igitur iste consuevit esse ordo, ut dominus
Processus hamque generales, secundum consuelu- papa veniens ad locum Processuum, in faldistorio se-
dinem approbatam flunt tribus diebus in anno, vide- deal, ealur ad reverenliam; fiat brevis sermo ad po-
licet feria quinta in CoenaDomini,itera in Asccnsione pulum per papam, vel per aliquem cardinalem;
Domini, ilem in Dedicatione basilicarum 363 - reverlalur dotninus papa ad sedendum. Si prsedicavii
apostolorum Petri et Pauli; et prsedictistribus diebus' aliquis capellanus, vel plures, si siutplures Processus,
flunt etiam aliqui Processus speciales, prout expedit, in colta et scuta slatis versus populum, cilo et iniel-
sive contra aliquas communilates, vel personas 110- ligibilitcr leganl Processus a in vero, ad moduro quo
labiles, etiamsi reges, vel imperalores essent, con- leguntur lecliones in ecclesia. Unus diaconorum in
ira quos eorum ad monitionem, citatiouem, paramentis albis tenens milrara in capile versus popu-
suspensionem, excommunicaiionem, inierdictum, et lum, lectura Processum per capellanura saltetn in
privationem, vel ad alias spirituales et lemporales subslantia vulgarizet. Et deinceps secundo Processu
poenaset sentenlias procederetur; el in Processibus lecto, idem diaconus vulgarizet. Idero faciat et eodem
sunt omnes cardinales et praefali curise parali in C ordine, si fuerint plures Processus.
albis. Dominus tamen papa habet pluviale ruheum , Et sciendum quod Processus comrounes, qui fiuut
et alia observanlur ul infra proxirae sequunlur. conlra hserelicos, et contra piralaS maris, et coutra
Feria quinta in Coena Domini ordo qui sequitur imponentes nova pedagia, et contra falsarios bullse,
observatur. Nam dicla per dominura papam in camera et portantes prohibila Sarracenis, et impedienles
Terlia et Sexta sine nola, habens ipse dominus papa euntes et redeuntes ad curiam, non consueverunt
Etolam ad collum more consueto, elinduius pluviali omiui.
rubeo, babenle aurifrigiuro solemne cum perlis, eC Quibus peraciis, dominus papa ascendit pulpitum
geslans mitram cum perlis, ministranlihus sibi duo- versus ad populum, duobus diaconibus assislenlibus,
bus diaconibus indutis cappis suis de lana, ut solilum uno a dextris, altero a sinistris, et uno episcopo a
est; hora tertia, vel sexta, proecedeutibusipsuni cum dextris; caeteri vero episcopi et presbyteri cardinales,
cruce diaconibus cardinalibus et capellanis el aliis, prout locus palitur, sienl a dextris, et diaconi a sini-
progreditur ad locum solemtiem et eminentem para- slris, et alii prselaii, sive a dexlris, sive a sinistris,
tuni ad prsedicandum, et ut fiant Processus qui fuerint: ut poterunt; omncs tameii inspiciant populum cum
faciendi. initris in capile.
Ad locum perveniens, sedens in faldislorio recipitt Tunc dominus papa stahs versus populum, aliquid
ad reverentiam cardinales et praelalosnonduiii para- potest dicere de Processibus lectis et expositis, prout
tos, licet quandoque parati ad reverentiam veniant,, sibi placet, scilicet quod ipsos approbat, ratificai, et
de Processura timenies. Qua reverentia facla, domi- facit, proullecti sunt, et sicutdiaconus exposuit; et circa
nus papa sermocinalur ad populum in vulgari, as- ulliroum verhorum habens aliquoslorlicios accensosin
stimpia tamen auclorilate in Laiino, et breviter, quia» manu, projicit ipsos dominus papa versus populum ad
multa ea die sutil peragenda; vel comminit sermo- terram. Hoc idem faciunt singuli cardinales et prse-
nem alleri, scilicei alicui episcopo, vel presbytero> lali, tenentes tantummodo singuli unum torticium in
cardinali. In sermone potest fieri meniio, si placet,, nianu, nihil dicemlo; et cum candelse projiciuntur,
de solemnitate diei et aliquid etiam tangi de Proces- debent campanae ecclesiaeinordinate pulsari.
sibus laciendis. Completis Processibus, diaconus ministrans summo
Si ipse dominus papa sermocinetur, ipso prsedi-- pontifici 365 a sinistris, deposita sibiroet mitra, et
a Forte in Lalino, ut apud Petrum Amelii in cap, 63.
1213 ROMANlORDINES. — XIV. - 12H
digitis ulriusqiie manusante peclus invicem in oppo- A et qualibet vice portat pluviale rubeum et uiitram
situm cancellatis, dicit alta voce Con/iteor Deo, cum piauam de garnello sine aurifleiis; qua indulgentia
nola more solito; quo flnilo, dominus papa resumit secundo data, vadil ad cameram, el ibi deponit plu-
valde breviter ad populum, maxiroe si ipse prscdicavit, viale,-el recipit cappam de scarleto rubeo, apertam
ijuod sicut inobedientes et mali debent poenas et gra- a medio pecloris usque ad pedes, el eamdem milram
ves Processus de sua malilia reportare, sic boni et albam et planam de garnello absque anrificiis et
tihedienies debent gralias et prsemia obtinere ; et dat perlis iu capite porians, cum cardinalibus iniraiis
iudulgenliam oninibus qui imerfueriiil prsedicaiioni et capellam pro officio faciendo. »
Processibus, vel alteri ipsorum, qui talis consuevit Tuuc Junior a presbyleroruin cardinalium ferat ad-
esse; indigenis dalur annus et quadraginta dies; ornatam capsidem cum doroinico corpore hesterno
extraneis duo annietduae jjuadragenae; uliramonlanis dic reservaio; et sic subdiaconus cum populi cruce
tres anni et quatuor quadragense; iisqui Iransierunt processionem proecedenle, omnes discalceati sine
mare quatuor anni et quatuor quadragenae. cantu psallendo ad ecclesiam sanclae Crucis, quoe est
Tunc diaconus ministrans a dextris deponat mi- in Jerusalem, ubi slaiio fieri debet, ordinale proce-
tram domino papoe; qui, manibuselevalis, sicul cum dant, quando dominus papa est Later.ini; quando
dicil Orationem in Missa, facit absolulionem, dicendo B aulem illuc pervenennt, ingrediantur ecclesiam sine
clara voce, sicut consuetum est, Sit nomen Domini cantu, ei prnstraii in medio ecclesise diutins oreiit.
benediclum, videlicel, Precibus el merilis, elc; et, Presbyter, qui porlat corpus Domini, ponat illud in
responso Amen, dicit simililer, Absolutionem, Iudul- secretario, duro dominus papa prseparat se. Illo prae-
genliam, etc; et, responso Amen, ultimo dat Bene- paralo, reportet illud anle papam in processione ad
dictionem dicendo, et signando populum : Et bene- altare. Surgentes ab Oratione dominus papa cnm
dktio Dei omnipotenlis,Palrit,et Filii, eiSpiritns san- clero intret secretarium, et abstracta planeta cum
cli, descendatsuper vos, et maneal semper. Post hsec, pallio sedet in sede sua, et Iotis pedibus mlnistri
reposita sibi niilra per diaconuiii, vadit ad ecclesiam, calcient eum, non sandalia, sed quolidiana calcia-
crtice, cseleris cardinalibus et pratlalis, subdiaconibus menta. Veniens ad faldistorium dicit Nonam, et post
et capellanis paratis, ut post ipsum, prsecedenlibus; paululum reindutus planeta etpallio prseeunte [Al.,
et ibi facto, vel omisso, Sil nomen Domini, ut sibi prsecedente]eum cum cruce et Evangelio sine lumina-
placet, omnia peragat, ul in Ordinario coniinetur et ribus, cum incenso, ordinale cum silentio ad altare pf o-
diciuni est supra. cedunt. Ettuncomnesprostratisupet-iapeiiasiratadiU.
XCIII. De officio ferim sexlmin Parasceve. tius orant. Interim cum minijlri..;.. capeilam uiioni
Feria sexla omnia dicanlur per ordinem. Prima C tantum lobaleam sindonem, non aurifigiatam, exten-
hora hujus diei capellani omnes vocantur ad dicen- duntsuper allare nudalum. Completa vero 3670r!1-
dum Psalterium, domino papa sedenie ante lectum lione nihil aliud dicat, nec etiam eonfessionem facial;
suum. Omnes capellani sedent etiamjuxla pedes ejus, sedpontifex, deosculato aliari, ascendil sedem medium
et vicissim totum Psallerium complent : quo (inilo, more solito; et subdiaconus staiim procedit ad le-
sacerdos cum aliis dicit Antiphouam Ne reminitcaris, gendum, et sine titulo et sine reverentia et osculo
postea liianiam .Pafer nosler privale, Miserere mei, pedum in modum leclionis sic incipit : Hac dicit Do-
Deus sinecapitulo, et Dominusvobiscum;Oralio Deus, minut : In iribulatione, etc Omnes lectiones, tam
cui propriumest misereri, et cselerseoinnes quoecon- hodie quam in dieSabbati, leguntur in modilm le-
sueverunl dici omnibus diebus Quadragesimae et in ciionis. Qua finitti, cantatur Traclus Domine, audivi;
fine Oratio sicut in aliis officiis. Die ipso sancto Pa- et finito Iractu, dicil poniifex Oremus, et diacortus,
rasceve, dicta Prima cum Oratione sua, Retpice, scilicet prior diaconorum, Flectamiis genUa,postea
qumsumus,Domine, el Psalmo leclo, in hora qua con- alter diaconus qui assistit papoe, Levate, et dicat
venit, dicitur Terlia. Hura vero sexta conveniant Orationem Deus a quo, etc.; qua flnita, diaconus si-
omnesad Laleranensem basilicam, 366 vo' a(i aliam militer sine litulo legat aliam Epistolara : In diebus
ecelesiam, et dicaiit Sexiam. Tuuc dominus ponlifex D illis, dixit Dominus ad Moyten, elc Leclione com-
induat se omni ornatu quadragesimali latilum, epi- pleta, caniatur traclus, Eripeme, etc. Antequam fi-
scopi vero pluvialibus, presbyleri, diacoui, et sub- niaiur Traclus, diaconus Passionem diclurus debcl
diacoui planelis. exuere planeiam, eteam planetara ad modum stoloe
« Ista die cardinales non veniunt ad reverentiam recipere debet super humerum sinisirum, ita quod
papse, sed imraediate in lpsa calhedra deponunt cap- capita eius firmentur ad laius dextrum quasi reiro.
pam de scarlelo. Notandum quod in principio Passioms papa surgil
« El est sciendum quod ista die dominus papa, de calliedra, et deposita Sibi mitra, slat pedes con-
antequam vadit ad ecclesiam seu capellam pro offi- tra altare circa medium ; qui, suslentans se super
cio faciendo, bis venil ad fenesiram pro indulgenlia illud relro in scapulis, respiciens ad illuni qui lcgit
more solito populo danda, videlicet de mane semel, Passionem, junctis ante pectus manibus: et sicsenl-
sccundocuro ad capellam vult ire pro officiofaciendo; per siat quousque perveniat ad locum Passionis Obi
a Huc spectant velba Peiri Ameltt in cap. 76 : ler cardinalis corpus Cltrisliantiquilus ad altare porltire
Secundum deminum Jacobum Gaietanijunior presby- consuevit.
121S APPENDIX AD S. GREGORU MAGNILlTURGICA OPERA. 1216
dicilur Et inclinalo capite, elc Ei lunc papa genua A clinent; el repeiiiur Antiphona, Eccelignum, etc, a
flectil ibidem versa facie ad altare, slatque genufle- cantoribus in choro. Ilerum ponlifex paululum pro-
xus per tanlum spalium, quod semel possit dici Pa- cedens, elcrucem ad medietaiero discooperiens, am-
ter noster. Postea surgit, el stat sicut prius. Simililer plius elevatis manibus, exaltando vocem, eamdem
el omnes alii faciunt. Quo fluito, diaconus, facta Antiphonam solus incipil, in canlando juvautibus
revereniia coram altari, sine Benediclione et pedis eum qui circa ipsum sunt; et secundo a canloribus
oscnlo procedat cum Evangelio sine faculis el sine Anliphona repelitur. Et teriio procedil pontifex ante
incenso; et ascendens nudum pulpilum, non dicat altare, discooperiens crucem lotam, erectis sursum
Dominus vobitcum, sed simpliciter dicit Passio Do- ntanibus, allius incipit Ecce lignum crttcis; ct lertio
mini noslri Jesu Christi, etc.; el, nullo respoiidenle, a canioribtis repetiiur Anliphona ; et lerlio dum can-
legat ln illo tcmpore egressus est, etc. Cum autem latur Venife adoremus, adoratur ab oinnibus. Junc
ventum fuerii ad eum locum ubi dicilur Tradidit pontifex cum chiroihecis nondum cxlractis deponit
tpiritum, slatira diaconus genuflectit ad Deum, et manibus suis crticem super slratum pallium et mun-
omnes similiter, el slant genibus flexis quanlum dissiroa linteamina 369 ad radicem altaris, ei dis-
'
dici posset Pafer noster. Tunc surgens diaconus et calceatus tertio prostratus solus crucem adorai. Quo
alii, et prosequitur ut incboaverat Passionem. Cum B ' facto, reverlitur ad sedem suam, et ibi recipii depo-
aulem venlum fuerit ad eum locura ubi dicilur Posl sita calciamenta.
hwc aulem roguvit Pilatum, acolythi reproesentent ex « Notandura quodjdominus Gregorius XI, necnon
more thuribuluni, ct ponlifex imponat incensum, dominus Urbanus VI, Romani pontificcs, nunquam
quod acolylhi poriant ad Evangelium, et portaot voluerunl se discalceare in calhedra prope altare,
etiam faculas accensas. Finito vero Evangelio, creditur quod propter reverentiam allaris, quia ambo
reportatur liber cum incenso deosculandus ponli- devoli eraut; sed in alia magna caihedra eliam nuda
lici. longeab altare, ubi consueverunt seinduere iu solem-
368 Post hsec secundum modernos consuevit nilatibus. Postea oranes cardinales discalccati HI locis
fleri sermo per aliquem magislrura in theologia, suis per eorum familiares, nudis pedibus vadunt b ni
vel prselatum; et ille qui facil sermonem, genibus ad adorandum crncem secundum ordinem suum, ei
flexis ante papam petit Benedictionem, sed non, non flectuni genua. Similiier et omnes alii ibidem
deosculatur pedem; sed hahita Benedictione, el prsesenles eo modo eamdem crucem adorani. i
recepta indulgentia pronunlianda per sermonem , Posimodum omnis chorus ordinate adorent. Interim
vadit ad locum solitum pro sermone faciendo. Cumi autemcantorescanlenivicissim Agios, repctenles San-
autem flt sermo, papa sedet in cathedra nuda ante. C ctus Deus, sanclusforlis, etc, Antiphona, Popule meus,
altare, lenens mitram in capite. Quo sermone fluilo, quia eduxi te de lerra. Quid ullra debui [acere,cum loio
uon diciiur Confiteor, sed slatiin ille qui fecit pro- improperio; et alias Anliphonas, Adoramuste, Chriiie,
nuntiat indulgenliam de mandato et auctorilate. Cmcem tuam, et Salva not, Christe, salva; et Psalmus,
papse, verbi gratia de septem annis et septem qua- Deus miserealur, et Hymnus, Pange, et Crux fidelis.
dragenis. « Finiia adoralionecrucis, sacrista velaliusad hoc
Noiandum quod prior diaconus cardinalis, qui as- deputatus deponit crucem in suo loco super altare, el
sistii papoe a dextris, in istis Orationibus dicil Fte- accendit luminaria in altare, et pecuniam oblalain iti
ctamus genua, et secundus dicit Lewafe;quod posleai crucis adoratione sacrista recipit sola hac die, quoniam
dicit secundus Flectamus genua, et lertius diaconus5 sua est; in aliis vero est capellani. Ipsa ergo cruce
dicit Levale; quod tertius diaconus poslea dicil Fle- ita collocala, dominus camerarius, vel alius ejus
ctamus genua, ei quartus respondet Levale, et sicc gerens vices, aliam crucem portat exlra regias, comi-
usque ad ultimum; et, si oporlel repetere, ad pri- tanlibus eum clericis camcraj et capellae, ad adoran-
mum diaconum. dum aliis.
Tunc pontifex surgens dicit bas solemnes Oralio- « Nolanduro " quod temporibus Romanorum pon-
nes, Oremus, dileciissimi nobis, etc In hac igiturr I) lificum Joannis XXII, Benedicti XII, Clemeniis VI,
Oratione pro Judacis dicilur Oremus, sed non dicilurr Innocenlii VI, Urbani V, Gregorii XI, et Urbani VI,
Flectatnus genua, quia ipsi hac die Domino irridendo3 fuit observatum quod papa reversus ad cathedram, ut
genua flectebanl. Ideo Ecclesia illorum exhorrescenss hic dicitur, in ea stando resumpsil planeluiii nigrain
facinus, pro ipsis non flectit genua in Oratione Om- et pallium cum spinulis de manu diaconi cardinalis
nipotens, elc Finilis Oralionibus, procedit ponlifcxs qui dixit Passionem; et sic progressus ad altare sine
ad allare; el staus ad dextrum cornu aliaris accipill milra et sine confessione consuela, assistentihus sibi
crucera a ministris sibi prseparataro sindone muudaa duobusdiaconibuscardinalibus, deindeivil cum cruce
cooperlain ; et discooperiens eam a suminiiaie, ele-- ei luminaribus, et incenso ad armariolum, seu coplii.
valis manibus, solus iucipit Antiphonam, Ecce lignum»i num, in quo heslerna die fuerat corpus Christi cuni
crucis, adjuvantibus eum in canlu qui assistuul ei.i. calice reservatinn. Et ita fuit hactenus observatum,
Cuniaulem Venite adoremuscanlaverinl, orones pro- quod Roroanuspontifexemet 370 ad armariolum seu
strati reverenler adorenl, et usqtie ad terram se iu- cophiiium vadit, et corpus Cliristi ppriat ad allarecuiu
* llaec apud Peirum Aroelii in cap. 76.
 1247 ROMANl ORDINES. - XIV. 1218
illa tobalea de serico coopertum cum uno capite, ct A Deus, el Oratio Respke, elc. His omnibus expfetis,
cumaiioquod sibi peiidetsuperhumerurasinistrum. > quisque cum pace et absqueconfabulatione ad invicem
« Ilis flniiis, pontifex chirolhecis deposilis, quas revertiturad propria. Dominuspapaeo dienon ccenat
amplius non resumit, et lotis manibus, ac cruce lo- cum capellanis, nec capellani cum eo; sed qui velit
cala inter faculas in allare, vel a altare ingrediatur. coenare, coenat aliquis cum quo vult, et quando vull.
Presbyter cardinalis portat corpus Chrisli, et ponit Item de sero ad officium Matuiinorum papa venit
super allare, et dominus papa aperit capsulam, et ad capellam cum cappa clausa de scarlcto rubeo,
cum manu accipit, et ponit corpus in patena: quam foderata de herminis, clausa a medio pectoris sur-
accipit diaconus a subdiacono, et lenet in manu; et sum, et aperta deorsum. Cocullam semper tenet su-
diaconus offert ei in patena Corpus Doroini, quod per caput, et sine mitra in cathedra nuda scdel;
pridie fuerit reservatum. Quod accipiens collocet nec diaconi cardinales sedent antc pedes ejus iu iis
super corporale ab eodem diacono prius super sindo- trihus Matutinis, neque in fine dat Benediclionem
nem expansum. Offerat ei calicem simiiiter cum puro in ipsis.
vino, et subdiaconus offerat ampullara cum aqua, XCIV. Ordo officii de Sabbalo sanclo
qnam ponlifex vino commisceat, ut reprsesentet quod Sabbato sanclo, hora sexta, a ministris ecclesi»
eo die emanaverunt sacramenta ecclesise, videlicel B ignis excutitur de d crystallo sive lapide, et accen-
sanguis et aqua de corpore. dilur. Junior presbyterorum cardinalium, sacris in-
« Notandum quod in Missa ista in officio capellani dtictus vestibus, cum cruce, aqua benedicta, et in-
servit Papse unus presbyter cardinalis, vel ille cui censo, benedicit novum ignem. Oralio : Deus, qui
Papa mandavit, vel cui prior diaconorum ex praecepto per Filium tuum, angularem, ete. Domine Deus, Pa-
Papse hoc facere commiserit. > ter omnipotens, lumen indeficiens, elc Domine san-
In quibusdam vero ecclesiisb purum vinum hodie cle, Pater omnipolens, mterne Deus, Benedktionibut
sine aqua offertur, ut in puro et forti vino crudelitas nobis, etc. Venial, qumsumut, omnipotent, eic.
Judaeorum repraesentelur, et asperitas passionis Benedicto igne, aspergatur aqua benedicta, et
Cbrisli. Collocato autem calice de consuetudine ad adolealur incenso de ipso igne in thuribulo posito.
latus dominici corporis a diacono, offerat ei incen- Deinde diaconus junior 372 diaconorum cardina-
sum-; et pontifex, ut mos est, utrumque adoleat: lium, dalmatica indutus, venit, el de manu mini-
deinde inclinat se anteaiiare orans, et dicens, In spi- slrorum accipit arundinem trium cubitorum et dimi-
ritu hmnUilalis; et erectus ponlifex veriit se ad dii cubiti, iriplicem candelam , quam de novo igne
populuin, dicens Orale, fralres. Deinde dicat plana illuminalam imponil arundini, comilantibus eum
voce, ut mos est, Per omnia swcula smcutorum. Ore- C subdiaconibus, canloribus et reliquis de clero cuin
mus. Prmceplis salutaribus. Pater nosler, etc. Oratione populo prsecedentibus minislris cum cruce et incen-
Dominica eompleta, dicat hanc Orationem in eadem so, stans in porta ecclesise, elevatis paululum ma-
nola> Libera nos, qumsumus, Domine, ab omnibus nibus, dicit magna voce Lumen Chritti; respondent
malis, elc. Responso autem Amen, frangit Hosliam alii Deo gratiat. Procedit usque ad ostium chori, et,
secundum consuetudinero, ponens de ea in calice, elevatis manibus amplius, excelsius dicit Lumen
nihil dicens. Sanciificaturenim vinum non consecra- Cltritti; respondentibus ilerum Deo gratiat. Procedit
tum per corpus Domini immissum. Pax Domini usque ad medium chori; et, plus elevalis manibus,
non datur. Agnus Dei non canlatur, nec pacis osou- terlio altius dicit Lumen Christi, respondentihus
lum datur, nec Postcommunio cantatur. Communicat omnibus Deo gralias. Ascendit ad ornalum pulpi-
autem 371 solus pontifex sine ministris, non ad tum , et illuminaio magno cereo, et incensato libro,
sedem solemniter, sed ibi, lantum eo die ante altare, incipit absolute Benediclionem cerei: Exsultet jam
ob humilitatem reverentioe diei el passionis Christi; angelka luba cwlorum, elc, sictit in libris habelur.
c perfundit in calice, et ipse suroit, et posiea cum Omnia luminaria debent esse exstincta, ut de novo
aqua in bacilibus. Deinderediensad sedem, exual se, igne accendantur. Interim aulem dum cereus bene-
etcum clericis suis dicatVesperosprseteriti diei, non D dicitur, ponlifex dicat Tertiam et Sextam in camera
cantando, sed recitando. Antiphona, Calkemsatutaris, sua ; Nonam vero dicat in ecclesia. Diclis ipsis, cal-
usque in finem sinc leciione, sine Hymno, et sine ceatus induitur omni ornatu suo quadragesimali,
Versiculo; ad Magnificat, Antiphona, Cum accepisset episcopi pluvialibus, presbyteri et diaconi planelis ;
. acetum; alia Aniiphona ad Magni/icat, Ait lalro ad subdiaconi vero non planclis, sed tunicis induuntur,
iiklatronem, et in aliis omnibus non dicitur Gloria Palri. ut compositi induti sint, ut magis expediti ad le-
/Quibus explelis, dicalur Christus faclus est pro ctiones legendas. Tunc pontifex cum oranibus egres-
nobis, etc, toium; postea sine Kyrie, eleison, sub sus a sacrario, proecedente eum subdiacono cum cru-
silentio dicatur Pafer noster; psalmus Miserere mei, ce, et alio subdiacono cum Evangelio, processio-
a Forle ad allare progrediatur, ubi scilicet repo- cunifCalamo, sed cum calice sumit sanguinem, et vi-
siium fueral Christi corpus, ex praemissis. num post sumpiionem sanguinis in calice funditur pef
b Petrus Amelii scribit, in cap 76: In quibusdam sacrislam.
vero Ecclesiis, secundum dominum Jacobum Gaielani a Non prohat boc Zacharias papa m epistola 12,
purum vinumsine aquaoffertur,ut Mpuroel forli, etc ad Bonifacium. Idem tamen legitur apud Pelrum
c Qusedam hic supplet Petrus Amelii: Et non Amelii, cap. 77.
IJ19 APPENDIX AD S. GREGORH MAGNJLITURGICAOPERA. 1220
caliter, cum silentio tamen, procedit ad aliare ; a A \ ad snnciam Mariam Majorem. Cum autem veuerit ad
facla reverentia ad ornatum, as.cendii sedem , ci Merolanam, quidam scriniarjus, electus ab omnibus
cumsedenlibus Jiinc inde juxta ordinem suum omni- scriniariis Urbis, dicit alla voce Jube, domne, bene-
bus. Finita benedictione cerei, subdiaconns ascen- dkere. Pontifex benedicit ci. Item scriniaritis : Ju
dens ambonem incipit legere leciionem sine tjtulo ; tcclesia sanctw Marim dominmnoslrw, dicit cimtando
Inyrincipio creavit Dens cmlum el terram, Eo vero hac voce Baptizati sunt lot masculi el tot feminm.
complente, si dominus papa velit, Graecus subdia- Pontifex respondet 374 ®e0 ar^as' Eodem modo
conus eamdeni Grsece relegit. Qua completa , dicit fit secunda feria ad sanctum Petrum; tertia ad san-
pontifex Oremus; diaconus qtti esl a dexlris Fle- ctum Paulum. Cum aulein veneril doininus papa ad
clamut genua; et post paululuiii alter diaconus, qui sanctam Mariam, ibi fil stalio. Slalini desceudit de
est a sinistris, Levate. Deiude sequilur Qratio, et equo, deponit coronam de capitg, quam datdexira-
reliquse, prout in Ordinario conlinenlur. toribus, ut diljgenler servent eam. Caiionici ecclesise
Et inleHigendiimest quod in Sabbato sancto in loto cum ihuribulo et incenso, et aqqa lienedicta, susci-
officio, quod agitur ante Missam, ulendum est vio- piunt eum cum Processione cantando; sed ponlifex
laceo colore, hoc exceplo, quod diaconus qui can- ponit incensuni in ihuriliulOset aspergit aquam super
lat Benediciionem cerei induius est dalmalica; sub- < g populum; deinde intrat eqclesiam, et orat; el vadil
diaconus, vel subdjaconi, qui illa die eruni induti, ad locnm pruparatum, ascendit ad sedem guam, et
lunicellis utunlur albis; sed Bcnedictione cerei 373 dicit Tertiam.
canlata, diaconus, amola dalinatica, assumit plane- Finita Tertia, residente tlomino papa induto usque
tam violacei coloris, et lenet eam usque dum in- ad dalmaticam, prior episcoporum accedens ,id eum
choatur officium Missae; subdiaconi vero non mu- recipit pacem ab eo, et redit ad locnm suum. Deiiide
lant vestes. secundus episcopus, qui rediens dal pacem priori suo,
XCV. Officium in die tanclm Paschw resunectionis et slat juxta eum in filo. Sic faciunt omnes cpiscopi
Domini. cardinales presbyteri. Postea prsefectus, senatores, et
Dominica sancia Paschse statio ad sanctum joan- omnes ordines. Ilis peraciis, sorgunt duo subdiaconi
nem Lateranensem. Summo maiic dominus papa, basilicarii, et accipiunt priorcm suhdiaconorum reli-
dicla Prima, vadit in basilicam sancli Laurentii, quse giosorum sustentanies, ac dextrantes eum ab introitu
dicitur Sancla Sanctorum. Posila ibi capella in fal- secretarii usque ad raedium secretariiantepontificem,
distorio prius orat; postea induitur a diacono et qui alta voce dicit Jube, domne, benedicere.Ponlifex
subdiacono usque ad dalmaticam. Tunc surgit et; benedicit ei. Deinde parum producunl eum, et iterum
ingreditur ad Salvalorem, aperitque iniaginem Sal- £ uicitJK6e,domiie,6eiierficere;etiterumbenedicit.Pro-
vatoris, et deosculatur pedes ipsius imaginis. Tunc gredilur anle, et dicit Jube, domne, benedicere,el iie-
vcnit ad altare sumens crucem qux' posila est ibi rum benedicit. Tunc ille subdiaconusdicii trjbus vici-
a capellahis; et tenendo eant in manu caniai vuce: bus, Servi Domini nosiri Jesu Christi, qualibet vice
convenienti Anliphonam Surrexil Dominus de seput- vocem exaltaudo. Deinde stalimsubjungu UominusN.
cro, qui pro nobis pependitin ligno, alleluia. Capellani, sancli Aciriani cliaconuscardinalis te^al Evangelium,
qui assisiunt et juvant eum in caniando, duabus aliis> DominusJoannesdominipapmsubdiaconusetcapellanus
vicibus ipsam Auliphonam reilerando, etsemper al- legal Episiolam, J. primkerius et cmieri canlorescan-
tius imponendo, sicut primo incipiat. Deinde rever- tent. Tunc surgens dominus ponlifex a dtiobus
litur ad faldistorium. Omnes diaconi cardinales ibii diaconibus susientaius in Processioue progreditur,
esse debent, et prior subdiaconoTum ctim omnibusi sicut mos est. Mappularii in iniroiiu ectlesioe babent
subdiaconis de capella, et onines alii capellani; prse- mappulam extensain, quam poriani super capui ejus
dicti vero diaconi induunlur dalmaiicis, subdiaconii usque ante aliare. Cum intral presbyterium ecclesiaa,
vero lunicis, alii vero capellani albis togis. Tunc2 mansionarius praeparat eidem arundinem cum cereo
dominus papa sedens in faldistorio, prior diacouo- accenso, quem accipit ei ponit in stupa super capita
rum flectens genua sua coram ipso, dat osculumi n columnarum, quae ibi itant. Cum venil ad primice-
pacis; sed prius osculatur pedem. Tunc dominus5 riuro, primicerius deponit miiram, et osculatur sca-
papa dando pacem dicit Surrexit Domintts vere;; pulam dextram, qui benedicit ei, cum venerit anle
respondet ille qui accipil Ei apparuil Petro; et ipsei altare. Mappnlarii auferunt mappulam super capui
diacouus reverlitur ad filum juxta paparo in Iocumi ejus; deinde celebrat officium, sicut consuetum est;
suum. Post haec omnes diaconi et subdiaconi, el aliii et laudes proferuntur, sicut inPolypiycho babentur.
capellani et cseteri ordines curioe recipiunl pacem ai In secreia vero descendent dtio diaconi anle altare,
summo pontifice, et vicissim dant et recipiunt pa- 375 et duo subdiaconi ordinate siantes cum silen-
cem f a j>rimo incipientes veniu.nl usque ad ul- tio. Cum potttifex dicit Per omnia smculasmculorum,
tiiiium. nullus ei respondet Amen, sed incipit Paier noster, et
Deinde dominus papa induet se planela alba; ett caetera quoe sequunlur. Finiia Missa, coronalur, et
rediroitus mitra cuin omuibus aliis ordinibus descen- revertitur ad palatium.
llH de palalio, praeparatis equis cuni mappulis albiss Sciendum quod quando dominus papa tali die non
isupcr sellam, coronatus, enuitatque cum Processionee vadit ad sanelam Mariam Majorem, oscula pacis reci-
€221 ROMANl ORDINES. - XIV. 1222
jmint episcopiet presbyteri cardiuales in porticu ante ,A vigiliarumPasehsefacimus,eodemmodo facere debe-
basilicam sancli Laurentii de palatio, ubi iiunt exa.mi- mus, excepio quod nec cereus, nec ignis benedicitur.
liationes episcoporum eleclorum ad Missam. Omnibus igitur praeparaiis, subdiaconus procedit ad
XCVL De Sabbato primoinfra Pascha. legendum, et sine tiiulo incipil lectionem. Prima,
Isto Sabbato slatio ad sanctum Joannem Latera- Tentavit Deus, etc Qua finita, dicit pontifex, vel
nensein. Hac die dominus papa debet ibi Missam sacerdos, Orationes, sin'e Flectamus genuq. Deus qui
cantare, ibique mutalur Graduale in Alleluia, in suis Abrahw.
Yersibus. Dum Agnus Dei a schola cantalur, domU Finiiis lectionibus, Traciibus, et Qratiouibus, et
nus papa expendit agnos. Primo dat episcopis, se- oranibus lampadibus ecclesise lunc accensis, pontifex,
cundo presbyteris, tertio diaconibus indutis para- vel sacerdos, descendil ad fonles, prsecedentibus eum
meutis propriis, et ponit agnos in milra eoruin; et clericis litaniam decantando, et Traclum Sicut cer-
osculanlur genu; et idem alii pradali, si parali sint. vus. Quibus expletis, antequam intret ad Benedictio-
Si vero non sint parali, et alii qui veniunt ad reci- nem, dicit hanc Oralionem, Concede, qumsumus,om-
piendum agnos osculanlur pedem, eliamsi esset rex, nipoiens Deus, ctc. Oratione completa, sequitur
qui immediatc post cardinales venit ad recipiendum Benetlictio fontis, prout in Sabbalo sancto habetur.
candelas, tenens et palmam et agnos. Et dantur duo ;B Et post celebrationem baptismi, ponlifex et clerus
cuilibet prtelato, et aliis unum. Notandum tamen ingreditur ad sacrariuin. Iudutus vero solemniter
quod anlequam prior presbytcroruin cardinalium rubeis vestimentis cum omni apparalu et litania pro-
recipit paramenta, recipit pacem a proelato, cele- cessionaliter procedit ad altare. Finila lectione, et
brante illo coram papa ; et ipsa data, vadit ad paran- Kyrie, eleison, post confessionem siatim pontifex
dum se, prout alii cardinales presbyleri. Nec fit ascendit ad sedem suam, et dicit solemniler Glgria
sermo illa die; sed si ipse papa celebrarel, fit eodera in excelsis Deo. Qua flniia, dicit Pax vobis; deiude
modo. 377 sequilur Missam ordine suo. Credo npn dicitur,
Finita Missa, dominus papa redit ad palalium : Offertorium dicitur, et Agnus Dei similiter, et pacis
veniens ad domom in qua comedere debet, ascendit osculum datur, et Postcommunio. Oratio, prwsia,
ad sedem suara, manibus ablulis, data Benedictione, qumsumus, etc
mensa ante eum posita. Acolythus, cujus est hebdo- Urbanus quintus pro magno munere misit irppq-
mada serviendi, accipit tobaleam; manibus vero ralori unum agnum cum bis versibus.
suppositis accipit bacile plenum de illis agnis, et ve- Balsarnuset mundacera cum chrjsmatisonda
niens ad oslium domus dicit alla voce, Domine, Do- Coniiciuntagnum, quem do tibi rminere magnum,
Kontevelut itatum,per mysticasanctificatum.
mine, isli sunt agni novelli,qui annuntiaverunt alleluia, <G Fulgura desursumdepellit, etouine malij,'iiiijn.
tnodo veniunt ad fonles, repleli sunt clarilale, alleluia, Praegnansservalur, sinevoapaitus libeiatur.
et inclinat se. Tunc paululum progrediens plus alte Portatus mundeservat de fructibusundse;
Peccatumfrangit, ut Chrisli sanguis, et angit;
dicit idem; lerlio progrediens stans coram summo Iiona confertdignis, virtulesdeslruitignis.
pontilice aliius refert, Domine, Domine,isti sunl agni, XCVIII. Quibus diebus el solemnitatibusconsvevetunt
etc Post hoecponit bacile in mensa. Dominus papa Romani ponlifices Missarum solenwia in persona
cxpendit illos agnos per familiam siiam ; sed primo celebrare.
376 dat sacerdolibus, capellanis et acolythis, et lu diebus et solemnitatjbus iqfra positis consueve-
omnibus aliis. runl Romani ponfiiices Missarum spleroniacelebrare
XCYH. Quomodofiunt agnus Dei cerei, etc in propria persona; sed praedicare cousueyeruui ju
Discainus quomodo ipsi agni fianl. Acolylhi reci- eisdem diebus el solemnitalibus iti propria persona,
pitint ceram mundam ab altari beaiissimi Petri prin- quando placerel, et facere prsedicari corain sq per
cipis apostolorum, et coniiciunt illam cerain cum aliquem cardinalem, proiit sequitur ; iioii (amen per
cbrismatequod remansitanno praeterito, etimponunt alium prsedicatur coram domino, quaii) per cardin;i-
illa sigilla in formulis propter hoc adinveniis. les, quando dominus papa celebrat.
Dominica Oclava Paschse. Oratio, Prwsta, qumsu-]D In prima Dominica de Advenlu Domini, et praedi-
tmis, omnipotensDeus, etc. In illis vero diebus, qui catur.
supersint post Octavam Ascensionis, videlicet sexta In secunda Dominica Advenlus, et prsedicatur.
feria el Sabbato, si festivilas alicujus venerit, de In tertia Doroinica Adventus, qua?.vocatur Donii-
festo facimus totum officium Misssecum commerao- nica de Gaudele, et prsedlcatur, et habet Vespero.i
ratione de Dominica. Si vero non est fesium de Do- prsecedentes papales solerones cantaudos in ecclesia :
niinica, facimus toium officium Missse, et dicilur eldatur poius post Vesperos in aula. Dicuntur auleiu
prsefatio Qui ascendens super omnes cwlos, et non di- Vesperi papales, quando dominus papa, cardinales
citur Creda; sed si festum aliquod in isto Sabbato et praelati omnes debent esse parati. In ecclesia au-
venerit, lotum offlcium facimus de leslo, Missa vero tetn paraii non sunt cardinales et prselati in Vesperis,
diciiur de vigilia, cum commeratioue festi. Eodem nisi dicantur Vesperi in ecclesia.
ijip Sabbati omnes jejunare debent devole. In Nativitaie Domini in tribtis Missis; et habet
l',nra vero nona conveniunt omnes in eeclesiam, et Vesperos praecedentes papales solemnes tantutii, et
ouiiic officium vel ordinem, sicut in Sabbato sancto habet Matutinum papale; et non prsedicatur hodia
1-225 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNl LITURGICA OPERA. 1221
licet antiquitus proedicaretur in Missa; sed commu- AMissa papali, sed celebrat unus cardinalis, papa
uicant omnes diaconi cardinales et officiales curiae prscsente et cardinalibus.
de manu summi pontificis. In Ascensione Domini, et prsedicalur ante Mis-
ln festo sancti Slephani protomartyris, et praedi- sam, el habet Vesperos papales prsecedenles solem-
catur. nes, elc Et Processus generales fiunt, et etiam ali-
In festo sancti Joannis evangelistse, et prsedicatur. qui speciales, proulexpedit; et in Processibus sunt
378 'n ^est0 Innocenlium, et proedicatur. omnes cardirrales et praelati curise parati in albis.
ln Circumcisione Domini, et praedicatur. Processus vero fiunt anle Missam.
In Epiphania, et prsedicatur, et habet Yesperos In feslo Pentecosles, et prsedicatur, et habet Ve-
prsecedentes papales solemnes, etc. speros papales praecedentes solemnes caniandos io
In prima Dominica post Octavam Epiphanise, quse ecclesia, et datur potus posl Vesperos in aula.
dicitur Dominica de Nuptim, cum est Romse; et prae- In die Lunse crastino Penlecostes, et Draedicatur.
dicalur ante Missam. In die Mariis sequenti, et pnedicalur.
In Conversione sancli Pauli, et praedicaiur. In Nativitate beati Joannis Bapiistae, et praedica-
In festo Purificaiionis, et praedicatur anteMissam. tur, et habet Vesoeros papales solemnes praeceden-
In Cathedra sancti Petri, el praedicatur. B tes, etc
In Sepluagesima, et prsedicatur. In festo apostolorum Petri et Pauli, et praedicatur,
In Quinquagesiroa, et praedicatur. et habet Vesperos papales praccedentes solemnes.
In die Cinerum, et prsedicatur. In Commemoratione sancti Pauli, et prsedicatur,
In prima Dominica Quadragesimoe, et omnes Do- et habet Vesperos papales praecedentes solemnes
minicae Quadragesimac sunt papales, specialiter Do- Romse, etc.
minica qua cantalur Lwtare, Jerutalem; est ipsa Do< In festo Nivis, quod est die quinla Augusti, et
minica, in qua fit solemnitas rosae aurese; et praedi- praedicatur.
catur in eis, prseterquam in Dominica de Palmis, in In feslo sancti Laurentii, et praedicalur, et habet
aua, quatenus sit papalis, non prsedicatur. Vesperos papales praecedentes Romae, et eliam
In Dominica de Passione, et prsedicatur. alibi; si morareiur dominus papa juxta ecclesiam
In Dominica in rarais Palmarum non prsedicalur, sancli Laurenlii, Vesperos siquidem solemnes can-
ged ante Missaro dantur palmae benediclse cardina- tandos in ecclesia; et dalur potus proelatis in aula.
libus et prselalis paratis, et aliis tam clericis, quam In feslo Assumplionis beatse Virginis, et praedica-
laicis; el fit Processio. tur, et habet Yesperos papales praecedentes soleiu-
ln die Jovis sancto, et prsedicatur ante Missam. C nes, etc.
Proccssus generales fiunl; et etiam aliqui speciales, In anniversario summorum pontificum et cardina-
prout expedit; et in Processibus sunt omnes cardi- lium, quod est quinla die Septembris, non prsedi-
nales et praelati curiae parali in albis. caiur.
In Parasceve non praedicatur. In festo Nativitatis beatse Virginis, et praedicatur.
In Sabbato sancto non prsedicatur. In Dedicaiione sancli Michaelis in Septembre, et
In Paschate non prsedicatur hodie, licet anliquitus praedicalur.
prsedicarelur ; sed omnes diaconi cardinales et offi- In festo omnium Sanclorum, et prsedicalur, et Iia-
ciales curiae communicant de manu surami ponlificis, bet Vesperos papales prsecedentes solemnes.
et ante Missam Ount qusedam soleimiitates tam de 3*80 lu anniversario omnium animarum, quod
adoratione crucis, quara de osculo. esi in crastino omnium Sanctorum, non prsedicatur.
In die Lunse in crastino Paschae, et procdicatur. In Dedicatione basilicae Salvaloris, quae est v Idus
In die Marlis post Pascha, et prsedicatur. Novembris, el proedicatur, et habet Vesperos papales
In Sabbalo in Albis consuevit celebrare prior epi- praecedenles Romic solemnes.
scoporum cardinalium, vel alius cardinalis coram do- Iii Dedicatione basilicarum aposlolorum Pelri et
mirib papa, licet antiquitus papa celebraret. Et dictoi " Pauli, quoeesl in Octava beali Martini, et praedica-
Agnut Dei, parantur cardinales secundum morem in tnr ante Missara, et habct Yesperos papales proece-
suo ordine, el dantur agnus Dei per ipsum papami dentes solemnes, eic Et Processus generales fiunt,
lam cardinalibus, caelerisque praelaiis, quaro 379 i et eiiam aliqui speciales, prout expedit; et in Pro-
aliis; et postea Missafinilur. Poslmodum papacomedii, cessibus sunt omnes cardinales el prselati paraii in
cum capellanis, et fiunt aliquse solemniiales, ct dan- albis. Proccssus non fiunl anle Missam.
tur eis agnus Dei per dominum papam In anniversario Romani ponlificis praedecessoris
In Annuntialione beatse Virginis, et prsedicatur. semel, id est primo anno lantum, nou proceditur.
In Dominica aua cantatur Ego tum Pastor bonus' XCIX. Additio a facta lempore Joannit papm XXII.
et praedicatur In anniversario consecrationis seu corotiationij
In festo sancti Marci, id est in iitaniis majoribus,» Romani pontificis, idem Romanus pontifex toio tem-
Romsc non prsedicalur. Sed hodie uon servatur d<: pore suo celebrat Missam papalera de illo festo,
" Ergo hoc Ordinarium scriptum fuit ante pontificalutn Joannis XXII.
1228 ROMANIORDINES. — XIV. 1226
quod ea scilicet die anniversarii, occurrit, cardina- A , singulis, Vesperis et vigiliis pro defunciis, cum nc-
libus et cseteris proelatis paratis more solilo; et prae- vem lectionibus, et cum nota solemniter decantatis,
dicatur in praeseniia domini papse non peraipsum, statuit celebrari. Ipse Romanus pontifex assistenli-
sed per aliquem cardinalein ; et post Orationem fe- bus sibi cardinalibus, ut moris est, Missam pro de-
sti dicit dominus papa quamdam Orationem pro se, funclis celebret solemniter, ipsa die ducentos pau
quse debet esse scripta in libro papali. Et licet di- peres refeclurus, et viginti quinque reficiat cardina
ctura anniversariura non habet Vesperos papales, lis unusquisque, nec non dominus papa ducenlas
dico quod 11011 vocantur cardinales, ut parati sericis Missas faciel decanlari.
in Vesperis; tamen in capella sua dominus papa Ordinavit eiiam, de dictorum fratrum consilio et
canlat Vesperos fesii, et fiun*.quaedam solemnitates assensu, ut cum Romanum Aiitistitem e vita mi-
postea. Nam dicta Oratione festi, repelitur G/on'a grare contigerit, diem defunclionis ipsius 382 ear~
Pairi, Sicuf eraf, solemniter, el dicitur vers. Elegit dinales solemniter et cum nota celebrent pro defun-
te Dominus sacerdotemsibi, etc, et papa dicit post- clis, et esum quinquaginta pauperibus pro anima
modum Orationem pro se, quse debet esse scripta in defuncti cardinalis quilibet administret, et Missas
libro. totidem pro defunctis facient postmodum decantari.
Tamen advertendum quod si anniversarium do- B Ordinavit etiam ut cardiuali obeunte, tam idem
mini nostri fiat die Lunse, quia eadem die Lunse est surfjmus ponlifex, quam cardinales in capellis suis
anniversarium summorum pontificum et cardinaiium, cantent cum nola solemniter pro defunctis; idem-
quod etiam papale. Nam papa debet celebrare, et que Romanus ponlifex ducentos pauperes pro ejus
cardinales sunt parati, licet non praedicetur, induti aoima pascat, et viginli quinque quilibet cardinalis,
violaceis vel nigris. Poterit enim dictum anniversa- imo et ipse dominus papa Missas pro defunctis du-
rium paparum et cardinalium diflerri in sequentem centas, et viginti quinque cardinalis quilibet post-
diem, si domino placebit. modum faciat celebrari.
381 Ista consueverunt servari; domini tamen CI. InRomani quibus diebus et solemnitalibus consueverunl
est facere quod sibi placebit. . ponlifices a consisloriis abslinere.
Nolandum quod in diebus et festivilatibus infra
In festo sancli Andreae, et praedicatur, et Romse
consueverunt hotnani pontifices regulariter a
babebat antiquilus Vesperos papales et Matutinum, positis
consistoriis abslinere, prout hsec partim experientia
licet hodie non sic servelur.
Item prseter solemnilates superius dictas erantali- docuit, et parlim majorum nostrorum relatio pale-
in Romani fecit.
quse solemnilalcs antiquse, quibus ponti-
fices solemniler celebrabant; sed hodie non sic com- Q In primis sciendum quod nullo die dominico per
muniter observalur. totum annum fit consistorium.
Item nullo die Jovis per (olum annura fit consisto-
Item quandocunque Romanus pontifex facit ordi-
. eliamsi sit aliqua festa in septimana.
nes, vel consecrationes episcoporum, celebrat, sed rium, Itero a vigilia Nativiiaiis Domini inclusive usque
noit prsedicatur in Missa.
Item in fesiis principalioribus civitatum, in quibus ad feslum Epiphanise inciusivenec fit consistorium.
tamen post Circumcisionem vocantur ali-
moratur,et in festis aliis, prout devotio ipsum mo- Quandoque
vet, celebral, et prsedicatur. qua die cardiuales ad consistorium, non ad negotian-
Ilem quamvis consueverint Romani pontiiices istas dum, sed ad revidendum, isi placet dominopipae.
Item prima die Quadragesimse, scilicet in die Ci-'
solemnitates superius dictas observare, si lamen
sint impedili ex debilitate vel alia rationabili causa, nerum, non est consistorium, nec etiam est consi-
storium duobus diebus praecedentibus, scilicet die
possuiu ipsas omittere, et consueverunl quandoque[
committere alicui episcopo, vel prcsbytero cardinali,' Lunse, et die Martis in carnisprivio, si curia sit in
insoientias quae illis diebus fieri con-
quod ceiebret, et sermonem faciat in ecclesia cujus Urbe, propler
festum est; et etiaui, si placet, coramitlit quod cele- sueverunt; sed si alibi sit curia, signanter duobus
bret episcopus vel presbyier cardinalis in ecclesia diebus carnisprivii prsecedentis, fil consistoriuro.
calhedrali civitalis, vel alibi, sicut placet, et sermo- Item a Dominica Palmarum inclusive usque ad
nem facial. Doininicam proximam posl Pascha inclusive non fit
C. Ordinaiio Domini Alexandri papw quarli de suf- consislorium, hoc salvo, quod si fieri debent Pro-
fragiis (aciendis pro summis pontificibus et cardi- cessus in die Jovis sancto, lunc consuevit esse con-
nalibus defunclis. sistorium in die Mercurii sancto, vel aliquo die sep»
Dum fideles animas defunclorum, sibi salutis pro- limanae sanclae ad revidendum Processus qui fue-
curare consilium nequeuntes, charitatis insiinciui rint faciendi, licet aliter pluries forte dominus papa
conveniat Oralionum suffragiis adjuvari, sanctissi- consuluerit 383 e,lm fratribus suis super Proces-
mus dominus pater Alexander papa quartus, de fra- sibus faciendis, salvo eiiam quod si deberel fieri or-
truro suoruni unaiiimi consilio et assensu, anniver- dinatio cardinaliura, bene lunc iieret consistorium
sarium sacrosanctse RomanaeEcclesise ponlificum et1 pluribus diebus ipsa septiroana sancta. Quandoque
cardinalium obeuntium Nonas Septembris annisi tamen die Veneris proxima post PascJia vocautu
a Olim id fiebat per ipsum pontificem, ut patet ex sermone saiicti Leonisr
PATROL.LXXVM. K 39
 227 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNI LITURGIGAOPERA. 1228
cardinales ad consislorium, non ad negoliandum, A civitatibus dominus papa moratur, maxiiue quando
std ad revidendum, si placebit domino papse, ut di- celebrat, non fit consisloriura, sed hoc est episcopi
ctum est in Nalali. ordinare.
Item in die Ascensionis Domini et die prsecedenti Iteni quandocunqueSunt Vesperi papales solemnes,
ipsa, el in Qetava Ascensionis non fit consislorium, in reverenliam alicujus festi, non est consistorium.
et siint Vesperi papales solemnes in yigilia cantandi Vesperi autem papales dicuntur, quando dominus
in ecclesia; et dalur poius in aula. Sed bene quan- papa et prselaii debent.esse parali in ecciesia. Parati
doque ipsa die praecedenti Ascensionem ante Vespe- autem non sunt cardinales et prselali nisi dicantur
ros confert dominus papa cum cardinalibus, si sit Vesperi in ecclesia.
necesse, de processibus, qui fieri debent in ipsa dio Et notandum quod quaedam de praedictis feslis ha-
Ascensionis; licet ante pluries forte dominus papa bent Vesperos papales, ut infra ponilur per singulos
consuluerit cum fratribus suis super Processibus menses.
faciendis. Ut aulem prsedicla generalia clarius elucescant,
Itein in vigilia Pentecostes inclusive, in qua vigilia subjicienlur per singulos menses singula fesia in
sunt Vesperi papales solemnes, qui sunt cantandi in quibus a consistoriis regulariler consueverunt Ro-
ecclesia , et datur potus, usque ad diem Martis B mani pontifices cessare.
proximi post festum inclusive non fit consistoriura, In Januario.
sed in die Mercuri» sequenti, vel die Veneris con- In die Circumcisionis Domim non fit consislo-
suererunt cardinales vocari ad consistoriuin. rium.
Ilem in quatuor festis bealtc gloriosx virginis Ma- Iu Octava sancti Stephani non fit consistorium.
rise', videlicet Naiivilatis, Annuntiationis, Purifica- Ilem in Octava sancti Joannis non fit consistorium.
tionis et Assumptionis, non fit consislorium, nec in Ilem iti Octava sanctorum Innocenlium non fit
vigilia Assumplionis ejus, nec in Oclava ejusdem cpnsistorium.
festi; nec consuevit esse consisiorium modernis Item in vigiiia Epiphanioe non Ct consislorium.
leaxporibus die praecedenti Nativilatem beatae Virgi- Itero in Epiphania Domini non fit consistorium.
nis, nec in Octava ejusdem festi, nec in die prsece- Item in Oclava Epiphaniaanon fil consistorium,
denti Purificationem. Item in feslo sanctorum Fabiani et Sebastiani non
Item in fesio Nivis, quod est festum beatse Yirgi- fit consistorium.
nis, et est quinta die Augusti, non flt consistoriura. Item in feslo sanclse Agnetis non fitconsistorium.
liem in vigilia et in festo Naiivitatis beati Joannis Iiem in festo sanctorura Vincentii et Anastasii non
Baptistaenon fit consistorium, nec in Octava ejusdem. C fit consistorium.
In festis omnium apostolorum, et ctiam in festis Item iu Conversione sancti Pauli non fit consislo-
evangelistarum, tam principalibus, quam non princi- rium.
palibus, et praecipue apostolorum Petri et Pauli, non 385 ^" Februario.
fit consisiorium; nec etiam in vigilia apostolorum In vigilia, seu die proxima praecedente Purifica-
Pelri et Pauli, nec in Octava eorumdem Peiri et tionem, non fit consistorium.
Pauli fil consistorium. Item in feslo Purificationis non fit consistorium.
llem in festo beati Laurentii, et in Octava ejus non Ilem in festo sanctoe Agathaenon fit consistorium.
fit consistorium, nec etiam in vigilia festi Romae flt ltem in Catbedra sancti Pelri non fit consisto-
eonsistorium; nec etiam alibi fit consistorium in rium.
prsesenii vigilia, dum tamen moretur dominus papa ltem in festo sancti Matthise non fit consislorium.
juxta ecclesiam sancti Laurentii. In Marlio.
384 llenl in duobus festis beati Micbaelis, vide- In festo sancti Gregorii papaenon fit consistorium.
licet Apparitionis, et Dedicationis, non fit consisto- Item in festo sancli Benedicti non fit consisto-
rium. rium.
Itein in duobus festis sanctse Crucis, videlicet ln- D ltem in festo Annuntiationis beatte Marise virginis
ventionis, et Exaltalionis, non fit consistorium. non fit cotisistorium.
Item in festo omnium Sanclorum non fit consisto- In Aprili.
rium.
In festo sancii Marci non fit consistorium.
Item iu anniversario omnium animarum, quod est
- in crastino omnium Sanclorum, non (it consistorium. In Maio.
i Item in anniversario consecrationis, seu corona- ln festo apostolorum Philippi.ct Jacobi non fit
tionis Romani pontificis prsesidentis, non fit consis- consistorium.
torium. Iiem in festo lnventionis sanctse Crucis non fit
liem in omnibus feslis duplicibus non fit consisto- consislorium.
rium. liem in festo sancti Joannis ante Porlam Latinam
liem in quibusdam aliis festis non duplicibus non non iil consistorium.
iii consistorium, ut infra ponilur. Item in festq Apparitionis sancti Micbaelis iion (it
ltcm in feslis priucipalioribuscivitatum, in quibus consisloriura.
1229 ROMANIORDINES. — XIV. 1239
In Junio. A liem in vigilia seu die proxima prsecedente feslum
In festo sancti Barnabae apostoli non fit consislo- Nativitatis bealse Virginis non consuevit fieri cpnsi-
rium. Storium.
Kem in vigilia beati Joannis Baptislae non fit con- Itero in fesio Nativitatis beatae Yirginis npn fit
sistoriuin, et sunt Vesperi papales solemnes caulandi consistorium.
in ecc.lesia, et dalur polus. Item in festo Exaltationis sanctse Crucis npn fit
Ilein in feslo Nativitatis ejusdem sancti non fit consislorium.
consistorium. Itero in octava Nativitalis bealse Virginis non fit
Item in vjgilia aposlolorum Petri et Pauii non fit consistorium.
consistorium; et sunt Vesperi papales cantandi in 387 Ifem in festo sancti Matthsei apostoli et
' evangelistse non fit consistorium.
ccclesia, et datur polus.
Item in festo sanctorum aposlolorum Petri et Item in festo Dedicationis sapcti Michaelis non fit
Pauli non fil consistorium; et si sit papa Romac, consistorium.
eodem die fesii sunt Vesperi papales solemnes can- Item in festo sancti Hicronymi non fit consisto-
landi in ecclesia, et datur poius. rium.
Item in Commemoratione sancli Pauli non fit!« In Octobre.
In feslo beati Franscisci non consuevil fieri con-
consistorium, et consueverunt quandoque fleri vaca-
tiones ex tunc usque ad Octavam Nalivitatis bealae sistorium : quod Romani poniifices concedunt ob
reverenliam sancti.
Virginis, vel circa, secundum diversas formas, 386
Ilem in feslo aposlolorura Simonis et Judse non
prout dominus papa ordinat in consistorio cum fra-
tribus suis. fit consistorium.
In Julio. Ilem in vigilia omnium Sanctorum non fit consis-
In Oclava sancti Joannis non fit consistoriura. torium, et sunt Vesperi papales solemnes cantandi in
Item in Oclava apostolorum Petri et Pauli non iit ecclesia, et datur potus.
consistorium. In Novembre.
Item in festo sanctae Marise Magdalense non flt In festo omniura Sanctorum non fit consistorium.
consistorium. Item in anniversario omnium animarura, quod est
ltem in festo sancti Jacobi aposloli non fit consis- in craslino omniura Sanctorum, non fit consistorium.
loriiwn. Item in anniversario Romani ponlificis prsedeces-
In Augusto. soris semel, id est primo anno tantum , nam tunc
In festo sancli Petri ad Vincula non fit consisto- < Q dominus papa celebrat, non fit consistorium.
riiiin. Item in Dedicatione basilicse Salvatoris , quse est
Rem in festo Nivis, quod est quinta die Augusli, quinta Idus Novembris, non fil consistorium; et suiit
non flt consistorium. Vesperi papales die prsecedenti Romsesolemnes can-
Iiem in vigilia sancti Laurentii Romse, et etiam landi in ecclesia, et datur potus, et sic per conse-
aiibi, si moratur doroinus papa juxta ecclesiam beati quens non est consistorium die praecedenti Dedica-
Laurentii, non fit consistorium; et sunt Vesperi tionem pracdictam basilicae Salvatoris.
papales solemnes cantandi in ecclesia; et datur polus Item in feslo sancti Martini episcopi et confessoris
Romse,et etiam in loco, ubidominuspapaesset juxta non fit consislorium.
ecclesiam, ut dictum est. Item in anniversario consecralionis seu coronatio-
Item in festo beati Laurentii non fit consistorium. nis Romani pontificis praesidentis non fit consisto-
Item in vigilia Assumptionis bealae Virginis non rium ; et licet non habeat Vesperos papales praece-
fit consistorium, et sunt Vesperi papales cantandiin dentes, lamen in capella sua papa audit Vesperos,
ecclesia, et dalur potus. et fiunt qusedam solemnitates. >
In festo Assumplionis beatse Virginis non iit con- Item in Dedicatione basilicarum apostolorum Pel<r>
sisiorium. D et Pauli, quae est in Octava beati Martini, non fit
Item in Oetava beati Laurentii uon fit conslsto- consistorium, et sunt Vesperi papales solemnes can-
lum, ut puto. tandi in ecclesia, et datur potus in die prsecedenti; et
Item in Octava Assumplionis non fit consistorium. sic per consequens non est consistorium die prsece-
Item in fesio sancti Bartholomae.inon fit consisto- denli Dedicalionem prsedictam aposiolortim, sed
riura. bene quandoque ante Vesperos , vel post Vesperos,
Item in festo sancli Augustini non Gt consisto- confert dominus papa cum cardinalibus, si sit roentio
rium. de Processibus, qui fieri debent die sequenti.
Item in festo Decollationis beati Joannls non fit Item in festo sanclaeCaeciliaenon fit consistorium.
consistorium. 388 ,lem '» festo sancti Clementis non flt con-
/n Seplembre. sistorium. '
In Anniversario sanctorum pontiflcum et cardina- Item in festo sancli Andrese non fit cousistoriura.
lium, quod est quitiia die intrante Septembre, non In Decembre.
fit consislorium. In festo sancli Nicoli non fit consistorium.
1231 APPENDIX AD S. GREGOMl MAGNI LITURGICA OPERA. 1232
Item in festo sancli Ambrosii non fit consisto- A A.lum, et aliis majoribus ad pedem et osculum, quos
vellet dominus papa honorare, deinceps omnes alii
Jiuui.
a consistorio excluduntur, remanentibus solum cum
Item in Sabbato proximo prsecedente terliam
Dominicam de Adventu, qusc vocalur Dominica de summo ponlifice cardinalibus et praedictis imperaio-
Gaudele, non fit consistorium, el sunt Vesperi papa- ribus, regibus, et eorum fiiiis per modicam horam in
les cantandi in ecclesia, et dalur potus. aliquibus affabilibus et curialibus colloculionibus.
Ilem in feslo sanclae Lucise non flt consistorium. Qui poslmodum recedentes a praesenlia domini asso-
Item in feslo sancii Thomse apostoli non iit con- ciari debent a duobus diaconibus cardinalibus usque
Sistorium. ad osiium, vel usquequo familiam suam habeant; el
llem in vigilia Nativiiatis Domini non flt consislo- etiam quandoque in primo advenlu usque ad doinum
rium, et sunt Vesperi papales solemnes cantandi suam associant venientem;'et regulariter quando-
jn ecclesia, et datur potus. cunque staule domino papa in consistorjo cum car-
In die Natalis Domini non fit consistorium. dinalibus veniunl, vel redeunt praedicli imperatores,
Item in festo sancti Stephani protomartyris non vel reges, associari debent a duobus diaconihus us-
fit consistorium. que ad ostium camerse, vel usque ad suos. Quando-
Hem in festo sancli Joannis evangelista; non fit B I que etiam idem observalur, si non nimis ssepe ve-
consisloriura. niant fiiii imperaioris, vel regum. Et nolandum quod
Ilem in festo sanctorum Innocenlium non flt con- quando diu cessatum est a consistorio, quamvis cer-
sislorium. lum sit qua die regulariter debeal esse, nihilomiiius
Ilem in vigilia sancii Thomse archiepiscopi Cantua- tamen cardinales consueverunt specialiler ad consis.
riensis non flt cunsistorium. torium evocari.
ltem in feslo sancti Thomse praedicti non fit con- Notandum etiam quod si quando dominus papa
sistorium. mandet quod cardinales non veniant ad consisiorium
Ilem in feslo sancti Silvestri non fit consistorium. die, qua alias regulariler venire debent cardinales ;
Item, ut supra dictttm est in principio, in feslis ex tunc non vadunt ad consistorium, nisi specialiier
priucipalioribus civiiatum, maxime sipapa celebret, fuerint vocati, vel nisi dominus papa in consistorio,
et in die Cinerum, et in Paschale, et quibusdam die- vel alibi eis dixeril, qua die ad consislorium venire
bus prsecedentibus Pascha et sequentibus, et in deherent.
Ascensione, et Pentecosles, el quibusdam diebus Atlendendum etiam quod ante Natale, et, si sit
sequentibus, ei vigiliis, ,et quibusdam aliis diebus , necesse, quandoque ante carnisprivium, el ante Pas-
consueverunl Romani pontiiices a consistoriis absli- " cha, et anle Iongas vacationes, si fianl, el ante mo-
nere. tum curise, et cura consistoria resuraunlur post Ion-
Item quandoque sunt vacationes in sestate a festo gas moras seu iniermissiones consislorii ex causis
beati Pelri usque ad Octavam Nalivitatis beatae Vir- praedictis vel aliis, consuevit dominus papa 390
ginis, vel circa, secundum diversas formas; et lunc tenere aliqua consistoria publica, et audire advocatos
non fltconsistorium, nisi vocenlur, vel nisi sint certi ei alios proponentes, et ordinare de negoliis, et ipsa
dies ad consistorium ordinati. Quandoque etiam sunt ponere in statu, prout suae placuerit sanctilati.
feriae repentinse, vel propler motum curiae, vel se- CH. De pronunliatione prmlatorum.
cundum quod alia negotia occurrunt , et placet (Ista nonservantur hodie, sed fiuntin creatione cardina-
domino papse; et lunc quandoque per plures dies lium, et pluraquam hic conlineantur.)
vacatur a consistoriis; et anle recessum el post ad- Item regulariler quandocunque pronuntiat praelatos
ventum ad locum plus et minus, secundum quod per oliquarumecclesiarum, raaxime si plures pronunliat,
dominura fuerit ordinalum ; et consuevit in consislo- et etiam si unum tantum aticujus solemnis ccclesise,
rio ordinari de vacaiionibus el forma ipsarum; et consuevit exire exira in consistorio publico, et pro-
consuevit eiiam signiflcari curialibus, qtiaudo dimit-, nuniiare prselatos vel praelatum promovendos in ab-
tatur, 389 el Quando , et ubi sit audienlia resu-'. sentia ipsorum; et facta aliqua commendaiione per
menda, ut bene sibi provideant, et ne possint per paparo de prselatis in promovendorum absenlia,
adversarios circumscribi. postmodum ipsis promovendis venieiitibus ad prae-
ltem cum cardinales legali, vel cardinales minis- sentiaro doroini, brevibus et paucis diciis ipsis pro-
tri, vel qui diuiius abfuerunt, recedunlvel reverlunlur movendis per papam vadunt promovendi ad pcdera
ad curiam, vel imperalores, reges, vel eorum filiii domini, et non ad osculum; et incoepto Te Deum
veniunt, vel recedunt, ad curiam cardinales consue- laudamus per aliquem ex capellanis, summo ponti-
verunt eos associare; et sic cum associantrecedenies, fice nihilomiuus in sede sua residente, promoti du-
iion consuevil esse consistoriuin. Cum vero associantt cuntur ad altare qtiod ibi paralum est, ante quod
venienles, non est consistorium ordinarium ad nego- debent orare genuflexi et prostrati; et ducuntur se-
tiandumjsed reeeptis proedictis venienlibus in pu- cundum ordinem suae pronuntialionis singuli a duo-
blico, quia in publico recipi consueverunt per domi- bus cardinalibus diaconibus seeundum ordiiiein susa
num papam ad pedero et osculum, et aliis ipsorum prioritatis. Et dicto Te Deum laudamus, et posimo-
familiaribus ad pedem, el prselatis ad pedem et oscu- dum diciis duabus Orationibus cum nola per prioroifl
 '"
1233 ROMANIORDINES. — XIV. «2*4
ipsorum cardinalium, qui est ibi, et fusa magis sub- iA flexo. Tunc papa, legendo et sedendo cnm mitra ,
missa voce Benediclione per eum super ipsos, et dicit AuxiUanteDeo, elc Fiat lilania , papa recum-
Ipsis electis surgentibus et deosculantibus altare, et benle cum mitra super faldistorio , et ordinando
consequenter ipsis receptis ab omnibus et singulis prostrato anle altare ; dalmatica cum stoia interim ,
cardinalibus ad osculum, episcopis primo, presby- si velit, assignata alicui. Qua completa , papa re-
teris secundo, diaconibus (eriio, reducunlur a dia- vertiturad sedem. Ordinandus stet ante faciem ejus
conibus cardinalibus ordine, ut supra, ad pedes do- reverentcr. Papa stans cum mitra dicit Commune
niini. Qui singuli primo ad pedem, deinde ad oscu- votum, elc ; deinde papa , ordinando stante inclinato
lum a domino papa recipiuntur. Post hsec dominus ante ipsum , dicat in modum Proefationis: Oremus,
reingredilur cameram, si placct. dileciissimi, etc Papa dicit Oremus; diaconus dicit
Altendendum etiam quod cum magna negotia, Flectamus genua ; diaconus a sinislris, Levate ; Papa
publica lamen, proponenda sunt, sive per ambascia- dicit Adeslo, qumtumus, etc, per modum Prse.fatio-
tores imperaioris, vel regum, provinciarum, vel nis, licet aliqui dicant legendo. Qua completa, solus
eomitaluum [Forie, communitatumj solemnium, vel papa ponat manum suam super caput ordinandi,
eliam alia magna negotia, de quibus ssepe curia re- dicens cum mitra , Emille , etc
novatur, dominus papa audire consuevit in consis- B ] Adconsuminanduni diaconiofficium dominus papa
lorio publico ; et maxime primas propositiones elec- accipiens stolam , quam ordinandus super dalmati-
lioniim, quae ad sedem apostolicam 391 deferunttir, caro tenebat, dical sine nota , Accipe siolam, etc,
ne aliqui fraudulenter dicerent sc in concordia elec- quani super humerum ordinandi ponit, et a sinisiris
tos, cura laraen eleclio esset in discordia celebrala ; sub latere dextro circumdata ligatur. Deinde domi-
et etiam quando summus ponlifex multum vult ho- nus papa dat librum Evangeliorum in manibus ordi-
norare ambasciatores, vel solemnes nunlios venien- nandi, dicens sine nota Accipe potestatem, etc.
tes, eliamsi tuncnihil magni proponanl, in publico Deinde dat Benediciionem seu Oraiionem, dicens
consistorio recipere consuevit. cum nota Exaudi, Domine, etc. Consequenter facta
Memorandnm de festis qute transfernntur. prsefata Oratione, cardinalis tunc ordinatus induitur
Item quod quando diu vocatur, debeat mitti pro a minislris lunicella alba , et slatim idem ordinan-
cardinatibus. dus dalmalica alba induatur, papa tangente ipsaro dal-
CIII. De ordinatione diaconi cardinalis. maticani super humerum, et dicenle sibi sine nota
Die Sabbaii in quatuor lempuribus dominus papa Induat le Dominus vestimenlo,etc Ultimo ordinaius
veniei ad ecclesiam. Fit reverentia moresolito.quam oscuietur pedem domini papoe.Et papa recipit eum ad
faciet ordinandus cum aliis , si velit; et statim se- G( osculum : ordinatus vero staiim post recipitur ad os-
cedit ad partem , ubi suo tempore paramenta reci- culnm ab oranibus diaconibus cardinalibus, el etiain
piet; et dicilur Tertia , Sexta et Nona. ab omnibus episcopis et presbyteris cardinalibus.
Paratur dominus papa quadragesimalibus; pro- Quibus faclis, accipit raanipulum in armilla sinis-
gredilur versus altare ; fit reverentia trium presby- tra super tunicellam et milram in capite : vadit ,
terornm ad osculum et ad pectus. Diciiur Introibo , deposita mitra , ad Teverenliam domini papae more
etc. Ingredilur ad altare ; fit reverentia diaconorura consueto. Genu flectit etiam coram altari, dicens
ad osculum et ad pectus. Missa procedit suo ordine basse Munda cor meum , elc, recipit Iibrum Evan-
usque ad ultimum Yersum Tractus; in qua Missa geliorum de altari; peiit inclinato capite Benedic-
sunt quinque prophetiae , ct in qualibet dicitur Flec- tionem a domino papa, dicens basse Jvbe , domne ,
lamus gcnua, Levale. benedicere; et, recepta Renedictione, vadit cum
Ante ultimum Versum tractus , ordinandus in dia- libro ad pulpitum, et incipiens dicit Dominus vobis*
conum cardinalem paratus more subdiaconi, videlicet cum. Et cum]spiritutuo. SequenliasancliEvangelii,etc,
cum scuta , cotta , parvo amictu ad scapulas , ca- signando librum et se. Gloria tibi, Domine. In illo
miso seu alba, cinctorio , seu manipulo , dalmalica tempore, elc. 393 Dicto Evangelio , osculetur prin-
vero , et super eam stolam a sex manus el bracbia j) j cipium dicli Evaugclii, in caetero vero ministret ut
porlans a priore diaconorum , et alter diaconus car- diaconus , et faciat quoeincumbunt,
dinalis ducilur sine mitra usque ad prsesentiam papse, Dum dicitur Offertorium, offerat more consueto
coram quo genuflectitur. Tunc prior diaconorum di- duos torlicios magnos accensos, duos panes et duas
cit : Poslulal mater Ecclesia catholica ul hunc prmsen- amphoras vini; et offercndo singula manum papaa
tem patrem reverendumdominum N. subdiaconum, et osculeiur. Papa vero oblata levitir tangit.
saneim RomanmEcclesimcardinalem ad onus diaconi In Oraiione super populum papa dicii Oremus.
ordinetis. Papa cum mitra : Scilis illum dignum esse ? Diaconus ordinatus dicit Humiliate capita vestra Deo.
Respondct offereus : Quanlum humana fragilitas esse In flrie, compleia Oraiione Missae, diaconus ordina-
sinit el scio, tetlificor ipsum dignum esse ad hujus tns dicit Bencdicamus Domino, versa facie ad aliare.
onut offtcii. Papa , sedendo cum mitra, dicit: Dia- Papa dicit Sit nomen Domini benedklum, etc Dia-
conum oportet 392 offerre. elc, ordinando genu- conus ordinalus stans in dextro cornu altaris sine

* Forte per manits et brachia

portatus a priore diaconorum et altero diacono cardinaU.
1235 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNI LlTURGICA OPERA. 123«
mitra dicii terMuttos annos, qualibet vice altius, et jA Ex concilio Toletano tertio sera 18. Iiem ex con-
qualibel vice genu fleciendo coram papa siante cum eilio Toletano quarto sera 3. Item ex capitulis Orien-
mitra. In fine ordinatus osculetur pedem papae, et lalium Patrum, quse Martinus episcopus de Graoco
recipitur ad osculum a papa. in Laiinum vertit sera 18. De synodo faciendal Item
CIV. Oriilo* qui obtervaiur m celebralione ex concilio Chalcedonensi aera 18. Iiem ex concilio
concilii generalis. Agathensi sera 25, vel aliud de canonibus, quod me-
Ante Solis ortum ejiciantur omnes ab ecclesia, tropolliano aplius visurn fuerit ut legatur. Finitisque
obseratisque foribus cunctis ad unam januam, per litulis, metropolitanus episcopus concilium alloquatur
quam sacerdos ingredi oportet, ostiarii stabunl. Et exborlalione ila dicens: • Ecce, sanctissimi sacer-
eonvenientes omnes episcopi pariler introibtmt, et dotes, praemissis Deo precibus fralernitatem vestram
secundum ordinaiionis suse tenipus reSidebunt. Post cum pia exhonatione convenio, et per divinum no-
ingressum omnium episcoporum atqde consessum, men oblestor, ut ea quae a nobis de Deo et sanclis
vocentur deinde presbyteri, quos catisa probaverit brdinibus, vel sanctis moribus vobis fuerint dicta,
introire : nuilusque se inter eos ingerat quos ordo cum omni pielate suscipiatis, et cum summa reve-
poposcerat inieresse. Et corona facta de sedibus rentia perficere intendatis. Quod si forsitan aliquis
episcoporum, presbyteri a tergo eorum resideant, B veslrum aliler quam dicla fuerini, senserit, sine ali-
qnos tahien sessuros secum metropoliianiis elegerit, quo scrupulo contentionis 395 in nostrorum copu-
qui uiique et cum eo judicare b aliquid, et definire laiione ea ipsa de quibus dubitaverit confcrenda re-
possunt. Diacones in conspeciu episcoporum stent. ducat, qualiter, Deo auxiliante, autdoceri possit, aut
Deinde ingrediantur laici qui electione concilii doceat. Deinde simili vos obtestalione obsecro ut
interesse meruerint. nullus vestrum in judicando, aut personam accipiai,
Ingredianlor quoque nolarii quos ad recitandum aut quolibet favore vel munere pulsaius, a justo ju-
vel recipiendum ordo requiril. dicio scienter averlalur ut discedat; sed cutn tola
Obseratisque januis, et sedentes in diulurno si- pielate quidquid coetui nostro se judicandum intule-
leniio sacerdotes, atque cor totum habentes ad rit retractate, ut nec discordahs conlenlio ad sub-
Deum, dicturus est arcbidiaconus Orate; slaiimqtie versionem justitiae ihler vos locum inveniat, nec ilem
omnes in terram prosternuntur, tam episcopi quam in perquirenda aequitate vjgor noslri ordinis vel solli-
presbyteri; *etorantes diutius tacite cum flelibus; ciludo tepescat. >
394 alque unus ex episeopis senioribus surgens, Post hanc exhortationem introibunt omnes quique
Orationem palam fundat ad Deuni, cunctis adhuc ih fuerint presbyleri, diaconi, vel religiosi universi, ad
terram jaceniibus, dicens haiic Oralionem. \ audiendam doctrinam. Sicque arcliidiaconus leciurus
C
Oratio. — Adsumus, Dominesancle Spiritus, adsu- canonem Tolelahi concilii undecimi seraprima, Ne
tnus peccdti quidem ithrnanitttte deieitti, sed in nomine tumultu concilium agitetur. Quo canone perlecto, con-
tuo specialiler aggrtgati. Vehi ad nos, et eslo nobiscum, cilium Ephesinum ex ordine perlegatur. Deinde col-
et dighare illabi cordibusitotlris. Doci nos quid aga- Jalio pariier el instruclio de myslerio sanctae Trini-
tnus, quO gradiamur ; et ostende quid efficere debea- tatis habeatttr; siroulque et de ordinibus officiorum,
tnus, ut le auxiliante tibi in dmriibusplacere vcileamus. si in omnibus sedibus ejusdem cfelebratis unitas te-
Eslo satus,el suggetldr, el tffeciorjudiciorumuoslro- nealur. Pro iis quoque causis, pront spatium diei
rum, qui solus cum Deo Palre et ejits Fiiio nomeh permiSerit., et epistolae papse Leonis ad Flavianum
possides gloriosum. Non nos pdtiaris perlurbalores episcopuin de erroribus [Eutychelis] et mysterio
csse justitim, qui summam diligis mquitattm ; ul in Trinitatis Iegendse sunt, canones quoque de unitaie
sihistrum not Hgnotantia HOh trahal, iion favorhflec- ofliciorum, necaliud aliquid antea iranseatur, quam
tat, iioh aeceptio jjiuneris, iiel personixscdmimpat; sed ista ohinia cxplicenltir; ita tafflen ut toios tresdies
junge nos iibi efficaciler solius iuat gratim doho, ul liinniarum nihil aliud agatur nec retractetur nisi de
simus in te urium, et in nulio deviemusa vero ; quati- mysterio sanct* Trinitatis, et de brdinibus sacris vel
ler in nothine tuo collecli, sic in cunclis leneamus cum D officiorUminstitutis; ita ut liaec tota partianiur per
moderamine pietatis fuslilium, ul hic d ie nullo dissen- totos illos tres dies, ut nibil aliud, sicut dictum est,
tiat senlenlia nostta, et in futuro j>ro bene gestis con- nisi sola qusestio de iis quse prsedicla sunt habealur,
sequamur prmmia sempiterna. ita ut lectio seraper congruens ordini causse, et quoe
In qua Oralione Paler nosler non .dicatur. Finita quaerenda est, antecedat.
autem Oratione, et responso ab omnibus Amen, rur- Post haecin quarto die reliquse per ordinem ad-
sus dicat arcliidiaconus Erigite vos. Confestim omnes miltendse sunt; sicque omnes qui de religiosis in
surgant, et cum omni liroore Dei et disciplina, tam relroactis diebus pro spiriluali instructione interfue-
episcopi quam presbyteri sedeant; sicque oinnibus rant in concilio, foris egredianlur, residenlibus ali-
in suis locis in silentio consedentibus, diaconus alba quibus presbyteris in concilio, quos metropolitanus
indulus Codicem proferens, Capitula de conciliis proitaverit honorandos. Per singulos lamen illos tres
agendis pronunliet, id est : dies rogalionum litaniarum episcopi vel prcsbyieri
* Alius est hic Ordo ab eo qui in vulgato Ordine i» Observaudus liic locus de suffragiis presbylero-
Romano assignatur pag. 150. um in concilio etiam proviuciali
mi ROlANt OKMMS. - XIV. i238
tam admbnitofe primtthi Ofalibnibas se jpfoster-j A iransgressores venia, ei confilenteslibi subsequatur re-
liant; sicque collecia a melropolitano Oratione con- muneratio iempilerna.
surgant, et de divihis tantum, ut diclum est, rebus Huic Orationi Ofalio Pater notter adjungalur; et
collalionem habeant. cunctis adhiic jacentibus haec Benedictio explicetur:
In reliquis aoiem diebUs, cunetis astantibus, Ora- a CftrisfusDei Fj(ius, qui etl inilium et finit, comple-
tio colligenda est; el sic cohsedentes causarum ne- mentum vobis iribuat charitatis. Amen. Ul qui vos
gotia joslft et rellgibse colligant; 396 nullus ta- ad expletlonihi hujus fecil pervenireconcilii, absolulos
men tumultus aut inier cbnsedenies, aut inter astan- iios efficiai ab omni congregalione delicli. Amen. Ut ab
tes habealur. omni reatu liberiores effecli, absoluli eiiam per donum
Eodem tameh modo, eodemque ordine ad conci- Spirilus sancli, feiki reditu veslrarum sedium cubilia
lium emneS per singulos dies ingredianlur, quo su- repetatis illmsi. Amen. Quod ipse prmslare dignetur,
perius jara prsemissum est. eujus regnum et imperium permanet in smcula scecu-
Nam et si praesbyteri reliqui, aul diaconi, clerici, torum. Amen.
sive iaici, de iis quae foris sleierint concilium pro In homihe Domini Jesu Chrisli eamus cum pace
qualibet t'e cfedidermt appellandum, ecclesise me- ohines.
Ifopolitanse archidiacono causani suam intiment, et B Illico surgentes pariler residente metropolitano,
ille concilio denuniiei. Tunc illis et introeundi sin- ab ipso primum incipienle officium, osculum sibi
gillatim et pfbponendi iiceniia cdneedatur. Nuilus invicem pariter dabunt. Sicque data sibi invicem
auiem ipsofum a ccetu communi fecedat, aniequani pace conventus concilii dissolvatur.
hora generalis secffssionis adveniat. Oratio seeundi diei. — Nostrorum libi, Domine ,
Concilium quoque nullus solvefe habeat, nisi fue- curyantes genua cordiuni, qumsumusut bonum quod a
rint cuncta detefniihala ; ita ut qusecunque delibe- hobis a te requirilur exsequamur, scilkei, ul, prom-
raiione cohithuni finiuntur, episcoporum singulo- pta tecum sollkiludine gradietttes, discrelionis ardum
rum mailibus subscribanlur; ita lameh ut anie duos iUbtitejudicium faciahtus, ac miserkordiam diligenles
vfel tres dies quam solvatuf concllium Gmnes consti- valeamus siudiis libi placere.
tutfoties a se editas diligenii cohsidefaiibne fetra- Oratio ieriii diei. — Ad le, Domine, inierni clamo-
cleht, he in aliquo bffeiidissent. ris vocibiis prdclahidhles Uhanimiter postutamus, ut,
Iiem ih die quo cohfcilinm absblvendum est, ca- respeciu gralim ttim sotidali, prmcones virtulit efficia-
hortes qui in sahcla synbdo cdUsittuti shnt eofanl mur intrepidi, tuumque valeamus verbum eum omni
ecclesia ih publico relegahluf. Qttibiis explicilis, fe- fiducia toqui. Ameh.
spondealuf iti ehOfo Ahieh. Deinde ad lochm fed&--iC CV. Incipit ordo ad benedicendumimperatorem,
«tiles, dbi in CPncilio fesederint, cahones ipsos qudhdo coronatur.
subscribaht. Admonendi quoque a metfopolitario Cum b rex in imperatoreiii electus pervenerit ad
sunt de Pascba venlufOj <quoveniat die. Adihonendi portam Collinam, quae est juxta caslelium Crescen-
etiaro suiit quo tempore supefvehienti anno ad fa- tii, recipiatur honofifice a clero Urbis cum cfucibus
ciendum concilitim vehianli EligeHtii etiam de epi- et thuribulis, et processionalitef deducatur USque
scopis qui cum metropolilaho dies feslos Nalalis Do- ad gradus basilicoe sancti Petfi, cantafilibus uni-
inini et sanctUiil Pascha debeanl celebfafe. Post versis: Ecce mitto angelum meum, camerariis ejus
hsec, dicente afchidiafeOfloOraVe, Prangs simul pa- missilia 398 spargehtlbQs ante ipsuin, et prcefeclo
riler in terra se prosiemeni, ubi diuiissime orantes Urbis gladiuni pfaeferente. Cum aulem pefvenerit
hanc unus ex majoribus Oraliohem dicat. Snle basilicam in platea quae Cortiha vocaiur, dex-
Ordtio. <—Nutta eil, Ddmihe-, IVtimanm eonseien- tfaiidus est a senaloribus UsqUead gfadUs prsedictos,
the virtus qum ihoffehse pbssit tum VHlHhtatisjudicia ubi eo desefehdfehte,tradeiidus esft equus cui rex in»
expedire. Et ideo tjueU imfieffecluhi hOtlrtihi vide- sederal illis. Ihtefim sumnJuSpentifex cum otnnibus
runt oculi lui, perfeiiiioni deputa-, ^Ueisumut, eftitfe ordinibus Suis pfeepafel se ih secfet&rid, tanquaih
perfecio iequilaiis fihe contMefe peroptamus. fe iH 5\ celebraturus divina, et pfrjfcessiPiialtterexieiis usqua
nostris principiis oceursorem popoicimus; vc quoque ad siiggestum arcse, quae tfst in capile gfaduum, sd-
in hoc fine jutUHwYmt(mstfoyuhi excetsibus hdesse pef faldistorium ibi sedeat consedentibus super gra-
precamHf, sciltcet ul ignordntiie partds, ui et efrori dus a parte dextra episcopis et presbyteris; a sihi-
indulgeati el peffeitis votis perfeiltitii operis efficdtiiiih stfa diacohibus cafdinalilsus, et in pfOxihiiOrigradu
lafgiuris. Ei siit-.nos ImiHeritin errorehi, uui preeceps subdiaeonis, el acolyiliis, primicefio H catiloiibus
forsitan mluntm imputerit juttitiam detlinare, ob Im astaniibus circa iiios cuffl maghatibus et efflcialibus,
te poscimus, te rogamut, 397 ut si 1U<^offensionis et ndbilibus, et ministralibus aulk papSlls
in kac concilii xetebritaie contraximus , cotidokure Tunc rex cum archiepiscopis ei episcspis piihci*
aut remisiibile facere digneris t ul in eo quod soluturi palibus et magnatibus suis ascendens ad summum
tumus, aggregalum conciliumj a eunctis primum ab± pontiiicem, reverenter osculetur pedes ipsius; et of«
solvamur noslrorum noxibus delictorum, quatiter et ferens ei aurum, quantum sibi placuerit, benigne
a Esedcm Benedictiones in b Haecmultum diversa ab Editis in Ordine Roma-.
vulgato Ordine Roma-
no pag. 157. no, pag. 136, praetef quasdam Orationes.
1239 APPENDIX AD S. GREGORHMAGNI LITURGICA OPERA. 1240
accipiatur ab eo ad osculum et ad amplexum. Quo A , prosternat se pronus in terram, et prior diaconorum
demum surgente, ipse rex a parie dexira, et prior super eum faciat litaniam. Qua finita, episcopus
diaconorum a parte sinistra, deducant eum usque ad Ostiensis annuntiet; priorque presbyterorum dicat
ecclesiam sanclae Marieein Turribus, ubi ante altare Pater notter. Vers. Et ne nes. Vers. Salvum fac re-
subdiacono evangelicum lextum tenente, rex super gem tuum. Resp. Deus meus speranlem in te. Yers.
eum corporaliler prscslet hujusmodi juramentum. Eslo ei, Domine, turris fortiludinis. Resp. A facie ini-
i Ego N. rex Romanorum, annuente Domino futu- mici. Vers. Nihit proficiat inimkus in eo. Resp. Et
rus imperator, promitto, spondeo, et polliceor alqde filius iniquilalis. Vers. Domine, exaudi Orationem
juro Deo et beato Petro, me de caelero proteciorem meam. Resp. El clamor meus ad te veniat. Yers. Do-
ac defensorem fore summi pontificis et sanctse Ro- minus vobiscum. Resp. Et cum spiritu luo.
roanoe ecclesise in omnibus necessliatibus et utilitaii- Oremus. — Prmtende, qumtumut, Domine, famulo
Lus suis, custodiendo et conservando possessiones et tuo dexleram coeletlis auxitii, ut te loto corde perqui-
bonores el jura ejus, quanluro divino fullus fuero rat, et qumdigne postulat assequi merealur. Per.
adjutorio , secundum scire et posse meum, recia et Actionesnoslras, qumsumus,Domine, aspirando prm-
pura fide; sic me Deus adjuvel et hsecsancta Dei veni, et adjuvando prosequere, ut omnis noslra Oratio
Evangelia. > B ef operatio a te temper incipiut, el per le cmpta finia-
Deinde summus pontifex cum omnibus ordinibus lur. Per.
suis ad altare procedit; et facta ibi Oratione, ad se- 400 Post hacc pfocedant ad altare sancti Mauri-
dera ascendil, rege cum suis et tribus episcopis, vi- tii, ubi Osiiensis episcopus sibi ungat de oleo exor-
delicel Ostiensi, et Porluensi, et Albanensi, in cccle- cizaio brachium dextrum, et inler scapulas, hanc
Sia sanctse Marise in Turribus remanente, ubi, a ca- Orationem dicendo:
nonicis sancti Pelri receptus in fratrem, imperialibus Atia Oratio. — Domine Deus omnipoiens,cujus ett
induaiur insignibus, dato ipsius pallio camerario omnii poieslas et dignilas, le supptici devolioneatque
domini papse. Qui, prsecedentibus illis canonicis, humillima prece deposcimus, ul huic famulo tuo N.
cantantibus Pelre, amat me , cura ad ostium basilicse prosperum imperatoriw majestalis concedat effeclum:
principis apostolorum pervcnerit, quaeporla Argen- utin lua dispositioneconstitulo, ad regendam ecclesiam
lea nuncupatur, deducentibus eum hinc inde comile tuam sanclam nihil ei prwsenlia officiant,fulura nihil
laleranensis palatii el primicerio judicum canonico- obsislant; sed, inspiranle sancti Spiritus dono, popu-
rum, 399 Albanensis episcopus ante ipsam porlam lumsibi subditum mquojustitim.... regere valeat, ef in
Argenteam hanc super eum Benedictionem infundai. omnibus operibus suis te semper timeat, tibiquejugiter
Oratio. — Deus, in cujus manu sunt corda regum, C placere conlendal. Per... in unitate ejusdem.
inclina ad preces humilitaiis nostrmaures miserkordim Sequitur Oratio. — Deus Dei Filius Jesus Christut
ium, et imperalori nostro famulo N. reghnen lum ap- Dominut notter, qui a Palre oleo extullationit unclus
pone sapienlim, ut, hauslis de luo fonte consiliis, et esl prmparlicipibus suis, ipse per prmsentemsacri ungi-
tibi placeat, el super omnia [regna] prmcellat. Per. minis infusionem Spirilus Paracleli super caput luum
Cum autem intra ecclesiam in medio rotae perve- infundat Bene f dktionem, eademque usque ad inte-
nerit, Portuensis episcopus hanc Orationem super teriora cordis tui penelrare faciat, quatenus hoc visibili
ipsuro decantet ac traclabili dono invisibilia percipere, et lemporali
Oratio. — Deus inenarrabilis auclor mundi, condi- regnojustis moderaiionibus exseculowlernaliler conre-
tor generis humani, gubernator imperii, conftrmator gnare ei merearis, qui solus sine peccalo rex regum
regni, qui ex utero fidelis amki tui palriarchm noslri vivit cum Deo Patre in unilate Spirilus sancli. Per.
Abrahm prmelegisliregem swculis profuturum, tu prm- His itaque peractis, ascendit rex ad altare beati
tenlem regem hunc cum exercilu suo per intercessionem Petri, ubi summus ponlifex recipial eum ad osculum,
omnium sanclorum uberi Bene f dktione locupleta, el sicut unum ex diaconibus; ipseque procedat ad pul-
in solium regni firma slabiiitale connecie. Visila eum, pilum vel ambonem, ubi thalamus constructus de
sicul visitasti Moysen in mari Rubro, Jesum Nave in D lignis, et ornatus de palliis, debet ei esse paratus,
prwlio, Gedeonin agro, Samuelem in lemplo; et illa cum suis archiepiscopis et episcopis, principibus et
eum Bene } dictione siderea, ac sapientiw lum rore magistralibus secundum capaciiatem Ioci consistat.
perfunde, quam bealus David in Psallerio, Salomon Primicerius autem et schola canlorura in choro anle
filius ejus le remunerante percepit de cmlo. Sis ei con- allare dccantet Introitum; et post Kyrie, eleison, el
tra inimkorum acies lorica, in adversisgalea, in pro- Hymnura Angelicum decantatum, summus pontifex
speris patientia, in protectione clypeussempiternus; eti dicit Orationem quae competit illi diei, et hanc Ora-
prmsla ut genles illi leneant fidem, proceres tui ha- tionem pro ipso imperatore.
beant pacem, diliganl charitalem, abtlineanl te a cu- Oralio. — Deus regnorum omnium et chrisliani
piditate, loquantur justiliam, custodianl veritatem ; et! maxime proleclor imperii, da servo tuo N. imperalori
ila populus iste pullulet coalilut bene f dklione mier- nostro triumphum virtulit tuw scienter excolere, ul qui
nilatis, ut temper maneanl tripudiantet in pace victo- tua constitutione est princeps, tuo semper munere sit
res. Per. polens. Per.
Qui cum ad confessionetn beali Petri pervenerit, Secreta, — Sutcipe, Domine,,vreees el U,ostiase<?
1241 ROMANl ORDINES. — XIV. 1242
elesimtum pro salute famuli tui N. supplkantis, et pro- A tue suscepilin castris, Gedeonsumpsttinprceliis, Petrus
tectionefideliumpopulorum anliqumbrachii tui operare accepit in calice, Paulus est usus' in dogmale. Et ita
miracula, ul, superalis pacis inimkis, secura iibi ser- paslorum circa luum proficial in ovile, sicut Isaac pro-
viat chrisliana Uberlat. Per. fecit in fruge, el Jacob esl dilatalut in grege; quod ipte
401 P°sl communionem.— Deus, qui ad prmdi- prcestaredignetur.
candum mlerni regni Evangelium Romanum imperium Alia Oratio. — Deus Pater mternw glorim sil adjutor
prmparasti^prmlende famulo luo imperatori nostro N. luus, (MMS protector, et omnipotens bene f dicat tibi,
arma cmlestia, ut pax ecclesim nulta turbetur tempe- preces tuas in cunctis exaudiat, et vilamtuam in longi-
state bellorum. Per. tudine dierum adimpleal; thronum regni iui jugiter
Cumque lecla fuerit Epislola, et Graduale canta- firmet, el genlem populumque tuum in mlernum con-
tum, imperator procedil processionaliler ad altare, servet, et inimicos tuos confusioneinduat, et super te
ubi summus ponlifex imponit ei miiram clericalem sanctificatio Chritli floreat, ut qui tribuit in terris im-
in capite, ac super milram imperatorium diadema , perium, ipse in ccelisconferal prmmium. Qui vivit.
dicens ut sequilur : Accipe signum glorim, diadema Inlerpolala ergo cantilena, coram altari beali Petri
regni, coronamimperii, in nominePalris f, efFilii •}, prsesentatur domino papse in supereminenli specula
et Spirilus •}sancli, ut, spreto antiquo hoste, spretis- B residenti. Is ilaque tunc ad ipsura altare ascendit,
que conlagiis vitioram omnium, sk juslitiam, miseri- et gladium evaginatum de aliari sumit, et ei tradit
cordiam el judicium diligas, et ila jusle, misericordiler curam inlelligens imperii totius in gladio, sic dicens:
el pie vivas, ut ab ipso Domino nostro Jesu Chritlo in Accipe gladium desuper beali Pelri corpore sum-
contortio sanctorum wterni regni coronam percioias, ptum, per noslras manut, licet indignat, vice tamen et
qtti cum Patre, etc. auctorilale beatorum apotlolorum consecratasimperia-
Deinde scepirum el. pomum aureum tradatei. liter tibi concessum, nostrwque Benedklionis offieiotn
Sciendum est quad peracta communione cum ipso, defensionemsanclw Dei ecclesiw divinitus ordinalum
in imposilione diadematis dicere, si forte velit apo- ad vindictam malefaciorum, laudemvero bonorum; el
slolicus, valet Oraliones hujusmodi : Dominus vobi- memoreslo de quo Psalmista prophetavit, dicens : t Ac-
tcum. El cutnsoirilu tuo. cingere gladio luo super femur tuum, potenlissime, t ut
Oratio. — Prospice, qumsumus, Domine omnipolens in hoc vim mquilatis per eumdem exerceat, mokm ini-
Deus, serenis oblulibus, hunc gloriosum famulum luum quitatis polenler destruas, et sanctam Dei ecclesiam
JV., ut sicut benedixisti Abraham, lsaac et Jacob , sic ejusque fidetes propugnes ac protegas; nec minus sub
iili largiarit Benedictiones spirituales gralim , eumque fide falsos, quam Chrisliani nominis hosles exsecres ac
plenkudine luw potentke irrigare atque perfundere di- C dispergas; viduas ac pupillos clemenler adjuves ac de-
gneris, «t iribuas ei de rore cmli, et de pinguedine (endas; desolata reslaures, restaurala conserves; ulci-
lerrm abundanliam frumenli, vini el olei, et omnium scaris injusla, confirmes bene disposita, quatenusin hoc
frugum opulenliam, et ex largilate divini muneris lon- agendo, virlulum triumpho gloriosus, jusiitim cultor
gteva tempora , ut illo regnante sit sanitas corporis in egregius, cum mundi Salvalore, cujus lypum gerisin
patria, pax inviolata sit in regno, et dignitas gloriosa nomine, sine fine regnare merearis. Qui cum Deo.
regalis palalii maximo spiendore regimpoleslaiis oculit 403 "is verbis expletis,accingit illi ensem iterans
omnium (ulgeat, luce clarissima coruscare alque spten- ita dictura: Accingere gtadio tuo tuper femur tuum,
descere, quasi splendidissimifulgoris maximo perfusa polentitsime, et allende quia sancti non in gladio, ted
tumine , videatur. Tribue ei, omnipotensDeus, ut sit per fidem vicerunt regna.
fortissimus prolector palrim et consotator Ecclesiarum, Sed sciendura est quod in aliquibus libris prirao
atque cmnobiorumsanctorum , maxima pietate regalis datur gladius, postea diadema; sed dato gladio po-
munificenlim; alque ut sit forlissimus regum, trium- nitur ista rubrica: i Mox aulem ut coronandus ac-
phalor hottiutn , ad opprimendos rebelles et paganas cinctus ense fuerit, eximit eum de vagina, et viriliter
naiiones; silque suis inimkis salis ierribitis maxima ter eum vibrat, et vaginoe continuo recommendat. >
fortiludine regalis potentim; oplimalibus quoque atque " Eo igitur sicaccincto, el beali Pelri milite mirabi-
prmcelsisproceribus, ac fidelibus sui regni sil magnifi- liler facto, subsequenier apostolicus de altari diade-
cus et amabilis et pius, el ab omnibuslimealur atque ma sumit, et ponit in capite coronandi, et dicit: Ac-
ditigatur; et post gloriosa tempora atque felicia vitm cipe signmn glorim, diadema regni, coronam imperii
prmseniis gaudia, in perpetua bealiludine 402 habi- in nomine Patris f, et Filii -}-,et Spiritus f sancli, u
tare merealur. Per. spreto anliquo hotte, tprelisque contagiis viliomm om-
Benedic, f Domine, qumsumus, hunc princtpem nium, tic jutliliam, mitericordiam et judkium diligas,
nostrum N., quemad salulem populi nobis a le credi- et ita juste misericordilerel pie vivas, ul ab ipso Do-
mus esse concestum. Fac annis esse mulliplkem, sa- mino nostro Jesu Chritto in contortio sanctorummlerni
lubri corporis robore vigentem pott seneclutem ad regni coronam percipiat. Qui cum Patre.
optalam pervenire talutem. Sil nobis fiducia oblinere lllico procedens nuper coronatus osculatur apos-
gratiam populo, quam Aaron in tabernaculo, Eliseus tolico pedes; quibus gloriosissime gestiSj apostolicus
in fiuvio, Ezechias in leclo, Zachariat velulus impetra- ad eminentiam redeat specuiae tribunalis, et impera-
vit in templo; sit nobit regendi auctoritat, qualem Jo- tor ad faldistorium scandit, ei in aroplo gradu sub
 1245 APPENDIX AD S. GREGORll MAGNl LITURGICA OPERA. 12«
apottolici dextefa praeparaium. Qui coronaius ince- AA protecta, vitibUit seu invisibitiihosltt hequitias irium-
dens, pomum in dextera manu porlat, in sinistra plialiter expugndre valeal; tl una cum Sara et Rebecca,
sceptrtim; et sic ad thalanium fedeat, ipsoque ibi Lia atque Rachele, beatis reverenditifuefeminis,fructu
"cumsuis principibus consistente, prior subdiacono- uteri sui [ecundari seu gralulari merealur ad decorem
rum cum subdiaconis Romanse curise, 61 capeilanis totius regni vel imperii, statumque sanclm Dei ecclesim
aulse imperialis ad a pectorale dextrum ante cruci- regendum, nec non el ptoiegendum. Per Chrisium Do-
fixum argenteum laudem imperatori alia voce dicant minum nostrum, qui ex 405 beatmet intemeratmMa-
hocmodo: Exaudi, Ghritle. Scriniarii Vero Ufbis, rim virginii alvo nasci, visitare uc fenovdre hunc di-
sericis cappis induti, ante pectofale coiisisienles in gnatus esl mundum. Qui lecum vivit et gioriatur Deus
choro respondeant: Domino N. inviciissimo Roma- in unitate Spiritus sancli, per immorlalia smctila sm-
norum imperatori semperauguslo salut et vklOria. Qua cutorum.
laude lertio repetita, prior subdiaconorinn cum suis, Ei post coronationem impefatricis dedttcatur ad
tribus vicibus dical Salvator mundi, el scrihiarii vi- altare ante summum pontificem amicta regalibus in
«cissimrespondeahl Tu illum adjuva,ideinde isle cum dumentis; et summus pontifex det super eam banc
Buisduabus vicibus dicat Sancla Maria; et illi vicis- Benediciionem, dicens:
sim respondeant Tu ilium adjuva; et sic deinceps, *» I Deus, qui solus habes immorlalitatem, lucemque
Sancte Michael, etc, ut supra. habitas inaccessibilem, cujus providenlia in sua di-
Quibus finitis, isti bis cantant Kytie, eteison, ac sposiiione non fallitur, qui fecisti ea qum futura
deinde siroul omnes dicant Kyrie, eleison. Post haec, sunt, el vocas ea quw non sunt lanquatn ea qum
Evangelio decantato, imperalor cofona et manio suni; qui superbos wquo moderamine de principatu
depositis, accedat ad sumnium poniilicem, 404 et dejicis, alque humiles dignanter in sublime provehis;
offeral ad pedes ejus aurum, quanturo sibi placuerit; ineffabilem miserkordiam tuam supplices exoramus,
ipsoque pontifice descendente pro perficiendis Mis- ul sicut Eslher, Israelitkm causa satutis, de capti-
saruro mysteriiS ad altare, imperator more subdia- vitalis suw compede solulam ud regis Assueri thala-
coni ofTerat calicem eranipullani, et stet ibi, donec mum regnique sui consorlium transirc fecisti, hanc
ponlifex ad sedem reversus commnnicet; factaque famulam luam N. huniililatis noslrw Bene -J-dkliont,
coinniuiiioiie, de manu ejus snscipiat cum osculo christianm piebis salutis graiia, ad dignam sublimem-
pacis. Etsicad thalamura rediehs inatiiboncm, re- que regis, vel imperaloris, noslri copulam, et regni, vel
suinat mantuni pariter et coronara. imperii, sui principium misericordiler iransire conce-
Missa finila, pontificalem Behedictionem reveren- _ dds; elul imperialis, vel regalis, fmdereconjugii sem-
ler accipiai, et statim prsecedat ad locum ubi debet per permanens pudica, proximam virginilali palmum
sunimus pontifex equilare; et cum ipse pontifex continere queal, tibiqueDeo vivoet veroin omnibus, el
equum ascenderii, teneat stapedium sellse ejus, et super omnia jugiter placere desiderel, el, te inspiranle,
arreplo frcno aliquantulum ipsum adextret; rooxque qum libi placita sunl, loto corde perficial. Per.
suum equum ascendens, procedat jnxia summum In sacri olei unctione. — Spiritus sancti graiia no-
pontificem usque ad ecclesiam sanctse Mafiae in slrm humililalis officio vitw copiosa descendat, ut sicut
Transpadina; ubi dato sibi osculo adiuvicem, non manibus noslris, licel indignis, oleo maleriali oblita
corde, sed corpore separentur. pinguescis exlerius, ila ejus invisibiliungiminedelibula
CVI. De coronatioht regitim. impinguari merearis interius; ejusque spirituali un-
Si vero regina fuerit coronanda, debet super leclo- ctione perfeclistimesemper imbuta, et ittkita declinare
rium ex opposilo ihalamus praeparari, ubi cum dua- tola menle el spernere discas el valeas, et ulilia ani-
bus ad minus puellis, et aliquibus ex principibus mw ium cogilare jugiier, opiare, atque operari queas
imperii, tam ecclesiaslicis quam mundanis, resideai. et oples, auxiliante Domino noslro Jesu Chritto, qui
Item Benediciio reginae vel imperatricis. Ad in- cum Paire el Spiritu sancto.
' Deinde summus
gressum ecclesisesic oratur : D pontifcx ei mi(ram imponat, ita
Omnipolens sempilerne Deus, font et origo lotinss quod corntia mitrse sint a dextris et a sinislris, et
bonitatis, qui feminei sexus fragililalem nequaquam ,, super milrara coronam imponal, dicendo :
reprobando avertis, sed dignanier comptobandopotiuss Officio nottrm indignitaiis in reginam, vel impera-
eligis; el quod infirma mundi eligendo forlia qumque e trkem solemniter benedwla, accipe cbronam regatis,
confundere decrevisti, quique etiam glorim virlutisque
e vel imperiatis excellenlim, qum, licetab indignis, epi-
lum triumphum in manu feminmolim Judaicm plebi dee scopalibus tamen manibus capiti luo imponitur; unde
hostesmvissimoretignare voluitti; respice, qumsumus, i, sicut exterius auro el gemmis redimita enites, iia el in-
ad preces liumilitalisnoslrm, et super hanc famulam n terius auro sapienlim, virtutum gemmis decorari con-
luam N., quam supplici devotione in reginam, vel in n lendcts; 406 hujus smculi cum prudentibus virginibut
imperatricem,eligimus,Bene f dktionum luarum donaa sponto perenni DominoJesu Chrislo digne et laudabi-
multiplka, eamque dextera potentimtum sempcret ubi- i- liter occurrensregina, cosleslisaulm merearis ingredi
que circumda; ul et dono tui muneris undiquefirmilerir januam, auxilianteeodemDominonotlro Jesu Christo,
* Pectoralis nomine hocloco inteltigitur cancellus. Adi Glossarium Cangianum.
 J24S ROMANI ORDINES. — XIV. 1246
yui cum Deo Patre et Spirilu vivit et regnat per infi-. A Acliones nottrat, usque Per Dotninnm nostrum se-
uita smcula swculorum. cundse Orationis, prout supra de imperatore. Quibus
Coronata vero regina reducatur ad thalamura, et finitis, rex surgat. Posset etiam quod diclum est de
post Evangelium ducatur ad oblaiionem summo pon- litania Versiculis et Orationibus, fieri per episcoputn
tifici exhibendam, stetque in gradibus juxla absidam cardinalemj qui eum inunget juxta aliquod altare ad
versus altare sancti Leonis, donec de manu summi partem, et ibi prosequatur postmodum ofiicium un-
poniiiicis post imperatorem sacram coronationem ctionis, et alia quae incumbunt; tamen Ordinarium
accipiat; et tunc ad thalamum reducla permaneat dicit de imperaiore quod Paier nosler, Versiculi et
ustjue ad finem Missoe. Oraliones praedictae dicuntur per priorem presbyte-
Consuevit autem imperator larga presbyteria om- rorum cardinalium.
nibus ordinibus exhibere, quibus ea, cum coronatur, Post haec juxia aliquod allare, aliud lamen, si
summus ponlifex elargitur, videlicet episcopis, pre- possibile est, ab altari domini papoe, Osliensis epi-
sbyleris et diaconibus cardinalibus, primicerio et scopus ungat eum de oleo exorcizalo super bra-
canloribus, subdiaconis, basilicariis, et regionariis, chium dextrum, et inter scapulas, et eas, s.i velit,
ct universilati cleri Roniani, capellanis et ceeleris inungat sibi manus et pectus, et scapulas arabasque
ofGcialibus, et ministerialibus curiae, proefectoUrbis, compages brachiorum ejus , hanc Orationen» di-
Benatoribus, judicibus, advocatis, et scriniariis, ac " cendo, prout sequitur, Deus omnipotens, etc, mutato
prsefeciis navalium. ubi dicilur Imperalorim dignitalis, dicnlur Regim di-
Consuevit autem rex, quando descendit de Monte gnilalis; et ubi dicalur Ad regendam Ecctesiam tuam
Gaudii, et venit ad Ponticellum, prsestare hoc jura- sanclam, elc, ut sequilur. Ilem alia Oratio, dicendo
mentum Romanis : < Ego enim N. rex fulurus im- Deus Dei Filius, usque in finem. Et binc immediate
perator juro me servaturum Romanis bonas con- post regem debet regina inungi.
sueludines suas; sic me Deus adjuvet, el hsec sancta His itaque peractis, rex pretiosis et regalibus in-
Dei Evangelia. > dumentis indutus ascendat ad altare, ubi summus
Rubrica quoe inferius ponilur fuit ordinata de pontifex recipiat eum ad osculum oris et pectoris,
mandato domini Ciementispapae V per aliquos car- sicul unum ex diaconibus cardinalibus, 408 scm"
dinales, quibus hoc in consisloiio conunissum fuit, cet post primum diaconum cardinalem ; ipseque rex
cum Roberlus rex Sicilise cum sua conjuge peteret procedal ad pulpittim seu ambonem, ubi thalamus
unctionem et coronalionem apud Avcniouem, ubi conslruclus est, ui supra in rubrica imperatoris con-
tunc Romana cttria residebat. Nam nihil invenieba- tinetur. Omnia prsedicta fiant ante Inlroitum. Can-
tur litleris traditum, qualiter reges et reginse de- >n lato Introilu, post Kyrie, eleison el Hymnum Angeli-
benl inungi et coronari, eo quod in Pontiiicali Ro- cum decanlatum, surorous pontifex dicit Orationem
mano non habetiir, nisi de unctione et coronatione ctim cantu, quse compeiii ipsi diei, el hanc Oratio-
imperatoris et imperatricis. Propter quod de proedi- nem in eodem ihrono pro rege. Deus omniumregno-
cto Pontificali hsec rubrica exlracla est, additis, de- rum proleclor, da servo tuo N. regi noslro, elc, ut
traclis, et mutalis quibusdam, quae ad eadem non sequitur. Removetur enim de Oratione Et chrisliani
compelunt aliis regibus quoeobservari oporiet in un- imperii, et verbum Imperatori; et ubi dicit Est prin-
etione et coronatione imperatoris. ceps, dicalur Est rex, in Secrela. Oratio Suscipe,
407 CYH. De unclione et coronalione regis Domine, siculjacet, ut supra ; post communionem
rubrica. vero loco Oraiionis Deus, qui ad prmdkandum, ut
In unctione et coronalione regis potest decenter supra, dicalur Oraiio quae sequitur : Omnipolem
modus qui sequilur Observari. Nam illa quidem vi- sempitcrne Deus, prwtende famuto luo N. regi nostro
dentur servanda, quse in imperatore servantur, ex- arma cmlestia, ut pax ecclesiwnuila lurbelur tempe-
ceptis quibusdam quse soli imperatori pertinere di- state bellorum. Per Dominum, elc.
noscunttir. Cumque lecia liierit Epistola et Graduale canta-
In primis itaque dominus noster sumraus pontifex ,r) twn, rex procedat processionaliter ad altare, super
ingressus ecclesiam, ibique paralus veslibus sacris quo debet summus pontifex Missarum solemnia ce-
coloris convenientis tempori, ntinc scilicet viridibus, lebrare; ipseque rex prsesenlalur coram allari do-
ut est moris, cum ordinibus suis ad altare ascendat, mino papae in supereminenli specula residente. Iis
et sedeat; el anlequam incipiatur Introitus Missse, geslis, ad altare accedat dominus papa, etgladium
rex ingressus ecclesiara, cum ad confessionem beali evaginatum de vagina sumit, ei regi iradit, dicens
Pelri pervenerit, seu cum pervenerit ante altare, Accipe gladittm, elc, usque ad (inem; hoc salvo,
prosternai se pronus in terram, et aliquis subdiaco- quod ubi dicilur Desuper corpore beali Petri sum-
nus doniini papaesuper eum faciat liianiam, caeleris ptum, vel omittatur, vel dicaiur De sacro altari sum-
subdiaconibus et capellanis in ipsa litania respon- ptum; el etiam ubi dicitur Imperialilir, dicatur Re-
deutibus, ut alias fieri consuevit. galiter. His verbis complelis, accingit illi ensera, ite-
Qua finita, prior presbyterOrunt cardinalium dicat rans jam diclum, Aecingere, etc, usque in finem.
JPafer noster, cum aliis Versiculis et Responsoriis, et Mox autem ut coronandus accinctus ense fueril,
duabus Oralioiiibus, sciiicet, Prmlende, quwsumus, et rex exirahit eum de vagina, virililerque illttm vi-
 '
Itil APPENDIX AD S. GREGORHMAGNI LITURGICA OPERA. 1248
brat ter, et vaginse continuo recommendat. Eo igitur /\ ad sinistram 410 more solito, donec diaconorura
sic accincto, et beati Petri milite mirabililer facto, numerus sit completus ; ibique stet rex inter diaco-
subsequenter apostolicus de altari diadema sumit, et nos, donec ponlifex ad sedem reversus communicet,
ponit in capite regis coronandi, el ait Accipe «- et diaconus qui cantavit Evangelium, et subdiaconus
gnum, etc, usque in finem, ulsupra; sed ubi dicil qui cantavit Epistolam, communicaverint de manu
Coronam imperii, potest omitti. Rex autem debet domini papse, ac pretiosum sanguinem Domini no-
esse gcnuflexus, cum sibi imponitur diadema, vel in stri Jesu Chrisli sumpserint in altari, ut est moris.
imposilione diadematis genuflectat. Et tunc sacram communionem rex genufiexus de
Deinde sceplrum et pomum tradit ei aureum. Qui manu papce sedentis, et mitram tenentis in capite,
rex debet esse genufiexus, vel in receptione ipso- suscipiat cum osculo pacis : ante lamen osculclur
rum gehuflectat. ponlificis manum, ct tunc reverenter Hostiam su-
Sciendum est quod in impositione diadematis di- mat; reversusque ad altare idem rex sacratissimum
cere, si velit apostolicus, valet hujusmodi Oraliones : sanguinem Domini nostri Jesu Christi sumat de ea-
Dominut vobiscum, El cum spirilu tuo. Oralio Pro- lice per ministerium diaconi cum calamo. Quibus
spke, quatsumus,Domine,etc, ut supra; 409SC(i UD'> expletis, ad thalamum rediens, resumat coronam,
dicitur Sit fortissimusregum, dicatur Forlissimus rex; JB sceplrum et pomtim.
et ubi dicilur Ad opprimendum rebelles et paganas na- Missa vero finila, pontificalem Benedictionem re-
tiones, omiltatur. verenter accipiat, communiler in Missis papalibus
Benediclio a regts, quam facit apostolicus. eonsueiam; statimque praecedatad locum, ubi debet
Benedic, Domine, etc, 'usque in finem, ut supra; summus ponlifex equitare, ut cum ipse pontifex
Sed ubi dicitur Ilunc principem noslrum, dicatur equum ascendit, teneat stapedum sellae ejus, ha-
Ilunc regem nostrum. Alia Oratio Deus paler, etc, bens coronam in capite; et arrepto freno aliquanlu-
ut supra ; sed ubi dicitur Vl qui tribuit in terris impe- lum ipsum adextret. Moxque ,suum equum asceu-
rium, dicatur Dt qui tribuil in lerris regnum. Illico dens, praecedat usque ad locum ubi summus ponti-
his peractis, procedens rex osculetur apostolico pe- fex in palatio suo de equo descendet; ibique simi-
des, qni ipsum ad osculum recipial; etiam ab omui- liter aliquanlulum de equo descendat, et, ut prius,
bus diaconibus ad oscutum recipiatur, et poslmo- arreplo freno aliquanlulum ipsum adextret, teneat,
dnm ab episcopis cardinalibus, et consequenler a stapedum sellae ejus, cum dominus papa de equo
presbyteris cardinalibus. descendit. Rex autem ascendens equum suum regall-
Quibus gloriosissime gestis, apostolicus ad emi- bus indumenlis indulus, coronam gestans in capite,
neniiam redeat speculaetribunalis, et rex ad faldislo- iQ pomum aureum in manu dextra, et sceptrum regium
rium scandit, ei sub apostolica dexlra prseparatum, in sinistra (nisi forte ralione consueludinis aliud de-
ibique moram trahit aliquanlulum. bet observari, scilicet quod pomum in sinistra, el
Et est attendendum quod rex coronatus pomum in sceptrum in dextra portarelur), ad domum suara
dextera portat, el in sinistra sceplrum. Demum ante revertatur, si sit insignis, vel ad locum, ubi debet
inchoatum AUeluia et Versum, rex ad thalamum convivium exhibere. Equus autem regis debet esse
suum redeat, qui est in pulpito vel ambone consti- faleratus.
lutus ; ipsoque rege cum suis magnatibus et nobili- CVIII. De inunclione reginw.
bus consislente, regina ad ailare per manus summi Rege itaque inuncto et ad suum thalamum re-
pontificis coronetur, ut inlra ponitur. Deinde canta- verso, ut superius est expressum, inungatur etiam
tur Alieluia, et repelitur Alteluia; et Evangeliura rcgina anle Introitum e vestigio oleo exorcizalo, per
per diaconum cardinalem. episcopum Ostiensem juxta idem allare juxta quod
Post hsecdicto Credo in unum Deum, dum dicilur rex fuit inuncttis, vel in pectore, vel secundum quod
Offertorium, et dominus papa more solilo manus la- alias in regina Maria matre regis Roberti exstitit ob-
vat, rex de thalamo suo venit ad altare; ipsoque servatum, dicta prius, non ad ingressum ecclesiae,
pontifice descendenle pro perficiendis Missarum my- D sed juxtaaltare, ubi unctio ista fiel, per episcopum
sleriis ad altare, rex, deposita corona, sceptro, et Ostiensem, vel 411 omissa, ut volet, illa Oratione:
pomo aureo, ponat se in ordine diaconorum cardi- Omnipolens sempiterne Deus, elc, ut supra ; et si
nalium, ita quod diaconus qui cantavit Evangelium, dicalur, omisso verbo, Vel imperatrice; et omisso
sit medius recte posl papam, rex vero a dextris Vel imperii; et ubi dicitur, Slatumque Romana; Ec-
ipsius diaconi. Et ne ordo diaconorum solitus con- clesiw regendum, nec non el protegendum, dicatur so-
fundatur, antiquior diaconorum aliorura sit ad dex- lummodo Slatumque sanctai Ecclesice defendendum.
tram regis, rex secundus; post eum antiquior sitad [ In ipsa vero sacri olei unctione reginaj dicalur Ora-
sinistram diaconi qui cantavit Evaiigelium; et sic! tio Spiritus sancli gratia, ut supra, usque in finem.
deinceps secundum antiquitalem sint ad dextram vel1 Qua unctione fmita, ipsa regina procedat ad pulpi-
* In Diario Aiexandri VI per Joannem Brucciar- Missseinterliiit oralor Turcici imperatoris usque ad
dum fusius describitur coronalio Alfonsi Neapolitanii Praefationem Missae. Qua incoepla, mandato regis,
regis, per Joannem tit. sanctae Suzannae presbyte- suggerente magislro caeremoniarum, recessit ab ec-
iura cardinalem ac legatum, facta Neapoli anno 1494. clesia pradiclus orator.
 '
»449 ROMANIORDINES. — XIV. 12§0
tum, nbi 'pro ipsa est thalamus prseparatus, cum A que sanclorum catalogo ascribit, staluens ut ab
duabus dominabus vel puellis ad minus sui regni, universali Ecclesia in die obitus sui festum ejus,
tam ecdesiaslicis quam mundanis. sicut pro uno confessore pontifice, devote et solera-
CIX. De coronaiione reginas. niter celebreiur. Insuper accedenlibus annis singulis
Rege itaque coronato et ad thalamum suum rever- ad scpulcrum ipsius in die obitus sui uoum annum
so , ut est superius expressum , immediale regina seu quadraginta dies de injuncta pcenitentia miseri-
juxta altare per summum poniificem coronatur, corditer relaxat. lncipit sine mitra Te Deum lauduxnus,
amicta regalibus indumenlis, nihil velaminis lenens canlando, quod caeleri prosequunlur. Diaconus a
in capite, sed expansis crinibus et solulis, et diela sinislris dicit Ora pro xiobis, etc , alleluia; cseleri
vel omissa per summum poniificcm illa Oratione , respondent Vt digni, etc., allcluia. Dominus papa
Deus, qui solus, etc, ut supra , et si dicatur, dica- dicit Dominus vobiscum, respondetur Et cuxnspiritu
tur omisso illo verbo, Vel imperatoris, et omisso luo. Oremus, et dicit Oralionem, finiendo ipsam,
Vel imperii, et omisso hnperalis; idem summus Per ClirisluxnDominutn nostrum, amen. Tunc diaco-
ponlifexcapitireginsccoronam imponat, dicendo Of- nus qui est a sinislris dicit Confiteor, etc., ut moris
ficionostrwindignitalis, elc, usque in finem, ul supra, est, et faciat mentionem de beato N. confessore in
omisso veibo Vel imperatoriw, vel imperialis. Quibus B suis locis. Finita confessione, dat dominus papa
dictis, regina pedes domini papse osculatur. Regiua indulgentiam graiiosam more consuelo. Dala iiidul-
autem debet esse genullexa, cum corona capiti suo gentia , dominus papa, mitra deposita , facit absolu-
imponitur, vel cum imponitur corona, genu flectat. tionem more consueto, Precibus el meritis, elc.,
Coronata vero regina reducatur ad thalamum suum. faciendo menlionem suo loco de bealo N. cunfessore,
CX. De communioneEuckarisliw, quam regina recipit lxxdulgexiliam, elc Uliimo annuntiat se ceiebraiu-
de manu Papw. rura de more consueto; 413 '" 'oco ordinato
Coronalis itaque rege et regina, Alleluia, vers. recipiet paramenta, et, Deo dante Missam solera-
et repetito Alleluia per cliorum ; Evangelium ve- nitercelebrabil.Forma pronuntiandi seriose erittalis.
ro per cardinalem diaconum decantetur. Diclo < Ad honorem Dei omnipotenlis Patris et Filii-et
Evangelio , Credo in unum Dexim , offertorium; Spiritus sancii, et exallationem fidei et cliristiansa
post communionem papce, et postquam rex cora- religionis augmentum, auctoritate ipsius omnipo-
municaverit, et sacrum sanguinem Domini nostri tentis Patris et Filii et Spirilussancii, beatorutn
Jesu Chrisli susceperit, regina genuflexa de manu Pelri et Pauli et nostra, de fratrum noslrorum
Romani pontificis sedentis, et mitram lenenlis in consilio decernimus et definimus bonae memoriae N.
capile, consecralara Hosliara reverenler sumat, C quondam episcopum sanctorum calalogo ascri-
et ad suum thalamum revertitur ; et post finem Mis- bendum , et tanquam sanctum esse ab omnibus
sse, reeepla Benedictione a papa communiter in venerandum ; ipsumque dictorum sanctorura catalogo
Miissispapalibus fieri consueta, regalibus induinentis ascribimus, slatuenies ut ab universali Ecclesia in
amicta , 412 nihil, ul supra diclum est, velaminis die obitus sui, videjicet.... festum ipsiuset officiiua
tenens in capite, sed expansis crinibus et solutis, sicut pro uno confessore pontifice devote et solem-
coronam gestans in cnpile, sedens in equo cum sua niter celebretur. Insuper eadem auclorilate omnibus
comitiva, regem praecedat, et rex sequalur ornalus vere pcenitentibus et confessis, qui annis singulis ad
regalibus, utsuperius est expressum. sepulcrum ejusdem in die obilus sui devote accesse-
CXI. De canonualxone a tttrius sancii. rint, unum annum et quadraginta dies; accedentibus
Ipsa die canonizalionis mane , descendente papa vero annis singulis infra Octavas dicti fesii ad sepul-
ad ecclesiam, occurrat processio; post quam recipit cruni ipsius quadraginta dies de injuncta sibi
dominus papa cardinalcs et proelatos, ut moris est, poenitentia misericorditer relaxamus. >
ad reverentiam in medio ecclesiae, et facit Sit nomen CXII. Quando papa audit Missam in diebus festivis.
Domini benedictuxn.Accipit pulpitum cum cardinali- Veniens vadit ante altare, deponit mitram , sacer-
bus tanlum, et ibi paranlur cardinales albis, prselati D dos a sinistris, et sacerdos incipit Iniroibo ; et papae
pariter; et stant inferius in navi ecclesise a lateribus. poslCottj5teor,faciaconfessione, diaconus reponit mi-
Dominus papa habens milram, cl manlo indulus tram. Slans in Ioco sedis papa dicit Introilum cutn
stans vel sedens praedicat. Finita praedicatione, prac- omnibus cardinalibus , et Kxjrie, eleison; el interiui
dicit se oralurum; horlatur ut orenl. Incipit Veni reponit incensum, episcopo vel presbytero ininis-
Crealor cum nota , et genu flectit, et post statim trantc Post scdet, et recipit sacerdos incensum ab
surgit; cseteri prosequuntur, si placebil. Diaconus a acolytho, et cum incensaverit altare, defert aco-
dextris dicet Flectamus genua, el dominus papa et lythus llmribulum , et episcopus vel sacerdos car-
cseteri basse et secrete orabunt; et post morulam dinalis, qui ministrat, incensat tantum papam
diaconus, qui est a sinistris, dicet Levate; el domi- genuflexus, si papa se.det; et nullus alius incensalur.
lus papa et omnes surgent. Dorainus papa stans cum Tunc miira non deponilur papse in diebus festivis,
mitra delinit sanctorum catalogo ascribendum, et nisi in Coxiftleoranle altare, et cum dicitur Evau-
tanquam sanctum ob omnibus venerandum; ipsum- geliura, usquequo .dictum fuerit Credo, et libruui
a Alius ritus fusius assignatur infra in cap. 115.
1251 APPENDIX AD S. GREGORH MAGNILITURGICA OPERA. 1252
fuerit osculalum; et postquam descendit in elevatione ,A faldistorio sine mitra, et in fine revertitur ad sedem
corporis Christi, et lunc reponit, cum redit ad cum milra. Et mitra est alba sine fregio. Et sic
sedem, et tenens mitram; cum saeerdos dicit alta semper in Advenlu, etiam diebus Doroinicis, et in
VQcesecundum Per oxnniaswcula swculorum, et siat Quadragesima, tamen nisi sil feslum, prseler Domi-
capite detecto , usquequo sacerdos ineipil recipere nicam de Gaudele et Lwlare, Jerusalem. Dominicis
vinum perfusionis ; et post in Une MUsae, cum vero diebus in Quadragesima servat modum con-
deberet dicere Sit nomexxDomini benedictum,deponit suelum alias, nec incumbit super faluisioriuin
milram; et tunc dicto SU nomen, elBexied., repo- Si dicitur Flectamus genua in feriali oflicio, papa
nilur mitra. cum mitra flectit, in Levate surgit, et iterum inccepta
414 Dicla Eptelola, subdiaconus osculalur pedem Oratione incumbit super faldistorium cum milra. Et
papae, et non ante. Dicente subdiacono Epistolam , isle modus servalur quandocunque hoc fit cum Mis-
associal euni acolythus, stans a sinistris subdiaconi. sam audit.
Gum dicitur Vers. Alteluia , papa ponil in ihuribulo Si sit festum in Quadragesima, in Missa festi [ha-
incensum, ministranle episcopo ut prius, nec in- bel milram] cum aurifrigio, in Missa vero feriae ea-
incensatur papa, sed Evangelium lantuni, Dicto dem die alba mitra. Post Missamresumit milram cum
Evangelio, subdiaconus portat Evangelium, et offert B aurifrigio, ei in Vesperis fesli cum mitra frigiata.
papse ; et papa osculatur Evangelium diclum; de- Si non sit aliquis cardinalis episcopus vel saeerdos,
mum incensatur [papa tantum ab episcopo et pres- diaconus assisiens in Missa papse facit de incenso ct
bytero cardinali, ut pritis in principio Missae.Post aliis, sicut episcopus vel sacerdos faceret, si inler-
hseccum diciturOffertorium.interimportatacolytlms esset.
naviculam a sinistris, thuribulum a dexlris, ei epi.s- Si dicatur Missa vigiliae, servai eumdem modum et
copus vel sacerdos, ul ptius, offerl naviculam cum in genuflectendo, et mitra, et aliis, sieulin feria.
cochleari; et papa ponit incensum in Ihuribulo; nec In Quadragesima, ad Tractum, cum dicilur Adjuva
iucensalur, sed sacerdos incensat altare, et acoly- nos Deus salutaris, cum papa audit Missam, descen-
thus incensat presbyleruro ; deinde , ut prius, papa dit ad faldistorium, et diaconus deponitsibi mitram,
incensatur ab episcopo vel presbytero cardinalibus. et ipse faldistorio iucumbit; el stalim dicto usque ad
Acolythus deinde incensat onines hoc ordine : primo partem illaui, Salularis noster, inclusive, resumit mi-
episcopum vel sacerdotem ministrantem , deinde tram diacono ministranle, et ad sedein reverlitur,
duos diaconos , demum episcopos et presbyteros etiam cum celebral in Quadragesima, et idem Tractus
cardinales , deinde diaconos, demum cancellarios , fuerit dicendus.
deinde archiepiscopos et alios praelatos, deinde 0 In leriali officio idem omni lempore observatur
capellanos, deinde ihuiibularios, demum ostiarios , quod supra dictum est in Quadragesima et in vigiliis;
deinde alios qui sunt in Missa. Et sic papa ter ponit idem etiam omni teropore, quoad genuflexionem et
incensum, et ter incensalur ; post Introitum , post alia.
Evangelium, et cum dicitur Oflerlorium incensatur; Cum dicilur Jte, Missa est, diaconus vertit se ad
et ler ponit incensum in thuribulo, in Introilu , ad populum, quousque totum dixerit, alias inspicienti-
Evangelium, et cnm dicilur Offertorium.; sed in bus diaconus altare in ° sancto Paulo, et in Iocis si-
Introitu primo altare et sacerdos, in Offerlorio papa, milibus. Ad BexiedicamusDomino semper diacomis
sed post Evangelium tanlum papa inspicit altare; et ibi, et alibi. Papa i» sanclo Paulo
CXIH. De Missis quw diciixiturcoraxnpapa tempore et similibus cum incipit Glotia, vertit se ad iribunam;
feriaio. cum dicit Dominus Do&iscwm,vel Pax vobis, inspicit
In Quadragesima in ferialibus papa ad primas populum, stans in sede versus allare; sed cum dicit
Orationes Missac, et slaiim dicto cum cardinalibus Oremus, ei Orationes, et cuni incipit Credo, inspicit
Sanctus usque ad posicommunionem, et in ultimis tribunani, sed prosequitur Credo, 416 legendo ver-
Orationibus, descendat de sede, ei incumbit super sus altare cum aliis. Cum dicit Sit xiomen,semperin-
faldisloriuin cum iuilra, quam deponit, cum sacerdos D cij it a medio altaris versus altare.
incipit facere crucem super oblata ; et resutnit posl Diaconi vero sic se habent in ins|iicieiido populum
ganctam elevationem sanguinis ; et tunc incumbit vel altare, sicut papa celebrans in sanclo Paulo et
faldislorio , et in secundo Per oxxtxiiadiaconus sibi consimilibus. In uliimis Oralionibus post Missam,
deponit usque ad vinum perfusionis; el recepta pace, cum dicit papa stans ad allare, Dommus vobiscuxn,
stando juxia faldislorium, a presbytero, et dala vertit se ad populum, et diaconi; ged diaconus qui
diaconis servientibus, incumbit faldistorio. Diaconus canlavit Evangelium, facie versa ad papam, parat
eam dat primis aliorura cardinalium, et episcoporum sibi paramenta in priniQdjcere. Qum dicjtur Qmfi-
etdiaconorum; et in ultimis Oraiionibus cum mitra teor, diaconus a sinislris, et diaconus a telrjs, i»le-
incumbit faldistoriQ, nec surgit, licet aliqui dicant rim parat fanonem et alia papse. Si sji aliqqod festum
quod sic, 4ig sed primum est honestius; et cum speciale, de quo Missa celebretur, fit fflemoria iq
dicit» Humiliate, etc, deponit mitram , incuuibit Confileor,hoc modo: Sanctis ijpojM* $0» et Pmio,
a Nempe quia papa celehrans in bis
locis, habet faciem conversam ad popuium, renes ad tribunauj
seu apsidem, in qua est chorus sacerdotum.
 1253 ROMANIORDINES, — XIV. 1284
el beato Ge*rgio martyri. ltem sie : Sanclis aposlolis A CXIV. De Missis defunetorum, quas cetebrantur coram
Peiro et Paulo, et Jacobo. Item sic : Sanclh apostotis papa rnbrica.
Peiro et Paulo, Joanni evangelistw, licet aliqui di- Notandum quod papa non consuevit ceiebrare so.
xerint Bealo Joanxii baplisiw el evangelistw, vel sic : lemniter Missani pro defunclo , quanlumcunqiie rega
Sanctis aposlolis Pelro el Paulo et Joanni evangelislw. magno; sed facere celebrari solemniter, et praedicsri
Sed primus modus magis placet, el esl magis raiio- coram eo per unum episcopum, vel presbyterum car-
nabilis. In ecclesia sancti Laurentii extra muros, si dinalem, vocatis omnibus cardinalibus; et tune cuni
sil ibi festum, item : Sanctis aposlolis Petro el Paulo, cardinalis celebrat pro defuncto, papa, assistentibus
et beatis xnartyribus Stephano et Laurentio, licet alt- sibi duobus antiquioribus diaconibus cardinalibug
et etiam in tota Missa, cum illo qui celebrat,
quis sic deuoiiiinaverit Slephanum, sed male.... xio- tunc,
more solito facit confessionem ante Introitum Missoe.
biscum, non alio, Dominus vobiscum,quod dicitur in
ullima Oratione. Nam tunc debet diaconus esse pa- Qua confessione facta, cardinales et praelali illa die
ratus dicere vel lle, Missa est, vel BexiedicamusDo- non veoiunt ad reverenti^ra papse, pro eo quod non
mixio,prout tempus requirit. portat pluviale ibi indutum, sed capparo de scarleto,
De vacaxitesede. vel mitram albam planatn sine perlis et aurifrigis, se.-
Vacante sede apostolica, sedent episcopi a dextris, '.g cundum quod magis ei placebit, Notandmn quod a4
omnes Orationes Missas,418 si|cele'»relur;extra tero-
post ipsos presbyteri; a sinistris vero diaconi cardi-
exira Oclavas festorura qtiai liabent
nales, omnes suo ordine, gradu et loco, sicut fawe- pus paschale, vel
bant papa prsesente; hoc lamen salvo , quod inter- Oclavas, papa debet genullectere ante allare, ubi est
dum non dimittitur locus medius inter episcopos et caihedra cum scabello parata, milrara tenendo in ca-
diaconos; et lunc etiam episcopi sedent a dexlris, ut pite. Epistola et Evangelium non debent legi ii» ani-
diclum est, et presbyleri post eos; a sinislris vero, bonoseu in pulpilo, sed in ipso presbyterio props
juxta tamen episcopos, immediaie sedet prior diaco- allare ; dictoque Evaugelio, non portatur Jiber pap»
norum, et alii post priorem. ad osculandum. Posiquam vero post Offeriorium ille.
Est lamen differentia in hoc, quod, papa vivente, qui celebrat thurilicaverit altare, papa solus per prjo*
in conciiiis relatio et orde votorum praedictus [serva- rera presbyterorum cardinalium in Missa ei assisieqr
lur) quantura ad episcopos, vel presbyieros-; ad dia- tem thurificalur, et nullus alius.
conos vero mutatur. Nam prima vox est posl presby- Notandum est etiam quod immediale papa, post*
teros primi diaconi, et sic descendendo venitur ad quam dixerit Sanctus, Sanetus, Sanctus, etc, descea»
juniorem diaconum, cujus vox esl ultiinasedevacante. dil de sede sua, et vadit ad cathedram corara allari,
Item ordo et modus servalur inter diaconum esse, iQ ubi genuflexus moratur, quousque celebrans incipit
papa viveute, cum dicat diaconus concilia auxiliaria, Per omnia swcula twcukrum, ante Agnus Dei; et lunc
ubi agitur de 417 ordinaiione eardinalis, vel de ali- papa ingreditur ad sedem suarn, et stat ibi pedes;
quo legato cardinali mittendo, vel si aliquod aliud quousque eelebrans dicit Pax Domini, ete. Et tuno
conciliiiin auxiliare papa peteret. deponitur sibi milra, et slat capitediscooperto, do»
Si quis cardinalis tarde veniat, aliis cardinalibus nec ipse celebrans corpus et sanguinera Domini sum-
sedentibus, vel in consislorio, vel alibi, papa prae- pserit. Post Pater nosler non dicitur Psalmus Laslatut
sente, omnes qui sedent in eadem banca, ubi sessu- sum, nec Orationes pro pace Gunt. Iiem ille qui cele-
rusest, veniens, facia papaeper venientem reverentia, brat, postquam dixerit Agnus Dei, tion dehet dicere
surgunt, et cum ipso post sedent; post, si quis cardi» illam Orationem, DomineJesu Christe, qu\ dws,li, etc^
nalis surgat missus vel alias, ac revertaiur, lantum nec osculari tunc altare, quia pax nou datur. Item non
sibi assurgunl duo in ordine venientis proximi. debetVliciSil nomen Domini bmediclum, post Missaro,
Idem servatur sede vacante. Dum sedent in coti- nec dari indulgentia.
sistorio cardinales, lenent bireta; in collationibus bi- Sermo qui fil pro defuncto coram papa, immediat»
reia deponunt, et sunt sine bireto dum conferuut, fil post Missam. Et sciendum quod ille qui facit ser-
sive cum papa, sive inter se; et uterque conlereniium, JJ ] monem genuflectendo coram papa inclinatus petit
si ad invicem conferunl vel disputent, est sine bireto, Betiedictioncm. Finita vero Missa, et finito sermone
Sede tamen vacanle, incipiens conferre biretum de- immediate sine Benedicamus, quod iion dicit Sit no-
ponit, sed siatim alii non patiuntur, et luuc confe- men, etc, papa recedifintuscameram suara. Oratio-
rens birelum reponil. nes et absolmiones, el cantus soliti pro defuncto fieri,
Nullus debet consulentem interrumpere, nisi papa, post Missam non fiunt; csetera sicut iu aliis Missis
si vult; et statim consulens suum biretum deponit; fiunt per iilum qui celebrat coram papa, et per papara
sed cum resumit suum consilium conferens, reponit et papse.
sibi biretum. CXV. Modus qui servari eontuevitcirea canonkatianem
Papa vero conferens el definiens mitram lenet; alicujus sancli, rubrica.
sed ipso definiente primo, dum praeambula dicit car- Audita per dominum nostrum papam fama alicujus
dinales tcnent bireta. Cum vero definit in consislorio sancti, et ab aliquibus honeslis et authenlicis perso-
deponunt bireta; cum confert cum aliquo, lunc ille nis eidem domino nostro papae negotio denunciato,
est sine bireto. ac supplicato eideiu continuatis vicibus ac pluries
 1265 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNl LITURGICA OPERA. 1256
instanter pro canonizatione hujusmodi sancti facienda A A Notandum tamen quod lecla in consistorio deposi-
dominus noster papa consuevit hoc 419 proponcre tione cujuslibet testis super quolibet arliculo, vel sal-
inter fratres, scilicet cardinales, et de ipsorum con- tem teslium melius probantium, dominus papa de
silio comroittit aliquibus episcopis patrise illius qui consilio cardinalium definit utrum illi testes plene pro-
dicitur sanctus, vel aliis personis aulhenlicis, hone- bent articulum de quo agitur, vel non vel ulrum... et
slis, discrelis, et incorruptibilibus, ul inqutranl de hsec scribi debent ibidem per unum de dotninis car-
fama et devolione populi, quam habent ad illum qui dinalibus, de quo domino papae placuerit.
dicitur sanctus, et de niiraculis et aliis quae eidera Quibus omnibus factis, et diligenler per dominura
domino noslro papse sunt nuntiata, et illi quibus papam et cardinales examinatis, dominus papa debel
commissum fuerit debent inquirere et referre de fa- inqiiirere consilia ipsorum cardinalium, et petere ab
ma et devotione populi, et aliis quae super miraculis eis an videanlur probata talia, propter quae sit cano-
illius qui dicitur sanclus invenerint in genere, et non nizalio merito facienda, et si facienda videatur, do-
in specie, et quoad famam, non quoad veritatem; et minus papa ibidem in consistorio secrete inler cardi-
nn videalur eis quod super verilate el specie sit in- nales definit ipsam canonizationem esse faciendam.
quisilio committenda. Et si rescribant talia propter Postea vero deQnitione hujusmodi facta per dominura
quae inquisitio verilalis commilli debeat, dominus I*» papam, debent vocari omnes prselati, qui tunc in cu-
noster papa requirit iterura consilia cardinalium , et ria sunt praesentes; el dominus papa narrat eis pu-
de jpsorum consilio definil in consislorio, utrum se- blice in consistorio ea quse facla sunt, et probata se-
cundum relata sit inquisitio praedicta super verilate creta definitione praedicta jam facia suppressa; et re-
commiltenda, vel non; el si cominitienda videatur, quirit eonsilia eorumdem praelatorum
iterum scribit dorainus papa eisdem, vel aliis de qui- Deinde assignalur per Dominum papam certa dies
bus sibi videbitur, quod veritatem de prsedictis inqui- ad aliquem locum aptum ad hoc, ubi convenire ha-
rant, videlicet de fide et excellentia vitseet roiraculis beant idem dominus noster papa, et cardinales, et alii
ac operatione miraculorum illius qui petit canonizari, praelati de curia, ac clerus et populus; et interim ex-
exacte, diligenter, fideliter et prudenter secundura tra consistorium deputantur per dominum papam octo
articulos ct interrogatoria quse sub bulla sua trans- vel seplem praelati ad minus, de quibus eidem domi-
mittit eisdem et aliis; et illi quibus committilur, no nostro papae videbitur faciendum , qui dicta die
facta hujusmodi inquisitionc, eam remittere debent assignata habeant publice praedicare. Habet eliam
dicto domino papse sub sigillis suis fideliter inler- idem dominus nosler papa ordinare gradus inter ip-
clusam. sos prselalos, qui pracdicare habebunt, ut videlicet,
Qua inquisitione sic remissa , dominus papa con- G ( talis prirao prsedicel, et talis secundo, et sic dc aliis.
suevit ipsius inquisilionis examinationem commit- Cunsuevit enim dicta dies assignari per unum mensem
tere in curia aliquibus capellanis suis, vel aliis perso- ante.velper tres septimanas ad minus, ad fioem
nis authenticis et discretis, et in talibus experlis, qnse quod praedicli prselati diligenler collaliones suas
ordinent et forment rubricas super inquisiiione prse- 421 poluerint studuisse, quas ipsa die assignata
dicta; et ipsis rubricis cum exacta diligentia ordinatis succincte el breviter in publico facere habebunl. Con-
et formatis, commitiilur perdominum papam exami- clusiones vero dictarum collationum debent esse tales
natio ipsarum rubricarum et tolius inquisitionis tri- videlicet quod ostendanl per rationes quod dicla ca-
bus dominis cardinalibus, videlicet uni episcopo, alii nonizatio est merito facienda, et supplicenl diclo do-
presbytero, el alteri diacono. mino noslro papae ut facere dignelur eamdem.
Qui domini cardinales, visis per eos et diligenter Facta autem prsedicla definitione secreta per do-
examinatis conlenlis in commissionibus, rubricis et minum papam, et praelatis vocalis, ac die cerla ad
inquisitione praedictis, debent referre in consisiorio faciendum collationes ipsis prsclatis. ul prsemitiitur,
doniiiio papae plene in genere omnia supradicta, et assignata, dominus papa inlerim in consislcrio con-
quae invenerinl in eisdem , hoc excepto, quod super suevil secrete commiltere duohus dominis cardina-
vita et miraculis et depositionibus testium super ipsis D ] libus, polissime religiosis, qui noverint in sacra pa-
productorum nihil tuuc in speciem referunt; sed gina, ul unus ipsorum legendam seu iectiones ordi-
postea in consistorio in prsesenlia domini papsc, et net super vitam illius sancli, el aliqua de miraculis
: 420 aliorum dominorum cardinalium singutariter et probatis in ipsis leclionibus reciiando; alius vero
i singillatim legunlur depositiones testium super vita ordinel Responsoria et Anliplionas, ac Oralionem ,
et miraculis productorum. Primo enim leguutur de- ut ipsi ordiuali dicti duo domini cardinales omnia
positiones testium super vita productorum. Leciis et legere debeant in consistorio lemporibus oppor-
diligenter auditis per dorainum papam et cardinales, tunis.
antequam ad aliud procedalur, dominus papa de con- Pervenlo itaque ad dictam diem assignatam, manc
silio cardinalium determinat, utrum vitae excellentiai hora consistorii conveniant ad locum ordinalum ,
illius de quo agilur sit plene probata, vel non; et ipsat dominus papa more consistoriali, videlicet cum
determinalione facta, proceditur modo prsediclo adI manlo seu pluviali rubeo et mitra aurifrigiata cum
lecluram miraculorum, el deposiliouuiu tcstium super perlis, et omnes cardinales et praelati cum omnibus
ipsis miraculis produclorum. vestimentis, videlicet cum cappis laneis; et eiiam
i257 ROMANl ORDINES. — XIV. 1258
clerus et poptilus ibi conveniant. Dictus vero domi- A ad cathedram eminenlem ante altare cnm scabello
nus noster papa veniendo ad dictum locura, associa- paralam; et ibi sedendo facit sermonem , mitram
(lur per cardinales tuncpraesentes,duobtisdiaconibus tenendo in capite, ut est moris, Processum reci-
eardinalibus sibi a dexlris et a sinistris, ut est moris, tando el probata, ac inducendo populum ad orandum
assistenlibus; et in dicto loco debet esse faldislorium pro eo quod Deus non permittat eum errare in hoc
seu catliedra cum scabello parala, in qua dictus do- negotio.
minus papa sedere possit. Residente vero ipso in Finito vero sermone hujusmodi, dominus papa
dicta cathedra, fit ei rcverenlia soliia per solos do- praedicet se oraturum, et hortatur alios ut orent,
minos cardinales. Qua reverenlia facta, sedeat suo ut supra, scilicet quod Deus non permittat eum er-
ordine more consisloriali. Domini cardinales et duo rare in hoc negolio. Deinde flexis genibus fit de-
diacoui cardinales papse assistant, ut superius est vota Oratio, ct papamet debet incipere canlando
jani dicluin; praelati vero alii slent ex opposito 423 Hyninum Veni, creator Spirilus. Quo incceplo,
doinini papaea dextris eta sinistris, prout locus pa- genufleclit, et in fine primi Versus surgere debel, et
lietur. continualur lolus Hymnusabomnibus aliis cantando.
Quibus residentibus , surgere habet procuralor Quo Hymno cantalo, si domino papse placet, diaco-
hujusinodi negotii exisiens ex opposito dicti domini Q j nus cardinalisadextris papse assislens dicit Flecta-
pai ae; et assumpta sibi aliquali aucloritate, narrare xxiusgexiua; et dominus papa et cseteri alii basse et
debet aliqua de hujusmodi negolio, et supplicare ipsi secrele genibus flexis oreot; et devota oratione
domino nostro, ut sanctitas sua audire dignetur facla, post morulam diaconus cardinalis, qui est a
aliquos praelalos qui super prsedictis prsedicare in- sinistris, dicet Levale; et lunc omnes surgent. Qui-
tendunl;et nihilominus quod placeat sanclilati suae bus levaiis, dominus papa tenendo milram in ca-
definire illum 422 de quo agitur esse sanclum , et pile deiinit publice illum de quo agitur esse sanclum,
sanctorum calalogo ascribendum, et tanquam san- etsanctorum catalogo esse ascribendum, et tanquam
ctum esse a fidclibus venerandum ; ac festum ejus sanctum esse ab omnibus venerandum, ipsique sancto*
anno quolibet perpetuo certa die, de qua ipsi do- rum catalogo ascribil, satuensutab universaliEcclesia
mino noslro papse videbitur, celebrandum. Et hu- in die tali feslum ejus el officium devole et solemni-
jusmodi supplicatione per diclum procuratorem ter celebretur. Quam definitionem facere poterit
facia, surgat ille praelalus qui primo praedicare seu ipse dominus noster papa, ut sequilur.
collalionem suara facere debel juxia ordinationem c Ad honorem Dei omnipotentis Palris et Filii et
jam diclam;et incipiat collationem suam, et eam Spiritus sancti, et exaltationem fidei calholicae ac
prosequatur succincte et breviter. Qua finita, sur- Q ( clrristianse religionis augmentum, auctoritate ipsius
gat secundus, et faciat similiter, et sic de aliis. Dei omnipotentis Palris et Filii et Spiritus sancli,
Finilis vero omnibus collalionibus supradictis,, beatorum apostolorum Petri et Pauli, et nostra, de
dominus noster papa surgit, et diaconus cardinalis; fratrum nostrorum consilio, decernimus, ac definimus,
qui assistit ei a sinislris, dicit more solito Confileor. bonae memoriaeN. sanclum esse, el sanctorura cata-
Quo dicto, datur indulgenlia per dominum nostrun»i logo ascribendum; ipsumque dictorum sanctorum
papam de uno vel duobus annis, et totidem quadra- calalogo ascribimus, statuentes ul ab universali Ec-
genis, vel plus, prout domino papae placuerit. Quai clesia, anno quolibet, in die tali, feslum ipsius et
indulgentia data, dominus papa, deposita sibi mi- officium, sicut pro "uno confessore, si sit confessor,
tra, Facit absolutionem, et dat Benedictionem ;; vel sicut pro uno martyre, si sit raartyr, devote et
deinde pronuntiatur dicta indulgentia per unum dei solemnitercelebretur. > Et, si domino papse placue-
dominis cardinalibus; et ipsis expletis, revertitur adI rit.poterit addere isla verba: <Iusuper eadem aucto-
cameram suam. ritate omnibus vere poenilentibus et confessis, qui
i Post haecvero in consislorio ordinatur certa dies; annis singulis ad sepulcrum ejusdem in die tali de-
ad aiiquam certam ecclesiam, in qua convenire ha- vote accesserint, unum annum et quadraginta dies;
beant dominus papa, cardinales, et prselali, aliii -jj accedemibus vero annis singulis infra octavas dicti
de curia, ac clerus et populus pro solemnitate cano- festi ad sepulcrum ipsius quadraginta dies de injun-
nizationis bujusmodi facienda. Qua quidem die ad- clissibi poenilentiis misericordiler relaxamus. »
veniente, slernatur tapetis ecclesia, et paretur, et illu- Quibus vcrbis per dictum papam prolalis, ipss
minenlur in ea cerei multi; et mane descendente dicto) dominus papa, mitra deposila, incipit cantando
domino noslro papa ad eamdem ecclesiam, occurritt Psalmum Te Deum laudamus, quem cseteri cantando
ei Processio cleri illius ecclesise. Cum autem est inl prosequuntt» Quo finilo, diaconus cardinalis a si-
ecclesia, orat aliquantulumantealtare; deinde ascen- nistris papae assistens dicat Versiculum Oraprono-
dit sedem suam in medio ecclesise paratam, et ibii bis, beaie IV., alteluia; et caeterirespondent: Ut digni
recipit cardinales et alios praelatos more solito adI efficiamurgratia Dei, alleluia. Si vero hujusmodi so-
reverentiam; et ipsa reverentia facta, cardinales ett lemnilas fuerit a Septuagesima usque ad Pascha, in
prselati alii parantur paramenlis albis. Quibus para- praedicto Yersiculo omittitur Alleluia. Deinde do-
tis, papa, proul de camera venit, scilicet cum plu- minus papa cantando424dical Dominus vobiscum,et
viali rubeo et mitra aurifrigiata cum perlis, vaditt responso Et cum spiritu luo, dicat Oretnus, et postea
PATROL.LXXVIII. 40
1259 APPENDIX AD S, GREGORH MAGNILITURGICA OPERA. 1260
Orationem quae-competat illi sancto, finiendo ipsam A quirant et habeant eorum consilium super pnvdictis
Orationem, Per Christum Domixiumnoslrum, et re- duabus quaeslionibus. El relaiione facta postea <!o-
spondealur Axxten. mino papae in cousislorio, audienlibus omnibus car-
Sed ips.a Oratione finita, dictus diaconns cardina- dinalibus per illos cardinaies deputatos, domiuus
)is a sinislris papae assislcns dicat Confiteor , etc, papa postmodum eligit in consistorio, an velil sequi
ul moris est; el locis debiiis, scilicet immediatc post cousilium cardinalium dieenlium, quod fiat nova
aposlolos, faciat menlionem de dicto sancto. Qua creaiio cardinalium, et de quoto numero.
confessione finita, dominus papa dat indulgentiam Die Vcneris vero sequenti mandaiur ctiam in con-
gratiosam sepiem annorum et septem quadragena- sistorio per dominum papam duolius cardinalibus,
rum. Et data indulgenlia per dominum noslrum pa- quod vadatitad requirendum et habenduin consiliuni
pam,ac, mitra eidein deposila, facitabsolulionein,et cardinalitim absenlium super pcrsonis in cardinalet
dat Benedictionem more consueto, dicendo Precibus de novo creandis. Quo consilio habilo, veniunt ad
et mcritis, eic., faciendo menlionem loco suo de consistorium, dum dominus papa audit consilia au-
sancto canonizato. ricularia cardinalium, et ei referunt ad pariem,
Quibus faclis, accedat dominus noster papa ad dumest in cathedrasua consilia cardinalium absen-
locumconsuetum,ubirecipiatpontificalia paramenla, B I tium.
scilicet alba; et postea more solito Missamcelebret Qua die Veneris, facia primitus reverentia papse
solemniter in honore dicli sancti canonizali. Qua per cardinales, papamandat quod porleiur calliedra
Missa finita, et dala iterum indulgentia in (ine Missac ntida. Quo dicto, omnes cardinales exeunt consisto-
de septem annis el seplem quadragenis, et depositis rium, et ponent se in fine illius aulce vel cainerae,
paramenlis, ad camerani suam, sive ad palatium re- ubi lenetur consistorium; excepto priore episcopo
vertatur cum pluviali et milra, prout primilus ad cardinali, qui retnanet ibi, et ponit se ad sedendum
ecclesiam venerat. supra calhedram nudam , quae debel esse ad lalus
CXVI. Cmemoniw et solemnitatessoiilw servari ixi papoedesirum parata.
erealione novorum cardinalium. Dominus vero papa consuevit dicere illi cardina-
Sequuntnr caaremonise et solemniiates solitse ser- li, etaliispost eum venienlibus secundum ordinem
vari in crealione novorum cardinalium, et in dationei suum : Nos cogitamus de lalibus personis, quas ibi no-
annuli, et assignalione lituli eis facienda, et quandoi minat, dicalis quid vobisde istis, vel de atis videtur
presbytero cardinali non noviter creato providetur esse fiendum. Tunc cardinalis ille et alii successive
de titulo episcopali cardinalari, et de advenlu adI posiea per ordinem suum venientes respondent quod
curiam novorum cardinalium, si suse creationis tem- C < eisvidotur, secundum quod Deus eis ministravit; et
pore a curia sint absentes. cum omnescardinales 426 successive secundum or-
Et primo de iis, qui interveniunt in creaiione no- dinem suum responderini, omnes redeunt ad se-
vorum cardinalium. dendum in consistorio secundum ordinem suum.
Sciendum quod in crealione novorum cardinaliumt Quo facto, dominus papa consnevit eis dicere:
modus qui sequitur consuevit servari. Deo gralias, iios habemus de persoxiis concordiam
Die Mercurii quatuor temporum dominus papa ini omxixumfratrum, vel qui minimum, vel majoris par-
consistorio consuevit quserere a cardinalibus ani tis secundum quod fuerint, nihil tamen aliud supra
expediat fieri crealionem novorum cardinalium, fa- ipsa concordia specilice exprimendo; ei immediate
ciendo ibi primilus aliqualem brevissimam coilatio- ipse ibi creat cardinales lam proesetiles in cuiia
nem, quod expediat creare nov«s cardinales. Cardi- quam absentes, dicendb : c Auctoritate Dei oinnipo-
nales vero postea omnes quilibet secundum ordinemi lentis, sanctorum apostolorum Pelri el Pauli, et
suum 425 consueveruni respondere et consulerei noslra, talem , si sit pra;Iaius, absolvimtis a vinculo
an expediat (ieri, vel non. Quo faclo, dominus pa|.a\ quo lenebatur ecclesiae suae; et ipsum assumimus in
consuevit dicere : No$ sequimur consiliuxn dicen- presbyterum sanctae Romanae Ecclesiae cardinalem.
tium, quod fiant, vel non fiant, secundum quodi D Ubi vero ille non esset prxlatus, dicit: Talein as-
melius videbitur ei faciendum. Et ubi eligit viami sumimus in presbyierura, vel diaconum sanclae
quod fianl immediate, interrogat cardinales dee Romanae Ecclesioe cardinalem; secundum quod ei-
quanio numero videtur eis faciendum. Quo responsoJ dem domino papae magis placebit super hoc ordi-
per eos ul supra, dominus papa dicit : Nos sequimur r nare. i
consiliuxndiceniium quod fiant uique ad talexnnume- Quibus cafdinalibus creatis, dominus papa vadit
ruxxi.Deinde ibidem dicit : Cogitabimus, et cogiteliss ad cameram suam, et cardinales ibidem publicant
de perionit nominandis, el die Veneris proxima age- provisionem novorum cardinalium, quibus eis pli-
mui super iis Deo danle. cet. Dominus vero papa inlerdum ibidem, cnm ad
Ista sunt vera, quando cardinales stint omnes in\ camerarn suam redierit, consuevit novis cardinalibus
consislorio praesentes. Si aulem sinl aliqui in domi- creationem de eis mandare per domicellum suum,
bus suis infirmitate detenti, esl consuetum in con- interdum non.
listorio perdominum papam mandari duobus cardi- Die Sabbato sequente dominus papa, facta ei reve-
iialibus, quod vadant ad cardin.iles absentes, el re- rentia in consistoiio per eardinalcs, mandat quod
1261 ROMANIORDINES. — XIV. 1262
.iperiantur porlse aulae, ubi lenetur consistorium , A debet dicere submissa voceJPafernoster; postea can-
omnibus intrare voleniibus ; et ibidem debet venire tando versiculum Et ne nos inducas in tentalionem,
ad consistorium, et infra consistnrium infra sedere respondetur Sed libera xiosa malo. Vers. Salvos fac
camerarius, et notarii, et capellani domini papae, servos tuos; res|iondetur Deus meut sperantes in te.
et auditores palaiii, et clerici camerae domini pa- Vers. Miite eis auxiliuxn de sancto; respondetur Et de
pae; alii vero debent slare pedes exlra ]consisto- Sion luere eos. Vers. Domine, exaudi Oratioxiem
rittm. meam; respondetur El clamor meus ad te veniat.
Omnes vero cardinales novi debent tunc tem- Vers. Dominusvobiscum; respondelur Et cum spiritu
poris esse estra consistorium in aula vel camera tuo.
ibisatis prope, quousque dominus papa niandet eos 428 Oremus. — OmnxpotenssempiterneDeus,mi-
vocari. serere faxnulis luis, et dirige eos secunduxnctementiam
Dominusvero papa facit ibi in prsesentia omnium luaxnttl viam saiutis wiernm, ut te donaxiletibi placila
unum brevem sermonem; in fine vero sermonis cupianl, et tola virtule perficianl.
descendit per ordinem ad nominationem cardiua- Alia Oralio. — Aclionesnostras, quwsumus,Ddmine,
lium, tam praesentium in curia, quam absenlium aspirando prwveni, et adjuvando prosequere, ut cuncta
quos creavit, quemlibet eorum commendando de-B xiostra operalio et oralio a le semp.erixtcipiat, et per te
sctenlift, fidelilate, prudenlia, et alia, prout merila caspta finiatur. Per Chrislum Doxninumnostrum. Re-
cujiislibel requirenl; et in fine commendationis dicit spondetur Ameix.
cuilibel novorum cardinalium sic : Talemabsolvixnus Praedicta tamen debent dici per episcopiim pras-
a vinculo,quoecclesiwsuw tenebatui, el eum assnmpsi- diclum in libro qui supra altare debet esse paratus.
musel assumimusin presbxjterum427 sanctw Roxxianw Quibus finilis, capellani domini papsc, bini et bini,
Ecclesiw cardinulem. Si vero non sint praelati, non fit recipiunt novos cardinales, et eos faciunt osculari
inenlio de absotvimus,sed dicit : Assuxnpsimuset as- altare; deinde ipsos adducunl secundum ordiiiem
sumimusin presbxilerum, vel diaconuxn, s-anctw Ro- suuih ad osculum oris cardinalium flntiqnorum. Et
txianx Ecclesiaecardinalem. primo veniunt ad episcopos, secundo ad presbyleros,
Quo facio, dominus papa facit vocari cardinales subsequenter ad diaconos cardinales, quemlibet eo-
nnvos, qui debenl venire ad eum secundum ordinem riim secnndum ordinem suum osculando.
quem dominus papa dederat in eos nominando, et Quo faclo, antiqui cardinales bini et bini redeunt
stare pcdes reiro consistorium, et firmare se retro ad consisloriurn ad sedendum secundum ordinera
bancam quae est ab opposito sedis catliedrse domini suum ; diaconi vero cardinales aniiquiores ducunt
papae, nbi sedent alii antiqni domini cardinales; et G iterum bini et bini novos cardinales secundum ordi-
tunc dominus papa debet dicere novis cardinalibus nem supradictum ad osculum pedis et oris domini
aliqna ad instructionem eorum, quales debent esse in papoe; el poslea eos ducunt usque ad sedem in qua
consiliis, el aliis agendis. Quibus dictis, vocat eos debent sedere in consistorio, secundum ordinem per
quod veniant ad eiun; et in introilu consistorii duo dominum papam in nominatione eorum eis datom.
diaconi cardinales antiquiores recipiunt novum car- Postea oinnes alii non cardinales recedunt; post
dinalem primo nominattim per dominum papam, alii quorum recessum dominus papa imponit silentium
vero duo diaconi cardinales antiquiores post priinum dominis cardinalibus novis, quousque ipse dominus
rccipiunt illum cardinalem secundo nominatum; et papa de consilio antiquorum cardinalium os doxeiit
sic deinceps faciunt alii cardinales diaconi per ordi- eis aperire. Et tunc dicit eis t qualiter debent cum
nem suum, si sint plures cardinales de novo creati, reverenlia loqui in consistorio, cum loquentor aliis
el adeos adducunt adosculum pedis domini papae. cardinalibus, elc; cum ioquenlur, lam in viam con-
Quibtis per papam ad osculum pedis receptis, im- silii, quam in viam oollationis,non contradicendo seu
mediate omnes cardinales anliqui et caeteri supra impugnando dicta aliorum cardinalium, sed'alia di-
nominaii surgunt, et in capellam papae venientes cendo prudenter et cum reverentia, quod eis Domi-
Te Deuxnlaudamus incipiunt alla voce, et cardinales ** nus ministrabit; et qualiler etiam alios cardinales
aniiqui secundum ordinem suum bini et bini primo debeant honorare; qnaliier etiam in consiliisdandis
vadunt ad altare quod debet in aula, ubi dominus debeanl Denm praeoculis habere, et in mente et in
papa tenetconsistorium, tunc temporis esse paratum, ore tunc temporis sanctitatem et puritatem habere,
sine cruce tamen, ei post eos duo diaconi cardinales remota omnium parlialilale amoris, odii, vel favo-
antiquiores ducunt novum cardinalcm ad altarepri- ris. i
mo nominatum per dominum papam; alii vero duo Aliquando consuevit tamen eis silentium imponere
diaconi cardinales alium; et sic deinceps faciunt alii illo tunc, et reliqua proxime praecedentia eis dicere,
duo diaconi cardinales, si sunt piures cardinales de dum eis decreverit os aperire.
novo creati secundum ordinem sopradictum; el cum 429 Qnibus diciis, papa sorgit et vadit ad oa-
pervenerint ad altare, cardinales novi debent stare meram suam, el cardinales omnes remanere consue-
flexis genibus ante altare proslrati, quandiu eantatur verunt in domo papae, quousque mensae pro prandio
Te Deumlaudamus, etc sint paraise; el illa die onmes cardinales comednnt
Quo completo, prior episcoporum cardinaliam in aula cum papa. Et eum domiaus papa exit de ca-
1263 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNILITURGICA OPERA. 1264
mera, et venit ad prandium, associant ipsum duo A posleaperjunioremanliquumcardinalem, demandalo
diaconi cardinales antiquiores usque ad mensam ip- papse vocentur quod redeant ad consistorium. Qui-
sum praecedendo; et post prandium simili modo as- bus reversis, papa consuevit eis os aperire.
socianteum usquead cameram. Et sedent cardinalcs Papa vero singulis novis cardinalibus in consisto-
in mensa primo secundum ordinem suum, a parte rio, die qua eis os aperuit, dare consuevit titulos et
dextra papae episcopi et presbyteri cardinales, lam annulos in fine consislorii; et quilibet novus cardinalis
anliqui, quam novi; a parle vero sinistra sedent se- consuevit tunc temporis, dum papa imponit annulutn
cundum ordinem suum tam anliqui quam novi dia- digilo ipsius, genua flectere.et immediate postdatio-
coni cardinales juxla modum consislorii. nem annuli manum el pedem dicti domini papaeoscu-
Posl prandium vero eumdem ordinem servant in Iari; et oscuto per eura a domino papa recepto po-
sedendo, lam anliqui, quam novi cardinales; et cura slea redire ad sedem suam.
fuerit tempus recedendi, dominus papa se^pdo in Novi vero cardinales annulos portare non debent,
cathedra sua dat capellum rubeum novis cardinalibus, etiamsi antequam cardinales fuerint, praelati existe-
secundum ordinem per eum in nominando eos eis rent, quousque dominus papa in consistorio det eis
datum; et ipsum capellum cujuslibet ipsorum ca- tilulos et annulos, ut est dictum; nec debent in ca-
pili imponit ipsis cardinalibus novis stantibus Bpellis, vel domibus propriis dare benediclionem,
coram eo genuflexis ; et immediate familiaris quousque litulum et annulum receperint,utdictum est.
domini papse, qui debet esse paratus, capellum de Norma vero quae antiquitus consuevit servari in
capite ipsius cardinalis recipit; et tunc quilibet co- aperlione oris novorum cardinalium, et assignatione
rum post praedictam impositionem capetli immediate titulorum, ac datione annulorum, est infra scripta,
secundum ordinem suum pedem domini papacoscula- videlicet quod poslquam sederint cardinales tam an-
tur, et poslea dominus papa quemlibet eorum ad tiqui, quara novi, in ordine suo in consistorio, lunc
osculum oris recipit secundum ordinem prsedictum; quandodominopapaeplacebit, diciturpereumnoviscar-
et quilibet novorum cardinalium, osculo per eum a dinalibus quod sedeant ad parlem; etipsis absenlibus
domino papa recepto, ad sedem suam ibi redit. danlur consilia circularia per cardinales antiquos, an
Quo facto, dominus papa surgit, et eliam omues ora ipsorum novorum cardinalium sint aperienda;
cardinales; et postea, si ecclesia calhedralis sit ibi et si consulant quod sint, revocantur ad consistorium
prope, novi cardinales aliquoties ad orandum con- iidem cardinales absenles, 431 el sedent in locis
sueverunt immediate ire, deinde ad domos suas redire. suis. Et tunc dominus papa, proposita aliqua aucto-
Sequenti autem die novi cardinales debent simul ritate, si placet, cum brevi vel modica, absque ulla
incipere visitationem omniuni cardinalium antiquo- G ipsius prosecutione ora ipsorum aperit, dicendo :
rum, quemlibet ipsorum in domibus quas inhabi- Nos aperixnus libi os, vel vobis, si sint plures, lam in
tant, visitando, non attendendo in visilalione cardi- collalienibus, quaxn consiius, et ixi electione Roxnani
nalium anliquorum.qui fuerint, vel sint anliquiores ponlificis, et in omnibus actis, lam in consislorio,quam
cardinales, sed secundum quod cardinalibus novis extra, qum ad cardinales spectaxit, et quos sunt soliti
magis placebit; et ipsi cardinales antiqui debent no- exercere. Ipsi vero ad proposita non respondent.
vos cardinales tunc, dum visitantur, in camera sua Post hoee in fine consistorii, vel ibidem post aper-
secrele instruere quomodo dominum papam et car- lionem .prsedictam, secundum quod domino papae
dinales antiquos debeant verbo et faclo honorare, ac videbilur, singuli cardinales novi, singulariter unus
eliam revereri; et quem modum, quando loquentur post alium, genu flectit coram domino papa; et tune
in consistorio et alibi, cum domino papa 430 vel dominus papa recipit unum ex annulis prseparatis ad
cardinalibus, in viam consilii, vel in collationes, hec, et immiitit digito cardinalis novi, dicendo lunc
seu alia loquendo, vel in sedendo, debeant observare. haec vel similia verba quae sequuntur.
Poslquam vero cardinales novi cardinales antiquos Ad hoxiorem Dei omnipolentis, sanclorum aposto-
visitaverint in suis domibus, cardinales antiqui de- lorum Petxi et Pauli, et sanctm Priscw, vel allerius
bent cardinales novos singulariter el singuli in eo- D sanclae, vel sancti, ad cujus honorem ,est fundata
rum domibus visitare, et interdura ex specialiiate ecclesia quam cardinali novo committit, commil-
novos cardinales et in domibus propriis im- lixnustibi Ecclesiam sanctw Priscw cum clero et po-
aliquos
mediale, cum sint creati per papam. pulo et capellanis sxiis,si est in presbylerum cardi-
Bominus papa in consislorio secundo quod tenue- nalem assumptus ; et sic in similibus, et interdum
rit vel ad tardius in terlio, consuevit os cardinalibus additur: Secundum formam, qua committi cardinalibus
novis, de consilio cardinalium antiquorum aperire, consuevit, qui eamdemecclesiamin tilulalam pro teni'
et tunc eos hortari quomodo debeant in consislorioi porehabuerunt.
loqui reverenler, et alia bona verba, prout supra di- Si vero esset in diaconum cardiualem assumptus,
ctum est, tunc leroporis eis dicendo. dicitur: Ad Iwnorem,etc, utsupra, commitlimusEc-
Advertendum tamen est quod dum praediclum clesiam sanctw N. cum clero et populo suis, et omitii-
consilium petitur, cardinales novi debent exire con- tur Capellanis.
sistorium, et stare in aliqua camera ibi prope, donec,, Cardinalis vero qui recipit annulum, osculatur
datis praediclis consiliis per cardinales anliquos, manum et pedem domini papsc, et dominus papa
1265 ROMANI ORDINES. — XIV. 1266

ipsura post ad osculum oris recipit, et sic consequen- A repulsis aliis, dorninus papa alloeutione^tcollatione
ter de aliis novis cardinalibus observatur. Quibus aliqualibet, ut est moris, 433 ^act!s ao"instructionem
curia
completis, vadunt praedicti domini cardinales novi ipsius, ut supra de cardinalibus pracsentibus in
sedere in locis suis, nec tunc eliam cardinales novi Romana noviter creatis recitatum est, silentium novo
aliquid praedictis verbis et faclis respondent. cardinali imponit, quousque de consilio aliorum car-
Atiendendum etiam quod dominus papa tunc prae- dinalium os ei duxerit aperiri. Subsequenter dominus
sentibus omnibus cardinalibus ordinat quos tilulos papa cum omnibus cardinalibus, cum fuerit tempus
habere debeant novi cardinales absentes, ut inde recedendi, dat in camera sedendo novo cardinali ca^
solliciludo tollaiUr. pellum rubeum, vel ante prandium, si non essel in
Atlendendum est eliam quod prsemissa, quanlum, statu illi die solemne prandium faciendi. Reliqua
ad apertionem oris, et donationis annuli et tituli, vero debent per dominum papam in aperlione oris
interdum consueverunt (ieri extra consistorium , et datione tituli et annuli dici, fieri et servari isti
quando dominus papa vocat omnes cardinales ad novo cardinali, et per eumdera cardinalera invisi-
cameram suam pro consilio super negoliis babendo ; lalione et aliis praemissis per eum faciendis, prout
et tunc omnes praemissae solemnitates per omnia in cardinalibus novis creatis in curia praesentibus eis
servantur secundum modum anie dictum, prout fa- B per dominum papam, et per eos dici, fieri et servari
clum fuit 432 anno a nativitate Domini a 1539, 16 est superius recitatum.
mensis Januarii, Avinione, per dominum papam Item sciendum est quod si vacaret sedes apostolica
Benedictum XII, in personas dominorum cardinalium lempore quo rediret ad curiam cardinalis antiquus,
Ebredunensis, cui tunc fuit commissus titulus sancti sive noviler crealus, qui fuisset legalus aut nuntius,
Marci; et Albi, cui lunc etiam commissus fuit titulus tunc cardinales alii, etiamsi non essent in conClavi
quatuor Cofonatorum ; et montis Olivi, cui commissus pro electione futuri summi pontificis, non vadunt
fuit tunc eliam litulus sancti Stepbani in Cceliomonte cardinali obviam venienii, pro eo, quia sede vacante
in camera praedicti domini papse Benedicti. personam papae quodammodo reprsesentant.
Sciendum quod quando crealur cardinalis novus Sciendum quod si die qua cardinalis novus tem-
aliquis, qui est extra curiam, et fuit crealus cum pore suae creationis absens intrat curiam, dominus
aliis in curia Romana praesentibus, die qua intrare papa discreliatus non teneat consislorium, in camera
debet curiam, omnes cardinales et camerarius papae, dat capellum rubeum ipsi novo cardinali, praesentibus
cum clericis cameraeet servientibus armorum ejnsdem cardinalibus; et ipsa die os non clauditur,. sed iu
domini papse, exeunt sibi obviam extra villam; el in primo venienli consistorio consuevil.
obvialione cardinalis alii, amotis capellis et birelis, G Regulariter autem cardinali novo absenti capellus
recipiunt ipsum ad osculum.Quo facto, retrocedentcs rubeus per dominum papam non millitur. Inlerdum
vadunt ad consistorium, duobus tanlum diaconibus tamen de gratia speciali mitti ei per dominum papam
cardinalibus junioribus cum ipso cardinali novo consuevit, quando antea missus legatus, vcl nuntius,
remanenlibus, et eum associantibus usque ad aulam, per eum fueral pro pace inter reges, vel regem et
ubi papa tenet consistorium. Et ctim illuc pervenerit, principes, traclanda, aceliamconsummanda, adfinem
et postea dominus papa de camera sua ad consislorium quod ipse cardinalis per ipsos in majorireverentia ha-
venerit, antiqui cardinales praeter duos diaconos beatur,etex hoc ad pacem meliuset facilius inducaiur:
cardinales juniores cum no.vo cardinali extra consi- g, Item notandum quod cardinalis noviter crealus,
storium in fine aulae, ubi tenetur consisloriura, remz- antequam receperit tituluro, si papa solemniter cele-
nentes, faciunt reverentiam more solitodomino papse. bret, vel audiat Vesperas solemnes, venit ad reve-
Qua facta, duo anliquiores diaconi cardinales occur- rentiam papae secundum gradum suum; et postea
rentes novum cardinalem in introitu consistorii reci- recipit et portat paramenta sua, sicut caeteri cardinales
piunt; et praedicli duo diaconi cardinales juniores, gradus sui,sireceperit ordinem ad quem est eleclus ;
qui eum associaverant, eum dimillunt, et accedunt aliter non.
ad reverentiam solilam faciendam ; et ea facla, re- D 434 Notandum quod quando cardinalis qui creatur
deunt ad sedendum in consistorio in locis consuetis. per papam in presbyterum.vel diaconura cardinalem,
Postea eum dicli duo amiquiores diaconi cardinales non est presbyter, vel diaconus, si sitin presbyterum
deducunt ad dominum papam, qui eura ad osculum electus, non portat in Vesperis vel Missa, quas papa
pedis, et postmodum oris, recipit. Deinde iidem duo solemniter facit et dicit prsesenlibus aliis cardinalibus
diaconi cardinales anliquiores eum ducunl ad sedera anliquis, paramenta, quae alii cardinales anliqui por-
debitam, per dominum papam sibi secundum suse lant tunc lemporis, quousque de manibus papaereee-
creationis gradura et ordinem assignalam. perit ordinem presbyleri; et si sit in diaconum ele-
Postquam omnibus cardinaiibus sedentibus, caeteris clus, ita non portat paramenta diaconi, quousque de
* Onufrius hanc creationem revocat ad anniim dinalis tiluli sanctorum quatuor Coronatorum, et
1337, et quidem ad xv kal. Januarii, qua die Ber- Guillelmus Albus, presbyter cardinalis liiuli sancti
trandus de Deucio arcliiepiscopus Ebredunensis, pre- Stepbani in Coalio monte r.enuntiati dicuntur cum
sbyter cardinalistituIisanctiMarci; frater Guillelmus aliis tribus. Sed prseferenda nujus Cceremonialis au-
Ciirti de Divano, abbas montis Olivi, presbyter car- cloritas.
1267 APPENDIX AD S. GREGORH MAGNI LITBRGICA OPERA. 1268
manibus papsereceperitordinem diaconatus; sed stat jA et P. de Roblayo ("presbyteri cardinale» praecederent
ullimus inler cardinales gradus sui indutus cappa de eum, et essent antiquiores in cardinalatu; et tempo-
searleto, re dontini Clementis papae VI, quando dominns Dal-
Minores ordines consueverunt dari prsediclis cardi- bia, qui fuerat episcopus Ruthenensis, fuit faclus
nalibus novis per episcopum cardinalem ex commis- episcopus Portuensis; et dominus cardinalis Bono-
sione papae extra quatuor lempora. Minores vero niensis, qui fuerat consecratus archiepiscopus Lug-
ordines per papam regulariler in quaiuor lempori- dunensis, factus fuit episcopus Porttiensis; et domi-
bus, et interdum extra quatuor lempora et secrelo, nus cardinalis Claromontensis, qui poslea fuit papa
prsesentibus tantum tribus antiquis cardinalibus, et lnnocentius VI, fuit habiliis episcopus Ostiensis, li-
paratis suis paramentis uno episcopo vel presbytero cet dominus cardinalis monlis Olivi prsecederet eos,
et duohus diaconibus. Consueveruntetiam dari per et esset antiquior ipsis in cardinalalu. At lempore
papam simul omnes ordines majores cardinalibus domini Innocentii papae VI, quo dominus Atrabaten-
supradiclis. sis preshyter cardinalis fuit factus episcopus Oslien-
CXVH. Cwremoxiiwsotilw servari ixi creatione presby- sis, et dominus Ispanus etiam presbyter cardinalis,
terortm cardinalimxi, quando eis commiltilur titulus qni tunc eral legalus iu Lombardia , fuit episcopus
episcopalis, rubrica. ,B Sabinensis, quamvis dominus montis
Olivi, qui fuerat
Quando vero lilulus cardinalis episcopi vacat tem- abbas niontis Olivi Benediclifius; et cardinalis Su-
pore quo novi cardinales pcr dominurn papam creau- cellensis creatus dicii domini Clemcntis papae VI,
tur, consuevit interdum dominus papa alicui de anti- qui fuerat electus Sucellensis , et non fuerat conse-
quis presbyleris caruinalibus in curia Romana prae- cratus, prsecederent omnes; et subsequenier creavit
senlibus, de Hlo per modum qui sequitur providere, alios novos cardinales per modum supradiclum.
ct in die Veneris, quando cardinales de novo crean- 436 Die vero Sabbati sequenti dicttts cardinalis
dos nominat, anliquis cardinalibus per ordinem suum antiquus, cui die Veneris praecedenti provisum est
venientibus pro consilio^ad cathedram, juxla catiie- de tilulo cardinalari episcopali, debet esse eslra con-
dram domini papae pro ipsis cardinalibus amiquis sisiorium cum aliis novis cardinalibus die Yeneris
paralam, eos singulariter interrogat, de quo antiquo prsecedenli creatis, quousque ex p.irle doniini papae
presbytero cardinali eis viderelur ecclesia», ui prae- vocetur quod veniat ad eum cum aliis cardinalibus
mittitnr, vacanti fore providendui», neminem tamen de novo creatis; et tunc primitus debet venite cum
de cardinalibus eis nominando; et responso per «rdi- eis, et stare primus pcdes cum novis cardinalibtis,
nem per eos, dum postea omnes cardinales ad con- et omnia alia facere cum eis quae novi cardinales
sistorium ad sedcndum secundum ordinem suum C facere debenl juxtamodum superius reeitatui», hoc
redierint, dominus papa antiquo cardinali presbytero excepto, quod cum omnes solemnitates praemissse
ibidem praesenti vel absenti providet de ecclesia epi- sint complet* , quod per duos diaconos cardinales
scopaii, ut pr«miilitur, vacante, antequam creet antiquiores primus ducitur adsedendum inconsislo-
alios novos car-dinales. rio immediate juxia nltimuni antiquum episcopum
435 PraefertMMirlamen aliqui ratione legationis cardinalera. Sileiitium eliam ei non impotiitur, quod
novissimi presfoyteri cardinales m provisione titull novis cardinalibus esl imponi consuetum ; nec per
episcopalis antiquioribus presbyleris cardinalibus, papain annulus ei postea datur, iiec exhorlatur per
prout faclum fuit lempore domini Joannis papse papam, quomodo debeat se habere m consislorio et
XX11, quo teropore erat legattis dominus Bertran- extra; nec capellus rubeus eiper papam dalur. Visi-
dus de Poeto, qui slando in sua legatione fuii factus tat lamen omnes cardinales.ut denovis eardinalibus
episeopus Ostiensis , licet dominus Sanietmus [Al., superius est jam dictum. Si vero est absens a curia,
Sameliniis] Joannes, qui postea lapsu temporis fuit quando domimis papa ei providet.debel cumredierit
eprscopus Albanensis , et P. de Roblayo, qui fuerat omnes cardinales in eorum' domibus singulariter
cancellarius Francise , presbyteri cardinales praece- visitare.
derenleum. D Scieudum est aulem quod titnlus episcopalis cardi-
Prseferuntor etiam novissimi presbyleri a cardina- nalatusnonconsuevitcommilti aiicuicarditiali,nisi pri-
les in provisione dicti tiiuli episcopalis Tlli qul ante mo fuetit episcopus consecratus, posito ijuod tempore
promotionem ad cardinalatnm fuerint arcliiepiscopi, quo talis titulus episcopalis vacat, sit prior presbyte-
vcl episcotii consecrati, aliis antiquorum eardinalium, roriimcardinaliumprimus,qui nonfuit episcoptts con-
qui non fuerunl episcopi consecrati anie promolio- secratus ante promotionem suam ad cardinalaium.
nem cardinalaius , ut lempore praefati domini Joan- Et ita faclum fuit, quandodominus cardinalis deBo-
nis papa;, quo lempore dominus Petrus de Pratis, lonia fuit factus episcopus Portuensis, qui erat sub-
tunc presbyler cardinalis, qui fuerat archiepiscopus pfior presbyterorum cardinalium , quod fuerat anle
consecratus Aquensis , fuit factus episcopus Praene- cardinalatum archiepiscopus Lugdunensis consecra-
slmensis, licet prsedicti domini Sanlelmus Joannes tus; el dominus cardinalis montis 01ivi«rat prior
a Quando pritnum diaconi quidam dinalem 'Lemovicensem diaconum promovit ad epi-
cardinales,
exclusis presbyteiis, praelad sint ad titiilos episro- scopattun Praenesliiiensem ; ex Pio II, quj Joannera
pales, vide Atigustinum Patricium, tit. 8, cap. 17, Carvasrd sancti Aiigeli ad episcopatum Poriuen-
ubi qusedam exeinpla referi ex Gregorio XI, qui car- sem, etc
1269 ROMANIORDINES. — XIV. 1270
presbyterorum cardinalium; sed ipse dominus mon- Aquas intitulantur per diclum 438 dominumno-
tis Olivi non fuerat episcopus consecratus anle pro- strum papam eis factam , idem dominus noster con-
molionem suam ad cardinalatum , ideo non fuit sibi suevil dispensare ad pariero, ut dicli cardinales pos-
comiiiissus litulus episcopatus praedictus. sint obtinere omnia beneficia, quaeante dictam crea-
Notandum lamen est quod tempore prsedicli domi- tionem oblinebant, cum ecclesiis eisdem commissis.
ni Joannis papse, dominus Santelmus Joannes pres- Sciendum etiam, quod quando dominus nosler
byler cardinalis, licet non fuisset electus neque con- papa providit alieui presbylero cardinali de aliquo
secratus in episcopum vel archiepiscopum, fuit episcopalu cardinalari, tunc dominus nosler non di-
factus episcopus Albanensis. cit commiltimus, sed providemus de tali episcopalu,
Tempore vero Benedicli XII et domini Ciemenlis etc. Et hujusmodi provisione facla , dictus dominus
VI, post receptionem ad oscuiumoris, dominus papa noster papa non in publico, sed ad partem dispen-
consuevit dare annulos nobiles episcopis noviter sat cum ipso episcopo cardinali, ut beneficia , quae
creatis, quando sunt in curia 437 prsesentes; ab- obtinebat anle dictam provisionem, una-eumdicto
sentibus auiem etiam, cum ad ipsam curiam redie- episcopatu possit obtinere.
rint, dare non est consuelum. Ita fuit observalum Notandum cst eliam quod dicli cardinales, qui
per dominum Clementem papam VI, quando domi- B millunlur nuntii vel legati, die qua debent arripere
nus Petragoricensis cardinalis fuit creatus episcopus iter legalionis suse, ambo simui vadunt cum famu-
Albanensis, et dominus cardinalis Riiihenensis factus lis-suis, tamen primoad ecclesiam majorem civiialis
episcopus Portuensis; quibus dati fuerunt annuli per vel villae, ubi curiaest; demum debenl arripereet
dominura papam praedictum, uldictum est, quia erant continuare iler suse iegationis. Omnes vero alii car-
in curia praesentes. Domino cardinali Ebredunensi dinales, qui habent remanere in curia, habent prse-
vero , qui erat absens a curia, quando fuit creatus cedere legatos, etexspectare quasi per mediam leu-
episcopus Sabinensis, in regressu suo per papam cam extra civitatem , et ibi recipiunt licentiam ab
annulus non fuit ei dalus. Domino cardinali Albo, ipsis. Qua licentia ab omnibus recepta, continuant
cum factus fuit episcopus Tusculanensis, dalus fuit ad usque prosecutionem iler suum.
annulus, quia erat tunc in curia prsesens per dictum Sciendum est eliam quod cardinales nuntii vel le-
Clementem papam praediclum, modo et tempore gati in excessu eorum de curia et regressu habent
prsedictis; et idem fecit domino cardinali de Bolo- visitare omnes cardinales in curia remanenles; ipsi
nia, quando ei providit de episcopatu Portuensi. vero in dictis recessu et regressu non visilantur, nisi
Interdum tanien dominus papa consuevit antiquo hoc fieret ex affectione speciali, licet secundum usum
presbytero cardinali in curia Roinana praesemi sine (C modernorum, quasi per omnes visitenlur.
quatuor temporibus, et sine creatione novorum car- Item sciendum est quod cardinalis legatus vel
dinalium de episcopali titulo per inodum supra ple- nunlius non consuevit redire ad curiam Romanam,
ne recitalum providere; et illa die omnes cardina- nisipraehabitasuper hoclicentiaspeclalidomini papae.
les consueverunt cum papa prandium facere; et CXVIII. De crealione cardinalium legatorum, vel
cardinalis ille in crastinum babet omnes cardinales nuntioruxn.
singulariier in eorum domibus , ut supra prsemissum Sciendum est quod quando dominus papa vult or-
est, visiiare. dinare de cardinali, vel de cardinalibtts, legaio, vel
Si vero cardinalis ille sit absens a curia Romana, legalis, nuntio, vei nuntiis, mittendo, vel mitlendis
omitiuntur solemnitales prsedictse,hoc exceplo, quod ad aliquas partes , seu regiones , dominus papa pri-
auiieularia consilia per dominum papam cardinali- mo petit publice in consisiorio a cardinalibus utnim
bus in curia Romana praesenlibus per modum prae- sit expediens mittere, vel non, dicendo aliqua 439
dictum petunlur. Quibus pereos datis, et poslea ad propter quoe mitlendum videatur; et si expediens
consislorium reversis, dominus papa facit tunc pro- videalur mitlere, ordinat etiam publice in consisto-
visionem praedictam cardinali absenti per modum rio utrum sint mittendi unus, dti3 vel plures; et or-
antedictum. J dinato de mitlendo, fiunt auricularia consilia de per-
Et notandum quod licet regulariter oirmes dicti sonis mittendis, ut in cardinalibus creandis est fieri
cardinales veniant ad reverentiam domini papse, consueium, et dominus papa petit tunc auriculariter
quando idem dominus papa venit ad consistoriuni, a quolibet, dequo, velquibus, videlur bonum ordi"
lamen si ipse dominus papa, sive in loco suo, sive nare millendis.
in camera sua , seu alibi cum mantello et bireto, Et consiliis complelis, postmodum per papom in-
vel cum cappa , non portando paramenta solita, ut terduni sumpla aliqua auctoritate, sed ipsam parum
fit aliquando propter frigus, vel ex causa alia, le- prosequendo, regulariter tamen sine assumptione
neat consistorium; lunc quando non porlal para- auctorilatis, ibidem vel incrastinnm, secundum quod ;
menta soliia, non veniunt domini cardinales ad reve- papse placuerit, dicitur per diclura papam : Omnes
rentiam consuetam. • vel major pars fratrum xiostrorum concordanl, vel
Sciendum est quod quando dominus noster papa concordat in uxiaxnpersoxiaxn,Vcl duas personas, vel i
creat eardinales, sive diaconos, sive presbyteros, plures, si duae vel plures sinl mitlendse ; et nos de
post creationem et comntissibnem ecclesiarum, ad coxisilioipsorum (ratruxn neslrorum ordinamus quod
1271 APPENDIX AD S. GREGORH MAGNI LITURGICA OPERA. 1272
vos talis, vel lalet, si sint duo vel plures, vadatis ad A /. ctareipsum , ab eo facto primitus osculo, depositis
tales partes, et paretis vos ad eundum, etc Inlerdum capellis et bireto per eosdem. Si vero sint duo, vel
vero papaconsuevit addere post verbum Ordixxamus, plures legati, vel nuntii, debent ipsi convenire bene
Et injungimus. Quo dicto per papam, cardinalis mit- mane in ecclesia majori civitatis , vel loci, ubi resi-
tendus ibidem consuevit sumere aliquam auclorita- dent papa et cardinales, et idera recipere simtu viam
tem , et aliqualiler se excusare , quod ipse non est suam, et venire ad cardinales extra villam, ut supra
sufficiens ad id quod dominus papa eum ordinavit dictum est, exspectantes pro commeatu recipiendo.
millendum ; sed ejus excusatione non admissa per Cumautem hujusmodi legali, vel nuntii redeunl de le-
papam, cardinalis ipse venil ad osculum pedis et oris galione sua, et volunt intrarecuriam, omnes cardina-
papae, cardinali antiquiori diacono primilus pedes les de curia debent exire eis obviam extra villam, et
papae discooperiendo. Quibus factis , papa snrgit, et eosdera legatos, velnuntios exspectare in convenienli
vadit ad cameram. Aliaesolemnilates non fiunt, nec campo, ut superius in recessu est dictum; et deinde
dicuntur, nisi quod si cardinalis aliquis est absens omnes cardinales cum dictis legatis vel nuntiis de-
propter infirmilatem , mittuntur duo cardinales ad bent ascendere palatiura, ubi recipiuntur praedicti
eumdem pro consilio ejus habendo , juxta modum legati, vel nunlii in consislorio per dictum papam
servatum in crealionibus novorum cardinalium. Illa n] ad osculuin pedis et oris; et si non sit unus legatus,
vero die qua sic ordinantur legatus, vel legati, nun- vel nunlius, 441 i"e associalur a loco ubi fuit per
tius, vel nuntii cardinales, mittendus, vel mittendi, cardinales receplus extra villam usque ad palatium
non consueverunt omnes cardinales cum papa com- papaeper duos juniores diaconos cardinales.
medere; sed tantum ille, vel illi, quis , vel qui, le- Si vero sint duo legali vel nuntii, ipsorum legato-
gatus, vel legati, nuntius, vel nuntii ordinatur, rum vel nuntiorum prior in ordine cardinalatus as-
vel ordinantnr. sociatur a loco prsedictoper duos juniores diaconos,
Attendendum est eliam quod si forle sinl duo le- et legatorum vel nuntiorum alter associatur modo
gati, vel nuntii creali, et unus illorum processu praedicto per alios duos penultimos juniores diaconos
temporis forsilan se excuset, vel papa eum excuset, cardinales, secundum sua» prioritatis ordinem ince-
ulrum illi qui remanet, sit alius legatus , vel nuntius dendo. Quibtts legalis vel nuntiis receptis per papam
adjungendus, vel non adjungendus, et de persona ad osculum pedis et oris, vaduntipsi legali vel nunlii
adjungenda super hoc sit auriculare consilium, sicut ad sedendum in sede sua secundum ordinem suum ;
prius; et hoc propterillum primo creatum , se non ipsi vero diaconi cardinales , qui eosdem legalos vel
excusantem, qui remanet nuntius, vel legatus, qui nuniio.s associaverint, post eos veniunt ad reveren-
in 440 lloc tanlura cardinalium vota scire non de- tiam papae, proutest fieri consuetum ; et demum va-
p
bet. El ita fuit observatum tempore domini Clementis dunt ad sedendum in Ioco suo.
papaeVI, ponlificalus sui anno 4,quando dictus do- Quibus residenlibus, papa reeipit aliquod lliema',
minus papa excusavit dominum cardinalem de Bo- cl facit quamdam collationem ad commendationem
lonia, qui fuerat eleclus legatus una cum domino et laudem ipsorum legatorum vel nuntiorum , pt out
cardinali Ebredunensi per eumdem ad partes Ilaliae videtur papae; in qua collalione ipsi legati vel nuntii
et regni Siciliae. sedent in locis suis , capitibus omnino discoopertig,
Notandum est eliam quod dominus papa debet etiam absque biretis; et sic est quandiu laus et
ordinare et facere, ut supra dicium est, bujusmodi commendatio illius collationis ipsis dirigunlur per
legalos, vel nunlios in consistorio. Interdum tamen papam; et ipsa collalione finita, remanenl illa die
cousuevit ipsos ordinare ct facere in camera sua , omnes cardinales ad comedendum cum papa. Dicta
vocatis omnibus cardinalibus ; et si forte papa in namque collatio, quae fit per papam in advenlu nun-
dicta ordinatione non portat pluviale et milram; ta- tlrjrnm, vellegatorum, fuit introducla per dominum
men in pronuntiatione ipsorum legatorum, vel nun- Beoedictum papam XII, et observata per dominuin
tiorum ipse debet portare pluviale aurifrigiatum, et; Clementem VI. Tamen lemporibus domini Clemen-
mitram consislorialem nuncupaiam. Si tempus sit; r. tis V et domini Joannis XXII non observabatur.
nimis frigidum, papain eadem pronuntiationepotest In primo vero consislorio secuto dicli nuntii vet
recipere pluviale de samito fulrato de pellibus, el legati referunt, seu relationem faciunt de gcstis per
caputium de eodem. Quo pluviali recepto, ante di- eos in legalionibus suis; et hoc per modum colla-
ctam legatorum vel nuntiorum pronuntiationem om- tionis, recipiendo thenia aliquale. Et istud servalur,
nes cardinales debent venire ad reverentiam papse, etiamsi sint duo legati vel nunlii, sive plures, pro
prout est consuctum. quibus facil suam relalionem per roodum collationis,
Item notandum quod cardinalis vel nuntius , antes Si autem ipsi legati vel nuntii non erunt parati re-
recessum suum de curia , debet omnes et singulosi ferre in proximo consistorio post eorum adventum,
cardinales in eorum domibus visitare ; et illud idemt consuevit eis designari per papara certa dies ad re-
debet facere in regressu. Ipse vero legalus, vel nunlius,, ferendum.
non consuevit ab eis visiiari, nisi per aliquos sibii Est etiam notandum , quod cardinalis legatus va-
speciales; sed in die recessus ipsius omnes cardina- dens ad legationem suam, cum exit territorium civi-
les detont exlra villam in convenienti campo exspe- lalis vel loci, in quo papa cum cardinalibus residet^
 1275 ROMANl ORDINES. - XV. 1274
staiim deponit cappam communem, et recipit cap- A legati, vel nuntii, consuetum est ad parandum se et
j pam rubeam de scarleto et biretum rubeum, quibus iler arripiendum unius mensis terminus communiter
I in tola legatione sua utitur; et cum intrat territorium assignari, licel propter periculum grande, quod im-
supradictum, slatim dimitlit signare, et deponitcap- minebat et timebatur fortius in regno Majorica-
pam rubeam et 442 biretum rubeum, et assumit rum, quod rex Aragonum cum armis iritraverat, et
cappam communem, et birelum lale, sicut alii car- civitatem Majoricamjam receperat, et ad IocumPer-
dinales poriant, el deinde intrat curiam per modum pignani accedens capere nitebatur eumdem, dominus
supra proxime descriptum. B. cardinalis Ruthenensis, ad ipsa regna ordinalus
Ista vero quoad assumpliouem, necnon depositio- legatus, die duodecima post diem suae publicatae le-
nem cappaorubei coloris et bireli et crucis signatio- gationis iter suum arripuit versus illa.
nem , non habent locum quoad nuntios, sed tantum Item notandum quod cardinales legati vel nuntii in
quoad legatos. regressu delegalionesuaconsueverunt cardinalibus in
Atlende tamen quod crux non portatur ante lega- curia remaneniibus aliqua, prout placet, darejocalia.
tum, nec anle nunlium. Item notandum quod quando domini cardinales
Sciendum esl autem quod cardinalis Iegatus, post- sunt coram domino papa, et habent ibidem loqui vel
quam recesserit de curia , quousque redieril de le- B respondere de aliqua materia, primo loquitur primus
gatione sua ad curiam, nihil recipit de censibus ec- episcopus cardinalis, et subsequenler alii episcopi
clesise, nec de serviliis praelatorum per dominum cardinales; et post eos presbyteri cardinales; et de-
papam medio tempore factorum, nec de aliis camerae mum junior diaconus cardinalis, et per ordinem om-
domini papae medio tempore debiiis, in quibus car- nes diaconi cardinales usque ad antiquiorem diaco-
dinales praesenles partem dimidiam habere et perci- num cardinalem, qui loquilur seu respondet ullimus
pere consueverunt, exceplis annul. card. medio Cum aulem vacat sedes apostolica, et domini cardi-
tempore decedentium, in quibus annul. card. legati nales simul congregantur, 443 et loquuntur, tunc
absentes a curia tantum recipiunt, ac si essent prae- non servatur iste modus, quod anliquior diaconus
se.ites. Nuntius vero missus tantum recipit in absen- cardinalis loquitur immediate post ultiraum presby-
tia de praedictis, quantum reciperel, si in curia esset tcrum cardinalem , et demum singuli diaconi cardi-
praescns. nales usque ad juniorera diaconum cardinalem, qui
Notandum etiam quod cardinalibus, qui debent ire tunc sedejacante loquilur ultimus omnium, a
a Qusedam bic alieno charactere addila erant de verbo ex Caeremoniali
sequenti Petri Amelii, quse
omittenda visa sunt.

ADMONITIO IN LIBRUM SEQUENTEM.

1. Elsi in veteri Codice, quem nobis utendura pro sua benevolentia concessit eminentissimus cardinalis
Casanata, nullum auctoris nomen sequenti libro sit praefixum, ex variis tamen ejusdem libri loeis constat
eum esse Pelrum Amelii, Gallum Electensem, ex eremita Augustiniano Urbani V sacristam, dein Gregorii XI
posniientiarium ac bibliotliecarium; postea Senogalliensem episcopum, archiepiscopuin Tarenlinum, tum pa-
triarcham Gradensem et Alexandrinum, atque ecclesiaeAquensis administratorem. Is nimirum se ipseprodit
jn sequentis libri cap. 79 : lta vidi ego frater Pelrus Amelii, Senegalliensis episcopus, observari. Item in cap.
141 Augustinum Patrem nostrum vocal; idemque in cap. 90 testatur , se sacristam et episcopumSenogallien-
sem, agnos Dei (ut vocant) confecisse anno 1378. Ad haec in cap. 158 ait se Gradensetn patriarcham una cum
palriarcha CP. processus generales in criminosos feria quinla in Coena Domini pronuntiasse anno eum 1393. De-
nique in vivis erat ad annura 1398, instanle obilu Bonifacii IX, ex cap. 165. Falluntur itaque qui Sedit anno
1568 obiisse ferunt, cum posl annos decem agnos Dei confecerit sacrista et episcopus Senogalliensis. ut
patriarcha inter cardinales episcopos anno 1591, ex cap. 153. Iter Gregorii XI Avenione Romam versibus
ceC-inii:cujus operis meminil in sequenti cap. 142. Quwre ixi itinerario meode domino papa Gregorio XI. Hoo
Ilinf.rarinm exslat apud Massonum et Ciaconium de summis pontilicibus, in Gregorio XI. Ex his manifestum
est non alium a Petro Amelii sequentis libelli esse scriptorcro, de quo Augustinus Patricius in lib. n, cap. 60.
2. Quaedamtamen additiones ab aliis auctoribus hinc inde respersse sunt, nimirum in cap. 61, ubi quaedam \
observanlur de tempore Eugenii IV, tum iti cap. 65, ubi exsequiae cardinalis Novariensis, qui anno 1434 \
obiil, referuntur. Harum additionum auctorem esse Petrum episcopum Oloycensera conjicere licet ex ;
cap. 85. Et ita vidi servari ego Petrus episcopusOloycensis lempore domini BonifaciiIX, Inxiocenlii VI, Gre- ?.
gorii XI, Joannis XXIII, et Marlini V. j?

ORDO ROMANUS XV-

VEL
LIBER DE G^REMONIIS S. R. E.
Auclore PETKO AMELIO,ep. Senegalliensi.
448 !•DeDomixiicaprima AdventusDoxnixxi,rubrica. vil celebrare magnara Missam, nisi aliquis cardinalis
In prima Dominica Adventus Domini sermo et vel prselatus faceret sermonem, quia tunc talis debet
Missa mandanlur. Hac die camerarius papae consue- celebrare (otum officium. In hac Missa summus pon*
1275 APPENDIX AD S. GREGORH MAGNI LITURGICA OPERA. 1276
lifex indutus alba, stola, et pluviali rubeo simplici A veniunt omnes cardinales ordine suo ad reverentiani
et sine perlis, et cum milra alba, venit ad Missam; papse more solilo. Primo prior episcoporum cardina-
el sic in Dominicis Advenlus et Quadragesimse; ct lium; post enm patriarcha, si est ibi; secundo loco
antequam exeal cameram, occurruot ei ad osculum subprior episcoporum cardinalium; et post eum
manus cum aurifrisio pluvialis supra manum dexte- alius pairiarcha, si est ibi; el sic deinceps secun-
ram duo diaconi minores cardinaies, qui ibidem dum ordinem stium.
sint; vcl presbyteri, si non sint diaconi; et cum an- VI. Ordo Axiliphonarumannuntiandarum.
tecedunt usque ad capellam. In ista Missa descendit Quo facto, papa surgit; stando ibidem, et depo-
de caihedra stia, et vadit ad aliam anle altare, dum sita mitra per illum qui stat a dextris, versa facie ad
dicilur Hanc igitur, et ad a Lwlatus sum tantummodo. altare, signando se incipit Deus, in adjutoriuxn meuxn
II. De Dominica secunda. intende,el diclo GloriaPatri, subdiacouus papscsiando
In secunda Dominica Adventus sermo et Missa capite inclinalo submissa voce incipit Rex pacificus,
mandantur, ut alia supra. Item sciendum quod curia et postea flectit genua ante eum, et iteriim papa
Roinana in Dominicis Adventus, necnon in Quadra- reincipit Antiphonam; qua dicla, sedel. Slatim cho-
gesima, quaniumcunqtte sit festum duplex, el in rus reincipit; et ponilursibi raitra per unuin diaco-
ipsis cadai, nunquam consuevit de festo illa die fa- B num cardinalem, qui sibi aslal a dextris, et per alium,
cere, sed transfertur in sequentem feriam ; nec com- relro caudas apiantes. Secundam Anliphonam incipit
memoralionem, quoniam istae Dominicse habent diaconus quistata dextris; tertiam incipil episcoims
liistorias proprias. cardinalis, qtti servit in ofiicio presbyteri; quartam
III et IV. De terlia Dominka el quarla. incipil prior presbyterorum cardinalium; quintam
In terlia Dominica Adventus et Missa et sermo diaconus cardinalis qui stat a sinislris; et iste ordo
mandanlur. Si catnerarius non dicit Missam in priina observatur quandocunque sunt Vesperae papales.
Dominica, islam debet celebrare, nisi cardinalis aut 450 Nota quod subdiaconus cum uno acolytlio-
aliquis prselatus faceret sermonem, i|uoniam lunc rtim denuntiat Antiphonam papae et cardinalibus.
talis faciet officium lotum. In hac die praelatus ulitur Capilulum dicit subdiaconus; Hymnum incipit ali-
mitra cum perlis et paramenlis preliosis vinlaceis. quis de senioribus auditoribus vel acolythis; et sta-
Portat dominus pa,paeliam pluviale de 449 sindone lim papa eumdem Hymnum reincipit. Deponiiur sem-
seu samito cum.aurifri.giis de perlis, el mitra aurifri- per sibi milra quando canlat. Subdiaconus vero in-
giata cum perlis ulilur; in prima Oratione dicitur cipit Anliphonam de Magniftcat; et statiin papa eam
Pax vobis, et non Dominusvobiscum. reincipil. Postquam cantores incipiuut Magnificat,
In quarta DominicaAdventus sermo et Missaman- C PaPa descendit de sede, el vadit tburificandum al-
dantur. Omnia et singula ut supra in prima. tare. Hoc facto, reverlitur ad sedem, et tliurifieatur
V. De vigilia Nativilatis Doxxiini. per episcopum cardinalem in dicta sede; et postea
ln vigilia Natlvilatis Domini non est sermo nec> ipse episcopus, dicii duo diaconi a dextris et a si-
Wissa. Vesperse b niandanlur. Potus fit in aula post[ nistris, et postea subscquenter omnes cardinales
Vesperas. induti pluvialibus per unum acolythorum; et postea
'In primis VespeTissacrista papse bona hora facitl dicit Orationem.
parare pluviale album pretiosum cum imaginibus etl Nota quod Matutinae non mandantur, sed omnes
perlis, aquilam et mitrara preiiosam cum magnis5 lres Missse,neque est sermo.
sapphiris, vel aliam juxta voluntatem papae : quibus5 VII. De Malutinis.
indutus pontifex ad Vesperas venit; et duo diaconi,, In Malutinis vero papa venit indutus cappa lanea.
jintequam exeat cameram, faciant sibi reverentiami Modernis lemporibus est de veluto cremosino, fode-
osculando manum cooperto aurifrisio pluvialis papae.. irata de ermelinis. Hoc adinvenit BonifaciusIX. Cappa
E'l isto modo semper observator quandociinque papai lanea de scarleto rubeo, clausa usque ad mediuni
indulus exit cameram. Et facta reverentia 'flexis ge-- pectoris, cum bireta connodala subtus barbam pro-
iribus anle aliare, supra cathedra miira deposita perJ rDpter frigus; et sine mitra sedet in dictis Maluiinis,
aiitiquioreni diaconum primo; sed duo minores dia-- -quas ipse incipil more solilo. Nec stant ante ipsum,
cohi in cappis laneis retnaneni com papa; et aliiii nec ad latera cardinales diaconi, sed sedent in seam-
omnes cardinales cappis depositis sacra recipiuntit nis suis juxla ordinem suum.
paratnenta, scilicel amictum, latuni superpliceum ctit VIII. De lectionibuslegendis.
pluviale ; el sic reverluntur duo antiquiorescardina- -Duas primas lectipnes legunt acolythi vel clerici
les. Et surgens ab Oratione, duo diaconi cardinalesis capelloe; lerliam legit junior thesaurariae clericus;
anliquiores a dextris,et alii a sinislris recipiunt oram
n quartam minor presbyter cardinalis; quintain nobi-
pluvialis, et aiia manu .firabriam retvo; et sic ducuntit iior in genere, qui lunc sil in curia; sexiam prior
eum ad calhedram solenmem longe ab altari para- \- subdiaconorum; septimam junior diaconus cardina-
tam ; et ipso sedente, auliquior slel a dextris ipsius,
5, lis, qni slat a sinistris papa>;octavam prior diaco-
junior a sinislris, capitibits discoopertis. ;El tunc ic norum cardinaliuni, qtii slant a dextris papae; no-
a Psalmtis Lwlatus sum dicebalur anle communio- )- b Id esl significantur cardinalibus, etc.
neni, inferius, in cap. 'sio.
 1277 ROMANI ORDINES. — XV. 1278
nam papa, in qua dicit solummodo Jube, domine, fi^Deus, in adjutorium meum intende, et revertitur ad
benedicere, et cantores respondent Amen. revestiarium, ubi debet semper indui. Si papa velit
Nota quod cardinales qui legunt lectiones ista celebrare secundam Missamsine intervallo, non exuit
nocte, post leclionem non veniunt ad osculandum se, sed dicta per eum Oralione, et data Benedictione,
pedem papae; sed alii dicentes lectiones vadunt ad vadat ad altare. Si auiem per alium celebratur, et
oseulandum pedem papae, sed non cardinales; et immediale , non cappam, sed pluviale deponil, cum
quando dicunt lecliones, omnes habent superplicia, aurifrisiatam mitram recipit. Si esl infra capellam,
praeterquam cardinales, qui stant cum cappis^ dicen- et ibi exspollat se sacris vestibus legendo Laudes
tes lectiones; et Iectione lecta per papam, subdiaco- ctim capellanis suis; et ibidera lanlummodo dicit
nus incipit ante papam, Te Deum laudamus, et papa Collectam, et dat iierum Benediclionem, cantaio per
iterum resumit TeDeum; et caniores perficiunt lo- canlores Bentdicamas Domixw.Quod si non sit reve-
tiim. Dum cantatur Te Deurit, sacrisU facit parari sliarium, isla fiunt in calhedra sua. Kesumit cappam
paramenta super altare albi coloris, primo casulam, clausara quara prius deposuerat, et revertilur ad ca-
secundo dalmaticam; super parte sinistra tunicellam ; meram, si sibi placet, usque sit tempus incipiendi
super parle dextra slolam pectoralem, chirolhecas, Missamde aurora.
annulos, pailium, tres acus sive spinolas, sandalia B Nota quod in hac Missa nec in secunda non dici-
super eadem parle; manipiflum infra librum Evan- tur Lwlatus suxn. Itera in praesenli Missa solus ponli-
geliorum; in sinistra parte mitram, in medio altaris fex communicat, et super altare; et sine calamo bibit
filbam simplicem, et ab una parte cinctorium ctim sanguinem, et nihil a aliud, quia habet celebrare illam
succinctorio versus milram, et fanum a parte dexlra ; de lerliis; sed cum digilis bene tergat calicem, et
et sic idem sacrista suecessive et ordwiate cura ho- cura aqua infra 452 lavet digitos, prout moris est
nesiate 451 tradit etdisiribuit capefflanis, commen- in parvis Missis.
salibus, auditoribus, et aeolythis;jux>laordinem suum Nolandum etiam quod imperator vel rex, si sit in
suauno pontifici deferendis.
curia hac nocte de sero, clericus capellae portat sibi
Completo vero Te D-eum, portanturduo candelalira
librum legendarum, in quo debet legere quintam
cum facnlis per acolythos swrtepapam, et Missale per
lectionem; et eum honesle instruit de caeremqniis
aliquem episeopum de sibi astaniibius; et ponit super observandis in petendo Benedictionem, in cingendo
caput primi presbyierorum qui sibi servire debet ia ensera cum vagiua, exlrahendo, et ipsum vibrando,
hacMSssa, et papa dicit Colleciam. Qua finita, non
datur fienediclio, sed acolyito cantawt Bmedicamus pileo et aliis. ltem notandum, paretur >per camera-
Domiiw. Et inierim papa stando duo diaconi eardi- r. rium et clerjcos ensis.cum vagina, ^orrigia, et pileo
nales deponunt sibi itta vestimenta >praeciseusque ad secundum nobilitatem principis. Jlem <dum caniaiur
caraisiam seti albam Romanam, etinduuntipsum sa- quartum Responsorium, si sit imperator vel rex, ca-
cris vestibus, prout scripta sunt et notata superius, merarius, sacrista et clerjei capellaj .parant unum
ordine contrario, quia primo tradilur ei alba per pulchrum pluviale album, et ante pulpitum sibi de-
ad medium
illum qui liabet legere Evangelium, qui etiam debet ponunt capiitium, et ipsuro induunt b
ad ma-
esse in habitu diaconi a parte dexira papse; et per cblamydis illud pluviale, ita quod fissura sit
et ipsemet
subdiacontim ex parte sinistra. Ambo simul induunt num ejus dex^eram; et.cingunt .eiensem,
extrabil et facit vibrare ; et ponunt sibi super caput
papam. Secundo cioclorium cum succinctorio; et
caveat quod illud pendeat ad latus sinistrum. Teriio pileum, et ipse inclinat caput ad p-ipam, et petit Be-
jicclictionem, el legit Jectionem sibi praedictis astan-
crucem pectoralem, quarto fanum, et sic deinceps.
Jibus, Qua lecta, ,duc.untseumsic indtHum cum pileo
IX. De prixxiaMissa Nativitaiis Domini.
In hac Missa veniunt papseobviam, eo desceudenle super caput, .ense exiracio ad manuin, ad osculum
pedispapae; et quilibel levejrtilur ad locum suum. .
de cathedra, tres juniores presbyteri cardinales, in-
duii rochetlOi amictu, superplicio, et planela seu ca- Notandum etiam quod si papa -sit Romae, hanc
sula; et eodem modo in omnibus missis solemnibus ]D Missam debet celebrare ad prsesepe Domini, et de
cum clericis
papalibus, proutnotalur inordine ipsorum, et in fine sero ibidem cantare Vesperas, et potum
continetur libri. Post tburificalionera altaris, papa et nobilibus Urbis facere in aula.
slante vel sedenle in sede sua; omnes cardinales fa- Ilem quidquid offerlur sive ad manus papae vel
ciunt reveremiam papce, et non in Matutinis. Dicta pedes, vel super altare, capellanorum commensalium
Missa, et data Benedietione papali, et denuntiata est, excepto paiie et vino, quod acolythorum est, et
indulgenlia, per cardinaiem qui ei servit in ofticio quidquid venit per lotam Missam super altare. Et
capellani, de vn annis et septem quadragenis, papa isie uiodus debet semper observari in omnibus Missis
revertitur ad magnam cathedram; et mitra deposita -papalibus, prout eontinetur in libro ° Politico, se-
per cardinalem qui sibi astat a dextris, incipit laudes cundum quod dicit lacobus Gaieiani; et presbyteri
a Hitc speclal rubrica Sacramentarii Grcgoriani .in Musei Ilalici lomo I, pag. 203.
in vigilia apostoiorum Petri et Panli, scilicet quod c ld est in tibro Cehcii camerarii superius edilo,
spostoiiciH, quandn celebral duas Missas una die, xion qui in hoc Cieremoiiiali passiin Politicus, rectius
luvat fls xtisiposl officmtn. Polyptychus,aljquando Camerwus appellatur.
b Id non passus est Fredericus lerlius imperalor,
1-279 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNl LITURGICA OPERA. 1280
cum capellanis recipiunl XII denarios 8 papa, qui A i
A osculandum pedem papse, ducli per clericum caere-
vocalurpresbylerium,dequibusmedielasest sacrislae rooniarum. Sic etiam legitur Evangeliura Grsecum et
juxla ordinem Urbani. Latinum. Diaconus vero cardinalis diclo Evangelio
In hae Missa nec in sequenti cardinales non con- reveriitur ad allare, nec exspectat diaconum Grac-
sueverunt venire ad reverentiam papse, quoniam bis cum , licet iverunl simul, sed Graecussequens illum.
iu die non tenenlur (sed quod observalum sit alibi Ad Evangelium Latinum portantur septem candela-
invenies) nisi tantummodo illi tres juniorcs pres- bra, ct immediate dicitur Evangelium Grsecum cum
byleri, illi nunquam fallunt. Contrarium ordinavit duobus candelabris accensis, et alia quinque portan-
dominus Urhanus sextus. Sed in secunda Missade tur in altari. In hac die papa in Missa consuevit fa-
aurora non veniunt, sed in prima et lertia. Bene. cere aliquas novitates. Quaere in additionibus.
X. De secundaMissa. Nola quod si papa stet in laudibus sacris vestibus
Missade aurora mandatur, quam Romanus pon- induius, cardinalis qui sibi servit debet incensare
lifex, si sit in Urbe, consuevit celebrare. Et egrediens altare.
de sancta Maria Majori summo mane indutus missa- XI. De lertia Missa.
libus vesiimentis, vadit ad sanctam Anastasiam, et In hac Missa communicant omnes diaconi cardi-
ibi celebral. In hac Missa dicilur Credo in unum B nales, prolonolarii, commensales, et auditores, et
Deum, et Gloria in excelsis. Non dicitur Lwtatus omnes in Chrislo vere famulantes, qui in dignitate
sum; et oblationes ul in alia Missa de media nocte. episcopali non sunt constituti, quoniam tales per se
Eliam papa solus communicat super altare ut in celebrare populo lenenlur.
prima, etc. 454 N'ota quod in isla communione et in die
Quafmita.sie revertilurindutus ad sanctam Mariam1 Paschae parantur tres calices magni: unus pro con-
Majorem ; et 453 deposilis paramenlis quiescit mo- secratione, alius cum quo papa vinum bibit, alius
dicum in camera sua, et hora competenle intrat sa- pro communicantibus post sumplionem Eucharistiae.
crarium seu vesiiarium cum episcopis, presbyteris,, Vinum sumunt de manu alicujus acolylhorum , obla-
diaconis cardinalibus, eapellanis, subdiaconis et re- liones vero dividanlur ut in prima.
liquis ordinibus; et cantanl Terliam. Qua dicta,, XII. De secundis Vesperis.
induunt eum solemniler sacris vestibus albis, et qui- • In secundis Vesperis papa venit cum pluviali rubeo
libet in orditie suo; et sic processionaliter proceduutt de samito et mitra aurifrisata. Subdiaconus dicit
ad altare ctim cruce et seplem faculis; et curia de- capitulum, cantores Hymnum, papa Orationes.
bel dare presbylerium, etc. Complela Missa, si sit in Urbe, recipit regnum de
Quod si papa non sit in Urbe, cardinalis qui habett C ( manu marescalchi majoris, et gestat illud usque ad
titulum sanctse Anastasiaeconsuevit hanc Missam ce- gradus- palatii. Tunc judices et advocaii veniunt ei
lebrare, et in ejus absenlia, si papa non celebret, , obviam sub gradibus in porlicu, ct faciunt iierum
prior presbyterorum cardinalium. laudes, prout in libro Politico scriplum est; et ibi
Notandum quod si papavellet has duas Missas ce- dominus papa descendit, et deposito regno accipit
lebrare, si vellet, posset ambas dicere, absque quodi mitram. Quae hic continentur non servantur moder-
deponeret vestes sacras ; sed propter honestatem ctt nis temporibus. Deiniie judices ducunt eum usque ad
noclurnam fatigationem rationabile est quod fiat ali- locum in quo datur presbyterium. Tunc deposita
qualis interpolatio secundura temporis congruentiam,, planeta, et apposito manto super scapulas, sedens
et prout expedil propier brevitatem temporis et die-- in cathedra, manibus propriis dat presbyterium ca-
rum, quod etiam notandum est. Quo dicto Te Deuxn »» pellanis, commensalibus, et aliis, prout in corona-
laudaxxius,duo ceroferarii accedunt ante papam cum u tione. Dato presbyterio, sic indutus vadit ad men-
candelabris et candelis accensis, et papa dicit Ora- sam , et diaconus cardinalis legit in mensa cum plu-
tionem, et illi Benedicamus Domino, cantando. Nec « viali, et in fine canlores canlant Sequenliara Lwta-
papa dat Benedictionem consuetam, sed post Lau- bundus.
des. Sciendum quod si dielam secundam Missamcele- !* D XIII. De sancto Stephano.
brare velit, dicta prima, sacras vesles non deponit,, In die sancti Slepbanillissa et sermo mandanlur.
sed cum illis dicit Laudes ; quibus dictis, dat Bene- 5- Interdum Romani pontifices consueverunt isla die
diclionem , el iierum reincipit secundam Missam. celebrare. Ideo nola si papa sit in Urbe.
Hora ergo competente indutus solemniter summus >s Summo ergo mane conveniunt omnes ordines, tara
pontifex cum capellanis, subdiaconis, acolythis pro- >- clerici, quam laici, induti pannis sericis in basilica,
cessionaliter cum seplem faculis, cruce et incenso so diaconi cardinales et subdiaconi, exceptis illis qui
incipit Missam. Ei occurrunt tres juniores cardinales es induli vestibus consimilibus in camera papae, et de
presbyleri ad osculum oris et pectoris. Sciendum. m. quo ducunt ipsum ad basilicam, ubi cardinales et
quod lecta Oralione consueverunt laudes ejus fieri, i, omnes pradaii exeunt et veniunt ad reverentiam pa-
6icut habelur in Politico, et notalur in ejus corona- »- pae; ibiqtte induit se planeta alba ; et descendens de
lione. Finilis illis laudibus, cantatur Epistola Latina,
a, palatio usque ad porticellam , ibique inveniet equum
postmodum Grseca. Subdiaconus Latinus exspeclat at faleratum, sed non collum ipsius, sed nates de scar-
subdiaconum Graecum; et postea ambo yadunt ad td lelo j et ascendens equum, et de manu diaconi qui
1281 ROMANI ORDINES. — XV. 1283
siat a dcxlris, regnum recipiens, induit ipsum;, A cuni eo quatenus possit celebrare super aram sancti
sicque vadit ad ecclesiam sancli Stephani in Coelio Peiri, et per totam diem pendet ante c regias, et
Monte coronatus cum ordinibus processionaliter, ut ita in omnibus aliis Missis quse super illud celebra-
scripium est in Poliiico. Cum ad praedictam eccle- bunlur.
siam pervenerit, deposito regno ir.trat ccclesiam, et 456 XVIII. De Epiphania Domini rubrica.'
facta Oratione vadit ad sacrarium ; et deposila pla- In Epiphania Domini Missa el sermo mandantur,
i:cta alba induit rubeani, et celebrat Missam, sicut et Vespcrae non consueverunt roandari. Tamen modo
hesterna die in omnibus ad Missam. Qua finita resu- mandantur Vesperae, et papa portat pluviale pretio-
init planetam, et induit regtium, et reverlitur ad sum album , et inclioanlur Antiphonae pcr papam et
palatium ; csetera sumit prout in Polilico conlinetur. cardinales. In ulrisque Yesperis papa interesl cura
Quod si papa non celebret, presbyter cardinalis pluviali de samito rubeo el milra aurifrisata.
til. sancti Clemenlis Missam sancli Slepbani praedicti Hanc eliam Missam amislites Urbis celebrare con-
consuevit coram papa celebrare illa die. sueverunt, et de communi cursu semper faciunt,
! 455 -s'a die commensales capellani, acolythi, nisi iiifirrnitate aut nimio frigore detenli. In hac die
auditores , et pcenitenliarii comedunt cum papa aliquando pronuntiaverunt novos cardinales, sicut
splendide, ct in collatione datur piper. Sed de istis;g in Missa tertia Nativitatis Christi.
duobus diebus sanclorum Slephani et Joannis non Itcm anno Domini 1389, ponlificalus Domini Ur-
consueverunt celebrare Vesperas, et male. bani VI anno 10, feslum beati Antonii venit in pri-
XIV. De secundis Vesperis. ma Dominica post Epiphaniam Domini; nihil feci-
In secundis Vesperis papa veuit cum pluviali ru- mus de sancto Antonio, sed (otum de Dominica
beo et mitra. retinuimus iu Urbe.
XV. De sancto Joaxxne. XIX. De Purificatione beatw Mariw virginis rubricw.
ln die sancli Joannis Missa et sermo mandantur, In die Purificaiionis beatae Marisevirginis lantura-
quam consuevit dicere aliquis cardinalis: ad quam modo missa mandatur. Non habet Vesperas praece-
papa venit cum pluviali rubeo de samilo , el mitra dentcs mandantes; sed tamen cardinales in Yesperis
aurifrisata cum perlis, prout in consistorio. Et ita sint, el incipiant Antiphonas, et habent paramenta
in secundis Vesperis, in quibus omnes acolylhi de- alba.
bent esse cum superpliciis, primo commensales, au- Sciendum quod si islud feslum cadal in Septua-
ditores, el subdiaconi, deinde acolylhi el capellani gesima aut Sexagesima, transfertur usque in diem
a honoris. Lunae.
XVI. De Innocenlibus. C In primis Vesperis papa venit cum simplici pluviali
Io die sanclorum Innocentium consuevit esse Missa de samito, et milra aurifrisala.
et sermo; sed modo non observatur, nec papa venit XX. De Benediclionecandelarum.
<n secundis Yesperis ad capellam. Sciendum quod in die Purilicationis beatse Mariac
Nota quod si veniat Dominica, in Matutinis dicitur virginis cerei benedicantur summo mane per junio-
Te Deum laudamus, el in Missa Gloria in excelsis et rem presbyterum cardinalera , qui esse debet indu-
Credo in unuxn, et paramenla rubea. Quod si non tus rochetio, alba, amiclu, stola et pluviali albi co-
veniat in Dominica, nec Te Deum, nec Gloria, nec loris, et mitra simplici de garnello, cum aqua be-
Credo dicilur ; et paramenta debent esse violacea. nedicta, incenso, et sociis indutis cum superpliciis,
XVII. De CircumcisioneDoxxiini. et duobus ceroferariis cum factilis accensis bencdicit
In CircumcisioueDominiMissaet sermo mandantur candelas, prout in Missali et Pontificali Romano
tanlummodo. Licet antiquitus Romani pontilices con- continetur.
sueverunt in primis Vesperis hujus diei venire so- Completa ergo Benedictione, dominus nosiei papa
lemniter induti cum pluviali prelioso albo et milra in camera paramenli induit se albam sive Romanam
solemni; modernis temporibus b venit solemniter cainisiam, stolam et pluviale rubeum de samiio cum
cuin pluviali prelioso, et bene. D aurifrisiis sive perlis et milra alba de garnello; et
Hanc Missam Romani ponlifices semper consue- cum pervenerit ad capellam, orat ante altare, ali-
verunt celebrare; nec fit commemoraiio de sanctis quantulum accumbens super calhedram ei scabellum
propter rubricam Clementis sexti. paralum ad illud. Quod si non sit ibidem 457 ca~
Item nola, si papa sil in Urbe hac die.etnon pella, acccdet ad calbedrara suara, et ibi sedet.
celebret, sed facit dici Missam per aliquem cardina- Poslea veniuntcardinales etprselatinon parati ad re-
lem in ecclesia sancli Pelri, antequam cardinalis verentiam papae, ut alias est consuetum fieri. Qua
induat, praesentetur bulla quomodo papa dispensat facta reverentia , vadunt cardinales et caeleri praelati
a Hinc corrigenda lectio Jacobi sim sumilur pro cancellis altaris, ut infra, cap. 21 et
Gaielani, supra,
pag. 541, versu ultimo, el legendum , ut hoc loco, 55. Vide supra Jacobum Gaietani, c. 76 etc. 20 Com-
capellani honoris. mentarii nostri praevii. Cer|e hujusmodi bulla ibidera
b Legendum videtur non venit. Confer Caeremo- appendi solet etiamnunc, atque iia facium vidimus
niale Petri Gaietani cap. 77. die feslo sancli Petri in basilica Vaticana, ubi ad
c Etsi hsec vox regiw non raro unam e columnis, quae ciborium sustinent, haecbuHa
portas basilicae si-
gniflcat apud alios auctores, in uis tamen libris pas> posita est. Legesis Iier nostrum ltalicum, pag. 56.,
1285 APPENDIX AD S. GREGORIFMAGNfLITURGICA OPERA. 1281
ad recipiendiim paramenla sua violacea vel Indii A Aalio post distributionem cereorum vel palmarum in
coloris; presbyterletdiaconicardinalesinduunlsuper- die sua cum mitra aurifrisala, quam in Processione
plicium , amictum lalum, et planetam; episcopi vero candelarum seu palmarum deponit, et tenet faeulam
pluviale, necnon et cseteri praelali similiter pluvialia aceensam vel palmam suo die in manu sinistra, atque
recipiunt coloris violacei. Qurbus paralis, paratur vadens cum dextra signat. Oinnes etiam alii lenent
una lobalea per sacristam de lino super genua pa- faculas accensas vel palmas in Processione, para-
pse, quam lenenl duo capellani ab utroque lalere , mentis violaceis parati, cum mitris in capile gra-
aut duo acolythi flexis geuibus, uuus a dexlris, alius diuntur; et papa incedit aliquanlulum post capellam
a sinistris. Tune prior episcoporum cardinalium, vel, processionaliter sub pallio, quatuor militibus pallium
si absit, subprior, sic descendendo, rnilra deposiia, deferentibus cum manipulariis [Forte, mappulariis],
stans ante papam, sedente eo in sede sua, cereum si sit in Urbe; aut quatuor de nobilioribus viris vel
recipil de mairu camerarii vel alicnjus episcopi papae clieniibus armorum in illorum absentia, sicque pergit
assisieniis; et slans dictum cereum de cera allia ad regias. Et primo ad dexteram partem, secundo ad
grossiori aliis et majori, non aceensum, nihil di- sinistram veniendo projicit candelaspopulo, et postea
cendo, dat papse, osculando manum papae ; el ite- rogrediiur ad sedem suam; et ibi sedens, extendilur
rum aliuin eodem modo dat papae ; et ibidem ipse B super genua sua lobalea per duos capellanos ipsam
qui porrrgil papae non accensos, et osculatur dex- tenenles flexisgenibus, unoa dexlris, alioasinistris;
trum genu Domini papae ; et sic inde omiies car- et sic lavat manus suas aquam effundendo nobi-
dinales faciuni, primo episcopi, secundo presbyteri, liore, etc.
terlio diaconi et praelati assistentes, et consequemer Notandum quod aliqui dicunt, quod nunquam papa
omnes praelati induti genu osculantur: camerarius mutat pluviale in Processionibus istis, sed solum mi-
vero, notarii, auditor contradictarum et corrector, tram aurifrisiatam et sine perlis, quam debet semper
ciianiai aliqui ipsorum essent arcliiepiscopi vcl epi- portare in Processionibus et diebus. Quod certe credo
scopi, quia non consueverunt venire induti, sed cum quod ubicunquesitsine perlis. ldeo sunt duo pluvialia
cappis laneis , et eliam capellani, tam commensa- ettres mitrse, alba aurifrisata curn perlis, et alia auri-
les, qui debent esse cum superpliciis , quam alii ca- frisalashieperlis.quasdeferuntdiebusferiatis.Quibus
pellani, iiecnon pcenitenliarii, et breviter omnes sic peractis, deponilur ei mitra aurifrisiata, etrecipit
familiares papae, et taici, et quicunque alii non fa- simplicem de garnello albamet planaro.Cantatis Anli-
millares, etsi esset rex, (lexis genibus recipiunt ce- phona et Psalmo.IVMHC rfiHiiais,papaassurgit in sede
reum de mauti papae, et ipso recepio osculanttir sua, etdeposita ei milra per diaconum cardinalera a
pedem, et non genu. ( dextriseiassistentem,papa cantandodicitOrationem,
C
Sciendum eiiam quod modernis temporibusconsue- et iraniedialediaconus a dextris dicitcanlandoFlecta-
vil recipere rex sicut sedet post priorem episcoporumi mus genxta; cardinalis vero a sinislris assistens dicit
cardinalium, et ita in ramis Palmarum, el Cinerum. canlando Levate. Subsequenter papa dicit cantando
Sciendum quod si imperator esset prsesens, postt Orationem, Exaudi, qumsumus,Domine, plebemtuam.
priorero recipit cereum, et osculatur pedem, et noni Deinde, si papa celebral, dicta Oratione vadit ad
genu. revesliarium, si sit; si non, ad cathedram suam
ltem notandura quod post priorera episcoporumi longe ab altari paraiam a parte sinistra altaris, et
cardinaliuro, si aliquis intersit patriarcha, candelami deponit mitram albam et planam, similiter et plu-
recipit de manu domini Papse. Quod si rex esl prae- viale cum stola, et remanet cum alba prout prius,
sens, post regem candelara recipit subprior episco- lectis Qiiam dtleclo, et Orationibus illis debilis; et
porum, et in ejus absenlia prior presbyterorum, ett cum dicuntur, calceatur sandalibus. Quibus expletis,
tunc patriarcba. Et sic si plures sini ibidem patriar-- lavat manus, el induitur sacris et pretiosis albis
chae, quilibet recipit post cardinalem qui eum ante- vestibus. Similiter omnes cardinales et prselali alii
cedit. Semper debent stare paliiarchae inter duoss juxta ordinera suum, videlicet episcopi pluvialia ,
cardinales, et sic in Processionibus et in Mississlare3 DJ presbyteri casulas, diaconi tunicellas et dalmalicas,
debenl patriarcbse. prout moris est, quibus ulantur per totam Missam.
Notandum quod omnes cerei, tam papa>,quam alii,, Receplis paramentis per papam, traditur sibi mttra
non accensi danlur; sed recepti statim accendantur. nobilis et solemnis, qua utitur per totam Missam; et
Interim vero ordinalur Processio per priorem dia- postea venil ad altare. Veniendo debent ei occurrere
conorum cardinalium, qui dicil alta voce, versa faciee tres presbyteri cardinales juniores ad osculum oris
ad Processionem, Procedamus in pace; et respondet:t et pectoris juxla ordinem suum. Deinde coram allari
chorus In nomine Christi amen. facit coufessionem more solito: et antequam faciat
XXI. De Processione. confessionem deponitur sibi mitra per diaconum a
Nota quod iramediaie ante distributionem cande-,. dextris; et thurificalo allari, reponitur ei, assislenii-
larura et cinerum,458 anlequam recipiat aliudj bus capellano a parte dextra, el diacono a sinislra.
pluviale et mitrara aurifrisatam, laval roanus. Subdiaconusvero reraittat pontificimanipulum, dum
Deinde movetur Processio, et dominus papa indu- !„ ponlifex facit confessionem, osculando ei manum.
tus.pluviali rubeo cum perlis aurifrisiis, deposito0 Quo facto, recipial librum Evangeliorum, slet juxla
 128S ROMANI ORDINES. — XV. 1286
gradura altaris iasinistra parte; alu niinisin stenttAniam
A tune papa sederet super parvam
relro papam459 faclaconfessione; postquam dicatt quasi ante medinm altaris, apodiatus adaltare. catliedram,
Deut tu emversus. Cardinalis qui servit in officioca- 469 Nota qualiter debet sedere et ubi papa,
pellani accipiat de manu thuriferarii naviculam cumi quando faceret serwonem.
lliure, quam ille porrigere sibi debet inler ponlificemi Si vero papa non celebrat iila die, statim daiis
etaltare; el pontifex ponattliusin thuribulo,capellano) cereis, et finila per eum Oralione Exaudi, quwsu-
naviculam, thuriferario thuribulum offerentibus pon- mus, elc, vadit coram altari ad faeiendum more Solito
tifici. Quo facto, dicil pontifex, Deuslu conversus,eic, , confessionem, incipiendo Introibo ad altare
Dei, cum
iet sic accedat ad altare, duobus acolylhis- pannoss illo qui celebrat, existente a sinistris versa facie ad
anteriores elevantibus modicum; et inclinatus anteB papam, junclis mauibus cum ministris siiis duobus
allare dicit Orationem Aufer a nobis, et osculeturr diaconis cardinalibus papae assistentibus, urro a dex-
altare et librum Evangeliorum, quem apertum in eo) tris, et alio a sinistris, papa etiam vnlfu verso et sine
loco in quoest Evangelium legendum in Missa offerre» mitra erga celebrantem. Qua confessione
et
debet ei subdiaconus, el osculatum per poniificem> data absolutione papae, papa vadit ad sedemfacta, suam ,
dimitiit clausum super altare. Quo osculato signett et stando dicit Introitum Misssecutn cardinalibus anie
se Pontifex sanctae crucis signo. Tunc chorus inci-. B ipsum in modum cOronsesemper
remanentibus, duo-
piat Iniroitum Missse, el pontifex vertat se ad dexte-. busdiaconisjuxla laiera sua, vel aliquo episcoporum
ram partem altaris; et accipiens thuribulum de manuu de sibi assisteniibus non cardinalibus librum
inter
diaconi lecturi Evangeliura, incenset altare, incipienss manus tenentibus; et diclo etiam ibidem
Kyrie,
ab ejus medio contra suam faciem; et prius incensett papa sedet in sede sua. Si papa non celebrat ista
die,
parteot dexteram, postga sinistram ; et deinde a si- ante confessionem eardinalis et praelati deponunt
nistro latere redeat ad dexteram, incensando ante- sacra paramenia, et exinde omnes cardinales
depc-
riorera partem altaris. Quo incensato, reddat thuri-. nunt paramenta, etc, et resumunt cappas laneas, et
bulum diacono, qui osculari sibi debet manum inn etiam onines subdiaconi, auditores, et capellani,
etc,
dando et recipiendo. Non lliiirificatur papa in aliari,i praelali vero secundum modum anliquura debent re-
sed in sede per assistentem episcopum vel presbyte-_ ceptis candelis paramenla deponere; sed modernis
rum cardinalem, facta prius ei reverentia per omness temporibus consueveruiit in Processionibus
semper
cardinales. Diaconus vero, incensato pontifice, ineen- papam sacris indutum vestibus associare post eutn
sat deinde altare per circuitum; sed prius papa re-,. antecedentibus cardinalibus; et quando ^ardinales
cipit praedictum diaconum ad osculum oris et pecto-. deponunt paramenla, ipsi eliam debent deponere.
ris, consequenter omnes diaconos juxla ordinemj C Est honestiusntpraelatistentparaii etiam per totam
suum, et ultimus parat sibi palliura et sublus capitaa Missam inclusive, si papa celebret; et si non, saltem
fani a parte anteriori; et sic capellani et alii diaconii quandiu cardinales tenebunt paramenla.
deducunt papam ad sedem suarn. Tunc diaconusg Sciendum. quod inccepto Evangelio, etiam si papa
lncenset. Quo facto, legat Introitum Missse snperr celebrarct, cardinalis diaconus in sinislra parie assi-
allarecum sacrista, si sit episcopus; vel cura alio0 slens recipit cereum accensum de manu militis • vel
episcopo, qui servit sibi in officio archipresbyleri.I. doinicelli papae stanlis etiam a parle sinistra, et ponit
Cumque pontifex ad sedem suam venerit, stans superr eum in manu papae, ipsam manum deosculando in
scabellum dicat sine canlu cum cardinali inlroitum, dando et recipiendo; et ipsum tenel papa accensum
Kyrie, eleison; caeterafiunt prout sunt notala, quandoo et cardinales etiam, et omnes aiii suos in manibus
papa celebrat. suis accensos lenent cereos sive candelas, quousque
XXII. De serviendopapm. Evangelium sit canlatum. Quo finilo^praedictus dia-
. Nota de serviente papae in assistendo quandocun- conns de manu papae cereum recipit, et eum accen-
que celebrat. Notandum quod in pracdicta Missa servftit Sum domicello seu militi reddit; et etiam cardinales
papae in officio capellani prior episcoporum cardina-. et caeteri praelati suis servitoribus tradunt suos cereos
lium, et semper in Missis quaeper papam celebranturr D accensos usque ad finem Missaetenendos, sicut, an>
ipse dominus cardinalis servit papae in dicto officio;; tequara Evangelium legeretur, tenebant; hoc ex-
et ipse episcopussederedebet superfaldistorium suumn cepto, quod quando debet incipi sermo, si fit, quod
ad dexteram partem sedis papaesupra alios episcoposs non est consuetum modernis temporibus, omnes
eardinales, qui sedere eliara debent in eadem parte. cerei debenl exstingui; sed stalim finito sermone
Sed nota quando fit sermo, et quando canlaiur Evan- iternra accendi, et debenl teneri per militem accen-
gelium, etquando incipitur Praefatio, dum dicilur Perr sum seu domicellum papae, et alios servitores cardi-
omnia, quando alius prselatus facit officium coramQ nalium et aliorum prseiatorum usque ad finem Missse.
papa, ipse vadit ad sedendum in ordine suo et in loco o Sciendum tamen quod cardinalibus dantur cerei
suo, nisi a papamet faceret serroonem, quoniam luncc grossiores et majores aliis, et etiam praelatis, sed
haberet sedere in or.dine diaconorum cardinalium,i, minores cardinalium illis, tamen de eadem cera.
scilicet ante illum qui papse assistet a dextris, quo- i- Caeteris existentibus in Missa dantur candelae com-
a Eadem voce
papamel, id est papa ipsemet, utttur auctor infenus non semei; sic in supenori unro ponn-
fexxnet,pag. 36'J.
«887 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNILITURGICA OPERA. 1288
petenles; deinceps officialibuspapje.ftui aliquantulum A A modo ponit cineres super caput ejus"dicens Memento,
majores recipiunt. Csetera fiunt prout in aliis Missis homo, postea genu osculatur dextrum papaa.
fieri consuelum est. Nota quod si sit imperator vel rex, post ipsum recipit
XXIII. De Cathedra sancti Petri rubrica. cineres, et pedem papse, et non genu osculatur;
In Cathedra sancti Petri nec sermo, nec Missa deinde omnes cardinales, primo episcopi, secundo
consueverunt mandari, quia non sunt secundum mo- presbyteri, lertio diaconi, et omnes alii prcelali, qui
dernos, licet antiquitus consuevit esse; sed 461 sunt parati , genu papae osculantur in receplione ci-
dominus Urbanus papa sextus in primo anno et in nerum, patriarchae post; camerarius vero papae,
secundo anno mandavit fieri. In primo fecit sermo- notarii, audilores contradictarum, et corrector, etsi
nera cardinalis Gradensis, in secundo fecit cardinalis aliquis ipsorum esset episcopus vel praelatus, quia
Bonaventura de Padua Augustineusis in ecclesia non consueverunt venire 462 parali, sed cum cap-
sancii Pclri de Urbe, Urbano Missam celebranie in pis laneis, et capellani tam commensales, quam con-
sancto Peiro. linui alii, qui debent esse in cottis, necnon poeniten-
XXIV. De pritna die Quadragesimm#euCinerum. tiarii, et breviter omnes alii famiiiares.eliam si esset
In die Cineruro feria quarta in capite Jejunii, sci- rex, dux, aut comes, flexis genibus recipiunt cineres
licet prima die Quadragesimae, serino et missa B j a papa ; et ipsis receptis osculanlur pedem papae, et
mandanlur. non genu.
Hac die fiunt cineres de ramis palmarum oltoarum Sciendum quod si rex esset prsesens.cineres reci-
anni praeteriti per sacristam vel ejus clericum qui pit post priorem episcoporum cardinalium, prout
capellse curam gerit. Secundum dominum Jacohum diclum esl; sed filii regum, si etiam inlersint, eodem
Gaietaui beiiedicunlur per juniorem presbylerum car- modo quo sedent inter cardinales,cineres recipiunt,
dinalera cum minisiris albis tantum paratis; et ipse et patriarchse eliam, de quibus dicettir inferius in suo
paratus cum pluviali, incenso et aqua benedicla, loco. Quibus cineribus datis et ablulis papaemanibus,
antequara papa exeat de camera sua, illos benedicit. extensa alia tobalea linea per acolythos et capella-
Posi. hsec vero, si papa non fuerit in Urbe, dominus nos, dominus noster papa surgit de sede, et ibidem
papa indulus manto sive pluviali rubeo sine aurifrisiis stando.deposita mitra, dicit cantando Dpmixiusvobis-
sive perlis, et mitra eliam sine aurifrisiis et perlis, cum. Et nota quod non dicatur, Fleclamus genua,
alba et plana de garnello, veniens de camera sua sed statini dicit hancOralionem, Concede, quwsuxnus,
vadit ad capellara, et orat more solilo ante altare, Domine, prwsidia. Qua completa Oratione, papa re-
ubi dcbet esse catbedra scabello prseparala. Deinde cedit, et vadit ad recipiendum paramenta sua in re-
vadit ad sedem snam, panno de veluto violaceo or- (Q vestiario, paratis solemniter per sacristam et ejus
natam per primicerium seu folcarium; et ibi sedet, clericos nigri aut violacei Indii coloris. Verumtamen
et lunc veniunt cardinales ad reverentiam. Facta modernis temporibus Romana Ecclesia istis tribus
reverentia solita papseper cardinales et alios praelalos, uiitur quasi pro uno colore, sed hac die papa utitur
omnes cardinales et alii prselati vadunt ad recipien- violaceis paramenlis vel Indii coloris. Quibusreceptis,
dum paramenta, videlicet diaconi cardinales cotlara, et milra sibi reposila, venit coram altari, et veniendo
amictum latum, planetam; presbyteri cardinales si- occurreredebentei iresjuniorespresbytericardinales
militer, et planelam; episcopi vero cardinales et parati; et ipse debet eos recipere secundum ordi-
omnes alii prselali similiter, et pluvialia violacei co- nem suum ad osculum oris et pectoris. Deinde co-
loris recipiunt. Quibus paramentis per cardinales ram altari facit more selito confessionem suam;
receptis et per omnes alios praelatos, extenditur postea vadit ad osculandum altare et librum; et
qusedam tobalea linea, quam sacrista porrigere debet, accepto thuribulo a priori cpiscoporum qui sibi ser-
per duos capellanos super genua papse, flexis genibus vit, altarc thurilicat. Quo facto, et reposila ei mitra,
ipsam lenentes, uno a dextris, et alio a sinistris; et subdiaconus relro cum ambabus manibus tenet eum
lerlius capellanus vel prior subdiaconorum in scapulas; deiude verlit se ad diaconos cardinales,
planetae violacei coloris, recipiens pelvim cum cine- j) qui ei more solito faciunt ibidem reverentiam; et
ribus de manu sacrislae coram papa, flexis genibus ipse eos recipit secundum ordinem suum ad osculum
aparte dextra papae tenct basinum de.argento prae- oris et pecloris; et sic fiunt omnia, prout in aliis
dictum cum cineribus qui debent dari papae, assis- Missis est fleri consuetum. Poslmodum vadit ad se-
tenlibusduobusdiaconibus moresolilo, uno a dexlris, dem suam magnam, ubi stando cum cardinalibus
et alio a sinistris, paratis; el deposita mitra papse per dicil Introitum Misssect Kyrie eleison.
diaconum cardina!em a dextris sibi assistentem, prior XXV. De Missa et Oratione.
episcoporum cardinalium, si est praesens; sint autem Nolandum quod secundum dominum Jacobum
subprior episcoporum aut prior presbylerorum, et sic Gaielani in hac Missa non debet dici nisi lantura una
descendendo, stando, et nihil dicendo imponit cineres a Oratio, licet modernis temporibus consueverunt
super caput papae ad modum crucis , inclinanle pon- dici tres. Item in prima Oratione dicilur Dominut
tifice caput, et sedente. Deinde idem prior genuflexus< vobiscum,et non Pax vobtt.
ponit caput suum inter genua papse, et papa eodemi Item notandum quod In hac Missa dicitur tractus
• Ila in superioris Caeremonialis cap. 80.
 1289 ROMANI ORDINES. >—XV. 129»
Domine, non secundum peccala xioslra, et dum per- A . diaconus et subdiacoiius planelas recipiunt, et aliii
ventum fuerit ad versum Adjuva nos Deus salularis cardinales,quas levare debent a parie anteriori
super
nosier, dominus papa, deposita mitra, stat genu- bracliia usque ad peclus medium, ita quod aliquan-
flexus in sedesua, quandiu cantalur ille versus. Sed tulum dependeat infra ante pectus.
si papa noii celebraret, sed alius coram eo, debet Nota quod subdiaconus, antequam legat Epistolamv
ire ad cathedram cum scabello ante altare paratam ; deponit planetam; 464 et d'cta Epistola eam reci-
et ibi stat quandiu versus ille canialur deposila mi- pit, et librum portat Missalem anie papam, osculato-
tra ; et ipsc finito, debet redire ad sedem suam re- prius pede. Cum autem cantores incipiunt cantare
posita mitra. Et eiiam dicto Sanclus, si non celebret, Domxne,non secundum peccala, diaconus cardinalis,
statim debct accedere ad eamdem cathedram , et ibi recepio prius manipulo in brachio sinistro de manu.
stare usque ad AgxiusDei cum mitra. Et cum ineipi- capellani sibi in praedicta Missa se.rvienlis, surgitr
turP«' omnia,etc.redit ad sedemsuam. 463Scien- etexuit planeiam, et plicattir ei ad modum slolaeper
ciuiiiquod in hac Missaeliam dicitur pracfatio Quadra- ministros suos et clericos, quam luuc portat super
gesimae , videlicet Qui corporali jejunio, et dicitur in humerum sinistrum, et firmaniur capita planetse ad
tono feriali. laius dexlrum inter cinctorium; et sic tenet eam per
Item notandum quod in fine dicilur Oratio super ;B totam Missain, quousque ipse et subdiacontis com-
populum, Inclinaxxtesse, elc. Finita vero uliima Ora- municaverint de manu papae, et sanguinem sumpse-
tione, et responso Amen, papa dicit Oremus; et ille rint super altare, prout est fieri consuetum; et stalim
qui legit Evangelium versa facie ad papam.dicit alta facta communione, ipse induit planetam ad modum
voce, Humiliate capila vestra Deo. Finita vero Missa, aliorum diaconorum cardinalium, et sic etiam tenet
iterum versafacieadpapamdicitBencdi<:amwsZ)onmio. usquequo papa dederit Benediclionem. Qua data,,
El ibidem ante medium altaris verso vuliu ad popu- planelam deponit, et subdiaconus etiam, et remanent
lum dominus papa dal Benedictionem more consueto; cum albis, prout erant quando papam induerunt;.
deinde vadit ad sedem suam , et deponil paramenla, et sic exspoliant papam. Quo facto, deponunt para-
prout habelur in aliis Missis. menta.
XXVI. De serviendo papw diebus processionalibus. Sciendum quod si papa non celebret i!la die, se<S
Sciendum quod in largilione candelarum in alius coram eo, modus et omnes rilus observemur. im
liac die Cinerum , in die ramis Palmaruna , Processione in recipiendis cineribus, et aliud proufc
et semper in diebus processionalibus, prior epi- supra noiaium est.
scoporiun servit pap.c, dura distribuit illas. Sed XXX. De receplione cinerum.
notandum quod datis cineribus, prior episcoporunn .C Notandum quod si ille qui facii hac die ceram Ro-
vadit ad sedera suam, prius lolis papse manibus, mano ponlifice officium, si sit episcopus, non tamen
deinde venit prior presbylerorum, et servit papae prior episcoporum, post priorem cardinalium epi-
per loiam istam missam in officio capellani seu ar- scoporum debet recipere cineres de manu papae,
chipresbyleri. eiiam si rex essel praesens; et rex post ipsum imme-
XXVII. De Indtdgenliis. diate; et debet esse indulus paramentis sacris usqur?
Item nolandum quod in liac Missa, posito quod ad casulam inclusive, ct non cutn pluvjali, sed cum>
papa non celebret, consueverunt dari vn anni et vn milra alba simplici recipit cineres.
qnadragenae, licel aliqui dicunt quod non debent dari XXXI. Quando rex recipit cineres.
nisi in casu quod ipse celebret. Verumtamen pro- Nota quod si rex recipit cineres, sit indutus sacris>
pler majorem devolionem danlur vn anni. veslibus, et milra alba.
XXVIII. De prwlalo qui servit papw. ,liem notandum quod si ille qui facil officium iiv
Nota etiam quod praelalum qui servitpapa?, lam in hac die et in die Purificationis,ac in die Palmarum,,
praesenti Missa quam etiam solemnibus Missis in of- si sil cardinalis, ipse benedicit candelas, cineres, et
ficio arcbipresbyteri de libro missali, debet subtlia- ramos, et non junior presbyter cardinalis, indutus»
conns tburificare immediate post cardinalem et om- D sacris vestibus usque ad casulam.
nes pap.e assislentes, et clerici debent dare postea Item notandum quod si ille non sit cardinalis, se*
innnediate post cardinales ante ambassiatorem et pa- alius, primas, archiepiscopus, aut episcopus; dehet
triaicham. candelas, cineres et ramos recipere ante diaconunr
XXIX. De- officio diaconi cardinalis, quaxxdodicit cardinalem, sacris indulus vestibus, ratione officii eti
Evaxtgeliumin die Cinerxim. personae papae qtiam repraesentat.
Notandum de officiis diaconi cardinalis dicluri XXXII. Quoxxwdodebel sedere patriarcha.
Evangeliumisla dic, quod dum papa legit Tertiam cum Ilem nolandum quod si esset palriarcha, qu>rserai-
capellanis suis, ipse diaconus vadit ad sedem suam per sedere debet inter episcopos cardinales„ debefe
coitam, amictum [Forsan latumj..... et albam cum candelas et cineres recipere post priorem episco»-
cingulo, el stolam super humeruin sinislrum; et cum porum. Qnod si rex esset, immediate post, ante om-
eo subdiaconus, etiam cum alba el manipulo indutus, nes alios.
induunt anlistilem ut moris est. Quo solemniler in- Advertendum tamen, prout dicit rubricaantiqua,et
dulo, more solito antequam descendat de calhedra, estvera, quod ille4651ui fac' 1officiumcoram papa,
PAXROL.J.XXVIH. 41
1291 APPENDIX AD S. GREGORH MAGNI LITURGICA OPERA. 1292
quicunque sit, sive cardinalis sit, sive non, reprse- A greditur ad seiteni suam ; ct ibi stat pedes, qtmnsque
senlat personam papae. Idcirco deberet ralione oflicii celebrans dicit Pax Domini; et lunc deponitur sibi
cineres recipere ante omnes cardinales immediale mitra, ct stat capite discooperto, donec sanguinem
post priorem episcoporum cardinalium. Modo non et corpus celebrans suropserit. Reliqua fiani ut su-
observatur, nisi inler religiosos, ista regula. Cardi- pra nolata sunt.
nalis qui sedet posl regem Sed quid de lioc con- Advertendum etiam quod cardinalis qui celebrat
suetum sit fieri, in additionibus nolabo salteiu meis ista die coram papa, dum recipit ciueres a
papa,
temporibus. non deponit plaueiam, sed toius paralus cineres re-
XXXIII. Quomodo rex debel sedere. cipit per rooduni superius notaiiiro, licet in dona-
Nolandum quod si rex csset, tunc sedet inter prio- tione candeiarum venire debeat cuin pluviali, et
rem episcoporum cardinalium, et illum qui servit non lantum casula, ralione Processionis. Notandum
etiani quod camerarius exit regias, et dat cineres
papse in ofiicio capellani super calhedram suam nu-
dam et bassam. slando pedes illis qni simt extra, et in ejus absentia
alius prselatus cui mandatur.
XXXIV. Quando papa non celebrat hac die ru-
brica. XXXVI. Quando papa est in Urbe.
'
B Sciendum, quod si papa fuerit hac die Cinerura
Item sciendum quod si papa non celebret, datis in Urbe, omnes conveniuntad sanctam Anastasiam,
cineribus, et lolis manibus, et fiuila Oratione per Sed antequam veniat doniinus noster, ibidem (iunt
eum, Concetfe nobis, quwsumus, prwsidia, papa ,va-
cineres de palmis praeterki anni, et benedicunlur a
dil coram altari ad facienduni more solito conlessio-
nem cura illo qui celebrat. Qui stat inclinatus, anle juniori presbytero cardinali cum ministris paratis in
ad latus siuistrura duo- albis tantuin. Deinde dominus a praesul vadit ad
pectus junclis munibus, papae dictam ecclesiam comiianie eum lota curia, et dicit
bus diaconibus anliquioribus sibi assisientibus, uno
ibi Sextam, quoniam antequam descendat depalatio
a dextris, et alio a sinistris. Papa incipil Inlroibo ad
atture Dei. Qua confessione facta, papa redit ad se- debet dicere Tertiam. Postmodum imponitur ei cinis
dcm suam, el slando el sine mitra dicit inlroiliiin benediclus per priorem episcoporum aut per sub-
Deinde dominus papa ipse reponit cineres
Missaecum cardinalibus more soliio. Quo finilo, papa prjorem.
sedet in sede sua. Deponunt deinde omnes cardina- euper capita eorum dicens Memento, homo. Postea
ordinatur Processio per priorem diaconorum cardi-
les paramenla sua, et recipiunt cappas suas laneas ;
nalium.
prselati vero alii slaiiro receptis cineiibus paramenta
XXXVII. Quando aniutes velit pergere pedes.
deponunt.
XXXV. De illo qui celebrat coram papa. G Notandum quod si dominus antistes velit pergere
Notandum quod cuin ille qui celebrat coram papa pedes, debet se induere vestimentis inissalibus us-
in hac die, et eliam in alio lempore, quando est que dalmaticam inclusive, amequam cineres recipiat.
Missa de feria, vigilia, aut quatuor temporibus, sive Posl impositionem cineris debet se discalciare per
solemniter celebretur aut ferialiter, el etiam secrele, suos cubictilarios, et imlui nigra casula vel violacea,
et pergere processionaliler usque ad sanctani Ma-
papa; dum sacerdos dicit primas et ullimas Oralio-
riara Scholae Graecorum, et usque ad sanctam Sabi-
nes, descendil de cathedra sua magna, et vadit ad
cathedram bassam cum scabello pro eo paratam; nam, ubi est statio, pedibus discalceatis. Inierim
et ibi mitram lenens in capiie, stat genuflexus, nisi schola seu cantore* cantent per viam Antiph.; de-
causa devotionis eani velit deponere; et sic slat roum sequunlur lilaniae, prout sunl in Polilico. His
dominus papa, ablutis pedibus ad sanctam
quousque Orationes fuerint diclae. Quibus finitis, finitis,
dum dicitur PerDominum nostruxn,etc.,aul Qui vivis, Sabinam secrele in sacristia per cubicularios suos
subriiaconos ct commensales, aqua parata calida
surgit et reverlilur ad sedem suam.
Nota etiam, dicto Sanctus pereum, incontinenli cum herbis odoriferis per prsediclos cubicularios ;
vadit ad caihedram ante allare, el geuuflexus ibi re- tapeta vero, bancalea, et alia necessaria ad illud
V per febrarium cum cursoribus. Quibus lotis pedibus,
sidet tisque ad AgxtusDei.
Ilein nolandum eliam quod quando dicitur Oratio calceatur sandaliis violaceis sine perlis legendo No-
illa super populum, diclo Ilumiliale capiia vestra nam, et Quam amabilia tabernacula tua, Doxxiine,
Deo, deponitur mitra per diaconum cardinalem sibi Deus virluium. Perinde induitur sacris violaceis para-
a dextris assistentem. Qua compleia, regreditur ad inentis, el sine perlis; 467 et s'c procedit ad di-
sedem suam, et reponitur ei mitra per eumdera car- vina peragenda, prout est moris. Solet dominus
dinalem. Ilera notandum, quod quando dicitur ille papa hac die ad Missam unam tanlum Oralionem
Verstis Tractus, Adjuva xxot, Deus salutaris nosler, canlare, el in omnibus diebus Quadragesimae.
466 PaPa descendit de cathedra et vadil ante al- XXXVIII. Quando papa non esl in Urbe rubrica.
tare, Ut supra notatum est. Si vero dominus papa non sit in Urbe, conveniant
Nolandum quod dum celebrans dicit Per oxnnia vero omnes clerici et populi ad ecclesiam sanctae
twciUaswculorttmante AgnusDei, papa surgil, et re- Sabinae; etdicia Tertia, benedicanlur cineres a pon-
• Simililer papa vocatur in liiulo capitis
sequentis anlistet, et in conlextu dominus atukies.
1293 ROMANIORDINES. — XV. 1291
lifice vel a sacerdote qui debet cantare Missam more .A dinales semper anlequam incipiat; postea sedet, et
solilo, prout in Missali continelur. Finita Benedi- tunc lit ei reverentia per omnes alios praelatos more
ctione pontificis Vel sacerdoiis, dum ponilur cinis solito.
illi qui celebrat. Missam per alium episcopum XLI. Quod in Dominicis Quadragesimwprior presby-
vel sacerdotem, si adesl; sin autem , ipse sibi lerorum cardinalium servil papm in officiocapellani.
imponit; deinde imponit clero et populo, dicen- Notandum etiam quod in ipsis diebus dominicis
do cuilibet Memento, homo, etc Inlerim cantatur Quadragesimaeprior presbyterorum cardinalium ser-
Emendemus in melius, elc. Finita impositione cine- vit papac in officio capellani. Qui stare debet super
rum, dicitur Oralio, scilicet Quwsumus, elc, ut su- scabellum anle diaconura qui slat a dextris, prout
pra. Postmodum procedit ad altare ad divina pera- nolatur in suo loco.
gCnda. Hoc idem servatur in capella papse, quando Notandum quod secundum dominum Jacobum
papa non celebrat, hoc exceplo, quod sibi et omni- Gaietani in ista Dominica, nec in aliis Dominicis
bus per alium imponitur cinis. Quadragesimae, non debet dici nisi tantum una Ora-
Idcirco notandura quod papa nunquam debet sibi tio in Missa. Nunquam dicatur illa Oratio Ecclesiat
imponere cineres, sed in absentia cardinalis ille qui luw, in capella papae. Et ratio est quia semper dici-
celebral lunc sibi debet imponere cineres soli, et B tur Deus, omnium fidetium. Et islae non dicantur
papa tunc aliis. simul, nisi copulaiive ponantur. Verumtamen mo-
, XXXIX. De modoincedendi Romani pontificis. dernis temporibus plures consueverunt dici, videli-
Noia de modo incedendi Romani pontificis in die- cet prima de die, secunda A cunctis, lertia Deus oxn-
bus posniientialibus et processionalibus iu loco suo. nium fidelium, quarla Omnipolens sempiterne Deut
In ponlificatu domini Bouifacii IX anno quarto Pe- qui vivorxim, etc
rusium ipse dedit cineres indutus pluviali et mitra Notandum etiam quod dum dicuntur prsedicta»
sine perlis. Quibus datis, deposito pluviali et mitra, Orationes primae et secundae seu ultimce, papa non
reassumpla cblamyde absque mitra, sic Stetit per descendit de cathedra, sed stat pedes in sede sua ,
lotam Missam propter frigus. nec deponitur sibi milra, nisi causa majoris devo-
Nota quod anno 1395dominus Bonifacius nonusde- tionis.
dit cineres. Quibus datis, deposito pluviali, recepit Item notandura quod Romanus ponlifex nunquam
chlamydem; et sic absque mitra stetit in Missa propter descendit de calhedra sua, dum dicuniur Orationes
frigus, neque cardiuales diaconi sederunt ante euin, in Missa, nisi in vigiliis, litaniis, et ferialibus die-
sed in locis suis. Dominus cardinalis Bononiensis bus.
dixit Missam, et dedit cineres papae, el immediate C Notandum etiam quod dum celebrans incipit pri-
pnpa dedit sibi eineres ante omnes cardinales. Ve- mam Orationem in Quadragesima et in Adventu,
rum quod tunc non fuit aliquis episcopus cardinalis, semper debet dicere, Dominus vobiscum,et non Pax
et praedictus dominus nosterpapa ordinavit quod iste vobis,exceptis Dominicis de Gaudele et Lmlare, qui-
modus semper observari debet, quod ille qui cele- bus dicitur Pax vobis, dato etiam quod papamet cele-
brat imponat papae cineres; anno pontificatus sui braret.
quinlo in die sancti Maithiae. Tunc fecimus de feria, XLII. De exlractione milrw rubrica.
et non de festo ; sed die Jovis immediale sequenti In Evangelio extralratur mitra de capite papae per
factum foit de feslo. diaconum cardinalem qui ei assistet a dextris. Quo
XL. De Domixikaprixna Quadragesimce rubrica. dicto, reponitur ei per eumdera, semper adjuvante
Dominica prima Quadragesimsc sermo et Missa alio qui stat a sinislris; et veniens ille qui habet fa-
mandantur. Notandum quod hae die et deinceps in cere, osculatur dextrum pedem papae, et petit Bene«
diebus Dominicis usque ad Dominicam in ramis dictionem a papa. Qua recepla, 439 papa sibi com-
Palmarum tantum coram papa celebratur proesenti- miltit quatenus ex parle sui denuntiet omnibus vere
bus cardinalibus. 468 Papa indulus raanto rubeo pcenitentibus et confessis, qui sunt vel erunt in statu
cum aurifrisiis sine perlis, porlaus mitram albam et 0 gratiae infra-vm dies, tres annos el ires quadragenas
planam de garnello sine perlis, excepto quarla Do- de indulgentia. Finito vero sermone, diaconus qui
minica, de qua dicelur infra; ei sic venit ad capel- dixit Evangelium, dicit coram papa Cunfiteor per
lam, et orat more solilo coram aliari, ubi debet esse modum consueium. Quo finito, incontinenti qui prae-
cathedra cum scabello parata; et facta Oratione, dicavit denuniiet Indulgenliam. Qua denuntiata, si
araota prius per clericum aut servitorem capellae ca- sit praelatus celebrans, descendit cito de cathedra
Ihedra et scabello praedictis, papa facit confessionera seu de ambone, et vadit ad bassam suam cathedram
cum illoqui celebrat. Qui slare debet aparte sinistra mitra sua repo-ita, sive sit praelatus, sive non; vadit
juxla diaconum cardinalem, assislentibus duobus ad locum suum, et papa, deposita mitra, dicit, quasi
diaconibus cardinalibus, uno a dextris, et alio a sini- legendo, Misereatur vestri, etc. et dat Benedictionem
siris, de antiquioribus. Deposita mitra, papa incipit signando; et camerarius vel alius de eircumslantibus
Introibo ad altare Dei, etc Qua facta confessione, papae et ejus domesticus levat oram papae chlamydis
vadit ad sedem suam, et dicit Introitum Missae et cum ambabus manibus, et tunc celebrans dicit Credo
Kyrie, cleison. Primo fit ei reverentia per omnes car- in unum.
 1295 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNI LITURGICA OPERA. 1296
Nolandum (amen quod in Missis dominicalibus jA XLY. De feslis duplicibtis venientibusin
consueverunt dari quinque anni et quinque quadra- Quadragesimm.
genae de Indulgenliis, et in quarla Dominica de Lm- Nolandum quod si aliquod feslura duplex quod-
lare vn. cunque, etlam si sit festum tituli cardmalis, si ve-
XLIII. De Indulgenliis dandis in Missa. nerit in Dominicis Quadragesimae et Adventus, qua-
rum habet hisloriam propriam, nullo modo
Notandum etiam,quod Romanus pontifex nunquam fit quaelibel
de feslo, sed de Dominica, nec commemoraiio;
consuevit dare vn annos, nisi ipse celebraret in Mis- sed
transferlur in secundam feriam. De aliis vero
sis, nisi in Dominicis de Gaudete et Lmtare. Papa,
extracia milra, cura cardinalibus dicii Credo in xinum, festivitatibus, quse cadunt in ipsis Dominicis per eir--
culura totius anni, noia rubricam Breviarii quae ibi
et dum ipse et canlores canlant illa verba: Et in- in
carnatus est de Spiritu sanclo, etc. Papa genuflectit, principio notatur, Quod si aliquod festum novem
eic.
et semper extrahitur sibi mitta, el etiam dum dicilur lectionum,
a XLVl. De secuxidaDominica Quadragesimw.
Ave, Maria in principio sermonis. Dominica secunda Quadragesimae sermo et Missa
XLIV. De extractione xnilrm. mandantur; alia fiant ul snpra.
Ilem extrahitur milra papae, dum dicitur Sanctus. B ; XLVII. De lertia Dominica Quadragesimw.
Quo dicto, ponitur sibi. llem nolandum quod quando
Dominica lertia Quadragesimae sermo et Missa
celebrans incipit facere crucem super panem el vi-
num consecrandum, tunc vadit ad cathedram ante mandantur; alia fiant ut supra.
medium allaris cum scabello paralam; el dum debet XLVIII. De quarta Dominica Quadragesimw, quw
vocalur de Rosa.
elevari corpus Christi, extrahitur sibi milra. Quo
elevalo, surgit et redil ad sedem suam, et ibi stat Dominica quarla Quadragesimae, quaa vocatur de
pedes cum mitra in capite, quousque dicitur Pater Rosa seu Lwtare, Jerusalem, sermo et Missa man-
nosler, Et ne nos, etc. Et lunc descendit, et vadit ad dantur. Statio ad sanctam Crucem. Si papa sit in
bassara cathedrara ante mediuro aliaris una cum sca- Urbe, bono mane celebrat secrele el basse Missam
bello paratain; et ibi flexis genibus super scabello suam, nisi vellet facere sermonem, quia tunc etiara
cum celebrante dicit Lmlatus suxxt.Et dictis tribus dicerel Missant. ld certo nota quod quandocunque
Orationibus per celebrantem, semper habet roitram Romanus pontifex facit sermonem, debet etiam Mis-
in capite. Tuncsurgens rcvenitur ad sedem suam ; et sam celebrare; et etiam quicunquc alius praelatus
cum celebrans dicit Pax Domixii, etc, deponitur eodem modo. Finila ergo Missa, intrat cameram
sibi mitra, et dicit cum cardinali Agxius Dei, et sic pI suaro, et parat se eundi ad magnam Missam.
semper stat sine mitra, quousque ille sumpseril cor- 471 Quod si papa fuerit in Urbe, parel se in ca-
pus Christi et sanguinem. Quo facto, reponitur ei mera more sulito cum mitra aurifrisiata nobilera, sed
milra, el eam tenel in capiie, quousque in finem non pretiosam; alias portaret aurifrisiatam simpli-
Misssedicit canlando Sit nomen Domini benediclum, cem ; sed propler Processionem portat nobilem illatn
elc. ; et 470 cantando dat Benedictionem. Et an- cum imaginibus. Quo indulo, venit camerarius cum
tcquam dical Sit nomen Domini benedicium, depo- rosa aurea, el flexis genibus praesentat papae, et os-
niiur ei mitra, et subdiaconus anie ipsnm tenet cru- cuiatur ei manum ; el sacrista praesenial balsamum
cem, ita quod crucifixus sit anle faciem pspae; et cum musqueto, quse debet recipi ab aliquo cubicu-
camerarius tenens flexis genibus coram cblamydis, si lariorum papae : et papa iiifundal super rosam bal-
non sit cardinalis, dat Benedictionem. Qua dala, samum et musquetum. El sic bajulans rosam exit de
reponitur ei mitra, et sic revertitur ad cameram camei a, et vadit ad capellam suam; vel, si in Urbe
suam, assistentibus ei duobus diaconibus cardina- fuerit, ad sanclani Crucem in Jerusalem. In manu
libus more solilo antecedentibus immediate. sinistra eam tenel, et cum alia sjgnal; et sic eam
Notandum etiam quod in fine dictarum Missarum tenet quando facit confessionein, etsi non celebrat,
dicitur BenedicamusDoxxxino,per diaconum qui legit D 1 quoniam tunc, dum incipiet Confileor, diclam rosam
Evamgelium, el dicilur versa facie ad allare. tradet diacono cardinali qui cum servit a dexiris; et
Notandum eiiam quod quando aliquis cardinalis post osculationem aliaris et incensationem iterum
facit oflicium Missae coram papa, oranes cardinales rccipit, diclo prius Introitu Missse,de mann prsedicti
exspectare debent illum, quousque ille deposuerit diaconi, el sic lenet eam. Quod si aliquis celebret
sacra paramenta, et resumpserit quolidiana; et cum coram eo, illam non dimiltit in lota Missa, nisi dum
eo vadunt ad cameram papae post eum. Deinceps, fleelit genua ante medium altaris, et in elevationc
demptis illis duobus diaconibus, qui papam antece- corporis Christi, et dum dicitur Lwlalus sum; c)
dunt, vel si omnes exspectare noluerunt, saltem eliam dum dicit illas Orationes, dimittit.
duo exspeclare debent. Nota quod semper diaconus cardinalis in capien-
a Hinc patet sacculo xv jam usum invaluisse ut lise et Germaniae loeis, quod commodius et opportu-
Salulalio angelica praemilterelur in principio sermonis nius videturjsive de principio post exordiuin, uti
seu concionis, sive id inlelligas absolute de principio apud nos.
anle exordium, ut fit hodie quoque in quibusdam Ita-
 1297 ROMANIORDINES. — XV. 1298
do et dando diclam rosam debet osculari manum tA Sciendum quod quando veniet in Quadragesima
papse. haec fesiivitas, non venit papa indulus cum pluviali
Nota quod in praesenli Missa, si esset aliquis rex, et mitra in primis Vesperis, quia in vigilia, dicla
el papa non celebiaret, ipse rex sederet inter primos Missa, incontinenti cantores incipiunt Vesperas, et
dtios episcopos cardinales. Quod si papa faceret papa remanet ibi prout fuil indutus dum audiebat
olficium, sederel super hassam et nudam calhedram Missam. Nec cardinales consueverunt venire, quia
sine scabello ad lalus dextrum papae prope episco- cantantur anle prandium Knisi veniret die Lunac.
pum cardinalcm, qui papae ser^it, quasi inter ipsum Tunc Dominica de sero Vesperaepapales; Anlipho-
et subpriorem episcoporum. nas incipiunt cardinales.
Noiandum quod in Missa praesenti, dato quod papa Item notandum quod quando veniet infra feriam
non celebraret, consueverunt dare vn annos et vu
quartam majoris hebdomadse, nihil esl tunc de festo,
quadragenas de indulgentia. Missa vero finita, domi- sed transfertur usque ad diem Lunae post Quasi mo-
nus papa dictam rosam in manu porlat usque ad ca- do
gcniti; et illa die sit solemniter officium, et papa
meram suam ; vel, si sit in Urbe, usque ad Latera- venil in primis Vesperis cum pluviali rubeo et milra
nense palatium; et dum revertitur, sequunttir eum aurifrisiata cum
perlis , et cardinales veniunt.non
omnes nobiles in curia praesentes. Et dum ad came- "> lamen induti.
ram suam redierit, si sit extra Urbem, dat ipse do-
minus papa rosam nobiliori, vel illi soli cui magis L. De Missa eadem die.
placet; et ille incontinenti flectit genua, et osculatur
pedem papse, dalo, etiam si esset rex. Deinde papa Item in Missa omnes debent esse induti albis ves-
recipit ipsum ad osculum oris. Quo facto, ille recedit limentis. Quod si in Quadragesima veniat, bono mane
eum comiiantibtis duobus diaconibus antiquioribus papa audit Missam de feria. Qua dicla, parat se more
cardinalibus, el cum illo equitant aliquantulum per solilo in camera sua ; deinde vadit ad magnam ca-
civitatem, quantum sibi placet. pellam, et )bi induitur sacris vestibus albi coloris.
Sic etiam si sit rex vel imperator, aliqui de aliis Item nolandum quod in hac Missa, in quocunque
cardinalibus eum modicum equitando associare con- tcmpore veniat, non dicitur Oralio nisi de beata vir-
sueverunt; et sic revertilur ille ad comedendum cum gine Maria, el niliil de feria.
papa ; et facto prandio, cum gente sua equiiat per
civitatem absque cardinalibus, cum suis nobilibus et LI. De Collectisrubrica.
principibus. _ hoc sciendum quod nunquam Romanus
si Propter
Quod papa sit Ilomae, rosam praedictam defert' in magnis Missis et pontificalibus consuevit
pontifex
papa usquegradus pabuii Lateranensis, ubi quiescere dicere nisi unicam
debuil nocie prsecedenle; et in descensu equi prae- collectam, Iicet contra rubricam
illis de quibus facimus commemo-
feclus Urbis, indutus scaiieto vel purpura, habens quaedicit quodde
unam caligam et aliam deauratam, tenet papae sta- rationem in Vcsperis et Matutinis, debemus eliam in
et Missa facere. Licet ipse papa facit in utrisque Ves-
pam ; dominus papa cum descendil, dal ei auream
rosam ; et ille flexis genibus osculatur pedem papae peris et Matutinis commemoralionem,473 nunquam
tamen in magnis Missis.
dextrum, et dominus pontifex eum recipit ad oscu-
lum 01is. Quo facio, papa ascendit palatium, et ille Nola quod in hae Missa prior episcoporum cardi-
incontinenti cum 472 nobilibus Romanis equitat nalium servit papse in officio capellani.
cum magno triumpho per Urbem. Finila ergo Missa per papam , et dala Benedi-
Nolandum quod cardinales non consueverunt in ctione, ipse papa revertitur sic indutus ad seilem
Urbe associare prsefeclum, quia saiis habet de comi- suam magnam ; et stans sine mitra incipit Yesperas,
lalibus. Notanduin quod papa, antequam del rosam, canlando Deus in adjuloriuxn meuxninlende. Et diclo
debet dicere aliqua verba brevia de conditionibus et Gloria Patri, subdiaconus ante eum incipit primam
proprietatibus rosae, quia habet colorcm gaudiosiim, D Antiphonam c.mtando, et papa etiam caniando rein-
odurem conforlativum, aspeclum laetilicum, prout cipit ; et hoc idem ante ipsum in Antiphona de Ma-
est in lihro Rationali divinorum officiorum. gnificat; csetera omnia inchoanlur per cantores us-
Anno quarlo pontificatus domini Bonifacii papac que ad Orationem, quam papa debet dicere. Inccepia
noni in Perusio hac die rosa fuit missa in magna ca- aulem prima Anliphona, deponit illa paramenla, et
pella, et sermoni omnes inlerfuerunt, sed non papa, resumit pluviale rubeum ; et omnes cardinales ct
quia infirmus. Rosam ad Missam portavit super al- prselaii deponunt paramenla, et recipiunt cappas
laie et reportavit junior clericus camerse, et papa laneas ; nec cardinales incipiunt Antiphonas in Ves-
dedit rosam in camera sua. peris. Episcopus vero cardinalis qui pap;e servit in
non deponit paramenta nisi dictis Vesperis,
XLIX. De festo Annunlialionis beatw Marim in primis Missa, habet
quoniam portare papae naviculara cum incenso
Vesperis. hora debita, et papa debet inde recipere cocblear
ln die Annuntiationis beatse Marise virginis sermo cum incenso, et ponere incensum in thuribulo prae-
el Missa mandantur. senlando sibi pcr unum de acolythis. Deinde idem
 1299 APPENDIX AD S. GREGORH MAGNl LITURGICA OPERA. 1?00
cardinalis habet incensare altare, et a cophinum, in A Nola quod antequam papa distribuat ramos, om-
quo servalur Corpus Christi, postea dominum papam; nes cardinales et praelati cum cappis laneis veniunt
el etiam habet lenere librum ante papara, dum dicit ad reverentiam papse ad osculandum manum cooper-
Orationem praedictam. Finilis vero Vesperis, in tam aurifrisio pluvialis, non genu, nec pedem.
quibus debent dici duse Qrationes, videlicet una Scieiidinii quod hac die Romani pontifices officiare
de festo, alia de feria, si tamen incidat infra tem- non consueverunt, sed bene dant et distribuunt ra-
pus praedictum. Quibus ftnitis, papa dat Benedictio- mos. Nota quod subdiaconusdebet habere tunicellam
nem. per totum officium , et non fit Processio. Modernis
Item nota, quod si cardinales haberent paramenla aulem temporibus est Missa papalis.
in secundis Vesperis islius festi sic in Quadragesima Nota eliam quod iUe qui debet Missam celebrare,
celebrali, incipient Anliphonas, quoniam in primis si sit episcopus, el papa non celebret, primo habet
non incoaperunt, nec lale festum debet praetermiiii 'benedicere aquam cum sale, proul fit in Dominicis
sipe Vesperis solemnibus, diebus ; deinde benedicit ramos. Dum spargit ramos
Item certo nola quod nunquam cardinales inci- aqua benedicta dicit Aspergesme, Doxxiine,Dato vero
piunt Anliphonas in secundis Vesperis coram papa, quod papa celebret, junior presbyter cardinalis bene-
nisi si praesens festivitas sil in Quadragesima cele- B dicit,
brata. LIV et LV. De benedictionePalmarum.
Supradicla fiunt per modum praedictura, quando Noia quod quicunque dicit Missam, si lanium sit
diaconi cardinales non ibi habent pluvialia parata. cardinalis, ille ramos benedicit, et non junior presby-
Nam si haberent, ipsa reciperent. Licet temporibus ler cardinalis ; iia et candelas et cineres.
Joannis XXII, Benedicli XII, el Clemenlis VI Roma. Sciendum quod hac die prior episcoporum eardi-
norum ponlificum, non consueverinl recipere in nalium, si celebrel coram papa, facta reverentia ,
diclis secundis Vesperis prsedicia paramenia, nec proul est moris, ab -oronibus cardinalibus, ipse indu-
incipere Antiphonas, prout in aliis feslivitatibus in tus pluviali dat papae palmam, et slatim a papa reci-
primis Vesperis est lieri consuetum; sed secundam pil; deinde vadit et paratse ad ceiebrandum. Duae
Anliphonam diaconus cardinalis a dextris papae ; palmae danlur papae.
lcriiam vcro episcopus cardinalis serviens in Vespe- Notaudum etiam quod si esset rex praesens, immedia-
ris procdicla paramenla ; quai tam presbyter cardina- tepost eum 475 "ex's genibus palmam recipit de ma-
lis qui stal in sede secundum ordinem suum ; quin- nibus papae, pedem dextrum osculando, et non genu.
tam diaconus cardinalis qui assistit papae a sinistris. Qua reverentia facta cum cappis laneis per cardina-
Quas Antiphonas semper incipit subdiaconus cum iC les et omnes praelatos, prout in die Caniielarum,
acolytho corain eis b cantando. cardinales et omnes praelati violacea recipiunl para-
474 LU. B^tPomim'cn in Passione, qum esl quinta menta, videlicet episcopi cardinales superplicia,
Quadragesimm. amiclus latos, et pluvialia ; presbyteri vero simililer
In Domiiuca de Passione, quae est quinta Quadra- el diaconi paramenia praedicta, et recipiunt pUnetas,
gesimae, sermo el Missa mandantur. Omnia alia ul et nonpluviaiia. Alii vero praelati similiter pluvialia ,
supra in aliis Dominicis Quadragesimse est fieri con- et non planelas, coloris violacei lecipiunl. Quibus
suetum. parameniis receplis, paratur una lobalea, quam Ira-
LIK. De Dominica Palmaruxxt. dere debet sacrista , et extendilur super genua papae
In die Palmarum Missa ei officium mandanlur. llla per duoscajieilanosejuslaleribus assistentes, et dic-
die non fit sermo, quia die illa, secundum dominum tam tobaleam flexis genibus lenenies, a dextris uno,
Jacobum Gaietani, juuior presbyter cardinalis debet a sinistris alio, et duobus antiquioribus cardiualibus
benedicere palmas olivarum et aliarum arborum ra- diaconis papae more solito assistentibus. Tunc prior
mos, indutusprout in die Cinerum, cum aqua benedicta episcoporum, vel, si non sit, subprior episcoporum
et incenso. Quidus benediclis, deponit paramenta, cardinalium, deposita milra sua stans pedes, papa
si celebrare non debeat. Et dominus papa bono mane D sedenie in cathedra sua et cum mitra, spatulam aliam
celebrat Missam suam in capolla sua secreta. Qua palmae pulchriorem, nil dicendo, dat papae, manum
dicta, indulus pluviali rubeo sine perlis, cl milra ejus osculando. Inconliiicnli papa tradil uni de do-
simplici alba de garnello sine aurifrisiis et perlis, micellis suis conservandam ; et ibidem ipse prior vel
inlrat capellam vel locum, in quo debent distribui subprior genuflexusrecipit spalulam palmaede manu
palmae, ubi debet esse euhedra cum scabello pa- papae, et osculatur genu dextrum papae. Et sic dein-
rala, et ibi sedet. Deinde omnes cardinales et c-irtcri ceps omnes cardinales juxla ordinem suum ; deinde
pnelati nondum paraii veniunt ad reverentiam, prout omnes pra>lati induli, milris tlepositis, genuflexi re-
est alias fieri consuettim, osculando manum auri- cipiunt spalulam palma?.de manu papse, et genu os-
f risio pluviabs cooperlam, non genu, nec pedem, ut culantur pluvialibus violaceis induii.
Eupra in Quadragesima. Camerarius papae, notarius, auditor coniradicta-
a Confer cap. 131 infra de secundis Vesperis om- infra, ntim. 18.
nium Sanciorum, in quibus incensaiur cophinum ubi b Id est eis praecinendo, uli hactenus fieri consue-
stat Corvus Clmsii; et Constituiiones Lateratienses, vit.
1301 ROMANI ORDINES. — XV. 1302
rum, et correclor, ettamsi aliqui ipsorum essent, Ik.ad collectam, quam dicit post largiliOnem palma-
episcopi vel archiepiscopi, quia non consueverunt rum ; et semper ante ipsum cardinalis juxia ordi-
esse induti paramentis, sed solum cum cappis laneis; nem suum, et pairiarcha:. Cum aulem papa exierit ti-
et qaicunque alii prselati non parati, et etiam capel- nellum velcapellam, et est in porlicu per quam itur
lani, tam commensales, quam alii capellani papae, ad capellam magnam, vadit ad fenestram, quae res-
qui debent esse specialiter commcnsales, in coltis; picil ad plateam magnam palalii ; et ibi projicit po-
riec non pcenitentiarii, et breviter omnes alii fami- pulo ramos palmarum et olivarum et aliarum arbo-
liares, etiam laici, et quicunque alii non familiares, rum ramos. Cum autem pervenerit ante ostium ca-
etiamsi rex esset, flexis genibus recipiunt palmas, et pellae, cantatur Gloria, laus, etc, per cantores ab
alios ramos aliarnm arborum, de manu papae, et extra, aliis ab inira respondentibus. Quae porta tunc
ipsis receptis pedem papse dextrum osculantur, et clausa debel esse, cantantibus omnibus illis, prout
non genu. in MissaliRomano continetur. Dominus papa non
Notandum, quod in hac Missa dicitur tanlum una percuiit cum|cruce portam, sicul saeculares consue-
Oratio ; et dum dominus papaipsam inchoare debet, verunt ; sed praedicto diclo officio aperitur porta.
dicit Dominus vobiscum, el non Pax vobis; postea Deinde dominus papa cum cardinalibus et praelaiis
dicit Oralionem. B processionaliter inlrat capellam, el more solito orat
Nolandum etiam quod si celebraret papa, prior aliquantuliim coram altare, ubi debet esse cathedra
episcoporum cardinalium servil papae in hac Missa cum scabello parala ; el facia Oratione surgit, et
in oificio capellani de libro ; si vero papa non cele- vadit usque ad regias capellse in parle dextra ; et ibi
brel, servit ei in officio capellani prior presbytero- projicit ramos et folia olivarum populo per foramina
rum cardinalium. regiarum, etposlea venit ad maguam cathedram lon-
llem noia quod si patriarchae inlersint, post pri- ge abaltari paralam, quaedebet esse cooperta panno
mura cardinalem , si sint induii pluvialibus, ramum violaeeo ; et exlracla milra, stando verstis allare,
palmse recipiunt. Quod si rex sit praesens, post car- episcopo cardinali librum ante eum tenente , dicit
dinalem qui stat, et post regem palmam recipiunt, Orationem quse compeiit in Missali.
ita quod semper unus cardinalis prsecedat palriar- LVIII. De papa eunle ad allare, et cardinalibus occur-
cbam ; sic successive. rentibus.
Nota quod, dislribulis ramis, papa deponil pluvia- Deinde vadit ad cathedram longe ab aiiari para-
le et niitram, et recipit aliud cum perlis, et milram lam et ibidem more 477 s0>'to violacea recipit
aurifrisaiam cum peilis. paramenta. Et diaconus cardinalis dicturus Passio-
Nola quod si papa hodie celebraret, porlaredebe- C nem parat papam ; el cum parat eum, ipse diaconus
ret sacra paramenla violacea vel Indii coloris sine oardinalis portat tantum parando superplicium, amic
perlis, et sandalia sine perlis, mitram simplicem et tum, sericum album, cingulum, stolam ; sed papa,
planam de garnello, et eliam cliirolhecas sine perlis. parato ipso diacono, planetam recipit violaceam
Verum 476 est quod modernjs temporibus consue- ad modum aliorum diaconorum cardinalimii. Papa
verunt porlare mitram solemnem et pretiosam, et vero parato, et milra praedictareposila, non nobilis,
cliirolhecas pretiosas : omnia alia simplicia. sed simplex alba de garnello, assislentibus ei duo-
LYI. Hic cantores incipiunt cantare Hosanna Filio bus diaconibus cardinalibus amiquioribiis, more so-
David. lito processionaliter vadit ad altare ; et in medio
Sciendum quod poslquam primus cardinalis pal- eundo occurrunt tres juniorespresbytericardinales,et
mam rccepil de manibus papae, cantores canlant J/o- ipse eos recipit juxla ordinem suum ad osculum oris
samia Filio Davidcum omnibusaliis Antiphonis, prout et pectoris. Mitram preiiosam interdum in Missa
sunt in Missali . Interim ordinatur Processio per dicta, si ipsemet celebret, papa consuevit portare.
priorem diaconum cardinalem. Qua processione or- Postea vero coram altari facit confessionem suam,
dinata ut supra in dic Camlelarum, qni papae assistit proul est consuetum ; et cum dicit Miserealur, sub-
a sinistris, dicit alta voce Procedamus cum pace, et D diaconus tradil sibi manipulum osculando manum,
chorus respondet alta voce In nomine Chrisli amen. antequam dicat Deus lu convefsut, elc. Episcopus
LVII. Hic movetur Processio. cardinalis, qui servit sibi, prsescntat ei incensum,
Deinde movetur processio, et graditur, et primo proul esl fieri consuelum et osculalur altare et li-
servienles armorum cum virgis suis anie subdiaco- brum Evangeliorum ; postmodum veriit se ad dia-
num bajulanlem crucem, qui debet esse indutus cum coiios cardinales, et ipsos recipit ad osculum oris et
tunicella violacei vel Indii coloris, et circa eum duo pectoris secundum suum ordinem, et uliimus parat
ceroferarii cum luminibus et uno acolytborum cum sibi fanum sublus pallium suum, quod in aliis Missis
tliuribulo et incenso. regulariter consuevit fieri. Deinde vadit ad sedem
Nota qtiod sicut papa surgit de caihedra, qualuor suam : ubi slando dicil lntroitum cum cardinalibus,
nobiliores qui ibidem sunt erigunt pannum a super illo solo dempio qui debet dicere Evangelium, qui
eum baculis et angulis in summiiatibus ; et sic seni- remanet super aliare cum sacrisla et subdiacono ; et
per papa slat sublus pannum, quousque pervenerit omnes iegunt lntroitum et Kyrie, eleison super alia-
« Umbeliam appellamus seu baldachinum.
1305 APPENDIX AD S. GREGOftHMAGNILITURGICAOPERA. 1304
t e, «t papa exinde procedit in Missa, prout est alias A . dictionem a papa, sed recte vadit ad pulpitum coo-
ifieri•consuetum. perlum cum tobalea, et ibi absque luminaribus et
iNota quod anno Domini 1375 die 15 Aprilis, in incenso, et sine Doxninusvobiscunx,absolute incipit
prsedicla die ramis Pahnarum dominus Gregorius Passio Domini nostriJesu Chrisli; nec respondetur
papa XI fecit officium, qui purlavit omnia para- Gloria tibi, Domine, sed subsequenler dicit Passio-
menia ut supra; porlavit etiam chirotliecas et pre- nem more solito. Cum autem ipse diaconus dixerit
tiosara mitram. Nola etiam quod ante eum ponitur in Passione illa verba, emisit spiritum, statim papa
scabelluin , dum Passio lcgilur, in quo ponitur et ipse diaconus, et omnes alii genuflectunt ad Denm
palma, f/i sibi non placet in manibus lenere. versus altare; el sic manent genuflexi per spatium
LIX. De subdiacono porlaxxletuxikellam in Proces- quo posset dici Pater xtostersemel. Postmodum sur-
sione. gil, et diclus diaconus Passionem prosequitur suo
^Notactiam quod subdiaconus in Processione por- modo, ac pervenlo ad illam partem, Altera autem
rtat lunicellam, et non planetam. llem notandum, die, ipse diaconus cardinalis in eodem loco vertit se
quod po-tquam aliare thurificaverit, antequam dia- ad papam; et stans inclinato capite profunde, non
conos cardinales recipiat ad osculum, sibi reponi- lamen genullexo, basse pelit Benediclionem ab eo,
tur milra per illum qui debet dicere Passionem B dicens Jube, domne, benedicere.Qua benedictione
Tel Evangelium : qunm porlare debel quousque sit data per papam, porlanlur ipsi diacono cardinali
isolemniter indulus; et slatim etiam deponit, et reci- duo candelabra cum cereis accensis per acolythos
ipit planelam violaceam, quam anle epistolara depo- vel auditores, sicut consuetum est fieri ad Evange-
«ii, et lecta epistola iierum eam recipit. lium et etiam incensum cum lliuribulo prius bene-
Nota etiam quod papa iion dat alicui palmam diclum per papam, praesentante episcopo cardinali,
suam, sed eam porlat ad cameram suam, el illant qui sibi servit in offieio capellani cum acolytho,
custodiri facit. proul moris est. Qui idem acolythus praesental ipsi
Nota quod si papa hodie non faceret officium, de- diacono thuribulum, et ipse incensat librum. Quo
bet flectere genua ante allare, quamlo dicitur Et in- incensalo, reddit eidem acolylho thuribulum, et facit
icarnatus est, etc ; et anle elevationem corporis crucem cum pollice super Evangelium et sibimet
•Christi, et quando dicitur Lwlalus sum; et semper tam in fronte quam in labiis elpectore more solito.
Iradat spatulam diacono cardinali sibi a dextris as- Deinde prosequitur residuum Passionis, videlicet in
sistenti, et ille semper accipiendo eltradendo oscu- praedicta parte, Altera aulem die, etc, usque ad li-
'Jaicr manum papae. nem Evangelii. Quo residuo completo, idem diaco-
478Nota apud quodomnia supradicla fueruntre- G nus cardinalis osculatur partem prsedictam; poslea
sarciata per dominum Gregorium papam XI, in Urbe, porlaturille liberpapae ad osculandum 479 Per sul)-
in sanclo Petro, anno Domini 1577. Sciendtim quod diaconum.Quofacto, cardinalis quisibi servit in ofli-
bodie dicitur Prcefatio Qui salutem liumani generis. cio capellani.incensat papamtribusictibus,genu flexo
Sciendura etiam quod omnia supradicia observaia super primum gradum, si papamet celebrat; alias
sunt per dominum Urbanum VI, in Urbe, in sanctoi stans inclinatus profunde illum incenset. Quo facto,
Pelro, anno Domini 1381 et 1382, qua die fuit de- papa incipil Credo in unum Deum, deinde procedit
terminalum quod quidquid venit super allare, ca- prout in aliis Missis regulariier est fieri consuetum.
pellanorum est, prout rubrica de praesepe in nocte Notandum quod stavim inccepla Passione cardiua-
Nativitatis Domini dicit. lis diaconus a sinistris papae assistens recipit spatu-
LX. Quando diaconus cardinalis cantat Passionem. lam palmae de manu mililis vel domicelli papoc, et
Cum autem canlatur tractus ante ultimum versum,, ponit eam in manu papse, ipsam manum osculando ;
diaconus cardinalis dicturus Passionem, receplo» et ipsam tenet papa, et cardinales etiam suas, et
prius manipulo de manu capellani sibi in Missaser- alii praelali; itt manibus suis tenent palmarum spa-
vieniis, surgit, et exuit planetaro; et postea sibii tulas ct aliarum arburuin ramos, quousque Passio
traditur planeia plicata ad modum stolac, quam. " fueril compleia. Prxdiclus diaconus cardinalis de
portat super humerum sinistrum; el firmaulur ca- manu pa[iae spaiulatn palmae recipit, el eam tradit
pila planetae ad latus dextrum quasi reiro; et sic! militi dumicello papse praediclo; et etiam cardiuales
tenel ipsam planelam, quando dicit Passionem, et; et caeteri prselati suas Iradunl servitoribus suis le-
per totam Missam, donec ipse et subdiaconus com- nemlas usquc ad (inem Missae.
municaverint; et statim facta communione, ipsemet; Sciendnm quod in hac Missa non esl sermo ; sed
induit planetam ad modum aliorum cardinalium dia- Passione linita, incipit Credo in uxiumDeum, oscu-
conorum. Tractu vero finito, praedicius diaconusi lato primuui libro. In (inc vero Missoediacontts car-
cardinalis dicturus Passionem osculatur more soiitoi dinalis, qui legit Passionem, dicit Benedicamus Uo-
pedem papse, et reversus ad altare genu flectit antes xnino, versa facie ad altare; et facta Beiicdiciione
illud, et dicit basse Muxxdacor meuxxx, etc. ; et sur- solita per papatn, prior episcoporum cardinalium,
gens recipit de aliari librum Evangeliorum, deferensi qui scrvitsibi in Missa in oflicio capellani, pronun-
ipsum anle peclus, ila quod tabula libri, ubi estt tiat Indtilgeiitiaivi de mandato et aucloritaie papa%
crucifixus, a populo videri possit; et non pelit Bene- videlicet de septem, aniiis et seplem quadrage.iig ;
 1505 ROMANl ORDINES. - XV. IV 6
et dum pronuntiatur lndulgentia, diaconus cardina- A t Item sciendum quod de his tribus diebus, et ctiam
lis qui dixit Passionem, deponit planetam, et in al- quandoctinque papa venit ad capellam cum chla-
bis sicul diaconus vadit ad papam ad devestiendum myde et capuceo, non portatur crux coram eo.
cum, seu removendo sibi paramenta, et poslea sto- Ilem de sero ad oflicium Matutinarura dominus
lam, pluviale et mitram induendo. Deinde ipse dia- papa venit ad capellam cum cappa clausa de scar-
conus deponit paramenta, et omnes etiam alii prae- lello rubeo, foderata de hermelinis, clausa medio
lati sua deponunt paramenia, el cappas laneas resu- pectoris sursum et aperta deorsum : cocullum sera-
munt. Papa vero, depositis sacris vesiibus, indulus per lenet super caput, et sine mitra in cathedra
manto rubeo, et mitra praedicta sibi reposila , vadit nuda sedel; iiec diaconi cardiriales sedent ante pe-
ad cameram suam, assislentibus ei duobus diaconi- des ejus in liis tribus Matutinis, neque in fine dat
bus cardinalibus antiquioribus, uno a dexiris, alio a Benedictionem in ipsis Matulinis.
siuistris. LXIH. In die Jovis sancta, de Missa, et de officio
Nota quod anno Doniini 1388 Romaedominus Ur- chrisxnalis.
banus VI hacdie ramis Palmarum non fecitofficium, Ilem in die Jovis saucla in Ccena Domini, hac die
qttia nondum erat coronatus; sed bene dedit palmas Missa tantummodo mandatur, neque est sermo hodie.
el ramos, et.interfuit Missaeindutus pluviali rubeo B I De jure Romani pontifices consueverunt primo dare
et mitra alba. Quam Missamdixit cardinalis Floren- populo Indulgentiam, sed de gralia in die Mercurii
linus in magna capella. Et sic per dominos cardina- post Missam.
les illseetiam tres Missaede hcbdomada sancta fue- Sciendum quod Romani praesules in primo anno
runt celebratae ipso praesente ut supra. coronationis consueverunt conficere sacrum chrisma,
LXI. De diebttsLuxxwel Martis hebdomadwsanclw. etfacereMandatum,et conficerea agnus Dei, nola de
ltem die Lunae nou est Missa papalis. singulis locis suis, et nunquam plus niside septemin
ltem in die Martis dominus noster audit Missam septem annis, quoniam tunc multa observanda sunl.
magnam in sua capella parva, quara celebrat unus Anno ergo illo in quo vereconficitursanctumchri-
de canloribus, et legil Passionem. sma, summo mane quasi in orlu solis, dominus no-
LXII. De clieMercurii. ster papa venit ad regias ferreas, ad dandum indul-
Item in die Mercurii sancta illud idem observatur. gentiam populo, indutus pluviali rubeo, cum auri-
Sed nolandum, si sint peregrini, de gratia spe- frisiis cum perlis, 481 mitra, stola cum perlis modo
ciali papa post Missam consuevit dare indiilgenfriam• consistoriali. Qua data, depositis paramenlis, audit
populo, in qua estindulus pluvialirubeo480 absque secrete Missam; qua finita, confitetur peccata sua.
perlis, el cum mitra simplici alba ; et paratur ibi ubi C Missa ergo parva finila, reassumit paramenta prae-
datur Benedictio, vel in anticamera. Et primo venit dicta, et cardinalibus omnibus indutis sacris vestibus
cutn chlamyde de searlelto cum capuceo in capite albis secundum ordinem suum, scilicet episcopi plu-
absque mitra; et sic venit ad Matuiinum, et stet vialia, presbyleri casulas, diaconi lunicellas et dal-
cum dicto capuceo non extenso super frontem, sed maticas, et alii prselati pluvialia recipiunt cum seplem
rcplicato. Et istud fuit Florentise tempore Eugenii candelis, si sintProcessionesgenerales.utconlicialur
quarti. Et fit die Jovis idem ad Uenediciionem. sanctum chrisma; alias vero sanclum chrisma cum
Jtem noianduin quod de sero hora compelendi ve- duobus ccreis et cruce processionaliter vaditad locum,
uit ad audiendum oflicium in capella simpliciter curn ubi solent publicari processus; et ibi sedet in catlie-
chlamyde rubea et capuceo super caput, non tamen dra parata panno albo nobili; et omnes cardinaies et
duplicato, prout aliis diebus consuevit, sed solum praelati sedent in locis suis cum milris, sed antea fit
extenso super oculos. reverentia per cardinales.
ltem noia quod his diebus tribus post officium papa Item nota quod quilibet cardinalis et prselalus in-
non debet dareBenedictionem,et nonporlatur crux. dutus tenet unam faculam accensam de cera com-
Item nota quod cardinales bene consueverunt muni, quam tradit magister caeremoniarum, et papa
venire de sero ad audiendum oflicium in capella "D de duabus libris de cera quasi alba, quas projiciunt
papae istis tribus diebus, non taraen mandali, sed anathematibus.
libere et sponte, devotionis causa. LXIV. De lectione Processus.
ltein nota quod Romani pontifices his tribus die- Item nota quod subdiaconuslegil Processus in La lino,
bus non constteverunt dicere officiumcura ?piscopis indutus habitu diaconi, etjuniordiaconuscardinalis ea-
et conveniibus suis dum dicuniur Matutinoe; sed de- dem verba nobiliter et intelligibiliter dicit in idiomate
vote debent dicere officium, et poslea in camera sua illo in quo siat. Quibus lectis, papasignat, etdicit Ana-
cum cubiculariis suis dicere. thematizamus, vel ita faciaxxtus.Et projicit candelara
Item in die Mercurii de sero hora competendi do- inferius, et omnes alii candelas suas projiciunl, sed
minus papa venit ad officiumMalulinarum ctim chla- non ceroferarii, siveacolythi illas de candelabris, quia
niyde de scarletio cum capuceo extenso super fronle, processionaliter revertuntur sicut iverunt. Quas de-
non replicalo, et sine mitra. mum sacrista papse recipit. Inconlinenti ibidem dia-
aSic infra, in cap. 88, ubi de Sabbato in Albis, Dei duo, el paulo post, tres agnus Dei. Adde ca-
quando dantur agnus Dei;el in cap. seq., agnus put 90.
1507 APPENDIX AD S. GREGORIl MAGNl LITURGICA OPERA. 1308
conus cardinalis, qui papae a sinistris assistit, dicit J!A confessione et reverentia, prou! est consuetum, papa
CoxifileorDeo, etc Et papa dat more solito Benedi- ascendit cathedram suam. Incensato alare, ampulla
ciionem. Qua data, juniordiaconus cardinalis de manu reportatur ad locum inter duas alias. Interim can-
papse denuntiat imlulgentiam dc feplcin annis el vu talur vero a cantoribus Intioilus Missaesine Gloria
quadragenis ; el sic omnesprocessionaliler vaduntad Patri; et finito versu, repelaiur Introilus. Poslea
magnam capellam,vel ubiipsadiedebelfieri officium; cantatur Kyrie, eleison. Quibus finitis, dominus papa
et facta Oratione anle altare, vadit ad revesiiarium, iucipit Gloria in excelsis Deo. In oratione papa dieit
et induitur sacris vestibus albis, el milra cum perlis Pax vobis.Etiam in liac Missa dicilur Credo in unuiA
etiam solemni. Et sic procedit adMissam more soliio. Deum, etc, et sic Missa prosequatur ordine suo.
Feria ergo quinta iu Ccena Dominisacrificium saori Nota quod iu hac Missa non consuevit esse sermo,
corporis et sanguinis Jesu Cbristi Domini noslri. nisi papa velit facere Processus contra aliquem in
LXV. De ampullis. speciali; ;et etiam generales Processiones tunc, si
Mane hujus diei primo mansionarii, sacrisla, et papa illum sermonem facere non vellet, sacrista com-
clerici capellae ad hoc destinali, praeparent omnia mittit deejus mandato alicuidedominis cardinalibus
quae necessaria stint ad consecralionem chrismatis, episcopisvelpresbyteris, quoniamdiaconi coram papa
videlicet tresampullasde argenlo,non tamenejusdem *» J nunquam praedicant, aut altcro praelato, vel magistro
quanlitaiis, quoniammajordebetesse desanctochris- in tlieologia.
mate, mundissimo oleo plenas. Maxima vero ampulla Noia abbates non consueverunt prsedicare, nec doc-
quse ad chrisma debet fieri, de panno serico albo te- tores decretorum, nec legum, nisi duntaxal praelati
nuissimo cooperilur; aliae autem dealio pannoserico et magislri in tlieologia, sed modo abbates pnedieani.
dissimilicoopertae habeantur; sed tamen pannusadeo Postquam dominus papa intrat ad sacrilicandum,
subtiiis, quodampullaepossiul videri per papam et alios. coniic.it duas Hostias, unam pro se, ei aliam pro die
Hora veroiertiadominuspapaindulus manlorubeo, Veneris. Facta ergo elevatione corporis Cbristi, vcl
et cum mitra aurifrisiata, eliani cum perlis exit de post Sanclus, si expediat, unus acolytborum ducit
camera sua, et vailil ad capeilam ; et 482 anle juniorem Uiaconumcardinalem, elcumeo pluressub-
allare debet esse cathedra cum scabello parala, ubi diaconos: unus ex eis subdiaconibus 483 portat cru-
orataliquantulum, uteslmoris. Deindevadit adaliam cem, acolythoantecedente cumthuribulo ettliuresine
cathedrain longe ab altari paratam ;'et ibi alba recipit luminaribus ; et sic processionaliter vadunt adcapel-
paramenla, et omnes cardinales et prselali, protit lam sancii Thoniae, vel saucti Gregorii, vcl ubi ain-
moris esl, videlicet episcopi pluvialia, presbyteii pla- pullae cum cbrismale et cum oleo servanlur; et car-
'
nelas, diaconi vero tunicellas et dalmalicas pro reve- C dinalis diaconus praedictiis accipil illam ampullam,
rentia chrismatis. Papa vero indutus jam dalmatica qu;e est chrismatis; et duo subdiaconi accipiunt alias
sedeat in sede sua; cui proesentetur ampulla quae duas olei exorcizati, et olei infirmoruin, super bra-
major est, cum oleo ab acolytbis, et balsamum per chium sinistrum eas portantes; et eo niodo quo vene-
camerarium, aut per sacrislam ; et balsamum cura runt postea revertantur. Dominus vero papa, vel ille
oleo papa misceat, nihil dicens; et bene commi- qtii conficit sanelum chrisma, aul celebral ista die,
sceaturvel conficiat. Omnes vero arapullae, id est aliae antequam dicat Pero/uem/iaseo!miia,descendeladse-
duse, ibidera super mensam remaneaul cooperlae, et dem, sive cathedram suam ante aliare paralam, versa
diligenter custodianlur, quousquead aliare portentur, facie ante altare; etsubdiaconusqui bajulatampullam
et papa facta lectione recipit planelam, chirolhecas, infirmorum olei repraesenlal eam summo pontifici ad
et omnia alia paramenta, ut est moris, el debent esse benedicendum. Et papadicat plana voce Exorcizote,
xii subdiaconi indutisine priore subdiaconorum. imxnundissime,etc Quibus Benedictionibus peractis ,
Poslmndum papa, lotis manibus, indutus planela papa reverlitur ad altare, et dicil Per quem liwc
et mitia solemni in capite, procedit cum episcopis, omxiia.
et presbyteris, diaconibus, acolythis, et omnibus or- Nota quod confecto isto sacrificio solus pontifex
dinibus. Esse debent in Processione vii^candelabra D communicat super altare sine ministris, et non cnra
cum cruce, Evangelio, et ampulla quae est thris- calamo; sed cum calice taniuiu se confirmat illa die
matis, aliis ibidem remanentibus. et feria 6 in Parasceven, et ponit illam quarlam
Nola quod si non conficerelur hodie sanctum chri- partem in calice. Postquam autem communicaverit,
sma, non essent nisi duo candelabra in Processione. ponil calicein super altare, el patenaui juxta euin
Notandum etiam quod omni anno debent sanctum cum corpore Domini nostri Jesu Chrisli, el reservalo
chrisma consccrare cum purissimo et mundissimo usque in feriam 6, de ipso sacrifieio resumit, et
oleo olivarum, et addimus cum tribus gultis de finis- cooperietur ulrumqtie munda siudone.
simo balsamo, quas episcopus non commiscere debet Percepto corpore et sanguine Domini noslri Jem
cuni oleo; sed ita per alios, el non per papam, nisi dei Cbristi cuin calice el sine calamo, antequam abluat
vii in vii annos, nec alium in ejus praesentia, prout.;. manus, ipsum calicem cum corpore Doinini nostri
supra notatum est. reservato, non illum calicem in quo celebravit, scd
Porlatur thuribulum semper cum inccnso, et sic; solummagnunideauro sibi praesentet cooperlum ciini
proccssionaliierpergantadaliare cumampu!la;el factai magna reverentia sacrisla papalis cuui sindone, eum
 1309 ROMANIORDINES. — XV. 1310
lustris aureis; e sinistro brachio pendet unum caput, Adinales, et episcopos non cardinales; etdurn halatur
et in dextra manu porlat calicem cooperlum alio ca- in ampullis ab aliis, pontifex sedet; sed quando sa-
pite, et reverenter ponil prsedictum calicem prope Iulat, stant omnes alii etiam. Deinde surgens dicitsine
papam circa medium altaris cum alia tobalea dese- cantu Dominus vobtscum, etc. Exorcizo le, crealura
rico, cum qua cooperitur calix, in quo est corpus olet, etc.
Chrisli. Et nota quod anlequam abluat digitos domi- Post llenediclionem vero istam omnes episcopi et
nus papa, corpusChristi cum revereniia magna infra presbyteri cardinales saluient per ordinem suum san-
prsedictum calicem ponit, el super calicem corporalia ctum chrisma, et in salutando inclinent capiia, dicen-
illa; pars minor corporalium, et super corporale pa- tcs Ave, sanclum chrisma, el deosculanlur ampullam.
lenam, et super palenam caput illius lobaleaede sin- Facta salutatione chrismatis ab omnibus episcopis et
done ; slatim, qno facto, abluit digitos infra calicem presbyteiis, stalim debet fieri olei salutatio ab eis-
cum quo celebravit, etbibit illud; et aniequam abluat dero lioc modo. Salutet papa chrisma, et stalim
manus in magnis bacilibus papae, ipse papa vel epi- postea oleum, dicens Ave,sanclum oleum.Ita et caeteri
scopuscardinalis qui servit sibi in Missa, praedictum singuli dicere debenl.
calicem cum corpore Cbristi sic cooperlum, et super Postea reportantur ampullae processionaliter, sicut
humerum sinistrum pendet aliud caputillius tobaleae, B fuerunt adductoe, ad sacrarium, vel ad Iocum quem
et lenens cum ambabusmanibus calicem per medinm saerista ordinavit, ubi stare debent. Deindo idem sa-
portal ad armariolum, in quo conservalur usqne in crista distribuil unicuique sicut debelur, el fueril op-
crastinum, antecedentibus luminaribus, cruce et iri- poriunum. Papa vero commnnicat in sede sua magna
censo processionaliler cum devotione. Quo reposito, illos qui communicare volunt. Reserventur lamen
genuflexus thurifical corpus Chrisii. Quo faclo, rever- oblaloeiniegroeHostiaeper diaconum cardinalem, pro-
titur ad altare; et sic lavat manus ut moris est. ulestmoris, acetiam corpus Domini integrum reser-
LXVI. De officio chrismatis. vaturin diem Parasceve. Sanguis vero Domini assu-
Postea papa, si facit sanctum clirisma, ascendit ad matur; quem solus papa bibit cum calice, et sine
cathedram coram altari paratam, versa faeie ad al- calamo; illi qui communicant non bibunt.
tare; et continuo duo acolythi deferunt 484 am_ Nota, diaconus necsubdiaconus.hodie non commu-
pullas involulas cum tobalea subtili albo serico in nicant, nisi forie vellent communtcare caiisa devotio-
sinistro brachio, iia ut Videri possinl medio, id est nis, et communicarent anle alios, nec biberent san-
permedium sericum^el ameiliosursum, etdiaconns gtiinem. Yerumtamennon est demore. Pacisosculum
cardinalis junior qui assistit papae, accipit. ampullam Dei canlalur, et Communio Domi-
* non datur, Agxius
unammistam cum balsamo, et reprsesentat eam papse nus Jesus Chrislus. 485 Tunc papa reverlitur ad al-
tenens eam in sinislro brachio involutam panno se- tare, et dicil hanc Orationem, Piefecti. Qua expleta,
rico. Tum papa halet ler in ipsam, et postea halent diaconus dicit Ile, tnissa est.
eliam in ipsam omnes episcopi qui assislunt ibi in- LXVd. Sipapanolit facere Manddlum.
duti sacris vestibus, et etiam presbyleri sive sint Nola, si papa nolit facere Mandatum, prout infe-
cardinales, sive non. Quo facto, papa dicit sinecanlu rius sequitur, vel si cardinales non comedanl ista
Domixtusvobiscum, Exorcizo te, creatura Dei, elc die ctim eo, staiim in fine Misssedata Benedictione
Post Benediclionem vero istam omnes episcopi ct per papam, et indulgenlia pronuntiala per episco-
presbyteri cardinales salutent post papam sanclum pum cardinalem qui ei servivit in Missa, papa et
cbrisma per ordinem suum. Qui quidem ordo sic omnes cardinales ibidem in capella deponunt para-
debet observari, primo a lalere dextro papse episcopi menla. Intcrim vero canlanlur Vespera percantores,
cardinales, el post eos presbyleri cardinales; patri- et in fine Vesperarum, dum diciiur psalmus Miserere
arclice vero inier episcopos cardinales; diaconi car- mei, Deus, vadit papa ad calhedram coram aliari cum
dinales a laleribus papae hinc inde juxta ordinem scabello paralam; ubi genu flectens dicit cum aliis
suum a latere sinistro; archiepiseopi, episcopi, pres- praedictum psalmum legendo, et Orationem JRe-
byteri cardinales induti seciiiidura ordinem suum, et ; 1spice, etc. Legendo sine qui lecuxn,elc Deinde surgit,
in halando salulando posi episcopos cardinales. Ar- ct vadit ad cameram suam.
chiepiscopi, episcopi debent pracedere presbyteros LXVHI. De electione pauperum, quando fit
cardinales, quoniam ad solos episcopos pertinet seu Mandalum.
speclat sanctum thrisma conficere; elepiscopos salu- Item eodem die postprandium papa non potuit Ia-
tent presbyieri cardinales, et in salutando quilibet vare pedes pauperum, sed patriarcba Gradensis con-
inclinet caput, dicens Ave, sanctum chrismd, ter; et fessor de mandato papae lavit pedes pauperum in
post salitiaiionem quilibet deosculatur semel imme- parva capella, indutus rochetlo, amiclu, superplicio,
diaie. Facta salulalione et deosculaiione chrismatis et pluviali cmn mitra alba : audivitEvangelium, can-
ab episcnpis et presbyieris, papabeneilicatampullam tando cunj luminaribus, cruce et incenso, more so-
olei delatam in ordine quo supra; el similiter lialet lito. Qtio cantato, cantores incceperunt canlare; et
ponlifex ter in ipsam, sed tacite; et omnes episcopi ipse deposito pluviali, cinelus linteo, et mitra in ca-
et pre.->bylericanlinales, eteiiam alii cpiscopi balent pite, inciepit lavare pedes. Quibus finitis, dixit Ora-
ter in ipsam. Ilic muiaturordointerpresbyteroscar- tionem, et cardinalis camerarius dedit florenos cuin,
1311 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNI LITURGICA OPERA. 1512
carlino, et noluit dare ilias petias de tela ad lergen- A pellani papae legendo dicunt ipsas Vesperas antepa-
dum pedes pauperum, nisi duas per totum, sed pam, incipiendo Antipbonam. Calicemsalulavis arci-
omnia reporlavit secuni; et male, dicit glossa. piaxxt,eic. Dictis autem psalmis, Capilulum non di-
Nota de his quae fiunt quando conficitiir sanctttm citur, sed Anlipbona ad Magnificat iucipiatur pcr
chrisma, el lit Mandalum de largitione. Omnibus su- papain canlanda, videlicei, Cwnantibusautem, si ttinc
pradictis peractis secundum ordineni suum, et finila complevcrinl Mandatum; alias non, sed cantores lo-
Missa,ut superius dictum est, papa, indultis paramen- lum faciunt.
tis cum quibus cclebravil, vadit ad aliquem locum Nola ctiam quod modernis lemporibus non obser-
adhaereniem capellse seu ccclesioe,in qua celebravit, vatur quod papa illam Aniiphonam incipial ad Ma-
comitantibus eum omnibus cardinalibus secundiim gnificat, nec in aliis, nisi in Vcspcris inandaiis. Om-
ordinem suum, et aliis capellanis et subdiaconibns, nibus ergo completis, papa uicit legendo, genu flexo,
qui in Missa interfuerunt parati, et in loco pracdicto Respice, quwsumus, Doxnine, ctc, prottt plcuius
papa exuit palliura et planetam, postea sedet ibi su- in officio hujus diei iu Breviaric conlinetur Ro-
per faldistorium, tenendo pedcs super scabellum, et mano.
assumit sibi manum in scapulis, imposita supcr ca- Quibus peraciis, papa indulus per modum prse-
put fanone, capiti ejus imposita mitra alba, sacrisia B ] dictum , processionaliter vadil ad cameram suam,
extendit tobaleam supergenua sua, quani tenerede- associanlibtis eum omnibus cardinalibus paralis, qui
benl duo acolythi, unus a dextris, alius a sinistris. in prudicto Mandato sic induli, proul in Missafuc-
Quo faclo, secundum doininum Jacobum Gaielani,, runt, inlcrcsse debent, sedendo in suis sedibus juxta
cardinalis camerarius papoceidem dcbel tradere papoe > ordinem suum, dum papa facit pra;dictum Mandatnm;
in quodam niagno scypho argenleo, vel in bacilibus; ac etiam praedictiscapellanis papoecereos acccnsos
grossos et moneiam ordinatam pro presbyierio, ett portantibus cumcruceante papam et ante cardiuales.
dictus camerarius debet anie se habere unam ina- LXX. Decoxnestioxxe in cwna Domini rubricu.
gnam mensain coopertam tobalea, ubi sunt hujusmodii Die prsedicia, dominus papa, sic paralus ut supra
monetoe, et debent ei assistere clerici camerae, ett noiaium est, a duobus diaconis cardinalibus anti-
duo raercalores. Ipsi vero camerarius et clerieii quioribus diicitur ad niensam solemniler paralam,
camerae debent csse in supcrpliciis et coliis. Posteai e.t ihi sedet, episcopo cardinali sibi danlc aqu.iin, et
veniunt cardinales, quilibel sccundum ordinem suum,, duobus cardinalibus proedictis, uno a siuistris, et alio
soli cum mitris in manibus deferentibus, apertas ta- adextris, tobaleam tenentibus, 487 ipsoqueqttiadex-
men ; et flectunt genua coram papa, el ipse summuss tris esl, ctiam annulum papse lcnenleduin lavalur.
pontifex dat et ponit pro prcsbyterio 486 'n miiraa fj Notandum etiam, quod praedicii tres cardinalus in
cujuslibet ipsorum XIII grossos Turonenses argenti, prima et in secnnda manuum lolione ct mensaeIlene-
etimmedialeqtiilibet ipsorum cardinalium recepioinn dictione debent esse sine mantellis et niiira, dum
mitra sua a papa presbyterio, osculaiur genu dexirumn papae minisirani, sed in gratiarnm actione resuiuunt
papae, e( sic quilibet secundum ordinem suum. manlellos suos el mitras loco suo; et facta per pa-
LXIX. De Mandato fiendopcr papam ipso die. pam prima manuum lotione et mensse Beuedictione,
Dato vero per papam presbyterio, ut dictum est,:, de qua infra seriosius dicetur, in secunda lolione va-
ipse papa facit Mandalum, xn subdiaconibus rochel- dunt omnes ad sedendum. Et tunc omnes cardinales,
tum cum superplicio portantibus; et cubicularii por- cura setlerint, manus suas supra mensam in plalellis
tant et anle eum ponunt concham seu pelvim. Ipse e suis lavant; et sibi mutuo serviunt, ut infra in alia
vero papa proecinciuslinleo, quo unus diaconus qui ii lolione dicetur.
ei servit, secundum dominum Jacobum Gaietani, ipse e Et attende quod papa, dum comedit, sit paratus ut
papa brachiolam ad hoc paraiam halxns in manibus,s, dicium est supra, usque ad dalmaiicam inclusive, ha-
et linteum mundum anle se lenens, quae omnia de- >. bens manlum rubeum ad scapulas, fanonem sive orale
bent parari per thesaurariiiin vel fralres de Pignotia; in capile; el milram aurifrisiatam super fanonem et
ctdicti XIIsubdiaconi manent in aliquo loco remotoo D anniilum pretiosum non pontificalemindigilo, et san-
discalceali. Duo vero ostiarii papae,sive servienies is dalia in pedibus, prout in Missa, demptis chirolhe-
armorum, poitant quemlibet dictorum subdiacono- i- cis, pallio et casula. Cardinales vero omnes, lam
rum ante papam, quorum pedes ipsi ostiarii sive scr- :>- saeculares, quam religiosi, habebunt cotlas sine su-
vienies lenere consueverunt super manus suas dum n perpliciis cum sublis seu rochettis lanluin, et tnitras
portaniur. Papa auiem sedcndo cum aqua caliila la- i- simplices de garnello in capile, et maniellos de bru-
vat pedes cujuslibel illorum, quam infundere debent H nelto ad scapulas; sed soeculares habebtint mantel-
cubicularii; et statim tergit linleo, et deosculatur ir Ios de brunelto rosaceo; religiosi vero habebuui
pedem dextrum cujnslibet ipsorum; et secundum n maniellos coloris suoe religionis ; el ita parati come-
dictum domini JacobiGaietanidat cuiiibet duos soli- i- duiit, et omnes alii praelali simpliciter sic induti,
dos; et Iotis pedibus illorum per papam, codem n facla tamen inter eos discretione de saecnlaribus et
modo reporlari debent per ostiarios eosdem sive e rcligiosis quoad manlellos in colore, sicut dictum est
servientes in locis eorum, scilicetubieos acceperunt. t. de cardinalibus.
Iiem canlores non caniant Vespcras posl; sed ca- a- Sed nota raodum mantellorum oraniurn, tara saj-
1313 ROMANI ORDINES. — XV. 1314
cularimn quam religiosorum. Retro inter duas sca- A portanlem ferculum, et ipsi in ferculo papae et car-
pulas conjunguntur duoe parlcs chlamydis, ct, bene dinalium, prout fuit ordinatum.
sumitur per spatium palmi, ct stat dissutum ; et illud LXXII. De secunda lotione manuum.
qtiod est sulum, quod conjungit duas partes chlamy- Comestione sumpla, papa lavat manus, ministran-
dis, siat super collum el
; chlamys pendei ante pec-
libussibiepiscopoel duobus diaconis cardinalibns, ut
tns ab utraque parle usque ad lerram, et etiam retro
in pritis; qui tres cardinales, resumplis mantellis et
usque ad terrain duntaxatctsinecauda, sed forma ministris suis, rcdeunl sedere cum aliis cardinalibus
circulari ei sphaerica, nec partes conjunguntur chla- in locis suis in niensa. Tunc lam
singuli episcopo-
niyilis anle peclus. rum, et quilibet cardinalium, et unusquisque simili-
LXXI. De ordixxesedendi in mensa. ter sedendo lavent suas manus, serviente reinfun-
Sedet autem ipse papa in una mensa eminenli sc- denle aquam cardinali Iavanti; cardinales autem
lus, diversis et magnisaureis vasis et argenteis super qui assisiunt teneant lobaleam unam ex parle una
mensam positis, vel in trissadorio, seu teloneo sitis Iavanlis, alter ex alia; et sic sibi muluo ad invicem
propter mensam a latere sinistro papae. sibi servieni.
In alia vero mensa, quse est ad dexteram papae, Quibus omnibus lotis danlur species. In fine vero,
remotis mensis, surgit dominus papa, et omnes ipso
in longum aulaj seu tinelli, sedentcpiscopi cardinales;
inter quos sedent patriarclise, si sint, qtiatuor prin- stuile super scabellum suum pedes, minislrantibus
sibi iluobus diaconibus et episcopo, redduntur gratiae
cipalium ecclesiarum palriarchalitim secundum ordi-
nem prioratus et posteriorattis ecclesiarum suarum ; ut infra sequitur. Illis auiem redditis, papa reduciiur
ila lamen quod primus sedeat inier primum episco- a duobus diaconibus prsediclisad cameram, vel ante-
cameram suam, ibique sedet in faldistorio cum car-
pum cardinalem et secundumepiscopum, nisiessetibi
rex, quia ille sederet inter duos episcopos, et patriar- dinalibus lanlum fratribus suis ; ipse el illi parati ut
cha inter secundum episcopum, lertius pou tertimn, erantin mensa consequenier, exuiis vestibus, discal-
et sic deinceps; ila lamen quod semper inter duos cenus sandaliis requiescit. Cardinales vero, el alii
episcopos cardiuales quilibel eorum sedeal; et ila in prselali redeunt ad eorum hospiiia cum mitris eques,
Missa. tamen equis non paratis, nec alias coopertis, sicut
In secunda mensa ejusdem laleris, vel in eadem in comestione stelerunt, ila recedunl.
sic satis longa, sedent prcsbyteri cardinales post epi- Memorandum quod omnes capellani domini nostri
scopos cardinales et palriarclias; in parte vero si- papae commensales, quasi non commensales debent
nistra, quoe eiiam est in longum aulaeseu tinelli, se- Q eo die comedere cum doinino camerario splendide.
denl diaconi 488 cardinales omnes secunduni ordi- 489 LXXIll. De Benediclxonemensw, et graliaruxn
nem suum elprioriiatem singiilorum, in quo statu sint actione.
cardinalatus, nam priores primo in mensa sedent; In Ccena Dominiad benedicendum mensam dicitur
et post mensain carditialium erunt mensae omnium absolute sine Gloria Palri Versiculus Chrislus pro
aliorum praelatorum el nobilium. xwbisfactus esl obediens usque ad morlem , el non
Coram papa servient laici majores natu et nobi- amplius; et deinde dicitur Pater ttoster secreie.
liores, qui praesentes erunt, secundtim officia illi dis- Quo completo, sine pronuntiatione aliqua dominus
tribula per magistrum bospiiii. papa signat lam mensam suam, quani alias. Hodie
Notandum lamen quod in mensa primo primum non dicitur Jube, domxte,benedicere, nec Tu autexn;
ferculum ponit coram papa aliquis de principaliori- sed mensis signatis, ut dictum est, vadunl ad seden-
bus el nobilibus, eiiamsi essel rex. Quo posito, si rex duin, prout est superius ordinatum.
forel, vadil ad sedenduiii inier duos primos episco- In fine prandii in regratiarum acliones repetitur
pos cardinales, nisi Romanorum imperator, quia Versiculus Christus faclus est ebediens, ut supra ;
lutic iretadmensam suain a latere dextro papoepara- dicitur immediaie Paler noster. Quo fiuito, papa di-
lamcum ilialamo, gradu minori et bassiori illo de cit absoluie Orationem Respice, quwsumus, Domi-
papa; et secundum fcrculum portaret rex. Quo cliam ne, etc.; nec proniinciat Qui tecum , nec Fidelium
posito, vadit ad sedendum in mensa a sinistris in- animw, sed solumsine aliqua pronuntiatione dominus
ter prinios duos diaconos cardinales. Et sic faciebat papa signat se, et omnes alios devote.nihil dicendo.
dominus Carolus primus rex Siciliae, et omnes des- Tunc reposito fanone et miira super caput ejus,
cendenles ab eo reges. cum manto ad seapulas, reducilur, ut dictum est,
Et noia quoniam lunc imperator Constanlinopoli- a duobus diaconibus cardinalibus ad cameram vel
tanus erat incuria, e't sedebal inter duos primos epi- ad anticameram, quse vocalur camera paramenti.
scopos cardinales, qui primo el primum ferculum Noiandum quod si papa non conficiat sanctum
coram papa posuerat; secundum rex Sicilioe, qui chrisma, non Iiabent locum prsedictsecereinonioc.
tuncerat proesens; alii autem nobiles majores. Qui Item notanduro quod si cardinales non comedanl
si essent filii imperatoris vel regum, serviunt papac cum papa, non habent locum praedictae solemni»
in mensa, videlicet unus de cupa, alius de tucellis ad tates.
incipiendum; alii astant comedenti, alii sequuntur
1315 APPENDIX AD S. GREGORlt MAGNILITURGICA OPERA. 1316
LXXIV. Non licel quod uliqua mutier iuterveniat in ;A Ipse vero dominus papa paralus, idem dominus
comeslionesummi ponlificis. cardinalis accipit planetatn nigri coloris. Simililcr
Iiem notandum quod aliqua mulier nunquam co- omnes cardiuales reciuiunt
paramenla, videlicet
mcdit in proeseutia Uoinaiii ponlilicis, etiam si csset episcopi cotlas, auiictuin lattim,ei pluvialia;
vel Ita tem- presby-
imperatrix regina. exstilit observatum leri vero et diaconi similiter, non tamen pluvialia,
pore domiui Clemeniis V, el domini Joannis XXII, sed planetas nigri coloris , sicut papa. Quibus pa-
doniiid Benedicti XII, Clementis VI, nec fuit audi- ramentis
receptis, papa progreditur ad cornu
ttnn quod aliquo tempore fuerit factum. dexirum allaris a parte ante, ubi est cathedra bassa,
Conlrariiim tamen lerapore domiui Urbani V, do- nuda, et sine scabello; et ibi sedet
respiciendo ad
mini Gregorii XI, aut Urbani VI. Contrarium au- caput sinisirum altaris; et etiam omnes alii sedent in
tem ejus etiam fuit observatum tempore Boni- Iocis suis, proul est consuelum.
facii IX et Joannis XXlll, suuimorum pomificum; Notandum tamen quod si aliquis rex illa die esset
eta male.
praesens iu dicto officio, ipse non scderet in cathedra
LXXV. De officio in feria sexla in Parasceven. more solilo, id est quando papa facit officium, sed
Feria sexla,videliccl die Veneris sancta , ut oniiiia sedet in ordine episcoporum cardinalium, videlicet
dicanlur per ordinem, piima hora liujus diei, se- B inler duos primns episcopos cardinales; et statim
cunduin Jacobuiu Caielani, oiunes capellaui vocau- omnibus sedentibus, unus capellanus absolute sine
turad diceiiduiii Psalterium, domino papa sedenlc titulo in modum lectionis propbeliam dicit Hwc dicit
ante Iectum suum : capellaui etiain juxta pedcs ejus Dominus: In tribulatione. Qua finita, cantatur Tra-
vicissim loluin Psalleriiiin coinpleut. 490 Qu0 ''"'" ctus Domixie,audivi. Finiio vero Tractu, papa sur-
lo, saccrdos cum aliis dicit Aiuiphonaui Ne retni- gii, et ibidem respiciendo ad allare dicit Oreinus,
niscaris. 1'osica dicunlur litania: et Pater noster et prior diaconus cardinalis stans a dextris papse
private, et Psalmus Miserere mei, Deus, sino Glo- dicil Flectamus genua, et immediale diaconus car-
ria , elc.; deinde Capilula, el sine Dominus vobiscum dinalis qui est a sinislris papaedicit Levate; et tttnc
absolute dicunlur Oraliones Deus, cui proprium est papa dicil Orationem Deus, a quo, etc., et in (ine
misereri, et coeterae omnes, quae consueverunl in respondetur Amen.
Quadragesima; el ia line dicitur Oralio illa, Respke, 491 Qua finila, subdiaconus, deposita planeta,
qitwsumus. legil sine tilulo prophetiam In diebus iltis dixil
Sciendum quod ista die dominus papa, antequam Dominus ad Moysen. Qua finila, canlalur Tractus
vadat ad ecclesiam seu capellam pro officio faciendo, Eripe xne, eic Diaconus vero cardinalis dicturus
bis vcnit ad fenesiram pro indulgemia more solito C Passionem, anleqiiam ler.Miietur tractus praedictus,
danda, videlicet de mane semel, et sero, cum ad debel exuere planetam, et eam plicatam ad moduin
capellam vult ire pro oflicio faciendo; el qualibet slohe quasirecipere debet super humerum sinistruan,
vice poriat pluviale rubeuin et mitrain plauam de ila quod capita ipsius firmentur ad latus dextrum
garnello sine aurifrisiis et perlis. Qua indulgentia quasi retro; et finito Tractu ipse diaconus cardina-
sero data, vadil ad cameram, et ibi deponit pluviale, lis, facta revereniia, genuflexus coram altari, sine
el accipit cappam de scarlelto rubco, aperiam a Benedictione et pedis osculo, proceilil cum libro
medio pectoris usque ad pedes; el eamdem milram Evangeliorum sine cereis et incenso ad pulpitum
albain et planam de garnello absque aurifrisiis et nudum ; et absoluie sine Dominus vobiscum incipit
perlis in capite portans cum cardinalibus iuirat ca- Passio DomixiixtostriJesu Christi secuxxdumJoannexxt,
pellam pro oflicio faciendo. Cum autem papa est in et absque aliquali respousione dicit In ilio lempore,
capeila, illico vadit ad aliare, ubi est calbedra nuda cgressus Jesus, elc. In principio Passionis papasurgit
cum scabello parala ; et ibi genuflexus, el sibi de- de cathedra, etdeposita sibi mitra stat pedes contra
posita mitra per diaconum cardinalem qui est a allare circa medium , quasi sustenlans se super illud
dextris, orat aliquanlulum; el postea surgil, et re- retro in scapulis, respiciens ad illum qui legit Pas-
"
ponitur milra sibi. Deinde vadil ad aliam cathedrain sioiiem junctis ante pectus manibus; et sic semper
nudam, longe ab altaii cum scabello paraiam. stat, quousque perveniatur ad locuin Passionis, ctiui
Nolandum tamen quod isla die cardinales non dicitur Et inclinato capile , etc, et tunc papa genu-
veniunl ad papae reverentiam: sed iniinediaie in fleciit ad allare, et slat genuflexus per tanlum spa-
ipsa cathedra de scarletto praodicto.et ipsa deposiia, tium , quod semel posset dici Paler noster. Postea
diaconus cardinalis dicturus Passionem, induius surgil, et stat sicut prius; similiter et omnes alii
superplicio, alba, amiclu, slola lata, absque plane- faciuut.
ta, sic indutus induil papam sacris veslibus nigri Sciendum quod papamet Passionem Iegit, dum
coloris vel violacei, proul sibi placet. cantalur per diaconum cardinalem; tunc auteni
Sciendum tamen quod isla die papa non calceaiur quando per alium quam per papam legilur, scilicel
sandalis, sed quotidiaitiscalceamenlis. per diaconum , el pervenilur ad locum illum qui
<»Addidit inCodice non nemo reeenliori manu : der, et retiqui. Verum id magnopere improbat in
Ixno oplime servare. Nam el Cttrislus comedit cum Alexandro Jacobus, Diarii ipsius Alexandri auctor.
mulieribus. Itaquer-ecte fecerunlInnocentius, Alexan--
 1317 ROMANl ORDINES. — XV. 1518
dobet dici in tono Evangelii, videlicet Posl hwcautexn A Anliphonara Ecce lignum crucis; et quantlo lunc
rogavil Pilalum, diaconus cardinalis incliiiando se, incipit, eum adjttvant in cantu aslantes, quousque
submissa voce, petit Benedictionem a papa ibidem, (iniia sit Antiphona ipsa; et cantores cantanl Vexti-
et acolythi reproeseniant more soliio tliuribulum le, adoremus. Qua finila, papa progreditur parum
cum incenso, ct papa ponit incensum benedictum, ultra quasi in cornu allaris, et discooperit aliara
quod acolytlius portabit ad diaconum pro Evangelio partem crucis, videlicet dextram; et ipsa discoo-
incensando, et alii duo acolythi vel capellani porlaut perta, papa ilerum vocem altius elevando solus
cereos accensos. incipit Antiphonani proedictam Ecce lignum, ut su-
Finita vero Passione, una cum Evangelio reporta- pra adjuvanles eum. Qua finiia Antiphona, papa
tur ipse liber papae more solilo osculandus, videlicet progredieiur ulira quasi in medio altaris, discoope-
in loco proedicto, Post hwc, elc. Exinde secundum riendo totam cruct-m et elevando vocem altius
modernos consuevit fieri sermo per aliquem ma- incipiendo, quse est tertia, Aniiphonam praedictam
gistrum in theologia vel proelatum; et ille qui facit Ecce lignum crucis, adjuvanles eum in cantu ut
sermonem, genibus flexis ante papam, petit Bene- supra. Interim vero fulcarius ponit tapeium cum
diclionem, sed non osculatur pedem; sed habita Be- pulvinari et munda tobalea ante altare. Qua finita,
nediclione et recepta indulgentia pronuntianda post B chirothecis non extractis, descendens gradus aliaris,
sermonem, vadit ad locum solilum pro sermone fa- et genibtis flexis, ponit crucem super praedictam
ciendo. Cum autein Dt sermo, papa lenens mitram mundissimam lobaleam, et super illam ornaiam de
in capite sedet in cathedra nuda ante, ut supra. Quo serico, quam ponit sacrista antealtare in terra super
finito, non dicitur Confiteor, sed slalim ille qui fecit pulvitiare extensam cum illa etiam cum qua cooperia
sermonem prontintiai indulgeutiam de mandalo et fuerat crux; et ipsa cruce sic posita ibi per papam,
auctoritate domini nostri papae, videlicet de vn annis siatim subdiaconus flexis genibus a parte dexlra
et vii quadragenis. crucis, cum nianu una lenet pedem crucis, et cum
Quibus peractis, papa surgit, et ibidem amota ca- alia cjus summitatem cum illa lobalea de serico.
tbedra et deposita milra,dicit hasOrationessolemnes, Cruce vero posila per papam, papa vadit ad cathe-
videlicet, Oremus, dilectissimi, et oinnes alias, prout dram nudam et bassam sine scabello paraiam;
sunt in Ordinario seu in Missali Rouiano positae; ct ibi sedendo calceamenta deponit, quse sui cu-
sed in fine harum Orationum, cum papa dicit Ore- bicularii deponere consueverunl, uno episcoporum
mus, prsedictus diaconus caidinalisquistata dextris cum pluviali suo cooperiente ea ; et nudis pedibus,
et skiistris papse, qui in prima flexione genu dixerat el, mitra sibi deposita cum chiiothecis in manibus,
Levale, dicil nunc Fleclamus gexxua,et penullimus IC vadit quasi ad portam regiaruin capelloe, comitan-
diaconus dicit Levate;eX in quarta Oratione penulii- tibus eum prsedictis duobus antiquioribus diaconibua
mus cardinalis 492 d'0' 1 Fleclamus genua, et ler- cardinalibus, uno a dextris, et alio a sinislris; et
tius diaconus cardinalis dicit Levate; et sic faciunt versa facie ad altare ibi genufleciit, iuclinando ca-
omnes diaconi cardinales seeundum ordinem suum pul ad terram junclis manibus; et hoc facit tribus
juxta prioritales ipsorum usque ad ultimum, quo- vicibus, 493 antequam pervenial ad crucem, sur-
usque omnes Orationes sint completae; et si ferle gendo et progrediendo paulisper usque ad locum
plures Orationes sunt quam diaconi cardinales, ubi crucem posuerat; et prostratus ibi ad lerram,
statira cum ultimus diaconus in ordine suo dixerit ipsam crucem adorat eam deosculando; et poslea sur-
Fleclamus genua, prior diaconus praediclus dicit Le- gens revertitur ad cathedram supradictam; ei ibi
vale, et deinde faciunt sicut prius usque ad finem sedens calceatur a praedictis cubiculariis, non tamen
ipsarum Orationum. sandalibus, sedquotidianis calceamentis.
Notandum tainen quod in Oratione quae dicitur Nota quod dominus Gregorius XI, nec non dominus
pro Juduis , non dicilur Flectaxnusgenua, quia ipsi Urbanus VI Romani pontifices nunquam voluerunt
Jttdoei hac die Domino irridenles genua flectebant. se discalceare in cathedra prsedicla prope aliare,
Etideo pro ipsis non llectit Ecclesia genua inOra- D credo propter reverentiam altaris, quia ambo de-
lione quse pro eis dicilur. Quibtis Oralionibus finilis, voti; sed in illa magua cathedra, etiam nuda, longe
papa ibidem stando in altari deponit spinellos, pal- ab altari, ubi consueverunt se induere in solemni-
lium, planeiani et initram, et vadit ad corntt altaris tatibus.
dextrum a parteretro; et ibidem sacrista, si est LXXVII. De adoralione erucis ipsa die, et
episcopns, vel alius episcopus familiaris, non lamen communtone.
cardinalis, paratus cum pluviali nigro, qui etiam Postea vero omnes cardinales discalceati in locis
episcopus servit papse in Missa, tradit papse crucem; suis per eorum familiares, nudis pedibus vadunt per
qui teuens in manibus versa facie ad populum, modum praedictum bini el bini ad adorandum cru-
indutis chirolbecis, discooperit crucera siuistram cem secundum ordinera suura, et ler flectunt genua;
partem crucis. similiter el omnes alii ibidem praesentes eodem
LXXVI. De prima, secunda et lertia oslextsipne modo eamdem erucem adorant. Interim vero canlo-
crucis. res cantant Agios, elc, vicissim repetentes Sanctut
Qua parte discooperta, papa solus incipit cantando Deus, Sanctus fortit, etc. Popule meus, quid
1319 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNI LITURGICA OPERA. 1520
feci, etc, et alias Antiphonas, proul in Missali Ro- tA diclo, offerat ipse diaconus cardinalis papse thuribu-
mano continelur. Papa eiiam prsedictas Antiphonas lum, manum papae osculando in dando et reci-
etomnia praedicta legit sedendo in calhedra, dum piendo; et papa, ut moris esl, incensat tam corpus
jpsa crux adoralur per cardinales et alios. Finita Clirist! quam calicem. Deinde papa vadit ad cornu
vero crucis adoratione, sacrista vel alius ad hoc de- allaris, et ibi lavat aliquantulum digitos cum aqua iu
putalus eam reponil in loco suo super aliari, et pe- duobus bacilibus per unum de miliiibus seu domi-
cuniam oblalam in crucis adoratione clericus capel- cellis suis, vel per nobiliorem ibidem praesentem,
lae recipit sola hac die, quoniam sua est, in aliis ca- ipsum juvanle priore episcoporum qui servit in offi-
pellauorum. Ipsa igilur cruce in allari inler faculas cio capellani; el ipsa ablutione facta, vadit papa
seu cereos collocata, dominus camerarius vel vices anle medium altaris absque confessione, prout di-
ejus gerens aliam crucera portat exlra regias, comi- ctum esi, inclinat se orans et dicens ln spiritu hu-
tantibus eum clericis camerae et capellae ad adoran- mititatis, et erigens se verlit se ad populum dicens
dum aliis. Orate pro me, fratres, etc, deinde dicit plana voce,
Facla ergo adoratione in capella, dum illi de ex- ut moris est, sine Per omnia smcula, etc, et sine
tra aliam crucem adorant, papa, lotis manibus, et Te igitur; sed absolute incipit cantando Oremus,
depositis chirothecis, quas amplius non resurnit, B prwceptis salularibus moniti, etc, Paier noster, etc ;
surgens dc cathedra, ibi stando resumit praedictam et quando erit in illo loco ubi dicilur Sieul in caeloct
planetam nigram et pallium cum spinellis de manu in terra, celebrans accipiens corpus Chrisli eleval
d-iaconicardinalis qui dixit Passionera ; et sic pro- ipsum, ita ut possit videri a circumstantibus, et in-
greditur ad altarc sine mitra et sine confessione con- conlinenti reponil eum ubi prius, et in fine Pater
sueta, assisientibus sibi dictis duobus diaconis car- noster respondelur Sed libera nos a malo; sacerdos
dinalibus ; deinde vadit cum cruce, luminaribus et vero sub silentio dicit Amen, ct statim in eodcm
incenso, ad armariolum, seu cophinum, in quo die lono sine Oremus dicit hanc Oralionein : Libera nos,
hesierna fuit calix cum corpore Christi reservaliis. quwsuxxius,Domiue, et in fine respondetur Amen.
Ila exstitit hactenus observatum tempore Joannis Et tunc diaconus offert papse palenam, ac deinde
XXil, domini Benedicli XII, domini Clementis VI, papa frangit Hostiam consecralara secundum consue-
domini Innocentii VI, domini Urbani V, domini Gre- tudinem, ponens de ea tertiara particulam in cali-
gorii XI, domini Urbani VI, Roraanorum pontifi- cem, nihil dicendo. Sanctificalur enim vinum non
cum. Qui papamet ad armariolura seu cophinum va- «onsecratum per corporis Domini niissionem. Pax
dit, et corpus Christi portat ad altare cuin illa toba- Doxxtinieliara non dicitur, nec Agnus Dei canlatur,
lca de serico coopertum cum uno capite, et cum alio G nec pacis osculum dalur, nec postcommunio di-
qui sibi pendel super humerum sinistrum. Licet se- citur.
cundum dominum Jacobum Gaietani junior presby- Communicat autem solus papa sine ministris, non
ter cardinalis corpus Chrisli* anliquitus ad altare ad sedem solemniter, sed ibi lantum eo die ante al-
portare consuevit. Accipiens igitur papa ipsum cali- tare, ob humilitalem reverenlioe et passionis Chri-
cem in manibus, priusflexis genibus incensatum sti; et uon cum calarao, sed cum calice sumit san-
494 seu thurificalum, cooperlum quodam panno guinem ; et vinum post sumptionem sanguinis in ca-
nobili de sindone seu de serico, portal ad altare; et lice funditur per sacristam, vel alium episcopum,
discooperlo calice, recipit ab inde lamen manu cor- qui sibi in Missa servil; et sumitur cum calice in
pus, el ipsum ponit super patenam, quam diaconus cornu altaris, et ibidem cura aqua, iu bacilibus per
qui dixit Passionem lenet in manu ; et ipse diaconus unum e 495 militibus vel domieellis portala, Iavat
corpus Christi cura palena offert papse, quam papa manus. Et tleinde depositis ad altare spinellis, cum
suscipiens collocat super altare ibidem exlenso cor- quibus firmatur pallium el planela, vadit ad sedem
porali. Poslea calicem sacrista prsesentat papae altam nudara, etibi deponit paramenta, et cum mi-
absque lotione et tersione propter sacramenluin, ne nislris et capellanis ac clericis suis dicit Vesperas
aliquid de fragmentis inlus esset, et nihil dicendo diei praeleriti, non cantando, sed legendo, eiiam
infra dictum calicem ponit sacrista. Postea praedictus Anliphonam Calicem salutaris, cum aliis sequentibtis
diaconus cardinalis offerl prsediclum calicem cum et Psalmis, prout sunt nnlaioe in Breviario Roinano,
mero et puro vino; et subdiaconus offerl ampullam cura semper sine Gloria, et sine Capitulo, et sine Versti.
aqua quam papa vino comraisceal, nibil dicendo ; Nee incipil Anliphouam ad Magnifical ipse papa, sed
ct reputet quod ista die emanaverunt sacramenta Ec- omnia dicunlur legendo. Quibus completis, dicilur :
clesise, videlicet sanguis et aqua de corpore Christi. Christus faclus est pro nobis, elc, et sine Kyrie, elei-
In quibusdam vero ecclesiis, secutidura dominum son, et sub silentio dicitur Pater noster. Et nota quod
Jacobum Gaietani, purura vinum sine aqua offerlur, post Christus factus est, elc, slalim papa descendit
ut in puro et -forti crudelilas Judaeorum repraesen- de cathedra magna, el vadit ad illara ante medium
tetiu et asperilas passionis Christi. aitaris, et nudam cum scabello ; et ibi genibus flexis
. Collocato aulem per modum consuelum ad Ialus dicit Psalmura Misereremei, Deus, elc, quo completo
dominici corporis [calice] a diacono cardinali prae- sine Gloria Patti, dicit 0.rem«s. Respice, elc-
" Id patel ex antiquioribus libellis Ordinis Romani, quos supra relulimus.
1321 ROMANlORDINES. — XV. 1322
ScieniJum est enim quod ista die scrvit papae in A j triplicem candelam accensam de novo igne illnmina-
officiocapellani unus presbyter cardinalis, videlicet tam hahenlem ; et ibi genuflectendo arnndini, eteva-
jHe cui papa mandavit, vel cui prior diaconomm car- tis paululum manibus cum arundine, dicit canlando
dinaliura ex praecepio papse hoc facere commiserit. Lumen Christi; et respondentibus omnibus aliis Dea
Episcopus aulem cardinalis servil, si papa celebret gratias, vadit quasi ad porlam regiarum dictarum, et
'
hodie. ibi secundo genufleclit, ct plus solilo manibus eleva-
Peraciis ergo omnibus supradiciis, papa cum plu- tis vocem magis elevando dieil Lumen Chrisli;et
viali rubeo el mitra plana praedicia, comitantibus omnibus respondentibus Deo gratias, postmodum va-
omnibus cardinalibus indutis cappis laneis, duobus dit usque anle altare, et ibi terlio genufleclit, et
tamen diaconis cardinalibus antiquioribus sibi assis- plus elevatis manibus, elevando vocem magis dicit
tentibus, uno a dextris, et alio a sinistris, vadit ad Lumen Christi; et omnibus respondentibus Deo gra-
dictam feneslram in qna consuevit dare indulgen- tias, postea ascendit ad pulpitum adornatum, et ab-
tiam ; et ibidem in prasenlia cardinaliura facit ab- solute incipil Benedictionem cerei, et cantando di-
solulionem more solito et Benedictionem; postea cens, ut sequilur, Exsultet jam angelica turba coila*
dat indulgentiam poptilo et omnibus assislentibus, rum, continuando ipsam Benedictionem usque ad fi-
videlieel de VIIannis et vn quadragenis: quam in- B ; nem, et tempore debito ponunlur per ipsum diaco-
dulgenliam pronuntiat de mandato papoejunior dia- num cardinalem quinque grana incensi in dicto
conus cardinalis, vel ille cui papa mandaverit. Et cereo ad modum crucis. Postea lempore debito ac-
pnslea intrat in cameram suam, in qua pluviale ei cendaiur cereus de igne novo praedicto, proul in
nftram deponit, et vestes consuetas recipit, et car- ruiiricis in dicta Benedictione positis prsecipilur et
dinales absque confabulalione ad propria rever- mandatur.
tunlur. Facta igitur Benedictione cerei, papa descendil de
LXXVIII. De officio Sabbati sancti. sede illa, el vadit ad revestiarium longe ab allari pa-
Notandum quod die Sabbato sancto, in vigilia Pa- ratum, si sit; alias vero, si non sit, ibidem calcea-
schae, aiitequam dominus papa veniat ad capellam tnr sandalia, Iegendo Quam dilecta, quae debent esse
seu ecclesiam pro offlcio faciendo, bis venit ad fene- alba cum perlis, quia ea non mutai. Deinde induitur
Stram pro indulgcntia danda more solilo populo, sci- omni ornatu suo quadragesimali violacei coloris, sci-
licet de mane semel, et sero, cum vult ire ad capel- licet alba absque paramentis, cinctorio el succincto-
Jam pro officio faciendo; et qualibet vice porlat plu- rio albi coloris, pectorali, lanone, slola ctim perlis
viale rubeum et raitram planarn et albam de garnello (et isia non mutal), tunicella, dalmalica violacea (in-
sine aurifrisiis et perlis. Ipsa etiam die exlrahitur Q terduro vestes istas duas propter tsedium exspoliandi
iguis novus de crystallo vel alio lapide, et benedici- et induendi Romani pontifices consueverunt porlare
lur in capelb, praesente domino papa, per juniorem albi coloris, verumtamen totum stat in bene placito
presbylerum cardinalem sacrjs indutum veslibus, eorum), planeta violacea per diaconnrti cardinalem
cu.m cruce ei aqua benedicta et incenso, legendo qui fecit Benedictionem cerei, stanlem in alba tan-
Orationes sine nota. Ignis benedicilur antequam papa tum cum slola. Et postquam papa chirothecas in-
veniat ad capellam. dnerit, omnes cardinales paramenla sua recipiunt,
Hora vero debila, omnibus prscdictis primo com- videlicet episcopi cottam, amictum latum, et plu-
plelis, ut dictum est, papa inditus manto rubeo et vialia, sed planetas violacei eoloris recipiunt; et
cum mitra praedicta venit ad capellam, cum asso- etiam ipse diaconus cardinalis qui induit papam,
ciantibus cardinalibus qui sunt ibi in camera cum eo papa indulo, induil sibiroet planelam violaceam,
proesentes, cum duobus antiquioribus diaconis cardi- sicul et alii diaconi cardinales; subdiaconus vero non
nalibus sibi assistenlibus, 496 ut moris est, unoi planeta, sed tunicella alba utitur in toto officlo et in
a dextris, et alio a sinistris; et deposita sibi mitrai Missa, ut magis sit compositus et expedilus ad le-
per diaconum cardinalem qui est a tlextris ejus, gendum lectiones, et alia quae sibi illa die agenda
flevisgenibus oral aliquanlulum anle ahare, ubi est; p incumbunt. Omnibus 497 paramentis receptis, et
cathedra cum scabello et pulvinari parata. Et factat mitra papse prsedicta reposila per dictuni diaconum
Oratione surgit et vadit ad sedem suam magnara,, cardinalem, recipit annulos, scilicet poniificalern et
quodam panno nobili cooperlam; et reposiia sibii minorem, de manu episcopi vel presbyteri cardina-
milra sedet. Deinde veniunt cardinales more solito> lis sihi in oflicio vel in Missa de libro servientis.
ad reverenfiam papae. Qua reverentia facia, juniorr Deinde papa proCessionaliter vadit ad sedem suam
diaconus cardinalis quidebetbenedicere cereum, in- magnam praedictam longe ab allari cum silentio, as-
dutus paramentisalbis, videlicet amiclu, superplicioj sislentibus sibi duobus diaconis cardinalibus proedi*
stricto, alba, stola, tunicella, dalmatica et manipulo,, ctis anliquioribus. Hoc sane intelligas, si induatur
exil regias capellae; ei praecedenlibus eum ministriss in sacrario seu revestiario, ibidem etiam sic proces-
cum cruce, concomitantibus eum capellanis et can- sionaliter vadit. Quod si papa induatur in
ipsa ca-
toribus et reliquis declero et populo, vadil quasi ad1 thedra, et non in revestiario, ihidem etiam sedel
fmem capellse, et recipit de manu acolylhi vel mini- duobus diaconis cardinalibus et
presbytero cardinali
stri arundinein trium cubilorum et dimidii cubiti,, sibi in officio et Missaservienli anle eum suner sca-
PATROL.LXXVIII 42
1333 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNIMTURGICA OPERA. ili*
bellas, ut mbm est; aliis vero diaconibus cardinali- A A manu papre, et semper in dando et extrahendo oscu-
hus ante altare in loco solito sedentibus. Similiter latur manum papae.
ct omnes alii cardinales sedent in locis suis, prout Nota quod in rubrica ista modernis temporibus
-est consuelum. prior episcoporurn vel prior presbyterorum, vel sub-
Postea unus de clericis eapellse seu acolylhis vadit priores in priorum absentia, semper papse seTviuntin
ad pulpitum niidum, ubi debet esse liber Epistolarum dicto officio capellani. Ita vidi ego IraterPelrus Anie-
paraius ad legendum lecliones : et sbsolule sine lii, Senegaliensis episcopus, observari tempore do-
titulo incipit et legit leClionem Jn /principio Deus mini Urbani quinti, Gregorii XI et Urbani VI Roma-
creavit ceelumel terram, etc, et ipsa (eclione finiia, norum ponlificum. Completis verO Orationibus, le-
si papa velil, Grsecus diaconus iegit <eamin Groeco. ctionibus et Traclis, subdiacoriUs tunicella alba, ut
Qua completa, papa in pracdicta .sede «tando, ac praedicilur, indutus vadit ad pulpivum, ubi iectiones
deposita ei initra per diaconum cardinaiem sibi a lectaefuerunt; et ibi canlando dicit litahiam, et res-
dexlris assistentem, dicit Oremus; et diacomiscardi- pondetur Sibi per omnes qualibet vice, verba ipsius
nalis qui est >adextris papae immediate dicit Flecta- subdiaconi et in eadem nola repetendo. In principio
nws genua; deinde alter qui esl a sinistris dicit litanke papa, deposilo pallio, spinellis, el planeta,
Levate; et posteapapa dicit Orationem quae competit, B ] descendit de sede prsedicla, et vadit ad cathedram
et reliqua fiunt el leguntur prout in Missali seu Ordi- coram altari paratam cum scabellOet pulvinari, mi-
nario sunt notata. tram prsediclam lenens ih capite; et ibi stat( genibus
LXXIX. Si papa velxt ordines facere, vel cardinales flexis, quousque perveniatur ad locum ubi dicitur
consecrare. Peccatores, le rogatnus audi nos.
Notandum vero si papa velit aliquos ordines facere, Tunc vero papa sUrgensvadit ad aliam catbedram
el aliquos de cardinalibus hac die consecrare, iste longe ab altari paratam, vel ad revestiarium, si sit;
modusobservandus est. Prirao lecta prima prophetia, et depositis paramenlis violaceis praediciis, induitur
fiunt minores ordines in sede praedicta; ct lecta se- ipse papa paramentis albis et solemnibus per diaco-
cunda prophetia alii ordines acolytbatus, prout in num cardinalem qui Evangelium est diclurus. Qui
Pontidcali domini Guillelmi Durandi coutinelur. quidem diaconus paratus debet esse paramentis albis,
Verumtaraen Ecclesia Romana istum modum obser- quando induit papatn prout erat in cerei Benedictioiie.
vare consuevit, quod lectis XII prophetiis minores Similiier et «mnes alii cardinales paramenta alba
nrdines distribuuntur, et dicto novies Kyrie, eleison recipiunt, videlicet episcopi cardinales Cottam, ami-
cum litaniis, proul in Missali continetur, et Gioria in «tum latum, phrviale; presbyteri vero cardinalfessimi-
excelsh Deo decantato, ante primam Collectam ordo > Q liter» non lamen pluvialia, sed plaiifetasrecipiunt;
subdiaconatus dislribuitur; et ultimusordinalus legit diacouiverocardinalesctsimiliteramictum strictum,
epistolam. Distribulis ergo minoribus Ordinibus, et tunicellam et dalmaticam recipiunt, et omnes praelati
etiam subdiacoiiaiu, lectis Oralionibus, Episiola, pluvialia. Quibus paramentis pet papats receptis,
Graduali, usque ad ultimum Versum, vel Alleluia, imponitur sibi mitra nobilis et solemnis, et recipit
prout notantur omnia in ordinalione diaconi et pre- ambos annulos de manu presbyteri cardinalis, ut
sbyteri cardinalis. Tunc archidiaconus praesenlet eos• supra; et assistentibus sibi prsedictisduobus antiquio-
papae. Csetera quaere in loco suo. Sciendum tameni ribus diaconis cardinalibus, nno a rJextris, et alio a
quod diaconi cardinales secundum ordiuem suum ini Binistris, vadil processionaliter ad aliare; et veniendo
principio Oralionum dicendarum per papam dicuntt occmrunl ei treis presbytefi cardinales parali; et ipse,
Fleclamus genua, et etiam Levate, juxla nwdum he-- «t moris sest, reciph eos sefcundumordihem suum ad
sternum in rubrica declaratum. Omnes vero aliaei osculum oris et pecloris. Deinde Vadit ad altare, et
lectiones legunlur per capelianos papse superpliciiss facit confessionem suam mofe solilo; et postea oscu-
tanlum super rocbetlis indulos; quibus lectis ;, latur altare, et librum Evangeliofiim in principio
lector post finem suse lectionis vadit ad osculandumI Evangelii dicendi in Missa; e'tVeftit se ad diaconos
pedem papse. D 499 cardinales, qui niore soliio faciunl ei reveren-
498 LXXX. De presbytero cardinali servienti papm. tiam, et papa per ordinem suum eos recipit ad os-
De presbytero cardinali isto die servientein officio
) culum oris et pecloris; et exinde recipit thuribulum
capellani sciendum est quod in toto officio bodiernii de raanu diaconi qui illa die debet dicere Evangeliura.
diei servil papae in officio capellani unus presbyierr Dominus de FranCia cardihalis introduxit consuetu-
cardinalis, videlicet ille cui papa mandaverit, vel1 dinem, quod cardinalis qni servit papae praesentet
alicui priorum diaconorura cardinalium ex proeceplo J thuribulum CUinnaVicnla; 6t papa ponit incensum,
papae hoc facere commiserit, videlicel de libro , et altari incens&to reponilur sibi milra. Et tunc
quando papa dicit diclas Oraiiones, post quamlibctt recipil diaconos cardinales ad reverentiam, el altare
lcctionem lenens librum supra caput suum, ct in altarii incensal more solilo.
etiam post receplionem paramentorum tradit papse e Postmodum Vadit ad sedem suam, ubi stando
annulos, scilicet pontificalem et minorera in eodemi absque Introitu dicil Kyrie, eleison, et poslea sedct;
digito; et etiam quando papa deponit paramenia,, et finito novies per canlores Kyrie, eleison, papa sur-
ipse presbyier cardinalis recipit dictos annulos dee git; et deposita sibi mitra per diacouum cardinalem
1525 ROMANIORDINES. — XV. I52fi
qui stata dexlris, incipit solemniier G/ona in excelsis A LXXXH. De incensalione et commuxxione.
Deo. Et lunc pulsatur magna campana. Quo caniato, Posiea recipit thuribulum cum incenso de manu
surgit, et mitra deposita, ut supra, dicit Pax vobis ; acolythi, et offert papoe, et ipsemet diaconus ponit
et respondentibus omnibus Et cutn spirilu tuo dicit, incensum infra tburibulum osculando manum papse,
Orexnus.Deus, qui hanc sacratissimaxnnoclexn,etc. ; eltradit papae praedictumthuribnlum.osculando nia-
qua Oralione finila, subdiaconus dicil Epistolam ; et num ; et semper caudam thuribuli, ubi suut ami«Ii,
immediateEpisloIa finiiaidemsubdiaconus inclinando teneat in manu dextera, et capit prope ignem *in
se aliquanlulumante papam dicit cantando plana voce: manu sinistra; et sic papa recipil el incensat altare,
Anuuntiovobisgaudiuxxtmagxium,videlkel Alleluia, et nt moris est. Et exinde ipse diacontis cardinalis re-
nihil ei respondeiur ; et vadit ad osculandum pedes cipit thuribulum de manu papae, sempcr mauum
papoe.Quofaclo, statim surgit, et ille subdiaconus vel ejus osculaudojn tradendo et recipiendo. Quo re-
capellanus papoe alta voce incipit semel lantum co- cepto, incensat papam ter; et Iradilo thuribulo aco-
rani papa cantando Alletuia; et papa stando, et milra lytlio, parat sibi planelam et pallium cum fano.
deposita, ipsum Alleluia cantando ter incipit, secunda Postea incensat altare et presbyterum cardinalem
vice allius, et in tertia altius vocem elevando; et qui ipso die servit papse; deinde duos diaconos car-
qualibet vice immediate post papam chorus repelit B dinales antiquiores qui papae asiiterunt in Missa;
cantaudo ipsura Alleluia. Quo Alletuia ler cantato, ut postea alios diaconos eardinales; deinde rcgem, si
pramitiilur, duo cantores solemniter cantant Versnm sil ibi; et postea episcopos cardinales et presbyteros
ConfiteminiDomino; deinde cantatur tractus Laudale cardinales, et alios prselatos paratos, prout in aliis
Dominum, omnes gentes. Quo finito, receplo prius Missisfieri eslconsuetum; deindepapam, proutmo-
manipulo, diacontis cardinalis de manu capellani sibi ris est tantum [AL, tamen] in hac Missa. Dicitur
servieniis de mitra vadit ad osculum pciis papas; Praefalio Te quidem, Domine, omni tetxxpore,sed in
deinde reverilalur ad altare, ubi more solito recipit hac potissimum nocte, elc; et alia dicuntur proul in
lilirutu Evangeliorum flexis genibus osculando medium Missali continentnr. Et cum papa dixerit loco debito
altare. Quo libro recepto, pars illa ubi est erucifixus Pax Doxninisit semper vobiscumrespondetur Et cum
stet antealtare versus papam ; et itidem stando ali- tspiritu iuo; sed Agxtus Dei non dicilur, nec pacis
quantulum inclinalus ad papam, sic semper tenendo oscoluui datur. Verumtamen dicit papa nihilominus
firaedictum librum anle peclus suum, petit a papa iMam Orationein , 'Domtne Jesu Cliriste qui dixisti
sumruissa voee Benedictionem. iQua habita, vadit ad epostolis Vuis: Pacem, «tc, nec Communio dicitur,
Evangeliuwidicendum. Ad Evangelium vero ista die sed immediate papa descendit ab altari, el vadil ad
non pOTtanlurluminaria, sed inoensum taulum. Quo C sedem suam, >comitnntibusduobus diaconls; et dia-
Bvaiigelio finito, poriatur ille liber Evangelioruroper conus cardinalis, faotis tribns circulis, ttna viea
subdiaconura ad K>seulaudumpapae, ut moris est; vertendo se ante medium altaris, palena curti cor-
et papa stando dicit Dominus vobiscum,e*c, diacmius •pore Chrisii elevata ante froniem ad pailetn dex-
vero reverlitur ad altare. tram, et in tertia ad sinistram, et lunc tiadit Hos-
LXXXI. Quod mon dkitur Credo, nec Offertorium. •tiaui cuin patena flexis genibus subdiacono ipsam
Notandumtamen quod Credoin mnum nec Oflerto- papaedeferendam more solito. El postea idem dia-
riiiiii dicitur in Missa praesenti, r.ee fit sermo; sed corius recipit more solito calicem cum sanguine, et
cxtractis chirolhecis lavat manus, deinde more solito facit tribus vicibus circulum, el portat papae ad-se-
vadil ad altare ; et deposita sibi mitra per diaconum dem; et ipse ibi stando soletnniter communical; et
cardinalem qui dicit Evangelium, e**ensa tobalea de post diaconum sacrista episcopus deferl calicero va-
auro super altare per acolythos etper-sacrisiam, idem cuum toopertum cum nobili panno serico in inanu
diaconus exiendit corporalia in medioaliaris; elepi- dextra, et in sinistra papilioncm cum fistula et tribus
scopus non cardinalis, >sed sacrista, >porlat<caliceni -punciis, qiiam tradit presbyiero cardinali qui s rvit
500 cuul PysWe hostiarom et parvo .eoehleari, papse; et post eum venit acolythus cum vinateriis
coopertum velo serico, etpanat calioem cum tribus D 501 et duobus a laxeis. Et papa sanguinem cum
Hostiis, unam pro sacramento, et duas pro proba; et calamo sugil; et slatim diacohus corpus Cliristi de
in papseprsesentia facit probam dcvino et de pane, manu papse recipit, et post eum subdiaconus. Quo
et fundit vinum in calicem tanlutn, quantum durat receplo, dicius diaconus cardinalis porlat calicem
cretulus hostise, el post aquaefienedictionem ponit cum sanguine ad aliare, et ibidem de ipso sanguine
cum cochleari tres gultas aquoe; el tunc facit pro- cum ipso calamo sugil; et postea dat subdiacono
bam, et ponil patenam cum hostia super calicem ; et residuum sanguinis; et postea recipit perfusionem
tunc prsedictus diaconus cardinalis recipit cum cauda papac de manu cardinalis ponantis, prout est fieri
mauiptili patenam ipsam cum hostia, etofferl papse aliasconsuelum.
nibil dicndo, sed osculatur manum papoe; poslea Nolandum tamen quod cum papa ponit corpus
offerl calicem, faciendo tribus vicibus crucem cum Clirisli in ore diaconi cardinalis qui cum ipco com-
calice snper allare, tenendo ipsum cum ambabus municat, non debet cum recipere ad osculum oris,
nsanibus per mediuni, nihil dicendo. ut in aliis diebus fieri solet, quando in sede com-
0 Eadein vox infra, noii semel, in cap. 85.
1327 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNILITURGICA OPERA. 1328
municat; nec eliam ipse diacoiins cardinalis cMiet.A facit plicari paramenta munde et honeste; et cardi-
subdiaconum post receplionem smguinis osctilari, nales.paramentisdepositis et cappis laneisreassump-
pro eo quod in ista Missanon datur pacis osculuin , tis, ad domos proprias reverlunlur.
ut supra dictum esl. LXXXIII. Quando papa tton celebrat ipsa die.
Communione auiem facia, el oninibus proediclis ltem si in ipsa die Sabbati sancli papa non facil
expletis, papa reposita sibi milra sedet, et canlores ottieiiim , quia Romani pontifices non consueverunt
cantant Antiplionam Alleluia, alleluia, alteluia. Qua facere
Psalmus Laudate Dominum omnes oflicium, iste modus est lenendus. Primo igi-
cantata, canlaliir , lur dominus papa vadit ad dandum indulgentiam po-
gentes, etc, cum Gloria Patri, etc, et in fine reite-
pulo, el in reversione audit parvam Missam secrete,
ratur Anliphona praedicta. Capitnlum, Hymnus, in qua non dicitur Alleluia , qttia consuevit esse de
Versus non dicuntur; sed immediate subdiacontts
Missis voiivis, nisi diceretur de die. Qua Missa fmiia,
slans coram papa incipit cantare Anliphonam Ves-
inlerim vadit ad dandum indulgenliam. Interiui exs-
pere autem Sabbali; et ipsa inccepta, papa, deposita tinguuntur omnia luminaria , et excutitur de
lapide
mitra, cant.indo incipit ipsam Anliphonam, et canto- novus ignis per magislrum capelloe ; et junior pres-
res cantant ipsam caniando usque ad finem ; et pos- byter cardinalis, indulus sacr's vestibus, scilicet
tea cantalur psalmus Magnifical totum cum Gloria R aunctu, stola,
alba, manipulo, et pluviali cum mitra
Patri, elc., et in fine reiteratur dicta Antiphona per albaetsimplici, ipsum ignem benedickcum minisiris
cantores. Et omnia prsedicia debet dicere in sede sjis indutis Missali conlinetur.
superpliciis, proutin
papa slaudo, lcgendo cum minislris. Quibus finitis, Sciendum lamen quod si ille qui facit officiumsit
papa surgens tle sede vadit ad altare, et ibi deponilur
sibi miira; et versa facie ad populum dicit Doxxtinxis eardinalis, ille benedicit ignem , et debet esse indu-
vobiscum; et respondeiur Et cum spirilu tuo. Postea ttis sacris vestibus usque ad casulam exclusive , loco
dicit Oremus. Spiritum nobis, Domine. Deinde versa cujus portat pluviale , et cum cruce aqua benedlcta
et incenso , legit omnes illas Orationes sine cantu.
facie ad pnpulum dicit Dominus vobiscum; el responso
El cum spiritu tuo, papa vertit se ad altare, el diaco- Quibus lectis, deponit pluviale, cl recipit casulam,
nus cardinalis qui dixil Evangelium, versa facie ad sive sit cardinalis, sive non.
populum dicit Ite, Missa esl, cum duplici Alleluia ; Nolandum tamen quod quicunque facitofficiam de-
cl respondetur etiam cum duplici Alleluia Deo bet esse indulus paramentis violaceis vel Indii1co-
gratias. Deinde papa facil more solilo benedictio- loris : diaconus vero et subdiaconus albi coloris.
iiem. Qua Benedictione facta , presbyter cardinalis Consueverunt inlerdum etiam prselati lunicellsro et
qui servivit in Missa de mandalo et auctoritale papae C dalmaticam portare albi coloris, et casulam Indii
pronuntiat indulgentiam de septem annis et septem coloris. Sandalia debent essealba, et non mutanlur,
quadragenis. nec stola , nec manipulns. Indutus igitur praelatus
Hic nota quod si papa facit officium ul praemitli- qui facit officium sedet super cathedram suam coo-
tur, incoeplo Psalmo Magnificat descendit de callie- pertam faldistorio; et data indulgentia per papam po-
dra, etsine mitra tburificat altare , nec ullra rever- pulo, secunda vice papa venit ad capellam; et facta
litur ad proedictam cathedram, sed ibiinel in altari Oratione aliqualiier ante aliare , et surgens ascendit
dicit orationein Spiritum xwbis,Domine. ad calhedram suam , induius prout erat quando in-
Quibus omnibus peractis, papa sibi reposiia mitra dulgentiam populo dedit; et ibisedet cum milra ; el
totus paratus , cum omnibtis cardinalibus ctiam pa- duo diaconi cardinales ante eum, et presbyier, et qui
ratisel CIIIIImilris incapitibus, et secundum ordi- servit sibi. Indulus igitur praelalus cum ministris suis
nem sutim processionaliter gradientibus , assistenti- ut snpra, sedel diaconus qui debet legere Evange-
bus lauien sibi duobus diaconis cardinalibus anti- lium; portat arundinero tricubitem cuu candclis ac-
quioribus, uno a dextris, et alio a sinistris, prsece- censis de novo igne, et cum duobus aculythis cmu
deulibns snbdiacono parato cum cruce et capellanis candelabris et faculis accensis. Et subdiaconus proe-
nmnibtis superpliciis indutis , cum cereis accensis D cedit eos bajulans crucem; et sic pergunl oimies
vadit ad leneslram, 502 '" (lua iudulgenlia populo quasi 503 usque ad finem capellae; el ibi alia voc.e
consuevit da'ri; el ibi prxsenlibus omnibus cardina- diaconus dicil Lumen Christi; et respondebit chorus
libus paralis*, facta Benedictione soliia per papam, et Deo gratias, et flectit genua ; et iterum magis appro-
data indulgenlia populo , omnibus praesentibus car- pinquat ad regias capellae; et ileruni flectit, altius
diiralibus cl aliis praelatis, ut stipia, videlicet de vn inlonando Lumen Christi, respondentibus illis Deo
annis ct vn quadragenis per unum cardinalem ut gratias. Inirat capellam et vadit ad cereum paschale
supra, sicut venerunt processionaliler, eliam oinnes cum dictis minislris, et ibi super pulpitum incipit ab-
sic revertuntur. Deinde intrat caroeram suam cura solute Exsultel jam angelica turba, etc, petens prius
cardiualibus , et cum co remanet solus diaconus qui a papa Benediclionem.
dixil Evangelium pro juvando ipsum dominum papam Finila cerei Benedictione, prout in Missali Roma-
ad deponendum paramenta , et alii extra cameram no contineUir, diaconus deponit dalmaticam albi co-
deponunl.Quibus depositis, paparecipit vestes albas loris, et unus clericus vel de cantoribus legit leclio-
dc laua in hac die porlari eonsuetas. Sacrista vero nem primam, consequenter omnes aliae leguniur per
 1329 ROMANIORDINES. — XV. 1330
clericos aut per canlores; et praelatus legit omnes in A Data fienedictione per papam, vadil addandum in-
cathedra sua sedendo cum roitra. dulgentiam populo, comitanlibus cardinalibus; deinda
Orationes vero prsclatus legit in calhedru sua can- revertitur ad cameram suam, et deponil paramenta,
tando, non in cornu aitaris , et sine initra ; el unus et recipit chlamydem cum capuceode scarletto albo,
de clericis suis tenet sibi ante librum , et ipse versa quibus utitur per lolam Oclavam inclusive, vel sal-
facie ad allare iegit Oiationes. Leclis igilur xn pro- tem usque ad Dominicam in albis post prandium, sed
pheliis, papa surgit, et vadil aule medium allaris, et melius est quod porlet per lolam diein, c.um quibus
flectil genua; et prselalus accumbit super faldistorio eliara vadit ad mensara el ad Missam in capella
suo, ubi consueverunt stare praelali quando faciunt sua.
officiuinante papam. Interdum vidi q-uoddescende- LXXXIV. In die sanclo Paschmde officio Missw ru-
runt de illo loco raagis inferius ex latere dextro pa- brica.
pae.De hoc non esl jus. Ipsis vero prostratis, subdia- Dominica in feslo Paschae Missa lanlum mandatur,
conus vadit ad pnlpitum, ubi lectae fuerunl lectiones, neque est sermo; sed audita bono inane Missa parva,
et caniant iiianiam; et cuiu perventura fuerit ad illum dominus papa, indutus pluviali alho cum mitra au-
locum, Peccatoreste rogamus, audi nos, ille qui facit rifrisiata ctun perlis, vadit ad dandum indulgentiam
olficiuinsurgil, et deponit paramenla violacea, et B populo. Deinde venit ad capellam, associanlibus eum
ctiam tninisiii sui recipiunt albi coloris , et mitrara cardinalibus tunc prsesentibus secundum ordinem
pretiosam, papa semper accumbentesuper cathedram suura ante eum gradientibus , assislentibus ei duo-
suam ante medium altaris ; el cuui cantores inci- bus diaconis cardinalibus antiquioribus, uno a dex-
piunt primum Kyrie, eleison, papa surgit, et ibimet tris , et alio a sinistris; subdiacono crucem porlanto
cum duobus diaconis cardinalibus et praelato qui aale papam et ante cardinales. Cum autem papa est
facit officium, qui siare debet a latere sinistro papoe in capella,slatira vadit ante allare, ubi debel esse ca-
cum suis ministris , facit confessionein more solito ; thedra pulvinari parala ; et reposita sihi miira per
et facla confessione faciens officium ascendit ad al- diaconum qui est a dexlris , genufleclit, et ibi ali-
tare, et papa revertitur ad calhcdram suam, ponens qtnntulum orat, ut moris est.
incensum in thuribulo; et incensato allari incensa- Deinde sibi mitra reposita, vadil ad aliam cathe-
(ur ipse; et praelalus procedit ad Missam. El dum in- dram longe ab aliari paratam , et ibi sedel; et lacta
cipitur Gloria in excelsis Deo , papa deponit pluviale ei reverentia solila per cardinales el alios prselatos,
rubeum , et slolam , et mitram, quse omnia debent papa incipitmore solilo alteTertiam, quara dicitipse
csse sine perlis; et subdiaconus, vel ille qui custodit legendo, et capellani cura cantoribus anle eum ipsam
praediclacum roilra consisloriali cum perlis. Sacrista '->cantando. Qua finita, papa dicit Orationeni, et prior
vero vel ejus socius tradil pluviale albura de samito episcoporum tenet ei librum super caput suum , et
cum aurifrisiis de perlis et cum cordonibus; et diaco- duo acolylhi cantaut BenedicamusDomino, allelttia,
nusqui stat a dextris papae iuduil papain; et dum alleluia, etc. Deinde papa sedet, et subdiaconus cuiu
incipitur Gloria in excelsis Deo, parvae campana de- uno de cubiculariis calceat sibi sandalia, et ipse papa
bent pulsari, et etiam illa magua consistorialis , et interim legit Quam dilecta, cuin illis Orationibus, etc.
papa dicit Gloria in excelsis Deo, cum cardinalibus Deinde lavat manus, prout consuetum esl, et sacris
sibi assistentibus ante ad modum circuli. Omnia alia aliis induitur paramentis. Similiter et oinnes
fient prout in Missali Romano continenlur. cardinales, secundum ordiuem suum et secuii-
Nolandum quod lecta Epislola , subdiaconus qui dum quod eis compelit, alba eliani recipiunt para-
ipsam legil debet venire ad prselalum qui facit offi- menta.
cium ; et versa facie ad ipsum alla voce dicit Annun- Quibus paramentis receptis, imponitur papac mi-
tio vobis gaudiutn xnagnum, videlicet Alleluia ; et in- tra soleranis ; et deinde assistentibus praedictis duo-
contiiienli prselatus surgit, el deposita milra dicil Al- bus cardinalibus, uno a dexlris, et alio a siuislris, et
leluia, et iribus vicibus incipit, semper vocem exal- priore episcoporum eum associanle et praecedetile
taudo in qualibel vice. >D qui ipsa die servire sibi debet de libro et aliis quae
Recepto igilur corpore et sanguine Domini nostri sibi competunt in officio capeilani, proce-sioualiler
Jesu Chrisli, faciens ofiicium remanet super cornu cum cruce, incenso el seplero faculis vadit ad aliare;
dexlrum altaris; et subdiaconus papoeincipit Anli- ei veniendo occurrunt ei ires juniores preshytcri
phonam, Vespereaulexxx Sabbali, elc., ante papam ; cardinales parali; et ipse, ut moris est, rccipii eos
et sumraus pontifex 504 incipil dictam Anliphonam secundum ordiuem suum ad csculum oris et pecio<
deposita milra, et ponit incensum in ihuribulum; et ris. De|nde more solilo facit confessionem suaui anta
ille qui facit officium thurificat ante altare ; et can- alfare, et alia quse in aliis solemnibus Missis sunt
lato per cantores, facieus officium dicit Collectam in fieri consueta. Deinde vadit ad sedem suam , ubi
cornuallaris praedicto, et uon papa ; et semper siat slando dicit Introitum Missse, et Kyrie, eleisoncum.
sine mitra in sede sua dum dicitur Collecta. Aliqui cardinalibus. 505 Deinde sedet, et sic procedilur
Roinani-ponlifices consueverunt stare per totum Ma- in Missa s.ecundum quod alio tempore est regulariter
fjnificat sine milra. Nota quod in ista Missa nou di- fieri consuelum.
Oitur Lwtalus sum. Notaudum quod iti hac Missa posl Alleluia et Ver-i
1531 APPENDIX AD S. GREGORll MAGNILITURGICA OPERA. 1552
tum Confitemlni cantatur per cantores, et incipitur A / subdiaconoetiam genuflectenli, qui poriat eam papse
per eosdem, non per papam, Sequenlia Victimm cum corpore Christi. Et recipit calicem discooper-
paschalilaudet, et in fine reileratur Alleluia. tum, et facit simili modo circulum, et poriat papae
' Notandum
quod ista die non fit sermo, sed irame- Cbristisanguinem.
diate finito Evangelio, diaconus qui assistebat a Receplo ergo corpore Christi, accepto a papa
parte sinislra dicit ConfiteorDeo, elc, et papa more osculo pacis, revertitur ad altare cum calice ; et ibi
solilo dat Benedictionem absque pronuuiiationc in- cum calamo sugit modicum de sanguine Chrisli, ct
dulgentise. In fine Missaedebet dari, quandocunque dat subdiacono etiam, etosculatur eum ; quo facto,
noii est sermo. Dala benedictione, papa dicit Credo recipit cum descensus est, quia episcopus sacrisla
in unum Deum, etc. Itetn nota quod inveni in spalio qui servit papse ponit Hostias consecratas intra
libri extra, quod licet non fiat sermo, tamen dicilur coppaui, et non diaconus cardinalis, cum lenaculis.
Confiteor, et dalur indulgentia. Notandum etiam quod Et ita vidi servari ego Pelrus episcopus Oloycensis
sacrista hodie ponit mitras pretiosas et solemnes tempore domni Bonifacii IX, Innocentii VI, Grego-
super cornu sinistrum altaris, et semper in illis die- rii XI, Joannis XXIII, et Martini V, et lempore quo
bus processionalibus. eum tenaculis de auro Hosiias consecratas, et
Item nolandum quod paulo ante inchoalionem B 1 ponil illam in coppam magnam deauratam ad hoc
prcefationis duo diaconi cardinales ultimo elecli va- dedicatam ; et codem modo facit circulura; et sic
dunl relro aitare ad similitudinem seu repraesenta- iradit subdiacono, ambobus genufleclenlibus. Quam
tionem angelorum monumentum custodieniium; et siibdiaconus porlal papae, et semper ante papam te-
Ibi morantur erecli versa facie ad populum usque net, quousque omnes communicaverint; et diaconus
ad inlonaiionem Agnus Dei. Quoincepto, redeunt' remanet in altari, tenendo cum manu sinistra super
ad loca sua prislina, et non ante. Nolandum vero cornu dextrum altaris calicem, etcum manu dextra
quod cum papa dicit ante inchoationem Paler noster, fistulam, cum qua dat ad bibendum omnibus qui
Per oxnniaswcula swculoruxn,non respondetur Amen; communicaverunt de manu papse de Chrisli san-
sed immediate dicit Oremus, Prwceptis salularibut, guine, dicendo cuilibet : Saxxguisdomini nostri Jesu
Paler nosler, elc. ln fine respondetur Sed libera xtos Chrisli cuslodiat axtimaxnxneam[Leg. luamj in vilam
umalo ei Pax domini dicitur, etomnia alia quse in wterxxam,amen, et osculalur quemlibet
alio tempore dici solent; et dicilur Lwlalus sum, Pa- Nolandum quod primo communicant diaconi car-
tcr noster. Et isto die papa coramunical in sede suai dinales juxta ordinem prioratus sui bini et bini, vi-
solemiiiter, utmoris est. Notandum etiam quod sa- delicet post diaconum et subdiaconum ; secundo ca-
erista debet portare hodie tres calices, inagnum proi G pellani, auditoies, acolythi, cum cottis et superpliciis
Missa; alium, cum quo papa bibitvinum; terliumi bini et bini. Nota quod papa osculatur tanluminodo
pro communione. Parat eliam custodiam deauratam,, cardinales qui communicant hodie, et nullum alium
et tot Hostias parvas quot sunt necessarioe. in dicta communione. Tertio notarii cuin cappis la-
LXXXV. De comtxxuxiioxte diaconorum cardinaliuxn el( neis, et poenitentiarii; quarto barones et milites
alioruxxipralatoruxn juxta ordinem suum, depositis maniellis el capuceis ;
Decommunionediaconurumcardinaliumelaliorum i ullimo quicunque voluerit vere confessus et pceni-
prailatorum, clericorum et laicorum, scieudum estt tens. Nola etiam quod qtiilibet qui communicat con-
quod ista die, si dominus papa celebrat, omnes dia- suevit offerre aliquid super altare postquam com-
coni communieaiil in capella papae, nccnon et no- municaverit; et lotum illud est sacrutae et capella-
tarii et capellani ipsius domini papse, ac clerici, ett norum. Ilem nota quod quilibel posl sumpliouem
laici. Chrisli sanguinis debet bibere modicumde vino cum
Nota de pace danda ut sequitur immediate postt calice de manu sacrislae vel acolythi calicem te-
papam, cujus contrariura reperilur in Cseremoniale 3 nentis.
domini Jacobi Gaietani; sed isle modus plus placett Nolandum quod dominus noster papa hac die non
mihi. Scilicet quod papa dala pace priori ep;scopo-- & consiievitlavaredigiioscuniviiio, nec vinum sumere,
rum cardinalium qui servit papae in Missa, imme- proul consuevii, postquam communicavit subdiaco-
diate papa dat pacem diaconis cardinalibus, demptoo num, sed lunc postquam omnes communicaveriiil,
illo qtti legit Evangelium ; et ille recipit statim post- nec ita parum ; nec subdiaconus non bibit viiium,
quam habuit in ore corpus Christi de manu papae.Ett nisi postquam omnes communicaverinl; et eo quod
data pace, papa ascendit magnam cathedram, asso- si aliqtiid de corpore Christi in palena remanerci,
ciantibus diaconis cardinalibus secundum ordinemn solus papa debel sumere; et si aliquid de sanguine
suum ; el ille qui dicit Evangeliura (leclit genua, etit Christi in calice, subdiaconus debel sumere. Et posi-
recipil patenam cum corpore Christi slando pedes,, quam omnes communicaverint, venitconfessor papa,
et eam etevat, tenendo ipsiun ambabus niauibus ele-i- si sit episcopus ; quod si non esset, unus alius epi-
vatis quasi ad suos oculos, et vertit se ad parlema scopus de domo papaeportat calicem coopertumciim
dextram, 506 ac si vellet dicere Doxniuusvobiseum; ; capite lobaleaede auro, et alio capite pendente super
et per eauidem partem revertiiur, et vertit se simili li humerum sinistrum, prqut nioris est; et antiquior
naodu ad partem sinistram ; et genuflectit, et Iraditt acolythorum post ipsum episcopum bajufsu atnpuilas
 1333 ROMANI ORDINE.S, — XV, i35.4
cum vino et aqua, et duabus laxeis, coopertascum A vertuntur. Et papa recipit capuceum et chlamydem
panno itto, cum quo cooperitur patlium; et episeopus descarletto albo, quibus utitur per lotam Octavatu,
praediclus pergit cum dicto acolylho ante papam, et sic vadit ad mensatn. Acolytht vero, et clerici, et
et subprior 507 episcoporum abluit parvam taxeam sacrisla, plicant illa paramenta, et hodie comedunt
de auro cum vino; deinde infundit vinum super di- cum papa, auditores a latere dextro, 508 primo
gitos papse, et dictam perfusionem digitorum idem uhus auditor, Secundo unus pcenitentiarius, et sic
subprior porlat ad altare, quam bibit diaconus car- perordinem; a latere sinistro primo subdiaconiis,
dinalis cum subdiacono, prout consuetum esi. Con- secundo unus commensalis, qui est magister palatir,
fessor, abluto calice, infundit vinum, et acolyihus vel unus alius, terlio unus acolythus, et sic demceps.
aqtiam intra calicem, genuflectentibus autepapam; El datur piper in collatione post prandium.
.et dominus papa ablult os, et sumit vintim cuin calice LXXXVI. De secundis Vesperis eadem die.
praedicto; et si aliquid remanet subdiaconus sumitsu- \n secundis Vesperis papa venit cum pluViall albo
per aliare. Deinde papa lavat inanus in magnis bacili- et mitra aurifrisiata consistoriali.
bus deanro; quibuslotis, papaacceditadaltare.et sic LXXXVH. De diebus Lunm el Martis Paschm,
perflcit Miissam suam. Nola quod omnis homo, cu- Item die Lunae nec die Martis non est sermo,
juscunque conditionis et stalus existat, qtii sit vere B nequeMissa papalis, nee papa venit ad Vesperashis
confessus et vere poenilens corde contritus, absque duabus diebns, sicut facit in Naiiviiate Domini, ex eo
licentia eptscopi *, plebani vel alterius majoris, ho- quia iion est Missa papalis; nec venit ad Vesperas,
die potest recipere corpus Christi de manibus papae. nec est sermo.
Notandum quod buiicularii papse debent portare LXXXYIII. De die Sabbati in Alvis rubriea.
tres vel quatuor magnas quartas vlni puri et opiimp Sabbato primo post Paseha, quod dicitur in Albls,
pro communione. Vinum vero quodremanet tam in antiquitus consuevlt celebrare coram papa prlor
magnis Missis quam in parvis papalibus, semper est eplscopomm cardinalium, vel alius cardinalis, licet
sacristae; ei ctim omnes communicanles sanguinem papa de communi cursu hac die celebrare consuevit.
sumpserunt, dorainus diaconus dat llstulatn seu cala- Perficitur igitur Missa quomodoeunque dicaturusque
mum ad sugendum ab utroque capite subdiacoiio, et ad Agnus Dei. Quodicto, parantur cardinales secun-
poslea calicem ad sumenduro illud quod superest de dum mndum suum, si papa non celebret, et in or-
sanguine Christi. Q.uibus factis, diaconus plicat eor~ dine paramenlis suis albis, et dicitur Agnus Dei, per
poralia, et tobaleam sttper altarc positajn etiam amo- dominum papam cum cardinalihus oaeteris, tam prse-.
vet, Deinde papa veniente ad aliare, niitram idem latis quam aliis; et postea servitur Missa more cqn^
diaconus deponit ei, et posimodum^ ad locum redit, C sueto. Sciendum quod ista sotemnitas non lit nisl
et papa complet Missam suam, el diaeonus dicit Ile quandodantur ^agniis Dei, videlicel in primo anno
Mista eit, cum duplici Alleluia. Deinde data Bene- e,t in septimo. Quod si papa celebret, tunc cardinales
diciione per papam niore solito, episcopus cardinalis. ct. praelati omnes induunt se paramentis albis in
qui serviyit papa?de lihro in missa pronuntiat Indul» principio Missa?,ut in aliis Missis papal.ibusest con-
geiiiian»de mandato et auctoritate papaevu annorum. sqetum fieri. Si aulem alius celebrat coram papa,
et vi! qttadragenaiuin, Qua Indulgenaa pronunliat», sjye sit cardiqalis, sive praslatus, nullus debet se
papa lotus paraius ut in Missa luit, prsecedentibtts parare, ququsque (Uerit data pax omnibus, et facta
ej,us capellanis p.«itaptibus. cereos accensos Kdeinde communione in altar-i per celebranlem. Notandum
cruce, et omnibus cardinalibus paratis ut in Missa. qjioque quod i.nbac Misssi.np.n consuevit esse sermo,
fuerunl, et cum ministri.s suis secundum ordio.ein scd sola Missa mapdatur, nec habet Vesperos prse-
suum coram eo binis et binis incedentibus, juniori-. cedentes papales.
bus taineii cardinalibus secundum ordiuem suum LXXXIX. De his quw debent fieri in eodem ga/iAafp,.
pr.iecedentibus, et duobus diaconibus cardinaMbuf. quando papa non celebrat.
qui ei iu Missa astiterunt lunc cum eo assistentibus, Sciendum tamen est quod quando papa non cele-
Vadit ad fenestram ad dandum populo indulgenliam j) brat, illa die audita parva Missa, ipse venit paratus
de vn annis et vn quadragenis. Deinde modo prse- cum pluviali plano albo cum aurifrisiis tantum, et
diclo vadit ad cameram suam, ubi de.bel esse catlje- milra alba cum perlis consistoriali; el illa die serut
dra cum scabello parata; et cum papa veneril, dia- papae prior presbyterorura cardinalium cum super-
conus qui ei servivlt, traditis prius annnlis episcopo pliciis, amiclu lalo, et. pluviali; presbyter etiam,
cardinali qui ei de libro servivit, exuit ipsum domi- sed cum planeta, et non pluviali; diaconi cardinales
num papam omnibus paramenlis suis quae pro Missa cuni amictu stricto, superpliciis, tunicella, et dal-
dicenda sumpserii, et per ordinem dat papse ad matica ; et 509 omnes alii praelati cijam cum plu-
osculandum stolam, fanum, crucem pastoralem; et viali; et sic veniunt cura mitris ad papam ; et.ex-
cum omnia paramenia deposuerit, dictus diacohus tracta milra, coram papa genuflectunt, et ipse cuili-
cardinalis paramenia deponit, et omnes cardinaies bet ponit in mitra, quam lenet in manu, agnus Dei
recipiunt vestes quoiidiaaas, et sic ad propria re- duo. Quibus sic receptis, osculanlur genu dextrum
» Id observatum ob legem communionis ^ Vide supra, cap. 61, initio.
paschalis»
iu propria cujusque ecclesia sumendse.
i335 APPFNDIX AD S. GREGORII MAGNI LITURGICA OPERA. 1330
papse, et revertuntur ad loca sua, et deponunt pa-1A Versum : Sanctissime Paler, isli sunt agxii novelli qvi
ramenta, reassumendo cappas laneas. Similiter et annuntiaverunt nobis, alletuia, modo veneruntad fon-
alii prselaii veniunt parati ad recipiendum agnus lem, el repleti sunt claritale, alleluia; et chorus res-
Dei, non tamen cuin mitris in capite, sed in manu pondit Deo gralias, alleluia. Et ilerura secundo eum-
eas deferunt, necgenudextrum osculantui; alii vero dem modum tenuit, cum pervenit ante fores capellae
non induti pedem; caeteri praelati, et omnes alii qui seu chori, altius inchoando; lertiocum pervenit anic
ad eum veniunt pro accipiendo agnus Dei, dextrum altare papa, semper sedendo iu calhedra sua magn;aE
papse pedem osculauiur, etnon genu; etiamsi esset eumdem modum tenuit, sed altius inchoaudo^ ei
rex, immediale post cardinalera venit ad recipien- qualibet vice fleciit genua. Et exlensa lobalea super
dum candelarum, cinerum, palmarum,' agnorum et genu papae, praedictus subdiacottus, flexis genibus>
cereorum ad lalia seu consirailes aclus pertinentium. seinper tenet platellura cum agnus anle papam, et
Etdanlurduo agnus Dei cuilibet praelato; aliis vero papa dedit cuilibet cardinali tres, et cuilibet prselato
unum tam tlericis quam laicis. duo, aliis vero clericis el laicis unum. Quihus sic
Notandum tamen quod antequam prior presbyle- distributis, lavit manus, et perfecit Missam suam.
roriun cardinalium recipiat parameuta, recipit pacem Deposilis magnis paramenlis sacris, reassumplis plu-
a proelatocelebrante illa die coram papa, et dat pacem j$3 viali et mitra aurifrisiala, consistorialiler sedit infra
papoe; et ipsa dala, vadit ad paranduin se prout est cancelium capellae, et unura pedera extra regias te«
dictum. nebal, et omni venienti dedit unum agnusDei; et
Et sciendum quod dominus Clemens papa VI, pon- quiiihet osculatur sibi uiiiim pcdem, caidiuales et
tificatus sui anno 7, anno Domini 1350, dedit cuiiibet pitelati induti ut in Candelis.
cardinali tresagnus Dei, licel tempore domini Joannis Post prandium vero reddilis gratiis venerunt cubi-
papaeXXII et;Benedicti XII non esset consuelum dare cularii cum raagno platello cum agnus Dei, et papa
nisi duo cardinalibus el proelalis, aliis vero itiuiin. dedit serviloribus et familiaribus suis cuilibel duos
Dalis omnibus existentibus in capella infra regias, agnus Dei. Fueruntfacli illo annoper fralrem Petrum
papa abluit aliquantuium mauus suas in cathedra. episcopum Senegaliensem sacrislam xxiv.
Postea caniatur pcr canlores Poslcommunio, et fini- Sciendura quomodo dicius fraler Petrus episcopus
tur Missa. Deinde Benedictione facta per papam, fecit diclos agnus Dei. Primo hamque cera lnuiida el
praelalus qui facit oflicium Missa;illa die de mandato albissima fuit posita supra altare beati Petri apostoli.
papaepronuntiat indulgenliam vn annorum el vii qua- Deinde sibi tradila per clericos camerae et per ma-
dragenarum, quia non consuevit esse sermo illa die. gistrum cereae papae. Qua recepla, confecit illam diem
XC. Quaxtdopapa celebrat. * cum chrismaie anliquo quod remansit de anno prse-
C
Nota etiam quod si papa celebraret, quod tamen leiito. Verum quod etiam miscuit cum chrismate
modemis temporibus nou est consuetum iieii, dantur novo propter majorem devotionem, etimpressit illam
agnus Dei loco, tempore et modo supradicto. Prae- in illis sigillis seu fotmulis ad hoc deditis; deinde
terea sciendum quod Romani pontifices non consue- benedixit, sicut benedicuntur candelse in die Cande-
veruiii facere illam solemnitatero in hac die, nec per larum, mutatis vocabulis; demum eos immersit in
se, iiecperaliuui, nisi in priroo anno suaecrealionis et aquam henedictam.
in septimo anno, et deinceps sic de vn in vn annis. Praelerea sciendum estquodpapaconsuevit delerre
Et bene verum quod in primo anno in propria persona albam planetam sine paramentis et sine aliquo auri-
lenenlur facere officiumliac die. Idem fecerunt Ponli- frigio, omni tempore, sive in Missa, sive in Vesperis,
flces Urbanus V, Gregorius XI in Avinione, et doini- vel alias, quaiidocunque est Missa principalis et
nus Urbanus VI Roinae in saucia Maria Transtiberim. Vespeiae, et quandocunque fuerit processus, et venit
Verura quod isle dedit eliam post prandium agnus ad publicum.
Dei omni voleuli, et misit cum parionibus regionura Cselerura indie Jovis sancta, nec in die Pascha?,
et oflicialibus Urbis anno Domini 1378. _ nec in vigilia, nec in Sabbato in Albis, nec in feslo
Sciendum quod anno Doinini 1378 dominus Urba- J
Nalalis Doraini consuevit esse sermo, nec in Purifi-
nus VI Roraae iu ecclesia sanctoe Mariae Translibe- calione beatse Mariaevirginis, nec in die Palmarum.
rini, in secundo anno suae creationis dedil, quoniam XCI. De feslo AscentioxiisDomini rubrica.
in primo non poiuit, quia non fuerat ante electus nisi
tres et ca dedit Dominica in In die Ascensionis Domini sermo et Missa man-
per septimanas; Albis,
noti Sabbato, et celebravit in ponlificalibus; nec dantur, uon tamen Vesperao, licet papa veniat cum
fuil serino in 510 Missa, in qua islum riium tenuit pluviali rubeo de samita, et mitra aurifrisiaia consi-
et observavil. Dicto Agnus Dei, cooperto a cuiu uno storiali; ct cardinales eliam debent venire cura plu-
velo serico pulchro lenuissimo, accessit circa medium vialibus 511 albicoloris, et Aiilipbonas incipiuut
ecclesiae, quem antecedebat subdiaconus cum cruce, prout est in aliis Vesperis.
ceroferarii seu acolylhi cum candelabris et caudelis Noia quod ista die possunt et consueverunt fieri
accensis, ubi subdiaconus iuccepit canlare isitiin Processiones generales, et speciales, secundum quoil
a Supple attart, vel calice.
 1337 ROMANIOKDINES. — XV. 1358
necessitas exigit, de mane antequam papa veniret. A sancte Spiritus, papa descendil de sede sua, et vadit
ad Missam. ad callicdram coram allari paralara; et ibi genuflec- i.
XCII. De vigilia Pentecostet, de Missa rubrica. tit, et depuniiur ei mitra, etstat ibi usque tui amoris'
In vigilia Penlecostes, si papa velit celebrare se- dicitur. Deinde dum debet incipi prosa sancti Spiri-
crete et basse Missam suam, ipsemet iegil lectiones tus, papa surgit de sede sua, et ibi stando, deposita
omnes illas, prout in Missali Romano scribuntur, et uiitra, et unus de capellanis cautando coram eo eam
ttiore solito facit confessionem anle primam lectio- reincipit, et papa cantando dicit Satxcti Spiritus, et
nem. sedei deinde quousque prosa sil dicta. Alia (iunl prout
In ma.gna Missa papa facta reverentia ante altare csi consuetum. Sed ista die seryit papse in ofiicio
more solito, papa ascendit ad magnam cathedram, capellani prior episcoporum caidinaliuiii. Sciendum
et sedet; et lunc legitnr prima leclio, et consequen- per lolara istam Octavam quod utimur parameutis
ler omnes. Ad lilanias papa flectil genua ante altare; rubeis, eliam die Mercurii, Veneris, el Sabbato in
et dum dicilur Peccalores, surgit et facit confessio- Missis, quantumcunqiie faciamus de lemporibus. Ipsa
nem, nec descendet ad Oratioues ad tleclendum igitur die Sabbati, si papa celebret basse el secrete
genua sicut inferius. Item sunt Vesperae mandalae, Missam suam, aniequam faciat confessioneni, etan-
et potus in aula, in quibus papa venit cum pulchro „ lequain planetam recipiat, super cornu altaris legit
pluviali rubeo cum perlis et imaginibus, et cum niitia omnes illas lecliones cum litaniis, prout in Missali
pretiosa et solemni; et cum in secundis Vesperis Roraano continentur. Quibus leclis, induit pjanelam,
venit, simpliciter veniunt in primis cardinales cum ct facil confessionem more soliio, et dicil G/oria in
pluvialilms rubei coloris. Missa et sermo eliam man- excelsis
dantur. XCVI. De festo sanclissimw Trinilalis.
Xtiui. De primis Vespexiset Malulinis. In die sanctae Triuitaiis, quod est in Octavis Pen-
In primis Vesperis doroinus papa incipit primau lecostes, utiniur paramentis albis. Senno el Missa
Antiphonam, flymnum, et illam ad Magnificat. Car- mandamur. Habet Vesperas praecedentes, non taineii
dinales vero incipiunt, alias Anliphonas. Incoepto mandatas, licet cardiuales sint iuduti in albis, et papa
sempcr Vexti,creator Spiritus, ante papam perunura cum pluviali rubeo de samito et aurifrisiaia niiira
de capellanis; papa reincipit Veni, Crealor Spiritus. consistoriali.
Quo inccepto,papa descenditdesede sua, et vaditante XCVII. De Malutinis et Missa.
calbedram coram altari paratam, et ibi genuflectil, In Matutinis papa de sero cum suis praelatis con-
et stat genibus flexis sine mitra , quandiu canta- suevit audire et alia facere prout in aliis. Quod si
lur primus Versus Hymni per euin inceepli; primo o dominus papa celebret illa die, servit sibi in officio
Versu (inito, redit ad sedem suam. Omnia alia fiunt capellani prior episcoporum cardinalium.
proul in aliis Vesperis solemnibus eslfieri consuetum. In Missanon fit commemoratio de Dominica, quam-
Iu Matulinis quoe cantantur de sero bona hora, vis in prirais Vesperis et Matuiinis fial nona leclio,
dominus papa venit sine mltra et sine pluviali. Ipse et ad Benedictionem commemoratio, et in secundis
incipit Maiulinas, et dat illis Benedictiones in prin- Ycsperis. Istud festum prsediclum non habet Octavas.
cipio lectionum, et dicit Orationem, et nil plus. Nihilominus si veniet in festo sancti Barnabae, de
Nota quod domini praelati stant juxta eum, et au- Trinilale faciamus, et nullani commemorationein de
tiquior servit sibi de libro et incenso ad ponendum sancto fiarnaba.
in tburibulo, dato quod non essent ibi alii maiores Nota quod anno Doraini 1312 pontificatus domini
illo, sive protonotarii, aut alii. fionifacii VIII, in die sanclae Trinilaiis, celebravit a
XCIV. De officioin feslo Pentecostes rubrica. coram in capella magna, 513 f 11'3 PaPa erat minus
In festo Pentecostes, si dominus papa celebrat, bene dispositus; et fuit sermo.
ipse incipit Tertiara cantando Deus in adjutorium XCVIH. De festo Coxporis Chrisli rubrica.
tneuxnintende. Antequam recipiat parameiita ponti-
io die Corporis Chrisli sermo el MissamanJantur.
ficalia, incipit Hymnum et Antiphoiiam, post quam D
Consueverunt Vesperae prsecedentes mandari da
acolylhus cantando per capellanos et cantores; et
cattsa devolionis, et tunc papa venit
papa, deposita mitra per diaconum cardinalera a gralia speciali
dextris assistentera.dicit canlando Orationem. 512 cum pulchro pluviali et roitra pretiosa et solemni.
Qua dicla, reponitur ei milra in capite per eumdem Quod si non maiidentur, veuil cum simplici de sa-
diaconum cardinalem, et dicit sedendo Quatn dilecia, milo. Quoquomodo sit, cardinales veniunt, et sunt
etc, et illas Orationes, etinterim calcealur sandaliis. parati cum paramentis albis, et inchoant Antiphonas.
XCV. De Processione et Missa ipso die. XCIX. De Matulinis et Missa.
Nota quod in Processione sunt septeracandelabra. Matutinsc etiam cantantur de sero, et papa inte-
Postea vero Missa incipilur. Post Alleluia, videlicet resi cum chlamyde sine mitra.
secundura, dum debel inchoari per cantores Veni, Si fiunt processiones, cpiscnpi cardinales induun-
a Mendosus. locus, qui videtnr ila restituendus : licet cardiualis Bononiensis, de quo in capile ceule-
Aimo Domini 1390, primo pontificatus domini Bonifa- '.. simo
cii IX, in die saxtclwTrinimits celebravit Cosmas, sci-
1539 APPENDIX AD S. GREGORH MAGNI LITURGICA OPERA. 1340
tur pluvtalibus, presbyteri cardiuales planelis, j) A Septuagesimse sunt quinque officia Dominicalia seu
diaconi cardinales dalmaticis. quinqueEvangelia; verumiamcn esttanluuimodo unu
In Missa utimur albis parameniis , in qua servit hisloria propria , quae non potest Iransferri in se-
papae, si celebrel, prior episcoporum cardinalium quentes Dominicas. Idcirco advertendum qtiod anuo
iu oflicio capellani. Quod si non celebret, servitsibi illo, in quo non est nisi una Dominica inter uctavam
prior presbyterorum cardinalium. Epiplianiaeet Septuagesimaui, nullo modo posstnmis
C. De festivitalibnsquw veniunt infra OctavasCorporis facere in illa Dominica de aliquo sancto , quantuni-
Chrisli. cunque soli'iuiie et iluplex sil, quasi illa ponalur
De festivitatibus quaeinfra octavas Corporis Christi per hebdomadam.
veniunt, nihil fit, exceptis festiviiatibus beati Joan- Item sciendum quod in illo quo sunt tres vel qua-
nis Baptistse; Joannis et Pauli, apostolorum Peiri tuor , quinque vel sex Dominicae, et sic deinceps,
et Pauli. Si festura saneti Joannis Baptistae in die inter Oclavam Epipbanise et Septuagesimam, si
festi Corporis Chrisii venerit', nihit Ut de eo , sed fesium sancti Sebastiani aut sanctorum Vinceniii et
in crastinum celebratur; et Octavae beati Joannis Anastasii Dominica veneril, consuevirous facere de
Baplistse cadenles in Oclavis Corporis Christi in sanctis ctim commemoralione de Dominica in utris-
crastina celebrentur, el tenia die fit commemoralio B | que Vesperis, novem lecliones iu Matutinis. lta et
sancli Pauli. in feslo sancti Autonii.
Item nota quod anno Boinini 138-2, anno quinto CII. De sancta Agxxete.
sanciissimi in Ghristo patris domini Urbani sexti, In festo sauctae Agnetis, si in Daroinica venerit,
festum beati Barnabse aposloli venit die Mercurii fiat de Sancta cum commemoralionc de Dominica,
infra Octavas Corporis Cliristi; et nHiil de eo feci- el novem lectinnes , quando suut tot Dominicoe; in
mus , nec commemoraiionem, nec aliquid; nec fuit Ociava vero fiat de Dominica ctiro coramemoralione
consistorium, sed feciinus de Oclavis, et ita per de sancla.
totam ; et in die Veneris feeimus de sanclo Bnrnaba CIII. De Conversionesancli Pauli.
post Oclavam. Ita factum fuit anno 1389. Quod si Iiem sciendum quod si Conversio sancti Paun vei
festum beati Joannis in die OclavaeGorporis Christi nerit iu Dominica, (iat desancto Patilo cuitt corame-
veniat, (iat de sanclo Joanne cum comniemoratione moralione de Dominica , nisi veniret in Dominica
de Octavis, el die Veneris » celebrenlur Octavae. Septuagesimse, quia iunc fieret de Doniinica sina
tn die corporis Cbiisti in primis Vesperis nou fuit commemnralione de sancto Paulo.
praedictus papa, quia passus calculos, nec eardirrales, Item sciendum quod illae Episioloe Pauli quoe non
sed palriareba Gradensis confessor sanciitalis suse C possunt legi iu Dominicis qnae impediuntur propter
in magna capella fecil percantores cantare Vesperas. feslivitales vel propler brevitates hebdomadarum ,
Quibus dictis , incontiiienli etiam solemniler canta- debent lcgi el distribui per hebdomadas.
verunt Matulinas , anno Domini 1392.
515 CIV. De mense Februarii. De Purificufioue
Item domini cardinales in die Corporis Cbristii beatw Maxirnvirginis.
voluerunt andire magnam Missam eum sermone ini Sciendum quod si feslum Pnrilicalionis beatoc
magna eapella , papa absenie, eontra mores 514 i Mariae virginis veneril in Dominica, fial de feslo
Romanoeecclesias. Cardinales enim nec in eonciiiis , cum commemoraiioue de Dominica. Nolandum tamen
ncc in Missis debent congregari sine licentia papae. qiiod si festiim transferetur in diem I.unae , et fiat
Dictam Missam celebravit Cosmatus cardinalis Bo- de Dominica, ex eo quod est Domiuica quse habet
noniensis. Caveatis ne trabatis in «onsueludinem , historiam propriam, qtise non potest c.inlari el
quia contra statum ei lionurem Romani pontificis esl. transferri in sequentem Domiuicam.Idcirco notanduiii
CI. De rubricis qum veniunl in mense Januarii, el; quod omnes Dominicoca Septuagesima usque ad Do-
prixno de Circumcisione.Domixii. miuicam iu albisiuctusive habent historiam propriani,
ln Circumcisione Domiui non fit aliqua coinme- idcirco non fit de aliquo festo in ipsis Dnminicis.
moratio, nec de Octavis, nec de sancla Martina.. 0 Sciendum est qttod anno Domini 1381, a Nativi-
Tenet hsec rubrica per extravaganiero domini Cle- tate, lempore sanciissimi domini Urbani sexti,
mehtis papse sexli, qui ordinavit quod non fiatt anno ponlilicatus sui quarto, festuni Puiificationis
de sanctis aliqtia commemoratio nec in duplicibus ; venit in DominieaSepiuagesimse; el propler concur-
sed quodlibet festum babeat diem suum , prout aliii sum et devotionem Romanorum et candelas pe-
sancti habenl. lenlium , fnit ordinalum quod candeloedarentur, et
Item notandum quod a Nativitate Domini usque adI quod fieret officium de Dominica , el non de beata
Dominicatn Quadragesimse sunt ad minus sex Do- Virgine. Sed , salva reverenlia , non debuit fieri,
iriinicajin olficio.. quoniam feslum cedit Dominicae, et lanium valentb
Item ab Octava Epiphaniae usque ad Domin;ci>m r candeloedfe LunaJ, quantum die Dominica.
* Ilic ritus nostro lempore non est in usu; nec:
incidil, jussit pontifex in diexnsequenlemtransferri,
unquam remitiilur Octava in diera sequentem. et in eodem die vetus mos candelarum servatut eit,
b Anno Domini 1485, poniificatu Sixti IV, Puri- tesle Jacobo Maphaeoin Diario suo
ficationistolemxxilatem, quw in SexagesimwDominicam i
 *3M ROMANI ORDINES. — XV. 1343
Scientfum quod anno a Nativitale Domini 13S2, in A , veniat in Dominica in Albis vel infra Octayas Pas-
die Cathedrse sancll Petri, quse fult prima clies choe, tunc nihil flt de
festo, sed iransferlur in diem
Quadragesimse, scilicet Cinerum, domnns Clemens Lunae.
sextus pontilicalus sui anno 10 in Avinibne , in
CVII. De mexiseMaiL De lnxeuiiexxesmclm Crudi.
capella magna , quse est in palatio aposiolico , ad
perpeiuam rei memoriam, constituitelmandarifecit, Nota quod Inveniio sarictae Crucis esl duplex
in sertnone per illum qui illa die sermocinavit coram festum , et habet officiiim propriom ; nee fit de
dieio domno papa, cardinalibus et aliis prselatis, sanciis commemoratio, sed lottim ollicium fit de
quod quandocunque festum veniet ipsa prima die Cruce. Iiem si proediclum feslnm cadat iu aliqua
Quadragesimse , quantumcurique duplex , quod hu- Dominica , tolum officium fit de festo cum eornme-
jusmodi festum ad sequeniem diem transferatur, et moralione de Dominica , ex eo quod duplex est.
fieret demceps de feria illa die Cinerum. • Hisioria potest transferri in sequentem Dominicam.
Anno 1388 pontificalus domni Urbani sextl.... in CYIII. De mense Junii. De Domtnicis dkbut qum ve-
ecclesia sanctae Mariae Transtiberim ftierunt facise niunt inler Pentecosten et Advenlum.
obsequias pro imperatore. In Missa papa interfuit De Dominicis quae veniuni inter Pentecoslen el
cum cappa lanea de scartetto clausa et miira alba , Ij ; Adventum rubrica est expressa, et cerius uumeriis,
et fuerunt LXXXtorliciae, quas camera posuit et CIX. De sancto Barnaba apoitolo..
duo panni de auro. Domnus lulit sententiam, quod Uem de sanclo Barnaba, quamlo ve»:' infra Octa-
omnia essent sacrisiee, et sibi de jure pertinent.Ideo
vamCorporis Christi, non (it de ee.
omnes lorticias et praedictos pannos recepit, sed
ceratn dimisit propter camerae panpertatem. 517 CX. De Nativilate sancti Joannis Baplittm.
Item nota quod anno ejusdem... die Mercurii nona In Nativitate beati Joannis fiaptislse Mi.-saet ser-
mo mandantur. In primis Vesperis venit papa cura
Februarii, omnes cardinales qui tunc erant iu alma
Urbe, in sancta Maria Transiiberim in parva capella pluviali rubeo et milra consistoriali; cardinales ve-
et secrete in Missa sua communicaverunt de manu niunt cum pluvialibus albis, et Antiphonas inchoant.
De sero dominus papa est in Matulinis. In Missa vero
sua, priraus domnus cardinatis de Alenconio, Gra-
densis Minor, Teatinus, Corsiensis , Agipitus de beati Joannis Baptislae non fitaliqua commemoratio,
dato quod [Forsan, quod non] cadat in Dominica, nec
Columna, Aversanus, Tiberinus Prsedicalor, Cister-
dicitur Credo, nisi cadit in Dominica.
cietisis, Nucerinus, Reatinus , Desangro, de Petra-
Item anno Domini 1389 feslum beali Joannis Bap-
mala, Neapolilanus, Mesquinus Prsedicalor, Pa- n tistaevenit in Octavis
duanus Augustinensis. ' Corporis Christi, qua die feci«
mus de sancto Jbanne cum commemoratione"de
516 CV. De Mense Martii. De Annunliatione veatw Octavis in utrisque Vesperis, Malulinis, et Missa,
Mariw virginis. nonobslante constitutione domini Joannis papae in
Si festum Annuntialionis in Quadragesima veniat, coutrarium, quam ostendunl canonici sancti Petri,
nota rubricam propriaui in suo loco. Item in sequenti festo apostolorum Petri et Pauli,
Nota quod haec feslivitas venii in die Jovis ante papa celebrante in sancto Peiro, post Ite, Missa est,
Dominicamde Rosa anno Domini 1389, nec habuit anleqiiamrecederet ab altari, venerunt Banderenses
primas Vesperas, sed in die post Missam celcbratam antiqui, iiudipedesa capitolio usque ad altare sa.ncti
in sancto Petro , sanctissimas dominus noster Urba- Petti sine capuceis, cum corrigiis in collo^el unico
nus sextus sic induius in cathedra lapidea incoepit siiMplicijupone, cum candelis in manibus, petendo
solemniler Vesperas, et inca-pit Antiphonam primam veniam papse, quia excommunicati erant, ex eo quod
et Antiphonam ad Magnificat, et -th.ucilica.vit altare noluerunt senatorem recipere quem papa posuerat;
eemper indutus vestibus sacris, prout in Missa ; et nec papa voluit eos atidire, sed commisil summo
mandavit cardinales quatenus sic starent induti, paenitentiario ibidem exislenli, quatenus eos absol-
prout fuerunt in Missa. Dictis vero Vesperis, ipse jQ veret; et jussu papse asceudit ad cathedram lapi-
papa et cardinales sacra deposuerunl paramenla; deam sanc.ti Petri in capite ecclesiae, stans tenendo
sed papa in cathedra lignea, et cardinales incceperunt virgam in roanibus, dicendo Miserere mei, Deus, elfi.,
Antiphonas quilibet in loco suo. publice absolvit eos anfequam papa discesserat de.
Nota quod haec festivitas venit die Lunae pst- loco suo.
Dominicam de Passione anno Domini 1500 [99] pon- Itein ibidem fecit denuntiare festum Visitationis
tiiloalus Bonilacii papte anno 11, et non babuit beatte Mariaeper illum qni praedicaveral,
Vesperas pra3cedentes propter inagmim frigus; sed Iiein secunda die mensisJulii cetebravit idem do-
die Lunae immediate post Missam fuerunt camatae. niinus papa Missaro primam de dicto officio Visiia-
Antiphonas cautores incoeperunt, et papa fuil cum tionis in sancla Maria Majori, ubi dedit haq die per-
pluviali rubeo sicul in Missa. Cardinalis Neapolita- petuis leniporibus vu annos et vn quadragenas da
nus dixit Missam. Indulgentiis.
CVI. De mense Aprili. De sancto Marco rubrica. CXI. De Vigilia aposlolorum Pelri et Pauli r.ubriem..
Sciendum quod si fesium sancli Marci vel aliud Jtein in vigilia beatocum apostolorum Petri et Papli
1543 APPENDIX AD S. GREGORIl MAGNI LITURGICA OPERA. 1344
facimus de sancto Leone. Missa dicilur de Vigilia ,A In primis Vesperis dominus papa veuit cuin pulcliro
cum commemoratione de sancto Leone, prout dicit pluviali albo et mitra pretiosa.Cardinales etiam ciim
rubrica. Vesperac et Missa mandanlur. phivialibus albis inchoant Amiphonas; el Hymiio in-
In primis ergo Vesperis Dominus nosler venit cum coepto per papam, ibidem in cathedra sua stat flexis
pluviali rubeo pretiosoet milra solemni, et cardina- genibus, quandiu dicitur primus Versus; et sine mi-
les cum pluviaiibus rubeis, et inchoant Antiphonas. ira decanlantur Malulinae,et papa consuevit interesse.
Potus debet esse in aula de sero. Papa est in Mattt- In Missaservit papae in officio capellani prior episco-
tinis. In Missa tantum dicittirunaOratio. Tertia can- porumcardinalium. Omnia alia fiant, prout in aliis
latur, et sunt seplem candelabra. Omnia alia fiant solemnibus. Dominus Urbanus VI anno secundo in
proul in aliis. Prior episcoporum cardinalium servit primis Vesperis fecit ante se sedere loco diaconorum,
papoe in Missa. episcopos Cremensem et Senegaliensem, quia non
518 CXII. De xxtenseJulii. De Visitalione beatw erat nisi cardinalis sancli Pelri.
Marim virginis.
CXXi. De sanclo Augustino.
Secunda die Julii celebretur fesium Visitaiionis
Iu festo beati Augustini patris nosiri iu Missa di-
beatse Mariee virginis totura duplex ciim cnmmemo-
ratione de aposlolis. Sunt Vespera: praecedentes et citur Credo in uxxum;ei in omnibus feslivilatibus
B dociorum sanctorum Gregorii, Auguslini,
Missa, quoc dicla sunt per cardinalem Bononieuseiu quatuor
aniio Domini 1392 ex ordinatione sanctissimi domi- Hieronymi et Ambrosii, per conslilulionem doiniui
el VI. In secundis Vesperis
lii nostri Bonifacii papse VIII, ut ponitur in Kal. tali Gregorii Papae XI, Urbani
lotum facimus de sancto Augustino cum commemo-
die.
ralione Decollationis sancti Joamiis Uaptistae,quia
CXllt. De saxtcto Martiule.
De sancto Marliale facimus secunda die posl Ocla- duplex per decrelalem domiui Bonifacii VIII, in Ole-
vas beaiorum Petri et Pauli aposiolorum; et iu cra- menlinis Bonifacii.
slinuin debet esse Missa defunctorum pro n fratribtis CXXII. De saxtcloHermete
Item de sanclis Hermele et Juliano in die beati
et Romauis pontificibus.
Auguslini non (iat coromemoratio, sed quodiibet fe-
CXIV. De officio pro defunctis fratribus el Romanis slum fiat se.
per
poxxlificibus. CXXIIl. De sancta Sabina
Nola, octava die isiins Julii debet lieri officiuoi
defunctorum pro fratribus el Romanis ponlificibus. Item de sancta Sabina in Decollatione sancii Joan-
CXV. De sancto Jacobo. nis non fiat commemoratio, sed fial per se, juxta
In die sancti Jacobi apostoli non fit comraeraora- formam quam tradidi in principio hujus libri de ati-
C quo sancto, vel sancta non virgine nec marlyre.
tio de sanclo Christophoro.
CXVI. De feslo sanctorum Procetsi el Marliniani. 520 CXXIV. De mense Septembris. De historiis po-
. Item si festum sanctorum Processi et Martiniani nendis rubrica.
in Dominica venerit, eo die non celebratur, quia of- Anno Domini 1389 pontificatus domini Urbani pa-
ficium proprium de eis non habetur; ideo transferlur pae VI anno 12, die prima mensis Sepleinbris, fuit
ad diem Lunse. Sabbato vero in Vesperis officiu:;t fa- dies Mercurii, et Decollalio sancli Joannis venit in
cimus de Octava sancii Joannis usque ad capitulum; Dominica incurrente; et secundum aliquas antiquas
rubricas aliqui dicebant quod lunc debebamus facere
Capitulum vero dicalur de comrouni aposlolorum;
»d de Dominica, el ponere Job, quia prima historia, et
Hymnus Exsullet; Anlipbona Magnificat,Gloriosi;
fiat non de sanclo Joanne. Et dominus noster papa ordi-
postea commemoralio de sancto Joanuc, et de
navit quod fieret de sancio Joanne, ex eo quod hi-
Doininica, si iocus ui competit.
Isla rubrica clarius habetur in communibus rubri- storia Job poterat transferri iu sequentem Domiui-
illam rubricam quandocun-
cis in paragrapho illo : Quando feslum celebratur in~ cam. Et quia secundum
fra Octavat in Doxxtinkadie. que aliquod feslum duplex aposloli vel evangelistae,
CXYII. De sancla Axma vel habens aliqua propria responsoria, venerit in
Item quando Romaui ponlifices consueverunt fa- D Dominicam, in qua prima hisloria ponitur, et potest
ccre de sancla Aima matre Virginis gloriosae Mariae. transferri in sequenlera Dominicam, fiat tunc de san-
Dominica. Et ita fecimus.etin tertiaDo-
519 CXVIII. De mense Augusli. Sanclorum Macha- clo, etnon de
bworum. minica posuimusTobiam.et-in quatuor temporibus.
Dfesanctis Machabseisfiat feslum per se, quia to- CXXV. De sanclo Mgidio.
tum officium esl de Vincula sancti Petri. In prima diemensis Septembris in provincia Provin-
CXIX. De sanclo Eusebio. ciaefitdesancto^gidio. Ideonola quod sive inProvin-
liem de sanclo Eusebio (iat festum per se. cia.sive alibi, Ordo Romanusconsuevit facere festum
CXX. De Assumplione bealm Marim. per se, et lesturn duodecim Frairum etiara per se.
Notandum quod in festo Assuniptionis bealae Mariae CXXVI. De Nativilate bealm Mariw Virginis.
virginis Vesperae,sermo et Missa mandanlur et est In festo Nativitatis virgiuis Mariae sermo el Missa
potus in aula. mandantur. In primis Vesperis domiuus papa vem»
• Id est cardinalibus, qui olim simpliciler [ratret appellabantur.
 1345 ROMANIORDINES. — XV. 1340
ctim pluviali rubeo et mitra"consistoriali aurifrigia- .A albo et mitra cum perlis. Finilis tlictis Vesperis ,
ta; et cardinales veniunt cum pluvialibus albis, el dedit Benedictionem. Qua data , exuit se dicto plu-
inchoant Antiphonas. Malutinaede sero cantanlur, et viali, el recepit cappam suam quotidianam de panno
papa inlerest. In Missa lanlum Oralio una dicitnr, in et cum dicla cappa slelit in loco quo prius sieterat.
qua servil prior episcoporum cardinalium. Modo do- Interim canlores incceperunt cantare Vesperas mor-
minus papa in primis Vesperis venit cum milra so- tnorum , ct conlinuaverunt dictos Vesperos , diclo
lemni et pretiosa, et habet Vigiliam per domnum domino cardinali slante seu sedenle cum dicta cap-
Gregoriuro XI factam in civitaie Anagnioe in Cam- pa super faldistorio et sine mitra. Completis vero
pania. dictis Vesperis per cantores nsque ad Magnificat ,
CXXVII. De tancto Adriano. cardinalis dixit Oraiionem, et duo de acolythis suis
Itein de sancto Adriano fial feslum, el non com- tenuerunt sibi duo candelabra cum candelis accensis.
memoralio. Quibus finilis , incosptum fuit Malutinum de mortuis ,
CXXVIII. De Exallalione sanclm Crttcis. ubi prsefalus cardinalis semper slelit, prout in Ves-
Item in Exaltatione sanctae Crucis sit toium offi- peris, cum dictis candelabris ; et liiit incensalum al-
cium de Cruce, quia officiumnovum ; et de sanctis tare ad Magnificatet ad Benediclus.
fiat alia die. llem de historia ponenda iia ut infra 1B 522 1"' duo cardinales et prior presbylerorum qni
rubricam propriam. Ilcm notandum quod de om- steierunt ante papam , stant et scdent ut prius ante
nibus commemorationibus totius anni, de qui- papam in scabellis suis. Ad Macjnificat papa acceilit
bus in istis locis fit menlio, ex quadam extra- ad altare , et thurificalur , el cophinum ubi slat a
vagante domini Clementis papae VI fit feslum spe- corpus Christi. Reverso ad cathedram suam , sibi
ciale. soli, et nulli alleri, incensum datur. Ipse dicit Ora-
521 CXXIX. Demense Oclobris. De sanctis Sergio et tionem , scilicel Fidelium Deus omnium condilor.
Baccho, et sanclo Marco papa. Nota quod incensatur ad Magnificatet ad Benedictus
In die sanctorum Sergii et Bacchi est festum sancti in officio mortuorum. Primo incensalur altare , et
Marci papse; de eo fit per se festum. deinde incensatur papa , et non alter.
CXXX. De mense Novembris. De festivilate oxxmium Nota quod datur Benedictio per papam post dic-
Sanctorum. lam Oralionem.
In festo omnium Sanctorum sermo , Missa , Ves- Item nota quod si papa vull, polest post Vesperas
perae praecedentesmandantur; et debet esse polus in ibidem illam cappam de scarletlo deponere , et reas-
aula. In ipsis igiturprimis Vesperis dominus nosler sumere pluviale. Yerum est quod de more est prop-
papa venit cumpulchro pluviali alboet mitra solemniet I3 ler honeslatem, nt cum praedicia cappa reverlatur
preliosa; cardinales vero eliam cum pluvialibusalbis, ad eameram suam. Consueverunt lamen aliquando
et inchoanl Antiphonas. ln Missa dicitur tantum una Romani pontifices , completis Vesperis mortuorum ,
Oratio, nee in Vesperis, nec in Matntinis fit com- audire lotum Matutinum de mortuis cantandis per
memoratio de sanclo Csesario , nec de Dominica; el cantores, el stare cum dicta cappa et roitra alba. Com-
festum sancii Caesariitransfertur. Dicitur Terlia. In pletis Anti.phonis mortuorum , papa surgit, et per
Missa debent esse septem candelabra in proces- modicum spatium stat, quousque incipiantur lectio-
sione. nes per dictos canlores. Alia fiunt per ordinem de
CXXXI. De secundis Vesperis. Oratione , de incensatione et candelabris, protit in
Insecundis Vcsperispapa venilcum pluviali rubeo el Vesperis morluorum.
mitra consisioriali ; et cardinales non parant se, nec CXXXU et CXXXIll. De officioMorluorum.
iiiclioantAnliphonas.sicutin primisVesperis.El istud In Missa vero defiinclornm venit cum prsedicta
semper servaturin secundis Vesperis cujuslibet festi; cappa et cum mitra alba simplici, et diacouus et sub-
ct consequenternec acolyti, necauditores, nec eliam diaconus utunlur tunicella et dalmatica ista die, et
subdiaconus stant cum superpliciis, sed cum cappis non planeiis;et subdiaconus portat crucem ante
laneis. Finitis vero Vesperis, et data Benedictione ]D papam. Ad Evangelium portantur luminaria , sed
per papam , ibidem papa deponit pluviale et mitram non incensuro ; et dicto Sanctus, immediate descen-
prsediclas , et induilur cappa de scarletto de samito dit a cathedra sua , et vadit anle aliare ; et ibi fle-
a medio pectoris aperla usque ad pedes, bireto xis genibus usque ad Pater noster. in ista Missa non
rubeo et milra alba simplici de garnello ; et interim datur Benedictio post Missam , nec ad Evangelium ;
canlores canlant Placebo. nec osculaiur liber, nec pes pipx. Nulli datur in-
Anno 1428 pontificatus domini Martini anno 11, censum nisi papse tanlum ; nec ihurificaiur aliare ,
in die cmnium Sanciorum in secundis Vesperis papa nisi in Offerlorio lantum , et lunc soius papa thurifi-
non venit ad capellam , ubi lalis ordo servalus fuit. catur; una Oratio dicitur. Semper cardinales consue-
Domnus cardinalis sancli Marcelli fecit Vesperas , et veruntistamMissamcelebrare. Finita Missa praelatus
incoepit Deus, in adjutorium meum intende , el dixit qui facil officium immediate deponit casulam, et
Orationem de feslo cum commemoratione sancti recipit pluviale magnum. Interim cantores cantant
Csesarii, et stelit in officio Vesperarura cum pluviali Libera sne , Domine de morte wlerna ; el praelatua
a De eodem cophino actiiin est superius in cap. 1.
11547 APPENDIX AD S. GREGOIUl MAGNl LITURCICA OPERA. .ixj*
praedictusfacit absokuionem , prout in Missali eon- tA ponat illam cappam et mitram albam
super
iiuetur, et tanluin una Oratio dicitur, scilicet Fide- et cappam circa colluro ; ttinc dtio sedentcaput,
lium Deus omnium wnditor , eic ante
apsum sine seabellis, et presbyter cardinalis super
Nota quod nunquam in Missis defunclorum portan- scabellum. Tnnc -non
consuevit episcopos cardinalis
lur chirotliecse, nec sandalia ; nec aliqua Benedictio sibi servire. Iiem
nota quod si papa non vellel
dauir, necliber osculatur. Quod si papa celebraret, deferre niitram ilia die vel his diebus, tunc non
diaconus-nec snbdiaconuscommuiiicarent de manibus stant anieeum.
papse. Nec esl de more, quod Roroani poniifices CXXXIX. De cappa in Natwitale Domini.
eelebranl in pontificalibuspro delunctis, setl bene Item in Nativilale Domini in Malutinis venit cum
secrele. cappa lanea, nec portat mitram. Ideo diaconi non
523 CXXXIV. De sermone in Mksis defunctoruxn. sedent in officio Matutinarum ante eum. Itein quod
NolaiKlum, in hac Missa non est sermo, nec un- Romani pontifices interdum consueverunt interesse
qiiam coram Komano pontifice debet fieri pro defun- in Matutinis Nativitatis Domiiii. et in iilis irtbtis
ctis; nec ipse unquain celebrat in ponlificalibus pro diebus in hebdomada sancta, in Vigilia Pasciise, iu
defunctis, sed secrete. vigilia Penlecostes, CoTporis Christi, apostolorum
ltem sciendum quod Romana curia non consuevit B \ Petri et Pauli, Assumptionis virginis Maria; et in
in Missis defnnciorum, quandocunque funera essent vigilia omnium Sanctorum ; ct nunquam portat mi-
pracsentia, et quantumcunque nobilia, habere sermo- trara nee pluviale in ipsis Matutinis; nec diaconi
nem» Contrarium hujus rubricse servatur modernis cardinales sedent ante eura in locis suis.
temporibus. CXL. De indumentis mutandis in Vesperis omnium
Hera sciendnm quod in Missis militum, baronum, Sanctoruxn.
ducnm, comitum, regum et iinperaiorum, quae cele- Item sciendumquod in die omnium Sanclorum,
brantur coram papa, nuuquani est sermo; nec dictis Vesperis diei, et dala Benediclione, papa
eiiam in sui absentia, ubi sunt cardinales, sed si ibidem deponit niHram, pluviale et stolam; et recipil
cardinales non essent, sermo potest lieri. stolam absque perlis, biretum rubeuin, ct cappam
iNoWi,si «Onlihgerel Romairom imperatorem diem clausam foderatam de herniinis, apertam a pectore
suum exlremuiu claudere in cuiia Romana, sive in usque ad pedes ; el sic sedet, et duo cardinales
Urbe; sive extra, posi Missam debet fieri sermo, sedent aute eum absque scabellis, et prior presby
quefli debet fecere aliquis cardinalis, et tunc inter- terorum. Ad Magnifi.at thurificat papa altare, ,.ct
siint cardiirales. dicit collectam pro delunctis, sicut est in Breviario.
Item nota quod sernio solummedo fieri debet pro lG Non datur fienedjetiu post Vesperas istas. Quibus
RomanO powtificevel procardinali indie sepulturae, finitis, cantores incipiunt Maiutinas defunctorum, el
tluntaxat in prseseruia Cardinalium excepto impe- papa, deposita mitra, ibidem sedet cum bireto
ratore. rubeo; capuiium cappae tenet super caput non
Notaftdutn quod in obsequiis denini Urbani VI replicaium, sicut die Veneris sancia; et praedicw
'otnni die Volnerunt per totafn tiOvenamhahereser- tres eardinales vadunt ad sedendum in locis suis.
niOnem, eiliabnerunt conlfa cOr.suetwdinem. Ad Betxedkius papa Jhurificai altare, et sibi soli
CXXXY. DenancJo Mariino etsancto Clemente, datur incensum, et nulli alieri. Cum dicit Colleclam,
ftibriea, proedicti tres cardinales reveuuntiiir ad eum more
ln die sanctiMartiui non lit commeraoralio de sancto soli-to.
Menna. Tteth si festum'sanoti Marlini vel Cleraentis Iteia sciendum quod anno Nativitatis Domini 1389,
in Dommica quarta NovembTis veuerit, in qua po- die Jovis, 8 Aprilis, saneiissimus dominus noster
liuritor xii 'parvi pfophetse, liat de sanr.to, quia Unbamis VI, anno sui pontificatus ab elcctione 1"2,
babel tria Responsoria et iparvi prophetae leguulur audivil Missain de sua eleclione post Missam de
yer hebdomadam. Ista non estdiistoria propria. feria, et venit cum chlainyde rubea, proul fuerat in
D Missa de feria , elsine cruce; et sic fecil in magna
CXXXVl. De Mitra ntbrica.
dixit domnus car-
.Nola beue, el bene nota, prout est in rubrica de oapella ;per lotam Missam, quam
dinalis Neapolilanus.
mitra portanda, quia quandocunque papa indulus
mitram in in duo diaconi stant Et siaiim inlravit consislorium pubiicura iiidutus
portat capite officio,
ante ipsum, el unus presbyter cardinalis. pluviali cum mitra aurifrigiata cum perlis; et uia-
CXXXVH. De cappa portanda. gisier sacri palaiii proposuit pro festo Visitatiouis
lioc mihi esl, ul magistn
bed nota quod in Tarasceven, quando papa slat sub isto .them-ate: Unde
mei veniat ante me? et facto scrmone, donii-
cum cappa lanea, a mcdio pectoris aperta usque ad Doinini
tnnc non stant aiite non nus nosler eamdem chlamydem 525 reassumpsil,
pedes, eum, quoniam
et fecil collaiiunem ibideni; ,in qua >collationeseti
consuevit miiram porlare, neque caputium replica-
tum super caput, hecetiam nocte Nativitatis. sernione ista concessit cum bulla. Primo quod cele-
CXXXVIH. De et mitra iii Jjrarettir festum Visilationis bealae Mariaeinfra octa-
524 cappa perlandis
officiis mortuortim. vas beati Joannis Baplistae. Secundo quod in dia
Item in die defunctorum in Vesperis et in Missis Corporis Christi ubique terrarum , non obstanta
1349 ROMANl OTtDlNES.— XV. 1350
quocunque iiiferdiclo , januis aperlis celebretur. A tenentur sibi secrete dicere quod ad omnem even-
Dedit rentuiii dics de indulgentiis ullra primas. tum cogitet de anima, primo de factis stiis ; et ipsi,
Teriio concessil annum jubilocutn ad xxlv annos. quantum poterunt, cogitabunt de sanilate corporis.
Quarto ecclesiam sanclse Mariae Majoris posuit in Deinde tenentur secrete revelare confessori suo,
iiomeTOquatuor, quohiarh ecelesia prima erat sancti quatenus ipsum dirigat ut cogitet de salute animse
PetTi, feecuhda sahfcli Pauli, leftia sahcti Joannis suse, exhortando et monendo ipsum in generali et in
Lateratiensis, quSria esttnodo sauctaeMariaaMajoris, speciali juxta scientiam etdiscretionem confessoris;
scilicet de Nive. Quimo confirmavlt privilegia eccle- triaxime quomodo ipse est lumen lotius universi,
siarum omnium sitnpliciter in Urbe, prout in bulla ideo debel dare exemplum omnibus regibus el prin-
conlihetuf plenius. Cipibus, laicis et clericis, qui in infirmitatibus ad
CXLl. SeaManitirrubrkw novw, el eOrum declard- Deiim recurrunt, et ordinanl de consciemiis suis, ita
liones, qnw4efectuose in iibfis reperiimitir. ipse debet facere, qui est capul totius christianitatis;
In primis sciendum est quod nwlla hfetoria propria et quomodo tenelur confiteri, et recipere corpus
vocatur, tiisi liabeat novem leetiones &d mihiis, et Dominicum, et petere indulgenliam in mortis arti-
novem Responsoria. Culo, quam idem confessor sibi dare debet; omnibus
Item sciendum quod illse D&minieoequse habent iiJindulgere faniiliaiibus, et eis diniittere male ablata
tria vel sex Responsoria et reliqua,..... fjequire et furia usu.uead summamcenlum florenorura, prout
relro vel ante) non vocanlur liistoni* propfiae. Et sanctiiati suaeplacebit, sicut dominus Gregorius papa
ratio est quqniam mille iniperfecta non fachint per- lisque ad sexcentos florenos dimisit.
fecturo; ideo historia propria vocatur, qnando nihil ltein debel omnibus familiaribus suis concedero
deficit. Idcirco nota qiiod i« talibus Dominicisdiebus indulgentiam in mortis articulo ^uper sigillo aliocu-
quaenon habent bistoriam perfectam, ftomana ecfele- jus praelati de domo sua.
sia consuevil facere de festo duplici cufrehte in Dcmum debet idem papa vel camerarius ejus
talibns Dominicis diebus, won in nliis, iiisi posset cOnvocare suos cardinales ante morlem suam per
transferri in sequentem Domitiicam. duos vel per tres dies, antequam loquelam amittat,
Item oota quod omnes quatuoir Domiuic* Adveii- et in praesentia ipsorurn debel coudere testamentum,
(us Domini liabent bistoriam propriam. Ideo non et eligere sepulcrum.
moveniur de loeis, excepta quarla Dominica, quando Itera debet protesiari quomodo ipse moritur el
feslum sancti Tboroae in Dominicani quartam ve- mori vult in unitate fidei, et qttomodo credit uuam
neriu Ecclesiam catholicam, et omnes articulos lidei, pro
CXLIL Defestxsin feriis Adventus vel Qmdmije- (C quibus paratus est mori.
sitno;, quw habent Laudes propxias. tiem quomodo non bene se gesslt in regimine
Iiem de feslivitatibus ijuaecelebranlur in illis ferjis
habeut Laudes scias papatus, et quod in i.onnullis oflendii; el ipsi car-
Adventus quae ferise propiias, dinaies parcant sibi, et omnes quos indcbite vel
quod post. Orationem diet fit coiiuuemoratio de fe- si qoos offendit a.
iterum dicuniur rnjttsie,
riis: etcompletis omnibus de fesio., liem debel eis recommendare omnes suos fami-
et
Laudes de feria oum quinque Antiphonis quinque liares.
Psalmis , proul mandatum esfc, absque Capitulo, Item debel eis revelare debita pcr curo contracia
Hymno, Benediclione ei Oratione.; s«d dicto Lau- proeeclesia Dei, utejus successor illis satisfaciat.
daie Dominumde ccelis, cum-sua Aniiphona, Laudes !tem etiam qui sunt credilores, et quibus leneutur
lerroinantur. lia videtur habere iiia rubrica quae sibi et Ecclesiae Romanae; el ubi sunt
Ecclesia non con- thesauri, jo-
incipil : Sciendum quod Roxxxana calia, et bona sua, et Ecclesiae.
sueviifacerecommemoralionem feriis, de nisi dunlaxat
Ilem debet cardinalihus aliquasgralias concederein
in Advexituel in Quadragesima, dum fit 4e aliquo foro conscienfiae.
feslo. Item debet eis reconimendare ecclesiam, et quod
DomixxusBonifaciutPapa VIJL
D provideant de bono pastore in pace et in tranquilli-
Anno 1389, die 2 mensis Novembris, reverendus' late; e't quOd si eis videretur bouum, talis vel tales
domnHSPetnis de Thomacelirs, presbytef 'Cardinalis,1 esscrit boni pro regimirie juxta conscientiam suam.
inpaparo fuit assumptus in Urbe nnanimiter et con- Ultiino dat eis fienedictionem, et quod vadant in
coruiler: quae fecit in Reale el in Perusio, quare iri1 pace.
Itinerario-meode domino roeo papa Gregorio XI, et' Et dum approximat ad mortem, debent esse parati
de ipso. cubicularii semper ad servitiuro suuro, et debenc
526 CXLUl. Be fapa wgrotitnle. vocare confessorem suum, et pr.Tlatos domus, qui
Sciendum esl quOdiste modus constievit otiser- sibi administrent.Sacramenta ecclesiaslica, quae de-
vari in Romana Curia Romano pontifice oegrolante. bent dari juxla formam527 QU3eest 'n Polyptycho
Medii.;qui curam ejus babent, dum sciunt appro- e't in Pontilicali Romano; et post fiat recommen-
pinquare mortem, et ipsutn non posse evadere,, dalio animae, prout in diclo Pontificali continetur.
ln margiue baec aseryAa leguntur: FecU ,papa ,Nicolaus V, ita quod onmes.cardinales 'etfivefunt ta~
crumanles.
1351 APPENDIX AD S. GREGORIl MAGNI LITURGICA OPERA. 1355
Ipso vero agonizanle, unus praelaius vel sacerdos .A Sciendum quod lectica d.ebet poni in camera papse,
teneat sibi Crucem consislorialem sine cauda vel nbi corpus est posilum. Post lolionem leval eum
haculo anle.ejus oculos, et frequenier sibi osculari in camcra secrela, el induitur sacris vestibus, prout
facial, seniper sibi ad memoriam reducendo Passio- est dicttim,
nem Christi. Tunc camerarius sit avisatus, quatenus Sed notandum quod antequara lavetur et indualur,
recolligi faciat omnia bona pnpae ad certum locum domini cardinales , unus post alium , vel omnes si-
et securum propler insnltiim ; et bmnes offioialesea mul, debent eum visilare, etquilibel absolvit eum
qu« babent sub cuslodia sibi tradant et assignent, prout veniunt, et statim recedant.
etiam cubicularii illa quse eranl sub cuslodia eorum; Posito super lecticam cum cruce, subdiaconus
et etiam sacrista penes se retineat, quoniam officiura cappa indulus aut nigra, si habeat, vel alia eonsi-
pcrpeluum est, ef ralionem reddet sede vacante storiali, antecedit et vadit ad capellam.
Iribus prioribus cardinalibus; et iterum ab ipsis Dicti pcenitentiarii portant corpus cantando Sub-
tribus prioribus recognosccre, el ab ipsis tenere. venite, sanli Dei, cum canloribns capellae, cum aqua
CXLIV. De papajam mortuo. benedicta , et ad minus xxv torlitia accensa antece-
Papa vero mortuo, vel eo agonizante quod melius denlia, quse portari deberent per nobiles aut doroi-
est.statim vocantur poenitentiarii, et leguntante B cellos autsculiferosdicii defuncii. Quod si non sini,
eurri officium mortuorum, septem Psalmos pcenilen- saltem per clientes armorum, et ultiroo per cursores,
tiales , et illa quae in libro ipsorum continenliir; et si alii non essent.
interiiri cutn illis fratribus deBulla, si fuerint, vel de Camerarius vero et alii prselali domus, et loia fa-
Pignotta , cum aqua et cum bonis herbis, quam cu- milia domus , vultibus cooperlis cum capuciis asso-
blcularii parare debent, lavent corpus bene, et bar- cient corpus, et in capella sedeant; et tunc per can-
bitonsor radat sibi caput et barbam; et sic loio, tores et poenitentiarios cautantur Vesperae defuncto-
apolhecarius et dicti fratres de Biilla obturent sibi rum et lolum officinm, quosque veniant ecclesiae
bene omniaforamina cura bumbasio vel slupa, anuro, parocbiales , canonici et religiosi qualuor ordinum
os, aures , nares , cum myrrha , thure , et aloe, si et aliorum ordinum et monachorum; itaque quseli-
possit haberi. Lavetnr etiam corpus cumvino alho betecclesia ad minus canlet unum nociurnuni ctnn
ct calefacto cum herbis odoriferis, et cum bona ver- una Oralione, scilicet Deut, qui inler apostolicos,
ipagia , quoe cubicularii vel bolicularii papae debent elc, et aspergant funus aqua benedicla, et incen-
dictis lavaloribus adminislrare. Guttur vero de aro- sent. Hac die dicti poenitentiarii debent comedere
matibus impletur et speeiebus cum bomliasio, et in tinello papse splendide propter labores el vigilias
eiiam nares cum musqueto. G quas sustinueruni. Nam in illa nocie debent vigilare
Ultimo eliam vultns fricelur el ungalur cum bal- antefunus sive in camera papaysiveincapella; me-
samo bOno, et eliaro manus. Camerarius vel cubi- dietas ipsorum pceriitentiariorum usque ad mediam
cularii qui custodiuut balsamum , vel sacrista, si noctem , el alia iriedietas usqiie ad diem, semper
habent, tradent. Demum dicti poaiiiteniiarii induunt orando pro eo; semper sini parali bnticularii et pa-
ipsumbraquam, camisiam, caligas, et lunicam. Tunc etarii eis administrare necessaria vitae abundanter;
quasi sedendo erigant eiim dicli poenitentiarii, et et magister cerse provideat de caridelis, quantnm eis
induant ipsum lotaliter sacris veslibus rubei coloiis: expedit, et tortitiis. Quod si indigeant confeclioni-
primo sandalia alba , cinctorio, fano, stola, tunicel- bus, cubicularii eis abundanter tribuant.
la, manipulo, dalmatica, chirothecis, plaueta, pallio Item notandum quod si camerarius sil cardinalis,
de corpore beati Pelri sumplo; et plicent fanonem dum cnrpus tavatur et portatur ad capellam, non
super caput, et circa scapulas circumdent, ac si de- consuevit associare funus. Quod si non sit cardina-
beret celebrare, et ponenl in capile ejus bireiara al- lis, debet omnia videre el ordinare, elcorpus cuin
bam cum mitra alba sine perlis et sine auro. aliis praelatis associare; et sibi porlatur cauda, sivo
Ilem in crucibus pallii sunt tres acus , prout mo- sit cardinalis, sive non.
ris esl; et semper ardeant anle ipsum ad minus duo D Ilem notandum qtiod immediate dum corpus extra
magna torlicia cum satis de candelis parvis. Iiem cameram fueril , camerarius debel recippre omnes
vero sic paralo, dicti pcenitenliarii ponunt eum super claves cubiculariorum camerse papae, et debet vocare
feretrum novum vel leclicam, in quo debet esse bo- tres priores cardinales, scilicelepiscoporum, presby-
nnm malallascum cooperlum de serico rubeo, et teroruro et diaconorum; et eis assignare omnia joca-
desuper dehent esse duo panni de auro se lenentes; lia papae , et invenlaria solum in scriptis; et dare
et circumquaque debent ponere et pendere arma sua eis copiam, si petierint. Quod si vellenl videreom-
et Ecclesise, in panno serico nigro vet hyaciniino. nia oculala fide, eis non contradicat, sed faciani om-
llein subtus caput cjtis sit pulvinar coopertum de nia inventaria renovari in prsesentia camcrarii et
panno aureo, el 528 Posl pedes ejus in eodem fe- clericorum camerse, ita quod quilibet ipsoruin trium
relfo aliud pulvinar consimile cum floccis de serico, habeal copiam, et dictus camerarius aliam, ne fraus
el cofdonibtis de auro, snper quod debent stare duo po>sit esse.
capelli seu pilei papse. Pulvinaria deberit esse lali- 529 CXLV. Quando fiunt exequta pro papa.
ludiuis fereiri. Notandum etiam quod dum fiunt exsequise in cai
1553 ROMANIORDINES. — XV. 135A
I
pella, si auqui cardinales volunt inleresse , stent iu A \ tunc liat sermo. Nec cardinales induli acceduut ad
banchis -sine paramentis , indmi cappis laneis non ferelrum , sed exspeclant illos quatuor qui absol-
rubei coloris; et sic infra tolam novenam alio quam vunl corpus. Est eliam sciendum quod priina die
dicto colore ulaulur; et dictae banchae non debent prior episcoporum cardinalium debel dicere primam
esse coopertoe, nec capella debet esse parala, neque Missam.et facere sermonem, vel committere sermd-
slrata pannis. uem alicui praelato vel magistro in theologia; Mis-
Ilem debent esse ante et circumquaque ad miiius sam vero non debet committere, quia si non posset
in capella xxv toi licise seu brandones , quilibet ad celebrare, debet eam dicere secundus episcopus car-
ininus de vi lib. cerae, et fiant mulla altaria in pala- dinalis , vel lerlius , et sic deinceps. In hac Missa
tio, in magoa capellaet in parva; et dentur cuilibet tantum dicitur una Oralio , scilicet, Deus, qui ixtter
sacerdoli celebranti v grossi papales pro auima sua aposlolicos, etc. Finila veroMissa, dictus cardinalis
per tliesaurarium. De Ihesauro Ecclesiae niliil datur, qui eam celebravit, cum diacono, subdiacono et so-
et male. cio indutis sacris vestibus, veniunt ad lorum ubi
Ilem doniiniis camerarius sit avisatus cum the- stant alii cardinales; et tunc fil sermo, ncc datur
eaurario, quod nigri panni habeantur in magna co- Benedictio proedicanti. Finito vero sermone, omnes
pia et bona hora , ita quod familiares sint induti, B 1 cardinaies recipiunt amictum, superplicium, pluviale
antequam funus exeat de palalio; et in illa Proces- nigrum, et mitram albam de garnello simplicem , et
sione semper subdiaconus papae bajulet crucem anle vadunt ad corpus , si nou est sepultum; bini et bini
fcrelruro, et omnes processionaliler bini et bini post secundum ordinem suum accedunt subtus praediclum
corpus vadanl. caslrum cum mitris in capitibus. Sed qui fecit offi-
Primo ipse camerarius induius cappa nigr.i, si non cium orones antecedit, quicunque sit. Et tunc can-
sit cardinalis; et tunc cauda sibi non portalur, nec tores cantant Subvenite , sancti Dei. Quo completo,
per lotam novenam in exsequiis. Quod si sil cardi- dictus cardinalis, mitra deposita, Hiurificai, el cum
nalis, non induitur nigro, neque rubeo aut viridi aqua benedicta aspergit feretrum, et dicit praedictara
colore, scd in aliis coloribus , neque alii cardinales Orationem. El lunc cantores iierum cantanl Jlfe-
per tolam novenam diclis coloribus debent uti. xnento mei, Deus; et alius episcopus cardinalis eodem
Et in die prima sepulturae ad minus debent esse inodo thurificat, et dicit aliaro Oraiionem. Et terliu
cc lortitiae, quaelibet de sex libris cerae; et in castro posl aliud responsorium prior presbyterorum dicit
doloris in quatuor angulis unum de dictis brandoni- aliam Oralionem eodem modo; et quarto canlatur
bus, ei in medio superius unum aliud, et circumqua- Libera me, Domine, per universum clerum, secundus
que abundantia candelarum , quae debent accendi C ( presbyler cardinalis dicit ultimam Orationem. Hsec
antequam Missa incipiaiur; et circumquaque debent omnia fiunt prout continentur in Pontificali. Quibus
esse familiares induti de nigro, eliam camerarius, si expletis, omnes recedunt ad propria depositis para-
non sit cardinalis. Quod si esset, slaret cum aliis mentis. Sciendum tamen quod omni die debel esse
cardinalibus in choro. Missa quae debet dici per cardinales juxla ordinem
Item debent dare cuilibet cardinali unam tortitiam suum,'et sermo pereosdem, nisi commiltant praelatis
ad minus quatuor librarum de cera in dicta Missa, vel magistris in theologia, aliis non.
quam teuere debet ante eos unus sculifer eorum, et CXLYII. De panno distribuendo post mortem papm.
lioc idem de praelatis. Sed lortiliae aliorum prsela- Item sciendum de pannis distribuendis isle modus
torum sunt de tribus libris cerse; poeiiitentiariorum consuevit observari. Primo camerarius, si non sit
vero et aliorum nobilium de uua libra cerae; sed cardinalis, cum duobus capelianis el duobus scutife-
canonicorum el aliorum presbyterorum de quarta ris; item thesaurarius', item confessor, si sit prae-
parte librae, proul placebit dicto camerario. latus; isti tres domini de eodem panno bono et
Advertat lamen , quod omni die ad minus sint XL nobilL
toriiciae circa feretrum seu castrum doloris; desuper ltein referendarii de eodem panno; item cubicula-
Vero non debent esse candelae nisi prima die; et in D . rii de alio panno minori, et clerici camerae; ilem
novena dictum castrum debcl circumdari panno se- medici cum scutiferis papae de simili panno cubicu-
rico cum armis papse et Ecclesise; et subtus debet l.iriorum. Item magistri buliculariae , panetariae ,
esse feretrum cooperlum duobus pannis de auro no- aquaefallerise, cerae, coquinse, de alio panno minori;
bilissimoetiam cum armis, et in quolibelcapite unum item osliarii, janitores, 531 clerici capellae, coere-
pulvinar de eodem panno cooperto, unum ad caput, moniarum , orones de consimili panno niagislroruin
el aliud ad caudam ; et super quolibet debet stare buticulariae , et servientes armorum. Juxta volunta-
unum pileum pulchrum papse per tolam novenam. lem doroini camerarii omnesinduantur, totum stat
530 CXLYI. De Missis per lotam novenam. in sua volunlate.
ltem omni die dantur candelac preelatis induiis de Item duo coqui papac deeodem pannoofficialium.
nigro, sianiibus circa ferelrum , prout in priroa die, Ilem de prima porta et secunda, de eodem et consi-
quas, si volunt, secum reportanl, eliam pcenitentia- mili panno; ilem cursores, famuli de palefrenario, de
riis et canonicis ecclesiae iu qua fit officium; sed panetaria, de buticularia, de cera et coquina, omnes
facta absoluiione omuia luminaria exstinguanlur, et de uno panno minori, ad minus de ouolibet officio
PATROL. LXXVIII.
IXRK APPENDIX AD S. GREGORH MAGNl LltURGIGA OPERA. 1356
uuojsed paleirenarii Secundum riumerum ipsorum, A citum et honeslum esset quod per prsOlatumvel epi-
et eliam-cursoresjuxlft volunlatem doinini camerarii. scopum diceretur Missa; sed sialiquisde cardinalitus
Item inarescalous curiae, et advocalus pauperum, infirmaretur; vel riori posset Missam celebrare, atter
et magister sacri palalii, procurator fiscalis, advoca- cardinalis eam dicet; et sic succcssive per ordiuem
tuspapae, omnes de unopanno. Item emptor, guar- usque ad finem.
davessHlla,.guardia major, id est custos cibariorum, CXLVHI.De novena papoe
custos saerae capellaj, qui est sub potestale «acrisu», Iri novena aiitefficastrum doloris ornatur candclis
^mnes de eodem panno. ltem campamrrius, soopalor sicut in die, et ad mirius pbnabtur ipsa die ixxx vel c
cameraj papae, el scopatorpalaiiidealiopftnnO. brandones.
Ilem si papa moriatur Romie, sex banderenses, Item sciendum quofl baTbilohsor papaefloh retiuet
tres rectores, duo eoiisiliarii cohsueverurtt petere. cassam num rasoribus, «t cum iis quae inlra suiii;
Item capita regionum et manipularii etiam consue- item de bacili argenleo. Postea riovus papa facit sibi
yerunt petere vestes nigras, et habuerunt in mcrte dare x vel xn florenos. Verumiamen bacile serope.,
•UrbaniVI. Omnes isii offlciales Urbis. Qui Si petie- incamera papse cum rasotiis et tobaleolis remanel.
rint, sunt sub beneplacito domini «amerarii, Si eis a Ilem si panetai ii ct buticutarii peiunl tobaleas vel
dare vult, vel non. I botlas, denlur eis, quia liabent esse sua. Quod si
B
Senator Urbis propler officium non utkur nec non darentur eis, rationem baberent peteridi in lo-
vestitur, nisi vellet facere per se amore papae. bbleis in quibus papa tiltimo comedil, et in boltis de
Item nolandum quod dantur tres tannae de patino quibus ultimo luncbibebat vinum. Ilem cubicularii
unicuique. possunt petere cuilibet unam vestem papae.Si volunl
Item prima die comedunt in palalib pcenitentiarii tamen, omnes consueverunt dari amore Dei pro ani-
el onines familiarespapae per lotam novenam, etali- ma .cjus.
CXLIX. Rubrica de Conctavi.
qtiando quousque papa sil creatus, qui recipit el re-
tinet quos sibi placet. De conclavi vero dicendum est. Primo ordinalione
Item staiim fiunt mogn* eleemosynae pro auima ac dispositione loci caveat bene camerarius : quod
papae per thesaurarium de mandatocamerarii, primo1 portaeiriureniur, et omnes fenestrae qure sunt bassse
quatuor ordinibus ihendicantibus aequaliterqtiinqua- prope terram vel solarium ad minus ad quatuor can-
ginla florenos vel vigihti quinque, ad minus decetn, has, et omnia foramina quaecunque parva vel mo-
panem, vimim, carnes pro una die; deiude hospiiali- dica, expensis camerae.
bus et aliis pouperibiis juxta voluntateln cameratii,i Item sixuna capella, cnjus portse et fenestrae ora-
«t secutidurriquod camera esl poteiis. { nessint claussede brino muro, demptaporta qua i(ur
G
Post secundam Missamimmediate, qui eam dicit,, ad ConclaVe,et feneslfis quae inlra conclave respi-
vadit ad feretrum subius easWUIttdoloris, reposita• ciurit, qnse apertae remaneant.
planeta, indutus pluviali cunl silismihistris. Caritoress ih baCcapella bmni die cardinales Missam debent
papsesemper cantant olficium-Missieet Responsoriai audire omnes insiinul, non tamen canlando, sed
in absolulione; et canonici debem eos juvare in res- basse. Iteiri si non sit capella, quse conclave contin-
ponsoriis cantandis; et flnita absolulione diCtrtscaf - gat,'fiat infra cohclave in aliquo angulo, vel procon-
dinali» depositis sacris vestibuS revertiltir ad alios3 clavi tthiiin attare poflaliie ; et ibi audiant omni die
catdinales. Qui audiunt sermoncm, etdicto sermonee Mlssam", et iii eattem capella pbssunt convenire ad
vatlunt omnes ad palutium ad ordlnandum de Con- eligehdum et faeieridhmconcilium, vel uhi placebil
clavi, etibidem assignantur eis toca per dominom n eis melius. Caveani quod scfibant omnia. Item in di-
camerarium. Omnes liunt aequates is spalio assi-i- cta capella semper debet esse corpus Christi cum
gnando ad minus, et spatia ubi debent fabricare ca- i- candela accensa ad omnem eventum, quam solvit
mcras suas expensispropriis cnjuslibei, si sint divitess camefa et oirinesaiias quse in dictis Missis consu-
elantiqui cardinales. irieritur ibideriisede vacariie.
ltem omni die post Missam et sermOiiem debertt it W Hem scieridumquod modeniis temporibus doniini
facere concilium, cogitando «t traetando de futtiro 0 cafdirialBS debeiil intrare quilibet i|Sonim cutn
episcopo *eu papa. presbytero et Uno famulo. liem ipsi domini faciaut
Item mmquam in tota ftovena dieaiur rilsi tfna la parari cameras stias ciim Coftinissuis el lectisterniis
Oratio, scilicet Deut qui intef •apostolitbs,etc. fnn 533 s^e Pa!ea, riisiesset in frigoribus. Item meu-
absolutione possunt mulare si vOrrierihl, et dicere •e sam, scaihnuiri, non lariien capsam, nlsi esset aperta
loco illius Inclina, Domine, vurem tuatn. totaiiler desuper. liem vas ad tenendum aquam, vi-
532 l|em camerarius caveat-behe rie ordo in di- i- num, Vel cahnes [Al., carnes], quae- cadii de inaui-
cendisMissis irilerrumpatur, quoniam dmni die unus is bus, et alia uterisilia lignea, Veru seu barras, super
cardiiiaiis debet dicere Mlssamde mortois.et faeiat tt quibus debenl porii cortinae, et clrcumquaque solvit
ibidem sefmoriem.Quod si nolit facere, del uni pfae- \- camera.
Uto vel aliGuimagistro in theologia, quia si Ordo 10 Item s.ciendumquod domini cardinales tres, prior
«terrumpatur, non posset reintegrafi. Nori eiiini II-
i- cum camerario de eoiisilio aliorum,antequam intrenl
* .'ld estlagenas, Italis vulgo botte.
1357 ROMANlORDINES. — XV. 1S5fj
conclave, ueoent eligere quatuor solemnes viros, qui A omni die de Missa dicenda coram cardihalihus, et
babent extra cuslodire conclave ciini gentibus arma- teneat unam iampadem accensam in capefia, et
tis, et caveant bene super hoc quod tales sint idonei. aliam in medio conciavis; et custodiat parameiita,
Poterunt esse duo proelati et duo milites, vel unus calicem, librum, etchlamydem sancti Petri eiim mi-
miles et unus banderensis. tra consistoriali.
Ilem dicti custodes caveant sibi bene sub puena Item sciendum quod domini cardinales post mor-
perjurii, quod bene aperiant semper et videanl quid- tera domini Gregorii papse XI voltierunt audire in
quid portatur cardinalibus ad comedendum; et si hospitali sancti Spiritus Missam de Spiritu sancto.
pastilla eis portarentur, ilta aperiaui. Sequenti die post novenam fuit quia voluerunt ha-
Item sub poena perjurii nuilam lilteram eis dent, bere consilium cum Romanis, antequam inlrarent
nec permiilant illos accipere, nec a-bipsis eiiam re- eonclavim, pro conservatione conclavig,
cipere, quaniumcunque necessitas cogeret, sed Item post mortem domini Urbani VI domini car-
quidquid voluerint habere abextra dictis custodibus dinales post Missam nonam el sermonem voluerunt
ore dicanl. . «udire Missam ibidera de Spiritu sancto cum ser-
•
Item quod nullus intrelad eos quandiu erunt in mone, quam dixit dominus Pisanus. Tali cera fuit
dicto concilio, nisi forte aliquis cardinalis ab extra B sibi administrata de camera apostolica undecim ma-
•veniret de sua legatione, el ille potest inlrare solus gnse candelse, et duo brandories. ltem intrarunl con-
cum uno presbytero et uno clerico. clave eodera die de cero post Vesperas.
Ilem omni die mane et sero faciant de domibus Item fuerunt depulati quaiuor prselali ad custo-
eorum portari cibaria cocta et alia vitae necessaria. diendura conclave, duo pro parte camerarii, qui
por-
Item capellani ipsorum celebrent in communi loco, taverunt baculos m manibus, el duo ex parie collegii;
in guo omnes conveniunt, prout supra dictum est. et istos camerarius non permisit portare baculos, nec
Item in porla conclavis sint ad minus tres claves post de-suis, nisi unum, qui fuit ille, portavit. Item
cum tribus serraturis; quilibet custodientium habeat extra fuerunt ad conservandum conclave desiinat^
suam. Item dieia porta sit clausa bene cum barris, duo banderenses cum quatuor famulis quilibet
et clavelaturis, et catena;etin medio sit foramen sex
per quod detur eis ad comedendum longitudinis Nota quod quando papa est Creatus, induitur aliis
nnius palmlet semis, et tanlum in altitudine, quod pannis. Vestimeriia quibus exuiiur debent esse dicti
Miam cum clavi claudatur. clerici capellae, secundum quod fuit semper obser-
Ifem sciendum quod familia camerarii debet dor- vatum.
mire in camera semper ad conservandum bona; et C In novena castrum doloris fuit ornatum candelis
ipse camerarius, si non sit cardinalis, ilem illi prse- prout in prima die : brandones fuerum circumqua-
lati qui habent custodiara de conclavi, etiam dormiunt que feretrum, proul ante; et in quolibet angulo castri
ibidem cum aliquibus fainiliaribus eorum. Item om- brandonem unum, et in cacumine superius uiiuni
nes vivere debent expensis camerse, quousque papa valde maguum de cera alba, fofsan xxv librarum,
Sil creatus, el quandiu faciunt cuslodiam. quia fuitcereus paschalis- Primus circulus candela-
Hem in turribus debenl esse custodes ad miniis ad rum castri conlinebat xxiv candelas a quolibet la-
quatuor partes, et in qualibet turri ad minus tres lere; spatiuni erat de candela ad candelam quasi
cursores, et eis vitae necessaria ministrantur de ca- palmse unius.
mera. Debent facere custodiam die noctuque. Item ab CL. Qualiter papa Bonifaciut IX venit in
Vesperit
extra debent custodire homines deputati per tres vigilimNalivitalis beatm Mariw.
priorum cardinalium et per camerarium, quibus ad Nota quod die Jovis 7 mensis Septerobris, in vigi-
minus datur panis ei vinum extra stipendium; et ca- lia Nalivitatis beatae Mariae virginis, in prirnis Ves-
veant quod neminem permittant inlrare palalium peris dominus Bonifacius
papa IX fuit in Vesperis
sive cum armis, sive sine armis, nisi dc licentia cu-
n cura pluviali rubeo et mitra aurifrigiaia, et non so-
slodientiuin duntaxat.
lemni; et incoepit Vesperas, et dixit Oralionem so-
Item notanduni quod parapeclus debet habere ad
in Iatitudine inter murum et lummodo, nec inccepit Aniiplionam. Carditiales iu-
minus quatuor palmas
nec deposuerunt cappas laneas, totuni
lectum cardinalis, et sit de asseribus clausura solum ceeperunt, dixerunt canlores. Auditores, acolyihi fuerunt cum
ad aliiludincm cortinarum Vel x palmarum ad mi- et cardinalis Tuderiinus de mane fecil
nus. Totum isiud fuil faclum in morte domini Ur- superpliciis, ofticiumanuo 1391, ponlilicalus sui anno 2.
bani expensis camerse apostolicae, 534 1u'a cardi-
nales erant nimis pauperes. Longitudo vero quantum 535 CLI. De diebus Mercurii, Jovis, Venerit, et
Sabbati hebdomadcesanc.lw.
caiheraelongoeerant. Retro cardinales debent lenere
ligna, carbones, et alia vitse necessaria infra illud Attendequod die Mercurii sanCla in Matutinis do-
spalium. minus papa venit cum sola chlamyde rubea el siue
In couclavi autem nhus clericus audientiae, qui mitra. Cathedra est parala ; nec diaconi cardinalcs
servit capellae in capelta dicens Epislolas, inlret et sedent ante eum , sed in locis suis; nec episeopus
scribat omiiia quse fiunl de die in diero, et ordinet vel presbyter qui servit sibi de libro , sedeut ante
1359 APPENDIX AD S. GREGORH MAGNILITURGICA OPERA. 1360
eum super scabellum, sed omnes in locis suis se-. A appodians se ad allare versa facie ad populum ; et
denl. duo diaconi anliquiores sedebanl ante pedes ejus iu
Die Jovis codem modo per omnia. scabellis, aliis etiam cardinalibus sedenlibus in locis
Item die Veneris sancta papa venit ad officium suis cum cappis laneis ; et lacto silentio, et lumina-
cuin cappa a medio pectoris iurerius aperla, foderala ribns accensis, papa sedendo railrara in capite , fecit
de herminis, cum mitra alba simplici de garnello aut collationem et sermonem suum rnb Ulo tbeinate,
aurifrigiis. Viduam tjus benedicam,et florebit tuper ipsam sancli-
Ilem de scro in Maiuiinis ven.t cum dicta cappa et ficatio mea. Completo sermone et facta admoiiitiotie
sola bireia rubea ine.-piie; et in lolo officio tenet ut omnes deherent Deum rogare , quod non permit-
«upcr caput absqtie milra. terei etim errare; protestatione etiam facta quod ipse
. Ilem in die Sabbaii sancti in Missa vcuit cum plu- non intendeliai facere contra sacrosanctam Romanain
viali rubeo siue perlis. Item de scro in Maluiinis Ecclesiam, surgens de sede, deposita mitra, incospil
venit cum chlamyde alba et sinc perlis. cantando Veni, creator Spirilus, et flexis genibu^sie-
CLII. De obvialionecardinatit intrantis in Romanam lit sine mitra usquc ad Versicultim lerliuni, cl sem-
curiam. per slelil ibidem pedes , landiu donec cantores can-
Pbta quod si cardinalis veniat, qnod si fuit exira 'B taverunt diclum Hynmum. Quo finito, sine Versiculo
curiaui per aliquod lempus pro negotiis suis, vel ra- dixit, Dominus vobiscuxn, elOralionem, Deus qui
tione solatii, non laineu Nuntii vel legati, quando corda 'fidetium, quam finivil per Chrislnm Dominum
reditet intrat civitatcro , ubi Romana curia residet» notlrum. Sed reassuinpla mitra, ibidem sedendo pro-
cardinales alii uon debent ei ire obviam, sed miltunt nunliavil bealam Brigidam fore Sanclara , et ascri-
eorum familiares ad sociandum illum. bendam in catalogo sanctoruin, ul est in lib.o secre-
Item si aliqui cardinales amore vel ex nnbilitate torum papaliutn doroini Clemeniis papas VI. Qua pro-
aut consanguinitaie occurrunt ci obviam, si sil unus nuntiata, ore proprio coneessii iudulgenliam isia die
qui intral, el alii qui obvianl, plures sint in pari nu- et in sequenti visitantibus ecclesiam sancti Peiri el
luero ; ille qui noviler venit, solus debet praecedere, sancli Laurentii in Pauisperna , el qui inierfueriiit in
et alii post eum bini et bini ; deinde patriarchse, divino oflicio isto illam indulgeiitiam jubilsei, et
deinde protonotarii, et alii juxta ordinem suum. raullas alias in terris. Posl hoc procuratores dictaa
CLIII. De canonizationesanctw Brigidw sanctse petierunl publica instrumenta de hoc, et papa
Sequiturcanonizatiosanclae Brigidse. Anno Domini etiam de sua poieslate jain dicta..., el tunc omues
1391, ct dieSabbati, 7 roensis Octobris, pontificatus ' cardinales el praelalireceperunt paramenta alba, epi-
Domini lionifacii IX, anno 2, facta fuit canonizatio C scopi pluvialia, presbyleri planelas, diaconi luniceilas
beatae Brigidoe in roagna capella sacri palaiii Romse el dalinaticas; et iterum venerunl ad revereiiliain
prope sanctum Pelrum , in qua lalis niodus fuil ob- papae. Post hoc, deposilo pluvialirubeo, recepit chi-
servatus. rolhecas pretiosas et aiinulum pontificalein , et plu-
Primo die Yeneris patiiarcha Gradeusis, confessor viale album prctiosuui cum initra soleroni; etdcpo-
et referendarius dicli domini, ex prsecepto sanctilatis sita mitra iuccepit canlando Te Deum laudamus , el
suae consistorium generale mandavit, item cauoni- tunc data sunt duo magua loililia de cera alba, quae-
lationcm sanct.v. Brigidae, ut omnes debereiu venire libel de oclo libiis cerje , et cuilibet cardinali ac pa-
ad ips.im soleinnilalein. Iiein campanae omnium ec- triarchoe de septem libris ccrae alioeuon albic, e( om-
clesiarum deberent pulsari hora Completorii , et nibus praelatis de duabus libris , ei aliis clericis ct
crastina die hora Tertiarum etiam roandavit. cautoribus, auditoribus, et nobilibus , et aliis de una
llein parata fuit capella circumquaque de pannis libra cerae ; el tunc inccepla fuit Processio, et omnes
et sternata de frondibus de verla. Magister folrarioe lenebanl faculas suas accensas in mauibus , quiiibet
fecit. in ordine suo; el duo patriarchae ibant cum cardina-
Item circumquaque per loiam capellaro fuerunt lihus, ilem dominus papa sublus pallium, sed inilitcs
torliliae seu brandones, 536 quilibet de undecira D poriabant extra paltiuro tortilia papse aceensa. Et sic
libris cerce, fueiiiniin summa LXXXVI. Modum dicta- ivimus per totam capellam usque ad aliam capcllam,
rum candelarum el ordinem biandoiium inveni. et rever^i fuimus 537 processionaliter ad magnam
ltein in die Sabbati de mane dominus papa audivit capellam , et domiuus summus pontifex ascendit ad
magnam Missamde Spiritu sancto in camera sua. cathedraro anle roedium altaris, ubi fecerat sermo-
Ilem posl roagnam Missam venit ad magnam ca- nem stium prius ; et stando diaconus a dexlris dixit
pellam, eum comilantibus omnibus cardinalibus et cantando Ora pro nobis, beala Biigida, alleluia ; et
nobilibus Romanis , cum pluviali rubeo consistoriali papa dixil Dominus vobiscum,'d aiiaiu Oraiionein de
el mitra de perlis consistoriali; et facla reverenlia beala Brigida^-el cantato per canlores Beneclkaxnus
aliqoali anle altare, ascendil ad aliam cathedram Doixxino,diaconus a sinisiris dixil Confiteor, el papa
longe ab altari paratara; et ibi recepit omnes cardi- dedit Benedictionem more solilo; et prior episcopo-
uales et praelatos ad reverentiam cum cappis laneis ruoi cardinalium pronuntiavit indulgeniias; et sic
uore sotito. Qua reverentia finiia , accessil ad aliam quilibel repalriavit cum candela sua; el ouuies alias
caUiedraui cum scabelloparataro ante medium altaris, candelas de altari el tortilia de capella camerarius
1361 ROMANIORDINES. — XV. 136*
fecit recipi pro papa per sex cardinales, qui de- A. bus ab istis exsecutoribus; et quia non habueruiit,
berent omnes esse sacristae. Primus erat dominus de papa fuit turbatus.
Alencnnio Philippus; secundus de Anglia doroinus liem fuerunl in ista Missa super regias ferreas et
Adam; alier Reatinus. super columnas lapideas prope regias proedictas circa
Isla die papa non potuit dicere magnam Missam de LXXXtoriitise accensse, et vn in elevatione corporis
sancta,causa infirmitalis, sicutdebebal, sed in crasli- Christi. Poterant esse quaelibet de qualuor libris
num celebravit, ubi istum ordinem lenuit. ceroe. Nec papa, nec cardinales, nec aliquis cande-
Dominica ergo die 8 mensis Octobris, bono mane, lam habiiit in ista Missa ; nec fuit sermo.
post parvam Missam , doininus papa , indutus cum Iicni nota quod, completa Missa, dominus pontifex
pluviali et mitra cum perlis consistoriali , descendit indulus prout fueral in Missa, et omnes cardinales et
ad ecclesiam sancti Pelricum omnibus cardinalibus, proelati induti sacris vestibus, proul fuerunt iu Missa,
duobus palriarchis, Constantinopolitano scilicet, et cum milris iverunt ad fenestras prope campanile in
cum prselatis, ct loio clero ; et in porla ecclesise ve- Inco deambulatorio, ubi Roinani anlisiitcs consneve-
nernnt ei obviam omnes canonici sancti Peiri cum runt dare | opulo indulgentiam ; et ibi papa dedil de
cruce, pluvialibus, pavilione , et campana processio- vera indulgentia illa die, sicut in jubilaeo ob reve-
naliier, canlando Te Deum laudamus , duxerunl eum B rentiain Brigidse, cl in sanclo Petro , et in sanclo
ad tnajus altare; et f.icta aliquali Oralione ante al- Laurentio in Panisperua, ubi snncta Brigida dicla fuit
tare, recessit ad calhedram , ubi consueveruut Ro- sepulla ; et qiiicunque visitassetdictas duas ecclesias
mani praesulcs induere se, et sedendo cardinales et sancti Petri etsancti Lauremii vn vicibus per totum
onines praelati venerunt ad reverentiam , et ipse vo- praesentem mensem haberet indulgentiam jubiloei.
luit quod cantaretur Tertia. Missa fuit de sancta Bri- Item nota quod de cera ecclesiae saucli Petri ac-
gida cum commcmoratione de Dominica. Tunc primo censa canonici voluerunl habere; sed cameiarius
ego incoepi de mandato sedere inter cardinales epi- totam recepit, quod papa, nec ipsi, nec acolythi, nee
scopos. Processit Missa ordine suo. cantores, nec clerici liabuerunt.
Item post Evangelium diaconus a sinistris dixit ltem nota quod quilibet cantor habuit Ires ducatos
Confiteor, el dicto Credo in unutn Deum, et post Of- ab exsecutoribus.
feriorium papa sedebalsuper bassam cathedram cum Item dicii exseculores miserunt unam piutolamde
scabello anle regias ferreas papae, ubi leclum fuit auro papse valoris c diicatorum , et unum vitulum ,
Evangelium, versa facie ad sedem, in qua fuit indu- xxiv capones, xxiv pullos, xxiv columbos, n barilia
tus. Tunc domiiii commissarii tres eardiuales de ca- de vino.
nonizatione istius sanctae exierunt de sacristia saucti G Itera nota , quod fuerunt Vesperae praicedenles,
Pelri cum oblationibus suis. nec sequentes.
Primo dominus de Francia cum duobus magnis Item nota, quod isia die, licet fueril Missa da
tortiliis accensis, coopertis de auro, obtulitosculaudo sancta Brigida, lola die fecimus de Dominica, nec
commemnrationem in Vesperis, nec in Ma-
pedem et manum; secundo doroinus Anglicanus ciim fecimus
duobus panibus coopertis , cum tobaleis et armis et ttilinis de ipsa sancta.
scudeiis sanctse Brigidse, et trium cardinalium com- ltem nota quod omnes cardinales induti sacris ve-
associaverunt papam usque ad cameram.
missariorum; et osculalusest pedem et manuni papae; stibus
terlio dominus Barensis cum duobus magnis bacilibus Ista die nullus cardinalis comedil cum papa, nisi
de vino et malvatieo , quse vocantur Romae scyphi soluin praclaii domus et caiitores.
Item nota quod tuta capella debet esse intus et
deaurali, ct cum armis et scudetis dominoBel cardi-
nalitim procdictorum; et osculatus est pedem et ma- exlra parata pannis.
num papse. Itera in altari debent esse vi candelae, quaelibet de
una libra cum dimidia ; item super cancellum ca-
Uliimo venerunt quinque procuratores istius san- vi lortilia, quselibet de oclo libris cerae.
cloecum advocato , et quilibet oblulil unam magnam pellae Item extra regiam seu capellam ponantur ligna
candclam de una libra ceroe alboe, modicum labora- D
perforata in muro circumquaque ad tenendum torti-
lam cum rosis et floribus, viridis, alba et rubea.
tia, quantum capella est; et in quolibet ligno eruut
Itein unum parvum canistrellum , lolum depictum vi tortitia, quaelibet de quatuor libris cerse.
de colore viridi, in quo ftiertint dusc colunibic albae Itcm in fine capellse ex opposito altaris illud idem.
cl duaelurlures. Hem de aliis parvis candelis de uncia vel media,
538 R°m nota quod canonici in Processione de- aut pro libra ponanlur xx habentia per murum , et
buerum habuisse grossas caudelas de cera in mani- distribuanlur laicis et clericis.
ADDITIONES.
539 CLIV. Jn die Cinerum. deposuit pluviale et mitram.et reassumpla chlamyde,
Additiones vero quse in die Cineruro Dominus Bo- sic slelit per lotam Missam absque milra, quam dixit
nifacius IX in dic praedicta descendit ad magnam dominus Neapolilanus. Papa erat alteralus propter
Missam in magna capella in Perusio cum pluviali el frigus aniio Domini 1393, pontificatus sui anuo 4.
iuitra sine perlis, et sic dedit cineres. Quibus datis,
1503 APPENDIX AD S. GREGORU MAGNILITURGICA OPERA. 136*
CLV. De DoxnixiicaRosarum. I dum pedes pauperum nisi duas per lottim, sed omnia
A
item in Dominka de Rosa fiiit celebrata Missa in reportavit ser.um ; et male, dicit glos-a.
magna capella, papa abscnte, in praesentia onmiura CLX. De die Veneriset Sabbati.
cardiualium, et Rosa fuit portata de camera papaeper Die Veneris 6ancta et Sabbato prselati fecerunt
junlorem clericum camerae ad capellam, el stetit officiumin magna capella abseute papa, cardinalibus
super altare per toiatn Missam; et post reportata omnibus pr.iseniibus.
per enmdem ad cameram papae; in qua camera pa- CLXl. De die Pasclim, Ascensionis,Pentecosteset Tri-
ramenti, exeundo papa de alia camera Sua, eaui por- nitalis.
lando iri manibus suis, in sede sua ln caroera sua In die Paschse propter cororouniunem cardinaliuui
paramenti eam dedit Hoslregio de Favemia anno fecit officitim. Item in Ascensione. Nec in Penteco-
praedicto. sten, neque in Trinilate, nequc in Corporis Cliristi,
CLVI. De Annunlialionebealw Virginis. non fuerunt Vesperae papales propier infirmitatem
Nota quod in Anuuntiatione beatae Mariaevirginis papse. Missaefuerunt dictae per praelaios non cardi-
duminus Bonifacius IX, pontilicalus sui anno 4, in nales absenle papa, omnibus praesenlibus cardinaii-
iiifirmitate delentus, non interfuit Missae,quse luit bus, cum sermone.
celebrata in magna capella Perusiii per episcopura B ] CLXH.De sancto Joanne Baptisla.
Anconitanuin ; et ille qui debuil faccre sermonera iri In diesancli Joannis Baptistae idem.
praecedenti Dominica, quia non erat faclus, fecit ser- CLXHI. De sanctis uposlolis Pelro el Paulo.
monein ista die de prcedicta- Dominica cum aliis Item in die beatorum Petri et Pauli fuerunt Ve-
verbis de beaia Virgine, quoe fuit dies Maitis 1393. sperse absenle papa, officium fecil cardinalis Bono-
CLVU. De Dominicain ramis Patmarum. niensis. Solum incoepit Vesperas indutus pluviali cum
Sequemi die Dominica in ramis Palriiarum idetai milra, et Antiphonam ad Magnificat incoepit, et dixit
dominus Bonifacius dedit ramos in parva capelta Orationem, nec dedil Benedictionem iu crastinum in
more solito post magnam Missam celebratam in ca- ecclesia beali Pelri in Perusio, ubi papa residebat.
mera. Qulbus datis, dofflinl cardinales induti saoris Tunc dixit Missamabsente papa, omnibus cardinali-
vestibus iverunt ad magnam capellatn, et depositis bus praesentibus, cum sermone.
veslibus audiverunt aliam magnam Missam, in qua 541 CLXIV. De Purificatione beatw Marim virginis.
nen fuit papa, quani dixit Neapolitanus episcopus. Ilem vero anno Domini 1392, in dieCandclarum in
CLVIII. De die Jovis tancla. primis Vesperis, Vesperae non fuerunt mandatae,
Item eodem anno, die Jovis sancta, facla magna qnia dominus noster noluit, sed tarde ipse eas nudire
Miss» In camera papae, et reservaio corpore Cliristii i(J voluit cum paucis cardinalibus et cortisanis. Dicebant
in calice supcr allare secretae capellse, dolnini car- quod non deberent cantari solemniter, quia non ha-
dinales et orones prselati iverunt ad magnain capel- beb.al vigiliam De mane dedit candelas. Missa fuit
lam, et sudivertmt ibi aliam magnam Missam niorei dicta in sancto Peiro per dominum cardinalem Nea-
sotito, qoam dixit dorainos patriarcha Cotrstantino- politauum. Duo diaconi cardinales stabant ante
politanus; et reservato corpore Chrisli 540 '" ca~ eum, et prior presbyierorum cardinalium eliaro ad
lice, et incensato nioresolito, remansitsuper allare; latus.
et cantatis Vesperis, domini cardinales non parati CLXV. Nola de NativilateChrislibene.
existenies ante altare in modum circuli, et duo pa- Anno Domini 1398, in Urbe Dominus Bonifacius
triarcliae inter eos, scilicet Conslantinopolitanus; papa IX, die Lunse, in vigilia Nativitatis Chrisli,
praedictus et me Gradensis, de maudato domini no- incoepit infirmari. Vesperaefuerunt cantatse per can-
slri papse pronunliaverunt Processus generales ab- lores in magna capella. Domiuus Pileus cardinalis de
senle papa, quos iegit dominus patriarcha Coiislan- Ravenna incoepilVesperas, indutus pluviali et milra,
linopolitanus; et candelae non fuerunl projecloe ext stans ad latus cornu altaris super cathedram, ubi
eo quod non habebant, sed solum una de altarii slant prselati, cum celebrant coram papa. Ipse so-
8'ccepta. D lum dixit Orationem, nec dedit Benedictionem. Oiu-
CLIX. De eodemdie faclo prandio. nes cardinales interfueruut in media nocte; cardina-
Ilem eodem die post prandium papa non poluitt les in Matulinis neque in Missis non interfuerunt,
lavare pedes pauperum; sel patriarcha Gradensis5 sed dominus Conradus archiepiscopus Nicosiensis
confessor de mandalo papae lavit pedes pauperum inl camerarius, et " Pelrus palriarcha Gradensis inler-
parva capella, indutus rochetio, amictu, superplicio,, fuerunt in tolo officio, cum aliis quaiuor praelatis,
et pluviali cummitra alba, andlvit Evangelium, can- nec corlisani venerunt. Cantores legebanl leciiones,
tando cum luminaribus, cruce et incenso more so- Antiphonas, Psalmos; et dedil Benedictionem heb-
lilo. Quo cautato cmtores incceperunt cantare; ett domadarius. Dominus camerarius dixit primam et
ipse, deposilo pluviali, cincto linteo et miira in ca- secundam Missam absque intervallo; fecit coiume-
pite, inctepil lavare pedes. Quibus finitis, dixit Ora- nioraiioBem de papa in utraque Missa, nec dedit in
tionem, et cardinalis camerarius dedit florenos cumi fine Missae Benediction.em, sed nuntiavit indulgeu-
carleno, et noluit dare illas petias de tela ad tergen- tiam ex parte papae de vn annis et vu quadragenis.
n ls esi retrus Ameln, auctor
hujus iibri, qui se; patnarcham Gradensem dmt supra, cap. 158.
 15GS ROMANIORDINES. — XV. H56G
In lerlns Missam dixit dominus cardinalis de Ita- A debet facere castrum dojoris cum candelis. Iiein cir-
venna. vu cardinoles interfuerunt, nec dedit Beue- cumquaque debent etiam esse ad minus c torlitiae,
dictionem post Missam, et male, quia debebat. et plus, seeundiim volunlalem exsecutorum; et loti-
In prandio dominus camerarius cum auditoribus dem quando porlatur ad ecclesiam.
et poenitentiariis tenuit tinellum. Nen fuerunl se- Ilem subtus castrum doloris sedent familiares.
cundse Vesperae. In die sancli Stephani dominus car- Item in feretro debent esse magnum et longum pul-
dinalis Neapolitanus fecit officium; in die sancii vinar subtus caput cardinalis denigro; itein unum
Joannis dominus cardinalis de fiononia, aliud ad pedes, super qno slant duo pilei cardinalis.
CLXVI. De exsequiis cardinalium. Finita Missa, qui facit officium, deposita planeta cum
Nota de exsequiis cardinalium defynclorum, De ministris, cum iburibulo et aqua benedicta accedat.
sero fiunt exsequise per religiosos et parochiales prope caput defuncti extra castrum, et absolute iuci-
ecclesias in tinello praesente funere, et ad minus pit roitra deposila Non intres in, ete. Oratione faeta
quatuor brandonibus accensis. Cardinalis vero debet vel finita, cantores canlant Subvenite, sancti. Quo
jacere in lectica parata de pannis aureis et fimbriis cantato, dicit Kyrie; eleison, et thurificat et aspergit
de nigro cum armis iliius, et familiaribus indutis de funus aqua benedicta, prout in Ordinario continetur.
nigro. Debent circumquaque sedere prope feretmm B Tunc adsunt qtiaiuor presbyteri cardinales, induti
flendo; cardinalis' vero, si est episcopus, debet esse cuni pltivialibus et iuitris albis et stojis; et canta-iii
tolaliier indutus de vestibus sacris coloris nigri aut iVe recorderis, antiquior dicit Orationeni, quani sibi
violacei totaliler, ut pontifex, 542 cum mitra alba ; placet post Pater xtosler, ut snpra, et thurificat, elc.
chirothecas et sandalia cum annulo pontificali, facie Postea canlatur Mementomei, Deus. Quo diclo, alius
velata cura velo de serico. llem si sit presbyler, eo- cardinalis, 543 q"i est penullimus, eodem modo
dem modo ; si diaconus, eodem modo, sed in habitu thurificat, et dicit aliam Orationem. Consequenier
diaconi, at non cum planela, nec cum chirothecis, immediate alius cardinalis, qui stat ab alio latere,
nec cum annulis pontificalibus, sed cum aliis lunicis qui secundo loco dicit Orationem, similiter ihurificat,
et parvis chirothecis, et parvo annulo proul alii fecerunt, et dixerunt, et Orationem quam
Ilem in exsequiiscardinalium semper unus cardi- sibi placet. Deinde ullinuis cardinalis similiter facit.
nalis debet dicere Missam. Scrmonem facii aliquis Quibus (inilis, cantalur Libera me, Doxaine.Quo can-
magisler in theologia, qui debet fieri post Missam et talo, ille qui facit officiunTsimiliter ut ]irius thurifi-
ante absolutionem. Facto sermone, quatuor cardina- cat, et dicit ultimam Orationem, scilicel Absolve,etc.
les presbyleri antiquiores induunt se super alba El tunc quilibet recedil, et fil sermo.
amictu, albo cinclnrio, orarium et pluviale cum an- ifj Atlende quod anno 1434, in exsequiis domini car-
nulis, et sine chirolhecis et sandaliis. Tunc ille qui dinalis Novariensis celebravit Missarodominus car-
dixit Missam antecedit, et alii tres sequunlur : va- dinalis sancti Marci; et dicta Missa iinmediaie fuit
dunt prope castrum doloris, et eanlores cantant sermo. Facto sermone, dominus cardiualis de Ursi-
Libera me, Domine. Quo canialo, qui dixil Missam nis, dominus cardinalis sancti Marcelli, dominus
aspergit corpus, vel fereirum aqua benedicta, et Yenetiarum, dominus cardinalis sancli Marci, induti
tliudficat dicendo .Pater noster, elc. Et facil primam pluvialibus venerunt ad fereirum. Et primo autece-
absolulionem; deinde alii ires eodem roodo juxta debant duo presbyleri cardinales, videlicet dominus
ordinem suum, proul in libro conlinetur. Cardinales sancti Marcelli, et dominus Venetiarum; deinde do-
vero alii et totus clerus remanel in choro. Si factus minus de Ursinis episcopus cardinalis, et dominus
sermo non sit post Evangeliura, prout alicubi fit, sancti Marci presbyier cardinalis q.ui celebraverat
quia tamen Romana Ecclesia non consuevit, exspe- illo mane; et duo ipsorum steterunt ad unum lalns
ciant cardinales; et facta absoliilione fiat sermo. ferelri, et duo in altero latere. Priiuara autem Ora-
Aliqui tamen consueverunt facere sermonem ante tionem dixil dominus sancti Marci qui celebraverat,
absolutionem; et hoe cst quando altare jungitur vel videlicet, Non inlres in judkip; et cantorcs, dicia
conlignatur choro, quoniam ibidem remanet indutus, D illa Oralione, dixerunl canlando, Sulnenite, ct dicio
qui officiumfecit. Verumtamen ubicunque, sive prope per eos Kyrie, eleison, dominus de Ursinis divil
chorum, sive longe, dieatur Missa. Qui eam dixit, Pater nosler, et aspersit aquam benedictam, et in-
remanet indutus ciiin clero suo ante altare, quous- censavit, et dixit secundam Oralionem, videlicci,
que sermo sit finilus. Ideo ille qui preedicat debet Deus, cui omnia vivunt. Et dicta Oraiione, cantores
slare in loco eminenti, quem possit audire eiiam qtii dixerunt Ne recorderis; et dicto Kyrie, eleison, do-
dixit Missam.In dicto sermone non datur Benedictio minus cardinalis sancti Marcelli ab alio iatere asper-
nec indulgentia. Item in Missa lenenlur onines car- sit et incensavit, et dixit Orationem terfiara, vicleli-
dinales, etomnes proelaiiin sedibus suis: et quilibet cet Inclina, Domine, quse Oralio est in Missali. El
debet habere tortiiiam ad minus d.e quatuor libris, dicta Oratione, cantores dixerunt Qui Lamrum. ldem
cardinaleset palriarchae; alii vero de libra, aut de dominus cardinalis sancti Marci, qui celebraverat
duabus libris, sicul placebit exsecutoribus. Missam, qui erat in alio latere, ut supra, loco uni.us
Itein Missain debet celebrare cardinaHs, et ser- presbyteri cardinalis qui deliciebat, aspersit et in-
inonein facere post Missam et absohiiioueui. Item censavit, et dixil Orationera Fac, quwmmus, pomi-
1367 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNI LITURGICA OPERA. 1508
ne, hanc cum servo, etc. Qua Oralione dicta, cantores A nales, qui eum associabant, ante banderenses equi-
dixerunt Memento.mei, Deus; etdicto Kyrie, eleison, tabant, et illi vexilliferi Romanorum iminediate ante
doinirius cardinalis Venetiarum dixil Pater noster, regem equilabant; post regem immediale patriarcha
et apersit et incensavil, et dixit Oralionem Absolve, Gradensis, et post eum eomes Laurenlii, et alii mi-
qxtxsumus, Domine, auimam famuli tui. Quae Oratio lites et proelati.
est in Missali. Qua Oratione dicta, caniores dixerunt Die vero sanciae Paschae, in Missa, rex Semper
f.i6era me, Domine, d-e morle, etc. Et diclo Kyrie, scrvivit papae de aqua, et semper sedebat inter duos
eleison, non fuit incensatum, sed dominus cardinalis primos episcopos cardinales; deinde patriarcha Con-
sancti Marci in fine dixit Orationem, videlicet, Ab- staniinopoliianus postpriorem presbyterum cardina-
solve, quae Oratio est in officioraortuorum. lem, qui erat tertius in illa sede; deinde subprior,
deinde patriarcha Gradensis, et sic omnes alii. In
CLXVII. Quando dominus Laditlaus rex Neapolilanus prandio vero dictus rex in mensa etiam sedebal in-
Romam intrdvit.
ter duos primos episcopos cardinales.
Nota quod anno Domini 1393, die Sabbati 18 Aprilis, Nota quod anno Domini 1400, poniificatus domini
in vigilia Pasehae, dominus Ladislaus rex Neapolita- Bonifacii papse IX anno 12, in secunda Dominica
ntis Romam intravit, et in sancto Paulo omnes car- B Advenlus Domini propter frigus ipse non venit cum
dinales sibi obviam iverunt. Romani vero cum pallio pluviali et mitra; el quia non eral indulus more so-
in poria prope metam eum cum pallio receperuut, liio, domini cardinales noluerunt sibi facere reve-
sub quo solus per lotam Urbem usque ad gradus rentiam in principio Missae more consueto, neque
sancti Petri equilavit. 544 Du0 ver0 diaconi cardi- diaconi cardinales noluerunt siare ante papam *.
a Sequebantur in Codice Acta concilii consulto ea praetermisimus, utpole non facientia ad
Lugdunensis
sub Innocenlio IV, et alterius suli Gregorio X, quasi auctoris inslitutum.
conseGlaria linjiis libri; sed cum alibi baec sint edita,

ORDO ROMANUS XVI,

VEL
INDEX SOLEMNIUM COLLtftTARUM ET STATIONUM S. R. E.
Ex duobus membraneisCodicibusVaticanis.
Domihiea 1 de Advenlu Domini, statio ad sanctam 'C Detis, quoniam. Presbyler dicat Orexxxus,Diaconus
Mariain Majorem. Flectamus genua. Levate. Oratio ad Collectam. Con-
Dominica 2, siatio ad sanclam Crucem. cede xtobis,Doxnine, prwsidia militiw Chrislianw san-
Dorriinica 3, stalio in basilica beati Petri aposloli. ctis inchoare jejuniis, ut, contra spirituales nequitiat
— Feria 4, staiio ad sanctam Mar.iam Majorem. — pugxxaturi, continentiw muniamur auxilio. Per. Domi-
Feria 6, ad Apostolos. — Sabbaio, ad beatum Pe- nus vobiscum.Et cum spiritu tuo. Diaconus dicit Pro-
truiii. cedamus cum pace. Resp. In nomine Chritti, amen.
Dominica 4, ad sanctam Eugeniam. — Missamane Aniiphona per paradistim , Immutemur habitu. Ky-
prima ad sanciam Anastasiam. rie, eleis. Kyrie, eteis. Kyrie, eleison. Pater nosler. Et
545 D'e Nativitatis Domini, slatio in basilica ne nos. In tnemoria. A porta inferi. Requiescant in pa-
beati Pelri apostolorum principi*. ce. Domine, exaudi orationem meam. Dominus vobi-
In Epiphania Domini, statio in basilica principis scum. Oremus. Deus, cujus miseralioneanimw fidelium
Apostolorum. requiescunt, famulis et famulabus tuis omnibus hic et
Dominica in Septuagesima ad sancturo Lauren- ubique ixxChrislo quiescentibusda propiliut veniam pec-
tium foris murum. catorum, xit, a cunctis realibus absoluli, lecum sine
Dominica in Sexagesima, ad sanctum Paulum. D fine twlenlur. Per eumdetn. Dicta Oratione iniraraus
Doininica in Quinquagesima, ad beatum Petrum in ecclesiam, cantando Petre, amai me, cum Versu,
apostolum. — Feria 4 in capite jejunii, Cullecta ad Simon Joaxtnis. Finito Responsorio, diaconus incipit
sanctam Anastasiam, statio ad sanctam Sabinam. lilaniam. Nota quod in feria 2 el feria 4 et feria 6 non
Benedictio cineris. Omnipotens sempiterne Deus, dicimus Kyrie, eleison in Missa, eo quod novem Ky-
parce metuenlibut, etc. Deus, qui non morlem , sed rie, eleison dicimus in liiania, tres Kyrie et Kyrie
pwnitentiam desideras, etc. Alia. Deus, qui humilia- [Forsan, Chritle\ in principio, et tres Kyrie in fine.
tione flecteris, etc. Alia Oratio. Omnipotenssexnpilerne — Feria 5, Collecta ad sanctum Nicolaum in Car-
Deut, qui Ninivitis in cmere,e'c. Interim ponendi cere ; statio ad sanctum Georgium. — Feria 6, Co-
sunt cineres super capita singtilorum, ila dicendo, lecla ad sanclam Luciam in vn Soliis; siatio ad san-
Memento , homo , quia pulvis es, et in pulverem re- ctos Joannem et Paulum. — Sabbato, Collecia ad
Vtfteris. Antiphona ad Collectam. Exaudi nos, f)o- sanctum Laurenlium in Lucina ; stalio ad sanctum
Viine, auoxxiambenigna esl. Psalm. Saivum me fac , Tryphonem.
 1369 ROMANIORDINES. — XVI. 1370
Douumca 1 in Quadragesima, ad sanctum Joannem n A ad sanctum Martinum de Montibus. — Feria 6, Col-
Lateran. — Feria 2, Collecta ad sanctos Cosmam et :t lecta ad sanctum Vitum Magellum. In atio Codice,
Damianum ; statio ad sanctum Petrum in Vinculis. >. in Macello; statio ad sancium Eusebium. — Sabbato,
— Aniiphona adColleciam, Exsurge, Domine , ad-!- Collecla ad sanclum
Angelum Piscium Vendilorem;
juoa nos. Psal. Deus 546 auribus noslris. Gloria a statio ad sancium Nicolaum de Carcere.
Patri. Vers. Opus quod operalus. Oremus. Flectamus u Dominica 5, Al., de Passione ; stalio in basilics.
genua. Diaconus dicit Levate. Oremus. Preces populi li principis apostolorum. — Feria 2, Collecta ad san-
tui, quwsumus,Domine, clexnenterexaudi, ut qui ju-i- ctum Georgium ; statio ad sanctum Chrisogonum in
ste pro peccalis noslris affligimurpro tui nominis gloriaa Transliberim. — Feria 3, slaiio ad sanctum
Cyria
miserkordiler liberemur. Per. Dominus vobiscum.Ett cum in Thermis. In alio Codice,Collecta vacat, sta-
cum spiritu tuo. Diaeonus dicit Procedamut in pace. lio, etc. — Feria 4, Collecia ad sanctum Marcum ;
Resp. ht nomixteChrisli, Amen. Antiphona per pa- staiio ad sanctum Marcellum. — Feria 5, Collecla
radisum , Multa sunt peccata nostra. Caeteradicanlurr ad sanctam Mariam in Via Lata; statio ad sanctum
eo ordine quo retro. Converlenos, Deus salnlaris no-- Apollinarem. — Feria 6, Collecla ad sanctos Joan-
tler, el xttxiobis,etc. — Feria 3, Collecla ad sanctumi nem et Paulum ; slalio ad sanctuin Stephanum in
Nicolaumde Carcere; slatio ad sanctam Anastasiam.. B ] Caelio monte. — Sahbato, Collecta ad sanclum Xy-
— Feria 4, Collecla ad sanclum Pelrum ad Vincula;; stum ; statio ad sanctum Joannem in Porla Latina.
statioad sanctam Mariaro Majorem. —Feria 5, Col- In alio Codice: Sabbato ad sanctum Petrum, quando
Iecla ad sanctam Agatliam in Monaslerio; statio ad1 eleemosyna datur; Collecla ad sanctum Xystum, etc.
sanclum Laurentium Panispernoe. — Feria 6, Colle- Dominica in Palmis, dieimus Tertiam in sancia
f la ad sanclum Marcum; statio ad sanclos Aposlolos. Maria » in Turre, ubi palmoehenedicendaesunt. In
— Sabbato, Collecta ad sanctam Mariam in Transpa- alio Codice: Slatio ad sanctum Joannem in Latera-
dina; siatio ad beatum Petrum apostolorum prin- nis. In Processione per paradisum [Vulgo le Parvis],
cipem. Antiph. Pueri Hebraorum portantes, eic. Pueri Hce-
Domimca 2 in Quadragesima, siatio ad sanctami brworum vestim. Anliph. Occurrunt lurbw. Chrisiu»
Mariam in Dominica. In alio Codice. Dominica va- factus est pro nobis obed., etc. Hanc Antiphonam
cat. Siatio ad sanctara Mariam in Dominica- — Feriai canlamus semel tantum, et sine organo. — Feria 2,
2, Collecla ad sancios Cosmam et Damianum ; statioi Collecta ad sanctam Balbinam ; statio ad sancios
ad sanclum Clementem. —Feria 3, slatio ad sanclaint Nereum et Achillem. — Feria 3, Collecia ad san-
Balbinaro. In alio Codice. Collecta caret, sutio adI ctam Mariara de Porlicu; slalio ad sanclara Priscam.
sauclam Balbinam. — Feria 4, Collecta ad sancturo pQ — Feria 4, Collecla ad sanclum Petrum in Vinculis;
Georgium ; stalio ad sanctam Cseciliam in Transti- statio ad sanclam Mariam Majorem. — Feria 5, in
berim. — Feria 5, Co-lecta ad sanctum Georgium ; Ccena Domini statio ad sancium Joannem Lalera-
statio ad sanctam Mariam Transtiberim. — Feria 6, nensem. — ln Parasceve diurnalem cursum sepa-
Collccta ad sanctam Agatham in Monasterio; statioi ralim canlamus, et liora nona ingredimur cccle-
ad sanclum Yilalem. — Sabbato, Collecta ad san- siam cum domino episcopo sive presbytero cardi-
ctum Clementem ; statio ad sanctos Marcellinum et nali; el induti vestimentis nigris absque ullo canlu
Pelrum. procedimus anle allare, et lector ascendit pulpi-
Dominica 3 , slatio ad sanctum Laurentium foris tum, elc.
murum. — Feria 2 , Collecla ad sanctum Adrianum ; Dominica sanctum Pascha, statio ad sanclam Ma'-
statio ad sanclum Marcum. — Feria 3, Collecta ad[ riam Majorem. — Feria 2, post Pascha, statio ad
sancium Sergium ; statio ad sanctam Pudentianam. " sanclum Petrum. — Feria 3, stalio ad sanclum
— Feria 4, Collecta ad sanclam Balbinam; stalio, Paulum apostolum. — 548 Feria 4< a(l sanctum
ad sanctum Xystum. — Feria 5, Collecta ad sanctnm Laurentium foris murum. — Feria 5, ad sanctos
Marcum; statio ad sanclos Cosmam et Damianum, —. Aposiolos. — Feriati.ad sanclam Mariam Rotun-
Feria 6, ad Collecta ad sanctam Mariam Rolundam; £n dam. — Sabbato ad sanctum Joannem Lateranum.
sfatio ad sanctum Laurenlium in Lucina.—Sabbato, Dominica oclava Pascbse, statio ad sanctum Pan-
Collecta ad sanctum Yilalem ; siatio ad sanciam Su- craiium.
sannam. In litania majore, staiio in basilica sancii Petri;
Dominica 4, sialio ad sanctam Crncem. — Feria ad Collectam in ecclesia sanctae Marise in Turres.
2, Collecla ad sanctum Stephanum in Caeliomonte ; Hwc in alio Codice.
statio ad sanctos Quatuor Coronaios. — 547 *"er'a Die Ascensionis Domini, stalio in basilica princi-
3, Cnllccla ad Monaslerium domnae Rosse ; slalio ad pis apostolorum.
sanctum Lauremium in Damaso. — Feria 4, Collectat Die sancto Penlecosies, siallo m basilica aposto-
ad sancium Mennam; stalio ad Paulum apostolum.. lorum principis. — Feria 2, ad sanctum Petrum in
— Feria 5, Collecta ad sancium Quiricum; sialioi Vinculis. — Feria 3, ad sanciam Anastasiani. —
" Hoc oratorium erat ad lurres basilicse Vali- beatse Mariaein Turribus fuisse Pantheon exislima-
canae, ut faciie ex superioribus intelligiinr, quod vit ad annum 1087.
tamtn hic noio propter Baronium, qui ecclesiam
1371 APPENDIXAD S. GREGORHMAGNIOPERA. 1372
Feria 4, ad sanclam Mariam Majorem. — Feria S, A ad sanclam Mariam Mnjorem. — Feria 6, ad Apo-
—- Feria 6, ad Aposlolos. — Sabbato, ad slolos. — Sabbato, apud beatum Pelrum.
sanctum Pelrum. In Purificatione sancla? Marioe, statio ad sanctam
Dominica 16 post Pentecosten» — Feria 4, statio Mariam Majorem.

APPENDIX

AD LIBELLOS ORDINIS ROMANI.

EGLOliiE AMALARH ABBATIS IN ORDINEM ROMANUM.

549 Capitulasequentis opusculi prsenolamus, nt "1 7. Post datam pacem cantor dat sanctae Trinilaii
«i forte quis ignarus exstans de ignobilitale hujus gloriam, quasi dicat: Gloriam referimus Deo Pairi
operis, aggredieusque illud quasi dignum, ac postea el Filio et Spiritui sanclo, quia pacem, quam pro-
reperiens vile, ne pcenilentia ductns dicat apud sc- pheiavii per sanctos suos prophetas, nobis in novis-
melipsum, vel apud suos a--tani.es; Si cognovissem simis lemporibus dignatus est oslendere. Quando
Tusticitatem hujus operis, nullnenus in eo labnrem dicit Sicut erat, diaconi procedunt ad altare, et ite-
oculorum meorum impenderem. Videat ntoiloin ca- ruro reveriuniiir ad episcopum, et stanl crecti. \u,c
pile quoesequuntur usqtie in finem. Et si lectionis significatquod ideo inorii se tradiderunt, subauuiluf
causa in aliquam nauseam incurrerit, non illi qui apostoli, ut Cbrisli corpori adunaremur. In quo
ordinavit, tanlum ingralus existat, sed et sibi qui versti varielas multiplicitim lemporum demonstra-
cognita ignobilitate magts eam elegit rimari usque tur; id est, sicut erat in principio praeteritum, et
ad catcem, etc. nuxtcpraesens, et semper futurum et auernum, et in
De Romano Ordine. swcutasasculorum, longiludo magna. Unde Origencs:
1. Masculi slant ad ausiralcm partem, et feminse Quoiles swcula swculorumnominaulur, forlasse licet
ad borealem, ut osiendatur per forliorem sextiin fir- ignolus nobis, lamen a Domino slatus aliquis lermi-
miores sanctos semper constitui in majoribus lenta- ntis indicatur, etc. Quando dicitur prophetalis Ver-
tionibus aestus litijus mimdi, et per infirmiorem fra- sus, episcopus vailit ad altare, et osculalur eum,
gilioremque sexum infirmiores in aptiore loco, etc. quia per ora propbetarum Chrislus venit in inun-
550*. Episcopus a larva ingredilur, ef transit ad dum, et transivit ad passionem.
dexteram. Cbristi enim corpus nos sumus omnes. r> . 8. Diaconistant primo inclinaii ante altare cuiu
ldeoque fas esi ui episcopus intrans ecclesiam imi-.. episcopo, usque Sicut erat, quia clmrus manyruiti
letur suum caput Christuiii ingredientein in mun- saiiclorum ante novissimam tribulationem iu con-
dum; Iaevam pariem letigit Salvator noster, quia valle lacrymarum manet. Postea martyrio coronati
temporalem assnmpsit, etc. erecti slant liberati, el securi jam ab omni persecu-
3. Inirant cum eo non amplius quam sepiem dia- tioue, quorum Deus oculos abstersit ab omnibus la-
eoni, totklem subdiaconi, toiidem acolythi cum thu- ciyinis, ct abotimi d>lore, et ab omuiesurie; ideo-
ribulis non amplius, quam lernis. Ssepe scriptum que slanl anie Doiriintiinsemper.
est, et in muliis locis aperium, quod seplenario nu- 5519- Episcopus verosemper stat inclinauis us-
mero universitas ecclesiae designalur, etc. Quamvis que ad propbetaiem versum, quia Chrislus uou anii-
lacuissem de septero diaconibns ab apostolis ordina- cipavit lernpus quo praenuntiatus est per ora pro-
lis; ex binc decreveruot aposioli vel succei-sores i phetarum. Tempore euim quo propbeise praedixe-
apostolorum, per omnes ccclesias seplem diaconos, runt, venit in niundum ad passinnem. Et ideo cum
qui sublimiori gradu essent caiteris, et proximi circai versu prophelali vadii ad altare, quia Christum imi-
aram quasi columnseallarisassislerent; septem pro- talur, ut ostendat populo omuia quse propbelse proe-
pter septero viros perfectos, i|iiinque proptcr quin- dixeranl de Chiisli passione vera esse, et in lempore
que libros Moysi, tres propter spein, fidemel ch.iri- suo consuinmata. Sicut aperte legilur in propbetia
latem. Danielis, Sepluaginla, inquit, hebdntiiadseabbrevia-
4. Quod diaconi sunt, tot candeiabra portanlur, , laesunt supei- populuro luum, etc.
quia omni ecclesise laboranti el imilami Chrislumi 10. Episcopus poslquain adoraverii Sancla, per-
promiititur gaudium aeternccvilse, et lux perpe- D git ad dexteram altaris, et slat erecius versus ad
iua, etc. Orientem : et diaconl retro illiiin, unus post iiinnn,
5. Porlatur et tburibulum, quod Cbristi corpusi plures ad dexteram, pauciores ad sinistram. Epi-
signilicat, sicut scriplum est io eadem Apocalypsi:: S:opus ad dexteram aliaris stat, quia Chnstus re-
Alius angelus venit et stetit ante altare, habeus thu- gniira praedicabal, in quo loium dextrum esi, el nihil
ribulum aureum, etc. sinistrum habel; stat et erectus, quia venit regeie
C. Episcopus veniens ante altare, adorat primoi suos in virga ferrea, id est, in intli-xihili justitia;
Sancla, et postea pacem dal presbyteris et diaconi- stal versus ad Oricnteui, quia, u.i ipse indicat, uon
bus, quia illum imitatur, de quo propliela scripsit: : qnaerebal voluntatem suam facere, sed ejus qui mi-
Multiplicabiiur ejus imperium, ei pacis ejus nou eritt sit illum, sicut scriptum esl, quia descendit de coclo,
finis. Primo episcopns adorat Sancta, quia piimo il- non til faciat voluulatem suaro, et reliqna. Nunquam
lius misericordia imperlienda ost, a qun pax el con- retrorsum versus, sed semper faciam Fatris intue-
cordia, el regiium Christi iiitra no^ regnat. Duossa- tur. Unde ijise Domtuus in Evangelio : Seio unde
cerdotes osctilalur, qtiia ipse est lapis angularis, quii veni, et quo vado. Sc nanique oporiet Clirisuiui et
conjunxit duos iu unuin panetem altrinsecus venien- regnum prsedicare coeleste, et peccaia.sub pedibtis
tes, et dedit paceui his qui fueranl lonce et liis ouii siernere; respicere aeierna, et lemporalia relro lia-
prope. bere. Diaconiretro staut, quia, sicul dixini.us, b.ene
1573 AD UBELL03 ORWNIS ROMANI APPENDIX. J3H
marlyrum ctioro aptari possunt, qui et ministranles i\ Iociis factus est. Et de islo periculoso loco et alto
.Mintio sancto altari; et dalmaticas pnrtant, iiuas periculosa ratio redditur, nisi eo corde stemus bic,
solebat mitilaris usus portare. Ipsi diaconi praecesse- ut humilitaie sub pedibus vestris simus, et pro vobis
runl ad altare, quia in veteri testamenlo martyres oremus.
exstiterunt; et modo retro siant, quia post Nativita- li. Episcopus enim minister fuit qui dixit: Non
tem Domini nibilominus marlyrio digne coronanlur, veni mihistrari, sed niiiiislrare. Joannes nempe sub-
Aliqui exipsisslant ad dexleram, et aliqui ad sini- minisfer, qui dixit : Hic erat quem dixi, quia post
stram, quia niulti de coiitemplaiiva vita martyrio ine venit vir, qui ante nie factus est. Qui noti ascen-
coronati suut, et roulti de activa vila ad coronam dil ad superiorem gradum, quem soltis solet asceo»
martyrii procedunl, etc. dere qui Evangelium lecturiis est, ut ostendat se
11. Candelae primo illuminantur exlra ecclesiam, subminisirum esse, quia noii est Joannes dignus
ct per acolythos portantur in ecclesiam. Primo cau- solvere corrigianj calciaineQiorum ejus, cujusverba
delae proceofunt,et postquam ventum fuerit ad aliare, iu eo legunlur.
posiponuntur. Utrumque demonslraiit et dociores Gantor vero ascendere potest indifferenter. Ascen-
ecclesiae,id est illuminalores, exstitisse ante nativi- dit superius, quia Christus praelatus est Joanni. Stat
talem Domini, et postea, Acolythi namque accenso- in eoJem, quia aestimalur Joannes. Slat inferius,
res luminumdicuiitur. Portantur manibus, quia quos quia veuit al>eo baplizuri. Non ascendit superius qui
scieniia replent bonis exemplis erigere nullalenus Responsoriura cautai, quam qui leclionera legit, sed
cessare debent. Eaedem Cancfelaeusque ad liyrie, elei- stat in eodem loco; et si ascendit superius, seciin-
ion acolylhorum manibus lerienlur, et luuc ponuniur R dum superius dictos modos inlelligiiur. Responso-
in pavimentum, et siant fixo gradu. Sic oportel do- **fium ideo dicitur, eo quod uno' canlaufe caeleri re-
ctores ut rodem populum nullatenus de iiianibus re- spoiidearit. Cmravit unus Chrislus, id est vocavil
linquant, antequam populus subjectus sciat d.cere : Pelrum et caeteros apostolos ; iili responderurit,
Doinine, miserere mei peccaloris. Quod qsl opere quia Christum imitati sunt. Et ideo Responsoriura
dicere, prout doctus sum a didascalo : Miserum me convocationi apostolorum convenit. Ipse idem solus
recognoseo, et ideo mhericordiam Dei implorare Vcrsuin cantat, quia Christus seorsum pernoclans
oportet. Stantque turic per se in ecclesia, et illuini- solus orabat, sicut in Evangelio : lpse autem eral
riant ecclesiam, quoniam f':isest ut qui jam docius pernoctans in Oratione.
est a doclore doceat ecclesiam pro vice doctoris. 553 Diaconus cum ascendit ad legendura, petit
Quae similiter, ul diximus de diacouibus, plura a Benedtciioiiera ab episcopo, etaccipit Eyangelium ab
dextris staiit, el pauca a sinisiris; de quo idipsum altari; et praecedunt anteeutn duo candelabra, et duo
significare velle intelligimus, quod superius diximus thuribula, sive IIIIUUI. Ulud iiuid significet,dictum esl,
de (liaconibns. Post primam namque Oratinnem po- Diaconus veio stat versns ad Meridiem, ad quam par-
iiuntur candelae anle altafe, non jam altrinsecus, ut tem viri solent confluere. Pelit prius Beriedictionera
antea, sed mistim per ordinem unaquaeque post al- ab episcopo; Cpiscopus dat ilii : Donxiixussit in corde
teram usque ad novissimara, quia sunt quidam qui tuo, et in tabiis tuis. Incensum quod ponitnr iii thuri-
omnia relinquuiit et sese ad vitam contemplativam buluili orationem designat saiictorum. Unde dicit Pro-
constringunt, pterique activam viiam ducunt e"tha- pheia : Dirigatur Oralio mea sicut incensuin in con-
beht coram terrenarum rerum; tamen§52 quan- Speciu tuo. Diacouus dicit Domitxusvbbiscum,Et po-
lum possunt eleemosynas faciemlo, vigiuas exer-1Q pulus se verlit ad Orieutem, orat Deum ut possit
cendo, satagunt properare ad ecclesiam. Quos utros- digne inlelligere quoc audiiurus est; el signum san-
que nostra ficclesia mistira lenei. Quamvis et ideo Ctaecrucis singuli faciiint in Irontibus suis, ul per
possit intelligi candelas per ordinem ante altare signuin sanctoe crucis sint loricati, quatenus nulla
poni, ut expedite possinl ministri ad ambonem cur- phantasia diabolicaefraudis aditum inveniat introeuii
rere, el circa allaria minislrare. Evangelinm qnod di in corda eorum, et auferre possil seraen Evangelii
poriatur propitis episcopo ostendit quod ipsuin est de manibus eOrum. Post hsec baculi deponuntur e
nobis via eundi ad regnum Dei. manibus. Judaei namque arundinem in dextera Jesu
12. De setsione epkcopi. Quod requiem animaruni dabant, et spiiieam coronam capiti ejus imposueiunt,
significet post actam Orationera; et quid signiflcet et salutabant euin, atque genua ponentes adorabant
quod presbyleri cum eo sedent; el de eo quod ver- eUmilluderites. Nos vero fugientes conseiuum eorura
sus sitad populum; ostendit daiam esse ilii potesta- deponamus baculura, queiu itii erexerunt ob super-
tem eorum acta scrutari. Episcopus quidem post biam. Neque coronam, nequealiiid operimenfum su-
primam Ofatiouem, quaTn precationeni nouiinanius, per caput eadera hora tenentes. Si intraverit quis
sedet versus ad populum, et presbyteri cum eo. In subito eadem hora in ecclesiarn, non salutamus eum,
ipsa vero precatione optationein bonam ecclesise-in- neque genua poninms ad Orationem, donec lectum
aelligimus, quasi dicat populo : Optavi bomim eccle- sit evaugelium. Aliter baculum possumus iutelligere,
sise, et ideo sedeo. Et vos quidem si delectat lequiem eie.
possidere animarum, quaerile primum regirum Dei, 15. Diaconus pronuntians verba Evangelii, ad Me-
el justitiam ejus,etad setetna mcessaria adjicieulur j>tidiem stat versus, quoniam illis loquitur, de quibus
vobis, et post invenielis requiem. Stare namque est Pauius dicebat: Sapientiam loquimur inrer perfectos.
adhuc in certamine posito et oiare ; post victoriam Quando enim sol att Meridiein vergit, fervcntiorsolet
vero sedere ac judicare. Sedent el prcsbyteri curti existere, et altior. Signiticai naraque eeclesiam fer-
eo, quorum ministerium est idipsum enuntiare. De ventem animo in amore Dei elevatam esse in inagno
quibus Pautus : Presbyteri duplici hoiiiiiehabeaiilur, culminc virtulum. Sane quando solerous sedere ad
inaxime qui laborant in verbo Dei. Po.u primain teclionem magistroTiim, facies magistri nostri am-
orationem slai versus ad populum, ut demonstret plius esi intenta in eum qui perfectius potest discere,
populo postquain Deo se iiiaiiifeslavil et sua acia, quam in eos qui minus perfecte discuni. Non eo quod
oravit pro se suisque, et populo bona precatus est, illi soli optet suaro doclrinam, sed quia illos qui taf-
et laudem Deo ietulit, habere ministeriuin opera po- diorem sensum habent vult iterum doceri ab illo qui
pulorum suoruffl exaiuitiare, quis inier eos dignus citius veram rationein invetiire potest in doctrhia
habealur, vel quis imlignus. magistfi. NOIIdiciuius ila ut hi qui post tergum sunt
13. Nam ideo altior locus positus est episcopis, ut exforres sint a sancto livangclio, sed ut per docliores
ipsi superinteiidani, et tanquaui cusiodiant popu- niinus ertidiii erudianiur, etc.
luni. Nain el •Grascequod dicitur episcopus, hoc La- 1<3.Post lectum Evmigelium caodelae exstinguun-
tine superiiiteuior interpreiaiur, quia supervidet, lur. Per candelas siguantur doctores Ecclesiae. E|
quia superintendit. Quomodo eiiim vinitori altior sit quid vutt istud,quod pust Evangelium exslinguunlur,
locus ad custodiendam vineam, sic episcopis altior nisi quod nemo doctortun transcendere potest verba
1575 APPENDIX AD S. €REGORIt MAGNl OPERA. loK
gancti Evangelii ? Aperte etiam monstratur clauso A altari et circa aitare ministrare. Ideoque ipsi soli
mncto Evangelio exslinctam esse doctrinam do- accedunt ad allare, quorum ministerium est circa
ctorum. altare.
17. De credo in Deum. Postquam Chrisliis lociitus 20. Eo namque tompore quo Missa celebratur dia-
est populo suo, fas est tit dulcius et intenlius profitea- coni stanl retro episcopo, et siibdiacoui anie faciem
tur crcdulilalem suam. Sicque convenii populo post ejus. Noiuni est enim dixisse Chr.slum discipulis
Evangelium, quia Chrisli verba audivit, inteniioiiem suis : Omnes vos scandalum palieniini in me in isla
credulitatis suse prseclaro ore proferre. Chrisiiaua nocic. Qui, sicuti Chrislus praedixit eadem nocte, re-
religio ul salva maneat, corde creditur ad justitiam; licio eo. fugeruni. Alque hoc modo eadem hora se-
oris aulem confessio fit ad saluiem. cundi minislri aliaris recedunt a facie episcopi, ut
18. Post lectum Evangelium venit subdiaconus fe- signifioetur ad lempus aposiolos absentes fuisse.et
rens in brachio sinistro calicem, 554 m l» 0 reci- tamen retro exspectantes, quoniam post passionem
piantur amulse populorum, et super calicem corpo- illum secuti sunt. Q»id est retro stare ? procul dubio
rale. Qnod accipiens diaconns, ponit super altare. sequi anterinrein. Siibdiacoui vero post Angelicum
Similiter calicem post receplas amulas. Dominus Je- Hymnum stant inclinati usqucdum diciiur : Nobis
sus ipse diaconus et snbdiaconus, elc. quoque peccaloribus. Tunc primo se erigunt. et stant
19. De oblalioxie.Chrislus Dominussacerdos est in in loco ubi ante steterunt, quoniam dlscipuli et mu-
fcternum secundum ordinem Melchisedech, qui rex licres sequenles erant Dominum, usque ad loetiui
Salem, id est pacis rex, obtulit panem et vinum, in crucifixionis, non solum sequentes, sed etiam plan-
praefiguratione vera sacerdoiii Christi, qui obtulit do- B gentes. Converstis autem Jesus dixit : Filiae Jerusa-
mino Palri verum panem.idestcorpus immaculatum, * lem, nolite fleresuper me, sed super vos et super
et vinum, id est sanguinem suum. In cujus typo ho- filios vestros. Mulieres flebant quasi pro peccaiore ;
die nostra Ecelesia panem el vinum offert, in consi- sed ipse Dominus ostendit, non super illum debere
deralione corporis et sanguinis Doroini; et qtti dedi flere, sed super ipsas flere. Et quid vis dicere, quale
gnantur oblaliones offerre, dedignantur, quamvis non iniiiisterium habeaiu subdiaconi, quando stant incli-
viva voce, confiieri se Chrisii passione esse redem- nati, si pro suis peccatis non orant et plorant? Pcr
; et eamdem passionem memoriae suae mandare. tropologiam subdiaconi inclinaii sunt, quia declina-
la tamen si non sil aliqua causa , quae forte ad verunt. Stant erecti per confessionem, et sursum as-
fiios
tempus impediat. Cum " fanonibus offeruni, quoniam piciiml in faciem ponlificis, poslquam dicil Nobis
legimus in passione Domini sudarium usurpalum esse. quoque peccatoribus. Et quomodo poterant discipuli
Aliier quippe fanones de lino efiiciuntUr; et linum et mulieres claudere oculos suoSj ut non viderent
multis modis sanclie Scriplurse pro exhortatione pas- Doroinum pendentem in cruce, queni tantum ama-
sionis ponitur. Atque ideo fanonibus puris oblaliones bant? Subdiac»ni in ipso aspeclu perseverant, tisque-
tenenl, ut se oslendanl religione sancta el catholica dum fanone calix circumdatur. Tunc demum rece-
b
accepisse pro fratribus animam ponere, et non solum dunt ut praeparenl calices, in quo corpus Domini
animas, sed et puras, ut non sint aliqua haeresi pol- honorifice servelur. Audiet quandiu supr.i die slele-
luise, sed et charilate mundaioe. Unde dicit Aposto- rint ad crucem. Lucas inquit : Hic accessit ad Pila-
lus : Et si tradidero corpus meum ut ardeam, chari- tum, et peliit corpus Jesu, et deposilum involvit in
latem aulem non habuero, nihil mibi prodest. Novis- sindone. Subsecutae auiem mulieres , quse cum ipso
sime omnium sacerdoles offerunt et diaconi, sed G | venerant de Galibea , viderunt monumentum , et
solum panem. Solus autem archidiaconus solel iin- quemadmodum posilum erat cor.pusejus ; el rever-
plere oblationes priorum, infundens aquam in cali- lenles paraverunt aromaia el unguenta ; et Sabbalo
cem et amularo pontificis, ut oslendatur Christi cor- quidem siluerunt. Mulieres quidem parant aromata el
pus unum esse, et quod isie fecit, pro omnibus fecit. unguenia, unde condiatur corpus Domini, ne in pul-
Sicut Peirus in Evangelio, Dominodiscipulos interro- verem redigatur. Subdiaconi quidem postquam vident
gante: Vos quem me esse dicitis? pro universitate di- calicem circumdatum linieo, vadunt ut praeparent
scipulorum solus respondit: Tu es Chrislus Filius Dei calicem sive sindones mundas , in quibus recipiant
vivi. Hoc quod omnes responderunt animo, viva voce corpus Domini, ne in lerra cadat, et in pulverem
solus Pelrus prolulit. Quod presbyteri in novissimo vertatur. Mulieres Sabbato siluerunl, scilicet, sub-
loco oOeruut, non vacat a mysterio. Quando Joannes diaconi exspecianl, usquedum Oratio Dominica coin-
in Apocalypsi sua vidit similem Filio hominis in me- pleatur, et id quod pendet ad hatic Orationem. Con-
dio septem candelabrorum, et in eo vidit statum om- venieuler quippe Sabbatum coaplatur Orationi Doini-
nis Ecclesiae praesentis qualis esset; et cura hoc nicae, in qua sunt sepliin petitiones. Etenim per
descripsisset : Pedes, inquit, ejus similes aurichalco, sepliinaiii Sabbati sepiiloi niis spiritus inleiligitur. De,
sicul in camino ardenti. Pedes ignitos novissimi lem- Oratione Dominica, 556 1U1!Sabbaio aptatur, silen-
poris Ecclesiam dicit, quaeemincntiusest examinandai liuin Sabbati icquieiii nientis designat, quoe datur per
et probanda pressuris. Presbyleri minisierium estt septem dona Spiritus sancii; et haec dona minislri
fonem esse in Ecclesia, ut pro se possit orare et pro* nos petimus in Oratioue Dominica : Unde ecclesise
populo. Et isti, ideo quia fortiores sunt in Ecclesia,, D eadem hora quiescunt. Plaue diaconi inclinali per-
novissime offerunt, ut significent Ecclesiam, quoniainI manenl usque dum compleatur Oralio Dominica ; et
in novissimo tempore erit anlichristus, videlicet niultoi stibdiaconi crigunl se ciim atnliiinl Nobis quoque pec-
plures injurias susiinere quam praesentem. Sed el si\ caloribus. Pcr quos designanlur illi quibtis Cbrislus
delectel audire cur viri ante fcminas offeraiit, dicalur dixit : Vos aiilein sedete in civitate, donec induaiiiiiii
quia <l primitiva Ecclesia in pressura, quanilo non- virtute ex alto, scilicet apostoli. Sed istnrinii decli-
dum pleniler christiani eranl, plures injurias susti- nalio perseveiaus eorum perseveranliaiii in Oraiiouc
nueruut, 555 quam modo sustineat praesens Eccle- desigual, ul accipereul promissum Doinini. Quibus
sia. Fcminae iu medio offerunl, quia sicut liquidot titique pra>ccpil specialiter exspectare promissum
paiet, silentium esl inagnum in Ecclesia. Deo eniml Spiritus sancti in Jerusalem usque ati Pentecosten.
gratias, christianilas, maxime in isiis temporibus,, Ilii slanl incliiiaii usquedum coinpleanlur sepiein pe-
viget prsecipue, quoniam subtimis potestas christianai lilioues Orationis Doroinicae,et de quibus superius
est. Preshyierorum miuisterium est et diaconorum ini legilur quod miuislrantes ei eranl usque ad sepul-
« Fanonis varia significatio. Aliquando pro stnlario,, vocatur. Denique aliquando pro paimo oblongo ad
quod niinistri sacri gerebant, alii vocabant mappulas,, offerendas recipiendasve oblationes, ul hoc loco.
qtiibus manipulus successii. Aliquando pro velo,, >•Imo patenas, quas deferunt subdiaconi ad con-
quod super ponlilicis capul ferebatur instar umbellae, , fractionein Hosliarum.
supra pag. 270, et pag. 281, ubi mappa tuper caputt
 1377 AD LIBELLOS ORDINtS ROMANl APPENDIX. 1378
cruro ; et postca praeparantes aromata. Illi qui horuin A
. de altari, queinadmodum in tertia die anima quae
typum tenent recedunlde aliari ad iiiinisieiium prae- descendil ail iufenia ut liberarel justos, ul eoiporis
paraudtim, quando audiunt Per omnia swculasaculo- vivificaret membra', rediil ad corpus, et non est am-
rum. Amen. plius iiiveiiium doininicura corpus in sepulcro. Ei
21. De Te igitur, cur secretocanieiHr".Consueludo ideo quia lolus homo surrexit, simul fas est ut illico
namque patrum nostrorum habebal ut qui Orationem cuin oblalione calix Domini auferatur de aliari.
facerenl laudem Deo referreut. Igilur quod excelsa 23. De noniinibus quatuor Orationum episcoporuxn
Voce dicimus anle Te igilur, ad laudem peninet sive populi. Prima Oraiio dicitur aliquando Oratio,
Creatoris nostri, utmanifesieomiiibus demonstretur, aliquando Collecta. Manifestuin est quod ideo Oratio
qui hanc valent dislinguere; ubi et nos Deo graiias dicitur, quia prccanlur boua populo; collecta vero,
referendas esse refertur, et angelicam creaturam pro- quia populus inclioatur in unum. Libeat" fraierniia-
nuntiat unamquamque in ininisterio apto laudare lem luam, fraler charissime, uti auclorltaie sancli
Crealorem suum. Poslca namque sequilur Teigitur, Augustini in hoc opusculo. lstud oflicium namque
Oratio, videlicet, specialis sacerdotuui, in qua orat, in qtiatuor species dividit, id esi in precationes, in
et specialiter pro aliquibus, ut f.icit pro aposiolico. Orationes, in postulationes, in gratiarum aciiones;
El poslea ubi dicit Faxnulorumfamularumquetuarum. ita coiniiiemoraiis. Quidquid agilur in officio Missae,
Et illico poslquaro pro propriis Oralionem fudil, ge- anlequam oblatseponantur in altari.prccaiio noraina-
neraliier se convertit pro omnibus orarc , aujungens lur. Et hancdifferemiatn facitinterprecationem, el de-
Et omnium circuxn aslanlium, et csclera his similia. precationein.etiiiiprecationem, quod precatiositquan-
In eo, videlicet, quo isla Oratio specialiter ad sacer- dobouaoptatpopulo; deprecatio,quandoorat,u( de-
dotem pertinei, solus sacerdos in eadem inirai, se- JB ritet malum, et desinat a peccatis; imprecalio, quando
creto eam decanlat. Sequilur magistri sui praecepta, mala optat, id est maledicit. Pihiia vero Oratio
qui dicit : Tu autem cum oraveris, intra in cubicu- quam dicit episcopus precatio nouiiiialur, id est op-
lum, el csetera. lste namque mos apud nostram tatio bona populo. Diximus namque quod luiroilus
Ecclesiam usque hodie manet, ul si quis Ora- forel ad ofHciura prophetarum, quoniam per ora
lionem facit, specialiter faciat. Ilanc iia exaltai voce, proplietarum Christus inlroivit in mfeaduin; el i.on
ui se ipsum admoiieat quid in secreto cordis sui pos- solura intravit, sed et carnera assurapsit, et hoino
tulare debeat. Neque ab re est quare mos iste apud faclus esi, 558 duceus originem secunduin carneut
christianos teneatur : procul dubio quia Christus so- de sauclis patriarchis; quorurn unus valde opiat et
lus orabal. Unde Mattbaeus: Et dimissa turba ascen- commeiidal exspectationera ejus populo dicens : Non
dit in monlem, solus orare. auferelur sceptrum de Juda, etc.
22. De crucibusin Te igilur. Cruces in hac Ora- 24. De Secreta.Secrtlsi dicilur, eo quod secretam
lione senario numero perficiuniur, ut sicul Dei opera Orationem dal episcopus super oblalionem, ut velit
perfecta si.inl, iia el ejusdem Dei el domini nostri respicereeain Deus super oblationem propositam, ei de-
Jesu Christi corpus perfeclum inlelligaiur. Senarius putare futuroe consecraiioni. Notum est enim
eiiimnumerus partibus suis computalus perfectus est; ideo secrelam Oraiionem lacere super oblalain, ut
hoc significat quod novissima crux cum oblatioue ce- possit ex ea fieri corpus Domini.
lebratur, quod pro tola Eccle>iavenerat is pati, cujus 25. Fractio oblataruin illani fraciionem significat
corpus passioni succubuit usque ad laciuin crucis. quaui Dominus duobus discipulis fecit in Einmaus.
Quinque eliaro ordiiiescrucium.quaefiunianie sex- (Q Qua de re solent aliqui episcoporum, quaodo invicem
tum, quaudo cum ohlata langiliir calix, signiflcaut coinmunicant, tres portiones facere de uua oblata, in
quinque aelates inundi anle nalivitatera Domini; se.v- lypo horuin triuro, id est Christi et Cleophse, et, ut
lus vero lempus iflud quod rcstat a nativitate Domini dicunl, Lucae.Sicut euim inultae Ecclesise sunt per
usque in linem niundi. Significat enim semel lactus universum orbem terrarum, proptef diversa loca, et
calix oblata semel Dominum ascendisse crucem, tamen uua sancta est catholica, propter uiiani lidem,
557 ut liiiem haberel cruciatus qui fiebat per quin- sic et mullae oblatae, propter vota offerentium, unus
que aeiales mundi. Per oblatam quae exaltatur in panis esi, propler unitatem Corporis Chrisli. Si eniin
manu signantur prophetse, qui iu manibus exaltabanl requiris quare nou iulegra oblala ponatur in calicem,
vcriim pauem Christum , quando ejus incariiatiouem cuiii con-tat iniegruiii corpus Domini resurrexisse :
aperta voce prophetbant. Lndelsaias : Ecce, inquit, Partiui resurrecluruin, parlini jam vivil, utultranou
virgo concipiei, et pariet filium. Cum ipsam crucem nioriatur ; partim mortale esl, el lamen in cueio.
viflet diaconus facere el incipere calicem exaliare, Unde dicit Apostolus: Noslra auteui couversalio in
vadit et lenet calicem siroul cum episcopo exaltatum coslis est.
usque dum dicit Per omnia swcuta swculorum; et 2b'. De pace annuntiaia anlequam commisceatur
poslea ponit cahcem in altare, etinvolvit eum in .-u- corpus el sanguis Domini. Duobus enim modis polest
dario. Nempe Joseph, acceplo corpore Jesu, involvit accipi pax dicta ab episcopo sive presbytero, ante-
in sindone niunda, ei posuit illud in monuinenio suo. qu.iin corpus Doiuini iniaalur in sanguinein : scili-
Hunc diacoiiuin prsesentem propter conveuieus mi- cet, et illa pax per islam inteiligi potesl, qusejusiis
nisterium poiiimus iu lypo Josepli, sive geueialiier eodem lempore data est, quaudo aiiima Christi des-
D
in typo eiiriim qui casto corde mysteria Christi susci- cendil ad iulernuin, et eruit iude omnes lideles, elc.
piunt. Diaconussiquidem qui teiiel calicem exaltatum Vel certe ea pax per istam inielligi potest quae data
cum pontificeponit illum iu aliare, quia Josepli, de- est Chrisli corpori, quando aniroa ad illud rediit,
postiii de cruce corpus doininicuin, et posuit in mo- ut sicut neque aniroa unquam turbata esl pro sua
numentum. Diacouus, sicut diximus, involvil cum morte, iu nec corpns ultra tuibetur de sua niuta-
sudario calicem, queiiiadiiioduiiiJosepb involvit sin- lioue; sed ea pace fruantur utraque, ut sempergau-
done munda. iu ipso allari, id est iu sepulcro, corpo- deaul de selerna immorlalilale. Non eniui ab re est
rale jacet: per quoilintelligilur ipsiiin linteum majus si per laciuiu quo languntur labia calicis codera leni-
quo loiuni corpus tegebatur in sepulcro; el per iliud pore Sci ipluiam illam accipiamus : Et insufflavit in
quod aliquam parlem calicis legit, sudariuin iuiclli- laciera cjus spiraculum viise; ut in eo roembro res-
gitr.us, quod aliquam parlem capjtis Doinini tegebat, latiiatio viioe iutelligatur, cui primo ut viverel, legi
et aliquam non tegebat, sicut mos Judaiis est facere. tur data. Sane et illud rationi congruit, ut quatuor
Et reiuanel in aliari, id est in sepulcio, hoc opus, sensus stiiit in capite, per qualuor partes mundi labia
usquedum tria capitula compleaulur, id est prologus calicis langantur, etc. Gemiles quidam, qui nondum
de Oratione sequenti, Patcr noster, et Libera nos Do- erant Dei, quserebanl per Philippum, qui erat os
mine. Eleniin tres dies in sepulcro Dominus quievit. lampadis, videre Jesuro. In quo siguificatum estgen-
Poslea namque comroistum corpus domiuicum vino, tiies fuluros corpus Domini per lidem; ita et iste
simulque pace annuniiata aufertur dorainicura corpus pauis, quando primum ponilur in altari, dalur intel-
1379 r APPENDIX AD S. GREGORII MAGNl OPERA. 1380
ligi fulururo de eo fien corpus Domini. Atidiamits A qui assumpttts esl a vobis m coalum, et reliqua.
quid de jam commemomis geniilibus respondeat Quid cst nauiqiie Ile, Missaest, fratcr mi? nisi, Ite
Doininus. Nisi granum frumenli cadens in terra cum pace ad domos vestras. Ltgaia est pro vohis
mortuum fuerii, ipstim solum manel. In quo profe- Oratio ad Diiroinum, et per angelns, qui nuniii di-
cto ostenditur, nisi ipse moriatur, genliliiaiein non ciintiir, allata est in conspectu divinae
fieri corpus siitim, Sic sane ut panis purus corpus Popuius respondet Deo gralias. Hanc responsionem Majesfatis.
suum anlea ficri non polcrat, nisi ad mettioriam re- Aiigustiniis vocat gratiirum acliones. Hoc agltsnn-
ducalur saceriloiis sacramenium passionis Dotnini, cta Ecclesia more apostolico, qui crant adoraiiles
et crucis signaeuium pro eo celebreiur. Jesum, ei sunt Jerusalem cum gaudio nia-
27. Item de Secretii. Cbrislus solituilinem quaesi- gno. Audi regressi
qualiter apostoli Deo gratias referant : Et
vit in Oratione; 559 quanto magis nos oporiet eiant semper in lemplo laudantes el bemdicentes
quaerere, qiii undique circumdamur tumuitibus vi- Deum, qui vivit et reguat in ssecula stcculoruin.
et
tiornm, consuetudine saeculari? Utile namque csl Amen.
oiniiem Orationem specialem sacerdotiim secretam
esse, ut non cogiteimis quomodo placent vox et com- Qualiter quwdam Orationes el cruces in Te igilur
posilio oris populo lerreuo , sed taniummodo cogiie- agendw sunl
mus qualiler tnens soli Deo concnrdet quein orat.
Ab illo loco ubi Secrclam dicil episcopus, usque ad Te igitur, clementissimePater, per Jesum Chrislnxn
Agnus Dei. toium illud.vocut Aiigusliiius Oraliones. Filium luum dominum noslrum supplices rogamtis m
28. De Prwfatioxie. Prsefatio namqiiediHlur, quasi _ pelimus, uli accepta habeas el benedicas.Ilic signat
prselocutio. Hoecnainque Oratio quse Praefatiodici- " oblalionem et calicem tribtis vicibus; non lauien sub
lur, prseloculio est totius secuturoe Orationis qu;e una cruce, sed separatini singulis singulas faciens
iliclioalur ante Te igitur, pervenilqueusque ad/lgmis ciuces. IIwc -j-dona, liwc f munera, hwc -j- sancta
Dei. Hanc igilur consuetudinem haeeOralio lenet, sacrifxcia illibala. In primis quw libi offerimus pro
quatn habuit Oratio Patrum nostrorum qui solebant Ecclesia txia saxtclaciitholka, quam pacijicare, ctislo-
laniies Deo referre in Oralione. Ita namque Daniel dire, adutmre, et regere digneris l-olo<rbe terrarum,
oravit: Doinine Deus noster, qtii eduxisti populum una cum fumitlo luo papa noslro ilt. Memcnlci, Do-
luum de lerra /Egypti, elc. inine, ftimulorum famuliirumquetuaruni. 560 "'c
29. De Betudictione post communionem.Postcom- nomiiia vivoruin nominenlur si volueris, sed nOn
muuionein hanc Oratiunem Augustinus posliilaiioneui Doiuiiiica die, nisi certis diebus. El omnium ciicum
vocal. Posicoiiiiiiunionem nainque dicit., quia post- astaiuium, quorum libi fides cognila est el nota devo-
quam populus communicat, haec sequilur; supi.-r tio, qui tibt oflerunt hoc sacrificium laudis pro se sttis-
populum vero, quia tunc bened cHur populus, ut no- que omxiibus,pro redeniplioxxe animarum suarutxi, pro
siro sanctoconvcniant Evangclio. Post Oraiionem et spe salutis atque.incolumxtatissuw, tibiquereddunt vola
communicationfera Benedictto sequitur, quoniam StiawiertioDeo, vivo et vero. Gotnmunicantesel diem
poslquam Ghiisius iu cruce oravil, el cnram disci- ventrantes Cosmwel Damiani. Si fuerii imtale
pulis inandiicavil, ct reliquias eis dedil, et elevalis sanciornm, hic dicat: Sed et diem natatilii beaiiitl.,
manrbus suis bencdixit eos : Et lacium est cum be- vel beaiorum ill., celebruntet, el omniumsanctorum ,
nedicerel «os, lecessit ab illis, et ferebatur in cce- qttorummeritk prccibusqueconeedas^ul inomnibuspro-
lum. Nosira quippe Benedictio postulatio est apud 0 leclionistuw muniamur auxitio per CliristumDominum
Dinitn, ut benedicere dtgnetur. Episcopus namque, nostrum. Hic inclltial sc usque ad aitare, dicens: Hanc
data Benedictioiie, revertitur ad proprla. Postenau- igitur oblationem servitulit nostrw... et in eleciorum
lViiiiliatdiaconus Ite, Mtssa esl. In angelorum lypo tuorum jubeas grege numerari per Christum Dominmn
ioquilur populo, aui dixerunt apostolis : Hic Jesus neslx-um.Catera habes superiusv,pag. 61.

II.
JOANNIS »IA€ONl LIBER DE ECCLESIA LATERANENSI

Incipit prologus in libro de Sanclis Sanctorum. prsecepto, mandaio qiioque et voluntate venerabilis
pri-ris Joannis et Irairum ejusdem Ecclesioe,ad Iio-
Beatissimodominoet Palri revereiitissimo Alexan- norem Domini el Sulvatoris Jesu Christi renovare
dro divina graiia catholicse Ecclesiaeatque sedis apo- curavi pusteritali com>ervandam, ipsorumque devo-
stolicae summo pontilici, Joannes qualiscunque dia- tioni profutoram. Saue quia non solum de tiiemlosis,
conus basili<;aeSalvatoris palriarcliii Lateraneusis D sed eltaiii dc otiosis ante tfibunal Dei vivcntis, iu
canonicus, libruio de Sanciis Sanctorum ex arcbivo cujus manus horreiidmn esl incidere, 561 reddi-
renovatnm. Cum juxla sapienlis viri praeconiuui, turi sunius procul dubio fationeni; scire cupio ve-
gloria regutn sit celare verburo, et gloria Dei inve- strae paternilafis beiievolentiam Deo el lioiniiiibus
stigare sermonem , lanto utriusque professoribus ineritorum plenitudiue et sinceritate reverendnm,
piobabile est ad nlriusque beneplaciluin et honorem atque universos qui hujus libelli mcmoria gandent,
sollicitum ac devotum pr.«siare obsequium, quanlo me nullaleiius supersiitionis causa aliquas noviiates
<le utriusqUe gratiac pleniludiiie siiteratur rcmunera- praisuinptionis inserere, sed simpliciier antiquam
tione diguUni, atqtic iiidubilaiiler creditur affufu- seriem scribendo conservans, si qua alia superaddo,
'
rum, etc. Hoc iiaque consideralionis respectu con- illa snnt procul dubio quse vel ipse jambasilica per quiitque
siderans, Mbellumde Sanctis Saiicloruiii memoriam lustrorum spalia, in hac sacrosancta in ca-
conlinehtem, ipd in archivo hujus sacrosanctae basi- nonicali proposilo vivens, oculis propriis v.di, vel ab
licae a praedecessoiibus nostris utque ad nnstra tem- antecessoribus nostris veridica relatione cognovi, e.a
pora «onservatur, aiitiquilatis vetuslaie jam quasi santbiscilicet quae suut de irauslaiione sanciorum Chry-
aboliiuih, quo«iam beatitudini vestrae bene placitum et Dariae, seu de inventioiie sanctarum tfuiinae
est et gratum, •erogatum quia pi rnecessarium, ne ei Secundse, afque sancloruin Cypriuni et Justinoe,
tam celebris sacioriiin memoria, quse aii .itnecesso- vel eliam quoe de histoiiis et auctoritatibus sancto-
ribos nostris nobis diligenier conservatf .-' e.t tra- rum ad repellendam aiiibigiiiiatis opiuionem quo-
dita, per nosiram negligentiam posleris'. .,"is obli- ruindam de absconsione tabernaculi et arcae, et iiis
vione deficeret, sanclitatis vestrae autioniate et quaa coutinebantur in ea, vel altaris inceiwi. Qua)
•1581 AD LiriElLOS ORDINIS ROMANl APPENDIX. 158.=»
nimiriim ut liqnido clarescant, et historiographorum /A porum a catholicis legi commemorat, prsefatus iin->
iinuiina el libros, et tempora, seu doctorum nomina, pcrator Cotistantinus secunda die processionis suffi
vel volumina inanifesiiiis in sequenlibus declarare promulgavit legem, quse his verbis concludilur : Sit
curavi, elc. oiiinibus noluin, nos ita Chrisii cultores effeclos, ut
INNOMlNE SAKCT*; ETINDIVIDU^: TRINITATIS. intra palalium nostrum templumhujus nominis con-
de sanctuario sanctac siruamus, etc. Quam Ecclesiam postea aedilicalainet
Incipit scriptum supremse con^ummatam beatus Silvester pnblice (quoil non
Dei Romanae,id est Lateranensis, Ecclesioe,compo- fiebat antea) solemniter consecravit quinto Iilns No-
siium de archivis et anliquis porilificnmRomanorum vembris. Etest illa usque hotlieceleberrima festiv.tns
gesiis, quae videlioet ecclesia patriarchalis et impe- in Urbe, in qua prima ecclesia publice consecrata
rinlis privilegio ac praerogalivasanrloe sedis aposto- est, et imago Salvatoris infixa p&rietibus, primuui
licae,dono gratise Dei Salvatoris Jesu Christi super visibilis omni populo Honiano apparuit. lnscribitiif
omiies Ecclesias lotius orbis lerrarum ohtinel dOmi- enim Dedkatio basitkw Saltiatoris. Inde est quod
liaiioneui atque principntum, quac etiam divino iiutu quaecunque ecclesia per Urbem atque per orbem
apostolici culminiset Romani imperii nonien possidet Salvaloris vocabulo specialiier iiititutaiur, inpraefata
glnrinsiim. die ipsius celebritalis memoriam recolit et venefatur;
Et quoniani tolus orbis terrarnm huic matri Ec- cujus dedicatiouis solemnilaiem octO diebus cele-
clesiaedebitaesubjectionisexhibere debet obsequium, brandam apostolica sancivit auctoritas, qiioiiiain de-
multi ex diversis regionibus liic conveniunt ora- eimo die a sotemnitate dedicationis istius dedicatae
tores, quibus nescientibus quantum et quam pre- n sunl postea basilicaesanctortmi Pelri et Pauli,
liosissimum in liac praedicia Eeclesia sancluarium 1B lude est quod Romanus pontifex ipsius Salvaloris
Dei sil reconduuni, per isianiin insinuationemlittera- Jesu Christi, qni suavis etcopiosus est in miserkof-
riim volumus esse noiaiuin, salleni quando hic con- dia omnibus ad se redeuntibus, in dedicatione istius
veniunl ad exorandum Deiini Dei Filium Jesum sacrosanctse basilicse, quae miseTicordiaesortita est
Christuni Doniinuninostrmn Salvatoreni sanciorum vocabulum, de omuipotentis Dei cerla misericordia
pro pace sanctoeEcclesiae, pro reinissione oninium pr.isumens salubriler ordinavit, ut omtiibus ad hujus
peccatorum, pro acquirenda gloria oeternaevisionis festiviialis Isetitiam convenientibus magna fleret fe-
liei, pni societate aeternorum civium et saneiarum missio peccatoruro, de quibus lamen di^ne Deo£c-
aiiimarum. clesiaeque confessi per poenitentiamfuisse hoscuntuf,
Igitur post beatam ac saluliferam Doroini noslri seu qui usque ad OClavamdiem, cum vefa et Deo
Jesu Christi passionem, el ab inferis gloriosam ipsius grata cordis conlritione cimfiterentur. Qtiaevidelicet
resunectionem, seu in coeluui adniirabiiem asceu- emissio apostoiica providentia sic tripertita distin-
sioneiii, percepta consolalione gloriosissimi advenlus guitur, ut Romanis et circum adjacentibusi M.an-
Spiritus sancti, in sorlem suaepiaxlicali nis apostoli norum, 563 Thuscis et Lombardis iiu. annoriim,
iter suum direxerunt, et dispositione ineffabiiis mi- sed et lus qui maria lraiisineaie noscuntor, «I H.
sericordiaeDei regni coelestissenalores eximii, Peirus annorum, maneat remtssio peccatorum. Similisea-
scilicet el Paulus, caput lotius orbis, hanc Romanara demque inslitutio remissionis facta probaiur in hae
videlicet civiiatem, ingressi suni, in quaad lionorera prima el sacrosancia basilica quinta feria in Ceena
DoiiiininostriJesu Chrisii caiholicaelidei fuudainen- Domini, quando a domno apostolico consecratur sa-
tum supef Petram, id est Clirislum, lideliter colloca- Q criim cbrisma, quando et haeretici coulumaces, el
runt; pio cujus aedificalionisincremenfo usque ad exlollentes se adversus hanc sanctam catholicain et
niorlem dccenarunt, pro cujus amore gloriosum san- apnslolicam Ecclesiam, publicae excommunicationis
guinem suum effuderuut ad deuique inorieiii crucis, malediClioneaposlolicaseiilenliatraduntur Salanaein
eXgladii lemporalem subeuutes, Regis superni cu- interilum carnis, ul tandero, roiserante Deo, resipis-
riam laureali pelierunt. lsti sunt viri sancti quorura ccniibus illis a diaboli laqueis, spiritus eoium salvus
doclrina fulget Ecclesia, 562 quain antiquus hosiis sit in die Domininostfi Jesu Christi.
per Neronem prinium, deiude pur suGcedentes.prin- I. De mysikis appellalionibu*istius sacrotantw
cipes per trecentos annos et eo ampiius impiiguavit basiiicw.
ei coneussii, sed nullateiius everlere valuit. Cum
eiiim placull ei qui fideles suos igne passiunis per- Ilaec, iuquam, Ecdesia a sanclis Patfibus, sicut iri
ntisit examinari, Conslantinus Augustus, Conslautii eorum scriptis invenitur, plurilms mysiicis est Voca*
el Helenre filius, ctiliiieuimperii subiii, et praeeeden- bulis insigniia. Haeceieniui piincipaliiervocatur ba-
liuiu tyranuidem priucipum iu servos Jesu Chrisii silic», quia ctnn Rcgi regniii SalVatori Jesu Christo
aiiquaudiu exercuil; sed immensa Dei pielas eleclo- sit deduata, ei qui in lerra suinmus rex est et sa-
itiiu suiirum clamanliutii ad se doloii el anguslise cefdos, comprobatiir esse commissa. VoCatureliam
compatieiis, calamitali cl misciioe laulae perseetilio- basilica auiea, Vel basilica Constaniiniaua, a Con-
nis linein inipoiicre non distulit. Quid piura? sicul staulino, ut dicitur, tota aurco musivo depicta. Dici-
eiiiin iu Vila sancti Sitvesui legitur, praefatusimpe- tur etiam templuin miscricordiae, qUia, ut usque
rator Consiainiiuiselephanliselepra a Deo percutiiur; hodie cernitur, cum multos aditus liabuenl, nulla die
cui ponliiices capitolii hoc dederunl consiiiuui, qua- D vel nocte claudebatur, nisi lapetibus, ut quasi alte-
teuus in ptscinaiiioccisoruui inf.iutium sanguine plc- rnm asjlum seihper paterot obnoxiis omnibus, qua-
naiii nudus descenderet, et a lepra sic mundatns pri- tcnus ampHus non pimireniur a tegibus saecularibus.
siinaiii sauitatem sic reciperet, etc. Legilur quoque apostolica EccleMa, apostolorum
Deinde privilegiuin Romanae Ecclesiae poiiufici duiitaxat doctrinis iiistfncia; sedes apostolica, quia
conltilit, IIi in loto orbe Romano sacerdotes huuc ita pfaeter apostolicmh iiullus alius sedere praesumil;
capui et principem habeaui, sicut omnes jtnlices re- sedes piiina, quia secunda esi Afiliochena, teriia
gem habere eoiuueveraiu; in quo privilegio iia inter Alexahtlrina; teJes Petfi, quia her vicaiiuni suum
coetera legitur : i Uliie judicavimus ttna cmiiomniliits ipseuiet sedet ibi. Vocaturet ab UJbe Roroana eccle-
satrapis nostiis , el universo scnalu, oplimalibus sia ; et a loco Lateranensis Ecclesia, Lateraiiensis
eiiam el cuucto populo Komanseglurise subjacenti, basilica, Lateranciise cpiscopiuin, Lateranense pa-
ul sicul beaius Petrus ifi terris vicarius Filii Dei vi- triareliiuin. Dicitur hotectJniversalis Ecclesia, quia
delur e=seconstiltitus, etiam et pontilices ipsius prin- ejus episcopus de universis habet judicandi potesta-
ci.pis aposlolorum vice princip.Uus poiestatem am- lem, de illo vero nuilus. El proptcr hoc appcllalur
plius quam lerrenae impenaiis nostrae serenitatisi caput Eiciesiaruin, maier Ecclesiaiuiu, et roagistra
uiausueiudo habere videtur, obtiiieatit, » etc. Ecclesiarum, quiaomnes abilla aecipiunt fomeiiium
Sicut euim in Gestis beati Silvestri legilur, quajs et niagisteijum. Oroiiibusprovidet, pro omuibus in-
beatus papa Gclasius iu coucilio sepluuginia episco- vigilat, pro cirjus ulique lide ut alitjuando non deli-
i583 APPENDIX AD S. GRtCORIl MAGNI OPERA. 1384
ciat, sed fraires suos confirmet, ipse Salvator exorat. A \ apostoli et evangelistae, qua supposita corporihus
lis alque aliis omnibus hsec aula Dei nobiliter in di- triuni juvenum, surrexerunt, morlui eiiim fueraut
vinis paginis decoratur et honoratur. propter venenum quod biberant.
IV- Ratio circa eos qui opponunt de absconsione
II. Quod omnia quw in templo post destruclionem re- 565 tabernaculi, et arcm, vel altaris incensi.
perla sunt, Helenw mater poxtavit ad fiiium.
Verum quam plurimi, sacrorum voluminum et his-
Hanc itaque sacrosanclam basilicam, omni mundo toriarura profunila mysteria minus prudenter invostt-
reverendam, beatissima Helena Constantini mater ganles, nec inlelligeutes uequequaeloquunlur, neque
post perceptum sacri baptismalis sacramentum, in- de quibus affirinaut, propier hoc qttoil in scaiutlo
coroparabilis sancluarii thesauro dilavil. Quod vide- libro Machabeorum de absconsione labernaculi et
licet de Hierosolymitanis panibus rogalu ipsius arcae, seu eliara altaris incensi reperitur, superflua
Augusti lilii transporlavit, quod ab antiquis autedestru-
lncar- opinione exisiimant ipsuin tabernaculum, et arcara
nationem Domini fuerat rcconditum, el post vel allare, hactenus occultata usque ad tempus futuri
ctionem, quse a Tilo el Vespasiano Romanis princi- judicii latere, et ignorare, etc.
pibusfacta legitur.inibi habebalur residuum. Toiidem V.
Deus ontnipolens viscera misericordiae suat Roinanac Quod tempore Tili el Vespasiani quw in lemplo
huic Ecclesise dignaia est aperire, cum jam dicla re- fuerant Rommtranstata fuerunt.
|ina sa.nciuarium, quod Dei nutu de civiiate sancla Qno autem tempore, vel a quibus vasa templi, et
Jerusalem sccuin attulerit ad fitium, in hujus sacro- ulensilia, seu universa donaria Ronue delala fueruut,
sauclae basilicae, 564 1"* sacerdotalis est el regia, JJ ] vel ubi leposita, prsefatus doctor Hieronymus, cui
transiulit habitaculum. Quod quia nondum proprio propriuui fuit semper nova quaerere, et absconsa di-
desigiialur ex nomine, licet indignus sim nonien ejus lucidare, iti expositiouc Joelis prophetoe, ie?lalur
depromere, tamen in honore suae Iaudis non diffe- quod Tiius et Vespasianus, Romani principes, post
rain cum reverentia nominare. ascensionera Dotuini, destrucla civitate Hierosolyma,
llem anno DominicaeIucarnalionis 1260 Alexander el templo, ob vicloriam et monumentum populi Ro-
papa quartus in die dedicationis hujus Ecclesiae sa- mani, omnia illa quse in templo praecipuaet speciosa
crosanctae corroboravit et confirmavil omnes quas- Jtidaci habueraut, secum asporlaverunl, imo ab ipsis
cunque indulgentias, a quibuscunque sumrois pon- Judaeis asporlari jusserunt, el oedilicatoRomaetemplo
liflcibus, quocunque lcmpore coucessas; sed et illas Pacis, ibi ea in delubruiu mirifice coudiderunt, quas
principaiiter, quas beatus Silvesler abunde statuit et Graeca et Romana narrat hisioria. Nec dubium iittde
donavit, inclinatus justis precibus humilis et chri- tautus virdocuil habendum, quod Graeca ct Roroana
slianissimi Constantiui, et de speciali roisericordia historia voluil esse confirmatum. lloc idem usque
et gratia prorogavit eas usque ad diein dedicalionis hodie liquido perpendilur in triumphali arcu, qui
apostoloruui Petri el Pauli. appellatur Septem Lucernaruin, qui conslructus fuisse
sunt in ba- probatur ad niemoriam prsedictorum principuni lo-
III. De urca et tanclit sanctorum, quw
tilica Satvaloris. tiusque populi Romani juxta ecclesiam sanctae Marise
Novae, in quo candelabra, quse luerunl in priori taber-
In hac itaque sacrosancia Lateranensi basilica sal- naculo, el arca cum vestibus suis, QU«fuit iu st cuudo
vatoris Jesu Christo Deo dicala, quaecaput esl mundi, intra velum, manilesle ac roirilico opere sculpta fuisse
quoe patriarclialis esl el imperialis, sedes est aposlo- < C cernunlur.
licae cathedrae ponlificalis, et in ejusdem Ecclesioc Hoc etiam manifestioribus documcntis eloquentis-
ara principali est arca iocderis Domini, vel, ut aiunt, sime doclor Leo papa in sermonibus DominieaePas-
arca est inferius, et aliare ad mensuram longitudinis, sionis, curo de veloscisso in templo sub ipso lempora
latiludinis et allitudinis arcae conditum est superius, passionis Christi conlra perlidiam Judscorum coute-
inter qualuor columnas de rubeo porpbyrio suo sub' slando inveheret, declarare videlur, dum ipsorum
quodam pulchro ciborio. In quo quidein, ut asse- caecitatem Judoeorumomnia mundi elementa eviden-
runt, mulium est sancluarium, sed qttale sit non1 tius arguisse protestaretur in serroone, qui sic inci-
agnoscunt, iiam nomen ejus nesciunl. ar- pit, Cum multis modis Judaica impielas laboraret,
In altari vero quod superius esl ligneum de scripsit itaj: i Quod si ad arguendos vos, nec coelestia,
gento coopcrtum, atque sub eo inferius, est tale : nec inferna sufficiunt, et crucem Christi magis potue-
sanctuarium , septem candelabra qusc fuerunl in1 runt petroe atque monumetita, quam vestra corda
priori labernaculo. Unde Paulus dicit apostolus : sentire, saltein quod in teraplo actum est, scienter
Tabernaculum (aclum est primum, in quo erant cande- adveriiie.Velum.cujusobjecluiiitercludebaiitursancia
tabra, et tnensa, et propositio panum, qum dicitur san- sanclorum, a summo usque ad iroa dirupturo est, et
cia, et aureutn thuxibulum, et urna aurea habens man- sacrum illud mysticumque secrelum, quo solus
na, quod habuit tecundum labernaculum, quod dkilurr suinmus ponlifex jussus fuerat inlrare, reseralum
tancta sanclorum. El ibi virga Aaron quse frouduerat. esi, > etc.
Et tabulse leslamenli, et virga Moysi, qua percussit1 Sub altari isto sacrosancto, de quo in prsesenti lo
bis silicem, et fluxeiunt aquae. Iieni sunt ibi reliquiae3 TJ quimur, est quaedam imago lota aurea Domiiio Jesu
dc cunabulis Doniini. De quinque panibus hordea- Chrislo dedicata, et bealoe Marise virginis; 566 el
ceis, et duobus piscibus. llem nieusa domini. Lin-' sancli Joannis Baplistae, sanctorumque apostolorum
leum unde exlersit pedes discipulorum suorum. Tu- Petri el Pauli, sancli Joaniiis evangelistse iinagines
nica incousulilis, quaro fecit virgo Maria hlio suo9 de eleclro aurese et argenteae, necnon aliorum apo-
dominn nostro Jesu Christo, quse in morie ipsius a1 stolorum penilus argenleae, quas Couslanlinus irope-
uiiltlibus siirlita esi, non scissa; quam dum Salvatorr rator Dei servus, qui easdein ad honorem salvaloris
inibi reservaverit, baeresis vel scissura lidei diu non1 Jesu Christi suorumque discipuiorum imaginari stu-
erit in ea. Purpureum vesliroentum ejusdem Salva- duit, sic in quodam geneceo molitus est recondere,
toris el Redemptoris. De sanguine et aq ia laieris3 quod nulli arlilici per quodcunque ingenium licet
Domini ampullse duse. Circiiiucisio Domini. Suda- accedere.
rium quod fuit super caput ejus, quud est unum de1 VI. in Malutinis, Missa et Vesperit
quinque limearainibus, quibus sanctissimum corpus ' Quod quolidie
ejusdem Domini noslri fuit involuiuui. Est ibi de feslive in ea pulsalur.
loco Ascensionis Christi in cceluni. De sanguine& lu liac Ecclesia, quia lypum geriicoelestis Ecclesiae,
sancli Joannis Baplistae. De pulvere et cinere coin- die nocluque in Matutinis el Missa, seu Vesperis quo-
busti corporis ejusdein praecursoris Christi. Cilicium ii lidie feslive pulsatur. lnde est quod in ea non canta-
ejus de pllis caroelorum. De manna sepulturse sanclili lur ad "Missas Agnus Dei, qui tollit peccata muxtdi,
Joannis evangelistaeainpulla plena. Tunica ejusdemn dona nobis pacexxt,quouiam ibi suuima pax justorum
1383 AD LIBELLOS ORDINIS ROMANI APPENDIX. 1386
ipse Christus erit, ubi perfecta et consummala in, A ibi acolythi praesentes, et capellani, leclores, exor-
electis, iieeposlulatione opus erit, nec augmento. cistoe, et ostiarii, iiuorum unus^uisque nititur adim-
smiin officium, sicut a sanclis Patribus inibi
VII. De Oratione Dominica, qum in omxxi officid plere est cousiiiutum.
frequentatur. Siint aufem in hac prxdicta Lateranensi basilica
Haecreservans aposlolicam institulionem non nisi quorumdam sanctoruin altaria, quorum ista sunt no-
Doniinica in officiis ulilur Oratione, quoniam alise mina. In choro cauonicorum est altare sanctse Mariae
Orationes poslea stint superaddifae ; et congruum est Magdalense, in quo reconditum esl corpus ejus sine
ati|tte conveniens ut prima el summa omnium aliarum capite per manus domini Honorii tertii papoc, qui
Eccle.siarum, primam ct summam omnium aliarum ipsum altare consecravit.
Oraiionem frequenlet; et quoe Salvaloris vocabulo Relrosub absida est allare sanctorum Chrysaiithi
consecrata est, Salvatoris Oralionem, quarn disci- et Darioe, in quo recondiia olim fuerant eorum pre-
pnlos suos orare docuit, prae cacieris proccipuam tiosa corpora ; sed cum a schismaticis fuisset exse-
semper babeat, Sunt prselerca aliae qusedam coIIecUe craiuui, levala sunliierum inde, el translata in ec-
ad Malulinas vel Vcsperas inlilulat;», quae ab aposlo» clesia beaiae Dei genitricis Mariae, el saucii Pancratii
lico, vel ab ejus sepiem collateralibus episeopis lan- mariyris, quae est in dextero latere basilicae, atque
lum, et non ab aliis penitus in ipsa Ecclesia dici recondita sunt in altare ipsius ecclesioe, quod conse-
possunt. craium est per roanus Innocentii papoe II, in quo re-
VIII. De episcopis septem hebdomadariis, atiisque condidit pretiosas sanctorum reliquias, sanctorum
Ecclesiw. R videlicet Pancratii, Jacobi aposloli, Matthaei apo-
officialibusejusdexxx " sloli, Thaddaei apostoli, Timotbei discipuli Pauli,
Ad hoc igitur tam solemne sacrosanctum altare, protomartyris Slephani, sanciorum Innoeentiuni, de
Ubi, sicut diximus, vestimenlum habetur sortilum, linteaniine"Doiniui, et de septtlcro ejus, de rubo in-
non scissum, et aliud inultum et incomparabile san- combusto, Blasii, Nicomedis, Vilalis, Gervasii et
ctuarium, quod totum hie nominare supersedemus, Protasii, Nazarii et Celsi, saiicti Felicis et sancio-
nulltis ad sacrificandum audet accedere praater dom- ruiu XLMarlyrum.
num apostolicum, et seplem cardinales episcopos ln eadem parte sunt sepulturse aposiolicorum, iu
ejusdem Ecclesioehebdomadarios, qui Missam in hac quibus sanclae recordalionis Lucius papa II. 5gg
sacrosancta basilica celebrant per hebdomadas suas, llic vixit in canonicali proposilo longo tempnre in
oblatiiuiemque, quam in ipsa Missa accipiunta prin- Ecclesia isla, atque binc assuuiptus presbyier car-
cipio officii usque ad finem, qtiaecunqueest in auro dinalis ordinatus est in ecclesia sanciae Crucis in
vel argento, vel quibuscunqtie oblationibus, in ordi- Jetusalein, quam de ruinis a fundaiuetilo proeclaro
nationihus eliam et consecrationibus a>qualiter divi- eladiiiirandoopere reuovavit, aique ad iiorinaiii re-
dunt cum canonicis ejusdero Ecclcsiae sibi assisien- ligionis sccundum beati Auguslini regularo inforuia-
tibus in minislerio altaris, et in officiis, praeter obla- lam ante aposlolatum roultis Processionibus ditavit.
lionein pauis el viui, quoetanliiiii canonicoruro sunl. Sed et isiam ecclesiam, assunipiionis suoe memor et
Quorum septem civilia hic describeuda sunt nomina. prislinoe couveisaiionis, per oiunia dilexit, magnis-
Episcopus Ostiensis, qui debel consecrare et benedi- que beneliciis honoravii. Oclavo siquidem die emi-
cere apostoliciimprae omnibus aliis; 567 episcopus secrationis suoe icxtuin Evangeliorum, larainis au-
sanctae Rulinoe secundus; episcopus 1'onuensis ter- Q reis operluni, smalto et inultis prctiosis lapidibus
lius; episcopus Albanensis quartus; episcopus Tu- pulclierrimo opere ornatum, super allare oblulit.
sculancnsis quintus; episcopus Sabinensis sextus; a
tnde non po-,t uiultuiii sarantasmum optimum ad
episcopus Prseiiestinensis septimus. altaiis ornanicntuiii ; aropullas etiam duas magnas,
In quibusdara vero Dominicis et feslivis diehus, praeclaro opere sculptas, argenteas deauratas in mi-
sanctorunique prsecipuis soleniiiitalihus, quandoque nisterio sacrificii pens. libr. IV.Condidit quoque pri-
sacerdos est regalis et imperialis episcopus, imo pa- viiegium, in quo donavit huic basilicse ecclesiam
Iriarcha ; el idem Apostolicus in supradicto sacra- sancti Joannis ante Portara Latinam cum oumibus'
tissimo allare Salvatoris htijus Lateranensis basilicae quae ad eain perliiient, necnon hospitale juxta
Missam debet celebrare; et quando celebrat domi- portaiii.
nus papa sancti Pelri vicarius, debent etiam ei as- Ibi prope jacet Leo papa V, et Agapilus papa II,
sistere vicarii et collaterales sui proedicti,videlicet juxta sepulcruni ejus. lnde per direcium ad dexte-
sepleni epistopi cum xxvm cardinalibus totidem in ram jacct Paschalis papa 11, qui salubri provideiitta
seelesiis infra niuros urbis Romse proesidentibus,qui et sludio renovavit ordinem canonicum in ista Ec-
potesiatem obtinent jiidiciirm faciendi super omnes clesia; juxta quem jacet Calistus papa II, qui re-
episcopos tolius Roroaui iroperii in omnibus conci- formavit cum imperatore Henrico pacem. Secus
liis, vel synodis quibuscnnque legati, vel prsesentes ipsum requiescil llonorius papa II, ad deinde pcnes
adlueruni. Debet etiam ibi praesens esse archidiaco- istum Coelestiuus papa 11.lode in porticu sepulturse
nus cum sex diaconibus palatinis, qui in palalio le- plurimaeepiscoporuiu i.-lius Ecclcsioe. In eadem quo-
gere debent Evangelium, et in basibca Lateranensi; _" qtte poi ticu jacet Gerbertus Rheniorum archiepisco-
et alii (luodeiim diacones regionarii, qui solent pus, qui papa elfectus Silvesier est appellatus; cujus
Evaugelium legere in slalionibus ecclesiarum liomsc saepe sepulcrum, etiam in serenissimo aere, cum
constitutis. lsli deceni et otto diaconi tolidem cccle- non sit iti humido loco, aquarum gutias(quod satis
sias babent inlra nitiros civitalis. Et lamen orones est hoininibus admirandum) visibiliter enianai.
siuit cauonici patrktrchalis basilicoe Lateranensis. inile est altare sanclorum XLMartyruiu prope hoc
Debenleiiaui ibi esse seplem subdiaconi palatini, et allare. In navi Eeclesiaejacet Inuocentius papa II
scliol-t canlorum, scilicet alii septem subdiaconi, in concba porpliyretica, quae fuit Adriani impeiaio-
qui vocantur regionarii. tsti debent legere lecliones ris sepullura. llic renovavit tectum hujus basiliea-,
et epistolas in sialionibiis Romse consiiiuiis. Alii se- propnis expensis novis trabibus, quas glonosus ct
ptem, scilicet scliola cautoruin, debel canere ofli- poleus Roggerius Sicilise rex precibus suis eidem
ciuin, duin domiiiuspapa celebrat Missam in basilica Ecclesiac iiansmisii, quod videlicet tectum suo tem-
Lateraneiisi, el in aliis. Alii vero septem palatini pore cecidit, suoque lempore reslauraluin est. Tur-
Epistolam debeiit legere in palatio atl Missain apo- rim efiam aute Ecclesiam, quse ruinae viciua vide-
stoiiei, et in eadem patriarcliali basilica Laleranensi, batur, renovari jussit, aique quaro plurima, duin
nec IIOIIeiium ad Missas ipsius apostolici. Sunl eiiam Vixit, Ecclesise dona ad oniameiiluro allari oblulit,
a Infra, tarantctsmuxnad cooperimentum altaris; paulo inferius, sarantasmum, quse geuuina esse lectio
videlur.
PAXROL.LXXVIII. 44
138? APPENDIX AD S. GREGORll MAGNIOPERA. 1388
rycladeriif videlicet auro textam satis optimam, A rnum, et pro fratrum subsidiis argehti IiBr. ni*.In an-
de J).
qua postea vestis ad ornatum altaris, et casula ad niversario etiam dedicatiOnis'istius sacratissinVaeba-
celebratiorierii MissaS faclse sunt; tataniasmurri ad silicoe calicem satis magmim et adroiratiOhe diguu.n
cooperimentum altaris; tburibulum argenteum pens. lam pro sui ponderis magnitudine , quam etiain pro
libr. u ; libras c Lucensis moneioe pro eriiendis pos- admirandi operis varielate. Undique cnim ex omni
sessionibiis ad sustentationem canonicorum, de qui- parte sculptorio opere fabrefaclum est mirabiliter,
bus postnVodumdoihinus Bernardns, prior istins ba- atque diversis hisloriis cuui versibus adornalum, pen-
silicoe, qui postea faclus est cardinalis sancii Cle- sans libr. xxvut.
i In nomineDominiamen. AnnoIncarnationisl297
meniis, ac deinde episcopus Portueiisis, salubri
studio et providentia emit possessiones noii longe ab die. . . mensis Februarii consecratuin f.uit altare
Urbe, juxla forroas prope ecclesiam saiictoe Heleiiae. Capiluli ad honorem Dei et beatoe Mariae Magdalenae
liem in eadem parle juxta' fores Ecclesi* requiescit de mandato doniini Bonifacii papae Vlll per domi-
quidam papa, qui Sergius ex Petro- sic' vocitalus num Gerardum de Parma episcopum Sabinensero; in
erat. Inde penes istum jacet Alexander papa' Hj quo altari recondidit corpus ipsius beatse Marise
•569 Q11' fu't episcopus Lucensis, qui et condidit Magdalense sine capite, et brachium beaii Za-
oplimum privilegium praedictsebasilicae, et vitani renova- chariae, et reliquias multoruin aliofum sancto-
vit communem regularium canonicorum iri rum. >
ipsa ; in quo privilegio donavit ipsis carionicis medie- Judicum alii sunt Palalini, quos ordinarios voca-
tatem omnium oblaiionum principalis altaris; do- mus ; alii consulaves distiibuti pef judicatus; alii
mus quae sunt in circuitu istius basilicae, niultaque ^. ^
" pedanei a consulibus creatr. ln Romaho vero imperio
alia possessionum prsedia diversis ih civitatibus et' et in llomana usque bodie Ecclesia sepiem judices
locis consistemia, sicut ipsius priviTegiidigna me- surit palatirii', qul ordinarii vocanlur , qui oriliiiiuit
moria nobis referunt lestimonia. Est inier duas fores imperaiorera , et cum Romanis clericis etigunt pa-
quidam alius papa, qui non liabet epitapliium. Et pam. Quofuin noroiria boecsunt. Priinus priuiicerius;
iterum in hac parte juxta fores Ecclesiao: secundus qui dicilur secundicerius , qui ab ipsis ol-
Ponlilieissummipausant ibi membra Joannis. ficiis nonfen accipiuiit. Hi destera loevaque vallanles
Hic eamdem renovavit basilicam. Et ilerum inler imperaioreni, quodammodb cum illo viilenlur re-
in isla gnafe, sirie. quibus aliquid' magnuin non potest
duas fores Ecclesioe parte: constiiuere ilhperator. Sed in Roroana Ecclcsia in
Cernitur hic lumulus, qui praesul dicitur esse, omiiibus Processibnibus manualim ductint papam,
sic
SummiJoaiiuis, quoque dictuserat. cedentibus episcopis et caeteris magnatibtis , et in
)Sle Joannes XVII papa. Et aiite fores Ecclesiar qui- riiajoriuus festivitatibus ociavam isuper omnes epis-
dam pracsiil requiescit, qui Petrus esf vocatus. copos leguiit lectionem. Tertiiis est Arcariiis, qui
6uper ipsas fores Ecclesioe scripium- fuit intefius : pracest tribulis. Quartus Saccellarius , qui stipendia
Sergius ipse pins papahanc qui coepitab imis erogal militibus, et RonioeSabbato scrutiniorura dat
Tertius, exemplans istam quam coaspicisaulam. eleeinOsynarii', et Romanis episcopis et clericis , et
In alrio quoque ipsius basilicse oratorium est pul- ofdinariis largilur presbyieria. Quintus est proto-
chrum, et ibi est altare sancli Tbomoe apostOli. ln camus. scrinarius, qui prseestscriiiariis, quos.iabellionej vo-
lioc quidem oralorio , quod fecil Joannes papa , qui Sextusprimus defeusor, qui proeest dclenso-
renovavit Ecelesiam , imluit se pontifex ve^limenta i(j ribus, quos advocatos nominamus. Septiinus admi-
sacefdotalia el pontilicalia, quando debet celebrure niculator, intercedens pro pupillis el viduis, pro
Missam in stationibus istius basilicse. De hoc eiiini afllictis et caplivis. Pro crimiiialibus hi nonsenlen- judi-
oratorio exiens cum Processioiie intrat basilicam, et cant, nec in quemquam inoriiferam dlctant
vadil ad sacrosanclum allare tlominiciiin , quod om- liain; et Romae clerici sunt, ad nullos unquara alios
nium aliarium solum habet principatuni. Ccelesiinus ordines proinovendi. Alii vero , qui dicuntur
papa. III jacet juxta sanciam Mariam de Reposo. iiiuni, consules, jiiiiicatus regunf, et reos legibus pu-
Alexander papa III jacet anle pulpitum Ecclesi.e , et pto qualitate crimiiiis tn uoxios diclaut
vel jhxia viaui quantlo imus ad curiam. Clemens III sententiam.
papa jacet ante chorum canonicorum. Wl.-De Oratoriis ad foitles, et de sancluariis et donis
A sinisiro vero latere basilicae esl allare beatae eorum.
Mariaede Reposo. lbi juxta jacet Anastasius p.ipa IV,
qui fuii Sabinus episcopus, in roausoleo poi phyretico Retro basilicam Salvatoris quatuor sunt oratoria :
praeclaro opere sculpto ,' in quo olim jacuii Helena unum est quod habet absidas duas: sub una est
mater Constanlini imperatoris :quod videlicel mauso- altare sanciarum virginura Rufinse et Secunda>, sub
leum de ecclesia quam idem imperator ad hojiorem quo recondita sunl pretiosa earumdem corpora, quae
ipsius matris extra Urbem fabricaverat idem papa de- inventa sunt ab Anastaslo papa IV felicis memoriie,
portari lecerat. Hic unice ac devolissime dilexit pi ae anlequam aposiolica digniiale subliiiiare.tur, ei post
omnibusistam Ecclesiam aniea,duinesselepiscopus, ipsarum ihveiitionein fabricalo altari 571 "^ h>mo-
atque, in apOstolatu sublimalus, postea plurimis be- °-. rem earunidein propriis nianibus cousecravil ipsum
neliciis lionoraVit. Nam duo privilegiacahonicisprae- allare, astanlibus nobis omuibus , et praasentibus ca-
faloebasilicae solemniler condidit, in quibus, et quae nonicis basilicse Salvatoris ,,.el quamplurimis tam de
lunc possidebat conlit maVit, et de benighitaie et gra- Urbe quam extra Urbem.
lia sua plurima supererogavit. In quibus ecclesiam Sub alia absida est altare sancti Andresc apostoli ,
sancti Gregorii. iri Marcio cum palatio , in quo sitai et sanclae Luci.i: virginis , quod et praedictus Anasia-
est, el cum omnibus ad eam pertineiitibus, nec noni sius papa consecravit, et iii eo recondidit de.reli-
et terram cum molendino exlra porlairi in capite, ubii quiis utriusque, videlicet Andreae apostoli, et Lucise
fuit aliquaudo locus, huic Ecclesiaedonavit. Ad orna- virginis. In festivitale saucii Cyprianiepiscopi et mar-
mentum etiam sacrosaricti Dominici'allaris plurimat lyris, et sanctae Juslinae virginis, quorum corpora in
dona obtulit, aniea duro esset episcopus; et postino- pilo marmoreo posila iocavit, el recondidit sub co-
duiri sublimatus in sacrosancta sede apostolicus; oc- dem altare, quae et inveneral in ailare suprauictai\un
lavo enim die a consecratione sua cycladem unamt virgiiiuin Rulinse et Secuudse, duro pro iiivenien-
allaridomihico obtuiit. Exinde quiritodecimo die ca- dis corporibus earum quoereyeet lodere nobis prsc-
sulamuriam albain et oplimam prelioso auripbrygioi cepisset.
circumdatam 570 a(t celebrationeni Missae.Postali- Aliud vero est oratorium huic prsediclo conti-
quantum lemporis intervallum obtulit ad oriiaiucn- gutiin , quod unuro sub absida taulummodo habet
tum altaris candelabraduo optima fusorio opere fa- aram, sub qua smit recondita preiiosa sanctorum
brefacta , et sarantasmuin unum prseclaruin el opti- corpora, quorum isla sunt uomiua, sanctus Venan-
1389 AD LIBELLOS 6RDINIS ROMANIAPPENDIX. 1390
tius, sanctus Domnio, sanclns Anastasius, sanclus'.A basilicani Salvaloris, quseappellaturCbnstlaritiniaiia.
Maurus, sanctus Asferitis, sanctus Seplimius, sanctus Et in alia capsa argenfea et deaurala cum historiis
Jelius , sancius Arifiocliianus, sanclus Paulinianus , est crux de smalto depicta , el infra capsam illam
sancius Gaianus. esl crux Domini nostri Jesu Cluisti; et iii tertia cap-
Tertium vero est oralorium postea, ubi fonles sunt sa, qtiae est argentea, siint sandalia, id est ealcia-
inlerduo altaria. Unum csi sancti Joannis Baptisloe, roenla, Domini nostri Jesu Cbristi. Est iterura ibi
aliud est sancti Joannis Evangelistae. Fontes sunt ro- alia capsa deaurata, ubi est de lignb illo sanclse Crur
tundi, inler columnas porpliyreiicas posiii in medio cis, quani Eraclius dcvicto Chosroe secum tulit dc
Ecclesise, quoepulchra est et rotunda, ubi Cpnstan- Persiue, uria cum corpore sancti Anastasii martyrfs,
tini imperaloris fuit camera. Oraloria vero ipsa , vi- . et est in allare, quod ibi est saiicti Laurentii de niar-
delicet sancli Joannis Baptislae et beati Joannis evan- more. Ibi est etiain brachiurosaiicli Csesarii marly-
gelistoe, e regione hinc inde disposiia, construxit ris, ossa duo saricti Joannis Baptistae, et os tinuin
Ililarius [AL, Hilarus] papa , quse ornavit omnia ex sancii Hieroriymi, et spatula sancti Dionysii Areopa-
argento et lapidibtts preliosis. Confessionem sancti gitoe, et os de crure sancli Stephani papae , et sancli
Joannis Baptistoe ex argento peiisaniem lib". c, et Daroasiireliquioe, et sarictortirn Primi et Feliciani, et
crucem auream, et in ambobus oraloriis januas oereas caput sanciae Praxedis, et Sanciae Anastasiae reli-
argenli) clausas. Ante confessionem coronam argen- quiee cum aliis mullis, et sanclarum Agapae, Chio-
tearo pensanlem libr. xx , farura cantarum pensan- niae, et Hirense, Pislis et Helpis virginuro , Nerei et
tem libr. xxv. Item ad sanctuin Joannem intus sanc- Achillei, Priscae et Aquilse. Item suni ibi reliquiaedo
tum fontem lucernani auream cum inolurainum x .j, '
" genu sancti Ttburtii fiiii Cromatii. ln hac eadem arca
pensantem libr. v, lurrim argenteam cum delphinis cypressina est panis unus CcenouDomini, et tredecim
peiisantem libr. LX, columbain auream pensaniem de lenticulis ejusdem Coenoe,et de arundiue , et da
libr. n. Fecit etiam ibidem, prope, sancli Stephani spongia cuni aceio ad os Doraini posita, et lignum
inonasterium in baptisterio Lateranensi. Fecit et iu de sycomoro, ubi Zachaeusascendit.
eodem loco bibliothecas duas. llsec autem omnia in Et superhoc altare est imago Salvatoris mirabili-
basilica Constanliniana ad sanctam Mariam consti- ter depieta in quadam iabula, quam Lucas evangelista
lula reposuit. designavit, sed virtus Domini angelico perfecit offi-
cio sub cujus pedibus in quadam pretioso-
XIII. De Oratorio sanctm Crucis , el ornamentis ejus. rum; 573 lapitlum linea, pignora hujus sanctuarii sunt
Quartum vero poslmodum sanctse Crucis est ora- recondita, quorutn isla sunt noiuina : Lapis in quo.
lorium , in quo ejusdem sanctae Crucis multum est' consedit sancta Maria; lapis de.sancto Jordane, ubi
sanctuarium. lbi, diclarile angelo, beatus papa Gre- sedit Dbminus. dum baptizareltir; lapis de sancta
gorius Antipbonarium ei mulla alia scripsit. ltpc Betlilehem ; lapisde morite Olivefi, ubi Dominusora-
oratorium multuin est pulclierrimum , in modum vit ad Pairem ; sancta petra in qua sedilangelusadse-
erucis factum , de musivo decoratum , quod a prse- pulcrum; de sancia columna, ubi Dominusfuit ligatus
dicto papa Ililario fuit constituium, in quo pari modo etflagellatus;desepu!cro Domini, ubi corpore moftuus
plurinia dona obtulit. Confessionem , ubi lignum cru- requievit; de lancea, qua fuit latus Domini perfora-
cis posuit, cum cruce aurea et gemmis , quae pensant tum ; de ligno crucis Domini,; de loco qui dicitur
pondus libr. xx. In coufessione januas ex argento Lithoslroios; de Calvarise loco ; sancla silex ubi
peusantes pondus librar. L; supra confessiouem ar-' C Dorainus conditus est; lapis de monte Sion ; lapis iix
cum aureuin pens. lib. iv , quem portant columnae quo Dominus (ransfiguratus est in monte; lignum de
onychiiiiC, 572 u''' slat agnus aureus pensaus sancto praesepe Domini, in quo puer nalus fuit po-
libr. n; coronam auream ante confessionem, farum siius; lapis de monle Sina, ubi iex fuit data ; lapis
ciim delphinis pens. libr. v; lampadas aureas lv de sepulciMsanciae Marioe.
11>alio vero altari ejiisdem oratorii sunt capita
pens. libr. II ; nymplieum , et triporticuui ante ora- sancloriini
toriiim sauciae Ctucis , ubi suiit coiumnae exatopen- aposfolorum Petri et Pauli, el capita san-
lalaicas, et conclias slrialas duas cum coluinnis por- cfaruin Agnetis et Euferaioevirginum.
lii lerlio vero sunt carbones aspersi de sanguina
phyreiicis ragiatis foraiis aquam fundenlcs , et in sancti
mcdio lacitm porpliyreiicuui ciiiu concba ansata in Laurentii, et de arvtna corporis ejus. Stint
liiedio aquam fundente, circumdala a dexlris vel eiiatn in eodein oraiorio reliquiaa sanclorum xi.
siiiistris in niedio cancellis aereis, coluinnis cum las- Mariyrum, multorumque aliorum.
tigiis et episiuliis , undique ornatum ex inusivo , et XV. De ecclesia sanctm Marim Majoris et de
columnis ai|uilanicis, et tripolilis , et porphyrelicis. sanctuario ejusdem.
Est iterum htiic oratorio satis proximuin aliud sancli
papse Gregorii oralorium, ubi usque hodie a lectulus Ecclesia sanctaeMariaeMajoris, quam Sixtusb papa
in quo ipse sanctus solebal quiescere, videlur juxia junior oediiicavit, quam Pascbalis papa renovavit, tot
aram pennanere. coluronas habel in su;i positione, quot dies sunl in
aiini unius revolutione. Hujus ecclesiae dedicatio
XIV. De ecclesia sancli Laurentii in palatio. Non. Augtisti celebratur. Habet insuper haec venera-
JJ
In sacro namque palatio esl quoddam sancti Lau- bilis ecclesia sancta: Marioe cardinales septem, qui
reniii oratorium, in quo iria siinctissima computau- per suas hebdomadas in oidiue vicis suee ad suuni
tur allaria. Primum in arca cypressiua , quaro Leo sancium altare Missas debent celebrare. ln ara vero
papa III condidit, Ires capsse sutit. In una est crux hujus venerabilis ecelesiac recoiiditse sunl reliquiae
de atiro purissimo adornala geinmis et lapidihus de capillis sancise Marke raalris Doroini, de lacte
pretiosis, id est hyaciuthis , et smaragdis, et prasi- ejusdem Virginis, de wimplio sui capitis, de panno
nis. In media cruce esl umbilicus domini nostri Jesu sui veslimenti. Cunabulum Domini ibi esl, in quo
Chrisii; et desuper est inuncta balsamo , et singulis puer jacuit. De prsesepio c Domini sunl ibi reliquise;
annis eadcm unctio renovatur, quando dominus papa de Malhia apostolo, qui in loco Judse aposloiis aggre-
cum cardinalibus facit Processionem in Exaltatione galus Parvus Dei nominatur. Quidam dicunt, quia sub
sanctse Crucis ab ipsa ecclesia sancti Laurentii in Itoc alfare bealae MariseMajorisrequiescit, alii dicunt
R Alium Gregorii lectum memorat Anaslasius sub Sed ante eum Liberius illani basilicam construxerat,
finem vilae Slephani VI, cum laudat oralorium beuti juxta macellum Libiwseu Livim, ex eodem libro unda
Gregorii, ubi ejus tecltishabelur, juxia ecclesiamPrin- et basilica Livioe primitus appellata.
cipis apostolorum. Yerum ibi lecli nouiine tumulus c Sergius secundus cameram prmsepiiDomini nostri
intelligitur. Jesu Christi argenteis tabulis ae deauralis perornavit,
b l'd est Sixtus lertius, leslante libro Ponlificum. ex Anaslasio.
1391 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNI OPERA. 139S
quia in altare est reconditum. Credunt quidam quia iA 575 XVII. De casu et reparatione islius basilicw,
sub ingenli lapide marmoreo requiescit in lerram, quo lempore fuit faiia a Sergio papa III, et donis
qui Iapis esl anle altaris fenestrani. Feneslra enim alque ornamenlis, quw obtulil in ipsa, sicut in epi-
baec ita est sub altari, sicut arca i-ub ahari sancti laciis parietum hinc inde scribilur juxta columnas
Petri, in cujus ecclesia asseverant plurimi corpus mneas.
esse prsedicti sancti Mailiiaeapostnli in pariete super Anno quo baptizatus esl piissimus imperator Con-
majorem arcum, qui coiitintius est per metlimn eccle- stantinus a beatissimo Silveslro sanclae
siae ab uno pariele usque ad a inrn. In absida vero aposlolicseAugtistus sedis et a lepra per lavacrum
sanctse Mariae est calliedra pontificalis in mcdio sub sacri baptismalis ponlifice, niiitulaius est , oedificavit lninc
vilrea, quoequinque snnt in absitfa. Hoecahsida nimis basilicam in honore Salvatoris Domini nostri Jesu
pulcbra de inusivo est effecta. Nam videulur a pluribus Christi, et commenioraiione sancti Joaunis Baplisia".
pisces ibi in floribtis, et bestioe cum avibus, inter Permansit enim ab eodem lempore, licet separatio
chorum et altare. parieium, et tectorum ctirvatio ejus ruinam ante
osienderent, per aliquot annos usqvie ad tempus
574- ^VI. De episcopis el cardinatibui per Stephani pise memorise VI. Tempore autero illius
palriarchalus disposilis, ruil, et fuit in ruinis dissipat», et commiuula usque
ad tempus quo revocatus est dominus Sergius pres-
Septem cardinales episcopi primse sedis, qui ad byter, el electus de exsilio, et consecratus est llo-
sacrosanclura altare dominicum in basilica Salvatoris manorum tertius proestil. In illis vero temporibus,
per hebdomadas suasvice apostolici celebrare debent B runt quibus invasores apostolicam tenebant sedem, lule-
quolidie , ii sunt : episcopus Osliensis, episcopus de hac basilica omnes tbesauros, et cuncLa
Porluensis, episcopus sancfae Rufinae, episcopus Al- ornamenla aurea et argenlea, ac universa uteiisilia,
banensis, episcopus Sabinensis, episcopus Tuscula- quae ab initio hic oblata fuerunt; el non celebraban-
nus, episcopus Prsenesiinensis. tur divina oificia in ea, sed erat in dispersioue quasi
Cardinales sancloe Marise Mijoris sunt ii : sancto- in thermis virgultornm et vepribus cooperla. Post
rum aposlolorum, sancti Cyriaci in Thermas, sancli ordiiiationem igitur suam doininiis Sergitis III papa
tristabatur nimium stiper desolationein hujus nobi-
Eusebii, sanclne Psidentianoe, sancli Vitalis, sancto- lissimi lempli. Non euim erat spes neque solaiiura
rum Marcellini et Petri, saneti Clementis. roortalis de restauratione illius. Cumque omnibus
Cardinales sancti Petri sunt ii : sanclae Marise una esset desperaiio de ejus relevafione, et humanum
Transtiberim, sancti Chrysogoni, sanctae Caeciliae, deessel auxiiium : ad divime pietalis converstis juva-
sanctae Anastasiae, sancti Laurentii in Damaso, sancli inen, in qua semper habuit fidnciam, iucipiens al>
Marci, sanciorum Martini el Silvestri. antiquis laborare fundainenlis, line tenus opus boc
Cardinales sancti Panli sunt ii : sanctse Ssbinse, consummavit, et decoravit ornameniis aureis et ar-
sancioe Priscae. sanctae Balbinse, sanctorum Nerei et genteis, sicut inferius legitur, et plus, quia super ibi
Achillei, sancti Sixli, sancli Marcelli, sanclae addidit, dutn vixit, prsedictus sanclissimus Sergius
Susannae. teriius papa.
Cardinales sancti Laurentii sunl ii : sanctae Praxe- _ et Postquam in honore lui noxxtinis,mundt Salvalor,
dis, sancti Petri ad Vincula, sancli Laurentii in *-*luiscommemoratione tui, sancte Joannes Baptista, de
Lucina, sanclse Crucis in Jerusalem, sancti Stephani donis per xnulla certamina et labores prwfatus
in Ccelio monte, sanctorum Joannis et Pauli, saucio- dominus aSergius lertius papa hanc basiticam in ruinis
rIIni quaiuor Coronatorum. positam fundamenlis construxit, cum omnia orna-
menia aurea et atque wnea ex ea ablala fuissent
Diacouiae sunt xvm : sanctoe Mariaein Dominica, ab invasoribtis,argentea reparare et offerre tibi alia cum devato
ubi est archidiaconus , sanclae Luciae in Circo juxta animo studuit, quamvis in multis essel pcrlurbationibus
Sepiem Solia, sanciaeMariae Novae, sanctorum Cosmse consiiiulus, non omisii tamen tuw servire Majestati.
et Damiani, sancli Adriani, sanclorum Sergii et Fecit aulem, et oblutil omnipolenliw ttiw istam pul-
Bacchi, sancti Theodori, sancti Georgii, sanclse cherrimam imaginem, quam quinque libris auri deco-
Mariae in Scliola Graeca, sancioe in
Marioe Porticu, ravit; ciborium vero mix-wpulchritudinis ex argenlo et
sancti Nicolai in Carcere,'sancti Angeli, sancli Eu- attro puxissimo cum gemmis, ejus perfeclionem CCL
stachii, sanctae Marise in Aquiro, sanctse Mariae in librar. numeros el pondus assumpsil; crucem auream
Via Lala, sanctae Agathse in Equo marmoreo, sanclae cuxn Crucifixo; argenleas duas, unam habenlem Cru-
Luciac in capite Suburrse, sancti Quirici. ciftxum totum de auro, el agnuxtide auro cuxxxgexnmis;
Abbaiise sunl istoe : sancli Csesarii in Palalio, coronam de auro, cum crucibus duabus, el atias duas
sancti Gregorii in Clivo Scauri, ibi esl caput brachii ex mislis melciilis; fibutam de auro cum gemmis; duas
sancti Andrese aposloli; sanclse Mariae in Avenlino, bursellas de argenlo deauralas cum gemmis quinque;
ibi est de corpore sancii Savini episcopi; sancli coronas de argento cum delphinis suis decem; canistra
Alexii, ubi est corpus ejus, et sancti Bonifacii mar- de argen<o xxx el u; gavutas de argento xxv; ciiites
tyris; sanclorum Priscae et Aquilae, ubi snnt corpora D argeuleas iv, in quibus gavalw pendent, et unam modi-
eorum partim; sancii Sabae Celloe Novae, ubi est cam similiter arcienleam; catkesargenleosm,unumex
caput sancti Tiburlii mariyris; sancti Pancratii in liis deauxalum ; palenam de argento; thuribula de
\ia Anrelia. Infra urbem Ravennantium Transtibe- argento iu; imagines de argento tres, 573 unam ex
rira, sancti Cosmse et Damiani in Vico Aureo. ltera liis habenlem de.cleramde auro, el fibulum in pectore
sancti Silvestri inter dttos bortos, quam aedificavit cum gemmis; arcus argenteos vi; traviculam de argento,
Dionysius papa, qui et ibi requiescil; sanclae Mariae columnellas de argenlo vi; mala argeniea xn; ues/t,s
in Capitolio, ubi est ara Filii Dei; sancti Basiiii juxta inlextas auro duas; coopertorium cum auro, el atium
palatium Trajani imperatoris ; sanctae Agathae virgi- purum; vela seWcaLII, liwc omnia devotus tibi prmpa-
nis, quae cst Suburroe nionie; sancti Laureutii in ravit, et non cessabit, dum spiritus ejus rexeril arttit,
Panisperna, ubi fuit posilus in oraticula; sancii prwparare el offerre libi dominus Sergius papa terlius.
Thomse juxta formain Claudiam ; sancti Blasii inter Si quis forte tristando miratur qnod haec oma-
Tiberim ct pontem sancti Petri; sanclae Trinitatis menta, ei alia quse superius notala ab imperaiore
Scoiorum; sancti Valeniini juxta ponteni; sanclac Constaiitino fuerunl oblata, modo non appareant.
Mariaain Castro Auieo; sanctae Marise in Pallara, legat et scruteiur Gesta Bomanorum poiililicum, et
ubi fuit sagittatus sanctus Sebaslianus; sanctac Marise inveniet, quando et quomodo ab invasoribus hinc
in moiiasterio juxla sanctum Petrum ad Vincula. fuerini inique sublata.
1593 AD LIBELLOS ORDINIS ROMANIAPPENDIX, 1394

III.
CONSTITUTIONES LATERANENSES.

Gregorius episcopus servus servorum Dei, ad per-, A suse perlucidae conversationis exemplo veluti in ca-
peluam rei menioriam. pite collocaii, debenl radiosis aflectibus aliis odor
Elsi provide ct laudabiliter gesfa per alios inter^ existere salutaris. Haecigitur nos cardinalis praediclus
dum jusie censuerimus conlirmare, nempe ea iiuaead ad debitae considerationis aciem reducentes, lum au-
laiidem Dei et divini ctiltus observantiam per nos, ctoritate nobis concessa per vicarium veri Dei, tum
dum eramus in minorihus constituti, sunt uiiliter ex debito noslri officii , qui eidem praesidentes Ec-
ordinata ; postmodum ad apicem siimmi apostolatus clesise ad id nos recognoscimus obligatos, infra scri-
assumpti, eo potius debemus aposlolici scripti patro- ptas edidimus constiltiliones.reformaiionem Ecclesiae,
cinio communire, quo de illis stimus cerlius inlor- lam spiritualium , quaro leroporalium, claro eloquio
mali, el quo amplius dedeceret, si niinime servaren- conlinentes. Ad eas igiiur, lilii praedilecti, inclinate
tur. Duduiii siquidem nos, lunc Peirus sancioeMarioe uiianiniitcr aures vestras, et circa eas adhibete
Novae diaconus cardinalis ac archipresbyter, admi- promptitudinis intellectum, collecluri seminum fru-
nistrator et commendatarius Ecclesioe Lateranensis, clus, qui in agro devotionis vesirae providentia pa-
pro reverentia Dei, et salubri sfatu ejusdem Ecclesioe lerna conspergit, si ea culturaestudiodiligenli (quod
m spiritualibus et temporalibtis cum divina gratia speramus) fruclificent, et operosi laboris speratas
provenluro et perpetuo conservando, cerias consti- uiilitat.es educanl. Eas enini vobiset cuilibet vestrum
tuliones in ipsa ecclesia tam auctoritate aposlolica, sub pcenis in eis contentis observari praecipimus et
qua fungebamur in hac parte, quam nostra, edidi- mandaraus.
mus, quas sub poenis conteniis in eis mandavimus I. Rubrica de divinis officiis.
perpetuo et inviolabiliter observari. Ut igitur cousti-
tutiones ipsae eo irrefragabilius cbservenlur, quo B 1. Ut membra capiii se conforment, proesente in-
apostolicse approbationis et coiilirmationis munitnine slitutione decernimus quam lam nocturnum quam
fuerint roboratoe, ipsas, quarum tenor de verbo ad diurnuni, in Lateranense Ecclesia, cum nota dicatur
verbum inferius est insertus, cum certis correciio- juxta rubricam, ordinem sive morem sanclae Roma-
nibus, modilicationibus el ordinalionibus nuper per noe Ecclesiae, seu capellae domini nostri papae; offi-
nos iaciis, et post ipsuro tenorem infcrius adnotaiis, cium vero beatae Marise virginis sine nota, aperte la-
auctoritate aposlolica supradicla approbamus, ratifi- men et spatiose proferatur. In ipsa quoque Ecclesia
cainus, conlirmainus, et preesenlis scripli privilegio celebreiiiur ciiin nota die quolibelduoe Missae, qtia-
communimus, mandantes sub pceuis in eis conten- rum prima die Sabbati, et Dominico, et aliis diebus,
lis eas inviolabililer observari,-Et cuui simus certi quibus secundum rubricam Ecclesiae Romanoe non
de lacto nostro, hujusmodi approbationem, ratifica- consuevit Missa pro mortuis decantari, 578 Missa
tionem, confirniationein, communitioneni et manda- de beata Virgine decanletur; caeteris vero hebdo-
lum perinde valere et lenere voluiiiusetdecerniinus, roadse diebus prima Missa celebrabitur cum proece-
ac si tenor authentici inslrumeuti diclarum coiistitu- denlibus vigiliis prodefuticiisjsecundain veroMissam
tioiium nostri olim cardiualaius sigillo peudenlis de occurrentis solemnitate diei volumus celebrari.
muniti praesenlibus foret insertus, consuetudine con- Ab his dies excipimus subsequentes, videlicet Na-
traria Roraanae curise non obsiaote. Tenor autein tivilatem Domini cum diebus octo sequentibus ,
diclarum constitulionum lalis est. Epiphaniam Domini, el a quarla feria majoris heb-
577 Pelrus, miseratione divina, sanctoe Marise domadae usque ad leriiam feriaro Resurrectionis
Novae diaconus cardinalis archipre>byter, adminis- P Doroini inclusive, festum Ascensionis, Penlecostem
trator et coniinendatarius EcclesiaeLateranensis, di- cum duobus sequeutibus, feslum Corporis Christi,
lectis nobis in Christo capilulo et canouicis, benefi- Nativilatem beati Joannis Baptistae, fesltim apostolo-
ciatis, capellanis, et acolylhis dictse ecclesiaeLaiera- rum Peiri et Pauli, solemnitatem omnium Sanctorum,
nensiSjiiec non et aliis quibuscunque servientibus in et quatiior festiviiates beafae Virginis; in quibus
eadem , saluiem in Domino sempiternam. Et si liu- propter solemiiitatem dierum, unam tanlum Missam
nrana nalura supernae manus operatione lormata, sic leiieantur celebrare curo nota ; et alios dies, quibus
ante lapsum habuimus perlucidum iiitellectum paulo ex ordinaiione et observanlia in ipsa Ecclesia anli-
minus creaiurse angelicae coaequatum, et superni lu- qtiitus consuelum est duas alias Missas solemniter
liiinis acie peiiustiaiiim , ut liiiroanis slalulis, seu celebrari, lunc illse solemnizentur, quas solcmnizari
legibus nuiiatenus indigeret; post itiiiiaiii lameii sic hactenus est consuetum.
exstitit infecla nubilo mundanae caliginis , et tot in 2. Distinctus ordo solet decorare solemnia officio-
tam letbifero casu humanoe propago naturoe corru- rum polissime divinorura. Hoc igilttr constitulo sla-
ptiuuis vulnera protulit, sic antiqui bosiis conati tuimus quod primam Missam, sicut hacienus consue-
charitatem hominum ex lutea materia creaiorum dis- lura est, cum nota, tantum beneficiatus ille qui in
rumpere, bonorura operum dulcedinem, invidioefelle illa bebdomada fuerit hebdomadarius, roatie stalim
inlixit, et versutiae infestalur insidiis, quod procli- cantata Prima, debeat celebrare ; secunda.ro vero
Vius ad maliim sensualitas bumana ab adolescenlia Missam, quse vulgo magna Missa vocalur, cnnonicus
sua declinal in vctituin. Propfer quod ad regimen sa- liebdoinidaiiiis cum diacono et subdiacono solemni-
lubre atque placidum necessarium fuit prsesidentium zet, nisi cardinalis qui archipresbyler Laferanensis
oflicium ordjnare, qui, exemplo legilcri Moysis, le- D pro tempore fuerit, vel eo absente ejus vicarius,
gtim copiam coneessam sibi ccelitus suis subditis ob rariialem cleriiorum, vel aliam causain, ut loco
praeseniaiis per constitulionem, ordiuaiionem, depo- sui canonicus possit aliquem de benefieiatis ejusdem
sila subditorum et per lustra devia oherraniium Ecclesise sacerdotibus subrogare duxerit dispensan-
noxios apposilus jusiiiise fabricam luce prsevia diri- ' duni. Sed qttia pro majori parle canonici non sunt
gant, tollendo ambigua, auferenilo lites, et exstir- promoti, concedimus quod Missa magna usque ad
pando vitia, etinserendo virtules.et eorum polissime amiuiii debeat per beneliciafos decantari.
subdilorum, qui omnipotenti Dcoin illa prsecipua 5. Simili modo in mensibus Julii et Augusti, et
domo Domini, videlicet Lateranensi, omniumque Sepfembris, in quibus Romoe aeris intemperies esse
Ecclesiarum prima, acinler cseteras praialionis prse- solet, ad hsec canonicos volumus non astriugi, sed
rogativa gaudenle iu divinis ofliciis famuiante, qui tuncper beneficiatoseiiara secundara Missam cum
1395 APPENDIX AD S. CREGORII MAGNl OPERA. , 13915
sua solemnitate canlari jubemus, diebus Dominicis, A domum pergat honeste. Sacerdos vero celebrans,
et festis duplicibi.is, ei. per toiam Octavam beati diaconi et subdiaconi, et acolythi quiministrdhf, et
ToannisBapiisise duntaxai exceptis; quibus diebus, cantores qui in choro descrviuni, in suis permaiieant
uti in caeieris anni mcnsibus, atl ipsam secundam Jocis ad divina eis injuncla officiaperagenda. Qtiod si
Missam celebrandam canonici suntaslricli.Cationicus quisquam fecerit adversus ea aliquidve eorum quoad
vero sacerdos, qui celebrabit pro lempore in festis illam Missam vej Iloram, pro absenle penilus ba-
duplicibus, denarios decem el oc,to, et diacOnuset beatur'; et si in consueliidine haec liabuerit, prr
subdiaconus denarios no.vem, quibus ultra ea qme scriptores fallarum 580 aQ"vicarium domini cartli-
crant alias habiluri, recipianf. a camera Ecclesiae naiis pro tempore ipsius Ecclesioe arcliipresbyieri
praelibalae•,aliis vero dieb.us mediclatem recipiant de remiltattir, prout ei visura fuerit, correClione de-
proedictis, dum celebrabunl ibidem. bita puniendus.
i. In divini nuininis cultiim Iiimina deseryire cor- 10. Ulrique juri consona metlitaiione staluimus
porea congruum arbilranles, sialiiimiis quod vicarius quod cleriei Lateranensis Ecclesia;, tam in choro,
ci camerarii, qiii pro lempore fucriii.t, provideant quam iu capitulo , quam in aliis congregatiooibus,
diligenter ne circa lumina oppoituna Laieranensis slare, sedere, respondere debeant secumlum ordi-
Ectiesia derectum aliquem pajtiatur. Mausionarii nem debiti prioratus, primo presbyteri, secundo
qnoque aliis hoiis et Missa campana congrua hora diaconi, leiiio subdiaconi, ad dignifaleni etpriorita-
pulsent.et lampades accehtlant. Quod si noii fecerint, teni, et non ad potentiam vel ad nobiliiatem alicu-
pro qualibet hora vet vice iii dehariis duodecim pu- jtis praerogalivoehabeiido rcspecium. In Processiorii-
niantur. Dbnec vero pro Missa pulsabilur, ante linem D g bus vero etiam secunduin ordinem prsedictum in
pulsalionis bujusiiiodi sacerdos , diacqnus et subdia- Jionorabilem Iocum incedant.
conus, qui per bebdomadam' celebraiuri stint Mis- 11. Nemo esl qoi nesciat quam refectior sitcibus
sani, 579 se parent ei induant cum acolythis, qui animse verbum Dei. lllud ulique' semen est radica-
eisdem deserviarit. Si verb quisque eorum fueril iia liter coalescens, mirabiliier excrescens, foecunde
tardus, ut ejus exspectalio fuerit exspecianiibus fruciificans, et interiorem homincm refectiva infor-
onerosa, fecerit taraen poslquaiii venerit iilud quod matione reslaurans. Et propterea majus peccatum
ipsius ordo requirii, puniatur in duplb ejtis quod habent, qui praedicationem verbi Dei saiagunt impe-
pro illa Missa ad ipsumperveiiltirom ex distribulio- dire, quia nec ipsi fructum percipiunt, necaiios
nibus juisset. Quod si nullo modo eelebravp.iit seu permittuntpercipere, duni ipsbrum insolentiae impe-
minisiraverit, sicanoiiicus, ih solidis quinque; be- diuht praedicantes. Qui-qnis igilur proedicaiionem
neficiarus verb in denari s triginta; acolythus in verbi Dei, si quam pro tempofe in Lateianensi Ec-
quindecim irremissibiliter puriiatur, applicnndis illa clesia fieri coniigefit, per se*vel per al.i.umimpedie-
die celebraritibus et miiiisiranllbus pro eisdero. rit quoque modo,'vice' qualibef pcenam decera soli-
5. Oiiroin festis duplicibus canonicus in Latera- dorum incurral. Possint lamen et valeant clerici
nensi Ecclesiacelebraluriis est Missam,tam iu primis, dicloeEcclesiae, donec praedicalio intra Missarum so-
quam in secundis Vesperis, duo; si yero feslum fue- lemnia fiat, de ehoro recedere, preshytero, diacono,
rit multum solemiie, quatuqr heneficiati cum ipso et subdiacono ministraniibus reeessu penitus itiler-
pluvialibus sint indriti. Qui cbntra fecerit, canonicus dicto, ad illum ame praedicationis fineiri, vel sla-
tres solidps, beneficialus vero duos pro vice perdat, tim post, omnino reversuri, ne' ipsortim exspeclatio
ipsins pojna dimidia camerae, dim.idia vero cele- C G solemniiatis Missoecontinuationein impetliai. Ut la-
braniibus pro eisdem el 'mirijstranlibus applieanda; men a facultatibus et aliis otiosis actibus, vel verbis
quibus camerarii de conlrafacientiuni friictibus, vel abslineant, sub pcenaipsis inierdicimiis memorata.
ipsius capifuli, si ipsorum frucfus fuerint aliter ad 12. Nemo canonicus, beneficialus, vel capellanus,
capiiulum devoluli, satisfacere tencantur. vel alius, sine licenli.i speciali cardinalis, vel ejus
6. Ut praelalis houor dehitus inipendatur, sancimusi vicarii et capituli, in Laleranensi Ecclesia confessio-
quod dum aliquis praelatus, et pptissjme cardinalis; nes audire praesumat; et qui conlra fecerit, ipsius
in jpsa Ecclesia in ponlilicalibiis celebrahit, nullusj vel ipsorum arbiirio puniatur.
sacerdos iii eadera cum noia celebrare prsesumat,, 13. Ut divinus Cultus praecipue gaudeat habilu
piiniendus, si contrafecerit, aibitiio domini vicariii lionestatis,slaiuimus,quoddiimiiiLateraiieiisi eccle-
domini cardinalis. sia divina officia decantaritur, nullus canonicus vel
7. Sfatuimus ct ordinamus quod i.neadem Ecclesiai beneficiatus intrare ipsani ecciesiam, vel in ea proe-
sint perpetuo quatuor acolythi, qui lam canoniciss sumal incedere sine habilu ordlnato : contrafa-
quam beneficiatis vel aliis iiiinislraiifibns, dumi cientes excomniunationis poenam et solidos decera
Ttlissarum solemnia celebrant, in ipsis officiis, ett qualibet vice incurfant ipso facto. Hlijusmodi vero
aliis praeparanlibus subminislrenl, proul esl hacteuuss excomtinmicato, donec fucrit alisblutus per vica-
consueium'. riura cardinalis lantum, camerarii de friiclibus et
8. Sacristaex propriojuramenlo tenetur omni diee obvemionibus aliis nihil debeanl rainislrare : et
Sabbati facere ianulam de canoniciset beneficiatis quiii si secus fecerint, de ipsorum caiiierariorum' proprio
debe.nt in (utura Iiebdomada celebrare, ct de canio-- ». , lantumdem caraeraa resiituere teneantur.' Absolvi
ribus iri chbrp per circuitum ; etde his qui debentt tamen nequeat, nisi primo' caineroerealiler sdlverit
jpluviales leriere, el omnibus aliis qui debebunt inn dictam poenam, et quidquida excomrounicaiionis lem-
ipsa bebdbiriada deservire; et quicunqiie cantor nonii pore prsedictseperceperit Camerariis meriibratis.
Obedierit, yice qualibet poenam duorum solidorum n 14. Et ne quis in poslerum de habitu valeat du-
incurrat. bilare, ipsum prsesenii consiitutione duximus expri-
9. In choro servari jubemus inodum et ordinem n mendum, videiicet quod abhorailla lesti oniniuro.
subsequeniem, videlicet quod ab una parle chori sil il Sanclorum, quando ihcipiunt Vekperseprb coriime-
medieias canonicorum, beneficiatorum, acolythorura n moralione fideiiiim defutiCtorura,"usque att vigifiam
et capellanorum, qui choro servire tenenlur;' ab alia ia Resurrectionis dominicae, qiiilihet canonicus slet
veroreliqua; ipsuroque chorum intret quilibet ante te indutus cum sajetla, seu roccliefb', cappa nigra et
finiiam pulsationem ad Missam, vel Hpram, vel sal- 1- almuciade griseis seu de variis ; beneftciaii vero et
tem antequam prirous Itora; -Psalmus, vel Missse se capellani, qui servire tenenlur in choro, indutas de-
iutrbilus compleator. Ubique resideat devote, sine ie ferant cappas nigras cum superpelliceo seu cotta,
coiifabulaiione aliqua, murmuratione vel rumore;>; 581 et almucias de squsdlis nigris. Sectsi canonici
deuna parte chori non discurrat; nec ab inde rece- e- ei heneliciati prsedicii maluerint capucia nigfa parva
dere vel exire praesumat anto finitum officium, nisi si sine becchis, seu almucias rb.tundas nigri cbloris
negotium Ecclesias vel corporis necessifas immine- e- subtus cappas portaresiue aliis almuciis, hoc eis con-
rei, ct ttuic ad capitulareci locum vel residentioe ae cedimus.
1507 AD LIBELLOS ORDINiS ROMANI APPENDIX. -1398
In vigilia Paschse stalim quando Alleluia, verbuur A centia domini cardinalis, vel eo absente ejus yicarii
laelitise,decaulatur, exuant «igras cappas, luctuosa et capiluli, nullus tentet de loco ubi sunt reposita
pceniientiae lempora designantes; et superpellicea vel removere, nisi pro evidenli causa ipsius Ecclesiae,
seu albas cotlas iuduant supernoe vitae gaudia desi- alicojus deservienlium in eadem; et tunc in ma-
gnantes, usque ad festuin Sancioruni omnium illa seu nibus vicarii, seu camerariorum, infra tempus per
illas deferenles eum almuciis supradictis. vicariura et camerarios praeligenduni, debeat ad ip-
15. llem statuimus quod omnes capellani capellse sos camerarios reportari. El contrarium faciens exr
sanclorum Peiri et Pauli, Jacobi, et allerius capellae communicaiionis senlentia se noveril irinodatura, a
sancti Jacobi, qui nunc s.unt, et qui pro tempore ,qua absolvi nequeat, nisi illa reportel prituitus ad
erunt in dicta Ecclesia, a die publicationis proesen- sacristiae locura, unde receperat.
tium usque ad quindecim dies, teneantur iti choro III. Rubrica de canonicis, beneficiatis et acolythis,
dictae Ecclesbn in horis diurnis pariler et noclurnis, ipsorumque numero el gradu.
sicut coeicri beneficiali interesse, distributionesque 21. In Ecclesia Lateranensi perpetuo et sacces-
a
recipianl eapitulo ultra liuctus capellarum eorum, sive sini decem et octo canonici, et totidem proeoen-
sictit acolyfhi; et iiiliilominus iu capellis eorum ce- doe, prseter proebendam domini cardinalis : quarura
lebreni, protit ex earutn fundalione teneniur; et ad praebeudaruui octo sunt presbylerales, videlicet
hoc cardinalis seu vicarius per ccclcsiasticamcensu-
ram eos possit astringere per privaiionem fructuum praebenda Laurenlii de Argeleriis, Francisci de Ve-
Joaimis de Vilerbio, Oddonis de sanclo Eusta-
et ipsarum capellaruin, prout ipsoruiu exegerit neriis,
coniiiiuacia, et ipsi domiiio cardinali vel vicario vi- B cliio, FranciscideUtriculo, Angeii Picciardelli, Od-
donis de Columna, ct Romani de Micardis; qtiinque
debitur faciendum. vero sunt scilicet: Marcelli de Columna,
16. Cnm nonnulla bona Lateranensis Ecelesioe le- Philippi dediaconales, Philippis, Jacobi de Papaluccis, Thomse
gata sinl, et legeutur quotidie, ut in aliquo altari de Monte Nigro, et Stephani Normandis.
celebretur certo modo pro leganlium animabus'; pias vero sunt subdiaconales, videlicet : JoannisQuinque
igitur deficientium voluntates ellectu ilebito prose- Matihioede sancta Eustachio, Petri de Columna, Lessi,
Ca-
quentcs. slatuimus qtiod vicarius qui pro lempore milli Pauli de Columna, et Joannis de Barattis.
fuerit debeat effeclualiier ordinare quod ipsi altari 2-2. Et quod quilibet canonicus
per beneliciatos et capellanos, presbyteros et acoly- cselero in ipsa ecclesia recipiendus praebendalus de
inlra annum a
thos, serviatur. tenipore possessionis adeptae coniputandum, ad or-
Anniversaria quoque diebus statulis per lestanles dinem,
ad lioc Ecclesise legaverunl cum vigiliis quem sua prsebenda requirit, se faciat pro-
qui aliquid si non fecerit, sit suis canonicatu et
ct Missa simililer volurous celebrari. Si quis yero in moveri. Quod
his vicario non curaverit obedire, presbyier in soli- proebenda privatus ipso facto. Et si post annuin prse-
talis sic privatus aliquid perceperit, excom-
dis qiiinque, acolylbus in duobus pro \iee qualibet dicium municationis poenam confesiini incurrai, et ad resti-
punietur. Et quia, crescente conlumacia, crescere tutionem lalium fructuura
debet et poena, si quis in lali perseveraverit contu- canonicorum consorlio el teneatur, ab omnique
macia, prseter praeinissam poenaro, -cardinalis vel lunc eiiain per camerarios, capituli repellatur. Et ex
vel eos quoscunque ni-
ejus vicarii arbilrio puniatur. hil sibi ministretur; et qui scienles aliquid ei mini-
II. Rubricade reliqtiiis, sacris rebus, et aiiis mobilibus _ straverit contra lenorem constiiutionis liujusmodi,
Laleranensis Ecclesiw, et earum cuslodia. C tautumdem de suo proprio Ecclesise restiluere lenea-
17. Reliquise, nisi slatuiis femporibus, siue vo- lur sub poena pnedicti juramenti.
lunlate vicarii et capituli nullalenus ostendanlur, 583 ^5* 'lem staluiuiiis et ordinamus quod cano-
nisi alicui cardinali, praelato, vel regali. Nullus aulem nici praebendali,qui sunt in ipsa Ecclesia jain recepti,
praesuniat de dictis reliquiis concedere, sinc liceniia iiilia annum a icmpore pnblicationis hujustnodi sta-
domini nostri papse, vel cardinalis qui pro tempore tutorum se promoveri faciant ad sacros ordines,
fuerit archipiesbyier Laleranensis Ecclesioe. llujus- quosi|iSorum praebendoerequirunt; et si nou fecermt;
niodi coiisiittiiionis [si quis violator exsliieritj in ipsoriim canonicatibus et proebendis sint ipso lacto
aliquo tempore, ipso faclo poenam excoiiimunicaiio- piivati, exceptis illis qui non snnt in setate ad reci-
nisiiicurrat. piendos ordines legitima consliluii. Tales cum inlia
liS. Res quanim perditio esset magnum proejudi- aiinuina temporequoaeialein ad ordines necessariam
cium illatura diligentiori sunt cuslodia gubernaudse. COinpleverinicomputaiidain ipsos ordines suscipero
Et prupterea hoc statuto jubemus quod staluta, pri— teneaiiiur, aiioquin eamdem pcenam privafionis in-
vilegiii, inveniaria, sigilla Ecclesiae et capituli intra eurraiit.
claves reliquiarum et cancellorum sacrisli.c, ubi est Interim vero tam illi quam alii qui ex dispensalione
" inensa Doiuini, quae oinnia 582 sul) tribus diver- apostolica vel alia jusla causa prorooveri non tencan-
sis serris et clavibus clausa sint; qtiaruni unain vica- tur, seu qui, licet essent prorooii, cssent lamen ah-
rius, aliam camerarius, et aliara antiquior canonicus senles, vcl si praeseiiles esseni et nofcni secuiidum
debeat retinere; et sic per ipsum vicafium, caraera- lenorem praiseulium stalutorum eis incumbens offi-
riuin el iintiquiorem caiionicuni conservetur, et tali- j) cium exercere, defectus suos per alios canonicos
ler, quod alier, vel alteruler, sine aliis omnibus ape- suppleri facere tcneamur , sic quod injunctis vel in-
rire vel sigillare non possit. jungeiidis eis olficiis nullus in Ecclesia possit esse
19. ltem siatuirous quod camerarius vel sacrista defectus. Quod si quisque facere recusaveiit, came-
pannos, libros, paramenta, vel alia sacra vasa alicui rarii de fiuctibus praehendoeillius canonici cui offi-
extra Ecclesiam asportauda concedere nullu modo cium incumbit triginla solidos pro sepliiuana quali-
praesumai, sine licenlia vicarii, vel camerariorum bet detrahere tcneanlur; de fructibus vero illius ad
priinitus noii oblenla. Et tunc camerarii el scripto- quero officiumdiaconi vel subdiaconi pertinerei soli-
res debeanl in ipsorum libris ascribere portitores. dos viginti, quos illi vel illis qui pro eo faciunt olfi-
Abas e.\<oiiiniunicaUonisseiiLeiiliainincidant eoipso, cium ininibtreiil, vel de distributionibus eorumdem,
a qiiu abbolvi nequeanl nisi per doroinum cardinalein, prout vicario et camerariis videbilur. Quod si nec
vel ejus vicarium, et salisfacto prius de coininissis. iructus grossos nec dislributiones lales haberenl, ca-
20. tnventarium de rebus oronibus in sacristia exi- piluluiu ad quod lunc tales fruclus pertinebunt sine
steutibus per vicarium et capilulum quulibet aimo dilatione aliqua solvat minisiraniibus pro eisdem,
fiat; el privilegia, statuta, vel inslrumeuta sincli- et ad hoc camerarii teneantur ex proprio juramento.
u Id cst, ubi Eucharistia asservatur in viaticum; nam Eucharistia tunc temporis servabatur in co-
phino, CMCseremoniali Pelri Amelii c. 50 ct 151.
IS93 APPENDIX AD S. GREGORIIMAGNlOPERA. 1400

IV. Rubrxcade mimero beneficiatorum, et qumprw- A conales. Quatuor vero beneficiaii reslantes sint sub-
videlicet TutiusSalmenicii, Angelus de Gal-
bendw ipsorum sinl presbylerales,quw diaconales, diaconi:Anlonius
et quw subdiaconales. licano, deFrascato, et ManardusfiliusD.An-
tuini; ila quod ipsertim benefieiatus ex nunc et in
24. De beneficialis Lateranensis Ecclesise prse- perpetuum subdiaconalescenseantur.
senti constilutione duximus ordinandum, quod in 25. Ne igitur Lateranensis Ecdesia in divinis offi-
ipsa Ecclesia perpetuo sint viginii duo beneliciati, ciis defeetum aliquem de caetero patiatur, hoc con-
quorum quatuordecim sint presbyteri, videlicet Pe- stituto jubemus quod omnes et singuli beneliciati su-
trus de Palliano archipresbyter do Uiriculo, Lauren- perius nominaii, qui ipsorum beneficialorum posses-
tius Rusciolus de Pandolphis, Jacobus de Leolis, sionem obtinent de proesenli, infra annum a lempore
Joannes de Campo Floris, Joanncs de Catino, Nu- publicationis hujusmodi staiuforum computandum ;
cius [ Forsan Mulius ] Petri Berloe, Stephanus 584 quilibetvero ad alioquin de dictis beneli-
de Sublacu, Joannes Serleonis arehipresbytcr de cialibus sint privati; et si postea sic privati fructus
Arcula, Joannes de Civita, Nucius de sancto Marco, alioquin recepeiint, eo ipso sententiam excomniuni-
Dominicus de Campanea, Ganfredus de Antissio- caiionis incurrant, et ah omni beneficiatorum et ca-
doro, et Nucius Amici; ita quod beiieficialtis ipsorum noiiicorumconsorlio repellantur ; neque eis per ca-
perpetuo sint presbylerales. Quatuor vero diaconi, merarios aliquid minislretur; el si scienter aliquid
videlicet Nicolaus Procerti, Jacobellus de Carapo niinistraverint, ministrames ipsi tantumdem de eorum
Florum, Silvester Ricciardelli, et Nucius de Tibure; proprio cameroerestituere leneanlur, sub poenaproe-
lla quod ipsorum beneliciatus perpetuo sint dia- -. stiti juramenli.

IV.

AUGUSTINI PATRICII PICOLOMINEI, EPISCOPI PIENTINI, EPISTOLA a AD

INNOCENTIUM VIII.
ln librum sacrarum Cwremoniarum, quibus Romani crescente fidelium mnltifudine illorum successores
Romani pontifices, salva rerum substanlia, auxeruni,
ponlifices uti consueverunt. ornaverunt, alque mirum in modum ampliaverunt,
Sanclissimo domino nostro Innocentio oclavo, adduntque in dies : mutantur et variantur permulta,
universalis Ecclesiee snmnio ponlifici, Augustinus quse non lam priscis instifutionibus adversa sunt
Palricius Picolomineus, indignus episcopus Pien- quam temporietrebus quseaguntur accommodaatque
tinus , felicilaiem. Absoluta nuper saiis feliciter decora. Quo fit ut cum propler rei velustalem pauca
divino nmnere emendatione libri Ponlificalis, ex- admodum ex priorum observantiis reperiantui', el
plicationem ordinationemque sacrarum caeremo- qnse deinde a posteris liiteris mandata exstent, lutn
niarum quibus Roinani pontifices uti consueve- propler Romanaecuriae crebras apttd exleras gentes
runl , luo jussu , tnisqiie auspiciis, beatissime peregrinaiiones, tum eliam propler varias confti-
Pater, aggredior. Certamen profecio priori laborio- ^'_ sasque scribentium sentenlias, parum usui et utilit iti
sius, longeque difficilius, cum propter incertam ejus nostris lemporibus esse videanlur, cseremoniisnon
rei disciplinam, la-fequeper multa capita vagantcm, tam scriptis quam jam pridem consuetis liactenus
tum etiam ob frequeniem caerenioniarum additionem, magna ex parte tisi siimiis. llinc varisealiquando inler
diminulionem, varialioncm, ac pro lempore mt.lti- Palres de peragendis sacris opiniones, hinc contenfio-
plicem mulationem. Cogitavit sane circumspeclissima nes indecentesiiiterdum, inter ministros coeremonia-
beatiiudo lua, et recte quidem, plurimumad divinam rum, cum memoria hominum labilis sit et fluxa,
clemenliam nobis propiliandam pertiriere, si puris, ssepeque alise pro aliis succurrant, et quid certi tc-
caslis, congruisque cseremoniisilla colatur; nec mi- nendiim sil fixa regula oslendi non possit. Hoecigi-
nus spectare ad majestatem apostolicam, sacrique tur, utreor, provide considerans sanclitas lua, beatis-
senalus auctorilatem venerationemque proeservandam siine Pater, cupiensque ul in rebus omnilms, lam
atque augendam, si suo ordine, rituque decenti om- divinis quam humanis decus et ordo debile servetur,
nia peragantur; si rerum, liMiiporum,personarum utqne sine tumuliu, quiete, tranquille, cum graviiate
ratio habealiir; si cuique reddantur debitus honor, et dignitale omnia peraganlur, injunxit mibi ut lam
et propria reverenlia, quae quidem omnia hac una ex libris majorum quos ex archiviis RomanoeEccle-
disciplina continentur, suggeruntur, administrantur- siae complures deproropsi, quaro ex quotiiliano u?u
que. Quanta fuerit apud omnes gentes, apud omnes capelloeapostolicae, in quo annis supra viginti non
populos, apud omnes naliones sacrorum cura, nimis sine labore assiduo versatus suro , coeiemonias
longum esset enarrare. Praelermittam Eleusinoe Ce- omnes, quibus noslro lempore uti consuevcrunt
reris vana, aique abdita sacra, furiosa pudendaque Romani pontifices, prsetermissis superfluis et anii-
Dionysii orgia; jEgypliorum irridenda et portentuosa j\ qualis, in ordinem redigerem. Devilassem recusas-
roinima, et Romanorum supersiitiosam religionem ; semque hoc munus perlibenler, et sarcinaro humeris
apud quos ntilli magislralus legitimi putabantur, meis omnino imparem excussissem, si licuisset
nullae expediiiones sive mari, sive terra suscipie- ponlifici maximo 11011 oblemperare. Sed sciens obe-
banlur, niliil a senatu, populove slatuebanl, nisii dientiam victimis praestantiorem esse, et reum esse
prius juslis caeremoniissuperum volunias exploratat morlis, qui summo pontifici non paret, malui rudi.s
esset. 585^acracerle^ent:iteucui 1'istoriatota fere! atque ignarus judicari quam protervus et inobediens.
in tradendis divinis ritibus versatur; ita ut niliil ma- Erexit, et mirum in modum confirmavit mihi la-^
gis Moysen, imo ipsum Deum curasse conslet, quam1 bentem aniraum, in primis summa luse pietatis in
ut statutis congiuisque caeremoniisdivina Majestas ab1 omnes benignilas atque clementia, quse non lam
bominibus coleretur, ubi eodem tenore servari man- ineptiludinem meam quam optimaro mentera et pa-
danlur prsecepia, cseremoniseatque judicia. rendi promptitudinem metietur, lum illorum reve-
Majores vero nostri, duees el doctores christianii rendissimorum Palrum, quos hujus nostrae lueubra-
populi, ab initio nascentis Ecclesiie sacros ritus3 tionis recognitores revisoresqueeonstituisti, pruden-
divino afflali numine nobis fradiderunl; quos deindej tia, diligentia, acerrimum , integrumque judicium,.
* Vide commentarium, col. 999.
 1401 AD LIBELLOS ORDINISROMANl APPENDIX. 1402
et omnium rerum divinarum, atque humanarum A librum addidimus generalia qusedam, normas atque
summa doctrina, qui profecto nihil admitlent quod cujusque officii summarias instructiones continen-
gravitati ac dignitati apostolicaesedis et lanti senatus teni , prseposuimusque cuique libro capita rerum
non convcniat. Quorum exactissimoe censurse hos quse in eo continentur, ut facilius quid quisque de-
libros per multos dies libeiilissime submisi, 586 sideral invenire queat. Admirabuntur fortasse com-
ratus, ut si a tantis viris approbarentur, fore ut a plures diserti et Latinae linguse censores quod vim
nemine merito possent daronari. proprietalemque verborum Lalinorum non usque-
Totum opus in tres libros divisimus. Priraus et quaque servaverimus, quodque plura admiscueri-
major ea conlinebit quoead summum ponlificem et mus nova vocabuli quae latinius dici potuissent. Qui-
sacrum senaium pertinent exlra ordinem divini bus ingenue fafebimur ignorantiam nosiram. Et
officii, ut puia electionem, et consecrationem Ro- lamen mulia ibi esse affirmabimus quae, si aliter
mani pontificis, Csesaris coronationem, canoniza- dicereniur, non facile ab omnibus inielligerentur.
tiones sanclorum, crealiones cardinalium, et coctera Seculi sumus in his terminos a superioribus liarum
hujusmodi. Secundus ordinem et ritum cefebrandi rerum scriptoribus usurpatos, et qui hodie etiain
sacras soiemnilates per totum anni circulum com- sunt in usu apud sacrorum ministros, arbilrati sau-
plectetur, et quae ad divinum officium spectant tam ciilalein luani, et sacrum senalum non lam verbo-
in Vesperis quam in Missiset aliis horis. Et in hoc rum lenocinia quam rerum ordinem et explicatio-
quidem libro secundo, quoniam minuliora mulia nem a nobis exacturos. Quibus si satisfecerimus,
insunt, quibus sine continua exercilatione nemo Deo optimo maximo bonorum omnium largitcri, qui
facile meminisse posset, adhibuimus nobis adjutorem _" unde satisfacere possemus clementissime Iribtiit,
Joannem Burcardum Argentinensem , proeposilum gralias agiinusimmoriales; sin minus, ut imbecilli-
Haselatensem, et sacrarum cacremoniarum mi- tali rudilatique nostras ignoscas, et obtemperandi
nistrum, cujus solerli opera etiam usi sumus in studium benigne suscipias, eijam atque etiam sup-
emendatione libri poniificalis; qui omnia quam di- plices exoraraus. Vale. RomaeKal. Mariiis, anno
ligentissime collegil, et accuratissime annotavit,ut salulis 1488.
parvo labore in digerendo libro opus fuerit. Tertium

V.

EX DIARIO PARIDIS DE GRASSIS.

sente senatu petitiones meas, quae sunt ut ipsa epis-
587 Contra electum Corcyrensem,qui prwdictumAu- tola de verboad verbum hic posita, sic videlicet:
guslini librum sub suo ttomine vulgavit. Sancfissimo domino nostro Leoni papaeV Paris de
Hodie, nempe xi Martii, anno 1517, cum mihi di- Grassis episcopus Pisaurensis, coeremoniarum magis-
ctum esset librum cocremonialemnostrum, quo respu- ler. Intersacras solemnesque RomanaeEcclesioecere-
blica nostra ecclesiaslica regitur etgubernatur, fuisse monias, beatissime poniifex, a juventule mea versa-
Venetiis impressum, et ad Urbem remissum omnibus tus tuo ac ttiorum beneficio praedecessorum, 588
venalem dolui veliemeiuer; et priusquam aliquid di- illis jam ad 16 prope annum praefectus, piaculum in-
cerem ponlifici, suner hoc conquesius fui cum cardi- ge.ns, et id quidem calumnise et ignominioepleiitim,
nalibus, qui in die creaiionis annuse papalis exspe- facturus videor, si transeam sub silentio, etconniven-
ctabant pontificem venlurum ad Missam. Et aliqui, Q tibus oculis patiar illas per libros sacrorum rituum,
iino mulii ex eis commoti, scandalizali stini, quod nuper sub nomine cujusdam falsi et lemerarii auctoris
caeremonioesacraeet mysteria eorum divulgatafuerint, impressos, corrumpi ac in coiilemptum apostolicae
sic ut caeremoniaenostroe, quse erant quid sacrum, Sedis divulgari;alque anlecessores meos, qui eisdem
fiant quid publicum, etc. Et in fine dixerunt papae prsefuere caereraoniis, illasque mihi tanquam pcr ma-
dolentes. Papa autem, prima facie lurbatus, dixit se nus dedere suis laboribus, suis vigiliis ac studiis, con-
factuiumquidcardinalibusplaceret. Etquia cardinalis tra jura legesque dtfraudare sequo animo feram sub
sancia; Crucis forsan fuerat causa quod imprimeretur lelicissimo sanciitatis vestrse pontificatu, cujusinge-
liber ille, dixit non malum esse. Tandem papa com- nii doles ila longa experientia omnes didicimus, ut
misit oardinali de Grassis, protectori officii cseremo- jam iion dubiiemuseani (si qualia hseesunt inlelligat)
niarum, ut siroul cum audiiore cameroe provideret, pro sua erga Deum pietate, pro sauclse sedis aposto-
ne ampliusaliquod volumen venderetur usqueaddiem licse majestate ac innala juslitia, non soluiii non pas-
consistorii, quia lunc exquisitis votis omnium cardi- suram, sed, siculego ea pro criiiiinismagnitiidinesine
naliuni concluderelur. Et sic factum esl. hac verborum detesiatione praeterire non possum, ita
Dcinde cum, collatione facta de illo impresso cum illam acriter vindicaturaro. Nam quemadraodum jusii
noslro, invenissem mulia fuisse ad libiluro addita, et cujusque principis est curare ne quisquam suo jure
plura simililer cassata, retuli papaepraesenlibus car- fraudetur, ita, si diligenler inspexerimus, ad quem-
dinalibus in consistorio sequenti; ac papa vidit ac piam alium non magis spectat quam ad Roraaniira
niagis commotus est. Et vocato ilerum audilore ca- pontificem, ne sacrse suse caeremonioemacu.lentur,
mera, mandavit ut oninia volumina impressa apud se neve aliqua in parle allerentur, ac praesertim ne cor-
babeat el sic relineat, donec aliud sibi dixerit. J3 riiinp.intiir, sed et quod omnium principum esl ne
Sicut supra dixi, 11 Mariii scripsi electum Corcy- proliiiacin vulgus velul prostitutaepontificaliumsacro-
rensem publicasse libruro caeremonialemcontra jus rum existimaiionem minuant, flocci faciant, et con-
fasque, et papa roitii commisit ut ipsum librum dili- temnantur. Quod si in primis lua ac sacrosanctae se-
genter viderem ac collatioiiarem cum originali, si dis apostolicaeres agitur, beatissime pontifex, ne pi-
quid esseladditum vel imuiinutum, quod illud signa- geat, obsecro, hsec, qualiacunque sint, quoe lemporis
rem ac referrem. Itaque eo totaliter viso et signato, angustia cursini collegimus, perlegere. Inveniet pro-
feci hanc meam episiolam, quam praemisiquasi in- fecto in his, non quse verborum conlextu auribus
vectivani contra ipsum Corcyrensem temeratorem grata eljucunda, sed qusead rem luam inaxime per-
libri sacri, et eam papoe dedi in manibus; et iegit et tinentia sint el necessaria. Verum antequam ab eo
approbavit, mandans mihi ut in primo consislorio exordiarquodhsesacrsecaeremoniae invulgus minime
recilem causas quibus motus fui, et exaudiret prce- prodendse sunl, respondebo illorum opinioni qui exi-
1403 APPENDIX. AD S. SANCTl GREGORII OPERA. 1404
stimantreligionis chrislianoecaeremoniasad publicam ,A liic novus homo, el modo sacris initiatus, unus in-
morlaliuro uiililaiem esse divulgandas, moti lorsan ventus est, qui quod nemo alius etiam inter sacras
vel eoarguuienlo, quod ipsa divini Niimiiiisdeductio coeremonias educalus unqiiam austis fuis.set, auderet
el caelera Ecclesise sacramenta Jibris Poniificalibiis non soluin libriim bunc in profanas mantis edere,
jmprcssa el publieala sunt. Qnippc illa ad oinnes Ec- sed eiiam multa subtraliere , nonnulla addere , et
clesias ct singnlos qunsque sacerdotes perlineiit, nec quampluiima immulare et corruinpere. At dicat
oinninorecoinJi polerant. HoecadRomanam Ecclcsiam ipse, obsecro, tibinam istas caeremonias, quas imniu-
lanluni, ejusqtie summuin ponlilicem, suosque dun- tabat, didiceral? quo auclore , quo magistro, tpta
laxai adid operis vocatos minisiros.Sed ulinameiiam facultale nilebatur? nam si liber ipse cseremonialis
el illa quae dixi sccretiora forent et magis recoudila! a sede aposiolica approbalus jus et legem f.icit, ttt
Nou enim ea quotidie, atl profanas manus in sacer- in Clememinis , tit. de jurejurando, sancitum est, et
dotii contemptum, ncc ad alienas seclas iu noslrx ro- nu!li praelerquam principi Iicet ea quoe juris sunt
ligionis irrisionem dcveuire videremus. At quoniam immularc, 590 qua audacia hunc impulsum dice-
ai la rcprebendi magis possunl quam corrigi; rever- mtis, ut cum secuiidum constiluliones nomeii atlliuc
tamurad rem noslram intcgiam adliuc, ne.hoe nialo suuni ncsciret (appellavit enim se ubiqiie eleclum
excmplo et ipsa iabefacletur. Novit jani prideui san- arcliiepiscoponi , ctim eleclimi fantum appellare ile-
ciiias lua onmem Romanorum piinlilicum auctorita- buisset, nec tirebat ante pallii assumptiunem quein-
lem, oinnemmajesiaiein bujus sacrosanctsesedis pen- quam archiepiscopiini nominari) , hanc juris inuta-
dere ex aniinis opinionibusque principuni et pracla- tionem sibi lieere putarel? Describebat profeclo bo-
loruin. Dumenim illi summos ponlifices non lanquam n «us vir (|iiod minime intelligebai. Si eniui eadem
mortales homines, sed lanquam deos in lerris exisii- non iguorasset, neqtie ambulasset in lenebris, non
maiit ct creduni, ilbs se sponte sua subjiciunt, illis posuis-cl sinistram pro dexlra, non fidelem pro ftlia-
parenl, illos suspiciuni ac veneranlur, et etiam ado- lem, non paniculas negaiivas iiut disjunctivas ali-
rant, incredibilique quadam alficiuntiir admiratione, qiiainlo oniisisset, quoe sensum perverterent aut de-
cnm aliquantio audiunt aut vident supra liunia- prava>ciit; non pr.eteriisset fanones, vexilla, colores,
num opus ab illis pcr eas de quibus agimus c;cre- coUeifia; nec immutasset jiiramenta, Beiiedicliones,
monias 589 >nsauciorum iiiiineruui quempiam re- unctuiiies , ci csetera quae de stibstantia stint ct cha-
1'erri, pontilices tanta solemnitate, tantaque observa- racterus imprimunt, quoentillo pacto immulari de-
tione clig.i atque sauciificari, imperatores coronari, bent aut possunt. Sed quid in his moror? ad mille
reges inungi, eardinales assunii, patriarchas, arcbi- et supra, beatissime pater, corruptiones eniiine-
e|iscopos episcnposque consecrari, ac coetera elfici ravimiis in libro hoc sno nuper impresso, dum illuin
qttae timc rerttni roagniludine, tum varietate, divini- curo exemplari protocollo Pientini praesulis, veri
talem quamdam pioe se ferre vidclur. Quod si sacro- atictoris , conlulimiis. Nec verbis nosiris fidem ha-
riiin arcana pandaniiir, ct sacroe piibliceptur coere- beat sanclilas yestra librum ipsum queni protuli
nionioe, illico fuiurum est ut oinnis bpinio miiiiiatiir, inlueatiir. Signala sunl loca , aut asterisco, aut
ui ponlificia auctoritns elanguescat necesse est. Su- linea, aut litura. Nulla prorsus pagina errore vacal.
beiit exfemplo sunimus poutifex vel iiniiiscujusqiie Quse omnia non piinus pro pietafe tua erga Deum
plebeii bominis censiirae. Alius rilus nou recie a reprobare e.t repellere debet sanctitas tua quam
niajoribns ordinatos redarguet; alius non observatas ^ pro lua juslilia curare , ne defuncto eidem praesuli
tradiliones ohjiciel; alius ntorern cultiimque sacro-< _. Pienlino , viro doctissimo, ac de sede apostolica
riim perperam inlerprelabitur; alius gestus deridc- bene merilo, vis el injuria inferatur, suisque vigi-
bit et sub-annabil. El curo antecessores tui consiie- liis, suo nnmiiie spolietur, ac suo honore prive-
veriiil, pro tcnipore , pro loco, pro necessitaie lur. Is cum plures annos magistratum caeremouia-
cserenionias quundoque roulare , nou crtinl siinniii rum egregie et scite exercuisset, ab Innocentio Vlll
pontilices sui arbilrii, neque sine vulgi mutiniiratio- prajilecessore et affine tuo ab liujusmodi magistratti
ne id exsequi polerunt, uicunque res familiari co- vacntione accepta, eisdero tamcn stipendiis Senas,
gnitione in conteinptum atlducent. Quoil ne fial, lanquam in secessum litleraloriuin , ad RomanaeEc-
iion niinus ciirandum a nobis, qui vero fidei lumine cleM* caeremonias in librum Ininc collixendas mis-
illuslraniur,quiiiii ciiraluni sil oliin a gentilibus in suis sus est. Laboravit triennio vir gravis et summscex-
superstitionibus, quihiis quasi peculiaris mos omni- peripnliiu; deinuni incredibili siudio et exacia dili-
bus arcana caerenioniarum nec velle , nec audere in geniia absolntum libriim ejtisdem pontificis iioinini
vulgus cdere, assercntihus non licere prolanis nosse anfeposilis suis epistolis dedicavit, contentus vel eo
deoruin mysteria, scmper fuil; in quibus nulla major riomine quod apud posteros non aucior, sed quasi
quam fides silcntii deberelur. Qiiod ul c;i'tera in- collcclor aut compilator sacrarttm cseremoniaruni
numerabilia laceam, quae circa hoec a Macrobio, diceretur. Nec exisiiniavit bonus paler aliquem suo
Apuleio, Valerio, 1'lutarcho, ac coeteris antiquis au- tanium nomini invisurum. Sed o mores bomiimm !
ctorlbus referiuilur, inemoriae iraditiun est Tarqui- non eriihuit sub luo poulificalu electus ille Corcy-
niiim regem, M. Tulliuni, quod libruni secreta civi- rensis ejus Patris, cujus debuisset potius obscrvare
lium sacroruni conlinentem cuidani Sabino descri- p. v roeinoriam, abradere iiomcn et epistolas, ac suas ita
benduin dedisscl, Colso insulam in mare abjici inserere , ut se libri liujus caeremonialis auctorein
jussisse. Quod si apud eos lanto supplicio libri sola credere seculitra posteritas crederelur. Quis enim
descriplio vindicina est, qua poena apud nos erit in hoc libro nuper impresso praelerquam unus Chii-
afficiendus qui non soluin sacra descripserit, sed stoplioriis Marcellus nominatur? Quodnaro Pieniini
etiain descriplacorruperit, aecorrupln divultiaverit ? prae^ulis aucloris , aut alterius cujusvis legitur no-
Adde quod ille triumvir illis eisdem sacris praeerat, meii? Qnin eliatn subtraxit isfe, qui tnra irapuilenter
licebalque illi eumdein librtim legcre et atlrectare; alienos sibi labores vindicat, verba illius optimi Pa-
liic nosler ab omnihus caeremoniis alienus ex sacris tris, quibus in capite de clericis caereiiioniaruni im-
pene.iralibus ftirlo librum hunc subripuisse facile perfectionein suam excusabat, dicentis inier alia :
credi poiest. Nani cum innocentius VIII summa in- Utinara lam bene officiummeum sustinere scivissem,
dustria collectas in hunc librum cseremnnias, non cuin in eo fui, qiiam bene imperfectum meum cogno-
ignorans qttam retinenda el occullanda forent sa- sco. Eat igitnr, etsi non dolo, non fraude id fecisse
crorum arcaua, in pilaiii sacrario ac interiori bihlio- aultimet, dicat se suas epistolas ad ornaraenttim tan-
theca magna cum diligeniia obscrvanda reposuisset, lum apposuisse, non ut laudes alienas usurparel. Sed
ut inile pir illos lantum qui pnressent, quando opus inlerrogetur, obsecro, cujusnara sit illa iucubraiio
essei, iiicorruple liaurirentur, idque huc usqtie oh- quamadeo cfficacissimis verbis asanctilate tua accipi
servatum fuissel, quoniodo ad hujus manus perve- 591 m prima epislola cfflagitat, utriiinve intelligat
nerint, non liquet satis. lllud ceriissimum esl, quod brevis cpistolae suse, an totius operis lucubrationem;
 1405 ROMANORUMPONTIFICUM ANTIQUUS CATALOGUS. 1106
interrogetur, inquam, a quo absoiuta maxima pars tA suas cum a se concinnalo opere ad sanctitatem tuam
operis viilcri jpoterat, cum tojt ej tanta priore libro direxissel, ejusque sacratjssiroo noroine culpam
peregerii, ut ipsa aijtera epistola' ampullauim; yet a suam pertexisset, eos imjtatus qui, ut impune
quo ultimus absplv.itur liber, ut ejiis verbis ular. furati sint, 592 furta magistratibus elargimitur.
Putabaine simplex vlr , dju.mopus alienuni ad ver- Sed non vidit ingeniosus in alienis operibus aucior
bum transcribebat, /uiurum ut nunqiiam in fiirto quanttim bealitudinem luam offenderet, dum lan-
deprehenderejur ? an id liiagis ingeniiim fo.rtasse quam inanis gloriae nimis appeienlem eam in Jocum
opinabatur, quam iniitum redde.re yel fateri per abrasorum nominuin ingerit, suique crimihis parti-
quem profecissel ? An existimabat potius tantuin cipalione coinquinare contendit, non soluro invidis
opus, paucis ad.modum immuta,lis verbis et rubricis, et raalevolis causam conlra eam invehendi prxbet,
ita suiim fieri, ut veri au.cjtoris nomen pen.itus abo- sed etiani ejus successoribus ahradendi Leonis san-
leretur ? Primum se omniuiii hoec ad usum e.t vo- ctissimum nonien cuin tua ignorainia, at cum laude
lu|itatem communicasse coinniemora.l. 0 egregiuin sua auctorum nomina restituendi niateriam rOlin-
opus! o laboriosam concinnationein! Exseqnias juste quit. Quod si his quiB maxirae sahctitatein tuain
einendavit; albam, albiim ; geitnfiexum, supplican- niovere deberent non moveris, sanclissime ponli-
dum; officiales, niagistratus; pileitm, galerum con- fex, nec afficit le contemptus aposlolicae sedis, ac
cinnavit. Pro lignis, tignis supposuit; pro cusino, pontilicioedignitntis, qui ex hac arcanoruin invulga-
pulvino; probacili, vase; pro perfeciis, peracia; pro tione illico irreplurus est, moveat te, qua>so, tua
platea, aream; pro armh,insignia; pro rubeo, pur- erga Deum pietas, nec eam nna cum ipsis raeremoniis
pureum inseniil. Hsec et hujusmodi sunt frivola g' ab isto insolenli jactalore corruriipi patiaris. Moveant
quidem et inania, quae iste snis sesquipedalibus te Pientiui episcopi inanes sui labores, suse vigiliae
verbis seconeinnasse jactat; acsi pura, nuda, clara jura reposcentes. Moveat le demuui lnnoceiiiii Vlll
et simplicia non magis reljgio exposcere.t, quam ista praedecessoris tui affinisque memoria, cui tu tanluin
verborum lenocinia. Al si conciii.nalurus erat, cur debes, ut fortasse iierao magis. Is enim suum abs
non omnia concinnavil? cur non eodem ubique modo, lo, fum jure affinilatis et graliludinis, lum aequitatis
pro papa, ponlificem,pro Processionibus, supplkatio- et justiiioe reponi petit. Is libriim suum iniegruiii et
nes subegerii ? Modo easdem diciiones reliqtiit in- incorruplum desiderat, e.t in arcanis reservari, ut
lactas, tanquam pcriaesus eiiam Iongiim concinna- vivens insiiiuit, efflagitat. Obsequere eoruin umbris,
tionem coium librprura quorum auctor liaberi vole- beaiissime Pater, tam justa, lam pia, lam sancta
bat. Quid, quod ubique nonien et excusationem ae postulanlibus; et, quae lua juslilia esl, rejecto et
epistolas auc),oris delevisset? Non dejevif etiam : exploso eiiam sub anathemaie isio impudenti usur-
Hoc juramenlum Fredericus III imperalor, qui adhuc patore cuin suis corriiptionibus, libros suis auclori-
regnai, dum Senis esset, prwstiiit. Quid et illud in- bus reslitue. Futurum est enim ut plus verse laudis,
lacium reliquit? Cwremoniqs in coronandis regibus plusglorioe adepliira sit sancliias tua in eoruin nomi-
servandas in libro Pontificiiii, quem nuper emendavi- nibus reponeiidis, quam si.quotllibet egregium opus
mus, plene conscr'xpsimus,ut jn atlero scilicet dolus a vero auctore sibi dicaretur^
et mendacium appareret, defunclo jam diu impera- Itanc epistolam cum in manibus papse dedissem,
tore, in altero furium confiteretur; nisi mallet ge- legisseique libenler et avide, et acceptasset rationes
minare Pontificalem jibrum jllum, ila ut hos fecit et argumenta in ea per me allegata, versus ad cardi-
sibi atlribueiis. Praeteriit iillra hoec miilta his non ('[J nales aliquos, qui sibi forte adhaerebaiii, dixit me
minora sive negligentia, sive ut omnia pariter con- rationem habere super petilionibus meis, el lihrum
funderet. Nam ,et se interfuisse coronaiioni ejusdera caeremoiiiaruin nupcr iinpressuin oninino comburi
imptraloris, et vidisse cardinales Nicenuin et Atre- simul cuin falso auctore, sicut postulassein, aut sal-
bateiisem, ac seryisse Pio jl per an.nos plurimos, et lera jpsum auclorein corrigi el castigari omniiio de-
suo tempore nuljum' Rom.anum ponlificem praeter bere prout praesentibiis videretur. ltaque ad primum
Sixiuin IV consecratum satis impudeiiter aulumat; cousisiorium rein et causam dilferre, ul in ipso con-
ac si dicat nec Pium III, nec te Leoneni X nostro sislorio propoiierem , prout proposui audientibus
lempore fuisse consecratos. Quae cuncta ut primo omnibus ; et landern papa mandavil tribus cardina-
auciori apprime coriveniebant, ija buic suppositilio libus, videlicet 15. 1). AntoiiiOde Monic tit. sanciae
et ejus libro omneni fidera adimunt. Aul cnim illa Praxedis, et D. Petro de Accoltis sancti EuSebii An-
non erant aiiioyenila, aui ba?c quqque cum jllis conitano, et D. Achilli de Grassis sancti Sixti cardi-
abradenda fiieruuf, utconcinnalum undequaque opus nali Bononieiisi, protectori officii caeremoniarum,
viderelur. Ast o si ipse Pientinus auctor revertatur, fratri meo, ut petitiones meas ad parles plenius in-
Cl nunc sua jtira reposeal! nonne isle operosus con- telligerent, et me, prout juris fuerit ac sihi videre-
cinuator, lanquain Horatiana cornicula, alienis om- tur, expedirent tam super lihro coroburcndo, quam
nibus peunis deplumatus, cuni suis lantiitn corrup- auctore castigando, et ad urbem ciiando personaliter
tionibus remansurus esset, fuiurusque omnjbus lu- et comparendo. Iinque quid sequetur iiic eliam suc-
dibrio? At puiabii, forie ea sjbi licere, si epistolas cessive aunolabo.

ROMANORUM PONTIFICUM ANTIQUI CATALOGI DDO.

i. J) Tlieiispher sed. an. xj mens. j d. xxj.

(Ex Corbeiensimanuscriptosaeculisexti.)
Incipimt Nomina Aposlolicorum.
Petrus sedit annos xx mens. ij dies iij.
Linus sed. an. xj mens. iij d. xij.
Clitus sed. an. xij mens. j d. ij.
Climens sed. ari. yiiij hiens. x' d. j.
Etivaristus sed. an. viij roens. x d. ij.
Alexaoder sed. an. xij meiis. vij d. ij.
Xistus sed an. x raens. ij d. j.
* Piusr
Egenus sed. an. iiij roens. iij d. j.
a
Osus sed. an. xviij mens. d. j.
Anicilus sed. an. xj mens. iiij d. ij.
Socher sed. an. viiij mens. ij d. xxj.
Eleutberius sed. ari. xv inens. iij d. ij.
Vicior sed. an. xv mens. iij d. x.
Vepheiinus sed. an. xviij mens. vij d. x.
Calistus sed. an. v mens. x d. x.
Urhanus sed. au. viiij mens. j d. ij.
Ponlianus sed. an. vij mens. x d, xxij.
 1407 INDEX RERUM QILE 1N LIBRO SACRAMENTORUM,ETC. CONTINENTUR.
Anlhirus sed, an... mens. j d. xj.
Favianus sed. an. xiiij mens. ij d. x.
Cornilius sed. an. ij mens. iij d...
Lucius sed. an. iiij mens. viij d...
S.tefanus sed. an. vj mens. j d...
Sistus sed. an. j mens. j d....
Dionelhius sed. an. viij mens. v d...
Felix sed. an. iiij mens. j d. x.
Euthiliahussed. an. j mens. j d...
Gajtis sed. an. xj mens. iiij d...
Marcellus sed. an. j inens. iiij d...
Eusebius sed.r roens.
Melsiadis sed. an. iiij mens...
Silvesier sed an. xxiij mens. x d...
Positio ejus Kalendas Januarias.
Marcus sed. an. ij mens. j d. xx.
Julius sed. an. xv meus. ij d. viij.
Liberius sed. an. vj mens. iv d. viij.
Felix sed... d. j.
Damasus sed. an. xviij mens. iij d. xj.
Siricius sed. an. xv.
.Anasthasius sed. an. iij.. d. xxj.
liinocentius sed. an. xv mens. ij d. xxj.
Josemns sed. an. vij mens. ix d. ix rec. manu xix.
Bonefatius sed. an. lij mens. viij d. vj.
Celestinus sed. an. ix mens. x d. xvij.
Sistus sedau. viij mens... d. xix.
Leo sed. an. xx mens. j d. xiij.
ttelarus sed. an. vj mens. iij d. x.
Siiiiplicius sed. an. xv mens. d. vij.
Item Felixsed.an. viij mens. v d. xvij.
Athelacius a sed. an. iv mens. viij d. xviij.
Anasiasius sed. an. j mens. xj d. xxiv.
Symmacus sed. an. xv mens. vij d. xvij.
Hormisda sed. an. ix niens... d. xvij.
Johannis seJ. an. ij.
Felix sed. an. iij.
Bouefatiussed. an. ij.
Ileui Johaniiis sed. an. ij.
Agapitus sed. an. j.
Silverius sed. an. j.
Vigilius sed. an. xiiij.
Ab Apostoleca (sic) sede Pelri Apostoli usque ordena-
lione (sic) sancti Silveslri anni cc LVII.
11.
"(Expervetuslo Vaticanocodice.)
Petrus sedil annis 33, mensibus 2, diehus 3.
Linus sedit annis 11, meusibtis 3, dieb. 12.
Cletus sedil anuis 12, mense 1, diebus 11.
Clemens sedit annis 9, mensibus 11, diebus 10
Anacletiis sedit an. 12, mens. 10, dieb. 3. • Pelagius sedit ann. 11, mens. 10 dieb. 28.
Evaristus sedit an. 9, mens. 10, dieb. 2.
Alexander sedit ann. 10, mens. 6, dieb. 2.
Sixtus sedil ann. 10, mens. 2, die 1.
Telesphorus seditan. 2, mens. 5, dieb. 21.
8 Gelasius.
1408
A Yginus sedit an. 4, mens. 3, dieb. 4.
Pius sedit an. 19, mens. 4, dieb. 3.
Anicius seditan. 2, mens. 4, dieb. 3.
Sother sedit an. 9, mens. S, dieb. 21.
Eleutherus sedit ann. 15, meno. 3, d. 2.
Victor sedit an. 10, meiis. 2, dieb. 10.
Zepherinus sedit an. 8, mens. 7, dieb. 10.
Calistus sedit an. 7, mens. 2, dieb. 2.
Urbanus seditan. 3, mens. 10, dieb. 12.
Pontianus scdit ann. 9, mens. 5, dieb. 2.
Antherus sedit an. 12, mens. 1, d. 12.
Fabianus sedit an. 14, mens. 11, d. 2,
Cornelius sedil an. 2, mens. 2, d. 3.
Lucius sedit an. 3, mens. 3, dieb. 3.
Stepbanus sedit an. 7, mens. 5, d. 2.
Sixtus sedit an. 1, mens. 10, d. 23.
Dionysius sedit ann. 6, meus. 2, d. 4.
Felix seditann. 4, mens. 3, d. 25.
Eulicianus sedit ann. 1, mens. 1, d. 1.
_. Gaius sedil ann. 12, roens. 4, dies 12.
•**Marcellinus sedit ann. mens. d. 16.
9, 4,
Marcellus sedit ann. 5, raens. 5, d. 21.
Eusebius sedit an. 6, mens. 1, d. 3.
Melchiades sedil an. 4, mens. 7, d. 8.
Silvester sedit ann. 23, mens. 10, d. 11.
Marcus scdit an. 2, mens. 9, d. 20.
Julius sedit an. 15, mens. 2, d. 6.
Liberius sedit an. 6, mens. 3, d. 4.
Felix sedit an. 1, uiens. 3, d. 2.
Damasus sedit ann. 18, mens. 3, d. 11.
Siricius sedit annis 13, diebus 23.
Anastasius sedit an. 3, dieb. 10.
Innocentius sedit an. 3, diebus 21.
Zosimus sedit an. 1, mens. 3, djeb. 11.
Bonifacius sedit an. 3, mens. 8, d. 6.
Coelesiinus sedit an. 8, mens. 10, d. 17.
Sixtus sedit an. 8, diebus 19.
Leo sedit an. 21, mens. 1, dieb. 13.
Hilarius sedit ann. 8, mens. 3, dieb. 10.
C Simplicius sedil ann. 15, mens. 1, dieb. 7.
Felix seditan. 7, mens. 11, dieb. 17.
Gelasius sedit ann. 4, mens. 8, dieb. 18.
Anastasius sedit an. 1, mens. 10, dieb. 24.
Simachus sedit an. 15, mens.6, dieb. 27.
Hormisda sedit ann. 8, dieb. 17.
Johannes sedit ann. 2, mens. 8, dieb. 16.
Felix sedit an. 4, mens. 2, dieb. 13.
Bonilacius sedit an. 2, diebus 26.
Joannes sedit an. 2, mens. 3, dieb. 6.
Agapitus sedit aim. 11, mens. 1, dieb. 18.
Siiverius sedii an. 1, inens. 5, dieb. 11.
Vigilius sedit an. 17, mens. 6, dieb. 26.
Joaiiues sedit an. 12, mens. 11, dieb. 26.
Benedicius sedit an. 4, mens. 1, dieb. 29.
Pelagius sedit an. 10, roens. 2, d. 10.
Gregorius Magnus sedit annis 13, mens. 6, dieb. 10.

INDEX
RERUMET VERBORUMMEMORABILIUM , QU/E IN LIBRO SACRAMENTORUM,etc., ET IN NOTIS
CONTINENTUR,
ld est a col. hujus voluminis 25 usque ad 849.
In hoc indice revocatur lector ad numerosin textu crassioricharactere expressos.
A abbas per impositionemmanus episco- dedicationebasilicseolim depingeban-
palis creatur, tiSfj.Ibi etiam licet ab- tur ab episwpo , 425".Nunc episcopu»
Abaeusdicitnr marraor,id estmensa bali lectorem lacere per manus impo- sua cambuta duo alphabeta integra
marmorea, 433. Sumitur Abacus pro silionemin proprio inonasterio,si ipse alterum Grsecum, alleium
piensa marmorea calices conliiienle, sit presbyte.r,ibid. In Ecclesia Lalina depingit, ibid.
ibid. nonadhibeturmanusimpositioinbene- Lalinum, Abcturium.quidsit, 425.
Abbatis et abbaiissaeordinandorum dictioue abbatis, sed simplexoralio,ib. AbdonfS.) Martyr,116,704.
ritus , 443, 526.In Ecclesia Graeca A, B, C. H<efres dunuxat litteraain Ablutioscelerumdiciturin potscom-
 1409 INDEX RERUM QUJE IN LtBRO SACRAMENTORUM, ETC. CONTINENTUR. 1410
munioivc,lemporeQuadragcsim»; in num et aquamin Eucharistiam eorpo- Agne (S.), Agnes, Gracse declina-
Missa sauciiAugustiai legitur, aboli- ris Christi, 494. Ipsi suggesta pro Eu- tioiiis forma retenta, 603. Agna,
tio scelerum, 609. — Abluliocorporis charislia subdiaconis ministfant,ibid. Agnes, Agneti9, 4, 21, 504. Nomen
defuncti, juxta antiquam Chrisliano- A*f<nTi5, id esl auditio,secunduspoe- ejus in canone, 290. Depositio reli-
rum consuetudinem,482. Cur abluau- nilentiutn gradus, 461. quiarum ejus, 304. Natale saDdaj
tur corporadefuiiclorum,ibid. Tabilhse Actio iu canoneest ipsaconsecratio; Agneiis de nalivitate, vel secundo,
Joppensis defunctaecorpus ablulum, sicut agenda esl Missa,in libns litur- quinlo Kalend.Februarii, 2.3,66£.
ibid. Hujuslotioniscseterorumquepie- gicis, 482. Agni cerei olim in Sabbato sanclo,
latis oliiciorumerga corpora dcfuncio- Adalardus abbas Corbeiensis cum loco cerei paschalis,Roma3ab archi-
rum tradilio asseritur, ibid. Mortuo- Bernhario episcopo missus a Carolo diaconobenedicebaniur,populodislri-
nim lota corporaolim ungi consueta, Magno imperatore ad LeonemIII pa- buendi, 546, 565. Quando hic ritus
483. Cur corporainter ipsas exsequias pam, 379. Sacra unctione delibutus, coeperit; quandodesierit, 547.
uncla, ibid. sacro viatico pastusest, 536. AgnusDei, etc. Sergius papa primus
Abrenuiitiareponi solet pro eo quod Adalheis (S.) agens in extremis, sa- in Missa canlari jussit a clero et po-
estspernere, rejicere, conlradicere, cri olei unctione peracta, viaLicumhu- pulo, 292. In MissaSabbati sancti uon
367. Baptizandusabrenuntiare se fate- militer et devole suscepil, 536. cantalur AeuusDei, 388.
tur Satanse et omnibuspompis ejus, Adaiictus(S.)marlyr, 127, 709. Agrippa vipsanius Pantheon Romas
ibid. 383.Cur abrenuntiationemhanc Ad Complendumoralio dicitur ul- aBdilicavit,392. Cur istud templum
confessio sanclaeTrinitatis sequalur, tima Missaj; quod sit complementum Pantheon appellatum, ibid. Hoc tem-
ibid. Satanasa Qdelibusabreountialur, et couclusio totius Missas,295. Nunc plum BoiiifaciusIV papa convertit in
ut Domiuo liberius serviatur , ibid. dicitur poslcommunio,ibiil. ecclesiamsanclaeMariaj,ibid.
Dicuntur baptizali renuntiasse diabolo Admonitio arehiepiscopi, 5 10. Aidanns rex Hiberniae,in sua coro-
et angelis ejus; vel renuntiasse sse- AdoptivnsDei iilius non est Chri- naiione manus impositioaemaccepit.
culo, 383. Retiuiiliasse diabolo, pom- slus, sed naluralis, 365, 378. Elipan- 595.
pis, speclaeulis,et operibus ejus, ibid. dus episeopusToletanus, cum Felice Alba talare est vesiimentumlineum,
Vulgo lerna fit abrenuutiatio: additur Urgelitauo Chrislum esse Filium Dei quod poderis nomine appellatur, 556.
quarta a sanctoCyrillo,ibid. In Eccle- adoptivumasseruil, ibid. Albanensisepiscopusadest Ostiensi
sia Ambrosianadusetanturnabreuuntia- Adoratiocrucis Hl ad vesperam, fe- in ritu consecraliouis papae, 517. In
liones fieri solebant, i&id.lienunlians ria sexta in Paraseeve, 69. Mosauti- consecratione imperatoris, lundunlur
convertebalur ad occidentem, ibid. quus adorandicrucemdie magn» Pa- tres a Lribusepiscopisoraliones,qua-
Cur factaabrenuntiationeconverleba- rasceves, 341. Viite Crucisadoralio. rum primamepiscopusAlbauensisfun-
tur ad orienlem, mauibus sursuni ele- Adrianus imperator diis omnibus dit, 586.
vatis, i/jid. comniuiielcnipluiaAtheuis asdiQcavit, Albionest BritanniaMajor,259,586.
Absolutionisforma,qua poenilenLes 393. Quis regum Francorum ante annum
reconciliabanlurEcclesis feriaquinla, Adulteriumqua poenacanonicamul- 986 unctus fuerit in regem Anglorum,
in ccenaDomini,458. Qua parte Missae ctandum, 465. 587. Videltir futsseLudovicus IV, co-
absolutio dabalur olim poeDiteufibus, AduDare,in cauonc rogalur ut om- gnomentoLTtramarinus,ibid.
ibid. Poeoitenliomreconciliationiora- nium credentium sit cor unum, 284. Albis edtiili e fonte baptismaliin-
liones Lantumadhibentur, 459. Abso- Adventus Domiai heb.domada;,seu duebantur veslibus,,356.Quid sigaifi-
Ituionis formula, iu st-pulcroreperta, Dominicasquinqtie numerantur, 136, cent albajvestes renatorum, et ange-
uotatu digna, ibid. Coiilrovorsiainter 445. Alibi iiuiuerantur qualuor, 186. lorum Chrisliresurrectionemnuiiliau-
sancluniThomamet alium doctorem, 445. In Missis Ambrosianissex suut tium, 369.Dominicain Albis depositis,
de forma absolulionis deprccaloria, Dominic»de Adveatu, 445. Ibi Domi- 590.
vel enuntialiva,ibid. Utramque indit- nica prima Advenlusproximesequilur Alcuinus philosophus,abbas sancti
ferenter admiitit Alensis, tbid. Ab- feslum sancli Marlini, ibid. Jejunium Martini, aniio 804 obiit, 319. Alcuinus
solutionisformajvariae,ibid.,460. Ha3c Adventus Domini olim quadraginta de unica Hispanorumin baptismomer-
yalet: Ego dimillo tibi peccata lua, dierum, 445. Varium fuit Adventus sione refutatus, 333.
ibid. Gr&ri in absolulione a peccatis jejunium pro diversitale locorum et Alexauder(S), papaprimus,nomina-
utuntur multis formis deprecatoriis, tetnporum, ibid. Monacliiin Gailiade tur in canoue, 4,290.—Alexander(S.)
ibid. Quibus addunt: Habeo le venia Decembri usque ad Nalale Domini, episcopusAlexandrinus,com pueros a
donatum,ibid. Olimnon solebat dari omni die jejunent, 446, Romani olim puero Alhanasiobaptizatosinunxisset,
absolutio, sive ab excomuiunicaiioiie, exordium Advenlus etjejiinii aDomi- — Chrisli signaculo consummavit, 359.
sive a peccalis, ante peractam iute- nica post festumsanctseCatharina?vir- Alexander, Evenfiuset Theodusus
in
gram satisfactionem,nist inortisar- ginis, ducebant, ibid. (SS.),693.SanctiJuvenalis,Alexander
ticulo, ibid. ad
Aliqtiando preces mar- Mdes sacrae ad orienlem conversa?, et Eventius, 694.—AlexanderSeverus
tyrum, vel confessorum,episcopi ali- 529. imperator querebatur non inquiri de
quam ejus partem remittebant, ibid. jEgrolo valde debili sanguis Chrisli recloribus provinciarumconstituendis,
Hic erat usns Ecclesia?Romanreet Oc- solus in vialicum datus, 534. Sacrifi- cum id liat apud Chrislianosde ordi-
cidentalium,461.Poenitentes absolu- cium mislumdatum, ibid. 570. uandis sacerdotibus,497.
tionem consequebaniurin fine quarli jtegyplia?virgines lonsae,443. ^Egy- AUeluianon dicilur quando litania
gradus poenitenliK,qui consisLentia; ptii olim, qua in domocanis mortuus agilur, 1. Cur olini IIKCvox lastitiiBiu
dicebalur, ibid. Absolutioinfirmicon- fuerat, omnes domeslici loio corpore officiodefunctorumnon fuerit pra3ter-
fessi, 547. Absolutioa IValribus,519. raso, alficiebanlur magno luctu, 477. missa, 480. Ha3Cetiam vox tetitiae a
Accipepotestaleinofferresacriliciuxxi/Egypliorumralio in observandaQua- Gracis canilur in filurgia de his qui
Deo, etc., non exstat in veLeribusSa- dragesima, 515. dormierunt, tioita EpisioUeIectiooe,
cramenlariis, 508. Accipe Spiritum ^Eiasvirginisconsecrandas,441. ibid.
sanctum, elc, quamformamepiscopus /EiheldryUe et Gerlnidis nomina Allocutio episcoporum ad populum
pronunliandoiinponilmanus super ca- post Anastasiamrecitantur in canone, in ecclesiain coroualioneregum, 584.
pita singulorum presbyterorum, 509. i, 290. Consensu expresso, Deo agunt gratias,
Hic quoque ritus cum sua formaabest /Ethiopes, quandosublevant corpus 257, 585. II»3Callocutio facta est in
a veteribus Sacramentariiset anliquis Christiin Missa,566. yElliiopumritus coronatioue Caroli Calvi, et Hermiu-
auctoribus,ibid. in benedieliorii;fonliumbaplismalium, irudis conjugis ejus, etHenricill, et
AcclamaiioVivatRex lieri solita in 550; in tinclionechrismatis, 561. Henrici IV, Frartciasregum, ibid.
coronationeregis, 594. Afrorumaddilioin canoue, 283. Alphabeta duo, allerum Grascum,
Acerra esl ara quaeante mortuum Agapelus(S.) papa, 510. Latinum alterum, ab episcopodepin-
poni solebat, in qua odores incende- Agapilus (S.) marlvr, 118. Quinde- gunlur inlegra in pavimento, cum
bantur, 428. Sumilur etiam pro tburi- cimoKal. Septcin., sanctiAgapitimar- cambula in dedicatione ecclesise,425.
1>HIO, ibid., 458. 123, 705, 707. Quidam olim adjiciebantHebraicum,
Aehilleus (S.) marlyr,87, 592, 694. lyris, Agathe (S.), sccundum flexionem ibid. Alphabeta ex transverso qua-
acolythus, id est qui retro Grascam, 290,308,663. Nomen ejus drangula ratione describit episcopus,
iierjixoj.outj,,
fjcit, seu pedisequus, 495. In in cauoue, 4, 23.
usu Ecclesiae
ibid.
acolythi Gr«ce, cerofe- Agenda, cst ofiicium divioum,482. Aftariumnudatio olim fiebat sexta
rarii Laline dicuntui', a doporlandis DiciLuragenda mortuorum, ibid. A- feria Parasceves, 342. Olim etiam in
cereis,ibid. Vetus acolytborummentio genia, in libris liturgicis, idem est ae quibusdam locisDudabantur in ciBna
in Ecclesia,ibid. Quo Missselocoordi- ibid. Domini, ibid. Ollm altaria, parietes et
nentur acalythi, 487. Ordinnlioacoly- Missa, Ayioi
(ii) TOI; id csl Sancta ssa- pavimenlalempli, et vasasacra lolione
«Tioij,
thi, 221.Tpsorumest lumiriariaaccea- 566. purificabantur, 543. Ciun hyssof.o
dere et deportare, ibid. Suggerere vi- ctis, Afio;,311. aspergit episcopusipsumaltare ex ea-
 liii INDfcx RERUM QVM IN LIlMO SAGRAMENTORUMV ETC. CONTLNENTUR. 1412
dem aqua septem vicihns,427. Eccte- coelestium,more antiquo,fit mentioin qua sacerdos excusat se quod indi-
siaadedicatiouemsequitur aliaris con- prsefalioneMissse,280. Angeli alternis gnus ad tremenda mysleria accedat,
secratio, 428. Olim altaria cum signo caritibusDeiim laudanl, 651.Hnncal- 526, 615. Apologia,purgatio, satisfa-
crucis consecrari solebant, 429. I'ii- terriandi rnorem ab angelis accepit ctio, id est excusatio, ibid. Sacerdos
clionis altariunri usus est antiqiius, sanclusmarlyr Ignalius, ibid. quibtis Missaslocis apologias'dicebat,
ibid. Altarechrismaleperungimr juxLa Aiigusticlaviadicuntur vestimenta ibid. Apologiajussu UrbaniVIII papaa
velerem Ecclesixconsiieludinem,ibid. qtioruniaiigusli cfavi,525. Vide Clavi. edila, 530.
Prius oleo, deinde chrisiiiate ungilur, Auima incorporea, oSi. Anima in iit esl excuso me, 526.
AnoiioyoOnai,
430. Altaria per invocaliohemnominis Chrisloperfecfa,ibid. ABWJ dicitur a Gr»>cisdies octava
Dei consecraiitur et sanctilicantur, Aoimal.Coimscum animalibtispoen» solemnilalis,iif est discessio;quod fi-
ibicl.Altaria lignea <ilimftiere in u^u canonicas,graves et prolixae, 467,474. nem festumaccipial, 300.
ia Afnca; in quibiisdamGallioaE<;cle- Hic habelur ra;io aetalis; et si uxorem AiroTTiiTi]?, id est refuga et desertor,
siis, et in Orierite , tempore sancli habeal, vel non, ibid. 552. Aitoo-mt^legit sanctus Augusti-
Aihanas.it,451. Ornatur allare Evan- Anniversariumdedicalionisbasilicas, litts, non vero u.™ax&aia, id esl disces-
gelio dictd, id csfslernitur linleaniini- 154,438; nupiiarum',596; ordinatiouis sio, ia cap. n Epist. II ad Thessal.
lius et pallis, 249, 574'.Vi&eReliqiilaV papaset episcopi,520. ibid.
Confessio. AniiolinumPascha dicilur anriivcr- Apostolnsdicitur proEpistola sancli
Amalarius ForUmatns de ordina- sariiimabaplismo,quodiebaplizatice- Pauli, vel aposlolorum.1, 278, 491,
lione diaconirefutatus.498.Habet suas lebfaiit sVi baplismi memoriatn,390! 600. ,
opihionifavenlesaliquot Codices anii- Hoij Paschacelebraliiiii post Doinini- Apuleius (S.) martyr Nori. Oct.,"
t>t
-quos, qui episcopi' e lasluiilium sa- camin Albis fuisse videlur, ibid., 7!)t. 418.
cerdotummanus diacoiiostatuuttt im- Annulusdiseretionisbenediclus da- Apum prolix»3 laudes ih beneili-
ponendas,ibid. lurepiscopo in digito, 510. Immittitur ctione cerei Paschalis,514. Apum in-
Amandi(S.) nomen recitalur in ca- annulus in di^iltimregina? in sua co- dustria et virginitas,346.
none Missai,285. ronatione, 557, 595.Annulusa sponso Aquain Epiphaniajfesto solemniler,
Amanlii(S.) natale quarto idusFe- spons:e traditus, quid Mgnilicet,598. sancta cruce in aquam mersj, benedi-
bruarii, 310. Hio rilos in Eccfesia anliquissimus, cilur ad baptismum, et usus varios
AiiSov.Ambonesdiconturmontani et. ibil. christianorum, 502. Aqua benedictaa
excelsi loci, 547. Anibo est ecclesise Aiitiunliatio archiepiscopi, 510.— populohausla, 418. Aqua baptismalis,
pulpitumsive suggestum, id est lbcus Anniintialio angeli ad Mariam,51.An- ex veleri Ecclesia3consueludine, so-
in ecclesia excelsus, de quo lectores' nunliatio sanciae Maria?,665. Sancia lemni ritu benedicenda ab episr.opo,
iegebant, elpsallascanebant, ibid. ariiuintiaLionis dies. Dei matrisannun- 548. H.iecconsuetndointer aposlolicas
AmbrosianaformaExl.remieUuctio- liatio, 5t3. Hocfestunicclavodie anle tradiliones recensetur, ibid. Anliqua
nis, 354.AtnbrosiaiiusAdvenluslialiet ClirisiiNati>itaLem
—
celebrari jubelur, est Ecclesias constteludo,ut aqua ba-
sex septimanas,445. Incipit Dnminica 51, 621. Anuuntiatioad oralionem, ptismalisper signum crucis benedica-
post festunisancfi Marlini,ibid. 521.—AnnunLiaLio festorum, 459. tur, 349. 1'er invocaiiouemDei, id esl
Ainbrosiuspooniierilessibi pecoafa AvotSt?, dvoiEiov,id est aperlio, seu rilus formambaptismiaqua saiictifjcaLur, et
conlitentes, suis lacrymis flere edm- apericuda3Ecclesias, in sua dediea- vini accinit sanclificandi,384'.Iri qtio-
peilebat, 470. HantJoralionem: Ante lione, usitalus apud Graecos, sicut dam Lyciaeoppidoaqua baptisterii mi-
conspectum, e.ic, sancttis Ambrosius apud Latinos, 424. raculosa, in Epipliauia, 399. In bapii-
solebat recitare ante Missam, ilcsl Antelucaui coelusC.hristianorum in sterio quoque Ebreduni aqua divinilns
anlc Oflerlorium, 52(5.Qiia corona, Ecclesia ad
iirimiliva, sapra mysteria oriebaLurin nalali etin coanaDomini,
vel mitra sanctus Anibrosius luerit celebrauiJa,5i4. Inde calumtiiijepaga- ibid. Aqua de hoe baptislerio ad aliuJ
usiis, 537. Sancti episcopidivinamvir- norutn in Cliristiaiios,ibid. lavacrnm,rausa bapiisrai, solebat de-
tntes- coinmeiidabaiit cloquenliam, Autiochia;basilicaoccidentiobversa, feiri, ilnd. Olim in MeliinoSiciliajop-
ibid. Snncti Ambrosiilocns in oflicio 329. pi.io fons bapiisierii quotannis in die
sancti Laurenlii restilulus, 500. Anliphona iuterpretalnr conlraso- laschaa divitiitns implebatur aqua ,
—
Amenolins respori.iiimad consecra- nans, oSl. Aptidecclcsiasticos sigiiili- ibicl. Aqua; lienedintajinstimtio ad
tiotiisverba, 577. Accipienlo commu- Ciilaliernis vicilmscanere, ibid. Gre- Alcxandruiiipapainprimum,vel etinm
nioneni, 580. Ad singuhs Trinilalis gorii Naziao.ailate jani hie ticiuenla- ad saoi-tiiiu Matlb.Tiim aposlelum'
personas in ba.ptismaiisfornia, 554. hatur in monasteriis cauendi modus, rrferlur, 518. AiiLitpiusmos est sla-
Ainittere, id esl aniovere, aman- 652. Senipi'1-psalmus sequilur anli- tucre in ecclesiaeveslibulo vas aquas
diire, ablegare, 531. - phonain, 275. Ljnde ilicu anliphoiia, lientdicla! ad populi ingredienlis pu-
dicitur a quibusdam faclis 649. Auliphona(|iia3in Mi-sapriBcini- rilicationem,ibid. Est antiquus Eccle-
A[i.fiSfo[u»
circa tcicuni'gyris superstiliosis,550. lur, dieimr aiitiphoua ad iiilroitmn, sia3inos, ut aqua signo crmis adhibtto
Aniphidromiafiebat die seplimu a na- 275.Duplexiniu quibusdamMissis, 554. benedieatur, 555. Aquae benediclaj
tali, dum noniina iiifanlibusimpono- Aiitiphoni caiilicis Evangelio, id esl qnn; aspersio in domoinfirini,532.—Aquas
baiitur, ibid. priEiiiittiiur Magnifical, vel benedicenda3rilus ia dedicattoneEc-
significatveltimad cancellos Benedictus,
i|ifiBocoy ex Evangelio dcsumpiis, clesia3,146,425. Est anliqua eoiisue-
sacrarii, seu chori appensum, 455. 755. Anliplioiiiede apostolis, ici esl tudo ut ecclesia aqua3 benedictas
Anipulliiest vas iu quo oleum re- ex E|.iislolis1'aulidesiimptis, 7i;5. aspersione sanctilicctur, 425. In liac
conditur, 325. In amptillis recoiiditur Aiiliphonarius, liber ab anliphona binediclione aqua sale, ciuere, vino,
oleum, seu chrismajuxta moremanti- dictus, 6(9. Didlur qnoque.Ofliciaiis, byssopoqueconspergitur,14S, 426.—
quiini, ibid. Ampullasacrooleo plena ab oftlcio,ibid. Anliphonariusa sancto Aqua3lusLraliscoiificienda^ raiio apud
e coi>loniissa,quooleo, seu cbrismate, 632. Gregorio noii iusluulus, sed ornaiiis, etlinicos,348. jttpviSov, est vas aqua3lu-
Fraiicorunireges ungi solent, 588. Sanclus Ambrosiusinter Lalinos slralis, ibid.—Aqu*pauxillumcasuin
id cst susceploreset patrini Antiphonorumauctor qui dicitur, ibid. os influeus non impedit communio-
AviSojioi,
dicuiilur, qui i>aptizatosde sacrolbhle Antiinii (S.) confessoris deposilio nem, 405. Per sanguinein et aquam
suscipiuut,557. xvi Kal. Febr. iiolalur, 504. — Auio- qua3de Chrisii latere fluxerunt) quid
Avdooiio-sest veluli quaedamprsdica- nius episcopusOlbiafis, eleclus com- signilicetur,58!-. Cur aipia misceatur
tio ex nomiiie,525. muni omnium,populi, eLcleri, suflra- vino in calice,373, 582, 551. Quidsi-
Anastasias(S.) nomeu recitalur in gio, iiianuuin imposiliunema Theo- gnificetaqua vinomista, 574.De aqua
canone, 4, 290. Missa in niane prima philo AlexaniJrino requirit, u08, 512. vino niisienda in calice sahcUficando
NatalisDomihiad sanclamAnaslasiaui, Aicipt-roireTov, id esl incircuniscripLum,scripsit sauclus .CypTiaiius,587. .Cur
7,298. iuconi|jreheiisibilem;loco vocisAscri- GrsetiiusianLecomaiumonein sacruiu
Anatolu patriarchaB Constaivtinop. ptam, in caiionc, 286. sanguinem aqiiaui ferveiilem iiifun-
suffragiumiii actioneundeeimacoiieilii. Aperlio basilieas in dedicalione, daut, 575.
Clialcedonensis de episcopd Ephesi 424. Apertio aurium, catechiiuienis Aquamanileest vas abluendisniani-
ordinandb,512. flefi sofiLa,quid signilicet, 566. (Juo busaptuai, 495.
Andrea3(S.) aposloli fit mentio in rilu lieri debeat, jiii(/,,581.Beueclictio
canone, 5, 4. Fesluui ejus fit cum vi- in aurium apertioue dici consueta, slante, Arbltrio volunlatis nostra3 libero
gilia et jejunio, 143, 713. Ejus passio- 630. VideAures. Deusnos terrore cogit et amo-
uis aela probantur, 145, 423. Ejus otii- AMtiTOKTiiu, id esl renuntiare, abre- re perducit, 175, 444.
ciuhi, 836. Aliud ejusdem offleium, uualiare, 383. ArchiepiScopioralio super eleclum
forte translationis corporis ejus, 840, Apolliuaris(S.) Natalex Kal. Augu- episcopum, 510. EjusdemadmqniUo,
SanctiAndresebasilicaYatican<fierat sLi,407, 116, 704.— Apollinarishse- itiid. Monitiopost promissiohem,ibid.
proxima, 786. resis ia quo conslstebat,582. Qtiohiodoarchiepiscopuspalliumrecii
Angelorum omuiumque spirituum Apologia esLexcusalio et purgatto piat,520.'
 1415 INDEX RERBM W& 1N LIBRO SACRA.MENTORUM,ETC, CONTINENTDR. 141*
Area3crematioqua poenaper cano- Kal. Junii, 104, 595. Angli per Augu- contingere olim solebat,'ibid. Si nior-
nes plectaLur,474. stinumsancti GregoriiMngni discipu- tis periculum accidisset,quolibet die
Arianorumprocessiones,414. lum fidemreceperunt, 485. Ab Atigu- baptizabantur asgroli, ioirf. Exceptus
Ariolus, qui divinus vocari solel, sfinodidieeriintmorcmRomanum,quo erat a lege baptizandi in Paschaie ef
q.uibuspleciendus sil poenis, secun- Eucliaristia super pecLusepiscopide- Hi Pentecoste infantiumbaptismus, 400.
dum caubnes, 467. functi in sepulcro collocarelur,ibid. quocunquedie a suo natali baptiza-
Arma dicuntur ornamenta, vesti- Aura levalilia dicitur lempeslas a baiitur, ibid.
meiua, 241, 556. magis immissa,472. Baptisteriumest baptismiconferen-
Armeni solo vino in sanguinisChri- Auriumttnclioin confirmatione3pud di ratio, 275. Ilem baptisLeriumdici-
sti niysteriisusi sunt, 387. Graecos,561. Aures caiechumenorum tur aqua baptisuialis, 73, 349. Ilem
Aruiusvictimaeregibus dalus, 589. sputotangiintur, el per voceinEpheta baplisleriumPSIaedificiunijuxta ecclo-
Poni jussus a SamueleanteSaui, ibid. aperiri dicuntur, 566. Juxta antiqunm siam in quo olim tidelesbaplizabantur,
Curarmus seu liumerus viclimseapud Ecclesia: Kom. usum, aperlio haecau- ibid., 437. Ilem baplislerium est fons
etlmicos visa sit pars honorabilior, rittm fit in scruLinio,581.Prommtiatur baplismalis,385.Gradusseplem bapti-
xbid.—Armi unclio in regibus, 589. benedictio in apertione aurium, 650. sterii, quid significent,585.Consecra-
Aromalibus cbrpora defimctornm Aures intus et forisin sumhiitate, cru- lio baptisterii, 437. Forma baptisterii,
condila, 485. tide Defuncli. Exse- cis signo ungunlur in extrema unclib- 585. Artificiosumbaptisterium iu ec-
(juiaj. clesia sancti Stephani, ibid. Ex con-
ne, 549. Aures amba?sub duabusfor- suetudine
Arosonismartyiis natale m Kal. De-. mis distiuclis iingunlur, 555. Ecclesias,inilio Quadragesi-
cemb., Komse,< 422. Autbertus (S.) Cameracensisepfsco- mas, ostia baplisterii manu et annulo
Aruspices quibus, secundum catio- pus, 418. Vide Aildohiarus(S.). pontificaliclaudebantur, 437.Miracula
nes, plectendipoenis,467. Avorsus voluntarie factus capitali quotannisin baptisteriisfieri consuela,
Arx. Episcopiimlocariin arce, id est pcenaplectitur, 474. Per canones, tiii- 599.
in sede seu throno episcopali in ec- jus crimiuisreus tres annos pceniteat, Baplizandtisapud Latinosungitur in
clesia,520. uuuminpane etaqua, 467. pectore, scapulis et inter scapulas,
AscensaDominiadsanclumPetrum. 551. Apud Grascos tolo corpore ungi-
Domiuieapostascensa, 88. Ascensa,id B tur, ibid. Si ab episcopobaplizandus,
esl asceusio Domini,597.Assensa,vet Baechus(S.) marlyr, Nonis Octob., ungebalur ab eo Irino signaculo,mox
assensio, a verbo assendo, vel ascen- 418. toto corpore a sacerdotibusungendus,-
do, 615. In vigiliaAscenstonisolimje- Baculussacriregiminis seu paslora- 552. Baplizandidoeebanlur ab aposto-
juuari solitum, 695. lis olflciidatur episcopo,511. lis arcaha baptismalis, etcasferas fidel
Aseliis(S.) inarlyr, 305.Ejuspassiox' Balsamnmclirismaliadmixtum,326, regulas, 365. Cur bapti7.andisalem in
Kal. Febr. memoraLur', ibid. 338. sacrainentoaccipiaut, 564. Baptizandi
Ascodrytaserant olim hserelici,qui Balteus proprie est cingulum milii- cui-tatiganliirde spulo nares et aures,
defunclossuos vana quariani supersti- tare, 242, 556.Dicitur balteum pudi- dicendo Epliela,566.Baptizaadispceni-
tione ungebant, 485. UnclosvesLibUs citiiE, 242. tentia ante baptismumfacienda,57f>.
iuduebautpretiosis, proqualilate per- Baptisiiiiisper diluviumrnuhdi figu- Qua3et quanla fuerit illisiadicla, ibid.
sonas,ibid. ratur, 330. Et per aquam ex latere Apud Grsscosfuit qdadragiiitadierum',
Ascriplamin caoone, id esl in nume- Christi UVerucedbrmientisfluenlem, 580. Hi dies videnlur inilium duxisse
rnm beneplacitorumtuorumreceptam, 368, 584. Viituset eflectus baptismi, paulo ante jejunium Quadragesimale,
288. ibid. Fons baptismi simililudiriemge- ibid. Nori fuit una ubique liujus poeni-
(TJ)est salulatio qua3 eum' rit sepulcri, 569.Curbaptismusnonite- tenliaj consuetudo,
AoTtaiu.o; 581. Per hos dies'
aniplexu, amicitiificausa, (iat, 526. retur, ibid.-—Haptismi forma,552,555. compelentes orilnia retro actse vilaj
AssumptiobealasMar.be,122..Vigilia Ter repeliln aifquandospud'Grascos, peccata sicut confilebantur,ibid. Hseccou-
Assumplionissanctie Mari;e, ibid. Die 354. Apudeosdemnon est depreCato- fessio, et paenitenLianon erant
15 niensis Augusti solemniade pausa- ria, ibid. Bapti:-.mimysleriumperfici sacrainenlales, ibid. Baplizandorum
tione sanctfflMariae,ibid. Dormitiosnn- non polest nisi sub invocationesan- nominadescripta, 551.Interrogationes
etissimaeDeiparas,411. Gloriosissiuiae clissiuise TriniLalis,568. Per formam illis factas,552.ESrumalile fonlessi-
sanctsDDei matris emigralio, ibid. Hoc bapiismi, qtias Dei ilivocatiodicitur, tus et reverentia, 382.
feslutn olim celebrattim 18 Januarii, aqua saiicLiticalur,et vihnarcipit san- Baplizaitislatim chrismateungeban-
411. Olflciuinde assumptionesancLaj ctificandi, 584.—In bajjUsino(it frina tur in vertice a presbylero, justa ve-
Marias,817. nif rsio, juxla prisciun Ecclesiasmo- terem consuetudiiiem,355. Quid ha;c
Allianasius puer puerosbaplizavit, rem, 552. Quandoque unica; ibid. Ki- unctio signiflcet, ibid. Baptizati lava-
359. His sauctns Aiexander ponlifex tus trin;» mersionlsrefVrtnrinter apo- cro nudi sttrgentes , juxta antiquam
conlirniationissacramenium contulit, slolicas traditiones, 553. Quidsigriifi- coasuetudinem, a susceptore linteo
ibid. _ . cel lrinamersio,eteniersio,ibid. Cni- involvebahtur,ibid. Baptizatiin lecto
Athenaisdlcta conjuxTheodosii]u- csefflersionisquifuerint auciores, ibid. eraht irregulares, 599. Vide Clinici.
nions imperatoris. NomenEuilociajin Unicarnersione bapli?.atijulietitur ite- Edudti e loiite baptismali inducban-
baptismo AtLicusepiscopus ei impo- rum baptizari, ibid. Uuicamersiorieet ficent tur albis vestimenlis, 556. Quid signi-
suit,552. forma legitiinabaptisrntiscollatus, est li33albasvestes, ibid. Baptizati,
Athenis Paniheon, id est comrnune validus, ibid. Mersioita fiebat, ut lo- eliahi infantes,statim postbaptismum,'
diis omnibustemplum Adrianusimpe- ttim corpus el caput ipsum mergere- sacramentum Eucbaristias stimebant,
raior sediticarijussit, 393. tiii1, 5S41— Baptizabatitraro presby- 75, 556.Cavebatur ne ullumcibutii,ne
Andi nos (Ti)olim non dici solitum teri et diaeoui olim, frcquentissiiim' qnidem lac, infaiites sumerent ante
ad illud, le rogamns, riisiad Fili Dei episcopi, 585. EpiscopusbapLizalosla'- sacram cornmunioneiii,ibid. Ihfanles
ct peccatores, M)7. lim coriferebat conflrmalionissacra- non jejuni communicassevidentur ubi
Audiens, auditor, dicitur catechu- menlumin froiiteungeiKlopeophylum ofliciuiiiSabbali niagni incipiebal hora
menus, 563, 574. Aiii dicuntur au- ibicl. Tunc neopHytusnori ungebatur posl meridiem secuuda, ibii.
dienlesin secuudopueniteiitiunigradu, iu' vetlice, ibid. ULruiii validus sit Barba. In primajuveriilisbarbsaton-
ibid. bapLisnius,si uno forniarirproleretite, sione oralio specialis olim dicebatur,
Auditio erat secundus poanitenlias alLermergat, aul aquaininfuiidat,534.' 255, 555.
gradus, 461. Poeaitentes liujus gradus — BaptiSinuScoiiferebalur in vigiliis* Barbara3(S.)'hbnien recitatur in ca-
intra porlamin nanhece ecclesi* divi- Pasch* et Peiitecdstes, jtixth''vetus none, 290.
nas Scripturasaudiebant, ibid. Eccl&iseiiistiliituih, 598; fn ijiSdsblis Barbarisdiicatumqui prsbuerit con>
Audoeaus (S.) Rothomagensisepi- ocCasusolemnitates isla3'olimiiiciiJie'- tra Christiauos is canonicis plecLilur
scopusvi Kal. Seplemb. 124. bant, id esrvespere Salibitl, 400. Ipsas poeuis,468, 475.
Audomarus(S.) Tarvanensisepisco- uocVebapiizaiMmy et bapLisma-ipso' BarbasArianus,'35t;
pus, cuiusauctoAutberloCameraceusi S-ibbalocelebrari'dice!>aiui<, 398.'Qui- Bamaba3(S.) lit meritio: in cahone
episcopo traastulit corpus sancti Ve- dam b^iizaveruiitlirinartyrumsoleiil- Missae',4. Natalis sancti Barriahasiii
dastiad Nobiiiacummonasterium,4181 nilalibui, quod lahdem'. pfpflibitiim Idos Junii; 104.
Augustini (S.) nomen recitatur in est, ib';d.Alii bajiiizaveruiiiin'Epi|i!ia"- Bartliofoma;i(S.) fit mtmnria in ca-
canoneMissie,5,285. DeseribitSiiuni' nia, ibid.,riT)<). Hseceonsiletudoditttifis none Missas,3. Natalis sahcti Biulho-
caleclminenatum,auditn,signo crucis, viguit' iii Alrica, iliid. Iri quibiisdam' lomasi apdstbli, et Mlssa, 124, 412.
et salis stisceptione,577. v Kal. Sept. Gallioe])art;busbaplisiiiic'lebritas'vi- SariciiBairllidloma3i testvim et transla-
nalalissaacli Augustini,125,412;708. tleLurusitata iu Natali Doinini,.599. tio, 412.
MissasancliAugustinipro vivisel de- Mirafculumcirca bap'ListeiiUm a"sari-" BasilicEe"benedicendse ritiis, 148,
fuuctis, 486. Augustiui (S.) Junio- cto MarcelliaoEbreduni aadilifcatum423.Est antiqua conshetudo,ut e'ccle-
—
ris,>episcopiGantuariensisnatatisvu quotaiiais in Natali et Coana:'DoMhi sia aquas exorcizatse seu benedicia
Mb INDEX RERUM QUiE IN LIBRO SACRAMENTORUM,ETC. CONTINENTUR. 1416
aspersione sanctiflcetur, 425.cxMulli Bernharius episcopus,a CaroloMa- no. i 615.
psnliiii in basilic;ededicatione, an- j
gno Romam missus, de processione Campana,signuniinola, seu clocca,
liqua consueludine , cantanlur, 427. I
Spiritus sancli Leonem papamIII in- 458.Ordoin benediclione campanie,
Olim basilicassigno crucis adhibito Iterrogatttrus,579. i
ibid. Campam» sonealuripsodiecceiiae
dedicatas certum est, 428.Antiquum Beta est secunda alphabeli Grsci Dominiad I Missam, et ad csleras ho-
esl inslilutum Ecclesia?basilicasreli- littera,
] 612.Quidamopinanturpronun- ras, i sicut mos est diebus festis, 536.
quiarum sanctarum illationeet appo- l
tiandumesse Vila, ibid. ilatio hujus Dum] cantatur Gloriain excelsis,sonat
silione dedicari, 434.Olimin basilicis conirovetsias
i est mutuavelerumusur- Itotum classicum,ibid. Campan*non
sepeliri velitum, 486. Postea liberum patio |I b pro v, et » pro b, ibid., 75i. pulsandse
\ a coena Domini, usque ad
fuit Chiislianis infra septa ecclesia- Grsnci, cur exprirnantV consonanlem Sabbatum I sanctum,ihid. ,
1
rum sepeliii,ibid. Vide Dedicatio,Se- Laline, per t.5,ibid. 1>Gracumhabel Candelabrumdicitur ceroferarium,
pultura. i
eamdemvimet pronuntiationemac B et cerolerale, 493.Dicitur eliain ge-
Basilides(S.) martyr, 105, 699. Latinuoi, et Beth Hebraicum, ibid. staloriumlumiuis,221.
liasilius(S.) Cassariensisepiscopus Recta i pronunlialio seuundai litterae Candela3duodecim intra ecclesiam
moriens panein coasecratum in tres Grajca? i asseritur, 613. i
dedicandam significantduodecimapo-
partes divisit, quarum unam servavit ' Biasotbanati,sive Biolhanati, sive stolos, 425. Candelarumbenediclio,
consepeliendamsibi, 485. Bialhanati,sunl qui violentaoccubue- 507, 308.
Bassianus episcgpus Ephesiorum, runt i morte, 611. Candidus(S.) martyr. Tide Mauri-
conlra canones ordmatus, io concilio Bibentis prope fanum pcenacauoni- <
cius (S.), 416.
Chalcedon.depositusfuit, 512. i
ca, 467. Canon Missa^est regula ad venera-
Bavo(S.) pridie Kal. Octob.,417. Bibliotheca cubiculi erat sacrorum bilis Eucharislia»consecralionemordi-
Beatricis(Si) natalisiv Kal. Augu- librorumbibliothecain
'. cubiculo,seu nata, 609.Cur dicatur secrelum, ibid.
»ti, 408, 704. eella juxla ecclesiamsancti Petri posi- Dicitur qaoque sacriflcium,ibid. Cur
Benedicere idem quod consecrare, ta, 274. EamdemNolassanclusPauli- actioappelletur, 285, 609. Intra actio-
286.Benedictamin canone, ideinquod nusbasilica3: apposuit,275. nem poliusquaminfraactioaemdicen-
consecratam,ibid. Birinus (S.) episcopus Dorcestren- dum, 609.Caoonest oratioqua3incipit
Benedicti (S.) nomen recitatur in sis, 484,SiS, 5'j7. Inveotasuut ia ejus Te igilur, etc, a quodam scholastico
canone Missas,3, 285. Etiam in ve- sepulcroanaulus,crux plumbea, calix composila, 282. Cur canon vocetur,
lustissimis ecclesiarum cathedralium parvus,etc, 484. 283. CanonMissae,ab Illjrico edilas,
Missalibus,316.Natale sancti Bene- Blachernarum.templum,410. in multis discrepat a communi,286.
dicticoliturxu Kal. Aprilis, 313,703. Biomov, id esl texlile aureum, vel Canonvocaturtextus canouicseprecis,
Festum eius celebraturcumvigilia so- texlile purpureum, 592. 572. Canon in quinqueparles a qui-
lemni, ibid., 66S. Sexto IdusJulii407. vi- Blatlaseu blata, est purpureus co- busdam, ab aliis in quindecim,dividi-
gilia sancti Benedicli abbatis, lor, seu geuus exquisitissim»purpu- tur, 609.Iocipit a Te igitur, elc, et
Quinto Idus Julii natale sancli Beoe- rue,592. Blattifersenatus, ibid. lermiaaturad Libera nas, etc, ibid.
dicti, ibid., 810. lo die translalionis Bonifacius (S.) papa IV, converso Caaooicicaotoresqui dicaatur, 523.
reliquiarumdics depositiooisolim ce- KomanoPaafheo ia ccclesiamsauetas Olimnonomaesclericiin ecclesiacan-
lebrabatur nulla translationis facta Mariaset omniumMartyrum, instituit tabaut, ibul.
inentione, ibid. Iode non infirmatur festum saoctas Mari» ad Martyres, Canlores seu psaltes locumhabent
opiniotranslationiscorporis sancliBe- 392. inter gradus clericales, 525. Habent
nedicti ia Floriacense monasterium, Brachii unclio reKumcoronaLione,suam assignatambenedictionem,ibid.
in
ibid. OctavasauciiBenedicli,ibid.OfQ- 589. Distincti sunt canlores a lectoribus,
cium hujus fesli referlur, 115, 810. Brevis in quo continenturminisle- ibid. Habent libertatem uxorem du-
SanctusBenedicluscorpusDominitra- ria Ecclesiarum, argentumusuale, et cendi, ibid.Eis prohibetur,sicut hypo-
didit ponendumsuper pectus monaclii quidquidaliud conscribitur,453. diacouiset lectoribus, vacare aleis ct
sepulti, 48S.Saucti Benedictibasilica Briccil(S.) Oflicium,835. ebrietati, ifcid.Lector, vel ,cantor,qui
sita Parisiis, olim situ dissidebat ab G sancfam Quadragesimam,aut feriam
aliis ejusdcm urbis ecclesiis, 529. quartam, aut Parasceven,nonjejuna-
Beoedictiosupercandelas,507,308. Caeciliaa (S.) nomen recitatur in ca- verit, depoaatur, ibid. Assumuulurex
Benedictiocerei paschalis, 344. Vide none Missaa,4. x Kal.Decemb.nalalis subdiaconiset aliis minoribusordini-
Cereus. Benedicliocinerum, 449.Be- sanctse Cscilia?cum vigilia. 140, 713. hus, qui canlorumscholamcompouant,
nerlicLioannuli, S10;baculi,511; fa- OfficiumsanctieCaeciliae, 858. ibid. Qua?damolim ab aliis clericis,
ba3,frumentiet uv*, 409, 410. Bene- Cajremonia sunt sacriflcia,283. alque etiam a laicis cantari solita, ut
dictio in sacrisordinalionibus, 4 89.Be- Cassarius (S.) marlyr, natione Afer, Kyrie eleison, ibid. llifus ordinandi
nedicliocarnis, casei et ovorura,565. digoitalediaconus, Tarracinaepassus, cahloremapud Grsecos,521.Canlorin
—Benedictioepiscopalis,quid sit.quo 419. Kal. Novemb.nalalis sanctiCas- Missisnihil incipitcantare, nisiab epi-
rilu, quibus verbis, et qua parle Mis- sarii mart.,fuerit 138, 419, 712. Quosub scopojussus, S59.
sas fieri solebat ab episcopo, 295, imperatore passus,ibid. Canlusecclesiasticiin Ecclesiaanti-
296, etc. FormuhB liarumbeuedictio- Kolta i
itvrtnatto-oii, d estEt spiritui quilas, 649. Duplex cauendi modus;
num, cur manuumimpositionesdican- tuo, pro Et cum spirituluo, habeiurin vicibus alternis, et choris adunalis,
tur, 296. Ha3 benedictionesconstaot lllurgiis Apostolorum,387. ibid. Institutama sanctoGregorioMa-
tribus capitulis el conclusioae, ibid. Calandio episcopusAntiochenus,in gno cantandimethodum,per Occiden-
Aliaest benediciio qua3dalur in tiue Trisagio, post ADOTMOJ, addidit xomt tem propagarunt ejas alumni, 6t9;
Missas, ibid. Utrum ad luee benediclio 282.
tyaaO.iv, maxime apud Anglos,ibid., 630.Me-
distinguaturab orafione Coniplen- charistiaaest Calixofferendus,et admislioneEu- thoduscanlaadiGallicanaHomaaascon-
dum, 297. Hac a sacerdotedata beue- ma ad calicemconsecrandus,568.For- formatur, curanle CaroloMaguo,ibid.
dictioue, diaconusdicebat: Iie, Missa benedicendum,151.Ad Aiiliphonarii Metensis ad Romanain
esl, 298.Diaconi est monere populuai calicis benediclionemseu coDsccra- methodum revocali fama,ad tempora
ante commuoionem,ut se inclinetad lionem unctioclnismalis adhibelur iu sanctiBernardiviguit, ibid. Cura Cis-
episcopalembenedictionem,567. Usus Ordine Bom.; alibi, non, 452.Fil crux terciensiumPatrum erga cantumdivi-
benedictionumepiscopaliumadhucvi- de chrismaiesuper ipsumcalicem,per ni ofiiciiauthenticum,ibid.
get in quibusdamEcclesiis,ibid,—Be- latera, ibid.—Calixlevatura saccrdote Capillipuerorumdum primumton-
nedictiones super infirmum, vet ab el diacono,cumhostiain pafena, calici debantur, oratio,234,533.Capillorum
ipso episcopo,vel, si abfuerit,— a sin- superposita, post hasc verba, Per lonsuraiu funeribusethnicorum,476.
gulis presbylerisdicendiE,581. Be- ipsum, etc, 582.Quidhaeccajremonia Capillipoeniteritium aliquandopromis-
nedictio nupliarum lit in Missapost significet,2o6,582, 583.Levalio cali- si, aliquandolonsi,450, 451.
orationem Domioicam,596. Mosiste cis in Missa, ex more antiquo, 56S. Capitellasunt quidamversiculi,480.
veius in Ecclesianuptiasbenediceudi, Quaudoet quomodoolim facta,iliid. Sumitureliamcapitellumpro collecta,
ibid. Judilh (ilia CaroliCalvi, Eilelul- Rilusmodernuslevandiposlconsecra-< seu orafione,ibid.
plionubens, ante prsfaliohem beae- tionemnonest anliquus,ibid. Caputjejunii Quadragesimalis, id esl
dicin, ibid. Calixlus (S.) papauterque, primusi feria quarlaQuinquagesimue,capitin
Benedicto papaeVIII Henricus II et secundus,532. Pridie idus Oclob., Ecclesia post «laiem sancti Gregorii
tmperalorpcrsuasilut ioEcclesiaRom. natalissSnctiCalixli papa?,15S,711. Magni,51S.Hacferiaolimcineres poe-
Symbolumiuberetdecantari in Missa, Cambuta, vel Canibulta,est virgai nilentibus itnponebanlur,516.—Capi-
S62. pasloralis episcopi, 424. Est baculus i tis utielio iu ordinatione presbyleri,
Benediclns qui, elc, reperitur iui llexus et sustenlamenpedum, vel quoi 504.In coionationeregum Francorum,
lilugiis Grajcis,282. susleiilanturclaudiet debiles,ibid. 589.InBrmi,in extrema unetione,quo-
Bernardusrex Italias,319 CauiiiiaUsumilura Gallis pro cami- modoinleltigeudacapitis uncfio,533.
1417 INDEX RERUM QVM IN LIBRO SACRAMENTORUM,ETC. CONTINENTUR. 1418
—Capiteoperto nullus clericus in ec- bantur, 375,527.Competentesdiceban- 615. Characo,id esl Scribo dicluro, a
clcsia stat, nisi habeat inlinriitntem, tur, quodbaptismumpeterent, ibid. U- voce character, ibid.
38, 516. Aperto capite orant Christia- nicumestcatecbunieiiorumsacramen- Charibertusrex et GuntramnusCIo-
ni, ex anliquomore; Pagani vero ora- tum, ne.mpesal, 577. Catechumenus dovei oepotes, ab episcopis suarum
bantoperlo et velato capite, 517. accedens ad sanctum regenerationis provinciarumsacrati fuerunt, 584.
Cardinales dicuntur Romse diaconi lavacrum ungitur, 351. Apud Lalioos Charlophylaxest qui tabulashabet
el presbyteri a lilulis seu ecclesiisad ungilur baptizandusin peclore,sca- chartaceas ad jura ecclesiasticaperti-
quas ordinanlur atque incardinanLur, pulis et inter scapulas, ibid. Grasci oentes, 525.Judex est omniumcausa-
496. lotum corpus ungunt, ibid. Cur un- rum ecclesiasticarum,ibid. Cognoscit
Carnesanimaliumquimanducaverit, gantur catechumeni, 359, 566, 567. de causis nnplialibus, ibid. Defensor
quorum mortem nescit, cur canonicis Catechumenusinstruclus per exsuflla- <>stin caslerisclericorum causis, ibid.
plectalur pceuis, 468. Carnis bene- tionem et exorcizationem, a maligno Esi veluti mauus dextera summi sa-
dictio, 565. spiritu erutus, sale acceplo liabere cerdotis, ibid.
CarolumMagnumLeo papa III unxit iucipit gusium divini verbi, 564.Cate- xttponimpov,cliiromaclronappellalur
a vertice nsque ad pedes, 589.Coro- chumeni ante oblationem e Missa mantile lineum humeris impositum,
nam ei imposuit,ac veste regfa eum abire jubebanliir, 606. Catecliumeuo- quo manus tergebant, 495.
induit, 591. Oleo sancloinunclusal) rum poenitentiaquariragintadierum, xuooroviaapud veleres dicilur efe-
opiscopis, et vialico sumpto, obiit ia 580. Nonfuit uiia ubique bujus pceni- ctio; xeiootovdv, id cst aliquem eligere
pace, 556. Qnalivrste, ornamentiset tentise consueludo,381. Vide Bapti- in magistratum, 507. xupowvtiv, Act.
armis qualibus indutus fuerit et se- zandi. xiv, est constituereepiscopumsolemni
pultus, 484. Calharina3Medicea?,Francorumre- ritu, impositionemanus, 508. Xf.poiovii»
CarolusCalvusimperator Metisse- gis Henrici secundi conjugis,corona- in Palribus, et de rebus ecclesiasticis,
c.undocoronatus ab Hincmaro Rhe- tio, 595. Unctumest caput ejus oleo, significat,non electionem,sed ordina-
mensi, nonoSeptembris,556.In Missa ibid. liouem, ibid.
celebralain ejus coronatione, prima Cathedra sancli Pelri, xm Kalend. xipv.Sov proprie esl vas aquaj lustra-
collecta: Qusesumus,pro rege; secun- Martii, 29,665. IbiDOD addilur Roma», lis, 548.
tla, desancto Gorgonio martyre, ibid. DcqueAotiochis, im'd., 311. De Ca- Xipvii,significalaqttamlustraleoi,ib.
De chrismate unctus est, 588. Unctus thedra sanctiPetri apud veteres agi- est malluviuoipolitum.
XipvieoE«irTov, * '
fuit addexteram auriculam,et in fron- tur, qua3 mense Februario celebratur, 348.
le usqtie ad sinislram, et in capite, 511,604. Oiimdie 22 Februarii sole- Chilpericiregis flliusClotariusII in
SK9.Appellatur rex Cbristianissimus, niniias utriusque cathedrs colebatur; ipsobaptismatecur nomen acceperit.
591.Coronacapitiejus ab episcopisim- postea solius Aoliocheoa3cullus re- 350.
posila est, S92. HymnusTe Deumest mansit, 512. Cathedrs sancti Peiri Chorus significat aliqDaDdouuiver-
in gratiarum acliooemsolemuilerde- Koroaafestum videlur recentius, 29, sum ccctum, seu ecclesiasticum,seu
cantalus, 585.In sua coronatione,non 312. Inslitutum a Paulo IV Caihedraj laicum,277.
ci tradita virga, sed palma cum hujus oflicium,604. In Gallia et Hi- Chrismal, vel clirisruale,est vas ia
sceplro,592.CarolusCalvusjam primo spania, ante Pauli IV decretum, Ro- qno Christicorpusservatur, 452, 468.
fucrat sacro chrismate unctus in re- mana3Cathedr» festivitas colebatur, Sumitur eliam pro corporali,seu palla
gem AurelhEa Weoilone SenoneDsi 605. Olim Cathedra,seu Episcopatus corporali,ibid. Chrismaledicitur eliam
archiepiscopo,587. sancti Petri, mensu Januano in Gal- mihisterium, ibid. Dicitur quoqua
Carpopliorns(S.) martyr,139,412, liis, et Februario Ronue celebrari chrismalisMissa,527.
420. Vide Quatuorcoronati. consuevit, 662. Hincorla occasiodu- Clirismatioin fronte, 558. Dislincta
Carthaginensisepiscopus, juxta Ec- plicemCathedra3sanctiPelri solemni- a maous impositione,559.Ah apostolis
clesias calholica3consuetudinem,or- tatem celebrandi,ibid. PaulusIV non tradita, ibid.
dinabatur ab eplscopis vicinioribus, tam instituit quam restiluit festum 18 Chrismatis beDediclioel olei fit in-
518. Jan. Caiuedr» RomanaB, ibid. ler Missarumsolemnia, in coenaDo-
Caseibeuedictio,565. ! Cenlesimus fiuclus, quidsignificet, mini,524, 525.Olim liberuai fuit epi-
Cassianus(S.) martyr ForiSempro- 514. Numerus centesimus, quo com- scopis sacrumchrisma omnidie confi-
nii, 410. putetur siguo,ibid. cere, 325. Posteamos invaluitut dim-
Castorius (S.) martyr, 139, 421, Cerei ardent.es impositi crucibus, taxat in Ccena Domini cooliceretur,
608. 435. ,Cerei ardeoles gestati in proces- ibid., 526. ChrismaIIODest simplex.
Casula,seu planeta, est vestis sa- sione Purificationis,506. Cerei missi oleum, sed ei balsamum admiscetur,
cerdotalis, qua induilur sacerdos in in aquambaptismalem,349. Cerei ar- 326. Chrismatiscompositioapud Gras-
—
sua ordinaliooe, 503. Quid sigDiflcet, deates prselatiepiscopis,547. Cerei cos qua3damest collectio fragraDtium
557. Paschalis benedictio exstat ante le- materiarum, ibid. Sex et trigiutaspe-
Kaiio-romc,est ordioalio,seu consti- ctiones Sabbatisancli, 544. Ritus ce- cies aromatuai per vinum et oleum
tutio episcopi, plebis siiffragiisjam rei hujus benedicendi,sive a Zozimo miscent in chrismate, ibid. Anliquus
elecli, Sfl. papa, sive ab alio sit, anliquus est, est Ecclesiaamos sanctumchrismabe-
CatechumeDus interpretalur au- ifcid.Myslica3cerei paschalissignitica- nedicere et consecrare, 330. Hic rilus
diens,seu auditor,seuinstruclus,365, tioues, ibid. Descripliovaria rilus ce- ad tempora apostolorum refertur,
374. Catechumeoorumduplex olim rei hujus benediceodi, 545. Particulis ibid. Ritossolemnis consecrandicliri-
fuit gradus, 1° iucipientium,2" com- cerei paschalis domi servalis Chri- smatis, et olei calechumenorum,338.
petenlimm,574.Catechumenorumora- sliaoi se adiersus diabolicosincursus Duodecimpresbyteri testes et adjuto-
tio peragitur post sermonem episcopi, tuebanlur, 546. Consuetudocerei pa- res ejusdem mysterii, ibid. Ampulla
et dimittuntur,278. Fiebant catechu- schalis benedicendiRomaainterrupta, cum chrismate, qui significet corpus
meni per sigoumcrucis,quo ia fronti- a Theodoro papa videliir instaurata, Domini sumplumde Virgine, 539. In
hus signabantur,575, S27. Et in pe- 347. fontem baptismalem infundi cbrisma
ctore cumcerta verborumforma, 376. Cereostata sunt candelabra, quo- mos est anliquus,550. Populumhau-
Et manus eis imponebantur,cumsuf- rum usus est in aliaribus, 526, 517. rire aquam benedictamjam chrismale
flationein faciem, ibid. Sal in os cate- Cereostata,id esl ceroferarii, 71, 347. sacro perfusam prohibitum esl, ibid.
chumeniimmitlebalur,ibid.Ter insuf- Cernuus dicilur proprie ineliaatus, Chrismaiafuodituriu aquambaplisuia-
flabaturSatanas, c onverso catechume- quasi quod terram ceroat, 515. lem iu modum crucis, ex more anti-
no ad Occidentalemplagam,iicid.Du- Ceroferariidieuuturacolyihi,a cereis quo, ibid. Id faciunt tribus vicibus
plex erat exsufflationismodus, alter a deportaDdis,495. Auliquus mos fuit Graci, Orientales atque jEthiopes,
catechumeno, alter flebat a saeer- Ecclesiasut cerei ardentes prsferan- iiiid. Chrismate lioiunliir Christiani,
doie, vel clericis, ibid. ApudGrascos, tur episcopis, 347. Ceroferarium iu •quiaper baplismumreges et sacerdo-
sacerdos ter in catechumeni faciem neutro dicitur candelabrum,493. tes liunt, 370. Chrismatisunctio qom
insufllat,3 76.Postlerlium exorcismum Cervulus. In Cervuloducere, aut in fit a presbytero in verlice, non est
itcm sacerdos insufflatin os, frontem Velula (Vicola,aut Vitola,aut Vegula) confundenda cum ea quas flt in fronte
el pecliiscatechumeni,ibid.Itempost vadere dieuntur, qui ferarumaut pe- ab episcopo,383. Illa non est sacra-
abrenunliationemjubeiur catechume- cudum formis assumptispetulanlius mentum, 555, 386. Patres qui ante
nus insufflareet conspuereSatanam, discursirenl, 472,475.Hocautem lieri sanctum Silvestrum papam de chri-
ibid. Primum scruliniumcatechume- solebat Kal. Jauuarii, ibid. Quibusaf- smatis unctione scripserunt, de ea
norumferia quarta hebdomadaetertias ficiantuf pcenis canooicis,qui scelus qu33in fronte sunl intelligendi, 585.
in Quadragesimacelebrabatur,48. Ca- istud perpetraveriut, 467. Patres Grascide eadem sunt etiam
tecliumeniiucipienles,seu imperfecti, CeturiEex filiisorti magi adoratores intelligendi, ib.d. Carent Gra3Ciun-
de quibus erudiebantur, 374; de qui- Chrisli infanlis,502. clione qua3fit in verlice, ibid. Patres
bus perfecti,seu competeuteserudie- Charaxatum,charaxatus,characatus, Latini loquuntur modo de unctione
PATROL. LXXVIII. 45
 1419 INDEX RE11UMOJUJEIN L1BH0 SACIUMENTORUM, EfC. CONTlNENTUR. 1420
<pta3fitin vertice, modode ea qua re- Clandii (S.) martyris natalis sext. absque Dei au^ilio, 171, 443. Quam-
concilianturbairetici,ibid. Qui inlelli- IdusI Novemb.,159,421, 608. i
obrein bene spiritum cogitandi qua3
galur de qua harum trium loquantur ClaudiusNero matrieida,et Claudius recta i sunt petil Ecclesia,ibid.
unclionum, ibid. Cbrismatis unctio aller, i imperatores,419. ColleclasignificatcollectioDcm elee-
perfectiva, 560. Fit in modum crucis, Claves Ecclcsiaa qui servare de- i
mosynaruiii, 308. Collccla signifieat
tWd. 1beant, 489. eliam cmventum etsynaxim, ad divi-
Cltrisle,eleison,totiesilicebaturolim Clavusest purpura vesLiassuta, seu iiuin olliciumperagendum, ibid,, 516,
iu Missa,qaoties Kijrie, eleisoxt,277. iintexla, 525 Clavinottaesunt plagulae 597.Oratioad processionem,seu col-
A.GrsecisDOD dicitur Christe,eteison, < queedamex purpura fngisolim senato- leclam, 411, 413.Latini non solent di-
ibid. i
rum assutw, ibid. cere collectamin Missainter Evange-
Christiania Christo; Christusa cliri- Clemenlis (S.) episcopi et manyris liuin et olferlorium,Graacivero plures
smate appellatur, 586. Maxima fuit natalis, i' non. Kalend. Decemb., 141, dicunt, 562. De collectarum in Missa
olim Chrislianis cura visilandi inlir- 713, 840. Sancti Clementis papas fit dicendarum uumern et ordiiie nec
mos, S32. Christianissimiappellatio i
meiitioin cauone Missas,5. Latini cum Gracis, nec Grasciiuter se
regum Francorumest propria et anti- Cleri et in
populiconsensus corona- couveniebant, 278, elc. Collecta de
quissima, 591. I
tione regis, 585. sanctoLeone explicata, 404. Collecta?
Chrislophori(S.) martyris natalis, Clericalisdignitasper comaetonsu- psalmisinterpositas,486. CollecLa unde
407. i
ram tribuitur, ex more vetusto Ro- dicatur, 604. Collectaeet stationes, qui
Clirislusqiiicreveritsapientia,a3lale manas
I Ecelesias,213, 448. Idque fit olim lieri solitas,ibid., 664.
et gralia, 17, 303. Chrislusdicitur flos ante ullam ordiuum suseepiiouem, Collyrium, quo sensu dicatur, ex
virgioalis uteri, 27. Qui fusus est ex i
ibid. ApudGrtecosin lectoris ordina- commistioneduarum subslaiitiarumin
utero Virgiois, 508. In beaUnMatia; tione lonsura clericalis datur, ifiid. una Filii Dei persona factum,582.
virginis ulero carnem Christus susce- VideTonsura. Columba appensa baptisterii tholo,
pit, 51. In alvobeatasVirginis Deum Clericus nullusin ecclesiastat operto 385. Columbaeinissaex arca quid si-
Verbum humanifinaturae coadunavii, capite, uisi Iiabeat inliiiiiiiatein, 58, gnihVel,330.
313. Qu83sint Christi arma ; quoemili- 316. Clericusolimnullus vagus, id est Commendatioest oratio pro defun-
lia, 567. Seplem principalesvirtutes, ad certam ecclesiam, seu litulumnon ctis, 4S2. Dicitur etiam commendatio
opera Christi talutaria, Sataua3 operi- destinatus, 49G. offlciumpro eisdem defunclis,ibid.
bus conlraria, ibid. Super Chrisium Cleti (S.) lit meutio in canone Comnierciaveneraoda sacrilicii,<[uo
requievit spiritus*Domiui, secundum Missas, 5. sensu dicautur, 182, 445.
omnem diviniLn: pleniludinem,371. Clinici sunt qui, morbi gravilate Commistiocorporis et saoguiuisDo-
In Christoeirectus sunt seplem douo- coacli, biiptismumaccipiebanl iii le- miai in c;ifice,qui dicatur consecratio,
rum Spiritus sancli, 373. Christus vi- cto decuiubentes,577, 599. Hi erant 568.
ctima sacerdolii sui, et sacerdossum irregulares, nec ad clerum ascribi Communkanles,etc, dicunlnr quia
viclimie luit, 389. Clirisius gratias poterant, ibid. militans Ecclesia cum triumphaiile
agens oculosin coeluinsublcvare soli- Clocca est signum, nola sive cam- communicat,285. Communicabalolim
Itis, 288. Cristus non est filius Dei pana, 458. populus in triduoPaschas, 355, 542.
adoptivus,365, 378. Ejus niorle mors Clodoaldinomen recitatur io ora- Anttquaconsuetudo,qua celebrans in
nostra destructa, 588.—Christusmini- tione quio post Domitticamin Missa sancta Parasceve sub uuica panisspe-
ster voluit eflici legis, 24. Chrislus, dicitur, et inc.ipilLibera nos, etc, 4. cie communical,541. In regula magi-
siogulari humilitalis exeinplose legi Clodomeriset Ingomeris iufantes, stri monaclioseadem die Parasceves
subjecit, 508. Christi uos humanitas OliLClodovciregis, iu ipso baptismate olimcommunicassepatet, 542 In Hi-
colligil, humilitas erigit, traditio ab- cur nominaacceperint, 550. spania, nec Missa,nec communioea-
solvit, etc, 61, 520. In diiina Christi Clodoveus,primus Krancorum rex dem diecelebrabaiur, ibid. Coiumunio
persona naturarum est compositio,sed Christiauusbaptizatus est ipso Natali olim in Ecclesiisextra Missanimsole-
noti commistio,382. Domini, 599. Et a sancto ]Kemigio mnia non sumebalur, ibid. OlimEu-
. Clirodegangus Meleusis episcopus inauguratus et coronatus,:58i. Oleo e charislia3sacrameiitum,ciim ipso ba-
iloruit temporibus Caroli majoris et ccalode lapsouoctus, 588. Hic dicitur plismo sumebalur, 55G. Fideles, et
JPipiniregis, 488. Hicconfercbat ordi- Lndovicus in officiosancti Vedasli, clerici,et laiciiu Missacommunicaturi,
nes diebusSabbatorumqualeruis tem- 827. siuguli panem et vinumin suani com-
poribus anni, juxta morem Roraauaa Clotariussecundus filius Chilperici muiiionem offerebant, 174, 443, 509,
Ecclesiaa,ibid. regis in ipsobaptismale nomen acce- 563. Communicaresine oblatione est
. Chrysanti et Darias(SS.) martyrum pit, 550. assistereMissasintegra3cuin fidelibus,
natalis Romis, tertio Kal. Decemb:, CfflnaDomini. Feria quinta majoris sed sitte sumplioueEucharistia3,474.
.422. hebdomadiie,cur hora miss* cele- Episcopusporrigit commuDioDem juxta
Chrysogoni ( S.) martyris Gt mentio braudrn aniicipetttr,524. Jejuuium ta- morem anliquum,569. Hsec consuetudo
in canone.,3. Octo Kalend. Decemb. men non relaxabatur,ibid. Olimmulti non fuit universalis, ibid. Diaconiali-
natalissancli Chrysogonimarljris, 142, non jejunabanl ia cOenaDomini, se- quandofidelibus commiinionemporri-
715. cundum Ecclesia;SUIBritum , ibid. gebaut, ibid. Communiodiebus Domi-
Cilicium vestis est pceuiteniium, Hacdie lit benediclioo!eiet chrisma- nicis fleri consueta, 605. Coinmunio
450. Ciliciuaiex pilis hasdorumet ca- tis, pojnitentiumreconcilialio,ct lotio quotidiana,606. Oraiiosuper popu.lum
prarum contcxtum; quid signilicet, pedum, ibid., 525.Iu coenaDominice- loco comniunioiiis,ibid. Soli communi-
ibid. Inflrmo ungendo imponitur cili- lebranlur tres Missa^;primaposniten- cantesdivinismysteriisantiquiiusiule-
clum, 557, 559.Factis uuctionibus, et tium ; secunda clirisnialis; lertia sero- resse solebanl, 606. Cate.chumeiiiet
infiimo ante communioiieinrecouci- tina, 527. ln Africa duie Missiflhac poanilenles non coiiimunicaluri,ante
lialo, aufertur cilicium,550. feria celebrantur; prima mane, se- oblationemexire jubebanlur, ibid.
Cineres jmponendicapitibus Chri- cunda sero, 527.Tria io costiaDomini Coiiimuiiioiiilirmi post exircin.im
slianorumrilus feria quarta in capile ab episcoposanctilicabaiilur,552.Ri- uucfionem, 539, 542, 550, 553, 534.
jejunii unde ortus sil, 450. Anliquilus tus nui olim in coenaDoaiiuiapud Ec- in Coinmunioin suis asdibusEucharistisa
collecta populi Roma3licbat ad snn- clesiam Kolhomagensem, seu Rhe- Ecclesia recepta3,578. Communio-
ctain Anastasiam, unde procedebatur mensemservari solebant, 556. Altaria ois dandas varias formulie,579. Com-
adfslatitinem,apud sanctamSabinam, olim, sicut et nuuc, nudabantur in munio data sicco sacrificio,quid sit,
604, 667. Cineresbenedicti capilibus; ccenaDomini,79, 542. Allaria, parie- 247, 569. Commuoiodata niistosarri-
pcenitenliumimpositi,449. tes et pavimeutatempli, et vasa sacra, ficio, id est corpore Cbristi sanguini
Ciuguli meminitAkuinus, quo epi- eadem leria quinla, vel sexta 1'arasce- ejus immisto, ibid. Multis deiretis
scopuscingitursuper albam, 536. ves lotione puriUeabanlur,542, 345. prohibelur corpusChrisli iu sa.ro
ne
Circumcisiouisfestuoiconcurritcumi Vetus olimfuil Ecclesi»Romaoascon-. sangtiine tinctum delur, ibid. Corpus
oclava die Natalis Domini,500. Auti-• sueludorcconciliandipcenitentes,457. Dominiet sauguissingulafimaccipian-
qua Circumcisioniscelebritas, ibid.Of- • Hiecreconciliatiosolebatfieri in Missa lur, ibid., 256.Speciesconimistse s1i>,iul
ficium Circumcisionisinagna ex partei proximeposLEvaugeliuin,458.Priscisi dari possunt,si inlerveniat aliqu: uu-
ad beatamVirgiDempertiuet, 14. Cir- temporibus ab^olvcbaiiturpoenitentesi cessitas, aut cautela, ibid., 5H5.C<ir-
cumcisiooctavodie facta,quid praesi- - proxime aute OratioiieniDomimcam, pus Domini in sacro sanguine lincliinE
gnet, 500,501. ibid. Ad maudatumaiuiphoriseet re- infirmoomninodebiliiii cochlcarij>or-
Claudiae reginas conjugis prioris! sponsoria,877. rigitur, 570. Tempore couimunioiiis
Francisci primi coronatio,594. Uncta i Cogere ttos terrore quomodoDeus olimcantabatur psalmus,ibid. Episco-
cst oleo in capite, ibid. dicatur, absque pr;cjndicio liberi no- pus dat corpusDomini prcsbyLeriset
ClaudianusMamertiViennensis epi-- straivoluntalisarbilrii, 175,444. diaconiscommuuicaturisui manus, iu-
scopi 1'rater,572. Cogitatiobonain liomiue nulla est, xta morein Ecclesiseanliquum, 578.
 1421 JNDEX RERUM QUJE 1N LIBRO SACRAMENTORUM,ETC. CONTINENTUR. vm
Subdiaconiore accipiunt, i&id.Priscis Confessoresdicuntur cantores et psal- die 1'entecostes, 598. jEdificavittem
Ecclesias temporibus omnes fideles misla;, 522. Confileriest Dei laudes pIumHierosolymie,452.In hujus tem-
corpusChrisli ae.ceplummanuori in- decaiilare,ibid. pli dedicatione.episcopiomniamunera
ferebant, ibid. Composiliomanuuniad ConUrmaiio ponlifleedabaturolim fldelibtisoblaLain ejus nsum conse-
a a
corpusDoniiniaccipiendum,ibid. Viri statim post baptismum,557, 385. Ri- craruut, ibid. Dies hujus dedicationis
manu nuda, mulieres suppositoliuteo lus dandi conlirmalionem, 73, 557. anniversaria quotaunis per oclo dieS
accipiebant, ifcid.CorpusChristi, aut Ponlifex non dat Spiritum saactum, spleudide eelebrari solita, 458. Con-
statini ori iiiferebaat, aut domum, ibi sed orat ui in eos venial. quibus nia- stiinlini Magnicorpus mortuum pur-
CQinmunicaturi, defeiebaut, ibid. nus imponit, 558. Hujus sacra.nenti purea veste, et diademate ornatum,
Quando,ubi, et quandiu hic mos vi- dupfex rilus, manus impositioet un- in aurea — capsa inclusum,sepultumest,
guerit in Ecclesia , 579. Carpuntur ctiochrismalisin fronte, 359, 507.Ali- 485. Constantini Porphyrogenette
cominunicanlesdomi ipso die post coi- quando niaiius imposiliounctioni fuit lex in quadrigamos,476.
lum nocturuuin, etiain licilum, ibid. postposita,ibid. HujussacramenLimi- Constantius imperator Arianus Fe>
VelusformulaapudPatres usitala fiaec: nisler est episcopus,558, 559. Presby- licem secundum papam,ob Qdemca-
porrigensEuchariotiamditebat: Cor- teris licet ungere ba<itizaloschrismaie tliolicama sede dejectum, obtruucari
pus Chrisli; accipieus respondebat ab episcopoconsecrato,nonlamen ex jussit, 408.
Ameii,580. eodemfrontemsiguare, 558,561, 371. Constitutionibus apostolicis multa
Compagesmembrorumomnesunctaj Chrismalisunctione, el manus imposi- addita fnere, 277.
in extrema unctione, 541. tione apostoliusi sunt ;>dconfirmandos Contaciumsiguificat tomumseu vo-
Competeulessuut calechumeuise- baplizalos, 539. Hic chrismalioniset lumen in quo ordinationes continen-
cundi gratlus , 574. Competeiilibus signaLionisritus appellalur sacramen- tur, 524. Esl etiaui oonlacium quod-
Symbolumtradebafur Dominica Pal- tum, sicut el ipsebaptisinus,560. Un- dain canlici geiius, ibid. Quidamcon-
marutu,578.Traditio Symboliesl my- clio chrismalisfit in fronle in moiium tacium volunt esse liturgiam quam
steriurumquse in eo contiiientur, ex- crucis, ex amiqua Euclesia3consuetu- recitat receus ordiiiatus presbyter,
pusitio,idid. Compeienleseadem Do- dine, ibid. GriBcioliinnousolumfron- 522, 524.
niitiicanomeiiisuiim dabnnt,el scruti- leni ungebanl,sed eliam aures, nares Contactuscaliciset patense in pre-
uiiiiiisubiretunebantur,379.Quibusri- etpectus, 361.Omniacorum membra, sbyteri ordinatione, sine hostias con-
libus, indiclisquelaboriosisofticiisfieri frontemvero Irihus vicibus,ibid. M- tactu, sufficit, 508. Aliquis acceplat,
soleret examen istud, ibid. Quid sit thiopes omnia membra cunlirmando contaitu vasorum, ea quae iu vasis
competenles creari DominicaPalma- ungunt, ibid. Hodie Grasei ungunl continentur,ibid. ContacLusnariumet
rum, 580. Coinpelentespcenileiitiam froiiteui,ocuios, nares, os, aures, pe- aurium, 366, 581.
agebanl, alii per dies quadraginta,alii ctus, manus et pedes, ibid. Qua3sit Contestaiadicitur pra3fatioqua3ca-
per triginla, ibid. Per hos dies com- hujus sacramemiforma,vel utrum ali- rioni pramiltilur, 294, 417. Dicilur
pelenles omnia retroactas viLte pec- qua olimfuerit, 561, 362. Qus sit hasc etiam contestatio,et aliquaudo immo-
caia coufitebaiitiir,581.VideCatechu- formaapud Grascos,ibid. Presbyteris lalio, ibid.
meni, Baptizaudi,Coiifessio. licet baptizalosclirismateungere, Spi- Contraratiosanctorumdicuntur sor-
Computum cum cyclo scire debet ritum autem sauctum per manus im- tes, seu falsis sanctorumsortium spe-
presbyter ordinandus,275.Ratiocom- positionemtradere non licet, 570,571. cies, quasfiuntpersacros codices,475.
putaudiper digilos, 514. Hicmos Ecclesi* traditus al) apostolis, QuibuspoBiiiscanouicisplectanlur hu-
Cooclusiooiatioiiis Gt per Filium, ibid. Presbyter nonungebat in vertice jusrei sceleris, 467.
<piia Medialor esLDei et hominum, baptizatum ab episcopo et conlirma- Corneliiet Cypriani(SS.) flt mentio
etc, 295. tuui, 58S.Sacramentumconfirmatioais in cauone Missse,3. Ipso die Exalla-
Confessa appellalur sancta virgo est homiiiis Christiani perfeclivum, tionis sunctffiCrucis,natalissanctorum
quie noiisit marlyr, 440. 586. Quanlahujttssacramentidignitas, Corueliiet Cyprianipontificumet mar-
Coufessiosigniticatlocumaltaris ca- utilitas el necessitas, ibid. Graviter tyrum, qui dies est eorum passionis,
vatum, in quo ab episcoporeliquias peccant qui hoc sacramentum, cum 129,415,710. Postea translalum est
sanctoruuirecoudunlur,435.CoutVssio posstint,accipere negliguut, ilnd. Et eorum fesltimin xvi Kal. Octob.,416.
in ritu pap<econsecrandi,est laberna- gravius episcopi qui omnemdiligen- Sex hebdomada?,qua3 sancti Cypriani
culum vario opeie exornalum,in quo tiam uon adhibent, ut sibi commissi fesiuin sequuntur ab illo nomen acci-
corpora sauctorum apostolorumqnie- hncsacranientumpercipiant,ibid. Dis- piunt, 129. Missasancti Cyprianipro-
scunt, 518.—Coufessio acoinpeteiitibus crimen iuter uuctionem qu:e fit in pria, 416.
facla suorum peccatoriim, non erat froute, et eam qua3Bt in verlice, 586. Corona clericalis, 448. Vide Cieri-
sacramentalis,58l.Varispuenitenlium Forma liujus sacramenti: Coniirmoet calis digniLas,Tonsuracleric.
confessiones multa coinpli-cienles consigno te signo crucis, in nomine Coronarivoluerunt solemui ritu in
peceata,quasvixin unoliominerepe- Patris, ctc, 616. Cujusfronlemsacro- Ecclesia imperatores et reges Cliri-
riri queant, 452. Formulaconfessionis sancto chrismate deliiiivimus,et siguo stiani a sacris ponlificibus, 585. Quo
auclore sancLoFulgeutio, sive Astigi- crucis coiifirinavimus,ctc, ibid ritu coronetur imperator Constantino-
tano,siveRusprnsi,ibid., 451. hancIn Couon monachus, provinciambapti- polilanus, 591. Hic imperalor olim co-
formulamobservationes,451.Formula zandi obieus, a gravi tenlatione, qtiam ronaiiiab episcopo benedictamimpo-
confessionisnionacljoriim, 45i.llas con- patiebalur, di\initus est lilieratus,552. nebiit capili inqieratricis, 595.In Oc-
fessiouespeccaloiumin spetie sulebat Consecralionisfornia calu-isest nri- cideute ab episcopo reginascapiti co-
praecedere ali.i, secundum iumierum tiqua ot optima, 5, 288. Vcrba conse- rona miponitur,ibid. ,
et debilas prccatorum circuinstantias, cralionis olim in quibusJum locis alta Coronati apostoli, evangelista3 et
in
455, 553. ViguiLolim Ecdrsia con- et clara voee proferelianttir, et ad ea episcopiusque ad TerLuIIianisetalem,
sueludo coiiliLendipeccaia sua singil- chorus et populus respondebntAmea, 558. Sacerdotes pagaoorum corooati
laVimet non conluse, 456, 5U, 553. 577. Coasecralio dicitur commistio in sacris, ibid.
Coufessiodicilurceler, id esl pronipta, corporiset.sanguinisDominiin calice, Curmiatorumquatuor Nalalis sexto
parala, devota, 461. Non inducalur 568. Oflichimconseciatioiiis sumilur Idus Novemb.,